Vimalamitra(?): Abhidharmadipa (= Abhidh-d), with auto(?)-commentary Vibhasaprabhavrtti
Based on the edition by P.S. Jaini. Abhidharmadãpa with Vibhàùàprabhàvçtti, Patna 1959
(Tibetan Sanskrit Works Series, 4).



Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project.
With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project
of Nagarjuna Institute, Nepal
and University of the West, Rosemead, California, USA
(www.uwest.edu/sanskritcanon)
Version: 2009-03-30 16:47:17
Proof Reader: Milan Shakya



The transliteration emulates the conventions of Nagari script.
Therefore, many word boundaries are not marked by blanks.


To facilitate word search, this GRETIL version of the DSBC text 
has been modified by Klaus Wille (03.01.2010):
1. hyphens have been deleted
2. () = emendations have been incorporated in the text without brackets
3. [] = restorations have been incorporated in the text without brackets
4. irregular "gh" has been replaced with "dh", e.g. in: ghyàna, skangha, gharma etc.



STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Abhidh-d_nn = Abhidhànadãpa_kàrikà
Jaini_nnn = pagination of P.S. Jaini's edition

#<...># = BOLD for kàrikàs
%<...>% = ITALICS for references to Jaini's edition



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





abhidharmadãpaþ

vibhàùàprabhàvçttisahitaþ |

prathamo 'dhyàyaþ |

prathamaþ pàdaþ |

om svasti | namaþ sarvaj¤àya |

#<yo duþkhahetuvyupa÷àntimàrgaü pradar÷ayàmàsa naràmarebhyaþ  />#

atra ùaùñhãsamàsaparigrahe sati màrgasatyaü pradhànam | tathà coktam- "màrgavidahaü màrgasya ..........." iti vistaraþ | taduktaü bhavati- yo devamanuùyebhyo màrgaü pradar÷itavàniti |

samàhàralakùaõadvandvaparikalpe tu caturõàmapyàryasatyànàü pràdhànyam | tathà coktam- "idaü duþkhasatyamiti bhikùavaþ pårvamananu÷ruteùu dharmeùu dharmacakùurudapàdi" iti vistaraþ | taduktaü bhavati- yo devamanuùyebhya÷catvàryàryasatyàni pradar÷itavàniti |

tatra duþkhasatyamekavidhamabhinirvçttisvàbhàvyàt | tathà coktam- "duþkhà hi bhikùavo bhavàbhinirvçttiþ" iti | jàtyàdyaùñaprakàraü và phalabhåtà (%<Jaini_2>%) và pa¤copàdànaskandhàþ | athavà paurvàntikaü pa¤càïgamaparàntikaü dvyaïgaü tadubhayamabhisamasya saptàïgam |

samudayasatyamekavidhaü tçùõànirde÷àt | dvividhaü karmakle÷àtmakatvàt | pa¤càïgàni và paurvàntikàparàntikàïgasaügrahàt, hetubhåtà và pa¤copàdànaskandhàþ |

nirodhasatyamekaprakàramapratisandhijanmanirodhàt | satyadvayaprahànõabhedàd dvividham, sopadhinirupadhi÷eùadhàtubhedàdvà | triprakàraü và prahàõaviràganirodhadhàtubhedàt | catuùprakàraü và catuùphalabhedàt |

màrgasatyamekaprakàraü samyagdçùñinirde÷àt | dviprakàraü và sàsravànàsrabhedàt, dar÷anabhàvanàbhedàdvà | triprakàraü ÷ãlasamàdhipraj¤àskandhabhedàt catuùprakàraü và prayogàmàrgàdibhedàt | pratipadbhedàdvà | aùñaprakàraü samyagdçùñyàdyaïgabhàvàt |

ityetàni catvàryàryasatyàni parij¤eyaprahàtavyasàkùàtkartavyabhàvayitavyànãti bhagavàn pradar÷ayàmàsa naràmarebhyasteùàü satyadar÷anabhavyatvàttadarthamudbhåtatvàt | atastàneva màrgapradar÷anakarmaõàbhipretàn | atasteùu saüpradànàbhidhàyinã caturthã |

(%<Jaini_3>%)
#<taü satpathaj¤aü praõipatya buddhaü ÷àstraü kariùyàmyabhidharmadãpam  // Abhidh-d_1 //>#

'tam' iti yaþ prativi÷iùñavi÷eùaõaparichinnayacchabdacodanayà parigçhãtaþ sa tacchabdena pårvaprakçtàpekùopajanitayacchabdasaübandhena saüspç÷yate | saü÷càsau panthà÷ca satpathaþ | athavà satàü panthàþ satpathaþ | taü satpathaü jànãta iti satpathaj¤aþ | 'taü satpathaj¤aü praõipatya' iti kàyavàïmanaskarmabhirabhyarthyetyarthaþ |

'buddham' iti vi÷iùñavi÷eùaõaparicchinno 'pi buddhànusàripudgalapratipattyarthaü sàkùàtpratãtapadàrthakena nàmnàpadi÷yate buddha iti | atra buddha÷abdasya prasiddhiþ budherakarmakatvavivakùàyàü kartari kto bhavati | sarve và j¤ànàrthà gatyarthà iti karmakartari ktavidhànam | abhidhànalakùaõatvàcca kçttaddhitasamàsànàmacodyam | dçùñaü cedaü buddha ityabhidhànaü kartari loke prayujyamànam | tadyathà nidràvigame padàrthànubodhe 'vidyàniràse ca vibuddhaþ prabuddho devadatta iti | evaü bhagavànapyavidyànidràvigamàt, sarvàrthàvabodhàcca buddho vibuddhaþ prabuddha ityucyate | yathà và paripàkavi÷eùàt svayameva buddhaü padmamevaü bhagavànapi praj¤àdiguõaprakarùaparipàkàd buddho vibuddhaþ prabuddha iti | sarva÷iùñaprayogàcca | dçùño hyatra ÷iùñaprayogaþ | yathoktaü vyàsena |

"etadbuddhvà bhaved buddhaþ kimanyad buddhalakùaõam" iti |

tasmàda÷iùñacodyeùvanàdaraþ |

atra punaþ ÷lokasya pårvàrdhe paràrthasaüpàdakaü vai÷àradyadvayaü pradar÷itam | tçtãye pàde svàrthasampaddyotakaü vai÷àradyadvayamàviùkçtam | na hyakùãõàsravaþ (%<Jaini_4>%) ÷akto màrgamàkhyàtumiti | na càsamyaksaübuddhaþ sarvadharmànabhisaüboddhumalamiti | kathaü punareta

digàtmàno vai÷eùikaparikalpità asattvàdeva naiva nityàþ nànityàþ | asattvaü pårvamàviùkçtam |

sàükhyãyamapi pradhànaü na nityam | kutaþ ? traiguõyasya

#<sattvàdyananyathàbhàve vyaktàbhàvaþ prasajyate  /
tadvikàràdvikàritvaü prakçtestadabhedataþ  // Abhidh-d_2 //>#

yadi sattvàdayo guõàþ nànyathà bhavanti hràsavçddhibhàvena, na tarhi ki¤cittebhyo vyaktamutpadyate | athànyathà bhavanti, anityàstarhi pràpnuvanti | karmava÷àdadoùa iti cet, atra bråmaþ |

#<na karma svakatotsargàt>#

yadi pratipuruùaü karmàõi buddhipårvàõyabuddhikçtàni và pradhàne vidyante sàdhàraõapradhànakalpanàvaiyarthyaü tarhi pràptamiti | ki¤ca,

#<j¤avyaktàtmakatà malàþ  /
pràkpakùe muktyabhàva÷ca dvitãye 'nye 'pyupaplavàþ  // Abhidh-d_3 //>#

yadi tàni karmàõi puruùàtmakàni nanvevaü sati mokùàbhàvaþ pràpnoti | puruùanityatve karmanityatvaprasaïgàt | ca÷abdàt puruùakartçtvàdidoùà÷ca | 'dvitãye 'nye 'pyupaplavàþ |' pràdhànàtmakapakùa ete ca doùàþ prasajantyanye 'pi copaplavàþ sàdhàraõatvàdakçtàbhyàgamànirmokùaprasaïgàt | tasmàt trãõyeva ca sarvaj¤àbhihitànyasaüskçtàni nityànãti siddham |

vyàkhyàtàþ aùñau padàrthàþ- saüskçtàþ pa¤ca, traya÷càsaüskçtàþ | etàvaccaitatsarvaü yaduta saüskçtaü càsaüskçtaü ceti |

taccaitadàyatanadhàtuvyavasthànena vyavasthàpyate |

(%<Jaini_5>%)
dvàda÷a khalvàyatanàni | cakùuràdãni dharmàyatanàntàni |

aùñàda÷a dhàtavaþ | cakùurdhàtå råpadhàtu÷cakùurvij¤ànadhàturyàvanmanodhàturdharmadhàturmanovij¤ànadhàturiti |

tatra tàvat

#<råpaskandho hi netràdyà da÷àyatanadhàtavaþ  /
dharmasaüj¤e trayaskandhàþ sàvij¤aptirdhruvatrayàþ  // Abhidh-d_4 //>#

#<manaþsaüj¤akamanyo 'pi saptavij¤ànadhàtavaþ  />#

iti |

kaþ punaràyatanadhàtvarthaþ ? taducyate |

#<àyadvàraü hyàyatanaü dhàturgotraü nirucyate  // Abhidh-d_5 //>#

taduktaü bhavati- cittacaitasikàkhyamàyametàni tanvantãtyàyatanàni | yasmàtsapta cittadhàtava÷catvàra÷càråpiõaþ skandhà ebhya÷catuùpratyayàtmakebhyaþ pratàyante tadutpattiü và pratyàyante tasmàdàyatanàni |

dhàtvarthastu gotràrthaþ | taduktaü bhavati- ekasmiü¤ccharãraparvate 'ùñàda÷a (%<Jaini_6>%) dharmagotràõi- iti | dhruvadvayasyàpyatra pratinidhisthànãyàþ pràptayo gotrabhåtà vidyante | àkà÷aü ca sarvabhåtabhaumikaråpàdhàramiti tadapyatràstãti | svalakùaõadhàraõàdvà taddhàtutvam |

atha kasmàddvàda÷àyatanànyaùñàda÷a ca dhàtavaþ pçthaïnirucyante ? nanvanyataranirde÷àdgatàrthametaditi | atrocyate |

#<yogaråpyànukålyàderdvàda÷àyatanãü muniþ  /
buddhyàdyekatvadhãhànyai dhàtåü÷càùñàda÷oktavàn  // Abhidh-d_6 //>#

skandheùu hi dç÷yamàneùu yoginorasarvaj¤eyapratibimbakànyupatiùñhanti | dhàtuùvapi saptacittadhàtupratibimbakàni sàdç÷yàd duravadhàràõi bhavanti | dhàtuskandhavyavasthà càyataneùåkteùvabhihitakàraõà bhavanti sulakùà ceti dhàtude÷anà | tadårdhvaü skandhapraj¤aptiþ | yathoktam- "cakùuþ pratãtya råpaü cotpadyate cakùurvij¤ànam | trayàõàü sannipàtàt spar÷aþ | sahajà vedanà cetanà" iti | tasmàdàyatanàni dhàtånàü yoniþ, dhàtavaþ skandhànàmiti |

'buddhyàdyekatvadhãhànyai dhàtåü÷càùñàda÷oktavàn |' sapta vij¤ànadhàtavo hi de÷yamànà buddhyaikatvagràhaü nivartayanti | piõóaikàtmagràhaü ca nivartayanti |

vaibhàùàþ punaràhuþ- "råpasaümåóhànàmàyatanade÷anà | cittacaittasaümåóhànàü skandhade÷anà | råpacittasaümåóhànàü dhàtude÷anà | tãkùõendriyàõàü và skandhade÷anà | madhyendriyàõàmàyatanade÷anà | mçdvindriyàõàü dhàtude÷anà | evaü saükùiüptamapyavistararucãnàm |"

athavà 'buddhyaikatvàdidhãhànyai dhàtåü÷càùñàda÷oktavàn |' ye khalu buddhyaikatvamadhyavasità (%<Jaini_7>%) manasa÷cetanàyàü và råpacittaikatvaü và teùàü mamatva buddhiniràsàrthamaùñàda÷adhàtånuktavàniti |

kaþ punarayaü ùaóbhyo vij¤ànakàyebhyo 'nyo manodhàtuþ ? na khalu ka÷cidanyaþ | kiü tarhi ?

#<ùaõõàmanyo nyatantratvàtkàraõaü yaddhi tanmanaþ  />#

(%<Jaini_8>%)
svaviùayàlambanakriyàpekùayà vij¤ànàntarotpàdanàdi÷aktyapekùayà caikasya vij¤ànasya tridhà nirde÷aþ kriyate- 'mana÷cittaü vij¤ànaü ca' ityanàgatasyàtãtasyàpi bhåtabhàvinyà saüj¤ayà vyapade÷aþ | evaü sati "aùñàda÷adhàtavastraiyadhvikàþ" ityabhidharmagrantho 'pyanulomito bhavati | såtre 'pi coktam- "yatpunastadbhavati cittamiti và mana iti và" iti vistaraþ | tadevaü vyàcakùàõena bhavatà nityaü karaõaü mano 'nitya÷càtmà kartà' iti pratiùiddhaü bhavati |

atha kasmàttadeva cakùurvij¤ànàdãnàü pa¤cànàmapyà÷rayatvena noktamiti ?

atra bråmaþ-

#<råpyaråpà÷rayàstitvàtpa¤cànàü råpyudàhçtaþ  // Abhidh-d_7 //>#

cakùuràdãnàmasàdhàraõatvàditi |

atha yaduktam- 'sasaüprayogà sahasaügraheõa iti | kau punarimau saügrahasaüprayogàvityetadapadi÷yate |

#<skandhàyatanadhàtånàü svàtmanà saügrahaþ smçtaþ  />#

(%<Jaini_9>%)
kùaõaparamàõujàtisaükhyànàü pratyekaü yathàyogaü saügraho veditavyaþ | kasmàt ?

#<svàtmanà nityamaviyogàt>#

tasmàd dravyàtmasaügrahaþ | sacchabdanimittaü hi sato bhàvaþ sattà dravyaü prakçtyarthaþ | dravyàtmasaügrahaþ pratyayàrthaþ, satkriyà vopacàrasattàråpà | vai÷eùikasattà tu nobhayamarthàntaratvàt | na hyarthàntaraü svàtmopapadyate | ki¤ca, svàtantryàt | niruktyapabhraü÷àcca | nahi ghañena sattotpàdyate | àvaraõàbhàvàttannityatvàbhyu pagamàcca | niruktyapi bhra÷yate- sattàyogàtsantã ti | syànmàlyàdivatsattàvànvà kriyàvaditi | yastvayaü saügravastvàdiùu saügrahaþ proktaþ sa kàdàcitkatvàd gauõo mantavyo na mukhyaþ |

saüprayogastu

#<samatvaü cittacaitasàm  // Abhidh-d_8 //>#

pa¤cabhiþ samàlambane prayujyanta iti | samprayuktà÷cittacaitasà eva dharmà nànya iti ||

atha ya ete såtràntareùu skandhàyatanadhàtusaü÷abdità dharmàþ ÷råyante te kimeùveva saügrahaü gacchanti, àhosvinneti ? atrocyate |

#<tadàkhyà ye 'nyasåtroktàsteùàmeùveva saügraham  /
bråyàcchàstranayàbhij¤o buddhyàpekùya svalakùaõam  // Abhidh-d_9 //>#

tatra tàvacchãlaskandhàdãnàü pa¤cànàü skandhànàü ÷ãlaskandho råpaskandhena saügçhãtaþ | ÷eùàþ saüskàraskandhena | da÷a kçtsnàyatanànyapyalobhasvàbhàvyàdaùñànàü dharmàyatanena | saparivàõàõi tu manodharmàyatanàbhyàü pa¤caskandhasvabhàvatvàt | (%<Jaini_10>%) antye dve kçtsnàyatane catuþskandhasvabhàvatvàt, manodharmàyatanàbhyàm |

dhàtånàmapi ùaó dhàtavaþ | tebhya÷catvàraþ spraùñavyadhàtånàm, pa¤camo råpadhàtånàü, ùaùñhaþ saptabhi÷cittadhàtubhiþ ||

#<anyonyasaügraho j¤eyaþ skandhàdãnàü yathàyatham  />#

råpaskandhasya da÷asvàyatanadhàtuùu råpiùu saügraho veditavyaþ | dharmàyatanadhàtuprade÷ena trayàõàmapi skandhànàü yathàyogadharmàyatanadhàtubhyàm | antyasya tu manaàyatanasya saptabhi÷cittadhàtubhiriti ||

atha kasmàdasaüskçtaü skandhairasaügçhãtam ? bråmaþ |

#<nàdhvasvapatanàdibhyo nityànàü skandhasaügrahaþ  // Abhidh-d_10 //>#

àdi÷abdànniùkriyatvaskandhalakùaõaviyuktatvàcceti ||

#<dharmaskandhasahastràõàma÷ãterapi saügrahaþ  /
j¤eyo 'vataraõeùveva taiþ sanmàrgàvatàraõàt  // Abhidh-d_11 //>#

a÷ãtiþ khalvavataraõasahasràõi yairvineyàþ sanmàrgamavatàryante ||

(%<Jaini_11>%)
kiü punasteùàmekaikasya pramàõam ? bråmaþ | atràcàryàõàü bhedaügatà buddhayaþ | kecidàhuþ

#<dharmaskandhapramàõaü tu satyàdereka÷aþ kathà  />#

satyadhyànasamàdhisamàpattivimokùapratãtyasamutpàdaskandhàdãnàmeka÷aþ kathà dharmaskandhaþ | ràgàdicaritapratipakùo dharmaskandha ityàcàryakam |

#<tatsatattvaü tu keùà¤cidvàïnàmàpãùyate paraiþ  // Abhidh-d_12 //>#

yeùàü tàvadvàksvabhàvaü buddhavacanaü teùàma÷ãtidharmaskandhasahastràõi råpaskandhaikade÷ena saügçhãtàni | yeùàü punarnàmasvabhàvaü teùàü saüskàraskandhasaügçhãtàni | ayaü tvàgamaþ- "jãvato bhagavato vàïnàma svabhàvaü buddhavacanaü gauõamukhyanyàyena | parinirvçtasya tu nàmasvabhàvameva, na vàksvabhàvam, brahmasvaratvànmunãndrasya, lokavàcàü tatsàdç÷yànupapatteþ ||"

kasmàtpunarete ùaó dhàtavaþ pçthagucyante ? yasmàdete

(%<Jaini_12>%)
#<sattvapraj¤aptyupàdànaü maulaü ùaódhàtavo matàþ  /
proktàstadbhedato yasmàdasmimàno nivartate  // Abhidh-d_13 //>#

ete hi ùaódhàtavo garbhàvakràntikàle maulaü sattvadravyapraj¤aptyupàdànam | katham ? yasmàdayaü kàyàkhyaþ samucchràyaþ pçthivãdhàtunà khakkhañalakùaõena sandhàrito bhåtàntaravçttyudreko 'sthisnàyunakhadantaromàdisaücayaþ | abdhàtunà dravasnehalakùaõena ÷leùmarudhiràdimayenàbhiùyanditasaü÷leùitabhåtàntaraþ | tejodhàtunoùõasvabhàvena paripàcitakledadaurgandhaþ | vàyunà ca preraõàtmakena saücàritabhojanarasadhàtuviõmåtra÷leùmapittasaücayaþ | nabhodhàtunà ca mukhanàsikàkarõàdicchidrajanitabhojanapànàdiprave÷aniùkramaõakriyaþ | vij¤ànadhàtunà vaståpalabdhilakùaõena vàyudhàtukriyàdhyàsinotpàditasaüjanitàïgapratyaïgaceùño maulaü sattvadravyamityupacaryate | indriyàõi cakùuràdãni khalvatra bhåtagrahaõena gçhyante, caitasikà vij¤ànagrahaõeneti pràdhànyàd bhåtacittagrahaõam |

kimarthaü punareta eva dhàtuùañkamupadiùñam ? yasmàdasya bhedàt 'asmimàno nivartate' | katham ? ùaódhàtuprabhedàdàtmadçùñiniràsaþ | tanniràsàdasmimànasamuddhàtaþ ||

'satkàyadçùñipuùñatvàt'

ityatra punaþ

#<kliùñameva hi vij¤ànaü>#

vij¤ànadhàturabhipretam | kasmàt ?

#<draùñavyaü janmani ÷rayàt  />#

yasmàdete ùaódhàtavo janmano ni÷rayabhåtàstasmàt | 'kliùñameva vij¤ànaü' atra draùñavyam |

(%<Jaini_13>%)
kaþ punarayamàkà÷adhàturanyaþ punaþ pçthagàkà÷àt ? taducyate |

#<khadhàtuþ pçthagàkà÷àdråpàyatanasaügrahàt  // Abhidh-d_14 //>#

àkà÷aü hi dharmàyatanasaügçhãtaü nityaü ca | àkà÷adhàtustu càkùuùo råpàyatanasaügçhãtaþ, àlokatamaþsvabhàvo varõavi÷eùo vàtàyanacchidràdyabhivyaktaråpaþ | tatpunaþ

#<nabhaþ khalu nabho dhàtoràsanno hetureùa tu  /
bhåtànàü tàni tajjasya råpasyaitattu cetasaþ  // Abhidh-d_15 //>#

uktaü hi bhagavatà- "pçthivyapsu ni÷rità | àpo vàyau | vàyuràkà÷e | àkà÷aü tu nityatvàtsvapratiùñhitam" iti |

yadi khalu svapratiùñhamàkà÷aü kasmàttarhyuüktam- àkà÷amàloke sati praj¤àyate |" bråmaþ | naiùa doùaþ | àdheyenàdhàrapraj¤àpanàt | sarvasya khalu saüskçtasya mårtikriyàpratilambhe gaganamàdhàraþ | athavàkà÷adhàturatràkà÷a÷abdenoktaþ | sa hi bràhmaõaþ praùñà tasminnàkà÷adhàtàvàkà÷asaüj¤ãtyata evoktamàloke sati praj¤àyate | na càkà÷amàloke sati praj¤àyate, (%<Jaini_14>%) anidar÷anatvàt | eùa akà÷adhàturbhåtànàmàsanno ni÷rayaþ | tàni tu tajjasyopàdàyaråpasya | tadapi vij¤ànasya | vij¤ànamadhicaitasikànàü viprayuktànàü ca dharmàõàm | ata àkà÷aü trailokyapratiùñhà | tadabhàve trailokyamapratiùñhitamanàdhàraü, na praj¤àyeta | tasmàdàkà÷aü jagadutpattipralayanimittaü na nàràyaõa iti siddham | gatametat ||

idànãü vaktavyam | ùaõõàmadhyàtmikànàü dhàtånàü ko 'nukramaþ ? bråmaþ |

#<pratyakùavçttiryattatpràgapràptagràhyato 'pi yat  /
tato 'pi yaddavãyo 'rthaü pañiùñhamitaràdapi  // Abhidh-d_16 //>#

pratyakùavçttãni khalu cakùuràdãni pa¤ca pràguktàni | tebhyo 'pyapràptagràhiõã dve pràgukte | tayorapi yadya(dda)vãyo 'rthaü tatpràguktam | pràptagràhiõàü tu 'pañiùñhamitaràdapi' yatpañutaraü tatpràguktamiti ||

abhidharmadãpe vimàùàprabhàyàü vçttau prathamàdhyàsya dvitãyaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_15>%)
prathamàdhyàye

tçtãyapàdaþ |

idamidànãü vaktavyam | ya ete 'ùñàda÷adhàtavaþ, eùàü kati sanidar÷anàþ katyanidar÷anàþ ? kati sapratighàþ katya pratidhàþ ? kati vyàkçtàþ katyavyàkçtà iti ? ata idaü pratàyate ||

#<sanidar÷ana àdyàrthaþ>#

àdyasya cakùurdhàtoryortho råpadhàtvàkhyaþ sa sanidar÷anaþ | saha nidar÷anena nirdiùña iti kçtvà | nidar÷anaü vàsya saübandhi vidyata iti sanidar÷anaþ ||

#<mårtàþ sapratighà da÷a  />#

saptacittadhàtåndharmadhàtuü ca hitvà da÷ànye mårtà dhàtavaþ 'sapratighà da÷a' |

pratigho nàma pratighàtaþ | sa ca trividhaþ | àvaraõaviùayàlambanapratighàtaþ | tatràvaraõapratighàtaþ svede÷e parasyotpattipratibandhaþ | sa tu mårtànàmeva saüsthànavatàü paramàõånàü digde÷anirde÷yànàü dharmàõàm | yathà hastohastena pratihanyate upalo vopalena | viùayapratighàta÷cakùuràdãnàü viùayiõàü råpàdiùu sveùu viùayeùu pratighàtaþ | yasya yasmin vçttiþ sannipàtalakùaõà kàritràkhyà ca sa tasmin pratihanyate tato 'nyatràvçtteþ | àlambanapratighàta÷cittacaittànàü sveùvàlambaneùu pratighàtaþ ||

kaþ punarviùayàlambanayorvi÷eùaþ ? yasminyasya kàritraü sa tasya viùayaþ | yaccittacaittairgçhyate tadàlambanam | tadihàvaraõapratighàtena da÷ànàü sapratighatvamanyonyàvaraõàt |

(%<Jaini_16>%)
'ye dharmà viùayapratighàtena sapratighà àvaraõapratighàtenàpi te' iti ? catuùkoñikaþ | prathamà koñiþ- saptacittadhàtavodharmadhàtuprade÷a÷ca yaþ saüprayuktaþ | dvitãyà- pa¤ca viùayàþ | tçtãyà- pa¤cendriyàõi | caturthã- dharmadhàtuprade÷aþ saüprayuktakavarjaþ |

'ye viùayapratighàtena sapratighà àlambanapratighàtenàpi te' iti pa÷càtpàdakaþ- ye tàvadàlambanapratighàtena viùayapratighàtenàpi te syuþ | viùayapratighàtena, nàlambanapratighàtena pa¤cendriyàõi |

"yatrotpitsormanasaþ pratighàtaþ ÷akyate paraiþ kartum |
tatsapratighaü j¤eyaü viparyayàdapratighamiùñam ||"

iti bhadantakumàralàtaþ |

uktàþ sapratighàþ ||

ku÷alàdayo 'bhidhãyante |

#<anyatra råpa÷abdàbhyàü ta evàvyàkçtà matàþ  // Abhidh-d_17 //>#

ta eva da÷àvyàkçtà råpa÷abdadhàtuvarjàþ | tau hi triprakàrau ku÷alàku÷alàvyàkçtau ||

#<÷eùàstridhà>#

(%<Jaini_17>%)
saptacittadhàtavo hi triprakàràþ | dharmadhàtu÷ca | saüprayuktastriprakàraþ, viprayukto 'saüskçta÷ca | yathà÷àstraü ka÷cit triprakàraþ ka÷cidekaprakàraþ saübhavato draùñavyaþ |

kaþ punaþ ku÷alàrthaþ ? ÷ikùitàrthaþ ku÷alàrthaþ pravãõavat | vipàkahetàvaupamiko draùñavyaþ | evamaku÷alo 'pi avyàkçtaståbhayapakùàvyàkaraõàdavyàkçta ityabhipràyaþ ||

kati kàmadhàtupratisaüyuktàþ kati yàvadapratisaüyuktà iti | tadidamàrabhyate |

#<iha sarve 'pi>#

kàmadhàtau sarve 'pyaùñàda÷a vidyante |

#<råpadhàtau caturda÷a  /
rasagandhau savij¤ànau dhàtå hitvà>#

gandharasadhàtå tadvij¤ànadhàtå ca hitvà | àråpye

#<trayontimàþ  // Abhidh-d_18 //>#

(%<Jaini_18>%)
agrapa÷càntimaþ smçtaþ | antà÷cetyupasaükhyànam | pa÷cimà manodhàtumanovij¤ànadhàtudharmadhàtava evamàråpyadhàtau santi ||

kati sàsravàþ katyanàsravàþ

#<sàsravànàstravà antyàstrayaþ>#

anantaroktàstatra sàsravàþ duþkhasamudayasatyasaügçhãtàþ | anàsravàstu màrgasatyàsaüskçtasaügçhãtàþ ||

#<÷eùàstu sàsravàþ  />#

pa¤cada÷adhàtavaþ sàsravàþ, àsravasaüyogitvavyavakãrõatvàïgabhàvebhyaþ |

ko÷akàrastvàha- "anu÷ayànu÷ayanàtsàsravàþ |" tadetadabrahma | na | niruktànu÷ayàrthàparij¤ànàt | niruktàparij¤ànaü tàvat | anu÷ayànu÷ayanàt sànu÷ayàþ |

na sàsravà na yàvadoghàþ | àsravà hi àbhavàgràdyàvadavãcimupàdàya cittasantatiü stràvayanti svayaü ca sravantãtyàsravàþ | anu÷ayàstvanu÷erate | kle÷àþ kli÷nanti | granthà grathnanti | saüyojanàni saüyojayanti | oghàþ apaharanti | iti svakriyàdvàreõaiteùu vargeùvetà nairuktyasaüj¤à nivi÷anta ityeùà vyàkhyànãtirjyàyasã |

(%<Jaini_19>%)
anu÷ayàrtho 'pi yadi puùñyarthastena màrganirvàõàlambaneùu mithyàdçùñyàdiùu poùotkarùadar÷anàt, nirvàõamàrgayorapi råpàdivat sàsravatvaprasaïga iti | gatametat ||

kati savitarkàþ kati savicàrà iti vistaraþ |

#<sàlambaprathamàþ pa¤ca sopacàràstrayastridhà  // Abhidh-d_19 //>#

sàlambanànàü dhàtånàü ye prathamàþ pa¤ca te savitarkàþ savicàràþ | 'trayastridhà' | ye tvantyàstrayaste tredhà | savitarkàþ savicàràþ | vicàramàtrà÷càvitarkàþ | avicàrà÷ca | kàmadhàtau prathame ca dhyàne vitarko naiùu triùu prakàreùu pravi÷ati | sa khalvavitarko vicàramàtra÷ca ||

atràha- yadi pa¤cavij¤ànakàyàþ savitarkàþ savicàràþ kathaü tarhi avikalpà ityucyante ? bråmaþ

#<nirvikalpaguõasvàrthàþ>#

guõaþ svàrtho yeùàü te bhavanti 'guõasvàrthàþ' | ete hi

#<asmàràdaniråpaõàt  />#

avikalpà ityucyante | etau hi pradhànau vikalpau traiyadhvikadharmaviùayau | (%<Jaini_20>%) yoginàü kçtàkçtakarmàntapratyavekùaõà cittarakùaõe smçtiþ pradhànã bhavati | dharmasvasàmànyalakùaõahetuphalasaübandhàdiùu pravicayàkhyaþ praj¤àsvabhàvaþ pràdhànyamanubhavati | atra tu

#<manobhaumã smçtiþ pårvo dvitãyo dhãrniråpikà  // Abhidh-d_20 //>#

'manobhaumã'ti vartate | pa¤cànàü vij¤ànakàyànàü jàtibadhirapuruùaråpadar÷anavadvçttiþ | tatràpi ca smçtiþ samàhità càsamàhità ca anusmçtivikalpaþ, àlambanàbhilapanatulyatvàt | praj¤à tvasamàhitaivàbhiniråpaõà vikalpaþ, samàhitàyàþ prakàravi÷eùaniråpaõàbhàvàt, pårvaniråpitopalakùaõamàtravçttitvàcca ||

athaiùàü ùaõõàü vij¤ànakàyànàü kataradvij¤ànaü kiyadbhiþ savikalpakam ? tadidamàviùkriyate |

#<vij¤ànapa¤cakaü kàmeùvekena savikalpakam  />#

svabhàvavikalpena |

#<tasmàdanyat tribhiþ>#

manovij¤ànaü kàmeùu tribhiþ savikalpakam |

#<dhyàne prathame càsamàhitam  // Abhidh-d_21 //>#

prathame hi dhyàne yadasamàhitaü manovij¤ànaü tat tribhireva |

#<dvàbhyàmavyagraü>#

yatpunaþ samàhitaütaddvàbhyàmevàbhiniråpaõavikalpamapàsya |

#<ekena cakùuþ÷rotratvagà÷rayam  />#

yatpuna÷cakùuþ÷rotratvagà÷rayaü vij¤ànaü prathame dhyàne tadekenaiva |

#<dvàbhyàü taduparivyagraü>#

dvitãyàdiùu dhyàneùu dvàbhyàü vyagramiti vartate |

(%<Jaini_21>%)
#<ekenaiva samàhitam  // Abhidh-d_22 //>#

anusmçtivikalpenaiva | evaü yàvadbhavàgram ||

idamidànãü vaktavyam | kutra kasya ùañprakàraü vij¤ànaü ku÷alàdivikalpakaü bhavati ? tadidamabhidharmagahvaraü praståyate |

#<ucchinna÷ubhabãjasya dar÷anaü savikalpakam  /
ku÷alaü nàsti vij¤ànamanyatra pratisandhitaþ  // Abhidh-d_23 //>#

iha tàvaducchinnaku÷alamålasya pa¤ca råpondriyà÷rayabalotpannaü dar÷akaü vij¤ànaü ku÷alaü na vidyate, anyatra ku÷alamålapratisandhànàt |

#<kàmebhyo vãtaràgasya bàlasyàhànidharmiõaþ  /
dvidhàpyaku÷alaü nàsti>#

dar÷akaü ca manovij¤ànaü ca yadyaparihàõadharmà bhavati |

#<kliùñaü càryasya nottamam  // Abhidh-d_24 //>#

na càryasyordhvabhåmyàlambanaü kliùñaü vij¤ànaü vikalpakamasti ||
ki¤ca,

#<nàkliùñàvyàkçtaü ki¤cidårdhvabhåmivikalpakam  />#

na cànivçtàvyàkçtaü ki¤cidårdhvabhåmivikalpakamasti |

#<kliùñaü vikalpakaü càpi nàstyadhobhåmigocaram  // Abhidh-d_25 //>#

na ca kliùñaü vij¤ànamadharabhåmyàlambanaü vikalpakamasti |

#<tridheha dvayamàryasya>#

iha ku÷alàku÷alàvyàkçtaü dar÷akaü ca manovij¤ànaü ca vikalpakamasti |

#<ràgiõaþ sa÷ubhasya ca  />#

avãtaràgasyàpyanucchinnaku÷alamålasya pçthagjanasya trividhaü dvayamasti |

#<na ÷ubhaü nàpi ca kliùñaü dvitãyàdiùu dar÷akam  // Abhidh-d_26 //>#

(%<Jaini_22>%)
vij¤ànamastãti ||

idamidànãü vaktavyam | kathamasatyàtmani ÷à÷vate tadguõe ca saüskàre smçtihetàvasati pratikùaõavina÷vareùu ca vij¤àneùu ca parasparàkçtasaüketeùu pårvànubhåto 'rthaþ smaryate ? tadapadi÷yate | yadyapi dattottara eùa vàdaþ, tathàpãdaü ÷àstrànugatamàrabhyate |

#<prayogàdaïgasànnidhyàtsabhàgatvàcca santateþ  /
pràgvij¤ànànubhåte 'rthe cetasyutpadyate smçtiþ  // Abhidh-d_27 //>#

praõidhànànubhavaj¤ànapàñavasàtatyakàritvàbhyàmasahakàritvàbhyàmasahakàrikàraõasànnidhye santatyànukålebhyaþ pårvavij¤ànànubhåte råpàdau vastuni smçtirutpadyate |

àtmamanaþsaüyogàtsaüskàràpekùà tadutpattiriti cet | na | àtmamanaþ- saüyogaþ saüskàràõàü ÷a÷aviùàõavadasiddhatvànnityasyàsyàtmanaþ saüskàràõàmanupapatteþ | saüskàrasaüyoga÷ca sakalàtmavyàpitve prade÷avçttyabhyupagamadoùàcca | tasmàt suùñhåktaü prayogàdaïgasànnidhyàdibhyaþ smçtirutpadyate paramàrthasaüvçttiviùayà ||

#<etadviparyayàt màndyàtkle÷arogàbhibhåtitaþ  /
j¤àtapårveùu vismçtiþ saüprajàyate  // Abhidh-d_28 //>#

idamidànãü vicàryate | duþkhadar÷anaheyàdinà pa¤ca prakàreõa vij¤ànena yadanubhåtaü tatkatamena smaryate ? tadidaü praståyate |

#<dçùñaü dvitricatuþpa¤caprakàreõàpi cetasà  /
smaryate sattadanyai÷ca nànyo 'nyaü vyoghadçkkùaye  // Abhidh-d_29 //>#

sarvàõi khalu duþkhadar÷anàdiheyàni pa¤caprakàràõi paramparànubhåtaü smaranti | ayaü tvatra niyamaþ- 'nànyo 'nyaü vyoghadçkkùaye |' nirodhamàrgadar÷anaprahàtavyànubhåtaü tu nànyo 'nyaü smçtipratiniyatàlambanatvàt | ÷eùàstu trayaþ prakàràþ sambhinnàlambanatvànna pratiùidhyante ||

#<vij¤ànànàü tu pa¤cànàü yadekenànubhåyate  /
tatsmaryate 'pi cànyena>#

(%<Jaini_23>%)
manovij¤ànenetyarthaþ |

#<tena khalvitarairapi  // Abhidh-d_30 //>#

manovij¤ànenàpi yadanubhåtaü tat ùaóbhirapi smaryate ||

atha dvàda÷ànàü cittànàü ko 'rthaþ kenànubhåtaþ katibhiþ smaryate ? dvàda÷acittàni | kàmàvacaràõi ku÷alàdãni catvàri | råpàvacaràõi trãõyanyatràku÷alàt | evamàråpyàvacaràõyetànyeva trãõi | ÷aikùama÷aikùaü ca | smçtirapi tatsaüprayuktà dvàda÷avidhaiva |

tatra kiü kenànubhåtaü tad dvàda÷abhirapi smaryate ? kàmàvacaraku÷alànubhåtaü tad dvàda÷avidhayà smarati | evamaku÷alena | tannivçtàvyàkçtànubhåtamaùñavidhayà smarati | kàmàvacaryà sarvayà | råpàråpyàvacaryayànyatra nivçtàvyàkçtànivçtàvyàkçtàyàþ ÷aikùà÷aikùàbhyàü ca | evamanivçtàvyàkçtena | råpàvacaraku÷alànubhåtaü sarvàbhiþ smarati | tannivçtàvyàkçtànubhåtaü da÷abhiranyatra kàmàvacaranivçtàvyàkçtànivçtàvyàkçtàbhyàm | tadanivçtàvyàkçtànubhåtaü da÷abhiranyatràråpyàvacaranivçtàvyàkçtànivçtàvyàkçtàbhyàm | àråpyàvacaraþ ku÷alànubhåtaü da÷abhiranyatra kàmàvacaranivçtàvyàkçtànivçtàvyàkçtàbhyàm | tannivçtàvyàkçtànubhåtaü navabhiranyatra kàmàvacaraü nivçtàvyàkçtànivçtàvyàkçtàbhyàm | råpàvacaràccànivçtàvyàkçtàt | evamanivçtàvyàkçtena | ÷aikùànubhåtamekàda÷abhiranyatrakàmàvacaranivçtàvyàkçtàdevama÷aikùeõeti | saükùepàrthastvayaü ÷lokaiþ pradar÷yate |

#<dvyavyàkçtànubhåtaü yaccittaü dvàda÷akàdiha  /
vyàråpyaråpanivçteþ smaryate 'ùñàbhireva tat  // Abhidh-d_31 //>#

kàmadhàtau nivçtàvyàkçtànivçtàvyàkçtàbhyàü yadanubhåtaü tadaùñàbhiþ smaryate | råpàråpyàvacare dve nivate hitvà | ÷ekùama÷aikùaü caivamanivçtàvyàkçtena |

#<råpàråpyàptanivçta÷ubhàbhyàü tu krameõa yat  /
kàmàptàvyàkçte hitvà smaryate da÷akena tat  // Abhidh-d_32 //>#

kàmàvacaranivçtàvyàkçte hitvà |

(%<Jaini_24>%)
#<råpe tvanivçtàkhyena dçùñamavyàkçtena yat  /
àråpyàvyàkçte hitvà tadanyaiþ smaryate punaþ  // Abhidh-d_33 //>#

yatkhalu råpadhàtau anivçtàvyàkçtenànubhåtaü tadàråpyàvyàkçte hitvà tadanyairda÷abhiþ smaryate ||

#<àråpyàvyàkçtaj¤àtaü ya÷ceto navakena tat  /
kàmàptàvyàkçte hitvà råpàptànivçtaü tathà  // Abhidh-d_34 //>#

gatametadaupodghàtikaü prakaraõam | prakçtamevàbhidhãyatàm ||

ya ete 'ùñàda÷adhàtava eùàü kati sàlambanàþ katyanàlambanàþ katyupàttàþ katyanupàttàþ kati saücitàþ katyasaücitàþ ? tadidamàrabhyate |

#<cittàkhyàþ sapta sàlambà dharmàkhyaþ saüprayuktakaþ  />#

sàlambanà iti vartate | ÷eùàstvanàlambanà viùayàgrahaõàt ||

#<amårtà dhvaninà sàrdhamanupàttàþ>#

ya ete saptacittadhàtavo dharmadhàtvardhena sahoktàste ÷abdena sahànupàttàþ | ato 'nye

#<nava dvidhà  // Abhidh-d_35 //>#

ye santànàdhirohiõaþ pratyutpannà÷cakùuràdayastadavinirbhàgiõa÷ca råpàdayaþ | ÷eùàstvanupàttàþ | ni÷cetanatvàdanàtmabhàvaparyàpannatvàcca | ÷eùà ye bàhyàþ kàyendriyasaütànavyatirekavartinaste 'nupàttà iti siddham ||

kati bhåtàni kati bhautikàþ ? tatràpyucyate |

#<spç÷yaü dvidhà>#

atra bhåtàni catvàri bhautikaü ca gurutvàdisaptaprakàram |

(%<Jaini_25>%)
#<sadharmàü÷àþ saha tà nava bhautikàþ  />#

saha dharmadhàtvaü÷enàvij¤aptyàkhyena 'saha tà nava bhautikàþ' ||

evaü kati mårtàþ ?

#<da÷a sàvayavà mårtàþ>#

÷eùàstvamårtà÷cakùurvij¤ànadhàtvàdayaþ |

#<ta eva da÷a saücitàþ  // Abhidh-d_36 //>#

paramàõusaüghàtà ityarthaþ | ta evàùñau cakùurvij¤ànadhàtvàdayo hitvà ÷eùà da÷a saücitàþ ||

kati cchettàraþ kati cchedyàþ, kati dagdhàraþ kati dàhyàþ, kati tolayitàraþ kati tolyàþ ? tadidamatrocyate |

#<råpagandharasaspar÷à÷cchetçcchedyàtmakà matàþ  /
dàhakàstolakà÷caite dàhyàstolyàsta eva và  // Abhidh-d_37 //>#

'và' ÷abdo matavikalpàrthaþ | keùà¤cittejodhàtureva dagdhà gurutvameva tolyam ||

kati vipàkajàþ katyaupacayikàþ ?

#<pa¤ca råpãndriyàtmàno vipàkopacayàtmakàþ  />#

(%<Jaini_26>%)
vipàkakàraõahetvadhãnajanmatvàt naiùyandikàni cakùuràdãni pa¤ca na vidyante | mçtasya vipàkajavyatiriktatanniùyandàbhàvàt | tatra vipàkahetorjàtà vipàkajàþ, madhyapadalopaü kçtvà gorathavat |

#<amårtà naupacayikàþ>#

saptacittadhàtavo dharmadhàtu÷càmårtà naiùyandikavipàkajàstu vidyante sabhàgavipàkahetubalotpatteþ |

#<tridhà ÷eùàþ>#

råpadhàtvàdyà÷catvàrastriprakàrà ye kàyendriyasahavartinaste tridhà | bàhyàþ te dvidhà |

#<dhvanirdvidhà  // Abhidh-d_38 //>#

÷abdastu vipàkajo nàstãtyàgamaþ | yuktirapãcchàtastatpravçtteþ ||

idànãmidamucyate | ya÷cakùurdhàtunà samanvàgataþ samanvàgamaü pratilabhate cakùurvij¤ànadhàtunàpi saþ ? yo và cakùurvij¤ànardhàtunà cakùudhàtunàpi saþ ? àha | nàtraikàü÷aþ | yasmàt

#<cakùustadupalabdhi÷ca pçthagvà saha vàpnuyàt  />#

(%<Jaini_27>%)
cakùurdhàtuü tàvallabhate na cakùurvij¤ànadhàtum | kàmadhàtau krameõa cakùurindriyaü pratilabhamànaþ, àråpyadhàtucyuta÷ca dvitãyàdiùu dhyàneùåpapadyamànaþ | syàccakùurvij¤ànadhàtunà na cakùurdhàtunà | dvitãyàdiùu dhyàneùåpapanna÷cakùurvij¤ànamasaümukhãkurvàõaþ | tata÷cyuta÷càdhastàdupapadyamànaþ | ubhàbhyàmapi- àråpyadhàtucyutaþ kàmadhàtau brahmaloke copapadyamànaþ | nobhàbhyàm- etànàkàràn sthàpayitvà |

ya÷cakùurdhàtunà samanvàgataþ cakùurvij¤ànadhàtunàpi saþ ? catuùkoñikàþ | prathamà- dvitãyàdiùu dhyàneùåpapanna÷cakùurvij¤ànamasaümukhãkurvàõaþ | dvitãyà- kàmadhàtàvalabdhavihãnacakùuþ | tçtãyà- kàmadhàtau labdhàvihãnacakùuþ prathamadhyànopapanno dvitãyàdidhyànopapanna÷ca pa÷yan | caturthã- etànàkàràn sthàpayitvà ||

gatametat | prakçtamidànãmanuvartyatàm | katyàdhyàtmikàþ kati bàhyàþ ?

#<dvàda÷àdhyàtmikà j¤eyàþ>#

pa¤cendriyàtmikaþ saptacittadhàtava÷ca, ahaükàrasanni÷rayatvàt | "àtmanà hi sudàntena svargaü pràpnoti paõóitaþ |" iti |

#<bàhyàùùaóviùayàtmakàþ  // Abhidh-d_39 //>#

kati dar÷anaheyàþ kati bhàvanàheyàþ katyaheyàþ ? tadàrabhyate |

#<trayo 'ntyàstrividhàþ>#

manodhàturmanovij¤ànadhàturdharmadhàtavastriprakàràþ | aùñà÷ãtyanu÷ayasahacariùõavastatpràptaya÷ca dar÷anaheyàþ |

(%<Jaini_28>%)
#<÷eùà bhàvanàpathasaükùayàþ  />#

ye sàsravàþ | ye tvanàsravàste 'praheyà nirdoùatvàt ||

#<na råpamasti dçggheyaü nàkliùñaü nàvikalpakam  // Abhidh-d_40 //>#

pçthagjanatvamiti cet | na | tasyànivçtàvyàkçtatvàta, samucchinnaku÷alamålavãtaràgàõàmapi tatsamanvàgamàt | àpàyikaü ca kàyavàkkarmaråpasvabhàvaü tadapyàryamàrgavirodhitvàdvihãnaü na tu prahãõaü tasmàdubhayaü na dar÷anaheyaü satyeùvavipratipatteþ | duþkhadharmaj¤ànakùàntau pçthagjanatvaprasaügàcca |

pa¤cavij¤ànakàyà avikalpakàste 'pi na dar÷anaheyàþ ||

kati sabhàgàþ kati tatsabhàgàþ ?

#<sabhàga eva dharmàkhyaþ ÷eùàståbhayathà smçtàþ  />#

dharmadhàtuvarjyà anye dhàtavo dvidhà | sabhàgàstatsabhàgà÷ca ||

kaþ punaþ sabhàgàrthaþ ko và tatsabhàgàrthaþ ?

#<sabhàgastatsabhàgatve svakriyàbhàktu tulyate  // Abhidh-d_41 //>#

(%<Jaini_29>%)
yaþ svakriyàü bhajate sa sabhàga ityucyate | yaþ svakriyàvirahitaþ sa tatsàdç÷yamàtrabhajamànatvàt tatsabhàga ityàkhyàyate |

atra sabhàgastrividhaþ | adhvasu svakriyàbhedena vàcyaþ | evaü tatsabhàgaþ kriyàvirahito vàcyaþ | anutpattidharmakaü caturthamiti kà÷mãràþ ||

kati dçùñiþ kati na dçùñiþ ?

#<cakùuþ sadharmadhàtvaü÷aü navadhà dçùñiråcyate  />#

cakùustàvalloke 'pi dçùñiriti pratãtam | dharmadhàtorapi prade÷o dçùñisvabhàvo 'ùñavidhaþ kliùñàkliñapraj¤àtmakaþ | ÷eùastu na dçùñiþ |

#<pà¤cavij¤ànakã praj¤à na dçùñiranitãraõàt  // Abhidh-d_42 //>#

nitãrikà hi dçùñayo vicàraõà÷rayàt | sà tvavikalpikà jaóasvabhàvà | atyalpamidamucyate | manovij¤ànabhaumyaniràsàdisaüprayuktà na dçùñirityupasaükhyàtavyam ||

kathaü punaretàþ praj¤àþ pa÷yanti ? tadidamàviùkriyate |

#<sameghàmegharàtryahnordç÷yaü cakùuryathekùate  /
kliùñàkliùñadç÷au tadvacchaikùà÷aiükùe ca pa÷yataþ  // Abhidh-d_43 //>#

(%<Jaini_30>%)
yathà sameghàyàü timirapañalàvaguõñhitacandranakùatracakrapràyàü rajanyàü råpàõi dç÷yante tathà kliùñàþ pa¤cadçùñayo j¤eyaü pa÷yanti | yathà tu vigatarajàüsi ni÷àkarakiraõàü÷ukàvaguõñhitàyàü triyàmàyàü råpàõi dç÷yante, tathà laukikã samyagdçùñiþ pa÷yati | yathà tu meghapañalàvaguõñhite divàkarakiraõànudbhàsite divase råpàõi dç÷yante tadvacchaikùã dçùñiþ pa÷yati | yathà tu dravyakanakarasàvasekapi¤jaradinakarakiraõaprotsàritatimirasaücaye divase cakùuùmato devadattasya råpaü cakùurãkùate, tathà buddhànàmarhatàü praj¤àcakùuravidyàkle÷opakle÷amaladåùikàtimirapañalavarjitaü j¤eyaü pa÷yatãti |

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau prathamasyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ ||

(%<Jaini_31>%)
prathamàdhyàye

caturthapàdaþ |

àha | yaduktam- cakùurdar÷anamaùñaprakàrà ca praj¤à dçùñiriti | atha vij¤ànaü pa÷yatyatha na pa÷yati ? yadi pa÷yati da÷adharmà dçùñisvabhàvà bhavanti | atha na pa÷yati dàrùñàntikapakùastarhyujjhito bhavati | devà enaü grahãùyanti grahãtavyaü cenmaüsyante |

yattåktaü da÷adharmà dçùñisvabhàvàþ pràpnuvantãtyatra vij¤ànasya mukhyadar÷anakalpanàpratiùedhamupariùñàt kariùyàmaþ | idaü tu vaktavyam | cakùu÷cakùurvij¤ànapraj¤àsàmagrãõàü kaþ pa÷yati ? kutaþ saü÷aya iti cet | sarvatra doùadar÷anàt | yadi tàvaccakùuþ pa÷yati yàvatkàyaþ spç÷ati tato yugapat sarvaviùayopabhogaprasaügaþ | atha cakùurvij¤ànaü pa÷yati kastarhi vijànàti ? vyavahitamapi kiü na pa÷yati, apratighatvàt ? atha praj¤à pa÷yati ÷rotravij¤ànàdiùvapi praj¤à vidyata iti tatràpi dar÷anaprasaügaþ | atha cakùuràdisàmagrã pa÷yati sàpi khalu cakùuràdisàmagryaïgavyatiriktà svabhàvakriyàbhàvànna vidyate |

cakùuràdisàmagryaïgànàmapi pratyekaü dar÷ana÷aktikriyàbhàvo 'ndha÷atavadityasattvam | sarvasàmagrãõàü sarvakàryakaraõàpattitvàt, vi÷eùàbhàvàt |

hetupratyayasàmagrãü pratãtya kriyàmàtraü vij¤ànamutpadyata iti cet | na | janikartçbhàve janmakriyàsvàtantryànupapatteþ, na÷yàdivat | hetupratyayànàü paratantràõàü svàtmanyavasthitànàü niràtmakànàü niràtmakakaraõa÷aktyayogàt |

ki¤ca, vij¤eyàbhàve vij¤ànànupapatteþ, dàhyadahanavat |

ki¤ca, vij¤ànakriyà÷ritàbhàve tadabhàvàccitrakuóyavat | janmanà÷ayorddharmidharmatve viruddhànàmanyataropapattirvinà÷asya và sajàtihetutvaprasaügaþ | yajjàtyanuvçttistadbãjamiti cet | na | ku÷alàku÷alàdicittanirodhe bãjatvànupapatteþ, sàmagrãpakùotsargàtsàükhyamatàbhyupagamadoùàcca | teùàmapi pradhànàkhyàdbãjàdekasmànnirapekùàtsarvaü saübhavati | nimittàntaràpekùà ÷akta÷akteriti cet | na | akùaõikatvadoùàt | sarvasàmagryaïgabãjàbhyupagame kàryasvabhàvàdivaicitryaprasaügaþ | tasmànnirdoùaþ pakùo vaktavyaþ | so 'yaü prakramyate |

(%<Jaini_32>%)
#<cakùuþ pa÷yati vij¤ànaü vijànàti svagocaram  /
àlocanopalabdhitvàdvi÷eùaþ sumahàüstayoþ  // Abhidh-d_44 //>#

cakùurdravyaü hi draùñçsvabhàvam | tasya hetupratyayasàmagrãparigrahaprabodhita÷akteþ råpadar÷anakriyàmàtramutpadyate | dravyakriyayo÷cànyatvaü siddhasàdhyamànaråpatvànnirapekùasàpekùavyapade÷itvàcca draùñavyam | tatra cakùurmårtikriyàvadvij¤ànàdhiùñhitaü dar÷anakriyàmàrabhate | na vij¤àna÷ånyam | yathaiva cakùurvij¤ànamàlocanàdhiùñhitakriyaü vijànàti, na kevalam, paramparànugrahabalàddhyanayoþ pradãpàdipratyayàntaraparigçhãtayoryugapadekasmin viùaye vçttilàbho bhavati |

yastvetadatipatyaivaü kalpayati- 'kàraõabhåtàbhyàü pràgutpannàbhyàü cakùåråpàbhyàü kàryabhåtaü vij¤ànaü sahaikasmin kàle nàvatiùñhate' iti tasya sakùàdviùayànubhavanàbhàvàdanumànàgamàbhàvaprasaügaþ | anubhavaj¤àne càsati manovij¤ànasmçtigocaràbhàvàdanutpattiprasaügaþ | niyataviùayasmaraõàbhàvàcca | tasmàdvij¤ànaü niyatà÷rayàlambanalabdhapratiùñhaü sahakàrikàraõasàmagrãsannipàtopajanitakriyaü sàkùàdviùayamupalabhate | cakùurapyàlocayati pradãpastatkàlamevàvabhàsayati | ya ete vij¤ànacakùåråpàdayaþ svahetusàmagrãprabodhita÷aktayaþ te viùayaprativij¤aptyàlocanàvabhàsanàkhyàü yugapat saudhãü saudhãü vçttiü pratipadyanta iti yuktimatã nãtiþ |

tasmàtsatsvapyanyeùu pratyayeùu dar÷anakriyàyà÷cakùuùaþ pràdhànyàt, tadevà¤jasà pa÷yatãtyucyate | yathà và devadattaþ sthàlãjalajvalanataõóulàdiùu satsvapi pàke pravartamàne svasyàmadhi÷rayaõodakàsecanataõóalàvapanadarvãparighaññanàcàmanisràvaõakriyàyàü labdhasàmarthyaþ sàdhanasanniyoge ca parapràptai÷varyo devadattaþ pràdhànyàtpacatàtyucyate | yadà punastaõóulànàü (%<Jaini_33>%) vikledo vivakùitaþ pàko và tadà jalànalayoþ pràdhànyàdvyapade÷o bhavatyambu kledayatyagniþ pacatãti | tasmàtsàmagryàü satyàü dar÷ane pravartamàne pràdhànyàccakùuþ pa÷yatãtyucyate | kathaü pràdhànyamiti cet ? tatprakarùe dar÷anaprakarùàt | tulye hi prathamadhyànacakùurvij¤àne dvitãyàdiùu cakùuùprakarùàddar÷anaprakarùo dç÷yata iti | tasmàdyuktam- "cakùuþ pa÷yati nayanaü pa÷yati manasi tu bhaktyà praj¤àvçttirupacaryate manasà pa÷yati" iti |

tatrayaduktaü ko÷akàreõa- "kimidamàkà÷aü khàdyate | sàmagrayàü hi satyàü dçùñamityupacàraþ pravartate | tatra kaþ pa÷yati ?" iti | tadatra teta bhadantena sàmagryaïgakriyàpaharaõaü ? kriyate | abhidharmasaümohàïkasthànenàtmàpyaïkito bhavatyayoga÷ånyatàprapàtàbhimukhyatvaü pradar÷itamiti ||

kiü punarekenàpi cakùaùà pa÷yati, àhosvid dvàbhyàmeveti ? nàtra niyamaþ | yasmàt

(%<Jaini_34>%)
#<ekasya cakùuùaþ kàryaü vij¤ànamathavà dvayoþ  />#

iti dvicandradar÷anàdervij¤ànasya .......... ||
pràptagràhãõi àhosvidapràptagràhãõãti ? taducyate |

#<apràpyàrthaü mana÷cakùuþ ÷rotraü ca trãõyato 'nyathà  // Abhidh-d_45 //>#

ghràõarasanakàyendriyàõi pràptagràhãõãtyarthaþ ||

atra kàõàdaþ pa÷yati | nàpràptagràhãõãndriyàõi | cakùuùo hi ra÷mirgatvà pa÷yati | ÷rotraü tra sarvagataü pràpyaiva sarvaü ÷rçõoti | taü pratãdamucyate |

#<apràptagràhiõaþ siddhà dåràsannasamagrahàt  />#

yàvatà hi kàlena devadattaþ svapàõitalalekhàü pa÷yati tàvataiva candralekhàm | na càyaü gatimatàü dharmaþ | gatimanto hi devadattàdayo dåraü ciràdgacchantyàsannaü kùipramiti | na | pradãpavat tatsiddheþ |

#<pradãpàdiprabhàva÷cet>#

yathà khalu yàvatà kàlena pradãpo nediùñhaü råpamabhivyanakti tàvatà daviùñhaü tadvaditi | tatra pratyavasthànam-

#<na samaü tatsamudbhavàt  // Abhidh-d_46 //>#

(%<Jaini_35>%)
yadi pradãpo gacchet, tatràpyeùa doùaþ prasajyeta | prabhàdimadhyànteùu ca tàpavi÷eùadar÷anàt tadekatvàsiddhiþ | tasya punaþ pratãtya yugapat sarvapradãpaprabhàmupàdàya råpaparamàõånàmutpattistasyaiùa doùo nàsti ||

#<sarvagrahaprasaüga÷cennàyaskàntàdidar÷anàt  />#

yadyapràptagràhi cakùuþ brahmaloke brahmàõaü kasmànna pa÷yati ? tatredamucyate | nàyaskàntavattatsiddheþ | yathà tulye 'pyapràptàkarùaõe na pràcãno 'yaskànto maõirudãcãnamayaþ samàkarùati tadvaditi ||

atra punarvindhyavàsã pa÷yati sarvagatatvamindriyàõàm | taü pratãdamucyate |

#<sarvagatvàdadoùa÷cennàyogàttilatailavat  // Abhidh-d_47 //>#

ko hyanunmatto bråyàttileùu tailaü sarvagatamastãti ? tadvakcakùuþ÷rotràdyadhiùñhànebhyo bahirindriyàõi kaþ kalpayedamåóhacetàþ ?

idaü vaktavyam | yatra kàye sthita÷cakùuùà råpàõi pa÷yati kiü tàni kàyacakùåråpavij¤ànàni ekabhaumàni, àhostidanyabhaumikànyapi ? sarveùàmaniyamaþ | tatra kàmadhàtåpapannasya tàvat svena cakùuùà svàni råpàõi pa÷yataþ sarvaü svabhaumam | tasyaivàsya dhyànacakùuùà svaråpàõi pa÷yataþ kàyaråpe svabhåmike dvayaü prathamàddhyànàt | prathamadhyànabhåmãni pa÷yato råpàõyapi tatratyàni | dvitãyadhyànacakùuùà samãkùamàõasya kàyaråpe svabhåmike, cakùurdvitãyàd dhyànàt, vij¤ànaü prathamàt | prathamadhyànabhåmãni pa÷yato vij¤ànaråpe prathamàddhyànàt, kàyaþ kàmàvacaraþ, cakùurdvitãyàddhyànàt | dvitãyadhyànabhåmãni pa÷yata÷cakùåråpe dvitãyadhyànabhåmike kàyaþ kàmàvacàro vij¤ànaü prathamadhyànàt | evaü tçtãyacaturthadhyànabhåmikena cakùuùà tadbhåmikàdharabhåmikàni råpàõi pa÷yato vij¤àtavyam | prathamadhyànopapannasya svena cakùuùà svànaråpàõi pa÷yataþ sarvaü svabhåmikam | adharàõi råpàõi pa÷yatastrayaü svabhåmikaü råpàõi kàmàvacaràõi | dvitãyadhyànacakùuùà svàni råpàõi pa÷yatastrayaü svabhåmikaü cakùurdvitãyàt | kàmàvacaràõi pa÷yataþ kàyavij¤àne svabhåmike, kàmàvacaràõi råpàõi, cakùurdvitãyàt | dvitãyadhyànabhåmãni pa÷yata÷cakùåråpe tadbhåmike ÷eùaü svabhåmikam evaü tçtãyàdidhyànacakùuùà yojyam | dvitãyàdidhyànopapannasya svaparacakùurbhyàü svaparabhåmikàni råpàõi pa÷yato yathàsaübhavaü draùñavyam ||

(%<Jaini_36>%)
niyatastvayam-

#<na hyårdhvaü cakùuùaþ kàyo na råpaü nàkùijaü manaþ  /
vij¤ànasya tu netràrthastau ca kàyasya savaütaþ  // Abhidh-d_48 //>#

pa¤cabhaumàni kàyacakùåråpàõi dvayoþ savitarkasavicàrayorbhåmyo÷cakùurvij¤ànam | tatra yadmåmikaþ kàyastadbhåmikamårdhvabhåmikaü và cakùurbhavati na tvadhobhaumikam | yadbhåmikaü cakùustadbhåmikamadharabhåmikaü vàsya råpaü gocarã bhavati nordhvabhåmikam | evaü cakùurvij¤ànaü nàdharime cakùuùi saümukhãbhavati | asya tu cakùurvij¤ànasya råpaü sarvato viùayãbhavati | kàyasyàpyubhe råpavij¤àne sarvato bhavata iti ||

evaü

#<nopariùñàcchru teþ kàyo na ÷abdo na svakaü manaþ  /
vij¤ànasya tu nihràdastau ca kàyasya sarvataþ  // Abhidh-d_49 //>#

ghràõàdãnàü punaþ

#<trayàõàü trãõyapi svàni>#

kàyagandhàdiviùayavij¤ànàni svabhåmikànyeva | utsargasyàyamapavàdaþ kriyate |

#<tanorvij¤ànamapyadhaþ  />#

kàyaspçùñavye svabhåmike eva | kàyavij¤ànaü tu keùà¤cidadharabhåmikam | yathà dvitãyàdidhyànopapannànàmiti |

#<manastvaniyataü>#

samàpattyupapattikàleùu kàyasya sarvato bhàvàt | traikàlikàdhvanirmuktasarvadharmaviùayitvàt ||

kimarthaü punarayamalpàrthaþ sumahàgranthasandarbhavidhiràrabhyata iti ? (%<Jaini_37>%) ko÷akçdàcaùñe- nahyatra ki¤citphalamutprekùyata iti | taü pratãdaü phalamàdar÷yate | tatra khalu

#<yogivai÷varåpyaü pradar÷itam  // Abhidh-d_50 //>#

etadvai÷varåpyaü yoginàü yadanyataþ kàyo 'nyata÷cakùuranyataþ råpamanyato vij¤ànaü gçhãtvà pa÷yanti | vibhåni ca ÷arãràõi nirmàya manojavayà çddhyà gatvà buddhà bhagavanto yathecchaü lokadhàtvantareùu vineyànàü buddhakàryaü kurvaüti | divyàbhyàü cakùuþ÷rotràbhyàü råpàõi dçùñvà ÷abdàü÷ca ÷rutvà yathecchaü yugapadanekàni pà¤cagatikàni ÷arãràõi nirmàyànekagatidhàtvantareùu vineyakàryaü kurvantãti |

gatametat pràsaïgikaü prakaraõam ||

idamadhunà vàcyam | skandhopàdànaskandhayoþ kaþ prativi÷eùaþ ? taducyate | skandhàstribhiþ satyaiþ saügçhãtàþ | yasmàt

#<sàsravànàsràþ skandhà ye tåpàdànasaüj¤itàþ  /
sàsravà eva te j¤eyàstatsàcivyakriyàdibhiþ  // Abhidh-d_51 //>#

kàraõairiti vàkyàdhyàhàraþ | tasmàdupàdànaskandhàþ satyadvayasaügçhãtàþ | nirodhasatyaü tu skandhalakùaõànupapatteþ skandhalakùaõavyatiriktamiti draùñavyam ||

#<adhvàdyàþ skandhaparyàyàþ>#

adhvànaskandhàþ saüskçtàþ kathàvastvityevamàdayaþ |

#<dharmàdyà vastunaþ sataþ  />#

(%<Jaini_38>%)
sat vastu dharmo dravyamàyatanaü dhàturityevamàdayaþ |

#<ye tu sàsravasaüj¤àste proktà duþkhàdinàmabhiþ  // Abhidh-d_52 //>#

duþkhaü loko bhavaþ samudaya ityevamàdibhirnàmabhiþ ÷abdayante ||

atha kasmàccakùuþ÷rotraghràõànàü dvitve satyekadhàtutà ? tadàrabhyate-

#<svàtmyagocarakàryàõàmekatvàdekadhàtutà  /
cakùuràdidvibhàve 'pi>#

trayàõàmapi khalveteùàmekasvabhàvatvàdekagocaratvàdekakàryatvàcca dvitve 'pi satyekàdhipatyaü caikadhàtutà ca nirvartete |

#<dvyutpattiþ karmatritva÷àt  // Abhidh-d_53 //>#

ye tu kathayanti "÷obhàrthaü tu dvayodbhavaþ" iti teùàü ÷lãpadagaõóaprabhçtãnàm ati÷obhàrthamutpattirityàpannam ||

(%<Jaini_39>%)
idamidànãü vàcyam | cakùuràdikàraõasàmagrãsannidhàne sati cakùurvij¤ànotpattau kasmàccakùuþ÷rotràdivij¤ànamityucyate ? tatra visarjanaü kriyate-

#<asàdhàraõavai÷iùñyàdai÷varyàdàntaraïgayataþ  /
satyapyanekahetutve vij¤ànaü tairvi÷eùyate  // Abhidh-d_54 //>#

cakùuràdãndriyavi÷eùàdvij¤ànavi÷eùo dçùñaþ | cakùuràdãnàü ca caturbhiþ kàraõairã÷itvaü dçùñam | asàdhàraõakàraõatvena càntaraïgya iti ||

atràha | atha kasmàt sarvapadàrthànàü dravyasvabhàvatve nirvàõameva paramàrthato dravyamityucyate yato dharmadhàtureva tadyogàddravyavànityàkhyàyate | kasmàcca sarvasaüskçtànàü kùaõikatve sati traya evàntyà dhàtavaþ kùaõikà ityucyante ? tadubhayaü pradar÷yate |

#<nityatvàtku÷alatvàcca nirvàõaü dravyama¤jasà  /
sàradravyena tenaiko dharmàkhyo dravyavànmataþ  // Abhidh-d_55 //>#

(%<Jaini_40>%)
#<prathamaü nirmalaü cittamasàbhàgyàtkùaõaþ smçtaþ  /
tenàdbhutakùaõenaite kùaõikàþ pa÷cimàstrayaþ  // Abhidh-d_56 //>#

kiü punarete cakùuràdayastulyaü viùayaü gçhõanti, àhosvinnyånamavikaü và ? tadàviùkriyate-

#<ghràõaü jihvà ca kàya÷ca tulyàrthagràhyadastrayam  />#

dvayo÷cakùuþ÷rotrayoraniyama ityàkhyàtaü bhavati ||

kiüpunareùàü cakùurvij¤ànàdãnàü sahaja evà÷rayaþ, àhosvidatãto 'pi ? taducyate |

#<pa÷cimasyà÷rayo 'tãtaþ>#

manovij¤ànasya kriyàvato nityamà÷rayo 'tãtaþ |

#<pa¤cànàü taiþ sahàpi ca  // Abhidh-d_57 //>#

pa¤cànàü vij¤ànakàyànàü taiþ sahàpi càtãta÷ceti 'ca'÷abdàt |

evaü catuùkoñika àrabhyate | ye dharmà vij¤ànani÷rayàþ samanantarà api te ? pra÷na÷catuùkoñikaþ | ni÷raya eva cakùuràdayaþ | samanantarà eva vedanàdayaþ | ubhayaü samanantaraniruddhaü vij¤ànam | nobhayametànàkàràn sthàpayitvà ||

idamidànãmabhidharmasarvasvaü ko÷akàrakasmçtigocaràtãtaü vaktavyam | athaiùàmaùñàda÷ànàü dhàtånàü katamaü ni÷rayaü ni÷rityànàsraveõa màrgeõa katamo dhàturnirudhyate !

