Prajnakaramati: Bodhicaryavatarapanjika = Bcp Based on the edition by P.L. Vaidya: Bodhicaryàvatàra of øàntideva with the Commentary Pa¤jika of Praj¤àkaramati. Darbhanga : Mithila Institute, 1960. (Buddhist Sanskrit Texts, 12). Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 54 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. STRUCTURE OF REFERENCES (added): Bca_nn.nn = Bodhicaryàvatàra_pariccheda.verse Bcp nn = pagination of ed. #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ (##) ÷àntidevaviracitaþ bodhicaryàvatàraþ / praj¤àkaramativiracitayà pa¤jikàkhyavyàkhyayà saüvalitaþ / // om namo buddhàya / 1. bodhicittànu÷aüso nàma prathamaþ paricchedaþ / sugatàn sasutàn sadharmakàyàn praõipatyàdarato 'khilàü÷ca bandyàn / sugatàtmajasaüvaràvatàraü kathayiùyàmi yathàgamaü samàsàt // Bca_1.1 // ............ akhilàü÷ca bandyàniti kalyàõamitraprabhçtãnàm / sugatàtmajasaüvaràvatàramiti abhidheyakathanam / kathayiùyàmãti prayojanàbhidhànam / saübandhapratipàdanapadaü tu na vidyate, sàmarthyàdeva tu sa pratipattavyaþ / yathàgamamiti svàtantryaparihàrapadam / samàsàditi punaruktatàparihàravacanam / iti samudàyàrthaþ / avayavàrthastu ucyate / sugatànityatra gata÷abdena sarvapçthagjanebhyo bhagavatàü vyavacchedaü dar÷ayati, teùàü saüsàràntargatatvàt, bhagavatàü tu saüsàravinirgatatvàt / su÷abdastu pra÷astàdyarthatrayavçttivi÷iùñaü suga.......... / tenàyamarthaþ- pra÷astaü yathà bhavati evaü madhyamapratipadà kle÷àdyàvaraõaprahàõaü gatàþ sugatàþ / anena prahàõasaüpattiruktà / yadi và / pra÷astaü sarvadharmaniþsvabhàvatàtattvaü gatà adhigatàþ sugatàþ / anena adhigamasaüpadupadar÷ità / ya[di và]..............tãrthika÷àstçbhyo bhagavatàü vi÷eùa÷copadar÷ito bhavati / teùàmàtmàdibhàvàbhinive÷ava÷àt pra÷astagamanàbhàvàt / àtmàdãnàü ca pramàõabàdhitatvàt / saüsàràpratipakùatvàcca apra÷astaü gamanam / apunaràvçttyà và gatàþ, punarjanmano ràgàdinà ......... haükàra÷uddhayà ahaükàrabãjasya avidyàyàþ sarvathà prahàõàt sugatàþ / anena strotaàpannasakçdàgàmibodhisattvebhyo 'pi bhagavatàü vi÷eùo dar÷itaþ / teùàü pra÷astagamane 'pi sarvadhàtvaprahàõàt punaràvçttisaübhavàt / niþ÷eùaü và ..........sarvavàsanàyà api kàyabàgbuddhivaiguõyalakùaõàyàþ svayamadhigatamàrgoktàvapàñavasya và sarvathà prahàõàt sugatàþ / etàvatà saüpårõagàmitvaü bhagavatàü pratipàditam / anenàpi anàgàmi÷ràvakapratyekabuddhebhyo bhagavatàmasàdhàraõaguõatvamàveditam / teùàü..........kàyavàgbuddhivaiguõyasya svàdhigatamàrgoktayapàñavasya ca saübhavàt / evaü ca buddhatvama÷eùaguõasarasamasàdhàraõamaparayogibhiþ sugata÷abdena khyàpitam / tànevaübhåtàn sugatànàdarataþ paramaprasàdena praõipatyeti (##) namaskçtya sugatàtmajasaüvaràvatàraü kathayiùyàmiti saübandhaþ / kiübhåtàn? sasutàniti / sutà÷ca munãnàmiha labdhapramuditàdibhåmayo bodhisattvà eva gçhyante / teùàmeva atra adhikçtatvàt / taiþ saha / anena vi÷eùaõena àryasaüghasya namaskàro 'ntarbhàvitaþ / aparaü vi÷eùaõamàhasadharmakàyàniti / sarvàpa [dvimu]kto bhagavatàü svàbhàviko dharmakàyaþ / sa eva ca adhigamasvabhàvo dharmaþ / samåhàrtho và kàya÷abdaþ janakàyo balakàya iti yathà / tena pravacanasyàpi grahaõam / tena saha / anenàpi dharmasya namaskàro 'ntarbhàvitaþ iti / ratnatrayanamaskàro 'yamityu[ktaü bhavati] // nanu buddhàddharmo dharmata÷ca àryasaügha iti kramaþ / tat kimiti buddhànantaramàryasaüghaþ, tadanu dharma iti vyatikramanirde÷aþ? satyam / iha ÷lokabandhànurodhàd vyatikramanirde÷o veditavyaþ / yojanàttu sugatàn sadharmakàyàn sasutàn praõipatya, iti anukrameõaiva / na ka÷cidatra doùaþ / athavà / bodhisattvànàmapi adhigatadharmatvàdànuråpyeõa dharmakàyo vidyata eva / teùàmapi saha dharmakàyena namaskaraõaü pratipàdanãyam / te 'pi hi samadhigatadharmatayà sugatatvaniyatàþ sugatapràyàþ / iti dharmàt pårvaü nirde÷aþ / iti na kiücidayuktam / kimetàneva? netyàha- akhilàü÷ca bandyàniti / aparànapi samastàn vandanãyàn àcàryopàdhyàyaprabhçtãnapi / àdarataþ praõipatyeti / iti pårvàrdhena sugatàdãnàü namaskçtimabhidhàya aparàrdhena abhidheyàdãni pratipàdayannàha- sugatàtmajetyàdi / àtmano jàtàþ àtmajàþ / sugatànàmàtmajàþ jinaputràþ, bodhisattvà ityarthaþ / teùàü saüvaràvatàram / saüvaraõaü saüvriyate và aneneti saüvaraþ, bodhicittagrahaõapårvakaü bodhisattva÷ikùàsamàdànam / tacca yathàvasaraü vakùyàmaþ / tasya avataraõam / avatãryate tasmin và anenetyavatàro màrgaþ, yena bodhisattvapadapràptau sugatatvamavàpyate / taü kathayiùyàmi pratipàdayiùyàmi / anena granthenetyarthaþ / evamanena pratipàdyamànatvàt saüvaràvatàraþ abhidheyamasya, ayamabhidhànaü saüvaràvatàrasya, iti abhidhànàbhidheyalakùaõaþ saübandho 'pyarthàt kathitaþ / tatkathanaü ca abhidhànaprayojanam / paramàrthatastu abhidheyasvaråpavyutpattireva tatprayojanam / abhidheyasya punaþ ÷rutamayyàdipraj¤otpàdanakrameõa sarvàvaraõavigamàd buddhatvameva prayojanamiti prayojananiùñhà / idaü ca sugatàtmajasaüvaràvatàra÷abde eva antarbhàvitam / tadanantaramevokteþ / yadanu÷aüsakathanena ca såcayiùyati / a÷ucipratimàmimàü gçhãtvà jinaratnapratimàü karotyanardhàm / [bodhi 1.10] iti saübandhàbhidheyaprayojanàni pravçttyaïgatayà pratipàditàni / anyathà anabhidheyàdi÷aïkayà prekùàvatàmatra pravçttirna syàt / nanu tvayà svàtantrayeõa kathitaü kathanaü kathaü grahãùyantãtyàha- yathàgamamiti / àgamànatikrameõa / yathaiva pravacane bhagavadbhiþ pratipàditaþ, (##) tathà mayàpi tadarthànativçttyà pratipàdayitavyaþ / anena àgamàt svàtantryaü parihçtaü bhavati / utsåtramidaü na bhavatãtyarthaþ / pravacanàrthàvagàhanamapi ca avakratayà anena àtmano dar÷itam / idamapi pravçttyaïgameva / nanu yadi yathàgamaü kathayitavyaþ, tarhi àgame eva tadabhilàùiõaþ pravartiùyante, tatkimanenetyàha- samàsàditi / saükùepàt / yadi nàma àgame 'pi kathitaþ, tathàpi tatra ativistareõa nànàsåtrànteùu pratipàdanàt / ahaü tu piõóãkçtya saükùepeõa kathayiùyàmãti vi÷eùaþ / anena punaruktamidaü bhavatãti parihçtam / ayamapi ca apravçttyaïgatàparihàraþ / tasmàt pravçttyaïgattvàdabhidheyàdikathanamasaügataü na bhavati- tarhi praõàmakaraõamapàrthakam / tadapi ÷reyolàbhàdyarthamabhidhãyamànaü kathamapàrthakam? ayamasyàbhipràyaþsugatàdipraõàmasamudbhåtapuõyasaübhàrasamàkràntacittasaütànasya pratanutarapuràkçtapàpavçtteråpa÷àntavighnasya àrabdhàrthaparisamàptirupajàyate / samastasàdhujanagatamàrgànugamanamapi ca anena àtmanaþ prakà÷itaü bhavet / iùñadevatàdinamaskçti÷ravaõàdàstikatvasaübhàvanayà ÷rotçõàmàtmagranthe ca gauravamàpàditaü syàt / atra ca sugata÷abdena udbhàvitabhagavanduõamàhàtmya÷ravaõàt tadabhilàùiõaþ tadupàrjanapravaõamànasàþ sugatàtmajasaüvaràvatàraparij¤ànàya yatnavantaþ asmin pravartante / idamabhimatadevatàdipraõàmaphalam / etena idamapi- yena yadabhimatamabhipretaü kartum, sa tadeva karotu nànyat / anyakaraõe aprastutàbhidhànamatiprasaïga÷ca syàt / tadayamapi saüvaràvatàrakathane kçtàbhipràyaþ kimaprastutamiùñadevatàdipraõàmaü karoti? pràguktadoùadvayaprasaïgàditi yaducyate, tadapi niràkçtaü bhavati, tadupayogasya varõitatvàt nàprastutàbhidhànam / yat prakçtopayogi tadvaktavyaü nànyat, ityatiprasaïgo nàstãti sarvaü sustham // nanu àgamànatiriktaü saükùepeõàbhidhãyamànamapi kathamarthavi÷eùàdyabhàvàdvi÷eùeõa pravçttyaïgatayà kasyacidupàdeyaü syàt? tasmàdàgamàdadhikamapi kiücidatra vaktavyamityà÷aïkayàha- na hi kiücidapårvamatra vàcyaü na ca saügrathanakau÷alaü mamàsti / ata eva na me paràrthacintà svamano vàsayituü kçtaü mayedam // Bca_1.2 // naiva kiücidapårvamaparamàgamàdatiriktamasmin vaktavyamasti mama / yasmàdarthe và hi÷abdaþ / tarhi tadadhikaprameyànabhidhàne 'pi padàrtharacanàvi÷eùo bhaviùyati / tasmàdapi vi÷eùeõa pravçttiþ syàditi / atràha- na ceti / nàpi saügrathanamarthapadavinyàsavi÷eùaþ, tatra kau÷alaü naipuõyaü mamàsti / avadhàraõe và cakàraþ / yadyevam, kathamasya paràrthopayogitvamiti / (##) àha- ata eveti / paraprasa¤jitameva abhyupagacchati / yasmàdapårvaü vaktuü mama ÷aktirnàsti / nàpi saügrathanakau÷alamasti / na ca paràrthacintàpi / paràrthopayuktamidaü bhavatãti vikalpo 'pi me nàsti, tatra ÷ktivaiguõyàt / kimarthaü karaõàya yatna iti cedàha- khamana iti / àtmacittaü sugatàtmajasaüvaràvatàràbhyàsarasena adhikàdhikaü vàsayituü kçtaü praõitaü mayà prakaraõamidam / saüvaràvatàrakathanaü và / atãtakàlanirde÷aþ antastattvaniùpannaü manasi nidhàyeti // nanu nàtmàrthaü granthapraõayanaü dçùñam, na ca svayaükçtenaiva àtmani vi÷eùàdhànam, tàvataþ saüskàravi÷eùasya pràgevàtmani vidyamànatvàditi / atràha- mama tàvadanena yàti vçddhiü ku÷alaü bhàvayituü prasàdavegaþ / atha matsamadhàtureva pa÷yedaparo 'pyenamato 'pi sàrthako 'yam // Bca_1.3 // anena granthena và / ku÷alaü ÷ubhamanaskàraü bhàvayitumàràdhayitum / vçddhiü yàti prasàdavegaþ / uttarottaravardhamànasya prasannacittasaütànasya pravàhavàhitayà pravçttiþ / anena svàrthakàritvamanubhavasiddhamasya nidar÷ayati / paràrthakàritvamapi le÷ataþ saübhavati iti dar÷ayannàha- atha matsametyàdi / atheti prakàràntaropanyàse / svàrthakàritvamasya tàvadanubhavasiddham / yadi punarmama samànaprakçtireva ka÷cidanyaþ pa÷yedãkùeta, enaü granthamarthaü và, ato 'pi paràrthopayuktatvàdapi sàrthakaþ saprayojano 'yam / paràrthopayogasyàpi kathaücit saübhavàt / anena ÷lokena nirabhimànatàmàtmano dar÷ayati // idànãü saüvaràvatàrakathàü gràhayitumupoddhàtaü racayannàha- kùaõasaüpadiyaü sudurlabhà pratilabdhà puruùàrthasàdhanã / yadi nàtra vicintyate hitaü punarapyeùa samàgamaþ kutaþ // Bca_1.4 // aùñàkùaõavinirmuktasya kùaõasya saüpattiþ samagratà / iyaü sudurlabhà suùñhu duþkhena labhyata iti kathaücitpràpyà / mahàrõavayugacchidrakurmagrãvàrpaõopamà / pratilabdhà pràptà, sà ca puruùàrthasàdhanã / puruùasya arthaþ abhyudayaniþ÷reyasalakùaõaþ, tasya sàdhanã niùpàdanã / tadaïgatvàt tatra samartheti yàvat / yadi ca evaübhåtàyàmapi asyàü (##) na hitaü vicintyate, svaparasukhahetuþ svargàpavargasàdhanaü nopàdãyate, tadà punarapi bhåyo 'pi eùa tathàgatotpàdaþ ÷raddhàk÷aõavimukto manuùyabhàvaþ ityayaü samàgamaþ samàve÷o milanamiti yàvat / kutaþ katham? na kathaücidbhaviùyati sudurlabhatvàt / akùaõàvasthàyàü dharmapravicayasya kartuma÷akyatvàt, ityabhipràyaþ / yathoktamàryagaõóavyåhasåtre àryajayoùmàyatanavimokùe- durlabhà aùñàkùaõavinivçttiþ / durlabho manuùyabhàvapratilambhaþ / durlabhà kùaõasaüpadvi÷uddhiþ / durlabho buddhotpàdaþ / durlabhà avikalendriyatà / durlabho buddhadharma÷ravaõaþ / durlabhaü satpuruùasamavadhànam / durlabhàni bhåtakalyàõamitràõi / durlabho bhåtanayànu÷àsanyupasaühàraþ / durlabhaü samyagjãvitaü manuùyaloke iti // [gaõóavyåhasåtra 116] idamevàbhisaüdhàyoktam- mànuùyaü durlabhaü loke buddhotpàdo 'tidurlabhaþ / tato 'pi ÷raddhàpravrajyàpratipattiþ sudurlabhà // bodhau cittaü dçóhaü sarvasattvànàmanukampayà / sarvaduþkhapra÷àntyarthaü durlabhànàü paraüparà // iti // akùaõàþ punarime- narakapretatirya¤co mlecchà dãrghàyuùo 'maràþ / mithyàdçgbuddhakàntàrau måkatàùñàvihàkùaõàþ // iti // tasmàdidànãmeva udyogaþ kartavya iti // sàüprataü bodhicittagrahaõàya tatràbhilàùamutpàdayitumanu÷aüsàmavatàrayannàha- ràtrau yathà meghaghanàndhakàre vidyut kùaõaü dar÷ayati prakà÷am / buddhànubhàvena tathà kadàcillokasya puõyeùu matiþ kùaõaü syàt // Bca_1.5 // ni÷àyàü yathà jaladàgamasamaye meghairbahule tamasi sati saudàmanã kùaõalavamàtramàlokayati kiücidvastujàtaü prakà÷ayati / saivopamà atràpi ityàha- buddhànubhàvenetyàdi / buddhà eva hi bhagavanto hitasukhopasaühàràya sadà bhavyàbhavyatayà sarvasattvasaütànamavalokayantastiùñhanti / yadà yatra yenopàyena yasmai yaü bhavyaü pa÷yanti tadà tatra tenopàyena tasmai tamadhitiùñhanti / abhavyàvasthàyàmupekùya viharanti / iti tathàgatàdhiùñhànena kathaüciddurlabhotpattikatvàt / lokasya janasya puõyeùu hitasukhahetuùu ku÷aleùu karmasu buddhirmuhårtamekaü bhavet / tatra tasyà asthiratvàt / anàdisaüsàre lokena aku÷alapakùasyaiva abhyastatvàt // (##) yadi nàma evam, tataþ kimityàha- tasmàcchubhaü durbalameva nityaü balaü tu pàpasya mahatsughoram / tajjãyate 'nyena ÷ubhena kena saübodhicittaü yadi nàma na syàt // Bca_1.6 // yata evam, tasmàcchubhaü puõyaü durbalaü sàmarthyavikalameva, vidyudunmeùapràyatvàt ati kç÷am / nityaü sarvakàlam / kasya tarhi ati÷ayavad balamastãtyàha- balaü tviti / sàmarthyaü punara÷ubhasya mahat, meghaghanàndhakàrasadç÷attvàttasya / sughoramatibhayaükaraü narakàdiduþkhadàyakatvàt, sudurjayatvàcca / bhavatu nàma mahat sàmarthyamasya, tathàpi tadapareõa balavatà puõyena jeùyate, tathà ca na kàcit kùatiriti, àha- tadityàdi / tat tàdç÷aü mahàsàmarthyaü jãyate abhibhåyate / anyena itareõa / kena? na kenàpãtyarthaþ / kutaþ punarevamucyate? saübodhãtyàdi / samyaksaübodhau buddhatve yaccittaü sarvasattvasamuddharaõàbhipràyeõa tatpràptyarthamadhyà÷ayena manasikàraþ / tadyadi nàma na bhavet, mahàsàmarthyaü hi tadapareõa mahãyasà paràjãyate såryeõeva ni÷àndhakàraþ / na ca saübodhicittàt pratipakùo mahãyànaparaþ saübhavati / tasmàt tatpratighàtàya saübodhicittameva upàdeyaü nànyadityabhipràyaþ // ito 'pi saübodhicittamupàdeyamityàha- kalpànanalpàn pravicintayadbhirdçùñaü munãndrairhitametadeva / yataþ sukhenaiva sukhaü pravçddhamutplàvayatyapramità¤janaughàn // Bca_1.7 // eko 'ntarakalpaþ kalpaþ / viü÷atirantarakalpàþ kalpaþ / a÷ãtirantarakalpàþ kalpaþ / sa ca mahàkalpa ityabhidhãyate / tadiha mahàkalpasyaiva grahaõam / analpàn bahån prathamàsaükhyeyàntargatàn / pravicintayadbhiþ tàtparyeõa paribhàvayadbhiþ / dçùñamadhigatam / munãndraiþ buddhairbhagavadbhirbodhisattvàvasthàyàm / hitaü sarvàrthasàdhanayogyam, tadbãjabhåtatvàt / etadeva saübodhicittameva / kathaü punaridameva hitamityàha- yata ityàdi / yasmàt sukhaü pravçddhaü prakarùagataü buddhatvalakùaõam / apramitàn aprameyàn / janaughàn sattvasamåhàn / utplàvayati uttàrayati saüsàraduþkhamahàrõavàt / tasmàdidameva hitam // athavà / yasmàt sukhaü devamanuùyasaüpattilakùaõam / pravçddhaü vçddhiü gatam / arthàt saübodhicittàdeva / utplàvayati ati÷ayena saütarpayati / saukaryàdadhikataraü yadbhavati tadutplàvanamucyate / yathà dadhnà vayamutplàvità iti saukaryàdadhikataraü dadhi bhåtamityarthaþ // (##) yadi và / yataþ saübodhicittàt sukhaü pravçddhamiti yojanãyam // kathaü pravçddhamityàha- sukhenaiveti / na akçcchreõa / na ÷irolu¤canàdinà mahatà kaùñena / tathà hi bodhicittasaüvaràdeva bodhisattvo 'mitapuõyaj¤ànasaübhàràt pravardhamàno devamanuùyasaüpattãþ sukhamadhigacchan sattvàneva adhikataraü tàbhiþ saütarpayatãti / yadvakùyati- evaü sukhàtsukhaü gacchan ko viùãdetsacetanaþ / bodhicittarathaü pràpya sarvakheda÷ramàpaham // iti // [bodhi. 7.30] nanu bhagavatàmapi maitrãbalàdijàtakeùu [jàtakamàlà-8] mahadduùkaraü ÷råyate / tat kathaü sukhenaiva sukhaü pravçddhamiti? naiùa doùaþ / yataþ utpàdyameva parahitasukhàdhàyakaü duþkhaü svaparayoþ / kçpàtmabhiþ / sukhameva tàdç÷aü duþkhaü paraduþkhaduþkhinàü dhimatàmiti pratipàdayiùyate // asmàdapi svaparahitahetutvàdbodhicittaü na parityàjyameveti dar÷ayannàha- bhavaduþkha÷atàni tartukàmairapi sattvavyasanàni hartukàmaiþ / bahusaukhya÷atàni bhoktukàmairna vimocyaü hi sadaiva bodhicittam // Bca_1.8 // saüsàraduþkha÷atàni narakàdigatiduþkhànàmasàtaveditànàü ÷atàni aparyantasamåhàü startukàmaiþ parityaktumicchadbhiþ ÷ràvakapratyekabuddhagotraiþ / na kevalamàtmãyàni, lokànàü jàtyàdiduþkhànyapi hartukàmairapanetukàmairbodhisattvagotraiþ / na kevalaü svaparaduþkhàni hartukàmaiþ, api ca, bahåni sukhànyeva saukhyàni teùàü ÷atàni devamanuùyopapattilabhyàni anubhavitukàmaiþ saüsàrasukhàbhilàùukairapi / sadaiva sarvakàlaü na vimocyamaparityàjyaü bodhicittam / svãkartavyamityarthaþ / athavà saübodhikàïkùiõàmeva vi÷eùaõàni // asmàdapi guõavi÷eùàdbodhicittaü gràhyamityàha- bhavacàrakabandhano varàkaþ sugatànàü suta ucyate kùaõena / sanaràmaralokavandanãyo bhavati smodita eva bodhicitte // Bca_1.9 // saüsàra eva bandhanàgàram, tatra bandhanaü bandho ràgàdaya eva yasyeti vigrahaþ / tàdç÷o varàkastapasvã san / udite eva bodhicitte prathamataraü bodhicittasaüvaragrahaõasamaye / sugatànàü suta ucyate, buddhaputra ityabhidhãyate / kùaõena tatkùaõameva / na kevalamevamityàha- (##) sanaràmaretyàdi / saha naràmaraiþ manuùyadevairvartante ye asuràdayo lokàþ, tesàmapi vandanãyo namaskaraõãyaþ stavanãya÷ca bhavati sma / sma÷abdena atãtakàlàbhidyotanàdbodhicittodayasamaye eva bhåtaþ // asmàdapi guõànu÷aüsadar÷anàdbodhicittagrahaõe yatnaþ karaõãya ityàha- a÷ucipratimàmimàü gçhãtvà jinaratnapratimàü karotyanarghàm / rasajàtamatãva vedhanãyaü sudçóhaü gçhõata bodhicittasaüj¤am // Bca_1.10 // amedhyapratimàmimàü manuùyàdikalevarasvabhàvàü taddhàtukàü tatsvabhàvàm / tena saüvardhitàmityarthaþ / tàü gçhãtvà àdàya / jina eva ratnam, durlabhapratilambhàdiguõayogàt / tasya pratimàü karoti niùpàdayati bodhicittam / tathàgatavigrahaü nirvartayatãtyarthaþ / kiü bhåtàm? anarghàm / na vidyate argho målyaü yasyàþ / sarvatraidhàtukàti÷àyiguõatvàd guõaparyantàparij¤ànàcca / tathoktàü tàm / ata eva rasajàtaü rasaprakàram / atyuccavedhakàritvàdatãva vedhanãyam / kartari anãyaþ karaõe và / tat tàdç÷am / bodhicittaü saüj¤à asya rasajàtasya / bodhicittàparavyapade÷am / sudçóhaü gçhõata yathà gçhãtaü punarna calati gçhõãteti pràpte gçhõateti yathàgamapàñhàt / tasmàjjinaratnamàtmànaü kartukàmairbodhicittamahàrasaþ sudçóhaü grahãtavyaþ / uktaü ca àryamaitreyavimokùe [gaõóavyåhasåtra 502] tadyathà kulaputra asti hàñakaprabhàsaü nàma rasajàtam / tasyaikaü palaü lohapalasahasraü suvarõãkaroti / na ca tadrasapalaü ÷akyate tena lohapalasahasreõa paryàdàtuü lohãkartuü và / evameva ekaþ sarvaj¤atàcittotpàdarasadhàtuþ ku÷alamålapariõàmanàj¤ànasaügçhãtaþ sarvakarmakle÷àvaraõalohàni paryàdàya sarvadharmàn sarvaj¤atàsuvarõàn karoti / na ca sarvaj¤atàcittotpàdarasadhàtuþ ÷akyate sarvakarmakle÷àvaraõalohàdibhiþ paryàdàtuü tatkartuü veti // bhavagatiùu vibhåtikàmairapi nàtra saü÷ayo viparyàso và kartavyaþ ityupadar÷ayannàha- suparãkùitamaprameyadhãbhirbahumålyaü jagadekasàrthavàhaiþ / gatipattanavipravàsa÷ãlàþ sudçóhaü gçhõ ata bodhicittaratnam // Bca_1.11 // gataya eva pattanàni paõyadravyakrayavikrayanagaràõi iha pattanàni / tadvat ÷ubhà÷ubhakarmapaõyadravyakrayavikrayasthànàni gatipattanàni / teùu vipravàso vipravasanameva ÷ãlaü svabhàvo yeùàü te tathoktàþ / teùàü saübodhanam / he gatipattanavipravàsa÷ãlàþ, sudçóhaü gçhõata bodhicittaratnam / bodhicittameva ratnaü ratnamiva / yathà cintàmaõimahàratnaü sarvadàridyadurgatipra÷amanahetuþ, (##) tathà idamapi bodhicittaratnam / ayamabhipràyaþ- vaõija eva sukhasaüpattilàbhàrthino yåyam / ataþ idameva mahàratnaü mahatàdareõa gçhõata / kutaþ? bahumålyamiti hetupadametat / yasmàdanarghamidaü sarvàti÷àyi laukikalokottarasaüpattinidànabhåtatvàt, tasmàdidameva gràhyamityarthaþ / kathamidaü j¤àyata iti cedàha- suparãkùitamiti / suùñhu niråpitaü samyaï nirõãtamityarthaþ / kairityàha- aprameyadhãbhiþ / aprameyà pramàtuma÷akyà dhãrbuddhiryeùàü taiþ mahàpràj¤aiþ buddhabodhisattvaiþ / etàvatà parãkùàyàü skhalitamapi nàsti iti suparãk÷itamucyate / punarapi kiübhåtaiþ? jagadekasàrthavàhaiþ / sàrthaü vàhayantãtyaõ / jagatàmeka eva sàrthavàhàþ karuõàva÷avartino buddhà bhagavanto bodhisattvà÷ca, taiþ / yathà khalu vaõijàü hitàhitapràptiparihàrayorhitaiùiõo j¤ànavanta÷ca sàrthavàhà netàro bhavanti, iti na tatra visaüvàdasaübhàvanà, tathà atràpãtyabhipràyaþ / tasmàdidameva bodhicittaratnamanarghaü sudçóhaü gràhyamiti / etacca tatraivoktam- tadyathà kulaputra yàvaccandrasåryau