Ratnakirti: Ksanabhangasiddhir Vyatirekatmika based on A. Charlene Senape McDermott: An eleventh-century Buddhist logic of `exists'. Dordrecht : Reidel 1969 (Foundations of language ; Supplementary series, 11) Input by Somadeva Vasudeva, 2000 ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ namas tàràyai (77.4) vyatirekàtmikà vyàptir àkùiptànvayaråpiõã / vaidharmyavati dçùñànte sattvahetor ihocyate / (77.6) yat sat tat kùaõikam / yathà ghañaþ / santa÷ càmã vivàdàspadãbhåtàþ padàrthà iti svabhàvahetuþ / (77.8) na tàvad asyàsiddhiþ sambhavati / yathàyogaü pratyakùànumànapramàõapratãte dharmiõi sattva÷abdenàbhipretasyàrthakriyàkàritvalakùaõasya sàdhanasya pramàõasamadhigatatvàt / (77.10) na ca viruddhànaikàntikate / vyàpakànupalambhàtmanà viparyaye bàdhakapramàõena vyàpteþ prasàdhanàt / (77.11) yasya kramàkramau na vidyete na tasyàrthakriyàsàmarthyam / yathà ÷a÷aviùàõasya / na vidyete càkùaõikasya kramàkramàv iti vyàpakànupalambhaþ / (77.12) na tàvad ayam asiddho hetuþ / akùaõike dharmiõi kramàkramasadbhàvàyogàt / tathà hi pràptàparakàlayor ekatve nityatvam / tasya kramàkramayoge kùaõadvaye 'py ava÷yaü bhedaþ / bhedàbhedayo÷ ca parasparavirodhàt kuto 'kùaõike kramàkramasambhavaþ / kùaõadvaye 'pi bhede kramàkramayogaþ / abhede hi prathama eva kùaõe ÷aktatvàd / bhàvino 'pi kàryasya karaõaprasaïge kathaü kàryàntarakaraõe kramàntaràvakà÷aþ / na càkùaõikasyàkrameõaiva sakalasvakàryaü kçtvà svàsthyam / kùaõàntare 'pi ÷aktatvàt punas tatkàryakaraõaprasaïgàt / (77.18) tasmàd akùaõikam iti pårvàparakàlayor abhedaþ / kramàkramayoga iti pårvàparakàlayor bhedaþ / anayo÷ ca parasparaparihàrasthitilakùaõo virodhaþ / (77.20) tad ayam akùaõike dharmiõi kramàkramàbhàvalakùaõo hetur nàsiddho vaktavyaþ / kramàkramayogitvàkùaõikatvayor virodhàd eva / (78.1) nàpi viruddhaþ / sapakùe bhàvàt / (78.2) na cànaikàntikaþ / kramàkramàbhàvasyàrthakriyàsàmarthyàbhàvena vyàptatvàt / (78.3) yenaiva hi pratyakùàtmanà pramàõenàparaprakàràbhàvàd vidhibhåtàbhyàü kramàkramàbhyàü vidhibhåtasyàrthakriyàsàmarthyasya vyàptiþ prasàdhità, tenaivàrthakriyàsàmarthyàbhàvena kramàkramàbhàvasya vyàptiþ prasàdhiteti svãkartavyam / na hi dahanàdinà dhåmàder vyàptisàdhakapramàõàd aparaü dhåmàdyabhàvena dahanàdyabhàvasya vyàptisàdhakaü ki¤cit pramàõaü ÷araõabhåtam asti / tasmàd vidhyor eva vyàptisàdhakaü pramàõam abhàvayor api vyàptisàdhakam iti nyàyasya duratikramatvàt sattvàbhàvena kramàkramàbhàvo vyàpta eveti nànaikàntika ity anavadyo vyàpakànupalambhaþ / tad ayam akùaõikàd vinivartamàõaþ svavyàpyaü sattvaü nivartya kùaõike vi÷ràmayatãti sattvahetoþ kùaõabhaïgasiddhir apy anavadyà. / (78.10) nanu vyàpakànupalambhataþ sattvasya kathaü svasàdhyapratibandhasiddhiþ, asyàpy anekadoùaduùñatvàt / tathà hi na tàvad ayaü prasaïga hetuþ / sàdhyadharmiõi pramàõasiddhatvàt, paràbhyupagamasiddhatvàbhàvàt, viparyayaparyavasànàbhàvàc ca / atha svatantraþ, tadà÷rayàsiddhaþ / akùaõikasyà÷rayasyàsambhavàt / apratãtatvàd và / pratãtir hi pratyakùeõànumànena vikalpamàtreõa và syàt / (79.1) prathamapakùadvaye sàkùàtpàramparyeõa và svapratãtilakùaõàrthakàritve maulaþ sàdhàraõo hetuþ vyàpakànupalambha÷ ca svaråpàsiddhaþ syàt / arthakriyàkàritve kramàkramayor anyatarasyàva÷yambhàvàt / (79.4) antimapakùe