(%<Jaini_41>%)
#<ni÷ritya khalvanàgamyaü ni÷rayàü÷caturo 'tha và  /
anàsraveõa màrgeüõa cakùurdhàturnirudhyate  // Abhidh-d_58 //>#

navasu bhåmiùu khalvanàsravo màrgaþ | cakùurdhàtustu pa¤cabhåmikaþ | tatra praj¤àvimuktasyàlabdhadhyànasyàryasyànàgamyaü ni÷ritya cakùurdhàturnirudhyate | nirodhamàrgaj¤ànàtmakasya tridhàtupratipakùatvàddhyànalàbhinaþ puna÷caturo ni÷rayànni÷ritya dhyànàntarikàyàþ prathamena grahaõàt ||

#<anàgamyaü tu ni÷ritya gandhadhàturnirudhyate  />#

dhyànàlàbhinastannirodhàt |

#<manodhàturanàgamyaü yadi và saptani÷rayàt  // Abhidh-d_59 //>#

catvàri dhyànàni trãü÷càråpyàn, tasya traidhàtukatvàt ||

#<anàgamyaü tathaivàdyaü cakùurvij¤ànasaüj¤akaþ  />#

nirudhyata iti vartate | tasya kàmaprathamadhyànasamàpannatvàt |

#<dharmadhàtorvicitratvàdyathàyogaü vinirdi÷et  // Abhidh-d_60 //>#

dharmadhàtuþ khalu ka÷citkàmàvacara eva yathà pratighàdayaþ | ka÷citkàme prathamadhyànayoryathà vitarkavicàràdayaþ | ka÷citkàme prathamadvitãyadhyànayoryathà prãtiþ | ka÷citkàme tçtãyadhyànayoryathà sukhendriyam | ka÷cittraidhàtuko yathà jãvitendriyàdayaþ | ata ucyate 'yathàyogaü vinirdi ÷et | evamanyànapi dhàtånanenaiva yathoktena nyàyena 'yathàyogaü vinirdi÷et' iti ||

idamidànãmanyadvaktavyam | yadà pçthagjana÷cakùurdhàtuü råpàptaü parijànàti tadà katamàddhàtorvairàgyamàpnoti ? kati ca kutratyànanu÷ayàn jahàti ? kàni ca saüyojanàni paryàdàya jahàti ? tadàviùkriyate-

#<cakùurdhàtuü hi råpàptaü parijànan pçthagjanaþ  /
kçtsnàdråpamayàddhàtorvairàgyamadhigacchati  // Abhidh-d_61 //>#

#<tasmàdanu÷ayàndhàtorekatriü÷ajjahàti ca  /
paryàdatte na ki¤cittu saüyojanamasau tadà  // Abhidh-d_62 //>#

anu÷ayànàü hi dhàtuparicchedo na saüyojanànàm |

(%<Jaini_42>%)
#<råpavairàgyamàpnoti jahàtyanu÷ayatrayam  />#

satkàyadçùñi÷ãlavrataparàmar÷avicikitsàkhyaü råpadhàtuparyàpannam |

#<tadà saüyojanaü tvàryaþ paryàdatte na ki¤cana  // Abhidh-d_63 //>#

anu÷ayatrayaü kataradàryo jahàti bhavaràgamànàvidyàkhyam ? bhàvanàprahàtavyaü saüyojanaü tu na dhàtuparicchinnamiti na ki¤cittadà jahàti ||

#<cakùurvij¤ànadhàtuü tu parijànaüstameva ca  /
parijànàtyava÷yaü ca brahmalokàdvirajyate  // Abhidh-d_64 //>#

#<na tu saüyojanaü ki¤citparyàdatte tadà hyasau  /
gandhadhàtuü rasàkhyaü ca parijànan pçthagjanaþ  // Abhidh-d_65 //>#

#<kàmavairàgyamàpnoti dhruvaü hyanu÷ayànapi  /
tadà jahàti ùañtriü÷advartisaüyojanatrayam  // Abhidh-d_66 //>#

kàmàvacaràcchañtriü÷adanu÷ayà¤jahàti | trãõi ca saüyojanàni pratighasaüyojanamãrùyàmàtsaryasaüyojane ca | gandharasadhàtåparijànan pçthagjanaþ ||

#<àryastu kàmavairàgyaü karotyanu÷ayànapi  /
caturaþ parijànàti>#

pratighakàmaràgamànàvidyàkhyàn bhàvanàheyàn ||

#<paryàdatte 'pi ca trayam  // Abhidh-d_67 //>#

pratigherùyàmàtsaryasaüyojanàkhyam ||

#<parijànanmanodhàtumàråpyebhyo virajyate  />#

àrya iti vartate |

#<jahàtyanu÷ayàüstrãü÷ca>#

ràgamànàvidyàkhyàn |

#<paryàdatte trayaü tathà  // Abhidh-d_68 //>#

etadeva ||

(%<Jaini_43>%)
#<parijànankhalu prãrti tàmeva prajahàtyasau  /
àbhàsvaràcca vairàgyaü yàti hanti tu nàsravàn  // Abhidh-d_69 //>#

tasyàstaduparyabhàvàt |

#<parijànansukhaü yogã prajahàti tadeha ca  /
÷ubhakçtsnàcca vairàgyaü yàti kle÷ànna hanti tu  // Abhidh-d_70 //>#

sukhendriyasya tatãyàdhyànàduparyabhàvàdakçtsnadhàtånna kle÷à¤jahàti ||

gamatetatprayojanàgataü prakaraõam | prakçtamevocyatàm | athaiùàü dhàtånàü ke kati vij¤ànavij¤eyàþ ? tadàrabhyate-

#<dvivij¤eyàþ guõàþ pa¤ca>#

pa¤caråpàdiguõàkhyà dhàtava÷cakùuràdivij¤ànamanovij¤ànavij¤eyàþ | ÷eùà manovij¤ànavij¤eyàþ ||

kati hetuþ kati na hetuþ ? tadàkhyàyate-

#<hetuþ sarve kùaràkùaràþ  />#

sarvadharmà hi kàraõahetusvabhàvàþ | kùaràstu yathàyogaü cintyàþ ||

katãndriyàtmakàþ ? kati nendriyasvabhàvàþ ? tadàviùkriyate-

#<anyatra dharmadhàtvardhàcchaóbàhyà nendriyàtmakàþ  // Abhidh-d_71 //>#

arthàdàyàtamàdhyàtmikàþ sarve dhàtavaþ | bàhyàþ pa¤caråpa÷abdagandharasaspar÷adharmadhàto÷càrdhaü nendriyasvabhàvaü jãvitendriya÷raddhàdisukhàdipa¤cakavarjamiti |

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau prathamo 'dhyàyaþ |


dvitãyo 'dhyàyaþ

prathamaþ pàdaþ |

#<dvàviü÷atiprakàrasya kçtsnasyendriyaparvaõaþ  /
saükùepeõàbhidhàsyante dharmà nirvacanàdayaþ  // Abhidh-d_72 //>#

cakùuràdãnyàj¤àtàvãndriyaparyantàni khalvindriyàõi etàvànindriyagràmo na bhåyànnàlpãyàn |

uktaü hi bhagavatà- "dvàviü÷atirindriyàõi katamàni dvàviü÷atiþ ? cakùurindriyaü ÷rotrendriyaü yàvadàj¤àtàvãndriyam" iti |

tasyendriyarà÷ernirvacanànukramadhàtubhåmyàdiprakàrabhedàþ saükùepeõàbhidhàyiùyanta iti ||

kiü punardravyato dvàviü÷atirindriyàõyatha nàmataþ ? tadidamàkhyàyate-

#<nàmnà dvàviü÷atistàni dravyato da÷a sapta ca  /
yasmànnànyaddvayaü kàryàtsukhàdinavakatrayam  // Abhidh-d_73 //>#

kàyendriyaprade÷a eva hi ka÷citstrãpuruùendriyàkhyaü labhate, vi÷iùñakliùñavij¤ànasaünni÷rayabhåtatvàt | ÷raddhàdãnàü ca navànàü samudàyeùu triùvanàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyàditrayàkhyàþ ||

anye punaþ pa÷yanti-

(%<Jaini_45>%)
#<nàmasallakùaõàbhàvàttannàmnaþ sàrthakatvataþ  /
trayàõàü vargavçttitve 'pyarthamabhyeùyate paraiþ  // Abhidh-d_74 //>#

yatkhalu saüvçtisatyasya lakùaõaü tatteùàü nàsti kriyàpauruùyadvàreõa tacchabdapravçtteþ, laukikàgradharmavat | sàrthakatvàttannàmno 'rthavattatkhalvetannàmneti ||

strãpuruùendriyasyàpi-

#<vi÷iùñabuddhihetutvàdàdhipatyavi÷eùataþ  /
kàyendriyàdvi÷iùñatvaü dvayornetrendriyàdivat  // Abhidh-d_75 //>#

yathaiva hi cakùuràdãni kàyendriyavi÷iùñàni vi÷iùñabuddhijanakatvàdàdhipatyavi÷eùàcca, tadvadanayorapãti ||

kaþ punarindriyàrthastadàrabhyate-

#<ai÷varyàrtho vipa÷cidbhirindriyàrtho 'bhidhãyate  />#

keùu punarartheùu keùàmã÷itvam ? vayaü tàvatpa÷yàmaþ-

#<svàrthavyaktiùu pa¤cànàü>#

cakùuràdãnàü pa¤cànàü svàrthaprakà÷anakriyàyàmàdhipatyaü samaviùamamàrgàlocanàdityarthaþ |

#<caturõàü tvarthayordvayoþ  // Abhidh-d_76 //>#

jãvitamanastrãpuruùendriyàõàü pratyekamarthadvaye | tatra tàvajjãvitendriyasya nikàyasabhàgasaübandhasandhàraõayoþ | manaindriyasyàpi saükle÷avyavadànayoþ | yathoktam- "cittasaükle÷àt sattvàþ saükli÷yante cittavyavadànahetorvi÷uddhyante" (%<Jaini_46>%) iti | punarbhavasaübandhava÷ibhàvànuvartanayorvà | punarbhavasaübandhe tàvadyathoktam- "gandharvasya tasmin samaye dvayo÷cittayoranyataratsaümukhãbhåtaü bhavatyanunayasahagataü và pratighasahagataü và |" tathà "vij¤ànaü cedànanda màtuþ kukùiü nàvakràmet" iti | va÷ibhàvànuvartane yathoktam- "cittenàyaü loko nãyate" iti vistaraþ |

strãpuråùendriyayorapi sattvotpattivikalpanayoràdhipatyam | sattvotpattau tàvat, pràyastadadhãnatvàttadutpatteþ | sattvavikalpe 'pi tadva÷àt | pràthamakalpikànàü ca sattvànàü ceùñà strãpuruùasvaràcàràdivikalpabhedàt |

#<svagocaropalabdhyàdàvã÷itvamapare viduþ  />#

pauràõàþ punaràcàryàþ kathayanti- "cakùuràdãnàü pa¤cànàü pratyekaü caturùvartheùvàdhipatyam | cakùuþ÷rotrayostàvadàtmabhàva÷obhàyàmandhabadhirayorakàntaråpatvàt | àtmabhàvaparikarùaõe, dçùñvà ÷rutvà ca viùayavivarjanàt | cakùuþ÷rotravij¤ànayoþ sasaüprayogayoråtpattau | råpadar÷ana÷abda÷ravaõayo÷càsàdhàraõakàraõatve | ghràõajihvàkàyànàü tvàtmabhàva÷obhàyàü (%<Jaini_47>%) pårvavat | àtmabhàvaparikarùaõe, taiþ kabaóãkàràhàraparibhogàt | anyat pràgvat |

caturõàü punaþ strãpuruùajãvitamanaindriyàõàü dvayorarthayoþ | strãpuruùendriyayostàvat- sattvabhedasattvavikalpayoþ | sattvabhedaþ strãpuruùa iti | vikalpabhedo 'pi saüsthànavacanagamanàdi pràgvat | saükle÷avyavadànayorvà | tadviyutavikalpànàü saüvaràsaüvaràdãni na bhavanti | tadvatàü tu saüvaraphalapràptiþ |

jãvitendriyamanaindriyayorapyarthadvaye pårvavat ||

#<svàrthavij¤àna evànya àhuþ paõóitamàninaþ  // Abhidh-d_77 //>#

ko÷akàràdayaþ punaràhuþ- "svàrthopalabdhàveva cakùuràdãnàü pa¤cànàmàdhipatyam |" tadetadvaibhàùikãyameva ki¤cidgçhãtam | nàtra ki¤cit ko÷akàrakasya svakarùasvakaü dar÷anam | vaibhàùaireva svàrthopalabdhirukteti ||

dàrùñàntikasya hi sarvamapratyakùam | pa¤cànàü vij¤ànakàyànàmatãtaviùayatvàdyadà (%<Jaini_48>%) khalu cakùåråpe vidyete tadà vij¤ànamasat | yadà vij¤ànaü sat, cakùåråpe tadàsatã, vij¤ànakùaõasthityabhàve svàrthopalabdhyanupapatte÷ca ||

#<kle÷otpattau sukhàdãnàü ÷raddhàdãnàü guõàptiùu  />#

sukhàdãnàmapi pa¤cànàmindriyàõàü ràgàdikle÷otpattàvàdhipatyam | yathoktam- "vedanàpratyayà tçùõà" iti | "sukhàyàü vedanàyàü ràgo 'nu÷ete" iti vistaraþ | ÷raddhàdãnàü punaraùñànàü sarvaguõotpattau prabhutvamiti |

vaibhàùàþ punaràhuþ "saükle÷avedanàbhiþ" | tathà hyuktam- "sukhàyàü vedanàyàü ràgo 'nu÷ete" iti vistaraþ |

vyavadàne ÷raddhàdãnàü pa¤cànàü taiþ kle÷àn viùkambhya màrgotpàdanàt | yathoktam- "÷raddheùãkàsaüpanno baladhairyasmçtidauvàrikasaüpannaþ samàhitacitto vimucyate praj¤à÷astreõàrya÷ràvakaþ sarvàõi saüyojanàni saüchinatti" ityàdi |

(%<Jaini_49>%)
anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyàdãnàü tu trayàõàmuttarottaràïgabhàve nirvàõe càdhipatyamiti ||

kaþ punareùàmindriyàõàmanukramaþ ? bråmaþ-

#<phalasaükle÷asaübhàravi÷uddhitvàdanukramaþ  // Abhidh-d_78 //>#

pràkkarma phalaü tàvadaùñau vipàkajatvàttasmàttàni pårvamuktàni | tasmin vipàke sati saükle÷asukhàdibhiþ | pa¤cabhirmàrgasaübhàra÷raddhàdibhiþ | vi÷uddhiranàsravaistribhiþ ||

kasmàt punardvàviü÷atireva yathà parikãrtitànyuktàni na bhåyàüsi nàlpãyàüsãti ? tadapadi÷yate-

#<sattvàkhyà sattvavaicitryaü dhçtiþ kle÷odbhava÷ca yaiþ  /
màrgopàyaþ phalapràptisteùàmindriyatà matà  // Abhidh-d_79 //>#

sattvàkhyà khalu pravartate cakùuràdiùu manaþparyanteùu ùañsu | etaddhi maulasattvadravyam | sattvavaicitryaü dvàbhyàü strãpuruùendriyàbhyàm | dhçtirjãvitendriyeõa | kle÷odbhavaþ pa¤cabhirvedanàbhiþ | màrgopàyaþ ÷raddhàdibhiþ | phalapràptistribhirantyaiþ | ityetasmàdeùàmindriyatà matà ||

(%<Jaini_50>%)
#<spar÷à÷rayodbhavàdhàrasaübhogatvàccaturda÷a  /
svargàpavargahetutvàt tadanyadvendriyàùñakam  // Abhidh-d_80 //>#

tatra spar÷à÷raya÷cakùuràdãni ùaóindriyàõi | pràdurbhàvaþ strãpuruùendriyàmyàm | àdhàro jãvitendriyeõa | saübhogo vedanàbhiþ pa¤cabhiþ | atastàvaccaturda÷oktàni | svargopapattinimittàni ÷raddhàdãni pa¤ca | apavargakàraõàni trãõyanàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyàdãni ata etàvantyeva ||

yadyàdhipatyàrtha indriyàrthaþ kasmàcchandaspar÷amanaskàrasaüj¤àcetanàmahàbhaumànàü satyàdhipatye nendriyatvam ? uktaü hi bhagavatà- "chandamålakàþ sarvadharmàþ spar÷ajàtãyàþ manaskàraprabhàvàþ |" saüj¤àcetanayo÷ca saükle÷avyavadànayoràdhipatyamuktameva ku÷alacetanàyà÷ca | evaü kle÷ànàmapi saüsàrahetupravartane àdhipatyam | nirvàõasya ca dharmàgryatve kasmànnendriyatvam ? tadidamucyate-

#<chandaü vãryàïgabhåtatvàt spar÷o vittyanubçühaõàt  /
saüj¤à praj¤àbhibhåtatvànnendriyaü munirabhyadhàt  // Abhidh-d_81 //>#

chando hi kartukàmatà sà ca vãryàïgabhåtà | vãryaü tu sàkùàt kriyayàbhisaübadhyate | tadevendriyamuktam | spar÷o 'pi "spar÷apratyayà vedanà" iti tadutpattau parikùãõa÷aktiþ | saüj¤àpi pràyo 'pi (pràyo) lokavyavahàrapatità | sà praj¤ayà paramàrthaikarasayàbhibhåteti nendriyamuktà ||

#<÷raddhàdãnàü vidàü caiva doùaþ ÷uddhau malodaye  /
pradhànatvànmanaskàro nendriyaü samudàhçtam  // Abhidh-d_82 //>#

(%<Jaini_51>%)
yoni÷o manasikàraþ khalu ÷raddhàdãnàü saïgãbhavati | ayoni÷o manasikàro 'pi vedanàdãnàü ràgàdisaüprayuktànàmiti so 'pi nendriyam ||

#<saübhàvanànukålatvàdadhimokùo 'pi nendriyam  />#

adhimokùo 'pi ÷raddhopakàrãti nendriyam ||

#<kàlàntaraphalotpàdasaüdehàbhyàü na cetanà  // Abhidh-d_83 //>#

cetanàyàþ khalvapi kàlàntareõa phalamiti tasya nàsati phale ÷aktiràvirbhavati | lokopi tasyàþ phalasattvàvinà÷aü dçùñvà vipratipannaþ | ka÷cid bråte nirhetukaü phalamiti ka÷cidã÷varakçtaü ka÷cidadçùñàdihetukamiti | cetanàyàþ phalamanabhivyaktamiti | ã÷itvaü bhagavatà jànànenàpyatastasyàstrailokyakàraõatve 'pi sati cetanà nendriyeùu vyavasthàpità ||

ku÷alamahàbhaumebhyo 'pi

#<nàpramàdo 'pyasau vãryàt, na hrãþ pràgalbhanigrahàt  /
nopekùà nàpi càlobho vãrya÷raddhàbhibhåtitaþ  // Abhidh-d_84 //>#

apramàdastàvadvãryasya bhàõóàgàrikasthànãyaþ | vãryaü ku÷alàn dharmànupàjeyati satàn rakùati | hrãrapi vai÷àradyasapatnabhåtà navavadhårivàpragalbhà | tasyàþ kuta àdhipatyam ? upekùàpi ÷raddhàbhibhåtà | alobha÷va vãryavirodhãti nendriyam ||

#<na prasrabdhirvidautkañyàdvinindyatvàcca nàsravàþ  />#

prasrabdhiþ khalu vedanàyàþ vçttipràdhànyenàbhibhåtà | sàpi nendriyam | aku÷alànàmapi dharmàõàü vinindyatvàttu nàsravà÷caõóàlaràjavat ||

viprayuktànàmapi

#<jàtyàdayo na pàràrthyàt>#

paratantrà hi jàtyàdayo dharmàþ paricàrakavat teùàü kutaþ prabhutvam ?

(%<Jaini_52>%)
#<niùkriyatvànna nirvçtiþ  // Abhidh-d_85 //>#

nirvàõamapi niùkriyamasatphalaü satkriyà÷ca dharmàþ phalavanta àdhipatyayuktà iti bhagavatà nirvàõaü nendriyaü vyavasthàpitamiti | nàtra ki¤cidupasaükhyeyaü nàpyapaneyamiti ||

lakùaõamidànãmindriyàõàü vaktavyam | tatra cakùuràdãnàmuktam | jãvita÷raddhàdãnàü saüprayuktaviprayukteùåcyamàneùu vakùyate | duþkhàdãnàü tvadhunocyate |

#<kàyasya bàdhanaü duþkhaü daurmanasyaü tu cetasaþ  />#

bàdhanamiti vartate ||

#<sukhaü ca sumanastà ca sàtaü ÷àrãramànasam  // Abhidh-d_86 //>#

sàtamiti prahlàdanàparyàyaþ |

#<vai÷iùñyànmànasaü sàtaü sukhaü kvacidudàhçtam  // Abhidh-d_87 //>#

tçtãye dhyàne mànasaü sàtaü sukhamityudàhçtaü bhagavatà pa¤cendriyasukhàti÷ayatvàt | saumanasyaü tu prãtisvabhàvaü sà ca tçtãyadhyàne nàstãti sukhaü ca tatroktamiti |..........

......... bhaumam tadapadi÷yate-

#<ùañsu bhåmiùu vij¤eyaü nãrajaskàdyamindriyam  />#

(%<Jaini_53>%)
anàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyaü ùañùu bhåmiùu, caturùu dhyàneùvanàgamye dhyànàntarikàyàü ca |

#<tadanye nirmale tvakùe draùñavye navabhåmike  // Abhidh-d_88 //>#

àj¤endriyamàj¤àtàvãndriyaü ca navasu bhamiùu- àsveva ùañùu triùu càdyàsvàråpyabhåmiùu ||

atha kàni dvàviü÷atirindriyàõi kàni rki prahàtavyàni ? dudàhriyate-

#<daurmanasyaü dvihàtavyaü>#

dar÷anabhàvanàprahàtavyam |

#<manovittitrayaü tridhà  />#

manaindriyaü sukhasaumanasyopekùà÷ca dar÷anabhàvanàheyà÷càheyà÷ca |

#<navàbhyàsapraheyàõi>#

cakùuràdãni jãvitàvasànànyaùñau duþkhendriyaü ca |

#<dvidhà pa¤ca>#

÷raddhàdãni bhàvanàheyànyaheyàni ca | sàsravànàsravàt |

#<na tu trayam  // Abhidh-d_89 //>#

trãõyanàsravàõyapraheyànyeva nirdoüùatvàt ||

yadi tarhi ÷raddhàdãni sàsravànàsravatvàtpraheyàni càpraheyàni ca dvidhà bhavanti, trayamevànàsravam | idaü tarhi såtraü kathaü nãyate ? yaduktaü bhagavatà- (%<Jaini_54>%) "yasyemàni pa¤cendriyàõi sarveõa sarvaü na santi tamahaü bàhyaü pçthagjanapakùàvasthitaü vadàmi" iti ?

anàsravàdhikàràdaj¤àpakametat | anàsravàõi khalvadhikçtyaitaduktam | yasmàdàryapudgalavyavasthànaü kçtvà "yasyemàni" iti bhagavànavocat | pçthagjano và dvividhaþ | àbhyantara÷càsamucchinnaku÷alamålaþ, bàhya÷ca samucchinnaku÷alamålaþ | tamadhikçtyoktam- "bàhyaü pçthagjanapakùàvasthitaü vadàmi" iti | "sarveõa sarvàõi" iti vacanàdvà 'yasya laukikànyapi na santi' ityàkåtam | bàhyamitya÷àkyaputrãyaü pçthagjanapakùàvasthitamityàryadharmavipakùàvasthitam | anyathà hyevamavakùyat- 'yasyemàni pa¤cendriyàõi na santi tamahaü pçthagjanapakùàvasthitaü vadàmi' iti | uktaü hi- "santrasanti sattvà loke jàtà loke vçddhàstãkùõendriyà api madhyendriyà api mçdvindriyà api" ityapravartita eva dharmacakre | puna÷coktam- "yàvaccàhameùàü pa¤cànàmindriyàõàü samudayaü càstaïgamaü càsvàdaü càdãnavaü ca niþsaraõaü ca yathàbhåtaü (%<Jaini_55>%) nàpyaj¤àsiùaü na tàvadahamasmàtsadevakàllokàt" iti vistaraþ | na càyamanàsravàõàü dharmàõàü parãkùàprakàraþ |

vayaü tvatremamàgamaü bråmaþ- "trãõãmàni ÷ràddhasya ÷raddhàliïgàni" iti vistaraþ | kathaü kçtvà j¤àpakam ? ÷raddhàyàü hyasatyàmàryàõàü dar÷anakàmatà na bhavet | saddharma÷rotukàmatà ca, vigatamàtsaryeõa cetasà agàramadhyavastukàmatà ca | yasya ca pçthagjanasyaitànãndriyàõi na santi sa sarvathà bàhyapçthagjano bhavati ku÷aladharmopaniùaddhetuvaikalyàt | tasmàtsàstravàõãti siddham ||

uktaþ prakàrabhedaþ | làbha idànãü vaktavyaþ | katãndriyàõi kasmin dhàtau vipàkaþ prathamato labhyate ? tadidamàrabhyate |

#<pårvaü kramodbhavaiþ kàme vipàko labhyate dvayam  />#

kàmadhàtau kramodbhavaiþ - aõóajajaràyujasaüsvedajaiþ pårvaü indriyadvayaü labhyate | kàyendriyaü jãvitendriyaü ca | etaddhi dvayaü tasmin ÷ukra÷oõitabindau prathamaü vipàkajaü bhavati | kliùñatvàttu na manaupekùendriye vipàkaþ |

#<anyaiþ ùañ sapta vàùñau và>#

(%<Jaini_56>%)
aupapàdukaiþ punaþ ùañ | cakùuràdãni pa¤ca jãvitendriyaü ca | yadyavya¤janà bhavanti yathà pràthamakalpikaþ | sapta punaryadyekavya¤janà yathà devàdiùu | aùñau và yadyubhayavya¤janà bhavanti yathàpàyeùu | evaü tàvat kàmadhàtau |

#<ùaó råpe>#

råpadhàtau punaþ ùaóindriyàõi vipàkaþ prathamato labhyante | cakùuràdãni pa¤ca jãvitendriyaü ca |

#<antye tu jãvitam  // Abhidh-d_90 //>#

àråpye jãvitendriyaü vipàko labhyate | ukto làbhaþ ||
tyàgo vaktavyaþ | so 'yamàviùkriyate-

#<mriyamàõairnirodhyante trãõyante>#

jãvitam, manaþ, upekùà ceti |

#<aùñau tu madhyame  />#

råpadhàtau mriyamàõairaùñau nirudhyante | tàni ca trãõi, cakùuràdãni ca pa¤ca |

#<da÷àùñau nava catvàri kàme pa¤ca ÷ubhàni và  // Abhidh-d_91 //>#

ubhayavya¤janairda÷a nirodhyante | tàni càùñau strãpuruùendriye ca | ekavya¤janairnava | avya¤janairaùñau | sakçnmaraõe khalveùa nyàyaþ | krameõa tu mriyamàõai÷catvàri nirodhyante kàyajãvitamanaupekùendriyàõi | na hyeùàü pçthaïnirodhaþ | epa ca vidhiþ kliùñàvyàkçtacittasya maraõe draùñavyaþ | ku÷ale tu citte sarvatra ÷raddhàdãni pa¤càdhikàni | evamàråpyeùvaùñau, råpeùu trayoda÷a | ityevaü vistareõa gaõayitavyàni ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau dvitãyasyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_57>%)
dvitãyàdhyàye

dvitãyapàdaþ |

indriyaprastàve sarva indriyadharmà vicàryanta ityataþ pçcchati | athaiùàü ku÷alànàmindriyàõàü katareõendriyeõa kataracchràmaõyaphalaü pràpyata iti ? tadidaü praståyate-

#<àdyantalàbho navabhiþ saptàùñàbhi÷ca madhyayoþ  />#

yà khalveùà catuùphalamayã màlà tasyàþ prathamaü strotaàpattiphalamantyamarhattvaü madhye sakçdàgàmyanàgàmiphale | tatràdyàntayoþ phalayornavabhirindriyairlàbhaþ | strotaàpattiphalasya tàvat- ÷raddhàdibhiþ pa¤cabhiràj¤àsyàmãndriyàj¤endriyàbhyàmekamanayorànantaryamàrgàd, dvitãyaü vimuktimàrgàdveditavyam | prathamena kle÷apràpticchedo dvitãyena visaüyogapràptyàkarùaõam | manaupekùendriyàbhyàü ceti | arhattvasya punaþ ÷raddhàdibhiràj¤àsyàmãndriyavarjjaiþ, manaindriyeõa sukhasaumanasyopekùendriyàõàü cànyatamena |

'saptàùñàbhi÷ca madhyayoþ |' sakçdàgàmyanàgàmiphalayoþ punaþ saptabhiraùñàbhirnavabhi÷ceti 'ca'÷abdàt | tatra sakçdàgàmiphalaü tàvadyadyànupårviko labhate, sa ca laukikena màrgeõa tasya saptabhirlàbhaþ | pa¤cabhiþ (%<Jaini_58>%) ÷raddhàdibhiþ, manaupekùendribhyàü ca | atha lokottareõa màrgeõa tasyàùñàbhiþ, àj¤endriyamaùñamaü bhavati | atha bhåyovãtaràgaþ pràpnoti, tasya navabhiryaireva strotaàpattiphalasya | anàgàmiphalaü yadyànupårvãkaþ pràpnoti, sa ca laukikena màrgeõa, tasya saptabhiryathà sakçdàgàmiphalasya |

atha lokottareõa, tasyàùñàbhistathaiva | atha vãtaràgaþ pràpnoti, tasya navabhiryathà strotaàpattiphalasya | tasya tu ni÷rayavi÷eùàt sukhasaumanasyopekùendriyàõàmanyatamadbhavati | yadàpyayamànupårviko navame vimuktimàrge dhyànaü pravi÷ati laukikena màrgeõa, tadàpyaùñàbhirindriyairanàgàmiphalaü labhate | tasya navame vimuktimàrge saumanasyamaùñamaü bhavati, ànantaryamàrge tåpekùendriyameva | nityamubhàbhyàü hi tasya pràptiþ | atha lokottareõa pravi÷ati, tasya navabhiràj¤endriyaü navamaü bhavati ||

yattarhyabhidharme pañhyate- "arhatphalasyaikàda÷abhiþ" iti | tatkathamucyate 'navabhistasya pràptiþ' iti ? naiva doùaþ | yasmàt-

(%<Jaini_59>%)
#<ekàda÷abhiràptistu phalasyàntyasya hànitaþ  // Abhidh-d_92 //>#

parihàya parihàyàyaü samayavimukto 'rhanni÷rayavi÷eùàtpunarlabhate | kadàcit tçtãyaü dhyànaü ni÷ritya | kadàcid dvitãyaü prathamaü và | kadàciccaturthamanàgamyaü và | ityatastisçõàü vedanànàü saübhavàdekàda÷abhiruktam ||

athaiùàü trayàõàü kàmaråpàråpyadhàtånàü kataradhàtubhåmyàlambanena màrgeõa katarasya dhàtoþ parij¤ànaü bhavatãti ? tadàvirbhàvyate |

#<svasya dhàtoþ parij¤ànaü svavipakùadç÷à pathà  // Abhidh-d_93 //>#

svavipakùadç÷à ca màrgeõànàsraveõa parij¤ànaü bhavati | tatra svadhàtudç÷à tàvad duþkhasamudayàlambanena, svavipakùadç÷à nirodhamàrgàlambanena traidhàtukaparij¤ànaü bhavati | sàsraveõa tvànantaryamàrgeõa saügçhãtena sannikçùñàdhobhåmiviùayeõordhvasannikçùñabhåmyàlambanena ca vimuktimàrgasaügçhãtenàdhobhåmiparij¤ànaü bhavati | ànantaryamàrgàõàmadhobhåmiviùayatvàdvimuktyàkhyànàmårdhvabhåmyàlambanatvàcca | anàsravàõàü tåbhayeùàmekabhåmigocaratvàditi |

atha katibhãrindriyaiþ kàmadhàtuparij¤ànaü katibhã råpàråpyadhàtuparij¤ànamiti ? tadidaü pratàyate-

#<kàmadhàtuparij¤ànaü pràyaþ saptabhiriùyate  /
samalairnirmalaistvarthairaùñàbhirabhidhãyate  // Abhidh-d_94 //>#

kàmadhàtostàvat- sàsravaiþ saptabhiþ parij¤ànaü bhavati prahàõamityarthaþ | pa¤cabhiþ ÷raddhàdibhiþ manaupekùendriyàbhyàü ca | pràyo grahaõàtsaumanasyendriyeõàpi kasyacitsamàpattyabhipràyasya yogino maulabhåmiprave÷àt | anàsravaistvindriyairaùñàbhiþ | ebhireva saptabhiràj¤edriyeõa ca | pràyo vacanàtsaumanasyendriyeõa ca navamena ||

#<råpadhàtuparij¤ànamiùñaü da÷abhirindriyaiþ  />#

(%<Jaini_60>%)
pa¤cabhiþ ÷raddhàdibhiþ, mana indriyeõa, tisçbhirvedanàbhiþ, ni÷rayavi÷eùàdàj¤endriyeõa ca ||

#<antyadhàtuparij¤ànamekàda÷abhirucyate  // Abhidh-d_95 //>#

yathoktairda÷abhiràj¤àtavadindriyeõa ca | ubhàbhyàü tasya parij¤ànamekaü vajropamasamàdhisahacaram, dvitãyaü kùayaj¤ànasahagatamiti ||

idamidànãü vaktavyam- kaþ katibhirindriyaiþ samanvàgata iti ? tatra tàvadayaü niyamaþ-

#<sarvasattvàstridhàtusthà upekùàyurmano 'nvitàþ  />#

ebhistribhiþ sarvasattvàþ samanvàgatàþ |

#<tvakstrãtvavya¤janaiþ kàme>#

kàmàvacaràþ sattvàþ kàyapuruùastrãndriyairebhiþ pårvàkta÷ca |

#<råpiõa÷cakùuràdibhiþ  // Abhidh-d_96 //>#

råpiõaþ khalu sattvà÷cakùuràdibhistribhi÷copekùàyurmanobhiþ ||

#<kàminaþ khalu duþkhena tadràgã durmanastayà  />#

avãtaràgaþ kàmadhàtau duþkhadaurmanasyàbhyàü samanvàgataþ |

#<årdhvajastu sukhenàryaþ ÷ubhàhvàdharajau tathà  // Abhidh-d_97 //>#

årdhvajo råpàråpyadhàtuja àryaþ sukhena samanvàgataþ | anàsraveõa ÷ubhakçtsnaparãtta÷ubhàpramàõa÷ubhàþ kliùñàkliùñena ||

#<prãtyàbhàhvàdharodbhåtau>#

àbhàsvareùåpapannastadadharaja÷ca prãtyà samanvàgataþ |

#<÷ubhaiþ sa ÷ubhamålakaþ  />#

÷raddhàdibhiþ pa¤cabhiþ ku÷alairanucchinnaku÷alamålaþ sarvatra samanvàgataþ |

#<÷aikùàbhyàü mokùamàrgasthau>#

(%<Jaini_61>%)
dvàbhyàü ÷aikùàbhyàü indriyàbhyàü dar÷anabhàvanàmàrgasthau ||

#<a÷aikùo 'rhan svamàrgagaþ  // Abhidh-d_98 //>#

atha niyamena kaþ katibhirindriyaiþ samanvàgata iti ? tadidamupadar÷yate-

#<upekùàyurmanoyukto 'va÷yaü trayasamanvitaþ  />#

ebhireva tribhiþ | na hyeùàmanyonyena vinà samanvàgataþ | ÷eùairaniyamaþ |

tatra tàvaccakùuràdibhiþ saptabhiràråpyopapanno na samanvàgataþ | kàmadhàtau ca yenàpratilabdhavihãnàni | sukhendriyeõa caturthadhyànàdyupapannàþ pçthagjanàþ, saumanasyena tçtãyàdyupapannàþ pçthagjanàþ, sukhendriyeõa råpàråpyopapannàþ, daurmanasyena kàmavãtaràgaþ, ÷raddhàdibhirniþ÷ubhaþ, anàsravaestribhiþ pçthagjanà na samanvàgatàþ |

#<caturbhiþ kàyasukhavàn>#

yaþ kàyendriyeõa so 'va÷yaü caturbhistai÷ca tribhiþ kàyendriyeõa ca | yo 'pi sukhandriyeõa sa caturbhiþ- tai÷ca tribhirupekùàdibhiþ sukhendriyeõa ca |

#<cakùuùmànapi pa¤cabhiþ  // Abhidh-d_99 //>#

(%<Jaini_62>%)
'api'÷abdàcchotraghràõajihvendriyairveditavyam | ya÷cakùurindriyeõa so 'va÷yaü pa¤cabhiþ- upekùàjãvitamanoråpendriyai÷cakùuùà ca ||

#<strãndriyàdyanvito 'ùñàbhiþ>#

tai÷ca saptabhiþ strãündriyeõa ca | àdigrahaõàt puruùendriyadaurmanasya÷raddhàdãnàü grahaõaü veditavyam | tadvànapi pratyekamaùñàbhiþ- tai÷ca saptabhiþ puruùendriyeõa càùñamena | ebhi÷ca kàyajãvitamanobhi÷catasçbhirvedanàbhiþ, daurmanasyendriyeõa ca | ÷raddhà dibhistai÷ca pa¤cabhirupekùàjãvitamanobhi÷ca |

#<duþkhã yuktastu saptabhiþ  />#

yo duþkhena sa saptabhiþ- kàyajãtimanobhi÷catasçbhirvedanendriyairdaurmanasyaü hitvà, tadvãtaràgasya nàstãti |

#<ekàda÷abhirantyàbhyàü>#

dvàbhyàmantyàbhyàü yukto 'va÷yamekàda÷abhiþ, pratyekaü sukhasaumanasyopekùàjãvitamanaþ÷raddhàdibhiràj¤endriyeõa ca | evamàj¤àtavadindriyeõa tena tai÷ceti |

#<sapta ùaóbhistadàdyavàn  // Abhidh-d_100 //>#

prathamena tvanàsraveõa yaþ samanvàgataþ so 'va÷yaü trayoda÷abhirmanojãvitakàyendriyai÷catasçbhirvedanàbhiþ ÷raddhàdibhistena ceti ||

atha sarvabahubhiþ kiyadbhiþ samanvàgatàþ ? taducyate-

#<tridvãpanarakotpannà mithyàtvaniyatà api  /
bahubhiþ hyekànnaviü÷atyà svalpairaùñàbhiranvitàþ  // Abhidh-d_101 //>#

#<antaràbhavikapretatiryak÷raddhànusàriõaþ  /
tryadhikairda÷abhiryuktà da÷abhirvà navàdhikaiþ  // Abhidh-d_102 //>#

(%<Jaini_63>%)
svalpaistrayoda÷abhã råpabhiþ pa¤cabhiþ ÷raddhàdibhi÷ca jãvitamanaupekùàbhi÷ca | nàrakasya tåcchinna÷ubhabãjasya cakùuràdãni pa¤caikaü vya¤janaü vedanà÷ca pa¤ca jãvitaü mana÷ca | tira÷càü nàstyucchedaþ | ya ihocchinatti so 'va÷yamavãciü gacchati | tena natra narake ÷raddhàdyà na santi | pa¤ca cakùuràdãni pa¤ca ca vedà, ekaü vya¤janaü jãvitaü mana÷ceti trayoda÷a bhavanti | syurbahubhi÷càntaràbhavikàdyàþ pçthagjanàstrãõyamalàni hitvaikànnaviü÷atibhiþ, àryàstu ÷raddhànusàriõo dve amale hitvaikaü ca vya¤janamityekànnaviü÷atibhireva samanvàgatàþ ||

#<samyaktvaniyatà ye tu ye ca ÷raddhàdhimuktikàþ  /
ta ekàda÷abhiryuktà da÷abhirvà navàdhikaiþ  // Abhidh-d_103 //>#

tatra samyaktvaniyatà àryà ityarthaþ | te pa¤cabhiþ ÷raddhàdibhirmanojãvitàbhyàü ca tisçbhirvedanàbhirekena cànàsraveõa | sarvaprabhåtaiþ punarekànnaviü÷atibhirekaliïgadvyamalavarjitaiþ ||

#<praj¤àvimuktanàmàrhat kàyasàkùyubhayàhvayàþ  /
akùaikàda÷akopetà yadi vàùñàda÷ànvitàþ  // Abhidh-d_104 //>#

sarvàlpairekàda÷abhiþ ÷raddhàdibhiþ sukhasaumanasyopekùàjãvitamanobhirekena cànàsraveõa | bahubhistvaùñàda÷abhiþ, dve anàsrave daurmanasyamekaü ca vya¤janaü hitvà ||

#<kàmadevà mçtàþ svalpairda÷abhiþ saptakàdhikaiþ  />#

anàsravatrayaü hitvà daurmanasyaü ca | tatratyaþ pçthagjano yadi vairàgyaü gacchati sa devarùirbhavati | ekaü ca vya¤janaü hitvà pari÷iùñaiþ saptada÷abhiþ samanvàgataþ |

#<ta evaikonaviü÷atyà yuktà bahubhirindriyaiþ  // Abhidh-d_105 //>#

dve anàsrave hitvaikaü ca vya¤janam | atràpi hi satyàni dç÷yante ||

#<dvirdhyàna jàstu sarvàlpairda÷abhiþ pa¤cakàdhikaiþ  />#

prathamadvitãyadhyànopapannànàü pçthagjanànàü duþkhadaurmanasye hitvà dve ca vya¤jane trãõi càmalàni, pa¤cada÷abhiþ samanvàgamaþ |

#<da÷abhiþ sacatuùkaistu ÷ubhakçtsnàþ samanvitàþ  // Abhidh-d_106 //>#

÷ubhakçtsneùu pçthagjanasya saumanasyaü ca hitvà caturda÷abhiþ samanvàgamaþ |

(%<Jaini_64>%)
#<bçhatphalà hi atyalpaistrayoda÷abhiranvitàþ  />#

bçhatphaleùu pçthagjanasya sukhaü ca hitvà duþkhàdãni pårvoktàni trayoda÷a bhavanti |

#<yuktàþ ùoóa÷abhistvete sarvabhåribhindriyaiþ  // Abhidh-d_107 //>#

yadyàryà bhavanti teùàü sukhasaumanasyàbhyàmanàsravàbhyàü samanvàgama iti ùoóa÷a bhavanti ||

#<aùñàbhirda÷abhiþ saikairàråpyàþ svalpabhåribhiþ  />#

svalpairaùñàbhiþ | pçthagjanasyàùñàþ svalpàni bhavanti | pa¤ca ÷raddhàdãni, jãvitaü manaupekùà ca | bahubhirekàda÷abhiràryasya samanvàgamaþ | pa¤cabhiþ ÷raddhàdibhiþ, dvàbhyàü sukhasaumanasyàbhyàmanàsravàbhyàm, jãvitamanaupekùendriyai÷caturbhiranàsraveõa caikena |

#<sadevakauravàþ sattvàstrayoda÷abhiranvitàþ  // Abhidh-d_108 //>#

pa¤cabhiþ ÷raddhàdibhiþ pa¤cabhiþ sukhàdibhiþ, kàyamanojãvitai÷ca tribhiþ ||

#<aùñàbhirniþ÷ubho yukto da÷abhirvà trayàdhikaiþ  />#

ucchinna÷ubhamålo niþ÷ubhaþ sarvàlpairaùñàbhiþ samanvàgataþ | sukhàdibhiþ pa¤cabhiþ kàyajãvitamanobhi÷ca | sarvaprabhåtaistu trayoda÷abhiryathoktairaùñàbhi÷cakùuràdibhi÷caturbhirekena ca vya¤janena |

#<dviliïgàþ pa÷cimaiþ svalpairvi÷atyàpyekayà param  // Abhidh-d_109 //>#

ubhayavya¤janastrayoda÷abhiþ svalpaiþ sukhàdibhiþ kàyajãvitamanobhiþ ÷raddhàdibhi÷ca pa¤cabhiþ | cakùuràdãnàmalabdhavihãnatvàdaniyamaþ | sarvabahubhistvekonaviü÷atibhistrãõyamalànyapàsya | samàpto 'yaü matsyakagranthasamudraþ |

(%<Jaini_65>%)
vyàkhyàta indriyàõàü dhàtugatiprabhedapradar÷anàgatànàü vistareõa prabhedaþ | adhunà tu momàüsyate | kimete saüskçtà dharmà yathà bhinnasvabhàvàþ, evaü bhinnotpàdà atha niyatasahotpàdà api kecidvidyanta iti ? vidyanta ityàha |

tatra saükùepeõa pa¤cemà dharmajàtayaþ- råpaü cittaü caitasikà÷cittaviprayuktà asaüskçtaü ca |

tatràsaüskçtaü nodeti na ca vyeti |

råpiõàü tu dharmàõàmayaü niyamaþ-

#<saptadravyàvinirbhàgã paramàõurbahirgataþ  /
kàmeùvekàdhikaþ kàye dvyadhika÷cakùuràdiùu  // Abhidh-d_110 //>#

sarvasåkùmaþ khalu råpasaüskàropàdànasaücayabhedaparyantaþ paramàõuriti praj¤àpyate | sa tu saptadravyàvinirbhàgã caturbhirbhåtaistribhi÷copàdàyaråpaistribhistribhirvà bhåtai÷caturbhi÷copàdàyaråpairavinirbhàgavartyasàvaùñama iti |

ko÷akàrastvàha- "sarvasåkùmo råpasaüghàtaþ paramàõuþ" iti | tena saüghàtavyatiriktaü råpamanyadvaktavyam | yadi nàsti saüghàto 'pi nàsti | ataþ siddhaü 'sarvasåkùmaü råpaparamàõuþ' iti ||

(%<Jaini_66>%)
kàyedriyasahagastvaùñàbhi÷cakùuràdisahito navabhiþ ||

#<evaü råpe 'pi vij¤eyo hitvà gandharasadvayam  />#

råpadhàtau bahirgataþ pa¤cadravyàvinirbhàgã gandharasau hitvà | kàyasahagatastu ùaóbhi÷cakùuràdiùu saptabhiravinirbhàgibhiþ | yadà punassa÷abdakaþ sa saüdhàto jàyate, tadà sarvatra yathokteùu ÷abdo 'dhiko gaõayitavyaþ |

atra punarmahàbhåtàni sarvopàdàyaråpà÷rayabhàvapràdhànyàccatasro dravyajàtayo vivakùyante | upàdàyaråpadhàtucatuùñayaü tu ghañàdidravyapraj¤aptinimittatvàdàyatanagaõanayà gaõyata iti vivakùitàparij¤ànànnàsti codyàvakà÷aþ ||

(%<Jaini_67>%)
aråpiõàü punaþ

#<cittaü caitasikaiþ sàrdhaü>#

avinirbhàgeõa jàyata iti vartate |

#<saüskçtaü tu svalakùaõaiþ  // Abhidh-d_111 //>#

sarva hi saüskçtaü svalakùaõaiþ saha jàtyàdibhirutpadyata iti veditavyam ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau dvitãyasyaadhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_68>%)
dvitãyàdhyàye
tçtãyapàdaþ |

yaduktaü caitasikàstu sahotpadyanta iti tadabhidhãyatàm | ke punaste caitasikà dharmàþ ?

te pa¤caprabhedàþ- mahàbhaumàþ, ku÷alamahàbhaumàþ, kle÷amahàbhaumàþ, aku÷alamahàbhaumàþ, parãttakle÷amahàbhaumikà÷ca | mahatã cittabhåmireùàmiti ta ime mahàbhaumàþ | bhåmirgatirityarthaþ | eva sarvatra vigrahaþ kàryaþ |

tatra tàvanmahàbhaumà nirdi÷yante |

#<da÷adharmà mahàbhaumà vitsaüj¤àcetanàsmçtiþ  /
chandaþ spar÷o 'dhimokùa÷ca dhãþ samàdhirmanaskçtiþ  // Abhidh-d_112 //>#

ete da÷adharmàþ sarvasyàü cittabhåmau traidhàtukyàmanàsravàyàü ca samagrà bhavanti |

(%<Jaini_69>%)
tatra vedanà sukhàdistrividho 'nubhavaþ | trividhaü saüveditamiti paryàyaþ | iùñàniùñobhayaviparãtaviùayendriyavij¤ànasannipàtajà dharmayoniþ kàyacittàvasthà vi÷eùaþ prahlàdyupatàpã tadubhayaviparãta÷ca tçùõàheturvedanetyucyate |

nimittanàmàrthaikyaj¤à saüj¤à vitarkayoniþ |

cittàbhisaüskàra÷cetanà |

cittavyàpàraråpà smçtiþ | cittasyàrthàbhilapanà kçtakartavyakriyamàõakarmàntàvipramoùalakùaõà |

chandaþ kartukàmatà vãryàïgabhåtaþ |

viùayendriyavij¤ànasannipàtajà cittasya viùayaspçùñiþ, caitasikadharmo jãvanalakùaõaþ spar÷aþ |

(%<Jaini_70>%)
cittasya viùaye 'dhimuktiradhimokùo rucidvitãyanàmà cittasya viùayàpratisaükocalakùaõaþ |

dhãþ praj¤à dharmasaügrahàdyupalakùaõasvabhàvà |

cittasyaikàgratà samàdhi÷cittasthitilakùaõaþ |

cittasyàbhogo manaskàraþ pårvànubhåtàdisamanvàhàrasvaråpaþ |

såkùmaþ khalu cittacaittànàü vi÷eùo duravadhàro råpiõãnàmeva tàvadoùadhãnàü bahurasànàmindriyagràhyo 'pi rasavi÷eùo duravadhàraþ, kimaïga punaramårtànàü (%<Jaini_71>%) cittacaitasikànàü dharmàõàmekakalàpavartinàü buddhigamyaþ ? sa tu hetuphalasvabhàvairmatimadbhirabhyåhya iti ||

ku÷alamahàbhaume bhavàþ ku÷alamahàbhaumàþ | te punaþ

#<÷raddhàpekùàpramàda÷ca prasrabdhirhrãrapatrapà  /
målavãryamahiüsà ca ÷ubhabhåkà da÷asmçtàþ  // Abhidh-d_113 //>#

tatra ÷raddhà cetasaþ prasàdo guõiguõàrthitvàbhisaüpratyayàkàraþ, cittakàluùyàpanàyã | tadyathodakaprasàdako maõiþ sarasi prakùiptaþ sarvaü kàluùyamapanãyàcchatàmutpàdayati tadvaccittasarasi jàtaþ ÷raddhàmaõiriti |

apramàdaþ ku÷aladharmabhàvanà tadavahitatetyarthaþ |

(%<Jaini_72>%)
prasrabdhi÷cittakarmaõyatà | kàyaprasrabdhirapyasti | sà tu tadànukålyàdbodhyaïga÷abdaü labhate | tadyathà prãtiþ | prãtisthànãyà÷ca dharmàþ prãtibodhyaïgamuktaü bhagavatà | samyagdçùñisaükalpavyàyàmà÷ca praj¤ànukålyàt praj¤àskandha ityuktàþ | tadvatkàyakarmaõyatà cittakarmaõyatà bodhyaïgàvàhakatvàttacchabdenoktà |

upekùà cittasamatà cittànàbhogaþ saüskàrànimittàbhogamadhyupekùànimittapravaõatà |

(%<Jaini_73>%)
hrãþ svàtmàpekùà | akàryakaraõe lajjà |

apatràpyantu paràpekùà |

dve tu ku÷alamåle alobhàdveùau | amohastu praj¤àsvabhàvatvànmahàbhaumeùåkta iti na gaõyate |

vãrvaü ku÷alàku÷aladharmotpàdanirodhàbhyutsàhaþ, saüsàranimagnasya cetaso 'bhyunnatirityarthaþ |

avihiüsà sattvàviheñhanà |

uktàþ ku÷alamahàbhaumàþ ||

#<styànaü pramattirà÷raddhyamàlasyaü måóhiruddhatiþ  /
kliùñe ùañ>#

tatra

(%<Jaini_74>%)
styànaü kàyacittàkarmaõyatà |

pramàdaþ ku÷alànàü dharmàõàmabhàvanà | bhàvanàvipakùabhåto dharmaþ |

à÷raddhyaü cittàprasàdaþ, cittakàluùyamityarthaþ | guõeùu guõavatsu càsaüpratyayo 'narthitvaü ca |

kausãdyaü cittasyànabhyutsàhaþ |

måóhiravidyànukàràsaüprakhyànaråpà |

auddhatyaü cittasyàvyupa÷amaþ |

uktàþ ùañ kle÷amahàbhaumàþ |

(%<Jaini_75>%)
abhidharme tu da÷a pañhyante- "à÷raddhaym, kausãdyam, muùitasmçtità, cetaso vikùepaþ, avidyà, asaüprajanyam, ayoni÷o manasikàraþ, mithyàdhimokùaþ, auddhatyam, pramàda÷ca" iti |

tatra muùitasmçtivikùepàsaüprajanyàyoni÷omanasikàramithyàdhimokùàþ pa¤camahàbhaumeùu pañhitàþ | kliùñàkliùñànàmubhayeùàü smçtyàdisvàbhàvyàditãha na pçthaggaõyante | tasmàt ùaóeva kle÷amahàbhaumàþ |

#<a÷ubhe tu dve àhrãkyamanapatrapà  // Abhidh-d_114 //>#

aku÷ale tu cetasi àhrãkyamanapatràpyaü ca dvau dharmàvaku÷alamahàbhaumikau bhavataþ | tatràhrãkyaü hrãvipakùabhåto dharmaþ | anapatràpyamapatràpyasyeti | akàryaü kurvàõasyàlajjà svàtmano 'hrãþ | parebhyo 'lajjà anapatràpyamityapare |

parãttakle÷amahàbhaumà nirdi÷yante |

#<màyà÷àñhyamadakrodhavihiüserùyàpradaùñayaþ  />#
(%<Jaini_76>%)
#<såkùmopanàhamàtsaryàõyalpakle÷abhuvo da÷a  // Abhidh-d_115 //>#

ete hi kle÷à bhàvanàheyenàvidyàmàtreõa manobhåmikenaiva saüprayujyante |
eùàü tu lakùaõamupakle÷acintàyàü pa¤came 'dhyàye 'bhidhàyiùyate ||

kathaü punaridaü vij¤àyate cittàdarthàntarabhåtà÷caitasikàþ ? cittameva hi tadvedanàdinàmabhirvyapadi÷yata ityevaü ceùyamàne buddhasåtramanulomitaü bhavati | yaduktaü bhagavatà- "ùaódhàturayaü bhikùavaþ puruùapudgalaþ" ityatra vij¤ànadhàturevoktaþ | tasmànnàrthàntarabhåtà÷caitasikà iti bhadantabuddhadevaþ | taü pratãdamabhidhãyate-

(%<Jaini_77>%)
#<pçthivyàdi yathà dravyaü nãlàdiguõayogataþ  /
taistairvi÷eùyate ÷abdai÷caittayogànmanastathà  // Abhidh-d_116 //>#

yathà hi pçthivãdhàturabdhàturvà råparasagandhàdyupàdàyaråpairvi÷eùyate | nãlà gràvàõaþ, nãlamudakaü madhurà dràkùà madhuràþ kharjårà madhurataro guóa ityevaü sukhitaü cittaü duþkhitaü cittaü samàhitaü cittaü sotsàhaü kusãdaü måóhaü raktaü dviùñamityevamàdibhiþ ÷abdai÷caitasikairdharmairyogàdvi÷eùyate | sàdhyasamatvàdayuktamiti cet | na | uktottaratvàt | vihitamatra- bhåtabhautikànyatvacintàyàmuttaramiti | tasmàdvi÷eùapratyayànàmanàkasmikatvàtsiddhamanyatvaü caitàsikànàmiti |

ita÷ca cittacaitasikànyatvam-

#<bhåtabhautikanànàtvaü svaråpehàkçtaü yathà  /
tathaiva cittacaittànàü pçthaktvamupadhàryatàm  // Abhidh-d_117 //>#

yathà khalu bhåtànàü bhautikasya ca råpasya svabhàvabhedàt, kriyàbhedàccànyatvam; tathà cittasya caittànàü ca svabhàvakriyàbhedàdanyatvaü draùñavyam ||

#<yathà saübandhisaübandhàdvikàro 'mbhasi lakùyate  /
tathà saüsargisaüsargàccetovikçtirãkùyatàm  // Abhidh-d_118 //>#

yathà khalu vahniharãtakãguóalavaõàdidravyasaübandhàdvikàro 'mbuni dç÷yate, uùõamamblaü kaùàyaü madhuraü lavaõamiti | tadvaccaitasikasaübandhàccittamapi sukhitaü duþkhitaü prasannamabhyunnataü sàlokaü sàndhakàramiti |

(%<Jaini_78>%)
såtre 'pi cànyatvamuktam- "saüj¤à ca vedanà ca caitasika eùa dharmaþ" iti ||

idamidànãü vaktavyam | yugapadutpannànàü cittacaitasikànàü dharmàõàü kathaü caitasikà dharmà ityucyante ? ko và dharmàrthaþ? tadapadi÷yate-

#<guõo vi÷eùaõaü dharmo màtràvçttistathà÷rayã  /
ityevamàdayaþ ÷abdàþ pradhànàpekùavçttayaþ  // Abhidh-d_119 //>#

pradhànaü hi dravyaü vi÷eùyabhåtamapekùya guõadharmavi÷eùeõa màtràvçttayaþ ÷abdàþ pravartante | ki punaratra pradhànam ?

#<cittaü pradhànameteùàü>#

kuta iti cet |

#<vastumàtragrahàdibhiþ  />#

vaståpalabdhimàtraü hi cittaü tenopalabdhe vastuni saüj¤àsmaraõe lakùaõànusmaraõàbhiniråpaõàdayo vi÷eùàþ saüj¤àpraj¤àsmçtyàdibhirgçhyante | 'àdi'grahaõàdatràtmàbhinive÷àdràjasthànãyatvàcca | ki¤ca,

#<bãjaü caitatpravçttãnàü ÷uddhisaükarayorapi  // Abhidh-d_120 //>#

uktaü hi bhagavatà- "cittasaükle÷àtsattvàþ saükli÷yante | cittavyavadànahetorvi÷udhyante" iti | tasmàtpradhànaü cittam | yathoktam-

"dåraïgamamekacarama÷arãraü guhà÷ayam |
ye cittaü damayiùyanti te mokùyante màrabandhanàt ||"

(%<Jaini_79>%)
tatra dåraïgamaü ÷àstuþ sarvalokadhàtusthavineyakàryakaraõàt | ekacaraü yugapad dvitãyacittàbhàvàt | a÷arãraü mårtyabhàvàt, kriyàmàtrànumeyasvabhàvatvàcca | guhà÷ayaü ÷arãrabalena | tadvçttivyakteriti | tasya dharmàþ saüprayogiõa÷caitasikà iti |

vyàkhyàtàþ pa¤caprakàrà÷caittàþ | anye 'pi càniyatàþ pañhyante- vitarkavicàrakaukçtyamiddhàdayaþ |

tatredaü vaktavyam | kasmiü÷citte kati caittà bhavanti ?

kàmàvacaraü tàvat pa¤caprakàraü cittam | ku÷alam, aku÷alaü dvividhamàveõikamanyatkle÷asaüprayuktaü ca | avyàkçtaü dvividhaü nivçtànivçtàvyàkçtàkhyam ||

(%<Jaini_80>%)
tatra tàvatkàmàvacaraü cittamava÷yaü savitarkasavicàram | atastat

#<abhyudgacchati kàmàptaü dharmairdvàda÷abhiþ saha  /
akliùñàvyàkçtaü cittaü ra÷mivàniva ra÷mibhiþ  // Abhidh-d_121 //>#

kàmàvacaramanivçtàvyàkçtaü cittaü da÷abhirmahàmaumairvitarkavicàràbhyàü ca sahàva÷yamudeti ||

#<tathàùñàda÷abhi÷cittairnivçtaü jàyate manaþ  />#

satkàyàntagràhadçùñisamprayuktaü cittaü kàmadhàtau nivçtàvyàkçtam | tatràùñàda÷a caitasikà bhavanti | da÷amahàbhaumàþùañ kle÷amahàbhaumàþ vitarkavicàrau ca | dçùñirnàdhikà pårvavat |

#<dvàviü÷atyà sahàva÷yaü ÷ubhaü bhavati mànasam  // Abhidh-d_122 //>#

da÷amahàbhaumàþ da÷aku÷alamahàbhaumàþ vitarkavicàrau ca ||

#<cetasossaha viü÷atyà cittamutpadyate '÷ubham  />#

yadaku÷alaü cittamàveõikaü tatra viü÷ati÷caittàþ- da÷amahàbhaumàþ ùakle÷amahàbhaumà dvàvaku÷alamahàbhaumau vitarko vicàra÷ca | àveõikaü nàma cittaü yatràvidyaiva kevalà nànyaþ kle÷o 'sti ràgàdiþ |

#<dçïmohamàtrayuktaü yat>#

(%<Jaini_81>%)
dçùñiyukte 'pyaku÷ale viü÷atirya evàveõake | nanu ca dçùñiradhikà ? nàdhikà, praj¤àvi÷eùa eva hi ka÷cid dçùñirityucyate | sa ca mahàbhaumeùu pañhitaþ |

kaþ punarayaü vitarkaþ ko và vicàraþ ? vitarko nàma cittaudàryalakùaõaþ saükalpadvitãyanàmà viùayanimittaprakàravikalpã saüj¤àpavanoddhatavçttiþ, audàrikapa¤cavij¤ànakàyapravçttihetuþ | vicàrastu cittasaukùmyalakùaõo manovij¤ànapravçttyanukålaþ | ityetau dvau dharmau kàmàvacare cetasi sarvasminniyamenotpadyete |

tadidamatisàhasaü vartate yadviruddhayorapi dvayordharmayorekatra citte samavadhànaü pratij¤àyate | na hyetalloke dçùñaü yadviruddhayorekatra sahàvasthànamiti ko÷akàraþ |

(%<Jaini_82>%)
tatra kecidàhuþ- sarpiryathàpsu niùñhyåtaü nàti÷yàyate nàtivilãyate, evaü vitarkavicàrayogàccittaü nàtisåkùmaü bhavati nàtyudàramityubhayorapi tatra vyàpàraþ | evaü tarhi nimittabhåtau vitarkavicàràvaudàryasåkùmatayoþ pràpnuto yathàpa÷càta÷ca sarpiùaþ÷yànatvavilãnatvayorna punastatsvabhàvau |

anye punaràhuþ- vàksaüskàrà vitarkavicàràþ såtre 'bhihitàþ |

(%<Jaini_83>%)
"vitarkya vicàrya vàcaü bhàùate nàvitarkyàvicàrya" iti | tatra ya audàryàste vitarkàþ | ye såkùmàste vicàràþ | yadi caikatra citte 'nyo dharma audàriko 'nyaþ såkùmaþ ko 'tra virodha iti ? na virodho yadi jàtibhedaþ syàt | ekasyàntu jàtau mçdvadhimàtratà yugapanna saübhavati | jàtibhedo 'pyasti sa tarhi vaktavyaþ | durvaco hyasau | ato mçdvadhimàtratayà vyajyate | naivaü vyakto bhavati | pratyekaü jàtãnàü mçdvadhimàtratvàt |

tadidamandhavilàsinãkañàkùaguõotkãrtanakalpaü codyamàrabhyate | yadanavabudhya tallakùaõaü codyavidhiþ mithyà pratàyate | tayorhi yathoktalakùaõayorekasmiü÷cetasi sadbhàvamàtraü pratij¤àyate na yugapad vçttyudrekatàlàbhaþ | yathà vidyavidyayoþ saü÷ayanirõayayo÷ceti tåùõãmàsva | mà vidvadbhiravajãhasaþ svamàtmànam |

sà punardçùñistriprakàrà mithyàdçùñyàdyà veditavyàþ |

#<krodhàdyaistvadhikaü vadet  // Abhidh-d_123 //>#

(%<Jaini_84>%)
krodhàdyaiståpakle÷airadhikaü bhavati | sa ca krodhàdirupakle÷o 'dhikaþ | kle÷ai÷ca saüprayuktaü ràgapratighamànavicikitsàbhi÷ca yuktaü cittaü tena ca kle÷àdhikaü bhavatãtyekaviü÷atirbhavanti ||

#<sarvatra saübhavànmiddhaü yatra syàttatra nirdi÷et  /
tadvadeva ca kaukçtyamadhikaü gaõayetkvacit  // Abhidh-d_124 //>#

yatra middhaü tatra tadevàdhikaü gaõayet | yatràpi tadevàdhikamiti ya eùa kàmadhàtau caittànàü niyama uktastataþ ||

#<sà÷ubhaü middhakaukçtyaü råpadhàtau na vidyate  /
dhyànàntare vitarka÷ca vicàra÷càpi nopari  // Abhidh-d_125 //>#

na ki¤cidaku÷alaü middhaü kaukçtyaü ca prathamadhyànàdau vidyate | tena tatra pratigha÷àñhyamadamàyàvarjyà÷ca krodhàdayaþ, àhrãkyànapatràpye ca na santi | ya eva prathame dhyàne santi ta eva 'dhyànàntare', 'vitarka÷ca na vidyate | pårvoktà÷ca na santãti 'ca'÷abdàt | vicàra÷càpi nopari |' dhyànàntaràttåparivicàra÷càpi nàsti pårvoktà÷ca | 'ca'÷abdàt màyà ÷àñhyaü ca nàstãti gamyate |

brahmaõo hi yàvacchàñhyaü pañhyate, parùatsaübandhàt | sa hi svasyàü parùadi a÷vajità bhikùuõà pra÷naü pçùñaþ "kutra tàni catvàri mahàbhåtànyapari÷eùaü nirudhyante" ityaprajànan kùepamakàrùãt- "ahamasmi brahmà mahàbrahmà ã÷varaþ kartà nirmàtà sraùñà sçjaþ pitçbhåto bhàvànàm" iti | gatamidam ||

(%<Jaini_85>%)
idaü vaktavyam | saüprayuktàþ saüskàràþ kasmàducyante ? tadàrabhyate |

#<saüprayuktaþ saüskàraþ samatà yasya pa¤cadhà  /
viprayukta÷ca boddhavyaþ samatà yasya nàstyasau  // Abhidh-d_126 //>#

pa¤cabhiþ samatàbhiþ saüprayuktàþ saüprayuktàþ | tàþ punarà÷rayàlambanàkàrakàladravyasamatàkhyàþ | "yathaiva hyekaü cittamevaü caittà apyekaikàþ" iti vistaraþ | yasya punaretàþ samatà na vidyante sa viprayukta iti ||

codakaþ- ka÷cidråpaü tarhi viprayuktaü pràpnoti, asaüskçtaü ceti ? saüpratyucyate |

#<vi÷iùñànàmasadbhàvàtprasaügo nàsti råpiõàm  /
saüskàragrahaõàccaiva khàdãnàü na prasajyate  // Abhidh-d_127 //>#

vi÷iùñena khalu niyogena råpiùu saüj¤à sannivi÷anta iti teùvaprasaügaþ | saüskàragrahaõàcca khàdiùu viprayuktasaüj¤à na pravartata iti siddham ||

ke punaste viprayuktàþ saüskàràþ ? kiyanto veti ? nahi vayameteùàü svabhàvamupalabhàmahe | nàpi kçtyam | nacaite dharmà loke prasiddhà nàpi buddhavacane | na vedàdiùu ÷àstreùviti | tadatropavyàhrãyate-

#<pràptyàdayastu saüskàrà viprayuktàstrayoda÷a  /
àptoktisvakriyàliïgà liïgameùàü gadiùyate  // Abhidh-d_128 //>#

(%<Jaini_86>%)
yattàvat svabhàvakriyàbhàvàditi | tadatrobhayamabhidhàyiùyate | yadapi buddhavacane na pañhyanta iti | tatràpyàptavacanaü sàrvaj¤aü vyàhariùyate | yatta loke na vedàdiùu pañhyanta iti taccodyam | ye khalu sarvaj¤aviùayà dharmàþ pratisaüvillàbhinàü buddhivçttiviùayamàyàntyàryamaitreyasthaviravasumitràcàryà÷vaghoùapramukhànàü ca bodhisattvànàü buddhiprasàdavidhàyinastejolpànàü stanandhayabudvãnàmabhidharmaparãkùamativçttãnàü ca kathaü sàndhakàreùu manassu gocaratàmàyàntãti ||

tatra tàvat

#<ràptiþ samanvitirlabdhirdharmavattà vyavasthitiþ  // Abhidh-d_129 //>#

(%<Jaini_87>%)
pràptarnàma samanvàgamo làbha iti paryàyaþ | sarvathà bhàvà¤chabdaireva ÷abdànàcaùñe | yathaiüva khalu pràptirityetacchabdagaóumàtraü ÷råyate tathaiva samanvàgamo làbha ityetadapi padadvayaü vàgvastumàtramiti na paryàyanàmnà lakùaõamudyotitaü bhavati | tasmàdavyabhicàri tatprasàdhakaü liïgamucyatàm | ime brå maþ | ÷rotramavadhatsva mana÷caikàgratàyàü sanniyuktvà | 'dharmavattà vyavasthitiþ |' dharmàþ khalu tridhà ku÷alàþ.........

............råpe 'pi ku÷alayà vij¤aptyà vartamànayà yàvadvij¤àpayati, atãtayà ca samanvàgataþ |

#<÷rutacintàmayànàü ca samàpattidvayasya ca  // Abhidh-d_130 //>#

÷rutacintàmayànàmapi | sahajà pa÷càd bhavati dvayo÷càcitta samàpattyossaha pa÷càd bhavatãti |

#<niþkle÷asaüskçtàpårvaü ÷ubhànàü tu rajasvatàm  /
àdilàbhe saha pràkca tadårdhvaü và tridheùyate  // Abhidh-d_131 //>#

anàsravàõàü ca skandhànàü, anucitànàü ca ku÷alasàsravàõàü na pårvajà | eùàmeva yattoktànàü 'tadårdhvaü tu tridheùyate |' yadà tena saümukhãbhåtà tadà dvidhaiveti vartate ||

(%<Jaini_88>%)
#<kliùñàõàü ku÷alànàü ca tadanyeùàü tridhà matà  />#

kliùñàõàü ca skandhànàü traiyadhvikã pràptiþ | 'ku÷alànàü ca tadanyeùàü' tebhyo 'nàsravebhyastebhya÷cànucittebhyaþ ku÷alasàsravebhyo 'nyeùàü ku÷alasàsravàõàü traiyadhvikyeva |

#<nivçtàvyàkçtà j¤ànanirmàõamanasàü tathà  // Abhidh-d_132 //>#

traiyadhvikãti vartate ||

#<nirvàõasyàdito làbhe nityasyànyasya sarvadà  />#

nirvàõasya tatprathamato làbhe dvaiyadhvikyeva | anàgatavartamànàlabdhasyàtãtàpi | 'nityasyànyasya sarvadà |'

#<ajà tavartamànà ca>#

apratisaükhyànirodhasyànàgatavartamànaiva nityam |

#<kadàcittu tridheùyate  // Abhidh-d_133 //>#

yena labdhastasya traiyadhvikãtyuktametat |

vyàkhyàte pràptyapràptã ||

(%<Jaini_89>%)
sabhàgatà vaktavyà | keyaü sabhàgatà nàma ? nahãha pravacane tãrthyaparikalpitasàmànyavi÷eùapadàrthagandho 'pyasti | tatkeyaü tadabhyàsagateti ? tadidaü pratàyate |

#<ekàrtharuciheturyaþ sattvànàü sa sabhàgatà  />#

sabhàgatà nàma dravyam | sattvànàmekàrtharuciþ sàdç÷yahetubhåtam | nikàyasabhàga ityasya ÷àstrasaüj¤à | sà punarabhinnà bhinnà ca | abhinnà sarvasatvànàü sattvasabhàgatà | sà pratisattvaü sarveùvàtmasnehàhàraratisàmyàt | bhinnà punasteùàmeva sattvànàü dhàtubhåmigatiyonijàtistrãpuruùopàsakabhikùu÷aikùà÷aikùàdãnàmekàrtharucitvabhedapratiniyamahetuþ | tasyàü khalvasatyàü sarvàryànàryalokavyavahàrasaükaradoùaþ prasajyeta | tasyàü tu satyàmeùa doùo na bhavatãtyasti sabhàgatà nàma dharmaþ, 'ekàrtharucihetuþ' iti |

(%<Jaini_90>%)
syàccyavetopapadyeta na ca svasabhàgatàü vijahyàt, na ca pratilabheteti ? catuùkoñikaþ | prathamà kauñiþ- yata÷cyavate tatravopapadyamànaþ | dvitãyà- niyàmamavakràman, sa hi pçthagjanasabhàgatàü vijahàtyàryasabhàgatàü pratilabhate | tçtãyà- gatisaücàràt | caturthã- etànàkàràn sthàpayitvà |

atha pçthagjanatvasyàsyà÷ca kaþ prativi÷eùaþ ? pçthagjanasabhàgatà khalåktaråpà | pçthagjanatvaü tu sarvànarthakarabhåtamiti sumahàüstadvi÷eùaþ | àptavacanenàpi tadanyatvasiddhiþ | uktaü hi bhagavatà- "sa ceditthatvamàgacchati manuùyàõàü sabhàgatàü pratilabhate" iti | na caivaü pçthagjanatvaü pratilabhyate và tyajyate và |

siddhà sabhàgatà | ko÷akàraþ punastàü vai÷eùikaparikalpitajàtipadàrthena samãkurvan vyaktaü pàyasavàyasayorvarõasàdharmyaü pa÷yatãti ||

(%<Jaini_91>%)
atha kimidamàsaüj¤ikaü nàma ? tadapadi÷yate |

#<àsaüj¤ikaü vipàko yaccittopacchedyasaüj¤iùu  // Abhidh-d_134 //>#

asaüj¤isattveùu deveùåpapannànàü yaccittopacche didharmàntaraü viprayuktaü vipàkajamutpadyate tadàsaüj¤ikaü nàma | yena tatropapannànàü cittamanàgate 'dhvani kàlàntaraü sannirudhyate, notpattuü labhate | tatpunarekàntena vipàkajasvabhàvam | kasya vipàkaþ ? asaüj¤isamàpatteþ pårakasya karmaõaþ | keùu punastat ? devanikàyeùu bhavati | tadàha- "asaüj¤iùu | asaüj¤isattvà nàma devà bçhatphaladevanikàyasaügçhãtà dhyànàntarikàvat |" kiü punaste naiva kadàcit saüj¤ino bhavanti ? bhavantyutpattikàle cyutikàle ca | "prakçùñamapi kàlaü sthitvà sahasaüj¤otpàdàtteùàü sattvànàü tasmàt sthànàccyutirbhavati" iti såtrapàñhaþ | te ca tato dãrghasvapnavyutthità iva cyutvà kàmadhàtàvupapadyante, nànyatra | tadupapannànàmava÷yaü kàmàvacaràparaparyàyavedanãyakarmasadbhàvàt | yathottarakauravàõàü devopapattivedanãyaü karmeti ||

(%<Jaini_92>%)
kà punarasàvasaüj¤isamàpattiriti ? tadapadi÷yate-

#<÷ubhàsaüj¤isamàpattirdhyàne 'ntye cittarodhinã  />#

àsaüj¤ikamavyàkçtam | vipàkaphalatvàt | iyaü tu ÷ubhà | sà punariyaü 'dhyàne 'ntye' caturthadhyànasaügçhãtetyarthaþ | 'cittarodhinã', yathaiva tatphalaü cittasannirodhi tathaiveyamapi cittasaürodhinã | cittagrahaõàcca caittànàmanuktasiddhiràdityàstagamane kiraõàstagamanavat |

kimarthaü punaretàü yoginaþ samàpadyante ?

#<niþsçtãcchàpravçttitvàt>#

te hi nissaraõasaüj¤àpårvakeõa manaskàreõa tàü samàpadyante mokùakàïkùayà | sà punariyam-

#<nàryasya>#

àryà hi tàmapàyasthànamiva manyante | pçthagjanàstu kecinmokùasthànamiti |

kiü punariyamupapattyà và vairàgyeõa và labhyate ? netyàha | kiü tarhi ?

(%<Jaini_93>%)
#<àpyà prayogataþ  // Abhidh-d_135 //>#

yatnena tàmutpàdayatãti ||

#<nirodhàkhyà tu vij¤eyà vijihãrùorbhavàgrajà  />#

nirodhasamàpattirapi cittacaittànàü dharmàõàü ka¤citkàlamutpattisannirodhinã | sà punariyaü vihàrasaüj¤àpåvakeõa manasikàreõa nirvàõasadç÷aü sukhamanubhavitukàmairyogibhiþ saümukhãkriyate | 'bhavàgrajà' ceyaü samàpattiþ |

#<÷ubhàryasya prayogàpyà dvivedyàniyatà matà  // Abhidh-d_136 //>#

dvayoþ kàlayorvedyà 'dvivedyà' | upapadyavedanãyà càparaparyàyavedanãyà ca | aniyatavedanãyà ceyam | yo hyetàmutpàdya parinirvàti sa nàsyà vipàkaü pratisaüvedayate | tasyà hi bhavàgre catuskandhako vipàko vipacyate | àrya÷caitàmutpàdayituü ÷aknoti nànàryaþ | ucchedabhãrutvàcchà÷vatadçùñiprahàõàdàryamàrgavalotpàdanàcca | àryasyàpi ceyaü prayogalabhyà na vairàgyalabhyeti |

atra punaþ ko÷akàraþ pratijànãte- "sacittikeyaü samàpattiþ" iti | (%<Jaini_94>%) "samàpatticittameva hi taccittàntaraviruddhamutpadyate | yena kàlàntaramanyasya cittasyàpravçttimàtraü bhavati | tadviruddhà÷rayàpàdanàt sàsau samàpattiriti praj¤àpyate |"

(%<Jaini_95>%)
tadetadabauddhãyam | kutaþ ?

#<ceta÷catuùñayàyogàdàgamàdupapattitaþ  /
nirveditamanobhàvàtsiddhyatãyamacittikà  // Abhidh-d_137 //>#

bhavàgre khalu catvàri cittàni vidyante | vipàkajaü nivçtàvyàkçtaü ku÷alamupapattilàbhikaü pràyogikaü ca | tebhya÷caturbhyaþ kataraccittaü yannirodhasamàpannasyànyacittanirodhãtyucyate ?

tatra tàvadvipàkajaü tatratyàü .............................

