Apohasiddhi
Based on the edition by Haraprasad Shastri: Six Buddhist Nyaya tracts in Sanskrit.
Calcutta : The Asiatic Society, 1989, pp. 1-114.

Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project.
With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project
of Nagarjuna Institute, Nepal
and University of the West, Rosemead, California, USA
(www.uwest.edu/sanskritcanon)
Sastra section, text no. 55.1


The transliteration emulates the conventions of Nagari script.
Therefore, many word boundaries are not marked by blanks.


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





Apohasiddhiþ /

namaþ ÷rãlokanàthàya //

apohaþ ÷abdàrtho nirucyate /

nanu ko 'yaü apoho nàma? kimidaü anyasmàdapohyate; asmàdvà anyadapohyate; asmin vànyadapohyata iti vyutpattyà vijàtivyàvçttaü vàhya meva vivakùitaü; buddhyàkàro và; yadi và apohanaü apoha ityanya vyàvçttimàtraü iti trayaþ pakùàþ / na tàvadàdimau pakùau, apohanàmnà vidhereva vivakùitatvàt; antimo 'pyasaïgataþ prati tivàdhitatvàt; tathàhi parvvatodde÷e vanhirastãti ÷àbdau pratãtirvvidhiråpamevollikhantã lakùyate; nànagnirnabhavatãti nivçttimàtramàmukhayantã / yacca pratyakùavàdhitaü na tatra sàdhanàntaràvakà÷a ityatiprasiddham /

atha yadyapi nivçttimahaü pratyemãti na vikalpaþ / tathàpi nivçttapadàrthollekha eva nivçttyullekhaþ / na hyanantarbhàvitavi÷eùaõapratãti vvi÷iùñapratãtiþ / tato yathà sàmànyamahaü pratyemãti vikalpàbhàve 'pi sàdhàraõàkàraparisphuraõàt vikalpabuddhiþ sàmànyabuddhiþ pareùàm; tathà nivçttapratyayà kùiptà nivçttibuddhirapohapratãtivyavahàramàtanotãti cet? nanu sàdhàraõàkàraparisphuraõe vidhiråpatayà yadi sàmànyabodhavyavasthà; tat kimàyàtamasphu radabhàvàkàre cetasi nivçttipratãtivyavasthàyàþ / tato nivçttimahaü pratyemãtyevamàkàràbhàve 'pi nivçttyàkàrasphuraõaü yadi syàt, ko nàma nivçttipratãtisthitimapalapet / anyathàsati pratibhàse tatpratãtivyavahçtiriti gavàkàrepi cetasi turagabodha ityastu /

atha vi÷eùaõatayà antarbhåtà nivçttipratãtirityuktaü, tathàpi yadyagavàpoóha itãdç÷à kàrovikalpastadà vi÷eùaõatayà tadanuprave÷o bhavatu, kintu gauriti pratãtiþ / tadà ca satopi nivçttilakùaõasya vi÷eùaõasya tatrànutkalanàt; kathaü tat pratãtivyavasthà / athaivaü matiþ / yadvidhiråpaü sphuritaü tasya paràpoho 'pyastãti tatpratãtirucyate / tathàpi sambandhamàtramapohasya vidhireva sàkùànnirbhàsã / api caivamadhyakùasyà pyapohaviùayatvamanivàryam / vi÷eùato vikalpàdekavyàvçttollekhino 'khilànyavyàvçttamãkùamàõasya / tasmàdvidhyàkàràvagrahàdadhyakùavadvikalpasyàpi vidhiviùayatvameva nànyàpohaviùayatvamiti kathamapohaþ ÷abdàrtho ghuùyate // atràbhidhãyate //