tu na ka÷cid dhetur anà÷rayaþ syàt / vikalpamàtrasiddhasya dharmiõaþ sarvatra sulabhatvàt / (79.6) api ca, tat kalpanàj¤ànaü pratyakùapçùñhabhàvi và syàt, liïgajanma và, saüskàrajaü và, sandigdhavastukaü và, avastukaü và / (79.8) tatràdyapakùadvaye 'kùaõikasya sattaivàvyàhatà / kathaü bàdhakàvatàraþ / (79.9) tçãtye tu na sarvadà 'kùaõikasattàniùedhaþ / tadarpitasaüskàràbhàve tat smaraõàyogàt / (79.10) caturthe tu sandigdhà÷rayatvaü hetudoùaþ / (79.11) pa¤came ca tadviùayasyàbhàvo na tàvad pratyakùataþ sidhyati / akùaõikàtmanaþ sarvadaiva tvanmate 'pratyakùatvàt na cànumànatas tadabhàvas tatpratibaddhaliïgàn upalam bhàdityà÷rayàsiddhis tàvad uddhatà / evaü dçùñànto 'pi pratihantavyaþ / (79.14) svaråpàsiddho 'py ayaü hetåþ / sthirasyàpi kramàkramisahakàryapekùayà kramàkramàbhyàm arthakriyopapatteþ / nàpi kramayaugapadyapakùoktadoùaprasaïgaþ / tathà hi kramisahakàryapekùayà kramikàryakàritvan tàvad aviruddham / (79.17) tathà ca ÷aükarasya saükùipto 'yam abhipràyaþ / sahakàrisàkalyaü hi sàmarthyam / tadvaikalyaü càsàmarthyam / na ca tayor àvirbhàvatirobhàvàbhyàn tadvataþ kà cit kùatiþ / tasya tàbhyàm anyatvàt / tat kathaü sahakàriõo 'napekùa kàryakaraõaprasaïga iti / (79.20) trilocanasyàpy ayaü saükùiptàrthaþ / kàryam eva hi sahakàriõam apekùate / na ca kàryotpattihetuþ / yasmàd dvividhaü sàmarthyaü nijam àgantukaü ca sahakàryantaram, tato 'kùaõikasyàpi kramavat sahakàrinànàtvàd api kramavat kàryanànàtvopapatter a÷akyaü bhàvànàm pratikùaõam anyonyatvam upapàdayitum iti / (79.24) nyàyabhåùaõo 'pi lapati / prathamakàryotpàdanakàle hi uttarakàryotpàdanasvabhàvaþ / ataþ prathamakàla evà÷eùàõi kàryàõi kuryàd iti cet / (79.26) tad idaü màtà me vandhyety àdivat svavacanavirodhàd ayuktam / yo hi uttarakàryajananasvabhàvaþ sa katham àdau tat kàryaü kuryàt / na tarhi tatkàryakaraõasvabhàvaþ / na hi nãlotpàdanasvabhàvaþ pãtàdikam api karotãti / (80.1) vàcaspatir api pañhati / nanv ayam akùaõikaþ svaråpeõa kàryaü janayati / tac càsya svaråpaü tçtãyàdiùiva kùaõeùu dvitãye 'pi kùaõe sad iti tadàpi janayet / akurvan và tçtãyàdiùv api na kurvãta / tasya tàdàvasthyàt / atàdavasthye và tad evàsya kùaõikatvam / (80.4) atrocyate / satyaü svaråpeõa kàryaü janayati na tu tenaiva / sahakàrisahitàd eva tataþ kàryotpattidar÷anàt / tasmàd vyàptivatkàryakàraõabhàvo 'py ekatrànyayogavyavacchedena / anyatràyogavyavacchedenanàvaboddhavyaþ / tathaiva laukikaparãkùakàõàü sampratipatter iti na kramikàryakàritvapakùoktadoùàvasaraþ / (80.8) nàpy akùaõike yaugapadyapakùoktadoùàvakà÷aþ / ye hi kàryam utpàditavanto dravyavi÷eùàs teùàü vyàpàrasya niyatakàryotpàdanasamarthasya niùpàdite kàrye 'nuvartamàneùv api teùu dravyeùu nivçttàrthàd ånà sàmagrã jàyate / tat kathaü niùpàditaü niùpàdayiùyati / na hi daõóàdayaþ svabhàvenaiva kartàro yenàmi niùpatter àrabhya kàryaü vidadhyuþ / kiü tarhi vyàpàràve÷inaþ / na ceyatà svaråpeõa na kartàraþ / svaråpakàrakatvanirvàhaparatayà vyàpàrasamàve÷àd iti / (80.13) kiü ca kramàkramàbhàva÷ ca bhaviùyati / na ca sattvàbhàva iti sandigdhavyatireko 'py ayaü vyàpakànupalambhaþ / na hi kramàkramàbhyàm anyasya prakàrasyàbhàvaþ siddhaþ / vi÷eùaniùedhasya ÷eùàbhyanuj¤àviùayatvàt / (80.16) kiü ca prakàràntarasya dç÷yatve nàtyantaniùedhaþ / adç÷yatve tu