Apohasiddhi Based on the edition by Haraprasad Shastri: Six Buddhist Nyaya tracts in Sanskrit. Calcutta : The Asiatic Society, 1989, pp. 1-114. Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 55.1 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Apohasiddhi÷ / nama÷ ÓrÅlokanÃthÃya // apoha÷ ÓabdÃrtho nirucyate / nanu ko 'yaæ apoho nÃma? kimidaæ anyasmÃdapohyate; asmÃdvà anyadapohyate; asmin vÃnyadapohyata iti vyutpattyà vijÃtivyÃv­ttaæ vÃhya meva vivak«itaæ; buddhyÃkÃro vÃ; yadi và apohanaæ apoha ityanya vyÃv­ttimÃtraæ iti traya÷ pak«Ã÷ / na tÃvadÃdimau pak«au, apohanÃmnà vidhereva vivak«itatvÃt; antimo 'pyasaÇgata÷ prati tivÃdhitatvÃt; tathÃhi parvvatoddeÓe vanhirastÅti ÓÃbdau pratÅtirvvidhirÆpamevollikhantÅ lak«yate; nÃnagnirnabhavatÅti niv­ttimÃtramÃmukhayantÅ / yacca pratyak«avÃdhitaæ na tatra sÃdhanÃntarÃvakÃÓa ityatiprasiddham / atha yadyapi niv­ttimahaæ pratyemÅti na vikalpa÷ / tathÃpi niv­ttapadÃrthollekha eva niv­ttyullekha÷ / na hyanantarbhÃvitaviÓe«aïapratÅti vviÓi«ÂapratÅti÷ / tato yathà sÃmÃnyamahaæ pratyemÅti vikalpÃbhÃve 'pi sÃdhÃraïÃkÃraparisphuraïÃt vikalpabuddhi÷ sÃmÃnyabuddhi÷ pare«Ãm; tathà niv­ttapratyayà k«iptà niv­ttibuddhirapohapratÅtivyavahÃramÃtanotÅti cet? nanu sÃdhÃraïÃkÃraparisphuraïe vidhirÆpatayà yadi sÃmÃnyabodhavyavasthÃ; tat kimÃyÃtamasphu radabhÃvÃkÃre cetasi niv­ttipratÅtivyavasthÃyÃ÷ / tato niv­ttimahaæ pratyemÅtyevamÃkÃrÃbhÃve 'pi niv­ttyÃkÃrasphuraïaæ yadi syÃt, ko nÃma niv­ttipratÅtisthitimapalapet / anyathÃsati pratibhÃse tatpratÅtivyavah­tiriti gavÃkÃrepi cetasi turagabodha ityastu / atha viÓe«aïatayà antarbhÆtà niv­ttipratÅtirityuktaæ, tathÃpi yadyagavÃpo¬ha itÅd­Óà kÃrovikalpastadà viÓe«aïatayà tadanupraveÓo bhavatu, kintu gauriti pratÅti÷ / tadà ca satopi niv­ttilak«aïasya viÓe«aïasya tatrÃnutkalanÃt; kathaæ tat pratÅtivyavasthà / athaivaæ mati÷ / yadvidhirÆpaæ sphuritaæ tasya parÃpoho 'pyastÅti tatpratÅtirucyate / tathÃpi sambandhamÃtramapohasya vidhireva sÃk«ÃnnirbhÃsÅ / api caivamadhyak«asyà pyapohavi«ayatvamanivÃryam / viÓe«ato vikalpÃdekavyÃv­ttollekhino 'khilÃnyavyÃv­ttamÅk«amÃïasya / tasmÃdvidhyÃkÃrÃvagrahÃdadhyak«avadvikalpasyÃpi vidhivi«ayatvameva nÃnyÃpohavi«ayatvamiti kathamapoha÷ ÓabdÃrtho ghu«yate // atrÃbhidhÅyate // nÃsmÃbhirapohaÓabdena vidhireva kevalo 'bhipreta÷ / nÃpyanyavyÃv­ttimÃtraæ, kintvanyÃpohaviÓi«Âo vidhi÷ ÓabdÃnÃmartha÷ / tataÓca na pratyekapak«opanipÃtido«ÃvakÃÓa÷ / yattu go÷ pratÅtau na tadÃtmÃparÃtmeti sÃmarthyÃdapoha÷ paÓcÃnniÓcÅyata iti vidhivÃdinÃæ matam; anyÃpohapratÅtau và sÃmarthyÃt anyÃpo¬hovadhÃryyate iti prati«edhavÃdinÃæ matam / tadasundaram / prÃthamikasyÃpi pratipattikramÃdarÓanÃt / na hi vidhiæ pratÅpadya kaÓcidarthÃpattita÷ paÓcÃdapohamavagacchati; apohaæ và pratipadyÃnyÃpodam; tasmÃd go÷ pratipattiriti anyÃpo¬hapratipattirucyate / yadyapi cÃnyÃpo¬haÓabdÃnullekha ukta÷ / tathÃpi nÃpratipattireva, viÓe«aïabhÆtasyÃnyÃpohasya agavÃpo¬ha eva goÓabdasya niveÓitatvÃt / yathà nÅlotpale niveÓitÃdindÅvaraÓabdÃnnÅlotpala pratÅtau tatkÃla eva nÅlimasphuraïamanivÃryyam; tathà goÓabdÃdapyagavÃpo¬he niveÓitÃt gopratÅtau tulyakÃlameva viÓe«aïatvÃt ago[']pohasphuraïamanivÃryyam / yathà pratyak«asya prasahya rÆpÃbhÃvagrahaïamabhÃvavikalpotpÃdana Óaktireva / tathà vidhivikalpÃnÃmapi tadanurÆpÃnu«ÂhÃnadÃnaÓaktirevÃbhÃvagrahaïamabhidhÅyate / paryyudÃsarÆpÃbhÃvagrahaïantu niyata svarÆpasambedanamubhayoraviÓi«Âaæ; anyathà yadi ÓabdÃdarthapratipattikÃle kalito na parÃpoha÷; kathamanyaparihÃreïa prav­tti÷ / tato gÃæ vadhÃneti codito 'ÓvÃdÅnapi vadhnÅyÃt / yadapyavocadvÃcaspati÷; jÃtimatyo vyaktavya÷; vikalpÃnÃæ ÓabdÃnäca gocara÷; tÃsäca tadvatÅnÃæ rÆpamatajjÃtÅyaparÃv­ttamityarthatastadavagaterna gÃmbadhÃneti co dito 'ÓvÃdÅn badhnÃti / tadapyanenaiva nirastaæ yato jÃteradhikÃyÃ÷ prak«epe 'pi vyaktÅnÃæ rÆpamatajjÃtÅyavyÃv­ttameva cet, tadà tenaiva rÆpeïa Óabdavikalpayorvi«ayÅbhavantÅnÃæ kathamatadyÃv­ttiparihÃra÷? atha na vijÃtÅyavyÃv­ttaæ vyaktirÆpaæ, tathÃpratÅtaæ, và tadà jÃtiprasÃda e«a iti kathamarthatopi tadavagatirityuktaprÃyam / atha jÃtivalÃdevÃnyato vyÃv­ttam / bhavatu jÃtivalÃt svahetuparamparÃvalÃdvÃnyavyÃv­ttam / ubhayathÃpi vyÃv­ttapratipattau vyÃv­ttipratipattirastyeva / nacÃgo[']po¬he goÓabdasaÇketavidhÃvanyonyÃÓrayado«a÷ / sÃmÃnye tadvati và saÇkete 'pi taddo«ÃvakÃÓÃt / na hi sÃmÃnyaæ nÃma sÃmÃnyamÃtramabhipretam turagepi goÓabdasaÇketaprasaÇgÃt / kintu gotvam / tÃvatà ca sa eva do«a÷ / gavÃparij¤Ãne gotvasÃmÃnyÃparij¤ÃnÃt / gotvasÃmÃnyÃparij¤ane goÓabdavÃcyÃparij¤ÃnÃt / tasmÃt ekapiï¬adarÓanapÆrvvako ya÷ sarvvavyaktisÃdhÃraïa iva bahiradhya sto vikalpabudhyÃkÃra÷, tatrÃyaæ gauriti