nàsmàbhirapoha÷abdena vidhireva kevalo 'bhipretaþ / nàpyanyavyàvçttimàtraü, kintvanyàpohavi÷iùño vidhiþ ÷abdànàmarthaþ / tata÷ca na pratyekapakùopanipàtidoùàvakà÷aþ / yattu goþ pratãtau na tadàtmàparàtmeti sàmarthyàdapohaþ pa÷cànni÷cãyata iti vidhivàdinàü matam; anyàpohapratãtau và sàmarthyàt anyàpoóhovadhàryyate iti pratiùedhavàdinàü matam / tadasundaram / pràthamikasyàpi pratipattikramàdar÷anàt / na hi vidhiü pratãpadya ka÷cidarthàpattitaþ pa÷càdapohamavagacchati; apohaü và pratipadyànyàpodam; tasmàd goþ pratipattiriti anyàpoóhapratipattirucyate / yadyapi cànyàpoóha÷abdànullekha uktaþ / tathàpi nàpratipattireva, vi÷eùaõabhåtasyànyàpohasya agavàpoóha eva go÷abdasya nive÷itatvàt / yathà nãlotpale nive÷itàdindãvara÷abdànnãlotpala pratãtau tatkàla eva nãlimasphuraõamanivàryyam; tathà go÷abdàdapyagavàpoóhe nive÷itàt gopratãtau tulyakàlameva vi÷eùaõatvàt ago[']pohasphuraõamanivàryyam / yathà pratyakùasya prasahya råpàbhàvagrahaõamabhàvavikalpotpàdana ÷aktireva / tathà vidhivikalpànàmapi tadanuråpànuùñhànadàna÷aktirevàbhàvagrahaõamabhidhãyate / paryyudàsaråpàbhàvagrahaõantu niyata svaråpasambedanamubhayoravi÷iùñaü; anyathà yadi ÷abdàdarthapratipattikàle kalito na paràpohaþ; kathamanyaparihàreõa pravçttiþ / tato gàü vadhàneti codito '÷vàdãnapi vadhnãyàt /

yadapyavocadvàcaspatiþ; jàtimatyo vyaktavyaþ; vikalpànàü ÷abdànà¤ca gocaraþ; tàsà¤ca tadvatãnàü råpamatajjàtãyaparàvçttamityarthatastadavagaterna gàmbadhàneti co dito '÷vàdãn badhnàti / tadapyanenaiva nirastaü yato jàteradhikàyàþ prakùepe 'pi vyaktãnàü råpamatajjàtãyavyàvçttameva cet, tadà tenaiva råpeõa ÷abdavikalpayorviùayãbhavantãnàü kathamatadyàvçttiparihàraþ?

atha na vijàtãyavyàvçttaü vyaktiråpaü, tathàpratãtaü, và tadà jàtiprasàda eùa iti kathamarthatopi tadavagatirityuktapràyam /

atha jàtivalàdevànyato vyàvçttam / bhavatu jàtivalàt svahetuparamparàvalàdvànyavyàvçttam / ubhayathàpi vyàvçttapratipattau vyàvçttipratipattirastyeva / nacàgo[']poóhe go÷abdasaïketavidhàvanyonyà÷rayadoùaþ / sàmànye tadvati và saïkete 'pi taddoùàvakà÷àt / na hi sàmànyaü nàma sàmànyamàtramabhipretam turagepi go÷abdasaïketaprasaïgàt / kintu gotvam / tàvatà ca sa eva doùaþ / gavàparij¤àne gotvasàmànyàparij¤ànàt / gotvasàmànyàparij¤ane go÷abdavàcyàparij¤ànàt / tasmàt ekapiõóadar÷anapårvvako yaþ sarvvavyaktisàdhàraõa iva bahiradhya sto vikalpabudhyàkàraþ, tatràyaü gauriti saïketakaraõe netaretarà÷rayadoùaþ / abhimate ca go÷abdapravçttàvago÷abdena ÷eùasyàpyabhidhàna mucitam / na cànyàpoóhà nyàpohayorvvirodhovi÷eùyavi÷eùaõakùatirvvà; parasparavyavacchedàbhàvàt, sàmànàdhikaraõyasadbhàvàt, bhåtalaghañàbhàvavat / svàbhàvena hi virodho na paràbhàvenetyàbàlaprasiddhaü / eùa panthàþ ÷rughnamupatiùñhata ityatràpyapoho gamyata eva; aprakçta pathàntaràpekùayà eùa eva / ÷rughnapratyanãkàniùñasthànàpekùayà ÷rughnameva / araõyamàrgavadvicchedàbhàvàdupatiùñhata eva / sàrthadåtàdivyavacchedena panthàeveti pratipadaü vyavacchedasya sulabhatvàt tasmàdapohadharmmaõo vidhiråpasya ÷abdàdavagatiþ; puõóarãka÷abdàdiva ÷vetimavi÷iùñasya padmasya / yadyevaü vidhireva ÷abdàrthovaktumucitaþ / kathamapoho gãyata iti cet? uktamatràpoha÷abdenànyàpohavi÷iùño vidhirucyate; tatra vidhau pratãyamàne vi÷eùaõatayà tulyakàlamanyàpohapratãtiriti / na caivaü pratyakùasyàpyapohaviùayatvavyavasthà karttumucità; tasya ÷àbdapratyayasyeva vastuviùayatve vivàdàbhàvàt / vidhi÷abdena ca yathàdhyavasàyamatadråpa paràvçtto bàhyorthobhimataþ / yathàpratibhàsaü buódhyàkàra÷ca; tatra vàhyorthodhyavasàyàdeva ÷abdavàcyo vyavasthàpyate / na svalakùaõaparisphårttyà pratyakùavadde÷akàlàvasthàniyatapravyakta svalakùaõàsphuraõàt / yacchàstraü
//