nàsattàni÷cayo viprakarùiõàm iti na kramàkramàbhyàm arthakriyàsàmarthyasya vyàptisiddhiþ / ataþ sandigdhavyatireko 'pi vyàpakànupalambhaþ / (80.19) kiü ca dç÷yàdç÷yasahakàripratyayasàkalyavataþ kramayaugapadyasyàtyantaparokùatvàt tena vyàptaü sattvam api parokùam eveti na tàvat pratibandhaþ pratyakùataþ sidhyati / nàpy anumànataþ / tatpratibaddhaliïgàbhàvàd iti / (80.22) api ca kramàkramàbhyàm arthakriyàkàritvaü vyàptam ity atisubhàùitam / yadi krameõa vyàptaü katham akrameõa, athàkrameõa na tarhi krameõa / kramàkramàbhyàü vyàptim iti tu bruvatà vyàpter evàbhàvaþ pradar÷ito bhavati / na hi bhavaty agnir dhåmabhàvàbhàvàbhyàü vyàpta iti / ato vyàpter anaikàntikatvam / (80.26) api ca kim idaü bàdhakam akùaõikànàm asattàü sàdhayati / utasvid akùaõikàt sattvasya vyatirekam / atha sattvakùaõikatvayoþ pratibandham / (80.28) na pårvo vikalpaþ / uktakrameõa hetor à÷rayàsiddhatvàt / (80.29) na ca dvitãyaþ / yato vyàpakanivçttisahità vyàpyanivçttir vyatireka÷abdasyàrthaþ / sà ca yadi pratyakùeõa pratãyate tadà taddhetuþ syàd iti sattvam anaikàntikam / vyàpakànupalambhaþ svaråpàsiddhiþ / atha sà vikalpyate tadà pårvoktakrameõa pa¤cadhà vikalpya vikalpo dåùaõãyaþ / (81.1) ata eva na tçtãyo 'pi vikalpaþ / vyatirekàsiddhau sambandhàsiddheþ / (81.2) kiü ca na bhåtalavad atràkùaõiko dharmi dç÷yate / na ca svabhàvànupalambhe vyàpakànupalambhaþ kasya cit dç÷yasya pratipattim antareõàntarbhàvayituü ÷akyata iti / (81.4) kiü càsyàbhàvadharmatve à÷rayàsiddhatvam itaretarà÷rayatvaü ca / bhàvadharmatve viruddhatvaü ca / ubhayadharmatve cànaikàntikatvam iti na trayãü doùajàtim atipatati / (81.6) yat punar uktam akùaõikatve kramayaugapadyàbhyàm arthakriyàvirodhàd iti / tatra virodhasiddhim anusaratà virodhy api pratipattavyaþ / tatpratãtinàntarãyakatvàd virodhasiddheþ / yathà tuhinadahanayoþ sàpekùadhruvabhàvayo÷ ca / (81.8) pratiyogã càkùaõikaþ pratãyamànaþ pratãtikàritvàt sann eva syàt ajanakasyàprameyatvàt / (81.10) saüvçtisiddhenàkùaõikatvena virodhasiddhir iti cet / saüvçtisiddham api vàstavaü kàlpanikaü và syàt / (81.12) yadi vàstavaü kathaü tasyàsattvam / kathaü càrthakriyàkàritvavirodhaþ / arthakriyàü kurvad dhi vàstavam ucyate / (81.14) atha kàlpanikam / tatra kiü virodho vàstavaþ, kàlpaniko và / na tàvad vàstavaþ / kalpitavirodhivirodhatvàt, vandhyàputravirodhavat / atha virodho 'pi kàlpanikaþ / na tarhi sattvasya vyatirekaþ pàramàrthika iti kùaõabhaïgo dattajalà¤jalir iti / (81.17) ayam eva codyaprabandho 'smad guråbhiþ saügçhãtaþ / (81.18) nityaü nàsti na và pratãtiviùayas tenà÷rayàsiddhatà hetoþ svànubhavasya ca kùatir ataþ kùiptaþ sapakùo 'pi ca / ÷ånyaü ca dvitayena sidhyati na càsattàpi sattà yathà no nityena virodhasiddhir asatà ÷akùà kramàder api / iti (kùaõabhaïgàdhyàye) / (81.23) atrocyate / iha vastuny api dharmidharmavyavahàro dçùño yathà gavi gotvam, pañe ÷uklatvam turage gamanam ityàdi / avastuny api dharmidharmavyavahàro dçùño yathà ÷a÷aviùàõe tãkùõatvàbhàvo vandhyàputre vaktçtvàbhàvo gaganàravinde gandhàbhàva ityàdi / tatràvastuni dharmitvaü nàstãti kiü vastudharmeõa dharmitvaü nàsti / àhosvid avastudharmeõàpi / (81.27) prathamapakùe siddhasàdhanam / dvitãyapakùe tu svavacanavirodhaþ / yad àhur guravaþ // (81.28) dharmasya kasya cid avastuni