Upayahrdaya (reconstructed text) = Uh Based on the edition by G. Tucci: Pre-DiÇnÃga Buddhist texts on Logic from Chinese Sources. Baroda 1929 (Gaekwad's Oriental Series, 49). reprint: Nepal: Pilgrims Book House, 1998, 1-40. (Reconstructed Text) Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 70 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. #<...># = BOLD for references to Tucci's edition (added) ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ UpÃyah­dayam / atha prathamaæ prakaraïam / etÃdvÃdÃvabodhena vÃdadharmÃvabodhanam / vistareïa ca gambhÅro 'yamartho 'trÃbhidhÅyate // vÃdo na kartavya÷ / kasmÃt? prÃyeïa hi vÃdakÃrakÃïÃæ sa¤jÃtavipulakrodhamadamattÃnÃæ svayaæ vibhrÃntacittÃnÃæ manaso 'natim­dutà parapÃpaprakÃÓakatvaæ svapÃï¬ityÃnumodakatva¤cetyÃdayo do«Ã budhirnirbhatsitÃ÷ / tasmÃdÃryajanà asaækhyeyopÃyairvivÃdachedakÃstatparihÃraprÅtÃÓca vi«abhÃjanaparityÃgÃdiva / vÃdakÃrakÃïäcÃntaraæ vastuto m­dvapi paraæ bahirbahudo«aæ d­Óyate / tasmÃtsvahitaparahitÃbhilëiïaite vivÃdadharmÃ÷ praheyÃ÷ / atrocyate / maivaæ, nai«a vÃdaprÃrambha÷ paribhavalÃbhakhyÃtyartho 'pi tu sulak«aïadurlak«aïopadeÓecchayaiva vÃdasya prÃrambha÷ / yadÅha loke vÃdo na bhavet, mugdhÃnÃæ bÃhulyaæ syÃt / tataÓca laukikamithyÃj¤ÃnakuÓalatÃsahacarabhrÃntisamudbhÆtakukarmabhi÷ saæsÃradurgati÷ sadarthahÃniÓca / vÃdÃvagame tu svayaæ sulak«adurlak«aïaÓÆnyalak«aïaparij¤ÃnatvÃt sarve mÃrÃstÅrthikà mithyÃd­«Âimanu«yÃÓca viheÂhanÃsamarthà (##) apratibandhakÃrÃÓca / tasmÃtsattvahitecchayeha loke saddharmasya pracÃrecchayà ca mayai«a samyagvÃda Ãrabhyate / yathÃsraphalaparipu«ÂikÃmena tat(phala)parirak«aïÃrthaæ bahirbahutÅk«ïakaïÂakanikaravinyÃsa÷ kriyate / vÃdÃrambho 'pi tathaivÃdhunà saddharmmarak«aïecchayà na tu khyÃtilÃbhÃya / yaduktaæ (bhavatÃ) pÆrvaæ [e«a vÃdo] vivÃdapravardhaka iti / tadayuktam / dharmarak«aïÃrthameva hi vÃda Ãrabdhavya÷ / Ãha / yaduktaæ pÆrvaæ bhavatà yadyetaæ vÃdaæ jÃnÅyÃdvÃdadharmÃnavagacchediti vaktavyametasya lak«aïam / atrocyate / tasya vÃdasyëÂavidho bheda÷ / tadarthagatipraj¤ÃnasÃmarthye paravÃdÃvagama÷, yathà dhÃnyamuptvà siktà codakena tasya pu«Âi÷ sam­ddhiÓca sÃdhyate / t­ïÃdyanutsÃraïe tÆÂk­«ÂÃÇkurà na jÃyante / yadi kaÓcidetama«ÂÃvidhaæ [vÃdaæ] Ó­ïuyÃdarthantu tasya nÃvagacchettadà [tasya] sarve«u vÃde«u saæÓayo bhavet / yadi kaÓcidetama«Âavidhamarthaæ parijÃnÅyÃnniyatameva sarvavÃdadharmÃvagame samartho bhavet / Ãha / etadvÃdaparij¤ÃnÃdeva vÃdadharmà niyatamavagamyanta iti (bhavato)ktam / atha tÅrthikÃnÃæ vÃdadharmÃ÷ santi na và / atrocyate santyeva / yathà vaiÓe«ikÃïÃæ «a padÃrthÃ÷ / dravyaæ guïa÷ sÃmÃnyaæ viÓe«a÷ karma samavÃyaÓcetyÃdikavÃdadharme«u svavagate«vapi parasÆtraÓÃstrÃïÃmapratÅti÷ / ato vÃdanayapratipÃdanÃrthaæ prapa¤cocchedanÃrtha¤caite '«Âavidhà gambhÅrÃ÷ sadvÃdadharmÃ÷ saæk«epato mayà kathyante / (##) d­«ÂÃnta÷ siddhÃnto vÃkyapraÓaæsà vÃkyado«a÷ pramÃïaæ prÃptakÃlavÃkyaæ hetvÃbhÃso vÃkchalam / d­«ÂÃnto dvividha÷ / saæpÆrïad­«ÂÃnta ÃÓiækad­«ÂÃntaÓca / siddhÃnto niÓcitÃrtha iti / vÃkyapraÓaæsà vÃkyasyÃrthÃnugama÷ / vÃkyado«o vÃkyasya yuktivyatyaya÷ / pramÃïaæ dvividhaj¤Ãpakaheturutpattiheturvya¤janahetuÓca / prÃptakÃla vÃkyam / yathà yadi pÆrvaæ dhÃtvÃyatanÃni vadet / paÓcÃttu pa¤caskandhÃn tadaitadaprÃptakÃlamityucyate / prÃptakÃlavÃkyaæ tu vÃkyakramÃvagame / hetvÃbhÃso yathà marÅcÃbudakÃbhÃsa÷, na tu vastuta udakam / yadi vÃdÅ svalaÇk­tairvÃkyairudakamiti vadettadà sa hetvÃbhÃsa÷ / vÃkchalaæ yathà / navakambala ityukte taddÆ«ayan vadet / vastraæ na kÃla÷ kathaæ nava ityucyate / iti chalam / evaæ samÃmato '«Âavidho 'rtha÷ samÃkhyÃta÷ / idÃnÅæ krameïa tallak«aïÃni vistareïa vyÃkhyÃsyÃma÷ / Ãha / ukto bhavatà pÆrvaæ d­«ÂÃnta÷ / kastÃvadupÃyo d­«ÂÃntasya sthÃpane / atrocyate / d­«ÂÃntavacanaæ hi yatra p­thagjanÃnÃmÃryÃïäca buddhisÃmyaæ tadà vaktavyam / yathà cittaæ ca¤calaæ drutavÃyuvat / sarve«Ãæ janÃnÃæ vÃyucäcalyasya pratÅte÷ / tadà cittasthiratÃyà niÓcaya÷ / apratÅtau d­«ÂÃntÃlÃbha÷ / Ãha / kasmÃtsadartha eva nocyate 'pi tu d­«ÂÃnta÷ / atrocyate / d­«ÂÃntavacanaæ hi sadarthadyotanÃrtham / Ãha / bhavatà pÆrvamuktam p­thagjanÃnÃmÃryÃïäca buddhisÃmyad­«ÂÃntalÃbha iti / kiæ sÃmyaæ ko và viÓe«a÷ / atrocyate / pÆrvavat / vÃyud­«ÂÃntasya sÃmyamityucyate / (##) ÃryÃïÃæ nirvÃïaprÃpti÷ p­thagjanÃnÃæ tvaprÃptirayaæ viÓe«a ityucyate / Ãha / uktaæ d­«ÂÃntalak«aïam / kiæ puna÷ siddhÃntalak«aïam / atrocyate / sÃdhyasya hetubhirvistareïa sthÃpanaæ nirïayaÓca / etatsiddhÃntalak«aïam / Ãha / siddhÃntadharmÃ÷ kiyanta÷ / atrocyate / catvÃra÷ / sarvasama÷ sarvabhinna Ãdau sama÷ paÓcÃdbhinna Ãdau bhinna÷ paÓcÃtsamaÓca / Ãha / adhunà bhavataitÃni catvÃri lak«aïÃni vyÃkhyÃtavyÃni / atrocyate / arthasthÃpanamicchatà caturvidhaæ j¤ÃnamÃÓrayitavyam / kiæ taccaturvidham / pratyak«amanumÃnamupamÃnamÃgamaÓca / sarvasamo yathÃ, (vÃdÅ vadeda)ÃtmÃtmÅya¤ca na vidyete, prativadyapi vadedÃtmÃtmÅya¤ca na vidyeta ityayaæ sarvasama÷ / sarvabhinno yathÃ, (vÃdÅ vadet) p­thagiti prativÃdÅ tu vadedekamityayam sarvabhinna÷ / Ãdau sama÷ paÓcÃdbhinno yathÃ, (vÃdÅ vadet) sarvaæ d­«Âadharmaæ sat / Ãtmà punarapratyak«o 'pi sag / prativÃdÅ vadedyatpratyak«adharmakaæ tadeva saditi vaktavyam / Ãtmà cedapratyak«a÷ kathaæ san / anumÃnena cedÃtmà sanniti tarhi pratyak«apÆrvakamanumÃnamiti / apratyak«adharmaka Ãtmà kathamanumÅyate / yadi punarupamÃnenÃtmà sanniti, atha sÃdharmyapÆrvakamupamÃnamityÃtmà kenopamÅyate / yadi tvÃgamenÃtmà siddha ityucyate tadayuktam / durbodhaæ hi sÆtram / kutracitsanniti kutracidasanniti kathaæ tatpratÅtirityayamÃdau sama÷ paÓcÃdbhinna÷ / Ãdau bhinna÷ (##) paÓcÃtsamo yathÃ, (vÃdÅ vadeda)ÃtmÃtmÅya¤ca na vidyete / prativÃdÅ tu vadedastyÃtmÃ, asti puru«a÷ / nirvÃïÃbhyupagamastrÆbhayorvÃdino÷ / ayamucyata bhinna÷ paÓcÃtsama÷ / api cÃparimitÃni lak«aïÃni siddhÃntasya, tadyathà dvÃdaÓa nidÃnÃni, du÷khaæ, samudaya÷, nirodha÷, mÃrga÷ saptatriæÓatpak«Ã÷, catvÃri ÓrÃmaïyaphalÃnÅtyÃdayo dharmà buddhasya samyagarthà ityucyante / sandhyÃpÆjÃ, balidÃnaæ, dhÆpadÅpanaæ, tailadÅpanivedanamiti caturvidhà yÃj¤ikatÅrthikÃnÃæ kriyà / tri«a«Âyak«arÃïÃæ caturïÃæ ca padÃnÃmartha iti ÓÃbdikÃstÅrthikÃ÷ / o«adhividyà «a¬vidhà / o«adhinÃma, o«adhiguïa÷, o«adhirasa÷, o«adhivÅryaæ, sannipÃta÷, vipÃkaÓceti bhai«ÃjyadharmÃ÷ / «aÂpadÃrthà vaiÓe«ikÃïÃm // pradhanasyaikyaæ puru«Ã bahava÷ / [te«Ãæ ca] vimuktiriti sÃækhyÃ÷ / a«Âau sÆk«mÃïi yathà / catvÃri mahÃbhÆtÃni buddhirÃkÃÓo, vidyÃ, avidyÃ, a«ÂaiÓvaryÃïi [tadyathÃ] aïimÃ, mahimÃ, laghimÃ, prÃpti÷, prÃkÃmyaæ, kÃyavibhÃga÷, ÅÓitvaæ tirobhÃvaÓca / iti yogatÅrthikÃ÷ / jÅvo 'jÅva÷ pÃpaæ puïyamÃÓrava÷, nirjarÃ, sambara÷, bandha÷, mok«a÷ / pa¤caj¤ÃnÃni [tadyathÃ] Órutaj¤Ãnaæ, matij¤Ãnaæ, avadhij¤Ãnaæ, mana÷paryÃyaj¤Ãnaæ, kevalaj¤Ãnam / «a¬ÃvaraïÃni, (##) darÓanÃvaraïaæ, du÷khavedanÅyÃvaraïaæ, mohÃvaraïamÃyurÃvaraïaæ, gotrÃvaraïaæ, nÃmÃvaraïa¤ca / catvÃra÷ ka«ÃyÃ÷ [tadyathÃ] krodha÷, mÃna÷, lÃbha÷, mÃyà ceti nirgranthadharmÃ÷ / apare 'pi santi ye vadanti sarvamekaæ sadbhÃvÃjj¤eyam / sarvadharmÃïÃæ ca guïavattvÃdaikyam, ki¤ca pradhÃnÃt samutpannaæ sarvamekaæ j¤eyamekamÆlatvà ityevamekavÃdinastÅrthikÃ÷ / apare vadanti / sarvaæ p­thak / kuta iti cet / yathà Óira÷padÃdi kÃyÃtp­thak / api ca lak«aïap­thaktaæ yathà v­«abho 'Óvavilak«aïa÷ / tasmÃtsarvaæ p­thagiti j¤eyam / iti p­thagvÃdinastÅrthikÃ÷ / atha kathaæ sarvamekaæ sadbhÃvÃditi / yata÷ saddhi dvedhà cetanamacetana¤ca / tatkathamekaæ hetuvai«amyÃæditi / evaæ dharmÃïÃæ samÃsato dÆ«aïam / yadi puna÷ kaÓcidvadeddu÷khasamudayanirodhamÃrgadvÃdaÓanidÃnasaæsk­tÃdidharmÃïÃmekatvaæ p­thaktaæ veti sarvametadasaddhetukam / kasmÃt / yadyekatvaæ tadà du÷khÃntavÃdÃpatti÷ / yadi p­thaktaæ tadà sukhÃntavÃdÃpatti÷ / tasmÃduktaæ [ekatve p­thakte vÃ]ntadvayavÃdÃpatti÷ / nai«a buddhadharmasyÃrtha iti / api ca yathà kecidvadanti nirvÃïabhÃva÷ na du÷khaæ na ca sukham / kathaæ j¤Ãtamiti cet / sarve hi dharmÃÓcetanÃ÷ sadu÷khasukhà nirvÃïaæ tvacetanaæ kathaæ sukhaæ syÃt / api ca kecidvÃdina÷ sukhaæ vadanti / kuta iti cet / sukhaæ trividham / sukhavedanÃsukhaæ, anupaghÃta÷, anÃkÃÇk«Ã ca / nirvÃïa ÃkÃÇk«ÃbhÃvÃnnirvÃïaæ sukham / (##) api ca nirvÃïaæ nityamiti mayà pÆrvaæ j¤Ãtam / idÃnÅntu [vaktavyaæ] saæskÃrebhyastat p­thak na veti kecit / atrocyate / nirvÃïaæ nityamiti pÆrvaæ j¤Ãtaæ kimucyate saæksÃraistattulyam / saæskÃrÃïÃæ svabhÃva÷ pariïÃma÷ pradhvaæsaÓca / nirvÃïabhÃvasya tu nityatà sukhatva¤ca / kathaæ vidvÃæstatsaæskÃraistulyaæ vadet / anyacca kecidÃhu÷ / ÃtmabhÃvasya rÆpavattve nityo 'nityo vÃyamiti na niÓcÅyate / atrocyate / sarvaæ mÆrtamanityameva yathà murto ghaÂo vinÃÓÅ / ÃtmÃpi tadvaditi cettadÃnitya eva / Ãtmano mÆrtatvantu sÆtrairna samarthitaæ, yuktihÅna¤caitat / yathà ratnabudhyà sikatopalÃdÃnaæ tathà bhavato vacanamatÅva mithyà / atha kasmÃdÃtmÃmurta iti cenmayà pÆrvamuktaæ ghaÂo mÆrtatvÃdvinÃÓÅti / yadyÃtmaivaæ syÃt, tadà so 'pi vinÃÓÅ bhavet / kathamidÃnÅæ bhavatà p­cchyate `kasmÃdÃtmÃmÆrta' iti / apara¤ca / aniyatasiddhÃntalak«aïam, yathà kaÓcit p­cchet / kiæ Óabdo vastu[bhÆto] nityo 'nityo và / atrocyate / yadvibhÃgani«pannaæ tadanityameva / Óabdo 'pi vibhÃgani«panna÷ kathaæ nityo bhavet / atha kiæ nÃma Óabdo vastu[bhÆta÷] / atrocyate / aniÓcaye kathaæ praÓna÷ / atha kiæ kevala evÃtmÃnÃgate 'dhvani sukhadu÷khe vedayate saÓarÅro và / atrocyate / etasmiccharÅre vina«Âa Ãtmano 'parasmi¤charÅre vedanam / (##) nanu ka e«a Ãtmà yo 'nÃgate 'dhvani sukhadu÷khe vedayate / atrocyate / 'ÃtmÃ, iti pÆrvamuktaæ bhavatà / kathaæ puna÷ sannasan vÃtmÃ' iti p­cchyate / ayuktametat / atha siddhÃntÃrtha ukta÷ / kiæ punarvÃkyapraÓaæsÃlak«aïam / atrocyate / yuktyaviruddhamanadhikamanyÆnamadhigatapadÃrthaæ vacanadharmanibaddhaæ prasiddhad­«ÂÃntÃviruddhamananuyojya¤ca / ebhirhetubhirvÃkyapraÓaæsetyucyate / nanu kiæ nÃma yuktyaviruddham / atrocyate / vij¤ÃnamevÃtmeti kecinmanyante sarvaskÃrÃïÃæ ÓÆnyatvÃdanÃtmatvÃcca / na hi sarve saæskÃrà vij¤Ãnamiti tadayuktam / saæskÃrà hi vij¤Ãnasya hetava÷ / hetÆnÃæ cÃnÃtmatvÃt, kathaæ vij¤ÃnamÃtmà / atha sarve dharmÃæ anityÃ÷ Óabdastu naiva sarvaæ, tasmÃcchabdo nitya iti / atrocyate / bhavatà sarvamityuktam, ko 'rtha÷ puna÷ Óabdasya, yo naiva sarvam / etadahetukamayukta¤ca / anyacca / sarve k­takadharmà anityà eva / agnisantÃnavat / Óabdo 'pi tathà / tasmÃdanitya÷ / etadaviruddhalak«aïam / atha kimanadhikamanyÆna¤ca / atrocyate / ahikanyÆnatvayorlak«aïaæ pÆrvamuktam / nyÆnatvaæ trividham hetunyÆnatvaæ vÃkyanyÆnatvaæ d­«ÂÃntanyÆnatva¤ca / yadi kaÓcidvadet / «a¬vij¤ÃnanyanityÃni ghaÂavat / kÃraïantu na vadettadà taddhetunyÆnatvamityucyate / yadi kaÓcidvadeheho 'yamanÃtmà sakÃraïatvÃt / Óabdo 'pyanÃtmà sakÃraïatvÃdetad­«ÂÃntanyÆnatvam / (##) yadi kaÓcidvadedanityÃni catvÃri mahÃbhÆtÃni ghaÂavatk­takÃni / etadvÃkyanyÆnatvam / etadvÅparÅtaæ tu sampannamityucyate / sampanna¤ca yathà / ÃtmavÃdyevaæ pra«Âavya÷ / yaduktaæ bhavatÃtmeti sa nityo 'nityo và / yadyanityastadà saæskÃravadvinÃÓadharmà / nitya iti cettarhi kathaæ nirvÃïasp­hà / etat sampannalak«aïam / atha kiæ nÃmÃdhikam / atrocyate / adhikaæ trividham, hetvadhikaæ, d­«ÂÃntÃdhikaæ, vÃkyÃdhika¤ca / yadi kaÓcidvadecchabdo 'nitya÷ samyogaja÷ / yathà ghaÂa÷ k­tako 'nityaÓca / punarapi vadecchabda ÃkÃÓasya guïa÷ / ÃkÃÓo 'mÆrta÷ Óabdastu rÆpadharmà kathamanyonyasamÃÓraya÷ / etaddhetvadhikam yadyucyate pa¤cendriyÃïyanityÃni pratidhvanivatk­takatvÃt / Óabdo 'pi tathà / kathaæ tajj¤Ãyate / o«ÂhamukhÃdisamudbhavatvÃt / tad­«ÂÃntÃdhikam / yadyucyate 'ïu÷ sÆk«ma ÃkÃÓastu vyÃpÅ / ubhÃvapi nityau / Óabdastu na tathà tasmÃdanitya etad­«ÂÃntÃdhikam / api ca Óabdo 'nitya÷ sakÃraïatvÃt / nitya iti cet, tadayuktam / kasmÃt? dvÃbhyÃæ hetubhyÃm / murtodbhavatvÃdaindriyakatvÃcca / kathaæ nitya iti yacca samÃnadharmakaæ tatsarvamanityam / etadvÃkyÃdhikamucyate / atrÃha / kÅd­Óaæ vÃkyaæ laukikÃnÃæ pratipÃdanÃya smartham / ucyate / yadi mÆrkhÃya gambhÅrÃrtha vadedyathà sarve dharmà ÓÆnyÃ÷ ÓÃntà nirÃtmÃno ni«pugdalà mÃyÃvat nirmÃïavattattvarahità ityÃdi tadà taæ gambhÅrÃrthaæ vidvÃneva j¤Ãtuæ Óankoti p­thagjanastu Órutvà bhrÃntyÃpanno bhavet / (##) etadaprÃptakÃlam / athocyate / asti dharmÃïÃæ karma, asti vi«Ãkro 'sti ca bandhamok«a¬i÷ / ya÷ karoti so 'nubhuÇkta ityalpabuddhayo 'pi ÓrutvÃvagacchanti yathà vedhakÃraïisaæyogenÃgnerÆtpatti÷ / yadabhidhÅyate tadyadi sattvopayogi bhavet, tadà sarve«Ãæ [tatra] pratÅtiranumodana¤ca / etat prÃptakÃlam / atha kiæ pratipatti÷ / ucyate / abhihitasya bÃhulye 'pi smaraïasÃmarthyam, arthÃnÃæ gÃmbhÅrye 'pi tallak«aïopalabdhi÷, janaprÅtikaraÓca sÃdhyasÃra÷ / yathà kaÓcidvadet sarve dharmÃ÷ ÓÆnyà anÅÓvarÃ÷ sarvavastÆnÃæ pratÅtyasamutpannatvÃditi pratipatti÷ / atha ke vÃkyado«Ã÷ / atrocyate / pÆrvoktaviparÅtà vÃkyado«Ã÷ / vÃkyado«Ã÷ punardvividhÃ÷ / ki¤ca taddvaividhyam / arthasyÃbhede punarukti÷ / vÃkyasya cÃbhede punaruktiriti / kà nÃmaikÃrthapunarukti÷ / yathà kauÓika ityuktvà punarvadeddevendra÷ Óakra÷ purandaro veti / iyamucyata etasyaivÃrthasya nÃmÃntarapunarukti÷ / nÃmÃrthatulyatà yathà / indra ityuktvà punarapÅndra iti vadet / iyaæ nÃmÃrthÃbhede punarukti÷ / yadalaÇk­tamasaÇgaæ voktaæ sa sarvo vÃkyado«a ityucyate / apara¤ca yadyuktisamupetamapyakramam e«o 'pi vÃkyado«a iti / yathà gÃthayoktam / yathà kaÓciddevÃnÃmindrasya Óakrasya bhÃryÃæ praÓaæmayan suvarïarÆpiïÅm // (##) komalapÃdahastÃæ paÓcÃcca Óakro devÃnÃmindro 'suratripuravinÃÓÅti tu vadannityakramaæ vacanamuktam / atha katividhaæ pramÃïam / caturvidhaæ pramÃïam / pratyak«amanumÃnamupamÃnamÃgamaÓceti / catur«u pramÃïe«u pratyak«a Óre«Âham / kuta÷ puna÷ pratyak«aæ Óre«Âhamiti cedapare«Ãæ trayÃïÃæ pramÃïÃnÃæ pratyak«opajÅvakatvÃcchre«Âham / yathà d­«Âe dhÆmavatyagnau paÓcÃddhumadarÓanÃdagneranumÃnam / tasmÃtpratyak«aæ viÓi«yate / yatha ca marÅcidarÓanenodakopamÃnam / tasmÃtpratyak«e pÆrvaæ j¤Ãte paÓcÃdupamÃnalÃbha÷ / .....paÓcÃtpratyak«akÃle pÆrvaj¤Ãnaæ satyam / tataÓca pratyak«Ãdeva [pramÃïa]trayaæ j¤Ãnamiti j¤Ãtam / idÃnÅntu tatpratyak«aæ kathaæ saditi / atrocyate / pa¤cendriyaj¤Ãnaæ kadÃcinmithyà / yattu sÃdhyavasÃyaæ samyagdharmÃvabodhakaæ tatparamam / grÅ«me marÅcÅnÃmalÃtacakragandharvanagarÃïÃæ ca pratyak«e 'pi tadasat / apara¤ca / lak«aïÃspa«ÂatvÃddarÓanabhrama÷ / yathà rÃtrau sthÃïuæ d­«Âvà manu«ya e«a ityucyate / aÇgulyà cak«u÷pŬanÃcca dvicandradarÓanam / ÓÆnyatÃj¤Ãne prÃpte samyagd­«Âirucyate / j¤Ãta pratyak«aæ tÃvat / atha kimanumÃnalak«aïam / ucyate tatpÆrvamuddi«Âam / adhunà vyÃkhyÃyate / anumÃnaæ trividhaæ pÆrvavat, Óe«avat, sÃmÃnyato [d­«Âaæ] ca / yathà «a¬aÇguliæ sapi¬akamÆrdhÃnaæ bÃlaæ d­«Âvà pa«cÃddh­ddhaæ bahuÓrutaæ devadattaæ d­«Âvà «a¬aÇgulismaraïÃt so 'yamiti pÆrvavat / Óe«avat yathÃ, sÃgarasalilaæ pÅtvà tallavaïarasamanubhÆya (##) Óe«amapi salilaæ tulyameva lavaïamiti / etacche«avadanumÃnam / sÃmÃnyato d­«Âaæ yathà / kaÓcigdacchaæstaæ deÓaæ prÃpnoti / gagane 'pi sÆryÃcandramasau pÆrvasyÃæ diÓyuditau paÓcimÃyäcÃstaæ gatau / tacce«ÂÃyÃmad­«ÂÃyÃmapi tadgamanamanumÅyate / etatsÃmÃnyato d­«Âam / nanu kà Óruti÷ / atrocyate, satyaprÃcÅnav­ddhabuddhabodhisattvadarÓanÃdÃryasÆtradharmaÓravaïagrahaïayorj¤ÃnadarÓanotpÃdasÃmarthyame«Ã Órutirityucyate / yathà suvaidyako bhe«ajakuÓalo maitracittena Óik«aka÷ suÓruta ityucyate / evamapi yat k­tasarvadharmasÃk«ÃtkÃrairmahÃj¤ÃnairÃryai÷ Órutaæ tat suÓrutamucyate / atha kimupamÃnalak«aïam / atrocyate / yathà sarve dharmà ÓÆnyÃ÷ ÓÃntà mÃyÃvat nirmÃïavat / saæj¤ÃdÃntÃÓvavat, saæskÃrÃ÷ kadalÅvat, kÃmalak«aïaæ pi¬akavat vi«avat / etadupamÃnamucyate / evaæ catvÃro hetava÷ / tadavagamanaæ hetuj¤Ãnamityuktam / atha ke hetvÃbhÃsÃ÷ / atrÃcyate / hetvÃbhÃsà ete«u vÃdadharmesu mahÃdo«Ã eva j¤eyÃ÷ / ÓÅghra¤cÃpahartavyÃ÷ / athedÃnÅæ hetvÃbhÃsà vyÃkhyÃsyante / hetvÃbhÃsÃnÃæ lak«aïÃnyaparimitÃni saæk«epatastva«ÂÃveva / vÃkchalaæ, sÃmÃnyachalaæ, saæÓayasama÷, kÃlÃtÅta÷, prakaraïasama÷, varïyasama÷, savyabhicÃra÷, viruddha÷ / nanvete '«Âau dharmà vistareïa vivektavyÃ÷ / ucyate / nava iti caturvidham / nava÷, nava, na va÷, nava iti / (##) yathà kaÓcidÃha / yo maya parihita÷ sa navakambala÷ / atra dÆ«aïaæ (vadet) yadbhavatà parihitaæ tadekameva vastraæ kathaæ naveti / atra prativedenmayà nava ityuktaæ tathÃca nava÷ kambala÷ natu naveti / atra dÆ«ayetkathaæ nava? navalomairnirmitatvÃnnava ityukte prativÃdÅ vadet tattvato 'parimitÃni lomÃni kathaæ navalomÃnÅtyucyate / atrÃha / nava iti mayà pÆrvamuktaæ na tu navasaækhyà / atra dÆ«aïam / tadvastraæ yu«mÃkameveti j¤Ãtaæ kasmÃdetanna va÷ kathyate / atrottaram / mayà nava ityuktaæ kintu na va iti noktam / atra dÆ«aïam / bhavata÷ kÃyaæ kambalo vasta iti pratyak«ametat / kathamucyate na va÷kambala÷ / ayaæ hetvÃbhÃsa ityucyate vÃkchalaæ ca / apara¤ca vÃkchalam / yathà girirdahyata ityukte, dÆ«aïam / tattvatast­ïataravo dahyante kathaæ girirdahyata ityuktam / etadvÃkchalamityucyate / api ca chalaæ dvividhaæ / pÆrvavat sÃmÃnya¤ceti / yathà / saæsk­tà dharmÃ÷ ÓrÆnyÃ÷ ÓÃntà ÃkÃÓavadityukte, dÆ«aïam / yadyevaæ, ubhayorapi ÓÆnyatvamabhÃvaÓca, tadà ni÷svabhÃvà dharmà ÃkÃÓatulyà iti sÃmÃnyachalam / kà tÃvadutpattiriti / atrocyate / sata utpattiriti / yathà m­do ghaÂatvattvÃddhaÂotpÃdakatvam / yadi m­do ghaÂatvavattvaæ tadà m­deva ghaÂa÷ syÃt / tadà tadutpattaye k­taæ kumbhakÃrarajjucakrasaæyogena / yadi m­da÷ sadbhÃvena ghaÂotpÃdakatvaæ, tadodakasyÃpi sadbhÃvena ghaÂotpÃdakatvaæ (##) syÃt / yadyudakasya sadbhÃvena ghaÂÃnutpÃdakatvaæ kathaæ tarhi m­do ghaÂotpÃdakatvam / iti sÃmÃnyachalam / kiæ nÃma saæÓayahetvÃbhÃsalak«aïam / ucyate / sthÃïormanu«yasÃd­ÓyÃt, rÃtrau taæ d­«ÂvÃ, e«a sthÃïu÷ puru«o veti vimarÓa÷ / ayaæ saæÓayahetvÃbhÃsa iti / ka÷ puna÷ kÃlÃtÅtahetvÃbhÃsa÷ / ucyate / yathà kaÓcidvadennitya÷ Óabda÷ / ÓabdamayatvÃdvedo 'pi nitya iti / atra dÆ«aïam / idÃnÅæ bhavatà Óabdasya nityatÃkÃraïamaprati«ÂhÃpya kathaæ vedo nitya ityucyate / atra vadedyathÃkÃÓamarÆpatvÃnnityaæ tathà Óabdo 'pyarÆpatvÃnnitya÷ / tadvacane paÓcÃdapyukte so 'rtha÷ sidhyati / atra dÆ«aïaæ kÃlatÅtametadvacanam / yathà g­he dagdha udÃkÃnve«aïaæ bhavatopyevamiti kÃlÃtÅta÷ / atha ko nÃma prakaraïasama÷? (Ãtmana÷) ÓarÅra bhinnatvÃdÃtmà nitya÷ / yathà (ghaÂasya) ÃkaÓabhinnatvÃdvaÂo 'nitya÷ / ayaæ prakaraïasama