saÇketakaraïe netaretarÃÓrayado«a÷ / abhimate ca goÓabdaprav­ttÃvagoÓabdena Óe«asyÃpyabhidhÃna mucitam / na cÃnyÃpo¬hà nyÃpohayorvvirodhoviÓe«yaviÓe«aïak«atirvvÃ; parasparavyavacchedÃbhÃvÃt, sÃmÃnÃdhikaraïyasadbhÃvÃt, bhÆtalaghaÂÃbhÃvavat / svÃbhÃvena hi virodho na parÃbhÃvenetyÃbÃlaprasiddhaæ / e«a panthÃ÷ Órughnamupati«Âhata ityatrÃpyapoho gamyata eva; aprak­ta pathÃntarÃpek«ayà e«a eva / ÓrughnapratyanÅkÃni«ÂasthÃnÃpek«ayà Órughnameva / araïyamÃrgavadvicchedÃbhÃvÃdupati«Âhata eva / sÃrthadÆtÃdivyavacchedena panthÃeveti pratipadaæ vyavacchedasya sulabhatvÃt tasmÃdapohadharmmaïo vidhirÆpasya ÓabdÃdavagati÷; puï¬arÅkaÓabdÃdiva ÓvetimaviÓi«Âasya padmasya / yadyevaæ vidhireva ÓabdÃrthovaktumucita÷ / kathamapoho gÅyata iti cet? uktamatrÃpohaÓabdenÃnyÃpohaviÓi«Âo vidhirucyate; tatra vidhau pratÅyamÃne viÓe«aïatayà tulyakÃlamanyÃpohapratÅtiriti / na caivaæ pratyak«asyÃpyapohavi«ayatvavyavasthà karttumucitÃ; tasya ÓÃbdapratyayasyeva vastuvi«ayatve vivÃdÃbhÃvÃt / vidhiÓabdena ca yathÃdhyavasÃyamatadrÆpa parÃv­tto bÃhyorthobhimata÷ / yathÃpratibhÃsaæ bu¬dhyÃkÃraÓca; tatra vÃhyorthodhyavasÃyÃdeva ÓabdavÃcyo vyavasthÃpyate / na svalak«aïaparisphÆrttyà pratyak«avaddeÓakÃlÃvasthÃniyatapravyakta svalak«aïÃsphuraïÃt / yacchÃstraæ // ÓabdenÃvyÃp­tÃkhyasya buddhvÃvapratibhÃsanÃt / arthasya d­«ÂÃviveti, indriyaÓabdasvabhÃvopÃyabhedÃt ekasyaiva pratibhÃsa bheda iti cet? atrÃpyuktam / jÃto nÃmÃÓrayonyÃnya÷ cetasÃntasya vastuna÷ / ekasyaiva kuto rÆpaæ bhinnÃkÃrÃvabhÃsi tat // na hi spa«ÂÃspa«Âe dve rÆpe parasparaviru¬dhe ekasya vastuna÷ sta÷; yata ekenendriyabu¬dhau pratibhÃsetÃnyena vikalpe, tathà sati vastuna eva bhedaprÃpte÷; na hi svarÆpabhedÃdaparo vastubheda÷ / na ca pratibhÃsabhedÃdapara svarÆpabheda÷; anyathà trailokyamekameva vastu syÃt / dÆrÃsannadeÓavarttino÷ puru«ayo÷ ekatra ÓÃkhini spa«ÂÃspa«ÂapratibhÃsabhedepi na ÓÃkhibheda iti cet? na brÆma÷ pratibhÃsabhedobhinnavastu niyata÷ / kintu , ekavi«ayatvÃbhÃvaniyata iti / tato yatrÃrthakriyÃbhedÃdisaciva÷ pratibhÃsabheda÷ tatra vastubheda÷, ghaÂavat / anyatra punarnniyame naikavi«ayatÃæ pariharatÅtyekapratibhÃso bhrÃnta÷ / etena yadÃha vÃcaspati÷; na ca Óabdapratyak«ayovvastugocaratve pratyayÃbheda÷ kÃraïabhedena pÃrok«yÃpÃrok«yabhedopapatteriti / tannopayogi / parok«apratyayasya vastugocaratvÃsamarthanÃt / parok«atÃÓrayastu kÃraïabheda indriyagocaragrahaïaviraheïaiva k­tÃrtha÷ / tanna ÓÃbde pratyaye svalak«aïam parisphurati ki¤ca svalak«aïÃtmani vastuni vÃcye sarvvÃtmanà pratipatte÷, vidhini«edhayorayoga÷ / tasya hi sadbhÃvestÅti vyartha, nÃstÅtyasamartham; asadbhÃve nÃstÅti vyarthamastÅ tyasamartham / asti cÃstyÃdipadaprayoga÷ / tasmÃt ÓabdapratibhÃsasya vÃhyÃrthabhÃvÃbhÃvasÃdhÃraïyaæ na tadvi«ayatÃæ k«amate / yacca vÃcaspatinà jÃtimabdyaktivÃcyatÃæ svavÃcaiva prastu tyÃnanantarameva na ca ÓabdÃrthasya jÃterbhÃvÃbhÃvasÃdhÃraïyaæ nopapadyate; sà hi svarÆpato nityÃpi deÓakÃlaviprakÅrïÃnekavyaktyÃÓrayatayà bhÃvÃbhÃvasÃdhÃraïÅbhavannastinà stisambandhayogyÃ; varttamÃnavyaktisambandhità hi jÃterastitÃ; atÅtÃnÃgatavyaktisambandhità ca nÃstiteti sandigdhavyatirekitvÃdanaikÃntikambhÃvÃbhÃvasÃdhÃraïyamanyathÃsi¬vaæ veti vilapitaæ / tÃvanna prak­tak«ati÷ / jÃtau bharaæ nyasyatà svalak«aïÃvÃcyatvasya svayaæ svÅkÃrÃt / ki¤ca sarvvatra padÃrthasya svalak«aïasvarÆpeïaivÃstitvÃdikaæ cintyate / jÃtestu varttamÃnÃdivyaktisambandho stitvÃdikamiti tu bÃlapratÃraïam / evaæ jÃtimavdhyaktivacane 'pi do«a÷; vyakteÓcet pratÅtisiddhi÷, jÃtiradhikà pratÅyatÃm, mà vÃ, na tu vyaktipratÅtido«anmukti÷ / ete na yaducyate kaumÃrilai÷ / sabhÃgatvÃdeva vastuno na sÃdhÃraïyado«a÷ / v­k«atvaæ hyanirdvÃritabhÃvÃbhÃvaæ ÓabdÃdavagamyate / tayoranyatareïa ÓabdÃntarÃvagatena sambadhyata iti / tadapyasaÇgatam; sÃmÃnyasya nityasya pratipattÃvanirdvÃritabhÃvÃbhÃvatvÃyogÃt / yacce¬haæ na ca pratyak«asyeva ÓabdÃnÃæ arthapratyÃyanaprakÃro yena tadd­«Âa ivÃstyÃdiÓabdÃpek«Ã na syÃt; vicitraÓaktitvÃt pramÃïÃnÃmiti tadapyaindriyakaÓÃbdapratibhÃsayorekasvarÆpagrÃhitve bhinnÃvabhÃsadÆ«aïena dÆ«itam vicitraÓaktitva¤ca pramÃïÃnÃæ sÃk«ÃtkÃrÃdhyavasÃyÃbhyÃmapi caritÃrtham / tato yadi pratyak«ÃrthapratipÃdanaæ ÓÃbdena tadvadevÃvabhÃsa÷ syÃt; abhavaæÓca na tadvi«ayakhyÃpanaæ k«amate / nanu v­k«aÓabdena v­k«atvÃæÓe codite sattvÃdyaæÓaniÓcayanÃrthamastyÃdipadaprayoga iti cet? niraæÓatvena pratyak«asamadhigatasya svalak«aïasya ko 'vakÃÓa÷ padÃntareïa; dharmmÃntaravidhini«edhayo÷ pramÃïÃntareïa và / pratyak«e 'pi pramÃïÃntarÃpek«Ã d­«Âe ti cet? bhavatu tasyÃniÓcayÃtmatvÃt anabhyastasvarÆpavi«aye; vikalpastu svayanniÓcayÃtmako yatra grÃhÅ tatra kimapareïa? asti ca ÓabdaliÇgÃntarÃpek«Ã tato