Panditasoka: Avayavinirakarana Based on the edition by Haraprasad Shastri: Six Buddhist Nyaya tracts in Sanskrit. Calcutta: The Asiatic Society, 1989, 1-114. Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 55.4 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Paï¬itÃÓokaracitam AvayavinirÃkaraïam / nama÷ samantabhadrÃya // abhyÃsÃtiÓayastathà na vihitastÃd­k Órutaæ nÃrjjitaæ / tanme cÃpalamarthaleÓamadhunÃnirmmÃtumÅhe yadi / etat sarvvamavek«yayannigaditaæ tatpaï¬itaird­ÓyatÃm / prÅïantyeva vi + + + + hi ÓiÓo÷ prÃya÷ pit­ïÃæ mana÷ // yo virudvadharmmÃdhyÃsavÃn nÃsÃveka÷ / yathà ghaÂÃdirartha÷ / virudvadharmmÃdhyÃsavÃæÓca sthÆlonÅlÃdirartha iti vyÃpakavirudvopalabdhi÷ / iha d­ÓyamÃnasthÆlonÅlÃdirartho dharmmÅ, sa cÃnubhavÃvasito 'sati bÃdhake pratyak«asidvo hetorÃÓrayÃsidviæ nihanti / nanu bhavadbhirasannevÃvayavÅ pratij¤Ãyate sa kathaæ pratyak«asidva÷ / nÃvayavinamiha dharmmiïaæ pratipannÃ÷ sma÷ kintu pratibhÃsamÃnasthÆla nÅlÃdikamartham / na tarhi virudvadharmmasaæsargÃdavayavina ekatvaæ ni«idvaæ syÃt / yadyevaæ kastarhi bhavato 'vayavÅ / eko 'nekÃvayavasamavetÃrtha iti cet / sa kiæ pratibhÃsamÃnÃt sthÆlanÅlÃderanyo 'nanyo và / na tÃvaædanya÷, d­ÓyatvenÃbhyupagamÃt / na ca pratibhÃsamÃnasthÆlanÅlÃrthavyatirekeïÃpara÷ pratibhÃti / ananyaÓcet / tasyaikatvapratik«epe kathamaprati«idvamekatvamavayavina÷ / nanu ca pratibhÃsamÃnaÓcedarthonÃvayavirÆpodharmmÅ / kintarhi rÆpamasyÃvaÓi«Âaprasidvaæ bhavi«yatÅti / ucyate, pratibhÃsamÃna÷ sthÆlonÅlÃkÃra÷ pratyak«asidvaæ rÆpaæ, avayavitvÃnabhyupagame 'pyavaÓi«yate / na caivaæ mantavyaæ / na paramÃïusa¤cayavÃdinÃæ sthÆlÃkÃra÷ kaÓcidartho 'sti ya÷ prasidvo dharmmÅ syÃditi / avayavyanabhyupagame 'pi hi niravayavÃnekÃtmaka÷ sthÆlo 'rthobhyupagamyamÃna÷ kena ni«idva÷ / syÃnmataæ niravayavÃ÷ paramÃïava÷ kathaæ pratyak«e sthÆlenà kÃreïÃvabhÃseran, sthÆlasÆk«mayorvirodhÃditi / tadapi na yuktaæ / paramÃïava eva hi pararÆpadeÓaparihÃreïotpannÃ÷ parasparasahità avabhÃsamÃnà deÓavitÃnavanto bhÃsante / vitatadeÓatva¤ca sthÆlatvaæ, yattuktaæ sthÆlasÆk«mayorvirodha iti tat kiæ pararÆpadeÓaparihÃravatÅ niravayavÃnÃmutpatti÷ / parasparasahitÃnÃmekavij¤ÃnÃvabhÃsitvaæ và virudvamiti vaktumadhyavasitaæ / ida¤cedvirudvaæ sthÆlÃkÃra÷ kiæ virudva÷ / ataeva niravayave«u bahu«vekasmin vij¤Ãne pratibhÃsa mÃne«u bhavan pratibhÃsakÃlabhÃvÅ pratibhÃsadharmma÷ sthÆlÃkÃro na tu vÃstava÷ pratyekamabhÃvÃt / pratibhÃsÃt prÃgÆrdvaæ và na