manóalaprabhayà avabhàsete / atràntare ye keciddhana dhànyaratnajàtaråparajatapuùpadhåpagandhamàlyavilepanaparibhogàþ, te sarve va÷iràjamahàmaõiratnasya målyaü na kùamante, evameva yàvat triùvapi adhvasu sarvaj¤aj¤ànaü dharmadhàtuviùayamavabhàsayati / atràntare yàni kàni cit sarvadevamanuùyasarvasattvasarva÷ràvakapratyekabuddhaku÷alamålàni sàsravànàsravàõi sarvàõi tàni bodhicittotpàdava÷iràjamahàmaõiratnasya målyaü na kùamante / [gaõóavyåhasåtra-500] iti // idamaparamasàdhàraõamati÷ayavat kalpataroriva màhàtmyamasya upadar÷ayannàha- kadalãva phalaü vihàya yàti kùayamanyat ku÷alaü hi sarvameva / satataü phalati kùayaü na yàti prasavatyeva tu bodhicittavçkùaþ // Bca_1.12 // kadalã yathà palamekavàraü datvà na punaþ phalati, tathà bodhicittàdanyadapi ku÷alaü sarvameva kiücideva vipàke paripakve na punaþ phaladànasamarthaü bhavati / tàvataivàsya parikùayàt, vipàkasya ca avyàkçtatayà punaþ phalànubandhàbhàvàt / bodhicittasya punarayaü vi÷eùaþ ityàha- satatamityàdi / sarvakàlaü phalati devamanuùyopapattiùu sukhasaüpattipradànàt kùayaü na yàti tadanyaku÷alavat, sthirasvabhàvatvàt / pratikùaõamanekaprakàraiþ ÷ubhameghapravàhairàpåryamàõatvàcca prasavatyeva tu bodhicittavçkùaþ, avicchinnasukhasaüpattiphalaprasavanàt, uttarottaramaparà paraguõavi÷eùajananàcca / bodhicittaü vçk÷a iva / upamitaü vyàghràdibhiþ iti samàsaþ / yasmàdevam, tasmàdanuparatamati÷ayavatsarvasukhasaüpadaþ pràptukàmaiþ prekùàvadbhiridameva gràhyam / kathitaü caitadàryàkùayamatinirde÷e- (##) tadyathàpi nàma bhadanta ÷àradvatãputra mahàsamudrapatitasyodakabindornàstyantarà parikùayaþ paryàdànaü yàvanna kalpaparyantaþ iti, evameva bodhipariõàmitasya ku÷alamålasya nàstyantarà parikùayaþ paryàdànaü yàvanna bodhimaõóaniùadanam // iti // na kevalaü sarva÷ubhasaücayakàraõam, aku÷alapakùakùayaheturapi bodhicittamiti sàrdha÷lokenàha- kçtvàpi pàpàni sudàruõàni yadà÷rayàduttarati kùaõena / ÷årà÷rayeõeva mahàbhayàni nà÷rãyate tatkathamaj¤asattvaiþ // Bca_1.13 // bodhicittagrahaõàtpårvaü kçtvàpi pàpàni aku÷alakarmàõi narakàdiùu duþsahaduþkhadàyakatvàt sudàruõàni atibhayaükaràõi mahànti và yasya bodhicittasyà÷rayàdà÷rayaõàt tadutpàdanarakùaõavardhanasevanalakùaõàt uttarati nistarati / tatsàmarthyàbhibhavena atikràmatãtyarthaþ / kùaõena ekasminneva kùaõe mahataþ puõyarà÷eþ samupàrjanàt / tadutpàdanamàtreõa / kathamivottarati? ÷årà÷rayeõeva mahàbhayàni balavatpuruùà÷rayeõa yathà mahàparàdhaü kçtvàpi ka÷ciduttarati tadaparàdhaphalànnirbhayo bhavati, tathà prakçte 'pi / tadevaübhåtaü bodhicittaü kathaü kimiti nà÷rãyate na sevyate? aj¤asattvaiþ praj¤àvikalairmåóhajanairityarthaþ / à÷rayaõãyameva tadbhavediti bhàvaþ / idamapi tatraivoktam- tadyathà kulaputra ÷årasaüni÷ritaþ puruùaþ sarva÷atrubhyo na bibheti, evameva bodhicittotpàda÷årasaüni÷rito bodhisattvaþ sarvadu÷carita÷atrubhyo na bibhetãti // aparamapi bodhicittàtpàpakùayadçùñàntamàha- yugàntakàlànalavanmahànti pàpàni yannirdahati kùaõena / yugàntakàle pralayasamaye analo bahniþ saptasåryodayasamudbhåtaþ yathà sarvaü kàmàdhàtuü saprathamadhyànaü nirdahati, niþ÷eùaü dahati yathà bhasmàpi nàva÷iùyate, tadvat pàpàni / kiübhåtàni? mahànti sumeruprakhyàni mahàrauravàdiduþkhavipàkàni yad bodhicittaü nirdahati tadvipàkopaghàtànnirmålayati / kùaõena nacireõa / nà÷rãyate tatkathamaj¤asattvairiti saübandhaþ kàryaþ // etadapi tatraivoktam- kalpoddàhàgnibhåtaü sarvaduùkçtanirdahanatayà / pàtàlabhåtaü sarvàku÷aladharmaparyàdànakaraõatayà iti // nanu kçtakarmàvipraõà÷avàdã bhagavàn, tat kathamidamabhidhãyate? satyamucyate / bodhicittaprasåte pratikùaõamàkà÷adhàtuvyàpake mahati puõyaughe 'ntarbhåtatayà lavaõapalopamanyàyena apraj¤àyamànatvàt, balavatà pratipakùeõa abhãbhåtatvàcca, phaladànàsamarthaü dagdhameva tadityadoùaþ / yadi và nirupàyàbhisaüdhinà taduktam- nàbhuktaü kùãyate karmeti / idaü tu sarvapàpanirmålane (##) mahànupàyaþ / tathà hi- yadà bodhisattvaþ sarvasattvànàkà÷adhàtuvyàpinaþ sarvaduþkhàt samuddhçtya sarvasukhasaüpannàn kariùyàmãtyadhyà÷ayena vicintayati / pårvakçtaü ca pàpaü vidåùaõàsamudàcàràdibhiþ kùapayati, tadà bodhicittabalàdeva tatsaütàne pàpasya kaþ sadbhàvaþ, yena codyasyàvakà÷aþ syàditi sarvaü niràkulam / etàvatà yaduktam- tajjãyate 'nyena ÷ubhena kena iti, tadapi vispaùñãkçtam / anye punaþ- aniyatavipàkàpekùayà sarvametaducyate, niyatavipàkasya tu karmaõaþ kenacitpratiùeddhuma÷akyatvàdityàhuþ // itthamapi bodhicittamupàdeyamityàha- yasyànu÷aüsànamitànuvàca maitreyanàthaþ sudhanàya dhãmàn // Bca_1.14 // yasya bodhicittasya anu÷aüsàn svàbhàvikàn guõàn amitàn apramàõàn maitreyanàthaþ bhagavànajitaþ / kiübhåtaþ? dhãmàn bodhisattvaþ / uvàca uktavàn / sudhanàya sudhananàmne bodhisattvàya / tathà ca àryagaõóavyåhasåtre [varõitam- bodhicittaü hi kulaputra bãjabhåtaü sarvabuddhadharmàõàm / kùetrabhåtaü sarvajagacchukladharmavirohaõatayà / dharaõibhåtaü sarvalokaprati÷araõatayà / yàvat pitçbhåtaü sarvabodhisattvàrakùaõatayà / pe......... / vai÷ravaõabhåtaü sarvadàridyasaüchedanatayà / cintàmaõiràjabhåtaü sarvàrthasaüsàdhanatayà / bhadraghañabhåtaü sarvàbhipràyaparipåraõatayà / ÷aktibhåtaü kle÷a÷atruvijayàya // ityàdi vistaraþ // nà÷rãyate tat kathamaj¤asattvaiþ iti atràpi yojanãyam // idànãü bodhicittasya prabhedaü dar÷ayannàha- tadbodhicittaü dvividhaü vij¤àtavyaü samàsataþ / bodhipraõidhicittaü ca bodhiprasthànameva ca // Bca_1.15 // tat samanantarapradar÷itànu÷aüsaü bodhicittaü dvividhaü dviprakàraü vij¤àtavyaü veditavyam / gotrabhåmyàdigatànekaprakàrasaübhave 'pi kathaü dvividhamityàha- samàsataþ / aparaprakàrasaübhave 'pi saükùepataþ idaü dvividhamucyate / dvividhamapi katham? bodhipraõidhicittamityekam, bodhiprasthànamiti dvitãyam / bodhau praõidhiþ, tadeva cittaü tatra và cittam / yaccittaü praõidhànàdutpannaü bhavati dànàdipravçttivikalaü ca, tat praõidhicittam / tadyathà- sarvajagatparitràõàya buddho bhaveyamiti prathamataraü pràrthanàkàrà cetanà / prasthàne cittaü prasthànameva và cittam / cittasya tatsvabhàvatvàt / pårvakamanaskàrapuraþsarameva yataþ prabhçti saüvaragrahaõapårvakaü saübhàreùu pravartate, tat prasthànacittam / iti uktakrameõa dvaividhyam / iyàneva bhedaþ iti evakàreõa pratipàdayati / cakàradvayaü parasparasamuccaye / dvayorapi bodhicittatvaü dar÷ayati / tena pårvakaü bodhicittaü na bhavatãti ÷aïkàü nirasyati / ÷åraügamasåtre àdyotpàditasyàpi bodhicittasya buddhatvahetutvàbhidhànàt / tathà àryagaõóavyåhe coktam- (##) durlabhàþ kulaputra te sattvàþ sattvaloke ye anuttarasyàü samyaksaübodhau cittaü praõidadhati / tato 'pi durlabhatamàste sattvàþ ye anuttaràü samyaksaübodhimanuprasthitàþ // iti // idànãmuktameva prabhedamudàharaõena vyaktãkurvannàha- gantukàmasya gantu÷ca yathà bhedaþ pratãyate / tathà bhedo 'nayorj¤eyo yàthàsaükhyena paõóitaiþ // Bca_1.16 // yathà ka÷cit puruùaþ abhimatade÷apràptaye gantukàmaþ gamanàbhipràyaþ, na tu punargacchatyeva, anyaþ punastatpràptaye prasthito gacchatyeva / yadvadyathà / tayorbhedo vi÷eùaþ pratãyate avagamyate, tadvattathà bhedo nànàtvamanayorbodhipraõidhiprasthànacetasorj¤eyaþ avaboddhavyaþ paõóitairvicakùaõaiþ / katham? yàthàsaükhyena / svàrthe 'pyaõ / pràktanaü praõidhicittasya nidar÷anaü pa÷càttanaü prasthànacetasaþ iti saükhyàrthaþ // tadetat praõidhicittaü pratipattivikalamapi saüsàre mahàphalaü bhagavatà varõitamityàha- bodhipraõidhicittasya saüsàre 'pi phalaü mahat / yadi nàma tat pratipattivikalam, tathàpi tasya àstàü tàvad buddhatvam, saüsàre 'pi devamanuùyopapattisvabhàvaü sukhasaüpattilakùaõaü phalaü mahat, anyasmàt ku÷alàd bçhat / satataü phalatãtyàdivi÷eùaõavi÷iùñatvàt / tathà coktamàryamaitreyavimokùe [=gaõóavyåhasåtra-508]- tadyathàpi nàma kulaputra bhinnamapi vajraratnaü sarvaprativi÷iùñaü suvarõàlaükàramabhibhavati, vajraratnanàma ca na vijahàti, sarvadàridyaü ca vinivartayati, evameva kulaputra pratipattibhinnamapi sarvaj¤atàcittotpàdavajraratnaü sarva÷ràvakapratyekabuddhaguõasuvarõàlaükàramabhibhavati, bodhicittanàma ca na vijahàti, saüsàradàridyaü ca vinivartayatãti // tasmàd yo 'pi pàramitàsu sarveõa sarvaü sarvathà ÷ikùitumasamarthaþ, tenàpi bodhicittamutpàdanãyam / evamupàyaparigraheõa mahàphalatvàt / yathoktamàryàpararàjàvavàdakasåtre- yasmàt tvaü mahàràja bahukçtyo bahukaraõãyaþ, asahaþ sarveõa sarvaü sarvathà sarvadà dànapàramitàyàü ÷ikùitum, yàvat praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitum / tasmàttarhi tvaü mahàràja evameva saübodhicchandaü ÷raddhàü pràrthanàü praõidhiü ca, gacchannapi tiùñhannapi niùaõõo 'pi ÷ayàno 'pi jàgradapi bhu¤jàno 'pi pibannapi, satatamamitamanusmara, manasi kuru, bhàvaya / sarvabuddhabodhisattvapratyekabuddhàrya÷ràvakapçthagjanànàmàtmana÷ca atãtànàgatapratyutpannàni ku÷alamålànipiõóayitvà tulayitvà anumodayasva agrayà anumodanayà / anumodya ca sarvabuddhabodhisattvapratyekabuddhàrya÷ràvakàõàü påjàkarmàõi niryàtaya / niryàtya ca sarvasattvasàdhàraõàni kuru / tataþ sarvasattvànàü yàvat sarvaj¤atàpratilambhàya sarvabuddhadharmaparipåraõàya dine dine traikàlyamanuttaràyàü samyaksaübodhau pariõàmaya / evaü khalu tvaü mahàràja pratipannaþ san ràjyaü ca kàrayiùyasi, ràjyakçtyàni ca na hàpayiùyasi, bodhisaübhàràü÷ca paripårayiùyasi // ityàdikamuktvàha- (##) sa khalu punastvaü mahàràja samyaksaübodhicittaku÷alamålavipàkena anekakçtvo deveùu upapanno 'bhåþ / anekakçtvo manuùyeùu upapanno 'bhåþ / sarvàsu ca devamanuùyopapattiùu àdhipatyaü kàrayiùyasi / iti vistaraþ // iti caryàvikale 'pi bodhicitte nàvamanyanà kàryà / tasyàpi anantasaüsàre sukhaprasavanàt / yat punaþ pratipattisàraü bodhicittaü tadatitaràü vipulaphalameveti siddhamityàha- na tvavicchinnapuõyatvaü yathà prasthànacetasaþ // Bca_1.17 // na tu na