na vastu svarÆpagraha÷ / nanu bhinnà jÃtyÃdayo dharmmÃ÷ parasparaæ dharmmiïaÓceti jÃtilak«aïaikadharmmadvÃreïa pratÅtepi ÓÃkhini dharmmÃntaravattayà na pratÅtiriti kinna bhinnà bhidhÃnÃdhÅ no dharmÃntarasya nÅlacaloccaistaratvÃderavavodha÷ / tadetadasaÇgatam; akhaï¬Ãtmana÷ svalak«aïasya pratyak«e pratibhÃsÃt / d­Óyasya dharmmadharmmibhedasya pratyak«apratik«iptatvà danyathà sarvvaæ sarvvatra syÃdityatiprasaÇga÷ / kÃlpanikabhedÃÓrayastu dharmmadharmmivyavahÃra iti prasÃdhitam ÓÃstre; bhavatu và paramÃrthiko dharmmadharmmibheda÷ / tathÃpyanayo÷ samavÃyÃde rdÆ«itatvÃdupakÃralak«aïaiva pratyÃsattire«itavyà / eva¤ca yathendriyapratyÃsattyà pratyak«eïa dharmmipratipattau sakalataddvarmmapratipatti÷ / tathà ÓabdaliÇgÃbhyÃmapi vÃcyavÃcakÃdi sambandhapratibaddhÃbhyÃæ dharmmipratipattau niravaÓe«ata¬varmmapratipatti rbhavet; pratyÃsattimÃtrasyÃviÓe«Ãt / yacca vÃcaspati÷; nacaikopÃdhinà sattve viÓi«Âe tasmin g­hÅte; upÃdhyanta raviÓi«Âatabgdraha÷ / svabhÃvoæ hi dravyasya upÃdhibhirvviÓi«yate / natÆpÃdhayo và viÓe«yatvaæ và tasya svabhÃva iti / tadapi plavata eva / nahyabhedÃdupÃdhyantaragrahaïa¤camÃsa¤ji tam / bhedaæ purask­tyaivopakÃrakagrahaïe upakÃryyagrahaïaprasa¤janÃt / na cÃgnidhÆmayo÷ kÃryyakÃraïabhÃva iva svabhÃvata eva dharmmadharmmiïo÷ pratiniyamakalpanamucitam / tayorapi pramÃïÃsiddha tvÃt / pramÃïasiddhe ca svabhÃvopavarïanamiti nyÃya÷ // yaccÃtra nyÃyabhÆ«aïena sÆryyÃdigrahaïe tadupakÃryyÃÓe«a vasturÃÓigrahaïaprasa¤janamuktam; tadabhiprÃyÃnavagÃhana phalam tathà hi tvanmate dharmmadharmmiïorbheda÷ upakÃralak«aïaiva ca pratyÃsatti÷ / tadopakÃrakagrahaïe samÃnadeÓasyaiva dharmmarÆpasyaiva copakÃryyasya grahaïamÃsa¤jitam / tat kathaæ sÆryyo pakÃryyasya bhinnadeÓasya dravyÃntarasya và d­«ÂavyabhicÃrasya grahaïaprasaÇga÷ saÇgata÷ / tasmÃt ekadharmmadvÃreïÃpi vastusvarÆpapratipattau sarvvÃtmapratÅte÷; kva ÓabdÃntareïa vidhini«edhÃvakÃÓa÷ / asti ca, tasmÃnna svalak«aïasya ÓabdavikalpaliÇgapratibhÃsitvamiti sthitam // nÃpi sÃmÃnyam ÓÃbdapratyayapratibhÃsi / sarita÷ pÃre gÃvaÓcarantÅti gavÃdiÓabdÃt sÃsrÃÓ­ÇgalÃÇgÆlÃdayo 'k«arÃkÃraparikaritÃ÷ sajÃtÅyabhedÃparÃmarÓanÃt sampiï¬itaprÃyÃ÷ pratibhÃsante / na ca tadeva sÃmÃnyam / varïÃk­tyak«arÃkÃraÓrÆnyaÇgotvaæ hi kathyate / tadeva ca sÃsrÃÓ­ÇgÃdimÃtramakhilavyaktÃvatyantavilak«aïamapi