ityucyate / atra dÆ«aïam / yadyÃtmà ÓarÅrabhinnatrvÃnnitya iti, tadà (ghaÂasya) ÃkÃÓabhinnatvÃdvaÂo 'nitya÷ / ayam prakaraïasama ityucyate / atra dÆ«aïam / yadyÃtmà ÓarÅrabhinnatvÃnnitya iti, tadà (ghaÂasya) ÓarÅrabhinnatvÃdvaÂo 'pi nitya÷ syÃt ÓarÅrabhinnatve 'pi ghaÂo 'nitya iti cet, tarhyÃtmÃpi ÓarÅrabhinnatvÃt kathaæ nitya÷ / iti prakaraïasama÷ / ko nÃma varïyasama÷ / ucyate / yathà nityamÃkÃÓamasparÓatvÃt / manovij¤Ãnamapi tathà / ayaæ varïyasama ityucyate / ka÷ savyabhicÃra÷ / ucyate / yathà pa¤cavi«ayà anityà (##) indriyagrÃhyatvÃt / catvÃri mahÃbhÆtÃnyapi tathà tasmÃdanityÃni / atra dÆ«aïam / kÆrmaroma lavaïagandhaÓca nirÃbhÃsamÃtraæ manovij¤ÃnopalabhyatvÃtkimanityamiti savyabhicÃra÷ / atha ko nÃma viruddha÷ / ucyate / viruddho dvividha÷ / d­«ÂÃntaviruddho yuktiviruddhaÓca / yathÃtmà nityo 'mÆrtatvÃt, v­«abhavat / ayaæ d­«ÂÃntaviruddha÷ / yuktiviruddho yathÃ, brÃhmaïasya k«atrakarmÃnupÃlanaæ m­gayÃdiÓik«Ã ca, k«atriyasya dhyÃnasamÃpattiriti yuktiviruddha÷ / evambhÆtau dharmÃvaj¤Ã abuddhaiva satyaæ manyante / nanu kimaviruddham / atrocyate / etadbhinnamaviruddhamityabhidhÅyate / iti hetvÃbhÃsÃ÷ / // iti prathamaæ prakaraïam // (##) atha dvitÅyaæ prakaraïam / pÆrvama«Âavidhà vÃdadharmà uktÃ÷ / atha nigraha[sthÃna]dharmÃn vak«yÃma÷ / nanu katame vÃdadharmÃ÷ / (atrocyate) yathà catvÃri mahÃbhÆtÃni praj¤aptireva / kasmÃt / rÆpÃdidharmatvÃdeva / apara÷ punarÃha / catvÃri mahÃbhÆtÃni tattvata÷ santi / kathametajj¤Ãtam / kÃÂhinyaæ p­thivÅdharmo yÃvaccalatvaæ vÃyudharma÷ / tatsaditi j¤eyam / etacca prativiruddham / tasmÃdvivÃda÷ / yathà và / p­thivÅ ÓarÅrakÃraïameva / aparÃïi mahÃbhÆtÃnyapi tathà / atra dÆ«aïam / p­thivyÃdi sarvavastusÃdhanasamarthaæ sat, kathaæ ÓarÅramÃtraæ sÃdhayediti nÃtra vivÃda÷ / yadyevaæ na syÃttadà vÃda ityucyate / nanu kÃni nigrahasthÃnÃni / (atrocyate) yathà Óabdo nityo 'mÆrtatvÃdÃkÃÓavat / atra dÆ«aïam / yadyapi Óabdo 'mÆrta÷ / tathÃpyaindriyaka÷, saæpratigha÷, ghaÂavatk­taka÷ / api tvÃkÃÓe 'k­take kathaæ tad­«ÂÃntalÃbha÷ / etannigrahasthÃnamityucyate / atha ghaÂo mÆrta ityanitya÷ Óabdasya tvamÆrtatvÃt kathaæ tad­«ÂÃntalÃbha÷ / atra dÆ«aïam / Óabdo ghaÂabhinno 'pyaindriyaka÷ ÓrÃvaïatvÃt / tasmÃdanitya÷ / nanu kasyÃrthasyÃnigrahasthÃnatvÃpatti÷ / saæskÃrà vij¤Ãna¤ca (##) k­takatvÃdanityam / nirvÃïamak­takatvÃnnityam / etadvÃkyaæ samyakpadarasam / etaducyate 'nigrahasthÃnam / nanu kiæ vacanaæ dÆ«ayitavyam / cuayte / vÃkyavaiparÅtyaæ, asaddhetusthÃpanaæ, udÃharaïavai«amya¤caitaddÆ«ayitavyam / yatha saæj¤Ã saæyojanocchedikÃ, ityukte kaÓcit p­cchet / kathaæ saæj¤Ã samyojanocchedikà / j¤Ãnasya saæj¤Ãta utpÃdaæ pÆrvamanutkà saæj¤ÃmÃtrakathanÃdvÃkyavaiparÅtyamitÅdaæ dÆ«aïÅyam / nanu kathaæ punaretadvÃkyamucyate / asidvasthÃpanÃnnigrahasthÃnÃpattij¤ÃpanÃrthamuktam / apara¤ca / anuyojyÃnanuyoga÷ / prativaktavye 'prativaktavyata / trirabhihitasya parairavij¤Ãtam / trirabhihitasya svayamavij¤Ãnam / etÃni nigrahasthÃnÃni / anyacca / pareïa vivadamÃnastadvikalatÃæ nÃvagacchati / anyastu vadati / e«o 'rtha÷ mithyaiva, kiæ bhavÃnnopalabhate tadà nigrahasthÃnam / anyacca / parasya samyagarthe do«asamÃrope 'pi nigrahasthÃnam / anyacca / vÃdinoktaæ sarvairvij¤ÃtamapyasÃveva (prativÃdÅ) nÃvagacchati cettadapi nigrahasthÃnam / praÓno 'pi tadvat / etÃni nigrahasthÃnÃni vÃdasya mahÃkaïÂakÃni gambhÅradu÷khÃni j¤eyÃni, druta¤ca heyÃni / nanu praÓnÃ÷ katividhÃ÷ / ucyate / trividhÃ÷ / yathà vacanasama÷, arthasama÷, hetusamaÓca / yadi vÃdinastaistribhi÷ (##) praÓnottarÃïi na kurvanti tadvibhrÃntam / yadyete«Ãæ trayÃïÃmuttarÃïÃmanyatamaæ nyÆnaæ syÃttadasampannam / yadi vadedahamevamprakÃrÃn trÅn praÓnÃnnÃvagacchÃmi mama yathÃj¤Ãnamanyonyaæ pra«Âavyaæ, tadÃdo«a÷ / vÃkyasama÷ yathà / Ãtmà nÃstÅtyukte tadvÃkyÃÓrayeïa praÓna÷ / ayaæ vÃkyasama ityucyate / arthasama÷ tanmatopÃdÃnamevÃyamarthasama ityucyate / hetusama÷ / paramanogaterutpÃdakasya hetorj¤Ãmayaæ hetusama ityucyate / evaæ sÃmarthye satye nigrahasthÃnamityucyate / yadyatidrutaæ vadecchrotÃraÓca nÃvagaccheyustadapi nigrahasthÃnam / athaitÃvamÃtramaparÃïi và santi / atrocyate / santyeva yathà nyÆnaæ, adhikam nirarthakaæ, aprÃptakÃlaæ, punaruktaæ pratij¤ÃsannyÃsa ityÃdÅni nigrahasthÃnÃnÅtyucyante / yadyevamÃdi pÆrvapak«Å vadet, tadà nigrahasthÃnÃpatti÷ / atha pratij¤Ãvirodha÷ / yathà vij¤Ãnaæ nityam / kasmÃt / vij¤Ãnasya hi dvaividhyam / vij¤ÃnotpÃttirvij¤Ãkriyà ca / ghaÂasyÃpi dvaividhyam, ghaÂotpattirghaÂakriyà ca / evaæ vij¤ÃnamutpÃdyamÃnameva sakriyaæ tasmÃnnityam / ghaÂasya