".............dharme pratipattyevàj¤àmàràdhayati | nàpi maraõakàlasamaye | bhedàcca kàyasyàtikramya devàn kabaóãkàrabhakùànanyatamasmin divye manomaye kàya upapadyate | sa tatropapannaþ abhokùõaü saüj¤àveditanirodhaü samàpadyate ca vyuttiùñhate ca | asti caitatsthànamiti yathàbhåtaü prajànàti" iti |

(%<Jaini_96>%)
atra sthavira udàyã sthavira÷àriputramidamavocat- "mà tvamàyuùmannevaü vocaþ |" sa hi manyate sma bhàvàgrãkãyaü samàpattirdivya÷ca manomayaþ kàya÷caturthadhyànabhåmika ukto bhagavatà tatkathametadupapatsyate | tadetad bhadantodàyinà parihàõimajànànenàbhidharmasaümåóhena pratyuktaþ sa bhagavatà paramàbhidhà makeõàvasàdanàrthamabhihitaþ- "tvamapi mohapuruùa ÷àriputreõa bhikùuõà sàrdhaü gabhbhãre 'bhidharme saülapituü manyase ?" iti

nikàyàntarãyà÷caturthadhyànabhåmikàmapi nirodhasamàpattimicchanti | teùàü vinà parihàõyà siddhatyetatsåtram | etadeva tu na siddhyati- caturthadhyànabhåmikàpyasàvastãti | katham ? "navànupårvasamàpattayaþ" (%<Jaini_97>%) iti såtre vacanàt | pràptakàmava÷itvàttu santaþ pa÷càdvilaüdhyàpi vyutkràntasamàpattiü samàpadyanta iti ||

vyàkhyàte samàpattã |

#<gatipraj¤aptyupàdànamàyu÷cittoùmaõoþ sthitiþ  /
àgamàdyuktita÷caiva dravyatastatsadiùyate  // Abhidh-d_138 //>#

àyurjãvitamityanarthàntaram | uktaü hyabhidharme- "jãvitendriyaü katarat ? traidhàtukamàyuþ" iti | tatpunaþ 'gatipraj¤aptyupàdànaü' vipàkajasvabhàvatvàt | uktaü hi såtre- "nirvçtte vipàke nàraka iti saükhyàü gacchati | evaü yàvannavasaüj¤ànàsaüj¤àyatanopagasaükhyàü gacchati" iti | na cànyadindriyaü vipàkajaü traidhàtuka vyàpyasti yajjanmaprabandhàvicchedena vartamànaü gatipraj¤aptyupàdànaü syàt, anyatra jãvitendriyàt |

tatpunarastãti kathaü gamyate ? àgamàdyuktita÷ca | àgamastàvadayam-

(%<Jaini_98>%)
"àyuruùmàtha vij¤ànaü yadà kàyaü jahatyamã |
apaviddhastadà ÷ete yathà kàùñhamacetanam ||"

sarvaü hi jãvitendriyaü kàmadhàtàvava÷yaü kàyendriyoùmasahacariùõu | tattvava÷yaü vij¤ànasahavarti nàpi cakùuràdãndriyasahavarti | råpadhàtau tu sarvaü kàyàdipa¤cendriyasahavarti | na tvava÷yaü cittasahacariùõa | àråpyadhàtau tu sarvaü vij¤ànasahavarti, anyatra nirodhasamàpatteþ |

jãvitendriyaü gatipraj¤aptyupàdànamastãti dravyam | anyathà hi ku÷alanivçtte cetasi nirmale vàdhobhaume tadgatipraj¤aptyupàdànavipàkajaü kiü kalpyeta yatsadbhàvàdasau tato na pracyutaþ syàt ? na ca ÷akyaü pratij¤àtumanàsravàõàmadhobhåmivij¤ànabãjaü tadgatisaüj¤aptyupàdànaü kalpayitum, anàsravasya cittasya samucchedàya pravçttatvàt | na cànyadvij¤ànaü tadbhaumaü ÷akyaü kalpayituü manovij¤ànadhàtuvyatiriktasyànàkàramàlambanasya vij¤ànasyàprasiddhatvàt | manodhàturiti cet | na | manovij¤ànadhàtorevàvasthàntare tannàmapraj¤apteþ | yuktirapi- cakùuràdivattadàdhipatyavi÷eùàt |

"samàdhibalena karmajaü jãvitàvedhaü nirvartyàyuþ saüskàràdhiùñhànajam, àyurna vipàkaþ" iti ko÷akàraþ | tatra kimuttaramiti ? na tatràva÷yamuttaraü (%<Jaini_99>%) vaktavyaü yasmànnaitatsåtre 'varati, vinaye na saüdç÷yate, dharmatàü ca vilomayati | (%<Jaini_100>%) tasmàd bàlavacanavadadhyupekùyametat |

kathaü tàvatsåtre nàvatarati, vinaye na saüdç÷yate ? såtre hyaktam- "asthànamanavaka ÷o yatprahàõahetorvà upakramahetorvà apakvaü paripàcayet, paripakvaü và anyena nayena nayet" iti vistaraþ |

vinaye 'pi "niyatavedanãyaü triprakàraü karma sadevakenàpi lokena na ÷akyaü vyàvartayitum" iti parigrahaþ |

(%<Jaini_101>%)
abhidharme 'pi sarvàparimitamàyuràkùipyate | tasyàpakùàlàþ kàlasthànàntaràvasthànàdiùu niyamyante | ityevaü tàvadàgamàdapetaü nottaràrham |

tathàpi tu yuktimaduttaramucyate | yadi bhagavàn samàdhibalena svecchayàpårvaü sattvaü savij¤ànakaü sendriyamutpàdayet, svàtmano và jãvitamanàkùiptaü pràkkarmabhiryogabalenàkùipet, tato buddho bhagavànnàràyaõãkçtaþ syàt apårvasattvanirmàõàt | sa ca kàruõikatvànneva parinirvàyàt, ÷àsanasambhedasaüdehàü÷ca cchindyàt | tasmàdvaitulika÷àstraprave÷advàramàrabdhaü tena bhadantenetyadhyupekùametat |

(%<Jaini_102>%)
atha kimàyuþkùayàdeva maraõaü bhavatyàhosvidanyathàpi ? praj¤aptyàmuktam- "astyàyuþkùayànmaraõaü na puõyakùayàdibhiþ? catuùkoñikaþ | prathamà koñiþ- àyuviüpàkasya karmaõaþ paryàdànàt | dvitãyà- bhogavipàkasya | tçtãyà- ubhayoþ | turthã- viùamàparihàreõa |

j¤ànaprasthàna uktam- "àyuþ santatyupanibaddhaü vartata iti vaktavyam ? sakçdutpannaü tiùñhatãti vaktavyam ? àha- kàmàvacaràõàü sattvànàmasaüj¤isamàpattiü nirodhasamàpattiü và samàpannànàü santatyupanibaddhaü vartata iti vaktavyam | samàpannànàü santatyupanibaddhaü vartata iti vaktavyam | samàpannànàü råpàrupyàvacaràõàü ca sattvànàü sakçdutpannaü tiùñhatãti vaktavyam ||"

kaþ punarasya bhàùitasyàrthaþ ? yasyà÷rayopaghàtàdupadhàtastatsantatyadhãnatvàt prathamam | yasyà÷rayopaghàta eva nàsti tadyathotpannàvasthànàd dvitãyam | sàntaràyaü prathamaü nirantaràyaü dvitãyamiti kà÷mãràþ | tasmàdastyakàlamçtyuþ |

(%<Jaini_103>%)
såtra uktam- "catvàra àtmabhàvapratilambhàþ | astyàtmabhàvapratilambho yatràtmasaücetanà kràmati na parasaücetanà" iti catuùkoñikaþ | àtmasaücetanàvakràmati kàmadhàtau krãóàpramoùakàõàü devànàü manaþpradoùakàõàü ca devànàm | teùàü hi praharùamanaþpradoùàbhyàü tasmàtsthànàccyutibhaüvati, nànyathà | buddhànàü ceti vaktavyam, svayaümçtyutvàt | parasaücetanaiva kràmati garbhàõóàgatànàm | ubhayam- anyeùàü kàmàvacaràõàü pràyeõa | nobhayam- sarveùàmantaràbhavikànàü råpàråpyàvacaràõàmekatãyànàü ca kàmàvacaràõàm | tadyathà nàrakàõàü ca dar÷anamàrgamaitrãnirodhasamàpattisamàpannànàü ràjarùijinadåtajinàdiùñaprabhçtãnàü sarveùàü ca caramabhavikànàü bodhisattvànàü màtustadgarbhàyà÷cakravartina÷ca tadgarbhàyàþ |"

vyàkhyàtaü jãvitendrim ||

saüskçtalakùaõànãdànãü vyàkhyàyiùyante | tàni punaþ kàni kiyanti veti ? tadupavyàkhyàyate-

(%<Jaini_104>%)
#<jàtiþ sthitirjarànà÷aþ saüskçtàïkacaùñatuyã  />#

etàni khalu catvàri saüskçtalakùaõàni bhagavatàbhidharme 'bhihitàni | etànyeva vineyaprayojanava÷àt såtre sthityanyathàtvamekãkçtya trãõyuktàni | gàthàyàü tvebhyo 'ïgadvayaü sàmarthyàdgamyamànamantarõãya pradar÷yate | sthitirhi dharmàyogamicchantã taddharmamupaguhyàvatiùñhate | sà ca tathà pravartamànà lokasya cittonnativi÷eùaü janayati | tato bhagavatànyathàtvàkhyayà (%<Jaini_105>%) jarayà sahoktà ÷rãriva kàlakarõyànubaddhà saüvegànukålà bhaviùyatãtyeùo 'rthaviùayo dç÷yate | tasmàccatvàri | ita÷ca-

#<catvàri sthitinàstitve hetutvàdyaprasiddhitaþ  // Abhidh-d_139 //>#

yadi hi dharmasya sthitirna syàt, tasyàtmanyavasthitasya hetvàkhyaþ ÷aktiprabhàvavi÷eùo na syàt | anityatàgrastasya ca notpakti÷aktirityata÷ca kriyàü na kuryàt | kriyàbhàvàtphalàbhàvaþ syàt | phalàrtha÷càyamàrambhaþ | tasmàdàstikairnàstikapakùaü vikùipya sthitiþ pratigçhyata iti siddham ||

catvàrãti na siddhyanti jaràbhàvàt | bhavatu sthitiþ, jarà tu sarvathà na yujyate | katham ? uktaü hi-

"tathàtvena jaràsiddhiranyathàtve 'nya eva saþ |
tasmànnaikasya bhàvasya jarà nàmopapadyate ||"

(%<Jaini_106>%)
taü pratãdamucyate-

#<÷aktihànerjaràsiddhiþ>#

unmiùito hi dharmo jàyate hçùitaþ phalamàkùipatãti | tasya yadi jarasà ÷aktirna vihanyeta sa dvitãyamapi phalamàkùipeta | na ca ÷aknotyàkùeptum | tasmàdgamyate ka÷cijjaràkhyaþ ÷atruastaü jarjarãkçtyopahçtasàmarthyamanityatàpi÷àcyàþ samarpayatãti yuktamuktam '÷aktihànerjaràsiddhiþ' iti | naitadyuktamuktaü pariõàmadoùaprasaïgàt | evaü laghvàcakùàõena bhavatà sàükhyãyaþ pariõàmo 'bhyupagato bhavati | nàbhyupagataþ, yasmàt-

#<nànyatvàt pariõàmità  />#

anya eva hi no jaràkhyo dharmo, anya÷ca dharmã | sàükhyasya tvavasthitasya dharmiõaþ svàtmabhåtasya dharmàntarasyotsargaþ svàtmabhåtasya cotpàdaþ pariõàma iti |

kathaü punaþ kùaõikasya dharmasya ÷aktihànirbhavati ? evam- yasmàdasyàjahadàtmakasya-

#<ekakàritranà÷àbhyàü ÷aktihàniþ prasiddhyati  // Abhidh-d_140 //>#

yena khalu dàróhyenopeto yamekaü phalamàkùipate, yadi tenaiva yuktaþ syàd dvitãyamapyàkùipet | na cainaü ÷aktimantamanityatà hiüsyàt | tasmàd gamyate 'nyathãbhåto 'yamanityatàvyàghrãmukhaü pravi÷ati | ityekaü phalamàkùipya na÷yatãtyuktametat- 'ekakàritranà÷àbhyàü ÷aktihàniþ prasiddhyati |'

na prasiddhyati, nirhetukatvàdvinà÷asya | ye hyarthatmàno hetumantaste khalvanityà dçùñàþ | katham ? aükuravat | na vinà÷asya vinà÷o 'sti, tasmàdahetukaþ | ki¤ca, ye càrthàtmànaþ pa÷càdbhavanti teùàü pårvaheturasti tadyathà bhasmano bãjàdisaüyogaþ | na ca vinà÷asya heturasti | tasmàdasau na pa÷càdbhavatãti | tatra yaduktaü jàtasya sthityanyathàtvamapekùya vinà÷o bhavatãti tadayuktam | atra pratyavasthànam-

#<sati janmani tadbhàvàd dravyakàritranà÷ataþ  /
àgamàdupapatte÷ca vinà÷o 'pi sahetukaþ  // Abhidh-d_141 //>#

(%<Jaini_107>%)
saheturvinà÷a iti sthàpanà | kutaþ ? 'sati janmani tadbhàvàt |' uktaü hi bhagavatà- "asmin satãdaü bhavati | yàvadavidyàpratyayàþ saüskàràþ |" sati cotpattimati vinà÷o bhavati | tasmàtsahetukaþ | yasya punarahetukastasya pràgapi janmanaþ so 'stãti janmaiva na syàt, viruddhànàmanyataropapatteþ | tayoravirodhàdvà tadvyapade÷ànupapattiratàddharmyaü ca saüskàràõàmiti |

dharmanàstitvamàtraü vinà÷a iti cet | na | tadastitvapårvakatvàt | astitvapårvakaü hi tannàstitvamiti tadapi sahetukam | nàsti ki¤cittaditi cet | na | astitvavirodhànupapatteþ | ki¤ca, bhàvavirodhitve satyabhàvasya bhavatàpatteþ | avirodhitve bhàvanityatvaprasaügàdubhayàbhàve vàïmàtratvàt | kà caiùà vàco yuktiþ sati ca bhavati tadvi÷eùya÷càtadvirodhã (%<Jaini_108>%) ca | na ca ki¤cidityevaiùà vàcoyuktirasaübaddhà | nirarthikà caiùà vàcoyuktiþ | ataste bhàvàbhàvo vàgvastumàtram | pratiùedhasàmarthàtpratiùedhyo bhàvo 'stãti cet | nàsti | ÷a÷aviùàõavacchabdo gaóumàtratvàtpratiùedhadvayàrthànupapatte÷ca | ki¤ca, kàritramàtranà÷àcca | viruddhapratyayasànnidhye kriyàmàtraü hi nodeti, na÷yati | tasmànnànarthavàn vinà÷a÷abdaþ | kuta÷ca ? àgamàdupapatte÷ca |

uktaü hi bhagavatà- "utpannànàmaku÷alànàü dharmàõàü nirodhàya" iti | tathoktam- "ihaikatãyaþ pràõàtipàtiko bhavati" iti vistaraþ | tathà- "tisraþ saüvartanyo 'nalajalànilàkhyà yàbhiþ krameõa yàvacchubhakçtsnà vina÷yante" iti | tathà- "jàtipratyayaü jaràmaraõam" iti |

upapattirapi | janmano 'pyahetukatvaprasaügàt | yadi khalvasati sadbhàve 'pyahetuko vinà÷aþ, janmàpyahetukaü bhavatviti | tatsamarthahetusàmagrãsannidhàne janmadar÷anàt, tatsahetukatvamiti cet | na | tadvinà÷e tulyatvàttasyàpi samarthahetusàmagryantarasannidhànàbhyupagamàt |

vyàkhyàtàni lakùaõàni ||

nàmakàyàdayo vaktavyàþ | na khalu vaktavyàþ | na hi te ÷abdàdanye vidyante, svabhàvakriyàbhàvàditi | tadupadar÷anàrthamidamàrabhyate |

#<vàkchabdàdhãnajanmànaþ svàrthapratyàyanakriyàþ  /
saüj¤àdyaparanàmànastrayo nàmàdayaþ smçtàþ  // Abhidh-d_142 //>#

viprayuktàþ khalu nàmàdayaþ saüskàraskandhasaügçhãtàþ | vàk tu råpaskandhasaügçhãtà vàggãrniruktirityarthaþ | te ca tadadhãnotpattayo niruktyadhãnàrthapravçttaya÷ca (%<Jaini_109>%) j¤ànavadarthasya pratinidhisthànãyàþ | niruktiþ nàma saüj¤à | nàrthànàmekasaüj¤atvàt | yathà tu cakùurvij¤ànakàyàdayaþ pa¤caråpàdyàyattavçttayaþ, tadvatte 'pi 'vàkchabdàdhãnajanmànaþ' | ata÷coktam- "vàï nàmni pravartate, nàmàrthaü dyotayati |" iti | vàcà saha kacañatapàdayo jàyante tayà nidhãyanta iti | prativarõànuvartinãnàü vàcàü sàvayavatve 'pi sati tadabhidhànànupapattiriti cet | na | ÷abdabhedasaücayasya pratyayatve tadabhidhànasàmarthyopapatteþ |

ki¤ca, kriyayà ca tadastitvaü nirdhàryate | kà ca setyucyate | svàrthapratyàyanaü kriyà | svaü svamarthaü pratyàyayatyapauruùeyatvànnàmàrthasaübandhasyaiùa teùàü kçtàntaþ |

te punarnàmasaüj¤àdyaparanàmànaþ |

tatra nàmaparyàyaþ saüj¤àkaraõaü yathà ghaña iti |

padaparyàyo vàkyam | yathà ghaño dç÷yata iti | yena kriyàguõakàlavi÷eùà gamyanta iti kvacit | "yàvadbhirarthavadbhiþ padairvivakùitàrthaparipårirbhavati tàvatàü samåhaþ padam" ityàbhidharmikàþ |

vya¤janaparyàyo 'kùaraü yathà ka ityetadakùaraü niravayavamamårtamapratighaü råpalakùaõavimuktaü traikàlikàrthapratyàyanasamarthaü manovada pratihatagamanamiti |

(%<Jaini_110>%)
na, asiddhatvàt | na khalu vàkchabdàdanye nàmàdayaþ siddhyanti | vàkchabda evàrtheùu saüj¤àkartçkçtàvadhiþ smçtyà gçhãtàvayavasamudàyaþ ÷roturarthaü pratyàyayatãti kimanyairnàmàdibhiþ parikalpitaiþ ? tatredaü pratyavasthãyate-

#<anye nàmàdayaþ ÷abdàdapràptàrthaprakà÷anàt  />#

÷abdo hiparamàõusaücayaþ | sa pràpyàrthaü prakà÷ayet, pradãpavat | nàjàtadhvastasvargàdide÷asthànarthàn pràptuü ÷aknoti | tasmàtpratipadyasva na ÷abdo 'rthaü pratyàyatãti | ita÷ca kramayaugapadyapratyàyanàsaübhavàt | katham ? balvajavat | iha hi bahåni balvajadravyàõi pratyekamasamarthàni saübhåya rajjvàtmanàvasthitàni dàrvàdyàkarùaõakriyàsàmarthyopetàni bhavanti | na caivaü vàkyàtmànaþ ÷abdàþ buddhyupagçhotàvayavasamudàyasaükùepàþ kramalabdhajanmànaþ pratyekamarthapratyàyanasamarthàþ, nàpi saübhåya pratyàyayanti, saübhåyànavasthànàd balvajavat | tasmàtkramayaugapadyàtpratyàyanàsaübhavànna ÷abdàþ ka¤cidarthaü pratyàyayantãti siddham |

ita÷ca, pratyàyyapratyàyakàdisaübandhànupapatteþ | katham ? pradãpavat | tadyathà pradãpastamasi ghañàdipratyàyyapratyàyaka÷aktiyukto ghañadar÷anàrthibhirupàdãyate na ca ka÷cicchabdaþ kasmiü÷cidarthe kenacitsaübandhivi÷eùeõa niyatavçttiþ, yastaü gçhãtvà pratyàyayemeti |

tatra tàvat | na pradãpasyeva pratyàyyapratyàyakasaübandho 'sti | akçtasaüketasyàpratyàyanàt | nàpi saüyogàkhyaþ saübandho 'sti sadasatostadanupapatteþ | guõatvàcceti kasmi÷cinna samavàyàkhyaþ | ata evàkà÷aguõatvàcceti ka÷cit | tasmàtpratyàyyapratyàyanàdisaübandhànupapatteþ yadagadiùma na ÷abdo 'rthaü pratyàyayatãti tatsamyagabhyadhàmeti |

(%<Jaini_111>%)
sàmayikaþ ÷abdo 'rthapratyàyanaliïgamiti cet | na | sàdhyatvàdvitarkavicàràdhãnajanmanaþ ÷abdasya kramayaugapadyapratyàyanànupapatte÷ca | prativarõaviùayà smçtiþ pratyàyayatãti cet | na | tatsamànadoùatvàtpårvapakùotsargatvàcca | saüskàra iti cet | na | asiddhatvàduktottaratvàcca | yàdçcchikasaüvçtti÷abdamàtràbhyupagame vakùyamàõadoùaprasaügàcceti |

kiü punarete nàmakàyàdayo nityà àhosvidanityà iti ?

#<anityàste tu vij¤eyàþ>#

tu ÷abdo 'nityatvavàdavi÷eùa | rtho hetuþ | ka iti cet | so 'yamucyate-

#<sàpekùàrthavibhàvanàt  // Abhidh-d_143 //>#

katham ? j¤ànavat | tadyathà j¤ànaü cakùuràdãn hetånapekùyàrthaü vibhàvayati tadvannàmàdayo 'pi ghoùàdãn hetånapekùyàrthaü pratyàyayanti | tasmàtsàpekùapratyàyanàdanityà iti ||

yadi tarhi nàmàdayo 'rthaü pratyàyayanti, tatkathamidaü sadbhirapyucyate- '÷abdo 'rthaü pratyàyayati' iti ? tadatràbhidhãyate-

#<svaråpaü vedayaü÷cchabdo vya¤janàdãni ca dhruvam  /
arthapratyàyakaþ pràj¤arbhaktikalpanayocyate  // Abhidh-d_144 //>#

à¤jasà hi vàï nàmni pravartate nàmàbhilapatotyarthaþ | nàma tvarthaü dyotayatãti prativarõànuvartino vàk khalu nàmàbhilapanto sva¤ca råpamudbhàvayantã santànena pravartamànà guõakalpanayàrthaü pratyàyayatãtyapadi÷yate | na tvarthaþ ÷abdavàcyo dyotyo và |

ita÷ca na ÷abdo 'rthaü pratyàyayati | yasmàt-

#<paramàõusvabhàvatvàd ghoùaikatvaü na yujyate  />#

"edaitau kaõñhatàlavyau" iti pratij¤àyate | na caikasyàõuvacanasya vi÷liùñasthànadvaye vçttirupapadyate | paramàõusaüghàtasya tåpapadyate | paramàõavo 'pi pratyekaü na pratyàyayanti, digbhàgàstitvanàstitve tadabhàvàcceti | samudàyo 'pi madhyasthairapratyàyanànumànàdantadvayenàpi na pratyàyayatãtyadhyavasãyate | (%<Jaini_112>%) na càrthàntaraü samudàyibhyaþ samudàyo 'sti | sa kathamarthaü pratyàyayiùyatãti | atãtavarõasamudàyastvantyavarõàpekùo manobuddhyopagçhãtasvaråpaþ saübandhinyarthe buddhimutpàdayan pratyàyayatãti yuktaråpo vyapade÷aþ |

atra mãmàüsakavaiyyàkaraõau pratyàcakùàte | nàsiddhatvàt | na khalu ÷abdasya paramàõumayatvaü siddham | tasmàdanuttarametat | tau pratyabhidhãyate |

#<tàdàtmyaü pratighàtitvàt>#

pratihanyate khalu ÷abdaþ pràkàrabhittyàdiùu tasmàtpratighàtã ÷abda iti | na | asiddham | siddhasàdhanàdasiddheþ | yatkhalu bhavatà pratighàtitvenàprasiddhaü paramàõumayatvaü sàdhyata ityasadetat | tatredaü pratyavasthãyate |

#<tatsiddhirvaraõàdibhiþ  // Abhidh-d_145 //>#

àlàïgalagràhebhyaþ siddhametadgarbhagçhàntargatena pihite kavàñe 'bhihanyamànàþ pañahàþ dhmàpyamànà÷ca ÷aükhà na ÷råyante | håõanàóonirghoùeõa ca nagarapràkàràõi pàtyante | tasmàtsiddhena jàlmajenàsiddhasya sàdhanamidamàviùkriyate nàsiddheneti |

yadapyucyate sphoñaþ ÷abdo dhvaniþ ÷abdaguõa iti tatràpadi÷yate-

#<sphoñàkhyo nàparo ghoùàcchabdo nityaþ prasiddhyati  />#

tasmàddhdhaniþ ÷abdaþ sphoña ityanarthàntaram | yathà hastaþ karaþ pàõiriti lokaprasiddhametat | tasmàt-

#<kramavçtterna ÷abdena ka÷cidartho 'bhidhãyate  // Abhidh-d_146 //>#

(%<Jaini_113>%)
iti pràgàviùkçtametat | tanmà pramoùãþ ||

yadapyucyate vaiyàkaraõaiþ ÷abdo buddhinirgràhya eùa vai÷eùikairapi ÷rotragràhyaþ, ÷abdasyànyatve 'pi ca ÷abdatvàdayaþ ÷rotreõa gçhyanta iti | tayoridamucyate-

#<na ÷rutyà ÷råyate ÷abdastadanyà ca gatiþ ÷ruteþ  /
yo bråyàtsa svamàtmànaü vidvadbhirapahàsayet  // Abhidh-d_147 //>#

iti | tasmàtpratãtapadàrthako loke dhvaniþ ÷abdaþ | tata÷cànye nàmàdayaþ sarvàrthaviùayà iti sthàpanà |

#<pratidyotyaü yathàyogaü niyatàniyatà÷ca te  />#

tatra ya àryayà niruktyà nirucyante dvàda÷àyatanaviùayàste niyatàbhidheyasaübandhàþ, laukikyà÷ca kecinniyatàbhidheyà nirucyante | ubhaye 'pyete kçtasaüketasyàrthaü pratyàyayanti | ye tu yathecchaü pitràdibhiþ kriyante nàmakàyàdibhiste hyaniyatà yadçcchikà ityucyante | tadyathà óitthaóavitthàdayaþ |

prathamàstu buddhotpàda eva pravartante nànyadeti | uktaü hi bhagavatà- "tathàgatànàmutpàdànnàmapadavya¤janakàyànàmutpàdo bhavati" ityetasmàt-

#<niyatodbhàvanàd buddhaþ sarvaj¤a iti gamyate  // Abhidh-d_148 //>#

ye hyapauråùeyà dhàtvàyatanaskandhàdyavadyotakàste prathamaü buddhaviùayà eva | tadavabodhàcca bhagavànsarvaj¤a ityabhidhãyate | te punarete-

#<sattvàkhyàþ kàmaråpàptà niùyandàvyàkçtàstathà  />#
sattvàkhyà hyete | ya÷ca dyotayati sa taiþ samanvàgataþ | na yo dyotyate | (%<Jaini_114>%) kàmàptàþ råpàptà÷caite vàkchabdàdhãnajanmatvàt | naiùyandikà anivçtàvyàkçtà÷caiva |

yathà caite nàmàdayaþ

#<tathaiva ca vipàka÷ca sàbhàgyaü pràptayo dvidhà  // Abhidh-d_149 //>#

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau dvitãyasyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ ||
dvitãyo 'dhyàyaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_115>%)
tçtãyo 'dhyàyaþ |

caturthapàdaþ |

................ | dvitãyaü dvitãyasyàþ | tçtãyaü tçtãyasyàþ | vàyusaüvartanyà÷caturthadhyànaü ÷ãrùamiti |

atràha- caturthadhyàne saüvartanã kasmànna bhavati ? taducyate-

#<sattvàkhyopadravàbhàvànna caturthe 'sti såtrataþ  /
vimànasya samatvasya pradhvaüsànnityatà kutaþ  // Abhidh-d_150 //>#

caturthe khalu dhyàne bàhyàdhyàtmikà apakùàlà na vidyante tasmànna saüvartano utpàdyate | prathame hi dhyàne vitarkavicàra vagnikalpàvapakùàlabhåtau vidyete | dvitãye prãtirapkalpà cetopahàriõã | tçtãye dhyàne à÷vàsapra÷vàsà (%<Jaini_116>%) vàyvàtmakàþ | ityato yasyàü dhyànasamàpattau yathàbhåto 'pakùàlastathàbhåtena bàhyena vinà÷aþ | caturthe tu bàhyo 'pakùàlo na pravartata iti nàsti saüvartanã | nityaü tarhi caturthadhyànaü pràpyam | kasmàt ? 'vimànasya samatvasya' karmakùayena'pradhvaüsàt' iti ||

kathaü punaretàþ saüvartanyaþ kayà vànupårvyà bhavanti ? taducyate | nirantaraü tàvat-

#<sapta tejobhirekàdbhirgate 'dbhiþ saptake punaþ  /
tejasà saptakàntyaikà vàyusaüvartanã tataþ  // Abhidh-d_151 //>#

sapta saüvartanyastejobhiþ bhavanti | aùñhamo 'pàm | evaü saptako bhavati | tasmin saptake 'tikrànte punastejasà saptakaþ | tasminnapyatikrànte vàyusaüvartanyaikayà nà÷o bhavati | sà tu nityaü tejasaþ saptakapçùñhe vàyusaüvartanã bhavati | ta ete piõóena bhavanti ùañpa¤cà÷at tejaþsaüvartanyaþ, saptàpsaüvartanyaþ, ekà vàyusaüvartanã ||

kiü punastatra kàraõaü yatpa÷càdvàyursavartanyekaiva bhavati ? taducyate-

(%<Jaini_117>%)
#<àgneyàtsaptakàdekaþ pàvanãkimanantaram  /
àyuùparigrahàdevaü ÷ubhakçtsnàyuredhanam  // Abhidh-d_152 //>#

evaü ca kçtvà praj¤aptibhàùyamanulomitaü bhavati- "catuþùaùñhiþkalpàþ ÷ubhakçtsnànàü devanàmàyuùpramàõam" iti ||

atha kasmàt pçthivãsaüvartanã na bhavati ? tadatra kàraõamucyate-

#<vàtàdidoùasàdharmyàtsattvànàü tadvinà÷akàþ  /
àdhyàtmiketi sàråpyànna bhåsaüvartanã matà  // Abhidh-d_153 //>#

yathà khalu vàtapitta÷leùmabhistribhiþ sattvànàü marmacchedaþ pçthivãdhàtutvalakùaõo bhavati tadvadagnijalavàyubhirbhåråtsàdyate | ki¤ca, ete tadvinà÷akàþ .............tannà÷àya pravçttatvàt | ki¤ca, 'àdhyàtmiketi sàråpyàcca' | yathà càdhyàtmikyastrisra÷cittasya tayorbhavanti vitarkavicàraprãtyucchvàsapra÷vàsalakùaõaistathà bàhyà apyupadravà vahnyambhovàyuprakopalakùaõà bhavantãti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau tçtãyasyàdhyàyasyacaturthaþ pàdaþ samàptaþ ||

tçtãyo 'dhyàyaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_118>%)
caturtho 'dhyàyaþ |

prathamaþ pàdaþ |

atha yaduktaü "sattvakarmadvidhàkhyena påritaü vàyumaõóalam" ityetaducyatàm | kàni tàni kiyanti và karmàõãtyataþ karmàõi praståyante |

#<sattvopapattihetånàü vipatsaüpadvidhàyinàm  /
lokavacitryakartçõàü karma heturitãùyate  // Abhidh-d_154 //>#

dç÷yate khalu sattvànàü hãnamadhyopkçùñajàtiparigrahàyàmà÷rayabhogàdisampadvipatti÷ca | yacca dvividhasya lokasya vicitratà tatra karmàõi hetuþ | atasteùàü tattvàni vakùyàmi | yadapyuktaü kàni kiyanti veti tadupavyàkhyàyate ||

såtre dve karmaõã nidi÷yoktam- "dve karmaõã cetanà karma cetayitvà ca" iti | tàni punastrãõyuktàni | katham ?

#<kàyikaü vàïmayaü caiva cetanàkhyaü ca mànasam  /
karmàõyetàni lokasya kàraõaü ne÷varàdayaþ  // Abhidh-d_155 //>#

etàni khalu trãõi karmàõi ÷ubhà÷ubhàni dvividhasyàpi sattvabhàjanalokasya hitàhitanimittànyutpattau ca sampattau ca vaicitryasya ca kàraõam | ne÷varakàlapuruùapradhànàdayaþ ||

(%<Jaini_119>%)
tatra tàvadyathà ne÷varaþ kàraõaü tathà pårvamullikhitam, idànãü tu vispaùñataramàviùkriyate-

#<vai÷varåpyàtkramotpàdàttadvadanyatprasaïgataþ  />#

yadi khalveko nitya÷ce÷varo lokasyotpattisthitipralayakàraõaü syàt, tena khalu kàraõànuvidhàyitvàtkàryasyaitat trayaü viruddhaü yugapat syàt | na caitad dçùñamiùñaü vetyasadetat | ki¤ca loka÷càpyavicitraþ syàt | yugapaccotpadyeta nagnaþ kapàlapàõi÷ca paryañettadicchànuvidhàyã ca syàt | na caitadevam | tasmànne÷varaþ kàraõam |

gràmàdyadhipativi÷eùotkarùàvasthànàdã÷varaprasiddhiriti cet | na | gràmàdhikçtàdiha paratantratvànityatvakàryàntara÷aktivighàtàdidar÷anàt, gomayapiõóopamasåtrokte÷ca |

(%<Jaini_120>%)
bhàgavatàditannindàdar÷anàcca | bhàgavatàdyà hi mahe÷varaü nindyanto dç÷yante | màhe÷varà÷ca viùõumiti |

kàraõasàpekùaü tapaþsàmarthyàdutpàdayatãti cet | tatràpadi÷yate |

#<nànyàpekùà tapoyogo pakùahànyàdidoùataþ  // Abhidh-d_156 //>#

yadi khalu sahakàrikàraõàpekùaþ tapobalalabdhyai÷varya÷ca lokaü sçjati kumbhakàrabaddhañàdãn | na | cevaü sati pårvapakùotsargaþ kçto bhavati | yaduktaü nitya÷caika÷ca svatantraþ kàraõamiti taddhãnam | tapobalasàmarthyàbhyupagame cànityatvaü pàratantryaü càbhyupagataü bhavati | tadabhyupagamàccànai÷varyamiti | etena kàlapuruùapradhànàdikàraõaparigrahàþ pratyåóhà veditavyàþ |

yadi khalu karma kàraõaü ne÷varàdayaþ kathaü tarhi lokastatkàraõaparigrahaü karotãti ? atra bråmaþ-

#<karmaõàü bodhyate ÷aktirvidhikàlagrahàdibhiþ  /
yato 'tasteùu tàcchabdyaü gauõyà vçttyà prayujyate  // Abhidh-d_157 //>#

yathoktam-
"vidhirvidhànaü niyatiþ svabhàvaþ kàlo grahà ã÷varakarmadaivam |
puõyàni bhàgyàni kçtàntayogaþ paryàyanàmàni puràkçtasya ||"

(%<Jaini_121>%)
ki¤ca, yata÷ca

"grahayogo bhujàspandaþ svapnaþ pårõaghañàdayaþ |
såcayanti nçõàmete vçttilàbhaü svakarmaõaþ ||"

ityato 'pi teùu tàcchabdyaü prayujyata iti ||

kathaü punareùàü trayàõàü karmaõàü vyavasthànam ? yadyà÷rayataþ, sarveùàü kàyà÷ritatvàdekatvam | svabhàvata÷cet, vàkkarmaivaikaü pràptam | samutthànata÷cet, manaþkarmaikaü pràptam | sarveùàü manasotthàpitatvàt | tribhirapãti vaibhàùikàþ ||

te punarete prathame dve karmaõã pratyekaü dviprabhede | katham ? tadapadi÷yate-

#<pårve vij¤aptyavij¤aptã>#

kàyakarma khalu kàyavij¤aptiþ kàyàvij¤apti÷ca | vàkkarmàpi vàgvij¤aptirvàgavij¤apti÷ca | tçtãyaü tu karma-

#<cetanà mànasã kriyà  // Abhidh-d_158 //>#

uktaü hi bhagavatà- "cetanà karma cetayitvà |" tatpunastridhoktam- "kàyakarma vàkkarma manaskarma ca" iti |

kiü svabhàvaü punaridaü kàyakarma kiü tàvatkàyasvabhàvam ? yathà vàkkarma (%<Jaini_122>%) vàksvabhàvam, àhosvitkàyàdanyadyathà manaskarma manasonyadityetadàha | ..............

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau caturthàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ

(%<Jaini_123>%)
caturthàdhyàye

dvitãyapàdaþ |

..................paràbhavantãtyapadi÷yate |

#<annamatyagninirdagdhaü yathà sthàlã ca saüskçtà  /
pàpadçùñestathà ÷ãlaü ÷àñhyerùyàdikùatàtmanaþ  // Abhidh-d_159 //>#

#<saüvçtsaddçùñyupetàto bhikùutvaü paramàrthataþ  /
ekasampattu saüvçtyà dvayàbhàve dvidhàpi na  // Abhidh-d_160 //>#

dçùñisampadvi÷uddhà khalu ÷aãlasampat 'bhikùutvaü paramàrthataþ | anyataravikalastu saüvçtyà bhikùurbhavati | dvyaïgavikalastu nàpi saüvçtyà nàni paramàrthata iti |

yadi khalu vinà saüvareõàùñau nikàyà na vyavasthàpyante kathaü tarhi (%<Jaini_124>%) bhagavatoktaiþ- "ekade÷akàrã, prade÷akàrã, yadbhåyaskàrã, paripårõakàrã" ityatràpyayamartho dç÷yate ? ka÷citkhalvakàryaikade÷aviratikùamo bhavati | ka÷cidyàvatsamagradauþ÷ãlyaviratikùamaþ | ityato bhagavànakàryaikade÷aviratyàpyupàsakatvaü (%<Jaini_125>%) ÷àsti | na hi sarva÷ãlavikalaþ ka÷ciccharaõagamanecchàmàtrakeõopàsako bhavati ùaóaïgoùadhaikadvyaïgavaikalyopayogavaditi |

atha yaduktam- "buddhaü dharmaü saüghaü ÷araõaü gacchati" iti tatka ete buddhàdayaþ ? tadidamabhidhãyate-

#<vigatàvaõe j¤àne buddhoktermukhyakalpanà  /
tadà÷raye phale càpi vij¤eyà guõakalpanà  // Abhidh-d_161 //>#

dvividhaþ khalu buddhaþ saüvçtyà paramàrthata÷ca | tatra paramàrthato yathoktaü ÷àstre- "yo buddhaü ÷araõaü gacchati kimasau ÷araõaü gacchati ? tànevàsau buddhakàrakàna÷aikùàndharmà¤charaõaü gacchati | te hi buddha÷abdapravçttinimittacihnam |" iti | tebhyo 'pi niràvaraõaü j¤ànaü pradhànaü sarvaj¤a iti lokaprasiddha eùa tàvat pàramàrthiko buddhaþ | saüvçtyàpi 'tadà÷raye' dvàtri÷atà lakùaõaira÷ãtyà cànuvya¤janairviràjite råpakàye 'pi buddhàkhyeti | tatphale ca balavai÷àradyamahàkaruõàdiùu buddhoktiriti |

(%<Jaini_126>%)
#<÷à÷vatatva÷ubhatvàbhyàü sarvànarthanivçttitaþ  /
mukhyakalpanayà tadvaddharmo nirvàõamucyate  // Abhidh-d_162 //>#

nityàvikçtasvalakùaõadhàraõàttatpràptànàü càtyantadhàraõe nirvàõaü pàramàrthiko dharmaþ | guõakalpanathà tu pratyekabuddhabodhisattvasantàniko màrgaþ | trãõi ca piñakàni dharmo nirvàõapràpakatvàt ||

#<àryàþ ÷iùyaguõàþ saüghastathaiva paramàrthataþ  />#

navànàma÷aikùàõàmaùñàda÷ànàü ca ÷aikùàõàü ÷iùyàõàü santàne yo màrgaþ sa pàramàrthikaþ saügha ityucyate | saüvçtyà tu pçthagjanakalyàõakabhikùusaügha ityapadi÷yate |

#<etànyo yàti ÷araõaü sa yàti ÷araõatrayam  // Abhidh-d_163 //>#

etànyathoktalakùaõàn buddhadharmasaüdhàn ÷araõaü gacchati 'yo yàti ÷araõatrayam' iti ||

(%<Jaini_127>%)
kiü svabhàvàni punaþ ÷araõagamanàni ? vàgvij¤aptitatsamutthadharmasvabhàvàni ||

kaþ punaþ ÷araõàrthaþ ? tràõàrthaþ ÷araõàrthaþ | tadà÷rayeõa sarvaduþkhàtyantavimokùàt | uktaü hi bhagavatà-

"bahavaþ ÷araõaü yànti parvatàü÷ca vanàni ca |
àràmàü÷caityavçkùàü÷ca manuùyà bhayatarjitàþ ||
na caitaccharaõaü ÷reùñhaü naitaccharaõamuttamam |
naitaccharaõamàgamya sarvaduþkhàtpramucyate ||
yastu buddhaü ca dharmaü ca saüghaü ca ÷araõaü gataþ |
catvàri càryasatyàni pa÷yati praj¤ayà yadà ||
duþkhaü duþkhasamutpàdaü duþkhasya samatikramam |
àryaü càùñàügikaü màrgaü kùemaü nirvàõagàminam ||
etaddhi ÷araõaü ÷reùñhametaccharaõamuttamam |
etaccharaõamàgamya sarvaduþkhàtpramucyate ||" iti |

ata eva ÷araõagamanàni sarvasaüvarasamàdàneùu dvàrabhåtàni, dçùñisaüpannasya teùàü prarohàt |

kiü punaþ kàraõaü kàmamithyàcàràdevopàsakasya viratiþ ÷ikùàpadeùu vyavasthàpità na sarvasmàdabrahmacaryàt ? anyebhya÷ca prakçtisàvadyebhyo mçùàvàda eva ÷ikùàpadeùu vyavasthàpyate, na pàruùyàdi ? sarvebhya÷ca pratipakùapaõasàvadyebhyaþ madyapànàdeva viratiþ ÷ikùàpadaü vyavasthàpitam ? taducyate-

#<mithyàcàraþ satàü garhyàtparatràkaraõàptitaþ  />#
(%<Jaini_128>%)
#<pàpiùñhatvànmçùàvàdo madyapànaü smçtikùayàtå  // Abhidh-d_164 //>#

kàmamithyàcàro hi loke 'tyarthaü garhitaþ | pareùàü dàropaghàtàdàpàyikatvàcca | na tathàbrahmacaryam | sukarà ca gçhasthasya kàmamithyàcàravi ratiþ, duùkarà tvabrahmacaryàt | àrya÷càkaraõasaüvaraü kàmamithyàcàràdeva janmàntarito 'pi labhate na tvabrahmacaryàt |

mçùàvàdo 'pi bhagavatà pàpiùñhatvàdràhulamuddiùya paramenàdareõoktaþ- "yasya ràhula mçùàvàde nàsti lajjà nàsti kaukçtyaü nàhaü tasya ki¤cidakaraõãyaü vadàmi" iti |

madyapàne 'pi smçtilopo bhavati, sarva÷ikùàpadakùobho bhavatãtyataþ pratikùepaõasàvadyamapi sanmadyapànaü ku÷àgreõàpi bhagavatà nàbhyanuj¤àtam ||

idamidànãmucyatàm | ya ete trayaþ pràtimokùadhyànànàsravasaüvaràþ kimeùàü yata eko labhyate tataþ ÷eùà apãti ? bråmaþ-

#<sarvebhyo vartamànebhyo dvividhebhyo 'pi kàmajaþ  />#

(%<Jaini_129>%)
pràtimokùasaüvaraþ khalu sarvebhyo maulaprayogapçùñhebhyo vartamànebhyaþ skandhàyatanadhàtubhyaþ sattvàdhiùñhànapravattatvàt, nàtãtànàgatebhyasteùàmasattvasaükhyàtatvàllabhyate | 'dvividhebhyo 'pi' sattvàsattvàkhyebhyaþ, prakçtipratikùepaõasàvadyebhya÷ca |

#<trikàlebhyastu maulebhyo labhyete bhàvanàmayau  // Abhidh-d_165 //>#

etau hi maulebhya eva karmapathebhyo labhyete na prayogapçùñhebhyo nàpi praj¤aptisàvadyebhyaþ, sarvakàlebhya÷ca skandhàyatanadhàtubhyo labhyete 'tãtànàgatebhyo 'pi |

catuùkoñikà càtra bhavati | "santi te skandhàyatanadhàtavo yebhyaþ pràtimokùasaüvaro labhyate na dhyànànàsravasaüvarau" iti vistaraþ | prathamà koñiþ- pratyutpannebhyaþ sàmantakapçùñhebhyaþ pratikùepaõasàvadyàcca | dvitãyàatãtànàgatebhyo maulebhyaþ karmapathebhyaþ | tçtãyà- pratyutpannebhyaþ maulebhyaþ karmapathebhyaþ | caturthã- atãtànàgatebhyaþ sàmantakapçùñhebhya iti ||

kiü punarimau saüvaràsaüvarau sarvasattvebhya eva labhyete ? sarvàïgebhyaþ sarvakàraõai÷ca ? athàsti ka÷cidbhedaþ ? tatra tàvadava÷yaü labhyate-

#<sarvebhyaþ sattvajàtibhyaþ saüvaro vàïgakàraõaiþ  /
sarvebhyo saüvaràïgebhyaþ sattvebhya÷ca na kàraõaiþ  // Abhidh-d_166 //>#

sarvasattvebhyaþ khalu saüvaro labhyate na kebhya÷cit | aïgebhyastu vibhàùà ka÷citsarvebhyo labhyate bhikùusaüvaraþ | ka÷ciccaturbhyaþ | tato 'nyaþ | karmapathà hi saüvaràbhyàïgàni | kàraõairapi kenacitparyàyeõa sarvaiþ, kenacidekena |

(%<Jaini_130>%)
kathaü tàvatsarvairyadyalobhàdveùàmohàþ kàraõànãùyante ? kathamekena yadi mçdumadhyàdhimàtràõi cittàni kàraõànãùyante ? pa÷cimena paryàyeõa niyamocyate | asti saüvarasthàyo sarvasattveùu saüvçto na sarvàïgairna sarvakàraõairyo mçdunà cittena madhyenàdhimàtreõa và upàsakopavàsa÷ràmaõerasaüvaraü samàdatte | asti sarvasattveùu saüvçtaþ sarvàïgai÷ca, na tu sarvakàraõairyo mçdunà cittena madhyenàdhimàtreõa và bhikùusaüvaraü samàdatte | asti sarvasattveùu sarvàïgaiþ sarvakàraõai÷ca yastrividhena cittena trãnsaüvaràn samàdatte | asti sarvasattveùu sarvakàraõai÷ca na tu sarvàïgairya upàsakopavàsa÷ràmaõerasavarànmçdumadhyàdhimàtrai÷cittaiþ samàdatte | yastu na sarvasattveùu syàdãdç÷o nàsti yasmàtsarvasattvànugatakalyàõà÷aye sthitaþ saüvaraü pratilabhate nànyathà, pàpà÷ayasyànuparatatvàt |

pa¤caniyamàn kurvan pràtimokùasaüvaraü labhate | sattvàïgade÷akàlasamayamiyamàþ- amuùmàtsattvàdviramàmãti sattvaniyamaþ | amuùmàdaïgàdityaïganiyamaþ | amuùminde÷a iti de÷aniyamaþ | màsàdyàvaditi kàlaniyamaþ | anyatra yuddhàditi samayaniyamaþ | sucaritamàtraü tu tatsyàdevaü gçhõato na saüvaraþ |

kathama÷akyebhyaþ saüvaralàbhaþ ? sarvasattvajãvitànupaghàtàdhyà÷ayenàbhyupagamàt | uktaü yathà saüvaro labhyate ||

asaüvaro 'pi sarvasattvebhyaþ sarvakarmapathebhya÷ca na tu sarvakàraõaiþ, yugapanmçdvàdicittàbhàvàt |

ke punarasàüvarikàþ ? aurabhrikàþ kaukkuñikàþ saukarikàþ ÷àkuntikà (%<Jaini_131>%) màtsikà mçgalubdhakà÷cauràþ vadhyaghàtakà bandhanapàlakà nàgabandhà÷vapàkà vàgurikà÷ca | ràjàno daõóanetàro vyàvahàrikà÷ca nãticalità asàvarikàþ | asaüvare bhavàþ, asaüvaro và eùàü vidyata ityasàüvarikàþ ||

uktamidaü yebhyaþ asaüvaro labhyate | kathaü tu tallàbha iti noktaü tadà rabhyate-

#<kriyayàsaüvarapraptiþ sa hàbhyupagamena và  /
avij¤aptirato 'nyasyàþ kùetràïgàdivi÷eùataþ  // Abhidh-d_167 //>#

dvàbhyàü kàraõàbhyàmasaüvaro labhyate | kriyayàbhyupagamena và | kriyayà tatkulãnatatkarmàbhyupagamàt | atatkulãnairvayamapyanayà jãvikayà jãviùyàma iti | ÷eùàvij¤aptilàbhastu kùetràïgavi÷eùàditi | kùetraü và tadråpaü bhavati yathàràmàdipranànamàtreõàvij¤aptirutpadyate | yathaupadhikeùu puõyakriyàvastuùu | àdareõa và samàdatte | buddhamavanditvà na bhokùya iti | màsàrdhamàsabhaktàni và nityaü kariùyàmãtyevamàdi | àdareõa và tadråpeõa kriyàmãhate ku÷alàmaku÷alàü và yato 'syà vij¤aptirutpadyate |

uktametadyathà saüvaràsaüvaràõàü pratilambhaþ ||

tyàga idànãü vaktavyaþ | tatra tàvat-

#<kàmàptasaüvaratyàgaþ ÷ikùànikùepaõàdibhiþ  /
patanãyarapãtyeke tannetyanye tvayogataþ  // Abhidh-d_168 //>#

(%<Jaini_132>%)
kàmàptasyàùñaprakàrasaüvarasya pa¤cabhiþ kàraõaistyàgaþ | ÷ikùànikùepaõanikàyasabhàgatyàgobhayavya¤janotpàdaku÷alasamucchedebhyo ni÷àtyayenàùñamasya | tànyetànyabhisamasya pa¤ca bhavanti |

kiü punaþ kàraõamebhistyàgo bhavati ? samàdànaviruddhavij¤aptyutpàdàdà÷rayatyàgàdà÷rayakopanànnidànacchedàttàvadevàkùepàcca |

anye punaràhuþ- caturõàü patanãyànàmanyatamena bhikùu÷ràmaõerasaüvaratyàgaþ |" 'tanna' iti, 'ayogataþ' |

kaþ punarayogaþ ?

#<ayogo nàü÷uvidhvaüsàtpañadravyaü vina÷yati  />#

na hyavayavanà÷àdavayavivinà÷o bhavati | avayaviråpa÷ca pràtimokùasaüvaraþ | tasyàvayavakùobhàcchidratvaü bhavati màlinyaü ca | yathoktaü bhagavatà- "duþ÷ãlo bhavati pàpadharmà |"

(%<Jaini_133>%)
såtravirodhàdayuktamiti cedatropadi÷anti-

#<såtre dhvaüsoktiranyàrthà yatherùyà÷añhanàdiùu  // Abhidh-d_169 //>#

bhagavatàtra "abhikùurbhavati" iti ÷àsanasthityarthaü durvçttavineyàvasàdanàrthaü coktam | yathà- "ãrùyiko bhavati matsarã ÷añho màyàvã mithyàdçùñirityevamàdidoùayuktaþ ka÷ambakajàtãyaþ pàpabhikùurnirvàsayitavyaþ |" na ca cittàvidåùaõàdabhikùutvaü bhavati vineya÷àsanàrthatattvavidbhirityuktam | tadvadatràpi draùñavyamiti |

tasmàtpårvoktalakùaõa eva bhikùurna yathàha ko÷akàraþ |

(%<Jaini_134>%)
#<saddharmàntarddhito 'nye 'nye nàpårvàpratilambhataþ  />#

anye punarbråvate- saddharmàntardhàne 'pi saüvaratyàgo bhavati | tattu naivam | yasmàdapårvastadà notpadyate | utpannastu yathoktai reva kàraõairvina÷yati ||

atha dhyànànàsravasaüvarayostyàgaþ katham ? tadidamapadi÷yate-

#<bhåsaücàreõa hànyà ca tyajyate dhyànajaü ÷ubham  // Abhidh-d_170 //>#

sarvameva khalu dhyànàptaü ku÷alaü dvyàbhyàü kàraõàbhyàü tyajyate | upapattitto và bhåmisaücàràdardhvaü vàdho và | parihàõito và | samàpatternikàyasabhàgatyàgàcceti ||
#<tathàråpyàptamàryantu phalàptyakùavihànibhiþ  />#

yathaiva råpàptaü ku÷alaü bhåmisaücàrahànibhyàü tyajyate tathaivàråpyàptam | àryaü tu ku÷alaü tribhiþ kàraõastyajyate | phalapràptitaþ pårvako màrgastyajyate | (%<Jaini_135>%) akùottàpanena mçdvindriyamàrgaþ | parihàõita uttaro màrgaþ | phalaü phalavi÷iùño và | evaü tàvatsaüvarastyajyate |

#<asaüvaro damapràptirjãvitotsarjanà dibhiþ  // Abhidh-d_171 //>#

tribhiþ kàraõairasaüvaracchedaþ | saüvarapràptitaþ | yadi saüvaraü samàpadyate dhyànasaüvaraü và pratilabhate hetupratyayabalenasamàdhilàbhàttenàsaüvarastyàjyate | pratidvandvabalãyastvàt | maraõena cà÷rayatyàgàt | dvivya¤janotpàdena cà÷rayavikopanàt | ÷astrajalatyàge 'pyakaraõà÷ayataþ saüvaramantareõàsaüvaracchedo nàsti | nidànaparivarjanena pravçddharogànivçttivat ||

atha saüvaràsaüvaravinirmuktà kathamavij¤aptistyajyate ? taducyate-

#<cittavegàdivicchedairavij¤aptistu madhyamà  />#

yena khalvasau prasàdakle÷avegenàvij¤aptiràkùiptà tasya vicchedàtsàpi vicchidyate, kumbhakàracakragativat | samàdànatyàgàdapi vicchidyate | kriyàvicchedàdapi vicchidyate | caityavihàrakùetràderapyarthasya vicchedàdvicchidyate | àyuùo 'pi ku÷alamålànàmapi vicchedàdvicchidyate |

#<kàmàptaü ku÷alaü nàma tribhirmålacchidàdibhiþ  // Abhidh-d_172 //>#

kàmàvacaraü punaþ ku÷alamaråpasvabhàvaü dvàbhyàü kàraõàbhyàü tyajyate | ku÷alamålasamucchedàt, råpàråpyadhàtåpapattita÷ca |

#<pratipakùodayàtkliùñaü tridhàtvàptaü vihãyate  />#

(%<Jaini_136>%)
kliùñaü tvaråpasvabhàvaü sarvameva pratipakùodayàdvihãyate | yasyopakle÷aprakàrasya yaþ prahàõamàrgaþ, tenàsau saparivàraþ parityajyate | nànyathà ||

atha keùàü sattvànàmasaüvaro bhavati keùàü saüvaraþ ? tadapadi÷yate-

#<sarve kàmeùu råpe dvàveko 'råpiùu làbhataþ  // Abhidh-d_173 //>#

kàmeùu khalu sarva÷aõóhapaõóakàdãni hitvà kuråü÷ca hitvà | devànàmapi saüvaraþ | ityato gatidvaye saüvaràsaüvarau vidyete | nànyatreti ||

karmàdhikàràdidànãü så troktoddiùñànàü karmaõàü nirde÷aü kariùyàmaþ | uktaü hi såtre- "trãõi karmàõi ku÷alamaku÷alamavyàkçtaü ca |" teùàü lakùaõamidamucyate-

#<yadiùñaphaladaü karma ku÷alaü tadudàhçtam  /
viparyayeõàku÷alamavyàkçtamato 'nyathà  // Abhidh-d_174 //>#

yatkhalviùñavipàkaü nirvàõapràpakaü ca duþkhaparitràõàt, tatkàlamatyantaü và, tatku÷alam | niruktirapãyam | niravadyadevamanuùyastrãråpanirvartanàcchikùitacitrakararåpanirvartanavat | ku÷alamiva ku÷alamaupamiko 'yaü ÷abdanive÷aþ | tadyathà ÷ikùitaþ puruùaþ ku÷ànakùatahasto lunàti sa ku÷ala iti nirucyate, tadvadanyàmapi kriyàmavikçtàü saüpàdayan ku÷ala (%<Jaini_137>%) ityucyate | 'viparyayeõàku÷alam' uùñrolåkàdivat | 'avyàkçtamato 'nyathà' ubhayavipàkànirvartanàt ||

anyànyapi trãõi karmàõyuktàni | puõyamapuõyamànejyaü ca | tatra tàvat

#<kàmàptaü prathamaü puõyamapuõyama÷ubhàtmakam  /
årdhvabhåmikamànejyaü vipàkaü pratyanejanàt  // Abhidh-d_175 //>#

kàmàvacaraü hi ku÷alaü karma puõyamaku÷alamapuõyamityucyate | årdhvabhåmikamànejyam |' tadårdhvaü dhàtudvaye ÷ubhaü karmànejyamityucyate | kasmàtpunaretadànejyamityuktam ? 'vipàkaü pratyanejanàt |' kàmàvacaraü hi karma vipàkaü (%<Jaini_138>%) prati kampate lavaõopamasåtraõyàyena | katham ? avyavasthànàt | anyagatikamapi hyanyasyàü gatau vipacyate | tadanyadevanaikàyikaü cànyatra devanikàye | yadeva hi pramàõabalavarõasukhabhogàdisaüvartanãyaü karma deveùu vipacyeta tadeva kadàcidanyapratyayava÷ànmanuùyatiryakpreteùu vipacyate | karmajàticodaneyaü bhagavato vivakùità na dravyacodaneti |

atràha | nanu ca trãõi dhyànàni se¤jitànyuktàni bhagavatà- "yadatra vitarkitaü vicàritamidamatràryà i¤jitamityàhuþ" ityevamàdi ? samàdhyapakùàlàüsteùàü sandhàyaivamuktam | ànejyànyapi tu tànyuktànyànejyasåtre, ànejyasaüpreyagàminãü pratipadamàrabhya ||

(%<Jaini_139>%)
punaranyàni trãõi karmàõyuktàni- "sukhavedanãyaü duþkhavedanãyaü, aduþkhàsukhavedanãyaü ca |" tatra

#<sukhavedyaü ÷ubhaü karma dhyànàdarvàkturãyakàt  /
upekùàvedyamanyatra duþkhavedyantu pàpakam  // Abhidh-d_176 //>#

tatra ÷ubhaü karma yàvattçtãye dhyàne sukhavedyamityucyate | etàvatã khalu bhåmiþ sukhàyà vedanàyàþ | tadeva caturthadhyànàtprabhçtyupekùàvedanãyamityucyate | aku÷alaü tu karma duþkhavedanãyamityucyate |

kiü punarvedanaiva vipàkaþ ? netyàha | pràdhàniko 'yaü rnirde÷aþ | sacatuskandhasambhàraü hi sukhamabhipretam | dàrùñàntikànàü tu sukhaiva vedanà vipàkaþ cetanaiva ca karma | àbhidhàrmikànàü tu pa¤caskandho vipàkahetuþ pa¤caskandhà÷ca vipàka iti |

kathaü punaravedanàsvabhàvaü karma sukhavedanãyamityucyate ? sukhàyà vedanàyà hitaü sukhavedanãyam | sukhàsyà vedanãyo vipàka iti và |

kiü punaraduþkhàsukhà vedanà caturthadhyànàdadho na vidyate ? na khalu na vidyate | kiü tarhi?

#<adho 'pi madhyamaü karma dhyànenàntyepi nirvçteþ  /
yugapattrivipàkeùñerdhyànàntaravipàkataþ  // Abhidh-d_177 //>#

(%<Jaini_140>%)
aduþkhàsukhavedanãyaü khalu karma caturthadhyànàdadho 'pyasti tçtãye dvitãye prathame ca dhyàne | parinirvçte upekùàyàü ca sthitaþ parinirvàti | ki¤ca, 'yugapat trivipàkeùñeþ |' uktaü hi- "syàt trayàõàü karmaõàmapårvàcaramo vipàko vipacyeta | syàtsukhavedanãyasya råpaü, duþkhavedanãyasya cittacaitasikà dharmàþ, aduþkhàsukhavedanãyasya cittaviprayuktàþ" iti | ato 'pyastyadhastàdaduþkhàsukhavedanãyaü karma | ki¤ca, 'dhyànàntaravipàkataþ |' nahi dhyànàntare upekùàmantareõa vipàko 'nyà vedanà vipacyate | tatra sukhaduþkhayorabhàvàt ||

#<puna÷caturvidhaü karma dçùñavedyàdibhedataþ  />#

(%<Jaini_141>%)
tadetatkarma samàsato dvividhaü, niyatavedanãyamaniyatavedanãyaü ca | tatra niyatavedanãyaü trividham | dçùñadharmavedanãyamupapadyavedanãyamaparaparyàyavedanãyaü ca- ityetat trividhaü karma niyatavedanãyam | caturthamaniyatavedanãyam |

tatra dçùñadharmavedanãyaü yatraiva janmani kçtaü tatraiva vipacyate | upapadyavedanãyaü yad dvitãye janmani | aparaparyàyavedanãyaü tasmàtpareõa |

ataþ puna÷caturvidhàtkarmaõaþ katamena janmàkùipyate?

#<janmanastribhiràkùepo dçùñadharmàhvayàdçte  // Abhidh-d_178 //>#

na khalu dçùñadharmavedanãyena karmaõà nikàyasabhàga àkùipyate ||

atha kasmindhàtau kasyàü vàü gatau katividhaü karmàkùipyate ?

#<caturõàmapi càkùepaþ sarvatra narakàdçte  /
na tatreùñaphalàbhàvàcchubhaü yasmàdvipacyate  // Abhidh-d_179 //>#

sarveùu khalu triùu dhàtuùu sarvàsu ca pa¤casu gatiùu caturõàmapi karmaõàmàkùepaþ ku÷alànàmaku÷alànàü ca | narakànvarjayitvà | narakeùu hi dçùñadharmavedanãyaü ku÷alaü nàkùipyate | tatreùñavipàkàbhàvàdanyat trividhamàkùipyate | ki¤ca,

(%<Jaini_142>%)
#<notpadyavedyakçttatra yadviraktaþ pçthagjanaþ  /
sthiro nàparakçccàrya÷calo 'pi bhavamålayoþ  // Abhidh-d_180 //>#

yataþ khalu bhåmerviraktaþ pçthagjanaþ sa ca sthiro bhavatyaparihàõadharmà sa tatropapadyavedyaü karma nàkùipati | trividhamanyatkaroti | àryapudgalastu vãtaràgo na ca parihàõadharmà tatropapadyavedyamaparaparyàyavedanãyaü ca karma na karoti | na hyasau bhavyaþ punaradharimaü bhåmimàyàtum | aniyataü tu kuryàd dçùñadharmavedanãyaü yatropapannaþ kàmadhàtau bhavàgre ca | parihàõadharmàpi tvàryaþ kàmadhàtau vãtaràgaþ, bhavàgràdvà, tayorupapadyàparaparyàyavedanãyaü karmàbhavyaþ kartum | kiü kàraõam ? phalàddhyasau parihãõo bhavati | na càsti phalaparihãõasya kàlakriyeti |

atha kimantaràbhavikaþ karmàkùipati nàkùipati ? àkùipatãtyàha | (%<Jaini_143>%) tatra kàmàvacaro 'ntaràbhavaþ dvàviü÷atividhaü karmàkùipati | pa¤ca garbhàvasthàþ kalalàrbudaghanape÷ãpra÷àkhàvasthàþ | pa¤ca jàtàvasthàþ | bàlyakaumàrayuvamadhyamasthaviràvasthàþ | tà età niyatàniyatabhedena viü÷atiràkùipyante, ekanikàyatvàt | ata evàntaràbhavavedanãyaü karma noktam | upapadyavedanãyenaiva tasyàkùepàt ||

kãdç÷aü punaþ karma niyataü bhavatyaniyataü và ?

#<yadàrtraraudracittena karmàbhãkùõaü niùevyate  /
satkùetre kriyate yacca phalaü tasya niyamyate  // Abhidh-d_181 //>#

yadi karma raudreõa tãvrakle÷ànugatena cittena kçtaü bhavati, yacca ghana÷raddhàsalilàbhyukùitena kriyate, yacca mçdvapyabhãkùõaü niùevyate, yacca ki¤cidguõavati kùetre kriyate ÷ubhama÷ubhaü và phalaü tasya karmaõo niyamyate ||

atha dçùñadharmavedanãyaü karma kãdç÷amityucyate-

#<kùetrà÷ayavi÷eùàcca phalaü sadyo vipacyate  /
nirodhavyutthitàdau ca sadyaþ kàlaphalakriyà  // Abhidh-d_182 //>#

tatra kùetravi÷eùàdyathà da(?) kùajàtakàdiùu | à÷ayavi÷eùàdyathà bakalàta(?) syokùanirmocanàdiùu |

(%<Jaini_144>%)
kãdç÷e punastat kùetre vi÷iùñaü bhavati yatra dçùñe dharme vipàko vipacyate ? buddhapramukhastàvadbhikùusaügho | 'nirodhavyutthitàdau ca sadyaþ kàlaphalakriyà |' pa¤casu ca pudgaleùu kçtaü nirodhasamàpattya raõàmaitrãdar÷anamàrgàdarhatphalàdvyutthiteùu kàràpakàrà dçùñadharmavedanãyaphalà bhavanti | nirodhasamàpatteþ khalu vyutthitaþ paràü ÷àntiü labhate | nirvàõasadç÷adharmànubhavanàt | araõàvyutthitasyàpyapramàõasattvahitàdhyà÷ayapravçttà santatirvartate | evaü maitrãvyutthitasya | strautaàpannasyàpi nirmalaj¤ànalàbhàt | arhato 'pi sarvakle÷aprahàõànnirmalà vartante ||

niyatavipàkasya ca karmaõaþ ÷ubhà÷ubhasya yà bhåmistadatyantavairàgyàttatkarma dçùñe dharme vipacyata ityataþ

#<tadbhåmyapunarutpatteþ>#

dçùñadharmavedanãyaü saügçhãtaü bhavati | kãdç÷aü punaretatkarma ?

#<vipàkaniyataü ca yat  />#

taccaitatkarma vipàkaniyataü draùñavyam |

#<tacca dçùñaphalaü vidyàt>#

dçùñe dharme khalu tasya vipàko vipacyate | kataratpunaretat ?

#<karmàdaþ paripårakam  // Abhidh-d_183 //>#

nàkùepakamiti ||

vipàkaþ khalu vedanàpradhàna ityata idaü vicàryate | syàtkarmaõa÷caitasikyeva vedanà vipàko na kàyikã ? syàtkàyikyeva na caitasikã syàdityàha-

(%<Jaini_145>%)
#<ku÷alasyàvicàrasya caitasikyeva vedanà  /
vipàkaþ kàyikã tviùñà duþkhavedyasya karmaõaþ  // Abhidh-d_184 //>#

ku÷alaü khalvavicàraü karma dhyànàntaràtprabhçti yàvadbhavàgram | tasyàvicàrasya ku÷alasya karmaõa÷caitasikyeva vedanà vipàkaþ | kasmànna kàyikã ? tasyàþ ava÷yaü savitarkavicàratvàt | kàyikyeva tva÷ubhasya duþkhavedanàyasya kàyikyeva vedanà vipàkaþ | kasmànna caitasikã ? caitasikaü hi daurmanasyaü na vipàkaþ |

yattarhi karmava÷àtsattvànàü cittakùepaþ tatsaüprayuktà vedanà kathaü na vipàkaþ ? na hi tatra cittaü karmaõo vipàkaþ | kiü tarhi ? yo mahàbhåtàtàü prakopaþ sa vipàkaþ | tatastajjàtaü cittaü vipàka÷abdenopacaryate ||

puna÷caturvidhaü karmoktam- "asti karma kçùõaü kçùõavipàkam | asti ÷uklaü ÷uklavipàkam | asti karma kçùõa÷uklaü kçùõa÷uklavipàkam | astyakçùõama÷uklamavipàkaü karma karmakùayàya saüvartate' iti | tatra

(%<Jaini_146>%)
#<sapàkama÷ubhaü kçùõaü sapàkaü råpajaü sitam  /
÷ubhà÷ubhaü dvidhà kàme nirmalaü tatprahàõakçt  // Abhidh-d_185 //>#

a÷ubhaü khalu karma ekàntena kçùõaü kliùñatvàt | kçùõavipàkaü càmanoj¤avipàkatvàt | råpàptantu ÷ubhamekàntena ÷uklam, aku÷alenàvyavakãrõatvàt | ÷uklavipàkaü ca manoj¤avipàkatvàt |

àråpyàptaü kasmànnocyate ? yatra hi dvividho 'sti vipàkaþ- antaràbhavika÷copapattibhavika÷ca; trividhasya ca kàyavàïmanaskarmaõastatraivoktamiti |

"kàmàptaü ÷uklaü kuùõa÷uklamaku÷alavyavakãrõatvàt, kçùõa÷uklavipàkaü vyavakãrõavipàkatvàt |" santànata etadvyavasthàpitaü na svabhàvato na hyevaüjàtãyakamevaü karmàsti vipàko và yatkçùõaü ca syàcchuklaü ca, anyonyavirodhàt | nanu caivamaku÷alasyàpi karmaõaþ ku÷alavyavakãrõatvàtkçùõa÷uklatvaü pràpnoti ? nàva÷yamaku÷alaü ku÷alena vyavakãryate | kàmadhàtau tvasya balavatvàtku÷alantu vyavakãryate durbalatvàditi |

anàsravaü karmaiùàü trayàõàü karmaõàü kùayàya prahàõàya saüvartate | taddhyakçùõamakliùñatvàda÷uklaü vipàka÷uklatàbhàvàt | àbhipràyiko 'pyeùa ÷ukla÷abdaþ | uktaü tu bhagavatà mahatyàü ÷ånyatàyàma÷aikùadharmànàrabhya- (%<Jaini_147>%) "ime te ànanda, dharmà ekànta÷uklà ekàntànavadyàþ" iti | ÷àstre ca- "÷ukladharmàþ katame ? ku÷alà dharmà anivçtàvyàkçtà÷ca |" iti | avipàkaü dhàtvapatitatvàt pravçttivirodhàcca |

kiü punaþ sarvamanàsravaü karma sarvasyàsya trividhasya karmaõaþ kùayàya saüvartate ? netyucyate | kiü tarhi ?

#<casasro dçkpathà dçùñau cetanàbhàvanàpathàt  /
ànantaryapathàþ kàme karmaitatkçùõanà÷akçt  // Abhidh-d_186 //>#

#<navame cetanà yà tu sà kçùõàkçùõayàghàtinã  /
antànantaryamàrgasthà dhyàne dhyàne sitasya tu  // Abhidh-d_187 //>#

tatra dar÷anamàrge tàvaccatasçùu dharmaj¤ànakùàntiùu kàmavairàgye càùñàsvànantaryamàrgeùu yà cetanà dvàda÷aprakàrà sà kçùõasya karmaõaþ prahàõakàrã | kàmavairàgyànantaryamàrgeõàvaseyà cetanà sà kçùõa÷uklakarmakùayakàrã | dhyàne dhyàne tvànantaryamàrge pa÷cime yà cetanà caturvidhà sà ÷uklakarmàpahantrã |

kiü punaþ kàraõamantyenaivànantaryamàrgeõa ku÷alasya karmaõaþ prahàõaü nànyena ? na hi tasya svabhàvaprahàõaü prahãõasyàpi saümukhãbhàvàt | kiü tarhi ? tadàlambanakle÷aprahàõàt | ato yàvadeko 'pi tadàlambanaþ kle÷aprakàro (%<Jaini_148>%) 'sti tàvadasya prahàõaü nopalabhyate | taccaitadasat | prahãõaü hi tat, na tu vihãnam | ataþ samudàcaratãti | gatametat ||

såtra uktam- "trãõi du÷caritàni | kàyadu÷caritaü vàïmanodu÷caritam | evaü sucaritàni" iti | teùàü kaþ svabhàvaþ ? tatra tàvat-

#<kàyàdyaku÷alaü karma sarvaü du÷caritaü matam  />#

sarvamiti sasàmantakamaulapçùñhamityarthaþ |

#<abhidhyàdãnyapi trãõi manodu÷caritatrayam  // Abhidh-d_188 //>#

sarvamevàku÷alaü kàyakarma kàyadu÷caritam | evaü vàïmanodu÷caritam | akarmasvabhàvànyapi tvabhidhyàdãni manodu÷caritasvabhàvàni |

"abhidhyàdaya eva karmasvabhàvàni" iti sthitibhàgãyàþ | tacca na, karmakle÷aikatvadoùàt | sthitibhàgãyà nàma ÷àkyàþ sva(÷va?) làügålikadvitãyanàmànaþ | te khalvabhidhyàdãni manaskarmasvabhàvànãcchanti | teùàü (%<Jaini_149>%) karmakle÷aikatvasaïkaraþ pràpnoti | ko÷akàraþ- "ko 'tra doùaþ" ? yadi ka÷citkle÷aþ karmàpi syàdvàyasaþ sàrasaþ syàt | karmakle÷ànàü càtyantasvabhàvaprabhàvakriyàphalabhedabhinnànàmekatvaparikalpaiþ sàükhyãyàdidar÷anamabhyupagataü syàt |

'api' ÷abdàtpunaratra såtroktàstrayo vaïkàstrayo doùàstrayaþ kaùàyà àkçùyante | teùàü punaridaü lakùaõaü yathàkrameõa | ÷àñhyajaü kàyakarma kàyavaïka (%<Jaini_150>%) ityucyate | kuñilànvayatvàt | evaü ÷àñhyajaü vàïmanaskarma vàïmanovaïka ityucyate | dveùajàþ punasta eva trayo doùà ityàkhyàyante, cittapradoùànvayatvàt | ràgajaü punaþ kàyakarma kàyakaùàya ityuktaü ra¤janàtmakatvàt | evaü vàïmanaþkaùàyau draùñavyau | tàni punaþ ku÷alàni kàyavàïmanaskarmàõi trãõi sucaritàni boddhavyàni | etànyeva trãõi ÷auceyànyuktàni |

a÷aikùasantàne trãõi mauneyànyucyante | tatra kàyasucaritaü kàyamauneyaü vàksucaritaü vàïmauneyaü mana eva tu mithyàsaükalpoparamànmunirityàkhyàyate | taduparamàddhi kàyavàgjalpoparamo bhavati | muneridaü mauneyamiti niruktiþ | (%<Jaini_151>%)
kasmàtpunararhata eva mauneyàni ? tasya paramàrthamunitvàt | sa khalu sarvakle÷ajalpoparamànmunirityucyate |

eùà punarmauneya÷auceyade÷anà mithyàmauna÷aucàbhiyuktànadhikçtyade÷iteti tadetatsaha mauneya÷auceyarnirdiùyate ||

#<÷ubhaü tatsànabhidhyàdi proktaü sucaritatrayam  /
dvayaümaulamadaþ karma màrgà da÷a ÷ubhà÷ubhàþ  // Abhidh-d_189 //>#

dvayaü punaretatsucaritadu÷caritàkhyaü yanmaulaü te da÷a ÷ubhà÷cà÷ubhà÷ca karmapathà bhavanti prayogapçùñhavarjyàþ |

tatra kàyasucaritasya prade÷aþ pçyogapçùñhàkhyo madyàdiviratidànejyàdikaþ | vàksucaritasya priyavacanàdikaþ | manaþsucaritasya ÷ubhà cetanà |

kàyadu÷caritasyàpi pareùàü jãvitabhogadàràpahàraprayogapçùñhàkhyaþ | vàgdu÷caritasyàpyapriyavacanàdyàkhyaþ | manodu÷caritasyàpyaku÷alaü manaskarmai..................steùàü nàtyaudàrikatvàt |

yastu pràõàtipàtàdattàdànakàmamithyàcàraviratyàkhyo maulaþ sa ku÷alaþ karmapathaþ, tasyaudàrikatvena mahànu÷aüsatamaphalatvàt | yastu pareùàü jãvitabhogaparadàràpahàrakàyaparispandaþ sa maulaþ sa càku÷alaþ karmapathaþ | evaü yathàsaübhavamanyeùàü draùñavyamiti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau caturthàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ |


(%<Jaini_152>%)
caturthàdhyàye

tçtãyapàdaþ |

idamidànãü vaktavyam | ye ete da÷akarmapathà eùàü kati vij¤aptisvabhàvàþ katyavij¤aptisvabhàvàþ katyubhayasvabhàvàþ ?

tatràku÷alànàü tàvat-

#<kàritàþ ùaóavij¤aptirdvyàtmaikaste 'pi ùañ kçtàþ  />#

tatra pràõàtipàtàdattàdànamçùàvàdapai÷ånyapàruùyasaübhinnapralàpàþ | ete nàva÷yaü vij¤aptisvabhàvàþ | pareõa kàrayato maulãvij¤aptyabhàvàt | kàmamithyàcàrastu nityaü dvyàtmakaþ, tasya pareõà÷akyatvàt | te 'pi 'ùañ kçtàþ' yadà svayameva pràõàtipàtàdãn ùañ karmapathàn karoti tadà dvyàtmàno bhavanti | vij¤aptyavij¤aptisvabhàvatvàt |

ku÷alànàü punaþ

#<÷ubhàþ sapta dvidhà j¤eyà ekadhaite samàhitàþ  // Abhidh-d_190 //>#

sapta khalu råpiõaþ ku÷alàþ karmapathàþ dvidhà bhavanti | vij¤aptyadhãnatvàt samàhita÷ãlasya | dhyànànàsravasaüvarasaügçhãtàstvavij¤aptisvabhàvà eva | samàhitasya vij¤aptyabhàvàt |

#<yà sàmanteùvavij¤aptiþ pçùñheùu tu viparyayaþ  />#

(%<Jaini_153>%)
sàmantakaþ khalu yadà tãvreõa paryavasthànena prayogamàrabhate, prasàdena và ghanarasena tadà dvisvabhàvà | yadà mçdunà tadà vij¤aptireva | viparyayeõa tu pçùñheùvava÷yamavij¤aptiþ | yadi punaþ karmapathaü kçtvà punastatravànuceùñate syàdvij¤aptirapãti | tãvreõa tu prahàreõa jãvitàdvyaparopayati | tatra yà vij¤aptistatkùaõikà càvij¤aptiþ sa maulaþ karmapathaþ | dvàbhyàü hi kàraõàbhyàü pràõàtipàtàvadyena spç÷yate | prayogataþ phalaparipårita÷ca | tata årdhvamavij¤aptikùaõàþ pçùñhãbhavanti | yàvaddhataü pa÷uü kçùõàti ÷odhayati vikrãõàti pacati khàdati kãrtayati | yadi tàvadasya vij¤aptikùaõà api pçùñhaü bhavanti | evamanyeùvapi yathàsaübhavaü yojyam |

abhidhyàdãnàü nàsti prayogo na pçùñhaü saümukhãbhàvamàtràdeva karmapathàþ |

såtre bhagavatoktam- "pràõàtipàto bhikùavastrividhaþ | lobhajo dveùaja mohajaþ, yàvanmithyàdçùñiþ" iti | tatraiùàü karmapathànàü keùà¤cillobhena niùñhà, keùà¤cid dveùeõa, keùà¤cinmohena | sarveùàmapi

#<prayogastu trimålotthaþ>#

(%<Jaini_154>%)
prayogasteùàmaku÷alamålatrayàjjàtaþ | tatra lobhajaþ pràõàtipàtastaccharãràvayavàrthaü mçgalubdhànàmaurabhrikamàtsika÷àkuntakàdãnàü ca | dveùajo yathà vairaniryàtanàrtham | mohajo yàj¤ikànàü dharmabuddhyà ràj¤àü ca dharmapàñhakapràmàõyàddhiüsatàm | pàrasãkàdãnàü ca dharmabuddhyà màtaraü pitaramabhighnatàm |

lobhajamadattàdànaü yastenàrthã taddharati | dveùajaü vairaniryàtanàrtham | mohajaü yathà ràj¤àü dharmapàñhakapràmàõyàd dçùñanigrahàrtham | yathà ca duùñabràhmaõà àhuþ- "sarvamidaü prajàpatinà bràhmaõebhyo dattaü bràhmaõànàü daurbalyàdvçùalàþ paribhu¤jante | tasmàdapaharan bràhmaõaþ svamàdatte svameva tu koùñhaü vaste svaü dadàti" iti |

lobhajaþ kàmamithyàcàraþ paradàràdiùu tatsaüràgàdabrahmacaryam | dveùajo vairaniryàtanàrtham | mohajo yathà pàrasãkànàü màtràdigamanam | gosave ca yaj¤e "upahà uadakaü cåùayati, tçõàni cchinatti, upaiti màtaramupasvasàramupasagotràmiti |"

mçùàvàdàdayo lobhajà dveùajà÷ca yathà pårvamuktam | mohajo mçùàvàdo yathàha-

"na narmayuktamançtaü hinasti
na strãùu ràjanna vivàhakàle |
(%<Jaini_155>%)
pràõàtyaye sarvadhanàpahàre
pa¤cànçtànyàhurapàtakàni ||" iti |

pai÷ånyàdayastu mithyàdçùñipravartità mohajà ya÷ca vedàdyasacchàstrapralàpaþ |

#<abhidhyàdyàstrimålajàþ  // Abhidh-d_191 //>#

abhidhyàdayastu lobhàdanantarasaübhåtatvàt trimålajàþ |

uktàþ aku÷alàþ karmapathàþ |

#<ku÷alàþ prayogapçùñhà÷ca ku÷alatrayamålajàþ  />#

ku÷alànàü tu prayogaþ pçùñhaü ca trimålottham | teùàü ku÷alacittasamutthitatvàt, tatra ca tadbhàvàt |

kena punareùàü karmapathànàü samàptirbhavati ? tadidamapadi÷yate-

#<dveùeõa vadhapàruùyavyàpattãnàü samàpanam  // Abhidh-d_192 //>#

pràõàtipàtapàruùyavyàpàdànàü khalu dveùeõa niùñhà bhavati | parityàgaparuùacittasaümukhãbhàvàt ||

#<steyasyànyàïganàyàterabhidhyàyà÷ca lobhataþ  />#
(%<Jaini_156>%)
adattàdànaparastrãgamanàbhidhyànàü lobhena niùñhà |

#<mithyàdç÷astu mohena>#

mithyàdçùñeþ khalu mohena samàptirbhavati | adhimàtramåóhàbhihitàü niùñhàpayati |

#<tadanyeùàü tribhirmatam  // Abhidh-d_193 //>#

ke punaranye ? mçùàvàdapai÷unyasaübhinnapralàpàþ | teùàü tribhirapi niùñhà lobhena dveùeõa mohena và ||

athaiùàü caturõàü kàõóànàü kimadhiùñhànam ? taducyate-

#<caturõàmapyadhiùñhànaü j¤eyameùàü yathàkramam  /
pràõina÷càtha bhogà÷ca nàmaråpaü ca nàma ca  // Abhidh-d_194 //>#

tatra sattvàdhiùñhànà vadhàdayaþ | bhogàdhiùñhànàþ parastrãgamanàdayaþ | nàmaråpàdhiùñhànà mithyàdçùñiþ | nàmakàyàdhiùñhànà mçùàvàdàdayaþ ||

kathaü punaþ pràõàtipàtaü svayaü kurvataþ karmapatho bhavati kathaü yàvanmithyàdçùñiriti ? lakùaõaü karmapathànàü vaktavyam | tadàrabhyate-

#<pràõàtipàto dhãpårvamabhràntyà paramàraõam  />#

yadi khalu haniùyàmi hanmyenamiti saücintyàbhràntacittaþ paraü jãvitàdvyaparopayati, (%<Jaini_157>%) evaü pràõàtipàto bhavati | pràõo và vàyuþ kàyacittà÷rito vartate | tamatipàtayatãti pràõàtipàtaþ |

na, anupapatteþ | vinà÷ànuùaktà khalu saüskàràþ pratikùaõavina÷varà÷càbhyupagamyante | teùàmitthaübhåtànàü sthiti÷aktikriyàbhàve satyanàgatànàü ca tulyàtulyajàtãyànàü niràtmakatvàvi÷eùe kena hantrà kimàpadyate ?

atra sautràntikàþ parihàramàhuþ- "na | pradãpanirvàpanaghaõña÷abdanirodhavattatsiddheþ |"

na, samànatvàt | ayaü tvatra parihàraþ- hanturhetusàmarthyopaghàtakaraõe satyanàgatasaüskàra÷aktikriyàdhànavidhànavighnakaraõàt pràõàtipàtopapattiþ | kasya punastajjãvitaü yastena viyojyate, te và pràõà iti ? prasiddhasya (%<Jaini_158>%) pudgalasya yo 'sàvevaü nàmaivaü gotra iti vistaraþ |

abuddhipårvàdapi pràõivadhàtkarturadharmo bhavati yathàgnispar÷àddàha iti nagnàñàþ | teùàü paradàradar÷anaspar÷ane 'pyeùa prasaügaþ | tuùñaruùñanagnàñavàhlãkanirgrantha÷irolu¤cane ca |

(%<Jaini_159>%)
buddhipårvàtpràõivadhàddharmo 'pi bhavatãti yàj¤ikàþ | katham viùabhakùaõavat | tadyathà ki¤cidviùabhakùaõaü mantrapårvaü hitàya bhavati | ki¤cidahitàya yadamantrapårvaü tadvaditi | na | galàmreóana÷astranipàtamantareõa mantramàtrakena pa÷uvadhasàmarthyàdar÷anàt | piùñamayacchàgà hutimàtreõa pa÷uvadhàdiyaj¤adharmotpattyasàmarthyàcca | ki¤ca, viùasya màraõajãvita÷aktidvayasàmarthyadar÷anàt | tatra mantrapårvakaü ki¤cijjãvayati ki¤ciddurgatàriùñeùu na jãvayati | amantrapårvakamapi ki¤cãjjãvayati ki¤cinna jãvayati | bhuktaviùasyàpekùikatvàt | ki¤ca, ÷abaràdimantràõàü viùamàraõà÷aktyupaghàte 'pi pàpapraõà÷ana÷aktyadar÷anàt | ki¤ca, hiüsàhiüsayordharmàdharmasvàlakùaõyàparityàgabhåtatvàt | juhotyàdikriyàvyaïgyo (%<Jaini_160>%) dharmaþ iti cet | na | tadråpàsiddhatvàt, abhivyaktyanupapatte÷ca | kriyàmàtramapårvamiti cet | na | kriyàyà nityatvànupapatterniruktyanupapatte÷ca ||

#<atyaktànyadhanàdànamadattàdànamucyate  // Abhidh-d_195 //>#

abhràntyeti vartate | yadi balacauryabuddhyà paradravyaü svãkaroti ||

#<parastrãgamanaü kàmamithyàcàro vikalpavàn  />#

agamyagamanaü khalvapi kàmamithyàcàraþ | sa ca bahuprakàravikalpo bhavati | agamyàü gacchati màtaraü và duhitaraü và paraparigçhãtàü và svàmapyanaïge gacchatyade÷e ca | niyamasthàü và | abhràntyetyuktam |

#<arthaj¤àyànyathàvàdo drohabuddhyà mçùàvacaþ  // Abhidh-d_196 //>#

vaktç÷rotçbuddhyapekùayà khalu mçùàvàdo bhavati | yadi vaktàrthànàmabhij¤o bhavati sa taü vigopya drohabuddhyànyathà bråte | ÷rotà ca tathaivàvagacchati | tadàsya mçùàvàdaþ kamapatho bhavati ||

(%<Jaini_161>%)
ye khalvime màhakãmàtçsåtrà diùvaùñàvanàryà vyavahàràþ proktàþ, aùñau càryàþ- "adçùñe dçùñavàditànàryo vyavahàraþ | a÷rute, amate, avij¤àte, ÷rutamatavij¤àtavàditànàryo vyavahàraþ | dçùña÷rutamatavij¤àte càdçùñàdivàditànàryo vyavahàraþ | viparyayeõa tvaùñàvevàryà vyavahàràþ |" teùàü punaridaü lakùaõaü vyàkhyàyate-

#<dçùñayà ÷rutyàdibhi÷càkùairmanasà yacca gçhyate  /
dçùñaü ÷rutaü mataü j¤àtamityuktaü tadyathàkramam  // Abhidh-d_197 //>#

(%<Jaini_162>%)
yatkhalu cakùuùàlocitaü cakùurvij¤ànamanovij¤ànàbhyàü cànubhåtaü taddçùñamityucyate | yacchrotreõa ÷rotramanovij¤ànàbhyàü cànubhåtaü tacchrutam | yat tribhirghràõajihvàkàyaistadvij¤ànamanovij¤ànai÷cànubhåtaü tanmatamityucyate | teùàü pràpyaviùayagràhitvàt, kabaóiükàràhàraviùayatvàcca | tatreùñaparyàyavàcã mata÷abdaþ | yatpunarmanovij¤ànenànubhåtaü tadvij¤àtaü tadadhyavasàye ni÷cayaparisamàpteþ |

gatametat | prakçtamevànuvartatàm ||

yaþ kàyenànyathàtvaü pràpayet, syànmçùàvàdaþ ? syàt | tadapadi÷yate- syànna kàyena paràkrameta pràõàtipàtàvadyena ca spç÷yeta | syàdvàcà paràkrameta syànna vàcà paràkrameta mçùàvàdàvadyena ca spç÷yeta | syàtkàyena paràkrameta, syànna kàyena vàcà paràkrameta, ubhayàvadyena ca spç÷yeta | syàdçùãõàü manaþpradoùeõa proùadhanidar÷anaü càtra iti |

(%<Jaini_163>%)
kathaü punarvij¤aptyà vinà tatràvij¤aptiþ kàmàvacarã karmapatho yokùyate | sati hi cittaparispande mahàbhåtatajjakàyaparispando 'va÷yaü bhàvãti kartavyo 'tra yatnaþ |

ukto mçùàvàdaþ ||

#<pai÷unyaü bhedakçdvàkyaü>#

yatkhalu kliùñacittasya parabhedàya vacanamabhràntyà tatpai÷unyamityucyate |

#<pàruùyaü tu yadapriyam  />#

abhràntyà kliùñacittasya yadvacanaü tatpàråùyamiti |

(%<Jaini_164>%)
#<kliùñaü saübhinnalàpitvamanye gãtakathàdivat  // Abhidh-d_198 //>#

kliùñaü khalu sarvaü vacanaü saübhinnapralàpitvam | yasya guõasya bhàvàd dravye ÷abdanive÷astabhidhàne tvatalau | ka÷càsau guõaþ ? saübhinnapralàpa eva | sa yasyàsti sa saübhinnapralàpã | tadbhàvaþ saübhinnapralàpitvam |

anye punarbruvate | yadetanmçùàvàdàditribidhaü vacanaü tato yadanyatkliùñaü lapanagãtanàñyatãrtha÷àstràdi tatsarvaü sabhinnapralàpaþ ||

#<parasvàsatspçhàbhidhyà vyàpàdaþ sattvagocaraþ  /
vidveùànànantadçùñistu mithyàdçùñirahetukà  // Abhidh-d_199 //>#

abhidhyà tàvad dviùataþ spçhà | aho bata yatpareùàü tanmama syàdityeùà viùayapràrthanà viùamalobhàkhyà abhidhyetyucyate |

vyàpàdaþ khalvapi sattvaparityàgabudhyà pratighaþ |

mithyàdçùñirapi hetuü và phalaü và kriyàü và sadvà vastu nà÷ayataþ yà dçùñirmatirityevamàdi sà mithyàdçùñirityucyate |

(%<Jaini_165>%)
tayà punarmithyàdçùñyà prakarùapràptayà navaprakàrayà navaprakàràõi ku÷alamålàni samucchidyante | bhàvanàheyakle÷aprahàõavat |

yattarhi ÷àstra uktam- "katamànyadhimàtràõyaku÷alamålàni yairaku÷alamålaiþ ku÷alamålàni samucchinatti ? kàmavairàgyaü cànupràpnuvan yàni tatprathamata upalikhati ?" naiùa doùaþ | aku÷alamålàdhyàhçtatvàt | mithyàdçùñesteùveva tatkarmopacaryate | tadyathàgnireva gràmasya dagdhà cauràstu tasyàdhyàhàrakàstadvaditi |

(%<Jaini_166>%)
kàmàvacaràõyupapattilambhikànyeva ca samucchidyante, pràyogikebhyaþ pårvaü parihãõatvàt |

evaü hyåktaü bhagavatà- "samanvàgato 'yaü puruùaþ ku÷alairapi dharmairaku÷alairapi dharmaiþ" iti vistaraþ | tatra samanvàgato 'yaü pudgalaþ ku÷alairapi dharmairavi÷eùeõa dvividhaiþ- pràyogikairupapattilàbhikai÷ca | te 'sya pudgalasya ku÷alà dharmà antardhàsyanti, pràyogikàþ anupårvasamucchede, pårvaü tadvihàneþ | asti càsya ku÷alamålamanusahagatamanupacchinnamupapattilàbhikam | tadapyapareõa samayena (%<Jaini_167>%) sarveõa sarvaü samucchetsyate | yasya samucchedàtsamucchinnaku÷alamåla iti saükhyàü gamiùyatãti | ataþ sarvàku÷alamålabhåtà mithyàdçùñiriti saugatàþ |

(%<Jaini_168>%)
"såkùmaü ku÷aladharmabãjaü tasminnaku÷ale cetasyavasthitaü yataþ punaþ pratyayasàmagrãsannidhàne sati ku÷alaü cittamutpadyate" iti ko÷akàraþ |

(%<Jaini_169>%)
yuktyàgamavirodhàttanneti dãpakàraþ |

tatra yuktivirodhastàvadvijàtãyàddhetorvijàtãya phalànutpattidar÷anàdyavabãjàcchàliphalavadyoni÷o manasikàraparataþ sadghoùàbhyàü mithyàdçùñivacca | (%<Jaini_170>%) cakùåråpàbhyàü vij¤ànavaditi cet | na | sabhàgahetau sati cakùåråpayornimittakàraõamàtratvàt, dadhyutpattàvàta¤canavat | ki¤ca, viruddhànàmanyataropapatte÷ca | na hi viruddhànàü sukhaduþkhàlokatamaþprabhçtãnàü caikatra saübhavadavasthànaü dçùñam | nàpi parasparaü bãjaphalàbhisaübandhaþ | ki¤ca, cittabãjaikatvàbhyupagamàcca | aku÷alameva hi cittaü bhavatàü bãjamiùñam | tasya ku÷ale cittakùaõe viruddhakriye ca cittàntare bãjale÷ànupapattiþ | (%<Jaini_171>%) uktottaratvàcca | vistareõa hyatrottaramuktam | tatsmaryatàmiti |

àgamavirodho 'pi, "sarvaü sarveõa cchetsya te" iti ...........cyamànaü bãjamavasthitaü gaüsyate | iti |

vyàkhyàtàþ salakùaõàþ karmapathàþ ||

kaþ punaþ salakùaõaþ karmapathàrthaþ ? karma ca karmaõa÷ca cetanàkhyasya panthàna iti karmapathàþ | tatra sapta karma ca karmaõa÷ca panthà iti karmapathàþ, trayastvabhidhyàdayaþ karmaõaþ panthàno na karma | cetanà hi tat saüprayogiõã bhavati | (%<Jaini_172>%) saüprayuktàtadva÷enagacchatyabhisaüskarotãtyarthaþ | sà tu karmaiva na karmapathaþ | na hyasau trayàõàü va÷ena vartate | idamucyate-

#<cetanà na kriyàmàrgastaistu sattà pravartate  />#

katibhiþ punaþ karmapathaiþ sàrdhaü cetanà yugapadutpannà vartate ? tadàrabhyate-

#<yugapadyàvadaùñàbhira÷ubhai÷cetanaiþ saha  // Abhidh-d_200 //>#

ekena tàvatsaha vartate | vinànyenàbhidhyàdisaümukhãbhàve akliùñacetaso và tatprayogeõa råpiõàmanyatamaniùñhàgamane |

(%<Jaini_173>%)
dvàbhyàü saha vartate | vyàpannacittasya pràõivadye | abhidhyàviùñasya càdattàdàne kàmamithyàcàre saübhinnapralàpe và |

tribhiþ saha | vyàpannacittasya parakãyapràõimàraõàpaharaõe yugapat | abhidhyàviùñasya tatprayogeõa råpidvayaniùñhàgamane tribhireva |

caturbhiþ saha vartate | bhedàbhipràyasya nandanavacane paruùavacane và | tatra hi mànasa eko bhavati vàcikàstrayaþ | abhidhyàdigatasya và tatprayoge 'nyatrayaniùñhàgamane |

evaü pa¤caùañsaptabhiryojyam |

aùñàbhiþ saha vartate | ùañsu prayogaü kçtvà pare saüpreùaõena svayaü kàmamithyàcàraü kurvataþ samaniùñhàgamane | evaü tàvadaku÷alaþ ||

#<÷ubhaistu da÷abhiryàvatsàrdhaü naikàùñapa¤cabhiþ  />#

÷ubhaiþ khalu karmapathairyàvadda÷abhiþ saha vartata ityutsçùñiþ | tadapavàdoyam- 'naikàùñapa¤cabhiþ' | na khalvekena pa¤cabhiraùñàbhirvà saha vartate |

(%<Jaini_174>%)
tatra dvàbhyàü saha vartate | ku÷aleùu pa¤casu vij¤àneùu sthitasyàråpyasamàpattisaügçhãte ca kùayànutpàdaj¤ànasaüprayuktàvij¤ànaü tatsaüprayuktà ca praj¤ànadçùñiriti |

tribhiþ saha vartate | samyagdçùñisaüprayukte manovij¤àne | yatra saüvaro nàsti |

caturbhiraku÷alàvyàkçtacittasyopàsakasya ÷ràmaõerasaüvarasamàdàne |

ùaóbhiþ ku÷aleùu pa¤casu vij¤àneùu tatsamàdàne |

saptabhiþ ku÷ale manovij¤àne tatsamàdàna eva | aku÷alàvyàkçtacittasya ca bhikùusaüvarasamàdàne |

(%<Jaini_175>%)
navabhiþ ku÷aleùu pa¤casu vij¤àneùu tatsamàdàne, kùayànutpàdaj¤ànasaüprayukte ca manovij¤àne tasminneva ca dhyànasaügçhãte |

da÷abhistato 'nyatra ku÷ale manovij¤àne bhikùusaüvarasamàdàna eva | sarvà ca dhyànànàsravasaüvarasamàvartinã cetanànyatra kùayànutpàdaj¤ànàbhyàm | saüvaranirmuktena tvekenàpi saha syàdanyacittasyaikàïgaviratisamàdàne | pa¤càùñàbhirapi syàt | ku÷alamanovij¤ànasya dvipa¤càïgasamàdàne yugapat |

kasyàü punargatau kati ku÷alà÷càku÷alà÷ca karmapathàþ saümukhãbhàvataþ samanvàgato và santãti ?

#<vilàpadveùapàruùyàõyuùanti narake dvidhà  // Abhidh-d_201 //>#

ete trayaþ saübhinnapralàpapàråùyavyàpàdà nàrake saümukhãbhàva taþ samanvàgamata÷ca vidyante |

#<tadvadeva matàbhidhyà mithyàdçùñistathaiva ca  />#

kecitkhalu bruvate- abhidhyà mithyàdçùñi÷càpi dvàbhyàü prakàràbhyàü vidyete |

anye punaràhuþ- samanvàgamata evàbhidhyàmithyàdçùñã vidyete | ra¤janãyavastvabhàvàt, karmaphalapratyakùatvàcca |

taccaitadakàraõam | tatra tàvattçùõàvidyàdhimàtratamatvàditi pårvamapàkùikaþ |

(%<Jaini_176>%)
#<abhidhyàditrayaü tadvatkurau pralapanaü dvidhà  // Abhidh-d_202 //>#

kurau khalvevameva trayo 'bhidhyàvyàpàdamithyàdçùñayaþ |

anye punaràhuþ- samànvàgamata eva na saümukhãbhàvataþ amamàparigrahatvàt, snigdhasantànatvàdàghàtavastvabhàvàdapàpà÷ayatvàcca ||

#<a÷ubhàstu da÷ànyatra>#

narakottarakurubhyàü kàmadhàtau dvàbhyàü prakàràbhyàü da÷à÷ubhà vidyante |

#<sarvatra ku÷alàstrayaþ  />#

÷ubhàstu 'trayaþ' | trayo 'nabhidhyàvyàpàdasamyagdçùñayaþ sarvatra traidhàtuke pa¤casvapi gatiùu dvàbhyàü prakàràbhyàü santãti |

#<àråpyàryàsaüj¤inàü ca råpiõaþ sapta làbhataþ  // Abhidh-d_203 //>#

àråpyeùu khalvàryàõàmevàtãtànàgatenànàsravasaüvareõa samanvàgamo 'styasaüj¤inàü ca | dhyànasaüvareõa yàvadbhåbhyà÷rayaü hyanàsrava÷ãlamàrya utpàditanirodhitaü kçtvà àråpyeùåpapanno bhavati tenàtãtena samanvàgato bhavati | ùaóbhåbhyà÷rayeõànàgatenàpi, na tu saümukhãbhàvataþ, àråpyàõàü catuskandhàtmakatvàdasaüj¤isattvànàü càcittakatvàt | bhåtacittapratibaddho hi tatsaüvarasaümukhãbhàvaþ ||

(%<Jaini_177>%)
#<kurånsanarakànhitvà sarvatrànyatra te dvidhà  />#

kurån hitvà narakàü÷ca | anyatra gatau saümukhãbhàvato hyete sapta ku÷alàþ karmapathà vidyante | saüvaranirmuktà eva tu tiryakpreteùu | saüvarasaügçhãtà eva råpadhàtàvanyatrobhayathà |

te khalvete dvividhà karmapathàþ

#<sarve vipàkaniùyandàdhipatyaphaladà da÷a  // Abhidh-d_204 //>#

tatràku÷alaiþ sarvairàsevitairbhàvitairbahulãkçtairnarakeùåpapadyate tadeùàü vipàkaphalam | saceditthatvamàgacchati sa manuùyàõàü sabhàgatàm, pràõàtipàtenàlpàyuùko bhavati | adattàdànena bhogavyasanã | kàmamithyàcàreõa sapatnadàraþ | mçùàvàdenàbhyàkhyànabahulaþ | pai÷ånyenàdçóhamitraþ | pàruùyeõàmanoj¤a÷abda÷ràvã | saübhinnapralàpenànàdeyavàkyaþ | abhidhyayà tãvraràgaþ | vyàpàdena tãvradveùaþ | mithyàdçùñyà tãvramohaþ | itãdameùàü niùyandaphalam |

pràõàtipàtenàtyàsevitena bàhyà bhàvà alpaujaskà bhavanti | adattàdànena parãttaphalà alpasasyà a÷anibahulàþ | kàmamithyàcàreõa rajo 'vakãrõàþ | mçùàvàdena durgandhàþ | pai÷ånyenotkålanikålàþ | pàruùyeõa duþspar÷àþ kaõóukapràyà÷ca | saübhinnapralàpena viùamapariõàmàþ | abhidhyayà pacitaphalàþ | vyàpàdena kañukarmaphalàþ | mithyàdçùñyà bãjàdapakçùñaphalà aphalà và | idameùàmàdhipatyaphalam |

(%<Jaini_178>%)
tatpunaretat

#<duþkhopasaühçterduþkhamalpàyuùñvantu màraõàt  /
tejonà÷àtkç÷aujastvamidaü tattrividhaü phalam  // Abhidh-d_205 //>#

yattena parasya duþkhà vedanà janità tatonarakeùåpapadyate | yadiùñaü jãvitamupacchinnaü tato 'lpàyuþ | yattejo nà÷itaü tena bàhyà bhàvàþ kç÷aujasaþ | evamanyeùàmapi yojyam |

ku÷alànàmapi karmapathànàmevameva tatphalatrayaü viparyayeõa lakùayitavyam | pràõivadhaviratyà sevitayà deveùåpapadyate | saceditthatvamàgacchati manuùyàõàü sabhàgatàü dãrghàyurbhavati | tadàdhipatyenaiva bàhyà bhàvà mahojaso bhavantãti | sarvaü viparyayeõa draùñavyam ||

atra pårvaü yàni pa¤ca phalànyuktàni teùàü kataratkarma katibhiþ phalaiþ saphalam ?

#<ànantaryapathe karma phalavatpa¤cabhiþ phalaiþ  /
caturbhistvamalenàryaü tadvadanyacchabhà÷ubham  // Abhidh-d_206 //>#

(%<Jaini_179>%)
prahàõamàrge samale pa¤cabhiþ phalaiþ karma saphalaü bhavati | tulyà adhikà api tasya pa÷càdutpannàþ sada÷à dharmà niùyandaphalam | vipàkaphalaü svabhåminiyato vipàkaþ | visaüyogaphalaü yatkle÷aprahàõam | puruùakàraphalaü ye tadbalasamutpannà dharmàþ | na tathà sahabhuvaþ | yaccànantarotpanno vimuktimàrgaþ, yaccànàgataü bhàvyate, yacca tatprahàõaü tadbalena hi tatpràptyupattiþ | adhipatiphalaü svabhàvàdanye sarvasaüskàràþ pårvotpanna varjjà iti draùñavyam | prahàõamapi tanmàrgasyàdhipatiphalaü yujyate | tadàdhipatyena tatsàkùàtkaraõàdityanye | yattu nirmalaprahàõamàrge karma taccaturbhiþ phalaiþ saphalaü vipàkaphalaü muktvà | 'tadvadanyacchubhà÷ubham |' anyadapi sàsravaü yacchubhà÷ubham, yacca prahàõamàrgàdanyatku÷alasàsravaü karmaü yaccàku÷alaü tadapi caturbhireva phalaiþ saphalaü visaüyogaphalaü tyaktvà ||

#<tato 'nyannirmalaü j¤eyaü tribhiravyàkçtaü tathà  />#

÷eùaü punaranàsravaü yatprahàõamàrgàdanyat, yaccàvyàkçtaü tattribhirvipàkavisaüyogaphalaü muktvà |

#<phalaü ÷ubhasya catvàri dve trãõi ca ÷ubhàdayaþ  // Abhidh-d_207 //>#

ku÷alasya karmaõaþ ku÷alà dharmà÷catvàri phalàni vipàkaphalaü hitvà | aku÷alà dve puruùakàràdhipatiphale | avyàkçtàstrãõi niùyandavisaüyogaphale hitvà ||

#<÷ubhàdyàstva÷ubhasya dve trãõi catvàri ca kramàt  />#

(%<Jaini_180>%)
aku÷alasya karmaõaþ ku÷alà dharmà dve puruùakàràdhipatiphale | aku÷alàstrãõi vipàkavisaüyogaphale hitvà | avyàkçtà÷catvàri visaüyogaphalaü hitvà | avyàkçtamapi hyaku÷alànàü niùyandaphalamasti | yathà kàmàvacare satkàyàntargràhadçùñã | sarveùàü duþkhadar÷anaprahàtavyànàü samudayadar÷anaprahàtavyànàü ca sarvatragànàm |

#<avyàkçtasya te tu dve trãõi trãõi ÷ubhàdayaþ  // Abhidh-d_208 //>#

avyàkçtasya karmaõaþ ku÷alà dharmàþ dve puruùakàràdhipatiphale | aku÷alàstrãõi visaüyogaphale hitvà | avyàkçtasya tànyeva trãõi ||

#<sarve catvàryatãtasya madhyamasya ca bhàvinaþ  /
madhyamà dve svakasyaiva trãõyanàgàmijanmanaþ  // Abhidh-d_209 //>#

tatra 'sarve' iti traikàlikàþ | atãtasya karmaõo 'tãtànàgatapratyutpannà dharmà÷catvàri phalàni visaüyogamapàsya | pratyutpannasyàpi karmaõo 'nàgatà dharmà÷catvàri phalànyetànyeva | vartamànàstu dharmà vartamànasya karmaõaþ dve puruùakàràdhipatiphale | ajàtasya tvajàtà dharmàstrãõi phalàni niùyandavisaüyogaphale hitvà ||

#<catvàryekabhuvo dve và trãõi càparabhåmikàþ  />#

svabhåmikà dharmàþ karmaõo yathàsaübhavaü catvàri phalàni visaüyogaphalaü hitvà | anyabhåmikà dharmàþ te cedanàsravàstrãõi, vipàkavisaüyogaphale hitvà | niùyandaphalaü hyadhàtupatitànàmanyabhåmikaü na vàryate | sàsravà÷ced dve, puruùakàràdhipatiphale |

#<÷aikùàdyàstrãõi ÷aikùasya ta evà÷aikùakarmaõaþ  // Abhidh-d_210 //>#

÷aikùasya karmaõaþ ÷aikùà dharmàstrãõi phalàni, vipàkavisaüyogaphale (%<Jaini_181>%) hitvà | a÷aikùà apyevam | naiva÷aikùànà÷aikùàstrãõyeva niùyandavipàkaphale hitvà ||

a÷aikùasya tu karmaõaþ

#<ekaü trãõi dvayaü caiva ÷aikùàdyàþ pa÷cimasya tu  /
dve dve pa¤ca yathàsaükhyaü>#

a÷aikùasya khalu karmaõaþ ÷aikùà dharmà ekamadhipatiphalam, a÷aikùàstrãõi vipàkàvisaüyogaphale hitvà | naiva÷aikùànà÷aükùà dve puruùakàràdhipatiphale | naiva÷aikùànà÷aikùàõàü punaþ ÷aikùà dharmà dve puruùàkàràdhipatiphale | evama÷aikùàþ | naiva÷aikùànà÷aikùàþ pa¤caphalàni |

#<dçggheyasya tu karmaõaþ  // Abhidh-d_211 //>#

#<trãõi catvàri caikaü ca dçùñiheyàdayaþ smçtàþ  />#

dar÷anaheyasya khalu karmaõaþ dar÷anaheyà dharmàstrãõi phalàni, vipàkavisaüyogaphale hitvà | bhàvanàheyà÷catvàri, visaüyogaphalaü hitvà | apraheyà ekamadhipatiphalam |

#<te tvabhyàsapraheyasya dve catvàri tridhà matàþ  // Abhidh-d_212 //>#

#<kramàdekadvicatvàri te tvaheyasya karmaõaþ  />#

bhàvanàheyasya khalu karmaõo dar÷anaheyà dharmàþ dve, puruùakàràdhipatiphale | bhàvanàheyà÷catvàri visaüyogaphalaü hitvà | apraheyàstrãõi, vipàkaniùyandaphale hitvà | apraheyasya tu karmaõo dar÷anaprahàtavyà dharmà ekamadhipatiphalam | bhàvanàheyà dve, puruùakàràdhipatiphale | apraheyà÷catvàri vipàkaphalaü hitvà ||

atha kimekaü karmaikaü janmàkùipati, athànekam ? tadàdar÷yate-

(%<Jaini_182>%)
#<ekenàkùipyatejanma bhåribhiþ paripåryate  // Abhidh-d_213 //>#

ekena khalu karmaõà sakalamekaü janmàkùipyate | bahubhistu paripåryate | tadyathà citrakara ekayà vartyà katsnaü råpamàkùipati, bahvãbhiþ paripårayati tadvaditi |
(%<Jaini_183>%)
atha yaduktaü bhagavatà- "karmasvako 'yaü bhikùavo lokaþ" iti | tatkeyaü karmasvakatà nàma ? tadàrabhyate-

#<ku÷alaü vàthavà pàpaü yadatãtaü dadatphalam  /
svaü kàyavàïmanaskarma sà karmasvakatà matà  // Abhidh-d_214 //>#

yatkhalu kàyavàïmanaskarma svayaü kçtaü ku÷alàku÷alamabhyatãtaü dadatphalaü sà karmasvakatà draùñavyà ||

kathaü punaþ pratikùaõabhidureùu saüskàreùu parasparàkçtasaïketeùu satsu, asati ca nitye kartari bhoktari ca karmasvakatàbhidhãyate ? tadatra pratisamàdhãyate-

#<saüvçtyà skandhasantàne tatkriyàphaladar÷anàt  /
kartçtà bhoktçtà coktà niùiddhà ÷à÷vatasya tu  // Abhidh-d_215 //>#

svàtmàbhyudayavi÷eùàrthaþ khalu karmàrabhyate | ka÷cidahaü vi÷iùñaj¤ànavij¤ànasaukhyaråpakàntilàvaõyasauùñhavayuktaü janma pratilabheyeti | ÷à÷vate tvàtmani niùkriye pårvapa÷càdvi÷eùàbhàvàt kartçtvaü càtyantàpadhvastayuktividhànam | skandhasantàne tu vi÷iùñaskandhàntarotpattau satyàü bãjajalàbhiùekàdyanugrahàd vi÷iùñaphalotpattivaditi | pårvamevàviùkçtametaditi ||

idamidànãü vaktavyam |

#<syàtkarmasvakatà nàsti tasya ceti catuùkikà  />#

syàtkhalu karmasvakatà nàpi ca tasya karmaõo vipàke 'vasthita iti catuùkoñikà |

#<prathamà tatphalasthasya vihànàttasya karmaõaþ  // Abhidh-d_216 //>#

yadi tasya karmaõaþ phale 'vasthitastacca karma vihãnaü bhavati ||

(%<Jaini_184>%)
#<dvitãyà tatphalasthasya karmaõà tena cànvayàt  /
tçtãyobhayayuktasya caturthyanubhayasya tu  // Abhidh-d_217 //>#

#<syàtkarmasvakatà nàpi tatphalaü vedayiùyati  />#

dvitãyà catuùkoñikà | tatra prathamà koñiþ-

#<tatphalàvasthitasyàdyà j¤eyà taccarame phale  // Abhidh-d_218 //>#

#<dvitãyà dhruvapàkasya tadvipàkànavasthite  /
tçtãyà dvayasadbhàvà caturthã tåbhayaü vinà  // Abhidh-d_219 //>#

tçtãyà catuùkoñikà-

#<syàtkarmaõànvita÷caiva no ca tatphalavedanam  />#

syàtkhalu karmaõà samanvàgato na ca tasya karmaõaþ phalaü vedayate | catuùkoñikà |

#<àdyà dattavipàkena niruddhànàgatàdinà  // Abhidh-d_220 //>#

#<dvitãyà tu vihãnena dhruvapàkena karmaõà  /
tçtãyà dvayamuktasya caturthã tu dvayàdçte  // Abhidh-d_221 //>#

atha yadidaü ÷àstre yogavihitamayogavihitaü ca karmoktaü tasya kiü lakùaõam ? tadabhidhãyate-

#<ayuktavihitaü karma kle÷opakle÷adåùitam  /
÷ikùàliïgàdyapetaü ca kecidàhurvipa÷citaþ  // Abhidh-d_222 //>#

yatki¤citkhalu kliùñaü kàyavàïmanaskarma kle÷opakle÷adåùitaü sarvaü tadayogavihitama, ayoni÷omanaskàrasamutthàpitatvàt | anye punarbruvate- yatkhalu ÷ikùàvyapetaü yathà gantavyaü sthàtavyamityevamàdi, yattu liïgavacanahãnamasaübaddhaü nirarthakaü ca vàkkarma tadayogavihitam | vidhibhraùñatvàditi | viparyayàdyogavihitaü draùñavyamiti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau caturthasyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_185>%)
caturthàdhyàye

caturthapàdaþ |

athaitàü paramagambhãràü duravabodhàü prakçtipuruùe÷varàdikudar÷anatimirotsàdanakarãü karmasvakatàü kaþ svayamabhisaübuddhya lokànugrahàya pradar÷ayatãti ? bråmaþ | puruùaþ tu so bodhisattvaþ |

sa punaþ kiü cittotpàdàtprabhçti bodhisattvo bhavati ? atha làkùaõikakarmàkùepeõa, àhosviccaramabhavika iti ? ata idaü praståyate-

#<bodhisattvaþ kuto yàvadavivartyamanà yataþ  /
badhnàti bodhisannàhamaïgãkçtvà jagaddhitam  // Abhidh-d_223 //>#

yataþ prabhçti kalyàõamitraü bhagavantaü samyaksaübuddhamàpadya tadupadar÷itadakùiõamàrgaþ yoni÷o manasikàràdhiùñhitabuddhiþ kçtsnaü lokamatràõama÷araõamaparàyaõaü pa¤cagatimahàvarte jàtijaràvyàdhimaraõàdiduþkhakùàràmbhasi, karmaràkùasàdhiùñhitatãre, pàpamitrakumbhãrànubaddhabele, råpàdiviùayavikalpapavanoddhatatçùõàtaraïge, mohakarõadhàraparibhràmitabuddhinauke saüsàramahàsamudre nimagnamavalokya kçpàviùñacetàstadabhyuddharaõàya vãryabàhumabhiprasàrya, avivartyaü cittamevamutpàdayati- (%<Jaini_186>%) avidyàndhaþkàropahatabuddhinayano 'yaü lokaþ sa mayà samyagdçùñiprabhàvabhàsitena ÷ãlasaükrameõottàrayitavyaþ | pratighabhujaïgadaüùñrà viùadåùito 'yaü lokaþ sa mayà maitryàgadena pra÷amitavyaþ | tçùõàpi÷àcãlalitàbhibhåtamatirayaü lokaþ sa mayà ÷amathabalena tçùõànirodhasukhaü lambhayitavyaþ | paràmar÷abhåtagrahàviùño 'yaü lokaþ sa mayà vimokùasukhasvastyayanena nirbhayamamçtapadaü prave÷ayitavyaþ | mànagiri÷ikharàdhiråóhabuddhirayaü lokaþ sa mayà karmasvakatàj¤ànavajreõa mànagirãnvicårõya pra÷àntamànamadàmar÷a÷àntipade sthàpayitavyaþ | vicikitsàkathaükathãbhàva÷alyaviddhahçdayo 'yaü lokaþ sa mayà pratãtyasamutpàdapravicaya÷alàkayà kàïkùà÷alyamutpàñyàmçtarasaü pàyayitavyaþ | jaràvyàdhimaraõamakaradaüùñràntargato 'yaü lokaþ sa mayà sarvànarthaviyuktaü nirvçtisukhaü pràpayitavyaþ | ÷raddhàdiguõadhanadaridro 'yaü lokaþ sa mayà bodhyaïgaratnakhacite mahati guõai÷varyapade sannive÷ayitavyaþ | ityetasmàdavivartyàd bodhicittotpàdàtprabhçti baudhisattvo vaktavya ityàcàryakam ||

yattarhi ÷àstra uktam- "bodhisattvaþ kutaþ prabhçti ? yato lakùaõavaipàkyaü karma karoti" iti | naiùa doùaþ | yasmàdasau-

#<yadà làkùaõikaü karma prakarotyanapàyagaþ  /
mahàkulaþ samagràkùaþ svaparùatsaügrahe rataþ  // Abhidh-d_224 //>#

#<pumà¤jàtismaro vàgmã praj¤àvãryakriyànvitaþ  />#

yadà khalvayaü puruùatvajàtismaratvàdiùu padasthàneùu niyatãbhato bhavati-

#<tadà devamanuùyàõàmabhivyaktiü nigacchati  // Abhidh-d_225 //>#

ato j¤ànaprasthàne 'smàdavadheþ prabhçti bodhisattvaþ anenàbhipràyeõa pañhitaþ |

(%<Jaini_187>%)
#<sa hi tribhirasaükhyeyairdharmakàyaguõàrõavam  /
pracinoti tadàdhàraü kàyaü kalpa÷atena tu  // Abhidh-d_226 //>#

#<dvàtriü÷allakùaõopetama÷ãtivya¤ja nojjvalam  /
dviùatàmapi yaü dçùñvà manaþ sadyaþ prasãdati  // Abhidh-d_227 //>#

eùà khalu dharmatà yattribhiþ kalpàsaükhyeyairanirasta÷raddhà÷ãla÷rutatyàgapraj¤àdiguõadhanai÷varyaprayogànàü bhagavatàü samyaksaübuddhànàü puruùottamànàü dharmakàyacaraõaparisamàptirbhavati | kalpa÷atena khaógaviùàõakalpànàü pratyekabuddhànàm | ùaùñhyà kalpaiþ praj¤àvatàmagryàõàm | catvàriü÷adbhiþ çddhimacchreùñhànàm | viü÷atibhiþ kalpaiþ ÷rutadharapravaràõàü dharmakàyacaraõaparipårirbhavati |

yatpunarjanma÷arãraü bhagavatàü samyaksaübuddhànàü bodherà÷rayabhåtaü dvàtriü÷atà mahàpuruùalakùaõaiþ khacitama÷ãtyànuvya¤janairviràjitam, yatkhalu dçùñvà svavikalpasamutthitapratighadåùitabuddhãnàmapi (%<Jaini_188>%) màrapakùyàõàü tãrthyàõàü ca manaþ prasãdati |

kàni punastàni dvàtriü÷anmahàpuruùalakùaõàni ? kàni và÷ãtyanuvya¤janàni ? tadidaü pradar÷yate-

tatra tàvadamåni dvàtriü÷anmahàpuruùalakùaõàni-

buddhà hi bhagavantaþ samamahãtalàkramaõàt supratiùñhitapàdàþ || 1 ||

sahasràrasanàbhikasanemikasarvàkàraparipårõacakràïkitapàõipàdatvàccakràïkahastapàdàþ || 2 ||

àyatahastapàdàïgulitvàddãrghàïgulayaþ || 3 ||

dãrghàyatatvàdàyatapàrùõipàdàþ || 4 ||

tålapicutaruõasukumàropamakomalakaracaraõatvànmçdutaruõapàõipàdàþ || 5 ||

abhitàmràùñàpadavicitratanujàlàvanaddhatvàdabhijàtahaüsaràjavajjàlàvanaddhapàdàþ || 6 ||

uccaiþ sujàtagulphatvàducchaïkucaraõàþ || 7 ||

anupårvopacitavçttataragarbhaiõeyamçgajaïghatvàdaiõeyajaïghàþ || 8 ||

pràü÷ubàhutvàdanavanatakàyajànumaõóalaspar÷inaþ || 9 ||

paramàbhiråpanirgåóhapuruùanimittatvàdabhijàtahastya÷vàjàneyavatko÷agatavastiguhyàþ || 10 ||

kàyavyàmasamàyàmatvànnyagrodhaparimaõóalàþ || 11 ||

anupårvordhvamukhajàtatvàdårdhvàïgaromàõaþ || 12 ||

suvibhaktàdvitãyanãlajàtaromatvàdekaikàbhinãlapradakùiõàvartaromàõaþ || 13 ||

(%<Jaini_189>%)
uttaptahàñakasannibhadçgvyàmamàtraprabhàvabhàsanàt suvarõavarõàþ || 14 ||

suparikarmãkçtarajatajàtaråpa÷lakùõacchavitvàdrajomalànupakle÷anàcca såkùmacchavayaþ || 15 ||

samupacitahastapàdàüsagrãvatvàtsaptotsadakàyàþ || 16 ||

kà¤cana÷ilàtala÷lakùõopacitoraskandhàccitàntaràüsàþ || 17 ||

siühavadvistãrõasaühatordhvàïgatvàtsiühapårvàrdhakàyàþ || 18 ||

avakropacitada÷atàlasamucchritatvàd bçhadçjugàtràþ || 19 ||

samantopacitamàüsanirgåóhajatrude÷atvàtsusaüvçttaskandhàþ || 20 ||

adhastàdupariùñàcca samadantaviü÷atitvàccatvàriü÷addantàþ || 21 ||

anunnatàvanatasamapramàõatvàtsamadantàþ || 22 ||

nirantaràvasthitatvàdaviraladantàþ || 23 ||

kundendu÷aïkhàvabhedasitatvàcchakladantàþ || 24 ||

÷lakùõavçttopacitadar÷anãyamahàhanutvàtsiühahanavaþ || 25 ||

vàtapitta÷leùmànabhibhåtarasaharaõirasàrasapravibhàvanàsadç÷avij¤ànatvàdrasanarasàgrapràptàþ || 26 ||

vistãrõape÷alatvàjjihvàyàþ sarvamukhamaõóalapraticchàdanàtprabhåtatanujihvàþ || 27 ||

gambhãravalguhçdayaïgamavispaùña÷ravaõãyapa¤càïgopetasvaratvàdbrahmasvaràþ || 28 ||

kalaviïkamanoj¤abhàùiõo dundubhisvaranirghoùàþ || 29 ||

÷uklakçùõaprade÷ànupakliùñalohitaràjyavinaddhanãlotpalasamànavarõatvàdabhinãlanetràþ || 30 ||

adharordhvàvasthitànàü samyagavanatàsaüluóitadãrghatvàdakùipakùmàõàü gopakùmàõaþ || 31 ||

vçttaparimaõóalasamànupårvopacitadar÷anãyàsthivajrajàtamårdhatvàduùõãùàlaïkçta÷irasaþ ÷aïkhàvadàtapradakùiõàvartorõàvidyotitabhråvinatatvàdårõàïkitamukhàþ || 32 ||

etàni dvàtriü÷anmahàpuruùalakùaõàni buddhànàü bhagavatàmiti ||

(%<Jaini_190>%)
a÷ãtyanuvya¤janànyapyucyante | buddhà hi bhagavantaþ apçthupramàõamçdutàmratuïgasnigdhanakhàþ || 1 ||

vçttanirantarànupårvopacitàïgulayaþ || 2 ||

nirgranthinirgåóhàlpatanu÷iràpratànàþ || 3 ||

nirgåóhasamàtãkùõagulphàþ || 4 ||

aviùamàvakraraktasnigdhapàdàþ || 5 ||

mçgapatidviradavçùabhahaüsaràjapradakùiõàvartacàrugatayaþ || 6 ||

alomasà÷leùasamapramàõobhayajaïghàþ || 7 ||

suvçtasamasaühatanirgåóhajànavaþ || 8 ||

kadalãskandhopamapãnanibióàviùamànupårvopacitacàråravaþ || 9 ||

ardhacandràkçtivistãrõasamunnatàpagataromavakùàõaþ || 10 ||

÷lakùõasusaühatacaturastranàbhyàyatakukundarasundarakañãde÷àþ || 11 ||

gambhãràcchidraraktapradakùiõàvartanàbhayaþ || 12 ||

÷lakùõàloma÷à÷lathànukramakùàmodaràþ || 13 ||

anàbhugnànibhugnasuvattapaùñhakukùayaþ || 14 ||

samavatãrõopacitanàtidãrgha÷lakùõapàr÷vàþ || 15 ||

animnopacitahrasvavajrasaüsthànopapannasåkùmadãrghalekhàïkitàdç÷yàrithasandhicàrupçùñhàþ || 16 ||

vistãrõopacitadçóhasandhihçdayàþ || 17 ||

aviùamonnatavistãrõorasaþ || 18 ||

anatisthålonnata÷aïkhàvartanibhasåkùmalekhàparikùiptasamaraktastanàþ || 19 ||

hçdayaviprakçùñade÷ajàtatvàdvistãrõastanàntaràþ || 20 ||

màüsopacitànativistãrõatvàdunnatakakùàþ || 21 ||

sthåladçóhasubaddhanimagnasamàkùakàþ || 22 ||

a÷lakùõapçthumàüsanimagnàviùamapramàõasphijaþ || 23 ||

karikaranibhanirgåóhasandhipãnakañhina÷lakùõasamabàhavaþ || 24 ||

vartita÷lakùõaroma÷asiühopamadçóhaprakoùñhàþ || 25 ||

samatàmradãrghapàõayaþ || 26 ||

(%<Jaini_191>%)
gambhãràcchidràsaükãrõavakràyatasnigdhatanutàmrapàõilekhàþ || 27 ||

såkùmayamalãkçtàdhyàkulàraktàïguliparvàõaþ || 28 ||

anàmikàparvàdhikapramàõakanãnikàïgulayaþ || 29 ||

anatibahutanumçdusnigdhasubaddhamålasamaromàõaþ || 30 ||

snigdhàsaükucitànupahatasàracchavayaþ || 31 ||

÷otoùõaspar÷àvyakacchavãva varõàþ || 32 ||

sthiranibióànatisthålànatikç÷amàüsàþ || 33 ||

javàpuùpàbhitàmrasvacchasnigdhamadhuracandanagandhirudhiràþ || 34 ||

màüsopagåóhasthåladçóhasu÷iràsthikàþ || 35 ||

nàgagranthyavasthitanirgåóhàsthisandhayaþ || 36 ||

vajravadabhedya÷arãratvàtsusaühananàþ |37 ||

càrusuvibhaktàïgapratyaïgàþ || 38 ||

anupårvopacitasuparimçùñasukumàràdãptasvaccha÷arãràþ || 39 ||

nirma÷akatilakàlapilyàþ || 40 ||

jaràdaurbalyakçtàpagatavalayaþ || 41 ||

siüha÷ayyànuùñhànavyapagatakàyavikùepàþ || 42 ||

svedamalànupakliùña÷ucisaumyacchàyàþ || 43 ||

jvalanamaõimahauùadhi÷a÷àïkasavitçsamatejasaþ || 44 ||

mahãdharavaragurutvopetàþ || 45 ||

çtusukhakàlindikasukhasaüsparùàþ || 46 ||

madhuramçdusurabhikusumacandanasamànaromakåpagandhàþ || 47 ||

abhinavanãlotpalatulyasàrvakàlikamukhagandhàþ || 48 ||

adbhutamçdudãrghasnigdhapiõóitavyapagata÷abdani÷vàsàþ || 49 ||

ana÷anakadannà÷anàtaïkàttu vipariõàmànuparatadharmade÷anàbhirapyasa¤jitasvarabhedàþ
|| 50 ||

nàtisaükucitavidàritaraktàsyàþ || 51 ||

÷ucisamàcàràþ || 52 ||

de÷astha ttaptavispaùñaparipårõavya¤janàþ || 53 ||

samantapràsàdikatvàdasecanakadar÷anàþ || 54 ||

anatihrasvànatidãrghavçttopacitatrivalivibhåùitakambugrãvàþ || 55 ||

samapramàõadçóhàvakrahrasvavipulacibukàþ || 56 ||

(%<Jaini_192>%)
bimbaphalàtàmranàtyàyatasamasnigdharucirauùñhàþ || 57 ||

bandhåkapuùpopama÷lakùõada÷anamàüsàþ || 58 ||

÷ucisnigdhaspaùñaracanàkùãõadantàþ || 59 ||

anupårvavçttasnigdhatãkùõasamasitadaüùñràþ || 60 ||

saprayojanadakùiõadantara÷mipradar÷itamuhårtasmitàþ || 61 ||

apamalamçdutàmrasnigdhajihvàþ || 62 ||

nityoùõa÷lakùõamàüsajàlagajatàlusamavarõatàlavaþ || 63 ||

dhuroccàyatasaügatatuïganàsàþ || 64 ||

aghanamçdudçóhamålasnigdhatanunãlakuõóalitasma÷ruvaþ || 65 ||

anunnatàtãkùõamàüsalamàrùñipiõóitagaõóàþ || 66 ||

àdar÷asamopacità÷latharucirakapolàþ || 67 ||

pãnàyatasamànopahatacàrukarõàþ || 68 ||

lalàñakarõagaõóasandhi÷leùànimnapårõacandràkçti÷aïkhàþ || 69 ||

vi÷àlàyatasnigdhamadhuraprasannasamanetràþ || 70 ||

prahasità¤citàgrapakùmàõaþ || 71 ||

somyabhràjiùõusthiravisandhidçùñayaþ || 72 ||

aparimitabalatvàdapagatonmeùanimeùàþ || 73 ||

dãrghàsita÷lakùõànupårvavartitasnigdhatanubhruvaþ || 74 ||

kà¤canapañña÷lakùõàrdhacandràkçtivipulalalàñàþ || 75 ||

paripårõacandramaõóalasamavadanàþ || 76 ||

ekaghanavajrasaühata÷iraskapàlàþ || 77 ||

suparipårõacchatràkçti÷irasaþ || 78 ||

÷lakùõacitàsaüluóitapalitadoùàpanatabhramaràbhasnigdhamçdusubaddhamålasurabhisvastikanandyàvartàkçtike÷aracanàþ || 79 ||

sasuràsuramanujàdilokànavalokitamårdhànaþ || 80 ||

atha tadàdyaü bodhicittaü bodhisattvànàü dàóharyeõa kathamiva draùñavyam ? naitallaukikena vastunopapàdayituü ÷akyam | kasmàt ? yataþ

(%<Jaini_193>%)
#<yugàntavàyunà meruþ vahninà varuõàlayaþ  /
vajreõa dhvasyate vajramavikàri tu tanmanaþ  // Abhidh-d_228 //>#

kiü paryàpannam, katarat, kati prakàram, kiü purassaram, kasminvà kàle ko và tadutpàdayati ? ityetadapadi÷yate -

#<kàmàptaü ùaùñhajaü tredhà kçpà÷raddhàparamparam  /
buddhotpàde naraþ strã và tadàdyaü cittama÷nute  // Abhidh-d_229 //>#

tatkhalu bodhicittamàdyaü kàmadhàtuparyàpannameva | ùaùñhajaü manodhàtujamityarthaþ | triprakàramupapattilàbhikaü ÷rutamayaü cintàmayaü ceti | kçpàpurassareõa ÷raddhàbahulena ca manaskàreõa saüprayuktam | buddhotpàda eva nàsati buddha÷àsane | manuùyo và strã votpàdayati nànya iti |

tasyàsya bodhibãjasthànãyasya cittaratnasya sarvadhàtugativyàpibuddhatvamahàvçkùàïkuràbhivçddhaye bhåmijalasekàdihetupratyayasthànãyàn praj¤àdicaturadhiùñhànaparivàrànpàramitàdyànguõànvakùyamàõasvaråpànbodhisattvaþ krameõàbhyasyati |

kathaü punaþ krameõa dànàdipàramitànàü paripårirbhavati ? tatra tàvat-

#<sarvebhyaþ sarvadà sarvaü vadato dànapåraõam  />#

prathame khalvasaükhyeye vartamàno bodhisattvaþ na sarvasmai nàpi sarvaü na sarvadà dadàti | dvitãye sarvasmai sarvadà natu sarvam | tçtãye sarvai sarvasmai sarvadà ca prayacchati | iyatà dànapàramità paripårõà bhavati |

(%<Jaini_194>%)
#<maraõe 'pi damàtyàgaþ ÷ãlasyotkçùñirucyate  // Abhidh-d_230 //>#

yadà punaþ pràõaparityàgenàpi pràõàtipàtàdi÷ikùàpadaü na kùobhayati, iyatà ÷ãlapàramità paripårõà veditavyà | krau¤càdiràjaduhitàbhikùudçùñàntà÷càtrodàhàryàþ |

#<vãryasya tiùyasaüstutyà dhiyo vajropamàtparam  />#

bhagavantaü khalu tiùyaü samyaksaübuddhaü ekayà gàthayà ekapàdena sthitvà saptàhamabhiùñhuvataþ ÷àkyamunervãyapàramità paripårõà nava ca kalpàþ pratyudàvartitàþ |

praj¤àpàramitàyàstu vajropamàtsamàdherurdhvaü kùayaj¤àne paripårirbhavati |

#<'sarvàsàü tu kùayaj¤àne paripårirvidhãyate'  // Abhidh-d_231 //>#

(%<Jaini_195>%)
ityàgamaþ |
atra punaþ "kùàntidhyànapàramite ÷ãlapraj¤àparivàratvànnàrthàntaram" iti vaibhàùikàþ | vinayadharavaibhàùikàstu vinaye catasraþ pàramitàþ pañhanti |

atra punaþ kecid buddhavacane bahiùkçtabuddhayaþ pràhuþ- "na hi piñakatraye bhagavatà bodhisattvamàrga upadiùñaþ |" ta evaü vyàhartavyàþ | bhràntà hyatra bhavantaþ | yasmàt

(%<Jaini_196>%)
#<tripuõyakçtivastvàdyàstallàbhopàyade÷anàþ  /
tathà caturadhiùñhànaü saptasaddharma÷àsanam  // Abhidh-d_232 //>#

#<saptayogàstrayaþskandhàstri÷ikùàdyà÷ca de÷itàþ  /
tathà pàramità÷càpi catasro vinayoditàþ  // Abhidh-d_233 //>#

#<bodhipakùyà÷ca kaõñhoktàþ saptatriü÷atsvayaübhuvà  />#
(%<Jaini_197>%)
#<hetavaþ sarvabodhinàü trividhà mçdutàdibhiþ  // Abhidh-d_234 //>#

#<tasmànna bodhimàrgo 'nyaþ såtràdipiñakatrayàt  /
ato 'nyamiha yo bråyàtsa bhavenmàrabhàùitaþ  // Abhidh-d_235 //>#

uktaü hi bhagavatà- "yadbhikùavaþ såtrenàvatarati, vinayena dç÷yate, dharmatàü ca vilomayati nedaü ÷àstuþ ÷àsanam" iti kçùõàpade÷aþ | ÷uklàpade÷oviparyayeõa | yatkhalu såtraü bhagavatà buddhena bhàùitaü taccaturùvàgameùu sthaviramahàkà÷yapasthavirànandàdibhiþ saügãtikartçbhiråddànagàthàbhirnibaddhaü tadeva gràhyam | gatametat |

(%<Jaini_198>%)
idamidànãü vaktavyam | katameùàü kalpànàmasaükhyeyatrayeõa buddhatvaü pràpyate ?

(%<Jaini_199>%)
#<kalpànàü mahatàmetadasaükhyeyatrayaü matam  />#

kalpànàü yadi saükhyà na vidyate kathaü tarhi trayamiti nirdhàryate ? na khalu saükhyà na vidyate | kiü tarhi ?

#<sthànàntaramasaükhyàkhyamadaþsaükhyopari sthitam  // Abhidh-d_236 //>#

sthànàntaravi÷eùasya khalvetannàmàsaükhyeyamiti | na tu na saükhyà vidyata ityetadvivakùitam |

atha yaü ÷àkyamunirbhagavànsamyaksaübuddho bodhisattvacaryàyàmeùu triùvasaükhyeyeùu kiyatàü buddhànàü paryupàsàü cakre ? tadatra varõayanti | prathame 'saükhyeye pa¤casaptatisahasràõi | dvitãye ùañsaptatim | tçtãye saptasaptatim |

(%<Jaini_200>%)
kasya punaþ kalpàsaükhyeyasyàvasàne katamo buddho babhåva ? atràpi varõayanti | ratna÷ikhini samyaksaübuddhe prathamo 'saükhyeyaþ samàptaþ | bhagavati dãpaïkare dvitãyaþ | bhagavati vipa÷yini tçtãyaþ samàptaþ |

kasminpunaþ samyaksaübuddhe buddhatve prathamaü cittamutpàditam ? ÷àkyamunã | ÷àkyamunirnàma prathamasyàsaükhyeyasyàdau babhåva yatra bhagavatà bhàrgavabhåtena sukhodakenàïgaparicaryàbhirupasthànaü kçtvà prathamaü bodhicittamutpàditamahamapyevaü prakàro bhåyàsamiti |

(%<Jaini_201>%)
prabhàseturàjani tadeva punardraóhimànamàpàditamiti ||

kasminpunaþ kàle buddhà bhagavanto buddhàdityàþ pràdurbhavanti ? tadàrabhyate-

#<apakarùe jinotpattiryàvacchatasamàyuùaþ  /
dvayoþ pratyekabuddhànàmutkarùe cakravartinàm  // Abhidh-d_237 //>#

kalpàpakarùe khalu buddhànàmutpattirbhavati | utkarùe càpakarùe ca pratyekajinànàm | utkarùa eva cakravartinàm ||

cakravartinàü punarayaü niyamaþ-

#<nàdho '÷ãtisahasràyostatsamutpattiriùyate  />#

a÷ãtibarùasahasràyurbhya÷cakravartinàmårdhvamutpattirbhavati nàdha iti |

#<te hemaråpyatàmràya÷cakràþ puõyaprabhàvataþ  // Abhidh-d_238 //>#

(%<Jaini_202>%)
caturvidhàþ khalu cakravartinaþ- sauvarõacakràþ, råpyacakràþ, tàmracakràþ, lohitacakrà÷ca svapuõyaprakarùàditi | yathàkramaü caite catustridvyekadvãpe÷varàþ ||

atha yaduktam- 'tasmànna bodhimàrgo 'nyaþ såtràdipiñakatrayàt |' iti | yadi tarhi màrgabhedo nàsti buddhapratyekabuddha÷ràvakànàü phalabhedenàpi tarhi na bhavitavyam | naiùa doùaþ | yasmàt-

(%<Jaini_203>%)
#<tulye 'pi sàdhanopàye tadbhedo 'kùàdibhedataþ  /
bhavamokùàrthinormàtroþ pradànaphalabhedavat  // Abhidh-d_239 //>#

yàvatkhalu ka÷cidguõaþ samyaksaübodhimabhisaübudhya bhagavatà de÷ito vinirmuktidvayapràptihetubhåtaþ sarvo 'sau piñakatrayànuvartã | tatpunarvimuktidvayaü (%<Jaini_204>%) tribhiþ pudgalaiþ pràpyate | bhagavatà samyaksaübuddhena pratyekajinenàrya÷ràvakeõa ca | teùàü punastulye bodhivartmani patitànàmindriyapraõidhànàvaraõabhedàdbhedaþ | tadyathà dvayormàtrostulyaü vastu tulye kùetre pratipàdayato÷cetanàvi÷eùàdatulyaü (%<Jaini_205>%) phalaü bhavati, tadvaduttamàrthaü pràrthayamànànàü trayàõàmapi pudgalànàü praõidhànendriyasatataghananirantarabhàvanàprayogapañutvàbhyàsàdivi÷eùàttulye 'pi màrge patitànàü ka÷citphalavi÷eùo bhavati |

ita÷ca

#<karuõàbhàvanodrekàtsvasaüviccittayostathà  /
parasaüvidgurostadvattadvi÷eùo vidhãyate  // Abhidh-d_240 //>#

tatra bhagavato buddhasya karuõàbhàvanà codrekena vartate bhagavànbuddhaþ | svasaüviccintà ca pratyekabuddhasyàdhikyena vartate | parasaüvitparato ghoùa÷ca ÷ràvakasya | ki¤ca, parato ghoùamantareõàpi carame janmani suyoni÷omanaskàrabalena hetupratyayaphalàvabodhopalambhàt, hetupratyayabalaira÷eùapranaùñaü ni÷reyasaü màrgaü prathamamadhigamya paratropade÷àdityevamàdi ||

(%<Jaini_206>%)
atha tulyàyàü vimuktau sthitànàü trayàõàmabhisametçõàü ko vi÷eùaþ ? taducyate-

(%<Jaini_207>%)
#<hetutattvaphalodbhåtaü mahattvaü ÷àsitustridhà  /
vimuktàvapi tulyàyàü trayàõàü bodhilambhanàt  // Abhidh-d_241 //>#

tatra hetukçtaü tàvadbhagavato buddhasya mahattvaü triùu kalpàsaükhyeyeùu såtravinayàbhidharmàlokena vineyajanamanograheùvaj¤ànatimirotsàdanàt | svabhàvakçtamapi balavai÷àradyasmçtyupasthànamahàkaruõàdisvaråpatvàt | phalakçtamapi (%<Jaini_208>%) sadevakeùu lokeùvapratihata÷àsanapratiùñhànànmàracatuùñayanirjayanàcceti ||

atha yadetatsarvasattvaprativi÷iùñaü puruùottamasya janma÷arãraü tatkimaniyatakàlàkùepam, àhosvinniyatakàlàkùepamiti ? tadabhidhãyate-

#<buddhasya saümukhãnasya bauddhamàkùipyate vapuþ  />#

nànyasminkàle | cintàmayena j¤ànena vi÷iùñatamatvàt | tatra punaþ-

#<saikapuõya÷atodbhåtamekaikaü lakùaõaü muneþ  // Abhidh-d_242 //>#

tatra pa¤cà÷accetanàþ prayogabhåtàþ pa¤cà÷atpçùñhabhåtàþ, ekayà tallakùaõamàkùipati ||

tà punaþ pa¤cà÷accetanàþ katamàþ ? taducyate-

#<yathàkarmapathàstadvatpuõyàditrayamiùyate  />#

pratikarmapathaü pa¤ca, maulakarmapathapari÷uddhiþ sàmantakasyavitarkànupaghàtaþ smçtyanuparigrahaþ, nirvàõapariõàmanaü ca | tàþ sarvàstadàlamvanàþ pa¤cà÷atprayogabhåtàþ | pçùñhe 'pyetàvatya eva |

(%<Jaini_209>%)
anye tu bruvate- buddhà dvi÷arãràdhiùñhànàþ | janma÷arãràdhiùñhànàþ, dvàtriü÷anmahàpuruùalakùaõàlambanàþ | dharma÷arãràdhiùñhànà÷càùñàda÷àveõikabuddhaguõàlambanàþ sàmantakapçùñhasaügçhãtàþ |

anye punaràhuþ- pràõivadhaviraticetanà mçdumadhyàdhimàtràdhimàtrataratamabhedàddevamanuùyeùu yojyà |

kecinmantrayante- dvidhà samudrà÷catvàro dvãpàþ ùoóa÷anarakàþ, tiryakpretau ùañkàmàvacaràviü÷atãråpàråpyàþ devàþ | etànsarvàn bhagavàn karuõàyate |

evantu varõayanti- sannikçùñaü bodhisattvaü sthàpayitvà yatsarvasattvànàü bhogai÷varyàdhipatyaphalamiyadekasya puõyasya pramàõam ||

(%<Jaini_210>%)
atha yaduktam- 'dànapàramità' iti | tatra kaþ samàsaþ kiü sàdhano và dàna÷abdaþ, ko và svabhàvo dànasya iti ? tadapadi÷yate | dànasya pàramitàyà ni÷cayabuddhiþ sà dànapàramità | evaü ÷eùàsvapi vàcyam |

yatpunarucyate- 'kiü sàdhano vàyaü dàna÷abdaþ, ko và dànasya svabhàvaþ' iti tatràpadi÷yate-

#<dànaü hi dãyate yena svaparàrthàdyapekùayà  // Abhidh-d_243 //>#

#<kàyàdikarma tattattvamavij¤aptiþ kvacitpunaþ  />#

karaõasàdhano 'yaü dàna÷abda | dãyate teneti dànaü mànavat | hastàdiùu tarhi dànaprasaügaþ | astu tarhi karmasàdhano dãyate taditi dànam | suvarõàdiùu dànaprasaügaþ | bhavatu ko doùaþ | vipàkaphalàbhàvaþ, suvarõàdãnàmavyàkçtatvàt | bhavatu tarhi karaõasàdhana eva | nanåktaü hastàdiùu prasaügaþ ? naiùa doùaþ | ku÷alakarmatrayaparigrahàt | spardhàya÷oguptisevàdivyudàsàrthamidamàrabhyate | (%<Jaini_211>%) 'svaparàrthàdyapekùayà'- svàtmaparàrthànugrahàdyapekùayà | svàtmànugrahàya parànugrahàya ubhayànugrahàya |àdi÷abdàt påjàkàmyayà ceti | svabhàvo 'pi 'kàyàdikarmàvij¤aptiþ' | kvacitpunaþ kàyavàïmanaþ karma | sasaüprayogaü saparivàraü càtra manaskarma dçùñavyam | tatpunaretaddànam-

#<pràdhànyànmuninà proktaü mahàbhogaphalaü hi tat  // Abhidh-d_244 //>#

svargàvapargahetutve 'pi pràdhànyànmahàbhogatàyàü tadviniyogaþ | tatpunaretaddànam-

#<svànyobhayàrthasiddhyarthaü dànaü dadati kecana  /
sàdhuvçttyanuvçtyarthaü nobhayàrthàya càpare  // Abhidh-d_245 //>#

dvàbhyàü khalu kàraõàbhyàü svànyàtmahitacikãrùu÷ca, ubhayahitapratipanna÷ca sa evaüguõayuktaü dànaü dadàti | àtmana÷ca ku÷alamålopacayàrthaü parasya cendriyamahàbhåtopacayàrtham | tatra svahitàyaiva yathà pçthagjanaþ parinirvate bhagavati caityàya dadàti paràrthameva yathà arhan saüghàya dadàti, na ceùñadharmavedanãyaü bhavati | ubhayàrthaü yadavãtaràgaþ saüghàya dadàti | nobhayàrthaü yadarhaü÷caityàya dadàti tacca na dçùñadharmavedanãyaü bhavati kevalaü tu satpuruùapra÷astamàrgàvasthànapradar÷anàrtham ||

tatpunaretaddànaü kathaü phalato vi÷iùyate ? taducyate-

#<dàtçvastvàdivai÷iùñyàttatphalàti÷ayaþ smçtaþ  />#

tatra kathaü dàtçvi÷eùaþ kathaü vastuvi÷eùaþ kathaü kùetravi÷eùaþ ?

#<÷raddhàdibhirguõairdàtà datte 'taþ satkriyàdibhiþ  // Abhidh-d_246 //>#

(%<Jaini_212>%)
yadà dàtà hetuphalasaübandhani÷caye ÷raddadhàno dadàti ÷ãlavàn kalyàõadharmà buddhavacanabahu÷ruta÷ca bhavati nirmatsarã muktahasta÷ca bhavati nirvàõànu÷aüsaþ satkçtya svahastaü kàlena parànanupahatya dadàti, sa khalu

#<satkàràdiguõopetaü phalaü tasmàdavàpnute  />#

ataþ satkçtya dànàtsatkàralàbhã bhavati | svahastadànàdudàreùu bhogaparibhogeùu ruciü labhate | kàladànàtkàlabhogàna labhate | parànupaghàtàdanàcchedyàüllabhate nirapakùàlamanyàdibhirasàdhàraõàn | etàvaddàtà vi÷iùyate |

kathaü vastu ?