svalak«aïenaikÅkriyamÃïam sÃmÃnyamityucyate / tÃd­Óasya vÃhyasyÃprÃpte rbhrÃntirevÃsau keÓapratibhÃsavat / tasmÃdvÃsanÃvaÓÃddu¬vereva tadÃtmanà vivarttoyamastu, asadeva và tadrÆpaæ khyÃtu; vyaktaya eva và sajÃtÅyabhedatiraskÃreïÃnyathà bhÃsantà manubhavavyavadhÃnÃt; sm­tipramo«o vabhidhÅyatÃm; sarvvathà nirvvi«aya÷ khalvayaæ sÃmÃnyapratyaya÷; kva sÃmÃnyavÃrttÃ? yat puna÷ sÃmÃnyÃbhÃve sÃmÃnyapratyayasyÃkasmikatvamuktaæ tadayuktam / yata÷ pÆrvvapiï¬adaï¬adarÓanasmaraïasahakÃriïÃtiricyamÃnÃviÓe«apratyayajanikà sÃmagrÅ nirvvi«ayaæ sÃmÃnyavikalpamutpÃdayati / tadevanna ÓÃbdapratyaye jÃti÷ pratibhÃti; nÃpi pratyak«e na cÃnumÃnato 'pi siddhi÷; ad­Óyatve pratibaddhaliÇgÃdarÓanÃt / nÃpÅndriyavadasyÃ÷ siddhi÷ / j¤ÃnakÃryyata÷ kÃdÃcitkasyaiva nimittÃntarasya siddhe÷ / yadÃpi piï¬Ãntare antarÃle và gobuddherabhÃvaæ darÓayet; tadà ÓÃvaleyÃdisakalagopiï¬ÃnÃmevÃbhÃvÃdabhÃvo go buddherÆpapadyamÃna÷ kathamarthÃntaramÃk«ipet? gotvÃdeva gopiï¬a÷, anyathà turagopi gopiï¬a÷ syÃt / yadyevaæ gopiï¬Ãdeva gotvamanyathà turagatvamapi gotvam syÃt / tasmÃt kÃraïaparamparÃta eva gopiï¬o gotvaæ tu bhavatu mà và / nanu sÃmÃnyapratyayajananasÃmarthyaæ yadyekasmÃt piï¬Ãdabhinnam; tadà vijÃtÅyavyÃv­ttaæ piï¬Ãntaramasamarthaæ / atha bhinnaæ tadà tadeva sÃmÃnyam nÃmni paraæ vivÃda iti cet? abhinnaiva sà Óakti÷ prati vastu; yathÃtveka÷ ÓaktasvabhÃvo bhÃva÷ tatha anyopi bhavan kÅd­Óando«amÃvahati? yathà bhavatÃæ jÃtirekÃpi samÃnadhvaniprasavaheturanyÃpi svarÆpeïaiva jÃtyantaranirapek«Ã / tathÃsmÃkaæ vyaktirapi jÃtinirapek«Ã svarÆpeïaiva bhinnà hetu÷ / yattu trilocana÷ / aÓvatvagotvà dÅnÃæ sÃmÃnya viÓe«ÃïÃæ svÃÓraye samavÃya÷ sÃmÃnyam; sÃmÃnya mityabhidhÃnapratyayayornimittamiti / yadyevaæ vyakti«vapyayameva tathÃbhidhÃnapratyayaheturastu / kiæ sÃmÃnyasvÅkÃra pramÃdena / na ca samavÃya÷ sambhavÅ // iheti buddhe÷ samavÃyasiddhiriheti dhÅÓca dvayadarÓane syÃt / na ca kvacittadvi«aye tvapek«Ã svakalpanÃmÃtramatobhyupÃya÷ // etena yeyaæ pratyayÃnuv­ttiranuv­ttavastvanuyÃyinÅ kathamatyantabhedinÅsu vyakti«u vyÃv­ttavi«ayapratyayabhÃvÃnupÃtinÅ«u bhavitumarhatÅtyuhÃpravarttanamasya pratyÃkhyÃtam / jÃÂi«veva parasparavyÃv­ttatayà vyaktÅyamÃnÃsvanuv­ttapratyayena vyabhicÃrÃt / yat punaranena viparyyaye vÃdhakamuktam, abhidhÃnapratyayÃnuv­tti÷ kutaÓcinniv­ttya kvacideva bhavantÅ nimittavatÅ / na