mànasiddhà bàdhàvidhivyavahçtiþ kim ihàsti no và kvàpy asti cet katham iyanti na dåùaõàni nàsty eva cet svavacanapratirodhasiddhiþ / (82.1) avastuno dharmitvasvãkàrapårvakatvasya vyàpakasyàbhàvàd à÷rayàsiddhidåùaõasyànupanyàsaprasaïga ity arthaþ / yenaiva hi vacanenàvastuno dharmitvaü pratiùidhyate / tenaivàvastuno dharmitvàbhàvena dharmeõa dharmitvam abhyupagatam / paraü tu pratiùidhyata iti vyaktam idam ã÷varaceùñitam / tathà hy avastuno dharmitvaü nàstãti vacanena dharmitvàbhàvaþ kim avastuni vidhãyata, anyatra và, na và kva cid apãti trayaþ pakùàþ / (82.6) prathamapakùe 'vastuno na dharmitvaniùedhaþ / dharmitvàbhàvasya dharmasya tatraiva vidhànàt / (82.7) dvitãye 'vastuni kimàyàtam / anyatra dharmitvàbhàvavidhànàt / (82.8) tçtãyas tu pakùo vyartha eva nirà÷rayatvàd iti katham avastuno dharmitvaniùedhaþ / tasmàd yathà pramàõopanyàsaþ prameyatvasvãkàra pårvakatvena vyàptaþ, vàcaka÷abdopanyàso và vàcyasvãkàrapårvakatvena vyàptas tathà 'vastuno dharmitvaü nàstãti vacanopanyàso 'vastuno dharmitvasvãkàrapårvakatvena vyàptaþ / anyathà tadvacanopanyàsasya vyarthatvàt / (82.11) tad yadi vacanopanyàso vyàpyadharmas tadà 'vastuno dharmitvasvãkàro 'pi vyàpakadharmo durvàraþ / atha na vyàpakadharmaþ, tadà vyàpyasyàpi vacanopanyàsasyàsambhava iti måkataivàtra balàd àyàteti kathaü na svavacanapratirodhasiddhiþ / (82.15) yad àhàcàryaþ / na hy abruvan paraü bodhayitum ã÷aþ / [a]bruvan và doùam imaü parihartum iti mahati saükañe prave÷aþ / (82.17) avastuprastàve sahçdayànàü måkataiva yujyate iti cet / aho mahad vaidagdhyam / avastuprastàve svayam eva yathà÷akti valgitvà bhagno måkataiva nyàyapràpteti paribhàyayà niþsartum icchati / na càvastuprastàvo ràjadaõóena vinà caraõamardanàdinàniùñimàtreõa và pratiùedhuü ÷akùate / tata÷ càtràpi kramàkramabhàvasya sàdhanatve sattvàbhàvasya ca sàdhyatve sandigdhavastubhàvasyàvastvàtmano và kùaõikasya dharmitvaü kena pratiùidhyate / (82.22) trividho hi dharmo dçùñaþ / ka÷ cit vastuniyato nãlàdiþ / ka÷ cid avastuniyato yathà sarvopàkhyàvirahaþ / ka÷ cid ubhayasàdhàraõo yathà 'nupalabdhimàtram / tatra vastudharmeõàvastuno dharmitvaniùedha iti yuktam / na tv avastudharmeõa / vastvavastudharmeõa và / svavacanasyànupanyàsaprasaïgàd ity akùaõikasyàbhàve sandehe 'pi và 'vastudharmeõa dharmitvam avyàhatam iti nàyam à÷rayàsiddho vyàpakànupalambhaþ / (82.27) akùaõikàpratãtàvà÷rayasiddho hetur iti yuktam uktàm / tadapratãtau tadvyavahàràyogàt / kevalam asau vyavahàràïgabhåtà pratãtir vastvavastunor ekaråpà na bhavati / sàkùàt pàramparyeõa vastusàmarthyabhàvinã hi vastupratãtiþ / yathà pratyakùam anumànaü pratyakùapçùñhabhàvi ca vikalpaþ / avastunas tu sàmarthyàbhàvàd vikalpamàtram eva pratãtiþ / vastuno hi vastubalabhàvinã pratãtir yathà sàkùàt pratyakùam, paramparayà tatpçùñhabhàvã vikalpo 'numànaü ca / avastuno na vastubalabhàvinã pratãtis tatkàrakatvenàvastutvahàniprasaïgàt / tasmàd vikalpamàtram evàvastunaþ pratãtiþ / (83.4) na hy abhàvah ka÷ cid vigrahavàn yaþ sàkùàtkartavyo 'pi tu vyavahartavyaþ / sa ca vyavahàro vikalpàd api sidhyaty eva / anyathà sarvajanaprasiddho 'vastuvyavahàro na syàt / iùyate ca / (83.6) taddharmitvapratiùedhànubandhàd ity akàmenàpi vikalpamàtrasiddho 'kùaõikaþ svãkartavya iti nàyam