#<vastu varõàdisaüpannaü sauråpyàdi phalapradam  // Abhidh-d_247 //>#

yadi vastu varõagandharasaspar÷asampannaü bhavati tadà vi÷iùyate | tataþ surupitvaü ya÷asvità priyatà sukumàratvaü sukhaspar÷àïgatà bhavati yathàkramam | evaü vastu vi÷iùña bhavati ||

#<guõaduþkhopakàràkhyardharmaiþ kùetraü vi÷iùyate  />#

guõàdhikaü kùetraü bhavati | tirya¤camupàdàya yàvanmanuùyàõàü guõàstaratamakrameõa yàvadbuddhasya | yathoktam- "tiryagyonigatàya dànaü datvà ÷ataguõo vipàkaþ pratikàïkùitavyaþ syàt | duþ÷ãlàya manuùyabhåtàya datvà sahasraguõaþ |" duþkhavi÷eùàtkùetraü vi÷iùyate | yathaupadhikeùu puõyakriyàvastuùu | "glànàya dànaü glànopasthàya kàyadànaü ÷ãtalikàvardalikàdiùu (%<Jaini_213>%) ca dànam" iti vistaraþ | upakàritvavi÷eùàt | yathà màtàpitroranyeùàü copakàriõàü ye añavãdurgakàntàre bhåtavyasanebhyo nistàrayanti |

yaduktam- 'cetanàvi÷eùàtphalavi÷eùaþ' iti | atha kathaü cetanàyàþ vi÷eùo bhavati ? bråmaþ-

#<à÷ayàdi mçdutvàdermçdutvàdãni karmaõaþ  // Abhidh-d_248 //>#

paõyàü khalu kàraõànàü mçdutvàdivi÷eùàtkarma vi÷iùyate | à÷ayacetanàprayogàdhiùñhànakùetrapçùñhànàü mçdutvàdeþ karmavi÷eùaþ |

tatrà÷ayàbhipràyaþ yathà- evaü caivaü ca kuryàü kariùyàmãti và cetanàyà karmapathaü samàkùipati | prayogastadadhiùñhànaü kàyavàkkarma | adhiùñhànaü karmapathaþ | kùetraü yasmai vastu pratipàdyate | pçùñhaü nàma yatkçtvà punaþ sakçdasakçdvànukaroti ||

yaduktam- 'àryebhyo dànamaprameyaphalam' iti | atha kimanàryebhyaþ sarvebhyaþ prameyam ? netyàha-

#<dharmadàtre 'pi bàlàya pitre màtre 'tha rogiõe  /
ameyaü bodhisattvàya dànamanyabhavàya ca  // Abhidh-d_249 //>#

ebhyaþ pa¤cabhyaþ pçthagjanebhyo 'pi dànamaprameyaü bhavati ||

atha kasya kasmai datvà dànamagryaphalaü bhavati ? tadabhidhãyate-

#<bodhisattvasya yaddànamanyasyàpi yadaùñamam  /
vipa÷cidbhistadàkhyàtaü ÷reùñhaü yaccàrhato 'rhate  // Abhidh-d_250 //>#

(%<Jaini_214>%)
yatkhalu bodhisattvaþ sarvasattvahitàdhyà÷ayeõa dànaü dadàti tadagryamuttamàrthaphalatvàt bhagavatàùñau khalu dànànyuktàni såtre "àsàdya dànam | bhayadànam | adàt me dànam | dàsyati me dànam | dattapårvaü me pitçbhirdànam | dadàti svargàrtham | kãtyartham | yàvaduttàmàrthasya pràptaye dadàtyetadagryam | yacca traidhàtukavãtaràgo 'rhannarhate dadàti dànamidamagryam" iti |

såtra uktam- "sàücetanikasyàhaü karmaõaþ kçtopacitasya nàpratisaüvedyaphala vadàmi" iti | atha kimidaü kçtamupacitaü và ? taducyate-

#<saüpradhàrya yadàkùiptaü påraõàdidçóhãkçtam  /
vigatapratipakùaü ca tatkarmopacitaü matam  // Abhidh-d_251 //>#

tatra saüpradhàryàkùiptaü nàbuddhipårvaü yadçcchayà yacca kçtvà paripårikàbhi÷cetanàbhiþ paripåritaü bhavati | pçùñhata÷ca dçóhãkçtaü bhavayi | niùkaukçtyàdipratipakùaü ca bhavati | tatkarmopacitamucyate ||

kathaü caittàdiùvasati pratigçhãtari puõyopajàtirbhavati ? bråmaþ |

(%<Jaini_215>%)
#<svasmàttyàgaguõàpekùà÷caittà÷caityàrcatàdiùu  /
vinà pratigçhãtràpi phalaü maitrãvihàravat  // Abhidh-d_252 //>#

tadyathà maitrãvihàriõo maharùayo na ca lokaü sukhena yojayantyatha càparimitaü puõyaü pratigçhõantyevaü caityàdiùu tadguõàdhimuktiva÷ena svacittaprasàdàdeva puõyaprasåtimicchanti ||

såtra uktam- "dve dàne | dharmadànamàmiùadànaü ca |" tatràmiùadànamuktam | dharmadànamucyate-

#<dharmadànasvabhàvo vàktattvanàmàdigocaraþ  /
avyàkçtasvabhàvatvànna nàmàdyannadànavat  // Abhidh-d_253 //>#

yathaiva ku÷alatvàt trikarmasvabhàvamàmiùadànaü nànnapànam | suvarõàdisvabhàvaü tat, avyàkçtatvàt | tadvadvàcaþ ku÷alatvàddharmadànaü vàksvabhàvam | na nàmakàyàdisvabhàvam ||

uktaü dànamayaü puõyakriyàdivastu | ÷ãlamayamàrabhyate |

#<÷ãlaü ÷ubhamayaü råpaü vyàkhyàtaü tatprabhedataþ  />#

ku÷alameva råpaü ÷ãlamayaü puõyakriyàvastu | tatpunarvij¤aptyavij¤aptiråpam | avij¤aptiråpamapi triprabhedaü pràtimokùadhyànànàsravasaügçhãtam | tadapivyàkhyàtaü (%<Jaini_216>%) vistara÷aþ | etadapi ÷ãlamayaü puõyakriyàvastu mahàbhogatàphalaü mokùaphalaü ca, praõidhipariõàmanavi÷eùàt |

#<÷àstre tu tappradhànatvàtproktaü svargopapattaye  // Abhidh-d_254 //>#

tatpunaretacchãlaü vi÷uddhaü càvi÷uddhaü ca bhavati | tatra vi÷uddham

#<dauþ÷ãlyà÷ubhamålàdyairdoùairyanna vidåùitam  /
tadvipakùa÷amàïgaü ca yattacchadvamihocyate  // Abhidh-d_255 //>#

yatkhalu ÷ãlaü dauþ÷ãlyena na vidåùitaü pràõàtipàtàdinàùñaprakàreõa, tatsamutthàpakai÷ca kle÷opakle÷airmithyàdçùñyàdibhiranupahatam, kle÷opakle÷avipakùai÷ca smçtyupasthànàdibhiþ parigçhetam, nirvàõapariõàmitaü ca na saüsàrabãjabhåtaü bhavati |

pa¤cabhiþ kàraõairityanye | maulaiþ karmapathairvi÷uddham, sàmantakairvi÷uddham, vitarkairanupahatam, smçtyànuparigçhãtam, nirvàõàbhimukha ceti tadvi÷uddha÷ãlamiùyate | tadviparyayàdavi÷uddhaü veditavyam |

vyàkhyàtaü ÷ãlamayaü puõyakriyàvastu ||

bhàvanàmayamucyate-

#<puõyaü samàhitaü tvatra bhàvanà cittabhàvanàt  />#

yatsamàdhisvabhàvaü samàhitaü puõyaü tadbhàvanetyucyate | kasmàt ? (%<Jaini_217>%) cittabhàvanàt | yathà tailaü puùpai÷campakàdibhirvàsitaü tanmayi bhavati tatsamàdhisaüprayuktaistatsahabhåkai÷ca dharmai÷cittaü bhàvitaü vàsitamityucyate, tanmayãkaraõàt | na caivamasamàhitamiti | samàhitameva cittaü bhàvanàmayaü puõyakriyàvastu maitryàdiguõasaüprayuktaü draùñavyam |

kathaü punaretatpuõyakriyàvastu mantavyam ? kiü puõyaü kriyà ca vastu ca puõyakriyàvastu, samàhàralakùaõo 'yaü dvandvaþ samàso 'tha puõyakriyayorvastu puõyakriyàvastu ? atha puõyakriyàyà vastu puõyakriyàvastviti ? yathà na doùastathàstu | kathaü ca na doùaþ ? tatra tàvat | kàyavàkkarmasvabhàvatvàt tridhà ku÷alatvàtpuõyam | karmàtmakatvàtkriyà | tatsamutthàpikàyà÷cetanàyà adhiùñhànàtvàdvastu | yà tatsamutthàpikà cetanà sà puõyaü ca kriyà ca, tatsahabhuvo dharmàþ puõyameva | ÷ãlamayaü tu kàyavàkkarmaiveti tridhà bhavati | bhàvanàmayaü maitro puõyaü ca puõyakriyà÷ca vastu | tatsaüprayuktàyà÷cetanàyà maitryadhiùñhànenàbhisaüskàràõàü maitrãsahabhåcetanà ÷ãlaü ca puõyakriyà ca | anye tatsahabhuvaþ puõyameveti |

tatpunaretadbhàvanàmayaü puõyakriyàvastu sarvaü tatsarvahetutve 'pi sati

#<pradhànyàdapavargàya taduktaü sarvadar÷inà  // Abhidh-d_256 //>#

uttamàrthapràptaye khalvàsannatamo heturbhàvaneti kçtvà bhagavatà bhàvanàmayameva ku÷alamålaü visaüyogàya vidhiyuktamuktam | puõyakriyàvastubhedena triprakàraü ÷ubham |

punaranyena prakàratrayeõa ÷ubhabhedo vyàkhyàyate-

(%<Jaini_218>%)
#<puõyanirvàõabhàgãyaü nirvedhànuguõaü tathà  /
÷àsane 'sminsamàsena ÷ubhamålaü tridheùyate  // Abhidh-d_257 //>#

puõyabhàgãyaü yena devamanuùyopapattibãjaü pratigçhõàti mahe÷àkhyai÷ca kulamahàbhogaråpyacakravarti÷akrapuùpaketubrahmatvàdãnàü pràptaye phalamàkùipati | mokùabhàgãyaü yenàvikampya mokùà÷ayàvasthànàdava÷yaü parinirvàõadharmà bhavati | nirvedhabhàgãyamåùmagatamåùmaü caturvidham ||

atha yadidaü loka ucyate lipimudràgaõanàsaükhyeti eùàü kaþ svabhàvaþ ? ucyate-

#<lipimudràtha gaõanà kàyavàkkarmalakùaõà  /
saükhyà khalvapi vij¤eyà manaskarmasvabhàvikà  // Abhidh-d_258 //>#

tatra tàvallipimudre yogapravartitaü kàyakarmasamutthànamiti pa¤caskandhàtmikà lipiþ | yena tu karmaõàkùaràõi nirvartyante tatkarma lipirityucyate | nàma yatkhanyate dantaviùàõasuvarõàdiùu sà mudrà | natu yena karmaõà khanyate tatkarmocyate | kàvyamapi yogapravartitaü vàkkarmasamutthànaü pa¤caskandhàþ | saükhyàpi yogapravartitaü manaskarma | yanmanasà saükalitaü dharmàõàü sà tu saparivàrà catuskandhasvabhàveti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau caturthàdhyàyaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_219>%)
pa¤camo 'dhyàyaþ |

prathamaþ pàdaþ

uktàni karmàõa | atha yadayaü lokaþ pa¤cagati cakràvartaparivartanimittàni karmàõyàcinoti, kàryàõi cotsçjyàkàryakarmakàrã bhavati, dakùiõaü ca màrgaü hitvà vàmaü vartmà÷rayati, paramapra÷àntaü ca paraü brahmàpàsyànekaduþkhopadravanãóabhåte saüsàre janma pratipadyate tatra ko heturityabhidhãyate-

#<akàryapravaõo loko duþkhabhàgã ca yadva÷àt  /
ràgàdãn bhavasaübandhànkle÷ànvakùyàmi tànaham  // Abhidh-d_259 //>#

te punaþ kle÷àþ

#<sva÷aktijakriyodbhåtairvi÷eùaiste tu nàmabhiþ  /
àttasàmànyasaüj¤àkà÷codyante 'nu÷ayàdibhiþ  // Abhidh-d_260 //>#

tatra tàvatsàmànyasaüj¤à svakriyànirjàtàþ kli÷nantãti kle÷àþ anu÷erata (%<Jaini_220>%) ityanu÷ayàþ | àbhavàgramupàdàya yàvadavãciü stravanti sràvayanti ca cittasantatimityàsravàþ | àsravàniti pa¤calakùaõànatra saüyojantãti saüyojanàni | granthayantãti granthàþ | yojayantãti yogàþ | apaharantãtyoghàþ | upàdadata ityupàdànànyeùàü sàmànyanàma kle÷a iti ||

tatra ke kiyanto vànu÷ayàþ ? tadavadyotyate-

#<ràgapratighasaümohamànakàïkùàkudçùñayaþ  /
ùaóete 'nu÷ayàþ proktàþ ÷reyodvàravibandhinaþ  // Abhidh-d_261 //>#

ete khalu ùaóanu÷ayàþ saüsàrapravçttihetavaþ ÷reyomàrgavivandhina÷ca ÷àstra uktàþ | teùàü niruktiþ santànànugatà ityanu÷ayàþ dhàtrocailamalavat | anubadhnantãti vànu÷ayàþ, khavarajalacaravat | ta ete vçttita÷ca draùñavyàþ, hiïgvàdibhakùaõavat | phalata÷ca pàràvatabhujaïgasåkarajanmàpàtanavat | pudgalata÷ca nandàïgulimàlasunakùatràdivat ||

atha ràgàdayo 'nu÷ayàþ kathaü draùñavyàþ ? kiü ràgàdaya evànu÷ayàþ, àhosvidràgàdãnàmanu÷ayàþ ? ki¤càtaþ | ràgàdaya evànu÷ayà÷cetsåtravirodhaþ- (%<Jaini_221>%) "ihaikatyo na kàmaràgaparyavasthitena cetasà bahulaü viharatyutpannasya kàmaràgaparyavasthànasyottaranissaraõaü yathàbhåtaü prajànàti | tasya tatkàmaràgaparyavasthànaü sthàma÷aþ samyaksusaüvahataü sànu÷ayaü prahãyate" iti | ràgàdãnàmanu÷ayà iti cedviprayuktànu÷ayaprasaïgàdabhidharmavirodhaþ- "kàmaràgànu÷ayastribhirindriyaissaprayuktaþ" iti | karmadhàraya eva parigçhyate na ùaùñhãsamàsa iti vaibhàùikàþ | nanu coktaü såtravirodha iti | sànu÷ayaü sànubandhamityarthaþ | aupacàriko và såtre 'nu÷aya÷abdaþ (%<Jaini_222>%) pràptau yathà duþkho 'gniriti | làkùaõikastvabhidharme kle÷a evànu÷ayaþ | tasmàsaüprayuktà evànu÷ayàþ |

"evaü tu sàdhu yathà dàrùñàntikànàm" iti ko÷akàraþ | kathaü ca dàrùñàntikànàm ? "kàmaràgasyànu÷ayaþ kàmaràgànu÷ayaþ | na cànu÷ayaþ saüprayukto na viprayuktaþ; tasyàdravyàntaratvàt | supto hi kle÷o 'nu÷ayaityucyate | prabuddhaþ paryavasthànam | kà ca tasya prasuptiþ ? asaümukhãbhåtasya bãjabhàvànubandhaþ | kaþ praboadhaþ ? saümukhãbhàvaþ | ko 'yaü vãjabhàvo nàma ? àtmabhàvasya kle÷ajà kle÷otpàdaka÷aktiþ, yathà càïkuràdãnàü ÷àliphalajà (%<Jaini_223>%) ÷àliphalotpàdana÷aktiþ" iti |

yattarhi såtra eva kle÷o 'nu÷aya uktaþ ùañùañke- "so 'sya bhavati sukhàyàü vedanàyàü ràgànu÷ayaþ" iti ? bhavatãti vacanàdadoùaþ | nàso tadaivànu÷ayaþ | kadà tarhi ? yadà prasupto bhavati | | hetau và phalopacàra eùaþ" iti |

(%<Jaini_224>%)
tadetatsautràntikairantargataü buddhavacananãti÷ravaõakausãdyamàvirbhàvyate | (%<Jaini_225>%) katham ? uktottaratvàt | uktamatra karmacintàyàmuttaraü tattvasaptatau ca | tatsmaryatàm | mà pramoùãþ |

puna÷càpadi÷yate | sautràntikaparikalpite pratibãjakalpe citta÷aktibãjabhàvanàpakùe nivçttyuttaramanyànanyatvàdidoùàt | nànyànanya iti bãjavàsanàvasthàne cittavinà÷àbhyupagame ca madhyamàpratipatsiddhiriti cet | na | cittasvabhàva÷aktikriyàbhàve tadantadvayàsiddhau madhyamàpratidanupapatteþ khapuùpamayadaõóavat |

te punaþ

#<ràgadvedhàt matàþ sapta dçùñibhedàdda÷a smçtàþ  /
bhåyo 'ùñànavatirj¤eyà dhàtvàkàràdibhedataþ  // Abhidh-d_262 //>#

tatra kàyaràgabhavaràgabhedaü purastàdvakùyate | dçùñibhedo 'pi satkàyadçùñyàdibhedena pa¤cadhà | ràgabhedaü ca dvidhà vakùyàmaþ | te punarete sarva evànu÷ayà yathàsaübhavaü dhàtvàkàraprakàrabhedenàùñànavatirbhavanti |

tatra kecitpaõóità dar÷ayanti | dhàtubhedena kàmàvacaràþ ùaótriü÷addar÷anabhàvanàheyàþ | dvàtriü÷addar÷anaheyàþ | råpàvacarà ekatriü÷adubhayaheyàþ, aùñàviü÷atirdar÷anaheyàþ pa¤ca pratighavarjyàþ | evamàråpyàvacaràþ |

tatra kathaü kàmàvacaràþ ùaótriü÷adbhavanti ? dar÷anabhàvanàheyaprakàranaiyamyabhedàt | dçùñãnàmapidhàtvàkàraprakàrabhedàt ùaótriü÷atvam | pratighasya dhàtunaiyamyàt pa¤catvam | vayaü punareùàü bhedaü ÷lokànugatameva dar÷ayiùyàmaþ |

tatra katyeùàmaùñànavateranu÷ayàõàü duþkhadar÷anaheyàþ kati yàvadbhàvanàheyàþ ? tatra kàmadhàtau tàvat | pratiduþkhàdisatyaü yathàkramaü da÷a sapta saptàùñau duþkhàdidar÷anaheyà dvàtriü÷atkàmadhàtau bhavanti | teùu teùàü vipratipatteþ | evaü råpàråpyadhàtvorabhyuhya vaktavyam ||

(%<Jaini_226>%)
#<kàmaràgo bhavàkhya÷ca dvidhàþ ràgaþ prabhidyate  /
pràyo bahiùpravçttatvàdantarvattyàdibhedataþ  // Abhidh-d_263 //>#

yathàkramam | ukto ràgabhedaþ |

dçùñibhedo nirdi÷yate-

#<satkàyàntadvayagràhau mithyàdar÷anameva ca  /
dçùñi÷ãlavratàmar÷àvityetàþ pa¤ca dçùñayaþ  // Abhidh-d_264 //>#

te punarete prabhidyamànà dhàtuprakàràkàrabhedenàùñànavatirbhavanti | ùañtriü÷atkàmàvacaràþ | ekatriü÷adråpàvacaràþ | ekatriü÷adàråpyàvacaràþ | dar÷anabhàvanàheyaprakàranaiyamyàt ||

(%<Jaini_227>%)
kati punarebhyaþ kàmadhàtau dar÷anaheyàþ kati yàvadbhàvanàheyàþ ? tadavadyotyate-

#<da÷eha duþkhadçggheyàþ>#

sarve 'pi da÷eha kàmadhàtau duþkhe vipratipannatvàdduþkhadar÷anaheyàþ |

#<sapta hetvãkùaõakùayàþ  />#

ebhyo da÷abhyaþ satkàyàntargràhadçùñi÷ãlavrataparàmar÷atrayaü hitvà |

#<saptàpavargadçggheyàþ>#

eta eva

#<aùñau màrgekùaõakùayàþ  // Abhidh-d_265 //>#

satkàyàntargràhadçùñã hitvà | te 'pi phalabhåteùu skandheùu vipratipannatvàdduþkhadar÷anaheyaiva |

#<dçùñiheyàvalambitvàtsadàkàraparigrahàt  /
ràgàdayastu catvàro j¤eyà màrgadvayakùayàþ  // Abhidh-d_266 //>#

te dar÷anaprahàtavyàsteùàü caturõàü ràgàdãnàü yasmàdàlambanamatastatprahàõàtteùàmapi (%<Jaini_228>%) prahàõaü stambhanipàtàdupastambhanipàtanavat | ye tu ràgàdaya÷catvàraþ svalakùaõakle÷àste bhàvanàprahàtavyà draùñavyà ràgapratighamànàvidyàþ ||

atra punaþ

#<pratikalpava÷otpatterdçùñikàïkùe tu dçkkùaye  />#

avidyamàne khalu vastunyete skandheùu viparãtasaüdehàkàragrahaõaü kçtvà pravartete | tasmàdete dar÷anaheye cetoddhàñanamàtreõa sàradravyàstitvasaüdehàpagamavat |

#<råpepyevaü tathàråpye pratighànu÷ayàdçte  // Abhidh-d_267 //>#

yathà kàmadhàtau proktàþ, råpàråpyadhàtvorapyevaü draùñavyàþ | pratighànu÷ayaü varjayitvà | tatra hi ÷amathasnigdhasantànatvàtpratighanimittàbhàvàcca pratighànu÷ayo nàsti |

tatra satkàyàntargràhadçùñã ekaprakàre duþkhadar÷anamàtraheyatvàt | mithyàdçùñidçùñiparàmar÷avicikitsàþ pratyekaü catuùprakàràþ, catussatyadar÷anaheyatvàt | ÷ãlavrataparàmar÷o dviprakàro duþkhamàrgadar÷anaheyatvàt | ràgàdayaþ pa¤caprakàràþ, catussatyadar÷anabhàvanàheyatvàt | ta ete kàmadhàtau ùañtriü÷adbhavanti | råpadhàtàvekatriü÷adàråpyadhàtàvekatriü÷aditi samastà da÷anabhàvanàheyà aùñànavatirbhavanti | tebhyaþ punaraùñà÷ãti dar÷anaprahàtavyàþ | da÷a bhàvanàprahàtavyàþ ||

atha ya ete 'ùñà÷ãtiranu÷ayà dar÷anaprahàtavyàþ kimete dar÷anamàrgeõaiva prahãyante ? netyàha | kiü tarhi ?

#<bhavàgre kùàntiheyà ye dçggheyà eva te matàþ  />#
(%<Jaini_229>%)
te hyekàntenànvayakùàntivadhyàþ |

#<j¤ànavadhyàstu ye tasminnabhyàsenaiva tatkùayaþ  // Abhidh-d_268 //>#

evamanyàsvapi bhåmiùu ye 'nu÷ayà j¤ànavadhyàsta àryàõàü pçthagjanànàü ca bhàvanàmàrgeõaiva prahãyante | ÷eùàståbhayathà | yathàyogaü ÷eùàsu khalu bhåmiùu yathàsaübhavaü dharmànvayakùàntibadhyà anu÷ayà àryàõàü dar÷anaheyàþ, pçthagjanànàü ca bhàvanàheyà iti boddhavyam ||

atha yà imàþ pa¤ca dçùñayo dhàtvàkàraprakàrabhedena ùañtriü÷addhà bhinnàstàsàü pratyekaü kaþ svabhàvaþ ? tadàrabhyate -

#<ahaü mameti yà dçùñirasau satkàyadçk smçtà  /
taducchedadhruvagràhau yau sàntargràhadçïmatà  // Abhidh-d_269 //>#

hetubalasàmarthyàdasacchàstra÷ravaõàcca pçthagjanasyàhaü mamemi pa¤casåpàdànaskandheùu ya àtmagràhaþ sà satkàyadçùñirityucyate | sati sãdati và kàye dçùñirviparãtàkàrà satkàyadçùñiriti nirvacanam | saiùàtmàtmãyàkàrabhedàddviprakàrà | punaþ pa¤caskandhàlambanàþ pa¤càtmadçùñayo bhavanti | (%<Jaini_230>%) pa¤cada÷àtmãyadçùñayaþ | tàþ samastà viü÷atikoñikà satkàyadçùñiriti vyàkhyàyate |

tayorgçhãtasya viparyàsenàtmàkhyasyàsadvastuno 'satpuruùasaüsargànnityatvagràho và nityatvagràheõa và sàntargràhadçùñiriti ||

#<phalahetvapavàdo yaþ sà mithyàdçùñirucyate  />#

phalahetugrahaõe vastukriyàgrahaõaü pratyetavyam | anena ÷àstraproktayà mithyàdçùñeþ sàkalyena grahaõaü pratyetavyam |

#<j¤eyo dçùñiparàmar÷aþ hãnavaståttamagrahaþ  // Abhidh-d_270 //>#

(%<Jaini_231>%)
#<ahetàvapathe caiva taddhi ÷ãlavratàhvayaþ  />#

sarvaü khalu sàsravaü vastu hãnàrhatvàddhãnam | àdigrahaõa÷abdasya càtra lopo draùñavyaþ | dçùñyàdiparàmar÷o dçùñiparàmar÷aþ | catasro dçùñãþ pratyavaraü ca vastvagrato gçhõàti kathamagryeyaü dçùñiþ ? yeyamàtmadçùñiþ- àtmànamahaü påjayiùyàmi vàsudevo 'tra påjito bhaviùyatãti hãnapuruùaüpa¤copàdànaskandhàtmakamagrataþ pratipadyate | nàsti dattaü yathàsukhaü pravartiùyata ityevamàdiþ |

akàraõe kumàrge ca kàraõamàrgagrahaõaü ÷ãlavrataparàmar÷aþ | tadyathà prakçtã÷varapuruùàdihetukaü pa¤copàdànaskandhàtmakaü na tçùõàhetukamityakàraõe kàraõadar÷anam | kumàrgaü càgnijalaprave÷àdau prakçtipuruùàntaraj¤ànàdau ca svargàpavargahetutvam |

÷ãlaü tvatràgnihotrànuùñhànaü pratijuhotyàdyàstistro 'ntaraïgakriyàþ, pa÷vàlambhanàdyàþ bahiraïgàþ, tadubhayasya yàvajjãvamanuùñhànaü ÷ãlam | yathoktam- "jaràmaryaü vaitatsatraü yadagnihotraü juhoti" iti |

vratam- àgneyamagniparicaraõaü ÷aukramàpo hi ùñhàdyanuùñhànam apàü ÷ukradaivatyatvàt | vàrhaspatyaupaniùadagodànãyaü jañàvatàraõam | athavà govratàdãni vratànyebhiþ ÷udhyate mucyata ityàhuþ |

(%<Jaini_232>%)
trayãdharmàõasta eva te hariharahiraõyagarbhàdayo na kàraõamupàdànaskandhàtmakatvàt | na ca nityàþ, na càgryà ityetadvistareõàviùkçtam | pa÷vàlambhanàgnijalaprave÷àdaya÷ca na svargàpavargaheturdàna÷ãlabhàvanànàü taddhetutvàt | ityato viparãtadar÷anametacchãlavrataparàmar÷àkhyamiti ||

yadi tarhi puruùe÷varàdikàraõadvàreõa ÷ãlavrataparàmar÷aþ pravartate, pràptastarhi samudayadar÷anaprahàtavyaþ ? naitadasti | yasmàdasau

#<duþkhabhràntyapathàdànàttadçùñyutsàrya eva saþ  // Abhidh-d_271 //>#

(%<Jaini_233>%)
duþkhabhåteùåpàdànaskandheùu hariharahiraõyagarbhàdiùvakàraõeùu buddhyà bhràntaþ | tasmàdyatraiva bhràntastatraivàviparãtadar÷anatprahãyate | kàpathe ca (%<Jaini_234>%) satpathabuddhyà bhrànta iti samyaksvamàrgadar÷anàtprahãyate | iti siddhaü dvidar÷anaheyaþ ÷ãlavrataparàmar÷aþ |

#<satkàyadçùñyavacchedo dharmamàtrekùaõàdyataþ  /
duþkhàbhisamaye tacca taddçggheyaiva so 'pyataþ  // Abhidh-d_272 //>#

yadà khalvasya dharmeùu dharmamàtrabuddhirutpannà bhavatyanityàþ, duþkhàþ, ÷ånyàþ, anàtmàna÷ca dharmà iti tadaiva satkàyadçùñyavacchedo bhavati, tatpravartità càntargràhadçùñiþ, tatropàttasyà api samudghàta iti | tatra dharmadar÷anamanityàdyanyatamàkàraü yasmàdduþkhàbhisamayamàtràdbhavatyata etad dçùñidvayaü dukhadar÷anaheyameveti siddham ||

atha ya ete catvàro viparyàsàþ- "anitye nityam" evamàdayaste kiü svabhàvàþ ? tadàrabhyate-

#<dvayaü dçùñiparàmar÷àdekaþ satkàyadçùñitaþ  /
antargràhàrdhamanyastu viparyàsaþ prakalpyate  // Abhidh-d_273 //>#

tatra tavat | dçùñiparàmar÷àtsukha÷uciviparyàsau prakalpyete | satkàyadçùñeràtmadçùñiviparyàsaþ, antargràhadçùñyardhàtnityaviparyàsaþ prakalpyata (%<Jaini_235>%) iti | nanu satkàyadçùñerardhàtpràpnoti ? na | dçùñyantaratvàt | ÷à÷vatadçùñerucchedadçùñirdçùñyantaram | puruùameva tu svatantraü kartàraü va÷inamàtmavàdã manyamàno mamedamityabhyupagacchati tasmàdàtmadçùñirevàsau | yadi ca mametyetad dçùñyantaraü syànmayà mahyamityevamàdyapi dçùñyantaraü syàt | tasmàdahaükàraparyàyà evaite draùñavyàþ |

nanu ca sarve kle÷à viparyàsàþ viparãtapravçtatvàt ? tatkimucyate catvàra iti ? naiùa doùaþ | yasmàt

#<nitãraõasamàropaviparãtapravçttitaþ  /
viparyàsoktireùveva dçgva÷àt cittasaüj¤ayoþ  // Abhidh-d_274 //>#

viparãtato nitãraõàtsamàropàdekàntaviparyàsàcca | na hyetadanyeùàü kle÷ànàü samastamasti | mithyàdçùñyucchedadçùñã yadyapi nitãrayataþ, ekàntaviparyaste ca, na tu samàropike dravyanà÷apravçttatvàt | ÷ãlavrataparàmar÷o naikàntaviparãtaþ kàmavairàgyàdisaübhavàt | anye kle÷à na santãrakàþ | iti catvàra eva |

(%<Jaini_236>%)
nanu ca såtra uktam- "ànitye nityamiti saüj¤àviparyàsaþ, cittaviparyàso dçùñiviparyàsa evaü yàvadàtmani" iti dvàda÷a bhavanti | naiùa doùaþ | nahi saüj¤àcitte nitãrake | tasmàccaturùveva dçùñisvabhàveùu viparyàsoktiþ | 'dçgva÷àt cittasaüj¤ayoþ' taduktiriti | saüj¤à hi lokakàryavyavahàrapatità dar÷anava÷àdviparyastamàlambananimittamudgçhõàti | cittaü ca tadva÷ànuvartãti tayoreva grahaõam | loke 'pi viparyastasaüj¤o viparyastacitta÷cocyate na viparyastavedano viparyastacetana iti ||

atha kiü dçùñyanu÷ayavat mànànu÷ayasyàpi ka÷cidbhedo 'sti ? vidyata ityàha | kathamityàdar÷yate-

#<sapta mànavidhàstribhyo nava mànavidhàstridhà  /
tridhàtyunnamanàdibhyaþ svotkarùàdyasti nàstità  // Abhidh-d_275 //>#

tadasya ÷lokasya saükùepavistàravyàkhyàprabhedo 'yamàdaryate | tatra tàvatkarmasvakatàsàmarthyasaümugdhasya yena kenacidvastunà cittasyonnatirmànaþ | pratidyamànaþ saptadhà bhavati mànaþ, atimànaþ, mànàtimànaþ, asmimànaþ, abhimànaþ, ånamànaþ, mithyàmàna÷ca | eteùàü prapa¤co yathà prakaraõeùu |

(%<Jaini_237>%)
nanu punarj¤ànaprasthàne navamànavidhà uktàstadyathà- "÷reyànahamasmãti mànavidhà | sadç÷o 'hamasmãti taddçùñisaüni÷ritaiva mànavidhà | sadç÷àddhãno 'hamasmãti mànavidhà | asti me ÷reyànasti me sadç÷o 'sti me hãnaþ, nàsti me ÷reyo nàsti me sadç÷o nàsti me hãnaþ" iti |

tatra ÷reyànahamasmãti satkàyadçùñisanni÷rità atimànavidhà | sadç÷o 'hamasmãti taddçùñisanni÷ritaiva mànavidhà | hãno 'hamasmãti taddçùñisanni÷ritaivonamànavidhà | asti me ÷reyànityånamànavidhà | asti me sadç÷a iti mànavidhà | asti me màna iti mànàtimànavidhà | nàsti me ÷reyàniti mànavidhà | nàsti me sadç÷a ityatimànavidhà | nàsti me hãna ityånamànavidhà | iti evametà navamànavidhàstribhyo mànebhyo vyavasthàpyante mànàmimànonamànebhyaþ |

ta ete saptamànàþ sarve 'pi dar÷anabhàvanàheyàþ sthavirakùemakasåtrokteþ- "asti me eùu pa¤casåpàdànaskandheùvasmãti màno 'prahãõaþ" iti ||

(%<Jaini_238>%)
kiü punaryadbhàvanàheyamaprahãõaü sarvaü tadàryasya samudàcarati ? netyàha | prahãõamapi hi ki¤citsamudàcarati | tadyathà ÷raddhàdãni pa¤cendriyàõi middhaü duþkhendriyaü cakùuràdyaùñakaü ceti | aprahãõamapi khalu ki¤cinna samudàcarati | tadyathà

#<vadhàdiparyavasthànaü kaukçtyama÷ubhaü vidhàþ  /
vibhavecchà ca nàryasya jàyante hetvabhàvataþ  // Abhidh-d_276 //>#

yena khalu kle÷aparyavasthànena saücitya pràõivadhàdattàdànakàmamithyàcàramçùàvàdànadhyàpadyetaitadvadhàdyaprahãõamapi na samudàcarati bhàvanàheyatvàt | kaukçtyaü càku÷alaü na samudàcarati | mànavidhà÷ca nava na samudàcaranti | vibhavatçùõàpi bhàvanàprahàtavyàpi satã na samudàcarati | 'ca'÷abdàdbhavatçùõàyà÷ca ka÷citprade÷aþ | aho vatàhamairàvaõaþ syàü nàgaràjà aho vatàhamasurendraþ syàü vaimacitràdiþ | aho vatàhamuttareùu kuruùu janma labheyetyevamàdi |

(%<Jaini_239>%)
kiü punaratra kàraõaü yadete 'prahãõàþ khalvapi santo nàryasya samudàcaranti ? ÷ånyatàyàþ subhàvitatvàtkarmaphalasaübandhayukte÷ca viditatvàt, dçùñipuùñatvàcca ||

tatra mànavidhà asmimàna÷ca satkàyadçùñipuùñàþ | vadhàdiparyavasthànaü mithyàdçùñipuùñam | vibhavatçùõocchedadçùñipuùñà | bhavatçùõàprade÷aþ ÷à÷vatadçùñipuùñaþ | iti vidhàdayastatpoùakakle÷àbhàvàdàryasya notsahante santànamadhyàroóhum | kaukçtyamapi càku÷alamavãtaràgasyàryasyàprahãõaü na càsya tatsaübhavati cikitsàsamutthitatvàditi ||

athànu÷ayàþ sarvatragàþ kasmàtkle÷anikàyà vyavasthàpyante ? tadàrabhyate-

#<duþkhàtsamudayàccaiva sarvagànàü vyavasthitiþ  />#

duþkhasamudayadar÷anaprahàtavyàþ khalvanu÷ayàþ sarvagàþ | yasmàt

#<taddçùñiheyajàtãnàü sarvàsàü dvipadasthiteþ  // Abhidh-d_277 //>#

dvayoþ khalu nikàyayoþ duþkhasamudayàkhyayostaddar÷anaheyàõàü vakùyamàõànàü kle÷ànàmubhayatra labdhapratiùñhatvàt ||

kiü punaþ sarve duþkhasamudayaheyàþ na heyàþ sarvatragàþ ? netyàha | kiü tarhi ?

#<kàïkùà pa¤ca dç÷o 'vidyà tadvyàmi÷ràtha kevalàþ  /
sapta sarvatragà duþkhàddhenorebhya÷catuùñayam  // Abhidh-d_278 //>#

saptadçùñayo dve vicikitse tàbhi÷ca saüyuktàvidyà àveõikã ca (%<Jaini_240>%) dviprakàrà ityekàda÷ànu÷ayà dhàtau dhàtau svadhàtubhåmisarvatragà j¤eyàþ | sakalasvadhàtubhåmyàlambanatvàt | ete ca paripiõóya trayastriü÷atsarvatragà bhavanti ||

ete punaþ sarvatragàþ

#<dravyato da÷a caika÷ca nàmnà sapta tu te matàþ  />#

tisçõàmapyavidyànàü dvayo÷ca vicikitsayorekanàmatvàt |

atha kasmàdràgapratighamànà na sarvatragàþ ? taducyate-

#<ràgapratighamànàstu paricchedapravartinaþ  // Abhidh-d_279 //>#

ete khalu svalakùaõakle÷àþ pratikle÷amanavayavaü càlambyotpadyate | tasmànna sarvagàþ ||

vicikitsàdyàstu

#<prakàràntaravartitvàtsakçtsarvasvabhågatiþ  /
dhàtvantaràvalambitvàtpårvoktà eva sarvagàþ  // Abhidh-d_280 //>#

(%<Jaini_241>%)
atra punaþ

#<navordhvadhàtukàsteùàmàdyà dçùñidvayàdçte  />#

satkàyàntargràhadçùñã hitvànye nava visabhàgadhàtusarvatragàþ |

kiü punaranu÷ayà eva sarvatragàþ ? netyàha | kiü tarhi ?

#<teùàü sahabhuvo dharmàþ pràptivarjyà÷ca sarvagàþ  // Abhidh-d_281 //>#

ye sarvatragànu÷ayasahabhuvo vedanàdayo dharmàþ, jàtyàdaya÷ca te 'pi sarvatragàstadekaphalatvàt ||

teùàü punaraùñànavatãnàmanu÷ayànàü kati sàsravàlambanàþ katyanàsravàlambanàþ ? tadàrabhyate-

#<kàïkùàmithyàdçgàbhyàü ca mi÷ràvidyàtha kevalà  /
nirodhamàrgadçggheyàþ ùaóete nirmalekùiõaþ  // Abhidh-d_282 //>#

nirodhamàrgadar÷anaheyà mithyàdçùñivicikitsà tatsaüprayuktà càvidyà sahàveõikyàvidyayà | ityete dhàtau dhàtau ùaóanu÷ayà anàsravàlambanàþ | ÷eùàþ sàsravàlambanàþ ||

athaite nirmalàlambanàþ kati katyuparamamàlambyante, kati bhåmipratipakùaü ca ? taducyate-

#<svabhåmereva nirvàõaü màrgasthannavabhåmikaþ  /
taddç÷yaviùayo 'nyo 'nyo hetutvàddhetubhàvataþ  // Abhidh-d_283 //>#

(%<Jaini_242>%)
svabhåminirodha eva nirodhàlambanànàü mithyàdçùñyàdãnàmàlambanam | kàmàvacaràõàü kàmàvacaranirodhaþ | evaü yàvadbhavàgrabhåmikànàü bhavàgrasyaiva | màrgàlambanànàü tu kàmàvacaràõàü sarva eva svabhåmikàþ kle÷àþ màrga àlambanam | yo 'pyasau råpàråpyapratipakùaþ, råpàråpyàvacaràõàmapyaùñamåmikànàü mithyàdçùñyàdãnàü navabhåmi- ko 'nvayaj¤ànapakùyo màrga àlambanaþ | kiü punaþ kàraõaü mithyàdçùñyà nirodhaþ paricchinna àlambyate, na màrgeõa ? taducyate | 'hetutvàddhetubhàvata÷ca |' màrgo hi parasparahetukaþ, na tu nirodha ityasti vi÷eùaþ ||

atha kasmàdràgapratighamànà dçùñi÷ãlavrataparàmar÷o ca nànàsravàlambanà iùyante ? tatràpadiùyate-

#<na ràgaþ ÷aktyahetutvànna dveùo 'naparàdhataþ  /
namàno 'tipra÷àntatvànna bhàvatvàd dç÷o 'paràþ  // Abhidh-d_284 //>#

tatra ràgastàvadyadyanàsravàlambanaþ syànnirvàõàbhilàùapravçttatvàtku÷aladharmacchandavat, na yoginàü varjanãyaþ syàt | dveùo 'pyapakàravastunyutpadyate, mokùastu sarvaduþkhoparamàdupakàrã | màno 'pyapra÷àntatvàdunnatilakùaõaþ, nirmalàstu dharmàstadapaghàtinaþ | paràmar÷ã ca yadyanàsravàlambanau syàtàü samyagdçùñitvaü pratipadyeyàtàm | tasmàtpårvoktà evànu÷ayà nirmalagocaràþ ||

athaiteùàmaùñànavateranu÷ayànàü katyàlambanato 'nu÷erate kati saüprayogataþ ?

(%<Jaini_243>%)
#<sarvago 'nu÷ayaþ kçtsnàmanu÷ete svadhàtugaþ  /
svàmàlambanato bhåmiü svanikàyaü tvasarvagaþ  // Abhidh-d_285 //>#

dvividhàþ khalu sarvagàþ | svadhàtubhåmisarvagàþ, visabhàgadhàtubhåmisarvagà÷ca | asarvagà api dvividhàþ | sàsravàlambanàþ, anàsravàlambanà÷ca | tatra te ye 'nu÷ayàþ svadhàtubhåmisarvatragàste sakalàmeva pa¤caprakàràü svadhàtubhåmimàlambanato 'nu÷erate | ye tvasarvatragàþ sàsravàlambanàste svabhåmau svanikàyamàlambanato 'nu÷erate | duþkhadar÷anaprahàtavyàþ duþkhadar÷ana prahàtavyameva nikàyaü yàvadbhàvanàprahàtavyà bhàvanàprahàtavyameveti ||

àlambanata÷ca

#<asvãkàràdvipakùatvànnordhvabhåmàrgagocaraþ  />#

àlambanato 'nu÷erata iti vartate | kiü kàraõam ? anyabhåmikasyànàsravasya ca vastunaþ 'asvãkàràdvipakùatvà'cca | àtmadçùñitçùõàbhyàü hi svãkçte vastunyanu÷ayo 'nu÷ayitumutsahate | anàsrave tu vastunyårdhvabhåmike ca pravçttireva satkàyadçùñitçùõayornàstãti na tatrànu÷erate |

#<saüprayogiõi tu svasminnahãne saüprayogataþ  // Abhidh-d_286 //>#

anu÷erata ityadhikçtam | yo yena dharmeõànu÷ayaþ saüprayuktaþ sa tasminsaüprayogiõi saüprayogato 'nu÷erate yàvadaprahãõo bhavatãti 'tu' ÷abdo vi÷inaùñi | tata÷cedamapi siddhaü bhavati- anàsravàlambanà visabhàgadhàtubhåmyàlambanà÷ca saüprayogata evànu÷erate | sàsravàlambanàþ svabhåmàvàlambanataþ saüprayogata÷ceti ||

kutaþ punarete 'nu÷ayà ucyante ? taducyate | pràgàviùkçtametatprasaïgàgataü na tu såtritamiti | tadidànãü såtragataü pradar÷yate |

#<dhàtrãvastramalanyàyaiþ khacaràmbucarakramaiþ  /
ete 'nu÷erate yasmàttasmàdanu÷ayàþ smçtàþ  // Abhidh-d_287 //>#

(%<Jaini_244>%)
ita÷ca,

#<svairiùñàdibhiràkàraiþ paramàõukùaõeùvapi  /
yato 'nu÷erate caite tata÷cànu÷ayà matàþ  // Abhidh-d_288 //>#

tatra ràgastàvadiùñàkàreõa khaõóakùãrabhakùaõavat | dveùastvaniùñàkàreõa kà¤jikakodravaudanabhakùaõavadityevamàdi | paramàõuùu kùaõeùu ca såkùmeùvekeùvapyanu÷erata ityanu÷ayàþ | niruktanyàyena pårvaü và pràptimutsçjya pa÷càtsamudàcàrato 'nu÷erata ityanu÷ayàþ | anyat pårvameva vyàkhyàtamiti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau pa¤camasyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_245>%)
pa¤camàdhyàye

dvitãyapàdaþ |

athaiùàmaùñànavateranu÷ayànàü katyaku÷alàþ katyavyàkçtàþ ? tadàrabhyate-

#<àdyaü dçùñidvayaü kàme nivçtàvyàkçtaü matam  /
dhàtudvaye tu sarve 'pi nivçtàvyàkçtà malàþ  // Abhidh-d_289 //>#

kàmadhàtau tàvat | satkàyàntargràhadçùñã tatsaüprayuktàvidye nivçtàvyàkçte | satkàyadçùñistàvaddàna÷ãlabhàvanàbhiraviruddhatvàtku÷alamålasamucchedavairodhikatvàcca nàku÷alà | viparãtàkàratvànna ku÷alà | tçùõàvadaku÷aleti cet | na | tçùõàprakarùe sarvàkàryapravçttidar÷anà t | antargràhadçùñirapi janmocchedapravçttatvànnirvàõavirodhinã saüvegànukålà ceti nàku÷alà | yathoktaü bhagavatà- "yeyaü dçùñiþ sarvaü me na kùamata itãyaü dçùñirasaüràgàya na saüràgàya" iti | tathoktam- idamagryaü bàhyakànàü dçùñikçtànàü yaduta no ca syànna ca me syànna bhaviùyàmi na me bhaviùyati" iti | råpàråpyadhàtvoþ (%<Jaini_246>%) 'sarve 'pi nivçtàvyàkçtà malàþ |' samàdhisamàpattyupahatatvàt na ÷aknuvanti nivartayitum | ku÷alàstu dharmà avyàbàdhaphalatvàdvipàkaü janayitumutsahante ||

#<kàmeùvaku÷alàþ ÷eùàþ>#

satkàyàntargràhadçùñitatsaüprayuktàvidyàvarjitàþ kle÷àþ kàmadhàtàvaku÷alàþ, savyàbàdhaphalanirvartakatvàt |

ebhyaþ punaþ katyaku÷alamålàni kati neti ? taducyate-

#<ràgadveùatamàüsyataþ  /
trãõyevà÷ubhamålàni pa¤cakàraõayogataþ  // Abhidh-d_290 //>#

ye dharmà aku÷alà÷càku÷alamålaü ca dar÷anabhàvanàheyà÷ca pa¤caprakàrà÷ca ùaóvij¤ànakàyikà÷ca ta evàku÷alamålànãùyante ||

kiü punaryathàku÷alàni anu÷ayànàü målàni santyevamavyàkçtànàmapi santãti ?

#<avyàkçtadvayasyàpi trãõi målàni tatsamàþ  /
avidyà dhã÷ca tçùõà ca na kàïkùàmànadçùñayaþ  // Abhidh-d_291 //>#

"trãõi khalvavyàkçtamålàni, avyàkçtàvidyà tçùõà praj¤à" iti kà÷mãràþ | hetvartho hi målàrthaþ | anivçtàvyàkçtà ca praj¤à hetutvena vartata ityasàvapyavyàkçtamålam | vicikitsà nàvyàkçtamalam | na ca mànaþ ||

(%<Jaini_247>%)
#<calatvàdårdhvavçttitvàdavyàpitvàdyathàkramam  />#

calà hi vicikitsà pratiùñhàrtha÷camålàrthaþ | årdhvavçttirunnatalakùaõo mànaþ, adhogamanavçttãni ca målàni | na caitau kle÷au ùaóvij¤ànakàyikau | tasmàdavyàpitvànna måleùu vyavasthàpyete |

avyàkçtàþ tçùõàdçùñimànàvidyà iti bahirde÷ãyakàþ, dhyàyisåtrokteþ | trayo hi dhyàyinaþ- tçùõàdçùñimànottaradhyàyibhedàt | sarve ca te 'vidyàva÷àdbhavantãti catvàryeva iti |

etacca na te | kasmàt ?

#<såtrasyàrthàparij¤ànàdaheturdhyàyicodanàt  // Abhidh-d_292 //>#

(%<Jaini_248>%)
na khalveùà dhyàyitritvacodanàvyàkçtamålanirde÷aparà | kiü parà tarhyeùà ? yoginàü vipattidhyànàdhimokùavyàvçttipareti pårvoktameva sàdhuþ ||

atha yàni såtre caturda÷àvyàkçtavastånyuktàni, kiü tàni ku÷alàku÷alapakùàvyàkaraõàdavyàkçtavaståni ? netyàha | kiü tarhi ? sthàpanãyatvàt |

#<pra÷navyàkaraõànyàkhyaccatvàri vadatàü varaþ  /
÷iùyàõàü vàda÷ikùàrthaü sthitãnàü ca catuùñayãm  // Abhidh-d_293 //>#

trãõi khalu kathàvastånyàrabhya catvàri vyàkaraõànyàvabudhya catasra÷ca sthitãravagamya vigçhya sabhàyàü pa¤cabhiravayavaiþ svapakùaü pratiùñhàpya vàdaþ karaõãyo nàto 'nyathà ityatra vini÷cayàt ||

(%<Jaini_249>%)
kàni punastàni catvàri vyàkaraõàni ? kà÷ca tà÷catasraþ sthitayaþ ? tadavadyotyate-

#<ekàü÷àkhyaü vibhajyàkhyaü pçcchàkhyaü sthàpyameva ca  /
maraõaprasavotkarùajãvadravyànyatàdivat  // Abhidh-d_294 //>#

tatraikàü÷avyàkaraõam- kiü yaþ ka÷cijjàyate sarvosau mriyate? omiti vàcyam | atha yaþ ka÷cinmriyate sarvosau jàyata iti ? vibhajya vyàkartavyam- kùãõàsravo na jàyate 'nyaþ sarvoü jàyate | kiü manuùyo vi÷iùño 'tha hãna iti ? paripçcchya vyàkartavyam- kànadhikçtya pçcchasi ? devàüstiryagàdãnvà ? yadi devànàrabhya hãna iti vàcyam | atha tira÷caþ ÷reùñha iti vyàkartavyam | kimanyaþ skandhebhyaþ puruùo vànanya iti ? eùa pra÷naþ sthàpanãyaþ, sadasatoranyànanyatvavyàkaraõàyogàt, khapuùpasaugandhyadaurgandhyavyàkaraõavat ||

(%<Jaini_250>%)
sthitaya÷catasro nirdi÷yante |

#<sthànavàditvasaüj¤aikà parikalpàhvayà parà  /
anyà pratipadàkhyànyà j¤ànavàditvasaüj¤ità  // Abhidh-d_295 //>#

(%<Jaini_251>%)
ka÷ciddhi vàdã sthànàsthàne saübhavàsaübhavàkhye saütiùñhate ka÷cinna saütiùñhate | prathamaþ kathyaþ, dvitãyastvakathyaþ | parikalpe saütiùñhate, yaþ parikalpite dçùñànte dàrùñàntikàrthe prasàdhake saütiùñhate, sa ca kathyo yo na santiùñhate so 'kathyaþ | evaü pratipadi j¤ànavàditàyàü yaþ santiùñhate sa kathyate | yastu na saütiùñhate sa durmatirakathyate |

idamidànãü vaktavyam | atha kenànu÷ayena kasminvastuni saüyuktaþ ? tatra tàvadvastu kùetravastvàdipa¤caprakàram | tadiha saüyogavastvadhikçtaü veditavyam | tad dvividhamà÷rayàlambananaiyamyena prakàranaiyamyena ca |

tatrà÷rayàlambananaiyamyena tàvaccakùurvij¤ànakàyikairanu÷ayaiþ, råpeùvàlambanataþ saüyuktaþ | tatsaüprayukteùu saüprayogataþ | te ca manodharmàyatane | evaü yàvatkàyavij¤ànikairyathàviùayamàlambanataþ, tatsaüprayukteùu saüprayogataþ | manovij¤ànakàyikairdvàda÷asvàyataneùvàlambanataþ | saüprayukteùu saüprayogataþ | ityà÷rayàlambananiyamaþ |

prakàranaiyamyena tu duþkhadar÷anaprahàtavyaiþ sarvatragaiþ pa¤casu nikàyeùvàlambanataþ saüyuktaþ | tatsaüprayukteùu saüprayogataþ | asarvatragaistu svanaikàyikeùvàlambanataþ | saüprayukteùu saüprayogataþ | ityevaü sarvatra yathàsaübhavaü vaktavyam ||

athedànãmatãtànàgatapratyutpannanaiyamyena kaþ pudgalaþ kasminvastuni katamenànu÷ayena saüyuktaþ ? tadidamudbhàvyate-

(%<Jaini_252>%)
#<mànapratighasaüràgairvartamàno 'jjhitakriyaiþ  /
jàtà yatràprahãõà÷ca saüyuktastatra vastuni  // Abhidh-d_296 //>#

ete hi mànapratigharàgàþ svalakùaõakle÷àþ sadvastuviùayatvàt | sàmànyalakùaõakle÷àstu dçùñivicikitsàdyàþ | ata ete mànàdayo 'tãtàþ pratyutpannà÷ca yasminvastunyutpannà na ca prahãõàstasminvastuni taiþ saüprayukto veditavyaþ | nahyete sarvasya sarvatrotpadyante svalakùaõakle÷atvàt ||

(%<Jaini_253>%)
#<ajàtairmànasairetaiþ sarvatrànyaiþ svakàdhvikaiþ  /
sarvatràjaistathà ÷eùaiþ saüyuktà skandhasantatiþ  // Abhidh-d_297 //>#

yathà prahãõà iti vartate | yasya khalu yo 'tãtaþ kle÷aprakàraþ prahãõo 'nàgato 'pi | ato ye mànaràgadayo nàgatà na prahãõàstaiþ sarvasmiüstraiyadhvike vastuni saüyuktaþ | tadàlambanànàmutpattisaübhavànmànasànàü ca traiyadhvaviùayatvàt | ato 'nyai ràgàdibhiranàgatairanàgata eva vastuni saüyukto 'tãtairatãta eva pratyutpannaiþ pratyutpanna eva | mànasebhyo hyanye pa¤cavij¤ànakàyikàþ | tataþ siddhaü bhavatyatãtapratyutpannairapi mànasairasvàdhvike 'pi vastunyaprahãõaiþ saüyuktaþ syànna ca kevalaü mànasairevànàgatairebhiþ sarvatra | kiü tarhi ? pa¤cavij¤ànakàyikairapi | anutpattidharmikaistu pa¤cavij¤ànakàyikaiþ sarvatra traiyadhvikairvastuni saüyuktaþ, tadviùayasyàtãtànàgatapratyutpannatvàt | sàmànyakle÷aistu dçùñivicikitsàvidyàkhyaistraiyadhvikairapi sarvasmiüstraiyadhvike vastuni saüyuktaþ, teùàü sàmànyakle÷atvàdyàvadaprahãõà ityanuvartate |

kathaü punargamyate 'tãtàdiùu vastuùu ràgàdaya utpadyante tai÷ca tatra saüyukto bhavatãti ? såtràdeva hi | bhagavatoktam- "traya÷chandaràgasthànãyà dharmàþ | atãtà÷chandaràgasthànãyà dharmàþ, anàgatapratyutpannàþ | atãtàü÷chandaràgasthànãyàndharmànpratãtyotpadyate cchandaþ | utpanne cchande saüprayuktastairdharmairvaktavyo (%<Jaini_254>%) na visaüyuktaþ |" tathà- "yasmin råpe 'tãtànàgatapratyutpanne utpadyate 'nunayo và pratigho và |" ityevamàdi |

kaþ punaratra saüyujyate ? yadà ÷ånyàþ sarvasaüskàràþ, nityena dhruveõa ÷à÷vatenàvipariõàmadharmeõàtmanàtmãyena và ? yathoktam- "asti karmàsti vipàkaþ kàrakastu nopalabhyate ya imàü÷ca skandhàn pratinikùipyànyàn skandhàn pratisaüdadhàtãtyanyatra dharmasaüketàt" iti vistaraþ |

(%<Jaini_255>%)
tatra pratisamàdhànam- 'saüyuktà skandhasantatiþ |' skandhasantatau hi skandhalakùaõasantànaikatvàbhimànàt, saüùçtyà sattvasaüj¤aptirityadoùaþ ||

trayàtpunaretasmàt-

#<dvayamevàtra niùpannaü tçtãyaü tåpacàrataþ  />#

vastusaüyo nàkhyaü dvayaü paramàrthato vidyate sattvàkhyastu tçtãyo 'rthaþ saüvçtyà vidyata iti |

(%<Jaini_256>%)
kutaþ punaretad dvayaü paramàrthato vidyate ? taducyate-

#<sadasaddhetutà yasmànmadhyasthai÷ca parigrahàt  // Abhidh-d_298 //>#

÷ubhà÷ubhaphalaü karmanaiyamyàd guõadoùaphalaniyamyatà | ki¤ca, 'madhyasthai÷ca parigrahàt |' madhyasthà ucyante vãtakle÷àþ | taiþ ÷ubhaü ca ÷ubhato '÷ubhaü cà÷ubhataþ, guõà÷ca guõataþ doùà÷ca doùataþ parigçhãtaþ | tatphalaü ceùñamiùñataþ parigçhãtamaniùñaü càniùñataþ | iti siddhaü dvayaü pariniùpannaü tçtãyaü tåpacàrata iti |

yuktaü tàvadidam | yadidaü pratyuktaü vastuhetupratyayàtpratãtyotpannaü paramàrthato vidyate pratyàtmavedanãyatvàt, tadàlambanà÷ca ràgàdayaþ dravyataþ santãti | yatpunaridamuktamatãtànàgate vastuni traiyadhvikairanu÷ayaiþ saüyukta iti tadetatsàhasamàhopuruùikamàtram | kaþ punaretadatãtànàgatàdi dravyato 'bhivà¤cchatãtyàhàbhidhàrmikàþ ||

(%<Jaini_257>%)
catvàraþ khalviha pravacane vàdinaþ | katame catvàraþ ? tadapadi÷yate-

#<sarvamasti prade÷o 'sti sarvaü nàstãti càparaþ  /
avyàkçtàstivàdãti catvàro vàdinaþ smçtàþ  // Abhidh-d_299 //>#

tatra sarvàstivàdasyàdhvatrayamasti sa dhruvatrayamiti | vibhajyavàdinastu dàrùñàntikasya ca prade÷o vartamànàdhvasaüj¤akaþ | vaitulikasya ayoga÷ånyatàvàdinaþ (%<Jaini_258>%) sarvaü nàstãti | paudgalikasyàpi avyàkçtavastuvàdinaþ pudgalo 'pi dravyato 'stãti |

atra punaþ

#<ebhyo yaþ prathamo vàdã bhajate sàdhutàmasau  /
tarkàbhimàninastvanyeyuktyàgamabahiùkçtàþ  // Abhidh-d_300 //>#

yaþ khalveùa prathamo vàdã sarvàstivàdàkhyaþ, eùa khalu yuktyàgamopapannàbhidhàyitvàtsadvàdã | tadanye bàdino dàrùñàntikavaitulikapaudgalikàþ na yuktyàgamàbhidhàyinaþ, tarkàbhimàninaste | mithyàvàditvàdete lokàyatikavainà÷ikanagnàñapakùe (%<Jaini_259>%) prakùeptavyàþ | ityata÷ca sarvaü sarvagatamupadar÷ayiùyàmãti ||

kaþ punarayaü sarvàstivàdã sàdhutàü bhajate ? tadidamavadyotyate | eùa khalu vàdã

#<icchatyadhvatrayaü yasmàt kçtyata÷ca dhruvatrayam  /
sarvàstivàda ityuktastasmàdàdya÷caturvidhaþ  // Abhidh-d_301 //>#

khalveùa sarvàstivàda÷caturdhà bhedaü pratipannaþ | katham ? tadàrabhyate-

#<bhàvàïkànyathikàkhyau dvàvavasthànyathiko paraþ  /
anyathànyathika÷cànyaþ, tçtãyo yuktivàdyataþ  // Abhidh-d_302 //>#

tatra bhàvànyathiko bhadantadharmatràtaþ | sa hyevamàha- dharmasyàdhvasu pravartamànasyànàgatàdibhàvamàtramanyathà bhavati | na dravyànyathàtvam | yathà suvarõasya kañakàdisaüsthànàntareõa kriyamàõasya pårvasaüsthànanà÷e suvarõanà÷aþ | kùãrasya và dadhitvena pariõamato yathà rasavãryavipàkaparityàgo na varõasyeti | tadeùa vàrùagaõyapakùabhajamànatvàttadvargya eva draùñavyaþ | yasmàt eùo 'vasthitasya dravyasya jàtilakùaõasya samudàyaråpasya vànyathànyathàvasthànalakùaõaü pariõàmamicchati |

lakùaõànyathiko bhadantaghoùaka iha pa÷yatyatãto dharmo 'tãtalakùaõena yukto 'nàgatapratyutpannalakùaõàbhyàmaviyuktaþ, evamanàgatapratyutpannàvapi | yathà puruùaþ (%<Jaini_260>%) ekasyàü striyàü rakto 'nyàsvaviraktaþ | tadasyàpyadhvasaükaro bhavatyekasya dharmasya trilakùaõayogàbhyupagamàt | eùo 'pi puruùakàraõi(?)vàguràyàü prave÷ayitavyaþ |

avasthànyathiko bhadantavasumitraþ | sa khalvàha- dharmo 'dhvasu pravartamàno 'vasthàmavasthàü pràpyànyathànyathàstãti nirdi÷yate | avasthàntaravi÷eùavikàràtsvabhàvàparityàgàcca | yathà nikùepavartikaikàïkavinyastaiketyucyate, saiva ÷atàïke ÷ataü sahasràïke sahasramiti |

anyathànyathiko bhadantabuddhadevaþ | sa bråte | dharmo 'dhvasu pravartamànaþ pårvàparamavekùyànyathà cànyathà cocyate | naivàsya bhàvànyathàtvaü bhavati dravyànyathàtvaü và | athaikà strã pårvàparamapekùya màtà cocyate duhità ca | tadvaddharmo 'nàgatapratyutpannamapekùyàtãta ityucyate | tathetaro 'pãtaradvayamapekùyeti |

asyàpyekasyàtãtasyàdhvanaþ pårvottarakùaõadvayamapekùyàdhvatritvàpattidoùaprasaïgaþ |

tadebhya÷caturbhyaþ sarvàstivàdebhyastçtãyaþ sthaviravasumitraþ pa¤caviü÷atitattvaniràsã paramàõusaücayavàdonmàthãca | ityato 'sàveva yuktyàgamànusàritvàdàptaþ pràmàõika ityadhyavaseyam |

bhadantabuddhadevo 'pi tãrthyapakùyabhajamànatvànna parigçhyate |

bhadantaghoùako 'pyadhvasaükaravàditvàdekaikasyàdhvano 'dhvatrayalakùaõabhàgbhavati |

(%<Jaini_261>%)
ityatastçtãya evàpadoùaþ | yasmàt-

#<kàritreõàdhvanàmepa vyavasthàmabhivà¤chati  /
tatkurvanvartamàno 'dhvà kçte 'tãto 'kçte paraþ  // Abhidh-d_303 //>#

ye khalu bhagavatoktàþ svabhàvasiddhàstraiyàdhvikà dharmà atãtànàgatapratyutpannàsteùàmayamàcàryaþ kriyàdvàreõàvasthàbhedamicchatyajahatsvaråpo hetusàmagrãsannidhànaprabodhita÷aktiþ | kriyàvàn hi saüskàro vartamàna ityucyate | sa eva tyaktakriyo 'tãto 'nupàttakriyo 'nàgataþ | ityevaü ca sati kàlatrayasyaikàdhikaraõyamekàdhiùñhànavyàpàraparicchedyatvaü copapannam | anyathaikadravyajàtinimittàbhàve vaiyadhikaraõye sati kàlatrayasaübandhàbhàvaþ pràpnuyàditi |

atràha codakaþ- na, atãtànàgatasyàrthasya praj¤aptyà vyapade÷asiddheþ | na, paramàrthadravyàbhàve niradhiùñhànapraj¤aptivyapade÷ànupapatteþ | vartamànàpekùyastadvyapade÷a iti cet | na | vartamànasvaråpasthiti÷aktikriyàbhàve sattvànupapatteþ, sadasatorapekùàsaübandhàbhàvàcca | sattvalakùaõamidànãmeva dyotyate atãtàdãnàü padàrthànàm-

(%<Jaini_262>%)
#<buddhyà yasyekùyate cihnaü tatsaüj¤eyaü caturvidham  /
paramàrthena saüvçtyà dvayenàpekùayàpi ca  // Abhidh-d_304 //>#

yasya khalvarthavastunaþ svabhàvasiddhasvaråpasyàviparãtàkàrayà dharmopalakùaõayà paricchinnaü lakùaõamupalakùyate tatsaddravyamityucyate | tatpunaþ sat pratibhidyamànaü caturvidhaü bhavati |

(%<Jaini_263>%)
paramàrthena yannityaü svabhàvena saügçhãtaü na kadàcitsvamàtmànaü jahàti, vi÷iùñaj¤ànàbhidhànàpauruùeyaviùayisaübandhaü tatparamàrthasadityucyate |

yatpunaranekaparamàrthasatyapçùñhena byavahàràrthaü praj¤aptiråpatayà nirdi÷yate tatsaüvçtisat | tadyathà dhañapañavanapugdalàdikam |

ki¤cidubhayathà | tadyathà pçthivyàdi | ki¤citsattvà pekùayà pitçputraguru÷iùyakartçkriyàdi ||

atha yadidamuktaü dravyasanto 'tãtànàgatàdhvasthà dharmà iti tadàgamayuktyanabhidhànàdabhidhànamàtram | tasmàdàgamayuktibhyàmupapàdyo 'yamartha ityata idaü pratij¤àyate-

(%<Jaini_264>%)
#<sadatãtàsamutpannaü buddhoktervartamànavat  /
dhãnàmagocaratvacca tatsattvaü vartamànavat  // Abhidh-d_305 //>#

uktaü hi bhagavatà- "asti bhikùavo 'tãtaü råpaü nocedatãtaü råpaü abhaviùyanneme sattvà atãte råpe samara¤jyantaþ | yasmàttarhyastyatãtaü råpaü tasmàdime sattvà atãte råpe saüra¤jyante |" evamanàgatapratyutpannaü ceti vàcyam | vibhaktipratiråpako 'yaü nipàta iti cet | na | vartamàne 'pi tatprasaïgàt | kriyàvacanena cottarapadena pårvasya kriyàvacanasyaiva padasya sàmànàdhikaraõyàt |

(%<Jaini_265>%)
puna÷coktaü bhagavatà- "råpamanityamatãtànàgatam, kaþ punarvàdaþ pratyutpannasya ? evaüdar÷ã ÷rutavànàrya÷ràvako 'tãte råpe 'napekùo bhavatyanàgataü råpaü nàbhinandati | pratyutpannasya råpasya nirvide viràgàya nirodhàya pratipanno bhavati | atãtaü cedråpaü nàbhaviùyanna ÷rutavànàrya÷ràvako 'tãte råpe 'napekùo 'bhaviùyat; yasmàttarhyastyatãtaü råpaü tasmàcchrutavànàrya÷ràvakaþ atãte råpe 'napekùo bhavati" iti vistaraþ |

tathoktam- yacchàriputra karmàbhyatãtaü kùãõaüniruddhaü vigataü vipariõataü tadastãti | taccet karma ÷àriputra nàbhaviùyannehaikatãyastaddhetoþ tatpratyayàdapàya durgativinipàtaü kàyasya bhedànnarakeùåpapatsyate" iti vistaraþ | (%<Jaini_266>%) tadàhitacittabhàvanàü sandhàya vacanàdadoùa iti cet | na | uktottaratvàt | uktottaro hyeùa vàdaþ | kiü tilapãóakavatpunaràvartase ?

ki¤ca, bhàvanàbhàvyamànacittayoþ svaråpa÷aktikriyànupapatteþ puùñavàsitatailavat, anyànanyatvàdivakùyamàõadoùàcca |

paramàrtha÷ånyatàsåtràdasaditi cet | na | tadarthàparij¤ànàt | tata evànàgatàdyastitvasiddhe÷ca | tatraitat syàt- paramàrtha÷ånyatà såtre bhagavatà (%<Jaini_267>%) vispaùñamanàgatàdinàstitvaü pradar÷itam | tatra hyaktam- "cakùuråtpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamànaü na kvacitsaünicayaü gacchati" iti vistaraþ | atãtànàgatasadbhàve càgatigatidoùàbhyupagamaþ pràpnotãti |

etacca na | kutaþ ? såtràrthàparij¤ànàt | ata evànàgatàdyastitvasiddhe÷ca |

såtrasya tàvadayamarthaþ | yaduktam- "cakùurutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamànaü na kvacitsaünicayaü gacchati" iti tadvedoktavàdavidhipratiùedhàrthaü sàükhyamatavyudàsàrthaü ca |

vede hyaktam- "pa¤catvamàpadyamànasya cakùuràdityàdàgataü punastatraiva prativigacchati | ÷rotramàkà÷am | ghràõaü pçthivãm | jihvà àpaþ | kàyo vàyum | manaþ salilaü somamityarthaþ |" tatpratiùedhàrthaü bhagavànavocat- "cakùurutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati" iti vistaraþ |

(%<Jaini_268>%)
sàükhyàþ khalvapyàcakùate- "cakùuùpradhànàdàgacchati tatraiva ca punarvigacchati" iti | tanniràsàrtha ca bhagavànavocat- "cakùarutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati |" ade÷aprade÷asthàþ khalvanàgatàtãtaparamàõvavij¤aptisaüj¤ità dharmàþ iti tadàgamanagamanànupapattiþ |

kastarhi vàkyàrtha |- "abhåtvà bhavati | bhåtvà ca prativigacchati" iti ? dvividhaü hi cakùurdravyasadeva paramàrthasato yadaprabuddhamubhayam(?) | anyatprabuddhamanu(- ddhamu ?)pàttakriyam | pårvaü taddhetånpratãtya kriyàmupàdatte prabudhyata ityarthaþ | upàttakriyaü ca dvitãyam | taddhi kriyàmujjhatprativigacchatãtyuktaü bhavati |

sàükhyamataniùedhàrthaü và | sàükhyànàü khalvekaü kàraõaü nityaü svàü jàtimajahattena tena vikàravi÷eùàtmanà bhåtvà bhåtvànyenànyena kàryavi÷eùàtmanà pariõamatãti | tatpratiùedhàrthaü bhagavànavocat- "cakùurutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati nirudhyamànaü na kvacitsaünicayaü gacchati" iti | cakùurabhåtvà vartamàne 'dhvani kùaõamàtraü kriyàråpamàdaya tyaktvà punaradar÷anaü gacchati |

ki¤cànyat, ata evànàgatàstitvasiddheþ | yaduktamasminneva såtre cakùurutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati" ityatraitadàdar÷itam | sadidaü cakùurantaraïgabahiraïgakàraõasàmagrãsannidhànopàdhiva÷ena kriyàmupàdadànaü na kuta÷cidàgacchati | kutaþ punastatsattvamiti cet | mukhyasattàviùñe kartari ÷ànacovidhànànnirudhyamànavaditi | tasmàd durvihitavetàóotthànavat sautràntikaiþ svapakùopaghàtàya såtrametadà÷rãyate |

evaü tàvadàgamàtsiddhamadhvatrayàstitvam |

yuktito 'pi- 'dhãnàmagocaratvàcca tatsattvaü vartamànavat |' tadàkàrayà khalu buddhyà yasyàrthasya svasàmànyalakùaõaü paricchidyate, ya÷ca buddhoktanàmakàyadharmakàyàbhyàmabhidyotyate sa paramàrthato vidyate | katham ? vartamànacakùåråpàdivat | j¤ànaj¤eyàbhidhànàbhidheyasaübandhaþ khalvakçtakaiti ÷iùñàþ pratipadyante ||

asadàlambanàpi buddhirastãti cet | atràpadi÷yate-

(%<Jaini_269>%)
#<nàsadàlambanà buddhiràgamàdupapattitaþ  />#

àgamastàvat- "cakùuþ pratãtya råpaü cotpadyate cakùurvij¤ànaü yàvanmanaþ pratãtya dharmàü÷cotpadyate manovij¤ànam | etàvaccaitatsarvamasti" ityuktaü bhagavatà | tatra manovij¤ànaü traiyadhvikàsaüskçtadharmaviùayàyama, pa¤cavij¤ànakàyàþ pratyutpannapa¤caviùayàlambanàþ | na tu kvacidasadàlambanamuktaü nàpi tadastãti tadviùayabuddhyabhàvaþ |

tathoktam- "yaduta loke nàsti tadahaü drakùyàmi" iti vistaraþ | (%<Jaini_270>%)
tathà- "trayàõàü sannipàtaþ spar÷aþ | sahajàtà vedanà" iti vistaraþ | etenàbhidhànàbhidheyasaübandhaþ pratyuktaþ | tadevaü sati såtre 'sminmadhyamàpratipatpradar÷ità | yaduta- kenacitprakàreõa ÷ånyàþ saüskàràþ mithyàparikalpitena puruùàlayavij¤ànàbhåtaparikalpàdinà | kenacida÷ånyàþ, yaduta- svalakùaõasàmànyalakùaõàbhyàmiti | yathà kàtyàyana såtre- "lokasamudayaü j¤àtvà yà loke nàsti tà sà na bhavati | lokanirodhaü j¤àtvà yà loke 'sti tà sà na bhavati itãmau dvàvantau parityajya madhyamayà pratipadà tathàgato dharmaü de÷ayati |" na caitad dva yamastinàstitvàkhyamekàdhikaraõaü virodhàdupapadyate na ca niradhiùñhànam | nàpi khapuùpa÷ånyàdhiùñhitam |

(%<Jaini_271>%)
yuktirapi | j¤ànaj¤eyàbhidhànàbhidheyasaübandhasyàkçtakatvàt | nàsti÷a÷aviùàõamityasya j¤ànasyàbhidhànasya càsadviùayatvamiti cet | tatra bråmaþ-

#<anyàpekùye 'tha saübandhaprtiùedho '÷va÷çïgayoþ  // Abhidh-d_306 //>#

yo 'yaü nàsti ÷a÷aviùàõàdipratiùedho 'sya tarhi kiü pratiùedhyam ? yadyasadàlambanà buddhirnàstyabhidhànaü và nirabhedheyamiti ? atràpadi÷yate | 'anyàpekùye 'tha saübandhapratiùedhaþ |' kàryakàraõàdistrividhaþ saübandho 'tra goviùàõàdiùu pårvadçùñaþ ÷a÷aviùàõàdiùu pratiùiddhyate | ÷a÷a÷iromàtrakàkà÷adhàtusaübandhadar÷anàdyadi ÷a÷a÷irasyapi viùàõama viùyattadvadevopalapsyata | na copalabhyate | tasmàtsaübandhàntaràpekùaü ÷a÷aviùàõa÷abdagaóumàtraü na¤à saübandhyantarasaübandhabuddhyapekùeõàvadyotyate, na tu ki¤cidabhidhànamabhidheyaü và pratiùedhyàtmanà ÷rãyata iti siddhaü sarvà buddhiþ sadviùayeti |

etenàjàtaü dhvastaü ca goviùàõaü pratyuktam | go÷iromàtramàkà÷adhàtuveùñitaü dçùñvà janiùyate dhvastaü và goviùàõamiti draùñavyam |

trayoda÷àyatanapratiùedhabuddhiviùayàd astitvàdasadàlambanà buddhirastãti cet | na | bhagavataiva vàgvastumàtrametaditi nirõãtatvàt | uktaü hi bhagavatà hastatàlopame såtre- "etàvatsarvaü yaduta cakùå råpaü ca yàvanmano dharmàü÷ca | yaþ ka÷cidetad dvaya pratyàkhyàyànyad dvayaü j¤eyamabhidheyaü và (%<Jaini_272>%) kalpayet vàgvastumàtramevàsya syàt | pçùño và na saüprajànãyàduttare và saümohamàpadyeta | yathàpi tadaviùayatvàt |" iti |

ki¤ca, asti÷a÷aviùàõàbhidhànàbhidheyavannàstyuktirapi vàgvastumàtraü viùàõàkhyàbhidheyàrthasaübandhavihãnam | etena ùaùñhaþ skandhaþ pratyuktaþ | ki¤ca, pa¤caskandhaviùayaviparãtaj¤ànapratiùedhàt | alàtacakrabuddhipratiùedhavat, dvicandrabuddhipratiùedhavacca | uktaü hi bhagavatà- "ye kecidàtmeti samanupa÷yantaþ samanupa÷yanti sarve ta imàneva pa¤copàdànaskandhànsamanupa÷yantaþ samanupa÷yanti" iti skandhaviùaye caiùà nityàtmadravyabhràntirityavadyotyate |

ki¤ca, na¤aþ sadasatpratiùedhyaviùayatvànupapatte÷ca | santaü tàvadarthaü na pratiùeddhum samarthaþ | yadi hi santamarthaü ÷aknuyàtpratiùeddhuü na ràjàno hastya÷vaü bibhçyurna santi dasyava ityevaü bråyuþ | ityukte dasyånàmabhàvaþ syàt | na caitadasti | athàsantaü pratiùedhayati, tenàbhàvapratiùedhàdbhàva eva syàditi | tasmànna¤o na goviùàõàdiþ nàpi ÷a÷aviùàõàdiþ pratiùidhyate | kiü tarhi | ÷a÷àkà÷adhàtusaübandhabuddhyapekùeõa goviùàõàdidravyàsaübandhabuddhayo 'vadyotyante | siddhà sadàlambanaiva buddhiþ | evamanyatràpi |

#<råpàdau vastuni kùãõe satyevotpadyate matiþ  /
sà j¤ànasyàsanàkàrà ÷àstustathànyacittavat  // Abhidh-d_307 //>#

råpàdau khalvapivastunyabhyatãte satyeva buddhirutpadyate | na hyasadàlambanà buddhirutpadyate | sadàlambanà buddhirastãtyupapàditam | na ca no dravyaü vina÷yatãtyuktam | yadetada råpàdidravyaü pårvànubhåtaü tadeva tatsmçtyà gçhyata ityupariùñàdapi sàdhayiùyàmaþ |

yà tarhi niruddhadevadattànusmçtirdhañànusmçtirvà sà kathaü jàyate ? atãtànàga tayordevadattaghañapraj¤aptyupàdànayoriti | atra bråmaþ | sàpi khalu sàvidyàsyàsadàkàrotpadyate sthàõvàdau puruùàdibuddhivat | niravidyasya tu ÷àstustattvàkàrà bhavati råpàdidharmamàtrabuddhireva | (%<Jaini_273>%) tadyathà paracittavidaþ svalakùaõàkàrà buddhirutpadyate | tatsàmarthyopàdhiva÷enànyathàpi jànãte | tadvattatsàmarthyeõa bhàvinãü bhåtàü ca saüj¤àü råpàdiùu devadattaghañalakùaõàü pratipadyata iti ||

ita÷ca sadatãtànàgatam-

#<harùotpàdabhayodvegasmçtyutpattyaïgabhàvataþ  />#

atãtànàgataü hi mitramamitraü và manasi kçtvà harùotpàdabhayàdayo 'bhyupajàyante | te cànimittà na bhavitumarhanti | katham ? vartamànavat | | tadyathà sati vartamàne mitre 'mitre và harùabhayàdayo bhavanti nàsatãti tadvat |

ki¤ca,

#<sàïgasya ÷aktyabhivyakteþ sadãpaghañaråpavat  // Abhidh-d_308 //>#

vidyamànasya khalvanàgatasya vastuno 'tãtapratyutpannasahakàrikàraõasàmagrãgçhãtasya ÷aktimàtramàvirbhavati | katham ? 'sadãpaghañaråpavat |' tadyathà tamasi vidyamànasya ghañaråpasya svàtmodbhàvana÷aktiþ pradãpàdikàraõasàmagrãsannidhàne sati bhavati tadvaditi | ita÷càstyanàgatam ||

#<janãhàkartç sàdhyatvàtpa¤cabhàvavikàravat  />#

tadyathà asti vipariõamate vardhate kùãyate vina÷yatãti sati mukhyasattàviùñe kartari ete pa¤ca bhàvavikàrà bhavanti | tadvajjàyata ityayamapi ùaùñhaþ bhàvavikàraþ sati mukhyàviùñe kartari bhavitumarhatãti | ki¤ca jàyamànatà sattà na÷yatà nàsàmànàdhikaraõye satyananyatàpattisaïkaradoùaprasaïgàt | vaiyadhikaraõyàbhyupagame saübandhàbhàvàdekatra tadvyapade÷ànupapattiþ | ki¤ca, jàyamànatàdikriyàbhàve 'stitvàyogàt | katham ? ÷a÷aviùàõavaditi | upacàrasatteti cet | na | mukhyasattàyàü satyàmupacàrasadbhàvàt, vakùyamàõadoùàcca |

ita÷càsti-

#<sataþ kriyàïgatàdçùñervikàryapràpyakarmavat  // Abhidh-d_309 //>#

tadyathà vikàrye karmaõi sati karaõaü dçùñaü kà÷àtkañã karoti | pràpye ca karmaõi sati gràmaü gacchati devadattaþ såryaü ca pa÷yatãti gamanadç÷ikriye sati karmaõi bhavataþ | tadvannirvartye 'pi karmaõi mukhyadravyàstitve sati devadattakartçkà ghañakriyopapadyata iti ||

sàükhyaþ pa÷yati- vidyamànameva jàyate | tadyathà kùãre vidyamànaü dadhi, kàryakàraõayorekatvàt | taü pratyapadi÷yate-

(%<Jaini_274>%)
#<dvitãyaü janma jàtasya vastuno nopapadyate  />#

yadi khalu kùãre dadhyàdayo vikàràþ santi bãje càïkuràdayaþ ÷ukra÷oõite ca kalalàdayaþ, teùàü jàtànàü kùãràdivajjanma punarna yujyate | yathà ca na yujyate tathà pårvamevàviùkçtam |

vai÷eùiko manyate- kapàleùvavidyamànaü ghañadravyaü tantuùu càvidyamànaü pañadravyaü kapàlatantusaüyogàdutpadyate | gauõyà ca kalpanayà viprakçtà(ùñà ?)vasthàviùayà janikartç sattà vyapadi÷yata iti | asyàpyavayavidravyaü sahàvayavaiþ pårvameva vihitottaram | yatpunaruktamupacàrasattayà janikartopadi÷yata ityatra bråmaþ-

#<mukhyasattà guõàbhàvàdgauõã sattà na vidyate  // Abhidh-d_310 //>#

na hi mukhyasattàyàü guõàbhàve 'vayavàbhàve và kàraõeùu pràgutpattyabhàve và kàryasattopacàro yujyate ||

kasmàt ?