÷abdenàvyàpçtàkhyasya buddhvàvapratibhàsanàt /

arthasya dçùñàviveti, indriya÷abdasvabhàvopàyabhedàt ekasyaiva pratibhàsa bheda iti cet? atràpyuktam /

jàto nàmà÷rayonyànyaþ cetasàntasya vastunaþ /
ekasyaiva kuto råpaü bhinnàkàràvabhàsi tat //

na hi spaùñàspaùñe dve råpe parasparaviruódhe ekasya vastunaþ staþ; yata ekenendriyabuódhau pratibhàsetànyena vikalpe, tathà sati vastuna eva bhedapràpteþ; na hi svaråpabhedàdaparo vastubhedaþ / na ca pratibhàsabhedàdapara svaråpabhedaþ; anyathà trailokyamekameva vastu syàt / dåràsannade÷avarttinoþ puruùayoþ ekatra ÷àkhini spaùñàspaùñapratibhàsabhedepi na ÷àkhibheda iti cet? na bråmaþ pratibhàsabhedobhinnavastu niyataþ / kintu , ekaviùayatvàbhàvaniyata iti / tato yatràrthakriyàbhedàdisacivaþ pratibhàsabhedaþ tatra vastubhedaþ, ghañavat / anyatra punarnniyame naikaviùayatàü pariharatãtyekapratibhàso bhràntaþ /

etena yadàha vàcaspatiþ; na ca ÷abdapratyakùayovvastugocaratve pratyayàbhedaþ kàraõabhedena pàrokùyàpàrokùyabhedopapatteriti / tannopayogi / parokùapratyayasya vastugocaratvàsamarthanàt / parokùatà÷rayastu kàraõabheda indriyagocaragrahaõaviraheõaiva kçtàrthaþ / tanna ÷àbde pratyaye svalakùaõam parisphurati ki¤ca svalakùaõàtmani vastuni vàcye sarvvàtmanà pratipatteþ, vidhiniùedhayorayogaþ / tasya hi sadbhàvestãti vyartha, nàstãtyasamartham; asadbhàve nàstãti vyarthamastã tyasamartham / asti càstyàdipadaprayogaþ / tasmàt ÷abdapratibhàsasya vàhyàrthabhàvàbhàvasàdhàraõyaü na tadviùayatàü kùamate /

