Nagarjuna -- Ratnavali 4 Based on the edition by Giuseppe Tucci: Journal of the Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland, 1934, pp. 307-325; 1936, pp. 237-252, 423-435. Version: 0.1a Last updated: Mon May 5 10:46:40 NZST 2003 Text input by Richard Mahoney: r.mahoney@comnet.net.nz Latest Version: http://homepages.comnet.co.nz/~r-mahoney/ratna_text/ratna_text.html [ 15a ] adharmam anyÃyyam api prÃyo rÃjà 'nujÅvibhi÷ | Ãcaran stÆyate tasmÃt k­cchrÃd vetti k«amà 'k«amaæ || RATNA_04.01 anyo 'pi tÃvad ya÷ kaÓcid durvaca÷ k«amam apriyam | kimu rÃjà mahÃbhaumas tvaæ mayà bhik«uïà satà || RATNA_04.02 tvatk­tÃd eva tu snehÃj jagatÃm anukampayà | aham eko vadÃmi tvÃæ pathyam apy apriyaæ bh­Óaæ || RATNA_04.03 satyaæ Ólak«ïÃrthavat pathyaæ Ói«ya÷ kÃle 'nukampayà | vÃcya ity Ãha bhagavÃæs tad evam abhidhÅyase || RATNA_04.04 akrodhe satyavÃkye ca ÓlÃghyamÃïo yadi sthita÷ | Óravyaæ samparig­hïÅyÃt sattoyaæ snÃpyamÃnavat || RATNA_04.05 tasya me vadato vÃkyaæ tvam ihÃmutra ca k«amaæ | j¤Ãtvà kuru hitÃyedam Ãtmano jagato 'pi ca || RATNA_04.06 yÃcakebhya÷ purà dÃnÃt prÃpyÃrthÃæÓ cen na dÃsyasi | ak­taj¤atvalobhÃbhyÃæ nÃrthÃn punar avÃpsyasi || RATNA_04.07 iha pathy adanaæ loke na vahaty abh­to bh­ta÷ | yÃcakas tv abh­to 'mutra hÅna÷ Óataguïadvaha÷ || RATNA_04.08 udÃracitta÷ satataæ bhavodÃrakriyÃrata÷ | udÃrakarmaïa÷ sarvam udÃraæ jÃyate phalam || RATNA_04.09 manorathair api klÅbair anÃlŬhaæ narÃdhipai÷ | kuru dharmÃspadaæ ÓrÅmat khyÃtaæ ratnatrayÃspadam || RATNA_04.10 sÃmantarÃjaromäcakaraæ dharmÃspadaæ na yat | m­tyasyÃpy apraÓasyatvÃd rÃjaæs tad ak­taæ varam || RATNA_04.11 atyaudÃryÃd [ 15b ] udÃrÃïÃæ vismayotsÃhavardhaïam | utsÃhaghnaæ ca mandÃnÃæ sarvasvenÃpi kÃraya || RATNA_04.12 uts­jyÃmutra gantavyaæ sarvasvam avaÓena te | dharme niyuktaæ yÃty eva purastÃt sarvam eva tat || RATNA_04.13 sarvasvaæ pÆrvan­pate÷ n­pasya vaÓam Ãgataæ | kiæ pÆrvakasya dharmÃya sukhÃya yaÓase 'pi và || RATNA_04.14 bhuktÃd arthÃd iha sukhaæ dattÃt pÃratrikaæ sukham | abhuktÃdattana«ÂatvÃd du÷kham eva kuta÷ sukhaæ || RATNA_04.15 vinaÓyan sacivair dÃtum asvÃtantryÃn na Óakyasi | Ãpatichedani÷snehair navarÃjapriyai«ibhi÷ || RATNA_04.16 sarvasvenÃpy ata÷ svastha÷ ÓÅghraæ dharmÃspadaæ kuru | m­tyupratyayamadhyastha÷ pravÃtasthapradÅpavat || RATNA_04.17 dharmÃdhikÃrà ye cÃnye pÆrvarÃjapravartitÃ÷ | devadroïyÃdayas te 'pi pravartyantÃæ yathà sthitÃ÷ || RATNA_04.18 ahiæsakai÷ ÓubhÃcÃrair vratasthair atithipriyai÷ | sarvak«amair akalahair bhajyeraæs tai÷ sado(dya)tai÷ || RATNA_04.19 andhavyÃdhitahÅnÃÇgadÅnÃnÃthavanÅpakÃ÷ | te 'py annapÃnaæ sÃmyena labherann avighaÂÂitÃ÷ || RATNA_04.20 anarthÅnÃm api satÃæ dhÃrmikÃïÃæ anugrahÃn | apy anyarÃjyasaæsthÃnÃm anurÆpÃn pravarttaya || RATNA_04.21 sarvadharmÃdhikÃre«u dharmÃdhik­tam utthitaæ | alubdhaæ paï¬itaæ dharmyaæ kuru te«Ãm abÃdhakaæ || RATNA_04.22 nÅtij¤Ãn dhÃrmikÃn snigdhÃn ÓucÅn bhaktÃn akÃtarÃn | kulinÃn ÓÅlasampannÃn [ 16a ] k­taj¤Ãn sacivÃn kuru || RATNA_04.23 ak«udrÃæs tyÃgina÷ ÓÆrÃn snigdhÃn sambhogina÷ sthirÃn | kuru nityÃpramattÃæs ca dhÃrmikÃn daï¬anÃyakÃn || RATNA_04.24 dharmaÓÅlÃn ÓucÅn dak«Ãn kÃryaj¤Ãn ÓÃstrakovidÃn | k­tav­ttÅn samÃn snigdhÃn v­ddhÃn adhik­tan kuru || RATNA_04.25 pratimÃsaæ ca tebhyas tvaæ sarvam Ãyavyayaæ Ó­ïu | Órutvà dharmÃdhikÃrÃdyaæ kÃryaæ sarvaæ svayaæ vada || RATNA_04.26 dharmÃrthaæ yadi te rÃjyaæ na kÅrtyarthaæ na kÃmata÷ | tata÷ saphalam atyartham anarthÃrtham ato 'nyathà || RATNA_04.27 parasparÃmi«ÅbhÆte loke 'smin prÃyaÓo n­pa | yathà rÃjyaæ ca dharmaÓ ca bhavet tava tathà ӭïu || RATNA_04.28 j¤Ãnav­ddhà kule jÃtà nyÃyaj¤Ã÷ pÃpabhÅrava÷ | sametà bahavo nityaæ santu te kÃryadarÓina÷ || RATNA_04.29 daï¬abandhaprahÃrÃdÅn kuryus te nyÃyato 'pi cet | kÃrunyÃrdra÷ sadà bhÆtvà tvam anugrahavÃn bhava || RATNA_04.30 hitÃyaiva tvayà cittam unnÃmyaæ sarvadehinÃm | kÃruïyÃt satataæ rÃjaæs tÅvrapÃpak­tÃm api || RATNA_04.31 tÅvrapÃpe«u hiæsre«u k­pà kÃryà viÓe«ata÷ | ta eva hi k­pÃsthÃnam hatÃmÃno mahÃtmanÃm || RATNA_04.32 pratyahaæ pa¤carÃtram và baddhÃn k«ÅnÃn vimocaya | Óe«Ãn api yathÃyogaæ mà kÃæÓcit naiva mocaya || RATNA_04.33 ye«v amok«aïacittaæ te jÃyate te«v asaævara÷ | tasmÃd asaævarÃt pÃpam ajasram upacÅyate || RATNA_04.34 [ 16b ] yÃvac ca na vimucyeraæs tÃvat syu÷ sukhabandhanÃ÷ | nÃpitasnÃnapÃnÃnnabhai«ajyavasanÃnvitÃ÷ || RATNA_04.35 apÃtre«v iva putre«u pÃtrÅkaraïakÃÇk«ayà | kÃruïy [ Ãt tìanam kÃryaæ na dve«Ãn ] nÃrthalipsayà || RATNA_04.36 vim­Óya saæyag vij¤Ãya pradu«ÂÃn ghÃtakÃn api | ahatvà 'pŬayitvà ca kuru nirvi«ayÃn narÃn || RATNA_04.37 svatantra÷ paÓya sarvaæ ca vi«ayaæ cÃracak«u«Ã | nityÃpramatta÷ sm­timÃn kuru kÃryaæ ca dhÃrmikaæ || RATNA_04.38 pradÃnamÃnasatkÃrair guïasthÃn satataæ bhaja | udÃrair anurÆpais tu Óe«Ãn api