Tarkasastra (reconstructed text) (T÷) Based on the edition by G. Tucci: Pre-Diïnàga Buddhist texts on Logic from Chinese Sources. Baroda 1929 (Gaekwad's Oriental Series, 49). Reprint: Nepal: Pilgrims Book House, 1998, 1-40. (Reconstructed Text) Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 69 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. #<...># = BOLD for references to Tucci's edition (added) ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Tarka÷àstram / atha prathamaü prakaraõam / (÷àstramàha) bhavàn manyate 'smadvacanamanyàyyamiti cedbhavato 'pi vacanamanyàyyam / yadi bhavadvacanamanyàyyaü, tadàsmadvacanaü nyàyyam / yadi [bhavatocyate] bhavadvacanaü nyàyyaü, paramasmadvacanamanyàyyaü tanna yuktam / ki¤ca yadanyàyyaü tadetatsvato nyàyyaü, tasmàd yadanyàyyaü tannàsti / yadi svato 'nyàyyaü tadetadanyàyyamasaccaiva, tasmàdahamanyàyya[vàdã] iti cedbhavatocyate tadayuktam / anyacca / mama vacanamanyàyyamiti cedbhavatocyate, tato bhavànaj¤a iti spaùñam / kuta iti cet / yadanyàyyaü tanniràbhàsam / vacanaü nyàyàbhàvàdbhinnamabhinnaü và ? / abhinnaü cedvacanamapi nàstãti mama vacanamanyàyyamiti bhavatà kathamucyate / atha bhinnaü, tato vacanaü nyàyyamiti mama vacanamanyàyyamiti kathaü bhavatocyate / vacanasvalakùaõakhaõóanàcca / bhavatkhaõóanavacanamasmadvacanasya samakàlãnamasamakàlãnaü và? samakàlãnaü cedasmadvacanakhaõóane 'samarthaü, yathà go÷çïge '÷vakarõau và parasparaü khaõóayituü na ÷aknuvataþ / samakàlãnatvàt / asamakàlãna¤ced, bhavataþ khaõóanaü pårvamasmadvacanaü pa÷càt / athàsmadvacanànuccàraõàt, kiü bhavatà khaõóyate? / tasmàdbhavataþ khaõóanamasidvam / athàsmadvacanaü (##) pårvaü, bhavataþ khaõóanaü tu pa÷càd, evaü tarhyasmadvacanasidvatvàt kasya khaõóanaü bhaviùyati? / samakàlãna¤cet, tato 'smadvacanaü bhavata÷ca khaõóanamityetayoretat khaõóanametacca khaõóanãyamiti vi÷eùo na syàt / yathà nadãsamudravàrisaüyogakàle vi÷eùàsambhavaþ / apara¤ca / bhavataþ khaõóanaü svakhaõóanàrthamasvakhaõóanàrthaü và? svakhaõóanàrtha¤cet, tataþ svataþ svàrthahãnaü bhavedasmadvacananu siddham / asvakhaõóanàrtha¤ced, asiddham / kuta iti cet, svàrthataþ khaõóanàsidveþ / siddha¤cet, svàrthahàniþ paràrthasidvi÷ca / ki¤càsmadvacanamanyàyyamiti ced, vacanameva na bhavet / vacana¤cennaivànyàyyam / anyàyyamiti cet, tadvirudvam / yathà kumàrã putravatãti / yato yadi kumàrã putravatãti na sampadyate / yadi putravatã, tarhi naiva kumàrã / kumàrãti putravatãti cobhayaü virudvam / tasmànmama vacanamanyàyyamiti cedbhavatocyate tadayuktam / etatpunaþ pratyakùavirudvam / bhavànasmàkaü vacanaü ÷rutvànyàyyaü manyate cet, tattarhi ÷rutatvàtpratyakùasiddham / pratyakùaü hi balavattaraü tasmàdbhavadvacanahàniþ / yathà ka÷cinmanyeta ÷rotravij¤ànataþ ÷abdasyànupalabdhiratha ÷rotravij¤ànataþ ÷abdasyopalabdhiþ pratyakùasidveti, tadà pratyakùasya balavattaratvàttadvacanahàniþ / anumànaviruddhaü caitat / mama vacanamanumànenopalabhyate cettato nyàyyamiti spaùñam / anyàyyaü hi vacanaü naiva vidyate / yadi vacanamasti tadà nyàyyamiti j¤àyate / yathà ka÷cinmanyeta ÷abdo 'nityo hetumattvàt / yacca hetumattadanityaü, (##) yathà ghañaþ / sa hetumattvàdanityaþ / yadi hetumàüstadànityaþ ÷abdo, yadi nityo naiva hetumàn / ityanityatànumànasidvà / anumànabalànnityatahàniþ / nyàyyamiti, yadvacanaü tannyàyyam / yannyàyyamityanumànasiddhaü, tadanyàyyamiti pratiùidvam / lokavirudvaü caitat / yadbhavatoktaü mama vacanamanyàyyamiti tallokavirudvam / kasmàditi, loke hi caturvidhanyàyasatvàt / [tathà hi] hetuphalanyàyaþ sàpekùanyàyaþ sàdhananyàyastathatànyàya÷ca / hetuphalanyàyaþ / yathà bãjamaïkura÷ca / sàpekùanyàyaþ / yathà dãrghaü hrasvaü, pità putraþ / sàdhananyàyaþ / yathà pa¤càvayavavàkyaü sàdhanàrtham / tathatànyàyastrividhaþ / yathànàtmatathatànityatàtathatà nirodhatathatà ca / iha loke vacanaü phalaü, nyàyo heturiti / iha loke yadà phalaü dçùñaü tadà sahetukaü j¤àtam / yadà vacanamupalabdhaü, tadà nyàyyaü j¤àtam / yanmama vacanamanyàyyamiti bhavatoktaü tallokavirudvam / anyàyyaü vacanamityasya nàstyavakà÷aþ / yad bhavatoktaü mama vacanamanyahisaüvàditvàditi tadidamidànãü bhavatà sàrdhaü vicàrya nirdhàryate / yadi ka÷cidanyadvadettadà tasya doùaþ syat / bhidyate bhavataþ pratij¤àsmatpratij¤àtaþ / atha tadbhavataþ svoktam / tadànyaduktam / tasmàdbhavàneva doùamàpadyate / yadi bhavadartho 'smaduktàdanyastadànyatvadoùo bhavata eva na tu mama / yadi nànyat, tarhi matpakùatulyameva, tena nàstyanyatvam / athocyate mamànyaditi tanmithyà / anyaccànyasmànnànyadityananyatvam / (##) yadyanyadanyasmàdanyat, tato 'nyanna bhavet / yathà manuùyo goranyo na gaurbhavati, yadyanyadanyasmàdanyat, tadà tadekaü bhavet / yadyekaü tato nànyat, tatkimucyate mamànyaditi / ata÷caitanyàyyamiti / ahaü nyàyamavalambya bhavatà vivade / tasmàdanyathàhaü vadàmi / yadyàvayorbheda eva na syànna tadà bhavatà vivàdo 'haü tu bhavadarthameva vadàmi / sarvamuktamanyaditi ced, bhavatàpi ki¤ciduktamiti bhavànapyanyadvadatãti doùo bhavata eva / yadi bhavato vàkyaü nànyat, tarhi mamàpi vacanaü nànyaditi yad bhavatoktamahamanyadvadàmãti tadayuktam / atha bhavadvacanaü mithyaiva / ÷eùaü pårvavat / yad (bhavato)ktaü mama vacanamasiddhamiti tadidànãü (bhavatà sàrdhaü) vicàrya nirdhàryate / yadi vacanamasiddhaü, tadà tadeva vacanamasiddham / yadi vacanasyàsiddhatvaü, tadà vacanameva na pràptam / atha vacanaü na pràptaü, kathaü bhavatocyate mayà yaduktaü tadasiddhamiti / atha vacanaü pràptaü tatsidvameva syàt / yadi maduktamasiddhamiti bhavatocyate tadayuktam / yadi sarvaü vacanamasiddha, tarhi bhavaduktaü mama khaõdanamapyasiddham / yadi bhavaduktaü khaõóanamasiddhaü na syàt, tarhi mama vacanamapi naivàsiddham / yadi (bhavato)cyate maduktamasiddhaü tadayuktam / yadasiddhaü tatsvata eva siddham / tasmànnàstyasiddham / yadyasiddha na svataþ siddhaü, tadàsiddhaü na syàt / yadi siddhaü, nàstyasiddhaü, tato yad (bhavato)ktaü maduktamasiddhamiti tanniravakà÷am / yadi bhavatocyate mama khaõóanamananubhàùaõameva tadà na mama matasyopalabdhi / (##) atha nopalabhyate mama mataü, tato mama khaõóanaü kartuü na ÷akyate / tadidànãü (bhavatà sàrdhaü)vicàrya nirdhàryate / yadi bhavàn matkhaõóanaü nànubhàùate, tadà bhavàn khaõóanaü vaktuü na ÷aknoti / kiü punarmanyate bhavàn khaõóanamananubhàùya khaõóanaü ÷akyaü, athavà khaõóanamanubhàùya khaõóanaü ÷akyam / yadi tàvad (bhavàn) ananubhàùya (khaõóanaü vaktuü ÷aknoti), ahamapyananubhàùya