yacca vàcaspatinà jàtimabdyaktivàcyatàü svavàcaiva prastu tyànanantarameva na ca ÷abdàrthasya jàterbhàvàbhàvasàdhàraõyaü nopapadyate; sà hi svaråpato nityàpi de÷akàlaviprakãrõànekavyaktyà÷rayatayà bhàvàbhàvasàdhàraõãbhavannastinà stisambandhayogyà; varttamànavyaktisambandhità hi jàterastità; atãtànàgatavyaktisambandhità ca nàstiteti sandigdhavyatirekitvàdanaikàntikambhàvàbhàvasàdhàraõyamanyathàsióvaü veti vilapitaü / tàvanna prakçtakùatiþ / jàtau bharaü nyasyatà svalakùaõàvàcyatvasya svayaü svãkàràt / ki¤ca sarvvatra padàrthasya svalakùaõasvaråpeõaivàstitvàdikaü cintyate / jàtestu varttamànàdivyaktisambandho stitvàdikamiti tu bàlapratàraõam / evaü jàtimavdhyaktivacane 'pi doùaþ; vyakte÷cet pratãtisiddhiþ, jàtiradhikà pratãyatàm, mà và, na tu vyaktipratãtidoùanmuktiþ / ete na yaducyate kaumàrilaiþ / sabhàgatvàdeva vastuno na sàdhàraõyadoùaþ / vçkùatvaü hyanirdvàritabhàvàbhàvaü ÷abdàdavagamyate / tayoranyatareõa ÷abdàntaràvagatena sambadhyata iti / tadapyasaïgatam; sàmànyasya nityasya pratipattàvanirdvàritabhàvàbhàvatvàyogàt / yacceóhaü na ca pratyakùasyeva ÷abdànàü arthapratyàyanaprakàro yena taddçùña ivàstyàdi÷abdàpekùà na syàt; vicitra÷aktitvàt pramàõànàmiti tadapyaindriyaka÷àbdapratibhàsayorekasvaråpagràhitve bhinnàvabhàsadåùaõena dåùitam vicitra÷aktitva¤ca pramàõànàü sàkùàtkàràdhyavasàyàbhyàmapi caritàrtham /

tato yadi pratyakùàrthapratipàdanaü ÷àbdena tadvadevàvabhàsaþ syàt; abhavaü÷ca na tadviùayakhyàpanaü kùamate / nanu vçkùa÷abdena vçkùatvàü÷e codite sattvàdyaü÷ani÷cayanàrthamastyàdipadaprayoga iti cet? niraü÷atvena pratyakùasamadhigatasya svalakùaõasya ko 'vakà÷aþ padàntareõa; dharmmàntaravidhiniùedhayoþ pramàõàntareõa và / pratyakùe 'pi pramàõàntaràpekùà dçùñe ti cet? bhavatu tasyàni÷cayàtmatvàt anabhyastasvaråpaviùaye; vikalpastu svayanni÷cayàtmako yatra gràhã tatra kimapareõa? asti ca ÷abdaliïgàntaràpekùà tato na vastu svaråpagrahaþ / nanu bhinnà jàtyàdayo dharmmàþ parasparaü dharmmiõa÷ceti jàtilakùaõaikadharmmadvàreõa pratãtepi ÷àkhini dharmmàntaravattayà na pratãtiriti kinna bhinnà bhidhànàdhã no dharmàntarasya nãlacaloccaistaratvàderavavodhaþ / tadetadasaïgatam; akhaõóàtmanaþ svalakùaõasya pratyakùe pratibhàsàt / dç÷yasya dharmmadharmmibhedasya pratyakùapratikùiptatvà danyathà sarvvaü sarvvatra syàdityatiprasaïgaþ / kàlpanikabhedà÷rayastu dharmmadharmmivyavahàra iti prasàdhitam ÷àstre; bhavatu và paramàrthiko dharmmadharmmibhedaþ / tathàpyanayoþ samavàyàde rdåùitatvàdupakàralakùaõaiva pratyàsattireùitavyà / eva¤ca yathendriyapratyàsattyà pratyakùeõa dharmmipratipattau sakalataddvarmmapratipattiþ / tathà ÷abdaliïgàbhyàmapi vàcyavàcakàdi sambandhapratibaddhàbhyàü dharmmipratipattau nirava÷eùataóvarmmapratipatti rbhavet; pratyàsattimàtrasyàvi÷eùàt /

yacca vàcaspatiþ; nacaikopàdhinà sattve vi÷iùñe tasmin gçhãte; upàdhyanta ravi÷iùñatabgdrahaþ / svabhàvoü hi dravyasya upàdhibhirvvi÷iùyate / natåpàdhayo và vi÷eùyatvaü và tasya svabhàva iti / tadapi plavata eva / nahyabhedàdupàdhyantaragrahaõa¤camàsa¤ji tam / bhedaü puraskçtyaivopakàrakagrahaõe upakàryyagrahaõaprasa¤janàt / na càgnidhåmayoþ kàryyakàraõabhàva iva svabhàvata eva dharmmadharmmiõoþ pratiniyamakalpanamucitam / tayorapi pramàõàsiddha tvàt / pramàõasiddhe ca svabhàvopavarõanamiti nyàyaþ //