tarhi sthÆlo 'rtha iti cet / na tadÃpi pratibhÃsayogyatÃsambhavÃt yadaiva hi sa¤cità bhaveyustadaiva pratibhÃsayogyÃ÷ paramÃïava÷ / yadà ca pratibhÃsayogyà stadà sthÆlÃ÷ / yastvÃha niravayave«u bahu«u pratibhÃsamÃne«vavaÓyamantareïÃpi pratibhÃsitavyaæ / antarÃnavabhÃse parasparaviviktà eva nÃvabhÃsitÃ÷ syu÷ / viviktÃnavabhÃse cÃïumÃtrakaæ piï¬o bhavet / na cÃntaramavabhÃsamÃnamutpaÓyÃma÷ / tadayaæ nirantara eka eva sthalo niravayavÃnekÃtmako bhavitumarhati, api tveka÷ sthÆlÃtmaka eveti / so 'pyevaæ vÃcya÷ / kiæ vijÃtÅyaparamÃïvantaramantaraæ / Ãhosvit ÓÆnyÃkÃÓayoga÷ / tatra ÓÆnyÃkÃÓayogastÃvadavastutayà nendriyapratyak«agocara÷ / arthasÃmarthyabhÃvini tÃtrÃrthasyaiva pratibhÃsopapatte÷ / vijÃtÅyantvindriyÃntaragrÃhyaæ kathamindriyÃntaraj¤Ãne 'vabhÃsetÃvi«ayatvÃt / tat kenÃntareïÃvabhÃsitavyamiti na vidma÷ / yat punarucyate / antarÃlÃnavabhÃse viviktà nÃvabhÃseranniti / tatrÃpi kime«Ãmantaraæ viveka÷ pararÆpaÓÆnyatà veti cintyaæ / nirÆpayantastu pararÆpaÓÆnyatÃmeva vivekaæ vastÆnÃæ paÓyÃma÷ / pararÆpaÓÆnyÃÓceme bhÃsamÃnÃ÷ kathaæ viviktà nÃvabhÃseranniti / nanu ca na pratyekaæ paramÃïÆnÃæ sthÆlÃkÃra÷ / tata÷ samuditÃnÃme«Âavya÷ / yathà ca nÅlaparamÃïÆnÃæ pratyekamasambhavan pÅtÃkÃro bahu«vapi na d­Óyate / tathà pratyekamasambhavan sthÆlÃkÃra÷ kathaæ bahu«u syÃditi / uktamatra / avirudvo niravayavÃïÃæ sthÆlÃkÃra iti / nÅlavirudvastu pÅtÃkÃra÷ / tata÷ pÅtavirudvaæ nÅlÃkÃraæ vibhrÃïe«u bahu«vapi kathaæ pÅtÃkÃro bhavet / naivaæ niravayavatvavirudva÷ sthÆlÃkÃra÷ yathoktÃnyÃyÃt / tadevaæ pratyak«asidva÷ sthÆlo 'rtha iha dharmmÅti vyavasthitaæ / tadevamavasthite dharmmiïi heto÷ sattvamasattvaæ và nirÆpyaæ / tatra pÃïyÃdÃvekasmin kampamÃne sthÆlo 'rtha÷ sakampani÷kampe rÆpe yugapat pratipadyamÃna÷ kathaæ virudvadharmmasaæsargavÃnna syÃt / sakampani÷kampayorhi rÆpayo÷ parasparÃbhÃvÃvyabhicÃranimittako 'sti virodha÷ / bhÃvÃbhÃvayoreva hi parasparaparihÃrÃtmako virodha÷ / vastunostu tadabhÃvÃvyabhicÃreïaiva / iha ca sakampani÷kampe rÆpe g­hïat pratyak«ameva sÃmarthyÃt parasparÃbhÃvaæ sÃdhayati / vyavahÃrayati tu nirvviÓe«aïaivÃnupalabdhi÷ / syÃdetat pÃïyÃdÃvekasminnavayave kampamÃne nÃvayavina÷ kampa rÆpamabhyupeyaæ / avayava eva hi tadà kriyÃvÃn d­Óyate / na cedaæ mantavyaæ / avayave kriyÃvati tadÃdheyenÃvayavinÃpi kriyÃvatà bhavitavyaæ, yathà rathe calati tadà rƬho 'pi calatÅti / avayavÃvayavikarmmaïorbhinnanimittatvÃt / nimittÃyaugapadyÃcca / yadà hi Ãtmana÷ pÃïikampanecchà bhavati / tata÷ prayatna÷ / tadà prayatnavadÃtmapÃïisaæyogÃt pÃïau kriyà / yadà tu ÓarÅrakampanÃrtha÷ prayatnaviÓe«a Ãtmano jÃyate / tadà tatprayatnavadÃtmaÓarÅrasaæyogÃt ÓarÅre karmmeti nimittabheda÷ / ato bhinnamiti tayorekasmin jÃte kathaæ nimittÃntarapratibadvajanmà tadabhÃve tadaparo 'pi tathaiva jÃyeta / ratha tadÃrƬhakarmmaïostu satyapi nimittabhede nimittayaugapadyÃt sahabhÃva÷ / tathà hi nodanaæ rathakarmmaïo 'samavÃyikÃraïaæ / tadÃrƬhakarmmaïastu nodyasaæyoga÷ / tayoÓca sahabhÃvÃt karmmaïÅ api yaugapadyena jÃyete / tadetat sakalamÃlocya bhadantadharmmottareïedamuktam / na cÃtrà vayava÷ kriyÃvÃn / avayave«u hi kriyÃvatsu vibhÃgo jÃyate / kriyÃyà vibhÃgÃrambhaæ prati nirapek«akÃraïatvÃt / tena ca saæyoge 'samavÃyikÃraïe nivarttate nivarttetÃvayavi dravyamiti / idamÃhuratra kaïÃdaÓi«yÃ÷ / nodanÃdabhighÃtÃdvà jÃyamÃna÷ kriyÃviÓe«o dravyÃrambhakasaæyogapratidvandvivibhÃgÃrambhako d­«Âa÷ / anyattu vibhÃgamÃtramÃrabhate na tu yathoktaviÓe«aæ / anyasmin padmasaÇkocavikÃÓÃdike karmmaïyavayavasaæyoganiv­tteradarÓanÃt / tadvat prayatnajanyasyÃpi karmmaïo nÃsti saæyoganivarttanasÃmarthyaæ / tato nÃsti dravyaniv­ttiriti / ayamatra samÃdhi÷ / ihÃvayavini kriyÃvati niyamenÃvayavairapi kriyÃvadbhirbhavitavyaæ / anyathÃvayavasaæs­«Âebhya ÃkÃÓadeÓebhyo vibhÃgo 'vayavÃsaæs­«ÂeÓca saæyogovayavina÷ kriyÃvata÷ syÃt / avayavÃstu kriyÃvirahiïa÷ pÆrvvakrÃntebhyo nabhodeÓebhyo nÃpasaryyeyu÷ / avayavisamÃkrÃntaiÓca deÓairnÃbhisambadhyeran / na cÃvayavisaæyogavibhÃgÃbhyÃmavayavasaæyogavibhÃgau vÃcyau / kÃryyasaæyogavibhÃgayo÷ kÃraïasaæyogavibhÃgau prati nimittabhÃvÃnabhyupagamÃt / kÃraïasaæyogavibhÃgÃveva hi kÃryyasaæyogavibhÃgÃvÃrabhete / na ca viparyyaya÷ sidvÃntahÃniprasaÇgÃt / tenÃvayavÃvayavinÃæ p­thagdeÓatvÃdÃdhÃryyÃdhÃrabhÃvahÃnau samavÃyo 'pi na vyavati«Âheta / tasmÃdavayavini kriyÃvati avayavÃ÷ kriyÃvanta ityakÃmakairapi vaiÓe«ikairidamabhyupeyaæ / yathà cÃvayavikriyÃyÃmavayavÃ÷ kriyÃvanta stathÃvayave«vapi kriyÃvatsu tadavayavai÷ kriyÃvadbhirbhÃvyamiti / anayà diÓà dvyaïuke kriyÃvati tadÃrambhakau paramÃïÆkriyÃvantau mantavyau / ataÓcalÃvayavasambandhinaÓcalÃ÷ paramÃïava÷ / ni÷kriyÃvayavasambandhinastu ni÷kriyà / paramÃïukriyÃyÃæ tadÃrabdhamapi bdyaïukadravyaæ kriyÃvat prasajyeta / sarvvÃvayavakriyÃyÃ÷ kÃryyakriyÃvinÃbhÆtatvÃt / ekasya paramÃïo÷ kriyà na parasyeti cet / sakriyani÷kriyau tarhi paramÃïÆ parasparaæ vibhajyamÃnÃvujjhitadravyÃrambhakasaæyogau