Ksanabhangasiddhi Based on the edition by Haraprasad Shastri: Six Buddhist Nyaya tracts in Sanskrit. Calcutta: The Asiatic Society, 1989, 1-114. Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 55.2 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Kùaõabhaïgasiddhiþ / namaþ samantabhadràya / àkùiptavyatirekà ya vyàptiranvayaråpiõã / sàdharmmyavati dçùñànte sattvahetorihocyate // yat sat tat kùaõikaü yathà ghañaþ santa÷càmã vivàdàspadãbhåtàþ padàrthà iti / hetoþ parokùàrthapratipàdakatvaü hetvàbhàsatva÷aïkàniràkaraõamantareõa na ÷akyate pratipàdayituü / hetvàbhàsà÷ca asidvavirudvànaikàntikabhedena trividhàþ / tatra na tàvadayamasidvo hetuþ / yadi nàma dar÷ane dar÷ane nànàprakàraü sattvalakùaõamuktamàste, arthakriyàkàritvaü, sattàsamavàyaþ, svaråpasattvaü, utpàdavyayaghrauvyayogitvaü pramàõaviùayatvaü, sadupalambhapramàõagocaratvaü vyapade÷aviùayatvamityàdi, tathàpi kimanena aprastutena idànãmeva niùñaïkitena / yadeva hi pramàõato niråpyamàõaü padàrthànàü sattvamupapannaü bhaviùyati; tadeva vayamapi svãkariùyàmaþ / kevalaü yadetadarthakriyàkàritvaü sarvvajanaprasidvamàste; tat khalvatra sattva÷abdenàbhisandhàya sàdhanatvenopàttaü / tacca yathàyogaü pratyakùànumànapramàõaprasidvasadbhàveùu bhàveùu pakùãkçteùu pratyakùàdinà pramàõena pratãtamiti na svaråpeõà÷rayadvàreõa vàsidvasambhàvanàpi // nàpi viruddhaþ / sapakùãkçte ghañe sadbhàvàt / nanu kathamasya sapakùatvaü, pakùavadatràpi kùaõabhaïgàsiddheþ / nahyasya pratyakùata kùaõabhaïgasiddhiþ / tathàtvenàni÷cayàt / nàpi sattvànumànataþ / punarnidar÷anàntaràpekùàyàmanavasthàprasaïgàt / na cànyadanumànamasti / sambhave và tenaiva pakùe 'pi kùaõabhaïgasidveralaü sattànumàneneti cet / ucyate / anumànàntarameva prasaïgaprasaïgaviparyyayàtmakaü ghañe kùaõabhaïgaprasàdhakaü pramàõàntaramasti, tathà ghaño varttamànakùaõe tàvat ekàmarthakriyàü karoti / atãtànàgatakùaõayorapi kiü tàme vàrthakriyàü kuryàdanyàü và, navà kàmapi kriyàmiti trayaþ pakùàþ / nàtra prathamapakùo yuktaþ kçtasya karaõàyogàt / atha dvitãyo 'bhyupagamyate tadidamatra vicàryyatàm / yadà ghaño varttamànakùaõabhàvi kàryyaü karoti tadà kimatãtànàgatakùaõabhàvinyapi kàryye ÷akto '÷akto và / yadi ÷aktastadà varttamànakùaõabhàvikàryyavat atãtànàgatakùaõabhàvyapi kàryyaü kuryyàt tatràpi ÷aktatvàt ÷aktasya kùepàyogàt / anyathà varttamànakùaõabhàvino 'pi kàryyasyàkaraõaprasaïgàt pårvvàparakàlayorapi ÷aktatvenàvi÷eùàt, samarthasya ca sahakàryyapekùàyà ayogàt / athà÷aktastadà ekatra kàryye ÷aktà÷aktatvaviruddhadharmmàdhyàsàt kùaõavidhvaüso ghañasya durvvàraprasaraþ syàt / nàpi tçtãyaþ pakùaþ saïgacchate ÷aktasvabhàvànuvçttereva / yadà hi ÷aktasya svabhàvasya vilambo 'pyasahyastadà dårãtsàritamakaraõam / anyathà vàrttamànikasyàpi kàryyasyàkaraõaü syàt ityuktaü / tasmàd yad yadà yajjananavyavahàrapàtraü, tattadà tat kuryyàt / akurvvacca na jananavyavahàrabhàjanam / tadevamekatra kàryye samarthetarasvabhàvatayà pratikùaõaü bhedàt ghañasya sapakùatvamakùatam / atra prayogaþ / yad yadà yajjananavyavahàrayogyaü tattadà tajjanayatyeva / yathà antyà kàraõasàmagrã svakàryyaü / atãtànàgatakùaõabhàvikàryyajananavyavahàrayogya÷càyaü ghaño varttamànakùaõabhàvikàryyakaraõakàle sakalakriyàtikramakàle 'pãti svabhàvahetuprasaïgaþ / asya ca dvitãyàdikùaõabhàvikàryyakaraõavyavahàragocaratvasya prasaïgasàdhanasya vàrttamànikakàryyakaraõakàle sakalakriyàtikramakàle ca ghañe dharmmiõi paràbhyupagamamàtrataþ sidvatvàt asidvistàvadasambhavinã / nàpi virudvatà, sapakùe antyakàraõasàmagryàü sadbhàvasambhavàt / nanvayaü sàdhàraõànaikàntiko hetuþ / sàkùàdajanake 'pi ku÷ålàdyavasthitavãjàdau vipakùe samarthavyavahàragocaratvasya sàdhanasya dar÷anàditi cet / na / dvividho hi samarthavyavahàraþ pàramàrthikaþ aupacàrika÷ca / tatra yatpàramàrthikam jananaprayuktaü jananavyavahàragocaratvaü tadiha sàdhanatvenopàttaü / tasya ca ku÷ålàdyavasthita vãjàdau kàraõakàraõatvàt aupacàrikajananavyavahàraviùayabhåte sambhavàbhàvàt kutaþ sàdhàraõànaikàntikatà / na càsya sandigdhavyatirekità viparyyaye bàdhakapramàõasadbhàvàt / tathàhãdaü jananavyavahàragocaratvaü niyataviùayatvena vyàptamiti sarvvajanànubhavasiddham / na cedaü nirnimittaü / de÷akàlasvabhàvaniyamàbhàvaprasaïgàt / na ca jananàdanyannimittamupalabhyate / tadanvayavyatirekànuvidhànadar÷anàt / yadi ca jananamantareõàpi jananavyavahàragocaratvaü syàt tadà sarvvasya sarvvatra jananavyavahàra ityaniyamaþ syàt / niyata÷càyaü pratãtaþ / tato jananàbhàve vipakùe niyataviùayatvasya vyàpakasya nivçttau nivarttamànaü jananavyavahàragocaratvaü janana eva vi÷ràmyatãti vyàptisidveranavadyo hetuþ / na caiùa ghaño varttamànakàryyakaraõakùaõe sakalakriyàtikramaõe ca atãtànàgatakùaõabhàvikàryyaü janayati / tato na jananavyavahàrayogyaþ / sarvvaþ prasaïgaþ prasaïgaviparyyayaniùñha iti nyàyàt / atràpi prayogaþ / yadyadà yanna karoti / tattadà tatra samarthavyavahàrayogyaü yathà ÷àlyaïkuramakurvvan kodravaþ ÷àlyaïkure / na karoti caiùa ghaño varttamànakùaõabhàvikàryyakaraõakàle sakalakriyàtikramakàle càtãtànàgatakùaõabhàvikàryyamiti vyàpakànupalabdhirbhinatti samarthakùaõàdasamarthakùaõam / atràpyasiddhirnàsti varttamànakùaõabhàvikàryyakaraõakàle sakalakriyàtikramakàle ca atãtànàgatakùaõabhàvikàryyakaraõasyàyogàt / nàpi virodhaþ sapakùe bhàvàt / na cànaikàntikatà pårvvoktena nyàyena samartha vyavahàragocaratvajanakatvayovidhibhåtayoþ sarvvopasaühàravatyà vyàpteþ prasàdhanàt / yatpunaratroktaü yadyadà yanna karoti na tattadà tatra samarthamityatra kaþ karotyarthaþ / kiü kàraõatvaü? tatkàryyotpàdànuguõasahakàrisàkalyaü? àhosvit kàryyàvyabhicàraþ? kàryyasambandho veti? tatra kàraõatvameva karotyarthaþ / tataþ pakùàntarabhàvino doùà anabhyupagamapratihatàþ / na càtrapakùe kàraõatvasàmarthyayoþ paryyàyatvena vyàpakànupalambhasya sàdhyàvi÷iùñatvamabhidhàtumucitaü / samarthavyavahàragocaratvàbhàvasya sàdhyatvàt / kàraõatvasamarthavyavahàragocaratvayo÷ca bçkùa÷iü÷apayoriva vyàvçttibhedo 'stãtyanavasara eva evaüvidhasya kùudrapralàpasya / tadevaü prasaïgaprasaïgaviparyyayahetudvayabalato ghañe dçùñànte kùaõabhaïgaþ siddhaþ / tatkathaü sattvàdanyadanumànaü dçùñànte kùaõabhaïgasàdhakam / nàstãtyucyate / na caivaü sattvahetorvaiyarthyaü / dçùñàntamàtra eva prasaïgaprasaïgaviparyyayàbhyàü kùaõabhaïgaprasàdhanàt nanvàbhyàmeva pakùe 'pi kùaõabhaïgasiddhirastviti cet / astu ko doùaþ / yo hi pratipattà prativastu yadyadà yajjananavyavahàrayogyaü tattadà tajjanayatãtyà dikamupanyasituü analasastasya tata eva kùaõabhaïgasiddhiþ / yastu prativastu tannyàyopanyàsaprayàsabhãruþ sa ttvekatradharmmiõi yadyadà yajjananavyavahàrayogyaü tattadà tajjanayatãtyàdinyàyena sattvamàtramasthairyyavyàptamavadhàryyasattvàdevànyatra kùaõikatvamavagacchatãti / kathamapramattovaiyarthyamasyàcakùãta tadevamekàrthakàriõo ghañasya dvitãyàdikùaõabhàvikàryyàpekùayà samarthetarasvabhàvavirudvadharmmà dhyàsàt bheda eveti kùaõabhaïgatayà sapakùatàmàvahati ghañe sattveheturupalabhyamàno na virudvaþ / na càya manaikàntikaþ / atraiva sàdharmmyavati dçùñànte sarvvopasaühàravatyà vyàpteþ prasàdhanàt / nanu viparyyaye bàdhakapramàõabalàbdyàptisiddhistasya copanyàsavàrttàpi nàsti tatkathaü vyàptiþ prasàdhiteti cet / tadetat taralatarabuddhivilasitaü / tathà hi uktametat varttamànakùaõabhàvikàryyakaraõakàle atãtànàgatakùaõabhàvikàryye 'pi ghañasya ÷aktisambhave tadànãmevaitat karaõamakaraõe ca ÷aktà÷aktasvabhàvatayà pratikùaõaü bheda iti kùaõikatvena vyàptaiva sà arthakriyà÷aktiþ / nanvevaü anvayamàtramastu vipakùàt punarekàntena vyàvçttiriti kuto labhyamiti cet, vyàptisiddhereva / byatirekasandehe vyàptisiddhireva kathamiti cet, na dvividhà hi vyàptisiddhiranvayaråpà ca karttçdharmmaþ / sàdhanadharmmavati dharmmiõi sàdhyadharmmasyàva÷yambhàvo yaþ / vyatirekaråpà ca karmmadharmmaþ sàdhyàbhàve sàdhanasyàva÷yamabhàvo yaþ / enayo÷caikatarapratãtiniyamena dvitãyapratãtimàkùipati / anyathà, ekasyàþ eva siddhaþ / tasmàd / yathà viparyyaye bàdhakapramàõabalàt niyamavati vyatireke siddhe anvayaviùayaþ saü÷ayaþ pårvvaü sthito 'pi pa÷càtparigalati / tato 'nvayaprasàdhanàrthaü na pçthaksàdhanamucyate / tathà prasaïgatadviparyyayahetudvayabalato niyamavatyanvaye siddhe vyatirekaviùaye pårvvaü sthito 'pi sandehaþ pa÷càtparigalatyeva / na ca vyatirekasàdhakamanyat pramàõaü vyaktavyam / tata÷ca sàdhyàbhàve sàdhanasyaikàntiko vyatirekaþ / sàdhane sati sàdhyasyàva÷yamanvayo veti na ka÷cidarthabhedaþ tadevaü viparyyayabàdhakapramàõamantareõàpi prasaïgaprasaïgaviparyyayahetudvayabalàt anvayaråpavyàptisidvau