khaõóanaü vaktuü ÷aknuyàm / athavà khaõóanamanubhàùya khaõóanaü vaktuü ÷akyaü, tadà sadaiva khaõóanànubhàùaõam syàt / kutaþ? khaõóanàtpunaþ khaõóanasyotpannatvàt / tadà khaõóanànavasthà / na ca sa kàlo vidyate yatra na khaõóanànubhàùaõam / [ataþ] yatra khaõóanaü vaktuü ÷akyate sa kàlo nàsti / apara¤ca khaõóanamiti khaõóanànnàma / yadi tatkhaõóanànubhàùaõànnàma khaõóanamiti vaktuü ÷akyate, ananubhàùya tu khaõóanamiti vaktuü ja ÷akyate / tataþ pårvakhaõóanasya nàma pa÷càdanubhàùaõaü pràptam / paravartikhaõóanaü nàma na tàvadanubhàùaõaü pràpnoti / tçtãyantu dvitãyasya khaõóanasya nàmànubhàùaõaü pràptam / caturthaü tçtãyasya khaõóanasya nàmànubhàùaõaü pràptam / iti sadànubhàùaõàdanavasthà / ananubhàùya khaõóanaü nàma vaktuü ÷akyamiti ced, ananubhàùyàpi tataþ prathamaü khaõóanaü nàma vaktuü ÷akyam / prathamaü khaõóanam nàmànanubhàùya khaõóanaü nàma vaktuü ÷akyamiti cet, dvitãyamapi khaõóanaü nàmànanubhàùya khaõóanaü nàma vaktuü ÷akyate / dvitãyaü khaõóanaü nàmànanubhàùya khaõóanamiti vaktuü ÷akyata iti cet, prathamaü khaõóanaü (##) nàmàpyananubhàùya khaõóanaü nàma vaktuü ÷akyeta / kintu prathamaü khaõóanaü nàmàva÷yamanubhàùyam / tasmàtkhaõóanaü nàma vaktuü ÷akyate / atha dvitãyaü khaõóanaü nàmàpyava÷yamanubhàùyaü, tadà khaõóanaü nàma vaktuaü ÷akyate natvananubhàùya vaktavyam / yadi punaþ khaõóanamananubhàùya vadet, khaõóanasya nigrahasthànàpattiþ / yadi bhavàn svakhaõóanaü nànubhàùate, tato bhavaduktakhaõóanasya nigrahasthànàpattiþ / yadi bhavàn khaõóanamananubhàùya khaõóanaü vadet, khaõóanaü vadaü÷ca nigrahasthàne na patet, tadàhamapi khaõóanamananubhàùya khaõóanaü vadanna nigràhyaþ / ki¤ca yadà bhavadvacanaü mama[mataü] khaõóayati, tadàhamanubhàùe / yadà tvahaü bhavanmataü khaõóayàmi tadà bhavànapyanubhàùate / atha parasparànubhàùaõaü, na tadà khaõóanapratiùñhàpanam / yadi parasparànubhàùaõaü, tadà samyagarthahàniþ / yathà potàvanyonyasambadvau samudravelàsamaye parasparasaügharùeõa dolàyamànau / apara¤ca / sarve ÷abdà yadà mukhànnirgatàstadà naùñà eveti kathaü madvacanànubhàùaõam? / atha ÷abdo vinà÷adharmà / apunaràgamanàtpunarbhàùaõama÷akyam / atha ÷abdaþ sthiti÷ãlastadànubhàùaõama÷akyaü, nityatvàt / naùña iti cen, na ki¤cidanubhàùitavyaü tadabhàvàt / ÷abdo naùña iti cet, tvadanubhàùaõàyaitanme vacanamiti yadbhavàn bravãti sa kutarka eva / yad (bhavato)ktaü madvacanaü pårva, [bhavata] khaõóanaü tu pa÷càditi tadidànãü (bhavatà sàrdhaü) vicàrya nirdhàryate / yadi madvacanaü pårvaü, khaõóanantu pa÷càditi tanyàyyam / kuta iti (##) cen, madvacanaü pårvaü bhavadvacanaü tu pa÷càditi / yadyasmadvacanaü paravartivacanaü khaõóayati, tato 'smadartho vi÷iùyate bhavadvacanasya tu hàniþ / ki¤ca yadyucyate bhavatà sarvàõi vacanàni pårvavartãni khaõóanantu paravartãti, tadà bhavànapi pårvameva vacanaü vadatãti pa÷càtkhaõóanaü bhavet / yadi bhavadvacanasya pårvavartitve 'pi pa÷càtkhaõóanaü nàsti, tarhi madvacanasya pårvavartitve 'pi, pa÷càtkhaõóanaü na syàt / yacca khaõóanaü pårvasya paravartãti svabhàvataþ pårvasya khaõóanaü na pa÷càdasti / yadi svabhàvata eva pårvasya khaõóanaü pa÷càt syàt, tadà pårvaü pa÷càdityubhe na syàtàm / tasmàdyadbhavatoktaü pårvasya khaõóanaü parabhàvãti tadayuktam / yadi svabhàvataþ pårvasya khaõóanaü na pa÷càt / hetvabhàvàt / tadà pårvasyàpi khaõóanaü parabhàvi na bhavet / yadbhavatoktaü madvacanaü pårvaü, khaõóanaü tu parabhàvi tanmithyà / yadabhihitaü bhavatà, mayà hetvantaramuktamiti tadidànãü (bhavatà sàrdhaü) vicàrya nirdhàryate / yadi pårvahetuü parityajya hetvantarapratiùñhàpanànnigrahasthànamàpadyate, tadà bhavàn nigrahasthànamàpannaþ / kathamiti ced, bhavatà pårvahetuü parityajya hetvantarapratiùñhàpanàt / yadi hetvantarapratiùñhàpanàdbhavato na nigrahasthànatvàpattistadà mamàpi tathà / ki¤ca maduktahetuto bhavaduktahetorbhedaþ / yadyanyaü hetuü vadàmi tanmama nyàyyam / yadyanyaü hetuü na vadeyaü, tato bhavaddhetuü vadeyam / tato na pratipakùatayà virodho 'pi tvàvayostulyavacanataiva / yadi sadç÷a eva heturàvàbhyàü pratiùñhàpitaþ, tadà bhavànasmaddhetuü khaõóayatãti svahetumeva khaõóayati / (##) api ca yadi sarvàõi vacanàni hetvantaràõi syustadàbhavaduktàni vacanànyapi hetvantaràõi bhaveyuþ / tata÷ca bhavato nigrahasthànàpattiþ / atha vacanànyuccàrayannapi na bhavàn nigràhyastarhi yadbhavatoktaü hetuü pratiùñhàpayannahaü nigràhya iti tadayuktam / yadbhavatoktamarthàntaraü vadàmãti tadidànãü (bhavatà sàrdhaü) vicàryaü nirdhàryate / anyà me pratij¤à, anyà ca bhavata iti yattannyàyyameva / athàhaü bhavataþ pratipakùatayà virodhãtyarthàntaraü bravãmi / yadi matamasmadartho bhavadarthàdananyastadàsmadartho bhavadarthapratipakùatayà na virudvo / yadi bhavànasmadarthaü khaõóayati, tarhi bhavataþ svàrthasyaiva khaõóanaü bhavet / yadarthàntaraü na tatsvayamarthàntarama / tasmànnàstyarthàntaram / yadi tvarthàntaraü svayamevàrthàntaraü, na tadàrthàntaram / tasmàdyadbhavatoktamahamarthàntaraü vadàmãti na yuktam / apara¤ca yaduktaü sarvaü tadarthàntara¤cettadà bhavaduktamapyarthàntaraü bhavet / yadi bhavaduktamarthàntaraü na bhavettadà yadbhavatà pratij¤àtaü sarvamarthàntaramiti tadayuktam / yad (bhavato)ktamahaü pårvacanàdananyadvacanaü vadàmãti tadidànãü (bhavatà sàrdhaü) vicàrya nirdhàryate / asmatpratij¤à bhavatpratij¤àyàþ pratipakùabhàvena viruddhà / yadasmatpratij¤à bhavatpratij¤àyàþ pratipakùabhàvena virudvà, tannyàyyam / kuta iti cet / sarvatràhaü bhavadarthakhaõóanàrthaü vadàmi, tasmàdasmadvacanamananyat / yadi mayàrthàntaramuktaü, tarhi bhavatpratij¤àsmadarthàdanyà / yadyahamarthàntaraü vadàmi tadà (##) bhavadarthaü vadàmi / evantàvannàhaü bhavadviruddo / tata÷ca yadi bhavàn màü khaõóayati, tarhi svàrthasyaiva khaõóanam / anyacca / yathà mayà pårvamuktamanityaþ ÷abda iti / etàni vacanàni vinà÷asvabhàvàni kùayasvabhàvàni ca / idànãmanyadvacanamuccaryate / tata÷ca yadbhavatoktaü bhavàn pårvavacanaü vadatãti tanmithyà / apara¤ca / yadbhavatoktaü maduktamananyaditi / tatra yadyahamanyadvadàmi tadà tadanyayat / yadyahamananyadvadàmi tadananyat / yadyahaü tadvadaüstanna sàdhayituü ÷aknomi, tadà yadbhavatoktamananyaditi tadyuktam / yacca (bhavato)ktaü mayà sarvamuktaü nànuj¤àyata iti tadidànãü (bhavatà sàrdhaü) vicàrya nirdhàryate / sarvaü nànuj¤àyata iti yaduktaü bhavatà etadvacanaü sarvasminnantarbhavati na và? / yadi tàvatsarvasminnantarbhavati tadà bhavàn svayaü svoktaü nànujànàti / yadi svayaü nànujànàtyasmadarthaþ svata eva siddho