apratãtatvàd apy à÷rayàsiddho hetur vaktavyaþ / tata÷ càkùaõikasya vikalpamàtrasiddhatve yad uktam / (83.9) na ka÷ cid dhetur anà÷rayaþ vikalpamàtrasiddhasya dharmiõaþ sarvatra sulabhatvàd iti / (83.10) tad asaïgatam / vikalpamàtrasiddhasya dharmiõaþ sarvatra sambhave 'pi vastudharmeõa dharmitvàyogàt / vastudharmahetutvàpekùaya à÷rayàsiddhasyàpi hetoþ sambhavàt / (83.11) yathà àtmano vibhutvasàdhanàrtham upanyastaü sarvatropalabhyamànaguõatvàd iti sàdhanam / vikalpa÷ càyaü hetåpanyàsàt / pårvaü sandigdhavastukaþ / samarthite tu hetàv avastuka iti bråmaþ / (83.14) na càtra sandigdhà÷rayatvaü nàma hetudoùaþ / àstàü tàvat / sandigdhasyàvastuno 'pi vikalpamàtrasiddhasyàvastudharmàpekùayà dharmitvaprasàdhanàt / vastudharmahetvapekùayaiva sandigdhà÷rayasya hetvàbhàsasya vyavasthàpanàt / yatheha niku¤je mayåraþ kekàyitàd iti / avastukavikalpaviùayasyàsattvaü tu vyàpakànupalambhàd eva prasàdhitam / evaü dçùñàntasyàpi vyomotpalàder dharmitvaü vikalpamàtreõa pratãti÷ càvagantavyà / tad evam avastudharmàpekùayà 'vastunodharmitvasya vikalpamàtreõa pratãte÷ càpahnotum a÷akyatvàn nàyam à÷rayàsiddho hetuþ / na ca dçùñàntakùatiþ / (83.20) na caiùa svaråpàsiddhaþ / akùaõike dharmiõi kramàkramayor vyàpakayor ayogàt / tathà hi yadi tasya prathame kùaõe dvitãyàdikùaõabhàvikàryakaraõasàmarthyam asti tadà prathamakùaõabhàvikàryavat dvitãyàdikùaõabhàvyam api (?) kàryaü kuryàt / samarthasya kùepàyogàt / (83.22) atha tadà sahakàrisàkalyalakùaõasàmarthyaü nàsti / tadvaikalyalakùaõasyàsàmarthyasya sambhavàt / na hi bhàvaþ svaråpeõa karotãti svaråpeõaiva karoti / sahakàrisahitàd eva tataþ kàryotpattidarsanàt iti cet / (83.24) yadà tàvad amã militàþ santaþ kàryaü kurvate tadaikàrthakaraõalakùaõaü sahakàritvam eùàm astu ko niùeddhà / militair eva tu tatkàryaü karttavyam iti kuto labhyate / pårvàparakàlayor ekasvabhàvatvàd bhàvasya / sarvadà jananàjananayor anyataraniyamaprasaïgasya durvàratvàt / tasmàt sàmagrã janikà naikaü janakam iti sthiravàdinàü manoràjyasyàpy aviùayaþ / (83.29) kiü kurmo dç÷yate tàvad evam iti cet / dç÷yatàü kiü tu pårvasthitàd eva pa÷càt sàmagrãmadhyapraviùñàd bhàvàt kàryotpattir anyasmàd eva vi÷iùñasàmagrãsamutpannàt kùaõàd iti vivàdapadam etat / tatra pràg api sambhave sarvadaiva kàryotpattir na và kadà cid apãti virodham asamàdhàya tad eva kàryotpattir iti sàdhyànuvàdamàtrapravçttaþ kçpàm arhati / (84.3) na ca pratyabhij¤ànàd evaikatvasiddhiþ / tat pauruùasya lånapunarjàtake÷aku÷akadalãstambàdau nirdalanàt / vistareõa ca pratyabhij¤àdåùaõam asmàbhiþ sthirasiddhidåùaõe pratipàditam iti tad evàvadhàryam / (84.6) nanu kàryam eva sahakàriõam apekùate / na tu kàryotpattihetuþ / yasmàd dvividhaü sàmarthyaü nijam àgantukaü ca sahakàryantaraü, tato 'kùaõikasyàpi kramavat sahakàrinànàtvàd api kramavat kàryanànàtvam iti cet / (84.8) bhavatu tàvat nijàgantukabhedena dvividhaü sàmarthyam / tathàpi tat pràtisvikaü vastusvalakùaõaü sadyaþ kriyàdharmakamava÷yàbhyupagantavyam / tad yadi pràg api, pràg api kàryaprasaïgaþ / atha pa÷càd eva, na tadà sthiro bhàvaþ / (84.11) na ca kàryaü sahakàriõo 'pekùata iti yuktam, tasyàsattvàt / hetu÷ ca sann api yadi svakàryaü na karoti, tadà tatkàryam eva tan na syàt / svàtantryàt / (84.13) yaccoktam / yo hi uttarakàryajananasvabhàvah / sa katham àdau kàryaü kuryàt / na tarhi tatkàryakaraõasvabhàvaþ / na hi nãlotpàdanasvabhàvaþ pãtàdikam api karotãti / (84.15) tad asaïgatam / sthirasvabhàvatve bhàvasyottarakàlam evedaü na pårvakàlam iti kuta etat / tadabhàvàc ca kàraõam apy uttarakàryasvabhàvam ity api kutaþ / (84.17) kiü kurmaþ / uttarakàlam eva tasya janmeti cet / sthiratve tadanupapadyamànam asthiratàm àdi÷atu / sthiratve 'py eùa eva svabhàvas tasya yad uttarakùaõa eva kàryaü karotãti cet / na, pramàõabàdhite svabhàvàbhyupagamàyogàd iti na tàvad akùaõikasya kramikàryakàritvam asti / nàpyakramikàryakàritvasambhavaþ / dvitãye 'pi kùaõe kàrakasvaråpasadbhàve punar api kàryakaraõaprasaïgàt / (84.21) kàrye niùpanne tadviùayavyàpàràbhàvàd ånà sàmagrã na niùpàditaü niùpàdayed iti cet / na, sàmagrãsambhavàsambhavayor api sadyaþ kriyàkàrakasvaråpasambhave janakatvam avadhàryam iti pràg eva pratipàdanàt / kàryasya hi niùpàditatvàt punaþ kartum a÷akyatvam eva kàraõam asamartham àvedayati / (84.23) tad ayam akùaõike kramàkramikàryakàritvàbhàvo na siddhaþ / na ca kramàkramàbhyàm aparaprakàrasambhavo yena tàbhyàm avyàptau sandigdhavyatireko hetuþ syàt / prakàràntara÷aïkàyàü tasyàpi dç÷yatvàdç÷yatvaprakàradvayadåùaõe 'pi svapakùe 'py anà÷vàsaprasaïgàt / tasmàd anyo 'nyavyavacchedasthitir nàparaþ prakàraþ sambhavati / svaråpàpraviùñasya vastuno 'vastuno và 'tatsvabhàvatvàt / prakàràntarasyàpi kramasvaråpàpraviùñatvàt / tathàtãndriyasya sahakàriõo 'dç÷yatve 'pyayogavyavacchedena dç÷yasahakàrisahitasya sattvasya dç÷yakramàkramàbhyàü vyàptiþ pratyakùàd eva sidhyati / evaü kramàkramàbhyàm arthakriyàkàritvaü vyàptam iti kramàkramayor anyo 'nyavyavacchedena sthitatvàd etat prakàradvayaparihàreõàrthàkriyakàritvam anyatra na gatam ity arthaþ / ata evaitayor vinivçttau nivartate / (85.4) trilocanasyàpi vikalpatraye prathamadåùaõam à÷rayàsiddhidoùaparihàrato nirastam / (85.5) dvitãyaü càsaïgatam / vikalpaj¤ànena vyatirekasya pratãtatvàt / na hy abhàvaþ ka÷ cid vigrahavàn yaþ sàkùatkartavyaþ, api tu vikalpàd eva vyavahartavyaþ / na hy abhàvasya vikalpàd anyàpratipattir apratipattir và sarvathà / ubhayathàpi tadvyavahàrahàniprasaïgàt / evaü vaidharmyadçùñàntasya hetuvyatirekasya ca vikalpàd eva pratipattiþ.4 / (85.9) tçtãyam api dåùaõam asaïgatam / vyàpakànupalambhena nirdoùeõa sattvasya kùaõikatvena vyàpter avyàhatatvàt / (85.11) tad ayaü vyàpakànupalambho 'kùaõikasyàsattvam / sattvasya tato vyatirekaü kùaõikatvena vyàptiü ca sàdhayatyekavyàpàràtmakatvàd iti sthitam / (85.13) nanu vyàpakànupalabdhir iti yady anupalabdhimàtraü tadà na tasya sàdhyabuddhijanakatvam avastutvàt / na cànyopalabdhir vyàpakànupalabdhir abhidhàtuü ÷akyà bhåtalàdivad anyasya kasya cid anupalabdher iti cet / (85.15) tad asaïgatam / dharmyupalabdher evànyatrànupalabdhitayà vyavasthàpanàt / yathà hi neha ÷iü÷apà vçkùàbhàvàd ity atra vçkùàpekùayà kevalaprade÷asya dharmiõa upalabdhir vçkùànupalabdhiþ / ÷iü÷apàpeksayà ca kevalaprade÷asya dharmiõa upalabdhir eva ÷iü÷apàyà abhàvopalabdhir iti svabhàvahetuparyavasàyivyàpàro vyàpakànupalambhaþ / tathà nityasya dharmiõo vikalpabuddhyavasitasya kramikàritvàkramikàritvàpekùayà kevalagrahaõàd eva kramikàritvàkramikàritvànupalambhaþ / arthakriyàpekùayà ca kevalapratãtir