DHARMAKIRTI: PRAMANAVARTTIKAKARIKA, CHAPTERS 2-4 (without the Svarthanumana-chapter) Input by Motoi Ono Text used: Y. MIYASAKA, Pramanavarttika-Karika (Sanskrit and Tibetan). Acta Indologica 2, 1971/72, 1-206. [The chapters II, III of our ordering correspond to the chapters I, II of Miyasaka's edition] ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ Explanatory Remarks A number of five figures at the left side indicates the location of the key word in the basic texts. In the case of the SV, the HB and the VN, the first three figures indicate the page number, and the last two indicate the line number (for example, SV16026=SV 160,26; HB02314=HB 23,14; VN06110=VN 61,10). In the case of the PV and the NB, the second figure indicates the chapter number and the last three figures indicate the karika or sutra number (for example, PV02232=PV, the Pramanasiddhi-chapter v.232; NB03015=NB, the Pararthanumana-chapter sutra 15. In the case of the SP, the last two figures indicate the karika number (for example, SP00015=SP, v.15). 3. In this database, sentences are artificially divided into word-units, although they involve a phonetic fusion or union in the basic texts. Further, compound words are divided into their shortest constitutive elements (we use a hyphen to indicate that hyphenated elements originally form a compound word) with the following exceptions: 3.1. The prefixes a-, dur-, nih- remain undivided, irrespective of attachment to words or compound words. 3.2. Suffixes making an adverb, for example -vat, -vasa, are divided. But suffixes making a possessive adjective, for example -vat, -mat, remain undivided, and terms such as a numeral+ -dha/-vidha/-prakara remain also undivided. 3.3. Compound words with the suffixes -ta/-tva or -bhava/-bhuta fundamentally remain undivided. For example: karyakaranabhava/-bhuta/-ta. 3.4. Compound words with evam-, tat-, tatha-, para-, yatha-, su-, sva- in the wordhead fundamentally remain undivided. For example: evamjatiya, tadutpatti, tathakrta, paratantra, yathartha, yathasvam, sujnanatva, svabhava. 3.5. Some compound words which are regarded as terminology remain also undivided. For example: agnihotra, ayogavyavaccheda, arthapatti, padartha, paramartha, prasajyapratisedha, viruddhavyabhicarin, samanantarapratyaya, samtanaparinama, samanyalaksana, svabhavapratibandha. 4. Those terms whose wordhead is subject to the Sandhi rules (for example, -d dhetu-) are cited in their original form (for example, -d *hetu-) for the sake of using this database to make an KWIC index. 1. August. 1997 / Tsukuba Motoi ONO Note: This database is quite a tentative one, and I must admit that there are a lot of errors and defects in this version. I would appreciate it very much if the user would point out any errors in this version so that we can make a better new version in the future. E-mail: ono@logos.tsukuba.ac.jp ************************************************************************* 02001 pramÃïam avisaævÃdi j¤Ãnam arthakriyÃ-sthiti÷ 02001 avisaævÃdanaæ Óabde apy abhiprÃya-nivedanÃd 02002 vakt­-vyÃpÃra-vi«ayo yo artho buddhau prakÃÓate 02002 prÃmÃïyaæ tatra Óabdasya na artha-tattva-nibandhanam 02003 g­hÅta-grahaïÃn na i«Âaæ sÃæv­taæ dhÅ-pramÃïatà 02003 prav­ttes tat-pradhÃnatvÃd heya-upÃdeya-vastuni 02004 vi«aya-ÃkÃra-bhedÃc ca dhiyo adhigama-bhedata÷ 02004 bhÃvÃd eva asya tad-bhÃve svarÆpasya svato gati÷ 02005 prÃmÃïyaæ vyavahÃreïa ÓÃstraæ moha-nivartanam 02005 aj¤Ãta-artha-prakÃÓo và svarÆpa-adhigate÷ paraæ 02006 prÃptaæ sÃmÃnya-vij¤Ãnam avij¤Ãte svalak«aïe 02006 yaj j¤Ãnam ity abhiprÃyÃt svalak«aïa-vicÃrata÷ 02007 tadvat pramÃïaæ bhagavÃn abhÆta-viniv­ttaye 02007 bhÆta-ukti÷ sÃdhana-apek«Ã tato yuktà pramÃïatà 02008 nityaæ pramÃïaæ na eva asti prÃmÃïyÃd vastu-saægate÷ 02008 j¤eya-anityatayà tasyà adhrauvyÃt krama-janmana÷ 02009 nityÃd utpatti-viÓle«Ãd apek«Ãyà ayogata÷ 02009 kathaæcin na upakÃryatvÃd anitye apy apramÃïatà 02010 sthitvÃprav­tti-saæsthÃna-viÓe«a-arthakriyÃ-Ãdi«u 02010 i«Âasiddhir asiddhir và d­«ÂÃnte saæÓayo athavà 02011 siddhaæ yÃd­g adhi«ÂhÃt­-bhÃva-abhÃva-anuv­ttimat 02011 saæniveÓa-Ãdi tad yuktaæ asmÃd yad anumÅyate 02012 vastu-bhede prasiddhasya Óabda-sÃmÃnyÃd abhedina÷ 02012 na yuktà anumiti÷ pÃï¬u-dravyÃd iva hutÃÓane 02013 anyathà kumbhakÃreïa m­d-vikÃrasya kasyacid 02013 ghaÂa-Ãde÷ karaïÃt sidhyed valmÅkasya api tat-k­ti÷ 02014 sÃdhyena anugamÃt kÃrye sÃmÃnyena api sÃdhane 02014 sambandhi-bhedÃd bheda-ukti-do«a÷ kÃryasamo mata÷ 02015 jÃty-antare prasiddhasya Óabda-sÃmÃnya-darÓanÃt 02015 na yuktaæ sÃdhanaæ gotvÃc Óabda-ÃdÅnÃæ vi«Ãïi-vat 02016 vivak«Ã-paratantratvÃn na ÓabdÃ÷ santi kutra và 02016 tad-bhÃvÃd artha-siddhau tu sarvaæ sarvasya sidhyai 02017 etena kÃpila-ÃdÅnÃm acaitanya-Ãdi cintitam 02017 anitya-ÃdeÓ ca caitanyam maraïÃt tvag-apohata÷ 02018 vastu-svarÆpe asiddhe ayaæ nyÃya÷ siddhe viÓe«aïam 02018 abÃdhakam asiddhÃv apy ÃkÃÓa-ÃÓraya-vad dhvane÷ 02019 asiddhÃv api Óabdasya siddhe vastuni sidhyati 02019 aulÆkyasya yathà bauddhena uktaæ mÆrtya-Ãdi-sÃdhanam 02020 tasya eva vyabhicÃra-Ãdau Óabde apy avyabhicÃriïÅ 02020 do«a-vat sÃdhanaæ j¤eyaæ vastuno vastu-siddhita÷ 02021 yathà tat kÃraïaæ vastu tathà eva tad-akÃraïam 02021 yadà ta kÃraïaæ kena mataæ na i«Âam akÃraïam 02022 ÓÃstra-o«adha-abhisambandhÃc caitrasya vraïa-rohaïe 02022 asambaddhasya kiæ sthÃïo÷ kÃraïatvaæ na kalpyate 02023 svabhÃva-bhedena vinà vyÃpÃro api na yujyate 02023 nityasya avyatirekitvÃt sÃmarthyaæ ca duranvayam 02024 ye«u satsu bhavaty eva yat tebhyo anyasya kalpane 02024 tad-hetutvena sarvatra hetÆnÃm anavasthiti÷ 02025 svabhÃva-pariïÃmena hetur aÇkura-janmani 02025 bhÆmy-Ãdis tasya saæskÃre tad-viÓe«asya darÓanÃt 02026 yathà viÓe«eïa vinà vi«aya-indriya-saæhati÷ 02026 buddher hetus tathà idaæ cen na tatra api viÓe«ata÷ 02027 p­thak p­thag aÓaktÃnÃæ svabhÃva-atiÓaye asati 02027 saæhatÃv apy asÃmarthyaæ syÃt siddho atiÓayas tata÷ 02028 tasmÃt p­thag aÓakte«u ye«u sambhÃvyate guïa÷ 02028 saæhatau hetutà te«Ãæ na ÅÓvara-Ãder abhedata÷ 02029 prÃmÃïyaæ ca parok«a-artha-j¤Ãnaæ tat sÃdhanasya ca 02029 abhÃvÃn na asty anu«ÂhÃnam iti kecit pracak«ate 02030 j¤ÃnavÃn m­gyate kaÓcit tad-ukta-pratipattaye 02030 aj¤Ã-upadeÓa-karaïe vipralambhana-ÓaÇkibhi÷ 02031 tasmÃd anu«Âheya-gataæ j¤Ãnam asya vicÃryatÃm 02031 kÅÂa-saækhyÃ-parij¤Ãnaæ tasya na÷ kva upayujyate 02032 heya-upÃdeya-tattvasya hÃny-upÃyasya vedaka÷ 02032 ya÷ pramÃïam asÃv i«Âo na tu sarvasya vedaka÷ 02033 dÆraæ paÓyatu và mà và tattvam i«Âaæ tu paÓyatu 02033 pramÃïaæ dÆra-darÓÅ ced eta g­dhrÃn upÃsmahe 02034 sÃdhanaæ karuïÃ-abhyÃsÃt sa buddher deha-saæÓrayÃt 02034 asiddho abhyÃsa iti cen na ÃÓraya-prati«edhata÷ 02035 prÃïa-apÃna-indriya-dhiyÃæ dehÃd eva na kevalÃt 02035 sva-jÃti-nirapek«ÃïÃæ janma janma-parigrahe 02036 atiprasaÇgÃd yad d­«Âaæ pratisandhÃna-Óaktimat 02036 kim ÃsÅt tasya yan na asti paÓcÃd yena na sandhimat 02037 na sa kaÓcit p­thivy-Ãder aæÓo yatra na jantava÷ 02037 saæsvedaja-Ãdyà jÃyante sarvaæ bÅja-Ãtmakaæ tata÷ 02038 tat sva-jÃty-anapek«ÃïÃm ak«a-ÃdÅnÃæ samudbhave 02038 pariïÃmo yathà ekasya syÃt sarvasya aviÓe«ata÷ 02039 pratyekam upadhÃte api na indriyÃïÃæ mano mate÷ 02039 upaghÃto asti bhaÇge asyÃs te«Ãæ bhaÇgaÓ ca d­Óyate 02040 tasmÃt sthity-ÃÓrayo buddher buddhim eva samÃÓrita÷ 02040 kaÓcin nimittam ak«ÃïÃæ tasmÃd ak«Ãïi buddhita÷ 02041 yÃd­Óy-Ãk«epikà sà ÃsÅt paÓcÃd apy astu tÃd­ÓÅ 02041 taj-j¤Ãnair upakÃryatvÃd uktaæ kÃya-ÃÓritaæ mana÷ 02042 yady apy ak«air vinà buddhir na tÃny api tayà vinà 02042 tathà apy anyonya-hetutvaæ tato apy anyonya-hetuke 02043 na akramÃt kramiïo bhÃvo na apy apek«Ã aviÓe«iïa÷ 02043 kramÃd bhÃvantÅ dhÅ÷ kÃyÃt kramaæ tasya api Óaæsati 02044 pratik«aïam apÆrvasya pÆrva÷ pÆrva÷ k«aïo bhavet 02044 tasya hetur ato hetur d­«Âa eva astu sarvadà 02045 citta-antarasya sandhÃne ko virodho antya-cetasa÷ 02045 tadvad apy arthataÓ cittam asandhÃnaæ kuto matam 02046 asiddha-artha÷ pramÃïena kiæ siddhÃnto anugamyate 02046 hetor vaikalyatas tac cet kiæ tad eva atra na uditam 02047 tad-dhÅ-vad grahaïa-prÃpter mano-j¤Ãnaæ na sa indriyÃt 02047 j¤Ãna-utpÃdana-sÃmarthya-bhedÃn na sakalÃd api 02048 acetanatvÃn na anyasmÃd hetv-abhedÃt sahasthiti÷ 02048 ak«a-vad rÆpa-rasa-vad artha-dvÃreïa vikriyà 02049 sattÃ-upakÃriïÅ yasya nityaæ tad-anubandhata÷ 02049 sa hetu÷ saptamÅ tasmÃd utpÃdÃd iti ca ucyate 02050 astu upakÃrako và api kadÃcic citta-santate÷ 02050 vahny-Ãdi-vad ghaÂa-ÃdÅnÃæ viniv­ttir na tÃvatà 02051 aniv­tti-prasaÇgaÓ ca dehe ti«Âhati cetasa÷ 02051 tad-bhÃve bhÃvÃd vaÓyatvÃt prÃïa-apÃnau tato na tat 02052 preraïa-Ãkar«aïe vÃyo÷ prayatnena vinà kuta÷ 02052 nirhrÃsa-atiÓaya-Ãpattir nirhrÃsa-atiÓayÃt tayo÷ 02053 tulya÷ prasaÇgo api tayor na tulyaæ citta-kÃraïe 02053 sthity-Ãvedhakam anyac ca yata÷ kÃraïam i«yate 02054 na do«air viguïo deho hetur varty-Ãdi-vad yadi 02054 m­te ÓamÅk­te do«e punar ujjÅvanaæ bhavet 02055 niv­tte apy anale këÂha-vikÃra-aviniv­tti-vat 02055 tasya aniv­ttir iti cen na cikitsÃ-prayogata÷ 02056 apunarbhÃvata÷ kiæcid vikÃra-jananaæ kvacit 02056 kiæcit viparyayÃd agnir yathà këÂha-suvarïayo÷ 02057 Ãdyasya anyo apy asaæhÃrya÷ pratyÃneyas tu yat k­ta÷ 02057 vikÃra÷ syÃt punarbhÃva÷ tasya hemni kharatva-vat 02058 durlabhatvÃt samÃdhÃtur asÃdhyaæ kiæcid Åritam 02058 Ãyu÷ k«ayÃd và do«e tu kevale na asty asÃdhyatà 02059 m­te vi«a-Ãdi-saæhÃrÃt tad daæÓac chedato api và 02059 vikÃra-hetor vigame sa na ucchvasiti kiæ puna÷ 02060 upÃdÃna-avikÃreïa na upÃdeyasya vikriyà 02060 kartuæ Óakya-avikÃreïa m­da÷ kuï¬a-Ãdino yathà 02061 avik­tya hi yad vastu ya÷ padÃrtho vikÃryate 02061 upÃdÃnaæ na tat tasya yuktaæ go-gavaya-Ãdivat 02062 ceta÷-ÓarÅrayor evaæ tad-heto÷ kÃrya-janmana÷ 02062 sahakÃrÃt sahasthÃnam agni-tÃmra-dravatva-vat 02063 anÃÓrayÃt sad-asator na ÃÓraya÷ sthiti-kÃraïam 02063 sataÓ ced ÃÓrayo na asyÃ÷ sthÃtur avyatirekata÷ 02064 vyatireke api tad-hetus tena bhÃvasya kiæ k­tam 02064 avinÃÓa-prasaÇga÷ sa nÃÓa-hetor mato yadi 02065 tulya÷ prasaÇgas tatra api kiæ puna÷ sthiti-hetunà 02065 ÃnÃÓaka-ÃgamÃt sthÃnaæ tataÓ ced vastu-dharmatà 02066 nÃÓasya satya-bÃdho asÃv iti kiæ sthiti-hetunà 02066 yathà jala-Ãder ÃdhÃra iti cet tulyam atra ca 02067 pratik«aïa-vinÃÓe hi bhÃvÃnÃæ bhÃva-santate÷ 02067 tathà utpatte÷ sahetutvÃd ÃÓrayo ayuktam anyathà 02068 syÃd ÃdhÃro jala-ÃdÅnÃæ gamana-pratibandhata÷ 02068 agatÅnÃæ kim ÃdhÃrair guïa-sÃmÃnya-karmaïÃm 02069 etena samavÃyaÓ ca samavÃyÅ ca kÃraïam 02069 vyavasthitatvaæ jÃty-Ãdern nirastam anapÃÓrayÃt 02070 parato bhÃva-nÃÓaÓ cet tasya kiæ sthiti-hetunà 02070 sa vinaÓyed vinà apy anyairn na ÓaktÃ÷ sthiti-hetava÷ 02071 sthitimÃn sÃÓraya÷ sarva÷ sarva-utpattau ca sÃÓraya÷ 02071 tasmÃt sarvasya bhÃvasya na vinÃÓa÷ kadÃcana 02072 svayaæ vinaÓvara-Ãtmà cet tasya ka÷ sthÃpaka÷ para÷ 02072 svayaæ na naÓvara-Ãtmà cet tasya ka÷ sthÃpaka÷ para÷ 02073 buddhi-vyÃpÃra-bhedena nirhrÃsa-atiÓayÃv api 02073 praj¤Ã-Ãder bhavato deha-nirhrÃsa-atiÓayau vinà 02074 idaæ dÅpa-prabhÃ-ÃdÅnÃm ÃÓritÃnÃæ na vidyate 02074 syÃt tato api viÓe«o asya na citte anupakÃriïi 02075 rÃga-Ãdi-v­ddhi÷ pu«Ây-Ãde÷ kadÃcit sukha-du÷khajà 02075 tayoÓ ca dhÃtu-sÃmya-Ãder antararthasya saænidhe÷ 02076 etena saænipÃta-Ãde÷ sm­ti-bhraæÓa-Ãdayo gatÃ÷ 02076 vikÃrayati dhÅr eva abhyantarartha-viÓe«ajà 02077 ÓÃrdÆla-Óoïita-ÃdÅnÃæ santÃna-atiÓaye kvacit 02077 moha-Ãdaya÷ sambhavanti Óravaïa-Åk«aïato yathà 02078 tasmÃt svasya eva saæskÃraæ niyamena anuvartate 02079 yathà Óruta-Ãdi-saæskÃra÷ k­taÓ cetasi cetasi 02079 kÃlena vyajyate abhedÃt syÃd dehe api tato guïa÷ 02080 ananya-sattva-neyasya hÅna-sthÃna-parigraha÷ 02080 Ãtma-snehavato du÷kha-sukha-tyÃga-Ãpti-vächayà 02081 du÷khe viparyÃsa-matis t­«ïà ca Ãbandha-kÃraïam 02081 janmino yasya te na sto na sa janma adhigacchati 02082 gaty-ÃgatÅ na d­«Âe ced indriyÃïÃm apÃÂavÃt 02082 ad­«Âir manda-netrasya tanu-dhÆma-Ãgatir yathà 02083 tanutvÃn mÆrtam api tu kiæcit kvacid aÓaktimat 02083 jala-vat sÆta-vad hemni na ad­«Âer asad eva và 02084 pÃïy-Ãdi-kampe sarvasya kampa-prÃpter virodhina÷ 02084 ekasmin karmaïo ayogÃt syÃt p­thak siddhir anyathà 02085 ekasya ca Ãv­ttau sarvasya Ãv­tti÷ syÃd anÃv­ttau 02085 d­Óyeta rakte ca ekasmin rÃgo araktasya và gati÷ 02086 na asty eka-samudÃyo asmÃd anekatve api pÆrvavat 02086 aviÓe«Ãd aïutvÃc ca na gatiÓ cen na sidhyati 02087 aviÓe«o viÓi«ÂÃnÃm aindriyatvam ato anaïu÷ 02087 etena Ãvaraïa-ÃdÅnÃm abhÃvaÓ ca nirÃk­ta÷ 02088 kathaæ và sÆta-hema-Ãdi-miÓraæ tapta-upala-Ãdi và 02088 d­Óyaæ p­thag aÓaktÃnÃm ak«a-ÃdÅnÃæ gati÷ katham 02089 saæyogÃc cet samÃno atra prasaÇgo hema-sÆtayo÷ 02089 d­Óya÷ saæyoga iti cet kuto ad­«Âa-ÃÓraye gati÷ 02090 rasa-rÆpa-Ãdi-yogaÓ ca viruddha upacÃrata÷ 02090 i«Âas/ ced buddhi-bhedo astu paÇktir dÅrghà iti và katham 02091 saækhyÃ-saæyoga-karma-Ãder api tadvat svarÆpata÷ 02091 abhilÃpÃc ca bhedena rÆpaæ buddhau na bhÃsate 02092 Óabda-j¤Ãne vikalpena vastu-bheda-anusÃriïà 02092 guïa-Ãdi«v iva kalpya-arthe na«Âa-ajÃte«u và yathà 02093 mato yady upacÃro atra sa i«Âo yan nibandhana÷ 02093 sa eva sarva-bhÃve«u hetu÷ kiæ na i«yate tayo÷ 02094 upacÃro na sarvatra yadi bhinna-viÓe«aïam 02094 mukhyam ity eva ca kuto abhinne bhinna-arthatà iti cet 02095 anartha-antara-hetutve apy aparyÃya÷ sita-Ãdi«u 02095 saækhyÃ-Ãdi-yogina÷ ÓabdÃs tatra apy artha-antaraæ yadi 02096 guïa-dravya-aviÓe«a÷ syÃd bhinno vyÃv­tti-bhedata÷ 02096 syÃd anartha-antara-arthatve apy akarma-adravya-Óabda-vat 02097 vyatirekÅ iva yac ca api sÆcyate bhÃva-vÃcibhi÷ 02097 saækhyÃ-Ãdi-tadvata÷ Óabdais tad-dharma-antara-bhedakam 02098 Órutis tan-mÃtra-jij¤Ãsor na và k«ipta-akhilà parà 02098 bhinnaæ dharmam iva Ãca«Âe yogo aÇgulyà iti kvacit 02099 yuktà aÇgulÅ iti sarve«Ãm Ãk«epÃd dharmi-vÃcinÅ 02099 khyÃta-eka-artha-abhidhÃne api tathà vihita-saæsthiti÷ 02100 rÆpa-Ãdi-Óakti-bhedÃnÃm anÃk«epeïa vartate 02100 tat-samÃna-phalà ahetu-vyavacchede ghaÂa-Óruti÷ 02101 ato na rÆpaæ ghaÂa ity eka-adhikaraïà Óruti÷ 02101 bhedo ayam Åd­Óo jÃti-samudÃya-abhidÃyino÷ 02102 rÆpa-Ãdayo ghaÂasya iti tat-sÃmÃnya-upasarjanÃ÷ 02102 tac-Óakti-bhedÃ÷ khyÃpyante vÃcyo anyo apy anayà diÓà 02103 hetutve ca samastÃnÃm eka-aÇga-vikale api na 02103 pratyekam api sÃmarthye yugapad bahu-sambhava÷ 02104 na anekatvasya tulyatvÃt prÃïa-apÃnau niyÃmakau 02104 ekatve api bahu-vyaktis tad-hetor nitya-saænidhe÷ 02105 na aneka-hetur iti cen na aviÓe«Ãt kramÃd api 02105 na eka-prÃïe apy aneka-artha-grahaïÃn niyamas tata÷ 02106 ekayà aneka-vij¤Ãne buddhyà astu sak­d eva tat 02106 avirodhÃt krameïa api mà bhÆt tad-aviÓe«ata÷ 02107 bahava÷ k«aïikÃ÷ prÃïà asvajÃtÅyakÃ÷ kila 02107 tÃd­ÓÃm eva cittÃnÃæ kalpyante yadi kÃraïam 02108 kramavanta÷ kathaæ te syu÷ krama-vad hetunà vinà 02108 pÆrva-sva-jÃti-hetutve na syÃd Ãdyasya sambhava÷ 02109 tad hetus tÃd­Óo na asti sati và anekatà dhruvam 02109 prÃïÃnÃæ bhinna-deÓatvÃt sak­j janma dhiyÃmata÷ 02110 yady eka-kÃliko aneko apy eka-caitanya-kÃraïam 02110 ekasya api na vaikalye syÃn manda-Óvasita-Ãdi«u 02111 atha hetur yathÃbhÃvaæ j¤Ãne api syÃd viÓi«Âatà 02111 na hi tat tasya kÃryaæ yady asya bhedÃn na bhidyate 02112 vij¤Ãnaæ Óakti-niyamÃd ekam ekasya kÃraïam 02112 anya-artha-asakti-viguïe j¤Ãne anartha-antara-grahÃt 02113 ÓarÅrÃt sak­d utpannà dhÅ÷ sva-jÃtyà niyamyate 02113 parataÓ cet samarthasya dehasya virati÷ kuta÷ 02114 anÃÓrayÃn niv­tte syÃc ÓarÅre cetasa÷ sthiti÷ 02114 kevalasya iti cec citta-santÃnaæ sthiti-kÃraïam 02115 tad-hetu-v­tti-lÃbhÃya na aÇgatÃæ yadi gacchati 02115 hetur deha-antara-utpattau pa¤ca-Ãyatanam aihikam 02116 tad-aÇga-bhÃva-hetutva-ni«edhe anupalambhanam 02116 aniÓcayakaraæ proktam indriya-Ãdy api Óe«avat 02117 d­«Âà ca Óakti÷ pÆrve«Ãm indriyÃïÃæ sva-jÃti«u 02117 vikÃra-darÓanÃt siddham aparÃpara-janma ca 02118 ÓarÅrÃd yadi taj-janma prasaÇga÷ pÆrvavad bhavet 