yaccàtra nyàyabhåùaõena såryyàdigrahaõe tadupakàryyà÷eùa vasturà÷igrahaõaprasa¤janamuktam; tadabhipràyànavagàhana phalam tathà hi tvanmate dharmmadharmmiõorbhedaþ upakàralakùaõaiva ca pratyàsattiþ / tadopakàrakagrahaõe samànade÷asyaiva dharmmaråpasyaiva copakàryyasya grahaõamàsa¤jitam / tat kathaü såryyo pakàryyasya bhinnade÷asya dravyàntarasya và dçùñavyabhicàrasya grahaõaprasaïgaþ saïgataþ / tasmàt ekadharmmadvàreõàpi vastusvaråpapratipattau sarvvàtmapratãteþ; kva ÷abdàntareõa vidhiniùedhàvakà÷aþ / asti ca, tasmànna svalakùaõasya ÷abdavikalpaliïgapratibhàsitvamiti sthitam //

nàpi sàmànyam ÷àbdapratyayapratibhàsi / saritaþ pàre gàva÷carantãti gavàdi÷abdàt sàsrà÷çïgalàïgålàdayo 'kùaràkàraparikaritàþ sajàtãyabhedàparàmar÷anàt sampiõóitapràyàþ pratibhàsante / na ca tadeva sàmànyam /

varõàkçtyakùaràkàra÷rånyaïgotvaü hi kathyate /

tadeva ca sàsrà÷çïgàdimàtramakhilavyaktàvatyantavilakùaõamapi svalakùaõenaikãkriyamàõam sàmànyamityucyate / tàdç÷asya vàhyasyàpràpte rbhràntirevàsau ke÷apratibhàsavat / tasmàdvàsanàva÷àdduóvereva tadàtmanà vivarttoyamastu, asadeva và tadråpaü khyàtu; vyaktaya eva và sajàtãyabhedatiraskàreõànyathà bhàsantà manubhavavyavadhànàt; smçtipramoùo vabhidhãyatàm; sarvvathà nirvviùayaþ khalvayaü sàmànyapratyayaþ; kva sàmànyavàrttà? yat punaþ sàmànyàbhàve sàmànyapratyayasyàkasmikatvamuktaü tadayuktam / yataþ pårvvapiõóadaõóadar÷anasmaraõasahakàriõàtiricyamànàvi÷eùapratyayajanikà sàmagrã nirvviùayaü sàmànyavikalpamutpàdayati / tadevanna ÷àbdapratyaye jàtiþ pratibhàti; nàpi pratyakùe na cànumànato 'pi siddhiþ; adç÷yatve pratibaddhaliïgàdar÷anàt / nàpãndriyavadasyàþ siddhiþ / j¤ànakàryyataþ kàdàcitkasyaiva nimittàntarasya siddheþ / yadàpi piõóàntare antaràle và gobuddherabhàvaü dar÷ayet; tadà ÷àvaleyàdisakalagopiõóànàmevàbhàvàdabhàvo go buddheråpapadyamànaþ kathamarthàntaramàkùipet? gotvàdeva gopiõóaþ, anyathà turagopi gopiõóaþ syàt / yadyevaü gopiõóàdeva gotvamanyathà turagatvamapi gotvam syàt / tasmàt kàraõaparamparàta eva gopiõóo gotvaü tu bhavatu mà và / nanu sàmànyapratyayajananasàmarthyaü yadyekasmàt piõóàdabhinnam; tadà vijàtãyavyàvçttaü piõóàntaramasamarthaü / atha bhinnaü tadà tadeva sàmànyam nàmni paraü vivàda iti cet? abhinnaiva sà ÷aktiþ prati vastu; yathàtvekaþ ÷aktasvabhàvo bhàvaþ tatha anyopi bhavan kãdç÷andoùamàvahati? yathà bhavatàü jàtirekàpi samànadhvaniprasavaheturanyàpi svaråpeõaiva jàtyantaranirapekùà / tathàsmàkaü vyaktirapi jàtinirapekùà svaråpeõaiva bhinnà hetuþ /

yattu trilocanaþ / a÷vatvagotvà dãnàü sàmànya vi÷eùàõàü svà÷raye samavàyaþ sàmànyam; sàmànya mityabhidhànapratyayayornimittamiti / yadyevaü vyaktiùvapyayameva tathàbhidhànapratyayaheturastu / kiü sàmànyasvãkàra pramàdena /

na ca samavàyaþ sambhavã //

iheti buddheþ samavàyasiddhiriheti dhã÷ca dvayadar÷ane syàt /
na ca kvacittadviùaye tvapekùà svakalpanàmàtramatobhyupàyaþ //

etena yeyaü pratyayànuvçttiranuvçttavastvanuyàyinã kathamatyantabhedinãsu vyaktiùu vyàvçttaviùayapratyayabhàvànupàtinãùu bhavitumarhatãtyuhàpravarttanamasya pratyàkhyàtam / jàñiùveva parasparavyàvçttatayà vyaktãyamànàsvanuvçttapratyayena vyabhicàràt / yat punaranena viparyyaye vàdhakamuktam, abhidhànapratyayànuvçttiþ kuta÷cinnivçttya kvacideva bhavantã nimittavatã / na cànyannimittamityàdi // tanna samyak / anuvçttamantareõàpi abhidhànapratyayànuvçtteratadråpaparàvçttasvaråpavi÷eùàt ava÷yaü svãkàrasya sàdhitatvàt / tasmàt, tulya bhede yayà jà tiþ pratyàsattyà prasarpati / kvacinnànyatra saivàstu ÷abdaj¤ànanibandhanam /

yat punaratra nyàyabhåùaõenoktaü nahyevaü bhavati / yayà pratyàsattyà daõóasåtràdikaü prasarpati kvacinnànyatra saiva pratyàsattiþ puruùasphañikàdiùu daõóisåtritvàdivyavahàranibandhanamastu kiü daõóasåtràdineti / tadasaïgatam / daõóasåtrayohi puruùasphañikapratyàsannayoþ dçùñayoþ daõóisåtripratyayahetutvaü nàpalapyate / sàmànyantu svapne 'pi na dçùñam / tadyadãdaü parikalpanãyam tadà varam pratyàsattireva sàmànyapratyayahetuþ parikalpyatàm, kiü gurvyàparikalpanayetyabhipràyà parij¤ànàt /

athedaü jàtiprasàdhakamanumànamabhidhãyate /

yadvi÷iùñaj¤ànaü tadvi÷eùaõagrahaõanàntarãyakam / yathà daõóij¤ànam / vi÷iùñaj¤àna¤cedaü gaurayamityarthataþ kàryyahetuþ / vi÷eùaõànubhavakàryyaü hi dçùñànte vi÷iùñabuddhiþ sióveti / atrànuyogaþ, vi÷iùñabuddherbhinnavi÷eùaõagrahaõanàntarãyakatvaü và sàdhyam; vi÷eùaõa màtrànubhavanàntarãyakatvaü và / prathamapakùe pakùasya pratyakùavàdhàsàdhanàvadhànamanavakà÷ayati / vastugràhiõaþ pratyakùasyo bhayapratibhàsàbhàvàt / vi÷iùñabuddhitva¤ca sàmànyam / hetura naikàntikaþ / bhinnavi÷eùaõagrahaõamantareõàpi dar÷anàt / yathà svaråpavàn ghañaþ / gotvaü sàmànyamiti và / dvitãyapakùe tu siddhasàdhanam / svaråpavàn ghaña ityàdivat gotvajàtimà n piõóa iti parikalpitam bhedamupàdàya vi÷eùaõavi÷eùyabhàvasyeùñatvàdgovyàvçttànubhavabhàvitvàd gaurayamiti vyavahàrasya / tadeva na sàmànyabuddhiþ / vàdhakaü ca sàmànyaguõakarmmàdyupà dhicakrasya, kevalavyaktigràhakaü pañupratyakùam / dç÷yànupalambho và prasiddhaþ /

tadevaü vidhireva ÷abdàrthaþ / sa ca vàhyortho budhyàkàra÷ca vivakùitaþ, tatra na budhyàkàrasya tattvataþ sambçttyà và vidhiniùedhau / svasambedanapratyakùagamyatvàt / anadhyavasàyàcca / nàpi tattvato vàhyasyàpi vidhiniùedhau tasya ÷àbde pratyaye 'pratibhàsanàt / ataeva sarvvadharmmàõàntattvato 'nabhilàpyatvaü pratibhàsàdhyavasàyàbhàvàt tasmàt vàhyasyaiva sàmbçtau vidhiniùedhau / anyathà samvyavahàrahàniprasaïgàt / tadevaü /