bhavedbhavavacanasya tu hàniþ syàt / atha sarvasminnàntarbhavati tadà tasya sarvatvameva na syàt / yadi sarvatvameva na bhavet, tadà bhavatà yadananuj¤àtaü tatsarvam / yadi sarvamananuj¤àtaü tadàsmadartho bhavatà naivànanuj¤àtaþ / asmadarthaþ siddho bhavatastu sarvasya pratiùedhaþ / iti prathamaü prakaraõam / (##) atha dvitãyaü prakaraõam / (÷àstramàha) khaõóanasya trividhadoùàpattiþ / viparãnakhaõóanamasatkhaõóanaü viruddhakhaõóana¤ceti / yadi khaõóanametattrividhadoùopetaü tadà nigrahasthànam / [tatra] viparãtakhaõóanam / yadi pratiùñhàpitaü khaõóanaü samyagarthena na saüyuktaü syàttadà tadviparãtakhaõóanamityucyate / viparãtakhaõóanaü da÷avidham / (1)sàdharmyakhaõóanam (2) vaidharmyakhaõóanam (3) vikalpakhaõóanam (4) avi÷eùakhaõóanam (5) pràptyapràptikhaõóanam (6) ahetukhaõóanam(7) upalabdhikhaõóanam (8) saü÷ayakhaõóanam (9) anuktikhaõóanam (10) kàryabhedakhaõóanam / 1. [tatra] sàdharmyakhaõóanam / vastusàdharmyapratyavasthànaü sàdharmyakhaõóanamityucyate / (÷àstramàha) ÷abdo 'nityaþ pratyanotpannatvàdyathà ghañaþ prayatnotpannaþ / utpanna÷ca vinaùñaþ / ÷abdo 'pi tatheti ÷abdo 'nitya iti sthàpite prativàdã pràha / yadi ghañasàdharmyàcchabdo 'nityastadàkà÷asàdharmyàcchabdo nityaþ syàt / tata÷càkà÷avacchabdo nitya iti / [atra] sàdharmyamamårtatvam / (÷àstraü punaràha) ÷abdo 'nityaþ prayatnotpannatvàt / yannityaü na tatprayatnenotpannaü yathàkà÷aü nityaü na prayatnenotpannam / ÷abdastu na tathà / tasmàcchabdo 'nitya iti sthàpite prativàdã pràha / yadi (÷abdasya) nityàkà÷avaidharmyacchabdo 'nitya iti, tadà kiü pràptam? / yadyàkà÷asàdharmyaü (##) tato nitya eva ÷abda iti / sàdharmyaü càmårtatvaü tasmànnityaþ / (÷àstramàha) ete khaõóane viparãte 'siddhe ca (khaõóane) / kuta iti cet / aikàntikaikarasadharmasthàpanaü hi heturiti manyate / sarvadharmàõàü prayatnotpannatvenànityatàvarõanàt / so 'nityatàvarõakaheturaikàntikaikarasastasmàdanityatànapasaraõãyaiva / tatsàmànajàtãyaü cikhyàpayiùatayà ghañàdyudàharaõamuktam / prativàdã tvanaikàntikaikarasàrthapratyavasthànena khaõóanaü bhàùate yathà yadi bhavàn sàdharmyeõa ÷abdasyànityatàü sthàpayati tadàhamapi vaidharmyeõa ÷abdasya nityatàü pratiùñhàpayàmi / yadi ca bhavadarthaþ siddho mamàpyarthaþ siddho bhavediti / (÷àstramàha) bhavataþ khaõóanamayuktam / kuta iti cet / bhavatprayuktasya hetoranaikàntikanityatvànityatvàvyàptivarõanàt / asmàbhistrilakùaõo hetuþ sthàpitaþ / tadyathà pakùadharmmaþ sapakùasatvaü vipakùavyàvçtti÷ca / tasmàdvetusiddhiranapasaraõãyà / bhavaddhetustu na tathà tasmàdbhavatkhaõóanaü viparãtam / yadi bhavatà pratiùñhàpito heturasmaddhetutulyobhavettadà samyakkhaõóanaü sidhyeta / yadyanityatàpratij¤à nityatàü khaõóayati tadà [nityatà-] khaõóanasiddhiþ / kuta iti cet / nityatàsthàpakahetunànityatàsthàpakahetuþ khaõóyate cet, tadànityatàviparyàsadoùo vyaktãkartuü na ÷akyata iti prasiddham / nityatàhetoranaikàntikaikarasatvàdanityatàhetoraikàntikaikarasatvàcca / (##) 2. vaidharmyakhaõóanam / vastuvaidharmyapratyavasthànaü vaidharmyakhaõóanamityucyate / (÷àstramàha) anityaþ ÷abdaþ / kasmàt? kçtakatvàt / yat kçtakaü tadanityam / yathàkà÷aü nityamakçtakatvàt / ÷abdasya tathàtvàbhàvàcchabdo 'nityaþ / prativàdã pràha / yadi ÷abdo nityàkà÷avidharmyàdanitya iti, tadà kiü pràptam / yadi ghañavaidharmyaü ÷abdasya, tadà sa nitya iti / tadvaidharmyamamårtatvam / ghaño mårtastasmàdghaño 'nityaþ ÷abdastu nityaþ / (÷àstramàha) ÷abdo 'nityaþ kçtakatvàt / yathà ghaño 'nityaþ kçtakatvàt, tathà ÷abdo 'pi / prativàdã pràha / yadi ghañasàdharmyàcchabdasyànityatà bhavatà sthàpità, tadà kiü pràptam? / ÷abdo nitya eva ghañavaidharmyàdvaidharmyamamårtatvam / ghañastu mårtaþ / (÷àstramàha) viparãta ete khaõóane / kuta iti cet / asmatsthàpitànityatàhetoraikàntikaikarasatvàt / bhavatpratiùñhàpitanityatàhetostvanaikàntikaikarasatvànnityatvànityatvavyàptivarõanàt / tasmàdani÷citaheturaikàntikahetuü khaõóayituü na ÷aknoti / yo 'smàbhiþ sthàpito hetuþ kçtakatvàcchabdo 'nitya iti tasya (hetoþ) pakùadharmmaþ sapakùasattvaü vipakùavyàvçtti÷ca / trayalakùaõasampannatvàt so 'napasaraõãyaþ / yaþ punarbhavatpratiùñhàpito hetuþ ÷abdo nityo 'mårtatvàditi tasya pakùadharmaþ sapakùe vipakùe ca vartata ityasiddho hetuþ / 3. vikalpakhaõóanam / sàdharmye vaidharmyapratyavasthànaü vikalpakhaõóanamucyate / (##) (÷àstramàha) ÷abdo 'nityaþ pratyatnenotpannatvàdghañavaditi ÷abdasyànityatà / prativàdã pràha / bhavà¤chabdasya prayatnenotpannatvàdghañavatsàdharmyaü sthàpayati / asti punastadvaidharmyam / pakkatvamapakvatvaü, càkùuùatvamacàkùuùatvamityàdi evaü ghaña÷abdayoþ pratyekaü vi÷eùaþ / ÷abdaþ prayatnenotpannatvànnityaþ ghañastu prayatnenotpanno 'pyanityaþ / tasmàcchabdo nityaþ / viparãtametatkhaõóanam / kuta iti cet / asmatsthàpitaheturanityatàvyàvçtto nityatàvyàvçttaþ / etaddhetusthàpanamanityatànumànàrtham / yathàgnyanumànàrthaü dhåmaþ prayujyate / dhåmo hyagnyavyàvçttaþ / tasmàdasmatsthàpitahetuþ sidvo 'napasaraõãya÷ca / bhavatà ÷abdasyàpakva iti vi÷eùaõaü prayujyate / tata÷ca nitya iti / tadecchàdveùaduþkhasukhavàyvàdãnyapakvàni na punaretàni nityàni / tasmàdapakvatvaü nityatàhetutvena na pratiùñhàpayitavyam / na càcàkùuùatvamapi nityatàhetutvena pratiùñhàpayitavyam / kuta iti cet / icchadveùaduþkhasukhavàyvàdãnyacàkùuùàõi na punarnityàni / bhavaddhetuþ sapakùe vipakùe ca vartate tasmàdasàdhakaþ / bhavaddheturmama (heto) stulyo matpratij¤àyà÷ca khaõóanàsamartha iti cet / asmatsthàpanaü trividhahetusamà÷ritaü tasmàdatulyam / yadatulyaü tulyamiti bhavatoktaü tasmàdbhavataþ khaõóanaü viparãtam / 4. avi÷eùakhaõóanam / ekasàdharmyakhyàpanàtsarvasyàvi÷eùeõa pratyavasthànamavi÷eùakhaõóanamucyate / ÷abdo 'nityaþ kàraõabhedena ÷abdasya bhedàddãpavat / (##) yadi vartikà mahatã jyotirmahat / yadi vartikà kùudrà jyotirapi kùudram, iti sthàpite / prativàdã pràha yadi sàdharmyàdyathà ghañàdyanityaü ÷abdo 'pi tathà syàttadà sarvasya sarveõàvi÷eùaprasaïgaþ / kuta iti cet / sarvasya sarveõa sàdharmyàt / sàdharmyaü kiü puna÷cet / sattaikatvaü prameyatvamityetat sàdharmyamucyate / sadharmàõyapi sarvàõi vaståni vi÷eùñavastubhyo bhinnànãti cecchabdo 'pi tathà / ghañàdisadharmàpi ÷abdo nityo ghañastvanityaþ / kuta iti cet / sattvàdisàdharmye 'pi svabhàvavi÷eùasambhavàt / yathà dãpaþ ÷abdo manuùyo '÷va ityàdi / iti sàdharmyasamà÷ritamanumànamasiddham / viparãtametatkhaõóanaü kuta iti cet / sarveùàü na mayà sattvàdisàdharmyaü pratiùidvamapi tu teùàü vi÷eùa