punaþ / yathà prasthànacittasya avicchinnapuõyatvaü nirantara÷ubhapravàha vàhitvam, na tathà asyeti bhàvaþ // idameva avicchinnapuõyatvaü vçttadvayena prasàdhayannàha- yataþ prabhçtyaparyantasattvadhàtupramokùaõe / samàdadàti taccittamanivartyena cetasà // Bca_1.18 // tataþprabhçti suptasya pramattasyàpyaneka÷aþ / avicchinnàþ puõyadhàràþ pravartante nabhaþsamàþ // Bca_1.19 // yataþprabhçtiþ yasmàdàrabhya / na vidyate paryantaþ iyattà asyeti aparyantasya àkà÷adhàtuvyàpinaþ sattvadhàtoþ / pramokùaõe pramokùe sarvaduþkhopa÷amanimitte / samàdadàti taccittam, samyaksaübodhicittaü samàdàya vartate / katham? anivartyena cetasà apravçttibhraùñena manasà / tataþprabhçti tadàdiü kçtvà / suptasya middhàkràntacittasya pramattasya vikùiptacittasyàpi / ubhayatràpi saübadhyate / upalakùaõaü caitat / gacchato 'pi tiùñhato 'pi niùaõõasyàpi bhu¤jànasyàpi mårcchàdyavasthàyàmapãtyàdi draùñavyam / aneka÷a iti / pratikùaõamanekavàram / avicchinnàþ puõyadhàràþ nirantarasaütatayaþ ÷ubhavegàþ pravartante / nabhaþsamàþ pratikùaõamàkà÷adhàtupramàõàþ / tasmàt pratipattisàreõa bodhisattvena bhavitavyam / àryasamàdhiràje coktam- tasmàt pratipattisàro bhaviùyàmi, ityevaü kumàra ÷ikùitavyam / tat kasya hetoþ? pratipattisàrasya kumàra na durlabhà bhavati anuttarà samyaksaübodhiriti [samàdhi-10] // avicchinnapuõyaütvamasya bhagavataivoktamityupadar÷ayannàha- idaü subàhupçcchàyàü sopapattikamuktavàn / hãnàdhimuktisattvàrthaü svayameva tathàgataþ // Bca_1.20 // idameva aprameyapuõyatvaü svayameva àtmanaiva tathàgato buddho bhagavànuktavàn kathitavàn / kva? subàhupçcchàyàü subàhupçcchànàmni såtre / katham? sopapattikaü sayuktikam / kimartham? hãnàdhimuktisattvàrtham / hãne ÷ràvakapratyekabuddhayàne adhimuktiþ ÷raddhà chando và (##) yeùàü te / te sattvà÷ca / tebhya idaü tadartham / tat prayojanamuddi÷yetyarthaþ / tathà hi- ye aniyatagotrà÷ciratarakàlena bahutarasaübhàropàrjanabhãtà mahàyànàccittaü vyàvartya laghutarakàlena alpatarasaübhàrasàdhye ÷ràvakapratyekabuddhayàne cittamutpàdayanti, tadvayàvartanàrthaü bhagavànupapattimàha // tàmevopapattiü vçttadvayena kathayannàha- ÷iraþ÷ålàni sattvànàü nà÷ayàmãti cintayan / aprameyeõa puõyena gçhyate sma hità÷ayaþ // Bca_1.21 // kimutàpratimaü ÷ålamekaikasya jihãrùataþ / aprameyaguõaü sattvamekaikaü ca cikãrùataþ // Bca_1.22 // katipayajanànàü mastakapãóàü nà÷ayàmi mantreõa agadena và, ityevaü manasi kurvan apramàõena sukçtena asau kalyàõàbhipràyo gçhãto draùñavyaþ / kiü punarapramàõaü saüsàraduþkhaü pratisattvamapramàõasya jagato hartumicchataþ / api ca tacchålamapanãya sarvasattvàn sarvaguõasamaïginaþ kartumicchataþ kimaprameyaü puõyaü na bhavati? iti vibhaktivipariõàmena yojanãyam / avicchinnàþ puõyadhàràþ kimuta tasya na pravartante nabhaþsamà iti / tasmàd yathà saübhàrabàhulyasàdhyaü buddhatvam, yathà saübhàravaipulye 'pi pratikùaõamiti hetuvi÷eùàdatraiva mahàyàne mahànlàbhaþ / ato nàsmaccittamabhayasthàne kàtaratayà vinivartanãyamityupadar÷itaü bhavati / yadvakùyati- kùapayan pårvapàpàni pratãcchan puõyasàgaràn / bodhicittabalàdeva ÷ràvakebhyo 'pi ÷ãghragaþ // iti // [bodhi. 7.29] ya÷caivaü sarvasattvànàü hitasukhàrthamudyujyate, sa devàdibhyo 'pyasàdhàraõaguõàtvàt pra÷asya ityupadar÷ayannàha- kasya màtuþ piturvàpi hità÷aüseyamãdç÷ã / devatànàmçùãõàü và brahmaõàü và bhaviùyati // Bca_1.23 // kasya sattvasya / màturjananyàþ / kasya piturvà janakasya / devatànàü somavaruõàdãnàm / çùãõàü và vasiùñhagotamàdãnàm / brahmaõàü và vedhasàm / iyamãdç÷ã hãtà÷aüsà hitopasaühàramatiþ yàdç÷ã samanantaraü pratipàdità bodhisattvasya bhaviùyati iti / àstàü tàvat bhåtà bhavati và, bhaviùyatyapi naiva kasyacidbodhisattvamantareõànyasya // kutaþ punaretadityàha- teùàmeva ca sattvànàü svàrthe 'pyeùa manorathaþ / notpannapårvaþ svapne 'pi paràrthe saübhavaþ kutaþ // Bca_1.24 // (##) teùàü màtràdãnàü svàrthe 'pi àtmanaþ kçte 'pi eùa manorathaþ sarvaduþkhamapahartum, apramàõaguõànàdhàtuü notpannapårvaþ abhåtapårvaþ svapne 'pi / àstàü tàvajjàgradavasthàyàü buddhipårvakamutpannaþ / paràrthe kadàcidutpadyeta ityàha- paràrthe saübhavaþ kutaþ / àtmà hi vallabho lokasya parasmàt / tatraiva cennàsti, paràrthe saübhàvanàpi kutaþ? athavà / svapne 'pi paràrthe saübhavaþ kutaþ iti yojyam // tadevamasàdhàraõatvaü bodhisattvasya pratipàdya upasaüharannàha- sattvaratnavi÷eùo 'yamapårvo jàyate katham / yatparàrthà÷ayo 'nyeùàü na svàrthe 'pyupajàyate // Bca_1.25 // evamatyadbhutakarmakàritayà durlabhotpàdàt sattva eva ratnavi÷eùaþ apårvaþ anupalabdhapårvaþ / ayamiti yàdç÷aguõo 'tra kathitaþ / jàyate katham / kathamityadbhute / kasmàt punarevamucyate? àha- yatparàrtheti / yasya mahàtmanaþ paràrthà÷ayaþ anyeùàü sattvànàmuktakrameõa na svàrthe 'pyupajàyate ityasmàt // atra ca anye 'pi bodhicittotpàdakasya guõà vaktavyàþ / yathà àryagaõóavyåhe bhagavatà àryamaitreyeõa sudhanamadhikçtya udbhàvitàþ / te ca ativistareõa ÷àstrakçtà ÷ikùàsamuccaye dar÷ità÷ca, tatraiva avadhàrayitavyà // punarapi bodhicittànu÷aüsàdvàreõa bodhisattvasyàprameyapuõyatvamàha- jagadànandabãjasya jagadduþkhauùadhasya ca / cittaratnasya yatpuõyaü tatkathaü hi pramãyatàm // Bca_1.26 // sarvasattvànàü sarvapràmodyakàraõasya devàdisarvasaüpattinidànabhåtatvàt / cittaratnasya bodhicittasya yat puõyaü tat kathaü hi pramãyatàm, kena prakàreõa nàma saükhyeyatàm / ativipulatayà pramàtuma÷akyatvàt / etaduktamàryavãradattaparipçcchàyàm- bodhicittàddhi yatpuõyaü tacca råpi bhavedyadi / àkà÷adhàtuü saüpårya bhåya÷cottari tadbhavet // iti // yadi nàma sàmànyena nirde÷aþ, tathàpi prasthànacittasyeti draùñavyam, tasyaiva prakçtatvàt / punarapi tasyaiva vi÷eùaõamàha- jagadduþkhauùadhasya ceti / sarvapràõabhçtàü kàyikacaitasikasarvaduþkhanivartanatayà sarvavyàdhiharaõamahàgadasvabhàvatvàt / tadanena abhyudayaniþ÷reyasahetutvaü bodhicittasya pratipàditaü bhavati / ato yuktameva asya asaükhyeyapuõyatvamityuktaü bhavati // kathaü punaretadyuktamityà÷aïkaya pratipàdayannàha- hità÷aüsanamàtreõa buddhapåjà vi÷iùyate / kiü punaþ sarvasattvànàü sarvàsaukhyàrthamudyamàt // Bca_1.27 // (##) sarvajagatparitràõàya buddho bhaveyamityadhyà÷ayena à÷aüsanàt pràrthanàt kevalàt pratipattivikalàdbodhicittàdityarthaþ / yatpuõyaü bhavati tadbuddhapåjàmati÷ete ityàgamàdbhavatyeva puõyaskandhaprasavahetuþ / iti prathamasya bodhicittasya màhàtmyamuktam / etadapi tatraivoktam- gaïgàvàlikasaükhyàni buddhakùetràõi yo naraþ / dadyàtsadratnapårõàni lokanàthebhya eva hi // ya÷caikaþ prà¤jalirbhåtvà cittaü bodhàya nàmayet / iyaü vi÷iùyate påjà yasyànto 'pi na vidyate // iti // kiü punaþ sarvaduþkhitajanànàü sarvaduþkhamapanãya sarvasukhasaüpannàn kariùyàmãtyudyogakaraõàdati÷ayavat puõyaü na bhavati // nanu hitàhitapràptiparihàrayoþ svayameva sattvà vicakùaõàþ / tat kutrodyamasyopayoga iti vçttatritayena pariharannàha- duþkhamevàbhidhàvanti duþkhaniþsaraõà÷ayà / sukhecchayaiva saümohàt svasukhaü ghnanti ÷atruvat // Bca_1.28 // yasteùàü sukharaïkàõàü pãóitànàmaneka÷aþ / tçptiü sarvasukhaiþ kuryàtsarvàþ pãóà÷cchinatti ca // Bca_1.29 // nà÷ayatyapi saümohaü sàdhustena samaþ kutaþ / kuto và tàdç÷aü mitraü puõyaü và tàdç÷aü kutaþ // Bca_1.30 // duþkhànniþsaraõàbhipràyàþ pràõàtipàtàdibhiraku÷alaiþ karmabhiþ kùudhàdiduþkhapratãkàramicchantaþ / duþkhameva narakàdiprapàtavedanàsvabhàvam / abhidhàvanti tadabhimukhàþ pravartante / duþkhameva pravi÷antãtyarthaþ / ÷alabhà iva dãpa÷ikhàmiti / ata eva sukhecchayaiva sukhàbhilàùeõaiva svasukhaü ghnanti ÷atruvat / àtmasukhaghàtàya kathamàtmanaiva ÷atravo bhavantãti cet, saümohàd viparyàsava÷àt hitàhitapràptiparihàrayoþ parij¤ànàbhàvàt // ato yaþ puõyàtmà akàraõavatsalaþ teùàü viparyastànàü sukharaïkàõàü sukhabhilàùukàõàü sarva÷o 'labdhasukhànàü pãóitànàü duþkhitànàm / aneka÷a iti anekairduþkha÷atairbahudhà bàdhitànàü tçptimàpyàyanaü sarvasukhaiþ kuryàt kàyikacaitasikaiþ / yadi và / aneka÷aþ anekaprakàraü tçptiü sarvasukhaiþ kuryàt iti yojanãyam / na sukhatçptimàtraü janayati, kiü tarhi sarvàþ pãóàþ samastà duþkhà vedanà÷cchinatti ca ÷amayati ca // na kevalaü duþkhapra÷àntiü sukhatçptiü ca karoti, nà÷ayatyapi saümoham, aparij¤ànamapi nivartayati / apathamidameùa panthà bhayamata ita eta gàta màsàdam / iti heyopàdeyamàrgaprakà÷anàt / ya÷caivaü paravyasananivartanaparatanno hitasukhavidhànatatpara÷ca (##) sarvabhåtànàm / sàdhustena samaþ kutaþ, tena mahàtmanà tulyaþ sàdhuþ kutaþ? naiva kuta÷cidvidyate akàraõaparamavatsalasvabhàvatvàt / kuto và tàdç÷aü mitram, hitasukhopasaühàrapravaõamànasaü paramavi÷vàsasthànaü tàdç÷aü tatsamaü mitram, suhçt kutaþ? naiva saübhavati / puõyaü và tàdç÷aü kutaþ? evaü viharato bodhisattvasya yat puõyamupajàyate, tadapi na kenacitpuõyena samànam // kçte yaþ pratikurvãta so 'pi tàvatpra÷asyate / avyàpàritasàdhustu bodhisattvaþ kimucyatàm // Bca_1.31 // pårvaü bhayasaükañavyasaneùu upakçtamanena ityupakçte sati pratyupakàraü karoti yaþ, so 'pi tàvat pra÷asyate lokena ståyate sàdhurayamiti / yaþ punaravyàpàritasàdhuþ anabhyarthitakalyàõopanetà bodhisattvaþ, kimucyatàü kimaparamabhidhãyatàm? tasya pra÷aüsà kartuma÷akyetyarthaþ // dçùñavyavahàramapekùyàpi bodhisattvasya puõyamàhàtmyamudbhàvayannàha- katipayajanasattradàyakaþ ku÷alakçdityabhipåjyate janaiþ / kùaõama÷anakamàtradànataþ saparibhavaü divasàrdhayàpanàt // Bca_1.32 // parimitasattvànàmàhàrapànamàtradànasamàdànamàdi÷an puõyakarmà ayamiti påjyate satkriyate janaiþ satkarmaratairlokaiþ / tadapi dànaü kùaõam, na sakalamahaþ, tadardhaü và, api tu muhårtamekam / a÷anakamàtradànata iti / kutsitama÷anama÷anakam, apraõãtaü bhojanam, tadeva kevalaü tanmàtram, tathàvidhavya¤janarahitam / tasya dànataþ parityàgataþ / katham? saparibhavam / kriyàvi÷eùaõametat / satiraskàraü namaskàràpuraþsaram / hañhàtsatràgàraü pravi÷ataþ khañacapeñàdinà prahçtyeti yàvat / punaþ kiübhåtàt? divasàrdhayàpanàt praharadvayopastambhanàt / madhyànhe bhuktvà sàyaü punaràhàrànveùaõàt // bodhisattvasya punaretadviparãtaü dànamiti pratipàdayannàha- kimu niravadhisattvasaükhyayà niravadhikàlamanuprayacchataþ / gaganajanaparikùayàkùayaü sakalamanorathasaüprapåraõam // Bca_1.33 // na vidyate avadhiriyattà / iyadbhayaþ ÷atasahasralakùakoñisaükhyebhyo dàsyàmi, tataþ paraü neti na sattvànàü gaõanayà dadàti, kiü tu niravadhisattvasaükhyayà / nàpi niyatakàlam, (##) api tu niravadhikàlam / kalpa÷atasahasralakùakoñi÷ataü yàvaddàsyàmi, tataþ paraü neti sàvadhikaü na dadàti / gaganeti / gaganamiva janàþ gaganajanàþ / yathà àkà÷amaparyantaü tathà jano 'pãtyarthaþ / yadi và / gaganaü ca janà÷ca te gaganajanàþ / teùàü parikùayaþ paryavadànam / yàvadàkà÷adhàturyàvacca sattvà na parinirvçtàþ tàvadavadhikam / yadvakùyati- àkà÷asya sthitiryàvadyàvacca jagataþ sthitiþ / tàvanmama sthitirbhåyàt iti / [bodhi. 