02118 cittÃc cet tata eva astu janma deha-antarasya ca 02119 tasmÃn na hetu-vaikalyÃt sarve«Ãm antya-cetasÃm 02119 asandhir Åd­Óaæ tena Óe«avat sÃdhanaæ matam 02120 abhyÃsena viÓe«e api laÇghana-udaka-tÃpa-vat 02120 svabhÃva-atikramo mà bhÆd iti ced Ãhita÷ sa cet 02121 punar yatnam apek«eta yadi syÃt asthira-ÃÓraya÷ 02121 viÓe«o na eva bardheta svabhÃvaÓ ca na tÃd­Óa÷ 02122 tatra upayukta-ÓaktÅnÃæ viÓe«a-anuttarÃn prati 02122 sÃdhanÃnÃm asÃmarthyÃn nityaæ ca anÃÓraya-sthite÷ 02123 viÓe«asya asvabhÃvatvÃd v­ddhÃv apy Ãhito yadà 02123 na apek«eta punar yatnaæ yatno anya÷ syÃd viÓe«a-k­t 02124 këÂha-pÃrada-hema-Ãder agny-Ãder iva cetasi 02124 abhyÃsajÃ÷ pravartante sva-rasena k­pÃ-Ãdaya÷ 02125 tasmÃt sa te«Ãm utpanna÷ svabhÃvo jÃyate guïa÷ 02125 tad-uttarottaro yatno viÓe«asya vidhÃyaka÷ 02126 yasmÃc ca tulya-jÃtÅya-pÆrva-bÅja-prav­ddhaya÷ 02126 k­pÃ-Ãdi-buddhayas tÃsÃæ saty abhyÃse kuta÷ sthiti÷ 02127 na ca evaæ laÇghanÃd eva laÇghanaæ bala-yatnayo÷ 02127 tad-hetvo÷ sthita-ÓaktitvÃl laÇghanasya sthita-Ãtmatà 02128 tasya Ãdau deha-vaiguïyÃt paÓcÃd-vad avilaÇghanaæ 02128 Óanair yatnena vaiguïye niraste sva-bale sthiti÷ 02129 k­pà sva-bÅja-prabhavà sva-bÅja-prabhavair na cet 02129 vipak«air bÃdhyate cet te prayÃty atyanta-sÃtmatÃm 02130 tathà hi mÆlam abhyÃsa÷ pÆrva÷ pÆrva÷ parasya tu 02130 k­pÃ-vairÃgya-bodha-ÃdeÓ citta-dharmasya pÃÂave 02131 k­pÃ-Ãtmakatvam abhyÃsÃd gh­ïÃ-vairÃgya-rÃga-vat 02131 ni«panna-karuïÃ-utkar«a-para-du÷kha-k«amer ita÷ 02132 dayÃvÃn du÷kha-hÃna-artham upÃye«v abhiyujyate 02132 parok«a-upeya-tad-hetos tad-ÃkhyÃnaæ hi du«karam 02133 yukty-ÃgamÃbhyÃæ vim­Óan du÷kha-hetuæ parÅk«ate 02133 tasya anitya-Ãdi-rÆpÃæ ca du÷khasya eva viÓe«aïai÷ 02134 yatas tathà sthite hetau niv­ttir na iti paÓyati 02134 phalasya hetor hÃna-arthaæ tad-vipak«aæ parÅk«ate 02135 sÃdhyate tad-vipak«o api heto rÆpa-avabodhata÷ 02135 Ãtma-ÃtmÅya-graha-k­ta÷ sneha÷ saæskÃra-gocara÷ 02136 hetur virodhÅ nairÃtmya-darÓanaæ tasya bÃdhakam 02136 bahuÓo bahudhà upÃyaæ kÃlena bahunà asya ca 02137 gacchanty abhyasyatas tatra guïa-do«Ã÷ prakÃÓatÃm 02137 buddheÓ ca pÃÂavÃd hetor vÃsanÃta÷ prahÅyate 02138 padÃrtha-v­tte÷ khaÇga-Ãder viÓe«o ayaæ mahÃ-mune÷ 02138 upÃya-abhyÃsa eva ayaæ tÃdarthyÃc ÓÃsanaæ matam 02139 ni«patte÷ prathamaæ bhÃvÃd hetur uktam idaæ dvayam 02139 heto÷ prahÃïaæ tri-guïaæ sugatatvam aniÓrayÃt 02140 du÷khasya Óastaæ nairÃtmya-d­«Âes tad yuktito api và 02140 punar Ãv­ttir ity uktau janma-do«a-samudbhavau 02141 Ãtma-darÓana-bÅjasya hÃnÃd apunarÃgama÷ 02141 tad-bhÆta-bhinna-Ãtmatayà aÓe«am akleÓa-nirjaram 02142 kÃya-vÃg-buddhi-vaiguïyaæ mÃrga-ukty-apaÂutà api và 02142 aÓe«a-hÃnam abhyÃsÃd ukty-Ãder do«a-saæk«aya÷ 02143 na ity eke vyatireko asya sandigdha-avyabhicÃry ata÷ 02143 ak«ayitvaæ ca do«ÃïÃæ nityatvÃd anupÃyata÷ 02144 upÃyasya aparij¤ÃnÃd iti và parikalpayet 02144 hetumattvÃd viruddhasya hetor abhyÃsata÷ k«ayÃt 02145 hetu-svabhÃva-j¤Ãnena taj-j¤Ãnam api sÃdhyate 02145 tÃya÷ sva-d­«Âa-mÃrga-uktir vaiphalyÃd vakti na an­tam 02146 dayÃlutvÃt parÃrthaæ ca sarva-Ãrambha-abhiyogata÷ 02146 tata÷ pramÃïaæ tÃyo và catu÷satya-prakÃÓanam 02147 du÷khaæ saæsÃriïa÷ skandhà rÃga-Ãde÷ pÃÂava-Åk«aïÃt 02147 abhyÃsÃn na yad­cchÃto ahetor janma-virodhata÷ 02148 vyabhicÃrÃn na vÃta-Ãdi-dharma÷ prak­ti-saækarÃt 02148 ado«aÓ cet tad-anyo api dharma÷ kiæ tasya na Åk«yate 02149 na sarva-dharma÷ sarve«Ãæ sama-rÃga-prasaÇgata÷ 02149 rÆpa-Ãdi-vad ado«aÓ cet tulyaæ tatra api codanam 02150 Ãdhipatyaæ viÓi«ÂÃnÃæ yadi tatra na karmaïÃm 02150 viÓe«e api ca do«ÃnÃm aviÓe«Ãd asiddhatà 02151 na vikÃrÃd vikÃreïa sarve«Ãæ na ca sarvajÃ÷ 02151 kÃraïe vardhamÃne ca kÃrya-hÃnirn na yujyate 02152 tÃpa-Ãdi«v iva rÃga-Ãder vikÃro api sukha-Ãdi-ja÷ 02152 vai«amyajena du÷khena rÃgasya anudbhavo yadi 02153 vÃcyaæ kena udbhava÷ sÃmyÃn mada-v­ddhi÷ smaras tata÷ 02153 rÃgÅ vi«am ado«o api d­«Âa÷ sÃmye api na apara÷ 02154 k«ayÃd as­k-sruto apy anye na eka-strÅ-niyato mada÷ 02154 te na ekasyÃæ na tÅvra÷ syÃt aÇga-rÆpa-Ãdy api iti cet 02155 na sarve«Ãm anekÃntÃn na ca apy aniyato bhavet 02155 aguïa-grÃhiïo api syÃd aÇgaæ so api guïa-graha÷ 02156 yadi sarvà guïa-grÃhÅ syÃd hetor aviÓe«ata÷ 02156 yad avastho mato rÃgÅ na dve«Å syÃc ca tÃd­Óa÷ 02157 tayor asamarÆpatvÃn niyamaÓ ca atra na Åk«yate 02157 sajÃti-vÃsanÃ-bheda-pratibaddha-prav­ttaya÷ 02158 yasya rÃga-Ãdayas tasya na ete do«Ã÷ prasaÇgina÷ 02158 etena bhÆta-dharmatvaæ ni«iddhaæ niÓrayasya ca 02159 ni«edhÃn na p­thivy-Ãdi-niÓrità dhavalÃ-Ãdaya÷ 02159 tad-upÃdÃya ÓabdaÓ ca hetv-artha÷ svÃÓrayeïa ca 02160 avinirbhÃga-vartitvÃd ÃÓrayà ayuktam anyathà 02160 mada-Ãdi-Óakter iva ced vinirbhÃgo na vastuna÷ 02161 Óaktir artha-antaraæ vastu naÓyen na ÃÓritam ÃÓraye 02161 ti«Âhaty avikale yÃti tat-tulyaæ cen na bhedata÷ 02162 bhÆta-cetanayor bhinna-pratibhÃsa-avabodhata÷ 02162 ÃvikÃraæ ca kÃyasya tulya-rÆpaæ bhaven mana÷ 02163 rÆpa-Ãdi-vad vikalpasya kà eva artha-paratantratà 02163 anapek«ya yadà kÃyaæ vÃsanÃ-bodha-kÃraïam 02164 j¤Ãnaæ syÃt kasyacit kiæcit kadÃcit tena kiæcana 02164 avij¤Ãnasya vij¤Ãna-anupÃdÃnÃc ca sidhyati 02165 vij¤Ãna-Óakti-sambandhÃd i«ÂaÓ cet sarva-vastuna÷ 02165 etat sÃækhya-paÓo÷ ko anya÷ salajjo vaktum Åhate 02166 ad­«Âa-pÆrvam asti iti t­ïa-agre kariïÃæ Óatam 02166 yad rÆpaæ d­ÓyatÃæ yÃtaæ tad rÆpaæ prÃÇ na d­Óyate 02167 Óatadhà viprakÅrïe api hetau tad vidyate katham 02167 rÃga-Ãdy-aniyamo apÆrva-prÃdurbhÃve prasajyate 02168 bhÆta-ÃtmatÃ-anatikrÃnte÷ sarvo rÃga-ÃdimÃn yadi 02168 sarva÷ samÃna-rÃga÷ syÃd bhÆta-atiÓayato na cet 02169 bhÆtÃnÃæ prÃïitÃ-bhede apy ayaæ bhedo yad ÃÓraya÷ 02169 tan nirhrÃsa-atiÓaya-vat tad-bhÃvÃt tÃni hÃpayet 02170 na ced bhede api rÃga-Ãdi-hetu-tulya-ÃtmatÃ-ak«aya÷ 02170 sarvatra rÃga÷ sad­Óa÷ syÃd heto÷ sad­ÓÃ-Ãtmana÷ 02171 na hi go-pratyayasya asti samÃna-artha-bhuva÷ kvacit 02171 tÃratamyaæ p­thivy-Ãdau prÃïitÃ-Ãder iha api và 02172 au«ïyasya tÃratamye api na anu«ïo agni÷ kadÃcana 02172 tathà iha api iti cen na agner au«ïyÃd bheda-ni«edhata÷ 02173 tÃratamya-anubhavino yasya anyasya sato guïÃ÷ 02173 te kvacit pratihanyante tad-bhede dhavalÃ-Ãdi-vat 02174 rÆpa-Ãdi-van na niyamas te«Ãæ bhÆta-avibhÃgata÷ 02174 tat-tulyaæ cen na rÃga-Ãde÷ saha-utpatti-prasaÇgata÷ 02175 vikalpya-vi«ayatvÃc ca vi«ayà na niyÃmakÃ÷ 02175 sabhÃga-hetu-virahÃd rÃga-Ãder niyamo na và 02176 sarvadà sarva-buddhÅnÃæ janma và hetu-saænidhe÷ 02176 kadÃcid upalambhÃt tad adhruvaæ do«a-niÓrayÃt 02177 du÷khaæ hetu-vaÓatvÃc ca na ca Ãtmà na apy adhi«Âhitam 02177 na akÃraïam adhi«ÂhÃtà nityaæ và janakaæ katham 02178 tasmÃd anekam ekasmÃd bhinna-kÃlaæ na jÃyate 02178 kÃrya-anutpÃdato anye«u saægate«v api hetu«u 02179 hetv-antara-anumÃnaæ syÃn na etan nitye«u vidyate 02179 kÃdÃcitkatayà siddhà du÷khasya asya sahetutà 02180 nityaæ sattvam asattvaæ và ahetor anya-anapek«aïÃt 02180 taik«ïya-ÃdÅnÃæ yathà na asti kÃraïaæ kaï¬aka-Ãdi«u 02181 tathà akÃraïam etat syÃd iti kecit pracak«ate 02181 saty eva yasmin yaj janma vikÃre và api vikriyà 02182 tat tasya kÃraïaæ prÃhus tat te«Ãm api vidyate 02182 sparÓasya rÆpa-hetutvÃd darÓane asti nimittatà 02183 nityÃnÃæ prati«edhena na ÅÓvara-ÃdeÓ ca sambhava÷ 02183 asÃmarthyÃd ato hetur bhava-vächÃ-parigraha÷ 02184 yasmÃd deÓa-viÓe«asya tat prÃpty-ÃÓÃk­to n­ïÃm 02184 sà bhava-icchà Ãpty-anÃpti-iccho÷ prav­tti÷ sukha-du÷khayo÷ 02185 yato api prÃïina÷ kÃma-vibhava-icche ca te mate 02185 sarvatra ca Ãtma-snehasya hetutvÃt sampravartate 02186 asukhe sukha-saæj¤asya tasmÃt t­«ïà bhava-ÃÓraya÷ 02186 virakta-janma-ad­«Âer ity ÃcÃryÃ÷ sampracak«ate 02187 adeha-rÃga-ad­«ÂeÓ ca dehÃd rÃga-samudbhava÷ 02187 nimitta-upagamÃd i«Âam upÃdÃnaæ tu vÃryate 02188 imÃn tu yuktiman vicchan bÃdhate sva-mataæ svayam 02188 janmanà sahabhÃvaÓ cet jÃtÃnÃæ rÃga-darÓanÃt 02189 sabhÃga-jÃte÷ prÃk siddhi÷ kÃraïatve api na uditam 02189 aj¤Ãnam uktà t­«ïà eva santÃna-preraïÃd bhave 02190 ÃnantaryÃn na karma api sati tasminn asambhavÃt 02190 tad anÃtyantikaæ heto÷ pratibandha-Ãdi-sambhavÃt 02191 saæsÃritvÃd anirmok«o na i«ÂatvÃd aprasiddhita÷ 02191 yÃvad Ãtmani na premïo hÃni÷ sa paritasyati 02192 tÃvad du÷khitam Ãropya na ca svastho avati«Âhate 02192 mithyÃ-adhyÃropa-hÃna-arthaæ yatno asaty api moktari 02193 avasthÃ-vÅta-rÃgÃïÃæ dayayà karmaïà api và 02193 Ãk«ipte aviniv­tti-i«Âe÷ sahakÃri-k«ayÃd alam 02194 na Ãk«eptum aparaæ karma bhava-t­«ïÃ-vilaÇghinÃm 02194 du÷kha-j¤Ãne aviruddhasya pÆrva-saæskÃra-vÃhinÅ 02195 vastu-dharma-udaya-utpattir na sà sattva-anurodhinÅ 02195 Ãtma-antara-samÃropÃd rÃgo dharme atad-Ãtmake 02196 du÷kha-santÃna-saæsparÓa-mÃtreïa eva dayÃ-udaya÷ 02196 mohaÓ ca mÆlaæ do«ÃïÃæ sa ca sattva-graho vinà 02197 tena Ãdya-hetau na dve«o na do«o ata÷ k­pà matà 02197 na amukti÷ pÆrva-saæskÃra-k«aye anya-apratisandhita÷ 02198 ak«Åïa-Óakti÷ saæskÃro ye«Ãæ ti«Âhanti te anaghÃ÷ 02198 mandatvÃt karuïÃyÃÓ ca na yatna÷ sthÃpane mahÃn 02199 ti«Âhanty eva para-adhÅnÃ÷ ye«Ãæ tu mahatÅ k­pà 02199 satkÃyad­«Âer vigamÃd Ãdya eva abhavo bhavet 02200 mÃrge cet sahaja-ahÃner na hÃnau và bhava÷ kuta÷ 02200 sukhÅ bhave ayaæ du÷khÅ và mà bhÆvam iti t­«yata÷ 02201 yà eva aham iti dhÅ÷ sà eva sahajaæ sattva-darÓanam 02201 na hy apaÓyann aham iti snihyaty Ãtmani kaÓcana 02202 na ca Ãtmani vinà premïà sukha-kÃmo abhidhÃvati 02202 du÷kha-utpÃdasya hetutvaæ bandho nityasya tat kuta÷ 02203 adu÷kha-utpÃda-hetutvaæ mok«o nityasya tat kuta÷ 02203 anityatvena yo avÃcya÷ sa heturn na hi kasyacit 02204 bandha-mok«Ãv avÃcye api na vidyete kathaæ ca na 02204 nityaæ tam Ãhur vidvÃæso ya÷ svabhÃvo na naÓyati 02205 tyaktvà imÃæ hrepaïÅæ d­«Âim ato nitya÷ sa ucyatÃm 02205 ukto mÃrgasya tad abhyÃsÃd ÃÓraya÷ parivartate 02206 sÃtmye api do«a-bhÃvaÓ cen mÃrgavan na avibhutvata÷ 02206 vi«aya-grahaïaæ dharmo vij¤Ãnasya yathà asti sa÷ 02207 g­hyate so asya janako vidyamÃna-Ãtmanà iti ca 02207 e«Ã prak­tir asyÃs tan nimitta-antarata÷ skhalat 02208 vyÃv­ttau pratyaya-apek«am ad­¬haæ sarpa-buddhi-vat 02208 prabhÃsvaram idaæ cittaæ prak­tyà Ãgantavo malÃ÷ 02209 tat-prÃg apy asamarthÃnÃæ paÓcÃc Óakti÷ kva tanmaye 02209 na alaæ praro¬hum atyantaæ syandinyÃm agni-vad bhuvi 02210 bÃdhaka-utpatti-sÃmarthya-garbhe Óakto api vastuni 02210 nirupadrava-bhÆta-artha-svabhÃvasya viparyayai÷ 02211 na bÃdhà yatnavattve api buddhes tat pak«a-pÃtata÷ 02211 Ãtma-graha-eka-yonitvÃt kÃryakÃraïabhÃvata÷ 02212 rÃga-pratighayor bÃdhà bhede api na parasparam 02212 moha-avirodhÃn maitry-Ãder na atyantaæ do«a-nigraha÷ 02213 tan-mÆlÃÓ ca malÃ÷ sarve sa ca satkÃyadarÓanam 02213 vidyÃyÃ÷ pratipak«atvÃc caittatvena upalabdhita÷ 02214 mithyÃ-upalabdhir aj¤Ãna-yuktes ca anyad ayuktimat 02214 vyÃkhyeyo atra virodho yas tad-virodhÃc ca tanmayai÷ 02215 virodha÷ ÓÆnyatÃ-d­«Âe÷ sarva-do«ai÷ prasidhyati 02215 na ak«aya÷ prÃïi-dharmatvÃd rÆpa-Ãdi-vad asiddhita÷ 02216 sambandhe pratipak«asya tyÃga-saæsarjanÃd api 02216 na kÃÂhinya-vad utpatti÷ punar do«a-virodhina÷ 02217 sa Ãtmatvena anapÃyatvÃd anekÃntÃc ca bhasma-vat 02217 ya÷ paÓyaty ÃtmÃnaæ tatra aham iti ÓÃÓvata÷ sneha÷ 02218 snehÃt sukhe«u t­«yati t­«ïà do«Ãæs tiraskurute 02218 guïa-darÓÅ parit­«yan mama iti tat sÃdhanÃny upÃdatte 02219 tena Ãtma-abhiniveÓo yÃvat tÃvat sa saæsÃre 02219 Ãtmani sati para-saæj¤Ã sva-para-vibhÃgÃt parigraha-dve«au 02220 anayo÷ sampratibaddhÃ÷ sarve do«Ã÷ prajÃyante 02220 niyamena Ãtmani snihyaæs tadÅye na virajyate 02221 na ca asty Ãtmani nirdo«e sneha-apagama-kÃraïam 02221 sneha÷ sado«a iti cet tata÷ kiæ tasya varjanam 02222 adÆ«ite asya vi«aye na Óakyaæ tasya varjanam 02222 prahÃïir icchÃ-dve«a-Ãder guïa-do«a-anubandhina÷ 02223 tayor ad­«Âir vi«aye na tu bÃhye«u ya÷ krama÷ 02223 na hi sneha-guïÃt sneha÷ kiæ tv artha-guïa-darÓanÃt 02224 kÃraïe avikale tasmin kÃryaæ kena nivÃryate 02224 kà và sado«atà d­«Âà snehe du÷kha-samÃÓraya÷ 02225 tathà api na virÃgo atra svatva-d­«Âer yathà Ãtmani 02225 na tair vinà du÷kha-hetur Ãtmà cet te api tÃd­ÓÃ÷ 02226 nirdo«aæ dvayam apy evaæ vairÃgyaæ na dvayos tata÷ 02226 du÷kha-bhÃvanayà asyÃc ced ahi-da«Âa-aÇga-hÃni-vat 02227 ÃtmÅya-buddhi-hÃnyà atra tyÃgo na tu viparyaye 02227 upabhoga-ÃÓrayatvena g­hÅte«v indriya-Ãdi«u 02228 svatva-dhÅ÷ kena vÃryeta vairÃgyaæ tatra tat kuta÷ 02228 pratyak«am eva sarvasya keÓa-Ãdi«u kalevarÃt 02229 cyute«u sà gh­ïà buddhir jÃyate anyatra sasp­hà 02229 samavÃya-Ãdi-sambandha-janità tatra hi sva-dhÅ÷ 02230 sambandha÷ sa tathà eva iti d­«ÂÃv api na hÅyate 02230 samavÃya-Ãdy-abhÃve api sarvatra asty upakÃrità 02231 du÷kha-upakÃrÃn na bhaved aÇgulyÃm iva cet sva-dhÅ÷ 02231 na hy ekÃntena tad du÷khaæ bhÆyasà savi«a-anna-vat 02232 viÓi«Âa-sukha-saægÃt syÃt tad-viruddhe virÃgità 02232 kiæcit parityajet saukhyaæ viÓi«Âa-sukha-t­«ïayà 02233 nairÃtmye tu yathÃlÃbham Ãtma-snehÃt pravartate 02233 alÃbhe mattakÃÓinyà d­«Âà tiryak«u kÃmità 02234 yasya Ãtmà vallabha÷ tasya sa nÃÓaæ katham icchati 02234 niv­tta-sarva-anubhava-vyavahÃra-guïa-ÃÓrayam 02235 icchet prema kathaæ premïa÷ prak­tir na hi tÃd­ÓÅ 02235 sarvathà Ãtma-graha÷ sneham Ãtmani dra¬hayaty alam 02236 ÃtmÅya-sneha-bÅjaæ tat tad-avasthaæ vyavasthitam 02236 yatne apy ÃtmÅya-vairÃgyaæ guïa-leÓa-samÃÓrayÃt 02237 v­ttimÃn pratibadhnÃti tad do«Ãn saæv­noti ca 02237 Ãtmany api virÃgaÓ cet na idÃnÅæ yo virajyate 02238 tyajaty asau yathà ÃtmÃnaæ vyarthà ato du÷kha-bhÃvanà 02238 du÷kha-bhÃvanayà apy e«a du÷kham eva vibhÃvayet 02239 pratyak«aæ pÆrvam api tat tathà api na virÃgavÃn 02239 yady apy ekatra do«eïa tat k«aïaæ calità mati÷ 02240 viraktau na eva tatra api kÃmi iva vanita-antare 02240 tyÃjya-upÃdeya-bhede hi saktir yà eva eka-bhÃvinÅ 02241 sà bÅjaæ sarva-saktÅnÃæ paryÃyeïa samudbhave 02241 nirdo«a-vi«aya÷ sneho nirdo«a÷ sÃdhanÃni ca 02242 etÃvad eva ca jagat kva idÃnÅæ sa virajyate 02242 sado«atà api cet tatra tasya tatra Ãtmany api sà samà 02243 tatra aviraktas tad-do«e kva idÃnÅæ sa virajyate 02243 guïa-darÓana-sambhÆtaæ snehaæ bÃdhita-do«a-d­k 02244 sa ca indriya-Ãdau na tv evaæ bÃla-Ãder api darÓanÃt 02244 do«avaty api sadbhÃvÃt svabhÃvÃd guïavaty api 02245 anyatra ÃtmÅyatÃyÃæ và vyatÅta-Ãdau vihÃnita÷ 02245 tata eva ca na ÃtmÅya-buddher api guïa-Åk«aïam 02246 kÃraïaæ hÅyate sa api tasmÃn na aguïa-darÓanÃt 02246 api ca asad guïa-Ãropa÷ snehÃt tatra hi d­Óyate 02247 tasmÃt ta kÃraïà bÃdhÅ vidhis taæ bÃdhate katham 02247 parÃpara-prÃrthanà ato vinÃÓa-utpatti-buddhita÷ 02248 indriya-Ãde÷ p­thag bhÆtam ÃtmÃnaæ vetty ayaæ jana÷ 02248 tasmÃn na ekatva-d­«Âyà api sneha÷ snihyan sa Ãtmani 02249 upalambha-antaraÇge«u prak­tyà eva anurajyate 02249 pratyutpannà tu yo du÷khÃn nirvedo dve«a Åd­Óa÷ 02250 na vairÃgyaæ tadà apy asya sneho avasthÃ-antar e«aïÃt 02250 dve«asya du÷kha-yonitvÃt sa tÃvan mÃtra-saæsthiti÷ 02251 tasminn niv­tte prak­tiæ svÃm eva bhajate puna÷ 02251 audÃsÅnyaæ tu sarvatra hÃna-upÃdÃna-hÃnita÷ 02252 vÃsÅ-candana-kalpÃnÃæ vairÃgyaæ nÃma kathyate 02252 saæskÃra-du÷khatÃæ matvà kathità du÷kha-bhÃvanà 02253 sà ca na÷ pratyaya-utpatti÷ sà nairÃtmya-d­g-ÃÓraya÷ 02253 yuktis tu ÓÆnyatÃ-d­«Âes tad-arthÃ÷ Óe«a-bhÃvanÃ÷ 02254 anityÃt prÃha tena eva du÷khaæ du÷khÃn nirÃtmatÃm 02254 aviraktaÓ ca t­«ïÃvÃn sarva-Ãrambha-samÃÓrita÷ 02255 so amukta÷ kleÓa-karmabhyÃæ saæsÃrÅ nÃma tÃd­Óa÷ 02255 ÃtmÅyam eva yo na icched bhoktà apy asya na vidyate 02256 Ãtmà api na tadà tasya kriyÃ-bhogau hi lak«aïam 02256 tasmÃd anÃdi-santÃna-tulya-jÃtÅya-bÅjikÃm 02257 utkhÃta-mÆlÃæ kuruta sattva-d­«Âiæ mumuk«ava÷ 02257 Ãgamasya tathà bhÃva-nibandhanam apaÓyatÃm 02258 muktim Ãgama-mÃtreïa vadan na parito«ak­t 02258 na alaæ bÅja-Ãdi-saæsiddho vidhi÷ puæsÃm ajanmane 02259 taila-abhyaÇga-agni-dÃha-Ãder api mukti-prasaÇgata÷ 02259 prÃg guror lÃghavÃt paÓcÃn na pÃpa-haraïaæ k­tam 02260 mà bhÆt gauravam eva asya na pÃpaæ gurv-amÆrtita÷ 02260 mithyÃ-j¤Ãna-tad-udbhÆta-tar«a-saæcetanÃ-vaÓÃt 02261 hÅna-sthÃna-gatir janma tena tacchin na jÃyate 