#<sàdharmye sati tadvçttervyàhàraü madhuroktivat  />#

tadyathà madhuravàgdevadatta iti vàci màdhuryaguõayuktasya guóadravyasya madhuno và sàdharmyamabhilaùaõãyatà vidyate ityato vàci màdhurya÷abdaþ prayujyate | kanyàmukhe ca candrakàntisàdç÷yaü dçùñvà candra÷abdaþ prayujyate | vàhãke ca jàóyasàdharmyàdgo÷abdaþ prayujyate- gaurayaü vàhãka ityevamàdi | na ca tathà ka÷cidaguõàvayavagandho 'pi tantuùu tatsaüyoge và pràgutpattyabhàve niràtmanaþ kàryasyàstãti | na ca kàryaü ki¤cidãùatkçtamupapadyate | niùñhàsattaikakàlàbhyupagamàt | pràgavyapade÷yaü vastumàtraü viprakçtaü jàyata iti cet | na | uktottaratvàt | mama tu candrakoñãprakà÷alakùaõo dçùñànto vidyate |

#<àviùñaliïgamukhyasya janmeùñaü dàrakàdivat  // Abhidh-d_311 //>#

ayaü hi janirabhiniùkramaõàdivacano nàsatpràdurbhàvavacanaþ | katham ? 'dàrakàdivat' | tadyathà dàrako mukhyasattàviùño màtçkukùerniùkramaõe jàyata ityucyate | tadvadatràpãti |

dàrùñàntikaþ khalu bråte- kàraõa÷aktiùu niràtmakajanikartrupacàraþ pravartate | taü prati bråmaþ-

#<syàtkhapuùpaiþ khamutphullaü syà¤jañàla÷ca darduraþ  /
svabhàvo yadi bhàvanàü pràgabhåtvà samudbhavet  // Abhidh-d_312 //>#

na hyasataþ kasyaciccha÷aviùàõàderutpàdo bhavati nairàtmyàvi÷eùasarvàsadutpattiprasaïgàt | (%<Jaini_275>%) taddhetukànàü ca jàyamànajàtana÷yatkàleùvàtmàstitvasthita÷aktãnàmanupapatteþ | kàraõànàü ca kàryàtmakatvàt pràgutpatterasattvam, asattvàdanupapattidoùàpattiþ | kuta÷ca nàbhàvo bhàvãbhavati ? sthiti÷aktikriyàyogàt ||

kathamayoga iti cet | tadàviùkriyate-

#<sthiti÷aktiparityaktàndharmànnà÷ànvitodayàn  /
vada somya kathaü yàti pratãtyà vastu vastutàm  // Abhidh-d_313 //>#

iha khalu bhavatàmahetuko vinà÷aþ sarvotpattimatàü nityasaünihitaþ | tasmiü÷ca sati janmasthiti÷aktikriyà na vidyante, virodhàt | tàsvasatãùu kàraõamapi caiva vinaùñam | tadasminnasati kiü pratãtya asanniràtmakaü vastu vastutàü yàtãtyàcakùva | kathaü te kàryaü kàraõaü vopapadyate ? satàü hi saüj¤àsaüj¤ij¤ànaj¤eyakriyàkàraõahetuphalàdãnàmanyonyàpekùapraj¤apteþ | atha tavàbhàvo na ka÷cidasti bhàvavirodhã, kathaü tarhi sa bhàvo naùña ityucyate ? tasmàdbhavato vàïmàtrametat, mama tu vidyamànayorevopakàryupakàrakabhàvo yuktaþ |

yasmàt-

(%<Jaini_276>%)
#<loke dçùñaþ satoreva parasparamanugrahaþ  /
tadvadevopaghàto 'pi nà÷va÷çïgàhipàdayoþ  // Abhidh-d_314 //>#

anugrahopaghàtayo÷ca kàryakàraõasaübandhopacàra÷ca satoreva bhavatãtyàstanandhayebhyaþ prasiddhametat, nàsatoþ na ca sadasatoriti ||

vaitulikaþ kalpayati-

#<yatpratãtyasamutpannaü tatsvabhàvànna vidyate  />#

yatkhalu nisvabhàvaü niràtmakaü hetånpratãtya jàyate tasya khalu svabhàvo nàsti | na hi tatkàraõeùu pratyekamavasthitaü nàpi bhàga÷o nàpyanyatra kvacit | nàpi hetusamudàye tadråpàbhàvàt | yacca na kvacidasti tatkatamena svabhàvenotpatsyata iti nàsti svabhàvaþ | yasya ca nàsti svabhàvaþ tatkathamastãtyucyate ? tasmàdalàtacakravannisvabhàvatvàt sarvadharmà niràtmàna iti |

taü pratyapadi÷yate-

(%<Jaini_277>%)
#<na vidyate svabhàvàdyadvidyate tattato 'nyathà  // Abhidh-d_315 //>#

brahmodyametat- yatpratãtyasamutpannaü tatsaüvçtyàtmanà vidyate vanasaüghàdivat | yatparamàrthato vidyate taraya pratãtyàvasthà÷aktimårtikriyàdimàtramutpadyata iti ||

tasya tarhi hetavo vidyamànasya kamupakàraü kurvantãti ? atràbhidhãyate | na khalu dravyasvabhàvàstitvaü prati ka¤cidupakàraü kurvanti | na ca svabhàvasyàpekùya praj¤aptiþ | kiü tarhi ?

#<prakurvanti da÷àmàtraü hetavo vastunaþ sataþ  /
ràjatvaü ràjaputrasya sàtmakasyaiva mantriõaþ  // Abhidh-d_316 //>#

tadyathàbhijàtasya ràjaputrasya vidyamànasya mantriõaþ sabalasamudayàþ parigrahànugrahamàtreõopakurvanto ràjatvaü kurvantyevamanàgatasya vastunaþ sato hetupratyayàþ sametya lakùaõamàtraü vartamànàkhyamai÷varyàdhipatyaü kurvantãtyavaboddhavyam ||

anye punarvarõayanti-

#<dharmàõàü sati sàmagrye sàmarthyamupajàyate  /
citànàü paramàõånàü yadvadàtmopalambhane  // Abhidh-d_317 //>#

yathà khalu paramàõusaücaya÷cakùuùà gçhyate, pratyekaü paramàõavo na gçhyante, tathà kàraõasàmagrye sati dharmàõàü kriyàsàmarthyamupajàyata iti draùñavyam |

bhadantakumàralàtaþ pa÷yati- vàtàyanapraviùñasyàntaþpàr÷vadvaye 'pi truñayaþ santi | ra÷migatasya tu dar÷anamasya truñe ra÷mipàr÷vagàstvanumeyàþ | etena vyàkhyàtaü dharmàõàmadhvayordvayorastitvam | pràpya j¤ànàti÷ayaü munayaþ pa÷yanti, tàstu dhãrhi trikajà ||

(%<Jaini_278>%)
yastu manyate 'tãtaü karmàbhàvãbhavatyanàgataü ca na vidyate taü pratyapadi÷yate-

#<karmàtãtamasadyasya phalaü bhàvi karotyasat  /
vyaktaü vandhyàsutastasya jàyate vyantaràtmajàt  // Abhidh-d_318 //>#

na hi bhavato vartamànakàlàstitvamupapadyate, atãtànàgatahetuphalàbhàvàt, vandhyàvyantaraputrajanmavat ||

atra pratyavatiùñhante dàrùñàntikàþ- na bråmaþ sarvathàtãtaü na vidyate | kiü tarhi ? dravyàtmanà na vidyate praj¤aptyàtmanà tu saditi | tatra pratisamàdhãyate-

(%<Jaini_279>%)
#<nàmasallakùaõàbhàvàd dravyasatyàïkasiddhitaþ  /
anàgatàbhyatãtasya nàsti praj¤aptisatyatà  // Abhidh-d_319 //>#

sopàdànaü hi sarvaü praj¤aptisat | na ca vartamànamupàdànamupapadyate | anàgatàbhyatãtasya tasmànnirupàdànasya praj¤aptyabhàvàdasadetat |

yadi tarhyanàgataü cakùuràdidravyaü vidyate kasmànna pa÷yati na dç÷yate na vijànàti ? na vyaktaü kàritràbhàvàditi ||

tadatra ko÷akàraþ pra÷nayati-

#<ko vighnaþ>#

yadi cakùurvidyate kiü na pa÷yati ? vayaü bråmaþ-

#<aïgavaikalyam>#

dçùñaü hi pradãpàdyaïgavaikalye vartamànasyàpi cakùuùo råpàdar÷anam |

sa pratyàcaùñe- sarvasya sadàstitve kuto 'ïgavaikalyam ? vayamàcakùmahe-

#<na tatsarvàstità sadà  />#

traiyadhvikàni khalvatràïgàni vivakùitàni | tatra keùà¤cidasàünidhyaü bhavati tadvaikalyàtkàritraü na karotãti |

sa pratyàcaùñe-

#<tatkathaü>#

(%<Jaini_280>%)
kiü lakùaõàtkàritraü tato và dravyàt, kimanyadàhosvidananyaditi ? tatra vayaü prativadmaþ-

#<÷råyatàü sadbhyaþ>#

chàtràsanamadhyàsya na hi sarvaj¤apravacanagàmbhãryaü sadevakenàpi lokena ÷akyaü tarkamàtreõàvaboddhum | yasmàtsomya-

#<durbodhà khalu dharmatà  // Abhidh-d_320 //>#

tathàpi tu ÷råyatàm ||

(%<Jaini_281>%)
#<vartamànàdhvasaüpàtàt sàmagryàïgaparigrahàt  /
labdha÷akteþ phalàkùepaþ kàritramabhidhãyate  // Abhidh-d_321 //>#

anàgatasya khalu dharmasya vartamànàdhvasaüpàtàdantaraïgavahiraïgasàmagryàïgaparigrahàt labdhasàmarthyasya dharmasya yaþ phalàkùepastatkàritramityucyate | sà ca vartamànakàlà vçttiþ kàritramityàkhyàyate | tatra yo bråte 'nanyatkàritramiti tasya dravyasvabhàvaparityàgaþ prasajyate ||

ֈstre tu khalu-

#<na vartamànatà råpamatãtàjàtatà na ca  /
yato 'to nàdhvasaücàràd råpàtmànyathateùyate  // Abhidh-d_322 //>#

yadi dravyàtmano nànyathàtvaü kiü tarhi hetån pratãtya jàyate ? bråmaþ-

#<avasthà jàyate kàcidvidyamànasya vastunaþ  /
tathà ÷aktistathà velà tathà sattà tathà kriyà  // Abhidh-d_323 //>#

tatràvasthà÷aktipracayakriyàpekùà dravyava÷à ÷aktiþ kriyàpekùàkçtaü sàmarthyam | kriyànàgataphalà | dravyavçttirvelà kàlo vartamànàkhyaþ | mårtiþ paramàõupracayavi÷eùaþ | sattà prabodhàkhyaü praj¤aptisatyam | iti sarvametadantaraïgabahiraïgakàraõasàmagrãsannidhànàpekùàsaktasvaråpam ||

(%<Jaini_282>%)
atra sarvàstivàdavibhraùñirvaituliko niràha- vayamapi trãn svabhàvàn kalpayiùyàmaþ | tasmai prativaktavyam-

#<parikalpairjagadvyàptaü mårkhacittànura¤jibhiþ  /
yastu vidvanmanogràhã parikalpaþ sa durlabhaþ  // Abhidh-d_324 //>#

te khalvete bhavatkalpitàstrayaþ svabhàvàþ pårvameva pratyåóhàþ | evamanye 'pyasatparikalpàþ protsàrayitavyàþ | ityetadaparamadhvasaümohàïkanàsthànaü ko÷akàrakasyeti |

gatametatpràsaïgikaü prakaraõam | ÷àstramevànuvartatàm ||

vyàkhyàtamidaü yasminvastuni yaiþ kle÷airyadavasthairyaþ saüyuktaþ | idamidànãü vaktavyam | yadvastvaprahãõaü saüyuktaþ sa tasminvastuni ? yasmi và vastuni saüyukto 'prahãõaü tasya tadvastu ? yattàvadvastvaprahãõaü saüyuktaþ sa tasminvastuni | syàdvastuni saüyukto na ca tadvastvaprahãõaü yathà tàvaddar÷anamàrge |

(%<Jaini_283>%)
#<anyasarvatragairbaddhaþ prahãõe duþkhadçkkùaye  />#

duþkhaj¤àne utpanne samudayaj¤àne cànutpanne duþkhadar÷anaprahàtavyaü vastu prahãõaü bhavati | tasminprahãõe 'pi samudayadar÷anaprahàtavyo 'prahãõaþ, tadàlambanaiþ sarvatragaiþ saüyuktaþ |

bhàvanàmàrge 'pi-

#<prahãõe pràkprakàre 'pi ÷eùaistadavalambibhiþ  // Abhidh-d_325 //>#

navànàü prakàràõàü yo yaþ prakàraþ pårva prahãõastasminprahãõe 'pi ÷eùaistadavalambibhiþ kle÷aiþ saüyukto vij¤àtavyaþ ||

atha kasminvastuni katyanu÷ayà anu÷erate ? atra càlambananiyama eva tàvaddar÷ayitavyaþ | katamo dharmaþ katamasya vij¤ànasyàlambanam ? tata eva tadvispaùñaü gamyate- amuùminvastuni iyanto 'nu÷ayà anu÷erata iti | tadidamabhidharmagahvaraü pratàyate-

#<dharmàþ ùoóa÷a vij¤eyàþ pratyekaü tribhavàtmakàþ  /
pa¤cadhà nirmalà÷caiva vij¤ànàni tathaiva ca  // Abhidh-d_326 //>#

dharmàstàvat kàmaråpàråpyadhàtuùu pratyekaü pa¤caprakàrà duþkhàdidar÷anaheyà apraheyà÷ca nirmalà iti ùoóa÷a bhavanti | evaü vij¤ànàni draùñavyàni ||

tatra tàvadàbhidhàrmiko 'nyaiþ pçùñaþ-

#<dhàtvàyatanasatyeùu prakàreùu ca lakùayet  /
dharmasaügrahavij¤ànaj¤ànànu÷ayacoditaþ  // Abhidh-d_327 //>#

dharmasaügrahavij¤àne và pçùño dhàtvàyatanaskandheùu pàtayitvà lakùayet | (%<Jaini_284>%) j¤àneùu pçùñaþ satyeùu pàtayitvà lakùayet | anu÷ayeùu pçùñaþ prakàreùu pàtayitvà nirdi÷et | evamasaümåóho vyàkarotãti ||

tatra tàvat | vij¤àneùu ùoóa÷adharmà÷codyante | kasya vij¤ànasya katame dharmà gocarà iti ? tadàviùkriyate-

#<saduþkhahetudçggheyàþ kàmàptà bhàvanàkùayàþ  /
svakatrayaikaråpàptivirajà÷cittagocaràþ  // Abhidh-d_328 //>#

kàmàvacaràþ khalu duþkhasamudayadar÷anabhàvanàprahàtavyà dharmàþ pratyekaü pa¤cànàü vij¤ànànàü gocarãbhavanti | katameùàü pa¤cànàm ? sveùàü trayàõàü kàmàvacarasya duþkhadar÷anaprahàtavyasya vij¤ànasyàlambanam | samudayadar÷anaprahàtavyasya sarvatragasaüprayuktasya | bhàvanàprahàtavyasya ku÷alasya | ekasya ca råpàptasya bhàvanàprahàtavyasya ku÷alasyànàsravasya ceti | evaü samudayadar÷anabhàvanàprahàtavyàvapi vaktavyau ||

eta eva trayo dharmàþ

#<àtmãyàdhastrayaikordhvanirmalànàü tu råpajàþ  />#

rupàvacaro hi duþkhadar÷anaprahàtavyo dharmaþ aùñànàü vij¤ànànàmàlambanam | svakatrayasyàdharatrayasyordhvaikasyàmalasya ca | svadhàtukasya trayasya pårvavat | adharadhàtukasya tu kàmàvacarayorduþkhasamudayadar÷anaprahàtavyavisabhàgadhàtvàlambanayoþ | bhàvanàprahàtavyasya ca ku÷alasya årdhvaikasyàråpyàvacarasya bhàvanàprahàtavyasya ku÷alasyànàsravasya ca | evaü samudayadar÷anabhàvanàprahàtavyau vàcyau |

#<àråpyàptàstridhàtvàptatrikanirmalagocaràþ  // Abhidh-d_329 //>#

(%<Jaini_285>%)
àråpyàvacaràsta eva trayo dharmàþ, da÷ànàü vij¤ànànàmàlambanam | traidhàtukànàü pratyekaü trayàõàm, eùàmevànàsravasya ca | ityevaü tàvat traidhàtukàþ duþkhasamudayadar÷anaheyàbhàvanàheyà÷ca dharmà uktàþ ||

#<sarve svàdhikavij¤eyàþ samaniryàõadçkkùayàþ  />#

sarva eva traidhàtukàþ nirodhamàrgadar÷anaheyàþ svanaikàyikàdhikacittagocarà vij¤àtavyàþ | kàmàvacaro hi nirodhadar÷anaprahàtavyo dharmo duþkhadar÷anaprahàtavyàdivat pa¤cànàü vij¤ànànàmàlambanam | svanaikàyikasya cànirodhadar÷anaprahàtavyasyeti ùaõõàm | evaü màrgadar÷anaprahàtavyo 'pi veditavyaþ | råpàvacarau nirodhamàrgadar÷anaprahàtavyau pårvavadaùñànàü vij¤ànànàü pratyekamàlambanaü svanaikàyikasya càdhikasyeti navànàm | evamàråpyàvacarau pårvavadda÷ànàü svanaikàyikasya càdhikasyetyekàda÷ànàmàlambanaü bhavataþ | uktàþ pa¤cada÷adharmàþ |

#<niùkle÷àstribhavàptàntyatrayanirmalagocaràþ  // Abhidh-d_330 //>#

traidhàtukànàü pa¤cànàü prakàràõàü pratyekaü ye 'ntyàstrayaþ prakàrà nirodhamàrgadar÷anabhàvanàheyàkhyàþ, teùàü navànàmanàsravasya ceti | evamanàsravà dharmà da÷ànàü vij¤ànànàmàlambanaü bhavanti ||

punaraùyeùa evàrthapiõóaþ ÷lokenàvadyotyate-

#<kàmàptaü pa¤caviùayo råpàptaü tvaùñagocaraþ  /
àrupyàptaü da÷ànàü tu da÷ànàmeva càmalam  // Abhidh-d_331 //>#

(%<Jaini_286>%)
duþkhasamudayadar÷anabhàvanàheyànu÷ayasaüprayuktaü vij¤ànaü traidhàtukamanàsravaü ca pa¤càùñada÷ada÷avij¤ànagocaram | evameùàü ùoóa÷ànàü dharmàõàmetàni ùoóa÷acittàni traidhàtukàni pa¤caprakàràõyanàsravaü ca vyavasthàpyànu÷ayakàryaü yojayitavyam |

tatra tàvatkàmàvacaraduþkhadar÷anaprahàtavyà dharmà da÷ànu÷ayàþ, tatsaüprayuktà÷ca cittacaitasikà dharmàþ salakùaõànulakùaõàþ apràptipràptipràptayaþ | ete dharmà viùayaþ pa¤cànàü vij¤ànànàm, duþkhadar÷anaprahàtavyasya sarvasya vij¤ànasya, samudayadar÷anaheyasya sarvatragasaüprayuktasya, bhàvanàheyasya ku÷alasyàkliùñasya, dvividhasya ku÷alasàsravasyàvyàkçtasya ca, råpàvacarasyàkliùñasya ku÷alasàsravasya, akliùñasyàvyàkçtasya ca ku÷alasyoùmagatàdivimokùàpramàõàdisaüprayuktasya | avyàkçtasya tu vipàkajasya manobhaumasya sukhasaumanasyopekùàsaüprayuktasyànàsravasya ca duþkhadharmaj¤ànasamudayadharmaj¤ànatatkùàntisaüprayuktasya vij¤ànasya |

tatrànàsrave vij¤àne na kecidanu÷ayà anu÷erate | sàsrave tu tatra tàvat-

#<kàmàptamårdhvadharmàrthe vij¤àne svabhuvastrayaþ  /
råpàptà bhàvanàheyàþ sarvagà÷cànu÷erate  // Abhidh-d_332 //>#

kàmàptaduþkhadar÷anaprahàtavye vij¤àne kàmàvacarà duþkhasamudayabhàvanàheyàþ sarve 'nu÷erate | råpàvacare tvakliùñe kàmàvacaradharma gocarà eva råpàvacaràþ sarvatragàþ, bhàvanàheyà÷cànu÷erate ||

#<catvàraþ parivçtte sve råpàptàþ khalvapi trayaþ  /
àråpyàvacaràþ sàrdhaü sarvagairbhàvanàkùayàþ  // Abhidh-d_333 //>#

parivçtte tu khalvàlambanàlambane vij¤àna ityarthaþ | pårvakàþ kàmàvacararåpàvacarà yathoktàþ | kenàdhikãbhavanti ? kàmàvacarastàvaccaturtho nikàyo màrgadar÷anaprahàtavyaþ | kathaü kçtvà ? yattadduþkhasamudayaj¤ànaü tatkùàntisaüprayuktaü vij¤ànaü kàmàvacaraduþkhadar÷anaheyadharmàlambanam | tatkhalvàlambanaü màrgadar÷anaheyamithyàdçùñivicikitsàvidyàsaüprayuktasya vij¤ànasya | (%<Jaini_287>%) tasminvij¤àne te 'nàsravàlambanàþ saüprayogato 'nu÷erate | sàsravàlambanàþ àlambanataþ | evaü kàmàvacarà÷catvàro nikàyà bhavanti |

råpàvacare vij¤àne sarvatragasaüprayukte tvasarvatragàlambate(?) | evaü råpàvacaràstrayo nikàyà bhavanti | tasya tu caturthadhyànabhaumasyàkliùñasya vij¤ànasya kàmadhàtvàlambanasyoùmagatavimokùàpramàõà ÷ubhàdisaüprayuktasyopekùopavicàrasaüyuktasya vij¤ànasyàlambanam | tatpunaràkà÷ànantyàyatanasàmantakena ku÷alenàlambyate | atastatràråpyàþ sarvatragà bhàvanàheyà÷cànu÷erate | uktaü duþkhadar÷anaprahàtavyam |

#<tadvadeva dvitãye 'pi pa¤came 'pi tathaiva ca  />#

evaü samudayadar÷anabhàvanàprahàtavyayorapi vij¤ànayorthathoktayordraùñavyam | ayaü tu vi÷eùaþ | duþkhe duþkhadar÷anaheyàþ sarve, samudayasarvatragà÷ca | samudaye tu samudayadar÷anaheyàþ sarve, duþkhadar÷anaheyà÷ca sarvatragàþ | anyatsarvaü samànam |

#<sàsravàlambanàþ sve ca tçtãye 'pyanu÷erate  // Abhidh-d_334 //>#

nirodhadar÷anaprahàtavyaü tçtãyaü vij¤ànam | tatràpyete ca trayo nirodhadar÷anaheyà÷ca sàsravàlambanàþ ||

#<parivçtte tu kàmàptàþ saüskçtàrthàvalambinaþ  />#

parivçtte tu vij¤àne kàmàvacarà÷catvàro nikàyàþ, nirodhadar÷anaheyàlambanà÷ca sàsravàlambanàþ | ye hyanàsravàlambanàste nirvàõàlambane vij¤àne 'nu÷erate, na vij¤ànàlambane |

#<÷eùaü pårvavadàkhyeyam>#

pårve catvàro nikàyàþ, duþkhasamudayamàrgabhàvanàheyà÷cànu÷erata ityarthaþ |

#<caturthe 'pi tçtãyavat  // Abhidh-d_335 //>#

caturthe 'pi khalu màrgadar÷anaheye vij¤àne kàmàvacaràstrayo màrgadar÷anaheyà÷ca sàsravàlambanà råpàvacaràþ savatragà bhàvanàheyà÷ca ||

#<parivçtte tu kàmàptà÷catvàro 'nyatra pårvavat  />#

parivçtte tu khalu vij¤àne kàmàvacarà÷catvàro nirodhadar÷anaheyaü (%<Jaini_288>%) muktvà | råpàvacaràstrayo duþkhasamudayadar÷anabhàvanàheyàþ | àråpyàþ sarvatragàþ bhàvanàheyà÷ca | samàptaü kàmàvacaraü vij¤ànam ||

#<råpàpte prathame 'dhastàt trayaþ sve khalvapi trayaþ  // Abhidh-d_336 //>#

#<àråpyàþ sarvagàþ sàrdhaü bhàvanàpathasaükùayaiþ   />#

råpàvacare prathame khalu vij¤àne kàmàvacaràstrayo duþkhasamudayavisabhàgadhàtvàlambanàþ saüprayogataþ | asarvatragàstvàlambanato bhàvanàheyà÷ca sve ca trayaþ | eta evàråpyàþ sarvatragà bhàvanàheyà÷ca |

#<parivçtte trayo 'dhastàt>#

duþkhasamudayadar÷anabhàvanàheyàþ |

#<catvàra÷ca svadhàtutaþ  // Abhidh-d_337 //>#

màrgadar÷anaheyà÷ca duþkhasamudayànvayaj¤ànakùàntisaüprayukte vij¤àne ||

#<àråpyàptà÷ca catvàro nikàyà anu÷erate  />#

duþkhasamudayayoþ màrgadar÷anamithyàdçùñyàdisaüprayuktacittàlambanatvàt |

#<tadvadeva dvitãye 'pi pa¤came 'pi tathaiva ca  // Abhidh-d_338 //>#

dvitãye 'pi khalu kàmàvacararåpàvacaràstrayo duþkhasamudayabhàvanàheyàþ | àråpyàþ sarvagà bhàvanàheyà÷ca ||

#<sàsravàlambanàþ sve ca tçtãye 'pyanu÷erate  />#

yathà nirdiùña iti |

#<parivçtte tu råpàptàþ saüskçtàrthàvalambinaþ  // Abhidh-d_339 //>#

nirodhadar÷anaheyà asaüskçtàlambanàn muktvà ||

#<anyattu pårvavajj¤eyaü caturthe 'pi tçtãyavat  />#

kàmàvacaràþ trayo duþkhasamudayabhàvanàheyàkhyàþ, àråpyàvacarà÷catvàraþ, nirodhàkhyaü muktvà | 'caturthe 'pi' màrgadar÷anaheye 'tçtãyavat' draùñavyam | yathà tçtãye sàsravàlambanàþ svanaikàyikà adhikãbhavanti, tathà caturthe 'pi sve sàsravàlambanà adhikãbhavanti |

(%<Jaini_289>%)
#<tçtãyavatparàvçtte>#

catvàro duþkhasamudayamàrgadar÷anabhàvanàheyàkhyàþ råpàvacaràþ, kàmàvacaràsrayaþ, àråpyàvacarà÷catvàro nirodhadar÷anaheyaü muktvà | màrgàcca trayaþ | samàptaü råpàvacaram |

#<àråpyàdye nibodhayet  // Abhidh-d_340 //>#

#<sve trayaþ kàmadhàtvàptà råpàptà÷ca trayastrayaþ  />#

sve trayo duþkhasamudayadar÷anabhàvanàheyàþ kàmàptàþ eta eva | råpàptà÷ca eta eva trayaþ |

#<råpàptavatparàvçtte dvitãye pa¤came tathà  // Abhidh-d_341 //>#

paràvçtte 'pi trayo nirodhamàrgadar÷anaheyau hitvà | råpyàråpyà÷catvàro nirodhadar÷anaheyaü muktvà ||

yathà prathame dvitãye pa¤came ca,

#<tçtãye khalvapi sve ca sàsravàrthàvalambinaþ  />#

tçtãye 'pi khalveta eva 'sve ca sàsravàrthàvalambinaþ' |

#<paràvçtte svadhàtvàptàþ saüskçtàrthàvalambinaþ  // Abhidh-d_342 //>#

paràvçtte khalu sarve ' 'råpyàvacarà asaüskçtàlambanànmuktvà ||

#<anyattvàdyavadàkhyeyaü caturthe 'pi tçtãyavat  />#

kàmàvacararåpàvacaràþ pårvavadàkhyàtavyàþ | 'caturthe 'pi tçtãyavat |' sve sàsravàlambanàstvatràdhikã bhavanti |

#<àdyavattu paràvçtte vij¤àne nirdi÷ed budhaþ  // Abhidh-d_343 //>#

paràvçtte khalu vij¤àne àdyavatkàmàvacaràstrayaþ, nirodhamàrgadçggheyau hitvà | råpàvacarà÷catvàraþ, nirodhadar÷anaheyaü muktvà | aprahàtavyadharmàlambane vij¤àne nirodhamàrgadar÷anaheyànàsravàlambanasaüprayukte | tatra traidhàtukàstrayo 'nu÷erate | àlambanàlambanaü tu duþkhasamudayamàrgadar÷anabhàvanàheyeta nikàyenàlambate | nirodhadar÷anaheyena ca sàsravàlambanenàlambyate | tatra saüskçtàlambanà÷catvàro nikàyàþ, nirodhàlambanaü muktvà | te hi nirvàõàlambane vij¤àne nànu÷erate, vij¤ànàlambane tu ||

(%<Jaini_290>%)
samàptàni ùoóa÷acittàni | teùu cànu÷ayanida÷aþ kçtaþ | adhunà cakùurindriyàdãnàü vaktavyaþ | so 'yamupadi÷yate-

#<bhàvanàpathahàtavyo nikàyaþ sarvagaiþ saha  /
anu÷ete dvidhàtvàpto vyàråpyà÷cakùurindriye  // Abhidh-d_344 //>#

cakùurindriye khalu bhàvanàheyàþ sarvatragà÷cànu÷ayàþ kàmàvacararåpàvacarà anu÷erate | evaü yàvatkàyendriye cakùurdhàtau råpadhàtau cakùurvij¤ànadhàtau yàvadvistareõa kàyavij¤ànadhàtau yàvadråpaskandhe vàcyam ||

adhunà cakùurindriyàlambane vij¤àne vaktavyàþ-

#<nikàyàþ kàmaråpàptà÷cakùurindriyagocare  /
duþkhahetudçgabhyàsaprahàtavyàstrayastrayaþ  // Abhidh-d_345 //>#

#<àråpyà bhàvanàheyàþ sarvagà÷cànu÷erate  />#

cakùurindriyàlambane khalu vij¤àne kàmàvacararåpàvacaràþ duþkhasamudayadar÷anabhàvanàprahàtavyàþ, àråpyàvacarà÷ca bhàvanàprahàtavyàþ, sarvatragà÷cànu÷erate |

#<parivçtte tu catvàraþ samadçkkùayavarjitàþ  // Abhidh-d_346 //>#

cakùurindriyàlambanàlambane tu vij¤àne catvàro nikàyà anu÷erate | nirodhadar÷anaheyaü hitvà | taddhi cakùurindriyàlambanaü vij¤ànaü sarvatra saüprayuktam | tadapyàlambanaü sarvatragàõàm | evaü trayaþ paràvçtte |

dviùparàvçtte tu cakùurindriyaü khalvàlambanaü duþkhasamudayadharmaj¤ànakùàntisaüprayuktasya cittasya | tatpunaràlambanaü kàmàvacaramàrgadar÷anaprahàtavyam | mithyàdçùñivicikitsàvidyàtatsaüprayuktànàü vij¤ànànàm | teùu vij¤àneùvanàsravàlambanàþ saüprayogataþ, sàsravàlambanàstvàlambanato 'nu÷erate | evaü caturtho nikàyo vardhate màrgadar÷anaheyaþ | tadevaü sati kàmàvacarà÷catvàraþ, àråpyàvacarà÷catvàraþ, sarve 'bhisamasya traidhàtukà÷catvàro bhavanti |

àkà÷ànantyàyatanasya khalu ku÷alasya cakùurindriyamàlambanam | tatràråpyàþ sarvatragà bhàvanàheyà÷cànu÷erate | tatràpi sarvatragasaüprayukte cetasi asarvatragà vardhanta iti trayo bhavanti | duþkhasamudayàlambanaj¤ànakùàntisaüprayuktasya ca vij¤ànasya cakùurindriyamàlambanam | tadàrupyamàrgadar÷anaprahàtavyasya mithyàdaùñyàdisaüprayukttasya vij¤ànasyàlambanam | tatra te 'nàsravàlambanàþ saüprayogataþ, sàsravàlambanàþ àlambanataþ | evamàråpyàvacarà api catvàro nikàyà bhavantãti ||

(%<Jaini_291>%)
#<duþkhendriye tu kàmàptaþ svaireva saha sarvagaiþ  /
tadgocare tu vij¤àne nikàyà anu÷erate  // Abhidh-d_347 //>#

#<kàmàpannàstrayo råpàþ sarvagàbhyàsasaükùayàþ  /
paravçtte tu catvàraþ kàmàptà anu÷erate  // Abhidh-d_348 //>#

#<trayo råpabhavàdantyàdbhàvanàheyasarvagàþ  /
sakalà dviùparàvçtte÷catvàra÷cànu÷erate  // Abhidh-d_349 //>#

#<sukhendriye tadàlambe citte tadgocare 'pi ca  /
kàmàdyàptàþ yathàyogaü sarvagà÷cànu÷erate  // Abhidh-d_350 //>#

tatra tàvat | sukhendriyaü saptavidham | kàmàvacaraü bhàvanàprahàtavyam, råpàvacaraü pa¤caprakàram, anàsravaü ceti | tadetatsamàsato dvàda÷avidhasya vij¤ànasyàlambanaü bhavati | kàmàvacarasya catuùprakàrasya anyatra nirodhadar÷anaheyàt, råpàvacarasya pa¤caprakàrasya, àråpyàvacarasya dviprakàrasya màrgadar÷anabhàvanàheyasya anàsravasya ca | idaü dvàda÷avidhaü sukhendriyàlambanaü vij¤ànam | tatra yathàyogaü kàmàvacarà÷catvàro nikàyàþ råpàvacaràþ saüskçtàvalambanàþ, àråpyàvacarau dvau nikàyau, sarvatragà÷cànu÷ayà anu÷erata iti |

tatpunaþ sukhendriyàlambanaü vij¤ànaü yasya cittasyàlambanaü taccittaü sukhendriyà lambanàlambanam | tasmin katyanu÷ayànu÷erate ? tatkhalu sukhendriyàlambanaü (%<Jaini_292>%) dvàda÷avidhaü cittaü katamasya vij¤ànasyàlambanam ? tasyaiva ca dvàda÷avidhasyàråpyàvacarasya ca bhåyo dviprakàrasya duþkhasamudayadar÷ana prahàtavyasya | idaü caturda÷avidhaü sukhendriyàlambanaü vij¤ànam | tatràråpyàvacarau duþkhasamudayadar÷anaheyau vardhayitvà kàmàvacarà àråpyàvacarà÷ca catvàro nikàyàþ, råpàvacarà÷ca saüskçtàlambanà anu÷ayànu÷erata iti 'yathàyoga'- vacanàt, 'api'÷abdàcca draùñavyam ||

#<tridhàtusaügçhãtàstu sakalà manaindriye  /
tadàlambini vij¤àne sarvasaüskçtagocaràþ  // Abhidh-d_351 //>#

manaindriye khalu sarvatraidhàtukàþ ye 'pi te nirvàõàlambanàste 'pi saüprayogataþ | manaindriyàlambanaü khalu vij¤ànaü saüskçtàlambanam | atastatra saüskçtàlambanàste 'nu÷ayà anu÷erate |

#<saüskçtàlambanà eva parivçtte 'nu÷erate  /
vi÷eùo dviþparàvçttau vidyate 'tra na ka÷cana  // Abhidh-d_352 //>#

pårvanãtyà vàtra parivçtte 'nu÷ayakàryaü boddhavyam | dviùparàvçtte 'pyatra na ka÷cidvi÷eùa iti draùñavyam ||

adhunà ùoóa÷ànàü cittànàü kasya cittasya samanantaraü kati cittànyutpadyanta ityupadi÷yate |

#<duþkhaü dar÷anaheyàde÷cittàccittàni kàminaþ  /
bhavatyanantaraü ùaó và tasyorddhvaü pa¤ca pa¤ca và  // Abhidh-d_353 //>#

kàmadhàtåpapannasya duþkhadar÷anaheyàde÷cittàdanantaraü svabhåmikàni pa¤ca, ùaùñhaü ca bhàvanàprahàtavyaü prathamadhyànasàmantakàt | sa yadà kàmadhàto÷cyutvà råpadhàtàvupapadyate tasya tatratyàni pa¤ca bhavanti | evamàråpyeùåpapadyamànasyàråpyàõi pa¤ca bhavantãti ||

#<råpadhàtåpapannasya cittàni tu vinirdi÷et  /
ekaü và pa¤ca và ùaó và sapta và yadi và da÷a  // Abhidh-d_354 //>#

(%<Jaini_293>%)
tatra 'ekam' vãtaràgasyoparisàmantakàdbhàvanàmayam | 'ùaó' vãtaràgasya kàmàvacaraü bhàvanàprahàtavyaü nirmàõacittaü prathamadhyànaphalam | 'pa¤ca' svabhaumàni | 'sapta và' uparisàmantakàdbhàvanàprahàtavyaü ku÷alaü sàsravam | 'da÷a và' råpebhyaþ pracyutasya kàmaråpeùåpapadyamànasyeti ||

#<àråpyadhàtujàtasya cittànãmàni lakùayet  /
svadhàtukàni pa¤caiva cyutikàle da÷ànyataþ  // Abhidh-d_355 //>#

råpakàmeùåpapadyamànasya tatratyàni da÷a bhavanti | svàni pa¤ca pa¤cànyataþ | gatametat ||

idànãü vaktavyam | atha yadidaü sànu÷ayaü cittamuktaü tatkatham ? ityatràbhidhãyate-

#<sàcivyàdanu÷àyitvàccittaü sànu÷ayaü matam  /
dvidhà và kliùñamakliùñamekadhaivàpadi÷yate  // Abhidh-d_356 //>#

dvàbhyàü khalu prakàràbhyàü cittaü sànu÷ayamucyate | sàcivyabhàvenànu÷àyitvena ca | tatra kliùñaü dvàbhyàü kàraõàbhyàü sànu÷ayaü yadaprahãõakle÷am | akliùñaü punarekadhà sàcivyabhàvanaiveti | tatra kliùñaü cittamanu÷ayaiþ saüprayuktairaprahãõaiþ sànu÷ayaü tadàlambanai÷càprahãõaiþ |

kathamiha yo 'nu÷ayo yena cittena saüprayuktaþ sa khalvaprahãõastasmiü÷citte 'nu÷ete ? yàvaddhi tadanu÷ayànupràptivi÷eùeõa sà cittasantatiravaùñabdhà càdhiùñhità ca bhavati, niùyandaphalasya cànàgatasya tasyàü cittasantatau sabhàgaheturutpattaye kçtàspado bhavati, tàvadasàvanu÷ayasta÷miü÷cetasyanu÷eta ityucyate | tasya punaþ kle÷à÷ãviùasya pràptidraüùñràvabhaïge kçte vidyamàno 'pi san kle÷astasmiü÷cetasyanarthànutpàdanàt sannapi saüprayogataþ nànu÷eta ityucyate | (%<Jaini_294>%) nityaü ca tadàlambanato kàritràkaraõàt, tasminnàlambane màrgavidåùaõàkàradåùite àlambanato 'pi nànu÷eta ityucyate | na tu kadàcinmu¤je÷ãkàvaduddhçtya ÷akyate tasmàt kle÷aþ cittàtpçthakkartuü nirnà÷ayituü và svàlambanàdvà vimukhãkartum | uktaü hi- "yo dharmo yasya dharmasyàlambanaü kadàcitsa dharmastasya dharmasya nàlambanam ? àha- na kadàcit" iti | atastaccittaü sahàyabhàvena sànu÷ayaü sahàyabhàvasyàparityàgàt | na tvanu÷ayabhàvena sànu÷ayaü tatrànarthànutpàdanàt |

kataratpuna÷cittaü sànu÷ayam ? traidhàtukaü pratyekaü pa¤caprakàram | punaþ pratyekaü dvidhà bhidyate | sarvatragàsarvatragasàsravà nàsravàlambanakliùñàkliùñabhedaiþ |

tatra duþkhadar÷anaprahàtavyaü satkàyadçùñisaüprayuktam | tayà ca satkàyadçùñyà tatsaüprayuktayà càvidyayà sahàyabhàvena cànu÷ayàne ca sànu÷ayam | ÷eùaiþ svanikàyikaiþ samudayadar÷anaprahàtavyai÷ca sarvatragairanu÷ayabhàvenaiva | ÷eùarnobhayathà | evaü sarvaiþ duþkhadar÷anaprahàtavyaüþ samudayadar÷anaprahàtavyai÷ca saüprayuktaü cittaü yathàyogamabhyåhitavyam |

nirodhadar÷anaprahàtavyaü mithyàdçùñisaüprayuktam | tathaiva tatsaüprayuktayà càvidyayobhayathà | ÷eùaiþ svànikàyikasàsravàlambanaiþ sarvatragai÷cànu÷ayabhàvenaiva | svànikàyikànàsravàlambanaistadanyai÷ca nobhayathà | evamanyairnirodhadar÷anaprahàtavyaiþ màrgadar÷anaprahàtavyai÷ca yathàsaübhavaü vaktavyam |

bhàvanàprahàtavyaü ràgasaüprayuktam | tenaiva tatsaüprayuktayà càvidyayobhayathà | ÷eùairbhàvanàprahàtavyaiþ sarvatragai÷cànu÷ayairbhàvanairvà | anyairnobhayathà | evamanyadbhàvanàheyasaüprayuktamapi yathàyogaü vàcyam |

akliùñantu svànikàyikaiþ sarvatragai÷cànu÷ayabhàvenaiva sànu÷ayamiti ||

kaþ punareùàmanu÷ayànàü pravçttyanukramaþ ? taducyate | mohastàvat sarvakle÷àgraõã, tasmàtkle÷apuroyàyinaþ |

#<mohàtsatkàyadçktasyà antagràhekùaõaü tataþ  /
kàïkùàmithyekùaõaü tasyàþ ÷ãlàmar÷astato dç÷aþ  // Abhidh-d_357 //>#

(%<Jaini_295>%)
#<ràgaþ svadç÷i màna÷va dveùo 'nyatra pratàyate  /
j¤eyaþ pravçttibàhulyàdevameùàmanukramaþ  // Abhidh-d_358 //>#

iha tàvad bàlasya pa¤copàdànaskandhàtmake duþkhe saümugdhasya phalabhåtàn pa¤copàdànaskandhànajànataþ satkàyadçùñiråpajàyate | sattvajãvapudgalàtmagràhayogena | tato 'sya tacchà÷vatocchedàntagràhalakùaõàntagràhadçùñiþ | tasyaivaü bhavati- yadi tàvadayaü nityo 'vikàrã puruùaþ kiü dharmeõa yaþ sukhena nànugçhyate, duþkhena và notpãóyate | athàyamucchedadharmànityastathàpi kiü dharmeõeti vicàrayataþ kàïkùotpadyate | kàïkùàpravçddhyà mithyàdar÷anamàvahati | tadakàraõe kàraõàbhinive÷ànnihãnaü càgrato grahaõàt ÷ãlavratadçùñiparàmar÷àvàkarùati | tato 'sya 'ràgaþ svadç÷i màna÷ca dveùo 'nyatra pratàyate |' tasya khalu mithyàdar÷anabhåtagrahàvedha ÷àda÷reyasi ÷reyobuddhyà pravçttasyànagre càgryabuddhyabhiniviùñasya svapakùe ràgo bhavati parapakùe ca dveùaþ pravartate | ityataþ tat 'j¤eyaþ pravçttibàhulyàdevameùàmanukramaþ' ||

vayaü tu pa÷yàmaþ

#<sadasanmitrayogàttu tadvçttyaniyamo mataþ  />#

kalyàõamitrapàpamitrasaüsargàddhi pràyeõa ÷raddhàdãnàü guõànàmeùàü ca kle÷ànàü samudàcàrapravçttiþ àcàryàõàmabhimateti | sa punareùaþ-

#<kle÷a utpadyate ka÷citsaüpårõaiþ kàraõaistribhiþ  // Abhidh-d_359 //>#

hetuprayogaviùayabalaiþ ka÷cit tribhirutpadyate | ka÷cid dvàbhyàmiti | (%<Jaini_296>%) tatra hetubalaü sabhàgasarvatragàdihetubhàvanàgatotpattaye vartamànapràptyutsarge meghikàdinidar÷anàt | prayogabalamapyayoni÷o manaskàràdisaünidhànam | pratyayabalamaparij¤àtaviùayàbhàsagamanaü nidar÷anamarhatparihàõisåtramiti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau

pa¤camasyàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_297>%)
pa¤camàdhyàye

tçtãyapàdaþ |

atha ya ime bhagavatà traya àsravà àkhyàtàþ- "kàmàsravo bhavàsravo 'vidyàsrava÷ca |" eùàü kaþ svabhàvaþ ? tadidamàrabhyate-

#<vyavidyàþ sakalàþ kle÷àþ kàme kàmàsravo mataþ  /
styànauddhatye ca hitvordhvaü samànatvàdbhavàstravaþ  // Abhidh-d_360 //>#

sarve hyete samànà nivçtàvyàkçtatvàdantarmukhapravçttatvàcca |

#<avidyàkhyastu målatvàdavidyà sàrvadhàtukã  />#

avidyà khalu saüsàramålam | uktaü hi bhagavatà- "avidyàpratyayàþ saüskàràþ |" tathà- "yàþ kà÷cana durgatayo 'smilloke paratra ca |

sarvàstà avidyàmålikàþ " iti |

tatra tàvatkàmàsravaþ ekacatvàriü÷ad dravyàõi | ràgapratighamànàþ pratyekaü pa¤caprakàratvàt pa¤cada÷a bhavanti | vicikitsàþ catasraþ | dçùñayo dvàda÷a | da÷a paryavasthànàni | ityetànyekacatvàriü÷ad dravyàõa kàmàsrava ityàkhyàyate |

(%<Jaini_298>%)
bhavàsravaþ catuùpa¤cà÷ad dravyàõi | ràgamànau viü÷atiþ | aùñau vicikitsàþ | caturviü÷ati dçùñayo 'vidyàü hitvà | dve ca paryavasthàne styànauddhatyàkhye, paratantratvàt |

avidyàsravaþ pa¤cada÷adravyàni | tàni piõóenàùñottaraü dravya÷atamàsravàõàü svabhàvaþ |

#<tathaughayogà dçgvarjjaü tatpçthaktvantu pàñavàt  // Abhidh-d_361 //>#

kàmàsrava eva khalu kàmaughaþ kàmayoga÷ca | dçùñã varjayitvà | dçùñayastu pañutvàtpçthagogheùu yogeùu ca vyavasthàpyante | haraõa÷leùaõakàryapradhànabhåtà hi dçùñayaþ | yathà hi sarve kle÷àþ dçùñivarjyàþ, apaharanti ÷leùayanti ca (%<Jaini_299>%) tathaivaikàkinyo 'pi dçùñaya iti | tadevaü sati kàmaugha ekànnatriü÷at dravyàõi | ràgapratighamànàþ pa¤cada÷a | vicikitsà÷catasraþ | da÷a paryavasthànànãti |

bhavaugho 'ùñàviü÷atirdravyàõi | ràgamànà viü÷atiþ | vicikitsà aùñau | dçùñyoghaþ ùañtriü÷ad dravyàõi | avidyaughaþ pa¤cada÷adravyàõi | evameva yogà draùñavyàþ ||

#<sàvidyà dve upàdàne yathàktau dve tu dçïmaye  /
catasro 'pyekamantyaikaü kumàrgàdisamà÷rayàt  // Abhidh-d_362 //>#

#<÷eùàstraidhàtukàstvantye sàtmabhàvapravçttitaþ  />#

tatra kàmayoga eva sahàvidyayà kàmopàdànaü catustriü÷ad dravyàõi | ràgapratighamànàvidyà viü÷atiþ | vicikitsà÷catasraþ | da÷aparyavasthànàni |

bhavayoga eva sahàvidyayà àtmavàdopàdànam, aùñàtriü÷ad dravyàõi | ràgamànàvidyàstriü÷at | vicikitsà aùñau |

(%<Jaini_300>%)
dçùñiyogàcchãlavrataü niùkçùya dçùñyupàdànaü tri÷ad dravyàõi | ÷ãlavratopàdànaü ùaódravyàõi | kasmàtpunaretad dçùñibhyo niùkçùñam ? 'kumàrgàdisamà÷rayàt |' màrgapratidvandvabhåtaü hyetadubhayapakùavipralabhbhakaü ca | gçhiõo 'pi hyanena vipralabdhàþ ana÷anàdibhiþ svargamàrgasaüj¤ayà | pravrajità apãùñaviùayavivarjane ÷uddhipratyàgamanàditi |

'÷eùàstraidhàtukàþ |' dçùñayo dçùñyupàdànam | traidhàtukà÷ca ÷ãlavrataparàmar÷àþ paràmar÷opàdànam | kàmàsravastu ekadhàtukaþ | bhavàsravastu dvidhàtukaþ | tasmàdeva tat 'antyam' dvayaü sàrvadhàtukameva | 'àtmabhàvapravçttitaþ |' àtmabhàvàlambanapravçttaü khalvetaditi |

te khalvete anu÷ayàþ

#<saüyojanàdibhiþ ÷abdairdar÷itàþ pa¤cadhà punaþ  // Abhidh-d_363 //>#

saüyojanabandhanànu÷ayopakle÷aparyavasthànabhedena pa¤cadhà bhittvoktàþ |

#<nava saüyojanànyasminnãrùyàmàtsaryameva ca  /
dravyàmarùaõasàmànyàd dç÷aþ saüyojanadvayam  // Abhidh-d_364 //>#

#<÷eùàõyanu÷ayàþ pa¤ca>#

nava khalu sayojanàni såtra uktàni- anunayapratighamànàvidyàdçùñiparàmar÷avicikitserùyàmàtsaryasaüyojanàni |

(%<Jaini_301>%)
tatrànunayasaüyojanaü traidhàtuko ràgaþ | evamanyàni yathàyogaü vaktavyàni | dçùñisaüyojanaü tisro dçùñayaþ paràmar÷asaüyojanaü dve dçùñã |

kiü punaþ kàraõaü saüyojaneùu tisro dçùñayo dçùñisaüyojanaü pçthaguktam ? dve punardçùñã paràmar÷asaüyojanaü pçthagiti ? taducyate- 'dravyàmarùaõasàmànyàd dç÷aþ saüyojanadvayam |' aùñàda÷adravyàõi khalu tisro dçùñayaþ | aùñàda÷aiva dve paràmar÷adçùñã | dvayo÷ca nàmasàmànyam | tasmàdetad dvayamekaü saüyojanamuktamiti |

punarapyanyatra bhagavànsaüyojanam

#<pa¤cadhà pa¤cadhà punaþ  /
jagàdàvarabhàgãyamårdhvabhàgãyameva ca  // Abhidh-d_365 //>#

(%<Jaini_302>%)
#<àdyantye dve dç÷au kàïkùàkàmacchando dvireva yaþ  />#

tatra pa¤ca saüyojanànyavarabhàgãyàni | tadyathà- satkàyadçùñiþ ÷ãlavrataparàmar÷o vicikitsà kàmacchando vyàpàda iti | ete hi kàmadhàtuhitatvàdavarabhàgãyà ityucyante | avarà hi kàmadhàtåretàni ca tadanuguõàni | yasmàt

#<dvàbhyàü kàmànatikràntiþ punarànayanaü tribhiþ  // Abhidh-d_366 //>#

kàmacchandavyàpàdàbhyàü kàmadhàtuü nàtikràmati | satkàyadçùñyàdibhistribhiratikrànto 'pi punaràvartate dauvàrikànucarasàdharmyàt |

anye punaràhuþ- tribhiþ sattvàvaratàü nàtikràmati pçthagjanatvam, dvàbhyàü dhàtvavaratàü kàmadhàtumiti |

yadà khalu strotaàpannasya paryàdàya trisaüyojanaprahàõe ùañ kle÷àþ prahãõàþ kimarthaü tisro dçùñãrapahàya trayamevàha satkàyadçùñiü ÷ãlavrataparàmar÷aü vicikitsàü ca ? taducyate-

(%<Jaini_303>%)
#<dvyekadçggheyakàryokterdçùñiheyamukhagrahàt  /
sarvadçggheyabhàktve 'pi trayametadudàhçtam  // Abhidh-d_367 //>#

pravartakagrahaõe khalu pravartyamapi gahãtaü bhavati pradãpàlokavat | tatra satkàyadçùñyà tatpravartitàntagràhadçùñirgçhãtà | ÷ãlavrataparàmar÷eõa dçùñiparàmar÷aþ pravartitaþ | vicikitsayà mithyàdçùñiþ pravartità | ato hetugrahaõàtkàryagrahaõaü veditavyam |

athavà trividhà kle÷àþ- ekaprakàràþ, dviprakàràþ, catuùprakàrà÷ca | tatra satkàyadçùñyà ekaprakàrà gçhãtàþ | ÷ãlavrataparàmar÷ena dviprakàràþ | vicikitsayà catuùprakàràþ gçhãtà bhavantãti ||

vayaü bråmaþ-

#<sarvànarthanidànatvànmàrgapratyarthibhàvataþ  /
tathyohàvidhuratvàcca trisaüyojanade÷anà  // Abhidh-d_368 //>#

satkàyadçùñiþ khalu sarvànarthamalànàü kle÷asya ca bhavatrayasya ca målam | atastayotkhàtayà sarvànarthavçkùasyotsàdanaü bhavati | màrgasya ca sadbhåtasya pratyarthibhåtaþ kumàrgàvalambã ÷ãlavrataparàmar÷aþ | tena prahãõena sanmàrgeõa mokùapuraprave÷o bhavati | samyagdçùñyàdimàrgapratipattipratibandhabhåtà ca vicikitsà | (%<Jaini_304>%) tayà prahãõayà samyagdçùñisaükalpapuraþsaro màrgo nirvibandhaþ pravartate | ityaùñà÷ãtyanu÷ayaprahàõe 'pi sati trayàõàmeva grahaõam |

vaibhàùàþ punaþ pa÷yanti- mokùàntaràyàþ trayodbhàvanàþ | yathà khalu trayo 'ntaràyà màrgagamane bhavantyagantukàmatànyamàrgagrahaõaü màrgabahutvasaüdehàcca màrgagamanàpratipattiþ | evaü mokùagamane trayo 'ntaràyà bhavanti | satkàyadçùñyà mokùàduttràsaü gatasyàgantukàmatà bhavati | ÷ãlavrataparàmar÷enànyamàrgagrahaõàt màrgavibhràntiþ | vicikitsà màrgasaü÷aye sati màrgàpratipattirityeùàü mokùagamanàntaràyàõàü prahàõaü strotaàpannasya dyotayadbhagavànkle÷atrayasyaiva grahaõamakàrùãditi ||

yathà ca pa¤cavidhamavarabhàgãyaü saüyojanamuktavàüstathà pa¤cordhvabhàgãyànisaüyojanànyàkhyàtavàn såtre |

#<dvau råpàråpajau ràgau mànamohoddhavàstrayaþ  />#

pa¤ca khalurdhvabhàgãyàni saüyojanàni | tadyathà- råparàgaþ, àråpyaràgaþ, auddhatyam, màno 'vidyà ca | eùàmaprahãõànàü årdhvadhàtudvayaü nàtikràmanti sattvàþ | samàptaþ saüyojanàdhikàraþ |

bandhanànãdànãmucyante | trãõi bandhanàni | ràgo bandhanaü dveùo moho (%<Jaini_305>%) bandhanam | ebhistraidhàtukàþ sattvàþ saüsàracàrake baddhàþ yathàyogam | kasmàtpunaretàni bandhanànãtyuktàni ? taducyate-

#<trivedanànu÷àyitvàd dçóhatvàdbandhanatrayam  // Abhidh-d_369 //>#

trivedanàva÷àtkhalu bandhanatrayamuktam | tatra sukhàyàü vedanàyàü ràgo 'nu÷erate | duþkhàyàü dveùaþ | aduþkhàsukhàyàü mohaþ | ete ca trayo målakle÷àþ ùaóvij¤ànabhaumàþ pa¤caprakàràþ | tasmàdete dçóhatvàd bandhana÷abdenoktàþ ||

punaranye bhagavatà såtre-

#<dvipakùagranthanàd granthà÷catvàraþ samudàhçtàþ  /
abhidhyàkhyàstathà dveùaþ paràmar÷advayaü tathà  // Abhidh-d_370 //>#

tatra gçhã abhidhyayà viùayeùu grathitastadvyàghàtakartçùu vivàdamàrabhamàno dveùeõànubadhyate | pravrajitaþ ÷ãlavrataparàmar÷agrathitastadapavàda÷ravaõàdidameva satyamiti satyàbhinive÷aparàmar÷ena dçùñiparàmar÷àkhyena badhyate | iti catvàro bhavanti ||

uktàþ kle÷àþ |

(%<Jaini_306>%)
#<upakle÷àstu vij¤eyàþ saürambhàdyà yathoditàþ  /
sarve và caitasàþ kliùñàþ saüskàraskandhasaüj¤itàþ  // Abhidh-d_371 //>#

ye tàvatkhalu kle÷à upakle÷à api te cittopakle÷anàt | iha tu paryavasthànakle÷amalasaügçhãtàþ kùudrakavastukoddiùñà veditavyàþ | ye 'pi cànye caitasikàþ saüskàraskandhasaügçhãtàþ te 'pyupakle÷à ityàkhyàyante ||

ke punaste kle÷amalàþ kàni và paryavasthànàni ? tatra tàvat-

#<målakle÷amalàstvanye ùaóupakle÷asaüj¤itàþ  />#

ta ime ucyante-

#<÷àñhyopanàhapradà÷amàyàmadaviheñhanàþ  // Abhidh-d_372 //>#

(%<Jaini_307>%)
tatra cittakauñilyaü ÷àñhyaü cittasyànçjutà vakrãbhàvaþ | upanàhaþ pratighaniùyando vairànubandhakçdrandhràvadhànatà | santoùyamànasyàpyadharmadçóhagràhità pradà÷aþ | paràbhisandhànàya mithyopadar÷anakàrã parava¤canàmàyà | cittasmayo madaþ | saturåpakulabalabhogayauvanàrogyaparijanasaüpattisaüràgajaþ pramàdàspadaü vividhendriyavibhramotpàdajanakaþ | sattvavyàpàdo vihiüsà viheñhanetyarthàntaram | uktàþ ùañ kle÷amalàþ ||

(%<Jaini_308>%)
da÷a paryavasthànànyucyante |

#<mrarkùyerùyàhryanapatràpyastyànamiddhoddhavakrudhaþ  /
màtsaryaü kukçtatvaü ca da÷adhà paryavasthitiþ  // Abhidh-d_373 //>#

ete hyanubandhàdàróhyànnànu÷ayàþ | na hyeùàmanubandhadàróhyamastyanu÷ayàstu dçóhànubandhàþ | tasmàdetàni kàlàntaramàtraü cittaparyavasthàpanàt paryavasthànànãtyucyante |

avadyaü chàdayataþ cittàpalepo mrakùaþ, cittaü mrakùayatãti mrakùaþ | parasampattyamarùaõamãrùyà | akàryaü kurvataþ svàtmànamavekùyàlajjanàhrãþ | (%<Jaini_309>%) paramapekùyàlajjanànapatràpyam | kàyàkarmaõyatà styànaü tandrãparyàyavacanam | kàyacittàkarmaõyatà middhaü cittàbhisaükùepaþ svapnàkhyaþ, sa tu kliùña eva paryavasthànam | cittàvyupa÷àntirauddhatyam | paràpakàranimittodbhavo 'parityàgayogena caõóãbhàvaþ krodhaþ | svavastunyàgraho màtsaryam, matto mà saredetaditi niruktiþ | kukçtabhàvaþ kaukçtyam | ityenàni da÷a paryavasthànàni ||

athaiùàmupakle÷amalaparyavasthànànàü kaþ kasya ràgàdermålakle÷asya niùyandaþ ? tadidamàrabhyate ||

#<ebhyo 'nunayaniùyandà àhrãkyauddhatatàdayaþ  />#

ime khalåpakle÷àþ ràganiùyandàþ | yaduta- ahrãkyauddhatyamadamàtsaryakuhanàlapanànaimittikatànaiùpe÷ikatà làbhena làbhasya ni÷cikãrùatà pàpecchatà mahecchatecchasvità kàmaj¤àtijanapadavitarkapàpamitratàdayaþ |

(%<Jaini_310>%)
tatràhrãkyànapatràpyamadà vyàkhyàtalakùaõàþ | làbhasatkàraya÷olobhàdabhåtaguõadar÷anàrthamãryàpathavikalpakçccaittavi÷eùaþ kuhanà | làbhàdyarthameva guõapriyàlapanakçllapanà | upakaraõàrthitvanimittadar÷anakçccaittavi÷eùo naimittakatà | paraguõavaddoùavacananiùpeùaõakçdeva caitasiko naiùpeùikatà | labdhalàbhakhyàpanenànyalàbhani÷cakãrùaõatà làbhena làbhasya ni÷cikãrùatà | parairabhåtaguõasambhàvanecchà pàpecchatà | làbhasatkàraparivàrapràrthanà mahecchatà |

lobhàtparairbhåtaguõasambhàvanecchà icchasvità | kàmaràgapratisaüyukto vitarkaþ kàmavitarkaþ | j¤àtisnehaparãtasya tadàvàhavivàhakçùivaõigràjasevàdãnàü gçhasandhàraõamupajãvanopàyànàü ràjataskaràdibhayapra÷amanopàyànàü ca vitarkàõàü vitarkaþ j¤àtivitarkaþ | paryàptajãvitopakaraõàparituùñasya lokamitratà, chandaràgàpahçtacetasasteùàü janapadànàü bhåmiramaõãyatàsubhikùakùematàpracuragorasekùuvikàragodhåma÷àlyàdãnàü vitarkaõàjjanapadavitarkaþ ÷ãladçùñyàcàravipannànàü ratikçtà saüsevà pàpamitratà |

#<mrakùànapatrapàstyànamiddhàdyà mohasaübhavàþ  // Abhidh-d_374 //>#

tatra 'mrakùànapatrapàstyànamiddhàþ' | 'àdi'grahaõàllayaþ, amanasikàrodanàdaratà, daurvacasyaü tandrã bhaktàsamatetyevamàdayaþ |

tatra layonàma doùaguõatyàgàrjanaü prati àtmaparibhavaja÷cittasaükocaþ | ku÷alàsamanvàhàra audàsãnyayogeõàmanasikàraþ | guõeùu guõavatsu càbahumànavçttiranàdaratà | (%<Jaini_311>%) dharmànu÷àstçùu sàsåyitapratimantrakçddaurvacasyam | jçmbhikodgamàdakùivartmastambhanidràspadaþ caittavi÷eùaþ styànàkhyà tandrã | ku÷alapakùànukålabhojanasamatàprativedha÷cetaso bhaktàsamatà ||

#<kaukçtyaü vicikitsotthaü krodhàdyà dveùasambhavàþ  />#

kaukçtyaü khalu yathoktalakùaõaü vicikitsàsamutthitam | krodhàdyà dveùaniùyandàþ | 'àdi'÷abdàdãrùyàkùàntyupanàhapradà÷asaürambhàdayaþ |

tatrerùyà pårvoktalakùaõà | sahyàsahiùõutàkùàntiþ | randhràvadhànànivçttirupanàhaþ | saütoùamànasyàpyadçóhagràhità pradà÷aþ | parànvimardiùataþ pàõipàdauùñhakapola÷arãrakampayonirbhràntamanasaþ kùobhaþ saürambhaþ | nimittamàtreõa sàtatyaviheñhanakçcchçïgã | nistanato 'bhãkùõavivàdakçtyaü stambhanatà | kàmyànviùayànanusmarato rativiparãtamanasaþ pravçttiraratiþ | cittàpai÷alyamanàrjavatà | vyàpàdàrtha prayukto vitarko vyàpàdavitarkaþ | vihiüsàsaüprayukto vitarkaþ vihiüsàvitarkaþ |

#<pramàdastambhamàrdva(?)kùya màyà÷àñhyavijçmbhikàþ  // Abhidh-d_375 //>#

#<kàyaduùñhålatàdyà÷ca j¤eyà vyàmi÷rasambhavàþ  />#

tatra doùapravaõasya guõànabhisaümukhyaü pramàdaþ | påjàrheùvasaünatiþ stambhaþ | parànurodhàtpàpànuvçttikçccaitto màrdvakùyam(?) | paràbhisandhànàya mithyopadar÷anakçccaitto màyà | cittakauñilyaü ÷àñhyam | kle÷asamutthitaþ kàyasyànamanavinamanakçccaitto vijambhikà | kle÷akçtà vividhàlambanasaüj¤à nànàtvasaüj¤àþ | ativãryabhaktàsamatànirjàtakàyavaiùamyàbàdhaþ kàyadauùñhulyam | kalyàõamitràõàü guõeùvananu÷ikùà asabhàgànuvartanatà | kle÷asamutthà parasampadvitarkaõà, parodayapratisaüyukto vitarkaþ | ityevamàdayo vyàmi÷rasamutthità draùñavyàþ |

#<pradà÷o dçkparàmar÷aniùyandaþ ÷añhatà dç÷aþ  // Abhidh-d_376 //>#

pårvoktalakùaõaþ pradà÷aþ paràmar÷aniùyandaþ | ÷àñhyaü dçùñisamutthitamiti ||

atha kaþ kle÷aþ kayà vedanayà saüprayujyate ? tadidamàrabhyate-

(%<Jaini_312>%)
#<saumanasyena ràgasya saüprayogaþ sukhena ca  />#

ràgaþ khalu sukhasaumanasyàbhyàü saüprayuktaþ |

#<dveùasya daurmanasyena duþkhena ca nigadyate  // Abhidh-d_377 //>#

saüyoga iti vartate | pratighaþ khalu duþkhadaurmanasyàbhyàü saüprayuktaþ ||

#<sarvairmohasya>#

mohasya tu pa¤cabhirapãndriyaiþ saüprayogaþ |

#<vittibhyàü caitasãbhyàmasaddç÷aþ  />#

mithyàdçùñirhi daurmanasyasaumanasyàbhyàü saüprayujyate, pàpakarmaõàü puõyakarmaõàü ca yathàkramam |

#<kàïkùà ca daurmanasyena>#

sàü÷ayito hi ni÷cayàkàïkùã daurmanasyena saübadhyate |

#<÷eùàõàü sumanastayà  // Abhidh-d_378 //>#

÷eùàstvanu÷ayàþ- catasro dçùñayaþ, màna÷ca | harùàkàravçttitvàtsaumanasyena saüprayuktàþ ||

#<upekùayà tu sarveùàm>#

sarve 'pyavi÷eùeõànu÷ayà upekùayà saüprayujyante | pravàhacchedakàle khalu kle÷ànàmava÷yamupekùà saümukhãbhavati |

#<kàmàptànàmayaü vidhiþ  />#

(%<Jaini_313>%)
kàmàvacaràõàü khalvanu÷ayànàmeùa vidhiþ draùñavyaþ |

#<ito 'nyadhàtujànàü tu pratibhåmyantaraü svakaiþ  // Abhidh-d_379 //>#

yasyàü yasyàü bhåmau yàvantãndriyàõi santi tatràpi càturvij¤ànakàyikà÷càturvij¤ànakàyikairmanobhåmikà manobhåmikaireva yathàsaübhavam ||

uktàþ kle÷ànàmindriyasaüprayogaþ | upakle÷ànàmucyate-

#<ãrùyayà daurmanasyena kaukçtyasya tathà krudhaþ  /
pradaùñe÷copanaddhe÷ca vihiüsàyàstathaiva ca  // Abhidh-d_380 //>#

daurmanasyena khalvãrùyàkaukçtyakrodhapradà÷opanàhavihiüsàþ saüprayujyante ||

#<màtsaryaü daurmanasyena saumanasyena kasyacit  />#

pràrthyamàno hyaprayacchan parasya jahrãyamàno durmanàyate | kecitpunaþ vyàcakùate- saumanasyena saüprayujyate lobhànvayatvena harùàkàravartitvàt |

#<dvàbhyàü màyà tathà ÷àñhyaü mrakùo middhaü tathaiva ca  // Abhidh-d_381 //>#

daurmanasyasaumanasyàbhyàü màyà÷àñhyamiddhàni saüprayujyante | kadàciddhi sumanàþ paraü va¤cayate | kadàciddurmanàþ | evaü yàvatsvapãti ||

#<madastu sumanaþskandhasukhàbhyàü saüprayujyate  />#

tçtãye dhyàne sukhenàdhastàtsaumanasyenordhvaü copekùayà | 'tu'÷abdasya vi÷eùaõatvàdayaü vi÷eùo labhyate |

#<àhrãkyamanapatràpyaü styànauddhatye ca pa¤cabhiþ  // Abhidh-d_382 //>#

(%<Jaini_314>%)
pa¤cabhirapãndriyaiþ àhrãkyànapatràpyastyànauddhatyàni saüprayujyante | eùàü caturõàü paryavasthànànàmaku÷alamahàbhåmikatvàt kle÷amahàbhaumikatvàcca ||

idamidànãü vaktavyam | ka eùàü kiü prahàtavyaþ ? yàni tàvadda÷a paryavasthànàni tebhyaþ-

#<àhrãkyamanapatràpyaü styànamiddhaü tathoddhavaþ  // Abhidh-d_383 //>#

..........abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau pa¤camàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ ||
..........pa¤camodhyàyaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_315>%)
ùaùñho 'dhyàyaþ

prathamaþ pàdaþ.....

..............rvaudàrikam | atastutpårvam | tato vedanàsmçtyupasthànaü dvàbhyàü sthålataraü vedanàskandhavat | tataþ cittasmçtyupasthànaü råpàdiprativij¤aptisvàbhàvyàtsulakùam | dharmàstu saüj¤àcetanàdyà saüprayuktàþ, pràptyàdayaþ viprayuktàþ, saüskçtà÷ca paramasåkùmàstasmàdante dharmasmçtyupasthànam | ata evotpattikramopi tathaiva |

(%<Jaini_316>%)
pràyeõa hi sattvàþ råpàdyupabhogaratatvàt mokùavimukhà bhavanti vedanàbhinanditvàt, sà càbhinandanà cittasyàdàntatvàt | taccàdàntatvaü ràgàdibhiþ | ÷raddhàdibhi÷ca dàntatvaü bhavati |

catuùñvamapi caturviparyàsapratipakùatvàt | a÷ucau ÷ucisaüj¤àviparyàsapratipakùo hi kàyaparãkùà | duþkhe sukhasaüj¤àviparyàsapratipakùo vedanàparãkùà | anitye nityasaüj¤àviparyàsapratipakùa÷cittaparãkùà, cittasya laghuparivartitvàt | anàtmanyàtmasaüj¤àviparyàsapratipakùo dharmaparãkùà | dharmasmçtyupasthànasya vaicitryàdekàtmasaüj¤àviparyàso nivartate | 'àdi'÷abdàccaturàhàrapa¤caskandhapratipakùatvàdyathàyogam ||

sa tadànãü yogàcàraþ

#<samastàlambinàntyena tànvettyadhruvatàdibhiþ  />#

sambhinnàlambanaü hi dharmasmçtyupasthànaü tricatuùpa¤caskandhàlambanatvàt | (%<Jaini_317>%) pa¤caskandhàlambanameva tu sàmànyàlambanamiti nirdi÷yate | tena tu catvàryapi smçtyupasthànànyabhisamasyànityato duþkhataþ ÷ånyato 'nàtmata÷ceti caturbhiràkàraiþ pratyavekùate | tataþ punaryogã kàyaü paramàõusaüghàtakùaõasantànabhedena prabhidya paramàõu÷aþ kùaõa÷a÷ca nirãkùate | kalalàdãnàü và bãjàdya÷ucyaïgàni pçthaïmi÷rãbhåtàni ca yogã råpàõi nimitteùu pa÷yati | tadårdhvaü tasyànityatvàdibhiþ sàmànyalakùaõena yathàyogaü sarvadharmakajàtãyatvàdhimokùe satyahaükàramamakàraviùkambhanaprahàõaü bhavati | tanprahàõàdràgàdayopi doùàþ ÷rutacintàmayàbhyàü j¤ànàbhyàü viùkambhyante |

katamena punaratra smçtyupasthànena kle÷àtyantakùayo bhavati ? bråmaþ |

#<kle÷àtyantakùayo 'ntyena saübhinnàlambanena và  // Abhidh-d_384 //>#

(%<Jaini_318>%)
saüsargasmçtyupasthànena khalu 'saübhinnàlambanena atyantakle÷aprahàõaü kriyate | 'và' ÷abdo vikalpàrthaþ ||

yasmàt-

#<asaübhinnàrtha viùayaü trayametad dvidheùyate  />#

sàsravànàsravabhedàt | tataþ punaþ skandhànanityàdinà

#<tasyaivaü pa÷yataþ sàkùàdudayavyayadar÷anam  // Abhidh-d_385 //>#

#<skandheùu jàyate pa÷càccakrabhramarikàdivat  />#

(%<Jaini_319>%)
eùà ca smçtyupasthànaku÷alamålaniùñhà | tasya khalvanityàkàramabhyasyataþ sarvasaüskàreùu pratikùaõamudayavyayadar÷anamutpadyate, 'cakrabhramarikàdivadi'ti |

#<sa pratãtyasamutpàdaü skandhànàü pratyavekùate  // Abhidh-d_386 //>#

tasya pratikùaõaü utpàdavyayaü pa÷yataþ evaü bhavati- kathaü caite saüskàràþ santànena pravartante nocchidyante | sa pratãtyasamutpàdaü pa÷yati traiyadhvikànàü saüskàràõàü hetuphalasambandhaniyamàvasthitànàm | tataþ punaþ pratãtyasamutpàdam ||

#<satyeùu pàtayitvataü tadà ka÷citparãkùate  /
tadanityatvaduþkhatve samavetya tataþ punaþ  // Abhidh-d_387 //>#

ekaikamaïgaü satyeùu pàtayitvànityato duþkhata÷ca pratyavekùya

#<akartçkànnirãhàü÷ca pratyayàdhãnasaübhavàn  /
dçùñvà sarveùvanàtmeti tattvàkàraü niùevate  // Abhidh-d_388 //>#

tatra svatantrakartçvirahitvàcchånyànpa÷yati svava÷ena vinà sahakàribhiþ pratyayaiþ kriyàkaraõàt, paràdhãnajanmatvàccànàtmànaü pa÷yati 'dçùñvà sarveùvanàtmeti tattvàkàraü niùevate' ||

tadabhyasyataþ

#<anadhiùñhàtçkatvaü ca pàratantryaü ca pa÷yataþ  />#

na hyatra ka÷citpuruùo và parameùñhã ve÷varaþ svatantra÷caika÷ca vidyate, paratantrajanmaprasarà eva sarvasaüskàràþ svasàmànyalakùaõàdhiùñhitasvabhàvàþ, iti parãkùyamàõasya

#<sarvadharmeùu nairàtmye sthirà buddhiþ pravartate  // Abhidh-d_389 //>#

yathoktam-

"sarvadharmà anàtmànaþ pa÷yati praj¤ayà yadà |
tadà nirvidyate duþkhàdeùa màrgo vi÷uddhaye || "

(%<Jaini_320>%)
atha kasmàdiha ÷ånyàkàro na de÷itaþ ? taducyate-

#<svabhàvenàvi÷ånyatvàd dharmamudrà udàhçtà  /
taduktyà ca taduktatvàcchånyàkàro na de÷itaþ  // Abhidh-d_390 //>#

na khalu saüskàràþ svabhàvena ÷ånyàþ pçthivyaptejovàyuprabhçtãnàü kàñhinyàdilakùaõasya dhçtyàdikriyàyà÷ca pratyakùatvàt | ràgàdãnàü doùàõàü ÷raddhàdãnàü ca guõànàü cittamàlya÷uddhikaraõasàmarthyàt | teùàü ca sàmarthyaü yathà dravyàõàü harãtakãcitrakadantãprabhçtãnàü rasavãryavipàkaprabhàvàdidar÷anàta sasvabhàvaprabhàvàþ sarvadharmàþ dharmamudràyà÷ca '÷ånyàkàro' noktaþ | tasmàdihàpi nocyate | athavàtaduktyà ca tadukteþ |' anàtmàkàroktyà ca ÷ånyatàpyuktà bhavati ||

tadevaü nairàtmye sthiramatiþ

#<gotradvàrasamåhàdãn dhàtvàdãnàü yathàyatham  /
svasàdhàraõacihnàbhyàü sadatopaparãkùate  // Abhidh-d_391 //>#

dhàtvàyatanaskandheùu svasàmànyalakùaõaparicchinneùu

#<pratiskandhaü tatastasya svàbhàvyàdiùu tattvataþ  /
krameõa jàyate pa÷càtkau÷alaü sthànasaptake  // Abhidh-d_392 //>#

"råpaü yathàbhåtaü prajànàti råpasamudayaü råpanirodhaü råpanirodhagàminãü pratipadaü råpasyàsvàdaü råpasyàdãnavaü råpasya niþsaraõamevaü yàvadvij¤ànasya |" uktaü hi bhagavatà- 'saptasthàne ku÷alo bhikùuþ trividhàrthopaparãkùã kùipramevàsravakùayaü karoti" iti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau ùaùñhasyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_321>%)
ùaùñhàdhyàye

dvitãyapàdaþ |

tasyedànãü yoginaþ smçtyupasthànàdiùu ku÷alamåleùu dçùñapårvaü j¤eyaü satyàkàravyavasthànenànucita÷rutacintàmayàkàrasamudàcàranyàyena

#<nirmathnataþ krameõàsya duþkhasatyabhavàraõim  /
÷raddhàvãryasahàyasya tattvaj¤ànànalàrthinaþ  // Abhidh-d_393 //>#

#<àkàrapatitaü j¤ànaü tataþ ÷amaniyàmakam  /
bhàvanàmayamåùmàkhyaü jàyate sànuvartakam  // Abhidh-d_394 //>#

tatkhalåùmagataü prakarùitatvàt ùoóa÷àkàram, pratisatyaü caturàkàratvàt, sàmànyaü dharmasmçtyupasthànaü bhaviùyasyàryamàrgàgnernimittabhåtaü dhåmàgnivat | tasmiü÷ca labdhe ÷amaþ pratyàsannãbhavati | atastat '÷amaniyàmakaü bhàvanàmayam' iti | dhyànasaüvarà÷ritasamàdhibalena dçóhãbhàvàccittaü bhàvayati campakapuùpatilatailavaditi | 'sànuvartakaü' ca pa¤caskandhasvabhàvaü nairàtmyabuddhiparitoùàccànuskandha÷aþ prasàda utpadyate- skandhamàtrakamevedaü satkàyadçùñervastubhåtaü nàtràtmàstyàtmãyaü và ||

#<tatastathaiva mårdhàno mithyàdçùñyupaghàtinaþ  /
åùmabhyo 'dhikasàmarthyàdratna÷raddhàvivardhinaþ  // Abhidh-d_395 //>#

tadårdhvaü tato mårdhànastathaiva ùoóa÷àkàràþ | teùàü punarayaü vi÷eùaþ | (%<Jaini_322>%) mithyàdçùñi÷aktyupaghàtitvam, tadupaghàtàt ku÷alamålàni na samucchindanti | åùmabhyo 'dhiko vi÷eùaþ ratnatraya÷raddhàvivardhina÷ca | teùu khalvadhimàtreõa buddhàdiùu ratneùu triùvàkàrataþ prasàdo 'bhivardhate, na skandha÷aþ, pràgevoùmagateùu tadbuddhiparitoùàt | mårdhaså..............