syÃtÃæ / tataÓca dravyanÃÓa÷ / eva¤ca bdyaïukadravyasya kriyÃvattve tryaïuke 'pi kriyà syÃdityanena krameïa parid­ÓyamÃno 'calaÓcala÷ syÃdavayava÷ / tasmÃnni÷kriyÃvayavasambandhino ni÷kriyÃ÷ paramÃïavaÓcalÃvayavasambandhibhyaÓcalebhyo vibhajyamÃnà dravyÃrambhakasaæyogavinÃÓavanta÷ syu÷ / niravayavo hi paramÃïuryamaïumÃtranabhodeÓamÃkramya paramÃïvantareïa saæyujyate / tato vibhajyamÃna÷ kathamanujjhitaparamÃïvantarapratyÃsattika÷ syÃt / sÃvayavo hi bhÃva ekenÃvayavena vastvantarasaæyukta evÃvayavÃntarai Ócalai÷ / pÆrvvÃkrÃntÃnnabhodeÓÃn virahayya deÓÃntaramÃkrÃmet / niravayave«u tvatyantamastamiteyaæ katheti yuktaæ drabyanÃÓaprasaÇgamutpaÓyÃma÷ / athavÃnyathÃyaæ virudvadharmmasaæsarga÷ / tathÃhyÃv­te ekasmin pÃïyÃdau sthÆlasyÃrthasyÃv­tÃnÃv­te rÆpe yugapadbhavantÅ virudvadharmmadvayasaæyogamasyÃvedayata÷ / na cÃnÃv­taikarÆpa evÃyamiti Óakyaæ vaktuæ / ardvÃvaraïe 'pi anÃv­tasya pÆrvvavaddarÓanaprasaÇgÃt / avayavadarÓanÃyattopalabdhe÷ / tadd­«Âau asyà d­«Âiriti cet / ad­«Âireva tarhi asyÃstu / na tu d­«Âayad­«ÂÅ / nanvastyevÃvayavidarÓanamavayavÃvaraïe 'pÅti ko 'yaæ prasaÇga÷ / evantarhi sthÆla÷ prÃgvadupalabhyeta / idamatrÃha kaÓcit / bhÆyo 'vayavendriyasannikar«asahÃyo 'vayavÅndriyasannikar«a÷ sthÆlopalabdhenimittaæ, na cÃrdvÃvaraïe bhÆyasÃmavayavÃnÃmastÅndriyasannikar«a÷ tato na sthÆlagrahaïamiti / so 'pyevaæ pra«Âavya÷ / kiæ sthÆlo nÃmÃvayavino 'nya÷ / sa evÃnekavyÃpÅ sthÆla÷ / tatra yadyavayavyeva sthÆla÷ / tadà tadgrahaïe kathanna sthÆlagrahaïamiti cintyam / atha sthÆlatvÃkhya÷ parimÃïaviÓe«o guïa÷ sa drabyÃdanya eveti cet / evantarhi parimÃïarahitameva tat dravyamupa labhyate / na tvasyÃnyenÃnyena parimÃïena yoga÷ / na cÃsyÃnekaparimÃïakalpanÃpi sÃdhvÅ / yugapat sarvve«Ãmanupalabdhe÷ / na ca d­Óyasya darÓananiv­ttiryuktà / avayavasyaiva tat parimÃïamupalabhyata iti cet / yadyevaæ sa eva tarhyavayava÷ svena parimÃïena sambadva÷ pratyak«ostvÃvaraïakÃlenÃvayavÅ / syÃdetadekÃrthasamabÃyÃdbhÃntinimittÃdavayavyevÃvayavaparimÃïena sambadva÷ pratibhÃtÅti tadapi na Óobhanaæ / dvayo÷ samaparimÃïayoravayavÃvayavino÷ pratibhÃsaprasaÇga÷ / yasya hi mahato 'vayavasya tata parimÃïaæ sa tÃvat svena parimÃïena sambadva÷ pratibhÃti / avayavinaÓca tatparimÃïasambadvapratibhÃsÃbhyupagame dvayo÷ samaparimÃïayorayavÃyavavino÷ pratibhÃsa Ãsajyate / na cÃsti yathokta÷ pratibhÃsa÷ parimÃïarahita÷ / so 'vayava÷ pratibhÃsa iti cet / syÃdetadyasyÃvayavasya