02261 tayor eva hi sÃmarthyaæ jÃtau tan-mÃtra-bhavata÷ 02262 te cetane svayaæ karma ity akhaï¬aæ janma-kÃraïam 02262 gati-pratÅtyo÷ kÃraïa-anya-ÃÓrayas tÃny ad­«Âata÷ 02263 ad­«Âa-nÃÓÃd agatis tat saæskÃro na cetanà 02263 sÃmarthyaæ karaïa-utpatter bhÃva-abhÃva-anuv­ttita÷ 02264 d­«Âaæ buddhern na ca anyasya tÃni santi na santi kim 02264 dhÃraïa-preraïa-k«obha-nirodhÃÓ cetanÃ-vaÓÃ÷ 02265 na syus te«Ãm asÃmarthye tasya dÅk«Ã-Ãdy-anantaram 02265 atha buddhes tadà abhÃvÃn na syu÷ sandhÅyate malai÷ 02266 buddhes te«Ãm asÃmarthye jÅvato api syur ak«amÃ÷ 02266 nirhrÃsa-atiÓayÃt pu«Âau pratipak«a-sva-pak«ayo÷ 02267 do«Ã÷ sva-bÅja-santÃnà dÅk«ite apy anivÃritÃ÷ 02267 nityasya nirapek«atvÃt krama-utpattir virudhyate 02268 kriyÃyÃm akriyÃyÃæ ca kriyà ca sad­Óa-Ãtmana÷ 02268 aikyaæ ca hetu-phalayor vyatireke tatas tayo÷ 02269 kart­-bhokt­tva-hÃni÷ syÃt sÃmarthyaæ ca na sidhyati 02269 anya-smaraïa-bhoga-Ãdi-prasaÇgÃÓ ca na sidhyati 02270 asm­te÷ kasyacit tena hy anubhÆte÷ sm­ta-udbhava÷ 02270 sthiraæ sukhaæ mama ahaæ ca ity Ãdi satya-catu«Âaye 02271 abhÆtÃn «o¬aÓa-ÃkÃrÃn Ãropya parit­«yati 02271 tatra eva tad-viruddha-Ãtma-tattva-ÃkÃra-anurodhinÅ 02272 hanti sà anucarÃæ t­«ïÃæ samyag-d­«Âi÷ subhÃvità 02272 tri-hetorn na udbhava÷ karma-dehayo÷ sthitayor api 02273 eka-abhÃvÃd vinà bÅjaæ na aÇkurasya iva janmana÷ 02273 asambhavÃd vipak«asya na hÃni÷ karma-dehayo÷ 02274 aÓakyatvÃc ca t­«ïÃyÃæ sthitÃyÃæ punar udbhavÃt 02274 dvaya-k«aya-arthaæ yatne ca vyartha÷ karma-k«aye Órama÷ 02275 phala-vaicitrya-d­«ÂeÓ ca Óakti-bhedo anumÅyate 02275 karmaïÃæ tÃpa-saækleÓÃt na eka-rÆpÃt tata÷ k«aya÷ 02276 phalaæ kathaæcit taj-janyam alpaæ syÃn na vijÃtimat 02276 atha api tapasa÷ Óaktyà Óakti-saækara-saæk«ayai÷ 02277 kleÓÃt kutaÓcid dhÅyeta aÓe«am akleÓa-leÓata÷ 02277 yadi i«Âam aparaæ kleÓÃt tat tapa÷ kleÓa eva cet 02278 tat karma-phalam ity asmÃn na Óakte÷ saækara-Ãdikam 02278 utpitsu-do«a-nirghÃta-Ãdye api do«a-virodhina÷ 02279 tajje karmaïi ÓaktÃ÷ syu÷ k­ta-hÃni÷ kathaæ bhavet 02279 do«Ã na karmaïo du«Âa÷ karoti na viparyayÃt 02280 mithyÃ-vikalpena vinà na abhilëa÷ sukhÃd api 02280 tÃyÃt tattva-sthira-aÓe«a-viÓe«a-j¤Ãna-sÃdhanam 02281 bodha-arthatvÃd gamer bÃhya-Óaik«a-aÓaik«a-adhikas tata÷ 02281 parÃrtha-j¤Ãna-ghaÂanaæ tasmÃt tac ÓÃsanaæ dayà 02282 tata÷ parÃrtha-tantratvaæ siddha-arthasya avirÃmata÷ 02282 dayayà Óreya Ãca«Âe j¤ÃnÃt satyaæ sasÃdhanam 02283 tac ca abhiyogavÃn vaktuæ yatas tasmÃt pramÃïatà 02283 upadeÓa-tathÃbhÃva-stutis tad upadeÓata÷ 02284 pramÃïa-tattva-siddhy-artham anumÃne apy avÃraïÃt 02284 prayoga-darÓanÃd và asya yat kiæcid udaya-Ãtmakam 02285 nirodha-dharmakaæ sarvaæ tad ity ÃdÃv anekadhà 02285 anumÃna-ÃÓrayo liÇgam avinÃbhÃva-lak«aïam 02285 vyÃpti-pradarÓanÃd heto÷ sÃdhyena uktaæ ca tat sphuÂam 03001 mÃnaæ dvividhaæ meya-dvaividhyÃt Óakty-aÓaktita÷ 03001 arthakriyÃyÃæ keÓa-Ãdirn na artho anartha-adhimok«ata÷ 03002 sad­Óa-asad­ÓatvÃc ca vi«aya-avi«ayatvata÷ 03002 Óabdasya anya-nimittÃnÃæ bhÃve dhÅ÷ sad-asattvata÷ 03003 arthakriyÃsamarthaæ yat tad atra paramÃrthasat 03003 anyat saæv­tisat proktaæ te sva-sÃmÃnya-lak«aïe 03004 aÓaktaæ sarvam iti ced bÅja-Ãder aÇkura-Ãdi«u 03004 d­«Âà Óakti÷ matà sà cet saæv­tyà astu yathà tathà 03005 sà asti sarvatra ced buddher na anvaya-vyatirekayo÷ 03005 sÃmÃnyalak«aïe ad­«ÂeÓ cak«Æ-rÆpa-Ãdi-buddhi-vat 03006 etena samaya-Ãbhoga-Ãdy-antaraÇga-anurodhata÷ 03006 ghaÂa-utk«epaïa-sÃmÃnyaæ saækhyÃ-Ãdi«u dhiyo gatÃ÷ 03007 keÓa-Ãdayo na sÃmÃnyam artha-anabhiniveÓata÷ 03007 j¤eyatvena grahÃd do«o na abhÃve«u prasajyate 03008 te«Ãm api tathÃbhÃve aprati«edhÃt sphuÂa-Ãbhatà 03008 j¤Ãna-rÆpatayà arthatvÃt keÓa-Ãdi iti mati÷ puna÷ 03009 sÃmÃnya-vi«ayà keÓa-pratibhÃsam anarthakam 03009 j¤Ãna-rÆpatayà arthatve sÃmÃnye cet prasajyate 03010 tathÃ-i«ÂatvÃd ado«o artha-rÆpatvena samÃnatà 03010 sarvatra sama-rÆpatvÃt tad-vyÃv­tti-samÃÓrayÃt 03011 tad avastv-abhidheyatvÃt sÃphalyÃd ak«a-saæhate÷ 03011 nÃma-Ãdi-vacane vakt­-Órot­-vÃcya-anubandhini 03012 asambandhini nÃma-ÃdÃv arthe syÃd apravartanam 03012 sÃrÆpyÃd bhrÃntito v­ttir arthe cet syÃn na sarvadà 03013 deÓa-bhrÃntiÓ ca na j¤Ãne tulyam utpattito dhiya÷ 03013 tathÃvidhÃyÃ÷ anyatra tatra anupagamÃd dhiya÷ 03014 bÃhya-artha-pratibhÃsÃyà upÃye và apramÃïatà 03014 vij¤Ãna-vyatiriktasya vyatireka-aprasiddhita÷ 03015 sarva-j¤Ãna-arthavattvÃc cet svapna-ÃdÃv anyathà Åk«aïÃt 03015 ayuktaæ na ca saæskÃrÃn nÅla-Ãdi-pratibhÃsata÷ 03016 nÅla-Ãdy-apratighÃtÃn na j¤Ãnaæ tad-yogya-deÓakai÷ 03016 aj¤Ãtasya svayaæ j¤ÃnÃn nÃma-Ãdy etena varïita÷ 03017 sà eva i«Âa-arthavatÅ kena cak«ur-Ãdi-matir matà 03017 artha-sÃmarthya-d­«ÂeÓ ced anyat prÃptam anarthakam 03018 aprav­ttir asambandhe apy artha-sambandha-vad yadi 03018 atÅta-anÃgataæ vÃcyaæ na syÃd arthena tat k«ayÃt 03019 sÃmÃnya-grahaïÃc ÓabdÃd aprasaÇgo mato yadi 03019 tan na kevala-sÃmÃnya-agrahaïÃd grahaïe api và 03020 atat-samÃnatà avyaktÅ tena nitya-upalambhanam 03020 nityatvÃc ca yadi vyaktir vyakte÷ pratyak«atÃæ prati 03021 Ãtmani j¤Ãna-janane yac Óaktaæ Óaktam eva tat 03021 atha aÓaktaæ kadÃcic ced aÓaktaæ sarvadà eva tat 03022 tasya Óaktir aÓaktir và yà svabhÃvena saæsthità 03022 nityatvÃd acikitsyasya kas tÃæ k«apayituæ k«ama÷ 03023 tac ca sÃmÃnya-vij¤Ãnam anubandhan vibhÃvyate 03023 nÅla-Ãdy-ÃkÃra-leÓo ya÷ sa tasmin kena nirmita÷ 03024 pratyak«a-pratyaya-arthatvÃn na ak«ÃïÃæ vyarthatà iti cet 03024 sà eva eka-rÆpÃc Óabda-Ãder bhinna-ÃbhÃsà mati÷ kuta÷ 03025 na jÃtir jÃtimad vyakti-rÆpaæ yena apara-ÃÓrayam 03025 siddhaæ p­thak cet kÃryatvaæ hy apek«Ã ity abhidhÅyate 03026 ni«patter apara-adhÅnam api kÃryaæ sva-hetuta÷ 03026 sambadhyate kalpanayà kim akÃryaæ kathaæcana 03027 anyatve tad asambaddhaæ siddhà ato ni÷svabhÃvatà 03027 jÃti-prasaÇgo abhÃvasya na apek«Ã abhÃvatas tayo÷ 03028 tasmÃd arÆpà rÆpÃïÃm ÃÓrayeïa upakalpità 03028 tad-viÓe«a-avagÃha-arthair jÃti÷ Óabdai÷ prakÃÓyate 03029 tasyÃæ rÆpa-avabhÃso yas tattvena arthasya và graha÷ 03029 bhrÃnti÷ sà anÃdi-kÃlÅna-darÓana-abhyÃsa-nirmità 03030 arthÃnÃæ yac ca sÃmÃnyam anya-vyÃv­tti-lak«aïam 03030 yan ni«ÂhÃs ta ime Óabdà na rÆpaæ tasya kiæcana 03031 sÃmÃnya-buddhau sÃmÃnyena arÆpÃyÃm api Åk«aïÃt 03031 artha-bhrÃntir api i«yeta sÃmÃnyaæ sà apy abhiplavÃt 03032 artha-rÆpatayà tattvena abhÃvÃc ca na rÆpiïÅ 03032 ni÷svabhÃvatayà avÃcyaæ kutaÓcid vacanÃn matam 03033 yadi vastu na vastÆnÃm avÃcyatvaæ kathaæcana 03033 na eva vÃcyam upÃdÃna-bhedÃd bheda-upacÃrata÷ 03034 atÅta-anÃgate apy arthe sÃmÃnya-vinibandhanÃ÷ 03034 Órutayo niviÓante sad-asad-dharma÷ kathaæ bhavet 03035 upacÃrÃt tad i«Âaæ ced vartamÃna-ghaÂasya kà 03035 pratyÃsattir abhÃvena yà paÂa-Ãdau na vidyate 03036 buddher askhalità v­ttir mukhya-Ãropitayo÷ sadà 03036 siæhe mÃïavake tadvad gho«aïà apy asti laukikÅ 03037 yatra rƬhyà asad-artho api janai÷ Óabdo niveÓita÷ 03037 sa mukhyas tatra tat-sÃmyÃd gauïo anyatra skhalad gati÷ 03038 yathÃbhÃve apy abhÃva-ÃkhyÃæ yathÃ-kalpanam eva và 03038 kuryÃd aÓakte Óakte và pradhÃna-Ãdi-Órutiæ jana÷ 03039 Óabdebhyo yÃd­ÓÅ buddhir na«Âe ana«Âe api d­Óyate 03039 tÃd­Óy eva sad-arthÃnÃæ na etac Órot­-Ãdi-cetasÃm 03040 sÃmÃnya-mÃtra-grahaïÃt sÃmÃnyaæ cetasor dvayo÷ 03040 tasya api kevalasya prÃg grahaïaæ vinivÃritam 03041 paraspara-viÓi«ÂÃnÃm aviÓi«Âaæ kathaæ bhavet 03041 rÆpaæ dvirÆpatÃyÃæ và tad-vastv ekaæ kathaæ bhavet 03042 tÃbhyÃæ tad-anyad eva syÃd yadi rÆpaæ samaæ tayo÷ 03042 tayor iti na sambandho vyÃv­ttis tu na du«yate 03043 tasmÃt samÃnatà eva asmin sÃmÃnye avastu-lak«aïam 03043 kÃryaæ ca tad anekaæ syÃn naÓvaraæ ca tan-matam 03044 vastu-sattÃ-anubandhitvÃd vinÃÓasya na nityatà 03044 asambandhaÓ ca jÃtÅnÃm akÃryatvÃd arÆpatà 03045 yac ca vastu-balÃj j¤Ãnaæ jÃyate tad apek«yate 03045 na saæketaæ na sÃmÃnya-buddhi«v etad vibhÃvyate 03046 yà apy abheda-anugà buddhi÷ kÃcid vastu-dvaye k«aïe 03046 saæketena vinà sà artha-pratyÃsatti-nibandhanà 03047 pratyÃsattir vinà jÃtyà yathe«Âà cak«ur-Ãdi«u 03047 j¤Ãna-kÃrye«u jÃtir và yayà anveti vibhÃgata÷ 03048 kathaæcid api vij¤Ãne tad-rÆpa-anavabhÃsata÷ 03048 yadi nÃma indriyÃïÃæ syÃd dra«Âà bhÃseta tad-vapu÷ 03049 rÆpavattvÃt na jÃtÅnÃæ kevalÃnÃm adarÓanÃt 03049 vyakti-grahe ca tac Óabda-rÆpÃd anyan na d­Óyate 03050 j¤Ãna-mÃtra-artha-karaïe apy ayogya-matà eva tat 03050 tad ayogyatayà arÆpaæ tad hy avastu«u lak«aïam 03051 yathokta-viparÅtaæ yat tat svalak«aïam i«yate 03051 sÃmÃnyaæ trividhaæ tac ca bhÃva-abhÃva-ubhaya-ÃÓrayÃt 03052 yadi bhÃva-ÃÓrayaæ j¤Ãnaæ bhÃve bhÃva-anubandhata÷ 03052 na ukta-uttaratvÃd d­«ÂatvÃd atÅta-Ãdi«u ca anyathà 03053 bhÃva-dharmatva-hÃniÓ ced bhÃva-grahaïa-pÆrvakam 03053 taj-j¤Ãnam ity ado«o ayaæ meyaæ tv ekaæ svalak«aïam 03054 tasmÃd arthakriyÃ-siddhe÷ sad-asattÃ-vicÃraïÃt 03054 tasya sva-pararÆpÃbhyÃæ gater meya-dvayaæ matam 03055 ayathÃbhiniveÓena dvitÅyà bhrÃntir i«yate 03055 gatiÓ cet pararÆpeïa na ca bhrÃnte÷ pramÃïatà 03056 abhiprÃya-avisaævÃdÃd api bhrÃnte÷ pramÃïatà 03056 gatir apy anyathà d­«Âà pak«aÓ ca ayaæ k­ta-uttara÷ 03057 maïi-pradÅpa-prabhayor maïi-buddhyà abhidhÃvata÷ 03057 mithyÃ-j¤Ãna-aviÓe«e api viÓe«o arthakriyÃæ prati 03058 yathà tathà ayathÃrthatve apy anumÃna-tad-Ãbhayo÷ 03058 arthakriyÃ-anurodhena pramÃïatvaæ vyavasthitam 03059 buddhir yatra artha-sÃmarthyÃd anvaya-vyatirekiïÅ 03059 tasya svatantraæ grahaïam ato anyad vastv atÅndriyam 03060 tasya ad­«Âa-Ãtma-rÆpasya gater anyo artha-ÃÓraya÷ 03060 tad-ÃÓrayeïa sambandhÅ yadi syÃd gamakas tadà 03061 gamaka-anuga-sÃmÃnya-rÆpeïa eva tadà gati÷ 03061 tasmÃt sarva÷ parok«o artho viÓe«eïa na gamyate 03062 yà ca sambandhino dharmÃd gatir dharmiïi jÃyate 03062 sà anumÃnaæ parok«ÃïÃm ekaæ tena eva sÃdhanam 03063 na pratyak«a-parok«ÃbhyÃæ meyasya anyasya sambhava÷ 03063 tasmÃt prameya-dvitvena pramÃïa-dvitvam i«yate 03064 try-eka-saækhyÃ-nirÃso và prameya-dvaya-darÓanÃt 03064 ekam eva aprameyatvÃd asataÓ cen mataæ ca na÷ 03065 anekÃnto aprameyatve asad-bhÃvasya api niÓcayÃt 03065 tan niÓcaya-pramÃïaæ và dvitÅyaæ na ak«ajà mati÷ 03066 abhÃve artha-balÃj jÃte artha-Óakty-anapek«aïe 03066 vyavadhÃna-Ãdi-bhÃve api jÃyeta indriyajà mati÷ 03067 abhÃve viniv­ttiÓ cet pratyak«asya eva niÓcaya÷ 03067 viruddhaæ sà eva và liÇgam anvaya-vyatirekiïÅ 03068 siddhaæ ca para-caitanya-pratipatte÷ pramÃ-dvayam 03068 vyavahÃra-Ãdau prav­tteÓ ca siddhas tadbhÃva-niÓcaya÷ 03069 pramÃïam avisaævÃdÃt ta kvacid vyabhicÃrata÷ 03069 na ÃÓvÃsa iti cel liÇgaæ durd­«Âer atad Åd­Óam 03070 yata÷ kadÃcit siddhà asya pratÅtir vastuna÷ kvacit 03070 tad avaÓyaæ tato jÃtaæ tat svabhÃvo api và bhavet 03071 sva-nimittaæ svabhÃvaæ và vinà na arthasya sambhava÷ 03071 yac ca rÆpaæ tayor d­«Âaæ tad eva anyatra lak«aïam 03072 svabhÃve sva-nimitte và d­Óye darÓana-hetu«u 03072 anye«u satsv ad­Óye ca sattà và tadvata÷ katham 03073 aprÃmÃïye ca sÃmÃnya-buddhes tal-lopa Ãgata÷ 03073 pretya-bhÃva-vad ak«aiÓ cet paryÃyeïa pratÅyate 03074 tac ca na indriya-Óakty-ÃdÃv ak«a-buddher asambhavÃt 03074 abhÃva-pratipattau syÃd buddhi-janma-animittakam 03075 svalak«aïe ca pratyak«am avikalpatayà vinà 03075 vikalpena na sÃmÃnya-grahas tasmiæs tato anumà 03076 prameya-niyame varïa-anityatà na pratÅyate 03076 pramÃïam anyat tad buddhir vinà liÇgena sambhavÃt 03077 viÓe«a-d­«Âe liÇgasya sambandhasya aprasiddhita÷ 03077 tat pramÃïa-antaraæ meya-bahutvÃd bahutà api và 03078 pramÃïÃnÃm anekasya v­tter ekatra và yathà 03078 viÓe«a-d­«Âer eka-tri-saækhyÃ-apoho na và bhavet 03079 vi«aya-aniyamÃd anya-prameyasya ca sambhavÃt 03079 yojanÃd varïa-sÃmÃnye na ayaæ do«a÷ prasajyeta 03080 na avastu rÆpaæ tasya eva tathà siddhe prasÃdhanÃt 03080 anyatra na anya-siddhiÓ cen na tasya eva prasiddhita÷ 03081 yo hi bhÃvo yathÃbhÆto sa tÃd­g liÇga-cetasa÷ 03081 hetus tajjà tathÃbhÆte tasmÃd vastuni liÇgi-dhÅ÷ 03082 liÇga-liÇgi-dhiyor evaæ pÃraæparyeïa vastuni 03082 pratibandhÃt tad-ÃbhÃsa-ÓÆnyayor apy ava¤canam 03083 tad-rÆpa-adhyavasÃyÃc ca tayos tad-rÆpa-ÓÆnyayo÷ 03083 tad-rÆpa-ava¤cakatve api k­tà bhrÃnti-vyavasthiti÷ 03084 tasmÃd vastuni boddhavye vyÃpakaæ vyÃpya-cetasa÷ 03084 nimittaæ tat svabhÃvo và kÃraïaæ tac ca tad dhiya÷ 03085 prati«edhas tu sarvatra sÃdhyate anupalambhata÷ 03085 siddhiæ pramÃïair vadatÃm arthÃd eva viparyayÃt 03086 d­«Âà viruddha-dharma-uktis tasya tat-kÃraïasya và 03086 ni«edhe yà api tasya eva sà apramÃïatva-sÆcanà 03087 anyathà ekasya bhÃvasya sadbhÃva-uktyà parasya tat 03087 na astitvaæ kena gamyeta virodhÃc ced asÃv api 03088 siddha÷ kena asahasthÃnÃd iti cet tat kuto matam 03088 d­Óyasya darÓana-abhÃvÃd iti cet sà apramÃïatà 03089 tasmÃt sva-Óabdena uktà api sà abhÃvasya prasÃdhikà 03089 yasyà pramÃïaæ sà avÃcyo ni«edhas tena sarvathà 03090 etena tad-viruddha-artha-kÃrya-uktir upavarïità 03090 prayoga÷ kevalaæ bhinna÷ sarvatra artho na bhidyate 03091 viruddhaæ tac ca sà upÃyam avidhÃyà api dhÃya ca 03091 pramÃïa-uktir ni«edhe yà na sà nyÃyÃnusÃriïÅ 03092 ukty-Ãde÷ sarvavit pretya-bhÃva-Ãdi-prati«edha-vat 03092 atÅndriyÃïÃm arthÃnÃæ virodhasya aprasiddhita÷ 03093 bÃdhyabÃdhakabhÃva÷ ka÷ syÃtÃæ yad yukti-saævidau 03093 tÃd­Óo anupalabdheÓ ced ucyatÃæ sà eva sÃdhanam 03094 aniÓcayakaraæ proktam Åd­k kva anupalambhanam 03094 tatra atyantaparok«e«u sadasattÃ-viniÓcayau 03095 bhinno abhinno api và dharma÷ sa viruddha÷ prayujyate 03095 yathà agnir ahime sÃdhye sattà và janma-bÃdhanÅ 03096 yathà vastv eva vastÆnÃæ sÃdhane sÃdhanaæ matam 03096 tathà vastv eva vastÆnÃæ sva-niv­ttau nivartakam 03097 etena kalpanÃ-nyasto yatra kvacana sambhavÃd 03097 dharma÷ pak«asapak«Ãnyataratva-Ãdir apodita÷ 03098 tatra api vyÃpako dharmo niv­tter gamako mata÷ 03098 vyÃpyasya sva-niv­ttiÓ cet paricchinnà kathaæcana 03099 yad apramÃïatà abhÃve liÇgaæ tasya eva kathyate 03099 tad atyanta-vimƬha-artham ÃgopÃlam asaæv­tte÷ 03100 etÃvan niÓcaya-phalam abhÃve anupalambhanam 03100 tac ca hetau svabhÃve và ad­Óye d­Óyatayà mate 03101 anumÃnÃd anitya-Ãder grahaïe ayaæ kramo mata÷ 03101 prÃmÃïyam eva na anyatra g­hÅta-grahaïÃn matam 03102 na anyÃs yà anityatà bhÃvÃt pÆrva-siddha÷ sa ca indriyÃt 03102 na aneka-rÆpo vÃcyo asau vÃcyo dharmo vikalpaja÷ 03103 sÃmÃnya-ÃÓraya-saæsiddhau sÃmÃnyaæ siddham eva tat 03103 tad-asiddhau tathà asya eva hy anumÃnaæ pravartate 03104 kvacit tad aparij¤Ãnaæ sad­Óa-apara-sambhavÃt 03104 bhrÃnter apaÓyato bhedaæ mÃyÃ-golaka-bheda-vat 03105 tathà hy aliÇgam ÃbÃlam asaæÓli«Âa-uttara-udayam 03105 paÓyan paricchinatty eva dÅpa-Ãdi-nÃÓinaæ jana÷ 03106 bhÃva-svabhÃva-bhÆtÃyÃm api Óaktau phale ad­Óa÷ 03106 anÃnantaryato moho viniÓcetur apÃÂavÃt 03107 tasya eva viniv­tty-artham anumÃna-upavarïanam 03107 vyayasyanti Åk«aïÃd eva sarva-ÃkÃrÃn mahÃ-dhiya÷ 03108 vyÃv­tte÷ sarvatas tasmin vyÃv­tti-vinibandhanÃ÷ 03108 buddhayo arthe pravartante abhinne bhinna-ÃÓrayà iva 03109 yathÃ-codanam ÃkhyÃÓ ca so asati bhrÃnti-kÃraïe 03109 pratibhÃ÷ pratisandhatte sva-anurÆpÃ÷ svabhÃvata÷ 03110 siddho atra apy athavà dhvaæso liÇgÃd anupalambhanÃt 03110 prÃg bhÆtvà hy abhavad bhÃvo anitya ity abhidhÅyate 03111 yasya ubhaya-anta-vyavadhi-sattà sambandha-vÃcinÅ 03111 anityatà Órutis tena tÃvantÃv iti kau sm­tau 03112 prÃk paÓcÃd apy abhÃvaÓ cet sa eva anityatà na kim 03112 «a«Âhy-Ãdy-ayogÃd iti ced antayo÷ sa kathaæ bhavet 03113 sattÃ-sambandhayor dhrauvyÃd antÃbhyÃæ na viÓe«aïam 03113 aviÓe«aïam eva syÃd antau cet kÃrya-kÃraïe 03114 asambandhÃn na bhÃvasya prÃg-abhÃvaæ sa vächati 03114 tad-upÃdhi-samÃkhyÃne te apy asya ca na sidhyata÷ 03115 sattà sva-kÃraïa-aÓle«a-karaïÃt kÃraïaæ kila 03115 sà sattà sa ca sambandho nityau kÃryam atha iha kim 03116 yasya abhÃva÷ kriyeta asau na bhÃva÷ prÃg-abhÃvavÃn 03116 sambandha-anabhyupagamÃn nityaæ viÓvam idaæ tata÷ 03117 tasmÃd anarthÃs kandinyo abhinna-artha-abhimate«v api 03117 Óabde«u vÃcya-bhedinyo vyatirekÃs padaæ dhiya÷ 03118 viÓe«a-pratyabhij¤Ãnaæ na pratik«aïa-bhedata÷ 03118 na và viÓe«a-vi«ayaæ d­«Âa-sÃmyena tad-grahÃt 03119 nidarÓanaæ tad eva iti sÃmÃnya-agrahaïaæ yadi 03119 nidarÓanatvÃt siddhasya pramÃïena asya kiæ puna÷ 03120 vism­tatvÃd ado«aÓ cet tad eva anidarÓanam 03120 d­«Âe tadbhÃva-siddhiÓ cet pramÃïÃd anya-vastuni 03121 tattva-Ãrope viparyÃsas tat siddher apramÃïatà 03121 pratyak«a-itarayor aikyÃd eka-siddhir dvayor api 03122 sandhÅyamÃnaæ ca anyena vyavasÃyaæ sm­tiæ vidu÷ 03122 tal-liÇga-apek«aïÃn no cet sm­tir na vyabhicÃrata÷ 03123 pratyak«aæ kalpanÃ-apo¬haæ pratyak«eïa eva sidhyati 03123 pratyÃtmavedya÷ sarve«Ãæ vikalpo nÃma-saæÓraya÷ 03124 saæh­tya sarvataÓ cintÃæ stimitena antara-Ãtmanà 03124 sthito api cak«u«Ã rÆpam Åk«ate sà ak«ajà mati÷ 03125 punar vikalpayan kiæcid ÃsÅn me kalpanà Åd­ÓÅ 03125 icchà ca iti na pÆrva-ukta-avasthÃyÃm indriyÃd gatau 03126 ekatra d­«Âo bhedo hi kvacin na anyatra d­Óyate 03126 na tasmÃt bhinnam asty anyat sÃmÃnyaæ buddhy-abhedata÷ 03127 tasmÃd viÓe«a-vi«ayà sarvà eva indriyajà mati÷ 03127 na viÓe«e«u ÓabdÃnÃæ saæketasya aprav­ttita÷ 03128 ananvayÃd viÓe«ÃïÃæ saæketasya aprav­ttita÷ 03128 vi«ayo yaÓ ca ÓabdÃnÃæ saæyojyeta sa eva tai÷ 03129 asya idam iti sambandhe yÃv arthau pratibhÃsinau 03129 tayor eva hi sambandho na tadà indriya-gocara÷ 03130 viÓada-pratibhÃsasya tadà arthasya avibhÃvanÃt 03130 vij¤Ãna-ÃbhÃsa-bhedaÓ ca padÃrthÃnÃæ viÓe«aka÷ 03131 cak«u«o artha-avabhÃse api yaæ paro asya iti Óaæsati 03131 sa eva yojyate Óabdairn na khalv indriya-gocara÷ 03132 avyÃv­ta-indriyasya anya-vÃÇ mÃtreïa avibhÃvanÃt 03132 na ca anudita-sambandha÷ svayaæ j¤Ãna-prasaÇgata÷ 03133 manasor yugapad v­tte÷ savikalpa-avikalpayo÷ 03133 vimƬho laghuv­tter và tayor aikyaæ vyayasyati 03134 vikalpa-vyavadhÃnena vicchinnaæ darÓanaæ bhavet 03134 iti ced bhinna-jÃtÅya-vikalpe anyasya và katham 03135 alÃta-d­«Âi-vad bhÃva-pak«aÓ ced balavÃn mata÷ 03135 anyatra api samÃnaæ tad varïayor và sak­c Óruti÷ 03136 sak­t saægata-sarva-arthe«v indriye«v iha satsv api 03136 pa¤cabhir vyavadhÃne api bhÃty avyavahita iva yà 03137 sà matir nÃma paryanta-k«aïika-j¤Ãna-miÓraïÃt 03137 vicchinna-Ãbhà iti tac citraæ tasmÃt santu sak­d dhiya÷ 03138 pratibhÃsa-aviÓe«aÓ ca sà antara-anantare katham 03138 Óuddhe mano-vikalpe ca na krama-grahaïam bhavet 03139 yo agraha÷ saægate apy arthe kvacid Ãsakta-cetasa÷ 03139 saktyà anya-utpatti-vaiguïyÃc codyaæ và etad dvayor api 03140 ÓÅghra-v­tter alÃta-Ãder anvaya-pratighÃtinÅ 03140 cakra-bhrÃntiæ d­Óà dhatte na d­ÓÃæ ghaÂanena sà 03141 kecid indriyajatva-Ãder bÃla-dhÅ-vad akalpanÃm 03141 Ãhur bÃlà vikalpe ca hetuæ saæketa-mandatÃm 03142 te«Ãæ pratyak«am eva syÃd bÃlÃnÃm avikalpanÃt 03142 saæketa-upÃya-vigamÃt paÓcÃd api bhaven na sa÷ 03143 mano avyutpanna-saæketam asti tena sa cen mata÷ 03143 evam indriyaje api syÃd Óe«avac ca idam Åd­Óam 03144 yad eva sÃdhanaæ bÃle tad eva atra api kathyatÃm 03144 sÃmyÃd ak«a-dhiyÃm uktam anena anubhava-Ãdikam 03145 viÓe«aïaæ viÓe«yaæ ca sambandhaæ laukikÅæ sthitim 03145 g­hÅtvà saækalayya etat tathà pratyeti na anyathà 03146 yathà daï¬ini jÃty-Ãder vivekena anirÆpaïÃt 03146 tadvatà yojanà na asti kalpanà apy atra na asty ata÷ 03147 yady apy anvayi vij¤Ãnaæ Óabda-vyakty-avabhÃsi tat 03147 varïa-Ãk­ty-ak«ara-ÃkÃra-ÓÆnyaæ gotvaæ hi varïyate 03148 samÃnatve api tasya eva na Åk«aïaæ netra-gocaram 03148 pratibhÃsa-dvaya-abhÃvÃd buddher bhedaÓ ca durlabha÷ 03149 samavÃya-agrahÃd ak«ai÷ sambandha-adarÓanaæ sthitam 03149 paÂas tantu«v iha ity Ãdi-ÓabdÃÓ ca ime svayaæ k­tÃ÷ 03150 Ó­ÇgaÇ gavi iti loke syÃc Ó­Çge gaur ity alaukikam 03150 gava-Ãkhya-pariÓi«Âa-aÇga-viccheda-anupalambhanÃt 03151 tais tantubhir iyaæ ÓÃÂi ity uttaraæ kÃryam ucyate 03151 tantu-saæskÃra-sambhÆtaæ na eka-kÃlaæ kathaæcana 03152 kÃraïa-Ãropata÷ kaÓcid eka-apodhÃrato api và 03152 tantv-ÃkhyÃæ vartayet kÃrye darÓayan na ÃÓrayaæ Órute÷ 03153 upakÃryopakÃritvaæ vicchedÃd d­«Âir eva và 03153 mukhyaæ yad askhalaj j¤Ãnam Ãdi-saæketa-gocara÷ 03154 anumÃnaæ ca jÃty-Ãdau vastuno na asti bhedini 03154 sarvatra vyapadeÓo hi daï¬a-Ãder api sÃæv­tÃt 03155 vastu-prÃsÃda-mÃlÃ-Ãdi-ÓabdÃÓ ca anya-anapek«iïa÷ 03155 geho yady api saæyogas tan mÃlà kiæ nu tad bhavet 03156 jÃtiÓ ced geha eko api mÃlà ity ucyeta v­k«a-vat 03156 mÃlÃ-bahutve tac Óabda÷ kathaæ jÃter ajÃtita÷ 03157 mÃlÃ-Ãdau ca mahattva-Ãdir i«Âo yaÓ ca aupacÃrika÷ 03157 mukhya-aviÓi«Âa-vij¤Ãna-grÃhyatvÃn na aupacÃrika÷ 03158 ananyahetutà tulyà sà mukhya-abhimate«v api 03158 padÃrtha-Óabda÷ kaæ hetum anyaæ «aÂkaæ samÅk«ate 03159 yo yathà rƬhita÷ siddhas tat-sÃmya-Ãdyas tathà ucyate 03159 mukhyo gauïaÓ ca bhÃve«v apy abhÃvasya upacÃrata÷ 03160 saæketa-anvayinÅ rƬhir vaktur icchà anvayÅ ca sa÷ 03160 kriyate vyavahÃra-arthaæ chanda÷ Óabda-aæÓa-nÃma-vat 03161 vastu-dharmatayà eva arthÃs tÃd­g vij¤Ãna-kÃraïam 03161 bhede api yatra taj-j¤ÃnÃt tat tathà pratipadyate 03162 j¤ÃnÃny api tathà bhede abheda-pratyavamarÓane 03162 ity etat kÃrya-viÓle«asya anvayo na eka-vastuna÷ 03163 vastÆnÃæ vidyate tasmÃt tan ni«Âhà vastuni Óruti÷ 03163 bÃhya-Óakti-vyavaccheda-ni«Âhà abhÃve api tac-Óruti÷ 03164 vikalpa-pratibimbe«u tan ni«Âhe«u nibadhyate 03164 tato anyÃpoha-ni«ÂhatvÃd uktà anyÃpoha-k­c Óruti÷ 03165 vyatirekÅ iva yaj j¤Ãne bhÃty artha-pratibimbakam 03165 ÓabdÃt tad api na artha-Ãtmà bhrÃnti÷ sà vÃsanÃ-udbhavà 03166 tasya abhidhÃne Órutibhir arthe ko aæÓo avagamyate 03166 tasya agatau ca saæketa-kriyà vyarthà tad arthikà 03167 Óabdo artha-aæÓakam Ãha iti tatra anyÃpoha ucyate 03167 ÃkÃra÷ sa ca na arthe asti tam vadann artha-bhÃk katham 03168 Óabdasya anvayina÷ kÃryam arthena anvayinà sa ca 03168 ananvayÅ dhiyo abhedÃd darÓana-abhyÃsa-nirmita÷ 03169 tad-rÆpa-Ãropa-gatyà anyavyÃv­tta-adhigate÷ puna÷ 03169 Óabda-artho artha÷ sa eva iti vacanena virudhyate 03170 mithyÃ-avabhÃsino và ete pratyayÃ÷ Óabda-nirmitÃ÷ 03170 anuyÃnti imam artha-aæÓam iti và apoha-k­c Óruti÷ 03171 tasmÃt saæketa-kÃle api nirdi«Âa-arthena saæyuta÷ 03171 sva-pratÅti-phalena anyÃpoha÷ sambandhyate Órutau 03172 anyatra ad­«Ây-apek«atvÃt kvacit tad-d­«Ây-apek«aïÃt 03172 Órutau sambadhyate apoho na etad vastuni yujyate 03173 tasmÃj jÃty-Ãdi-tad-yogà na arthe te«u ca na Óruti÷ 03173 saæyojyate anyavyÃv­ttau ÓabdÃnÃm eva yojanÃt 03174 saæketa-smaraïa-upÃyaæ d­«Âa-saækalana-Ãtmakam 03174 pÆrva-apara-parÃmarÓa-ÓÆnye tac cÃk«u«e katham 03175 anyatra gata-citto api cak«u«Ã rÆpam Åk«ate 03175 tat saæketa-agrahas tatra spa«Âas tajjà ca kalpanà 03176 jÃyante kalpanÃs tatra yatra Óabdo niveÓita÷ 03176 tena icchÃta÷ pravarteran na Åk«eran bÃhyam ak«ajÃ÷ 03177 rÆpaæ rÆpam iti Åk«eta tad dhiyaæ kim iti Åk«ate 03177 asti ca anubhavas tasyÃ÷ so avikalpa÷ kathaæ bhavet 03178 tasya eva anubhave d­«Âaæ na vikalpa-dvayaæ sak­t 03178 etena tulya-kÃla-anya-vij¤Ãna-anubhavo gata÷ 03179 sm­tir bhaved atÅte ca sà ag­hÅte kathaæ bhavet 03179 syÃc ca anya-dhÅ-paricchedà abhinna-rÆpà sva-buddhi-dhÅ÷ 03180 atÅtam apad­«ÂÃntam aliÇgaæ ca artha-darÓanam 03180 siddhaæ tat kena tasmin hi na pratyak«aæ na laiÇgikam 03181 tat svarÆpa-avabhÃsinyà buddhyà anantarayà yadi 03181 rÆpa-Ãdir iva g­hyeta na syÃt tat pÆrva-dhÅ-graha÷ 03182 so avikalpa÷ sva-vi«ayo vij¤Ãna-anubhavo yathà 03182 aÓakya-samayaæ tadvad anyad apy avikalpaka÷ 03183 sÃmÃnya-vÃcina÷ ÓabdÃs tad eka-arthà ca kalpanà 03183 abhÃve nirvikalpasya viÓe«a-adhigama÷ katham 03184 asti cen nirvikalpaæ ca kiæcit tat-tulya-hetukam 03184 sarvan tathà eva hetor hi bhedÃd bheda÷ phala-ÃtmanÃm 03185 anapek«ita-bÃhya-artha-yojanà samaya-sm­te÷ 03185 tathà anapek«ya samayaæ vastu-Óaktyà eva netra-dhÅ÷ 03186 saæketa-smaraïa-apek«aæ rÆpaæ yady ak«a-cetasi 03186 anapek«ya na cec Óakyaæ syÃt sm­tÃv eva liÇga-vat 03187 tasyÃs tat-saægama-utpatter ak«a-dhÅ÷ syÃt sm­ter na và 03187 tata÷ kÃla-antare api syÃt kvacid vyÃk«epa-sambhavÃt 03188 krameïa ubhaya-hetuÓ cet prÃg eva syÃd abhedata÷ 03188 anyo ak«a-buddhi-hetuÓ cet sm­tis tatra apy anarthikà 03189 yathà samita-siddhy-artham i«yate samaya-sm­ti÷ 03189 bhedaÓ ca asamito grÃhya÷ sm­tis tatra kim arthikà 03190 sÃmÃnya-mÃtra-grahaïe bheda-apek«Ã na yujyate 03190 tasmÃc cak«uÓ ca rÆpÃæ ca pratÅtya udeti netra-dhÅ÷ 03191 sÃk«Ãc cet j¤Ãna-janane samartho vi«ayo ak«a-vat 03191 atha kasmÃd dvaya-adhÅna-janma tat tena na ucyate 03192 samÅk«ya gamakatvaæ hi vyapadeÓo na g­hyate 03192 tac ca ak«a-vyapadeÓe asti tad-dharmaÓ ca niyojyatÃm 03193 tato liÇga-svabhÃvo atra vyapadeÓe niyojyatÃm 03193 nivartate avyÃpakasya svabhÃvasya niv­ttita÷ 03194 saæcita÷ samudÃya÷ sÃmÃnyaæ tatra ca ak«a-dhÅ÷ 03194 sÃmÃnya-buddhiÓ ca avaÓyaæ vikalpena anubudhyate 03195 artha-antara-abhisambandhÃj jÃyante ye aïavo apare 03195 uktÃs te saæcitÃs te hi nimittÃæ j¤Ãna-janmana÷ 03196 aïÆnÃæ sa viÓe«aÓ ca na antareïa aparÃn aïÆn 03196 tad eka-aniyamÃj j¤Ãnam uktaæ sÃmÃnya-gocaram 03197 atha eka-Ãyatanatve api na anekaæ d­Óyate sak­t 03197 sak­d graha-avabhÃsa÷ kiæ viyukte«u tila-Ãdi«u 03198 pratyuktaæ lÃghavaæ ca atra te«v eva krama-pÃti«u 03198 kim na akrama-grahas tulya-kÃlÃ÷ sarvÃÓ ca buddhaya÷ 03199 kÃÓcit tÃsv akrama-ÃbhÃsÃ÷ kramavatyo aparÃÓ ca kim 03199 sarva-artha-grahaïe tasmÃd akramo ayaæ prasajyate 03200 na ekaæ citra-pataæga-Ãdi rÆpaæ và d­Óyate katham 03200 citraæ tad ekam iti ced idaæ citrataraæ tata÷ 03201 na ekaæ svabhÃvaæ citraæ hi maïi-rÆpaæ yathà eva tat 03201 nÅla-Ãdi-pratibhÃsaÓ ca tulyaÓ citra-paÂa-Ãdi«u 03202 tatra avayava-rÆpaæ cet kevalaæ d­Óyate tathà 03202 nÅla-ÃdÅni nirasya anyac citraæ citraæ yad Åk«ase 03203 tulya-artha-ÃkÃra-kÃlatve na upalak«itayor dhiyo÷ 03203 nÃnÃ-arthà kramavatyà ekà kim eka-arthà akramà aparà 03204 vaiÓvarÆpyÃd dhiyÃm eva bhÃvÃnÃæ viÓvarÆpatà 03204 tac ced anaÇgaæ kena iyaæ siddhà bheda-vyavasthiti÷ 03205 vijÃtÅnÃm anÃrambhÃn na Ãlekhya-Ãdau vicitra-dhÅ÷ 03205 arÆpatvÃn na saæyogaÓ citro bhakteÓ ca na ÃÓraya÷ 03206 pratyekam avicitratvÃd g­hÅte«u krameïa ca 03206 na citra-dhÅ-saækalanam anekasya ekayà agrahÃt 03207 nÃnÃ-arthà ekà bhavet tasmÃt siddhÃnto apy avikalpikà 03207 vikalpayann apy eka-arthaæ yato anyad api paÓyati 03208 citra-avabhÃse«v arthe«u yady ekatvaæ na yujyate 03208 sà eva tÃvat kathaæ buddhir ekà citra-avabhÃsinÅ 03209 idaæ vastu-bala-ÃyÃtaæ yad vadanti vipaÓcita÷ 03209 yathà yathÃrthÃÓ cintyante viÓÅryante tathà tathà 03210 kiæ syÃt sà citratà ekasyÃæ na syÃt tasyÃæ matÃv api 03210 yadi idaæ svayam arthÃnÃæ rocate tatra ke vayaæ 03211 tasmÃn na arthe«u na j¤Ãne sthÆla-bhÃsas tadÃtmana÷ 03211 ekatra prati«iddhatvÃd bahu«v api na sambhava÷ 03212 paricchedo antar anyo ayaæ bhÃgo bahir iva sthita÷ 03212 j¤Ãnasya abhedino bheda-pratibhÃso hy upaplava÷ 03213 tatra ekasya apy abhÃvena dvayam apy avahÅyate 03213 tasmÃt tad eva tasya api tattvaæ yà dvaya-ÓÆnyatà 03214 tad-bheda-ÃÓrayiïÅ ca iyaæ bhÃvÃnÃæ bheda-saæsthiti÷ 03214 tad-upaplava-bhÃve ca te«Ãæ bhedo apy upaplava÷ 03215 na grÃhya-grÃhaka-ÃkÃra-bÃhyam asti ca lak«aïam 03215 ato lak«aïa-ÓÆnyatvÃn ni÷svabhÃvÃ÷ prakÃÓitÃ÷ 03216 vyÃpÃra-upÃdhikaæ sarvaæ skandha-ÃdÅnÃæ viÓe«ata÷ 03216 lak«aïaæ sa ca tattvaæ na tena apy ete vilak«aïÃ÷ 03217 yathà sva-pratyaya-apek«Ãd avidyÃ-upapluta-ÃtmanÃm 03217 vij¤aptir vitatha-ÃkÃrà jÃyate timira-Ãdi-vat 03218 asaævidita-tattvà ca sà sarva-apara-darÓanai÷ 03218 asambhavÃd vinà te«Ãæ grÃhya-grÃhaka-viplavai÷ 03219 tad-upek«ita-tattva-arthai÷ k­tvà gaja-nimÅlanam 03219 kevalaæ loka-buddhyà eva bÃhya-cintà pratanyate 03220 nÅla-ÃdiÓ citra-vij¤Ãne j¤Ãna-upÃdhir ananyabhÃk 03220 aÓakya-darÓanas taæ hi pataty arthe vivecayan 03221 yad yathà bhÃsate j¤Ãnaæ tat tathà eva prakÃÓate 03221 iti nÃma eka-bhÃva÷ syÃc citra-ÃkÃrasya cetasi 03222 paÂa-Ãdi-rÆpasya ekatve tathà syÃd avivekità 03222 vivekÅ na vivak«Ã anyad avivekÅ ca na Åk«ate 03223 ko và virodho bahava÷ saæjÃta-atiÓayÃ÷ p­thak 03223 bhaveyu÷ kÃraïaæ buddher yadi na Ãtma-indriya-Ãdi-vat 03224 hetu-bhÃvÃd ­te na anyà grÃhyatà nÃma kÃcana 03224 tatra buddhir yad ÃbhÃsà tasyÃs tad-grÃhyam ucyate 03225 kathaæ và avayavÅ grÃhya÷ sak­t sva-avayavai÷ saha 03225 na hi go-pratyayo d­«Âa÷ sÃsnÃ-ÃdÅnÃm adarÓane 03226 guïa-pradhÃna-adhigama÷ saha apy abhimato yadi 03226 sampÆrïa-aÇgo na g­hyeta sak­n na api guïa-ÃdimÃn 03227 vivak«Ã-paratantratvÃd viÓe«aïa-viÓe«yayo÷ 03227 yad aÇga-bhÃvena upÃttan tat tena eva hi g­hyate 03228 svato vastv-antara-abhedÃd guïa-Ãder bhedakasya ca 03228 agrahÃd bheda-buddhi÷ syÃt paÓyato apy aparÃparam 03229 guïa-Ãdi-bheda-grahaïÃn nÃnÃtva-pratipad yadi 03229 astu nÃma tathà apy e«Ãæ bhavet sambandhi-saækara÷ 03230 Óabda-ÃdÅnÃm anekatvÃt siddho aneka-graha÷ sak­t 03230 saæniveÓa-graha-ayogÃd agrahe saæniveÓinÃm 03231 sarvato viniv­ttasya viniv­ttir yato yata÷ 03231 tad-bheda-unnÅta-bhedo asau dharmiïo aneka-rÆpatà 03232 te kalpità rÆpa-bhedà nirvikalpasya cetasa÷ 03232 na vicitrasya citra-ÃbhÃ÷ kÃdÃcitkasya gocara÷ 03233 yady apy asti sitatva-Ãdir yÃd­g indriya-gocara÷ 03233 na so abhidhÅyate Óabdair j¤Ãnayo rÆpa-bhedata÷ 03234 eka-arthatve api buddhÅnÃæ nÃnÃ-ÃÓrayatà sa cet 03234 Órot­-Ãdi-cittÃni idÃnÅæ bhinna-arthÃni iti tat kuta÷ 03235 jÃto nÃma ÃÓrayo anyonya÷ cetasÃæ tasya vastuna÷ 03235 ekasya eva kuto rÆpaæ bhinna-ÃkÃra-avabhÃsi tat 03236 v­tter d­Óya-aparÃmarÓena abhidhÃna-vikalpayo÷ 03236 darÓanÃt pratyabhij¤Ãnaæ gava-ÃdÅnÃæ nivÃritam 03237 anvayÃc ca anumÃnaæ yad abhidhÃna-vikalpayo÷ 03237 d­Óye gava-Ãdau jÃty-Ãdes tad apy etena dÆ«itam 03238 darÓanÃny eva bhinnÃny apy ekÃæ kurvanti kalpanÃm 03238 pratyabhij¤Ãna-saækhyÃtÃæ svabhÃvena iti varïitam 03239 pÆrva-anubhÆta-grahaïe mÃnasasya apramÃïatà 03239 ad­«Âa-grahaïe andha-Ãder api syÃd artha-darÓanam 03240 k«aïikatvÃd atÅtasya darÓane ca na sambhava÷ 03240 vÃcyam ak«aïikatve syÃl lak«aïaæ sa-viÓe«aïam 03241 ni«pÃdita-kriye kaæcid viÓe«am asamÃdadhat 03241 karmaïy aindriyam anyad và sÃdhanaæ kim iti i«yate 03242 sak­d bhÃvaÓ ca sarvÃsÃæ dhiyÃæ tadbhÃva-janmanÃm 03242 anyair akÃrya-bhedasya tad-apek«a-avirodhata÷ 03243 tasmÃd indriya-vij¤Ãna-anantara-pratyaya-udbhava÷ 03243 mano anyam eva g­hïÃti vi«ayaæ na andhad­k tata÷ 03244 svÃrtha-anvaya-artha-apek«Ã eva hetur indriyajà mati÷ 03244 tato anya-grahaïe apy asya niyata-grÃhyatà matà 03245 tad atulya-kriyÃ-kÃla÷ katham sva-j¤Ãna-kÃlika÷ 03245 sahakÃri bhaved artha iti ced ak«a-cetasa÷ 03246 asata÷ prÃg asÃmarthyÃt paÓcÃc ca anupayogata÷ 03246 prÃgbhÃva÷ sarva-hetÆnÃæ na ato artha÷ sva-dhiyà saha 03247 bhinna-kÃlaæ kathaæ grÃhyam iti ced grÃhyatÃæ vidu÷ 03247 hetutvam eva yuktij¤Ã j¤Ãna-ÃkÃra-arpaïa-k«amam 03248 kÃryaæ hy aneka-hetutve apy anukurvad udeti yat 03248 tat tena arpita-tad-rÆpaæ g­hÅtam iti ca ucyate 03249 aÓakya-samayo hy Ãtmà rÃga-ÃdÅnÃm ananyabhÃk 03249 te«Ãm ata÷ svasaævittir na abhijalpa-anu«aÇgiïÅ 03250 avedakÃ÷ parasya api te svarÆpaæ kathaæ vidu÷ 03250 eka-artha-ÃÓrayiïà vedyà vij¤Ãnena iti kecana 03251 tad-atad-rÆpiïo bhÃvÃs tad-atad-rÆpa-hetujÃ÷ 03251 tat-sukha-Ãdi kim aj¤Ãnaæ vij¤Ãna-abhinna-hetujam 03252 sà arthe sati indriye yogye yathÃsvam api cetasi 03252 d­«Âaæ janma sukha-ÃdÅnÃæ tat-tulyaæ manasÃm api 03253 asatsu satsu ca ete«u na janma-ajanma và kvacit 03253 d­«Âaæ sukha-Ãder buddher và ta tato na anyataÓ ca te 03254 sukha-du÷kha-Ãdi-bhedaÓ ca te«Ãm eva viÓe«ata÷ 03254 tasyà eva yathà buddher mÃndya-pÃÂava-saæÓrayÃ÷ 03255 yasya arthasya nipÃtena te jÃtà dhÅ-sukha-Ãdaya÷ 03255 taæ muktvà pratipadyeta sukha-ÃdÅn eva sà katham 03256 avicchinnà na bhÃseta tat-saævitti÷ krama-grahe 03256 tal-lÃghavÃc cet tat-tulyam ity asaævedanaæ na kim 03257 na ca ekayà dvaya-j¤Ãnaæ niyamÃd ak«a-cetasa÷ 03257 sukha-Ãdy-abhÃve apy arthÃc ca jÃte÷ tac Óakty-asiddhita÷ 03258 p­thak p­thak ca sÃmarthye dvayor nÅla-Ãdi-vat sukham 03258 g­hyeta kevalaæ tasya tad-hetv-artham ag­hïata÷ 03259 na hi saævedanaæ yuktam arthena eva saha-grahe 03259 kiæ sÃmarthyaæ sukha-ÃdÅnÃæ na i«Âà dhÅr yat tad udbhavà 03260 vinà arthena sukha-ÃdÅnÃæ vedane cak«ur-Ãdibhi÷ 03260 