evàvadhàryate / sàdharmyasampattitraividhyamanityatàü sthàpayati / taccàsmàbhiranityatàsàdhanàyocyate na tu sàdharmyamàtramupàdãyate na khalvasti sà kàpi yuktiryà naivaü vicàryate / kasmàditi cet / naikamapi vidyate tàdç÷aü yadanyavastuno na sadç÷aü na ca vi÷iùñaü syàt / tasmàdyadi sàdharmyamasti tadà tatsapakùavarti sarvavipakùavyàvçttam / yadi tadupàdànena hetusthàpanaü, siddho hetureùa / sàdharmyamàtreõa hetupratiùñhàpanaü tvasiddhaü tasmàdviparãtam / puna÷cànityaþ ÷abdaþ kçtakatvàdghañavat / tasmàcchabdo 'nityaþ / prativàdã pràha / hetuþ pratij¤à càbhàvànna bhidyete / ko nàmàrtho hetusamutpàdasya / hetvasaüyoge ÷abdasyànutpàda (##) iti / anutpannatvàdabhàva evetyetasyàrthaþ / kathaü nàma ÷abdo 'nitya iti / anutpannaþ ÷abda utpattimupalabhata utpanno vina÷yati / vinà÷àccàbhàva evetyetasyàrthaþ / iti hetuþ pratij¤à càbhàvavat / viparãtametatkhaõóanam / kuta iti cet / asmatpratij¤àyà abhàvaþ pradhvaüsàbhàvàtmakaþ / asmatsthàpitahetorabhàvaþ pràgabhàvaþ / pràgabhàvaþ sarvalokaprasiddhatvàtsiddho 'nityatàhetutvena sthàpitaþ / pradhvaüsàbhàvaþ sàükhyàdyaprasidvatvàdasiddhaþ / artho hi siddhena hetunà sthàpyate / yadi siddhà pratij¤opàdãyate 'siddhastu heturbhavataþ khaõóanasya viparyàso 'dhikataro bhavet / sarveùàü vastånàü pårvamabhåtvà pa÷càdabhàva iti mayoktam / tasmàcchabdaþ pårvamasaü÷cet pa÷càdapyasan / yadi pårvamasattvaü bhavato 'nanuj¤àtaü tadaitadbhavatà cintyatàm / yadi pårvaü ÷abdaþ sanneva na càsti pratibandhastadà kasmàcchrotreõa nopalabhyate / tasmàtpårvamasattvaü nàgapadavaditi j¤àyate / yadi ka¤cidvi÷iùñabuddhirabhimatamarthaü sàdhayituü na ÷aknoti, iùñasàdhanaü ca na yuktisampannaü so 'rtho nirasanãyaþ / 5. pràptyapràptikhaõóanam / hetuþ sàdhyaü pràpnoti na và? / yadi tàvat sàdhyaü pràpnoti tadàsàdhakaþ / atha hetuþ sàdhyaü na pràpnoti tadàpyasàdhakaþ / etatpràptyapràptikhaõóanamucyate / prativàdã pràha / yadi hetuþ sàdhyaü pràpnoti tadà sàdhyena saüsargàtsàdhyaü na sàdhayati / yathà nadãvàri samudravàripraviùñaü na punarnadãvàri, hetustadvadasàdhakaþ / (##) yadi sàdhyamasiddhaü, tadà heturapràpakaþ / yadi pràpakastadà kiü siddhasyàrthasya hetunà / tasmàddheturasiddhaþ / atha na pràpnoti tadà so 'nyavastuvadasàdhakaü, tasmaddheturasiddhaþ / yadi heturapràpakastadàsamarthaþ / yathàgnirapràpya dahanàsamartho 'si÷càpràpya chedanàsamarthaþ / viparãtametatkhaõóanaü / dvividho hetuþ / utpattiheturvya¤janahetu÷ca / yadi bhavataþ khaõóanamutpattihetusamà÷ritaü tadà siddhaü khaõóanam / yadi vya¤janahetusamà÷ritaü tadà viparãtam / kasmàditi cet / uktaü mayà yaddhetuþ sàdhyaü notpàdayatyapi tu parapratipàdanàrthaü sàdhyaü vyanaktyavyàvçttatvàt / sàdhyasattve 'pi sàdhyasya yathàrthaj¤ànaü na jàyate / kuta iti cet / mohàt / tasmàd vya¤janaheturityucyate / yathà råpasattve 'pi pradãpaprayojanaü tadvya¤janàrthaü na tu tadutpattyartham / tasmàdvya¤janahetàvutpattikhaõóanaü viparãtakhaõóanam / 6. ahetukhaõóanaü / traikàlye hetorasambhava ityahetukhaõóanamucyate / prativàdã pràha / kiü hetuþ sàdhyàtpårvaü pa÷càdyugapadvà / yadi tàvaddhetuþ pràk sàdhya¤ca pa÷càttadàsati sàdhye, hetuþ kasya sàdhakaþ? / atha pa÷càt, sàdhya¤ca pràk, tadà siddhe sàdhye kiü hetunà? / atha yugapattadàhetuþ / yathà yugapatsadbhàvàïgoþ ÷çïge dakùiõaü vàmaü và parasparotpàdake ityayuktam / tasmàdyaugapadya¤cettadà hetutvàsambhavaþ / viparãtametatkhaõóanam / kuta iti cet / yatpårvaü samutpannaü (##) tadeva hetunà vyajyate yathà dãpaþ vidyamànànyeva vaståni vyanakti na tvavidyamànàni vastånyutpàdayati / bhavàn punarutpattihetunà me vya¤jakahetuü khaõóayati tasmàdviparãtametatkhaõóanaü, na tu siddham / atha manyase yadyeùa heturvya¤jakaheturbhavati j¤ànàbhàve sa kasya hetuþ / tasmàd vya¤jakaheturasiddha iti kçte khaõóane, tadà pràptikriyàsambhave heturnàma nopapadyate kriyàsadbhàve tu heturnàmopapadyate / yadà vya¤janakriyà tadaiva heturnàmopapadyate / taduktaü bhavati pårvaü heturnàma nopapadyate pa÷càttu heturnàmopapadyate / yaccàbhihitaü hetuþ pràk kriyà tu pa÷càditi tadadoùam / athaivaü sati, kriyàyà hetuto 'nutpattiriti cedetat khaõóanamasiddham / kasmàditi cet / etatpràgeva [sad] vastu pa÷càddheturnàmopapadyate / vastuni vinaùñe pa÷càt kriyotpattiriti cet, tadaitatkhaõóanaü sidhyati na tvevamucyate, pårvaü bhàve 'pi [hetoriti] nàmànupapattiþ pa÷càttu nàmopapattiþ / tasmàtphalasya hetuta utpattiþ / 7. upalabdhikhaõóanam / vi÷iùñahetunànityatàvarõanàdeùo 'heturiti upalabdhikhaõóanamucyate / prativàdã pràha / yadi prayatna[ànantarãyaka]tvàcchabdo 'nityastadà yatra prayatno na vidyate tatra nityatàprasaïgaþ / yathà vidyudvàyvàdãnyaprayatna [ànantarãyaka]àõyanityeùu càntarbhåtàni tasmàdanityatve sàdhye na prayatnamàtraü samà÷rayaõãyaü prayatnasyàsàdhanatvàt / sàdhana¤cedyatra yatra prayatno nàsti tatra tatra nityatàyàþ sambhavaþ / yathàgniü vinà na dhåmasthitiþ / dhåmo 'gneþ saddheturdhåmàgnyoravyatirekàt / (##) prayatnastu na tathà, tasmàdasiddho hetuþ / ki¤ca prayatno nànityatàsthàpanàsamarthaþ / kuta iti cet / vyàptyabhàvàt / vyàptisambhave hyanityatàsthàpanopapattiþ / vyàptyasambhave tvanityatàsthàpanànupapattiþ / yathà kasyacitpratij¤à syàt sarve taravo divyacetanà iti / kasmàditi cet / taråõàü nidràsambhavàcchirãùavat / tatràha khaõóayità / taråõàü divyacetanàsiddhà / kasmàt? hetorvyàptyabhàvàt / ÷irãùa eva svapiti na tvapare taravaþ / sa svapno na sarvàüstarån vyàpnoti tasmàtsarveùàü taråõàü divyacetanatvapratiùñhàpane svapno 'samarthaþ / prayatno 'pi tathà sarveùàmanityànàmavyàpakatvàdanityatàsthàpane 'samarthaþ // viparãtametatkhaõóanam / mayaivaü noktam / naitaducyate mayà yatprayatnaþ sarvànityatàkhyàpane samartho heturanye tu hetavo 'samarthàþ / yadyanyo 'nityatàkhyàpane samartho heturvidyate tadàhaü sukhã / asmadarthasiddheþ / asmatsthàpito hetuþ khyàpanasamarthaþ, anyo 'pi hetuþ khyàpanasamarthaþ / tasmàtpratij¤à siddhà / yathà dhåmenàgniranumitaþ / yadi ka÷cidvadetprabhayàgnirapi siddho 'smadarthe 'pi tathàsambhavaþ / prayatnotpattiranityatàkhyàpanasamarthà / yadyanye 'pi hetavo 'nityatàkhyàpanasamarthà, anityatàpi siddhà / tasmàdviparãtaü khaõóanaü bhavataþ / asmanmatàkhaõóanàt / yadyahaü bravãmi yadyadanityaü tattatsarvaü prayatnasamutpannamiti tadà prayatnotpattihetoravyàpitvàdasiddhatvamiti bhavatà khaõóanaü vaktavyam / tadaitacca khaõóanaü vi÷iùyate / yadàhaü bravãmi ÷abdàbikamanityaü prayatnasamutpannatvàttadà yatsarvamanityaü (##) tatprayatnasamutpannamiti nocyate / tasmàdviparãtaü khaõóanaü bhavataþ / 8. saü÷ayakhaõóanam / vipakùasàdharmyàtsaü÷ayavàdena khaõóanam / anityaþ ÷abdaþ prayatnasamutpannatvàt / yadyatprayatnasamutpannaü tattadanityaü ghañavat / iti sthàpite prativàdã pràha / yatsamutpannaü tatprayatena vyaktaü yathà målakãlakodakaü prayatnena vyaktaü na tu prayatnena samutpannam / ÷abdo 'pi tathà / tasmàtprayatnadvàrà hetusthàpanamaniyatamanutpanna utpanne ca bhàvàt / tasmàt taü hetumà÷ritya ÷abde saü÷ayotpattiþ / kathaü ca ÷abdo 'vadhàryate? kiü ghatavadasamutpannaþ samutpadyate målakãlodakavatsamutpanno và vyajyate? tasmadanaikàntikatà / tasmàdutpattihetoþ saü÷ayotpàdakatvàdasàdhakatvamiti j¤eyam / kasmàt / utpàdakatvàd vyaktãkaraõàcca / viparãtametatkhaõóanam / kuta iti cet / noktamasmàbhiryacchabdaþ prayatnena vyaktaþ / api tu yataþ prayatnena samutpannastasmàcchabdo 'nitya iti / punarbhavatà kiü khaõóyate / yadi (bhavato)cyate prayatnakàryaü dvividhamutpattirabhivyakti÷ca / utpattirghañàdivadabhivyaktirmålakãlo dakàdivat / ÷abdo 'pi prayatnakàryaþ / tasmàttasmin nityatànityatàsaü÷ayotpattiriti / tadayuktam / kuta iti cet / målakãlodakàderaprayatnakàryatvàt / målakãlodakàbhivyaktiþ prayatnakàryyeti cet / etadasmanmataü na khaõóayati / abhivyaktiranutpannà prayatnenotpatti labhate / tasmàtprayatnakàryamekavidhaü sadaivanityatvàditi bhavatkhaõóanamayuktam / (##) atha manyase yatprayatna-[kàryaü] taddvidham / anityaü nitya¤ca / ghañotpattiranityà ghañadhvaüso nityaþ / ÷abdo 'pi tatheti / eùa saü÷ayo 'yuktaþ / kasmàt? asiddhatvàt / yadi bhavato ghañadhvaüsasya dhvaüse sadbhàvastataþ sadbhàvàddhvaüsàbhàvaþ syàt / yadi dhvaüse 'bhàvastadà dhvaüso 'bhàva eva / kuta iti cet / bhàvàbhàvàt / andhakàravat / andhakàre jyotiùo 'bhàvaþ tasmàdandhakàraþ / dhvaüso 'pi tathà / dhvaüse bhàvàbhàvaþ tasmàddhvaüsabhàva iti cet / tadayuktaü khapuùpabandhyàputra÷a÷aviùàõeùu bhàvàbhàvàtteùàmapi sadbhàvaprasaïgaþ / yadi khapuùpàdãnàü sadbhàvo bhavatà nànuj¤àyate, tadà ghañadhvaüsasyàpi tathàtvam / tasmàtsadbhàva iti na vaktavyam / tasmàtprayatnakàryamekavidhaü sadaivànityatvàt / tasmàdayukto bhavataþ saü÷ayaþ / apratipatti÷cedbhavataþ pratipàdanàrthamahaü vya¤janahetuü vadàmi / anityaþ ÷abdaþ / kasmàt / pràgvyavadhànàbhàvàtprayatnenotpattiniùpattiþ / tasmàdanityaþ ÷abdo ghañavaditi j¤àtam / yatprayatnenopalabhyate yacca prayatnena kriyate tadubhayaü bhinnamiti bhavatà pratiùñhàpitam / tadayuktam / ko 'yamartho yatprayatnenopalabhyate tadanityamiti / kasmàt / yasmàdanutpannaü samutpadyate samutpanna¤ca vina÷yati / tasmànmålakãlodakàdestathàpyanityatàsambhavaþ / yaccocyate yadabhivyaktaü nityamiti tasya kiü prayojanam / 9. anuktikhaõóanam / pårvamanuktatvàdanityatàbhàva etadanuktikhaõóanam / pratij¤à pårvavat / prativàdã pràha / prayatna iti vacanaü ÷abdasyànityatàheturiti cettadà kiü pràpyate? (##) prayatna ityanukte tadà ÷abdo nityaþ / etadeva pràpyate, pårvakàle nitye sati kathamadhunànityaþ syàt / viparãtametatkhaõóanam / kasmàt / asmàbhiþ sthàpito heturabhivyaktyartho notpattyartho na và vinà÷àrthaþ / yadyasmatsthàpitasya hetorvinà÷aþ syàttadà bhavatkhaõóanaü vi÷iùyeta / yadà heturmayànuktastadà ÷abdasyànityatànabhivyakteti cedbhavatkhaõóanam / etatkhaõóanàbhàsa eva / yadi vinà÷ahetunà màm khaõóayati bhavàn tadviparãtakhaõóanaü syàt / 10. kàryabhedakhaõóanam- kàryyabhedàd ghañavatacchabda iti na vaktavyam / etat kàryabhedakhaõóanamucyate / anityaþ ÷abdaþ kçtakatvàd ghañavaditi sthàpite prativàdã pràha ghaña÷abdayoþ kàryabhedaþ / kàryabhedàt tulyànityatànupapattiþ / viparãtametatkhaõdanam / kasmàt? / anitya ÷abdo ghañasamànakàryatvàditi noktaü mayà / api tu sarvàõi vaståni tulyena nyàyena kçtakatvàd anityànãtyevamuktam / na tu samànakàryàpekùatvàd ghañavacchabdo 'nitya iti / dhåmo bhinno 'pyagnivya¤jakaþ / ghaño 'pi tathà ÷abdasyanityatàvya¤jakaþ / anyacca paraõoktaü kàryavi÷eùakhaõóanam / anyadasti yenocyate nityaþ ÷abda àkà÷asamà÷ritatvàt / àkà÷o nityaþ / yatki¤cidàkà÷asamà÷ritaü tannityam / yathà paramàõoþ pàrimàõóalyam / paramàõurnityaþ pàrimàõóalya¤ca paramàõusamà÷ritaü, tasmàtpàrimàõóalyaü nityam / ÷abdo 'pi tadvadàkà÷asamà÷ritatvànnityaþ / anyacca / nityaþ ÷abdaþ / kasmàt / ÷ràvaõatvàt / yathà ÷abdatvaü (##) ÷ravaõagràhyaü nitya¤ca, tathà ÷abdo 'pi tasmànnityaþ / etatpratij¤àntaram / vai÷eùika àha / yadi nityaü hetunà sthàpyate, tato hetukriyatvàdanityam / tasmàcchabdo 'nityaþ / viparãtametatkhaõóanam / kasmàt? na mayoktaü hetunà nityatotpanneti, api tu heturanityatàü vyanakti / parasyàj¤ànàtparasya pratipàdanàrthamasmatsthàpitaheturvya¤janaheturna tvutpattihetuþ / bhavatkhaõóanamutpattihetoreva / tasmàdviparãtam / ki¤ca pratij¤àkhaõóane bhavadukte na mayànuj¤àte / kuta iti cet / nàsmàbhiranityateùñà pratãtà và / tasmàdukto mayaiùo 'rthaþ / etadda÷avidhaü viparãtakhaõóanamucyate / viparyayeõa taddoùasthàpanàt / yadi khaõóanaü tattulyaü bhavettadà viparãtakhaõóanàpattiþ / aparamasatkhaõóanam / mithyàvacanàdasat / mithyàvacanaü tvayathàrthamanarthaka¤ca / etaducyate 'satkhaõóanam / asatkhaõóanaü trividhamavarõya(vya¤jaka) khaõóanamarthàpatti(vya¤jaka)khaõóanaü, pratidçùña(àrthavya¤jaka)khaõóana¤ca / 1. avarõya(vya¤jaka)khaõóanam / pratyakùaviùaye yaddhetvanveùaõaü tadavarõyakhaõóanamucyate / anityaþ ÷abdaþ / kuta iti cet / kçtrimatvàdghañavaditi sthàpite prativàdã pràha / asmàbhirdçùñaü yadghañaþ kçtrimaþ / kena hetunà tadanityatànumãyate / yadi hetuü vinà (##) ghañasya nityatà sthàpità ÷abdo 'pi nityetàhetumantareõa nityo bhavet / asattatkhaõóanam / kasmàt? / yat[pårvameva]pratãtaü na tasya hetunà sàdhanam / yadi pratãyate yadvañaþ sahetuko 'nitya÷ceti kimanityatàhetvanmveùaõena / tasmàdasadetatkhaõóanam / 2. arthàpatti(vya¤jaka)khaõóanam / vipakùe 'rthàpattiretadarthàpattikhaõóanam / àtmà na vidyate / kuta iti cet / anabhivyaktatvàdvandhyàputravaditi sthàpite prativàdã pràha / tadetadarthàdàpattiryadyabhivyaktaü sadanabhivyaktaü tvasaditi / athàbhivyaktaü kadàcitsatkadàcidasa / anabhivyaktaü tadvat / alàtacakramarãcigandharvanagaravat / tadabhivyaktam / tatsadbhàvasthàpanaü tva÷akyam / yadyabhivyaktasya sadbhàvasthàpanama÷akyaü tadànabhivyaktasyàsadbhàvapratiùñhàpanaü [sutaràma] ÷akyam / asattatkhaõóanam / ko 'sau nyàyo yenaitadarthàdàpattirbhavet / yadanabhivyaktaü tadatyantamasaditi naitadarthàdàpadyate / abhivyaktaü dvividhamanarthàpattirarthàpatti÷ca / yadi vçùñirbhavati tadà meghenàpi bhavitavyam / meghe satyapi tu kadàcidçùñirbhavati kadàcinna bhavatãtyanaikàntikatà / dhåmenàgneranumànam / nàtràrthàdàpattiþ / dhåme dçùñe satyagniranumãyate dhåme tvasati agnerabhàvaþ / anarthàpattiriyam / kasmàditi cet / taptàyaþpiõóe lohitàïgàre ca dhåmàbhàve 'pya 'gneþ sadbhàvaþ / tasmàdabhivyakteùvarthàpattikhaõóanamabhåtam / anyacca / råpamevàlàtacakramarãcigandharvanagaràõãti pratibhàtãndriyabhramàccittaviparyàsena / tacca vartamàna eva (##) sadanàgate tvasat / råpamàtramindriyabhramàccittaviparyàsena kadàcit sad[vastãva] prakà÷ate / yaduktaü bhavatàbhivyaktasya sattvamanaikàntikaü tadayuktam / ki¤ca bandhyàputradçùñàntenàyamevàrtho mayà ni÷cãyate / yadabhivyaktisthànànna prabhraü÷ate tadvastvabhàva eva / bandhyàutravat / yaccànabhivyaktisthànàtprabhraü÷ate naiùo me dçùñàntaþ / aõvàkà÷àdiùu tu kadàcidabhivyaktiþ kadàcidanabhivyaktiþ / bhavadarthàpattiþ prati mayàrthàpattiruktà / yadabhivyaktisthànàdekàntena prabhraü÷ate tadvastu sadeva / alàtacakràdiùu cakramevànaikàntikam / tacca cakrasyànaikàntikatà yat pravartanakàle sat, sthitikàle càsat / tasmàt neyamarthàpattiþ / anarthàpattàvarthàpattikhaõóanaü cedetat khaõóanamasat / punaranyathàpyarthàpattikhaõóanaü vadanti / yadi ghañasàdharmyàdanityaþ ÷abda ityarthàdàpannaü tadàsàdharmyànnityaþ / asàdharmyaü yacchabdaþ ÷ravaõagràhyo 'mårta÷ca ghañastu cakùurgràhyo mårta÷ca / asàdharmyàcchabdo nityaþ / evaüvidhakhaõóanaü sàdharmyakhaõóanato 'rthàpattikhaõóanàvi÷eùànna mayànuj¤àtam / 3. pratidçùñàntakhaõóanam / pratidçùñàntabalàt sàdhanam / etaducyate pratidçùñànta (vya¤jaka) khaõóanam / anityaþ ÷abdo 'nityaghañasàdharmyàditi cet / tadàhamapi tasya nityatàü vyaktãkaromi / yathà nityàkà÷asàdharmyànnityaþ ÷abdaþ / yadi nityatàsàdharmyànnityatàpràptistadànityatàsàdharmyàtkathamanityatà / asattatkhaõóanam / kuta iti cet / abhàvamàtra vastvàkà÷amucyate / (##) yadi sato nityavaü siddhastadà dçùñàntaþ sada khaõóanam / kintvatràmato nityatà / àkà÷amasadvastvera naitannityamanityaü và vaktuü ÷akyate / asiddho dçùñànta etasya khaõóanasya / adçùñànte dçùñàntatàkalpanàt / tasmàdasadetatkhaõóanam / yadi ka÷cinmanyate sadvastvevàkà÷o nitya÷ca / etadviparãtakhaõóanaü natu satkhaõóanam / kasmàt? / amårtatvasyanaikàntikatvàt / àkà÷o 'mårto nitya÷ca cittasukhaduþkhecchàdikantvamårtamanityam / amårtaþ ÷abdaþ kimàkà÷avannityo bhaveccittasukhàdivadanityo và / amårtatvamanaikàntikatvàdasiddho hetuþ / tasmàdviparãtametkhaõóanam / aparaü ca sahetukatvàcchabdo 'nityaþ / vastu sahetuka¤cet tadànityamiti j¤eyaü ghañàdivaditi sthàpite / prativàdã pràha / asminnarthe saü÷ayaþ / kasmàditi cet / ghañotpàdaþ sahetuko 'nityaþ / ghañadhvaüsastu sahetuko nityaþ / ÷abdasya sahetukatvàcchabde saü÷ayotpattiþ / sahetukaghañotpàdavadanityaþ sahetukaghañadhvaüsavannityo và / asadetkhaõóanam / kasmàt? yadyasaddravyaü nityamucyate daõóàghàtavinaùñavastånàmapi nityatàpattiþ / ki¤ca ÷abdo 'nityaþ / kutaþ aindriyakatvàt / ghañàdivaditi sthàpite / prativàdã pràha / atràpi saü÷ayasambhavaþ / yadyaindriyakaþ sàmànyavattadà nityatàpattiþ / yadi ÷abda aindriyakastadà sàmànyavannityaþ / yadi sàmànyavanna nityo bhavet, tadà ghañadçùñàntenànityo na bhavet / asadetatkhaõóanam / kasmàt / yadi gavàdisàmànyaü gavàdivyatiriktaü syàttadà pçthaktvena gràhyaü draùñavya¤ca (##) sàmànyantu gavàdivyatiriktaü pçthaktvena gçhyate na ca dç÷yate / tasmàdanityamiti j¤eyam / anyacca / àtmà na vidyate / kuta iti cet / anabhivyaktatvàt / sarpa÷ravaõavat / iti sthàpite prativàdã pràha / samudrabinduparimàõaü himàlayagurutva¤ca madeva kintvanabhivyakte / àtmano 'pi tathàtvasambhavaþ / sanneva kintvanabhivyaktaþ / tasmàdanabhivyaktiheturnàtmàbhàvaü sthàpayituü samarthaþ / saïkhyàparimàõasya sa¤citàdapçthaktvam / tatparimeyasa¤citamanukrameõeyaditãyaditi ca pradar÷yate / tatsaïkhyàparimàõaü smçtidhàraõàrthaü, ekaü, da÷a, sahasraü niyutamityàdyucyate / samudrabinduparimàõasya himàlayagurutvasya càpçthaktvena satvàbhàvàt / yadyaparakhaõóanaü tatkhaõóanasadç÷aü taddoùasthàpanàdasatkhaõóanamityucyate / viruddhakhaõóanam / arthavisaüvàdakaü viruddhamityucyate, yathà prabhàndhakàrau sthitigatã visaüvàdake / tadviruddhakhaõóanamityucyate / viruddhakhaõóanaü trividham / anutpattikhaõóanaü, nityatàkhaõóanaü, svàrthaviruddhakhaõóana¤ca / 1. athànutpattikhaõóanam / pràgutpatteþ prayatnanirapekùatvànnitya ityanutpattikhaõóanam / prativàdã pràha / yadyanityaþ ÷abdaþ prayatna[ànantarãyaka]tvàttadà pràgutpatteraprayatna[ànantarãyaka]tvànnityaþ / viruddhaü tatkhaõóanam / kuta iti cet / utpatteþ pårvaü ÷abdo 'sanneva / asaü÷cet, kathaü nityaþ / yadi ka÷cidvadedvandhyàputraþ (##) kçùõo bandhyàputraþ ÷veta iti tadapi siddham bhavet / yadyasannityatànupapattiþ / yadi nityo 'sattànupapattiþ / asannityamiti svato viruddham / etadasatkhaõóaneùvarthàpattisamam / kasmàt / asatkhaõóanàt / ÷abdo 'nityaþ prayatna[ànantarãyakatvà]diti sthàpita etadarthàdàpadyate / aprayatna[ànantarãya]katvànnitya iti tadasat / kutaþ / prayatna[ànantarãya] kaü trividham, nityamanityamasacca / nityamàkà÷avat / anityaü vidyudàdivat / asadàkà÷akusumàditiva / etatritayamaprayatna[ànantarãya] kaü bhavatà tvekena prakàreõa nityamiti manyate / tasmàdasat / 2. nityatàkhaõóanam / nityamanityabhàvànnityaþ ÷abdaþ / etannityatàkhaõóanamucyate / prativàdã pràha / anitye nityamanityatà, sarvadharmàõàü svabhàvàniràsàt / anitye nityamanityatvabhàvànnityatà siddhà / viruddhametat / kasmàt / yadyanityaü nityatàlàbhaþ katham / yadi ka÷cidvadedandhakàre prabhàstãti tadvacanamapi siddhaü bhavet / tannaiveti cettato bhavatkhaõóanamapi viruddhamasacca / kasmàditi cet / anityateti pçthagdharmo 'nityena na sambaddhaþ yo nityo mantavyaþ / anityatà naiva pçthagbhàvaþ / yadyanutpannaü vaståtpattiü labhata utpannantu vina÷yati tato 'nityamityucyate / anityamasaditi cedyadanityena nityaü ÷thàpitaü tasyàpyasattàprasaïgaþ / 3. svàrthaviruddham / yadi paràrthasvaõóane svàrthahànistadà tatsvàrthaviruddhakhaõóanamucyate / (##) anityaþ ÷abdaþ kçtakatvàdaïkuràdivaditi sthàpite / prativàdã pràha / yadi heturanityatàü pràpnoti tadànityatàtulyaþ / yadyanityatàü na pràpnoti tadànityatàsàdhanàsamarthaþ / tasmàdasiddho heturiti / yadi tàvattava khaõóanaü matpratij¤àü pràpnoti, matpratij¤àtulyatve 'smadarthakhaõóanàsamartham / atha na matpratij¤àü pràpnoti tathàpyasmadarthakhaõóanàsamartham / tasmàdbhavatkhaõóane bhavadarthahàniþ / prativàdã punaràha / yadi hetuþ pårvaü pratij¤à