yathÃvidhi || RATNA_04.39 sammÃnasphÅtakusuma÷ sampradÃnamahÃphala÷ | rÃjav­k«a÷ k«amÃcchÃya÷ sevyate bh­tyaprak«ibhi÷ || RATNA_04.40 tyÃgaÓÅlamayo rÃjà tejasvÅ bhavati priya÷ | ÓarkarÃmodako yadvad elÃmaricakarkaÓa÷ || RATNA_04.41 mÃtsyanyÃyaÓ ca te naivaæ nyÃyÃd rÃjyaæ bhavi«yati | na cÃnyÃyo na và 'dharmo dharmaÓ caivaæ bhavi«yati || RATNA_04.42 paralokÃt tvayà rÃjyaæ nÃnÅtaæ nÃpi ne«yasi | dharmÃt prÃptam ato 'syÃrthe nÃdharmaæ kartum arhasi || RATNA_04.43 rÃjyena bhÃï¬amÆlyena du÷khabhÃï¬aparamparÃm | rÃjan yathà nÃrjayasi prayatna÷ kriyatÃæ tathà || RATNA_04.44 rÃjyena bhÃï¬amÆlyena rÃjyabhÃï¬aparamparÃæ | rÃjan yathà nirviÓasi prayatna÷ kriyatÃæ tathà || RATNA_04.45 caturdvÅpÃm api prÃpya p­thivÅæ cakravartina÷ [ 17a ] | ÓÃrÅraæ mÃnasaæ caiva sukhadvayam idaæ matam || RATNA_04.46 du÷khapratikriyÃmÃtraæ ÓÃrÅraæ vedanÃsukhaæ | saæj¤Ãmayaæ mÃnasaæ tu kevalaæ kaplpanÃk­taæ || RATNA_04.47 du÷khapratikriyÃmÃtraæ kalpanÃmÃtram eva ca | lokasya sukhasarvasvaæ vyartham etad ato 'rthata÷ || RATNA_04.48 dvÅpadeÓapurÃvÃsapradeÓasÃnavÃsasÃæ | Óayyà 'nnapÃnahastyastyaÓvastrÅïÃæ caikaikabhogyatà || RATNA_04.49 yadà ca yatra cittaæ syÃt tadÃnena sukhaæ kila | Óe«ÃïÃm amanaskÃrÃt te«Ãæ vyarthatvam arthata÷ || RATNA_04.50 vi«ayÃn pa¤cabhi÷ pa¤ca cak«urÃdibhir indriyai÷ | na kalpayati yed g­hïan nÃsmÃt te«u tadà sukhaæ || RATNA_04.51 jÃnÅte vi«ayaæ yaæ yaæ yena yenendriyeïa ca | tadà na Óe«ai÷ Óe«Ãïi vyarthÃny eva yatas tadà || RATNA_04.52 indriyair upalabdhasya vi«ayasyÃk­tiæ mana÷ | upalabhya vyatÅtasya kalpayan manyate sukhaæ || RATNA_04.53 ekam arthaæ vijÃnÃti yady apy ekam ihendriyaæ | tad apy arthaæ vinà vyarthaæ vyartho 'rtho 'pi ca tad vinà || RATNA_04.54 pratÅtya mÃtÃpitarau yathokta÷ putrasambhava÷ | cak«ÆrÆpe pratÅtyaivam ukto vij¤Ãnasaæbhavah || RATNA_04.55 atÅtÃnÃgatà vyarthÃ÷ vi«ayÃ÷ sÃrdham indriyai÷ | taddvayÃnatiriktatvÃd vyarthà ye 'pi ca sÃmpratÃ÷ || RATNA_04.56 alÃtacakraæ g­hïÃti yathà cak«ur viparyayÃt | tathendriyÃïi [ 17b ] g­hïanti vi«ayÃn sÃmpratÃn iva || RATNA_04.57 indriyÃïÅndriyÃrthÃÓ ca pa¤cabhÆtamayà matÃ÷ | pratisvaæ bhÆtavaiyarthyÃd e«Ãæ vyarthatvam arthata÷ || RATNA_04.58 nirindhano 'gnir bhÆtÃnÃæ vinirbhÃge prasajyate | saæparke lak«aïÃbhÃva÷ Óe«e«v apy e«a nirïaya÷ || RATNA_04.59 evaæ dvidhÃpi bhÆtÃnÃæ vyarthatvÃt saÇgatir v­thà | vyarthatvÃt saÇgateÓ caivaæ rÆpaæ vyartham