sattvahetoranaikàntikasyàbhàvàdataþ sàdhanàt kùaõabhaïgasidviranavadyeti / nanu ca sàdhanamidamasidvaü, na hi kàraõabudhyà kàryyaü gçhyate / tasya bhàvitvàt / na ca kàryyabudhyà kàraõam / tasyàtãtatvàt / na ca varttamànagràhiõà j¤ànena atãtànàgatayorgrahaõamatiprasaïgàt / na ca pårvvàparayoþ kàlayorekaþ pratisandhàtàsti kùaõabhaïgabhaïgaprasaïgàt / kàraõàbhàve tu kàryyàbhàvapratãtiþ svasambedanavàdino manorathasyàpyaviùayaþ / na ca pårbbotarakàlayoþ sambittã tàbhyàü vàsanà tayà ca hetuphalàvasàyã vikalpa iti yuktaü / sa hi vikalpo gçhãtànusandhàyako 'tadråpasamàropako và na prathamaþ pakùaþ / ekasya pratisandhàturabhàve pårvvàparagrahaõayorayogàt / vikalpavàsanàyà evàbhàvàt / nàpi dvitãyaþ; marãcikàyàmapi jalavij¤ànapràmàõyaprasaïgàt / tadevamanvayavyatirekayorapratipatterarthakriyàlakùaõam sattvamasidvamiti // ki¤ca prakàràntaràdapãdaü sàdhanamasidvaü / tathà hi vãjàdãnàü sàmarthyaü vãjàdij¤ànàt kàryyàdaïkuràdervà ni÷cetavyaü / kàryyatva¤ca vastutvasidvau sidhyati, vastutva¤ca kàryyàntaràt / kàryyàntarasyàpi kàryyatvaü vastutvasidvau / tadvastutva¤ca tadaparakàryyàntaràdityanavasthà / athànavasthàbhayàt paryyante kàryyàntaraü nàpekùate, tadà tenaiva pårvveùàmasattvaprasaïgàt naikasyàpyarthakriyàsàmarthyaü sidhyati / nanu kàryyatvasattvayorbhinnavyàvçttikatvàt / sattàsidvàvapi kàryyatvasidvau kà kùatiriti cet / tadasaïgatam, satyapi kàryyatvasattvayorvyàvçttibhede sattvasidvau kutaþ kàryyatvasiddhiþ / kàryyatvaü hyabhåtvàbhàvitvaü, bhavana¤ca sattà / sattà ca saugatànàü sàmarthyameva / tata÷ca sàmarthyasandehe bhavatãtyeva vaktuma÷akyaü kathamabhåtvàbhàvitvaü kàryyatvaü setsyati / apekùitaparavyàpàratvaü kàryyatvamityapi nàsato dharmmaþ sattva¤ca sàmarthyaü tacca sandigdhamiti kutaþ kàryyasiddhiþ / tadasidvau pårvvasya sàmarthyaü na sidhyatãti sandigdhàsidvo hetuþ / tathà virudvo 'pyayaü, tathà hi kùaõikatve sati na tàvat ajàtasyànanvayanirudvasya và kàryyàrambhakatvaü sambhavati / na ca nispannasya tàvàn kùaõo 'sti yamupàdàya kasmaicit kàryyàya vyàpàryyet / ataþ kùaõikapakùa eva arthakriyànupapattervirådvatà / athavà vikalpena yadupanãyate, tatsarvvamavastu, tata÷ca vastvàtmake kùaõikatve sàdhye 'vaståpasthàpayannanumànavikalpo virudvaþ / yadvà, sarvvasyaiva hetoþ kùaõikatve sàdhye virudvatvaü de÷akàlàntarànanugame sàdhyasàdhanabhàvàbhàvàt anugame ca nànàkàlamekamakùaõikaü kùaõikatvena virudhyata iti / anaikàntiko 'pyayaü sattvasthairyyayorvirodhàbhàvàditi / pratrocyate / yattàvaduktaü sàmarthyaü na pratãyata iti / tat kiü sarvvathaiva na pratãyate / kùaõabhaïgapakùe và / prathamapakùe sakalakàrakaj¤àpakahetucakrocchedàt mukhaspandanamàtrasyàpyakaraõaprasaïgaþ / anyathà yenaiva vacanena sàmarthyaü nàstãti pratipàdyate tasyaiva tat pratipàdanasàmarthyamavyàhatamàyàtam / tasmàt paramapuruùàrthasamãhayà vastutattvaniråpaõapravçttasya ÷aktisvãkàrapårvvakaiva pravçttiþ / tadasvãkàre tu na ka÷cit kvacit pravartteteti nirãhaü jagajjàyate / atha dvitãyaþ pakùaþ / tadàsti tàvat sàmarthyapratãtiþ / sà ca kùaõikatve yadi nopapadyate tadà virudvaü vaktumucitaü, asidvamiti tu nyàyabhåùaõãyaþ pràyovilàpaþ / na ca satyapi kùaõikatve sàmarthyapratãtivyàghàtaþ / tathàhi kàraõaj¤ànopàdeyabhåtena kàryyagràhiõà j¤ànena tadarpitasaüskàragarbheõa asya bhàve asya bhàva iti anvayani÷cayo janyate, tathà kàraõàpekùayà bhåtalakaivalyagràhij¤ànopàdeyabhåtena kàryyàpekùayà bhåtalakaivalyagràhiõà j¤ànena tadarpitasaüskàragarbhaõa asyàbhàve asyàbhàva iti vyatirekani÷cayo janyate / yadàhurguravaþ / ekàvasàyasamanantarajàtamanyavij¤ànamanvayavimarùamupàdadhàti / evaü tadekavirahànubhavodbhavànyavyàvçttadhãþ prathayati vyatirekabuddhiü // evaü sati gçhãtànusandhàyake evàyaü vikalpaþ / upàdànopàdeyabhåtakramipratyakùadvayagçhãtànusandhànàt / yadàhàlaïkàraþ / yadi nàmaikamadhyakùaü na pårvvàparavittimat / adhyakùadvayasadbhàve pràkparàvedanaü kathamiti / nàpi dvitãyo 'sidvaprabhedaþ / sàmarthyaü hi sattvamiti saugatànàü sthitireùà / na caitat prasàdhanàrthamasmàkamidànãmeva pràrambhaþ; kintu yatra pramàõapratãte vãjàdau vastubhåte dharmmiõi pramàõapratãtaü sàmarthya tatra kùaõàbhaïga sàdhanàya / tata÷càïkuràdãnàü kàryyàda÷anàt àhatyasàmarthyasandehe 'pi pañupratyakùaprasidvaü sanmàtratvamavadhàryyameva / anyathà na kvacidapi vastumàtrasyàpi pratipattiþ syàt / tasmàcchàstrãyasattvalakùaõasandehe 'pi pañupratyakùavalàvalambitavastubhàve aïkuràdau kàryyatvamupalabhyamànaü vãjàdeþ sàmarthyamupasthàpayatãti nàsidvidoùàvakà÷aþ / nàpi k÷aõikatve sàmarthyakùatiþ, yato virudvatà syàt, kùaõikatvaniyatapràgbhàvitvalakùaõakàraõatvayovirodhàbhàvàt, kùaõamàtrasthàyinyapi sàmarthyasambhavàditi nàdimo virodhaþ / nàpi dvitãyo virodhaprabhedaþ / avastuno vastuno và svàkàrasya gràhyatve 'pi, adhyavaseyavastvapekùayaiva sarvvatra pràmàõyapratipàdanàt vastusvabhàvasyaiva kùaõikatvasidviriti kva virodhaþ / yacca gçhyate yaccàdhyavasãyate te dve api anyanivçttã na vastunã svalakùaõàvagàhitve abhilàpasaüsargànupapatteriti cet / na / adhyavasàyasvaråpàparij¤ànàt agçhãte 'pi vastuni mànasyàdipravçttikàrakatvaü vikalpasyàdhyavasàyitvaü, apratibhàse 'pi pravçttiviùayãkçtatvamadhyavaseyatvam / etaccàdhyavaseyatvaü svalakùaõasyaiva yujyate, nànyasya / arthakriyàrthitvàt arthipravçtteþ / eva¤càdhyavasàye svalakùaõasyàsphuraõameva / na ca tasyàsphuraõe 'pi sarvvatràvi÷eùeõa pravçttyàkùepaprasaïgaþ, pratiniyatasàmagrãprasåtàt, pratiniyatasvàkàràt, pratiniyata÷aktiyogàt, pratiniyata evàtadråpaparàvçtte apratãte 'pi pravçttisàmarthyadar÷anàt / yathà sarvvasyàsattve 'pi vãjàdaïkurasyaivotpattiþ dçùñasya niyatahetuphalabhàvasya pratikùeptuma÷akyatvàt / paraü vàhyenàrthena sati pratibandhe pràmàõyamanyathàtvapràmàõyamiti vi÷eùaþ / tathà tçtãyo 'pi pakùaþ prayàsaphalaþ / nànàkàlasyaikasya vastuno vastuto 'sambhavepyatadråpaparàvçttayoreva sàdhyasàdhanayoþ pratyakùeõa vyàptigrahaõàt / dvividho hi pratyakùasya viùayo gràhyo 'dhyavaseya÷ca sakalàtadråpaparàvçttaü vastumàtraü sàkùàdasphuraõàt pratyakùasya gràhyo viùayo mà bhåt / tadekade÷agrahaõe tu tanmàtrayorvyàptini÷càyakavikalpajananàdadhyavaseyo viùayo bhavatyeva / kùaõagrahaõe santànani÷cayavat / råpamàtragrahaõe ghañani÷cayavacca / anyathà sarvvànumànocchedaprasaïgàt / tathà hi vyàptigrahaþ sàmànyayoþ, vi÷eùayoþ, sàmànyavi÷iùñavi÷eùayo rvi÷eùavi÷iùñasàmànyayorveti vikalpàþ / nàdyo vikalpaþ sàmànyasya vàdhyatvàt / avàdhyatve 'pyadç÷yatvàt / dç÷yatve 'pi puruùàrthànupayogitayà tasyànumeyatvàyogàt / nàpyanumitàt sàmànyàt vi÷eùànumànam, sàmànyasarvvavi÷eùayorvakùyamàõanyàyena pratibandhapratipatterayogàt / nàpi dvitãyo vi÷eùasyànanugàmitvàt / antime tu vikalpadvaye sàmànyàdhàratayà dçùña eva vi÷eùaþ sàmànyasya vi÷eùyo vi÷eùaõaü và karttavyaþ / adçùña eva và de÷akàlàntaravarttã / yadvà dçùñàdçùñàtmako de÷akàlàntarabartã atadråpaparàvçttaþ sarvvo vi÷eùaþ / na prathamaþ pakùo 'nanugàmittvàt; nàpi dvitãyaþ, adçùñatvàt / na ca tçtãyaþ, prastutaikavi÷eùadar÷ane 'pi de÷akàlàntaravarttinàmadar÷anàt / atha teùàü sarvveùàmeva vi÷eùàõàü sadç÷atvàt / sadç÷asàmagrãprasåtatvàt sadç÷akàryyakàritvàditi prattyàsattyà, ekavi÷eùagràhakaü pratyakùamatadråpaparàvçttamàtreni÷cayaü janayadatadråpaparàvçttavi÷eùamàtrasya vyavasthàpakam / yathaikasàmagrãpratibadvaråpamàtragràhakaü pratyakùaü ghañe ni÷cayaü janayadghañagràhakaü byavasthàpyate / anyathà ghaño 'pi ghañasantàno 'pi pratyakùato na sidhyet sarvvàtmanà grahaõàbhàvàt / tadekade÷agrahaõantvatadråpaparàvçtte 'pyavi÷iùñam / yadyevamanenaiva krameõa sarvvasya vi÷eùasya vi÷eùaõavi÷eùyabhàvavat vyàptipratipattirapyastu / tat kimarthaü nànàkàlamekakùaõikamabhyupagantavyaü yena kùaõikatve sàdhanasya virudvatvaü syàt iti na ka÷cidvirodhaprabhedaprasaïgaþ / na càyamanekàntiko 'pi hetuþ / pårvvoktakrameõa sàdharmmyadçùñànte prasaïgaviparyyayahetubhyàmanvayaråpavyàpteþ prasàdhanàt / nanu yadi prasaïgaviparyyayahetudvayavalato ghañe dçùñànte kùaõabhaïgaþ sidhyettadà sattvasya niyamena kùaõikatvena vyàptisidveranaikàntikatvaü na syàditi yuktam / kevala midamevàsambhavi / tathàhi ÷akto 'pi ghañaþ kramisahakàryyapekùayà kramikàryyaü kariùyati / na caitad vaktavyaü samartho 'rthaþ svaråpeõa karoti / svaråpa¤ca sarvvadàstãtyanupakàriõi sahakàriõyapekùà na yujyata iti, satyapi svaråpeõa kàrakatve sàmarthyàbhàvàtkathaü karoti, sahakàrisàkalyaü hi sàmarthyaü tadvaikalya¤càsàmarthyaü / na ca tayoràvirbhàvatirobhàvàbhyàü tadvataþ kàcit kùatiþ / tasya tàbhyàmanyatvàt / tasmàdarthaþ samartho 'pi syàt na ca karotãti sandigdhavyatirekaþ prasaïgahetuþ / atrocyate / bhavatu tàvat sahakàrisàkalyameva sàmarthyaü / tathàpi so 'pi tàvadbhàvaþ svaråpeõa kàrakaþ / tasya ca yàdç÷a÷caramakùaõe 'kùepakriyàdharmmà svabhàvaþ tàdç÷a eva cet prathamakùaõe tadà tadàpi prasahya kurbbàõo brahmaõàpyanivàryyaþ / na ca so 'pyakùepakriyàdharmmà svabhàvaþ sàkalye sati jàto bhàvàdbhinna evàbhidhàtuü ÷akyaþ / bhàvasyàkarttçtvaprasaïgàt / evaü yàvadyàvat dharmàntaraparikalpastàvattàvadudàsãno bhàvaþ / tasmàdyadråpamàdàya svaråpeõàpi janayatãtyucyate; tasya pràgapi bhàve kathamajaniþ kadàcit / akùepakriyàpratyanãkasvabhàvasya pràcyasya pa÷càdanuvçttau kathaü kadàcidapi kàryyasambhavaþ / nanu yadi sa evaikaþ karttà syàt yuktametat / kintu sàmagrã janikà tataþ sahakàryyantaravirahavelàyàü balãyaso 'pi na kàryyaprasava iti kimatra virudvaü / na hi bhàvaþ svaråpeõakarotãti svaråpeõaiva karoti / sahakàrisahitàdeva tataþ kàryyotpattidar÷anàt / tasmàdyàptivat kàryyakàraõabhàvo 'pi, ekatrànyayogabyavacchedena anyatràyogavyavacchedena nàvabodvavyaþ, tathaiva laukikaparãkùakàõàü sampratipatteriti / atrocyate / yadà militàþ santaþ kàryyaü kurvvate tadaikàrthakaraõalakùaõaü sahakàritvamepàmastu ko niùedvà? militaireva tu tatkàryya karttavyamiti kuto labhyate? pårvvàparayorekasvabhàvatvàdbhàvasya / sarvvadà jananàjananayoranyataraniyataprasaïgasya durvvàratvàt / tasmàt sàmagrã janika naikaü janakamiti sthiravàdinàü manorathasyàpyaviùayaþ / dç÷yate tàvadevamiti cet / dç÷yatàü kintu pårvvasthitàdeva sàmagrãmadhyapraviùñàdbhàvàt kàryotpattiranyasmàdeva và vi÷iùñàdbhàvàdutpannàditi vivàdapadam / tatra pràgapi sambhave sarvvadaiva kàryyotpatti rna và kadàcidapãti virodhamasamàdhàya cakùuùã nimãlya tata eva kàryyotpattidar÷anàditi sàdhyànuvàdamàtrapravçttaþ kçpàmarhatãti / na ca pratyabhij¤àdibalàdekatvasidviþ tat pauruùasya lånapunarjàtake÷anakhàdàvapyupalambhato nirddalanàt, lakùaõabhedasya ca dar÷ayituma÷akyatvàt / sthirasidvidåùaõe càsmàbhiþ prapa¤cato nirastatvàt / tasmàt sàkùàt kàryyakàraõabhàvàpekùayà ubhayatràpyanyayogavyavacchedaþ / vyàptau tu sàkùàtparamparayà kàraõamàtràpekùayà kàraõe vyàpake 'yogavyavacchedaþ / kàryye vyàpye 'nyayogavyavacchedaþ / tathà tadatatsvabhàve vyàpake 'yogavyavacchedaþ / tatsvabhàve ca vyàpye 'nyayogavyavacchedo vikalpàruóharåpàpekùayà vyàptau dvividhamavadhàraüam / nanu yadi pårvvàparakàlayorekasvabhàvo bhàvaþ sarvvadàjanakatvenàjanakatvena và vyàpta upalabdhaþ syàttadàyaü prasaïgaþ saïgacchate / na kùaõabhaïgavàdinà pårvvàparakàlayorekaþ ka÷cidupalabdha iti cet / tadetadatigràmyaü / tathàhi pårvvàparakàlayorekasvabhàvatve satãtyasyàyamarthaþ / parakàlabhàvã janako yaþ svabhàvo bhàvasya sa eva yadi pårvvakàlabhàvã / pårvvakàlabhàvã và yo 'janakaþ svabhàvaþ sa eva yadi parakàlabhàvã, tadopalabdhameva jananamajananambà syàt, tathà ca sati sidvayoreva svabhàvayorekatvàrope sidvameva jananamajananambàsajyata iti / nanu kàryyameva sahakàriõamapekùate / na tu kàryyotpattihetuþ / yasmàt dvividhaü sàmarthya nijamàgantuka¤ca sahakàryyantaraü tato 'kùaõikasyàpi kramavat sahakàrinànàtvàdapi kramavat kàryyanànàtvopapattera÷akyaü bhàvànàü pratikùaõamanyànyatvamupapàdayitumiti cet / ucyate / bhavatu tàvannijàgantukabhedena dvividhaü sàmarthyaü / tathàpi yat pràtisvikaü vastusvalakùaõaü arthakriyàdharmmakamava÷yamabhyupagantavyaü tat kiü pràgapi pa÷càdeva veti vikalpya yaddåùaõamugdãritaü / tatra kimuktamaneneti na pratãmaþ / yattu kàryyeõaiva sahakàriõo 'pekùanta ityupatkçtaü tadapi nirupayogaü / yadi hi kàryyameva svajanmani svatantraü syàdyuktametat / kevalamevaü sati sahakàrisàkalyasàmarthyakalpanamaphalaü / svàtantryàdeva hi kàryyaü kàdàcitkaü bhaviùyati / tathà ca sati santo hetavaþ sarvvathàsamarthàþ / asadetat kàryyaü svatantramiti vi÷uddhà budviþ / atha kàryyasyaivàyamaparàdho yadidaü samarthe kàraõe satyapi kadàcinnopapadyata iti cet / na tattarhi tat kàryyaü svàtantryàt / yadbhàùyaü / sarvvàvasthàsamàne 'pi kàraõe yadyakàryyatà / svatantraü kàryyamevaü syànnatatkàryyantathà sati // atha na tadbhàve bhavatãti tatkàryyamucyate, kintu tadabhàvena bhavatyeveti vyatirekapràdhànyàditi cet / na / yadi hi svayambhavan bhàvayedeva hetuþ svakàryyaü tadà tadabhàvaprayukto 'syàbhàva iti pratãtiþ syàt / no ced yathà kàraõe satyapi kàryyasvàtantryànna