10.55] tasmàdakùayam, na vidyate kùayaþ paryanto 'syeti kçtvà / ayamabhipràyaþ- gaganajanaparikùayàvadhi yaddànaü tadvastuto 'kùayameva, teùàü parikùayàbhàvàt / nàpi pratiniyataü vastu, api tu sakalamanorathasaüprapåraõam / yadyasyàbhimataü tat sarvamanavadyamabhipràyàlhàdanakaraü paramapremagauravasatkàrapriyavacanapuraþsaraü pramuditamanasà anuprayacchato bodhisattvasya kiü punaþ påjà na yujyate? tasya sutaràü yujyate iti yojyam / yaduktaü nàràyaõaparipçcchàyàm- na tadvastu upàdàtavyaü yasmin vastuni nàsya tyàgacittamutpadyate / na tyàgabuddhiþ krameta / yàvat ayaü mamàtmabhàvaþ sarvasattvebhya utsçùñaþ parityaktaþ, pràgeva bàhyàni vaståni / yasya yasya sattvasya yena yena yadyat kàryaü bhaviùyati, tasmai tasmai tattaddàsyàmi / tatsaüvidyamànaü hastaü hastàrthikebhyo dàsyàmi, yàvat ÷iraþ ÷irorthikebhyaþ parityakùyàmi, kaþ punarvàdo bàhyeùu vastuùu / yaduta dhanadhànyajàtaruparajataratnàbharaõahayarathagajavàhanagràmanagaranigamajanapadaràjyaràùñraràjadhànãpattanadàsãdàsakarmakarapauruùeyaputraduhitçparivàreùu / iti vistaraþ // evaü ca guõaratnasamuccayasthàne parahitasukhavidhànaikaparamamahàvrate bodhisattve svàtmahitakàmaiþ svacittaü rakùitavyaü prayatnataþ ityupadar÷ayannàha- iti sattrapatau jinasya putre kaluùaü sve hçdaye karoti ya÷ca / kaluùodayasaükhyayà sa kalpàn narakeùvàvasatãti nàtha àha // Bca_1.34 // ityevamuktakrameõa sattrapattau sarvadà sukhadànapatau jinasya putre sugatasya sute / bodhisattve ityarthaþ / kaluùaü pàpacittaü sve hçdaye àtmacittasaütàne karoti utpàdayati duràtmà yaþ, sa narakeùvàvasati iti nàtho buddho bhagavànàha bråte / upànvadhyàóvasaþ iti karmatve pràpte adhikaraõavivakùà / kiyad yàvat kaluùodayasaükhyayà kalpàn / yàvataþ kùaõàüstatsaütàne kaluùacittamutpadyate, tàvataþ kalpàn kaluùacittakùaõasaükhyàn narakeùu tiùñhatãti bhàvaþ / yaduktaü pra÷àntavini÷cayapràtihàryasåtre- (##) yàvanti ma¤ju÷rãrbodhisattvo bodhisattvasyàntike pratighacittànyutpàdayati avamanyanàcittàni và, tàvataþ kalpàüstena saünàhaþ saünaddhavyaþ- vastavyaü mayà mahànarakeùu iti // nanu tathàgatasya duùñacittena rudhiramutpàdayato nàvãcau cittotpàdanakùaõasaükhyayà kalpàn avasthitiruktà / na tathàgatàt ka÷cidadhikataraþ saübhavati trailokye / tat kathamidamatidurghañaü nãyate? satyam / na khalu yathàbhåtamasmin naye vastutattvavyavasthà / sarvasya pravacanasya neyanãtàrthatayà vyavasthàpanàt / na hi ka÷cit tathàgate sadevako 'pi loko duùñacittamutpàdayituü kùamate / analpakalpasaükhyayà abhyàsena sarvasattveùu maitracittasya sàtmãbhàvàt, nàsya kàye ÷astraü kramatãti maitracittasyànu÷aüsakathanàt / na ca karmaplutiriha vastuto dar÷ità / karmàvaraõasya buddhànàü prahãõatvàt / tasmàdvaineyajanàbhisaüdhinà tadupadar÷itaü na paramàrthataþ / bodhisattvàpakàre tu buddhatvameva samålopaghàtamupahataü bhavet / tathà ca sadevakasya lokasya arthaþ upahato bhavet / yathàgamamidamuktam / paramàrthamiha bhagavàneva jànàti / idamuktaü ca ÷raddhàbalàdhànàvatàramudràsåtre- yaþ ka÷cinma¤ju÷rãþ kulaputro và kuladuhità và gaïgànadãvàlukàsamàn ståpàn vinipàtayeddahedvà, ya÷cànyaþ kulaputro và kuladuhità và mahàyànàdhimuktasya bodhisattvasya mahàsattvasya vyàpàdakhilakrodhacittamutpàdya àkro÷ayet paribhàùayet, ayaü tato 'saükhyeyataraü pàpaü pravi÷ati / tat kasmàddhetoþ? bodhisattvanirjàtà hi buddhà bhagavantaþ, buddhanirjàtà÷ca ståpàþ sarvasukhopadhànàni ca sarvadevanikàyà÷ca / bodhisattvamasatkçtya sarvabuddhà asatkçtà bhavanti / bodhisattvaü satkçtya sarvabuddhàþ satkçtà bhavanti / ityàdi // yasya punastatra prasannaü cittamutpadyate, tasya kiyat puõyaphalamupajàyate, ityàha- atha yasya manaþ prasàdameti prasavettasya tato 'dhikaü phalam / mahatà hi balena pàpakaü jinaputreùu ÷ubhaü tvayatnataþ // Bca_1.35 // yasya punaþ puõyàtmano manaþ prasàdamupayàti bodhisattve, prasavettasya tato 'dhikaü phalam, tasya prasannacittasya prasavedupajàyeta tato 'dhikaü phalaü tasmàtpårvakapàpaphalàd bahutaraü puõyakarmaphalaü vipàkavi÷eùàt prasavedutpadyeta / yadi và / tatsamadhikavipàkaphalàdhàyakaü karmaiva phalamucyate / adhikataraphalajanakaü karma upajàyate iti yàvat / uktaü ca niyatàniyatàvatàramudràsåtre- sacenma¤ju÷rãþ da÷asu dikùu sarvalokadhàtuùu sarvasattvà utpàñitàkùà bhaveyuþ parikalpamupàdàya / (##) atha ka÷cideva kulaputro và kuladuhità và teùàü sarvasattvànàü maitracittastànyakùãõi janayet parikalpamupàdàya / yo 'nyo và ma¤ju÷rãþ kulaputro và kuladuhità và mahàyànàdhimuktaü bodhisattvaü prasannacittaþ pa÷yet, ayaü tato 'saükhyeyataraü puõyaü prasavati / iti // tasmàdasmin mahati puõyakùetre ÷ubhacittameva karaõãyamàtmaj¤aiþ // api ca / ito 'pi ÷ubhacittameva kartumucitam / yasmànmahatà balena paramakçcchreõa pàpakaü pàpameva pàpakaü kutsitatvàdvà duùkçtaü karma bodhisattveùu kriyate, teùàü sakalakàyavàïyanaþpracàrasya prasàdajanakatvàt / bodhicittaprabhàvàcca na bodhisattveùu kasyacidapakàracittamutpadyate / etaduktamàryama¤ju÷rãvimokùe- tadyathà kulaputra cintàmaõiratnaràjamukuñàvabaddhànàü mahànàgaràj¤àü nàsti paropakramabhayam, evameva bodhicittamahàkaruõàcintàmaõiratnaràjamukuñàvabaddhànàü bodhisattvànàü nàsti durgatyapàyaparopakramabhayam / iti // ataþ kimarthamanarthopàrjanaü kañukaphalaü teùu prayatnataþ pràrabhyate? ata eva ÷ubhaü tvayatnataþ, saügrahavastvàdibhiþ sarvasattvahitasukhakarmakàritvàt pari÷uddhakarmakàritayà, kvacidapi skhalitàbhàvàcca / aprayatnata eva prãtiprasàdapràmodyamupajàyate teùu / ataþ ku÷alaü punarayatnata eva prasåyate // sàüpratamutpàditabodhicitteùu ati÷ayavatà àtmanà manaþprasàdamàviùkurvan ÷àstrakàrastàn namasyannàha- teùàü ÷arãràõi namaskaromi yatroditaü tadvaracittaratnam / yatràpakàro 'pi sukhànubandhã sukhàkaràüstàn ÷araõaü prayàmi // Bca_1.36 // teùàü puruùaku¤jaràõàü ÷arãràõi àtmabhàvàn namaskaromi praõipatya vande / yatra yeùu (yeùàü?) saütàneùu uditamutpannaü taduktànu÷aüsaü varacittaratnam / cittameva ratnaü cintàmaõisadç÷am / varaü ÷reùñhaü sarvadàridyaduþkhàpahàritvàt / tacca tadvaracittaratnaü ceti vigrahaþ / taditi bhinnaü và / iyaü ca adhikaguõàdhàrasya satkçtiþ / aparamapi tadvi÷eùaõamàha- yatràpakàro 'pãti / yeùu paramakalyàõahçdayeùu bodhisattveùu apakàro 'pi paràbhavo 'pi kçtaþ tatkartuþ sukhànubandhã paraüparayà sukhamàvahatãti / ayamabhipràyaþ- tatràpakàraþ kartuma÷akyaþ / saübhave và kathaücit tadapakàrameva nimittaü kçtvà pravçttànàü duùñàbhipràyàõàü punaþ kenacinnimittena tatprasàdasamutpàdanàt / tatra apakàro nirvàõe sukhamanubandhàti / tadyathà maitrãbalajàtake [jàtakamàlà-8] pa¤cakànadhikçtyoktam / bodhisattvapraõidhànàdvà apakàro 'pi sukhànubandhãtyucyate / yadvakùyati- (##) abhyàkhyàsyanti màü ye ca ye cànye 'pyapakàriõaþ / utpràsakàstathànye 'pi sarve syurbodhibhàginaþ // iti // [bodhi. 3.16] athavà / yatràpakàro 'pi yeùàmapakàro 'pi mahàkaruõàdhyà÷ayàt priyaputreõa kçta iva duþkhaheturapi sukhameva janayati, yathà kùàntiparicchede kathayiùyàmaþ / evaü sarvathà sukhahetutvàt sukhàrthinàü ratnàkara iva ratnàrthinàmà÷ryaõãyà bodhisattvà ityupadar÷ayati / sukhàkaràüstàn ÷araõaü prayàmi / sukhasya àkaràþ sarvasukhaikaprabhavatvàt / tàn uktakrameõa apakàre 'pi sukhahetån / ÷araõaü prayàmi / te mama tràõaü bhavantu iti bhàvaþ // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü bodhicittànu÷aüsàvivaraõaü nàma prathamaþ paricchedaþ // (##) 2. pàpade÷anà nàma dvitãyaþ paricchedaþ / sàüpratamevaü kùaõasaüpatsamàgamaü durlabhamadhigamya viditabodhicittànu÷aüsaþ bodhicittagrahaõàrthaü buddhabodhisattvànàmukhãkçtya vandanapåjana÷araõagamanapàpade÷anàpuõyànumodanabuddhàdhyeùaõàyàcanàbodhipariõàmanàü ca kurvannàha- taccittaratnagrahaõàya samyak påjàü karomyeùa tathàgatànàm / saddharmaratnasya ca nirmalasya buddhàtmajànàü ca guõodadhãnàm // Bca_2.1 // tasya samanantarapratipàditànu÷aüsasya cittaratnasya grahaõàya svãkàràya / tadutpàdayitumityarthaþ / tathàgatànàü buddhànàü bhagavatàü påjàü karomi / eùo 'hamiti bodhicittagràhako 'yamàtmànaü nidar÷ayati / ayaü buddharatnasya nirde÷aþ / saddharmaratnasya ceti àgamàdhigamalakùaõasya / nirmalasyeti trikalyàõatayà trikoñi÷uddhasya prakçtiprabhàsvarasya ca / sarvadà sarvamalànàmasthànatvàt, kle÷ànàmàgantukatvàt, samastamalàpaharaõapañutvàcca / ayaü ca dharmaratnasya nirde÷aþ / tadàtmajànàü ca buddhasutànàm / guõodadhãnàü guõaratnasamudràõàm àryàvalokitama¤jughoùaprabhçtãnàm / ayaü tu saügharatnasya nirde÷aþ / ityàdau ratnatrayapåjàvidhiþ / påjàü karomãti sarvatra saübandhanãyam / samyagiti påjàyà eva vi÷eùaõam / samyagaviparãtaü yathà bhavati / tãvracittaprasàdena và grahaõasya và vi÷eùaõam / samyaggrahaõàya ati÷ayaprasannacittena