parimÃïenÃvayavÅ sambadva÷ pratibhÃti sa svaæ parimÃïaæ parityajyÃbhÃtÅti / idamapi parimÃïavirahiïovayavasyÃd­«ÂeraÓakyaæ kalpayituæ / ekÃrthasamavÃyÃcca bhrÃnti nimittÃdalpatarÃvayavaparimÃïavÃnapyavayavÅ pratibhÃseta / na ca bÃdhakamantareïa bhrÃntirapi Óakyà vyavasthÃpayitum / asti tarhi sthÆlo 'vayava eva pratyak«a÷ / evamÃvaraïakÃla ivÃnÃvaraïÃvasthÃyÃmapi sthÆlataro 'vayava÷ pratyak«o 'stu / paramadhyÃvarttinÃmavayavÃnÃmindriyasannikar«ÃbhÃve sthÆlatamÃvayavidarÓanÃnupapatte÷ syÃnmataæ nikhilà vayavadarÓanaæ na sthÆlapratyak«akÃraïaæ / kintu bhÆyo 'vayavadarÓanamiti / idamapi na samyak / abhimukhÃvasthitasya hi parvvatÃderarvvÃcÅnÃvayavadarÓanena tathà sthÆlapratipattiryathÃrvvÃkparamadhyavarttinÃæ darÓane / tato na yÃvanniravaÓe«ÃvayavadarÓanaæ tÃvat kathaæ sthÆlatamÃrthapratipatti÷ syÃt / na cÃvayavà arvÃkparamadhyavarttino yugapadd­Óyante / tat kathamavayavÅ sthÆlo d­Óyeta / krameïa diÓÃmavayavÃnÃæ pratyak«Åkaraïe pratyak«a÷ sthÆlo 'vayavÅti cet / anyadà tu ka÷ pratyak«a÷ iti vim­«yaæ / avayava iti cet / avayavÅ api paramadhyavarttino na yugapadd­Óyanta iti kathaæ so 'pi pratyak«a÷ syÃt / tadevaæ nÃvayavÅ nÃvayavÃ÷ pratyak«Ã iti na ki¤cid­Óyeteti / tat sidvamÃv­tÃnÃv­tarÆpa÷ sthÆlo 'rtha iti // tathà rÃgÃrÃgÃbhyÃæ virodha÷ sambhÃvanÅya÷ / tathà hyekasminnukte sthulo 'rtho raktÃrakte rÆpe yugapat pratipadyamÃno virudvarÆpadvayayogamÃtmana÷ prakÃÓayati / nanva vayava eva rakto 'vayavÅ tvaraktaikarÆpa eveti / yadyevaæ rakte 'vayave 'raktarÆpo 'vayavÅ d­Óyeta / na caivaæ / athavà rÃgadravyasaæyogo hi raktatvaæ / avayavasya ca rÃgadravyeïa saæyoge 'vayavino 'pi tena bhÃvyaæ / avaÓyaæ hi kÃraïasaæyoginà kÃryyamapi saæyujyata iti samayÃt / yastvÃha rakta evÃvayavÅ / asti hi kuÇkumÃrakte paÂÃvayave kuÇkumÃrakta÷ paÂa iti pratyaya÷ / tato rÃgadravyasaæyukta evÃvayavÅti tasyÃpi varïÃntarÃnavabhÃsa÷ syÃdavayavina÷ / rÃgadravyaæ hi pratyÃsÅdat nijarÆpaæ vastuna stirodhatte svena ca rÆpeïa dravyaæ sambandhati / yathà raktovayavastirohitasahajarÆpo rÃgadravyasamavÃyinà rÆpeïa sambandhÅ pratibhÃti / avayavinyapi rÃgadravyasaæyogini varïÃntarÃnavabhÃsaprasaÇgo durvvÃra÷ / tanna rakta evÃvayavÅti Óakyaæ vaktum / anyastu saæyogasyÃvyÃpyav­ttyà samÃdhatte / sa hyÃha Óabda ivÃvyÃpyav­tti÷ saæyoga÷ / tenaikÃrtho raktaÓcÃraktaÓceti / so 'pyevaæ paryyanuyojya÷ / kathamavyÃpyav­tti÷ / yadi hi svÃÓraye samaveto rÆpÃdivat vyÃpyav­ttirevÃyaæ / asamavetaÓcÃv­ttirevÃpyadravye«tiva