evàrthakriyàyoga pratãtir iti vyàpakànupalambhàntaràd asya na ka÷ cid vi÷eùaþ / (85.22) adhyavasàyàpekùayà ca bàhye 'kùaõike vastuni vyàpakàbhàvàd vyàpyàbhàvasiddhivyavahàraþ / adhyavasàya÷ ca samanantarapratyayabalàd àyàtàkàravi÷eùayogàd agçhãte 'pi pravartana÷aktir bodhavyaþ / ãdç÷a÷ càdhyavasàyo 'smaccitràdvaitasiddhau nirvàhitaþ / sa càvisaüvàdã vyavahàraþ parihartum a÷akyaþ / yad vyàpaka÷ånyaü tadvyàpya÷ånyam iti / etasyaivàrthasyànenàpi krameõa pratipàdanàt / ayaü ca nyàyo yathà vastubhåte dharmiõi tathà 'vastubhåte 'pãti ko vi÷eùaþ / (85.27) tathà hy ekaj¤ànasaüsargy atra vikalpya eva / yathà ca hariõa÷irasi tenaikaj¤ànasaüsargi÷çïgam upalabdhaü / ÷a÷a÷irasy api tena sahaikaj¤ànasaüsargitvasambhàvanayaiva ÷çïgaü niùidhyate, tathà nãlàdàv apariniùñhitanityànityabhàve kramàkramau svadharmiõà sàrdham ekaj¤ànasaüsargiõau dçùñau, yadi nitye bhavataþ nityagràhij¤àne svadharmiõà nityena sahaiva gçhyeyàtàm iti sambhàvanaya ekàj¤ànasaüsargadvàrakam eva pratiùidhyate / kathaü punar etasmin nityaj¤àne kramàkramayor asphuraõam iti yàvatà kramàkramakroóikçtam eva nityaü vikalpayàm iti cet. ata eva bàdhakàvatàro viparãtàropam antareõa tasya vaiyarthyàt. (86.6) kàlàntare 'py ekaråpatayà nityatvam. kramàkramau ca kùaõadvaye bhinnaråpatayà. tato nityatvasya kramàkramikàrya÷akte÷ ca parasparaparihàrasthitilakùaõatayà durvàro virodha iti kathaü nitye kramàkramayor antarbhàvaþ. anantarbhàvàc ca suddhanityavikalpena dårãkçtakramàkramasamàropeõa katham ullekhaþ. tata÷ ca pratiyogini nitye 'pi vikalpyamàne ekaj¤ànasaüsargilakùaõapràpte nityopalabdhir eva nityaviruddhasyànupalabhyamànasya kramàkramasyànupalabdhiþ. tata eva càrthakriyà÷akter anupalabdhiþ. tasmàd vyàpakavivekidharmyupalabdhitayà na vyàpakànupalambhàntaràd asya vi÷eùaþ. (86.13) nanv etad avastudharmikopayogi vastv adhiùñhànatvàt pramàõavyavasthàyà iti cet. kim idaü vastvadhiùñhànatvam nàma. kiü paramparayàpi vastunaþ sakà÷àd àgatatvam, atha vastuni kena cid àkàreõa vyavahàrakàraõatvam, vastubhåtadharmipratibaddhatvaü và. (86.16) yady àdyaþ pakùas tadà kramàkramasyàrthakriyàyà÷ ca vyàptigrahaõagocaravastupratibaddhatvam asyàpi. na kùãõam. (86.18) na dvitãye 'pi pakùe dosah sambhavati. kùaõabhaïgivastu sàdhanopàyatvàd asya. (86.19) na càntimo 'pi vikalpaþ kalpyate. tasyaiva nityavikalpasya vastuno dharmibhåtasya kramàkramavad bàhyanityopàdàna÷ånyatvenàrthakriyàvad bàhyanityopàdàna÷ånyatve prasàdhanàt. paryudàsavçttyà buddhisvabhàvabhåtàkùaõikàkàre vastubhåte dharmiõi pratibaddhatvasambhavàt. (86.23) ayam eva nyàyo na vaktà vandhyàsuta÷ caitanyàbhàvàd ityàdau yojyaþ. etena yathà vçkùàbhàvàdir antarbhàvayituü ÷akyate na tathàyam iti trilocano 'pi nirastaþ. (86.25) na ca kramàdyabhàvas trayãü doùajàtiü nàtikràmati, abhàvadharmatve 'pi à÷rayàsiddhidoùaparihàràt. (86.26) yat tvanena pramàõàntaràn nityànàm asattvasiddhau kramàdivirahasyàbhàvadharmatà sidhyatãty uktam, tadvàlasyàpi durabhidhànam. nityo hi dharmi. asattvaü sàdhyam. kramikàryakàritvàkramikàryakàritvaviraho hetuþ. asya càbhàvadharmatvaü nàma asattvalakùaõasvasàdhyàvinàbhàvitvam ucyate. tac ca kramàkrameõa sattvasya vyàptisiddhau sattvasya vyàpyasyàbhàvena kramàkramasya vyàpakasya viraho vyàptaþ sidhyatãty abhàvadharmatvaü pràg eva