nàkàrasya na vàhyasya tattvatovidhisàdhanam /
vahireva hi saüvçttyà saüvçtyàpi tu nàkçteþ //

etena yaóvarmmottaraþ // àropitasya vàhyatvasya vidhiniùedhàvityalaukikamanàgamamatàrkikãyaü kathayati / tadapahastitam /

nanvadhyavasàye yadyadhyavaseyaü vastu na sphurati tadà tadadhyavasitamiti ko 'rthaþ? apratibhàse 'pi pravçttiviùayãkçtamiti yo 'rthaþ / apratibhàsàvi÷eùe viùayàntaraparihàreõa kathanniyataviùayà pravçttiriti cet? ucyate; yadyapi vi÷vamagçhãtaü tathàpi vikalpasya niyatasàmagrãprasåtatvena niyatàkàratayà niyata÷aktitvàt niyatà eva jalàdau pravçttiþ / dhåmasya parokùàgnij¤ànajananavat /

niyataviùayà hibhàvàþ pramàõapariniùñhitasvabhàvà na ÷aktisàïkaryyaparyyanuyogabhàjaþ / tasmàt tadadhyavasàyitvamàkàravi÷eùayogàt tatpravçttijanakatvam / na ca sàdç÷yàdàropeõa pravçttiü bråmaþ / yenàkàre vàhyasya vàhye và àkàrasyàropadvàreõa dåùaõàvakà÷aþ / kintarhi svavàsanàvipàkava÷àdupajàyamànaiva buóvirapa÷yantyapi vàhyaü vàhye vçttimàtano tãti viplutaiva / tadevamanyàbhàvavi÷iùño vijàtivyàvçttortho vidhiþ / sa eva càpoha÷abdavàcyaþ ÷abdànàmarthaþ pravçttinivçttiviùaya÷ceti sthitam //

atra prayogaþ / yadvàcakaü tatsarvvamadhyavasitàtadråpaparàvçttavastumàtragocaram / yatheha kåpe jalamiti vacanam / vàcaka¤cedaü gavàdi÷abdaråpamiti svabhàvahetuþ / nàyamasióvaþ, pårvoktena nyàyena pàramàrthikavàcyavàcakabhàvasyàbhàve 'pi; adhyavasàyakçtasya sarvvavyavahàribhirava÷yasvãkarttavyatvàt / anyathà sarvvavyavahàrocchedaprasaïgàt / nàpi viruddhaþ sapakùe bhàvàt / na cànaikàntikaþ; tathàhi ÷abdànàmadhyavasitavijàtivyàvçttava stumàtraviùayatvamanicchadbhiþ paraiþ paramàrthato

vàcyaü svalakùaõamupàdhirupàdhiyogaþ

sopàdhirastu yadi và kçtirastu buddheþ, gatyantaràbhàvàt / aviùayatve ca vàcakatvàyogàt / tatra /

àdyantayornna samayaþ phala÷aktihànermadhyepyupàdhivirahàttitayena yuktaþ //

tadevaü vàcyàntarasyàbhàvàt / viùayavattvalakùaõasya vyàpakasya nivçttau vipakùato nivarttamànam vàcakatvamadhyavasitavàhyaviùayatvena vyàpyata iti vyàptisiddhiþ /

÷abdaistàvanmukhyamàkhyàyate 'rtha statràpohastadguõatvena gamyaþ /
artha÷caiko 'dhyàsato bhàsato 'nyaþ sthàpyo vàcyastattvato naiva ka÷cit //

apohasiddhiþ samàptà //

kçtiriyammahàpaõóitaratnakãrttipàdànàm //

bhavatvapohe kçtinàmprapa¤co [va]stusvaråpàsphuraõantu marmma /
tatràdçóhe sarvvamayatna÷ãrõaü dçóhe tu sausthyannanu tàvataiva //
sampårõaràtripraharadvayena kãrtterapoho likhitaþ sukhena /
trailokyadattena paràtmahetoþ [ya]tnàdato 'yaü parirakùaõãyaþ //