tu pa÷càt, tadà pratij¤àbhàve sa kasya hetuþ / atha pratij¤à pårvaü hetustu pa÷càttadà, siddhàyàü pratij¤àyàü kiü hetunetyeùo 'pyasiddho hetuþ / yadi bhavatkhaõóanaü pårvamasmatpratij¤à tu pa÷càdasmadarthàbhàve kiü bhavatà khaõóyate / yadyasmatpratij¤à pårvaü bhavatkhaõóanaü tu pa÷càttadàsmatpratij¤àyàü sthàpitàyàü kiü bhavatkhaõóanena / bhavànasmatkhaõóanànuj¤ànàdasmatkhaõóanopàdànena mà khaõóayatãti cettadayuktam / kasmàditi cet / mayà prakañitaü yadbhavatkhaõóanaü bhavadarthameva pratiùedhati na tu bhavatkhaõóanamavalambyàsmadartho pratiùñhàpitaþ / aparakhaõóane tatkhaõóanatulye sati taddoùapratiùñhàpanaü viruddhakhaõóanamucyate / samyakkhaõóanaü pa¤cavidham / iùñàrthadåùaõam, aniùñàrthavyaktiþ, prasaïgavyaktiþ, viùamàrthavyaktiþ, marvànyàyasiddhilàbhavyaktiþ / prativàdã pràha / astyàtmà saüghàtasya paràrthatvàt / (##) yathà ÷ayanàsanàdisaüghàtaþ paràrthaþ / cakùuràdãndriyasaüghàto 'pi paràrthaþ / parastvàtmà / tasmàdastyàtmeti j¤àtam / nàstyàtmà / kuta iti cet / ekàntànabhivyaktatvàt / yadekàntànabhivyaktaü tadasadeva / yathànã÷varapuruùasya dvitãyo mårdhà / dvitãyo mårdhà råpagandhàdimårdhàkàrato na pçthak mantavyaþ / tasmàdasan / àtmano 'pi tathàtvasambhavaþ / cakùuràdãndriyeùu na hi sa pçthagabhivyaktaþ / tasmàdasan / astyàtmeti cettadayuktam / tadiùñadåùaõamucyate / yadi punarbhavàn vadati yadàtmalakùaõamavi÷eùyaü, sa tu sanniti tadà dvitãyo mårdhavi÷eùyo 'pi sanneva bhavet / dvitãyo mårdhà sanniti bhavatà cenna pratipàdyate tadàtmanyapi tathà pratipattavyam / iyamucyate 'niùñàrthavyaktiþ / yadi bhavanmate ubhau tulyamevàvi÷eùyau / nyàyàsamà÷rayàccàtmà sanna punardvitãyo mårdhà / tadàhamapi nyàyàsama÷rayàtsanneva dvitãyo mårdhà na tvàtmeti cedvadeyameùo 'rthaþ sidvo bhavet / athàsmadartho na siddho bhavadartho 'pi na sidva ityucyate prasaïgavyaktiþ / anyacca / àtmà dvitãya iva mårdhàvi÷eùyaþ na tvasanniti cettadà vaiùamyadoùo bhavanmårdhyàpatet / yadi ka÷cidvadedvandhyàputraþ sàlaïkàro bandhyàputro niralaïkàra iti tadapi siddhaü bhavet / yadi ka÷cidevaü vadettadà vaiùamyadoùàpattiþ / bhavato 'pi tathàtvasambhavaþ / iyaü vaiùamyadoùavyaktiþ / athocyate nyàyàsamà÷rayànniyatamevàstyàtmà, nyàyàsamà÷rayànniyatameva nàsti dvitãyo mårdheti siddhaü ca tadvacanamiti tadà (##) mårkhabàlànyàyavacanànyapi sidhyeyuryathàkà÷o dç÷yaþ, ÷ãtolo 'gniþ, gràhyoþ vàyurityàdi mårkhavacanàninyàyàsamà÷ritànyapi bhavatsàdhyavat siddhàni bhaveyuþ / asiddhàni cedbhavadartho 'pyevaü syàt / iyamucyate sarvànyàyasiddhilàbhavyaktiþ // iti dvitãyaü prakaraõam / (##) atha tçtãyaü prakaraõam / dvàviü÷atividhà nigrahasthànàpattiþ / 1 pratij¤àhàniþ, 2 pratij¤àntaram, 3 pratij¤àvirodha, 4 pratij¤àsaünyàsaþ, 5 hetvantaram, 6 arthàntaram, 7 nirarthakam, 8 avij¤àtàrtham, 9 apàrthakam, 10 apràptakàlaü, 11 nyånam, 12 adhikam, 13 punaruktam, 14 ananubhàùaõam, 15 aj¤ànam, 16 apratibhà, 17 vikùepaþ (vyàjairdåùaõaparihàraþ) 18 matànuj¤à (paradåùaõànuj¤à), 19 paryanuyojyopekùaõam (nigrahasthànapràptasya nigrahasthànàpattyupekùaõam), 20 niranuyojyànuyogaþ (asthàne nigrahasthànàbhiyogaþ), 21 apasiddhàntaþ, 22 hetvàbhàsà÷ceti dvàviü÷atibidhàni nigrahasthànàni / yadi kasyacinnigrahasthànàpattirbhavet, na punastena saha vàdaþ kartavyaþ / 1. pratij¤àhàniþ / svapratij¤àyàü pratipakùàbhyanuj¤eti pratij¤àhàniþ / nityaþ ÷abdaþ / kasmàt / amårtatvàt / àkà÷avat / iti sthàpite 'paraþ pràha / ÷abda àkà÷asàdharmyannitya iti cettato yadi vaidharmyaü syàt, tadànityaþ / vaidharmya¤ca ÷abdasya sahetukatvamàkà÷asya tvahetukatvamiti / ÷abda aindriyaka àkà÷astvanaindriyakaþ / tasmàcchabdo 'nitya iti pratyavasthita idamàha / sàdharmyaü vaidharmyaü và na mayà samàlocyate / nityasàdharmyaü tu mayoktam / yadi nityasadharmà tadà nitya iti / (##) atràparaþ / nityasàdharmyamanaikàntikam / amårtànyanityànyapi baståni vidyante / yathà sukhaduþkhàdãni / tasmàdasiddho hetuþ / vaidharmyaü tu sarvamanityaü nityavyatiriktamiti ni÷citaü vyanakti / tasmàdanityatàsàdhane samarthamityukte bråyàt / anityaü sahetukam / nityaü tvahetukamiti mayàpi pratipàditam / iti pratij¤àhàninigrahasthànàpattiþ / 2. pratij¤àntaram / pratij¤àtàrthapratiùedhe pareõa kçte dharmàntaravikalpàdarthanirde÷aþ pratij¤àntaramucyate / nityaþ ÷abdaþ / kasmàt / aspar÷atvàt / àkà÷avaditi sthàpite aparaþ pràha / aspar÷atvahetunà nityaþ ÷abda iti bhavatà sthàpitam / aspar÷atvahetu÷cànaikàntikaþ / cittecchakrodhàdyaspar÷amapyanityam / ÷abdo 'pyaspar÷astasmàdanaikàntikatà / àkà÷àdivannitya÷cittàdivadanityo vetyaspar÷atvamanaikàntikameva / tasmàdbhavaddheturasiddhaþ / yadi heturasiddhastadà pratij¤àpyasiddheti prasiddhamiti pratyavasthita idamàha / ÷abdo nityatà ceti na mama pratij¤à / api tu nityatà ÷abdena saübaddhà, ÷abda÷ca nityatathà sambaddha ityasmatpratij¤à / yo mayà nirdiùñaþ ÷abdaþ sa råpàdiniùedhàrthaþ / yà ca mayà nirdiùñà nityatà, sà nityatàniùedhàrthà / nityatà ÷abdànna vyatiricyate råpàdibhyastu vyatiricyate / ÷abdo nityatàyà na vyatiricyate ÷rotragràhyàdikàttu vyatiricyate / yadyasmànna vyatiricyate, tattena sambaddham, eùàsmatpratij¤à / mayà na ÷abdo na ca nityatà sthàpyate / bhavàn punaþ ÷abda¤ca nityatà¤ca khaõóayati (##) na tu mama pratij¤àü khaõóayati / iyamucyate pratij¤àntarànagrahasthànàpattiþ / 3. pratij¤àvirodhaþ / hetupratij¤ayorvirodhaþ pratij¤àvirodha ityucyate / prativàdã pràha / nityaþ ÷abdaþ / kasmàt / sarvasyànityatvàt / àkà÷avat / iti sthàpite 'paraþ pràha bhavatoktaü sarvamanityaü tasmànnityaþ ÷abda iti / atha ÷abdaþ sarvasminnantarbhavati na và / sarvasminnantarbhavati cet / sarvasyànityatvàcchabdo 'pyanityaþ / sarvasminnàntarbhavati cettadà sarvamityasiddham / kuta iti cet / ÷abdasyàsaïgrahàt / hetuvacane pratij¤àhàniþ / pratij¤àvacane ca hetuhàniþ / tasmàdbhavato 'rtho 'siddhaþ / iyaü pratij¤àvirodhanigrahasthànàpattirucyate / 4. pratij¤àsaünyàsaþ / pareõa svapratij¤àpratiùedhe kçte saünyàso 'samarthaneti pratij¤àsaünyàsaþ / nityaþ ÷abdaþ / kutaþ / aindriyakatvàt / yathà sàmànyamaindriyakaü nitya¤ca / ÷abdo 'pyaindriyakatvànnityaþ / iti sthàpite 'paraþ pràha nityaþ ÷abda aindriyakatvàditi bhavatoktam / atha yadaindriyakaü tadanityalakùaõàkràntaü ghañàdivat / ghaño hyaindriyakatvàdanityaþ / tasmàcchabdopyanitya iti / yadbhavatoktaü sàmànyavannityamiti tadayuktam / tathà hi gavàdisàmànyaü gavàderabhinnaü bhinnaü và / abhinna¤ced, gaureva san sàmànyaü tvasat / bhinna¤ced, gorvyatiriktaü sàmànyaü prakà÷eta na tu gorvyatiriktaü