tÆtpattyanantaraæ sakriyatvam, tasmÃdanityatvam / atra dÆ«aïam / utpattÃveva sakriyatvÃnnityamiti ceddÅpasyÃpyutpattÃveva sakriyatvÃnnityatvaprasaÇga÷ / atha dÅpaÓcak«u«Ã d­«Âa÷ syÃt, ÓabdaÓca Óravaïena ÓrÆyata iti kathaæ d­«ÂÃntopapatti÷ / etatpratij¤ÃsannyÃsanigrahasthÃnam / (##) apara¤ca / kecidvadantyÃtmà nitya iti / kathaæ j¤Ãtam / anaindriyakatvÃt / yathà ÃkÃÓo 'naindriyakatvÃnnitya÷ / atra dÆ«aïam / paramÃïavo 'nindriyakà api tvanityÃ÷ / atrocyate / ÃtmÃk­takatvÃnnitya÷ paramÃïavastu k­takatvÃdanityÃ÷ / atra dÆ«aïam / anupalabdheriti bhavatà pÆrvamuktam / adhunà cÃk­takatvÃdibyucyate / ayaæ pratij¤Ãvirodha÷ / nanÆcyate 'haæ virodhÅti cedbhavÃæstu mama vacanaæ pratikÆlayan katham virodhau na syÃt / ki¤ca kathametadyuktisaham / yadvi viruddhamityucyate mayÃ, sà bhavata eva vacanasya pÆrvoktenÃrthan pratikÆlatà / tasmÃdviruddhamityuktam / anyacca / bhavatà pÆrvamuktamaspa«ÂatvÃnme saæÓaya utpanna iti / nÃhaæ bhavadvirodhÅtyevaæ saæÓayena virodha÷ / etadapi nigrahasthÃnamiti / // iti dvitÅyaæ prakaraïam // (##) atha t­tÅyaæ prakaraïam / vÃdÅ prÃha / yadi kaÓcidvadedasti sattvo yÃvatsanti prÃïà asti jÅva ityÃdi / kathaæ j¤Ãtam / aindriyakatvÃt / yathà nirupadhiÓe«anirvÃïasyendriyairanupalabdherabhÃva÷ sattvÃnÃntu na tathà / tasmÃtsantyeva iti j¤Ãtam / atmà nitya÷ / yathÃrhattvaphalaæ kasmiæÓcideva kÃle vidyamÃnamapi pÆrvaæ paÓcÃccÃvidyamÃnatvÃdabhÃva iti j¤Ãyate / yathà ca dvÅtÅyo mÆrdhà t­tÅyo hastaÓca / abhÆtvà bhÃvÃt prÃgabhÃva÷ / bhÆtvà tu vinÃÓÃtpradhvaæsÃbhÃva iti j¤Ãyate / Ãtmà tu na tathà tasmÃnnitya÷ / atra dÆ«aïam / yathà mÆla[kÅla]odakÃnyad­ÓyatvÃnna sadityuktam / arhattva[phalasyÃpi] tathÃtvameva na tvabhÃva÷ / etattu na bhavatà sÃk«Ãtkriyate / nanu maivam / udakasya p­thivyÃvaraïÃdad­Óyatvam / arhattva[phalasya tu] kenÃvaraïenÃd­Óyatvam / tasmÃttadasaditi j¤Ãyate / atra dÆ«aïam / yadbhavatoktaæ [yathÃ] dvitÅyasya mÆrdhnast­tÅyasya hastasya cÃd­ÓyatvÃda[bhÃva÷] arhattva[phalasyÃpya]bhÃva÷ iti spa«Âam / tadayuktam / dvitÅyasya mÆrdhno nÃstitve 'pi tarhi na prathamasya nÃstitvam / arhattva[phalaæ] tu nÃstyeveti tasyaivÃtyantÃbhÃva÷ / kathaæ d­«ÂÃntatopapatti÷ / yacca bhavatoktamanupalabdhernirvÃïÃbhÃva÷ siddha iti tadapyayuktam / kiæ nÃma (mahÃ)ÓÃgarodakasya binduparimÃïasyÃÓakyaj¤ÃnatvÃttadasaditi (##) vaktuæ Óakyate / yadyapi binduparimÃïaæ na j¤Ãyate tathÃpyastyeva sÃgara÷ / nirvÃïasyÃpi tathÃtvam / anupalabdhÃvapi tattattvata÷ sadeva / asaditi cedvaktavyam tasya kÃraïam / yadi na Óakyate vaktaæ tadà bhavata evÃrthahÃni÷ / ayamucyate yathÃdharmavÃda÷ / anyacca yadyanupalabdhernirvÃïasyÃsattvaæ, tadà parasya saæÓaya÷ / yathà rÃtrau taruæ d­«Âvà citte saæÓaya÷ / e«a sthÃïurvà manu«yo veti / na khalÆ taru÷ sthÃïo÷ puru«asya vo[palabdhau] niyato hetu÷ / anupalabdhireva nirvÃïasyÃbhÃve niyato heturiti cennÃtra saæÓayasambhava÷ / anyacca karmavipÃkÃvinÃÓÃt, sadeva nirvÃïam / kuta iti cet / yathà davena girestarudÃhe 'gnistadvinÃÓahetu÷ / ka÷ punastasya karmavipÃkasya vinÃÓaheturyena tadvinaÓyate / nirvÃïalÃbhe tadà prahÃni÷ / atrocyate / asti tattvato vinÃÓahetu÷ / ÃvaraïÃttvanupalabdha÷ / atra dÆ«aïam / nirvÃïamapi sadÃvaraïÃttvanupalabdham / ki¤ca yadi vipÃkasya vinÃÓaheturvartata iti cennocyate / tadà bhavato 'rthahÃni÷ / yadyabhÃvÃdvinÃÓaheturanuktastadÃvaraïÃbhÃvo 'pi kathamukta÷ / evaæ kÃraïairkarmÃïÃmavinÃÓo j¤Ãyate / e«a yathÃdharmavÃda ityucyate / pÆrvapak«Å vadati / yadi sÃgarodakasadbhÃvÃnnirvÃïasadbhÃva÷ siddhastadà kiæ dvitÅyasyÃpi mÆrdhna÷ sadbhÃvo na sidhyati / dvitÅyasyÃpi mÆrdhna÷ sadbhÃvo na siddha iti cet (##) kathaæ nirvÃïasya sadbhÃva÷ / tasmÃdbhavatokta÷ sÃgarodakad­«ÂÃnta÷ nirvÃïasadbhÃvaæ sÃdhayituæ na samartha÷ / kiæ dvitÅyasya mÆrdhna÷ sadbhÃvaæ sÃdhayet / atra dÆ«aïam / kiæ nirvÃïamasaditi bhavadabhipretam / asata÷ sattà vÃsato 'sattà và / asato 'satteti cet kathaæ nirvÃïamasaditi pratij¤Ãyate / yadi tvasata÷ sattà kathaæ bhavatÃsattocyate / yadyasato nirvÃïasya sattà tadà svato 'sato 'sattvamapi saditi cet, kathaæ na nirvÃïasadbhÃvalÃba ityatra heturvaktavya÷ / yadi vaktuæ na Óakyate, tadà niÓcitameva nirvÃïaæ saditi j¤eyam / etadapi yathÃdharmavÃda ityucyate / nanvÃtmà nityo 'nityo và / atmà 'k­takatvÃnnitya÷, ghaÂÃdi«Âu k­takatvÃdanitya÷ / atra dÆ«aïam / ak­takatvÃdÃtmà nitya iti cettadayuktam / kasmÃt / puru«ÃïÃæ saæÓayajanakatvÃt / yadyak­takatvÃnnitya evÃtmeti tadà nityo 'nitya veti saæÓayasyÃsambhava÷ / saæÓayajanakatvÃddo«a÷ / vÃdÅ / iyaæ do«Ãpattirna mamaivÃpi tu sarve«Ãmeva vÃdinÃæ yathà Óabdo nityo 