(%<Jaini_323>%)
#<........netvasminnubhayatràpi pa÷cimà  // Abhidh-d_396 //>#

vinyàse vivardhane caiva dharmasmçtyupasthànaü pratyutpannaü tadeva cànàgataü bhàvyate ||

#<bhàvyate skandhadçktvàdau na tannirvàõadar÷inaþ  />#

na khalu skandhoparamadar÷inaþ skandhamatirbhàvyate |

#<àkàràüstulyajàtãyàn sarvatràtra tu nirdi÷et  // Abhidh-d_397 //>#

yàdç÷àþ pratyutpannàstàdç÷à evànàgatà bhàvyante ||

#<draùñavyànyatarà tàbhyaþ pratyutpannà vivardhane  /
catasçbhyastvanyatamà pratyutpannà vivardhane  // Abhidh-d_398 //>#

(%<Jaini_324>%)
#<anàgatàstu bhàvyante catasro 'pyatra ni÷cayàt  /
mokùe 'ntye saümukhãbhåtàþ samagràþ khalvanàgatàþ  // Abhidh-d_399 //>#

nirodhe tu pratyutpannaü dharmasmçtyupasthànaü catvàri tvanàgatàni bhàvyante ||

#<àkàràþ khalu sarvepi bhàvyante gotralàbhataþ  />#

gotràõi khalu labdhàni nirodhasatyato 'tra ùoóa÷àpyàkàrà bhàvyante |

#<gotralàbhe tu vij¤eyà sabhàgàkàrabhàvanà  // Abhidh-d_400 //>#

prathamayoþ satyayoþ gotràõi àlambanàni | tenàtra na visabhàgàkàrabhàvanà ||

#<sarvatràkiraõe mårdhno nirodhàkiraõaidhane  /
dharmàkhyàþ saümukhãbhåtà÷catasraþ khalvanàgatàþ  // Abhidh-d_401 //>#

mårdhàkàravinyàse 'nirodhàkiraõaidhane' ca dharmasmçtyupasthànaü pratyutpannam, catvàryanàgatàni bhàvyante ||

#<àkàràþ sakalàstatra bhàvyante gotralàbhataþ  /
sarvàbhyo 'nyatarotpannàþ satyatrayavivardhane  // Abhidh-d_402 //>#

(%<Jaini_325>%)
#<anàgatà÷catasrastu bhàvyante tatra ni÷cayàt  /
àkàràþ sakalà j¤eyàþ kùàntivinyasane ÷çõu  // Abhidh-d_403 //>#

#<sarvatràntyàþ samutpannà÷catasraþ khalvanàgatàþ  /
àkàràþ sakalàstatra bhàvyante càpyanàgatàþ  // Abhidh-d_404 //>#

#<pratyutpannàgryadharmeùu dharmàkhyà smçtyupasthitiþ  /
anàgatàstu bhàvyante catastrasteùu ni÷cayàt  // Abhidh-d_405 //>#

#<àkàràþ khaluþ catvàro dçïmàrgasadç÷atvataþ  /
yathoùmakiraõe tadvad draùñavyaü dçùñivartmani  // Abhidh-d_406 //>#

#<antyàü màrgànvayaj¤àne pratyutpannàü vinirdi÷et  /
catasro 'nàgatàstadvat ùoóa÷àkàrabhàvanàþ  // Abhidh-d_407 //>#

#<tadårdhvamapi càryasya sarvàpårvaguõodaye  /
÷rutacintàmayaü hitvà såkùmasåkùmaü vyapohya ca  // Abhidh-d_408 //>#

evaü tàvadàryasya smçtyupasthànabhàvanà draùñavyà ||

#<bàlasyàrambhamàrge tu caturbhåmivinirjayaiþ  /
bhåtàmanyataràü tàbhya÷catasraþ khalvanàgatàþ  // Abhidh-d_409 //>#

#<ànantaryapathe muktàvantyàü sarvàstvanàgatàþ  /
antye dhyàne prayogàdimàrgeùvaùñàsu pårvavat  // Abhidh-d_410 //>#

(%<Jaini_326>%)
#<tisrastu navame vidyàt maulabhåmiprave÷ataþ  /
sàmantakaprayoge tu catasro 'ntyàthavà bhavet  // Abhidh-d_411 //>#

#<divyàkùi÷rutyabhij¤àyàü vimokùàdau tathaiva ca  /
prathamàü saümukhãbhåtàü catasraþ khalvanàgatàþ  // Abhidh-d_412 //>#

#<paracitte tçtãyà tu catasra÷càpyanàgatàþ  /
pràïnivàsàpramàõànàmantyàü sarvàstvanàgatàþ  // Abhidh-d_413 //>#

#<àråpyàõàü vimokùàõàü tisçbhyo 'nyatamàü vadet  /
saümukhe nàma jàtàstu tisra eva vinirdi÷et  // Abhidh-d_414 //>#

#<àråpyakçtsnayostvantyàü pratyupannàmudàharet  /
tisraþ khalvasamutpannàþ kathayanniyamena tu  // Abhidh-d_415 //>#

#<àryasya khalu vairàgyaprayoge kùepaõe pi ca  /
sarvebhyo 'nyataràbhåtà÷catasra÷càpyanàgatàþ  // Abhidh-d_416 //>#

#<ànantaryapathe muktàvantyàþ sarvàstvanàgatàþ  /
çdhyàdau tu guõàþ sarvamanàryasyaiva nirdi÷et  // Abhidh-d_417 //>#

#<antyapårvanivàsàdau ca dharmapratisaüvidi  /
tathàparasamàdhyàdàvaraõàyàü tathaiva ca  // Abhidh-d_418 //>#

#<àråpyàkhyavimokùàdau saüj¤àsåkùmodaye tathà  /
sarvàbhyo 'nyataràbhåtà÷catasraþ khalvanàgatàþ  // Abhidh-d_419 //>#

#<bråyàttu såkùmasåkùme 'ntyàü bhåtàü tisrastvanàgatàþ  /
samàseneyamàkhyàtà smçtyupasthànabhàvanà  // Abhidh-d_420 //>#

nirvedhabhàgãyànadhikçtya

#<etannirvedhabhàgãyaü caturdhà bhàvanàmayam  />#

(%<Jaini_327>%)
paramàrthadakùiõãyabhikùusaïghaprave÷advàrabhåtatvàt bhàvanàmayaü na ÷rutamayaü cintàmayam | kutaþ punarupapattipràtilambhikaü bhaviùyatãtyetacca sandhàya (%<Jaini_328>%) bhagavatoktam- "cyutau batemau mohapuruùàvasmàddharmavinayàdyatra nàmànayoþ mohapuruùayoråùmagatamapi nàsti" iti | taccaitatsarvam

#<ùaóbhaumaü ùoóa÷àkàraü pa¤caskandhà vinàptibhiþ  // Abhidh-d_421 //>#

'ùaóbhaumaü' dar÷anamàrgavato, 'ùoóa÷àkàraü' dar÷anamàrgavat sànuparivartakaü | 'pa¤caskandhaü vinàptibhiþ |' pràptayaþ khalu noùmàgatàdisvabhàvàþ | tatsvàbhàvye (%<Jaini_329>%) hi tàsàmàryasyoùmagatàdisaümukhãbhàvaþ syàt | na ceùyate | satyadar÷anasamaïgino dçùñasatyasya và satyadar÷anaprayogasaümukhãbhàve prayojanàbhàvàditi |

àha | ke punaste ùoóa÷àkàràþ yeùàü bhàvanayà strotaàpanno bhavati ? taducyate | caturbhiràkàrairanityaduþkha÷ånyànàtmàkàraiþ duþkhaü parãkùate | tatra bodhisattvàdçte tçùõàcaritaþ pràyo 'nityàkàreõa, kausãdyàdhiko duþkhàkàreõa, àtmãyadçùñicaritaþ ÷ånyàkàreõa, àtmadçùñicarito 'nàtmàkàreõa |

hetusamudayaprabhavapratyayataþ samudayam | hetutaþ ahetudçùñicaritaþ | samudayataþ ekakàraõadçùñicaritaþ prabhavato nityakàraõadçùñicaritaþ | pratyayato 'buddhipårvakçtadçùñicaritaþ |

nirodha÷àntapraõãtaniþsaraõato nirodham | ebhi÷caturbhirnirodhaþ | nàsti mokùa ityevaü dçùñicarito nirodhataþ ÷arãràdimata ityevaü caritaþ ÷àntataþ | viùayasukhacaritaþ praõãtataþ | dhyànàdisukhacarito niþsaraõataþ |

màrganyàyapratipannairyàõikato màrgam | ebhi÷caturbhirmàrgaþ | nàsti mokùamàrga ityevaü dçùñicarito màrgataþ | kaùñatapobhirityevaü dçùñicarito nyàyataþ | laukikavairàgyamàrgacaritaþ pratipattitaþ | asakçllaukikamàrgaparihàõiko nairyàõikataþ | ityevamàdite(ke?) samaye vyabhicaraõakàle tvekopi sarvaiþ (%<Jaini_330>%) parãkùate | rogagaõóa÷alyàghàtàkàràdibhirna tu tairatyantaprahàõamityataþ ùoóa÷aivàryàkàrà ityucyante | purastàccaitacchlokànugatamevopadar÷ayiùyàmi ||

nirvedhabhàgãyebhyaþ punaþ

#<pa÷càttu khalunirvedha àryamàrgàhvayastataþ  /
sa yasmànni÷cito vedhastasmànnirvedha ucyate  // Abhidh-d_422 //>#

(%<Jaini_331>%)
iti pràgàviùkçtametat ||

#<dharmaj¤ànarucirduþkhe nirmalaü dharmadar÷anam  /
tatastatraivàvadhçtiþ dharmaj¤ànamanantaram  // Abhidh-d_423 //>#

laukikebhyaþ khalvagradharmebhyo niràsravà lokottarà dharmamàtrekùaõadçùñirutpadyate | (%<Jaini_332>%) såtra uktam "laukikàgradharmànantaraü samaü niyàmamavakràmati (%<Jaini_333>%) yadavakràntau pçthagjanabhåmiü samatikràmati" iti | tadanantaraü duþkhe dharmaj¤ànaü (%<Jaini_334>%) ni÷cayàtmakam | kùàntyà và saüyogapràptiü chinatti j¤ànena visaüyogapràptimàvahatãti (%<Jaini_335>%) vi÷eùaþ |

#<evaü triùvapi satyeùu tathaivànvayadhãrdvidhà  />#

dvàbhyàü dharmaj¤ànakùàntidharmaj¤ànekùaõàbhyàü samanantaraü råpàråpyàvacare duþkhe 'nvayaj¤ànakùàntyanvayaj¤ànekùaõamutpadyate | evaü triùvapi satyeùu draùñavyam | atra punaþ

(%<Jaini_336>%)
#<anantyàstatra dçïmàrgàþ j¤eyàþ pa¤cada÷akùaõàþ  // Abhidh-d_424 //>#

antyakùaõaü muktvà pa¤cada÷asvabhàvo dar÷anamàrgaþ yastvasau sthàpitaþ sa khalu

(%<Jaini_337>%)
#<kùaõo 'ntyo bhàvanàmàrgàt phalameùo 'rthasiddhitaþ  // Abhidh-d_425 //>#

yogàcàryasya khalvabhi...............
................... strotà÷ceti pa¤cabhavanti ||

(%<Jaini_338>%)
atra punarya eùa pa¤camaþ sa khalu

(%<Jaini_339>%)
#<dhyànàni vyavakãryàtaþ pa¤camastvakaniùñhagaþ  />#

÷uddhàvàsopapattiþ khalu dhyànavyavakiraõaphalà |

#<caturdhàråpyagàmyanyo dçùñanirvàyako 'paraþ  // Abhidh-d_426 //>#

årdhvagasyànàgàminaþ pa¤cadhà bheda uktaþ | àråpyagàmã tu caturdhà nirdi÷yate pårvoktebhyaþ antaràparinirvàyiõamapàsya | ityete ùaó bhavanti | dçùñadharmanirvàyakaþ saptama ihaiva janmani yaþ parinirvàti ||

#<punastridhà tridhà kçtvà trãnato råpagà nava  />#

ete khalu råpopagàþ pa¤cànàgàminastrayo bhavanti | antaropapadyaparinirvàyiõamå(nnå ?)rdhvastrotà÷ca | (%<Jaini_340>%) dvitãyàdyà hi trayo 'nàgàminaþ sarva evopapadya parinirvàyiõo bhavanti | anupapannànàü parinirvàõàt | teùàü pratyekaü tridhà bhedànnavànàgàmino bhavanti | kathamiti ? antaràparinirvàyiõastàvadutpatata evàdåraü gatvopapattyàsannãbhåtasya ca parinirvàõabhedàt | upapadyaparinirvàyiõaþ upapadya sàbhisaüskàrànabhisaüskàrabhedàdårdhvastrotasaþ plutàdibhedàt |
#<tadvi÷eùaþ punarj¤eyaþ karmakle÷àkùabhedataþ  // Abhidh-d_427 //>#

teùàü punastrayàõàü navànàü và anàgàminàü karmakle÷endriyabhedàdyathàyogaü vi÷eùo boddhavyaþ | trayàõàü tàvatkarmataþ, abhinirvçtyupapattyaparaparyàyavedanãyakarmopacitatvàt | kle÷ataþ mçdumadhyàdhimàtrakle÷asamudàcàràt | indriyato 'dhimàtramadhyamçdvindriyabhedàt ||

yadi tarhi kle÷endriyabhedànnavànàgàmino bhavanti, kathaü såtre sapta satpuruùagatayo de÷itàþ ? tadapadi÷yate-

(%<Jaini_341>%)
#<ùaódhordhvastrotasà sàrdhaü saptadhà sadgatirmatà  />#

dvau khalvatrànàgàminau tridhà tridhà bhittvà ùaódhà vyavasthàpitau | (%<Jaini_342>%) tçtãyastårdhvastrotànàkulãkaraõàrthamabhedenaivoktaþ | iti saptadhà de÷ità satpuruùagatiþ |

(%<Jaini_343>%)
kasmàt punaþ strotaàpannasakçdàgàminoþ satpuruùagatirna de÷ità satpuruùasåtrodde÷e lakùaõepi sati taducyate-

#<sati vçtteranairyàõàduktaiùàmeva sadgatiþ  // Abhidh-d_428 //>#

yasmàdanàgàminaþ satyeva vçttirbhavati nàsatã | itarayostu ku÷alàku÷ale vçttiþ | yasmàccànàgàmã yato gatastatra na punaràgacchati, tau tu gatàgatã kurvàte tasmàttasyaiva sà gatirde÷ità netarayoriti ||

kiü punaþ paràvçttajanmàpyanàgàmã satpuruùagatau vyavasthàpitaþ ? netyàha | yasmàt-

#<paràvçttabhavo hyàryo neha dhàtvantaropagaþ  />#

råpadhàtau hi paràvçttajanmanaþ àryasya dhàtvantaragamane 'sti saübhavaþ | kàmadhàtau tu paràvçttajanmàryo na dhàtvantaraü gacchati tatraiva janmani parinirvàõàt |

(%<Jaini_344>%)
ya÷caiùa kàmadhàtau parivçttajanmàrya uktaþ

#<eùa cordhvagati÷caiva nàkùamaü càrahànibhàk  // Abhidh-d_429 //>#

årdhvadhàtåpapannaþ årdhvagatiràrya ityapi kçtaü dvayorapyanayornàstãndriyasaücàro na parihàõiþ | janmàntaraparivàsenàryamàrgasya santatau dçóhataranive÷àt, à÷rayavi÷eùalàbhàdàryasya janmàntare råpàråpyaprave÷endriyasaücàraparihàõayo na santi ||

atha yaduktaü dhyànavyavakiraõàditi tatra katamaddhyànamàdau vyavakãryate ?

#<antyakàmãryate pårvaü siddhirdvikùaõami÷raõàt  />#

caturthe hi pra÷rabdhisukhotkañaþ samàdhiþ sarvakarmaõyo yatastatsaümukhãbhàvàt, à÷rayasyopacaye satyàmçtàbhivçddhiþ yena ÷aknoti dhyànàni vyavakaritum |

kathaü punardhyànàni vyakãryante ? àdau tàvadanàsravaü pravàhayuktaü caturthaü dhyànaü samàpadyate | tasmàdvyutthàya tadeva sàsravaü pravàhayuktaü samàpadyate |  (%<Jaini_345>%) puna÷ca tadutthitaþ anàsravaü tathaiva sa tàn pravàhànhrasitvà yàvatkùaõa dvaye tiùñhatãtyeùa prayogaþ |

siddhistu kùaõadvayamisraõàt | yadà tu ÷aknotyekenàsravakùaõànantaramekaü laukikaü saümukhãkartum, ekalaukikakùaõàntaraü caikamanàsravamayatnena, evamanàsravàbhyàü sàsravasya mi÷rãkaraõànniùpannà bhavati dhyànavyavakiraõà |

kimarthaü punardhyànavyavakiraõam ? taducyate-

#<udbhavàrthaü sukhàrthaü ca kle÷à÷aïkàrthameva ca  // Abhidh-d_430 //>#

tribhiþ kàraõairdhyànàni vyavakãryante | upapattyarthaü sukhavihàràrthaü kle÷aparihàõibhãrutayà ca | tatra dçùñipràptaþ upapattyabhilàùasamàpattipriyatàbhyàm | ÷raddhàdhimuktastu pårvàbhyàü ca kàraõàbhyàü kle÷abhãråtayà ca | (%<Jaini_346>%) asamayavimukto 'pyarhan dçùñadharmasukhavihàràrtham | samayavimukta÷ca kle÷abhãrutayà ceti ||

yaccaitadvyavakiraõamuktam,

#<tatpà¤cavidhyataþ pa¤ca ÷uddhàvàsabhuvaþ smçtàþ  />#

taddhi caturthadhyànavyavakiraõaü pa¤caprakàraü mçdumadhyàdhimàtratara madhimàtratamabhedàt | ato hetupà¤cavidhyàt phalamapi pa¤cavidhaü bhavati |

etàþ punaþ ÷uddhàvàsabhåmayaþ

#<na jàtu dçùñapårvàstàþ sarvairapi pçthagjanaiþ  // Abhidh-d_431 //>#

(%<Jaini_347>%)
bhavàgramupàdàya brahmalokamindralokaü yàvadavãcimupàdàya sarvabàlapçthagjanairadçùñapårvamanyatra ÷uddhàvàsebhya iti |

abhidharmapradãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau ùaùñhasyàdhyàyasya dvitãyaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_348>%)
ùaùñhàdhyàye

tçtãyapàdaþ |

#<yo nirodhasamàpattima÷nute kàyasàkùyasau  />#

yaþ khalu nirodhasamàpattilàbhyanàgàmã sa kàyasàkùãtyucyate | (%<Jaini_349>%) nirvàõasadç÷asya dharmasya kàyena sàkùàtkaraõàt | sa khalu dharmaþ kàyà÷rayeõopajàyate | tatpràptilàbhàdapi nirodhalàbhãtyucyate |

#<bhavàgràùñàü÷ahà yàvadarhattvapratipannakaþ  // Abhidh-d_432 //>#

prathamadhyànavairàgyàdekaprakàramàrabhya yàvadbhavàgràùñaprakàraprahàõàdarhattvapratipannakodraùñavyaþ ||

#<ya÷cànantaryamàrge 'ntye vajraupamyàhvayesthitaþ  />#

(%<Jaini_350>%)
navamasyàpi bhàvàgrikasya prakàrasya prahàõàyànantaryamàrge 'ntye 'ntyaphalapratipannakaþ evàvagantavyaþ |

#<tatphalàrthaü kùayaj¤ànaü tadekàlambanaü na và  // Abhidh-d_433 //>#

tasya vajropamasya samàdherbalàdutthitaü tadbalotthamantyavimuktimàrgàkhyaü tena sahaikàlambanaü bhavati na và | kùayaj¤ànasya catuþsatyàlambanatvàt ||

#<tadavàptera÷aikùo 'sàvarhaüstrailokyasatkçtaþ  /
sarvakle÷avisaüyuktaþ ÷ikùàtritayapàragaþ  // Abhidh-d_434 //>#

sa khalu trayàõàmàsravàõàü nirava÷eùaprahàõàttisçõàü ca ÷ikùàõàü pàragamanàt sabrahmakasyàpi lokasya påjàmarhatãtyarhannirucyate ||

(%<Jaini_351>%)
eùàü punastrayàõàü màrgàõàü katamaþ sàsravo katamo niràsravaþ ? taducyate-

#<bhàvanàkhyo dvidhà màrgaþ samalàmalabhedataþ  /
dar÷anàkhyastu vij¤eyaþ sarvasyaiva niràsravaþ  // Abhidh-d_435 //>#

#<ànupårvikayadbhåyovãtaràgàvãtàvãtaràgiõàm  /
a÷aikùàkhyopi boddhavyo nityamevàmalãmasaþ  // Abhidh-d_436 //>#

katamatpunaþ katamàü bhåmimatyeti ? tadapadi÷yate-

#<bhavàgraü nirmalo 'tyeti........  // Abhidh-d_437 //>#

(%<Jaini_352>%)
..........tatra tàvada÷aikùasya catvàri dhyànàni trãõyàråpyàõyanàgamyadhyànàntaraü ca | ÷aikùasya tu ùaóàråpyatrayaü hitvà | kiü punaratra kàraõam ?

#<savi÷eùaü yatastyaktvà phalaü paramupà÷nute  />#

iha khalu yaþ phalavi÷iùñamàrgasthaþ indriyàõi saücarati saphalaü phalavi÷iùñaü ca mçdvindriyamàrgaü tyaktvà tãkùõendriyamàrgasaügçhãtaü phalamàtrameva pratilabhate | ya÷cà÷aikùaþ àråpyabhåmiü niþ÷rityendriyàõi saücarati niyatamanàgàmiphalavi÷eùamàrgasthasya na càstyanàgàmiphalamàråpyabhåmisaügçhãtam | ityetat kàraõam |

yaduktaü bhagavatà- "kle÷àn prahàyeha hi yastu pa¤càhàryadharmà paripårõa÷aikùaþ" iti | kiyatà paripårõa÷aikùo bhavati ?

(%<Jaini_353>%)
#<÷aikùasya tribhirakùàdyairdvàbhyàü saüpårõaütàrhataþ  // Abhidh-d_438 //>#

÷aikùasya khalu tribhiþ kàraõaiþ paripårõatà bhavati | samàpattãndriyaphalaiþ | tadyathà dçùñipràptasya kàmasàkùiõaþ anyataravaikalyàttu na paripårõatà syàtpràgeva sarvavaikalyàt | tadyathà kàmàvãtaràgasya ÷raddhàdhimuktasyaivaü tàvacchaikùasya |

a÷aikùasya dvàbhyàmindriyasamàpattibhyàm | tadyathobhayabhàgavimuktasya asamayavimuktasyeti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau ùaùñhasyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_354>%)
ùaùñhàdhyàye

caturthapàdaþ |

laukikalokottaradar÷anabhàvanà÷aikùà÷aikùamàrgabhedenànekavidho màrga uktaþ | sa tu

#<vij¤àtavyaþ samàsena punamàrga÷caturvidhaþ  /
ànantaryavimuktyàkhyau pràrambhotkarùalakùaõau  // Abhidh-d_439 //>#

tatra prayogamàrgaþ ku÷alamålaphalasyàrambha ityarthaþ | tasyànantaramànantaryamàrgaþ yena kle÷à¤jahàti | vimuktimàrgo yaþ tatpraheyàvaraõavimukte (%<Jaini_355>%) santàne visaüyogapràptisahàyotpadyate | vi÷eùamàrgo yastadårdhvamanyaku÷alamålapràptyarthamutkarùagamanalakùaõaþ ||

punarmàrgo bhagavatà mokùapurapratipàdanàt pratipacchabdenoktaþ "catasraþ pratipadaþ | asti pratipatsukhà dhandhàbhij¤à | asti sukhà kùipràbhij¤à | asti duþkhà dhandhàbhij¤à | asti duþkhà kùipràbhij¤à |" tàsàü punarindriyato bhåmita÷ca vyavasthànaü tadidaü pradar÷yate-

#<tãkùõendriyasya mauleùu dhyàneùu pratipatsukhà  /
kùipràbhij¤àlpabuddhestu dhandhànyatra viparyayàt  // Abhidh-d_440 //>#

mauleùu khalu caturùu dhyàneùu yo màrgaþ sà sukhàpratipat | sà ca tãkùõendriyasya kùipràbhij¤à tatràyatnavàhitvàt | nairyàõavatsukhà tatràyatnavàhitvàt ÷amathavidar÷anayoþ sàmyàt | tatraiva sà mçdvindriyasya dhandhàbhij¤à | anyàsu tu pa¤casu bhåmiùvanàgamyadhyànàntarikàråpyatrayasaügçhãtàsvanaïgaparigçhãtatvàt | ÷amathavidar÷anànyånatvàt anàgamyadhyànàntarikayoràråpyatraye (%<Jaini_356>%) cànàsravo màrgaþ tãkùõendriyasya pratipat, duþkhà kùipràbhij¤à | mçdvindriyasya duþkhà dhandhàbhij¤à |

kathaü punaràryamàrgo duþkho bhavati ? nàsau duþkhàtmakaþ na duþkhasaüprayuktaþ ? naiùa doùaþ | yatnavàhitvàbhisandhervivakùitatvàt ||

punarapyeùa màrgo bodhipakùya÷abdenocyate "saptatriü÷adbodhipakùyà dharmàþ | (%<Jaini_357>%) catvàri smçtyupasthànàni catvàri samyakprahàõàni catvàro çddhipàdàþ pa¤cendriyàõi pa¤ca balàni saptabodhyaïgànyaùñàïgo màrgaþ" iti |

kà punariyaü bodhiþ ?

#<kùayaj¤ànaü matà bodhistathànutpàdadhãrapi  /
da÷a caika÷ca tatpakùyàþ saptatriü÷attu nàmataþ  // Abhidh-d_441 //>#

sà punareùà bodhiþ kùayànutpàdaj¤ànaråpàsatã pudgalabhedena tridhà bhidyate | (%<Jaini_358>%) tisro bodhayaþ | buddhapratyekabuddha÷ràvakabodhayaþ | uttamanirvàõàïgabhåtà taddhi tisçõàmapi bodhãnàü puruùakàraphalaü tatpràdhànyatvàt | mçdumadhyàdhimàtràþ saptatriü÷adbodhipakùyà dharmàþ mçdumadhyàdhimàtrabhedabhinnà mahàyànam | mçdumadhyàdhimàtrabhedabhinnaü buddhapratyekabuddha÷ràvakayàna mityucyate |

tasyàþ punastriprakàràyà bodheranukåladharmàþ smçtyupasthànàdayaþ 'saptatriü÷annàmataþ' | dravyatastvekàda÷a | ÷raddhàdãni pa¤ca balàni prãtiprasrabdhyupekùàsamyaksaükalpavàkkarmàntà÷ca ùaóiti | ata idamucyate-

#<sopekùàprãtisaükalpaü ÷raddhàdãndriyapa¤cakam  /
saprasrabdhirdviråpotthaü nàmabhedastvapekùayà  // Abhidh-d_442 //>#

#<balànyatrendriyàõyeva praj¤aiva smçtyupasthitiþ  /
vãryaü samyakpradhànàkhyaü çddhipàdà manasthitiþ  // Abhidh-d_443 //>#

kathaü punarekaü vãryaü caturdhà nirdi÷yate ? tadapadi÷te-

#<doùahàõamanutpàdaü guõotpàdaü vivardhanam  /
sakçtkaroti yattaddhi sa prahàõacatuùñayam  // Abhidh-d_444 //>#

utpannànàü ràgàdãnàü khalu doùàõàü prahàõàyànutpannànàü cànutpàdàya yadvãryam, guõànàü ca smçtyupasthànardhipàdàdãnàmanutpannànàmutpàdàya, utpannànàü ca sthitaye yadvãryaü, tatprayojananiùpattibhedàccatvàri samyakprahàõàni bhavanti ||

(%<Jaini_359>%)
#<chandavyàyàmamãmàüsà cittàkçùñàþ samàdhayaþ  /
çddhipàdàstu catvàro guõasampattiyonayaþ  // Abhidh-d_445 //>#

chandamadhipatiü kçtvà yo niùpadyate samàdhiþ sa chandasamàdhiþ | ku÷alamålacchandamålakatvàt samàdhyàdiguõaniùpatteþ, tasmàdasau chandasamàdhirityucyate | tatprabhavàþ sarvà guõardhayaþ | evaü vãryaü cittaü mãmàüsàmadhipatiü kçtvà niùpannaþ samàdhiþ sa eùa cchandavãryacittamãmàüsàsamàdhi÷caturvidhaþ | prahàõasaüskàraiþ cchandavãryasmçtibuddhi÷raddhàprasrabdhicetanopekùàbhiþ pratyekaü samanvàgataþ sarvaguõasamçddhiniùpàdako bhavati chandavãryacittamãmàüsàparigrahaþ sàmarthyàt | ku÷aladharmacchande hyasati kutastat pràptyàrambhaþ ? àrabdhepi ca vãrye yadi na tatpraguõameva cittaü bhavati na kàryàbhiniùpattirbhavati | yathàraõãmabhinirmathyàpyantaràyavyuparamo bhavati punaþ ÷aityamàpadyate tadvaditi | vãryànuvçttaye cittamadhipatimiùyate | tatpravaõepi citte yadi såkùmàn samàdhyupakle÷ànnopalakùya parivarjayati yadi samàdhyanuguõàn, guõàüstu sàmànyalakùaõa÷aktikriyànuttamàrthàïgabhåtànupalakùya, praj¤ayà nopacinoti tasyànyàyàrabdhavãrye trayamapyetanna prayojananiùpattaye bhavati | evaü chandavãrya÷raddhàsmçtibuddhiprasrabdhicetanopekùàkhyànàmaùñàõàü prahàõasaüskàràõàü samàdhiparigrahasàmarthyaü yathàyogamavagantavyam ||

#<proktaü bodhitraye÷itvàcchraddhàdãndriyapa¤cakam  /
kathitaü bala÷abdena tadevànabhibhåtitaþ  // Abhidh-d_446 //>#

÷raddhàvãryasmçtisamàdhipraj¤àråpàõi khalu pa¤cendriyàõi bodhipakùyeùu vyavasthàpyante | bodhitrayàdhigame ÷raddhàdãnàü pa¤cànàmai÷varyàdhikyàt, sarvabhåmãùåpalabdhe÷ca | eteùàü càdhimàtramadhyamçdutaratamavi÷eùàdarhatprabhçtãnàü vyavasthànaü bhavati | tànyeva bodhipakùyeùvindriyàõyuktàni, na cakùuràdãnyàj¤àtavatendriyaparyavasànàni | eùàmevai÷varyarddhiliïgatvàt | ihendràþ dvividhàþ | citte÷varà÷ca dhane÷varàa÷cetyataþ indraliïgamindriyamitikçtvendriyàõi | (%<Jaini_360>%) yathà pçthivã÷varàõàü paññàdãni liïgàni bhavanti yaiþ pçthivã÷varoyamiti praj¤àyate | yathà ca pçthivã÷varàþ vibhåùaõopabhogaiþ parij¤àyante tathà citte÷varàõàmàryadhanasamçddhànàü ca ÷raddhàdãni viùkambhitaprahãõavipakùàõi nirmalàni liïgàni bhavanti |

tatra tàvacchraddhàyàþ svalakùaõaü buddhadharmasaïghàn sambhàvayata÷cittaü prasàdamupayàti sadbhåtaguõayogàdapetadoùatvàcca, taddharmeùu ca prasàdàtmakamevàrthitvamutpadyate | pratãtyasamutpàdàdãnàü và yathàbhåtapratyavekùaõàt karmaphalàdiùu tatra saübhàvanà bhavati | tathà ca saübhàvayato ya÷cetasaþ prasàdaþ sà ÷raddhà nàma dharma÷cittena saüprayuktaþ | yathàdar÷àdau dharmasamåhe, dharmàntaramàdar÷aprasàdàdayaþ, evamaråpiõi cittàdidharmasamudayà dharmàntaraü ÷raddhàdayaþ, cittasyà÷rayabhàvàt pràdhànyàt santànànuvçtte÷ca cittavyapade÷aþ |

vãryaü nàma cetasobhyutsàhalakùaõaü prayojane vàrthi÷akyatàü saübhàvya vividhamãryata iti vãryam |

smçtãndriyaü nàma kàyàdiùu praj¤ayopalakùiteùu yà khalvaviparãtàbhilapanà pratyabhij¤ànam, yenàvadhàrite viùayasaümoùa÷cetasi na bhavati sa khalvasaümoùaþ smçtãndriyam |

cetasa ekàgralakùaõaü samàdhãndriyam | viùayagràhiviùayiõo dharmàstadekàlambanaü cittamekàgramityucyate | vicitraviùayapradyute hyanavasthite cetasi tattvàvadhàraõaü na bhavati | yathà khalu vidrutajavanà÷vàråóhaþ puruùaþ pratimukhamàgacchatàü dçùñapårvàõàmapi manuùyàdãnàü na ÷aknoti vyaktimupalakùayitumevamanekaviùayapradrute laghuparivartini citte na kàyàdiviùayatattvopalakùaõà bhavati | yadà tu susàrathineva samàdhinaikasmin viùaye ciraü cittamàdhàryate tadà dharmatattvamupalakùayati | tasmàt kuóya iva raïgasya ÷leùaþ samàdhiràlambane cittasyàdhàraþ |

praj¤endrisaü yat svasàmànyalakùaõamupalakùayati | yacca kàyadãnàü tattvamabhimukhavadavasthitaü pràptamiva ÷laùñamiva pçùñha iva ca lakùayati sopalakùaõàt (%<Jaini_361>%) praj¤endriyam | yadyapi sarvacitteùu yathàviùaye pratyupalakùaõà vidyate na tu sà yathàrthapravçtteti na sendriyam |

etànyevendriyàõi ÷raddhàdãni yasmàdyoginaþ kle÷asaügràmàvatãrõasya kle÷ànãkavijaye pradhànàïgabhåtàni ràj¤a iva hastyàdayastasmàdbalànãtyucyante |

#<bodhanàrthena nirdiùñaü ÷àstrà bodhyaïgasaptakam  /
pratãtyà paramàrthena praj¤etyantamanugrahàt  // Abhidh-d_447 //>#

samànepi bodhipàkùikatve vi÷eùeõaite saptadharmà bodhyaïgàni bhavanti | bhàvanàmàrge khalveteùàü pràdhànyaü dçùñasatyasthànata eva | dharmopalakùaõopalakùitasvaråpàdiùu guõadoùeùu smçtipramoùadoùàpanayanàrthamàdau smçtisaübodhyaïgamuktam |

hlàdaþ prasrabdhiþ | ràgajàdiparidàhaprataptacitta÷arãrasya grãùmàrkaprataptasyeva ÷ãtodakahradàvagàhanàdanàsravaj¤ànasaümukhãbhàvà dyat kàyacittaprahlàdaþ sa dharmaþ prasrabdhiþ |

upekùà nàma ràgadveùapakùapàtavipakùeõa yathàbhåtaj¤eyamavekùamànasya yaccittasamatànyatarapakùàbhisaüskàravipakùo nirvàõà÷ayà sopekùà bodhyaïgamityucyate |

atra punaþ prãtyàdãni trãõyapi kçtàva÷eùàõi catvàri pårvameva vyàkhyàtàni | teùàü punaþ saptànàü buddhirdharmapravicayalakùaõà bodhi÷ca bodhyaïgaü ca | j¤ànaü hi bodhiþ j¤ànaü ca praj¤à ÷eùàõyaïgànyeva ||

teùàmapi ca

#<prãtiprasrabdhyupekùàõàmuktàddhetostadaïgatà  />#

niràmiùaprãtiprasrabdhyupekùàbhiþ prãõitendriyagràmaþ sukhamanudvigno bodhimadhigacchati | (%<Jaini_362>%) yàni caiùàü lakùaõanirde÷akàraõànyuktàni tata÷ca bodhyaïgatvamiti |

#<saükalpàde÷catuùkasya patho j¤eyànukålyataþ  // Abhidh-d_448 //>#

aïgateti vartate | samyaksaükalpasamyagvàkkarmàntàjãvànàü samyagdçùñisamyagvyàyàmasamyaksmçtisamyaksamàdhãnàmiva màrgànukålyàdaïgatvam ||

ayaü punaràryamàrgasatattvapiõóàrthaþ-

#<vidyàprabhaþ ÷lakùõavikalpabhåmiþ ÷ãlànuyàtraþ smçtivãryamitraþ  /
samàdhisarvàdhisukhopabhogo màrgo vimuktidvayadhiùõyago 'yam  // Abhidh-d_449 //>#

#<pràdhànyaü saptavargasya pràrambhoùmagatàdiùu  />#

atra punaþ
#<yathàkramaü viboddhavyaü bhàvanàdçùñimàrgayoþ  // Abhidh-d_450 //>#

tatra smçtyupasthànànyàdikarmikàvasthàprabhàvitàni kàyàdisvabhàvopalakùaõàt | samyakprahàõànyåùmagateùu | tatra saüsàranirvàõayoràdãnavànu÷aüsadar÷ane balavadvãryà÷rayaõàt saüsàrapàramuttarati | mårdhàvasthàyàmçddhipàdàþ prabhàvyante teùu samàdhibalalàbhàccittanigrahe sati parihàõyabhàvànna kadàcid guõadhanadaridro bhavati | indriyàõi kùàntiùvapàyàtyantanivçttau tadàdhipatyàt | balànyagradharmeùu kle÷ànavamardanãyatvàt | bodhyaïgànàü bhàvanàmàrge pràdhànyaü vàsãdaõóopamayà màrgabhàvanayà nirava÷eùakle÷aprahàõàt | navaprakàratayà và malaprahàõe sati bodheràsannãbhàvàt | dar÷anamàrge màrgàïgàni dar÷anaheyakle÷aprahàõàrthamà÷u traidhàtukàtikramaõotpàdàt | ànupårvãvyatikramastu de÷anànukålyàt ||

atha kasmàccaitasikadharmadharmibhåtaü cittaü bodhipakùyeùu na vyavasthàpitam ? (%<Jaini_363>%) saüj¤àcetanàmanaskàracchandàdhimokùàdaya÷ca dharmà bodhipakùyeùu na vyavasthàpyante ? tadidamanuvarõyate-

#<na cittaü ràjakalpatvàd guõadoùànuvartanàt  />#

ràjasthànãyaü khalu cittaü tadbodhipakùyairdharmairvi÷odhya mokùasukhamupalabhyate | yathaiva ca guõànuvarti cittaü tathaiva doùànuvarti | yathoktam- "cittasaükle÷àtsattvà saükliùyante | cittavyavadànaheto÷ca vi÷uddhyante |" tasya ràgàdayaþ saükle÷akaràþ, ÷raddhàdayo vyavadànàdhàyinastasmàccittaü na vyavasthàpitam |

#<vyavahàrànukålyatvàt saüj¤à hyeteùu neùyate  // Abhidh-d_451 //>#

pràyo hi vyavahàrànupatità saüj¤à bodhipakùyàstvekàntena paramàrthapakùabhajamànàþ ||

#<vipàkaphalanimnatvànmàrgokte÷ca na cetanà  />#

cetanà khalviùñàniùñavipàkanirvartanatvàt màrga÷abdenàbhidhànàcca nocyate |

#<nàpràdhànyànmanaskàro vidyàvidyàpravartanàt  // Abhidh-d_452 //>#

manaskàropi samyagdçùñeraïgabhåtatvàdapradhànaü vidyàvidyàpravartanàcca ||

#<kriyàrambhapradhànatvànna cchando vãryabçühaõàt  />#

chandaþ khalu kartukàmatàråpaþ kriyàrambhaþ prabhàvyate | vãrya cànubçühayati | tadvãryaü bodhipratilambhakartavyatàparisamàpterårdhvaü yàvadanuvartate |

#<nàdhimokùaþ samàropànna spar÷o daurvibhàvyataþ  // Abhidh-d_453 //>#

pràyeõa khalvadhimokùo 'dhimuktamanaskàreùu vartate | spar÷opi trisannipàtamàtravipratipatterduravadhàravçttiþ | tasmànnoktaþ ||

#<nàryavaü÷a hryapatràpyà avi÷àradavçttitaþ  />#

(%<Jaini_364>%)
catvàraþ khalvàryavaü÷àþ hryapatràpye ca | navapravrajitabhikùuvadavi÷àradavçttitvànna bodhipakùyàþ |

#<nàpramàdaþ paràïgatvànnàvihiüsàviheñhanàt  // Abhidh-d_454 //>#

vãryabhàõóàgàrikaþ khalvapramàdaþ | avihiüsà ca viheñhanàmàtrapratipakùatvànnoktà ||

#<sattvàdhiùñhànavçttitvànna maitrãkaruõàdayaþ  />#

dharmàdhiùñhànàþ khalu bodhipakùyàþ maitryàdayastvekàntena sattvàdhiùñhànàþ |

#<màrgàïgàkùaikade÷atvànnàpyavetyaprasattayaþ  // Abhidh-d_455 //>#

avetyaprasàdàþ khalu màrgàïgaikade÷asvabhàvatvàdakùaikade÷aråpatvàcca na punarbodhipakùyeùåktàþ |

#<nàdveùaþ ÷ubhamålebhyaþ sattvagocarabhàvataþ  />#

sattvàdhiùñhànapravçtto hi adveùaþ | tasmànna bodhipakùyaþ |

#<audàsãnyànna nirvàõaü daviùñhyànna paradhvaniþ  // Abhidh-d_456 //>#

niùkriyaü khalu nirvàõaü kriyàvantastu bodhipakùyà dharmàþ | parato ghoùaþ khalvapi bodhipakùyàïgabhàvo bodherbahiraïgabhàvàdviprakçùyate | tasmàt saptatriü÷adeva dharmà bodhipakùyàþ ||

kati punarbodhipakùyàþ sàsravàþ katyanàsravàþ ? tadidaü pradar÷yate-

#<bodhyaïgànyarajaskàni bodhernediùñabhàvataþ  /
tadanyànyavabodhyàni samalànyamalànyapi  // Abhidh-d_457 //>#

bodhyaïgàni khalu bodheràsannatamatvàdekàntànàsravàõi | tadanye tu sàsravànàsravàþ sarve hi ku÷alà dharmà àryamàrgàvàhakà nirvàõà÷ayà÷ca | bodhitrayasaünikçùñaviprakçùñàïgabhàvà bodhipakùyà ityucyante | uktaü hi bhagavatà- (%<Jaini_365>%) "adhigato me pauràõo màrgaþ" iti vacanàt | ÷àstre tu bodhyaïgopari ye pañhyante samyagdçùñyàdayo dharmàste 'nàsravà iti ||

kasyàü punarbhåmau kiyanto bodhipakùyà vidyante ?

#<àdye dhyàne 'khilà maule 'nàgamye prãtyapàkçtàþ  /
dvitãye 'pyapasaükalpà dvayo÷càsmàt dvayàdçte  // Abhidh-d_458 //>#

#<÷ãlàïgebhya÷ca tàbhyàü ca draùñavyà triùvaråpiùu  /
bodhyaïgebhya÷ca sarvebhyo kàme bodhyaïgavarjitàþ  // Abhidh-d_459 //>#

tatra tàvanmaule dhyàne sarvepi saptatriü÷adbodhipakùyà vidyante | anàgamye tu prãtivarjitàþ | tatra prãterabhàvàt | vãtaràgàvãtaràgasàdhàraõaiùà bhåmiriti nàsti prãtiþ | dvitãye tu dhyàne saükalpavarjitàþ sarve vidyante | tçtãyacaturthayostu dhyànayoþ saükalpaprãtivarjyàþ pa¤catriü÷at | 'ca'÷abdàd dhyànàntarepi pa¤catriü÷at saükalpaprãtivarjitàþ | triùvàråpyeùu samyagvàkkarmàntàjãvaistribhiþ prãtisaükalpàbhyàü ca | bhavàgrepi ÷ãlàïgatrayaprãtisaükalpabodhyaïgavarjitàþ pa¤caviü÷atiþ | kàmadhàtàvapi bodhyaïgavarjitàstriü÷advidyanta iti | ye punaranàstravàõyeva màrgàïgànãcchanti teùàü tairapi varjitàþ ÷eùà bodhipakùyà vidyanta iti | gatametat ||

idaü tu vaktavyam | bodhipàkùikàdhikàre-

#<yastatprathamatàþ proktà÷catasrastatra kovidaiþ  /
nyàmàvakràntivairàgyaphalàptyakùavivçddhiùu  // Abhidh-d_460 //>#

(%<Jaini_366>%)
nyàmàvakràntitatprathamatà, vairàgyatatprathamatà, phalapràptitatprathamatà, irndriyàntaravivçddhitatprathamatà tàsu khalvetàsu catasçùu tatprathamatàsu-

#<aùñànàü nãrajaskànàü màrgàïgànàü yathàyatham  /
tàsvekasyàdhvasu j¤eyau làbhàlàbhau navà÷rayau  // Abhidh-d_461 //>#

bodhipakùyabhàvanàprayuktasyàvetyaprasàdapratilambho 'va÷yambhàvãtyato vaktavyaü kasmin satye dç÷yamàne kasyàvetyaprasàdasya làbhaþ ? tadidaü nirdi÷yate-

#<trisatyàdhigame làbhaþ ÷ãladharmaprasàdayoþ  /
màrgasatyekùaõe buddhasaïghagocarayorapi  // Abhidh-d_462 //>#

duþkhasatyamabhisamàgacchannàryakàntàni ca ÷ãlàni pratilabhate dharme càvetyaprasàdaþ | katarasmin dharme ? tasminneva duþkhasatye | dharmamàtramidaü sarvaü dvàda÷àyatanamàtramityarthaþ | nàtra ka÷cidekaþ sarvabhedànvayã jàtidravyàkhyo dharmã vidyate | na càtra santi puruùajãvapugdalà bhåtakoñayaþ ÷a÷aviùàõakalpà niràtmàna iti | evaü samudayamabhisamàgacchato dvayoreva làbhaþ | tadvinnirodhaü samàgacchato draùñavyam | màrgasatyekùaõe tu buddhe bhagavati prasàdo labhyate tatsaïghe ca | sadbhåtamàrgàkhyàyã bhagavànmàrgaj¤o màrgade÷ikaþ | yepi ca taü màrgaü pratipannàþ ÷ràvakàþ ÷aikùà÷aikùàþ puruùavçùabhàþ ye ca saptasaddharmàdipradãpaprakà÷itabuddhyà÷ayasà(?)ca bodhisattvasiühàþ dar÷anamàrgaguhàdhyàsinaþ teùu ca prasàdo bhavati dvyàkàra÷raddhàsvaråpaþ | so 'yaü vistareõocyate ||

#<bauddhàtsaïghàdçte màrgàdyà ÷raddhà satyagocarà  /
dharmàvetyaprasàdosau saüpratãtyaprabhàvataþ  // Abhidh-d_463 //>#

sa punardharmo nirvàõaü bodhisattvasantànika÷ca màrgaþ ||

kaþ punareùa buddhaþ ko và tatprasàda ityapadi÷yate-

(%<Jaini_367>%)
#<mohanidràtamonà÷àddhãnetronmãlanàt svayam  /
buddho yastadguõe ÷raddhà prasàdaþ sa jine mataþ  // Abhidh-d_464 //>#

dviprakàro hi buddha÷abdasyàrtho mukhyo gauõa÷ca | tatràdyo buddhakàrakà buddhasyà÷aikùà dharmàþ | gauõastu tadàdhàrepi ÷arãre tatphalabhåteùu càùñàda÷asvàveõikeùu buddhaguõeùu buddha÷abdasàdhutvaü pårvameva pradar÷itam ||

#<÷aikùà÷aikùaguõàóhyànàü pudgalànàü ya àkaraþ  /
tadguõàlambanà ÷raddhà prasàdaþ saïkhagocaraþ  // Abhidh-d_465 //>#

uktaü hi såtre- "kati bhadanta loke dakùiõãyàþ ? dvau gçhapate ÷aikùà a÷aikùà÷ca | tatràùñàda÷a ÷aikùàþ nava ÷aikùàþ |" iti vistaraþ ||

#<÷ãlànàü yattu vaimalyaü tatprasàdastathaiva tu  />#

kati punareùàü dravyataþ kati nàmataþ ?

#<dravyato dvayamevaitannàmatastu catuùñayam  // Abhidh-d_466 //>#

÷raddhà ratnatrayàlambanabhedena tridhà bhitvàryakàntàni ca ÷ãlànyekadhà kçtvà tatràpi vaimalyaprasàdoktiþ | yaddhi nirmalaü tat prasannamityucyate ||

idamidànãü vàcyam | atha kasmàtsamanvàgatopi ÷aikùaþ samyagj¤ànena samyagvimuktyà càùñàbhiraïgaiþ samanvàgataþ ÷aikùaþ pràtipada ityuktaü da÷abhirarhan kùãõàsrava iti ? taducyate-

#<÷aikùasya bandha÷eùatvàdvimuktirnàïgamiùyate  />#

(%<Jaini_368>%)
÷aikùasya vidyamànàpi anàkàritvànnàïgamucyate | satyàmapi hi tasyàü kle÷abandhanabaddhaþ ÷aikùo na ca vimokùo yujyate |

kà punariyaü vimuktiþ katidhà ca ? tadapadi÷yate-

#<mokùàdhimokùaråpatvànnityànityatvato dvidhà  // Abhidh-d_467 //>#

svaråpabhedàdapi dvidhà prakàrabhedàdapãti | svabhàvabhedàt mokùàdhimokùasvabhàvà | prakàrabhedopi kùaràkùarabhedàt, sàmayikã kàntàkopyabhedàdvà ràgaviràgàvidyàviràgabhedàcca ||

(%<Jaini_369>%)
atha samyagj¤ànaü katamattaducyate-

#<pårvoktaiva hi yà bodhiþ sà samyagj¤ànamucyate  />#

kùayànutpàdaj¤àne bodhirityuktam | te eva samyagj¤ànaü veditavyam |

katarat puna÷cittaü vimucyate ? kiü jàtaniruddhamathàjàtaniruddhamatha jàtameva ?

#<mucyate 'nàgataü cittama÷aikùaü kle÷arodhataþ  // Abhidh-d_468 //>#

ka÷cit khalvàha- anàgataü khalu cittamutpàdyamànaü vimucyate 'dhvavimuktyà sarvameva tvanàgataü vimucyate | kle÷àvaraõàt santànavimuktyà | tatpunara÷aikùameva kle÷opakle÷apràptivibandhàpagamàt | yadapi tadråpàråpyapratisaüyuktaü karmopapattiphalaü tadapyarhattvapràptivibandhakaraü tacca sarvaü vajropamena prahãyata ityàvaraõavigamàt sarvamevànàgatama÷aikùaü cittaü vimucyate ||

dharmà eva tu paramàrthataþ ÷ikùante | yasmàt-

(%<Jaini_370>%)
#<dharmavyàpàrato loke dharmyapi vyàpçto mataþ  />#

auùõyàkhyasya dharmasyendhanàdidahanavyàpàre satyagnerapi dharmiõo vyàpàra ucyate | agninà kàùñhaü dagdhamityagnidahanavyàpàre ca devadattena dagdhosmãtyupacaryate | tathà dharmàõàü kle÷aprahàõa÷ikùaõe sati tatsambandhàpekùayà bhikùura÷aikùa ityucyate |

#<màrgaståpàttakàritro nirasyati tadàvçtim  // Abhidh-d_469 //>#

'tu'÷abdànnirudhyamàna evetyarthaþ, vartamànasya hi kriyàbandhàt sàmarthyopapatteþ |

atha yeyamasaüskçtà vimuktiþ ye ca trayo dhàtavaþ prahàõadhàtvàdayaþ, te tataþ kimanye 'thànanye ? bråmaþ-

#<vimuktiþ ÷à÷vatã yaiva sà viràgàdayastrayaþ  /
àkhyàtà dhàtavaþ såtre tridhà bhedo hyapekùayà  // Abhidh-d_470 //>#

praj¤aptivi÷eùàpekùayà khalveùàü traividhyamuktam | katham ?

#<viràgo ràganirmokùaþ prahàõàkhyo 'nyasaükùayaþ  /
nirodhadhàturanyasya sopàdànasya vastunaþ  // Abhidh-d_471 //>#

ràgaprahàõaü khalu viràgadhàturityucyate | tadanyeùàü kle÷opakle÷ànàü prahàõadhàtuþ | tadanyasya sopàdànasya vastunaþ nirodho nirodhadhàturàkhyàyate ||

yena vastunà nirvidyate virajyate 'pi tena vastunà ? catuùkoñikaþ pra÷naþ | katham ?

(%<Jaini_371>%)
#<duþkhahetvavalambinyà yogã nirvidyate dhiyà  /
virajyate tu saüraktastataþ koñicatuùñayã  // Abhidh-d_472 //>#

duþkhasamudayakùàntibhiþ tajj¤ànai÷ca nirvidyate, nànyaiþ | virajyate tu yaþ saüraktaþ sa ca sarvairapi duþkhasamudayanirodhamàrgakùàntij¤ànairvirajyate yaiþ kle÷àn prajahàti | evaü catuùkoñiko bhavati |

tatra virvidyata evaü kàmavãtaràgo niyàmamavakràman duþkhasamudayadharmakùàntibhyàü taddharmaj¤ànàbhyàü ca pårvaprahãõatvànna kùàntibhyàü jahàtyapratipakùatvànna j¤ànàbhyàmato na virajyate | bhàvanàmàrgepi prayogavimuktivi÷eùàt màrgasaügçhãtàbhyàü duþkhasamudayaj¤ànàbhyàü na virajyate vimuktatvànnirviddhavastvàlambanatvàttu nirvidyate |

dvitãyà koñiþ- virajyate evàvãtaràgaþ kàmebhyo niyàmamavakràmannirodhamàrgadharmànvayakùàntibhiþ bhàvanàmàrge ca nirodhamàrgaj¤ànaistraidhàtukàdvairàgyaü gacchanna nirvidyate |

pràmodyavastvàlambanatvàdubhayam | vãtaràgaþ kàmebhyo niyàmamavakràman duþkhasamudayadharmànvayakùàntibhirbhàvanàmàrge ca duþkhasamudayaj¤ànaistraidhàtukàdvairàgyaü gacchan |

nobhayam- kàmavãtaràgo niyàmamavakràmannirodhamàrgadharmaj¤ànakùàntibhyàü taddharmaj¤ànàbhyàü ca bhàvanàmàrge cànantaryamàrgetaràbhyàü nirodhamàrgadharmaj¤ànàbhyàm ||

ya ete trayo dhàtavastà eva tisraþ saüj¤àþ prahàõaviràganirodhasaüj¤àþ | vistareõa tu

#<saüj¤à anityasaüj¤àdyà da÷a tàbhyo '÷ubhàdayaþ  /
tisro màrgavidhirmàrga÷catastro 'ntyàstrayã phalam  // Abhidh-d_473 //>#

(%<Jaini_372>%)
a÷ubhasaüj¤à maraõasaüj¤à sarvaloke 'nabhiratisaüj¤à | màrgaprayogastisçbhiràbhiruktaþ | catasçbhi÷ca màrgo 'nityaduþkha÷ånyànàtmasaüj¤àbhiþ | prahàõaviràganirodhasaüj¤àbhiþ phalamàkhyàtamiti ||

kati punaràsàü sàsravàþ katyanàsravàþ ?

#<tritayya÷ubhasaüj¤àdyà j¤eyà tatkhalu sàsravàþ  /
samalà nirmalàstvanyà bodhyà nava bhuvo 'malàþ  // Abhidh-d_474 //>#

a÷ubhà maraõasarvalokànabhiratisaüj¤àstisraþ samalàþ | ÷eùàstu sàsravànàsravàþ, navabhåmikà anàsravà avaboddhavyàþ ||

#<bhåmiùvekàda÷asvantyà dhyànàdyàsåpalakùayet  /
caturthã pa¤camã ùaùñhã vidyàt saptasu bhåmiùu  // Abhidh-d_475 //>#

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàõaü vçttau ùaùñhasyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ ||
samàpta÷ca ùaùñho 'dhyàyaþ ||


(%<Jaini_373>%)
saptamo 'dhyàyaþ

prathamaþ pàdaþ |

atràha | bhagavatoktastriskandho 'yaü màrgaþ | tatra ÷ãlaskandhaþ karmàdhyàye vistareõa vyàkhyàtaþ | samàdhiskandho 'ùñame 'vyàye vyàkhyàyiùyate | praj¤àskandha idànãü vyàkhyàtavyaþ | so 'yamàrabhya-

#<loko 'yaü tattvasaümugdho j¤eyatattve pramuhyati  /
tàni j¤ànàni vakùyàmi svaråpàdiprapa¤cataþ  // Abhidh-d_476 //>#

kàni punastàni kiyanti veti ? taducyate-

#<jàtidravye niràkçtya pratipakùàdyapekùayà  /
tadbhedo da÷adhà prokto dharmaj¤ànàdinàmabhiþ  // Abhidh-d_477 //>#

jàtyà÷rayaõe khalvekatraprasaïgo dravyà÷rayaõe hyànantyaü taccà÷akyaü vaktum | tasmàdubhayametadupekùya yayàpekùyayà da÷a bhavanti yacca teùàü svalakùaõaü sàmànyalakùaõaü ca tatsarvaü vistareõa vakùyàmaþ ||

tatra tàvat-

#<dharmànvayavi÷eùye dve duþkhàdyai÷ca catuùñayam  /
dve saüvçtyanyacittàbhyàü kùayeõàjanmanà dvayam  // Abhidh-d_478 //>#

(%<Jaini_374>%)
dharmànvayaj¤àne khalu dharmànvayàbhyàmeva vi÷eùyete | duþkhàdãni tu catvàri svaviùayaireva caturbhiràryasatyaiþ vi÷eùyante | saüvçtyà paracittena ca saüvçtiparacittaj¤àne vi÷eùyete | kùayeõàpunarutpattyà ca kùayànutpàdaj¤ànadvayaü vi÷iùyate |

athavà

#<pratipakùaprayogàbhyàü svabhàvàkàragocaraiþ  /
tadvyavasthà niboddhavyà kçtyenopacayena và  // Abhidh-d_479 //>#

tatra kàmadhàtuvipakùapratipakùo dharmaj¤ànam | råpàråpyàvacaravipakùapratipakùo 'nvayaj¤ànam | prayogataþ paracittaj¤ànaü cittaü j¤àsyàmãti tatprayogàt | svabhàvataþ saüvçtij¤ànaü pipãlikàdiùvapi tadbhàvàt | satyàkàrairgocarai÷catvàri (%<Jaini_375>%) j¤ànàni | kçtyataþ kùayaj¤ànaü kçtyaparisamàpteþ | hetåpacayato 'nutpàdaj¤ànaü sarvairanàsravairj¤ànaistatsabhàgahetåpacayàt ||

#<dhàtusatyàrthacitteùu jàtidhvaüsàprajanmanoþ  /
saümohasya nivçttyarthaü tadbhedo da÷adhaiva và  // Abhidh-d_480 //>#

tatra dhàtusaümoho dvàbhyàü dharmànvayaj¤ànàbhyàü nivartyate | satyasaümoha÷caturbhiþ duþkhaj¤ànàdibhiþ | arthasaümohaþ saüvçtij¤ànena | cittasaümohaþ paracittaj¤ànena | jàtisaümohaþ kùayaj¤ànena | punarutpattisaümoho 'nutpàdaj¤àneneti da÷aiva j¤ànàni bhagavànavocat | nàtibhåyàüsi nàlpãyàüsãti ||

atra punaþ

#<parij¤àtàdyavagamaþ duþkhàdau kùayadhã phalam  // Abhidh-d_481 //>#

"dukhaü parij¤àtaü samudayo me prahãõaþ,................

..............miti vàdavipakùeõa và anàrambhiõàü saüsàreõaiva ÷uddhiriti vàdavipakùeõa pratipadàkàraþ | laukikavairàgyamàrgamàrasaüj¤àvipakùeõa và anàtyantikavairàgyagamanavipralambhàt sarvatràbahumànavipakùeõa nairyàõikàkàraþ ||

athàkàro nàma ka eùa dharmaþ | kiü và tenàkàryata iti ? tadubhayaü nirdi÷yate-

#<dhãràkàraþ sadàkàryaü sàkàràstvavalambinaþ  // Abhidh-d_482 //>#

(%<Jaini_376>%)
praj¤à khalvàkàra ityucyate | na tarhi praj¤à sàkàrà bhavati dvayoþ praj¤ayoþ yaugapadyàbhàvàt | tata÷ca na sarve caitasikàþ sàkàràþ pràpnuvanti | na khalu brå maþ praj¤àsaüprayogàtsàkàrà vaikàkàrà và | kiü tarhi ? svavçttibhiràkaraõàdàlambanagrahaõàdityarthaþ |

kiü punastadàkàryam ? sadàkàryam | yatki¤cid dravyataþ praj¤aptito và vidyate tadàkàryate | cittacaittàstu sàkàràþ viùayagràhiõa ityarthaþ ||

kiü punarj¤ànaü kati smçtyupasthànàni ?

#<paricittamatistrãõi dharmasaüj¤aü nirodhadhãþ  /
catvàri smçtyupasthànànyato 'nyajj¤ànamiùyate  // Abhidh-d_483 //>#

paracittaj¤ànaü khalu trãõi vedanàcittadharmàkhyàni | nirodhaj¤ànaü dharmasmçtyupasthànam | paracittanirodhaj¤ànàbhyàmanyàni j¤ànàni catvàri smçtyupasthànàni ||

atha katamasya j¤ànasya kati j¤ànànyàlambanam ?

#<màrgadharmànvayaj¤ànagocaro nava÷o dhiyaþ  // Abhidh-d_484 //>#

(%<Jaini_377>%)
màrgadharmànvayaj¤ànànàü pratyekaü navaj¤ànànyàlambanam | màrgaj¤ànasya tàvatsaüvçtij¤ànaü hitvà | dharmaj¤ànasyànvayaj¤ànam | anvayaj¤ànasya dharmaj¤ànam |

duþkhahetudhiyordve dve

duþkhasamudayaj¤ànayoþ saüvçtij¤ànaü sàsravaü ca paracittaj¤ànamàlambanam |

caturõàü da÷a

saüvçtiparacittakùayànutpàdaj¤ànànàü sarvàõyeva da÷aj¤ànànyàlambanam |

nàparam ||

nirodhaj¤ànaü khalu naiva j¤ànàlambanam ||

punarapi da÷adharmàn sthàpayitvà kasya j¤ànasya kati dharmà viùaya iti vàcyam | katham ? taducyate-

#<pa¤cadharmàstridhàtvàptàn màrgaråpàn sanàtanàn  /
vyutpattyarthaü dvidhà kçtvà dar÷ayejj¤ànagocaram  // Abhidh-d_485 //>#

traidhàtukàn dharmàn pratyekaü dvidhà kçtvà saüprayuktà viprayuktà÷ca, apratisaüyuktàü÷ca dvidhà kçtvà saüyuktaviprayuktabhedenaiva, asaüskçtamapi dvidhàkçtvà ku÷alàvyàkçtabhedenaivaü kçtvà da÷a bhavanti |

tatra tàvatsaüvçtij¤ànasya sarva eva da÷adharmà viùayaþ | dharmaj¤ànasya pa¤ca (%<Jaini_378>%) kàmapratisaüyuktànàsravàþ saüprayuktaviprayuktàku÷alaü càsaüskçtam | anvayaj¤ànasya sapta råpàråpyapratisaüyuktànàsravàþ saüprayuktaviprayuktaku÷alaü càsaüskçtam | paracittaj¤ànasya trayaþ kàmaråpapratisaüyuktànàsravàsaüprayuktà eva | duþkhasamudayaj¤ànayoþ ùañkàmaråpàråpyapratisaüyuktàsaüprayuktaviprayuktàþ | nirodhaj¤ànasyaiko 'saüskçtameva ku÷alam | màrgaj¤ànasya dvàvanàsravaþ saüprayukto viprayukta÷ca | kùayànutpàdaj¤ànayornava dharmà viùayo 'saüskçtamavyàkçtaü muktvà ||

idamidànãü vaktavyam | kaþ katibhirj¤ànaiþ samanvàgataþ ? sarvastàvatpçthagjanaþ saüvçtij¤ànenaiva | ayaü tu niyamaþ-

#<dçïmàrge prathame j¤àne tribhirj¤ànaiþ samanvitaþ  />#

dvitãyakùaõe tribhiþ saüvçtij¤ànaduþkhaj¤ànadharmaj¤ànaiþ |

#<caturùvekaikavçddhyordhvaü virakto 'nyamano dhiyà  // Abhidh-d_486 //>#

ataþ paraü caturùu cittakùaõeùvekaikaü j¤ànaü vardhate | tadyathà duþkhe 'nvayaj¤àne 'nvayaj¤ànaü vardhate | samudayadharmaj¤àne samudayaj¤ànam | nirodhadharmaj¤àne nirodhadharmaj¤ànam | màrgadharmaj¤àne màrgadharmaj¤ànaü vardhate | samudayanirodhamàrgànvayaj¤àneùu kùàntiùu ca nàstyapårvaj¤ànavçddhiþ | sarvatra tu vãtaràgasya paracittaj¤ànaü vardhata iti vàcyam ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau saptamasyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ ||


(%<Jaini_379>%)
saptamàdhyàye

dvitãyapàdaþ |

idamidànãü vaktavyam | kasyàü bhåmau kasyàü vàvasthàyàü kasya và pudgalasya kati j¤ànàni bhàvyante ? tadàrabhyate-

#<tridhyànakàmavairàgye pa÷cime muktivartmani  /
mauladhyànaprayoge ca j¤eyànàgatabhàvanà  // Abhidh-d_487 //>#

#<bàlasya smçtyupasthànadhyànàdyutpàdane tathà  /
prayogamuktimàrgeùu saüvçtyànyamanodhiyaþ  // Abhidh-d_488 //>#

bàlasya khalvàdyadhyànatrayavairàgye pa÷cime vimuktimàrge mauladhyànaprayogamàrge ca smçtyupasthànàdiku÷alamålotpàdane ca prayogavimuktimàrge ca saüvçtij¤ànasya paracittaj¤ànasya cànàgatabhàvanà veditavyà ||

àryasya tu

#<kùàntij¤ànàni bhàvyante svajàtãyàni dçkpathe  />#

dar÷anamàrge khalu yadyeva saümukhãbhåtaü bhavati kùàntirvà j¤ànaü và tajjàtãyamevànàgataü bhàvyate | nànyajàtãyamanyaviùayaü và pçthakkàryatvàt |

#<sàüvçtaü cànvayaj¤àne duþkhahetusamàhvaye  // Abhidh-d_489 //>#

saüvçtij¤ànaü khalu dar÷anamàrge triùu citteùu duþkhasamudayanirodhànvayaj¤ànàkhyeùu bhàvyate | na dharmaj¤àneùu, akçtàrthatvàdàlambanàkàraparijayo hi nàdyàpi parisamàptaþ ||

kasmàtpunaþ saüvçtij¤àna tatra bhàvanàü gacchati ? taducyate-

#<samànapratipakùatvàtteùu màrgàyitatvataþ  />#

(%<Jaini_380>%)
yathaivànvayakùàntij¤ànàni trãõi tatprahàtavyakle÷apratipakùaþ, tathà tànyapi saüvçtij¤ànàni pratipakùaþ | tairapi tatra màrgàyitaü nirvedhabhàgãyàvasthàyàm |

#<ato 'bhisamayàtyàkhyaü tattrisatyàntalàbhataþ  // Abhidh-d_490 //>#

ata eva tadàbhisamayàntikaü saüvçtij¤ànamityàkhyàyate | dharmaj¤àneùu khalu tadbhàvanàyàmabhisamayamadhyàni syuriti | taccaitadanutpattidharmakamapi saddharmatayà cintyate |

kasmàtpunastadanutpattidharmakameva ? ÷raddhàdharmànusàryà÷rayeõa tadutpattipratibaddhatvàt | dar÷anamàrge ca saümukhãbhåte tannotpannam | tasmàdanutpattikadharmameva bhàvanàü gacchati | tatpunaretatsaptabhåmikaü kàmàvacaraü dar÷anamàrgasamànabhåmikaü ca | uktà dar÷anamàrgabhàvanà ||

(%<Jaini_381>%)
bhàvanàmàrge vaktavyà |

#<màrgàkhye tvanvayaj¤àne ùaó bhàvyante 'tha sapta và  />#

ùoóa÷etu vartamànànvayaj¤ànacitte bhàvanàvartmanyavãtaràgasya ùaó bhàvyante | saüvçtiparacittakùayànutpàdaj¤ànàni hitvà | vãtaràgasya tu saptànàgatàni bhàvyante paracittaj¤ànaü vardhayitvà |

#<ànantaryapathe corddhvaü bhàvyate nànyacittadhãþ  // Abhidh-d_491 //>#

saràgasyàpi bhàvanàmàrge tasmàt ùoóa÷àtkùaõàdårdhvaü yàvatkàme vãta ràgo bhavati tàvatsarveùu prayogànantaryavimuktivi÷eùamàrgeùu sapta j¤ànàni bhàvyante | anyatra paracitakùayànutpàdaj¤ànebhyaþ ||

#<prahàõamuktimàrgeùu vinàntyàyà vimuktitaþ  /
bhavàgrapratipakùatvàtsaüvçtasya na bhàvanà  // Abhidh-d_492 //>#

dhyànacatuùñvàråpyatrayavairàgye pa¤casvabhij¤àsu, akopyàprativedhe ca vyavakãrõabhàvite ca dhyàne | ÷aikùasya sarveùvànantaryavimuktimàrgeùu saptaiva j¤ànàni ............. |

........abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau saptamasyàdhyàyasya dvitãyapàdaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_382>%)
saptamàdhyàye

tçtãyapàdaþ |.....