sàmànyaü prakà÷ate tasmàddçùñànto na nityatàsàdhakaþ / pratij¤à càsiddhà / (##) iti dåùaõe kçte prativàdã pràha kenaitatsthàpitam / iyaü pratij¤àsannyàsanigrahasthànàpattirityucyate / 5. hetvantaram / avi÷eùahetau sthàpite pa÷càddhetvantaroktiriti hetvantaram / nityaþ ÷abdaþ / kasmàt / dviranabhivyaktatvàt / yannityaü tatsarvaü sakçdabhivyaktamàkà÷avat / ÷abdasyàpi tathàtvam / iti sthàpite 'paraþ pràha / nityaþ ÷abdo dviranabhivyaktatvàt / àkà÷avaditi na tveùa heturyuktaþ / kuta iti ceddviranabhivyaktasya nityatànaikàntikatvàt / yathà vàyoþ spar÷asya ca sakçdevàbhivaktavàpi vàyuranityaþ / ÷abdo 'pi tatheti pratyavasthita idamàha / ÷abdo vàyuvilakùaõaþ / vàyurhi tvagindriyagràhyaþ / ÷abdastu ÷ravaõagràhyaþ / tasmàcchabdo vàyuvilakùaõa iti / atràparaþ pràha / pårvamuktaü bhavatà ÷abdo nityo dviranabhivyaktatvàdityadhunà tåcyate ÷abdo vàyuvilakùaõaþ pçthagindriyagràhyatvàditi prathamahetutyàgena bhavata hetvantaraü pratiùñhàpitam / tasmàdbhavato heturasiddhaþ / iyaü hetvantaranigrahasthànàpattirucyate / 6. arthàntaram / prakçtàrthàpratisambaddhàrthàbhidhànamarthàntaram / nityaþ ÷abdaþ / kasmàt / råpàdipa¤caskandhà da÷ahetupratyayàþ / etaducyate arthàntaram / 7. nirarthakam / yadà vàda iùñastadà mantrabhàùaõamiti nirarthakiam / (##) 8. avij¤àtàrtham / pariùatprativàdibhyàü trirabhihitamapyavij¤àtamityavij¤àtàrtham / yadi ka÷ciddharmaü vakti pariùattu prativàdã ca jij¤àsàvapi trirabhihitaü j¤àtumasamarthau / yathà (ka÷cidvaded) aõuramårtaþ sukhotpàdakaþ duþkhotpàdako 'pràpto sàpakarùotkarùaþ samito 'sannyàso na vinà÷aþ / ÷abdo nityaþ kasmàt / anityasya nityatvàt / iyamavij¤àtàrthanigrahasthànàpattirucyate / 9. apàrthakam / paurvàparyyàsambandho 'pàrthakam / yathà ka÷cidvadet / da÷avidhaü phalaü trividhaþ kaübala ekavidhaü pànabhojanametadapàrthakamucyate / 10. apràptakàlam / pratij¤àyàü duùñàyàü pa÷càddhetusthàpanamapràptakàlam / nityaþ ÷abdaþ / yathà pàrimàõóalyà÷rayasya paramàõornityatvàtpàrimàõóalyaü nityaü ÷abdasyàpi tathàtvasambhava iti kçte 'paraþ pràha / bhavatà nityatàsthàpane heturnoktaþ, pa¤càvayavanyånavacanasthàpanàdbhavadartho 'siddha iti dåùita idaü pràha / asti me heturnàmnà tu noktaþ / ko 'yaü heturiti cet / nityàkà÷à÷rayatvamiti / atràparaþ / yathà gçhe dagdhe tatparitràõàyodakànveùaõaü tathànavasare 'rtharakùaõàya hetusthàpanam / etadapràptakàlamucyate / 11. nyånam / pa¤càvayavà anyatamena hãnà iti nyånam / pratij¤à heturudàharaõamupanayanaü nigamanamiti pa¤càvayavàþ / (##) yathà (ka÷cidvadatya) nityaþ ÷abda ityayaü prathamo 'vayavaþ / kçtakatvàditi dvitãyo 'vayavaþ / yadvastu kçtakaü tadanityaü yathà ghañaþ kçtako 'nitya÷ceti tçtãyo 'vayavaþ / ÷abdo 'pi tatheti caturtho 'vayavaþ / tasmàcchabdo 'nitya iti pa¤camo 'vayavaþ / pa¤càvayavànàmanyatamena nyånatà nyånanigrahasthànàpattirityucyate / 12. adhikam / bahuhetådàharaõoktiradhikam / yathà (ka÷cidvade) cchabdo 'nityaþ / kasmàt? / prayatnànantarãyakatvàdamårtatvàdaindriyakatvàdutpàdavinà÷àbhyàü vàcyatvàccaitaddhetubàhulyamityucyate / api ca ÷abdo 'nityaþ kçtakatvàd ghañavatpañavatgçhavatkarmmavat / etaddçùñàntabàhulyamityucyate / vàdã pràha / bhavatà hetådàharaõabahulyamuktam / yadyeko hetuþ sàdhanàsamarthastadà kathamekahetuprayogaþ / atha sàdhanasamarthastadà kiü hetubàhulyena udàharaõabahulye 'pi tathàtvasambhavaþ / tadbàhulyokteraprayojanatvàt / 13. punaruktam / punaruktaü trividhaü, ÷abdapunaruktaü, artha punaruktaü, arthàpattipunarukta¤ca / ÷abdapunaruktaü yathà (ka÷cidvade) cchakraþ ÷akraþ / arthapunaruktaü yathà (ka÷cidvadet) cakùurakùi / arthàpattipunaruktaü yathà (ka÷cidvadet) satyaü saüsàro duþkhaü satyaü nirvàõaü sukham / prathamameva vacanaü vaktavyaü dvitãyaü tvaprayojanam / kasmàt / pårvavacanasya spaùñàrthatvàt / pårvavacanasyàrtha spaùña÷ced, dvitãyavacanena kiü spaùñaü bhavet / yadi na ki¤cit prakañayitavyaü tadà tadaprayojanam / etatpunaruktamityucyate / 14. ananubhàùaõam / pariùadà vij¤àtàyàþ pratij¤àyàstrirabhihitàyà (##) api yadi ka÷citpratyuccàraõàsamarthastadànanubhàùaõam / 15. aj¤ànam / pariùadà vij¤àtàyà api pratij¤àyàþ kenacidavij¤ànamaj¤ànamucyate / 16. apratibhà / yadi parasya pratij¤àü nyàyavadãkùate dåùaõe càsamarthastadàpratibhà / apare tu vadanti / aj¤àne 'pratibhàyà¤cobhayatrànigrahasthànàpattiþ / kasmàt? / yadi ka÷cidarthaü na vijànàti dåùaõe càsamarthastena saha vàdo na kartavya iti / ete tvatimande nigrahasthàne / anyeùu nigrahasthàneùu, sadoùasya vacanasya vividhenopàyenoddharaõaü ÷akyam / atra tåbhayatra na ka÷cidupàya uddharaõasamarthaþ / eùa manuùyaþ pårvaü pàõóityagauravaü sthàpayati, pa÷càttu pàõóityaü prakañayituma÷aktaþ / 17. vikùepaþ / svapratij¤àyà doùaü j¤àtvà vyàjaiþ parihàraþ kàryàntarakathanam / yathàhaü svayaü rogã, ahaü paraü roginaü draùñumicchàmi / tadà tu yadi nàpakràmati paradåùaõaniràkaraõaü na kalpayati / kasmàt / bandhusnehàpagamabhayàt / iti vikùepanigrahasthànàpattirucyate / 18. matànuj¤à / paradåùaõe svapakùadoùàbhyupagama iti matànuj¤à / yadi ka÷cit pareõa dåùaõe kçte, svapakùadoùamanujànàti, yathà mama doùa evaü bhavato 'pãtyabhyupagacchan / iyaü matànuj¤ocyate / 19. paryanuyojyopekùaõam / yadi ka÷cinnigrahasthànaü pràpnuyàt, tasya nigrahàpattyanudbhàvanaü taddåùaõecchayà tu (##) dåùaõasthàpanam / tadarthe ca hãne kiü prayojanaü dåùaõena / asiddhametaddåùaõam / etaducyate paryanuyojyopekùaõam / 20. niranuyojyànuyogaþ / kasyacidanigràhyatve 'pi nigrahasthànàbhiyogo niranuyojyànuyogaþ / anyacca / prativàdini svapratij¤àhànyàpanne svapakùabhinnàrthopàdànenàsthàne paranigrahasthànadyotanam / ayamapi niranuyojyànuyogaþ / 21. apasiddhàntaþ / pårvaü caturvidhe siddhànte svayamaïgãkçte 'pi pa÷càccedyathàsiddhàntaü na bråyàdayamapasiddhàntaþ / 22. hetvàbhàsàþ / yathà pårvamuktàstrividhàþ / asiddho 'neikàntiko viruddha÷ceti hetvàbhàsàþ / asiddhaþ / yathà ka÷cit sthàpayeda÷va àgacchati / kasmàt / ÷çïgadar÷anàt / a÷vo '÷çïga iti ÷çïgaheturasiddho '÷vàgamanasthàpanàsamarthaþ / anaikàntikaþ / yathà ka÷cit sthàpayetgauràgacchati / kasmàt / ÷çïgadar÷anàt / yaþ sa÷çïga sa gaurityanaikàntikaþ chàgarurvàdãnàü sa÷çïgatvàt / ÷çïgaheturanaikàntikaþ / tasmàdgavàgamanasthàpanàsamarthaþ / viruddhaþ / yathà ka÷cit sthàpayetprabhàte ràtriþ / kasmàt / aruõodayàt / aruõodayo ràtryà viruddhaþ / aruõodayahetå ràtristhàpanàsamarthaþ / yadi kenacideùa hetuþ prayujyate tadà hetvàbhàsanigrahasthànàpattiþ / iti tçtãyaü prakaraõam / samàpta÷càyaü grantha /