gandha÷ / ekatra saæyogasyabhÃvÃbhÃvÃvyÃpino v­ttiriti cet / syÃdetadyathà virudvÃvapi rÆparasÃvekamÃÓrayete / tathà saæyogasyÃpyekatra bhÃvÃbhÃvau yugapat syÃtÃm / aho mohavij­mbhitaæ / abhÃvo hi bhÃvaniv­ttirÆpo nÃsya bhÃvaniv­ttiæ hitvà rÆpÃntaramÅk«ate / yaÓca yanniv­ttirÆpa÷ sa kathaæ tasmin satyeva bhavati / bhÃve và tanniv­ttirÆpatÃæ jahyÃt / tathà hyanalaæ paÓyannapi salilÃrthÅ tatra pravartteta / jalaviviktasyÃnalasya daÓanÃt / jalÃbhÃvasidveraprav­tteriti cet / bhavatvanupalambhÃjjalÃbhÃvasidvistathÃpi jalasattÃæ sambhÃvayan jalÃrthÅ pravartteta / nanu tatra yadi jalaæ syÃdupalabhyeta kimata÷ / ato 'nupalambhÃdabhÃvo jalasyeti / yadyapyabhyupagataiva jalÃbhÃvasidvi÷ / tathÃpi tadarthinastadbhÃvaÓaÇkayà prav­tti÷ syÃt / yugapadekatra saæyogasya bhÃvÃbhÃvau d­Óyete / tenaivaæ kalpayÃmo na svecchayà / nanu kimabhÃvobhÃvaprati«edhÃtmaka÷ pratÅyate / anyathà và / tatra bhÃvaniv­ttirÆpe 'bhÃve sidve kathaæ bhÃvopalabdhirna bhrÃntà syÃt / bhÃvÃprati«edhÃtmakaÓca nÃbhÃva÷ / nÃmamÃtrantu syÃt / na ca nÃmamÃtrÃdarthasya tathÃbhÃva÷ / rÆparasayostu na parasparaniv­ttÅ rÆpamiti kathaæ tadudÃharaïamiha Óobheta / na ca rÆparasayorekatra samavÃyo 'smÃbhiranu manyate / Óabdo 'pyevamevÃvyÃpyav­ttirasidva÷ sa kathaæ prak­tasaæÓayaniv­ttaye kalpyeteti / alaæ bahubhëitayà // athavà sthÆlo 'rthastadataddeÓa÷ pratÅyate / taddeÓayoÓca parasparÃbhÃvÃvyabhicÃranimitto 'sti virodha÷ / ato virudvadharmmasaæsarga÷ sthÆlasya / syÃdetat kathaæ tadataddeÓayo÷ parasparÃbhÃvÃvyabhicÃra÷ / ucyate / iha tÃvadekasmin deÓe paricchidyamÃne tÃdrÆpyapracyutirasya vyavacchidyate / tadavyavacchede tatparicchedÃbhÃvaprasakte÷ / pracyutivacca pracyutimadapi deÓÃntaraæ vyavacchidyate / yadi hi paricchidyamÃno deÓÃntarasvabhÃvo bhavettadà tadrÆpa evopalabdho bhavet / deÓÃntararÆpantu virahayya svena rÆpeïa prakÃÓamÃno deÓo deÓÃntarÃsaæs­«Âa ityavasÅyate / yathà ca deÓasya deÓÃntarÃsaæsargastathà tenÃdhÃrabhÆtena deÓena yadyÃptaæ rÆpaæ tadapi deÓÃntarasaæsargÃdavicchinnaæ bhavati / kathaæ hi tena deÓena vyÃptaæ rÆpaæ tadabhÃvavati deÓÃntare vartteta / yathà ekena deÓena vyÃpto ghaÂo na deÓÃntare varttate / deÓÃntare 'nupalambhÃdav­ttiriti cet / viprak­«Âe deÓÃntare kathamasyÃbhÃva÷ pratipattavya÷ / tasmÃdidamakÃmakenÃpi vÃcyaæ / yaduta ekadeÓavyÃptaæ rÆpaæ na deÓÃntare varttate iti / tasya tena byÃpanaprasaÇgÃt / tadabhÃvavati deÓÃntare varttamÃno 'pi tena deÓena vyÃpyeta / na