rÆpa-Ãdi÷ stry-Ãdi-bhedo ak«aïà na g­hyeta kadÃcana 03261 na hi saty antaraÇge arthe Óakter dhÅr bÃhya-darÓanÅ 03261 artha-grahe sukha-ÃdÅnÃæ taj-jÃnÃæ syÃd avedanam 03262 dhiyor yugapad utpattau tat-tad-vi«aya-sambhavÃt 03262 sukha-du÷kha-vidau syÃtÃæ sak­d arthasya sambhave 03263 saty Ãntare apy upÃdÃne j¤Ãne du÷kha-Ãdi-sambhava÷ 03263 na upÃdÃnaæ viruddhasya tac ca ekam iti cen matam 03264 avij¤Ãnasya vij¤Ãnaæ kena upÃdÃna-kÃraïam 03264 Ãdhipatyaæ tu kurvÅta tad-viruddhe api d­Óyate 03265 ak«ïor yathà eka Ãloko naktaæcara-tad-anyayo÷ 03265 rÆpa-darÓana-vaiguïya-avaiguïye kurute sak­t 03266 tasmÃt sukha-Ãdayo arthÃnÃæ sva-saækrÃnta-avabhÃsinÃm 03266 vedakÃ÷ svÃtmanaÓ ca e«Ãm arthebhyo janma kevalam 03267 artha-Ãtmà svÃtmabhÆto hi te«Ãæ tair anubhÆyate 03267 tena artha-anubhava-khyÃtir Ãlambas tu tad-Ãbhatà 03268 kaÓcid bahi÷ sthitÃn eva sukha-ÃdÅn apracetanÃn 03268 grÃhyÃn Ãha na tasya api sak­d yukto dvaya-graha÷ 03269 sukha-Ãdy-abhinna-rÆpatvÃn nÅla-ÃdeÓ cet sak­d graha÷ 03269 bhinna-avabhÃsinor grÃhyaæ cetasos tad abhedi kim 03270 tasya aviÓe«e bÃhyasya bhÃvanÃ-tÃratamyata÷ 03270 tÃratamyaæ ca buddhau syÃn na prÅti-paritÃpayo÷ 03271 sukha-Ãdy-Ãtmatayà buddher api yady avirodhità 03271 sa idÃnÅæ kathaæ bÃhya÷ sukha-Ãdy-Ãtmà iti gamyate 03272 agrÃhya-grÃhakatvÃc ced bhinna-jÃtÅyayo÷ 03272 agrÃhaka÷ syÃt sarvasya tato hÅyeta bhokt­tà 03273 kÃryakÃraïatà anena pratyukta-akÃryakÃraïe 03273 grÃhyagrÃhakatÃ-abhÃvÃd bhÃve anyatra api sà bhavet 03274 tasmÃt ta Ãntarà eva saævedyatvÃc ca cetanÃ÷ 03274 saævedanaæ na yad rÆpaæ na hi tat tasya vedanam 03275 atat-svabhÃvo anubhavo bauddhÃæs tÃn samavaiti cet 03275 muktvà adhyak«a-sm­ta-ÃkÃrÃæ saævittiæ buddhir atra kà 03276 tÃæs tÃn artha-anupÃdÃya sukha-du÷kha-Ãdi-vedanam 03276 ekam Ãvirbhavad d­«Âaæ na d­«Âaæ tv anyad antarà 03277 saæsargÃd avibhÃgaÓ ced ayo-golaka-vahni-vat 03277 bheda-abheda-vyavasthà evam ucchinnà sarva-vastu«u 03278 abhinna-vedanasya aikye yan na evaæ tad-vibheda-vat 03278 sidhyed asÃdhanatve asya na siddhaæ bheda-sÃdhanam 03279 bhinna-Ãbha÷ sita-du÷kha-Ãdir abhinno buddhi-vedane 03279 abhinna-Ãbhe vibhinne ced bheda-abhedau kim ÃÓrayau 03280 tirask­tÃnÃæ paÂunà apy ekadà bheda-darÓanÃt 03280 pravÃhe vitti-bhedÃnÃæ siddhà bheda-vyavasthiti÷ 03281 prÃguktaæ yoginÃæ j¤Ãnaæ te«Ãæ tad bhÃvanÃm ayam 03281 vidhÆta-kalpanÃ-jÃlaæ spa«Âam eva avabhÃsate 03282 kÃma-Óoka-bhaya-unmÃda-caura-svapna-Ãdy-upaplutÃ÷ 03282 abhÆtÃn api paÓyanti purato avasthitÃn iva 03283 na vikalpa-anubaddhasya spa«Âa-artha-pratibhÃsità 03283 svapne api smaryate smÃrtaæ ca tat tÃd­g arthavat 03284 aÓubhà p­thivÅ k­tsna-Ãdy-abhÆtam api varïyate 03284 spa«Âa-Ãbhaæ nirvikalpaæ ca bhÃvanÃ-bala-nirmitam 03285 tasmÃd bhÆtam abhÆtaæ và yad yad eva abhibhÃvyate 03285 bhÃvanÃ-parini«pattau tat sphuÂa-akalpa-dhÅ-phalam 03286 tatra pramÃïaæ saævÃdi yat prÃÇ nirïÅta-vastu-vat 03286 tad-bhÃvanÃjaæ pratyak«am i«Âaæ Óe«Ã upaplavÃ÷ 03287 Óabda-artha-grÃhi yad yatra taj-j¤Ãnaæ tatra kalpanà 03287 svarÆpaæ ca na Óabda-arthas tatra adhyak«am ato akhilam 03288 trividhaæ kalpanÃ-j¤Ãnam ÃÓraya-upaplava-udbhavam 03288 avikalpakam ekaæ ca pratyak«a-Ãbhaæ caturvidham 03289 anak«ajatva-siddhy-artham ukte dve bhrÃnti-darÓanÃt 03289 siddha-anumÃ-Ãdi-vacanaæ sÃdhanÃya eva pÆrvayo÷ 03290 saæketa-saæÓraya-anya-artha-samÃropa-vikalpane 03290 pratyak«a-asan niv­ttitvÃt kadÃcid bhrÃnti-kÃraïam 03291 yathà eva iyaæ parok«a-artha-kalpanà smaraïa-Ãdikà 03291 samaya-apek«iïÅ na arthaæ pratyak«aæ pratyavasyati 03292 tathà anubhÆta-smaraïam antareïa ghaÂa-Ãdi«u 03292 na pratyayo anuyaæs tac ca pratyak«Ãt parihÅyate 03293 apavÃdaÓ caturtho atra tena uktam upaghÃtajam 03293 kevalaæ tatra timiram upaghÃta-upalak«aïam 03294 mÃnasaæ tad api ity eke te«Ãæ grantho virudhyate 03294 nÅla-dvi-candra-Ãdi-dhiyÃæ hetur ak«Ãïy api ity ayam 03295 pÃraæparyeïa hetuÓ ced indriya-j¤Ãna-gocare 03295 vicÃryamÃïe prastÃvo mÃnasasya iha kÅd­Óa÷ 03296 kiæ và aindriyaæ yad ak«ÃïÃæ bhÃva-abhÃva-anurodhi cet 03296 tat-tulyaæ vikriyÃ-vac cet sà iva iyaæ kiæ ni«idhyate 03297 sarpa-Ãdi-bhrÃnti-vac ca asyÃ÷ syÃd ak«a-vik­tÃv api 03297 niv­ttir na nivarteta niv­tte apy ak«a-viplave 03298 kadÃcid anya-santÃne tathà eva apy eta vÃcakai÷ 03298 d­«Âa-sm­tim apek«eta na bhÃseta parisphuÂam 03299 suptasya jÃgrato và api yà eva dhÅ÷ sphuÂa-bhÃsinÅ 03299 sà nirvikalpa-ubhayathà apy anyathà eva vikalpikà 03300 tasmÃt tasya avikalpe api prÃmÃïyaæ prati«idhyate 03300 visaævÃdÃt tad-arthaæ ca pratyak«a-Ãbhaæ dvidhà uditam 03301 kriyÃ-sÃdhanam ity eva sarvaæ sarvasya karmaïa÷ 03301 sÃdhanaæ na hi tat tasyÃ÷ sÃdhanaæ yà kriyà yata÷ 03302 tatra anubhava-mÃtreïa j¤Ãnasya sad­Óa-Ãtmana÷ 03302 bhÃvyaæ tena Ãtmanà yena pratikarma vibhajyate 03303 anÃtmabhÆto bhedo asya vidyamÃno api hetu«u 03303 bhinne karmaïy abhinnasya na bhedena niyÃmaka÷ 03304 tasmÃd yato asya Ãtma-bhedo asya adhigatir ity ayam 03304 kriyÃyÃ÷ karma-niyama÷ siddhà sà tat-prasÃdhanà 03305 arthena ghaÂayaty enÃæ na hi muktvà artha-rÆpatÃm 03305 anya÷ sva-bhedÃj j¤Ãnasya bhedako api kathaæcana 03306 tasmÃt prameya-adhigate÷ sÃdhanaæ meya-rÆpatà 03306 sÃdhane anyatra tat-karma-sambandho na prasidhyati 03307 sà ca tasya ÃtmabhÆtà eva tena na artha-antaraæ phalam 03307 dadhÃnaæ tac ca tÃm Ãtmany artha-adhigamana-Ãtmanà 03308 savyÃpÃram iva ÃbhÃti vyÃpÃreïa sva-karmaïi 03308 tad-vaÓÃt tad-vyavasthÃnÃd akÃrakam api svayam 03309 yathà phalasya hetÆnÃæ sad­Óa-Ãtmatayà udbhavÃt 03309 hetu-rÆpa-graho loke kriyÃvattve api kathyate 03310 ÃlocanÃ-ak«a-sambandha-viÓe«aïa-dhiyÃmata÷ 03310 na i«Âaæ prÃmÃïyam ete«Ãæ vyavadhÃnÃt kriyÃæ prati 03311 sarve«Ãm upayoge api kÃrakÃïÃæ kriyÃæ prati 03311 yad antyaæ bhedakaæ tasyÃs tat-sÃdhakatamaæ matam 03312 sarva-sÃmÃnya-hetutvÃd ak«ÃïÃm asti na Åd­Óam 03312 tad-bhede api hy abhinnasya tasya idam iti tat kuta÷ 03313 etena Óe«aæ vyÃkhyÃtaæ viÓe«aïa-dhiyÃæ puna÷ 03313 atÃdrÆpye na bhedo api tadvad anya-dhiyo api và 03314 na i«Âo vi«aya-bhedo api kriyÃ-sÃdhanayor dvayo÷ 03314 eka-arthatve dvayaæ vyarthaæ na ca syÃt krama-bhÃvità 03315 sÃdhyasÃdhanatÃbhÃva÷ sak­d-bhÃve dhiyo aæÓayo÷ 03315 tad-vyavasthÃ-ÃÓrayatvena sÃdhya-sÃdhana-saæsthiti÷ 03316 sarva-Ãtmanà api sambaddhaæ kaiÓcid eva avagamyate 03316 dharmai÷ sa niyamo na syÃt sambandhasya aviÓe«ata÷ 03317 tad abhede api bhedo ayaæ yasmÃt tasya pramÃïatà 03317 saæskÃrÃc ced atÃdrÆpye na tasya apy avyavasthite÷ 03318 kriyÃ-karaïayor aikya-virodha iti ced asat 03318 dharma-bheda-abhyupagamÃd vastv-abhinnam iti i«yate 03319 evaæprakÃrà sarvà eva kriyÃ-kÃraka-saæsthiti÷ 03319 bhÃve hy abhinna-abhimate«v adhyÃropeïa v­ttita÷ 03320 kà artha saævid yad eva idaæ pratyak«aæ prativedanam 03320 tad-artha-vedanaæ kena tÃdrÆpyÃd vyabhicÃri tat 03321 atha so anubhava÷ kva asya tad eva idaæ vicÃryate 03321 sarÆpavanti tat kena sthÆla-ÃbhÃsaÓ ca te aïava÷ 03322 tan na artha-rÆpatà tasya satya-artha-avyabhicÃriïÅ 03322 tat saævedana-bhÃvasya na samarthà prasÃdhane 03323 tat sÃrÆpya-tadutpattÅ yadi saævedya-lak«aïam 03323 saævedyaæ syÃt samÃna-arthaæ vij¤Ãnaæ samanantaram 03324 idaæ d­«Âaæ Órutaæ vedam iti yatra avasÃya-dhÅ÷ 03324 sa tasya anubhava÷ sà eva pratyÃsattir vicÃryate 03325 d­Óya-darÓanayor yena tasya tat-sÃdhanaæ matam 03325 tayo÷ sambandham ÃÓritya dra«Âur e«a viniÓcaya÷ 03326 Ãtmà sa tasya anubhava÷ sa ca na anyasya kasyacit 03326 pratyak«a-prativedyatvam api tasya tadÃtmatà 03327 na anyo anubhÃvyas tena asti tasya na anubhavo para÷ 03327 tasya api tulya-codyatvÃt svayaæ sà eva prakÃÓate 03328 nÅla-Ãdi-rÆpas tasya asau svabhÃvo anubhavaÓ ca sa÷ 03328 nÅla-Ãdy-anubhava÷ khyÃta÷ svarÆpa-anubhavo api san 03329 prakÃÓamÃnas tÃdÃtmyÃt svarÆpasya prakÃÓaka÷ 03329 yathà prakÃÓo abhimatas tathà dhÅr Ãtma-vedinÅ 03330 tasyÃÓ ca artha-antare vedye durghaÂau vedya-vedakau 03330 avedya-vedaka-ÃkÃrà yathà bhrÃntair nirÅk«yate 03331 vibhakta-lak«aïa-grÃhya-grÃhaka-ÃkÃra-viplavà 03331 tathà ak­ta-vyavasthà iyaæ keÓa-Ãdi-j¤Ãna-bheda-vat 03332 yadà tadà na saæcodya-grÃhya-grÃhaka-lak«aïà 03332 tadà anya-saævido abhÃvÃt svasaævit phalam i«yate 03333 yadi bÃhyo anubhÆyeta ko do«o na eva kaÓcana 03333 idam eva kim uktaæ syÃt sa bÃhyo artho anubhÆyeta 03334 yadi buddhis tad-ÃkÃrà sà asty ÃkÃra-niveÓinÅ 03334 sà bÃhyÃd anyato và iti vicÃram idam arhati 03335 darÓana-upÃdhi-rahitasya agrahÃt tad-grahe grahÃt 03335 darÓanaæ nÅla-nirbhÃsaæ na artho bÃhyo asti kevala÷ 03336 kasyacit kiæcid eva antarvÃsanÃyÃ÷ prabodhakam 03336 tato dhiyÃæ viniyamo na bÃhya-artha-vyapek«ayà 03337 tasmÃd dvi-rÆpam asty ekaæ yad evam anubhÆyate 03337 smaryate ca ubhaya-ÃkÃrasya asya saævedanaæ phalam 03338 yadà ni«panna-tadbhÃva i«Âo ani«Âo api và para÷ 03338 vij¤apti-hetur vi«ayas tasyÃÓ ca anubhavas tathà 03339 yadà savi«ayaæ j¤Ãnaæ j¤Ãna-aæÓe artha-vyavasthite÷ 03339 tadà ya Ãtma-anubhava÷ sa eva artha-viniÓcaya÷ 03340 yadi i«Âa-ÃkÃra Ãtmà syÃd anyathà và anubhÆyate 03340 i«Âo ani«Âo api và tena bhavaty artha÷ pravedita÷ 03341 vidyamÃne api bÃhya-arthe yathÃnubhavam eva sa÷ 03341 niÓcita-Ãtmà svarÆpeïa na aneka-Ãtmatva-do«ata÷ 03342 yadi bÃhyaæ na vidyeta kasya saævedanaæ bhavet 03342 yady agatyà svarÆpasya bÃhyasya eva na kiæ matam 03343 abhyupÃye api bhedena na syÃd anubhavo dvayo÷ 03343 ad­«Âa-ÃvaraïÃn no cen na nÃma-artha-vaÓà gati÷ 03344 tam aneka-Ãtmakaæ bhÃvam eka-Ãtmatvena darÓayet 03344 tad ad­«Âaæ kathaæ nÃma bhaved arthasya vedakam 03345 i«Âa-ani«Âa-avabhÃsinya÷ kalpanà na ak«a-dhÅr yadi 03345 ani«Âa-ÃdÃv asandhÃnaæ d­«Âaæ tatra api cetasÃm 03346 tasmÃt prameye bÃhye api yuktaæ sva-anubhava÷ phalam 03346 yata÷ svabhÃvo asya yathà tathà eva artha-viniÓcaya÷ 03347 tadà artha-ÃbhÃsatà eva asya pramÃïaæ na tu sann api 03347 grÃhaka-Ãtmà aparÃrthatvÃd bÃhye«v arthe«v apek«yate 03348 yasmÃd yathà nivi«Âo asÃv artha-Ãtmà pratyaye tathà 03348 niÓcÅyate nivi«Âo asÃv evam ity Ãtma-saævida÷ 03349 ity artha-saævit sà eva i«Âà yato artha-Ãtmà na d­Óyate 03349 tasyà buddhi-niveÓya-artha÷ sÃdhanaæ tasya sà kriyà 03350 yathà niviÓate so artha÷ tathà hi sa prakÃÓate 03350 artha-sthites tadÃtmatvÃt svavid apy arthavin matà 03351 tasmÃd vi«aya-bhedo api na svasaævedanaæ phalam 03351 uktaæ svabhÃva-cintÃyÃæ tÃdÃtmyÃd artha-saævida÷ 03352 tathà avabhÃsamÃnasya tÃd­Óo anya-ad­Óo api và 03352 j¤Ãnasya hetur artho api ity arthasya i«Âà prameyatà 03353 yathà kathaæcin na asya artha-rÆpaæ yuktyà avabhÃsina÷ 03354 avibhÃgo api buddhy-Ãtma-viparyÃsita-darÓanai÷ 03354 grÃhya-grÃhaka-saævitti-bhedavÃn iva lak«yate 03355 mantra-Ãdy-upapluta-ak«ÃïÃæ yathà m­cchakala-Ãdaya÷ 03355 anyathà eva avabhÃsante tad-rÆpa-rahità api 03356 tathà eva adarÓanÃt te«Ãm anupapluta-cak«u«Ãm 03356 dÆre yathà và maru«u mahÃn alpo api d­Óyate 03357 yathà anudarÓanaæ ca iyaæ meya-mÃna-phala-sthiti÷ 03357 kriyate avidyamÃnà api grÃhya-grÃhaka-saævidÃm 03358 anyathà ekasya bhÃvasya nÃnÃ-rÆpa-avabhÃsina÷ 03358 satyaæ kathaæ syur ÃkÃrÃs tad ekatvasya hÃnita÷ 03359 anyasya anyatva-hÃneÓ ca na abhedo arÆpa-darÓanÃt 03359 rÆpa-abhedaæ hi paÓyantÅ dhÅr abhedaæ vyavasyati 03360 bhÃvà yena nirÆpyante tad-rÆpaæ na asti tattvata÷ 03360 yasmÃd ekam anekaæ và rÆpaæ te«Ãæ na vidyate 03361 sÃdharmya-darÓanÃl loke bhrÃntirn nÃma upajÃyate 03361 atadÃtmani tÃdÃtmya-vyavasÃyena na iha tat 03362 adarÓanÃj jagat yasminn ekasya api tadÃtmana÷ 03362 asti iyam api yà tv antar upaplava-samudbhavà 03363 do«a-udbhavà prak­tyà sà vitatha-pratibhÃsinÅ 03363 anapek«ita-sÃdharmya-d­g-Ãdis taimira-Ãdi-vat 03364 tatra buddhe÷ paricchedo grÃhaka-ÃkÃra-sammata÷ 03364 tÃdÃtmyÃd Ãtmavit tasya sa tasyà sÃdhanaæ tata÷ 03365 tatra Ãtma-vi«aye mÃne yathà rÃga-Ãdi-vedanam 03365 iyaæ sarvatra saæyojyà mÃna-meya-phala-sthiti÷ 03366 tatra apy anubhava-ÃtmatvÃt te yogyÃ÷ svÃtmasaævidi 03366 iti sà yogyatà mÃnam Ãtmà meya÷ phalaæ svavit 03367 grÃhaka-ÃkÃra-saækhyÃtà pariccheda-Ãtmatà Ãtmani 03367 sà yogyatà iti ca proktaæ pramÃïaæ svÃtmavedanam 03368 sarvam eva hi vij¤Ãnaæ vi«ayebhya÷ samudbhavat 03368 tad-anyasya api hetutve kathaæ syÃd vi«aya-Ãk­ti÷ 03369 yathà eva ÃhÃra-kÃla-Ãder hetutve apatya-janmani 03369 pitros tad ekasya ÃkÃraæ dhatte na anyasya kasyacit 03370 tad-hetutvena tulye api tad-anya-vi«ayaæ matam 03370 vi«ayatvaæ tad-aÇgena tad-abhÃve na tad bhavet 03371 anartha-ÃkÃra-ÓaÇkà syÃd apy arthavati cetasi 03371 atÅta-artha-grahe siddhe dvirÆpatva-Ãtma-vedane 03372 nÅla-Ãdy-ÃbhÃsa-bheditvÃn na artho jÃtir atadvatÅ 03372 sà và anityà na jÃti÷ syÃn nityà và janikà katham 03373 nÃma-Ãdikaæ ni«iddhaæ prÃÇ na ayam arthavatÃæ krama÷ 03373 icchÃ-mÃtra-anubandhitvÃd artha-Óaktirn na sidhyati 03374 sm­tiÓ ca Åd­gvidhaæ j¤Ãnaæ tasyÃÓ ca anubhavÃd bhava÷ 03374 sa ca artha-ÃkÃra-rahita÷ sà idÃnÅæ tadvatÅ katham 03375 na arthÃd bhÃvas tadà abhÃvÃt syÃt tathà anubhave api sa÷ 03375 ÃkÃra÷ sa ca na arthasya spa«Âa-ÃkÃra-vivekata÷ 03376 vyatiriktaæ tam ÃkÃraæ pratÅyÃd aparas tathà 03376 nityam Ãtmani sambandhe pratÅyÃt kathitaæ ca na 03377 ekà ekena abhisambandhe pratisandhir na yujyate 03377 eka-artha-abhiniveÓa-Ãtmà pravakt­-Órot­-cetaso÷ 03378 tad eka-vyavahÃraÓ cet sÃd­ÓyÃd atadÃbhayo÷ 03378 bhinna-Ãtma-artha÷ kathaæ grÃhyas tadà syÃd dhÅr anarthikà 03379 tac ca anubhava-vij¤Ãnam ubhaya-aÇga-avalambinà 03379 eka-ÃkÃra-viÓe«eïa taj-j¤Ãnena anubadhyate 03380 anyathà hy atad-ÃkÃraæ kathaæ j¤Ãne adhirohati 03380 eka-ÃkÃra-uttaraæ j¤Ãnaæ tathà hy uttaram uttaram 03381 tasya artha-rÆpeïa ÃkÃrÃv Ãtma-ÃkÃraÓ ca kaÓcana 03381 dvitÅyasya t­tÅyena j¤Ãnena hi vivicyate 03382 artha-kÃryatayà j¤Ãna-sm­tÃv artha-sm­ter yadi 03382 bhrÃntyà saÇkalanaæ jyotir manaskÃre ca sà bhavet 03383 sarve«Ãm api kÃryÃïÃæ kÃraïai÷ syÃt tathà graha÷ 03383 kulÃla-Ãdi-vivekena na smaryeta ghaÂas tata÷ 03384 yasmÃd atiÓayÃj j¤Ãnam artha-saæsarga-bhÃjanam 03384 sÃrÆpyÃt tat kim anyat syÃd d­«ÂeÓ ca yamala-Ãdi«u 03385 Ãdyà anubhaya-rÆpatve hy eka-rÆpe vyavasthitam 03385 dvitÅyaæ vyatiricyeta na parÃmarÓa-cetasà 03386 artha-saækalana-aÓle«Ã dhÅr dvitÅya-avalambate 03386 nÅla-Ãdi-rÆpeïa dhiyaæ bhÃsamÃnÃæ puras tata÷ 03387 anyathà hy Ãdyam eva ekaæ saæyojyeta artha-sambhavÃt 03387 j¤Ãnaæ na ad­«Âa-sambandhaæ pÆrva-arthena uttarottaram 03388 sak­t-saævedyamÃnasya niyamena dhiyà saha 03388 vi«ayasya tato anyatvaæ kena ÃkÃreïa sidhyati 03389 bhedaÓ ca bhrÃnti-vij¤Ãnair d­Óyeta indÃv iva advaye 03389 saævitti-niyamo na asti bhinnayor nÅla-pÅtayo÷ 03390 na artho asaævedana÷ kaÓcid anarthasya api vedanam 03390 d­«Âaæ saævedyamÃnaæ tat tayor na asti vivekità 03391 tasmÃd arthasya durvÃraæ j¤Ãna-kÃla-avabhÃsina÷ 03391 j¤ÃnÃd avyatirekitvaæ hetu-bheda-anumà bhavet 03392 abhÃvÃd ak«a-buddhÅnÃæ satsv apy anye«u hetu«u 03392 niyamaæ yadi na brÆyÃt pratyayÃt samanantarÃt 03393 bÅjÃd aÇkura-janma-agner dhÆmÃt siddhir atÅd­ÓÅ 03393 bÃhya-artha-ÃÓrayiïÅ yà api kÃraka-j¤Ãpaka-sthiti÷ 03394 sà api tad-rÆpa-nirbhÃsÃs tathà niyata-saægamÃ÷ 03394 buddhir ÃÓritya kalpyeta yadi kiæ và virudhyate 03395 anagni-janyo dhÆma÷ syÃt tat-kÃryÃt kÃraïe agati÷ 03395 na syÃt kÃraïatÃyÃæ và kuta ekÃntato gati÷ 03396 tatra api dhÆma-ÃbhÃsà dhÅ÷ prabodha-paÂu-vÃsanÃm 03396 gamayed agni-nirbhÃsÃæ dhiyam eva na pÃvakam 03397 tad-yogya-vÃsanÃ-garbha eva dhÆma-avabhÃsinÅm 03397 vyanakti citta-santÃno dhiyaæ dhÆmo agnitas tata÷ 03398 asty e«a vidu«Ãæ vÃdo bÃhyaæ tv ÃÓritya varïyate 03398 dvairÆpyaæ saha-saævitti-niyamÃt tac ca sidhyate 03399 j¤Ãnam indriya-bhedena paÂu-manda-Ãvila-ÃdikÃm 03399 pratibhÃsa-bhidÃm arthe bibhrad ekatra d­Óyate 03400 arthasya abhinna-rÆpatvÃd eka-rÆpaæ bhaven mana÷ 03400 sarvaæ tad-artham arthÃc cet tasya na asti tad-Ãbhatà 03401 artha-ÃÓrayeïa udbhavatas tad-rÆpam anukruvata÷ 03401 tasya kenacid aæÓena parato api bhidà bhavet 03402 tathà hy ÃÓritya pitaraæ tad-rÆpo api suta÷ pitu÷ 03402 bhedaæ kenacid aæÓena kutaÓcid avalambate 03403 mayÆra-candraka-ÃkÃraæ nÅla-lohita-bhÃsvaram 03403 sampaÓyanti pradÅpa-Ãder maï¬alaæ manda-cak«u«a÷ 03404 tasya tad-bÃhya-rÆpatve kà prasanna-Åk«aïe ak«amà 03404 bhÆtaæ paÓyaæÓ ca tad-darÓÅ kathaæ ca upahata-indriya÷ 03405 Óodhitaæ timireïa asya vyaktaæ cak«ur atÅndriyam 03405 paÓyato anya-ak«a-d­Óye arthe tad-avyaktaæ kathaæ puna÷ 03406 Ãloka-ak«a-manaskÃrÃd anyasya ekasya gamyate 03406 Óaktir hetus tato na anyo ahetuÓ ca vi«aya÷ katham 03407 sa eva yadi dhÅ-hetu÷ kiæ pradÅpam apek«ate 03407 dÅpa-mÃtreïa sadbhÃvÃd ubhayaæ na api kÃraïam 03408 dÆra-Ãsanna-Ãdi-bhedena vyakta-avyaktaæ na yujyate 03408 tat syÃd Ãloka-bhedÃc cet tat pidhÃna-apidhÃnayo÷ 03409 tulyà d­«Âir ad­«Âir và sÆk«mo aæÓas tasya kaÓcana 03409 Ãlokena na mandena d­Óyate ato bhidà yadi 03410 ekatve arthasya bÃhyasya d­Óya-ad­Óya-bhidà kuta÷ 03410 anekatve aïuÓo bhinno d­Óya-ad­Óya-bhidà kuta÷ 03411 mÃndya-pÃÂÃv abhedena bhÃso buddhi-bhidà yadi 03411 bhinne anyasminn abhinnasya kuto bhedena bhÃsanam 03412 mandaæ tad api teja÷ kim Ãv­tter iha sà na kim 03412 tanutvÃt tejaso apy etad asty anyatra apy atÃnavam 03413 atyÃsanne ca suvyaktaæ tejas tat syÃd atisphuÂam 03413 tatra apy ad­«Âam ÃÓritya bhaved rÆpa-antaraæ yadi 03414 anyonya-ÃvaraïÃt te«Ãæ syÃt tejo vihatis tata÷ 03414 tatra ekam eva d­Óyeta tasya anÃvaraïe sak­t 03415 paÓyet sphuÂa-asphuÂaæ rÆpam eko ad­«Âena vÃraïe 03415 artha-anarthau na yena stas tad-ad­«Âaæ karoti kim 03416 tasmÃt saævid yathÃhetu jÃyamÃna-artha-saæÓrayÃt 03416 pratibhÃsa-bhidÃæ dhatte Óe«Ã÷ kumati-durnayÃ÷ 03417 j¤Ãna-Óabda-pradÅpÃnÃæ pratyak«asya itarasya và 03417 janakatvena pÆrve«Ãæ k«aïikÃnÃæ vinÃÓata÷ 03418 vyakti÷ kuto asatÃæ j¤ÃnÃd anyasya anupakÃriïa÷ 03418 vyaktau vyajyeta sarvo arthas tad-hetor niyamo yadi 03419 na e«Ã api kalpanà j¤Ãne j¤Ãnaæ tv artha-avabhÃsata÷ 03419 taæ vyanakti iti kathyeta tad-abhÃve api tat-k­tam 03420 na ÃkÃrayati ca anyo artho anupakÃrÃt saha-udita÷ 03420 vyakto na ÃkÃrayan j¤Ãnaæ sva-ÃkÃreïa kathaæ bhavet 03421 vajra-upala-Ãdir apy artha÷ sthira÷ so anya-anapek«aïÃt 03421 sak­t sarvasya janayej j¤ÃnÃni jagata÷ samam 03422 kramÃd bhavanti tÃny asya sahakÃry-upakÃrata÷ 03422 Ãhu÷ pratik«aïaæ bhedaæ sa do«o atra api pÆrvavat 03423 saævedanasya tÃdÃtmye na vivÃdo asti kasyacit 03423 tasya artha-rÆpatà siddhà sà api sidhyati saæsm­te÷ 03424 bhedena ananubhÆtes bhinna-vibhakte sva-gocarai÷ 03424 evam etan na khalv evam iti sà syÃn na bhedinÅ 03425 na ca anubhava-mÃtreïa kaÓcid bhedo vivecaka÷ 03425 vivekinÅ na ca aspa«Âa-bhede dhÅr yamala-Ãdi-vat 03426 dvairÆpya-sÃdhanena api prÃya÷ siddhaæ svavedanam 03426 svarÆpabhÆta-ÃbhÃsasya tadà saævedana-Åk«aïÃt 03427 dhiyà atadrÆpayà j¤Ãne niruddhe anubhava÷ kuta÷ 03427 svaæ ca rÆpaæ na sà vetti ity utsanno anubhavo arthina÷ 03428 bahir mukhaæ ca taj-j¤Ãnaæ bhÃty artha-pratibhÃsa-vat 03428 buddheÓ ca grÃhikà buddhir nityam antarmukhÃ-Ãtmani 03429 yo yasya vi«aya-ÃbhÃsas taæ vetti na tad ity api 03429 prÃptà kà saævid anyà asti tÃdrÆpyÃd iti cen matam 03430 prÃptaæ saævedanaæ sarva-sad­ÓÃnÃæ parasparam 03430 buddhi÷ sarÆpà tad-vic cet na idÃnÅæ vit-sarÆpikà 03431 svayaæ so anubhavas tasyà na sa sÃrÆpya-kÃraïa÷ 03431 kriyÃ-karma-vyavasthÃyÃs tal-loke syÃn nibandhanam 03432 svabhÃvabhÆta-tad-rÆpa-saævid Ãropa-viplavÃt 03432 nÅla-Ãder anubhÆta-Ãkhyà na anubhÆte÷ para-Ãtmano÷ 03433 dhiyo nÅla-Ãdi-rÆpatve bÃhyo artha÷ kiæ pramÃïaka÷ 03433 dhiyo anÅla-Ãdi-rÆpatve sa tasya anubhava÷ katham 03434 yadà saævedana-Ãtmatvaæ na sÃrÆpya-nibandhanam 03434 siddhaæ tat svata eva asya kim arthena upanÅyate 03435 sarvÃtmanà hi sÃrÆpye j¤Ãnam aj¤ÃnatÃæ vrajet 03435 sÃmye kenacid aÇgena syÃt sarvaæ sarva-vedanam 03436 yathà nÅla-Ãdi-rÆpatvÃn nÅla-Ãdy-anubhavo mata÷ 03436 tathà anubhava-rÆpatvÃt tasya apy anubhavo bhavet 03437 na anubhÆto anubhava ity artha-vat tad-viniÓcaya÷ 03437 tasmÃd ado«a iti cet na arthe apy asty e«a sarvadà 03438 kasmÃd và anubhave na asti sati sattÃ-nibandhane 03438 api ca idaæ yad ÃbhÃti d­ÓyamÃne sita-Ãdike 03439 puæsÃæ sita-Ãdy-abhivyakti-rÆpaæ saævedanaæ sphuÂam 03439 tat kiæ sita-Ãdy-abhivyakte÷ pararÆpam atha Ãtmana÷ 03440 pararÆpe aprakÃÓÃyÃæ vyaktau vyaktaæ kathaæ sitam 03440 j¤Ãnaæ vyaktir na sà vyaktà ity avyaktam akhilaæ jagat 03441 vyakter vyakty-antara-vyaktÃv api do«a-prasaÇgata÷ 03441 d­«Âyà ca aj¤Ãta-sambandhaæ viÓina«Âi tayà katham 03442 yasmÃd dvayor eka-gatau na dvitÅyasya darÓanam 03442 dvayo÷ saæs­«Âayor d­«Âau syÃd d­«Âam iti niÓcaya÷ 03443 sarÆpaæ darÓanaæ yasya d­Óyate anyena cetasà 03443 d­«Âa-Ãkhyà tatra cet siddhaæ sÃrÆpye asya svavedanam 03444 atha Ãtma-rÆpan no vetti pararÆpasya vit katham 03444 sÃrÆpyÃd vedanÃ-Ãkhyà ca prÃg eva pratipÃdità 03445 d­«Âayor eva sÃrÆpya-graho arthaæ ca na d­«ÂavÃn 03445 prÃk kathaæ darÓanena asya sÃrÆpyaæ so adhyavasyati 03446 sÃrÆpyam api na icched ya÷ tasya na ubhaya-darÓanam 03446 tadà artho j¤Ãnam iti ca j¤Ãte ca iti gatà kathà 03447 atha svarÆpaæ sà tarhi svayam eva prakÃÓate 03447 yat tasyÃm aprakÃÓÃyÃm artha÷ syÃd aprakÃÓita÷ 03448 etena anÃtmavit pak«e sarva-artha-adarÓanena ye 03448 apratyak«Ãæ dhiyaæ prÃhus te api nirvarïita-uttarÃ÷ 03449 ÃÓraya-Ãlambana-abhyÃsa-bhedÃd bhinna-prav­ttaya÷ 03449 sukha-du÷kha-abhilëa-Ãdi-bhedà buddhaya eva tÃ÷ 03450 pratyak«Ãs tad-viviktaæ ca na anyat kiæcid vibhÃvyate 03450 yat taj-j¤Ãnam paro apy enÃæ bhu¤jÅta anyena vid yadi 03451 tajjà tat pratibhÃsà và yadi dhÅr vetti na aparà 03451 ÃlambamÃnasya anyasya apy asty avaÓyam idaæ dvayam 03452 atha na utpadyate tasmÃn na ca tat pratibhÃsinÅ 03452 sà dhÅrn nirvi«ayà prÃptà sÃmÃnyaæ ca tad-agrahe 03453 na g­hyata iti proktaæ na ca tad-vastu kiæcana 03453 tasmÃd artha-avabhÃso asau na anyas tasyà dhiyas tata÷ 03454 siddhe pratyak«a-bhÃva-Ãtmavidau g­hïÃti tat puna÷ 03454 na adhyak«am iti ced e«a kuto bheda÷ samarthayo÷ 03455 ad­«Âa-eka-artha-yoga-Ãde÷ saævido niyamo yadi 03455 sarvathà anyo na g­hïÅyÃt saævid bhedo apy apodita÷ 03456 ye«Ãæ ca yogino anyasya pratyak«eïa sukha-Ãdikam 03456 vidanti tulya-anubhavÃs tadvat te api syur ÃturÃ÷ 03457 vi«aya-indriya-sampÃta-abhÃvÃt te«Ãæ tad-udbhavam 03457 na udeti du÷kham iti cet na vai du÷kha-samudbhava÷ 03458 du÷kha-asaævedanaæ kiæ tu du÷kha-j¤Ãna-samudbhava÷ 03458 na hi du÷kha-Ãdy-asaævedyaæ pŬÃ-anugraha-kÃraïam 03459 bhÃsamÃnaæ svarÆpeïa pŬà du÷khaæ svayaæ yadà 03459 na tad-Ãlambanaæ j¤Ãnaæ na tadà evaæ prayujyate 03460 bhinne j¤Ãnasya sarvasya tena Ãlambana-vedane 03460 artha-sÃrÆpyam Ãlamba Ãtmà vitti÷ svayaæ sphuÂa÷ 03461 api ca adhyak«atà abhÃve dhiya÷ syÃl liÇgato gati÷ 03461 tac ca ak«am artho dhÅ÷ pÆrvo manaskÃro api và bhavet 03462 kÃrya-kÃraïa-sÃmagryÃm asyÃæ sambandhinà aparam 03462 sÃmarthya-adarÓanÃt tatra na indriyaæ vyabhicÃrata÷ 03463 tathà artho dhÅ-manaskÃrau j¤Ãnaæ tau ca na sidhyata÷ 03463 na aprasiddhasya liÇgatvaæ vyaktir arthasya cen matà 03464 liÇgaæ sà eva nanu j¤Ãnaæ vyakto artho anena varïita÷ 03464 vyaktÃv ananubhÆtÃyÃæ tad-vyaktatva-aviniÓcayÃt 03465 atha arthasya eva kaÓcit sa viÓe«o vyaktir i«yate 03465 na anutpÃda-vyayavato viÓe«o arthasya kaÓcana 03466 tad i«Âau và pratij¤Ãnaæ k«aïabhaÇga÷ prasajyate 03466 sa ca j¤Ãto athavà aj¤Ãto bhavej j¤Ãtasya liÇgatà 03467 yadi j¤Ãte aparicchinne j¤Ãto asÃv iti tat kuta÷ 03467 j¤Ãtatvena aparicchinnam api tad gamakaæ katham 03468 ad­«Âa-d­«Âayo anyena dra«Âà d­«Âà na hi kvacit 03468 viÓe«a÷ so anya-d­«ÂÃv apy asti iti syÃt sva-dhÅ-gati÷ 03469 tasmÃd anumitir buddhe÷ sva-dharma-nirapek«iïa÷ 03469 kevalÃn na artha-dharmÃt ka÷ sva-dharma÷ sva-dhiyo para÷ 03470 ya÷ pratyak«o dhiyo hetu÷ tulya-kÃraïa-janmana÷ 03470 tasya bheda÷ kuto buddher vyabhicÃry-anyajaÓ ca sa÷ 03471 rÆpa-ÃdÅn pa¤ca vi«ayÃni indriyÃïy upalambhanam 03471 muktvà na kÃryam aparaæ tasyÃ÷ samupalabhyate 03472 tatra atyak«aæ dvayaæ pa¤casv arthe«v eko api na Åk«yate 03472 rÆpa-darÓanato jÃto yo anyathà vyasta-sambhava÷ 03473 yad evam apratÅtaæ tal liÇgam ity apy alaukikam 03473 vidyamÃne api liÇge tÃæ tena sÃrdham apaÓyata÷ 03474 kathaæ pratÅti-liÇgaæ hi na ad­«Âasya prakÃÓakam 03474 tata eva asya liÇgÃt prÃk prasiddher upavarïane 03475 d­«ÂÃnta-antara-sÃdhyatvaæ tasya api ity anavasthiti÷ 03475 ity arthasya dhiya÷ siddhi÷ na arthÃt tasyÃ÷ kathaæcana 03476 tad-aprasiddhÃv arthasya svayam eva aprasiddhita÷ 03476 pratyak«Ãæ ca dhiyaæ d­«Âvà tasyÃÓ ca i«Âa-abhidhÃ-Ãdikam 03477 para-citta-anumÃnaæ ca na syÃd Ãtmany adarÓanÃt 03477 sambandhasya mano-buddhÃv artha-liÇga-aprasiddhita÷ 03478 prakÃÓità kathaæ và syÃt buddhir buddhy-antareïa va÷ 03478 aprakÃÓa-Ãtmano÷ sà syÃd vyaÇgyavya¤jakatà kuta÷ 03479 vi«ayasya kathaæ vyakti÷ prakÃÓe rÆpa-saækramÃt 03479 sa ca prakÃÓas tad-rÆpa÷ svayam eva prakÃÓate 03480 tathà abhyupagame buddhe÷ buddhau buddhi÷ svavedikà 03480 siddhà anyathà tulya-dharmà vi«ayo api dhiyà saha 03481 iti prakÃÓa-rÆpà na÷ svayaæ dhÅ÷ samprakÃÓate 03481 anyo asyÃæ rÆpa-saækrÃntyà prakÃÓa÷ samprakÃÓate 03482 sÃd­Óye api hi dhÅr anyà prakÃÓyà na tayà matà 03482 svayaæ prakÃÓanÃd arthas tad-rÆpeïa prakÃÓate 03483 yathà pradÅpayor dÅpa-ghaÂayoÓ ca tad-ÃÓraya÷ 03483 vyaÇgyavya¤jakabhÃvena vyavahÃra÷ pratanyate 03484 vi«aya-indriya-mÃtreïa na d­«Âam iti niÓcaya÷ 03484 tasmÃd yato ayaæ tasya api vÃcyam anyasya darÓanam 03485 sm­ter apy Ãtmavit siddhà j¤Ãnasya anyena vedane 03485 dÅrgha-Ãdi-grahaïaæ na syÃd bahu-mÃtra-anavasthite÷ 03486 avasthitÃv akramÃyÃæ sak­d ÃbhÃsanÃn matau 03486 varïa÷ syÃd akramo dÅrgha÷ kramavÃn akramÃæ katham 03487 upakuryÃd asaæÓli«yan varïa-bhÃga÷ parasparam 03487 akrameïa grahÃd anta-krama-vad dhÅÓ ca no bhavet 03488 Ãntyaæ pÆrva-sthitÃd Ærdhvaæ vardhamÃno dhvanir bhavet 03489 sthÃne svayaæ na naÓyet sà paÓcÃd apy aviÓe«ata÷ 03489 do«o ayaæ sak­d utpanna-akrama-varïa-sthitÃv api 03490 sak­d yatna-udbhavÃd vyartha÷ syÃd yatnaÓ ca uttarottara÷ 03490 vyaktÃv apy e«a varïÃnÃæ do«a÷ samanu«ajyate 03491 anekayà tad-grahaïe yà antyà dhÅ÷ sà anubhÆyate 03491 na dÅrgha-grÃhikà sà ca tan na syÃd dÅrgha-dhÅ-sm­ti÷ 03492 p­thak p­thak ca buddhÅnÃæ saævittau tad-dhvani÷ Órute÷ 03492 avicchinna-Ãbhatà na syÃd ghaÂanaæ ca nirÃk­tam 03493 vicchinnaæ Ó­ïvato apy asya yady avicchinna-vibhrama÷ 03493 hrasva-dvayoc cÃraïe api syÃd avicchinna-vibhrama÷ 03494 vicchinne darÓane ca ak«Ãd avicchinna-adhiropaïam 03494 na ak«Ãt sarva-ak«a-buddhÅnÃæ vitathatva-prasaÇgata÷ 03495 sarva-antyo api hi varïa-Ãtmà nime«a-tulita-sthiti÷ 03495 sa ca kramÃd aneka-aïu-sambandhena niti«Âhati 03496 eka-aïv-atyaya-kÃlaÓ ca kÃlo alpÅyÃn k«aïo mata÷ 03496 buddhiÓ ca k«aïikà tasmÃt kramÃd varïÃn prapadyate 03497 iti varïe«u rÆpa-ÃdÃv avicchinna-avabhÃsinÅ 03497 vicchinnà apy anyayà buddhi÷ sarvà syÃd vitatha-arthikà 03498 ghaÂanaæ yac ca bhÃvÃnÃm anyatra indriya-vibhramÃt 03498 bheda-alak«aïa-vibhrÃntaæ smaraïaæ tad-vikalpakam 03499 tasya spa«Âa-avabhÃsitvaæ jalpa-saæsargiïa÷ kuta÷ 03499 na ak«a-grÃhye asti ÓabdÃnÃæ yojanà iti vivecitam 03500 vicchinnaæ paÓyato apy ak«air ghaÂayed yadi kalpanà 03500 arthasya tat saævitteÓ ca satataæ bhÃsamÃnayo÷ 03501 bÃdhake asati san nyÃye vicchinna iti tat kuta÷ 03501 buddhÅnÃæ Óakti-niyamÃd iti cet sa kuto mata÷ 03502 yugapad buddhy-ad­«ÂeÓ cet tad eva idaæ vicÃryate 03502 tÃsÃæ samÃna-jÃtÅye sÃmarthya-niyamo bhavet 03503 tathà hi samyak lak«yante vikalpÃ÷ krama-bhÃvina÷ 03503 etena ya÷ samak«e arthe pratyabhij¤Ãna-kalpanÃm 03504 spa«Âa-avabhÃsÃaæ pratyak«Ãæ kalpayet so api vÃrita÷ 03504 keÓa-golaka-dÅpa-ÃdÃv api spa«Âa-avabhÃsanÃt 03505 pratÅta-bhede apy adhyak«Ã dhÅ÷ kathaæ tÃd­ÓÅ bhavet 03505 tasmÃn na pratyabhij¤ÃnÃd varïa-Ãdy-ekatva-niÓcaya÷ 03506 pÆrva-anubhÆta-smaraïÃt tad-dharma-ÃropaïÃd vinà 03506 sa eva ayam iti j¤Ãnaæ na asti tac ca ak«aje kuta÷ 03507 na ca artha-j¤Ãna-saævittyor yugapat sambhavo yata÷ 03507 lak«yate pratibhÃsau dvau na artha-artha-j¤Ãnayo÷ p­thak 03508 na hy artha-ÃbhÃsi ca j¤Ãnam artho bÃhyaÓ ca kevala÷ 03508 eka-ÃkÃram atigrÃhye bheda-abhÃva-prasaÇgata÷ 03509 sÆpalak«yeïa bhedena yau saævittau na lak«itau 03509 artha-artha-pratyayau paÓcÃt smaryete tau p­thak katham 03510 krameïa anubhava-utpÃde apy artha-artha-manasor ayam 03510 pratibhÃsasya nÃnÃtva-codya-do«o duruddhara÷ 03511 artha-saævedanaæ tÃvat tato artha-ÃbhÃsa-vedanam 03511 na hi saævedanaæ Óuddhaæ bhaved arthasya vedanam 03512 tathà hi nÅla-Ãdy-ÃkÃra eka ekaæ ca vedanam 03512 lak«yate na tu nÅla-Ãbhe vedane vedanaæ param 03513 j¤Ãna-antareïa anubhavo bhavet tatra api ca sm­ti÷ 03513 d­«Âà tad-vedanaæ kena tasya apy anyena ced imÃm 03514 mÃlÃæ j¤Ãna-vidÃæ ko ayaæ janayaty anubandhinÅm 03514 pÆrvà dhÅ÷ sà eva cen na syÃt saæcÃro vi«aya-antare 03515 tÃæ grÃhya-lak«aïa-prÃptÃm ÃsannÃæ janikÃæ dhiyam 03515 ag­hÅtvà uttaraæ j¤Ãnaæ g­hïÅyÃd aparaæ katham 03516 Ãtmani j¤Ãna-janane svabhÃve niyatÃæ ca tÃm 03516 ko nÃma anyo vibadhnÅyÃd bahir-aÇge antaraÇgikÃm 03517 bÃhya÷ saænihito apy artha÷ tÃæ vibandhuæ hi na prabhu÷ 03517 dhiyaæ na anubhavet kaÓcid anyathà arthasya saænidhau 03518 na ca saænihita-arthà asti daÓà kÃcid ato dhiya÷ 03518 utsanna-mÆlà sm­tir apy utsannà ity ujjvalaæ matam 03519 atÅta-Ãdi-vikalpÃnÃæ ye«Ãæ na arthasya saænidhi÷ 03519 saæcÃra-kÃraïa-abhÃvÃd utsÅded artha-cintanam 03520 Ãtmani j¤Ãna-janane Óakti-saæk«ayata÷ Óanai÷ 03520 vi«aya-antara-saæcÃro yadi sà eva artha-dhÅ÷ kuta÷ 03521 Óakti-k«aye pÆrva-dhiya÷ na hi dhÅ÷ prÃg dhiyà vinà 03521 anya-artha-asakti-viguïe j¤Ãne j¤Ãna-udaya-agate÷ 03522 sak­d vijÃtÅya-jÃtÃv apy ekena paÂÅyasà 03522 cittena Ãhita-vaiguïyÃd ÃlayÃn na anya-sambhava÷ 03523 na apek«eta anyathà sÃmyaæ mano-v­tter mano antaram 03523 mano-j¤Ãna-krama-utpattir apy apek«Ã prasÃdhanÅ 03524 ekatvÃn manaso anyasmin saktasya anya-agater yadi 03524 j¤Ãna-antarasya anudayo na kadÃcit sahodayÃt 03525 samav­ttau ca tulyatvÃt sarvadà anya-agatir bhavet 03525 janma ca Ãtma-mano yoga-mÃtrajÃnÃæ sak­d bhavet 03526 ekà eva cet kriyà eka÷ syÃt kiæ dÅpo aneka-darÓana÷ 03526 krameïa api na Óaktaæ syÃt paÓcÃd apy aviÓe«ata÷ 03527 anena deha puru«Ãv uktau saæskÃrato yadi 03527 niyama÷ sa kuta÷ paÓcÃd buddheÓ ced astu sammatam 03528 na grÃhyatà anyà jananÃj jananaæ grÃhya-lak«aïam 03528 agrÃhyaæ na hi tejo asti na ca sauk«mya-Ãdy-anaæÓake 03529 grÃhyatÃ-Óakti-hÃni÷ syÃn na anyasya janana-Ãtmana÷ 03529 grÃhyatÃyà na khalv anyaj jananaæ grÃhya-lak«aïe 03530 sÃk«Ãn na hy anyathà buddhe rÆpa-Ãdir upakÃraka÷ 03530 grÃhyatÃ-lak«aïÃd anyas tadbhÃva-niyamo asya ka÷ 03531 buddher api tad asti iti sà api tattve vyavasthità 03531 grÃhya-upÃdÃna-saævittÅ cetaso grÃhya-lak«aïam 03532 rÆpa-ÃdeÓ cetasaÓ ca evam aviÓuddha-dhiyaæ prati 03532 grÃhya-lak«aïa-cintà iyam acintyà yoginÃæ gati÷ 03533 tatra sÆk«ma-Ãdi-bhÃvena grÃhyam agrÃhyatÃæ vrajet 03533 rÆpa-Ãdi-buddhe÷ kiæ jÃtaæ paÓcÃd yat prÃÇ na vidyate 03534 sati sva-dhÅ-grahe tasmÃt sà eva anantara-hetutà 03534 cetaso grÃhyatà sà eva tato na artha-antarà gati÷ 03535 nÃnÃ-eka-Óakty-abhÃve api bhÃvo nÃnÃ-eka-kÃryak­t 03535 prak­tyà eva iti gaditaæ nÃnÃ-ekasmÃn na ced bhavet 03536 na kiæcid ekam ekasmÃt sÃmagryÃ÷ sarva-sambhava÷ 03536 ekaæ syÃd api sÃmagrayor ity uktaæ tad anekak­t 03537 arthaæ pÆrvaæ ca vij¤Ãnaæ g­hïÅyÃd yadi dhÅ÷ parà 03537 pÆrva-apara-artha-bhÃsitvÃc cintÃ-ÃdÃv eka-cetasi 03538 abhilÃpa-dvayaæ nityaæ syÃd d­«Âa-kramam akramam 03538 dvir dvir ekaæ ca bhÃseta bhÃsanÃd Ãtma-tad-vido÷ 03539 vi«aya-antara-saæcÃre yady antyaæ na anubhÆyate 03539 para-anubhÆtivat sarvÃn anubhÆti÷ prasajyate 03540 Ãtma-anubhÆtaæ pratyak«aæ na anubhÆtaæ parair yadi 03540 Ãtma-anubhÆti÷ sà siddhà k­to yena evam ucyate 03541 vyakti-hetv-aprasiddhi÷ syÃn na vyakter vyaktam icchata÷ 03541 vyakty-asiddhÃv api vyaktaæ yadi vyaktam idaæ jagat 04001 parasya pratipÃdyatvÃd ad­«Âo api svayaæ parai÷ 04001 d­«Âa÷ sÃdhanam ity eke tat-k«epÃya Ãtma-d­g-vaca÷ 04002 anumÃ-vi«aye na i«Âaæ parÅk«ita-parigrahÃt 04002 vÃca÷ prÃmÃïyam asmin hi na anumÃnaæ pravartate 04003 bÃdhanÃya Ãgamasya ukte÷ sÃdhanasya paraæ prati 04003 so apramÃïaæ tadà asiddhaæ tat-siddham akhilaæ tata÷ 04004 tad-Ãgamavata÷ siddhaæ yadi kasya ka Ãgama÷ 04004 bÃdhyamÃna÷ pramÃïena sa siddha÷ katham Ãgama÷ 04005 tad-viruddha-abhyupagamas tena eva ca kathaæ bhavet 04005 tad-anya-upagame tasya tyÃga-aÇgasya apramÃïatà 04006 tat kasmÃt sÃdhanaæ na uktaæ sva-pratÅtir yad udbhavà 04006 yuktyà yayà Ãgamo grÃhyo grÃhikà asya api sà na kim 04007 prÃk­tasya sata÷ prÃg yai÷ pratipatty-ak«a-sambhavau 04007 sÃdhanai÷ sÃdhanÃny artha-Óakti-j¤Ãne asya tÃny alam 04008 vicchinna-anugamà ye ca sÃmÃnyena apy agocarÃ÷ 04008 sÃdhya-sÃdhana-cintà asti na te«v arthe«u kÃcana 04009 puæsÃm abhiprÃya-vaÓÃt tattva-atattva-vyavasthitau 04009 luptau hetu-tad-ÃbhÃsau tasya vastv-asamÃÓrayÃt 04010 sann artho j¤Ãna-sÃpek«o na asan j¤Ãnena sÃdhaka÷ 04010 sato api vastv-asaæÓli«Âà asaægatyà sad­ÓÅ gati÷ 04011 liÇgaæ svabhÃva÷ kÃryaæ và d­Óya-adarÓanam eva và 04011 sambaddhaæ vastuta÷ siddhaæ tad asiddhaæ kim Ãtmana÷ 04012 pareïa apy anyato gantum ayuktaæ para-kalpitai÷ 04012 prasaÇgo dvaya-sambandhÃd eka-abhÃve anya-hÃnaye 04013 tad-artha-grahaïaæ Óabda-kalpanÃ-Ãropita-ÃtmanÃm 04013 aliÇgatva-prasiddhy-artham arthÃd artha-prasiddhita÷ 04014 kalpanÃ-Ãgamayo÷ kartur icchÃ-mÃtra-anurodhata÷ 04014 vastunaÓ ca anyathà abhÃvÃt kalpità vyabhicÃriïa÷ 04015 arthÃd artha-gate÷ Óakti÷ pak«a-hetv-abhidhÃnayo÷ 04015 na arthe tena tayorn na asti svata÷ sÃdhana-saæsthiti÷ 04016 tat pak«a-vacanaæ vaktur abhiprÃya-nivedane 04016 pramÃïaæ saæÓaya-utpatte÷ tata÷ sÃk«Ãn na sÃdhanam 04017 sÃdhyasya eva abhidhÃnena pÃraæparyeïa na apy alam 04017 Óaktasya sÆcakaæ hetu-vaco aÓaktam api svayam 04018 hetv-artha-vi«ayatvena tad-aÓakta-uktir Årità 04018 Óaktis tasya api ced hetu-vacanasya pravartanÃt 04019 tat-saæÓayena jij¤Ãsor bhavet prakaraïa-ÃÓraya÷ 04019 vipak«a-upagame apy etat tulyam ity anavasthiti÷ 04020 antaraÇgaæ tu sÃmarthyaæ tri«u rÆpe«u saæsthitam 04020 tatra sm­ti-samÃdhÃnaæ tad-vacasya iva saæsthitam 04021 akhyÃpite hi vi«aye hetu-v­tter asambhavÃt 04021 vi«aya-khyÃpanÃd eva siddhau cet tasya Óaktatà 04022 vyÃpti-pÆrve vinà apy asmÃt k­taka÷ Óabda Åd­Óa÷ 04022 sarve anityà iti prokte apy arthÃt tan nÃÓa-dhÅr bhavet 04023 anuktÃv api pak«asya siddher apratibandhata÷ 04023 tri«v anyatam arÆpasya eva anuktir nyÆnatà udità 04024 sÃdhya-uktiæ và pratij¤Ãæ sa vadan do«air na yujyate 04024 sÃdhana-adhik­ter eva hetvÃbhÃsa-prasaÇgata÷ 04025 aviÓe«a-uktir apy eka-jÃtÅye saæÓaya-avahà 04025 anyathà sarva-sÃdhya-ukte÷ pratij¤Ãtvaæ prasajyate 04026 siddha-ukte÷ sÃdhanatvÃc cet parasya api na du«yate 04026 idÃnÅæ sÃdhya-nirdeÓa÷ sÃdhana-avayava÷ katham 04027 sÃbhÃsa-ukty-Ãdy-upak«epa-parihÃra-vi¬ambanà 04027 asambaddhà tathà hy e«a na nyÃya iti sÆcitam 04028 gamya-arthatve api sÃdhya-ukter asammohÃya lak«aïam 04028 tac catur-lak«aïaæ rÆpa-nipÃta-i«Âa-svayam-padai÷ 04029 asiddha-asÃdhana-artha-ukta-vÃdy-abhyupagama-graha÷ 04029 anukto api icchayà vyÃpta÷ sÃdhya Ãtma-artha-van mata÷ 04030 sarva-anya-i«Âa-niv­ttÃv apy ÃÓaÇkÃ-sthÃna-vÃraïam 04030 v­ttau svayaæ Órute÷ prÃha k­tà ca e«Ã tad-arthikà 04031 viÓe«as tad-vyapek«Ãta÷ kathito dharma-dharmiïo÷ 04031 anuktÃv api vächÃyà bhavet prakaraïÃd gati÷ 04032 ananvayo api d­«ÂÃnte do«as tasya yathodita÷ 04032 Ãtmà paraÓ cet so asiddha iti tatra i«Âa-ghÃtak­t 04033 sÃdhanaæ yad vivÃde na nyastaæ tac cen na sÃdhyate 04033 kiæ sÃdhyam anyathà ani«Âaæ bhaved vaiphalyam eva và 04034 sadvitÅya-prayoge«u niranvaya-viruddhate 04034 etena kathite sÃdhyaæ sÃmÃnyena atha sammatam 04035 tad eva artha-antara-abhÃvÃd deha-anÃptau na sidhyate 04035 vÃcyaæ ÓÆnyaæ pralapatÃæ tad etaj jìya-cintitam 04036 tulyaæ nÃÓe api cec Óabda-ghaÂa-bhedena kalpane 04036 na siddhena vinÃÓena tadvata÷ sÃdhanÃd dhvane÷ 04037 tathà artha-antara-bhÃve syÃt tadvÃn kumbho apy anityatà 04037 viÓi«Âà dhvaninà anveti no cen na ayoga-vÃraïÃt 04038 dvividho hi vyavacchedo viyoga-apara-yogayo÷ 04038 vyavacchedÃd ayoge tu na anyena ananvaya-Ãgama÷ 04039 sÃmÃnyam eva tat sÃdhyaæ na ca siddha-prasÃdhanam 04039 viÓi«Âaæ dharmiïà tac ca na niranvaya-do«avat 04040 etena dharmi-dharmÃbhyÃæ viÓi«Âau dharma-dharmiïau 04040 pratyÃkhyÃtau nirÃkurvan dharmiïy evam asÃdhanÃt 04041 samudÃya-apavÃdo hi na dharmiïi virudhyate 04041 sÃdhyaæ yatas tathà na i«Âaæ sÃdhyo dharmo atra kevala÷ 04042 ekasya dharmiïa÷ ÓÃstre nÃnÃ-dharma-sthitÃv api 04042 sÃdhya÷ syÃd Ãtmanà eva i«Âa ity upÃttà svayaæ-Óruti÷ 04043 ÓÃstra-abhyupagamÃd eva sarva-ÃdÃnÃt prabÃdhane 04043 tatra ekasya api do«a÷ syÃd yadi hetu-pratij¤ayo÷ 04044 Óabda-nÃÓe prasÃdhye syÃd gandhe bhÆ-guïatÃ-k«ate÷ 04044 hetur viruddho aprak­ter no ced anyatra sà samà 04045 atha atra dharmÅ prak­tas tatra ÓÃstra-artha-bÃdhanam 04045 atha vÃdi-i«ÂatÃæ brÆyÃd dharmi-dharma-Ãdi-sÃdhanai÷ 04046 kaiÓcit prakaraïair icchà bhavet sà gamyate ca tai÷ 04046 balÃt tava icchà iyam iti vyaktam ÅÓvara-ce«Âitam 04047 vadan na kÃrya-liÇgÃæ tÃæ vyabhicÃreïa bÃdhyate 04047 anÃntarÅyake ca arthe bÃdhite anyasya kà k«ati÷ 04048 uktaæ ca na Ãgama-apek«am anumÃnaæ sva-gocare 04048 siddhaæ tena susiddhaæ tan na tadà ÓÃstram Åk«yate 04049 vÃda-tyÃgas tadà syÃc cen na tadà anabhyupÃyata÷ 04049 upÃyo hy abhyupÃye ayam anaÇgaæ sa tadà api san 04050 tathà viÓuddhe vi«aya-dvaye ÓÃstra-parigraham 04050 cikÅr«o÷ sa hi kÃla÷ syÃt tadà ÓÃstreïa bÃdhanam 04051 tad-virodhena cintÃyÃs tat siddha-arthe«v ayogata÷ 04051 t­tÅya-sthÃna-saækrÃntau nyÃya÷ ÓÃstra-parigraha÷ 04052 tatra api sÃdhya-dharmasya sambaddhasya eva bÃdhanam 04052 parihÃryaæ na ca anye«Ãm anavasthÃ-prasaÇgata÷ 04053 kena iyaæ sarva-cintÃsu ÓÃstraæ grÃhyam iti sthiti÷ 04053 k­tà idÃnÅm asiddhÃntair grÃhyo dhÆmena na anala÷ 04054 riktasya jantoj jÃtasya guïa-do«am apaÓyata÷ 04054 vilabdhà bata kena amÅ siddhÃnta-vi«am agrahÃ÷ 04055 yadi sÃdhana ekatra sarvaæ ÓÃstraæ nidarÓane 04055 darÓayet sÃdhanaæ syÃd ity e«Ã lokottarà sthiti÷ 04056 asambaddhasya dharmasya kim asiddhau na sidhyati 04056 hetus tat-sÃdhanÃya ukta÷ kiæ du«Âas tatra sidhyati 04057 dharmÃn anupanÅya eva d­«ÂÃnte dharmiïo akhilÃn 04057 vÃg-dhÆma-Ãder jano anveti caitanya-dahana-Ãdikam 04058 svabhÃvaæ kÃraïaæ và artho avyabhicÃreïa sÃdhayan 04058 kasyacid vÃda-bÃdhÃyÃæ svabhÃvÃn na nivartate 04059 prapadyamÃnaÓ ca anyas taæ nÃntarÅyakam Åpsitai÷ 04059 sÃdhya-arthair hetunà tena katham apratipÃdita÷ 04060 ukto anukto api ced hetur virodho vÃdino atra kim 04060 na hi tasya ukti-do«eïa sa jÃta÷ ÓÃstra-bÃdhanam 04061 bÃdhakasya abhidhÃnÃc ced do«o yadi vaden na sa÷ 04061 kiæ na bÃdheta so akurvan na yuktaæ kena du«yati 04062 anye«u hetvÃbhÃse«u sva-i«Âasya eva aprasÃdhanÃt 04062 du«yed vyartha-abhidhÃnena na atra tasya prasÃdhanÃt 04063 yadi kiæcit kvacic ÓÃstre na yuktaæ prati«idhyate 04063 bruvÃïo yuktam apy anyad iti rÃjakula-sthiti÷ 04064 sarvÃn arthÃn samÅk­tya vaktuæ Óakyaæ na sÃdhanam 04064 sarvatra tena utsanne ayaæ sÃdhya-sÃdhana-saæsthiti÷ 04065 viruddhayor eka-dharmiïy ayogÃd astu bÃdhanam 04065 viruddha-ekÃntikena atra tadvad asti virodhità 04066 abÃdhyabÃdhakatve api tayo÷ ÓÃstra-artha-viplavÃt 04066 asambandhe api bÃdhà cet syÃt sarvaæ sarva-bÃdhakam 04067 sambandhas tena tatra eva bÃdhanÃd asti ced asat 04067 heto÷ sarvasya cintyatvÃt sva-sÃdhye guïa-do«ayo÷ 04068 nÃntarÅyakatÃ-sÃdhye sambandha÷ sà iha na Åk«yate 04068 kevalaæ ÓÃstra-pŬà iha do«a÷ sà anyak­te samà 04069 ÓÃstra-abhyupagamÃt sÃdhya÷ ÓÃstra-d­«Âo khilo yadi 04069 pratij¤Ã asiddha-d­«ÂÃnta-hetu-vÃda÷ prasajyate 04070 uktayo÷ sÃdhanatvena no ced Åpsita-vÃdata÷ 04070 nyÃya-prÃptaæ na sÃdhyatvaæ vacanÃd vinivartate 04071 anÅpsitam asÃdhyaæ ced vÃdinà anyo apy anÅpsita÷ 04071 dharmo asÃdhyas tadà asÃdhyaæ bÃdhamÃnaæ virodhi kim 04072 pak«a-lak«aïa-bÃhya-artha÷ svayaæ Óabdo apy anarthaka÷ 04072 ÓÃstre«v icchÃ-prav­tty-artho yadi ÓaÇkà kuto anviyam 04073 so ani«iddha÷ pramÃïena g­hïan kena nivÃryate 04073 ni«iddhaÓ cet pramÃïena vÃcà kena pravartyate 04074 pÆrvam apy e«a siddhÃntaæ sva-icchayà eva g­hÅtavÃn 04074 kathaæcid anyaæ sa punar grahÅtuæ labhate na kim 04075 d­«Âer vipratipattÅnÃm atra akar«Åt svayaæ Órutim 04075 i«Âa-ak«atim asÃdhyatvam anavasthÃæ ca darÓayan 04076 samaya-Ãhita-bhedasya parihÃreïa dharmiïa÷ 04076 prasiddhasya g­hÅty-arthaæ jagÃda anya÷ svayaæ-Órutim 04077 vicÃra-prastuter eva prasiddha÷ siddha ÃÓraya÷ 04077 sva-icchÃ-kalpita-bhede«u padÃrthe«v avivÃdata÷ 04078 asÃdhyatÃm atha prÃha siddha-ÃdeÓena dharmiïa÷ 04078 svarÆpeïa eva nirdeÓya iti anena eva tad gatam 04079 siddha-sÃdhana-rÆpeïa nirdeÓasya hi sambhave 04079 sÃdhyatvena eva nirdeÓya iti idaæ phala-vad bhavet 04080 anumÃnasya sÃmÃnya-vi«ayavaæ ca varïitam 04080 iha evaæ na hy anukte api kiæcit pak«e virudhyate 04081 kuryÃc ced dharmiïaæ sÃdhyaæ tata÷ kiæ tan na Óakyate 04081 kasmÃd hetv-anvaya-abhÃvÃn na ca do«as tayor ayam 04082 uttara-avayava-apek«o na do«a÷ pak«a i«yate 04082 tathà hetv-Ãdi-do«o api pak«a-do«a÷ prasajyate 04083 sarvai÷ pak«asya bÃdhÃtas tasmÃt tan-mÃtra-liÇgina÷ 04083 pak«a-do«Ã matà na anye pratyak«a-Ãdi-virodha-vat 04084 hetv-Ãdi-lak«aïair bÃdhyaæ muktvà pak«asya lak«aïam 04084 ucyate parihÃra-artham avyÃpti-vyatirekayo÷ 04085 svayaæ nipÃta-rÆpa-Ãkhyà vyatirekasya bÃdhikÃ÷ 04085 saha anirÃk­tena i«Âa-Órutir avyÃpti-bÃdhanÅ 04086 sÃdhya-abhyupagama÷ pak«a-lak«aïaæ te«v apak«atà 04086 nirÃk­te bÃdhanata÷ Óe«e alak«aïa-v­ttita÷ 04087 svayam i«Âa-abhidhÃnena gata-arthe apy avadhÃraïe 04087 k­tya-antena abhisambandhÃd uktaæ kÃla-antara-cchide 04088 iha anaÇgam i«ern ni«Âhà tena Åpsita-pade puna÷ 04088 aÇgam eva tathà asiddha-hetv-Ãdi prati«idhyate 04089 avÃcakatvÃc ca ayuktaæ tena i«Âaæ svayam Ãtmanà 04089 anapek«ya akhilaæ ÓÃstraæ tad abhÅ«Âasya sÃdhyatà 04090 tena anabhÅ«Âa-saæs­«Âasya i«Âasya api hi bÃdhane 04090 yathà sÃdhyam abÃdhÃta÷ pak«a-hetÆ na du«yata÷ 04091 ani«iddha÷ pramÃïÃbhyÃæ sa ca upagama i«yate 04091 sandigdhe hetu-vacanÃd vyasto hetor anÃÓraya÷ 04092 anumÃnasya bhedena sà bÃdhà uktà caturvidhà 04092 tatra abhyupÃya÷ kÃrya-aÇgaæ svabhÃva-aÇgaæ jagat sthiti÷ 04093 Ãtma-aparodha-abhimato bhÆta-niÓcaya-yukta-vÃk 04093 Ãpta÷ sva-vacanaæ ÓÃstraæ ca evam uktaæ samatvata÷ 04094 yathà Ãtmano apramÃïatve vacanaæ na pravartate 04094 ÓÃstra-d­«Âe tathà na arthe vicÃras tad anÃÓraye 04095 tat prastÃva-ÃÓrayatve hi ÓÃstraæ bÃdhakam ity amum 04095 vaktum arthaæ sva-vÃcà asya sahokti÷ sÃmya-d­«Âaye 04096 udÃharaïam apy atra sad­Óaæ tena varïitam 04096 pramÃïÃnÃm abhÃve hi ÓÃstra-vÃcor ayogata÷ 04097 sva-vÃg-virodhe vispa«Âam udÃharaïam Ãgame 04097 diÇmÃtra-darÓanaæ tatra pretya-dharmo sukha-prada÷ 04098 ÓÃstriïo apy atadÃlambe viruddha-uktau tu vastuni 04098 na bÃdhà pratibandha÷ syÃt tulya-kak«yatayà dvayo÷ 04099 yathà sva-vÃci tac ca asyà tadà sva-vacana-Ãtmakam 04099 tayo÷ pramÃïaæ yasya asti tat syÃd anyasya bÃdhakam 04100 pratij¤Ãm anumÃnaæ và pratij¤Ã-apeta-yuktikà 04100 tulya-kak«yà yathÃrthaæ và bÃdheta katham anyathà 04101 prÃmÃïyam ÃgamÃnÃæ ca prÃg eva vinivÃritam 04101 abhyupÃya-vicÃre«u tasmÃd do«o ayam i«yate 04102 tasmÃd vi«aya-bhedasya darÓanÃya p­thak k­ta÷ 04102 anumÃna-abahirbhÆto apy abhyupÃya÷ prabÃdhanÃt 04103 anyathà atiprasaÇga÷ syÃd vyarthatà và p­thak k­te÷ 04103 bhedo vÃÇ-mÃtra-vacane pratibandha÷ sva-vÃcy api 04104 tena abhyupagamÃc ÓÃstraæ pramÃïam sarva-vastu«u 04104 bÃdhakaæ yadi na icchet sa bÃdhakaæ kiæ punar bhavet 04105 sva-vÃg-virodho abheda÷ syÃt sva-vÃk-ÓÃstra-virodhayo÷ 04105 puru«a-icchà k­tà ca asya paripÆrïà pramÃïatà 04106 tasmÃt prasiddhe«v arthe«u ÓÃstra-tyÃge api na k«ati÷ 04106 parok«e«v Ãgama-ani«Âau na cintà eva pravartate 04107 virodha-udbhÃvana-prÃyà parÅk«Ã apy atra tad-yathà 04107 adharma-mÆlaæ rÃga-Ãdi snÃnaæ ca adharma-Óodhanam 04108 ÓÃstraæ yat siddhayà yuktyà sva-vÃcà ca na bÃdhyate 04108 d­«Âe ad­«Âe api tad grÃhyam iti cintà pravartate 04109 arthe«v aprati«iddhatvÃt puru«a-icchÃ-anurodhina÷ 04109 i«Âa-Óabda-abhidheyatvasya Ãpto atra ak«ata-vÃg jana÷ 04110 ukta÷ prasiddha-Óabdena dharmas tad vyavahÃraja÷ 04110 pratyak«a-Ãdim iti mÃna-Óruty-Ãropeïa sÆcita÷ 04111 tad-ÃÓraya-bhuvÃm icchÃ-vartitvÃd ani«edhinÃm 04111 k­tÃnÃm ak­tÃnÃæ và yogyaæ viÓvaæ svabhÃvata÷ 04112 artha-mÃtra-anurodhinyà bhÃvinyà bhÆtayà api và 04112 bÃdhyate pratirundhÃna÷ Óabda-yogyatayà tayà 04113 tad-yogyatÃ-balÃd eva vastuto ghaÂito dhvani÷ 04113 sarvo asyÃm apratÅte api tasmiæs tat-siddhatà tata÷ 04114 asÃdhÃraïatà na syÃt bÃdhÃ-hetor iha anyathà 04114 tan ni«edho anumÃnÃt syÃc Óabda-arthe anak«a-v­ttita÷ 04115 asÃdhÃraïatà tatra hetÆnÃæ yatra na anvayi 04115 sattvam ity abhyudÃhÃro hetor evaæ phalo mata÷ 04116 saæketa-saæÓrayÃ÷ ÓabdÃ÷ sa ca icchÃ-mÃtra-saæÓraya÷ 04116 na asiddhi÷ Óabda-siddhÃnÃm iti Óabda-prasiddha-vÃk 04117 anumÃna-prasÃdhye«u viruddhÃvyabhicÃriïa÷ 04117 abhÃvaæ darÓayaty evaæ pratÅter anumà tv ata÷ 04118 athavà bruvato lokasya anumà abhÃva ucyate 04118 kiæ tena bhinna-vi«ayà pratÅtir anumÃnata÷ 04119 tena anumÃnÃd vastÆnÃæ sad-asattÃ-anurodhina÷ 04119 bhinnasya atad-vaÓÃd v­ttis tad icchÃjà iti sÆcitam 04120 candratÃæ ÓaÓino anicchan kÃæ pratÅtiæ sa vächati 04120 iti taæ praty ad­«ÂÃntaæ tad-asÃdhÃraïaæ matam 04121 na udÃharaïam eva idam adhik­tya idam ucyate 04121 lak«aïatvÃt tathà av­k«o dhÃtrÅ ity uktau ca bÃdhanÃt 04122 atra api loke d­«ÂatvÃt karpÆra-rajata-Ãdi«u 04122 samayÃd vartamÃnasya kà asÃdhÃraïatà abhidhà 04123 yadi tasya kvacit sidhyet siddhaæ vastu-balena tat 04123 pratÅti-siddha-upagame aÓaÓiny apy anivÃraïam 04124 tasya vastuni siddhasya ÓaÓiny apy anivÃraïam 04124 tad-vastv-abhÃve ÓaÓini vÃraïe api na du«yati 04125 tasmÃd avastu-niyata-saæketa-dhvani-bhÃvinÃm 04125 yogyÃ÷ padÃrthà dharmÃïÃm icchÃyà anirodhanÃt 04126 tÃæ yogyatÃæ nirundhÃnaæ saæketa-aprati«edhajà 04126 pratihanti pratÅta-Ãkhyà yogyatà vi«ayà anumà 04127 ÓabdÃnÃm artha-niyama÷ saæketa-anuvidhÃyinÃm 04127 na ity anena uktam atra e«Ãæ prati«edho virudhyate 04128 naimittikyÃ÷ Óruter artham arthaæ và pÃramÃrthikam 04128 ÓabdÃnÃæ pratirundhÃno na bÃdhyas tena varïita÷ 04129 tasmÃd vi«aya-bhedasya darÓanÃya p­thakk­tà 04129 anumÃna-abahirbhÆtà pratÅtir api pÆrvavat 04130 siddhayo÷ p­thag-ÃkhyÃne darÓayaæÓ ca prayojanam 04130 ete sahetuke prÃha na anumÃ-adhyak«a-bÃdhane 04131 tatra apy adhyak«a-bÃdhÃyÃæ nÃnÃ-rÆpatayà dhvanau 04131 prasiddhasya Órutau rÆpaæ yad eva pratibhÃsate 04132 advayaæ Óabala-ÃbhÃsasya ad­«Âer buddhi-janmana÷ 04132 tad-artha-artha-uktir asya eva k«epe adhyak«eïa bÃdhanam 04133 tad eva rÆpaæ tatra artha÷ Óe«aæ vyÃv­tti-lak«aïam 04133 avastu-rÆpaæ sÃmÃnyam atas tan na ak«a-gocara÷ 04134 tena sÃmÃnya-dharmÃïÃæ apratyak«atva-siddhita÷ 04134 pratik«epe apy abÃdhà iti ÓrÃvaïa-uktyà prakÃÓitam 04135 sarvathà avÃcya-rÆpatvÃt siddhyà tasya samÃÓrayÃt 04135 bÃdhanÃt tad-balena ukta÷ Óravaïena ak«a-gocara÷ 04136 sarvatra vÃdino dharmo ya÷ sva-sÃdhyatayà Åpsita÷ 04136 tad dharmavati bÃdhà syÃn na anya-dharmeïa dharmiïi 04137 anyathà asya uparodha÷ ko bÃdhite anyatra dharmiïi 04137 gata-arthe lak«aïe na asmin sva-dharmi-vacanaæ puna÷ 04138 bÃdhÃyÃæ dharmiïo api syÃt bÃdhà ity asya prasiddhaye 04138 ÃÓrayasya virodhena tad-ÃÓrita-virodhanÃt 04139 anyathà evaævidho dharma÷ sÃdhya ity abhidhÃnata÷ 04139 tad bÃdhÃm eva manyeta sva-dharmi-vacanaæ tata÷ 04140 nanv etad apy artha-siddhaæ satyaæ kecit tu dharmiïa÷ 04140 kevalasya uparodhe api do«avat tÃm upÃgatÃ÷ 04141 yathà parair anutpÃdyà pÆrva-rÆpan na kha-Ãdikam 04141 sak­c Óabda-Ãdy-ahetutvÃd ity ukte prÃha dÆ«aka÷ 04142 tadvad vastu-svabhÃvo asan dharmÅ vyoma-Ãdir ity api 04142 na evam i«Âasya sÃdhyasya bÃdhà kvacana vidyate 04143 dvayasya api hi sÃdhyatve sÃdhya-dharma-uparodhi yat 04143 bÃdhanaæ dharmiïas tatra bÃdhà ity etena varïitam 04144 tathà eva dharmiïo apy atra sÃdhyatvÃt kevalasya na 04144 yady evam atra bÃdhà