'mÆrtatvÃt / atÅta÷ kÃyo 'styeva pÆrvanivÃsÃnusmaraïÃdityÃdipratij¤Ã pÆrvavatsaæÓayamutpÃdayatÅti / tasmatsarvatraiva do«Ãpatti÷ / atra dÆ«aïam / d­«ÂÃnta eva saæÓayaæ nirdhÃrayati / bhavatÃæ tÆdÃh­to d­«ÂÃnto mama saæÓayamutpÃdayati tasmÃdasiyo 'yaæ d­«ÂÃnta÷ / d­«ÂÃnte 'siddhe 'rthahÃni÷ / tadeva nigrahasthÃnam / yatpunarbhavatoktaæ sarve«Ãmeva do«Ãpattirna tu mamaivetye«a (##) svado«a eva na tu parado«a÷ / kuta iti cet / yathà kaÓcidabhiyukta ÃtmÃnamaprakÃÓya sarva eva taskarà iti vadettadÃsau puru«a ÃtmÃnamapi taskaraæ manyata iti j¤eyam / bhavÃnapi tathà tasmÃnnigrÃhya÷ / idÃnÅæ yadi bhavÃnÃtmÃnaæ prakÃÓayitumi÷cchu pÆrvayuktimatikramya punarvaktumicchennÆnaæ bahudo«Ãpatti÷ syÃt / bhavata÷ prathama÷ pak«o dvitÅyena [pak«eïa] dÆ«ita÷ / t­tÅyaÓcÃrtho mayà dÆ«ita÷ / pa¤camena do«Ãvadhimicchan pÆrvaæ nÃtikrÃmedata÷ bhavato 'ntya÷ pak«a÷ punaruktaæ bhavet / punaruktaæ ca nigrahasthÃnam / nanvanuyojya÷ «a«Âho 'pi? atrocyate / sidvastÃvatpa¤camasya do«a÷ / tatkathaæ «a«Âho 'nuyojya÷ / asmin hi pratyukte pÆrvado«atulyatà / anuyoktu÷ sado«atve pratipak«eïa tÆ«ïÅmbhaviætavyam / apara¤ca / «a«Âhasya do«a÷ pa¤camenÃparyanuyojya÷ / kuta iti cet / pa¤camenaiva hye«a «a«Âho 'nuyukta÷ / ato 'yaæ svayame sado«a÷ kathaæ taæ dÆ«ayet / evaæ saddharmavÃda÷ / // iti t­tÅyaæ prakaraïam // (##) athe caturthaæ prakaraïam / nanu bhavatà vyÃkhyÃto yathÃdharmasadvÃda÷ / ka÷ puna÷ sambandha÷ / atrocyate / praÓnottarasambandho viæÓatividha÷ / yadi kaÓcittena viæÓatividhenÃrthena samyagnyÃyamÃrabhate sa sadvÃdasya j¤Ãtetyucyate / yadi naivaæ tadà nÃyaæ vivÃdadharmÃvagantà / e«Ãæ viæÓatividhÃnÃæ sÃro dvividha÷ / vaidharmyaæ sÃdharmya¤ca / sajÃtÅyatvÃtsÃdharmyaæ vijÃtÅyatvÃdvaidharmyam / arthasya hi tatsamÃÓrayatvÃtte viæÓatidharmÃn vyÃpnuvata÷ / kiæ sÃdharmyam / yathà kleÓak«ayo nirÃbhÃsa eva, ÃkÃÓabhÃvo 'pi nirÃbhÃsa iti sÃdharmyam / kiæ vaidharmyam / yathà nirvÃïamak­takatvÃnnityaæ tathà sarve saæskÃrÃ÷ k­takatvÃdanityÃ÷ / iti vaidharmyam / nanu sÃdharmyavaidharmyÃbhyÃæ kathaæ dÆ«aïam / atrocyate / sÃdharmyadÆ«aïamicchatà evaæ vaktavyam / rÆpaæ cak«u«Ã d­«Âaæ, Óabdastu Óravaïena Óruta iti, kathaæ tayo÷ sÃdharmyam / yadi rÆpÃdbhinna÷ Óabdastadà rÆpasyÃnityatvÃcchabdo nityo bhavet / vaidharmyadÆ«aïam / yatha rÆpasyaindriyakatvÃdanityatÃ, Ãtmano 'naindriyakatvÃnnityatà / ghaÂasyÃtmanaÓca sadbhÃva÷ / sadbhÃvasÃdharmye ghaÂasyÃnityatvÃdÃtmano 'pi tathÃtvÃpatti÷ / ghaÂasadbhÃva ÃtmasadbhÃvÃdbhinnastataÓcÃtmà (##) nityo ghÃtastvanitya iti cet / nityatÃsÃdharmyada[pya]Ãtmanà nityena bhavitavyam / evaæ dÆ«aïaæ viæÓatividhaæ yathà 1 utkar«a[sama]m, 2 apakar«a[sama]m, 3 bhedÃbheda[sama]m, 4 praÓnabÃhulyamuttarÃlpatÃ, 5 praÓnÃlpatottarabÃhulyam, 6 hetusamam, 7 kÃryasamam, 8 vyÃptisamam, 9 avyÃptisamam, 10 kÃlasamam, 11 prÃptisamam, 12 aprÃptisamam, 13 viruddham, 14 aviruddham, 15 saæÓaya[sama]m, 16 asaæÓaya[sama]m, 17 pratid­«ÂÃnta[sama]m, 18 Órutisamam, 19 Órutibhinnam, 20 anupapatti[sama]¤ceti praÓnottaradharmà viæÓatidhà / 1. utkar«a[sama]m / yathà (kaÓcidvaded), Ãtmà nitya indriyÃnupalabdhe÷ / ÃkÃÓo hyanupalabdhernitya÷ / sarvamanupalabhyaæ nityameva / ÃtmÃpyanupalabhya÷ kathaæ tadanityatÃprÃpti÷ / atra dÆ«aïam / ÃkÃÓo 'cetanatvÃnnitya÷ / Ãtmà tu cetana÷ kathaæ nitya÷ / ÃkÃÓaÓcetana ityanyÃyyam / yadyÃtmÃcetanastadaivÃkÃÓena sadharmà / evaæ vidvÃæsa÷ so 'nitya iti manyante / etadutkar«a[sama]m / 2. apakar«a[sama]m / yathÃkÃÓo 'cetana Ãtmà tu cetana÷ / kathamÃkÃÓa Ãtmano d­«ÂÃnta÷ / etadapakar«a[sama]m / 3. bhedÃbheda[sama]m / yathÃtmanityatÃsthÃpana ÃkÃÓa udÃharaïam / [atra dÆ«aïaæ] Ãtmà ÃkÃÓaÓcÃbhinnau iti cedaikadharmyÃt kathamÃkÃÓasyÃtmano d­«ÂÃntatà / (##) bhinnau iti cedanyÃnyasÃdharmyÃprÃpti÷ / etaducyate bhedÃbheda[sama]m / 4. anyacca / Ãtmà nityo 'naindriyakatvÃt / yathÃkÃÓo 'nindriyakatvÃnnitya iti bhavata÷ sthÃpanà / atha yadanaindriyakaæ tannÃvaÓyaæ nityam / tatkathaæ siddham / etaducyate praÓnabÃhulyamuttarÃlpatà ca / 5. anyacca / Ãtmà nityonaindriyakatvÃditi bhavatsthÃpanà / anaindriyakasya dvaividhyam / yathà paramÃïavo 'nupalabhyà anityÃ÷ / ÃkÃÓastvindriyÃnupalabhyo nityaÓca / kathaæ bhavatocyate yadanupalabhyatvÃnnitya ityucyate praÓnÃlpatottarabÃhulya¤ca / 6. anyacca / anupalabdhihetunÃtmà nitya iti bhavatà pratij¤Ãtam / ÃkÃÓaÓcÃtmà ca bhinnau÷ kathamubhayoranupalabhyatvaæ heturbhavet / iti hetusamam / 7. anyacca / yatpa¤camahÃbhÆtamayaæ tadanityam / ÃkÃÓa Ãtmà ca pa¤camahÃbhÆtamayau kathaæ nityÃvuktau / iti kÃryasamam / 8. anyacca / anupalabhyatvÃnnitya