ca vyÃptirasya ÓakyÃvasÃtuæ / bhÃgÃntarÃsambhavÃt / etena tannirastaæ / yadÃha kaÓcit / yathaikobhÃvastadataddeÓaæ janayannavirudhyata iti / tadapi na prak­tÃnurÆpam / tathÃhi bhÃvÃbhÃvÃveva parasparaparihÃreïa virudvau na vastunÅ / vastunostu parasparÃbhÃvÃvyabhicÃreïa virodha÷ / tena yadeva vastu vastvantarapracyutimat tadeva tena virudvaæ / na caikakÃryyanivarttanaÓakti÷ kÃryyÃntaraÓaktayabhÃvÃvyabhicÃriïÅ / anupalambho hi vastuno vastvantarÃbhÃbÃvyabhicÃraæ sÃdhayati / ekakÃryyanirvarttanaÓaktimati ca rÆpe g­hyamÃïe kÃryyÃntara nirvarttanaÓaktirapi paricchidyata iti / kathaæ tadabhÃva÷ / ekadeÓasambadvaæ tu rÆpaæ deÓÃntarasaæsargirÆpaparihÃreïopalabhyamÃnantadabhÃvÃvyabhicÃri tena virudvaæ / yathÃtyanta sad­ÓorvastunoryugapadupalabhyamÃnayo÷ satyapi cÃkÃrabhede dÆrÃdanupalak«yamÃïabhedayordeÓabhedamÃtranimittakaæ pratyak«Ãvasitaæ virodhamÃÓritya bhedo 'vasthÃpyate / yastvÃha / yathaikaæ cak«urvij¤Ãnaæ bhinne«u cak«urÃdi«u varttate tadadhÅnotpÃdatayà / tathÃnyo 'pi bhinnadeÓaniv­ttirnna bhetsyata iti / so 'pi deÓabhedanimitte virodhe 'vasthÃpyamÃne vastuna÷ kÃraïabhedanimittaæviro dhamÃsa¤jayan na naipuïyamÃtmano nivedayati / na hi vij¤Ãnasya deÓo 'sti kaÓcit / amÆrttatvÃt / syÃdetat / yathà deÓabhedanimitto virodhastathà kÃraïabhedanimitto 'pi syÃt / ko hi vastuto viÓe«a÷, kÃraïabhedÃddeÓabhedasyeti / uktamiha / parasparÃbhÃvÃvyabhicÃranimitto vastÆnÃmasti virodha÷ / sa deÓabhede 'pi sannidhÅyete na kÃraïabhede / deÓabhedavatÅ hi rÆpe 'nyo 'nyaparihÃreïopalabhyamÃne / parasparÃbhÃvÃvyabhicÃriïÅ bhavato na kÃraïabhedavatÅ / tadevaæ kamparÃgÃvaraïabhÃvÃbhÃvak­te deÓabhedanibandhane ca caturthe virudvadharmmasaæsarge 'vayavivi«aye vyavasthÃpite pak«adharmmatvaæ sidvaæ heto÷ / adhunÃvyÃptirevÃsya svasÃdhyena samarthanÅyà / iha virudvadharmmasaæsargavirahamÃtranibandhano bhedavyavahÃro vastÆnÃæ d­«Âa÷, ahetorayogÃt / nimittÃntarasya vÃdarÓanÃt / tato virudvadharmmasaæsarge 'pi bhavannabhedavyavahÃro vyÃpakaæ nimittavattvaæ jahyÃt / tato vyÃpakÃnupalabdhyà tasmÃdvyÃv­tto virudvadharmmaviraheïa vyÃpyate / tadvirudvaÓca virudvadharmmasaæsarga÷ / teneyaæ vyÃpakavirudvopalabdhibhÆmikà / evaæ prasÃdhite 'syÃstrairÆpye 'sidvavirudvÃnaikÃntikà do«Ã nÃvakÃÓaæ labhante / iti // evaæ mayà bahu«u durmmatinirmmite«u pratyudv­te«u khalu dÆ«aïakaïÂake«u / ÃcÃryyanÅtipatha eva viÓodhito 'yamutsÃryyamatsaramanena jana÷ prayÃtu // samÃpta¤cedamavayavinirÃkaraïamiti //