syÃt na anya-anutpÃdya-Óaktika÷ 04145 sak­c Óabda-Ãdy-ahetutvÃt sukha-Ãdir iti pÆrvavat 04145 virodhità bhavet atra hetur aikÃntiko yadi 04146 krama-kriyà anityatayor avirodhÃd vipak«ata÷ 04146 vyÃv­tte÷ saæÓayÃd e«a Óe«avad bheda i«yate 04147 svayam i«Âo yato dharma÷ sÃdhyas tasmÃt tad-ÃÓraya÷ 04147 bÃdhyo na kevalo na anya-saæÓrayo và iti sÆcitam 04148 svayaæ Órutyà anya-dharmÃïÃæ bÃdhà abÃdhà iti kathyate 04148 tathà sva-dharmiïà anyasya dharmiïo api iti kathyate 04149 sarva-sÃdhana-do«eïa pak«a eva uparudhyate 04149 tathà api pak«a-do«atvaæ pratij¤Ã-mÃtra-saæj¤ina÷ 04150 uttara-avayava-apek«o yo do«a÷ so anubadhyate 04150 tena ity uktam ato apak«a-do«o asiddha-ÃÓraya-Ãdikam 04151 dharmi-dharma-viÓe«ÃïÃæ svarÆpasya ca dharmiïa÷ 04151 bÃdhÃ-sÃdhya-aÇga-bhÆtÃnÃm anena eva upadarÓità 04152 tatra udÃh­ti-diÇmÃtram ucyate arthasya d­«Âaye 04152 dravya-lak«aïa-yukto anya÷ saæyoge artho asti d­«Âi-bhÃk 04153 ad­Óyasya aviÓi«Âasya pratij¤Ã ni«prayojanà 04153 i«Âo hy avayavÅ kÃryaæ d­«Âyà ad­Óye«v asambhavÅ 04154 aviÓi«Âasya ca anyasya sÃdhane siddha-sÃdhanam 04154 gurutva-adhogatÅ syÃtÃæ yady asau syÃt tulÃ-nati÷ 04155 tan nirguïa-kriyas tasmÃt samavÃyi na kÃraïam 04155 tata eva na d­Óyo asÃv ad­«Âe÷ kÃrya-rÆpayo÷ 04156 tad-bÃdhÃ-anya-viÓe«asya nÃntarÅyaka-bhÃvina÷ 04156 à sÆk«mÃd dravyam ÃlÃyÃs tulyatvÃd aæÓu-pÃta-vat 04157 dravya-antara-gurutvasya gatirn na ity aparo abravÅt 04157 tasya krameïa saæyukte pÃæÓu-rÃÓau sak­d yute 04158 bheda÷ syÃd gaurave tasmÃt p­thak saha ca tolite 04158 krameïa mëaka-ÃdÅnÃæ saækhyÃ-sÃmyaæ na yujyate 04159 sar«apÃd à mahÃ-rÃÓer uttarottara-v­ddhimat 04159 gurutvaæ kÃryam ÃlÃya yadi na eva upalak«yate 04160 à sar«apÃd gurutvaæ tad durlak«itam analpakam 04160 taulyaæ tat-kÃraïaæ kÃrya-gaurava-anupalak«aïÃt 04161 nanv ad­«Âo aæÓu-vat so artho na ca tat-kÃryam Åk«yate 04161 gurutva-agati-vat sarva-tad-guïa-anupalak«aïÃt 04162 mëaka-Ãder anÃdhikyam anati÷ sà upalak«aïam 04162 yathÃsvam ak«eïa ad­«Âe rÆpa-ÃdÃv adhika-adhike 04163 abhyupÃya÷ sva-vÃg-Ãdi-bÃdhÃyÃ÷ sambhavena tu 04163 udÃharaïam apy anyad diÓà gamyam yathoktayà 04164 tri-kÃla-vi«ayatvÃt tu k­tyÃnÃm atathÃtmakam 04164 tathà param pratinyastam sÃdhyaæ na i«Âaæ tadà api tat 04165 pratyÃyana-adhikÃre tu sarva-asiddha-avarodhinÅ 04165 tasmÃt sÃdhya-Órutirn na i«Âaæ viÓe«am avalambate 04166 tena aprasiddha-d­«ÂÃnta-hetu-udÃharaïaæ k­tam 04166 anyathà ÓaÓa-Ó­Çga-Ãdau sarva-asiddhe api sÃdhyatà 04167 sarvasya ca aprasiddhatvÃt kathaæcit tena na k«ama÷ 04167 karma-Ãdi-bheda-upak«epa-parihÃra-avivecane 04168 prÃg-asiddha-svabhÃvatvÃt sÃdhya-avayava ity asat 04168 tulya-siddhÃntatà te hi yena upagama-lak«aïÃ÷ 04169 samudÃyasya sÃdhyatve apy anyonyasya viÓe«aïam 04169 sÃdhyaæ dvayaæ tadà asiddhaæ hetu-d­«ÂÃnta-lak«aïam 04170 asambhavÃt sÃdhya-Óabdo dharmi-v­ttir yadi i«yate 04170 ÓÃstreïa alaæ yathÃyogaæ loka eva pravartatÃm 04171 sÃdhana-ÃkhyÃna-sÃmarthyÃt tad-arthe sÃdhyatà gatà 04171 hetv-Ãdi-lak«aïair vyÃpter anÃÓaÇkyaæ ca sÃdhanam 04172 pÆrva-avadhÃraïe tena pratij¤Ã-lak«aïa-abhidhà 04172 vyarthà vyÃpti-phalà sà ukti÷ sÃmarthyÃd gamyate tata÷ 04173 viruddhatà i«Âa-asambandho anupakÃra-sahÃsthitÅ 04173 evaæ sarva-aÇga-do«ÃïÃæ pratij¤Ã-do«atà bhavet 04174 pak«a-do«a÷ para-apek«o na iti ca pratipÃditam 04174 i«Âa-asambhavy-asiddhaÓ ca sa eva syÃt nirÃk­ta÷ 04175 anityatva-sahetutve Óabda evaæ prakÅrtayet 04175 d­«ÂÃnta-ÃkhyÃn ato anyat kim asty atra artha-anudarÓanam 04176 viÓe«e bhinnam ÃkhyÃya sÃmÃnyasya anuvartane 04176 na tad-vyÃpte÷ phalaæ và kiæ sÃmÃnyena anuvartane 04177 syÃn nirÃkaraïaæ Óabde sthitena eva ity ato abravÅt 04177 viruddha-vi«aye anyasmin vadann Ãha anyatÃæ Órute÷ 04178 sà ca bheda-apratik«epÃt sÃmÃnyÃnÃæ na vidyate 04178 v­k«o na ÓiæÓapà eva iti yathà prakaraïe kvacit 04179 sarva-Óruter eka-v­ttirn ni«edha÷ syÃn na tÃvatà 04180 j¤Ãpya-j¤Ãpakayor bhedÃd dharmiïo hetu-bhÃvina÷ 04180 asiddher j¤Ãpakatvasya dharmy-asiddha÷ sva-sÃdhane 04181 dharma-dharmi-vivekasya sarva-bhÃve«v asiddhita÷ 04181 sarvatra do«as tulyaÓ cen na saæv­tyà viÓe«ata÷ 04182 paramÃrtha-vicÃre«u tathÃbhÆta-prasiddhita÷ 04182 tattvÃnyatvaæ padÃrthe«u sÃæv­te«u ni«idhyate 04183 anumÃna-anumeya-artha-vyavahÃra-sthitis tv iyam 04183 bhedaæ pratyaya-saæsiddham avalambya ca kalpyate 04184 yathÃsvaæ bheda-ni«Âhe«u pratyaye«u vivekina÷ 04184 dharmÅ dharmÃÓ ca bhÃsante vyavahÃras tad-ÃÓraya÷ 04185 vyavahÃra-upanÅto atra sa eva aÓli«Âa-bheda-dhÅ÷ 04185 sÃdhya÷ sÃdhanatÃæ nÅtas tena asiddha÷ prakÃÓita÷ 04186 bheda-sÃmÃnyayor dharma-bhedÃd aÇga-aÇgità tata÷ 04186 yathà anitya÷ prayatna-uttha÷ prayatna-utthatayà dhvani÷ 04187 pak«a-aÇgatve apy abÃdhatvÃn na asiddhir bhinna-dharmiïi 04187 yathà aÓvo na vi«ÃïitvÃd e«a piï¬o vi«ÃïavÃn 04188 sÃdhya-kÃla-aÇgatà và na niv­tter upalak«ya tat 04188 viÓe«o api pratij¤Ã-artho dharma-bhedÃn na yujyate 04189 pak«a-dharma-prabhedena sukha-grahaïa-siddhaye 04189 hetu-prakaraïa-arthasya sÆtra-saæk«epa ucyate 04190 ayogaæ yogam aparair atyantÃyogam eva ca 04190 vyavacchinatti dharmasya nipÃto vyatirecaka÷ 04191 viÓe«aïa-viÓe«yÃbhyÃæ kriyayà ca sahodita÷ 04191 vivak«Ãto prayoge api tasya artho ayaæ pratÅyate 04192 vyavaccheda-phalaæ vÃkyaæ yataÓ caitro dhanurdhara÷ 04192 pÃrtho dhanurdharo nÅlaæ sarojam iti và yathà 04193 pratiyogi-vyavacchedas tatra apy arthe«u gamyate 04193 tathà prasiddhe÷ sÃmarthyÃd vivak«Ã-anugamÃd dhvane÷ 04194 tad ayogavyavacchedÃd dharmi-dharma-viÓe«aïam 04194 tad-viÓi«Âatayà dharmo na niranvaya-do«a-bhÃk 04195 svabhÃva-kÃrya-siddhy-arthaæ dvau dvau hetu-viparyayau 04195 vivÃdÃd bheda-sÃmÃnye Óe«o vyÃv­tti-sÃdhana÷ 04196 na hi svabhÃvÃd anyena vyÃptir gamyasya kÃraïe 04196 sambhavÃd vyabhicÃrasya dvidhà v­tti-phalaæ tata÷ 04197 prayatnÃnantaraæ j¤Ãnaæ prÃk sato niyamena na 04197 tasya Ãv­tty-ak«a-Óabde«u sarvathà anupayogata÷ 04198 kadÃcin nirapek«asya kÃrya-Ãk­ti-virodhata÷ 04198 kÃdÃcitka-phalaæ siddhaæ tal-liÇgaæ j¤Ãnam Åd­Óam 04199 etena eva prasiddho api svabhÃvasya p­thak k­ti÷ 04199 kÃryeïa saha nirdeÓe mà j¤ÃsÅt sarvam Åd­Óam 04200 vyutpatty-arthÅ ca hetu-uktir ukta-artha-anumitau k­tà 04200 prabheda-mÃtram ÃkhyÃtaæ lak«aïaæ tu na bhidyate 04201 tena atra kÃrya-liÇgena svabhÃvo apy ekadeÓa-bhÃk 04201 sad­Óa-udÃh­tiÓ ca ata÷ prayatnÃd vyakti-janmana÷ 04202 yan nÃntarÅyakà sattà yo và Ãtmà svo avibhÃgavÃn 04202 sa tena avyabhicÃrÅ syÃd ity arthaæ tat prabhedanam 04203 saæyogy-Ãdi«u ye«v asti pratibandho na tÃd­Óam 04203 na te hetava ity uktaæ vyabhicÃrasya sambhavÃt 04204 sati và pratibandhes tu sa eva gati-sÃdhana÷ 04204 niyamo hy avinÃbhÃvo anityaÓ ca na sÃdhanam 04205 aikÃntikatvaæ vyÃv­tter avinÃbhÃva ucyate 04205 tac ca na apratibaddhe«u tata eva anvaya-sthiti÷ 04206 svÃtmatve hetu-bhÃve và siddhe hi vyatirekità 04206 sidhyaty ato viÓe«e na vyatireko na ca anvaya÷ 04207 ad­«Âi-mÃtram ÃdÃya kevalaæ vyatirekità 04207 uktà anaikÃntikas tasmÃd anyathà gamako bhavet 04208 prÃïa-Ãdy-abhÃvo nairÃtmya-vyÃptÅ iti vinivartane 04208 Ãtmano vinivarteta prÃïa-Ãdir yadi tac ca na 04209 anyasya viniv­ttyà anya-viniv­tter ayogata÷ 04209 tadÃtmà tat-prasÆtaÓ cen na etad Ãtma-upalambhane 04210 tasya upalabdhÃv agatÃv agatau ca prasidhyati 04210 te ca atyantaparok«asya d­«Ây-ad­«ÂÅ na sidhyata÷ 04211 anyatra ad­«Âa-rÆpasya ghaÂa-Ãdau na iti và kuta÷ 04211 aj¤Ãta-vyatirekasya vyÃv­tter vyÃpità kuta÷ 04212 prÃïa-ÃdeÓ ca kvacid d­«Âyà sattva-asattvaæ pratÅyate 04212 tathà Ãtmà yadi d­Óyeta sattva-asattvaæ pratÅyate 04213 yasya hetor abhÃvena ghaÂe prÃïo na d­Óyate 04213 dehe api yady asau na syÃd yukto dehena sambhava÷ 04214 bhinne api kiæcit sÃdharmyÃd yadi tattvaæ pratÅyate 04214 prameyatvÃd ghaÂa-ÃdÅnÃæ sÃtmatvaæ kiæ na mÅyate 04215 ani«Âaæ cet pramÃïaæ hi sarva-i«ÂÅnÃæ nibandhanam 04215 bhÃva-abhÃva-vyavasthÃæ ka÷ kartuæ tena vinà prabhu÷ 04216 sm­ti-icchÃ-yatnaja÷ prÃïa-nime«a-Ãdis tad-udbhava÷ 04216 vi«aya-indriya-cittibhyas tÃ÷ sva-jÃti-samudbhavÃ÷ 04217 anyonya-pratyaya-apek«Ã anvaya-vyatireka-bhÃk 04217 etÃv atyÃtmabhÃvo ayam anavasthÃ-anya-kalpane 04218 ÓrÃvaïatvena tat-tulyaæ prÃïa-Ãdi-vyabhicÃrata÷ 04218 na tasya vyabhicÃritvÃd vyatireke api cet katham 04219 na asÃdhyÃd eva viÓle«as tasya nanv evam ucyate 04219 sÃdhye anuv­tty-abhÃvo arthÃt tasya anyatra apy asau sama÷ 04220 asÃdhyÃd eva viccheda iti sÃdhye astità ucyate 04220 arthÃpattyà ata eva uktam ekena dvaya-darÓanam 04221 Åd­g-avyabhicÃro ato ananvaye«u na sidhyati 04221 prati«edha-ni«edhaÓ ca vidhÃnÃt kÅd­Óo apara÷ 04222 niv­ttirn na asata÷ sÃdhyÃd asÃdhye«v eva no tata÷ 04222 na iti sà eva niv­tti÷ kiæ niv­tter asato matà 04223 niv­tty-abhÃvas tu vidhir vastu-bhÃvo asato api san 04223 vastv-abhÃvas tu na asti iti paÓya bÃndhya-vij­mbhitam 04224 niv­ttir yadi tasmin na hetor v­tti÷ kiæ ni«idhyate 04224 sà api na prati«edho ayaæ niv­tti÷ kiæ ni«idhyate 04225 vidhÃnaæ prati«edhaæ ca muktvà ÓÃbdo asti na apara÷ 04225 vyavahÃra÷ sa ca asatsu na iti prÃptà atra mÆkatà 04226 satÃæ ca na ni«edho asti so asatsu ca na vidyate 04226 jagaty anena nyÃyena na¤-artha÷ pralayaæ gata÷ 04227 deÓa-kÃla-ni«edhaÓ ced yathà asti sa ni«idhyate 04227 na tathà na yathà so asti tathà api na ni«idhyate 04228 tasmÃd ÃÓritya Óabda-arthaæ bhÃva-abhÃva-samÃÓrayam 04228 abÃhya-ÃÓrayam atra i«Âaæ sarvaæ vidhi-ni«edhanam 04229 tÃbhyÃæ sa dharmÅ sambaddha÷ khyÃty-abhÃve api tÃd­Óa÷ 04229 Óabda-prav­tter asti iti so api i«Âo vyavahÃra-bhÃk 04230 anyathà syÃt padÃrthÃnÃæ vidhÃna-prati«edhane 04230 eka-dharmasya sarvÃtma-vidhÃna-prati«edhanam 04231 anÃnÃ-Ãtma-Ãtmatayà bhede nÃnÃ-vidhi-ni«edha-vat 04231 eka-dharmiïy asaæhÃro vidhÃna-prati«edhayo÷ 04232 ekaæ dharmiïam uddiÓya nÃnÃ-dharma-samÃÓrayam 04232 vidhÃv ekasya tad-bhÃjÃm iva anye«Ãm upek«akam 04233 ni«edhe tad-viviktaæ ca tad anye«Ãm apek«akam 04233 vyavahÃram asatya-arthaæ prakalpayati dhÅr yathà 04234 taæ tathà eva avikalpya-artha-bheda-ÃÓrayam upÃgatÃ÷ 04234 anÃdi-vÃsanÃ-udbhÆtaæ bÃdhante arthaæ na laukikam 04235 tat-phalo atat-phalaÓ ca artho bhinna ekas tatas tata÷ 04235 tais tair upaplavairn nÅta-saæcaya-apacayair iva 04236 atadvÃn api sambandhÃt kutaÓcid upanÅyate 04236 d­«Âiæ bheda-ÃÓrayais te api tasmÃd aj¤Ãta-viplavÃ÷ 04237 sattÃ-sÃdhana-v­tteÓ ca sandigdha÷ syÃd asan na sa÷ 04237 asattvaæ ca abhyupagamÃd apramÃïÃn na yujyate 04238 asato avyatireke api sapak«Ãd vinivartanam 04238 sandigdhaæ tasya sandehÃd vipak«Ãd vinivartanam 04239 ekatra niyame siddhe sidhyaty anya-nivartanam 04239 dvairÃÓye saty ad­«Âe api syÃd ad­«Âe«u saæÓaya÷ 04240 avyakti-vyÃpino apy arthÃ÷ santi taj-jÃti-bhÃvina÷ 04240 kvacin na niyamo d­«Âyà pÃrthiva-aloha-lekhya-vat 04241 bhÃve virodhasya ad­«Âau ka÷ sandehaæ nivartayet 04241 kvacid viniyamÃt ko anyas tat-kÃrya-Ãtmatayà sa ca 04242 nairÃtmyÃd api tena asya sandigdhaæ vinivartanam 04242 astu nÃma tathà apy Ãtmà na anairÃtmyÃt prasidhyati 04243 yena asau vyatirekasya na abhÃvaæ bhÃvam icchati 04243 yathà na avyatireke api prÃïa-Ãdirn na sapak«ata÷ 04244 sapak«a-avyatirekÅ ced hetur hetur ato anvayÅ 04244 na anvayy avyatirekÅ ced anairÃtmyaæ na sÃtmakam 04245 yan nÃntarÅyaka÷ svÃtmà yasya siddha÷ prav­tti«u 04245 nivartaka÷ sa eva ata÷ prav­ttau ca pravartaka÷ 04246 nÃntarÅyakatà sà ca sÃdhanaæ samapek«ate 04246 kÃrye d­«Âir ad­«ÂiÓ ca kÃryakÃraïatà hi te 04247 artha-antarasya tad-bhÃve abhÃvo niyamato agati÷ 04247 abhÃva-asambhavÃt te«Ãm abhÃve nitya-bhÃvina÷ 04248 kÃrya-svabhÃva-bhedÃnÃæ kÃraïebhya÷ samudbhavÃt 04248 tair vinà bhavato anyasmÃt tajjaæ rÆpaæ kathaæ bhavet 04249 sÃmagrÅ-Óakti-bhedÃd hi vastÆnÃæ viÓvarÆpatà 04249 sà cen na bhedikà prÃptam eka-rÆpam idaæ jagat 04250 bhedaka-abhedakatve syÃd vyÃhatà bhinna-rÆpatà 04250 ekasya nÃnÃ-rÆpatve dve rÆpe pÃvaka-itarau 04251 tat tasya ajananaæ rÆpam anyasya yadi sà eva sà 04251 na tasya ajananaæ rÆpaæ tat tasyÃ÷ sambhavet katham 04252 tata÷ svabhÃvau niyatÃv anyonyaæ hetu-kÃryayo÷ 04252 tasmÃt sva-d­«ÂÃv iva tad d­«Âe kÃrye api gamyate 04253 ekaæ katham anekasmÃt kleda-vad dugdha-vÃriïa÷ 04253 drava-Óakter yata÷ kleda÷ sà tv ekà eva dvayor api 04254 bhinna-abhinna÷ kim asya Ãtmà bhinno atha dravatà katham 04254 abhinnà ity ucyate buddhes tad-rÆpÃyà abhedata÷ 04255 tadvad bhede api dahano dahana-pratyaya-ÃÓraya÷ 04255 yena aæÓena adadhad dhÆmaæ tena aæÓena tathà gati÷ 04256 dahana-pratyaya-aÇgÃd eva anya-apek«Ãt samudbhavÃt 04256 dhÆmo atad-vyabhicÃri iti siddhaæ kÃryaæ tathà param 04257 dhÆma-indhana-vikÃra-aÇgatÃ-pade dahana-sthite÷ 04257 anagniÓ ced adhÆmo asau sadhÆmaÓ cet sapÃvaka÷ 04258 nÃntarÅyakatà j¤eyà yathÃsvaæ hetv-apek«ayà 04258 svabhÃvasya yathoktaæ prÃk vinÃÓa-k­takatvayo÷ 04259 ahetutva-gati-nyÃya÷ sarvo ayaæ vyatirekiïa÷ 04259 abhyÆhya÷ ÓrÃvaïatva-ukte÷ k­tÃyÃ÷ sÃmya-d­«Âaye 04260 hetu-svabhÃva-vyÃv­ttyà eva artha-vyÃv­tti-varïanÃt 04260 siddha-udÃharaïà ity ukta-anupalabdhi÷ p­thag na tu 04261 tatra apy ad­ÓyÃt puru«Ãt prÃïa-Ãder anivartanÃt 04261 sandeha-hetutÃ-ÃkhyÃtyà d­Óya-arthe sà iti sÆcitam 04262 anaÇgÅk­ta-vastv-aæÓo ni«edha÷ sÃdhyate nayà 04262 vastuny api tu pÆrvÃbhyÃæ paryudÃso vidhÃnata÷ 04263 tatra upalabhye«v astitvam upalabdher na ca aparam 04263 ity aj¤a-j¤ÃpanÃya eka-anupÃkhya-udÃh­tir matà 04264 vi«aya-asattvatas tatra vi«ayi prati«idhyate 04264 j¤Ãna-abhidhÃna-sandehaæ yathà adÃhÃd apÃvaka÷ 04265 tathà anyà na upalabhye«u na astità anupalambhanÃt 04265 taj-j¤Ãna-ÓabdÃ÷ sÃdhyante tadbhÃvÃt tan-nibandhanÃ÷ 04266 siddho hi vyavahÃro ayaæ d­Óya-ad­«ÂÃv asann iti 04266 tasyÃ÷ siddhÃv asandigdhau tat-kÃryatve api dhÅ-dhvanÅ 04267 vidyamÃne hi vi«aye mohÃd atra ananubruvan 04267 kevalaæ siddha-sÃdharmyÃt smÃryate samayaæ para÷ 04268 kÃryakÃraïatà yadvat sÃdhyate d­«Ây-ad­«Âita÷ 04268 kÃrya-Ãdi-Óabdà hi tayor vyavahÃrÃya kalpitÃ÷ 04269 kÃraïÃt kÃrya-saæsiddhi÷ svabhÃva-antargamÃd iyam 04269 hetu-prabheda-ÃkhyÃyena darÓita-udÃh­ti÷ p­thak 04270 eka-upalambha-anubhavÃd idaæ na upalabhe iti 04270 buddher upalabhe và iti kalpikÃyÃ÷ samudbhava÷ 04271 viÓe«o gamyate arthÃnÃæ viÓi«ÂÃd eva vedanÃt 04271 tathÃbhÆta-Ãtma-saævittir bheda-dhÅ-hetur asya ca 04272 tasmÃt svato dhiyor bheda-siddhis tÃbhyÃæ tad-arthayo÷ 04272 anyathà hy anavasthÃnÃd bheda÷ sidhyen na kasyacit 04273 viÓi«Âa-rÆpa-anubhavÃn na ato anya-anya-nirÃkriyà 04273 tad-viÓi«Âa-upalambho ata÷ tasya apy anupalambhanam 04274 tasmÃd anupalambho ayaæ svayaæ pratyak«ato gata÷ 04274 sva-mÃtra-v­tter gamakas tad-abhÃva-vyavasthite÷ 04275 anyathà arthasya nÃstitvaæ gamyate anupalambhata÷ 04275 upalambhasya nÃstitvam anyena ity anavasthiti÷ 04276 ad­Óye niÓcaya-ayogÃt sthitir anyatra vÃryate 04276 yathà aliÇgo anya-sattve«u vikalpa-Ãdir na sidhyati 04277 aniÓcaya-phalà hy e«Ã na alaæ vyÃv­tti-sÃdhane 04277 Ãdyà adhikriyate hetor niÓcayena eva sÃdhane 04278 tasyÃ÷ svayaæ prayoge«u svarÆpaæ và prayujyate 04278 artha-bÃdhana-rÆpaæ và bhÃve bhÃvÃd abhÃvata÷ 04279 anyonya-bheda-siddher và dhruva-bhÃva-vinÃÓa-vat 04279 pramÃïa-antara-bÃdhÃd và sÃpek«a-dhruva-bhÃva-vat 04280 hetv-antara-samÆhasya saænidhau niyama÷ kuta÷ 04280 bhÃva-hetu-bhavatve kiæ pÃraæparya-pariÓramai÷ 04281 nÃÓanaæ janayitvà anyaæ sa hetus tasya nÃÓana÷ 04281 tam eva naÓvaraæ bhÃvaæ janayed yadi kiæ bhavet 04282 Ãtma-upakÃraka÷ ka÷ syÃt tasya siddha-Ãtmana÷ sata÷ 04282 na Ãtma-upakÃraka÷ ka÷ syÃt tena ya÷ samapek«yate 04283 anapek«aÓ ca kiæ bhÃvo atathÃbhÆta÷ kadÃcana 04283 yathà na k«epa-bhÃg i«Âa÷ sa eva udbhÆta-nÃÓaka÷ 04284 k«aïam apy anapek«atve bhÃvo bhÃvasya na iti cet 04284 bhÃvo hi sa tathÃbhÆto abhÃve bhÃvas tathà katham 04285 ye apara-apek«a-tadbhÃvÃs tadbhÃva-niyatà hi te 04285 asambhavÃd vibandhe ca sÃmagrÅ kÃrya-karmaïi 04286 anadhyavasita-avagÃhanam analpa-dhÅ-Óaktinà apy 04286 ad­«Âa-paramÃrtha-sÃram adhika-abhiyogair api 04286 mataæ mama jagaty alabdha-sad­Óa-pratigrÃhakam 04286 prayÃsyati payonidhe÷ paya iva sva-dehe jarÃm