bhavati / tathà tadabhàve 'pi svàtantryàdeva na bhåtamiti ÷aïkà kena nivàryyeta / yadbhàùyaü / tadbhàve 'pi na bhàva÷cedabhàve 'bhàvità kutaþ / tadabhàvaprayuktosya so 'bhàva iti tat kutaþ // tasmàd yathaiva tadbhàve niyamena na bhavati / tathaiva tadbhàve niyamena bhavedeva / abhavacca na tatkàraõatàmàtmanaþ kùamate / yaccoktaü, prathamakàryyotpàdanakàle hçttarakàryyotpàdanasvabhàvaþ / ataþ prathamakàla evà÷eùàõi kàryyàõi kuryyàditi / tadidaü màtà me vandhyetyàdivat svavacananirodhàdayuktaü, yo hçttarakàryyajananasvabhàvaþ sa kathamàdau kàryyaü kuryyàt / na tarhi tatkàryyakaraõasvabhàvaþ na hi nãlotpàdanasvabhàvaþ pãtàdikamapi karotãti / atrocyate / sthirasvabhàvatve hi bhàvasya uttarakàlamevedaü kàryyaü na pårvvakàlamiti kuta etat / tadabhàvàcca kàraõamapi uttarakàryyakaraõasvabhàvamityapi kutaþ / kiü kurmmaþ uttarakàlameva tasya janmeti cet; astu sthiratve tadanupapadyamànamasthiratàmàdi÷atu; sthiùtvepyeùa eva svabhàvastasya yaduttarakùaõa eva karotãti cet / utedànãü pramàõapratyà÷à / dhåmàdagnirityatràpi svabhàva evàsya yadidànãmatra niragnirapi dhåma iti vaktuü ÷akyatvàt / tasmàt pramàõasidve svabhàvàvalambanaü, na tu svabhàvàvalambanena pramàõavyàlopaþ / tasmàd yadi kàraõasyottarakàryyakàrakatvamabhyupagamya kàryyasya prathamakùaõabhàvitvamàsajyate, syàt svavacanavirodhaþ / yadà tu kàraõasya sthiratve kàryyasyottarakàlatvamevàsaïgatam / ataþ kàraõasyàpyuttarakàryyajanakatvaü vastuto 'sambhavi tadà prasaïgasàdhanamidaü / jananavyavahàragocaratvaü hi jananena vyàptamiti prasàdhitaü / uttarakàryyajananavyavahàragocaratva¤ca tvadabhyupagamàt prathamakàryyakaraõakàla eva ghañe dharmmiõi sidvaü / atastanmàtrànubandhina uttaràbhimatasya kàryyasya prathame kùaõe 'sambhavàdeva prasaïgaþ kriyate / na hi nãlakàrake 'pi pãtakàrakatvàrope pãtasambhavaprasaïgaþ svavacanavirodhonàma / tadevaü ÷aktaþ sahakàryyanapekùitatvàt jananena vyàptaþ / ajanayaü÷ca ÷aktà÷aktatvavirudvadharmmàdhyàsàdbhinna eva / nanu bhavatu prasaïgaviparyyayabalàdekakàryyaü prati÷aktà÷aktatvalakùaõavirudvadharmmàdhyàsaþ / tathàpi na tato medaþ sidhyati; tathàhi bãjamaïkuràdikaü kurvvad yadi yenaiva svabhàvenàïkuraü karoti tenaiva kùityàdikantadàkùityàdãnàmapyaïkurasvàbhàvyàpattiþ / nànàsvabhàvatvena tu kàrakatve svabhàvànàmanyonyàbhàvàvyabhicàritvàdekatra bhàvàbhàvau parasparavirudvau syàtàmityekamapi bãjaü bhidyeta / evaü pradãpo 'pi tailakùayavarttidàhàdikaü; tathà pårvvaråpamapyuttararåparasagandhàdikamanekaiþ svabhàvaiþ parikaritaü karoti / teùà¤ca svabhàvànàmanyonyàbhàvàvyabhicàràdvirudvànàü yoge pradãpàdikaü bhidyeta / na ca bhidyate / tanna ! virudvadharmmàdhyàso bhedakaþ, tathà bãjasyàïkuraü prati kàrakatvaü garddabhàdikaü pratyakàrakatvamiti kàrakatvàkàrakatve api virudvau dharmau / na ca tadyoge 'pi bãjabhedaþ / tadevamekatra bãje pradãpe råpe ca vipakùe paridç÷yamànaþ ÷aktà÷aktatvàdirvirudvadharmmàdhyàso na ghañàderbhedaka iti / atra bråmaþ / bhavatu tàvadvãjàdãnàmanekakàryyakàritvàdvarmmabhåtànekasvabhàvabhedastathàpi kaþ prastàvovirudvadharmmàdhyàsasya / svabhàvànàü hyanyonyàbhàvàvyabhicàre bhedaþ pràptàvasaro na virodhaþ / virodhastu yadvidhàne yanniùedho yanniùedhe yadvidhànaü tayorekatradharmmiõi parasparaparihàrasthitatayà syàt / tadatraikaþ svbhàvaþ svàbhàvena virudvo yukto bhàvàbhàvavat / na tu svabhàvàntareõa / ghañatvavastutvavat / evamaïkuràdikàritvaü tadakàritvena virudvaü na punarvastvantarakàritvena / pratyakùavyàpàra÷càtra yathà nànàdharmmairadhyàsitaü bhàvamabhinnaü vyavasthàpayati / tathà tatkàryyakàriõaü kàryyàntaràkàriõa¤ca / tadyadi pratiyogitvàbhàvàdanyonyàbhàvàvyabhicàri õàvapi svabhàvàvavirudvo tatkàrakatvànyàkàrakatve và viùayabhedàdavirudve, tat kimàyàtamekakàryyamprati ÷aktà÷aktatvayoþ parasparapratiyoginãrvirudvayordharmmayoþ / etayorapi punaravirodhe virodho nàma dattajalà¤jaliþ / bhavatu tarhyekakàryyàpekùayaiva sàmarthyàsàmarthyayorvirodhaþ / kevalaü yathà tadeva kàryyaü prati kvacidde÷e ÷aktirde÷àntare cà÷aktiriti de÷abhedàdavirudve ÷aktaya÷aktã tathaikatraiva kàryye kàlabhedàdapyavirudve / yathàpårvvaü nniþkriyaþ sphañikaþ sa eva pa÷càt sakriya iti cet / ucyate / na hi vayaü paribhàùàmàtràdekatra kàryye de÷abhedàdavirudve ÷aktya÷aktã bråmaþ / kintu virodhàbhàvàt / tadde÷akàryya kàritvaü hi tadde÷akàryyàkàritvena virudvaü / na punarde÷àntare tatkàryyàkàritvenànyakàryyakàritvena và / yadyevantatkàlakàryyakàritvaü tatkàlakàryyàkàritvena virudvaü / na punaþ kàlàntare tatkàryyàkàritvenànyakàryyakàritvena và / tatkathaü kàlabhede 'pi virodha iti cet / ucyate / dvayorhi dharmmayorekatradharmmiõyanavasthitiniyamaþ parasparaparihàrasthitilakùaõo virodhaþ / sa ca sàkùàtparasparapratyanãkatayà bhàvàbhàvavadvà bhavet / ekasya và niyamena pramàõàntareõa bàdhanànnityatvasattvavadvà bhavediti na ka÷cidarthabhedaþ / tadatraikadharmmiõi tat kàlakàryyakàritvàdhàre kàlàntare tatkàryyàkàritvasyànyakàryyakàritvasya và niyamena pramàõàntareõa bàdhanàdvirodhaþ / tathà hi yatraiva dharmmiõi tatkàlakàryyakàritvamupalabdhanna tatraiva kàlàntare tat kàryyàkàritvamanyakàryyakàritvaü và brahmaõàpyupasaüharttuü ÷akyate, yenànayoravirodhaþ syàt / kùaõàntare kathita prasaïgaviparyyayahetubhyàmava÷yambhàvena dharmmibhedaprasàdhanàt / na ca pratyabhij¤ànàdekatvasidviþ / tat pauruùasya nirmmålitatvàt / ata eva vajro 'pi pakùakåkùau nikùiptaþ kathamasau sphañiko varàkaþ kàlabhedenàbhedàsàdhanàya dçùñàntãbhavitumarhati / na caivaü samànakàlakàryyàõàü de÷abhede 'pi dharmmibhedo yukto bhedasàdhakapramàõàbhàvàdindriyapratyakùeõa nirastavibhramà÷aïkenàbhedaprasàdhanàcca / iti na kàlabhede 'pi ÷aktya÷aktyorvirodhaþ svasamayamàtràdapahastayituü ÷akyaþ / samayapramàõayorapravçtteriti / tasmàt sarvvatra virudvadharmmàdhyàsasidvireva bhedasidviþ / vipratipannaü prati tu virudvadharmmàdhyàsàdbhedavyavahàraþ sàdhyate / nanu tathàpi sattvamidamanaikàntikamevàsàdhàraõatvàt sandigdhavyatirekatvàdvà / yathà hãdaü kramàkramanivçtto akùaõikànnivçttaü, tathà sàpekùatvànàpekùatvayorekatvànekatvayorapi vyàpakayornivçttau kùaõikàdapi / tathàhyupasapaõapratyayena devadattakarapallavàdinà sahacaro vãjakùaõaþ pårvvasmàdeva pu¤jàt samarthojàto 'napekùa àdyàti÷ayasya janaka iùyate / tatra ca samànaku÷ålajanmasu bahuùu vijasantàneùu kasmàt ki¤cideva vãjaü paramparayàïkurotpàdànuguõamupajanayati bãjakùaõànnànye vãjakùaõà bhinnasantànàntaþpàtinaþ / nahyupasarpaõapratyayàt pràgeva teùàü samànàsamànasantànavarttinàü vãjakùaõànàü ka÷cit paramparàti÷ayaþ / athopasarpaõàt pràïna tat santàna varttino 'pi janayanti paramparayàpyaïkurotpàdànuguõaü vãjakùaõaü vãjamàtrajananàtteùàü / kasyacideva vãjakùaõasyopasarpaõapratyayasahabhuva àdyàti÷ayotpàdaþ / hanta tarhi yadabhàve satyutpannopi na janayedeva / tathà kevalànàü vyabhicàrasambhavàdàdyàti÷ayotpàdamaïkuraü và prati kùityàdãnàü parasparàpekùàõàmevotpàdakatvamakàmakenàpi svãkarttavyaü / ato na tàvadanapekùà kùaõikasya sambhavinã / nàpya pekùà yujyate / samasamayakùaõayoþ savyetaragoviùàõayorivopakàryyopakàrakabhàvàyogàditi nàsidvaþ prathamo vyàpakàbhàvaþ / api càntyo vãjakùaõo 'napekùo 'ïkuràdikaü kurvvan yadi yenaiva råpeõàïkuraü karoti tenaiva kùityàdikaü / tadà kùityàdãnàmapi aïkurasvàbhàvyàpattirabhinnakàraõàtvàditi na tàvadekatvasambhavaþ / nanu råpàntareõa karoti / tathà hi vãjasyàïkuraü pratyupàdànatvaü kùityàdikaü tu prati sahakàritvaü / yadyevaü sahakàritvopàdànatve kimekantatvaü nànà và / eka¤ceta kathaü råpàntareõa janakaü / nànàtve tvanayorvãjàdbhedo 'bhedo và / bhede kathaü vãjasya janakatvaü tàbhyàmevàïkuràdãnàmutpatteþ / abhede và kathaü vãjasya na nànàtvaü bhinnatàdàtmyàt / etayorvà ekatvamekatàdàtmyàt / yadyucyeta / k÷ityàdau janayitavye tadupàdànam purvvameva kùityàdivãjasya råpàntaramiti / na tarhi vãjantadanapekùaü kùityàdãnàü janakaü / tadanapekùatve teùàmaïkurodbhedànupapatteþ / na cànupakàrakàõyapekùanta iti tvayaivoktaü / na ca kùaõasyopakàrasambhavo 'nyatra jananàt tasyàbhedyatvàdityanekatvamapi nàstãti dvitãyo 'pi vyàpakàbhàvo na sidvaþ / tasmàdasàdhàraõànaikàntikatvaü gandhavattvavaditi / yadi manyetànupakàrakà api bhavanti sahakàriõo 'pekùaõãyà÷ca kàryyeõànuvihitabhàvàbhàvàt sahakaraõàcca / nanvanena krameõàkùaõikopi bhàvo 'nupakàrakànapi sahakàriõaþ kramavataþ kramavatkàryyeõànukçtànvayavyatirekànapekùiùyate / kariùyate ca kramavat sahakàriva÷aþ krameõa kàryyàõãti vyàpakànupalabdherasidveþ / sandigdhavyatirekamanaikàntikaü sattvaü kùaõikatvasidvàviti // atra bråmaþ / kãdç÷aü punarapekùàrthamàdàya