na parànurodhàdinà / yathà gçhãtaü na punarbhra÷yati iti // påjàmeva kathayannàha- yàvanti puùpàõi phalàni caiva bhaiùajyajàtàni ca yàni santi / ratnàni yàvanti ca santi loke jalàni ca svacchamanoramàõi // Bca_2.2 // yat parimàõameùàmiti yàvanti nirava÷eùàõi / puùpàõi phalàni caiva / àkà÷adhàtuprasaràvadhãni sarvàõyapãmàni aparigrahàõi / àdàya buddhayà munipuügavebhyo niryàtayàmyeùa saputrakebhyaþ iti sarvatra pårveùu yojanãyam / bhaiùajyajàtàni auùadhaprakàràþ / svacchamanoramàõãti ratnànàmapi vi÷eùaõam // mahãdharà ratnamayàstathànye vanaprade÷à÷ca vivekaramyàþ / latàþ sapuùpàbharaõojjvalà÷ca drumà÷ca ye satphalanamra÷àkhàþ // Bca_2.3 // (##) devàdilokeùu ca gandhadhåpàþ kalpadrumà ratnamayà÷ca vçkùàþ / saràüsi càmbhoruhabhåùaõàni haüsasvanàtyantamanoharàõi // Bca_2.4 // mahãdharàþ parvatàþ / ratnamayà ratnasvabhàvàþ / vivekaramyà iti vivekoparamyà manoharàþ / vivekànukålà iti yàvat / supuùpàbharaõojjvalà÷ceti ÷obhanapuùpàõyevàbharaõàni maõóanàni tairujjvalà atibhràjiùõavaþ / satphalanamra÷àkhà iti santi ca ÷obhanàni varõagandharasasaüpannàni tàni phalàni ceti tairnamrà avanatà bhåmilagnà iva ÷àkhà yeùàü te kalpadrumàþ kalpavçkùàþ / ambhoruhabhåùaõàni padmànyeva bhåùaõàni yeùàü tàni tathà / haüsasvanàtyantamanoharàõi haüsànàü svanai råtairatyantamanoharàõi ramaõãyàni tàni tathà // akçùñajàtàni ca ÷asyajàtànyanyàni và påjyavibhåùaõàni / àkà÷adhàtuprasaràvadhãni sarvàõyapãmànyaparigrahàõi // Bca_2.5 // akçùñànyeva halavilekhanamantareõaiva jàtàni pràdurbhåtàni / ÷asyajàtàni vrãhivi÷eùàþ / anyàni và påjyavibhåùaõàni påjyànàmàràdhyànàü vibhåùaõàni ÷obhàkaràõi / anyàni aparàõi àkà÷adhàtuprasaràvadhãni àkà÷adhàtoþ prasaro 'vakà÷aþ vistàro và, tàvadavadhãni tatparyantàni / sarvàõyapãmàni uktàni uktasadç÷àni aparigrahàõi amamàni na kenacit svãkçtànãtyarthaþ // àdàya buddhyà munipuügavebhyo niryàtayàmyeùa saputrakebhyaþ / gçhõantu tanme varadakùiõãyà mahàkçpà màmanukampamànàþ // Bca_2.6 // àdàya buddhayà gçhãtvà manovij¤ànena / munipuügavebhyo munivçùabhebhyo niryàtayàmi prayacchàmi / saputrakebhyaþ sabodhisattvagaõebhyaþ / gçhõantu tanme svãkurvantu tadetat sarvaü mama påjopahàravastu / varadakùiõãyà anuttaradakùiõàpàtràõi buddhabodhisattvàþ / mahàkçpàþ sarvasattvahitasukhavidhànaikamanasaþ / màü dãnaduþkhitasattvamanukampamànàþ karuõàyamànàþ / mamànugrahàyeti yàvat // syàdetat- kiü punarevaü manomayapåjàmàtraü vidhãyate yàvatà tattadvastu manoharaü sàkùàdeva kasmànnopanãyate ityà÷aïkayàha- (##) apuõyavànasmi mahàdaridraþ påjàrthamanyanmama nàsti kiücit / ato mamàrthàya paràrthacittà gçhõantu nàthà idamàtma÷aktyà // Bca_2.7 // akçtapuõyo 'smi, ata eva mahàdaridraþ / puõye sarvopakaraõasaüpattibhirbhavati / tadabhàvàt påjàrthamanyadupakaraõaü mama nàsti kiücit / ato mamàrthàya mama puõyakàmatayà bhagavanta÷ca paràrthacittàþ parahitasukhàbhilàùiõo mahàkàruõikatvàt / ato gçhõantu nàthà idamuktaü påjopakaraõaü mayà niryàtitam / àtma÷aktyeti svasàmarthyena // ayaü punaràtmabhàvo mamàyatto 'sti / taü niryàtayàmãtyàha- dadàmi càtmànamahaü jinebhyaþ sarveõa sarvaü ca tadàtmajebhyaþ / parigrahaü me kurutàgrasattvà yuùmàsu dàsatvamupaimi bhaktyà // Bca_2.8 // àtmànaü ca prayacchàmi jinebhyaþ / sarveõa sarvaü ca sarvaprakàreõa / àtmasvãkàraü parityajya tadàtmajebhyo 'pi / màü pratigçhõãta naravçùabhàþ / yuùmàsu dàsatvaü dàsabhàvaü svãkaromi / na jãvikàdilobhàt, api tu bhaktyà paramagauraveõa / ÷raddhàvilena cetasetyarthaþ // nanu kaþ punaratra guõo 'stãtyàha- parigraheõàsmi bhavatkçtena nirbhãrbhave sattvahitaü karomi / pårvaü ca pàpaü samatikramàmi nànyacca pàpaü prakaromi bhåyaþ // Bca_2.9 // bhavatkçtena yuùmadãyena mahadà÷rayeõa vigatabhayaþ saüsàre lokànàü hitamarthaü saüpàdayàmi / mahadà÷raye 'pi nàku÷alakarmàvçtasya svahitakaraõe 'pi sàmarthyamastãtyàha- pårvaü cetyàdi / pårvamaparij¤ànàt kçtamaku÷alakarma samatikramàmi, vidåùaõàsamudàcàràdibhirnirharàmi / samatikràmatãtyukte samatikramàmãtyuktaü ÷àbdavyavahàreùvanàdaràt, arthaprati÷araõatàdhàtupradhànatvàcca / aparaü ca pàpaü na punaþ karomi / àyatyàü punarakaraõasaüvaraü vidadhe // iti sarvamàtmaniryàtanàprabhçtipåjopahàraü niryàtya punarvi÷eùeõa påjàü vidhàtumàha- ratnojjvalastambhamanorameùu muktàmayodbhàsivitànakeùu / svacchojjvalasphàñikakuññimeùu sugandhiùu snànagçheùu teùu // Bca_2.10 // (##) ratnairindranãlàdibhirujjvalàþ prabhàsvarà ye stambhàþ tairmanoharàþ kamanãyàþ / teùu snànagçheùu snànaü karomãti yojyam / punaþ kiübhåteùu? muktàmayà mauktikaracanàkhacità udbhàsinaþ udbhàsvaràþ vitànà iva vitànakàþ yeùu te tathà, teùu / svacchàþ sunirmalàþ , ujjvalà dãptimantaþ, sphañikasyeme sphàñikàþ, kuññimàþ bhåmiracanàvi÷eùà yeùu, teùu / sugandhiùu kçùõàgurucandanàdidhåpitavàsiteùu / snànàya gçhàþ teùu // manoj¤agandhodakapuùpapårõaiþ kumbhairmahàratnamathairanekaiþ / snànaü karomyeùa tathàgatànàü tadàtmajànàü ca sagãtivàdyam // Bca_2.11 // udakaü ca puùpàõi ca manoj¤agandhàni ca tàni / taiþ pårõàþ kumbhà ghañàþ, taiþ / mahàratnamayaiþ mahànti vaidåryà(dã)ni ca ratnàni ca tàni, tatsvabhàvaiþ / anekaiþ ÷atasahasrakoñibhiþ / sagãtavàdyaü saha manoharagãtançttamurajàdivàdyaiþ // pradhåpitairdhautamalairatulyairvastrai÷ca teùàü tanumunmçùàmi / tataþ suraktàni sudhåpitàni dadàmi tebhyo varacãvaràõi // Bca_2.12 // pradhåpitairaguruprabhçtidhåpaiþ / dhautamalaiþ prakùàlitakalmaùaiþ / nirmalairityarthaþ / atulyairapratisamaiþ / vastrairdukålaiþ / teùàü tathàgatànàü tadàtmajànàü ca / tanuü ÷arãram / unmçùàmi saümàrjayàmi / tatastasmàdunmarùaõànantaram / suraktàni ÷obhanaràgaiþ suùñhu và raktàni / ÷obhanadhåpena dhåpitàni / dadàmi tebhyo jinebhyaþ / varacãvaràõi anuttaràõyàcchàdanàni // divyairmçdu÷lakùõavicitra÷obhairvastrairalaükàravarai÷ca taistaiþ / samantabhadràjitama¤jughoùaloke÷varàdãnapi maõóayàmi // Bca_2.13 // divyairdivibhavairdevàrhaiþ / mçdåni ca sukumàraspar÷àni, ÷lakùõàni ca såk÷màõi / vicitrà nànàvarõakçtà ÷obhà yeùàü tairvastraiþ / alaükàravarai÷ca vibhåùaõapradhànaiþ / taistairiti mukuñakañakakeyårahàranåpuràdibhiþ / samantabhadràjitama¤jughoùaloke÷varàdãnapi bodhisattvàn maõóayàmi alaükaromi // sarvatrisàhasravisàrigandhairgandhottamaistànanulepayàmi / såttaptasånmçùñasudhautahemaprabhojjvalàn sarvamunãndrakàyàn // Bca_2.14 // (##) sahasraü caturdvãpikànàü tathà candrasåryameråõàü pratyekaü kàmadevànàü brahmalokànàü ca / sàhasra÷cåliko mataþ / sa eva sahasraguõite dvisàhasra / tatsahasraü trisàhasraþ / ÷atakoñiþ càturdvãpikànàmityarthaþ / evaü sarvàsu dikùu lokadhàturananto 'paryanta÷ca / sarvatrisàhastràõi / visartuü ÷ãlaü yeùàü te tathà / tathàvidhà gandhàþ parimalà yeùàü te tathà / tairgandhottamairyakùakardamaharicandanàdibhiþ / tàn munãndrakàyànanulepayàmi samàlabhe / kiübhåtàn? såttaptaü puñapàkàdinà pari÷odhitàntarmalam / sånmçùñaü roùàõàdimaõisaümàrjitam / sudhautaü kùàràmlalavaõàdiprakùàlitabahirmalam / tathàbhåtaü ca taddhema ceti / tasya prabhà, dyutirityarthaþ / tadvadujjvalàn dyutimataþ / etacca yathàlokaprasiddhitaþ kathitam / na tu tathàgatakàya÷obhàyà laukikaü kiücidupamànamasti // sàüprataü màlyapåjàmupakùipati- màndàravendãvaramallikàdyaiþ sarvaiþ sugandhaiþ kusumairmanoj¤aiþ / abhyarcayàbhyarcyatamàn munãndràn stragbhi÷ca saüsthànamanoramàbhiþ // Bca_2.15 // màndàravaü deveùu puùpavi÷eùaþ / indãvaramutpalam / mallikà vàrùikã / etatpramukhaiþ sarvaiþ ÷obhanagandhaiþ puùpairmanohàribhiþ påjyatamàn munãndràn påjayàmi / stragbhi÷ca màlàbhi÷ca grathanaracanàvi÷eùakamanãyàbhiþ // dhåpapåjàmàha- sphãtasphuradgandhamanoramai÷ca tàn dhåpameghairupadhåpayàmi / sphãtà màüsalàþ / sphuranta÷ca digantavyàpinaþ bahulagandhodgàriõo và / tàdç÷à gandhà yeùàü dhåpameghànàü te tathà, taiþ / dhåpà meghà iva ambaratalàvalambibimbàþ / upamitaü vyàghràdibhiþ iti samàsaþ / dhåpànàü và meghàþ, taiþ, meghavadudgacchadbhirityarthaþ / tàniti munãndràn upadhåpayàmi // naivedyapåjàmàha- bhojyai÷ca khàdyairvividhai÷ca peyaistebhyo nivedyaü ca nivedayàmi // Bca_2.16 // bhojyaü yanmukhamàpårya bhujyate / khàdyaü yat kavala÷aþ / chedyaü dhçtapåràdi / peyaü yat pãyate eva pànakàdi / ebhirvividhairnànàprakàropasaüskçtaiþ / tebhyo munãndrebhyo nivedyaü ca nivedayàmi // dãpapåjàmàha- ratnapradãpàü÷ca nivedayàmi suvarõapadmeùu niviùñapaïktin / (##) gandhopalipteùu ca kuññimeùu kiràmi puùpaprakaràn manoj¤àn // Bca_2.17 // ratnamayàþ pradãpàþ tàn / niviùñà païktirmàlà yeùàü te tathà / kveti? suvarõapadmeùu / sàpekùatve 'pi gamakatvàt samàsaþ / gandhopalipteùu candanakuïkumàdigandhai÷carciteùu // pralambamuktàmaõihàra÷obhànàbhàsvaràn diïmukhamaõóanàüstàn / vimànameghàn stutigãtaramyàn maitrãmayebhyo 'pi nivedayàmi // Bca_2.18 // pralambairmuktàmaõihàraiþ ÷obhà yeùàü tàn vimànameghàn vimànasamåhàn àlokakàriõaþ sarvadikå÷obhàkaràn // suvarõadaõóaiþ kamanãyaråpaiþ saüsaktamuktàni samucchritàni / pradhàrayàmyeùa mahàmunãnàü ratnàtapatràõyati÷obhanàni // Bca_2.19 // kanakamayadaõóaiþ kàntimatsaüsthànaiþ / muktàkhacitàni ratnamayàni chatràõi / samucchritànãti uddaõóitàni // idànãü påjopahàramupasaüharannàha- ataþ paraü pratiùñhantàü påjàmeghà manoramàþ / tåryasaügãtimeghà÷ca sarvasattvapraharùaõàþ // Bca_2.20 // itaþ prabhçti ete påjàmeghà mayà niryàtitàþ, anye và devàdibhirupanãtàþ kalpaü và kalpàva÷eùaü và pratiùñhantàm prakarùavçttisthità bhavantu / tåryasaügãtimeghà÷ca tåryàõi murajàdivàdyàni / saügãtayaþ sametya gãtayaþ / samudàyagãtànãtyarthaþ / athavà / saügãtakàni nuttagãtavàditàni samuditànyucyante / teùàü meghàþ anekasamudàyàþ / te ca sarvasattvapraharùaõàþ sarvasattvànàü pramodakàriõaþ, na punara÷akya÷ravaõàþ / pratiùñhantàmiti saübandhaþ // sàmànyenàbhisaükùipya saddharmàdiùu påjàmàha- sarvasaddharmaratneùu