cÃnyannimittamityÃdi // tanna samyak / anuv­ttamantareïÃpi abhidhÃnapratyayÃnuv­tteratadrÆpaparÃv­ttasvarÆpaviÓe«Ãt avaÓyaæ svÅkÃrasya sÃdhitatvÃt / tasmÃt, tulya bhede yayà jà ti÷ pratyÃsattyà prasarpati / kvacinnÃnyatra saivÃstu Óabdaj¤Ãnanibandhanam / yat punaratra nyÃyabhÆ«aïenoktaæ nahyevaæ bhavati / yayà pratyÃsattyà daï¬asÆtrÃdikaæ prasarpati kvacinnÃnyatra saiva pratyÃsatti÷ puru«asphaÂikÃdi«u daï¬isÆtritvÃdivyavahÃranibandhanamastu kiæ daï¬asÆtrÃdineti / tadasaÇgatam / daï¬asÆtrayohi puru«asphaÂikapratyÃsannayo÷ d­«Âayo÷ daï¬isÆtripratyayahetutvaæ nÃpalapyate / sÃmÃnyantu svapne 'pi na d­«Âam / tadyadÅdaæ parikalpanÅyam tadà varam pratyÃsattireva sÃmÃnyapratyayahetu÷ parikalpyatÃm, kiæ gurvyÃparikalpanayetyabhiprÃyà parij¤ÃnÃt / athedaæ jÃtiprasÃdhakamanumÃnamabhidhÅyate / yadviÓi«Âaj¤Ãnaæ tadviÓe«aïagrahaïanÃntarÅyakam / yathà daï¬ij¤Ãnam / viÓi«Âaj¤Ãna¤cedaæ gaurayamityarthata÷ kÃryyahetu÷ / viÓe«aïÃnubhavakÃryyaæ hi d­«ÂÃnte viÓi«Âabuddhi÷ si¬veti / atrÃnuyoga÷, viÓi«ÂabuddherbhinnaviÓe«aïagrahaïanÃntarÅyakatvaæ và sÃdhyam; viÓe«aïa mÃtrÃnubhavanÃntarÅyakatvaæ và / prathamapak«e pak«asya pratyak«avÃdhÃsÃdhanÃvadhÃnamanavakÃÓayati / vastugrÃhiïa÷ pratyak«asyo bhayapratibhÃsÃbhÃvÃt / viÓi«Âabuddhitva¤ca sÃmÃnyam / hetura naikÃntika÷ / bhinnaviÓe«aïagrahaïamantareïÃpi darÓanÃt / yathà svarÆpavÃn ghaÂa÷ / gotvaæ sÃmÃnyamiti và / dvitÅyapak«e tu siddhasÃdhanam / svarÆpavÃn ghaÂa ityÃdivat gotvajÃtimà n piï¬a iti parikalpitam bhedamupÃdÃya viÓe«aïaviÓe«yabhÃvasye«ÂatvÃdgovyÃv­ttÃnubhavabhÃvitvÃd gaurayamiti vyavahÃrasya / tadeva na sÃmÃnyabuddhi÷ / vÃdhakaæ ca sÃmÃnyaguïakarmmÃdyupà dhicakrasya, kevalavyaktigrÃhakaæ paÂupratyak«am / d­ÓyÃnupalambho và prasiddha÷ / tadevaæ vidhireva ÓabdÃrtha÷ / sa ca vÃhyortho budhyÃkÃraÓca vivak«ita÷, tatra na budhyÃkÃrasya tattvata÷ samb­ttyà và vidhini«edhau / svasambedanapratyak«agamyatvÃt / anadhyavasÃyÃcca / nÃpi tattvato vÃhyasyÃpi vidhini«edhau tasya ÓÃbde pratyaye 'pratibhÃsanÃt / ataeva sarvvadharmmÃïÃntattvato 'nabhilÃpyatvaæ pratibhÃsÃdhyavasÃyÃbhÃvÃt tasmÃt vÃhyasyaiva sÃmb­tau vidhini«edhau / anyathà samvyavahÃrahÃniprasaÇgÃt / tadevaæ / nÃkÃrasya na vÃhyasya tattvatovidhisÃdhanam / vahireva hi saæv­ttyà saæv­tyÃpi tu nÃk­te÷ // etena ya¬varmmottara÷ // Ãropitasya vÃhyatvasya