.........sthànavastuhetuvipàkaprativistarairboddhavyam | tatràtãtànàgate pratyutpanne ca tadàkùeptàkùepavaicitryaü pratikarmasamàdànaü (%<Jaini_383>%) bhavati | kiciddhi sahasà pratyayava÷àtkriyate | ki¤cid dçùñacetasà | ki¤citpunaþ samàdàya kriyate tena karmaõà mayà jãvitavyamiti | tathà dharmo 'yamadharmo veti samàdàyàsamàdàya karoti | sthànàdipravibhàgata÷ca gàmbhãryaü boddhavyam | tatra sthànamàyatyutpattyàyattànàmavakà÷akàraõàt | heturapi yena hetunà kriyate | yathoktam- "vastu sthànàdhikaraõamucyate | sàdhikaraõaü vastu sthànam | tadyathà pràõivadhakarmaõaþ svabhàvaþ | sa ca pràõã yasya càrthe vadhyate yayà pratyayasàmagryà sarvametadvastu sambhavati | kutaþ ? sthànahetuvipàkànàü pçthagukteþ | yasya khalvetat sthànaü yaccàsya sthànaü kriyate yasya tatkarma hetuþ, yaddhetukaü ca tat, ayaü càsya karmaõo vipàko 'yamanyasya" iti | tadetadaùñaj¤ànasvabhàvaü nirodhamàrgaj¤àne hitvà ||

#<dhyànàdãnàü svabhàvàdàvavyàghàtavisàri yat  /
dhyànàdij¤ànasaüj¤aü tannavaj¤ànamayaü balam  // Abhidh-d_493 //>#

(%<Jaini_384>%)
dhyànavimokùasamàdhisamàpatti j¤ànabalaü khalu yatsaükle÷avyavadànavyavasthànavi÷uddhiùu nivçttipakùe dhyànànàü vimokùàõàü samàdhãnàü samàpattãnàü ca saükle÷avyavadànavyavasthànavi÷uddhiùu yadbalamavyàhatam | tatra saükle÷àdicatuùñayaü hànavi÷eùasthitinirvedhabhàgãyaü sàsvàda÷uddhakànàsravàdibhedàt | tadetaddhyànavimokùasamàdhisamàpattij¤ànabalaü navaj¤ànàtmakaü boddhavyam ||

#<yatsattvàkùamçdutvàdau paricchede pravartate  /
akùottamàvaraj¤ànabalaü tannavadhãmayam  // Abhidh-d_494 //>#

indriyaparàparaj¤ànabalam yatsarvasattvànàü ÷reyaþpràpti÷aktitraividhye j¤ànamavyàhataü tadindriyaparàparaj¤ànabalaü navaj¤ànàtmakaü nirodhaj¤ànaü hitvà ||

#<yatsattvàdhirucitraidhe hãnàdau sampravartate  /
nànàdhimuktidhãsaüj¤e balaü tacca navàtmakam  // Abhidh-d_495 //>#

yatkhalu sarvasattvànàü hãnamadhyamottamàdhimuktiùvavyàhataü j¤ànaü tacca nànàdhimuktij¤ànabalaü navaj¤ànàtmakameva nirodhaj¤ànaü hitvà ||

#<yannànàdhàtvapekùàkhyaü sattvàrthàya pravartate  /
navaj¤ànamayaü tadvattannànàdhàtudhãbalam  // Abhidh-d_496 //>#

(%<Jaini_385>%)
te punaþ pårvàbhyàsavàsanàdhàtavaþ pårvajanmasu guõadoùavidyà÷ilpakarmàbhyàsebhyo yà vàsanàstàþ khalviha dhàtavo vi÷eùeõa boddhavyàþ | gotràrthenàvasthànàü ta evà÷ayà ityavagantavyàþ, tadva÷àccaratãtyucyate | uktaü ca bhagavatà- "dhàtu÷aþ sattvàþ saüsyandante" iti ||

#<gatidharmàryabhedaü yadvetti pratyayabhedataþ  /
taddhiyo da÷a sarvatragàminãpratipadbalam  // Abhidh-d_497 //>#

yatkhalu sattvopapattinirvartakeùu tatkùayakareùu ca dharmeùu j¤ànamavyàhataü tatsarvatragàminãpratipajj¤ànabalam | bhavyavi÷eùauùadhavad draùñavyam | mokùabhavyànàü nànàdhàtånàü sattvànàmanekadhàtånàü sarvakle÷aprahàõàyauùadhavi÷eùavatsàmànyapratipakùavi÷eùapratipakùaü ca sarvatra jànãte gatihetuü cànena dhàturekasantàne yo yadgatacittastadva÷ena tadavataraõabhavyo 'bhavya÷ca bhavati tatsarvaü yathàvatpratijànàtãti sarvàkàraj¤atàpyuktà bhavati | tadetat saphalamàrgaprahàõàdda÷aj¤ànàtmakaü bhavati | kecittu kevalamàrgagrahaõànnavaj¤ànàtmakam ||

(%<Jaini_386>%)
#<yat svànyàtãtajanmekùisaüvçtij¤ànasaüj¤akam  /
pràgjàtyànusmçtij¤ànabalaü tatsaphalaü matam  // Abhidh-d_498 //>#

svaparasantà nikànàmatãtajanmaparamparàõàü vicitrasukhaduþkheùu pràõiùvayamamuùyakarmaõo vipàko 'yamamuùyasvapnanimittadhyàyimanasikàracihnàrthàvadhàraõavadanekavidhasambandhàvabodhava÷itvamasya såcitaü bhavati | yathà khalu bhavyàrthasåcakàn svapnànaneka÷o dçùñvà tàü÷càrthànabhiniùpannàn pràya÷aþ sadç÷ànapekùya ni÷cayo bhavati tadvaditi | yathà ca dhyàyinàü manasikàreùu dharmacihnànyutpadyante tai÷ca suvyakto dharmaparicchedo bhavati | tadvatsarvadharmeùu mudrà bhagavato vidità | kiü punastatkarma vipàkasambandhamudràsviti ? tadetadbalaü saüvçtij¤ànàtmakameva ||

#<sattvànàü cyutisambhåtyorj¤ànamanyàdhvavçtti yat  /
taccyutyutpattibuddhyàkhyaü balaü pårvavaducyate  // Abhidh-d_499 //>#

divyacakùurà÷rayàcca j¤ànàtkarmaphalavaicitryacaritàvataraõaj¤ànaparapratyayo bhavati | pratyutpannaviùayamapyevam | taddivyacakùurà÷rayaj¤ànaü saha praõidhij¤ànenàparànte prabhàvyate | tadetatsaüvçtij¤ànàtmakameva ||

#<àsravakùayadhãsaüj¤aü ùaój¤ànànyathavà da÷a  />#

ata idànãü bhagavato vineyakàryaü kimava÷iùñam ? àsravakùayaþ | tasminyajj¤ànaü yasya yadà yairavataraõade÷anàvidhibhirakçcchreõa saüpadyate tadbhagavàn sarvàkàramanena j¤ànena vetti nànyaþ ka÷cit | ato 'syaiva tadbalaü nànyasya | tatpunaretat ùaój¤ànasvabhàvaü da÷àtmakaü và | yadyàsravakùaye j¤ànam, ùaóbhavanti | (%<Jaini_387>%) paracittaduþkhasamudayamàrgaj¤ànàni hitvà | atha sopàye kùaye j¤ànaü dar÷anaü bhavati, da÷aj¤ànàni bhavanti |

ukto da÷abalasvabhàvaþ |

àkàraniyamo vaktavyaþ | so 'yamucyate-

#<ùoóa÷àkàramatràdyamanyai÷càpyuttaraü bhuvà  // Abhidh-d_500 //>#

#<saptamaü ùoóa÷àkàramavibhaktàkçtidvayam  /
aùñàkàraü dvitãyaü tu navaj¤ànamayaü tu yat  // Abhidh-d_501 //>#

#<tathàgatabalaü proktaü tajj¤eyaü dvàda÷àkçti  />#

sthànàsthànaj¤ànabalaü ùoóa÷abhiràkàraiþ pravartate | anyai÷ca tannirmuktairàsravakùayaj¤ànabalamapi yadi sopàyaü kùayaü vivakùati tadapi ùoóa÷àkàram | atha kùayamàtraü tat, ùaój¤ànamayairàkàraiþ sarvatragàminãü pratipajj¤ànabalaü saptamaü tadapi tathaiva ùoóa÷àkàram | dvayaü tu pårvenivàsànusmçticyutyupapattij¤ànabalamavibhaktàkàrabalam | dvitãyaü tu karmavipàkaj¤ànabalamaùñàkàram | yattu samàdhisamàpattij¤ànabalaü tasya navaj¤ànasvabhàvaü taireva dvàda÷abhiràkàraiþ pravartate | anyadyannoktaü tadabhyåhyam |

kiü punaþ kiü gocaram ?

#<sarvagocaramatràdyamantyaü ÷àntyavalambi và  // Abhidh-d_502 //>#

sarvaviùayaü sthànàsthànabalam | àsravakùayaj¤ànabalaü nirvàõaviùayaü và catuþsatyaviùayaü và ||

(%<Jaini_388>%)
#<dvidhà hetubhavàlambaü saptamaü satyagocaram  />#

karmavipàkaj¤ànabalaü bhavaviùayam | sarvatragàminã pratipatj¤ànabalaü catuþsatyàlambanam |

#<atãtàdyaddhi dhàtvarthamaùñamaü samudàhçtam  // Abhidh-d_503 //>#

pårvenivàsànusmçtij¤ànabalaü 'atãtàdyaddhi' dhàtugocaram ||

#<navamaü khalu råpàrthaü saüskçtàlambyate param  />#

cyutyupapattij¤ànabalaü råpàyatanaviùayam anyadyadava÷iùñaü tatsaüskçtadharmagocaraü draùñavyam |

atra punaþ

#<dvyapekùo bala÷abdo 'yaü balaü tvapratighàtataþ  // Abhidh-d_504 //>#

paràbhibhavàpekùa÷ca sarvàpratighàtitvena ca | yatkhalu apratihatasàmathya tadbalamityucyate | mànasaü balaü da÷avidhaü bhagavato vyàkhyàtam ||

kàyikamapyabhidhãyate-

#<sandhau sandhau ca buddhasya kàyenàràyaõaü balam  />#

(%<Jaini_389>%)
#<spraùñavyamadhikaü tattu da÷a hastyàdisaptakàt  // Abhidh-d_505 //>#

nàràyaõaü nàma balamucyate | tacca bhagavato marmaõi marmaõi vidyate | nàgagranthi÷aïkalà÷aïkusandhaya÷ca yathàkramaü buddhapratyekabuddhacakravartinaþ |

kiü pramàõaü punastannàràyaõaü balam ? yatkhalu da÷ànàmitarahastãnàü balaü tadekasya gandhahastinaþ | evaü da÷ottaravçttyà mahànagnapraskandivaràïgacànåranàràyaõànàü vàcyam | airàvaõasahasrasyetyanye | sa hi devodyànayàtràsamaye trayastriü÷acchirasamàtmànamabhinirmàyàtyadbhutavicitrodyànàyàyamànàni tàvantyeva devakulànyanekasahasraparivàràõi bhårjapatravadàdàya gacchaþyeùa balasamudayastasya | evaü tu varõayanti mànasabalavadanantaü kàyikamapi balaü buddhànàü bhagavatàmiti | tatpunaþ kàyikaü balaü spçùñavyàyatanasaügçhãtam | gurutvena balasaügraho laghutvena daurbalyasyeti varõayanti |

#<svaparàrthàntasampràptervai÷àradyacatuùñayam  /
àdyantabalaråpe dve dve karma pratipaddhiyoþ  // Abhidh-d_506 //>#

(%<Jaini_390>%)
såtra uktam- "samyaksambuddhasya vata me sata ime dharmàstvayànabhisambuddhàþ" iti vistaraþ | atra hi prathamadvitãyàbhyàü svàrthasampadbhagavatodbhàvità | pårveõa j¤ànasampat | dvitãyena prahàõasampat | dvàbhyàmanyàbhyàü paràrthasampadà dar÷ità vyavadànasaüklelodbhàvanàt |

kataratpunarvai÷àradyaü kati j¤ànàtmakam ? taducyate | sthànàsthànabalaråpamàdyam | àsravakùayaj¤ànaråpaü dvitãyam | karmasvakaj¤ànabalaü tçtãyam | sarvatragàminãpratipatj¤ànabalaü caturthaü vai÷àradyam | tadyàvajj¤ànasvabhàvànyetàni valàni tàvatsvabhàvàni yathàkramaü catvàri vai÷àradyàni boddhavyàni |

såtra uktam- "trãõãmàni smçtyupasthànàni yànyàryaþ sevate" iti vistaraþ | teùàü punaridaü lakùaõam-

(%<Jaini_391>%)
#<÷rotçsampattrayàpekùà trividhà smçtyupasthitiþ  /
saüsmàràhitasàmarthyasaüprajanyasvalakùaõà  // Abhidh-d_507 //>#

÷u÷råùakà÷u÷råùakàdibhedàdvineyànàü traividhyena vyavasthànam | ÷u÷råùakàdivargatrayàbhisandheþ | svabhàvaþ punaþ smçtivi÷iùñasaüprajanyatrayasvabhàvàni trãõi smçtyupasthànàni | smçtivi÷iùñasaüprajanyato hi bhagavataþ ÷u÷råùamàõà÷u÷raùamàõatadubhayayukteùu vineyasamåheùu nànando bhavatyàghàto và ||

mahàkaruõà punaþ

#<saüvçtij¤ànaråpatvàddãrghakàlànusàrataþ  /
sarvatra samavçttyàderbaddhasyaiva mahàkçpà  // Abhidh-d_508 //>#

yadà ÷ràvakasyàpi karåõà vidyate pratyekabuddhasyàpi kasmàd buddhasyaiva mahàkçpetyucyate ? yasmàdiyaü saüvçtij¤ànasvabhàvà ÷ràvakàdãnàmadveùasvabhàvà buddhasya ca dãrghakàlànugatà såkùmànugatà sarvasattvasamagrahapravçttà sarvatrànugatà ca dvàtriü÷anmahàpuruùalakùaõavidyotita÷arãràdhyàsinã da÷abalaparigçhãtà ca | tasmàd buddhasyaiva bhagavato mahàkçpetyucyate | uktà asàdhàraõaguõàþ ||

(%<Jaini_392>%)
÷ràvakasàdhàraõà ucyante-

#<araõà praõidhij¤ànaü catasraþ pratisaüvidaþ  /
arhatsàntànikà hyete pa¤ca tu pràntakoñikàþ  // Abhidh-d_509 //>#

#<itarairapi sàmànyà apramàdàdayo guõàþ  /
eùàü yathopadiùñànàü ÷çõu vakùyàmi lakùaõam  // Abhidh-d_510 //>#

tatra tàvat |

#<araõà saüvçtij¤ànaü nçjàntyadhyànani÷rayàt  /
àryasantànikà jàtà savastukamalekùiõã  // Abhidh-d_511 //>#

iha ka÷cidarhannakopyadharmà sarvakle÷aprahàõàtparamàmçtasukhamanubhavatyevaü cittamutpàdayati- kathaü nàma pare 'pi ime santànàlambanàd kle÷àn notpàdayeyuþ katha¤ca tamaniùñaphalaü nànubhaveyuþ | caturthaü dhyànaü vivçddhikàùñhàgataü samàpadya tathà karoti yathàsya càravihàragatasya santàne na ka÷citkle÷amutpàdayati |

#<praõidhij¤ànamapyevaü sarvadharmàvalambi tu  /
akopyadharmaõo khyàte tathaiva pratisaüvidaþ  // Abhidh-d_512 //>#

praõidhij¤ànamapi saüvçtij¤ànasvabhàvaü pràntakoñika caturthadhyànalàbhàt, arhadyadyatpraõidhatte tattajjànãte praõidhij¤ànasya sarvadharmàlambanatvàt ||

(%<Jaini_393>%)
pratisaüvidaþ khalvapi

#<vivakùitàrthasambandhinàmasaümohabhedinã  /
àdyànyà tadabhivyaïgyà j¤eyà j¤ànavicàriõã  // Abhidh-d_513 //>#

#<tçtãyà ÷abdasaüskàrà j¤ànasaümohaghàtinã  /
turãyà tu prabandhoktirdhyànàdyutpàdanonmukhã  // Abhidh-d_514 //>#

tatra dvàda÷àïgapravacanasaügçhãteùu vakùyamàõàrthasambandhiùu vivakùiteùu nàmakàyàdiùu yadavivartyaü j¤ànaü sà dharmapratisaüvit | tadavadyotyeùu pauråùeyàpauruùeyasambandheùu paràrthasaüvçtyartharà÷iùu yadavivartyaü j¤ànaü sàrthapratisaüvit | nàmakàyàdivàcaka eva vàkchabdeùvaråpadravyaliïgasaükhyàsàdhanakriyàkàlapuruùo pagrahasambandhini yadavivartyaü j¤ànaü sà niruktipratisaüvit | dharmàrthaniruktiùu dhyànavimokùasamàdhisamàpattiva÷itvasaüprakhyàne yadavivartyaü j¤ànaü sà pratibhànapratisaüvit |

(%<Jaini_394>%)
ta ete ùaóguõàþ pràntakoñikamityucyante ||

kà kati bhåmikàþ punaràsàü pratisaüvidàü kà và kati j¤ànamayã ? tadavadyotyate-

#<arthàkhyà khalu sarvatra ùaój¤ànànyathavà nava  />#

arthapratisaüvit sarvàsu bhåmiùu kàmadhàtau yàvadbhavàgre navaj¤ànasvabhàvà nirodhaj¤ànaü varjayitvà ùaój¤ànàni nirvàõasyaiva paramàrthatvàt, paracittaduþkhasamudayamàrgaj¤ànàni varjayitvà |

#<pratibhànàhvayàpyevaü da÷aj¤ànamayã tvasau  // Abhidh-d_515 //>#

pratibhànapratisaüvidapi sarvàsu bhåmiùu da÷aj¤ànamayã |

tatra

#<kàme dhyàneùu dharmàkhyà tadanyà tvàdyakàmayoþ  />#

dharmapratisaüvit kàmadhàtau caturùu dhyàneùu niruktipratisaüvit kàmadhàtau prathame ca dhyàne |

#<saüvçtij¤ànamayyau tu dve ete pratisaüvidau  // Abhidh-d_516 //>#

ubhe apyete saüvçtij¤ànasvabhàve dharmaniruktipratisaüvidàviti ||

abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau saptamasyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_395>%)
saptamàdhyàye

caturthapàdaþ |

pçthagjanasàdhàraõàþ idànãmabhij¤àdayo guõà vaktavyàþ | ta ima ucyante-

#<çddhau ÷rotre 'nyacitte pràgbhàve cyutyudaye kùaye  /
j¤ànasàkùàtkriyàbhij¤à ùaóvà dhãþ muktivartmani  // Abhidh-d_517 //>#

j¤ànasàkùàtkriyà khalu vimuktimàrgasaügçhãtàbhij¤etyucyate | keùàü punarguõànàü j¤ànasàkùàtkriyà ? tadapadi÷yate | çddhipàdadivya÷rotracetaþ- paryàyapårvenivàsànusmçticyutyupapàdàsravakùayaj¤ànànàü yà j¤ànasàkùàtkriyà sàbhij¤à | abhijànàtãtyabhij¤àyate và tayeti abhij¤à |

kasmàtpunarvimuktimàrga evàbhij¤à ÷ràmaõyaphalavat na ànantaryamàrgasvabhàvàþ ? paracittaj¤ànasyànantaryamàrgapratiùedhàdarhata÷càsravakùayànantaryamàrgatyàge kasyacinnirabhij¤atvaprasaügàt ||

àsàü punaþ

(%<Jaini_396>%)
#<catasraþ saüvçtij¤ànaü pa¤ca j¤ànàni cittadhãþ  /
sarvàsravakùayàbhij¤à ùaój¤ànànyathavà da÷a  // Abhidh-d_518 //>#

cetaþparyàyàsravakùayàbhij¤e hitvà | cetaþparyàyàbhij¤à pa¤caj¤ànàni dharmànvayamàrgasaüvçtiparacittaj¤ànàni | àsravakùayaj¤ànasàkùàtkriyàbhij¤à ùaój¤ànàni da÷a và paracittaduþkhasamudayamàrgaj¤ànàni hitvàathavà da÷e'ti ||

#<ùaùñhã sarvatra pa¤cànyà maulãùu dhyànabhåmiùu  />#

àsravakùayaj¤ànasàkùàtkriyà sarvàsu bhåmiùu | ÷eùà maulãùu catasçùu dhyànabhåùviti |

#<yatnavairàgyato labhyàþ svabhåmyadharagocaràþ  // Abhidh-d_519 //>#

sarvàþ abhij¤àþ yatnato labhyante vairàgyata÷ca | tatrànucità yatnataþ | ucità vairàgyataþ | janmàntaràbhyastàþ khalvabhij¤à vairàgyato labhyante | vai÷eùikyo yatnataþ | 'svabhåmyadharagocarà'÷caitàþ | çddhyà svabhåmiü gacchatyadharàü ca bhåmim | nirmitanirmàõamapyevam | divya÷rotràbhij¤ayàpi svabhåmikamadhobhåmikaü ca ÷abdaü ÷çõoti | evaü paracittaj¤ànaü pårvenivàsànusmçtij¤ànaü ca | cyutyupapàdàbhij¤ayà ca svàdhobhåmiviùayaü råpaü jànàti ||

katamà punaràsàü kati smçtyupasthànàni ?

#<smçtyupasthitayastistra÷cetaþparyàyadhãrmatà  /
çddhi÷rotràkùyabhij¤àsnu prathamà smçtyupasthitiþ  // Abhidh-d_520 //>#

paracittàbhij¤à trãõi smçtyupasthànàni kàyasmçtyupasthànaü hitvà | cittacaittàlambanà khalveùà | çddhi÷rotracakùurabhij¤àþ kàyasmçtyupasthànaü råpàlambanatvàt | çddhiþ khalu caturbàhyàyatanàlambanà | divya÷rotracakùuùã yathàkramaü ÷abdaråpàyatanàlambane |

(%<Jaini_397>%)
ku÷alàdibhedena tu

#<divyamavyàkçtaü ÷rotraü netraü cànyà ÷ubhà matàþ  />#

divya÷rotracakùuùã kilàvyàkçte | tacca na | abhij¤ànàü vimuktimàrgasvabhàvyàccakùuþ÷rotravij¤ànayo÷càvikalpatvàdvimuktij¤ànànutpattiþ | caturùu dhyàneùu tu asti praj¤àvi÷eùaþ svabhåmikabhåtaphalo yatsaümukhãbhàvàtsvabhåmikaphalameva cakùuþ÷rotraü saümukhãbhàvaü gacchati | yattaccakùuþ÷rotravij¤ànayorà÷rayã bhavati tasmànna tadvij¤àne saüprayuktà praj¤àbhij¤eti |

kathaü punaretayorabhij¤à÷abdaþ ? taducyate-

#<abhij¤àphalatàbhij¤à manovij¤ànapraj¤ayà  // Abhidh-d_521 //>#

abhij¤àphalamatràbhij¤à÷abdenoktam | manovij¤ànasaüprayuktayà tu praj¤ayàbhijànàtãti | saivàbhij¤à niråpakatvàt |

kati punaràsàü vidyà ?

#<tisro vidyà matàstryadhvasaümohàdivyudastaye  /
ekà svabhàvato '÷aikùã dve tva÷aikùà÷rayodayàt  // Abhidh-d_522 //>#

pårvanivàsacyutyupapàdàsravakùayaj¤ànatatsàkùàtkriyàstisraþ khalva÷aikùyo vidyà ucyante | kasmàdetà eva ? eta eva tisro vidyàþ yasmàdàbhiravidyàtrayaü vinivartate | pårvenivàsàbhij¤àj¤ayàpårvàntasaümohaþ nivartate | cyutyupapàdàbhij¤ayà tvaparàntasaümoho nivartate | àsravakùayàbhij¤ayà madhyàdhvasaümohaþ |

(%<Jaini_398>%)
yadyapi ca tisro 'pya÷aikùàstathàpi 'ekà svabhàvato '÷aikùã dve tva÷aikùà÷rayodayàt' | antyà và÷aikùã svabhàvataþ santànata÷ca | àdye dve tva÷aikùasantànàda÷aikùàvityucyante |

kati punaràsàü pràtihàryàõi ?

#<çddhicittakùayàbhij¤à pratihàryatrayaü smçtam  /
harato dve ku÷àstçbhyo màrebhyo harate param  // Abhidh-d_523 //>#

çddhyàde÷anàpràtihàrye khalu ku÷àstçbhyaþ kapilolåkàkùapàdàdibhyo vineyajanacittamapahçtya buddhe bhagavati paramàrtha÷àstari saüniyojayataþ | anu÷àsanàpratihàryaü màrebhyo 'pahçtya sarvaj¤aü màrgade÷ike pravare pratiùñhàpayati ||

kà punariyamçddhiþ ?

#<samàdhã çddhirityuktà phalamai÷varyaùñadhà  /
dvidhaitadgatinirmàõe trividhà gatiriùyate  // Abhidh-d_524 //>#

(%<Jaini_399>%)
çddhiþ khalu samàdhiråpà tatphalatvàttu pràtihàryamçddhiratyuktaü såtre | aïgaparigçhãte samàdhau sati sarvametatpràtihàrya mçddhyati | tasmàtsamàdhireva çddhiþ | tasyàþ phalamaùñaguõamai÷varyamaõimàdi |

(%<Jaini_400>%)
yacca såtre 'padiùñamekànekayathecchitaråpàvasthànàdistatpunaretamçddhiphalaü dvividhaü gati÷ca nirmàõaü ca | gatirapi trividhà | tatra

#<manomayã gatiþ ÷àsturicchàmàtrapravçttitaþ  /
adhimokùakçtànyeùàü tato dehàbhivàhinã  // Abhidh-d_525 //>#

manojavàþkhalu çddhirbuddhasyaiva | manasa iva javastasyàþ | yàvatà kàlena cakùurvij¤ànaü nãlaü pratipadyate yàvatà kàlena bhagavà¤ccharãreõa sarvalokàntaràõi vyàpnotyanantarddhi÷arãrà hi buddhà bhagabanto 'nàbhogena yathecchitàbhipràyasiddheþ bhagavato buddhasya | ÷ràvakàdãnàü punaþ ÷arãravàhinã gatirbhavati yathà devànàü pakùiõàü và | àdhimokùikã ca dåramapyàsannamadhimucyàstagamanaü saüpadyate | bàhuprasàraõamàtreõa sumerumårddhani pràdurbhavati | vyàkhyàtaü samàdhiphalam ||

gamanaü nirmàõamidànãü vaktavm | taddvividhaü kàmàvacaraü råpàvacaraü ca | tatra tàvat-

#<råpagandharasaspar÷àþ kàme nirmàõamiùyate  /
råpaspar÷au matau råpe sve÷arãre 'tha và bahiþ  // Abhidh-d_526 //>#

kàmàvacaraü khalu bàhyamàyatanacatuùñayaü nirmãyate | nànyadã÷varakartçtvavàdàbhyupagamaprasaügàt | råpàvacaraü tvàyatanadvayaü tatra gandharasàbhàvàt | tatpunaretat sva÷arãre para÷arãre ca draùñavyam | etaccaturvidhaü nirmàõaü kàmadhàtàvevaü råpadhàtau draùñavyam | ityaùñavidhaü nirmàõam |

kiü khalu nirmàõamabhij¤ayà nirmãyate ? kiü tarhi ?

(%<Jaini_401>%)
#<abhij¤àphalacittena tattàni tu caturda÷a  /
àdyadhyànaphalaü dve tairårdhvabhåmyekavçddhitaþ  // Abhidh-d_527 //>#

prathamadhyànaphale khalu nirmàõacitte kàmàvacaraü prathamadhyànabhåmikaü ca, dvitãyadhyànaphalàni trãõi, tçtãyadhyànaphalàni catvàri, caturthadhyànaphalàni pa¤ca ||

kathaü punarnirmàõacittàni labhyante ?

#<tallàbho dhyànavat j¤eyaþ>#

yathà khalu dhyànàni vairàgyata upapattitaþ prayogata÷ca labhyante tathà nirmàõacittàni |

kathaü punastadutpadyate ?

#<÷uddhakàcca svata÷ca tat  />#

÷uddhakàd dhyànàdanantaraü nirmàõacittamutpàdyate nirmàõacittàdeva và nànyataþ | tataþ khalvapi nirmàõacittàdanantaraü ÷uddhakadhyànaü nirmàõacittaü cotpadyate nànyat | sarvasya ca nirmitasya

#<svabhåmenaiva nirmàõamadhareõàpi bhàùaõam  // Abhidh-d_528 //>#

na khalvanyabhåmikaü nirmàõamanyabhåmikena nirmàõacittena nirmãyate | bhàùaõaü tu svabhaumenàdharabhaumena ca | kàmadhàtuprathamadhyànabhåmiko hi nirmitaþ svabhåmikenaiva cittena bhàùate | årdhvabhåmikàstu prathamadhyànabhåmikena, tatraiva vij¤aptisamutthàpakacittasadbhàvàt ||

kiü punarnirmitanirmàtroþ krameõa vàgbhàùaõaü bhavatyatha yugapat ? taducyate-

#<nirmàtraiva sahaiteùàü bhàùaõaü sugatàdçte  />#

(%<Jaini_402>%)
uktaü hi

"ekasya bhàùamàõasya sarve bhàùanti nirmitàþ |
ekasya tåùõãü bhåtasya sarve tåùõãü bhavanti te || "

bhagavatastu icchàtaþ pårvaü pa÷càdyugapadvà nirmità bhàùante | teùàü punaþ

#<ekasya bruvataþ sarve nirmità bruvate samam  // Abhidh-d_529 //>#

#<adhiùñhàya tu nirmàõaü bhàùante 'nyena cetasà  />#

'adhiùñhàya tu nirmàõaü' saüsthàpyetyarthaþ | anyena cetasà vij¤aptisamutpàdakàkhyena vàcaü pravartayatãtyato 'pi nàsti nirmàõàntardhàno doùaþ | tatpunaretadadhiùñhànaü na kevalaü jãvata eva | kiü tarhi ?

#<adhiùñhànaü mçtasyàpi sthirasyaiva tu vastunaþ  // Abhidh-d_530 //>#

àryamahàkà÷yapàdhiùñhànena tadasthi÷aükalàpasthàna÷ravaõàt sthirasyàsthilakùaõasya na màüsarudhiràdãnàmasti ||

kiü punarekacittenaikaü nirmitaü nirmiõotyatha bahån ?

#<ajayyekamanekena jayiõastadviparyayaþ  />#

àdyàbhinirhàrairbahubhirnirmàõacittairekaü sopàdànaü ca nirmitaü nirmiõoti | (%<Jaini_403>%) rjitàyàü tvabhij¤àyàü nirmàturicchayà bahånapyekacittena niråpàdànamapi ca nirmiõoti |

tatputaretannirmàõacittaü dvividhaü bhàvanàmayamupapattipràtilambhika¤ca | tatra

#<avyàkçtamabhij¤otthaü upapattya tvayaü tridhà  // Abhidh-d_531 //>#

yatkhalu bhàvanàphalaü nirmàõacittaü tadavyàkçtaü bhavati | upapattipràtilambhikaü tu ku÷alàdinà triprakàram | tadupapattiphalaü da÷àti÷ayayuktam |

#<arhatàü da÷adhà tvetadai÷varyamupapadyate  /
sarvàsravakùayaj¤ànavimuktidvayayogataþ  // Abhidh-d_532 //>#

yadetatadaõimàdi÷aikùàntaü da÷avidhamai÷varyasukhaü tadati÷ayayuktamarhatàmevopapadyate ||

yadi tarhi trayàõàmarhatàmetadai÷varyaü samànamasti kastarhi vi÷eùaþ ÷àstç÷iùyayoþ ? tatredamupadi÷yate-

#<ai÷varyapi samànesminyathokte ÷àstç÷iùyayoþ  /
antaraü sumahacchàsturyattatpårvamudàhçtam  // Abhidh-d_533 //>#

da÷abalàdyàveõikabuddhaguõacintàyàü catuùpratyayatà nadyuttaraõe gandhahastya ÷va÷a÷akadçùñàntai÷ca vi÷eùàntaraü boddhavyamiti ||

abhidharmapradãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau saptamasyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ ||
samàpta÷ca j¤ànavibhàgo nàma saptamo 'dhyàyaþ ||


(%<Jaini_404>%)
aùñamo 'dhyàyaþ |

prathamaþ pàdaþ |

vyàkhyàtà hi vistara÷o vidar÷anà | ÷amatha idànãü vaktavyaþ | sa khalveùa ÷amatha÷caturthadhyànàråpyasaügçhãtaþ | tatra tu

#<sàïgà cittasthitirdhyànaü taccaturdhàïgabhedataþ  />#

÷amathaþ khalu sàïgà ku÷alà cittaikàgratà dhyànamityucyate | yasya khalu dharmasyàïgaparigçhãtato(syo ?) drekàt cittacaittànyàlambanàntaraü na pratipadyante sa dharma÷caitasikaþ samàdhirityàkhyàyate | tadaïgabhedena caturvidhamiti vakùyàmaþ | tasyàü puna÷cittasthitau

#<dhyànoktirà¤jasã tatra bhàktã tatsahabhåùvapi  // Abhidh-d_534 //>#

(%<Jaini_405>%)
samàdhisvabhàvaü khalu paramàrthena dhyànam | saparivàraü tu gçhyamàõaü pa¤caskandhasbabhàvam | bhaktikalpanayà tatsahabhåùvapi dharmeùu tàcchabdyam ||

#<saükùepàdiyamàkhyàtà dhyànajàti÷caturvidhà  />#

prathamaü dhyànaü dvitãyaü tçtãyaü caturthamiti |

#<dravyabhedànahaü tasyàþ pravakùyàmi yathàgamam  // Abhidh-d_535 //>#

dravyabhedastu dhyànajàte÷caturvidhàyàþ samàpattijàte÷ca tàvatyà eva samàsena vakùyàmi ||

tatra tàvat |

#<sahàråpyacatuùñvena samàpattirmatàùñadhà  /
catuþ pa¤ceùu skandheùu taduktervargavçttitaþ  // Abhidh-d_536 //>#

pa¤caskandheùu vargãbhåteùu dhyànasamàpattiþ praj¤àpyate | catuþpa¤ceùvàråpyasamàpattiriti ||

#<bhedena tu samàpattidravyàõi da÷a sapta ca  /
sàmantakaiþ sahàùñàbhirdhyànàntarikayàpi ca  // Abhidh-d_537 //>#

aùñànàü khalu samàpattibhåmãnàmaùñànàmeva sàmantakadravyàõàü tatprave÷opàyabhåtàni dhyànàntarikà ca prathamadhyànasaügçhãtà | etàni khalu saptada÷a yathàsthaulyaü bhidyamànàni saptada÷a bhavantãtyata àha-

#<tadbhedàþ khalvime 'nyepi vakùyante ÷àstracoditàþ  />#

(%<Jaini_406>%)
anye 'pi khalu samàpattibhedàstadantargatà eva såtràbhidharmodità vakùyante |

#<buddhabuddhestu te sarve tattvenàyànti gocaram  // Abhidh-d_538 //>#

bhagavàneba hi sarvaprathamadhyànasamàpattyàdibhedeùu, anantasvabhàvaprabhàvakriyàphaleùvaparokùabuddhivçttiriti ||

ta ete dhyànàråpyàstriprakàràþ katham ? tadàrabhyate-

#<tridhà dhyànàni maulàni sàsvàdàdiprabhedataþ  /
tathaiva traya àråpyà bhavàgraü tu dvidhà matam  // Abhidh-d_539 //>#

tatra maulàni tàvad dhyànàni traividhyànyàsvàdanàsaüprayukta÷uddhakànàsravabhedàt | evaü trayo maulà àråpyàþ | bhavàgraü tu nàstyanàsravam | kàmadhàtorbhavàgrasya ca bhavamålatvàt ||

#<sàmantàni dvidhà sapta prathamaü tu tridhà matam  /
dhyànàntaraü tridhà tadvadakliùñaü tvadharà÷rayam  // Abhidh-d_540 //>#

prathamadhyànasàmantaü hitvànyàni sapta sàmantàni dviprakàràõyanyatrànàsravàt | prathamadhyànasàmantakaü tu triprakàram | kecittu àsvàdanàsaüprayuktaü necchanti | tadvad dhyànàntarikà tridheti vartate | yattatràkliùñaü tadadharà÷rayaü dravyamiti ||

kiü punareùàmàsvàdanàdisaüprayuktànàü trayàõàü lakùaõam ? ucyate-

#<àsvàdavatsatçùõaü yacchaddhakaü laukikaü matam  /
ado(dho?)dhvastaü tadàsvàdyamatilokamanàsravam  // Abhidh-d_541 //>#

(%<Jaini_407>%)
yatkhalu satçùõaü tadàsvàdanàsaüprayuktamityucyate | tçùõàyà àsvàdaparyàyatvàt | yattu na saüprayuktaü tadapi tçùõàsahagatatvàdàsvàdavadityucyate tçùõayaikaphalatvàt | yattu sàsravaü ku÷alaü samàpattidravyaü tacchuddhakamàkhyàyate | kle÷amalàsaüparkàdalobhàdi÷ukladharmayogàcca |

tadetacchuddhakaü tasyàsvàdanàsaüprayuktasyàsvàdyam | tena hi tatsamanantaràtãtamàsvàdyate | yenàsvàdayati tamàpanno yadàsvàdayati tasmàdvyutthitaþ | anyonyasaüsargàddhi tçùõàsamàdhyornnàmanirvçtiþ | tçùõàva÷àtsamàdheràsvàda nàma, samàdhiva÷àttçùõàyàþ dhyàna nàma, anyathà vipratiùiddhaü syàt | na hi ka÷cittçùõàü samàpadyate, na ca samàdhinàsvàdayatoti | lokottaraü tu samàpattidravyamanàsravamityucyate ||

àsàü punaþ samàpattãnàü dhyànànyevàïgavarti nàråpyàþ | kati punaþ kasya dhyànasyàïgàni ? tadidaü praståyate-

#<aïgànyàdye ÷ubhe pa¤ca vitarka÷cittasåkùmatà  /
prãtiþ sukhaü samàdhànaü kliùñaü sukhavivarjitam  // Abhidh-d_542 //>#

prathame tàvacchubhe dhyàne pa¤càïgàni vitarkavicàraprãtisaukhyasamàdhayaþ | kliùñe catvàri sukhaü hitvà ||

#<sàdhyàtmasaprasàdàstu sukhaprãtisamàdhayaþ  /
dvitãye 'ïgàni catvàri kliùñe ÷raddhà sukhàdçte  // Abhidh-d_543 //>#

(%<Jaini_408>%)
dvitãye ku÷ale dhyàne catvàryaïgàni | àdhyàtmasaüprasàdaþ prãtiþ sukhaü cittaikàgratà ca kliùñe dve ÷raddhà sukhaü hitvà ||

#<tçtãye pa¤came praj¤à smçtyupekùà sukhaü sthitiþ  /
kliùñe tvaïgadvayaü j¤eyaü samàdhirvedanàsukham  // Abhidh-d_544 //>#

tçtãye ÷ubhe dhyàne upekùà smçtiþ saüpraj¤ànaü sukhaü samàdhi÷ca | kliùñe tu dve 'samàdhirvedanàsukham' ||

#<antye catvàryupekùe dve samàdhiþ smçtireva ca  /
kliùñe dhyàne caturthe tu dve aïge vedanà sthitiþ  // Abhidh-d_545 //>#

caturthe khalu dhyàne ÷ubhe catvàryaïgàni | aduþkhàsukhàvedanà upekùà ca smçtipari÷uddhiþ samàdhi÷ca | kliùñe tu dve vedanà sthiti÷ca ||

kati punareùàü dravyato bhavanti kati nàmataþ ?

#<dravyàtmanà da÷aikaü ca nàmnà tvaùñau da÷aiva ca  /
aïgànyetàni kathyante catuùkoñirataþ smçtaþ  // Abhidh-d_546 //>#

dravyataþ khalvekàda÷a bhavanti | prathame dhyànàïgàni pa¤ca | dvitãye 'dhyàtmasaüprasàdo vardhate | tçtãye samàdhivarjyàni vardhante | caturthe tvaduþkhàsukhàvedaneti |

nanu ca yat tçtãye dhyàne sukhamuktaü tathà prathamadvitãyayoþ..........

(%<Jaini_409>%)
abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau aùñamasyàdhyàyasya prathamaþ pàdaþ samàptaþ ||


(%<Jaini_410>%)
aùñamàdhyàye

dvitãyapàdaþ |

#<÷amathasya ca  /
dhyànasàmantakàråpyeùvaïgànàmavyavasthitiþ  // Abhidh-d_547 //>#

dhyànasàmantakeùu khalu vidar÷anodçktà ÷amatho nyånaþ | àråpyeùu sarvatra ÷amatho 'dhikavçttirvipa÷yanà nyånatarà | vipa÷ya pa÷yato saüj¤àyàmiti vacanàdaïginyapi pa÷càdudde÷o bhavati | tataþ siddhaü vipa÷yanàþ ||

yadà khalu catvàryapi dhyànàni vipàkaü prati ne¤jante kasmàccaturthamevànejyamucyate ? tatràpadi÷yate-

#<vitarkacàravidhvaüsàtpra÷vàsà÷vàsasaükùayàt  /
upekùàveditàbhàvàdantyamànejyamucyate  // Abhidh-d_548 //>#

trãõi khalvapi dhyànàni se¤jitànyuktàni bhagavatà vitarkàdyapakùàlayogàt | vitarkavicàrà÷vàsapra÷vàsau sukhaduþkhasaumanasyadaurmanasyànãtyaùñàpakùàlàþ | tai÷caturthaü dhyànamakampyamityuktamabhidharme | vitarkavicàraprãtisukhairakampanãyatvàdànejyaü caturthamuktaü såtre | àbhipràyikaþ såtranirde÷o làkùaõikastvabhidharme | tathàhi "sukhaduþkhayoþ prahàõàtsaumanasyadaurmanasyayo÷càstaïgamàccaturthaü dhyànamupasampadya viharati" ityuktam | abhidharme vitarkavicàraprãtisukhànyeve¤jitam ||

(%<Jaini_411>%)
idamidànãü vaktavyam | iha dhyànasamàpattiùu prathamadvitãyayordhyànayoþ saumanasyamuktaü prãtivacanàt | prãtirhi saumanasyam | tçtãye sukhaü caturthe upekùà | tatkiümupapattidhyàneùvapyeùa eva vedanàniyamaþ ? netyucyate | kiü tarhi ?

#<àdye prãtisukhopekùà dvitãye tu sukhàdçte  /
sukhopekùe tçtãye 'ntye upekùaiva vidiùyate  // Abhidh-d_549 //>#

prathamadhyànopapattau khalu tisro vedanàþ | sukhaü trivij¤ànakàyikaü, saumanasyaü manobhaumamupekùà caturvij¤ànakàyikã | dviütãyadhyànopapattau dve vedane saumanasyopekùe manobhåmike | nàtra sukhamasti pa¤cavij¤ànakàyàbhàvàt | tçtãyadhyànopapattau dve vedane manobhåmike | caturthadhyànopapattàvupekùaiva vedanà vidyata iti ||

nanu ca dvitãyàdiùu dhyàneùu råpa÷abdaspraùñavyànàmupalabdhayaþ santi vij¤aptisamutthàpakaü ca cittam | tatkathaü tatra trivij¤ànakàyikà vedanà nàstãtyucyate, vitarkavicàrau ceti ? naiùa doùaþ | svabhåmikapratiùedhàt | kutastena tarhi råpàdayo vij¤àyante ka yavij¤apti÷cotthàpyate ? tadapadi÷yate-

#<dçkchrotrakàyavij¤ànaü vij¤aptijanakaü tathà  /
yadbhåmàvavicàràyàmàdyàdavyàkçtaü tu tat  // Abhidh-d_550 //>#

dvitãyadhyànopapannàþ khalu råpa÷abdaspraùñavyànyupalipsavo jigamiùavo prathamadhyànabhåmikàni cakùuvij¤ànàdãni trãõi vij¤ànàni vij¤aptisamutthàpakaü ca saümukhãkçtya nirmàõacittavadupalabhante spandante ceti | tatpunaþ prathamadhyànabhåmikaü cittamavyàkçtameva saümukhãkurvanti na ku÷alaü nyånenàbahumànatvànna kliùñaü vãtaràgatvàt | tadyathà ka÷cidã÷varo daridramitragçhaü gataþ | tenàsau suhçdà sarvasvapradànenopanimantrito mitracittànuvartanayà hãnotkçùñaü vastu hitvà yatki¤cid gçhõãte tadvaditi | vyàkhyàtasvaråpàõi dhyànàni ||

(%<Jaini_412>%)
àråpyàþ vaktavyàþ | tadàrabhyate-

#<khanimittodgrahàkçùñaþ proktànantamanaskçtiþ  /
visarvaråpa àråpya àkà÷ànantyasaüj¤akaþ  // Abhidh-d_551 //>#
anantàkà÷animittodgrahaþ tatsaüj¤àpravçttinimittaü pa÷càttu catuþskandhàlambanàstadanyatamàlambanà anyadharmàlambanà và manaskàràþ saümukhãbhàvaü gacchanti | uktaü hi bhagavatà- "sarvva÷o rupasaüj¤ànàü samatikramàtpratidhasaüj¤ànàmastagamànnànàtvasaüj¤ànàmamanasikàràdanantamàkà÷amànantyayàyatanamupasampadya viharati" iti |

kaþ punaràsàü tisçõàü råpàdisaüj¤ànàü vi÷eùaþ ? prapa¤caråpasaüj¤àbhiratra vi÷eùo boddhavyaþ | tadasmàdàgamàdvividhàdyà råpàråpyaskandhàþ saügçhãtàþ | tatra samàpattilakùaõà cittànuparivartinà ÷ãlena viyutà ÷eùenopapatti lakùaõàt | ta eta àråpyàþ prathamàråpyasàmantakaü hitvà vibhåtaråpasaüj¤à bhavanti | prathamasàmantakaü tu caturthadhyànàvidåùitavçttitvàdgàóhabandha miti | atastadekaü na vibhåtaråpasaüj¤àkhyaü labhate |

kathaü punarnirdhàryate nàråpyeùu råpamastãti ? àgamàdyuktita÷ca | (%<Jaini_413>%) àgamastàvat- "sarva÷o råpasaüj¤ànàü samatikramàt" ityàviùkçtamidam | anyadàptavacanam- "aråpiõaþ santi sattvàþ" iti | ãùadråpatvàdaråpiõonudarà kanyàvaditi cet | na | sarva÷a ityapade÷àt, niþsaraõokte÷ca | uktaü hi "råpàõàü niþsaraõamàråpyàþ" iti | yathà hi "yat ki¤cidabhisaüskçtamabhisaüviditaü nirodhastasya niþsaraõam |" nirodhe khalu sarvasaüskçtaviyogo 'myupagamyate | na hi mårtivigrahalakùaõo mokùaþ tatpravçttinirodhitvàt |

yuktirapi | råpà÷rayàdãnyavadhåya svodvegamukhena tadà÷rayàddasyåpadrutatadviyuktade÷à÷rayavat | uktastarhyàråpyebhyo råpiùåpapadyamànànàü råpamutpadyate hetupratyayàdhipatipratyayabalàt, nàmaråpasyànyonyahetutvàcca | tatra sabhàgavipàkahetvoreva tayorapyastitvàt kàraõatvaü råpapratyayena ca vij¤ànotpattidar÷anàt, cittavi÷eùotpàdàt mahàbhåtendriyaprasàdàdiråpotpattidar÷anàccànyonyahetutvasiddhiþ ||

(%<Jaini_414>%)
uktaþ prayogaprathamàrupyaþ | dvitãyo 'pyucyate-

#<tadvaccittavibhutvekùã vij¤ànànantyalakùaõaþ  />#

àkà÷ànantyasaüj¤àdveùã tadàlambanànantyavij¤ànàdhimokùàbhimukhabuddhiranantaü vij¤ànànantyàyatanamupasampadya viharati | atràpi pa÷càccatuþskandhàlambanàstadanyataskandhàlambanà ÷à÷vatadharmàlambanà÷ca manaskàràþ saümukhãbhavanti | tadvikùiptasaüj¤akaþ

#<vij¤ànànantyadveùã ca aki¤canyàhvayaþ punaþ  // Abhidh-d_552 //>#

sa khalu yogã vij¤ànànantyasaüj¤àdveùã tatràki¤canasaüj¤itvàdàki¤canyàyatanamupasampadya viharati | athavà nàsti ki¤ciüdupekùàprayoganiùpattiràki¤canyàyatanamityucyate | anantàkàraudàrikadar÷ano hi tadviveke saüj¤àvimokùaþ pravartate | ata evàki¤canyàyatanaü paramopekùetyucyate | yasmàttatrànantàkàrànabhisaücetanà cetaso 'nàbhogatà saütiùñhate ||

#<tadvittåccheda÷aïkã ca na saüj¤àsaüj¤asaüj¤akaþ  />#

sa khalu saükùiptàmapi vibhutvasaüj¤àü saüj¤à÷alya iti kçtvà tàmalpàmapi vispaùñaparicchinnaråpàü saüj¤àmutsçjyoccheda÷aïkã ca vispaùñaråpàü satãü naivasaüj¤aü nàsaüj¤amupasampadyate | ato naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanaü samàpadyate | na saüj¤àveditanirodhaü nàpi vispaùñàü pårvasamàpattisaüj¤àm | sarvaiùu càråpyeùu

#<àdau tathà prayuktatvàt tatsaüj¤à vyapadi÷yate  // Abhidh-d_553 //>#

na tu tanmàtrasaüj¤à evàråpyà ityàviùkçtametatpårvameveti | vyàkhyàtàni maulànyaùñau samàpattidravyàõi ||

(%<Jaini_415>%)
sàmantakànàü punaràdidhyànasàmantakasyànàgamyàkhyasya kiü råpam ? tadapadi÷yate-

#<savitarkavicàraü yatsàpekùaü sànuvartakam  /
cittamàryetaràkàraü tadànàgamyamucyate  // Abhidh-d_554 //>#

yatkhalu prathamamauladhyànaprave÷opàyacittaü savitarkaü savicàramupekùàvedanàsaüprayuktaü sànuparivartakaü...............

......abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau aùñamasyàdhyàyasya dvitãyapàdaþ || .......


(%<Jaini_416>%)
aùñamàdhyàye

tçtãyapàdaþ | ......

..........vyutkràntakasamàpattiü, samàpadyante tadapadi÷yate-

#<catvàro dhyàyinaþ proktà÷caturdhyànavidar÷anàt  /
sampadvipattisaüj¤àyà hànapakùyàdivedinaþ  // Abhidh-d_555 //>#

catvàro hi dhyàyino bhagavatoktàþ | "teùàmekaþ samàpattau vipattisaüj¤ã, dvitãyo vipattau sampattisaüj¤ã, tçtãyaþ sampattau sampattisaüj¤ã, caturtho vipattau vipattisaüj¤ã" iti | ete hànasthitivi÷eùotkarùadhyànabhedadar÷anayogàt catvàro bhavanti ||

kaþ punarayaü dhyàtà kàni và dhyànadhyeyadhyànaphalàni ? tadàviùkriyate-

#<dhyàtà proktastathà dhyeyaü dhyànaü dhyànaphalaü tathà  />#

sarvametaccatuùñayaü pårvameva vistareõàbhihitam | bhavatastu

#<asiddheruktadoùatvànnàstyàtmàdicatuùñayam  // Abhidh-d_556 //>#

na hi tavaitaccatuùñayaü siddham aupaniùadasàükhyavai÷eùikàdiparikalpitapramàtçpramàõaprameyapramàõaphalàni pårvamevoktadoùàõi ||

(%<Jaini_417>%)
kiü punaþ karmànuùñhànànmokùo bhavati, àhosvijj¤ànànuùñhànàditi ? tatra bråmaþ-

#<karmànuùñhànato mokùo j¤ànànuùñhànatastathà  /
vyàpàre sati sadbhàvàdyàthàtmyàvagamepi ca  // Abhidh-d_557 //>#

trãõi khalu karmàõi | dàna÷ãlabhàvanàkhyànyanuùñhàya da÷a ca j¤ànàni dharmasvasàmànyalakùaõasaümohapratipakùabhåtànyanuùñhàya paraü brahma pràpnoti nànyatheti | tadetadàviùkriyate-

#<karma tvatra dvidhà j¤eyaü puõyàpuõyakriyàkriye  />#

tatra khalu

#<puõyakriyà tridhà proktà viratistadvidhodità  // Abhidh-d_558 //>#

karmàdicintàyàm ||

#<j¤ànaü tu naiùñhikaü j¤eyaü yathàpåvaümudàhçtam  /
ato 'nyadbhajate yastu khalãnaü carvayatyasau  // Abhidh-d_559 //>#

yastu manyate pa÷vàdyàlaübhanàdibhiþ karmabhiþ bhoktçbhogyàntaraparij¤ànàdibhi÷ca mokùo bhavati sa vaktavyaþ 'khalãnaü carvayati |' yasmàt

#<parapãóàpravçttatvàdvadhalobhànçtàdayaþ  /
apàyahetavo j¤eyàþ ÷reyodvàravibandhinaþ  // Abhidh-d_560 //>#

hiüsànçtalobhàdayo hi doùàþ kugatigamanahetavo na svargàpavargagamanopàyàþ | ÷àstracodità hiüsà nàdharma iti cet | na | ÷àstralakùaõàparij¤ànàt | katham ? yasmàt

#<yuktàrthacodanàd duþkhatràõàddoùànu÷àsanàt  /
÷àstramityucyate 'to 'nyajj¤eyaü vàtikabhàùitam  // Abhidh-d_561 //>#

yatkhalu pramàõatrayaviruddhàrthaü vàkyam, yacca pàpakebhyaþ karmebhyaþ kugatigamanahetubhyo nivàraõena tràyate, yacca ràgadveùamohànanu÷àsti tadvàkyaü (%<Jaini_418>%) ÷àstramityucyate | nànyaditi | tasmàdanyadanàptavacanam | na | vedamantràõàü viùopa÷amanasàmarthyadar÷anàt | pratyakùaü hi pramàõaü balãyastatpårvake ca dve pramàõe trayãdharmàbhihite pramàõamiti | tatredaü pratyucyate-

#<pàrasãkàdimantràõàü viùotsadabalaü kvacit  /
dç÷yate na tu sarvasminnariùñàdyanivartanàt  // Abhidh-d_562 //>#

dçùñaü hi sàmarthyaü pàrasãka÷abarakàpàlikàdimantràõàmapi na tu tairmantraiþ pàpanà÷o 'bhyupagabhyate bhavadbhiþ, na ca sarvasya viùamaü pra÷amayanti; tadgatàriùñàdinà maraõadar÷anàt | yadi ca ÷àstracodità hiüsà mantrasàmarthyàddharmàïgaü sampadyate kasmànna mantrasàmarthyàdeva pa÷uü ghàtayati ? kiü ÷astrapàtanagalàmreóakàdyupakramànuùñhànena ? mantrasàmarthyàdeva ca piùñakçtapuroóà÷ànàü svargagamanahetorapårvasyàbhivyaktirbhavatvalaü pa÷vàdivadheneti | dçùñaü ca mantràõàü viùopa÷amane sàmarthyaü na tu vinàhàrapànàdibhiþ kùuttçùõapra÷amanàdiùu | evaü mantràõàü viùopa÷amane sàmarthyaü bhavatu | mà bhåtpàpavinà÷ana iti |

yadapyucyate bhavadbhiþ | vaitànakarmànuùñhàtàro bràhmaõà eva mokùavartmanyadhikriyante netare varõà iti tadapi óimbhàbhihitameva satàü pratibhàti | yasmàt |

#<ràgàdyairdåùyate cittaü ÷raddhàdyai÷ca vi÷udhyate  /
viprasyàpi yatastasmàd guõavàneva mucyate  // Abhidh-d_563 //>#

tadyathauùadhaü vi÷uddhakoùñhasyaivàrogyaü janayati nolbanavàtàdidoùasya | tasmàdbhavyajàtãyaþ ÷raddhàdiguõaparibhàvitàtmà kumbhakàro 'pi mokùavartmanyadhikriyate | na caturvedo ràgadveùamohàdidoùorarãkçtacittabhåmiriti | alamatiprasaïgena prakçtameva praståyatàm | tadidamàrabhyate-

#<÷uddhaü caturvidhaü hànabhàgãyàdi yathàkramam  /
nyånatulyabalotkçùñanirmalànuguõaü hi tat  // Abhidh-d_564 //>#

caturvidhaü khalu ÷uddhakaü hànabhàgãyaü sthitibhàgãyaü vi÷eùabhàgãyaü nirvedhabhàgãyam evamàrupyamanyatra bhavàgràt | taddhi trividhaü vi÷eùabhàgãyaü hitvà ||

kiü punareùàü lakùaõam ?

(%<Jaini_419>%)
#<kle÷asvoparimasthànanãrajaskànuvarti và  />#

yathàkramaü khalu kle÷otpattyanuguõaü hànabhàgãyaü, svabhåmyanuguõaü sthitibhàgãyamårdhvabhåmyanuguõaü vi÷eùabhàgãyamanàsravànuguõaü nirvedhabhàgãyam | tasmàdanàsravamutpadyate |

athaiùàü caturõàü kati kasmàdanantaramutpadyante ?

#<dve trãõi trãõi ca dve và hànapakùyàdyanantaram  // Abhidh-d_565 //>#

hànabhàgãyasya khalvanantaraü dve utpadyete hànasthitibhàgãye | sthitibhàgãyasya trãõyanyatra nirvedhabhàgãyàt | vi÷eùabhàgãyasyàpi trãõyanyatra hànabhàgãyàt | nirvedhabhàgãyànantaraü tadevaikamiti ||

#<vyutkràntakasamàpattirarhato 'kopyadharmaõaþ  />#

sa khalveùàrhato 'kopyadharmaõa eva niùkle÷atvàtsamàdhiva÷itvàcca | dçùñipràptasya yadyapi tãkùõendriyatvàtsamàdhau va÷itvaü na tu niùkle÷à santatiþ | samayavimukto yadyapi niùkle÷o na tvasya samàdhau va÷itvamiti |

kathaü punariyamutpàdyate ?

#<tatprayogo dvidhà bhåmirgatvàgamyajigãùayà  // Abhidh-d_566 //>#

#<dharmabhåmyutkrameõàùñau ÷uddhakàkhyàdanàsravam  /
÷uddhakàcca tçtãyaü svaü niùñhà ÷uddhàcca nirmalam  // Abhidh-d_567 //>#

'gatve'tyanulomamaùñau bhåmãþ samàpadya | 'àgamye'ti pratilome samàpadya | 'dvidhe'ti sàsravànàsravà | 'jigãùaye'ti jayaü cikãrùandharmabhåmyutkrameõa jetukàmaþ | ÷uddhakàdanàsravaü '÷uddhakàcca tçtãyaü svaü |' 'niùñhà' tu ÷uddhàdanàsravam | sa khalvevaü vijityànàsravà÷ca sapta pa÷càtsàsravà prathamàddhyànàtsàsravaü tçtãyaü samàpadyate | tasmàdàkà÷ànantyàyatanaü tasmàdàki¤canyàyatanamevaü punaþ pratilomaü nirjityànàsravà apyekavilaïghità anulomaü pratilomaü ca samàpadyate | eùa prayogo vyutkràntasamàpatteþ |

(%<Jaini_420>%)
yadà tu prathamàþ sàsravàþ tçtãyamanàsravaü dhyànaü samàpadyate tasmàtsàsravamàkà÷ànantyàyatanaü tasmàdanàsravàki¤canyàyatanamevaü punaþ pratilomam | tadà visabhàgatçtãyadravyagamanàdabhiniùpannà bhavati | ativiprakçùñatvànna caturthaü samàpadyate | tàü ca triùu dvãpeùu samàpadyate ||

#<svordhvà evopajanyante dhyànàråpyabhavaþ ÷ubhàþ  /
bhavàgrasthastvagatyàdau nirmalàmavalambate  // Abhidh-d_568 //>#

bhavàgraü bhavàgre ca saümukhãkriyate | adha÷ca yàvatkàmadhàtorevaü ÷eùàõi svasyàü ca bhåmàvadha÷ceti | årdhvo papanno nàdharàü samàpattiü saümukhãkaroti vaiyarthyàt | na hi tatrànàsravo màrgo 'sti saüsàramålatvàt | na ca vinànàsraveõa màrgeõa tatratyàþ kle÷à hantuü ÷akyante | caitanyaråpaü puruùamàlambya tadvairàgyamiti cet | na | yuùmatpuruùasya kriyàvattve sattvànekatvaikatvopapatteþ saüsargidharmitvopapatteþ buddhivaditi vij¤ànaj¤ànopalabdhe ca..............................................ti ||

kasya punardhyànasya pràptyà kataradbhàvyate ? tadanukramyate-

#<bàlàdyadhyànasaüpràptau laukikasyaiva bhàvanà  />#

yadà khala pçthagjanaþ prathamaü dhyànaü labhate tadàsyànàgataü laukikameva bhàvyate |

#<åùmàdivarjye càlabdhe dhyànàntarasamudbhave  // Abhidh-d_569 //>#

(%<Jaini_421>%)
caramabhavikasyoùmàdivarjite '.....................gikasvà(?)nucitam | tatra dhyànàntare prathamaü sàsravameva bhàvyate | ucite tu vairàgyalabdhatvànna bhàvyate | åùmagatàdiùu tu na bhàvyate | tànyeva dhyànàntarasaügçhãtàni bhàvyante prathamaü nànàgamyam ||

#<vãtaràgasya càlabdhe pårvasàmantake tathà  />#

vãtaràgasyànàgamye 'pyalabdhe 'nucite prathamaü bhàvyate......................a nàgamyasaügçhãtàni bhàvyante na prathamàryamàrgasàdç÷yàt |

#<viraktasya tu pårvasya nirmalasyaiva bhàvanà  // Abhidh-d_570 //>#

vãtaràgasya tvàryasya prathamasyànàsravasyaiva bhàvanànyàme và  'bhisamayàntikakùaõavarjyeùu anàsravameva bhàvyate | ÷aikùasya ca dvàbhyàü kùaõàbhyàmakùavivardhane bhavàgre ca saptada÷asu .................. | evaü navaprakàratayàkopyaprativedhe tatpçùñhe ca yatki¤cidbhàvanàmayaü saümukhãkarotyalabdhaü tatrànàsravameva prathamaü bhàvyate nobhayabhàvanocyate ||

#<nyàmamàrgànvayaj¤àne ÷aikùasyàkùavivardhane  /
ànantaryàhvaye màrge dçïmàrge dvàda÷akùaõàþ  // Abhidh-d_571 //>#

#<bhavàgrasya ca vairàgye kùayaj¤ànavivarjite  /
àkopyà ................................  // Abhidh-d_572 //>#

#<àryasya kàmavairàgye carame muktivartmani  /
j¤ànatraye trayàkhye ca nyàme 'nàgamyavarjite  // Abhidh-d_573 //>#

#<÷aikùasya ràgiõaþ pårvatribhåmãndriyavardhane  /
prayogamuktimàrgeùu kàmàdyadhyànajasya ca  // Abhidh-d_574 //>#

#<dvividhàrhatvasaüpràptau muktivartmani pa÷cime  /
viraktànàü ca ÷aikùàõàmavyagrànyatribhåjaye  // Abhidh-d_575 //>#

#<bhàvanà dvividhasyàpi>#

........................su sàsravànàsravasyàpi prathamasya dhyànasya bhàvanà bhavatãti |

#<nobhayasya tu bhàvanàm  />#

(%<Jaini_422>%)
#<anàgamyà÷raye nyàma tadbhàgãyodbhavàdiùu  // Abhidh-d_576 //>#

yadyanàgamyaü niþ÷rito niyàmamavakràmati, tasyànàgamyameva bhàvyate na tu prathamaü dhyànaü ki¤cidapi bhàvyate | yadà khalvapyanàgamyànirvedhabhàgãyànyutpàdayati................bhàvanayà bhàvyate na tu prathamaü dhyànaü dar÷anamàrgasàdç÷yàdityàviùkçtametaditi ||

#<dvitãyàdiùvanenaiva vidhinàbhyuhya yuktitaþ  /
abhidharmanayaj¤àne j¤eyànàgatabhàvanà  // Abhidh-d_577 //>#

dvitãyàdiùu khalvadhidhyàneùvanayaiva prathamadhyànànàgatàbhàvanànãtyà tatra yuktimanusaratà yathàtantrama............ |

dhyànaü kasya kimàlambanamityata idamanukramyate |

#<sàsvàdaþ svabhavàlambaþ ÷ubhaü dhyànaü samantadçk  /
àrupyàþ ku÷alà maulà nàdholokàvalambinaþ  // Abhidh-d_578 //>#

àsvàdanàsraüprayuktaþ svabhåmikaü bhavamàlambate sàsravaü vastvityarthaþ | nàdharàübhåmimàlambate vãtaràgatvànnottaràü tçùõàparicchinnatvàt | nànàsravaü ku÷alatvaprasaïgàt | ku÷alaü tu dhyànaü ÷uddhakamanàsravaü và sarvàlambanaü yatki¤cidasti saüskçtamasaüskçtaü và | maulànàü tu ku÷alàråpyàõàmadhobhåmikaü ca sàsravaü vastu nàlambanam | svabhåmyordhvabhåmyàlambanatvàt | anàsravaü tvàlambanam | sarvànvayaj¤ànapakùo na dharmaj¤ànapakùo nàdhobhåminirodhaþ | sàmantakànantaryamàrgàõàü tvadharàbhåmiràlambanam ||

eùà¤ca punastrividhànàü dhyànàråpyàõàm

#<dhyànàråpyaiþ prahãyante nirmalairmànaso malàþ  /
adhobhåmestu labhyante sàmantairapi ÷uddhakaiþ  // Abhidh-d_579 //>#

anàsraveõaiva dhyànàråpyeõa kle÷àþ prahãyante na ku÷alena | kuta eva kliùñena ? vãtaràgavannàdhaþ prahãyante tasyaiva tadapratipakùatvàt, na svabhåmau (%<Jaini_423>%) vi÷iùñarataratvànnorddhvamiti | dhyànàråpyasàmantakena ÷uddhakenàpi kle÷àþ prahãyante 'dhobhåmipratipakùatvàt ||

puna÷ca | sarvaü samàdhiü saükalayya trayaþ samàdhaya uktàþ såtre-

#<savitarkavicàràdyàstrayaþ proktàþ samàdhayaþ  /
dhyànàntare sa càrodhaþ sadvayo 'nyatra nirdvayaþ  // Abhidh-d_580 //>#

"savitarkaþ savicàraþ samàdhiþ avitarko vicàramàtro 'vitarko 'vicàraþ" iti | tatra dhyànàntaraü tàvadavitarko vicàramàtraþ | satatodhaþ savitarkaþ savicàraþ samàviþ | paratastvavitarko 'vicàra÷ca ||

punaþ

#<sàsravànàsrava÷cànya ekàda÷abhuvastrayaþ  /
àryàkàramatidyotàþ ÷ånyatàdyaþ samàdhayaþ  // Abhidh-d_581 //>#

÷ånyatàbhidheyaþ samàdhirapraõihita animitta÷ca tçtãyaþ ||

(%<Jaini_424>%)
katamaiþ punareta àryàkàràþ..........................vat ùoóa÷abhiràkàrairityatastrayo 'pyanityatàdiùoóa÷àkàramatidyotàþ(?) | pratyekaü tu

#<da÷àpraõihitàkàràþ ÷ånyatàyà dvayaü matam  /
animitto 'mçtàkàrai÷caturbhiþ saüpravartate  // Abhidh-d_582 //>#

apraõihitaþ khalu samàdhiranityaduþkhàkàràbhyàü saüprayukta÷caturbhiþ samudayàkàrai÷caturbhi÷ca màrgàkàraiþ..............................tànàtmàkàràbhyàü saüprayuktaþ | animittaþ samàdhirnirodhàkàrai÷caturbhirnirodhàkàràdibhiþ saüprayuktaþ ||

#<vimukterdviprakàràyàþ pràptaye nirmalàþ punaþ  /
vimokùasu(mu ?)kha÷abdena ta evàviùkçtàstrayaþ  // Abhidh-d_583 //>#

ràgaviràgàccetovimuktiravidyàviràgàt praj¤àvimuktiþ | tasya vimuktidvayasya.................àviùkçtàni | tatra ÷ånyatàyàþ saüprayuktaþ samàdhiþ ÷ånyatàsamàdhiþ | na praõidhatte bhavamityapraõihitaþ | da÷animittàpagamàdanimittaü tadàlambanasamàdhiranimittaþ || punaþ

#<trayo 'parasamàdhyàkhyà ÷ånyatà÷ånyatàdayaþ  />#

teùàü trayàõàü samàdhãnàmutsargopàyapradar÷anàrthaü ÷ånyatà÷ånyatàdayaþ trayaþ samàdhayo 'bhidharmebhihitàþ |

(%<Jaini_425>%)
#<dvayamàlambate '÷aikùaü ÷ånyato 'nityatastathà  // Abhidh-d_584 //>#

#<kùayamapratisaükhyàkhyamantyo gçhõàti ÷àntataþ  />#

÷ånyatàdyàlambanatvàttannàma a÷aikùaü samàdhiü dvàvaparasamàdhã àlambete | ÷ånyatà÷ånyatà a÷aikùaü ÷ånyatàsamàdhimàlambate ÷ånyàkàreõa | apraõihitàpraõihito 'pya÷aikùamapraõihitam anityàkàreõa | na duþkhato na hetvàdito 'nàsravasya atallakùaõatvàt | na màrgàkàrairdåùaõãyatvàt | animittànimittatvàt samàdhira÷aikùasyànimittasyàpratisaükhyànirodhamàlambate | ÷àntàkàreõànàsravasya pratisaükhyànirodhàbhàvàt | na nirodhapraõãtaniþsaraõàkàrairanityatànirodhasàdhàraõatvàdavyàkçtatvàdavisaüyogàcca |

te punarete samàdhayaþ

#<ekàda÷abhuvaþ sarve sàsravà nçùvakopinaþ  // Abhidh-d_585 //>#

tatra sàsravà àryamàrgadveùitvànmanuùyeùåtpàdyante | akopyasyàrhataþ ekàda÷abhuva÷ca saptasàmantakàni hitvànyàsvekàda÷asu bhåmiùu kàmadhàtvanàgamyadhyànàntaradhyànàråpyeùu |

punaþ

#<samàdhibhàvanàdhyànaü sukhàya prathamaü ÷ubham  /
dar÷anàyàkùyabhij¤oktà praj¤àbhedàya yàtnikàþ  // Abhidh-d_586 //>#

"catasraþ khalu samàdhibhàvanàþ | asti samàdhibhàvanà àsevità bhàvità bahulãkçtà dçùñadharmavihàràya saüvartate" iti vistaraþ | ku÷alaü khalu (%<Jaini_426>%) prathamaü dhyànaü ÷uddhakamanàsravaü và dçùñadharmasukhavihàràya samàdhibhàvanà | tadadhikatvàt anyànyapi j¤eyàni | nàva÷yaü samparàyasukhavihàràya, parihãõordhvopapannaþ parinirvitatadabhàvàt | divyacakùurabhij¤àdar÷anàya samàdhibhàvanà | prayogajàþ khalu sarve guõàstraidhàtukànàsravàþ praj¤àprabhedàya samàdhibhàvanàþ ||

#<yo 'ntyo vajropame dhyàne sarvakle÷akùayàya sà  />#

ya÷caturthe dhyàne vajropamaþ samàdhiþ sa àsravakùayàya samàdhibhàvanà |

#<såtraü caitatsamàkhyàtaü buddhenàtmopanàyikam  // Abhidh-d_587 //>#

ata÷caturthameva dhyànamuktamiti ||

abhidharmapradãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau aùñamasyàdhyàyasya tçtãyaþ pàdaþ samàptaþ ||

(%<Jaini_427>%)
aùñamàdhyàye

caturthapàdaþ |

nirdiùñàþ samàdhayaþ | ataþ paraü samàdhisanni÷rità guõà nirdi÷yante |

apramàõàki catvàri maitrã karuõà muditopekùà ca | apramàõàþ, sattvàdhiùñhànapravçtterapramàõapuõyanirvartakatvàdaprameyeùu phalahetutvàcca |

athàpramàõànàü kaþ svabhàvaþ ?

#<caturõàmapramàõànàü maitryadveùastathà kçpà  /
mudità prãtirekeùàmupekùàlobha iùyate  // Abhidh-d_588 //>#

adveùasvabhàvà maitrã | tathà karuõà adveùasvabhàvà | kastarhyetayorapramàõayorvi÷eùaþ ? ubhayoradveùàtmakatve 'pi maitrã sattvàparityàgavartino dveùasya pratipakùo harùàkàrapravçttà ca | karuõà tàóanapãóanàbhipràyavartino dveùasya pratipakùo dainyàkàrapravçttà ca | ityasti vi÷eùaþ | "somanasyasvabhàvàmudità" iti pauràõàþ | upekùàpyalobhàtmakaiva | eùo 'pramàõànàü svabhàvaþ |

kasmàccatvàryeva na nyånànyadhikàni và ?

(%<Jaini_428>%)
#<vyàpàdasya vihiüsàyà aratestçódviùastathà  /
pratipakùo 'yamàkhyàto damanàrthaü svacetasaþ  // Abhidh-d_589 //>#

såtra uktam- "maitrã àsevità bhàvità bahulãkçtà vyàpàdaprahàõàya saüvartate | karuõà vihiüsàprahàõàya | aratiprahàõàya mudità kàmaràgavyàpàdaprahàõàyopekùà || "

vçttiþ punardraùñavyà-

#<sukhàdhàne sukhà maitrã duþkhanà÷onmukhã kçpà  /
mudità modanànimnà sattvà ebhyeva pa÷cimà  // Abhidh-d_590 //>#

#<draùñavyà vçttireteùàü>#

àkàrastu punaþ kathaü pratipattavya iti | tadapadi÷yate-

#<àkàraiþ sukhitàdi bhiþ  />#

sukhità vata santu sattvà iti manasi kurvan maitrãü samàpadyate | duþkhità vata sattvà iti karuõàm | modantàü vata sattvà iti muditàm | sattvà ityeva manasi kurvannupekùàü samàpadyate màdhyasthyàt |

#<ebhyastvanyatamenàpi brahmasàyujyama÷nute  // Abhidh-d_591 //>#

(%<Jaini_429>%)
ebhyo 'pramàõebhya ekenàpi bhàvitena brahmatvaü pratilabhyata iti ||

kimàlambanà apramàõàþ, kati bhåmikà vetyapadi÷yate-

#<nçùu kàmàvalambãni dhyànayormuditàhvayoþ  /
ùaóbhaumàni tadanyàni kecidicchanti saptasu  // Abhidh-d_592 //>#

maitrãkaruõàmuditàstrayaþ kàmàvacarasattvàlambanàþ | upekùà aniyatà iti | yeùàü tàvadbhàvanàmayànyetàni mudità ca saumanasyendriyaü teùàü prathamadvitãyayordhyànayormudità | nordhvaü saumanasyendriyàbhàvàt | anyàni trãõyapramàõàni ùañsu bhåmiùvanàgamye dhyànàntare caturùu dhyàneùu | kecit punaþ cintàmayànyapyetàni pramodyaü ca prãterdharmàntaraü iti teùàü saptabhåmikà | pràmodyasya vedanàdvayasaüyogitvàt | uktànyapramàõàni ||

atha kati vimokùàþ |

#<vimokùàþ kathità aùñau teùàü dvàva÷ubhàtmakau  />#
(%<Jaini_430>%)
#<tàvàdyadhyànayorantye tçtãyo 'lobhalakùaõaþ  // Abhidh-d_593 //>#

råpã råpàõi pa÷yatãti prathamo vimokùaþ | àdhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatãti dvitãyo vimokùaþ | ÷ubhaü vimokùaü kàyeõa sàkùàtkçtvopasampadya viharatãti tçtãyaþ | teùàü dvàva÷ubhasvabhàvau prathamau tadàkàratvàd bhåmita÷ca tau sasàmantakayoþ prathamadvitãyayordhyànayordhyànàntare ca | sasàmantake caturthe dhyàne ÷ubho vimokùaþ | ca càlobhasvabhàva eva na tva÷ubhàtmakaþ, tacchubhàkàrapravçttatvàt | saparivàràstvete pa¤caskandhasvabhàvàþ ||

#<catvàraþ ku÷alàråpà vimokùàkhyà samàhitàþ  /
nirodhàkhyasamàpattirvimokùaþ kathito 'ùñamaþ  // Abhidh-d_594 //>#

catvàro 'nye vimokùàþ samàhitàþ ku÷alà evàråpyàþ draùñavyàþ | saüj¤àveditanirodhastvaùñamo vimokùaþ | vaimukhyàrtho hi vimokùàrthaþ, nirodhasamàpattiþ; sarvasàlambanapravçttivaimukhyàt ||

#<tasyàstu saümukhãbhàvaþ såkùmasåkùmàdanantaram  />#

trividhaü hi bhàvàgrikaü cittaü saüj¤àsåkùmasåkùmàkhyabhedàt | etadyathàkramamaudàrikam | (%<Jaini_431>%) ataþ såkùmasåkùmàkhyaü bhavàgrànantaraü tàü samàpattiü samàpadyante | tathà samàpannànàü tu

#<vyutthànacittamapyasyàþ svaü ÷uddhaü nirmalaü tvadhaþ  // Abhidh-d_595 //>#

sàsravànàsravatvàt | tadvyutthànacittasya sàsraveõa cedvyuttiùñhate bhàvàgrikeõa | anàsraveõa cedàki¤canyàyatanabhåmikena ||

athaiva vimokùàþ kiü viùayàþ ?

#<kàmàvacaradç÷yàrthà vimokùàþ prathamàstrayaþ  />#

kàmàvacaraü råpàvacarameùàmàlambanaü yathàyogama÷ubhataþ ÷ubhata÷ca |

#<anye tvanvayadhãpakùasvordhvaduþkhàdyavekùiõàþ  // Abhidh-d_596 //>#

àråpyavimokùàõàü svabhåmyårdhvabhåmikaü duþkhamàlambanaü taddhetunirodhau ca | sarvacànvayaj¤ànapakùyo màrga årdhvàdharabhåmisaügçhãtaþ, apratisaükhyànirodha÷ca | uktà vimokùàþ ||

#<såtre 'bhibhavasaüj¤àkhyaü proktamàyatanàùñakam  /
vimokùàdhikavçttyetaccittai÷varyapradar÷akam  // Abhidh-d_597 //>#

såtre bhagavatà aùñau abhibhavàyatanànyàkhyàtàni "adhyàtmaü råpasaüj¤ã (%<Jaini_432>%) bahirdhà råpàõi pa÷yati suvarõadurvarõàni khalu råpàõi abhibhåya jànàti, abhibhåya pa÷yati, evaü saüj¤ã ca bhavatãdaü prathamamabhibhvàyatanam | adhyàtmaü råpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatyapramàõàni suvarõadurvarõànãti vistaro yàvadidaü dvitãyamabhibhvàyatanam | evamadhyàtmamaråpasaüj¤ã bahã råpàõi pa÷yati parãttànyapramàõàni ceti catvàri | adhyàtmamaråpasaüj¤yeva ca bahirdhà råpàõi pa÷yati nãlapãtalauhitàvadàta......."...............

........... abhidharmadãpe vibhàùàprabhàyàü vçttau aùñamasyàdhyàyasya caturthaþ pàdaþ samàptaþ ||

aùñamo 'dhyàyaþ samàptaþ ||
abhidharmadãpe vibhàùàprabhàvçttiþ samàptà ||