kùaõikesàpekùànapekùatvanivçttiråcyate / kiü sahakàriõamapekùata iti sahakàriõàsyopakàraþ karttavyaþ / atha pårvvàvasthitasyaiva vãjàdeþ sahakàriõà saha sambhåyakaraõaü / yadvà purvvàvasthitasyetyanapekùamilitàvasthasya karaõamàtramapekùàrthaþ / atra prathamapakùasyàsambhavàdanapekùaiva kùaõikasya kathamubhayavyàvçttiþ / yadyanapekùaþ kùaõikaþ, kimityupasarpaõapratyayàbhàve 'pi na karoti / karotyeva yadi syàt / svayamasambhavã tu kathaü karotu / atha tadvà tàdçgvà àsãditi na ka÷cidvi÷eùaþ / tatastàdçksvabhàvasambhavepyakaraõaü sahakàriõi nirapekùatàü na kùamata iti cet / asambadvametat / varõasaüsthànasàmyepyakarttustatsvabhàvatàyà virahàt / sa càdyàti÷ayajanakatvalakùaõaþ svabhàvavi÷eùo na samànàsamànasantànavarttiùu vãjakùaõeùu sarvveùveva sambhavã kintu keùucideva karmmakarakara pallavasahacareùu / nanvekatra kùetre niùpattilabanàdipårvvakamànãyaikatra ku÷åle kùiptàni sarvvàõyeva vãjàni sàdhàraõaråpàõyeva pratãyante, tat kutastyo 'yamekavãjasambhavã vi÷eùonyeùàmiti cet / ucyate / kàraõaü khalu sarvvatra kàryye dvividhaü dçùñamadçùña¤ca sarvvàstikaprasidvametat / tataþ pratyakùaparokùasahakàripratyayasàkalyamasarvvavidà pratyakùato na ÷akyaü pratipattuü / tato bhavedapi kàraõasàmagrã÷aktibhedàttàdç÷aþ svabhàvabhedaþ keùà¤cideva vãjakùaõànàü yena taeva vãjakùaõà àdyàti÷ayamaïkurambà paramparayà janayeyu rnànye vãjakùaõàþ / nanu yeùåpasarpaõapratyayasahacareùu svakàraõa÷aktibhedàdàdyàti÷ayajanakatvalakùaõo vi÷eùaþ sambhàvyate, sa tatràva÷yamastãti kuto labhyamiti cet / aïkurotpàdàdanumitàdàdyàti÷ayalakùaõàt kàryyàditi bråmaþ / kàraõànupalabdhestarhi tadabhàva eva bhaviùyatãti cet / na dç÷yàdç÷yasamudàyasya kàraõasyàdar÷anepyabhàvasidveþ kàraõànupalabdheþ sandigdhàsidvatvàt / tadayamarthaþ / pàõispar÷avataþ kùaõasya na bhedabhinnànyakàlakùaõàdbhedo veti matadvaye mitibalaü yasyàstyasau jitvaraþ / tatraikasya balaü nimittavirahaþ kàryyàïgamanyasya và / sàmagrã tu na sarvvathekùaõasahà kàryyantu mànànugamamiti // tadevaü nopakàro 'pekùàrtha ityanapekùyaiva kùaõikasya sahakàriùu nobhayavyàvçttiþ / atha sambhåyakaraõamapekùàrthaþ / tadà yadi pårvvasthitasyeti vi÷eùaõàpekùà tadà kùaõikasya naivaü kadàcidityanapekùaivàkùãõà / atha pårvvàsthitasyetyanapekùyamilitàvasthitasyaiva karaõamapekùàrthastadà sàpekùataiva nànapekùa / tathà ca nobhayavyàvçttirityasidvaþ prathamo vyàpakànupalambhaþ / tathaikatvànekatvayorapi vyàpakayoþ kùaõikàdvyàvçttirasidvà / tattadyàvçttibhedamà÷rityopàdànatvàdikàlpanikasvabhàvabhede 'pi paramàrthata ekenaiva svaråpeõànekakàryyaniùpàdanàdubhayavyàvçtterabhàvàt / yacca vãjasyaikenaiva svabhàvena kàrakatve kùityàdãnàmaïkurasvàbhàvyàpattiranyathà kàraõàbhede 'pi kàryyabhede 'pi kàryyasyàhetukatvaprasaïgàdityuktaü tadasaïgataü / kàraõaikatvasya kàryyabhedasya ca pañunendriyapratyakùeõa prasàdhanàt / ekakàraõajanyatvaikatvayorvyàpteþ pratihatatvàt / prasaïgasyànupadatvàt / yacca kàraõàbhede kàryyàbheda ityuktaü tatra sàmagrãsvaråpaü kàraõamabhipretaü sàmagrãsajàtãyatve na kàryyavijàtãyatetyarthaþ / na punaþ sàmagrãmadhyagatenaikenànekaü kàryyaü na karttavyaü nàma / ekasmàdanekotpatteþ pratyakùasidvatvàt / na caivaü pratyabhij¤ànàt kàlabhedepyabhedasidvirityuktapràyam / na cendriyapratyakùaü bhinnade÷aü sapratighaü dç÷yamarthadvayamekamevopalambhayatãti kvacidupalabdhaü yena tatràpi bheda÷aïkà syàt / ÷aïkàyàmbà pañupratyakùasyàpyapalàpe sarvvapramàõocchedaprasaïgàt / nàpi sandigdhavyatirekaþ / kùityàderdrabyàntarasya vãjasvabhàvatvenàsmàbhirasvãkçtatvàt anupakàriõyapekùàyàþ pratyàkhyànàt / vyàpakànupalambhasyàsidvatvàyogàt / tadetau dvàvapi vyàpakànupalambhàvasidvau na kùaõikàt sattvannivarttata iti nàyamasàdhàraõo hetuþ / api ca vidyamàno bhàvaþ sàdhyetarayorani÷citànvayavyatireko gandhavattàdivadasàdhàraõo yuktaþ / prakçtavyàpakànupalambhàcca sarvvathàrthakriyaivàsatã ubhàbhyàmbàdibhyàmubhayasmàdvinivarttitatvena nirà÷rayatvàt / tat kathamasàdhàraõànaikàntikã bhaviùyatyalaü pralàpini nirbbandhena / tadevaü ÷aktasya kùepàyogàt samarthavyavahàragocaratvaü jananena vyàptamiti prasaïgaviparyyayayoþ sattve hetorapi nànaikàntikatvamataþ kùaõabhaïgasidviriti sthitam // iti sàdharmyadçùñànte 'nvayaråpavyàptyà kùaõabhaïgasidviþ samàptà // kçtiriyaü mahàpaõóitaratnakãrttipàdànàmiti //