vidhyor vyàptisàdhanàt pratyakùàd anumànàd ekasmàd và pramàõàntaràt siddham iti netaretarà÷rayadoùaþ. (87.7) na ca sattàyàm ivàsattàyàm api tulyaþ prasaïgo bhinnanyàyatvàt. vastubhåtaü hi tatra sàdhyaü sàdhanaü ca. tayor dharmy api vastv eva yujyate. (87.9) vastunas tu pratyakùànumànàbhyàm eva siddhiþ. tayor abhàve niyamenà÷rayàsiddhir iti yuktam. asattàsàdhane tv avastudharmo hetur avastu vikalpamàtrasiddhe dharmiõi nà÷rayàsiddhidoùeõa dåùayituü ÷akyaþ. tathà 'kùaõikasya kramayaugapadyàbhyàmarthakriyàvirodhaþ sidhyaty eva. (87.13) tathà vikalpàdevàkùaõiko virodhã siddhaþ. vikalpollikhita÷ càsya svabhàvo nàpara ity api vyavahartavyam. anyathà tadanuvàdena kramàkramàdirahitatvàdiniùedhàdikam uktam. tatsvaråpasyànullekhàd anyasyollekhàd ity akùaõika÷a÷aviùàõàdi÷abdànuccàraõaprasaïgaþ. asti ca. ato yathà pramàõàbhàve 'pi vikalpasiddhasya vandhyàsutàdeþ saundaryàdiniùedho 'nuråpas tathà vikalpopanãtasyaivàkùaõikaråpasya tad eva pratyanãkàkàreõa saha virodhavyavasthàyàü kãdçso doùaþ syàt. yadi càkùaõikànubhavàbhàvàt virodhapratiùedhas tarhi vandhyàputràdyanubhavàd eva saundaryàdiniùedho 'pi màbhåt. (87.20) nanv evaü virodhasyàpàramàrthikatvam. taddvàreõa kùaõabhaïgasiddhir apy apàramàrthikã syàd iti cet. (87.21) na hi virodho nàma vastvantaraü ki¤cit ubhayakoñidattapàdasambandhàbhidhànam iùyate, 'smàbhir upapadyate và. yenaikasambandhino vastutvàbhàve 'pàramàrthikaü syàt. yathà tv iùyate tathà pàramàrthika eva / viruddhàbhimatayor anyo 'nyasvaråpaparihàramàtraü virodhàrthaþ / sa ca bhàvàbhàvayoþ pàramàrthika eva / na bhàvo 'bhàvaråpam àvi÷ati / nàpy abhàvo bhàvaråpaü pravi÷atãti yo 'yam anayor asaükaraniyamaþ sa eva pàramàrthiko virodhaþ / kàlàntaraikaråpatayà hi nityatvam / kramàkramau kùaõadvaye 'pi bhinnaråpatayà / tato nityatvakramàkramikàryakàritvayor bhàvàbhàvavad virodho 'sty eva / (88.1) nanu nityatvaü kramayaugapadyavattvaü ca viruddhau dharmau vidhåya nàparo virodho nàma, kasya vàstavatvam iti cet / (88.2) na, na hi dharmàntarasya sambhavena virodhasya pàramàrthikatvaü bråmaþ / kiü tu viruddhayor dharmayoþ sadbhàve / anyathà virodhanàmadharmàntarasambhave 'pi yadi na viruddhau dharmau kva pàramàrthikavirodhasambhavaþ / viruddhau ced dharmau tàvataiva tàttviko virodhavyavahàraþ / kim apareõa pratij¤àmàtrasiddhena virodhanàmnà vastvantareõa / (88.7) tad ayaü pårvapakùasaükùepaþ / nityaü nàsti na và pratãtiviùayas tenà÷rayàsiddhatà hetoþ svànubhavasya ca kùatir ataþ kùiptaþ sapakùo 'pi ca / ÷ånya÷ ca dvitayena sidhyati na và 'sattà 'pi sattà yathà no nityena virodhasiddhir asatà ÷akyà kramàder api / iti / (88.12) atra siddhàntasaükùepaþ / dharmasya kasya cid avastuni mànasiddhà bàdhàvidhivyavahçtiþ kim ihàsti no và / kvàpy asti cet katham iyanti na dåùaõàni nàsty eva cet svavacanapratirodhasiddhiþ / (88.17) tad vam nityaü na kramikàryakàritvàkramikàryakàritvayogãti paramàrthaþ / tata÷ ca sattàyuktam api naiveti paramàrthaþ / tata÷ ca kùaõikàkùaõikaparihàreõa rà÷yantaràbhàvàd akùaõikàn nivartamànam idaü sattvaü kùaõika eva vi÷ràmyatvena vyàptaü sidhyatãti sattvàt kùaõikatvasiddhir avirodhini / (88.21) prakçtiþ sarvadharmàõaü yad bodhàn muktir iùyate / sa eva tãrthyanirmàthã kùaõabhaïgaþ prasàditaþ / (88.23) iti kçtir iyaü ratnakãrteþ /