ato 'rthata÷ || RATNA_04.60 vij¤ÃnavedanÃsaæj¤ÃsaæskÃrÃïÃm ca sarvaÓa÷ | pratyekam ÃtmavaiyarthyÃd vaiyarthyaæ paramÃrthata÷ || RATNA_04.61 sukhÃbhimÃno du÷khasya pratÅkÃre yathÃrthata÷ | tathà duhkhÃbhimÃno 'pi sukhasya pratighÃtaja÷ || RATNA_04.62 sukhe saæyogat­«ïaivaæ nai÷svÃbhÃvyÃt prahÅyate | du÷khe viyogat­«ïà ca paÓyatÃæ muktir ity ata÷ || RATNA_04.63 ka÷ paÓyatÅti cec cittaæ vyavahÃreïa kathyate | na hi caittaæ vinà cittaæ vyarthatvÃn na sahe«yate || RATNA_04.64 vyartham evaæ jagan matvà yÃthÃbhÆtyÃn nirÃspada÷ | nirvÃti nirupÃdÃno nirupÃdÃnavahnivat || RATNA_04.65 bodhisattvo 'pi d­«Âvaivaæ sambodhau niyato mata÷ | kevalaæ tv asya kÃruïyÃd Ãbodher bhavasaætati÷ || RATNA_04.66 bodhisattvasya saæbhÃro mahÃyÃne tathÃgatai÷ | nirdi«Âa÷ sa tu sammƬhai÷ pradvi«ÂaiÓ caiva nindyate || RATNA_04.67 guïado«Ãnabhij¤o và do«asaæj¤Å guïe«u và | athavÃpi guïadve«Å mahÃyÃnasya nindaka÷ || RATNA_04.68 paropaghÃtino [ 18a ] do«Ãn parÃnugrahiïo guïÃn | j¤Ãtvocyate guïadve«Å mahÃyÃnasya nindaka÷ || RATNA_04.69 yat svÃrthanirapek«atvÃt parÃthaikarasapriyaæ | guïÃkaraæ mahÃyÃnaæ tad dve«Å tena dahyate || RATNA_04.70 ÓrÃddho 'pi durg­hÅtena dvi«yÃt kruddho 'thavetara÷ | ÓrÃddho 'pi dagdha ity ukta÷ kà cintà dve«abandhure || RATNA_04.71 vi«eïÃpi vi«aæ hanyÃd yathaivoktaæ cikitsakai÷ | du÷khenÃpy ahitaæ hanyÃd ity ukte kiæ virudhyate || RATNA_04.72 mana÷pÆrvaÇgamà dharmà mana÷Óre«Âhà iti Órute÷ | hitaæ hitamanÃ÷ kurvan du÷kenÃpy ahitaæ kathaæ || RATNA_04.73 du÷kham apy ÃyatÅpathyaæ kÃryaæ kimu sukhaæ hitaæ | ÃtmanaÓ ca pare«Ãæ ca dharma e«a sanÃtana÷ || RATNA_04.74 mÃtrÃsukhaparityÃgÃt paÓcÃc ced vipulaæ sukhaæ | tyajen mÃtrÃsukhaæ dhÅra÷ saæpaÓyan vipulaæ sukhaæ || RATNA_04.75 na m­«yate ca yady etat kaÂubhai«ajyadÃyina÷ | tataÓ cikitsakÃdyÃÓ ca hatà naivaæ ca yujyate || RATNA_04.76 apathyam api yad d­«Âaæ tat pathyaæ paï¬itai÷ kvacit | utsargaÓ cÃpavÃdaÓ ca sarvaÓÃstre«u Óaæsyate || RATNA_04.77 karuïÃpÆrvakÃ÷ sarve ni«yandà j¤ÃnanirmalÃ÷ | uktà yatra mahÃyÃne kas tan nindet sacetana÷ || RATNA_04.78 atyaudÃryÃtigÃmbhÅryÃd vi«aïïair ak­tÃtmabhi÷ | nindyate 'dya mahÃyÃnaæ mohÃt svaparavairibhi÷ || RATNA_04.79 dÃnaÓÅlak«amÃvÅryadhyÃnapraj¤Ãk­pÃtmakaæ [ 18b ] | mahÃyÃnam atas tasmin kasmÃd durbhëitaæ vaca÷ || RATNA_04.80 parÃrtho dÃnaÓÅlÃbhyÃæ k«Ãntyà vÅryeïa cÃtmana÷ | dhyÃnaæ praj¤Ã ca mok«Ãya mahÃyÃnÃrthasaægraha÷ || RATNA_04.81 parà [ tmahita ] mok«ÃrthÃ÷ saæk«epÃd buddhaÓÃsanaæ | te saÂpÃramitÃgarbhÃs tasmÃd bauddham idaæ vaca÷ || RATNA_04.82 puïyaj¤Ãnamayo yatra buddhair bodher mahÃpatha÷ | deÓitas tan mahÃyÃnam aj¤ÃnÃd vai na d­Óyate || RATNA_04.83 kham ivÃcintyaguïatvÃd ukto 'cintyaguïo jina÷ | mahÃyÃne yato buddhamÃhÃtmyaæ k«amyatÃm idam || RATNA_04.84 ÃryaÓÃradvatasyÃpi ÓÅlamÃtre 'py agocara÷ | yasmÃt tad buddhamÃhÃtmyam acintyaæ kiæ na m­«yate || RATNA_04.85 anutpÃdo mahÃyÃne pare«Ãæ ÓÆnyÃtà k«aya÷ | k«ayÃnutpÃdÃyoÓ caikyam arthata÷ k«amyatÃæ yata÷ || RATNA_04.86 ÓÆnyatÃbuddhamÃhÃtmyam evaæ yuktyÃnupaÓyatÃæ | mahÃyÃnetaroktÃni na sameyu÷ kathaæ satÃæ || RATNA_04.87 tathÃgatÃbhisandhyoktÃny asukhaæ j¤Ãtum ity ata÷ | ekayÃnatriyÃnoktÃd Ãtmà rak«ya upek«ayà || RATNA_04.88 upek«ayà hi nÃpuïyam dve«Ãt pÃpaæ kuta÷ Óubhaæ | mahÃyÃne yato dve«o nÃtmakÃmai÷ k­to 'rhati || RATNA_04.89 na bodhisattvapraïidhir na caryÃpariïÃmanà | uktÃ÷ ÓrÃvakayÃne 'smÃd bodhisattva÷ kutas tata÷ || RATNA_04.90 adhi«ÂhÃnÃni noktÃni [ 19a ] bodhisattvasya bodhaye | buddhair anyat pramÃïaæ ca ko 'smin arthe jinÃdhika÷ || RATNA_04.91 adhi«ÂÃnÃryasatyÃrthabodhipak«opasaæhitÃt | mÃrgÃc chrÃvakasÃmÃnyÃd bauddhaæ kenÃdhikaæ phalaæ || RATNA_04.92 bodhicaryÃprati«ÂhÃrthaæ na sÆtre bhëitaæ vaca÷ | bhëitaæ ca mahÃyÃne grÃhyam asmÃd vicak«aïai÷ || RATNA_04.93 yathaiva vaiyÃkaraïo mÃt­kÃm api pÃÂhayet | buddho 'vadat tathà dharmaæ vineyÃnÃæ yathÃk«amaæ || RATNA_04.94 ke«Ãæcid avadad dharmaæ pÃpebhyo viniv­ttaye | ke«Ãæcit puïyasiddhyarthaæ ke«Ãæcid dvayani÷Óritaæ || RATNA_04.95 dvayÃniÓritam eke«Ãæ gÃmbhÅraæ bhÅrubhÅ«aïaæ | ÓÆnyatÃkaruïÃgarbham eke«Ãæ bodhisÃdhanaæ || RATNA_04.96 iti sadbhir mahÃyÃne kartavya÷ pratighak«aya÷ | prasÃdaÓ cÃdhika÷ kÃrya÷ saæyaksaæbodhisiddhaye || RATNA_04.97 mahÃyÃnaprasÃdena taduktÃcaraneïa ca | prÃpyate 'nuttarà bodhi÷ sarvasaukhyÃni cÃntarà || RATNA_04.98 dÃnaÓÅlak«amÃsatyaæ g­hasthasya viÓe«ata÷ | dharma ukta÷ k­pÃgarbha÷ sa sÃtmÅkriyatÃæ d­¬haæ || RATNA_04.99 atha lokasya vaidharmyÃd rÃjyaæ dharmeïa du«karaæ | tato dharmayaÓo 'rthaæ te prayujyÃdhigama÷ k«ama÷ || RATNA_04.100 ratnÃvalyÃm rÃjav­ttopadeÓe nÃma caturtha÷ pariccheda÷ | %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% Copyright (C) 2003 by R.B. Mahoney - Christchurch - New Zealand %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%