ÃkÃÓa iti bhavata÷ sthÃpanà / ÃkÃÓaÓca sarvavyÃpÅ [tataÓca] kiæ sarvÃïi bastÆnyanupalabhyÃni / etadyÃptisamam / 9. anyacca / paramÃïuravyÃpyanaindriyako 'pyanitya÷ / Ãtmà tvanaindriyaka÷ kathaæ nitya÷ / iti avyÃptisamam / 10. anyacca / Ãtmà nityo 'nindriyakatvÃditi bhavatsthÃpanà / so 'yaæ[hetu]rvartamÃne 'tÅte 'nÃgate và / atÅta iti cedatÅtatvÃnna«ÂÃ÷ / anÃgata iti cedabhÃva÷ / vartamÃna (##) iti cettadÃhetu÷ / yathà ӭÇge yugapadeva jÃtatvÃnnÃnyonyahetuke / iti kÃlasamam / 11. anyacca / Ãtmà nityo 'naindriyakatvÃditi bhavatsthÃpanà / atha prÃpyÃprÃpya và heturiti / aprÃpya cedasiddho hetu÷ / yathÃgniraprÃpya dahanÃsamartha÷, asiÓcÃprÃpya chedanÃsamartha÷ / ÃtmÃnamaprÃpya kathaæ heturbhavet / ityaprÃpti[samam] / 12. anyacca / prÃpya iti cet, prÃpterahetutvam / iti prÃptisamam / 13. anyacca / sarvamanityam / na tvÃtmà sarvaæ, tato nitya iti bhavatpratij¤Ã Ãtmà ca tadbhÃvÃdanitya iti vaktavya÷, ki¤ciddagdho hi kambala÷ prÃyeïÃdagdhatvÃdadagdha ityucyate / etadviruddham / 14. anyacca / ÃtmÃnaindriyakatvÃdÃkÃÓatulya iti bhavatsthÃpanà / ÃkÃÓasyÃnupalabdhirÃtmano 'pi tathÃtvam / Ãtmana upalabdhiriti cettadÃkÃÓo 'pi sukhadÆ÷khadikamupalabheta / Ãtmana ÃkÃÓasya cÃbhinnatvÃt / etadaviruddham / 15. anyacca / Ãtmana÷ sadbhÃvavannityatÃniyatà / laukikÃnÃæ saæÓayasambhavo nityo 'nityo veti / etat saæÓayasamam / 16. anyacca / astyÃtmÃnaindriyakatvÃditi bhavadvacanam atha vimarÓa÷ kenÃvaraïenÃnupalabdhi÷ / kÃraïamatra vaktavyam / yadi kÃraïaæ na vidyata ÃtmÃrthasya hÃni÷ / ityasaæÓayasamam / (##) 17. anyacca / ÃtmÃnaindriyakatrvÃnnitya iti bhavatà pratij¤Ãtam / atha mÆlakilodakÃnyanaindriyakÃnyapyanityÃnyÃtmà tu kathaæ nitya÷ / iti pratid­«ÂÃnta[sama]m / 18. anyacca / sÆtre«u Ãtmano 'nupalabdhiruktà tasmÃttasya nityatà j¤Ãteti bhavata÷ [sthÃpanÃ] / (parantu) nÃstyÃtmà nÃstyÃtmÅyamityapi sÆtre«Æktam / nirgranthadharme cÃtmÃnityatoktà / Ãtmanityatve niyate sati sÆtrÃïÃæ vai«amyÃnupapatti÷ / iti Órutisamam / 19. anyacca / yadi bhavatà ekameva sÆtramadhigacchatÃtmà nitya iti manyate / athÃnye«Ãmapi sÆtrÃïÃæ pratÅterÃtmÃnityo mantavya÷ / ubhayathà pratÅtiriti cedekasyaivÃtmano nityatvÃnityatvaprasaÇga÷ / iti Órutibhinnam / 20. anyacca / yadi sadbhÃvÃditi hetunÃtmÃstÅti / atha ÓÃlasya sadbhÃvÃttÃla utpadyate / yadyabhÃvÃnnÃstÅti tadà tÃlabÅje«u v­k«ÃkÃrÃbhÃvÃttadutpattyaprÃpti÷ / sadbhÃve 'nutpatti÷ / abhÃve 'pyanutpatti÷ / Ãtmano 'pi tathÃtvam / yadi kiæcitsadeva na tadÃnaindriyakatvaæ hetutvena prayoktavyam / yadi ca sadeva tadà nÃnaindriyakatvena tasya sattà sÃdhyà / ityanutpattisamam / yadi puna÷ kaÓcicchabdanityatÃæ sthÃpayet, tadaivamvidhairuktapÆrvairviÓatiædharmaistadvadeva dÆ«ayet / nanvÃtmasadbhÃvÃdeva bhavÃnÃtmÃnaæ dÆ«ayati / Ãtmano 'bhÃve kiæ bhavatà dÆ«aïÅyam / dÆ«aïÃddhyasti dÆ«ayitavyam / atra dÆ«aïam / yuktito nÃsyÃtmà / bhavatà tu (##) tatsadbhÃvasya vikalpÃnmayà bhavato dÆ«aïaæ k­tam / yadbhavatoktaæ dÆ«ayitavyabhavÃdastyÃtmeti / tato dÆ«aïÃnnÃstyÃtmeti j¤Ãtam / bhavata Ãtmaparigraha ÃtmÃbhÃvadyotanarthamiti cettadayuktam / bhavadarthÃprayogÃt / idÃnÅntu svayaæ bhavatà mama siddhÃnta÷ prayukta÷ / nanu kathaæ bhavatà j¤Ãtaæ yanmayà bhavadartha÷ parig­hÅta÷ / atra kÃraïaæ vaktavyamiti cenmayà khalu pÆrvamuktaæ yatsvÃrthamaparig­ïhatà bhavatà parasthÃpanà parig­hÅtà kathamidÃnÅæ punaridaæ p­cchyate / kathaæ j¤Ãtaæ yadbhavato 'rtho maya parig­hÅta iti / yato bhavadvacanaæ viruddhaæ tasmÃnnigrahasthÃnÃpatti÷ / anyacca / anaindriyakatvÃtsannevÃtmeti bhavatà pÆrvaæ pratij¤Ãtaæ paÓcÃttu dharmabÃhulyena sÃdhitam / sthÃpitahetoraniyatatvÃtpratij¤ÃvirodhÃcca nigrahasthÃnam / tasmÃdbhavadarthanÃhau yadi punarahaæ kiæcibdravÅmi, [yanmayÃ] pÆrvamuktaæ tasmÃdetanna bhidyate / tadà vacanasya bahudo«aprasaÇga÷ / pak«apratipak«ayo÷ pratipak«amaryÃdà pa¤came / tadatikramyoktaæ vacanaæ do«a÷ / yadi vidvÃn gambhÅraæ nyÃyaæ bhÃvayatyuktena d­«ÂÃntenÃrthÃvagamasamarthaÓca syÃttadà tasya vÃda evaævidhaæ dharmaæ nÃtikrÃmati / vÃdÅ prÃha / evamukto vadadharmÃïÃæ sÃra÷ / e«a vÃdasÃra÷ sarvavÃdÃnÃæ mÆlam / etasmÃdvÃdÃtpak«apratipak«ayo÷ paramotkar«aj¤Ãnaæ jÃyate / yathà bÅje suk«etra upte mÆlÃÇkurÃ÷ sam­ddhÃ÷ / kuk«etre tÆpte phalabhÃva eva / etasya dharmasyÃpi tathÃtvam / (##) yadi vidvÃn kaÓcit pramÃïavicÃrakuÓalastadà vÃdÃnutpÃdayati / mÆrkhastvalpabuddhiretadvÃdÃbhyÃsenÃpi tadavagamÃsamarthastattvato vidvÃn nocyate / tasmÃdye ye sa¤j¤Ãnotpattiæ subhÃÓubhaviveka¤cecchanti taistaireva saddharmavÃda ÃÓrayitavya÷ / // iti caturthaæ prakaraïam // samÃptaÓcÃyaæ grantha÷ /