vidhini«edhÃvityalaukikamanÃgamamatÃrkikÅyaæ kathayati / tadapahastitam / nanvadhyavasÃye yadyadhyavaseyaæ vastu na sphurati tadà tadadhyavasitamiti ko 'rtha÷? apratibhÃse 'pi prav­ttivi«ayÅk­tamiti yo 'rtha÷ / apratibhÃsÃviÓe«e vi«ayÃntaraparihÃreïa kathanniyatavi«ayà prav­ttiriti cet? ucyate; yadyapi viÓvamag­hÅtaæ tathÃpi vikalpasya niyatasÃmagrÅprasÆtatvena niyatÃkÃratayà niyataÓaktitvÃt niyatà eva jalÃdau prav­tti÷ / dhÆmasya parok«Ãgnij¤Ãnajananavat / niyatavi«ayà hibhÃvÃ÷ pramÃïaparini«ÂhitasvabhÃvà na ÓaktisÃÇkaryyaparyyanuyogabhÃja÷ / tasmÃt tadadhyavasÃyitvamÃkÃraviÓe«ayogÃt tatprav­ttijanakatvam / na ca sÃd­ÓyÃdÃropeïa prav­ttiæ brÆma÷ / yenÃkÃre vÃhyasya vÃhye và ÃkÃrasyÃropadvÃreïa dÆ«aïÃvakÃÓa÷ / kintarhi svavÃsanÃvipÃkavaÓÃdupajÃyamÃnaiva bu¬virapaÓyantyapi vÃhyaæ vÃhye v­ttimÃtano tÅti viplutaiva / tadevamanyÃbhÃvaviÓi«Âo vijÃtivyÃv­ttortho vidhi÷ / sa eva cÃpohaÓabdavÃcya÷ ÓabdÃnÃmartha÷ prav­ttiniv­ttivi«ayaÓceti sthitam // atra prayoga÷ / yadvÃcakaæ tatsarvvamadhyavasitÃtadrÆpaparÃv­ttavastumÃtragocaram / yatheha kÆpe jalamiti vacanam / vÃcaka¤cedaæ gavÃdiÓabdarÆpamiti svabhÃvahetu÷ / nÃyamasi¬va÷, pÆrvoktena nyÃyena pÃramÃrthikavÃcyavÃcakabhÃvasyÃbhÃve 'pi; adhyavasÃyak­tasya sarvvavyavahÃribhiravaÓyasvÅkarttavyatvÃt / anyathà sarvvavyavahÃrocchedaprasaÇgÃt / nÃpi viruddha÷ sapak«e bhÃvÃt / na cÃnaikÃntika÷; tathÃhi ÓabdÃnÃmadhyavasitavijÃtivyÃv­ttava stumÃtravi«ayatvamanicchadbhi÷ parai÷ paramÃrthato vÃcyaæ svalak«aïamupÃdhirupÃdhiyoga÷ sopÃdhirastu yadi và k­tirastu buddhe÷, gatyantarÃbhÃvÃt / avi«ayatve ca vÃcakatvÃyogÃt / tatra / Ãdyantayornna samaya÷ phalaÓaktihÃnermadhyepyupÃdhivirahÃttitayena yukta÷ // tadevaæ vÃcyÃntarasyÃbhÃvÃt / vi«ayavattvalak«aïasya vyÃpakasya niv­ttau vipak«ato nivarttamÃnam vÃcakatvamadhyavasitavÃhyavi«ayatvena vyÃpyata iti vyÃptisiddhi÷ / ÓabdaistÃvanmukhyamÃkhyÃyate 'rtha statrÃpohastadguïatvena gamya÷ / arthaÓcaiko 'dhyÃsato bhÃsato 'nya÷ sthÃpyo vÃcyastattvato naiva kaÓcit // apohasiddhi÷ samÃptà // k­tiriyammahÃpaï¬itaratnakÅrttipÃdÃnÃm // bhavatvapohe k­tinÃmprapa¤co [va]stusvarÆpÃsphuraïantu marmma / tatrÃd­¬he sarvvamayatnaÓÅrïaæ d­¬he tu sausthyannanu tÃvataiva // sampÆrïarÃtripraharadvayena kÅrtterapoho likhita÷ sukhena / trailokyadattena parÃtmaheto÷ [ya]tnÃdato 'yaæ parirak«aïÅya÷ //