caityeùu pratimàsu ca / puùparatnàdivarùà÷ca pravartantàü nirantaram // Bca_2.21 // dvàda÷àïgapravacanàtmakeùu sarvasaddharmaratneùu / ratnamiva ratnaü vastutattvàlokakàritvàt, paramanirvçtihetutvàcca / ståpeùu bhagavaccaityeùu / pratimàsu ceti buddhabodhisattvavigrahapratikçtiùu / puùpavçùñayo ratnavçùñaya÷ca / àdi÷abdàccandanacårõavastràdivarùàþ / nirantaramiti àsaüsàramanavacchinnam // (##) anuttarapåjàmatidi÷annàha- ma¤jughoùaprabhçtayaþ påjayanti yathà jinàn / tathà tathàgatànnàthàn saputràn påjayàmyaham // Bca_2.22 // ma¤jughoùasamantabhadràjitalokanàthapramukhà da÷abhåmã÷varà bodhisattvàþ yathà yena adhyà÷ayena tathàgatàn påjayanti, tathà tena adhimokùeõa ahamapi tathàgatàn saha putraiþ bodhisattvagaõaiþ påjayàmi // stutipåjàmàha- svaràïgasàgaraiþ stotraiþ staumi càhaü guõodadhãn / stutisaügãtimeghà÷ca saübhavantveùvananyathà // Bca_2.23 // svaràþ sapta gàndhàràdayaþ / teùàmaïgàni prabhedàþ kàmodàdayaþ / teùàü sàgaravadatibàhulyàt sàgaràþ, taiþ stotraiþ / stutaya eva saügãtayaþ, stutãnàü và saügãtayaþ samudàyàþ / tàsàü meghàþ saübhavantu upatiùñhantàm / eùu buddhabodhisattveùu / ananyathà aviparãtà yathà mayopakalpitàstathaivetyarthaþ // buddhadharmasaügharatneùu praõàmapåjàmàha- sarvakùetràõusaükhyai÷ca praõàmaiþ praõamàmyaham / sarvatryadhvagatàn buddhàn sahadharmagaõottamàn // Bca_2.24 // yàvanti da÷asu dikùu buddhakùetràõi, teùu yàvanto 'õavaþ, tatsaükhyaiþ praõàmaiþ / sarvatryadhvagatàniti atãtapratyutpannànàgatàn tathàgatàn / kiübhåtàn? sahadharmagaõottamàn gaõànàmuttamo 'grabhåto bodhisattvagaõaþ / dharma÷ca gaõottama÷ca tàbhyàü saha // tathàgataståpeùu praõàmamàha- sarvacaityàni vande 'haü bodhisattvà÷rayàüstathà / namaþ karomyupàdhyàyànabhivandyàn yatãüstathà // Bca_2.25 // årdhvatiryagadhastanàsu di÷àsu vidi÷àsu ca / sa÷arãrà÷arãreùu ståpeùu praõamàmyahamityarthaþ / bodhisattvà÷rayànapãti jàtakàvadànajanmàdisthànàni / abhivandyàniti vçddhàn vandanàrhàn / tadanena påjàvandanàvidhiruktaþ // ayaü ca påjàvidhistrisamayaràje kathitaþ / yathoktam- sthalajà ratnaparvatàþ / jalajà ratnaparvatàþ / sthalajajalajàni ratnàni da÷adigavasthitàni / amamànyaparigrahàõi / deyànãtyuktam / anayà ca di÷à sarvabhaiùajyàni sarvarasàyanàni sarvasalilàni / anavadyàni àmaõóalàni (?) sarvakà¤canamaõóalàni / vivçtteùu và lokadhàtuùu paramarasaspar÷asaüpannà bhåparpañakà amçtalatà / akçùñoptàþ ÷àlayaþ / sarvottarakurudvãpeùu ca pari÷uddheùu ca lokadhàtuùu ye ramaõãyàþ paribhogàþ / yathà àryaratnameghe càha- sa yànãmàni såtrànteùu udàràõi påjopasthànàni ÷çõoti, tànyà÷ayatastãvreõàdhyà÷ayena (##) buddhabodhisattvebhyaþ pariõàmayati / tathà sa vividhàni påjopasthànànyanuvicintayati iti // sàüprataü ratnatraya÷araõagamanapårvakaü pàpade÷anàmàha- buddhaü gacchàmi ÷araõaü yàvadà bodhimaõóataþ / dharmaü gacchàmi ÷araõaü bodhisattvagaõaü tathà // Bca_2.26 // tràõàrthaü ÷araõàrtham / gamanaü tadàj¤àparipàlanam / yo hi yaü ÷araõaü gacchati, sa tadàj¤àü nàtikramatãti bhàvaþ / bodhimaõóata iti / maõóa÷abdo 'yaü sàravacanam, ghçtamaõóa iti yathà / tathà ca sati bodhipradhànaü yàvat / yàvat samyaksaübodhiü nàdhigacchàmi ityarthaþ // vij¤àpayàmi saübuddhàn sarvadikùu vyavasthitàn / mahàkàruõikàü÷càpi bodhisattvàn kçtà¤jaliþ // Bca_2.27 // vij¤àpayàmãtyanena buddhabodhisattvànàmagragatamàtmànaü dhyàtvà adhyà÷ayenaitadvaktavyamityupadar÷itam / kçtà¤jaliriti kàyavij¤aptiruktà / a¤jaliþ karadvayena saüpuñaü kçtvetyarthaþ // anàdimati saüsàre janmanyatraiva và punaþ / yanmayà pa÷unà pàpaü kçtaü kàritameva và // Bca_2.28 // yaccànumoditaü kiücidàtmaghàtàya mohataþ / tadatyayaü de÷ayàmi pa÷càttàpena tàpitaþ // Bca_2.29 // anàdimatãti pårvajanmaparaüparàsu / janmanyatraiveti asminnapi janmani, na kevalaü pårvatra / pa÷uneti mohabahulatàmàtmano dar÷ayati / trividhaü karma kàyavàïmanobhistatra kçtam / tribhirapi kàritamiti / vàïmanobhyàmanumoditamityapi / àtmaghàtàyeti tatpàpakarmaphalasya mama àtmanyeva vipàkàt / tadatyayamiti tadàpattim / de÷ayàmi prakà÷ayàmi uttànãkaromi, na pracchàdayàmi / pa÷càttàpeneti aku÷alakarmaõo narakàdau duþkhavipàka÷ravaõàt // adhunà yathàpradhànamatyayade÷anàmàha- ratnatraye 'pakàro yo màtapitçùu và mayà / guruùvanyeùu và kùepàt kàyavàgbuddhibhiþ kçtaþ // Bca_2.30 // ratnatraye iti anuttaraguõakùetre / màtetyàdinà upakàrikùetre / tatràpakàrasya vistaratãvraduþkhavipàkatvàt // anekadoùaduùñena mayà pàpena nàyakàþ / yatkçtaü dàruõaü pàpaü tatsarvaü de÷ayàmyaham // Bca_2.31 // anekadoùaduùñeneti ràgàdikle÷adåùitena, na svatantreõetyarthaþ // *** [added:] *** kathaü ca niþsaràmyasmàn nityodvego 'smi nàyakàþ / mà bhånme mçtyuraciràd akùãõe pàpasaücaye // Bca_2.32 // **************** (##) pàpakarmaõi saüvegamàha- kathaü ca niþsaràmyasmàt paritràyata satvaram / kathaü kena prakàreõa / asmàda÷ubhàt / satvaraü ÷ãghram / keyaü tvarà bhavata ityàha- mà mamàkùãõapàpasya maraõaü ÷ãghrameùyati // Bca_2.33 // yàvat pàpakùayaü na karomi, tàvanmama mçtyurbhaviùyati na / anyathà durgati gamanabhayàt // nanu ca akçtapàpaparikùayasya bhavato mçtyoþ ko 'vakà÷a ityàha- kçtàkçtàparãkùo 'yaü mçtyurvi÷rambhaghàtakaþ / svasthàsvasthairavi÷vàsya àkasmikamahà÷aniþ // Bca_2.34 // idaü kçtamidamakçtaü tàvaditi na parãkùate mçtyuþ / vi÷rambho vi÷vàsaþ / tena ghàtakaþ / nàpi nãrogo 'haü yuvà balavatkàyo veti vi÷vasanãyam / kutaþ? àkasmikamahà÷aniriti acintitavajrapàtasadç÷aþ // yadyevaü pàpàd bhayam, kimarthaü tarhi tat kçtamityàha- priyàpriyanimittena pàpaü kçtamanekadhà / sarvamutsçjya gantavyamiti na j¤àtamãdç÷am // Bca_2.35 // priya àtmà àtmãya÷ca, apriyastadapakàrã / priyasya hitasukhamapriyasya ca tadviparãtamicchatà kçtaü pàpamanekadhà pràõàtipàtàdattàdànàdibhedenànekaprakàram / nanu sarvametannacireõa parityajya gantavyam, tat kimiti nirarthakaü pàpakamupacãyate ityàha- sarvamityàdi / sarvaü priyamapriyaü và utsçjya vihàya gantavyam / etattu na mayà mugdhena paribhàvitam // apriyà na bhaviùyanti priyo me na bhaviùyati / ahaü ca na bhaviùyàmi sarvaü ca na bhaviùyati // Bca_2.36 // kimidànãü pari÷iùñamavasthitamityàha- tattatsmaraõatàü yàti yadyadvastvanubhåyate / svapnànubhåtavatsarvaü gataü na punarãkùyate // Bca_2.37 // yadyadvastviti sukhaheturduþkhaheturvà / anubhåyate saüvedyate / kathaü punarevamityàhasvapnànubhåtavaditi / yathà svapnàvasthàyàmupalabdhaü vinaùñaü na punarãkùyate, tatra smaraõamàtrameva ava÷iùyate // tathà anyadapi sarvaü priyàdisaügatamasthiramasminneva janmanãtyupadar÷ayannàha- ihaiva tiùñhatastàvadgatà naike priyàpriyàþ / tannimittaü tu yatpàpaü tatsthitaü ghoramagrataþ // Bca_2.38 // (##) tiùñhataþ àsãnasyaiva mama pa÷yataþ / gatà anityatayà grasitàþ / yadyevaü tarhi tadarthaü kçtaü pàpamapi taiþ saha yàsyatãtyàha- tannimittamityàdi / teùàü priyàdãnàü nimittaü tadarthaü yatkçtaü pàpaü tatpunaragrata eva sthitaü me / tanmayà saha yàsyatãtyarthaþ // nanvevaü pa÷yannapi kathaü mårcchito 'sãtyàha- evamàgantuko 'smãti na mayà pratyavekùitam / mohànunayavidveùaiþ kçtaü pàpamanekadhà // Bca_2.39 // nàhaü kasyacit paritaþ, na me ka÷cit, ityevaü na mayà pratyavekùitaü vicàritam / tena kàraõena / anunaya àsaïgaþ àtmani àtmãye ca / vidveùaþ pratighaþ / tat pratikålamàcarati // cirataramatidãrghàyuùo bhavataþ kà maraõà÷aïkà? tat kimevaü bibheùãtyàha- ràtriüdivamavi÷ràmamàyuùo vardhate vyayaþ / àyasya càgamo nàsti na mariùyàmi kiü nvaham // Bca_2.40 // aharni÷am / àyuùo vardhate vyayaþ, àyuþsaüskàràþ kùãyante / avi÷ràmamiti kùaõamapi na vyayavicchittirasti / àgamanamàgamaþ anuprave÷aþ / sa ca àyasya upacayasya le÷ato 'pi na saüvidyate tadahamevaü kiü nu na mariùyàmi? api tu ciramapi sthitvà jãvitaü maraõaparyavasànamiti // syàdetat / yannimittaü kçtaü pàpaü te 'pi na narakàdiùu tatphaladuþkhànubhavakàle saüvibhàgino bhaviùyanti / tat kimiti kàtarabhàvamavalambase ityatràha / àstàü tàvatparaloke- iha ÷ayyàgatenàpi bandhumadhye 'pi tiùñhatà / mayaivekena soóhavyà marmacchedàdivedanà // Bca_2.41 // iha asminneva bhave maraõàntikàdiduþkhabàdhàyàü svajanaparijanamadhyagatenàpi / marmacchedàdivedaneti pipàsàgàtrasaütàpàdiduþkhaü mayaivaikena soóhavyam / na tatra alpãyànapi bhàgo 'nyasya saübhavati // kiü punarnarakàdàvityàha- yamadåtairgçhãtasya kuto bandhuþ kutaþ suhçt / puõyamekaü tadà tràõaü mayà tacca na sevitam // Bca_2.42 // kàladåtairgçhãtasya adhiùñhitasya galapà÷ena baddhasya mudgarairàkoñyamànasya añavãkàntàragahanakaõñakaviùama÷ilà÷akalairvitudyamànacaraõasya asahàyasya karmànubhavabhåmiü nãyamànasya / kuto bandhuþ kutaþ suhçt iti na tatra kecit sahàyàsràõaü saübhavanti / puõyamevaikaü tadà tràõaü syàt / mayà tacca na sevitam, tacca puõyaü tràõabhåtaü mayà nopàrjitam // (##) punarapi pàpàt saüvegamàha- anityajãvitàsaïgàdidaü bhayamajànatà / pramattena mayà nàthà bahu pàpamupàrjitam // Bca_2.43 // asthàyini jãvite / àsaïgàdàgrahàt / idamàgàmi narakàdiduþkhabhayamajànatà apa÷yata / pramatteneti yauvanaråpadhanàdhipatyàdimadamattena // kiü punarevaü saüvegabahulo bhavànityàha- aïgacchedàrthamapyadya nãyamàno vi÷uùyati / pipàsito dãnadçùñiranyadevekùate jagat // Bca_2.44 // atyalpamidaü karacaraõàdicchedanaü duþkhaü narakaduþkhàt / tathàpi tatreyamavasthà bhavati / vi÷uùyati sarvàtmanà ÷oùamupayàti / pipàsitastçùõàrtaþ / dãnadçùñiriti kçpaõadçùñiþ / anyadeveti viparãtam // narakaduþkhasyàti÷ayamàha- kiü punarbhairavàkàrairyamadåtairadhiùñhitaþ / mahàtràsajvaragrastaþ purãùotsargaveùñitaþ // Bca_2.45 // kàtarairdçùñipàtai÷ca tràõànveùã caturdi÷am / bhairavàkàrairiti bhayaükararåpaiþ / adhiùñhitaþ àtmasàtkçtaþ / mahàtràsanajvarastena grasto gçhãtaþ / purãùamuccàraþ, tasyotsargo vinirgamaþ, tena veùñito viliptaþ / kàtarairiti dãnaiþ / caturdi÷aü tràõànveùã / kathamityàha- ko me mahàbhayàdasmàtsàdhustràõaü bhaviùyati // Bca_2.46 // sàdhurakàraõavatsalaþ / tràõaü paritràtà // tràõa÷ånyà di÷o dçùñvà punaþ saümohamàgataþ / tadàhaü kiü kariùyàmi tasmin sthàne mahàbhaye // Bca_2.47 // evamapi yadà kutracidapi tràõaü na pa÷yati, tadà tràõàbhàvàt punaþ saümohamàgataþ / tadà tasmin kàle kiü kariùyàmi? sarvakriyàsu asamarthaþ san / tasmin sthàne pratàpanàdinarakabhåmau // tasmàdidànãmeva pratãkàrànuùñhànaü yuktamityàha- adyaiva ÷araõaü yàmi jagannàthàn mahàbalàn / jagadrakùàrthamudyuktàn sarvatràsaharàn jinàn // Bca_2.48 // jagatàü nàthàn sarvà÷vàsanirvçtisthànabhåtàn nàyakàn / mahàbalàniti sarvatràpratihatasàmarthyàn / jagadrakùàrthamudyuktàniti sarvasattvaparitràõàrthamudyuktàn / evamapi (##) tràõànà÷ritya bhayopa÷amo na syàt, tadà kiü ÷araõagamanenetyatràha- sarvatràsaharàniti sarvavyasanàpahartén // dharmasaügha÷araõagamanamàha- tai÷càpyadhigataü dharmaü saüsàrabhayanà÷anam / ÷araõaü yàmi bhàvena bodhisattvagaõaü tathà // Bca_2.49 // tairbuddhairbhagavadbhiþ / adhigataü sàkùàtkçtam / dharmaü nirvàõamityarthaþ / saüsàrabhayanà÷anaü sarvakle÷apratipakùatvàt / bhàveneti paramaprasàdena na màyà÷àñhyena vicikitsayà và / bodhisattvagaõamiti saügham / tatheti bhàvena // idànãü yathàpradhànaü bodhisattvebhya àtmaniryàtanaü kurvannàha- samantabhadràyàtmànaü dadàmi bhayavihvalaþ / puna÷ca ma¤jughoùàya dadàmyàtmànamàtmanà // Bca_2.50 // samantabhadràya bodhisattvàya / àtmànaü dadàmi niryàtayàmi / bhayavihvalo narakàdibhayavyàkulaþ / puna÷ca ma¤jughoùàya ma¤junàthàya / àtmaneti na parapreraõayà / svayameva prasannacitta ityarthaþ // taü càvalokitaü nàthaü kçpàvyàkulacàriõam / viraumyàrtaravaü bhãtaþ sa màü rakùatu pàpinam // Bca_2.51 // àryàvalokite÷varam / kçpayà vyàkulaü caritaü ÷ãlamasyeti kçpàvyàkulacàriõamiti tasyaiva vi÷eùaõam / viraumi àravaü karomi / àrtaravamiti kriyàvi÷eùaõam / duþkhadãnakàtarasvaram / bhãtaþ trastaþ pàpakarmaphalàt / sa bhagavànavalokitaþ màü rakùatu pàpinaü kçtapàpaü màü tràyatàm // àryamàkà÷agarbhaü ca kùitigarbhaü ca bhàvataþ / sarvàn mahàkçpàü÷càpi tràõànveùã viraumyaham // Bca_2.52 // àryamàkà÷agarbhaü ca bodhisattvam / kùitigarbhaü ca bodhisattvam / viraumãti pareõa saübandhaþ / sarvàn mahàkçpàü÷càpi, ye 'pi na nàmagrahaõenodàhçtàþ, tànapi paramakàruõikàn paraduþkhaduþkhinaþ // yaü dçùñvaiva ca saütrastàþ palàyante caturdi÷am / yamadåtàdayo duùñàstaü namasyàmi vajriõam // Bca_2.53 // yasya dar÷anamàtreõa yamadåtàdayaþ / àdi÷abdàdanye 'pi yakùaràkùasàdayo duùñà bhãtàþ santaþ palàyante, dåramapagacchanti / taü namasyàmi namaskaromi / vajriõamiti vajramasyàstãti vajrapàõiü bodhisattvam / tadanena ÷araõagamanàdinà pàpakùayàrthamà÷rayabalamupadar÷itam / yaduktaü caturdharmakasåtre- (##) tatrà÷rayabalaü buddhadharmasaügha÷araõagamanamanutsçùñabodhicittatà ca / sa balavatsaüni÷rayeõa na ÷akyate pàpenàbhibhavitum / iti // punaranyathàtva÷aükàü niràkartumàha- atãtya yuùmadvacanaü sàüprataü bhayadar÷anàt / ÷araõaü yàmi vo bhãto bhayaü nà÷ayata drutam // Bca_2.54 // atikramya yuùmadàj¤àm / sàüpratamidànãm / bhayadar÷anàt, tadatikrame yasmàdaniùñaphalasaübhavadar÷anàt, vo yuùmàn ÷araõaü yàmi bhãtaþ aniùñaphalàduttrastaþ / tasmàtpunaranyathà÷aïkà na kartavyà / ato bhayaü nà÷avata, pårvakçtapàpàd bhayamapanayata / drutaü ÷ãghram / mametyadhyàhàryam // nanu evamapi kaþ pratyeùyati / tvadvacanàdityà÷aïkaya punaratràrthe dçóhatàmàha- itvaravyàdhibhãto 'pi vaidyavàkyaü na laïghayet / kimu vyàdhi÷atairgrasta÷caturbhi÷caturuttaraiþ // Bca_2.55 // itvaro gatvaro na÷varo 'cirasthàyãtyarthaþ / laghurvà / sa càsau vyàdhi÷ceti, tasmàd bhayena / vaidyavàkyaü na laïghayet vaidyopade÷aü nàtikramet / mà ayaü vyàdhirmama vçddhimupagacchet / kimu kiü punaþ / vyàdhi÷atairgrasto laïghayet / caturbhi÷caturuttarairiti caturadhikai÷caturbhiþ ÷atairityarthaþ / ÷atamakàlamçtyånàm, ekaü kàlamaraõamityekottaraü ÷ataü mçtyånàm / te ca pratyekaü vàtapitta÷leùmakçtàþ tatsaünipàtakçtà÷ceti caturuttaràõi catvàri ÷atàni bhavanti / iti kàraõabhedàtkàryabhedaþ, kàryabhedàcca kàraõabhedavyavasthà // nanu tathàpi kimatra bhayakàraõaü yannàstãtyàha- ekenàpi yataþ sarve jambudvãpagatà naràþ / na÷yanti yeùàü bhaiùajyaü sarvadikùu na labhyate // Bca_2.56 // ekenàpi vyàdhinà kupitena yasmàtsarve jambudvãpagatà naràþ pràõino na÷yanti mriyante / anyacca / yeùàü vyàdhãnàü bhaiùajyaü auùadhaü cikitsàrthaü kvacidapi na pràpyate / atra kà÷iràjapadmakajàtakamupaneyam / tadyathànu÷råyate- bodhicaryàü carannayameva bhagavànatãte 'dhvani padmo nàma kà÷iràjo babhåva / tasmin samaye sarve jambudvãpakà manuùyà mahatà rogeõa vikalãbhåtà mriyante ca / tairidamàlocitam- ayameva asmàkaü svàmã ràjà paramakàruõikaþ pratãkàraü vidhàsyatãti asyaiva àtmaduþkhaü nivedayàmaþ / te ca evamavadhàrya militvà, bho mahàràja, bhavati svàmini paramahitaiùiõi saüvidyamàne 'pi iyamasmàkamavasthà, iti tasmin ràjani duþkhamàviùkçtavantaþ / sa ca ràjà karuõàparava÷ahçdayaþ teùàü duþkhamasahamànaþ ÷ãghramamãùàü rogapãóàmapanayata iti vaidyànàj¤àpayàmàsa / te 'pi tatheti prati÷rutya (##) cikitsà÷àstràõi vyavalokya sadyorohitamatsyamàüsàdanyad bhaiùajyamalabhamànàþ tathaiva ràj¤aþ pratyuktavantaþ / iti vistaraþ / idameva jàtakaü bhavopalakùaõaü dar÷itam // tatra sarvaj¤avaidyasya sarva÷alyàpahàriõaþ / vàkyamullaïghayàmãti dhiï màmatyantamohitam // Bca_2.57 // kàyikamànasikàneka÷alyoddhàriõaþ / àtmànaü jugupsate / dhiï màmatyantamohitamiti / evaü jànannapi yadi tathàgatàj¤àyà vaimukhyamàseve, tadà mama mohasya paryanto nàsti / kutsanãyo 'smãtyarthaþ // kiü punarevamityàha- atyapramattastiùñhàmi prapàteùvitareùvapi / kimu yojanasàhasre prapàte dãrghakàlike // Bca_2.58 // parvatàdiprapàteùu alpatareùu yatràsthibhaïgamàtraü maraõamàtraü và duþkhaü syàt / kimu yojanasàhasra iti / yojanasahasraü parimàõamasya ityaõ / anekayojanasahasraparimàõe avãcyàdikaprapàte ityarthaþ / dãrghakàlika iti / yatràntarakalpàdibhiràyuùaþ kùayaþ // sadyo maraõamadçùñvaiva kimakàõóe kàtaratayà sukhàsikàü jahàsãtyàha- adyaiva maraõaü naiti na yuktà me sukhàsikà / ava÷yameti sà velà na bhaviùyàmyahaü yadà // Bca_2.59 // ava÷yamiti ni÷citametat // tathàpi bhayamayuktamityàha- abhayaü kena me dattaü niþsariùyàmi và katham / ava÷yaü na bhaviùyàmi kasmànme susthitaü manaþ // Bca_2.60 // abhayaü mà bhairiti kena satpuruùeõa mama dattaü yena nirbhayo vihariùyàmãti bhàvaþ / yadi và niþsaraõopàyo 'pi yadi bhavet, tathàpi bhayamayuktam / tadapi nàsti / niþsariùyàmi và kathaü tato duþkhàt / ava÷yaü na bhaviùyàmãti / sarvajãvitaü maraõaparyavasànamityuktaü bhagavatà // itthamapi na yuktà me sukhàsiketyàha- pårvànubhåtanaùñebhyaþ kiü me sàramavasthitam / yeùu me 'bhiniviùñena guråõàü laïghitaü vacaþ // Bca_2.61 // abhiniviùñeneti àsaktena / guråõàmiti buddhabodhisattvakalyàõamitràõàm // tasmàdidamaharni÷aü mama manasi kartumucitamityàha- jãvalokamimaü tyaktvà bandhån paricitàüstathà / ekàkã kvàpi yàsyàmi kiü me sarvaiþ priyàpriyaiþ // Bca_2.62 // (##) jãvalokaü sattvalokam, imaü manuùyàdiasabhàgatàlakùaõam / ekàkãtyasahàyaþ / kvàpãtyani÷citasthànam // iyameva tu me cintà yuktà ràtriüdivaü tadà / a÷ubhànniyataü duþkhaü niþsareyaü tataþ katham // Bca_2.63 // a÷ubhàditi aku÷alàt karmaõaþ / tata itya÷ubhàt // sàüprataü kçtakarmaphalasaübandhani÷cayo mahatàbhinive÷ena punaratyayade÷anàmàrabhata ityàha- mayà bàlena måóhena yatkiücitpàpamàcitam / prakçtyà yacca sàvadyaü praj¤aptyàvadyameva ca // Bca_2.64 // tatsarvaü de÷ayàmyeùa nàthànàmagrataþ sthitaþ / kçtà¤jalirduþkhabhãtaþ praõipatya punaþ punaþ // Bca_2.65 // atyayamatyayatvena pratigçhõantu nàyakàþ / bàleneti ajànatà / måóheneti mohàndhena / yatkiüciditi kàyena vàcà manasà và / prakçtisàvadyaü pràõàtipàtàdida÷àku÷alasvabhàvam / praj¤aptisàvadyaü yad bhagavatà gçhãtasaüvaràõàmeva praj¤aptamakàlabhojanàdiråpam / de÷ayàmãti vàgvij¤aptimutthàpayati / kçtà¤jaliriti kàyavij¤aptiþ / praõipatya punaþpunariti ati÷ayavaccittasaüvegamupadar÷ayati / ati yatatyanena narakàdiùu iti atyayaþ, a÷ubhaü karma / tamatyayatvena doùatvena pratigçhõantu jànantu pa÷yantu vidantu vyaktãkçtaü mayà / anàvaraõacittena, pracchàdanà atra mamàstãti bhàvaþ // punaþ skhalita÷aïkàmapàkartuü punarakaraõasaüvaraü kurvannàha- na bhadrakamityàdi / na bhadrakamidaü nàthà na kartavyaü punarmayà // Bca_2.66 // yadàryakàntaü vij¤apra÷astaü na bhavati tadabhadrakaü garhitam anàryaü karmetyucyate / tadadyaprabhçti jànatà pa÷yatà buddhipårvakaü saücintya punarmayà na kartavyam / àyatyàü punarakaraõasaüvaramàpatsye ityarthaþ / etacca triskandhapravartanaprastàve [bodhe, 5.98-99] vyaktãkariùyate // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü pàpade÷anà nàma dvitãyaþ paricchedaþ // (##) 3. bodhicittaparigraho nàma tçtãyaþ paricchedaþ / adhunà pàpade÷anànantaraü puõyànumodanàmàha- apàyaduþkhavi÷ràmaü sarvasattvaiþ kçtaü ÷ubham / anumode pramodena sukhaü tiùñhantu duþkhitàþ // Bca_3.1 // narakàdigatau duþkhamanubhavanto hi pari÷ràntàþ sukçtavipàkamadhigamya pratilabdhasukhà vi÷ràmyanti kiyatkàlam / anumode prasàdena iti saüpraharùayàmi prasannacittaþ / anumodanàpi trividhàmanasà kàyena vàcà ca / tatra prasannacittaþ saüpraharùayati manasà, kàyena romaharùa÷rupàtagàtrakampàdikamanubhavan, vàcà ca saüprahçùñacetanaþ tathàvidhàmeva vàcamuccàrayan, sàdhu kçtaü bhadrakaü kçtamiti / sukhaü tiùñhantu duþkhità iti yadarthaü taistatkarma kçtam, tadapi teùàü samçdhyatu iti bhàvaþ // laukikaü karmànumodya lokottaramanumodamànaþ pràha- saüsàraduþkhanirmokùamanumode ÷arãriõàm / bodhisattvatvabuddhatvamanumode ca tàyinàm // Bca_3.2 // duþkhanirmokùamiti ÷ràvakabodhiþ pratyekabuddhabodhirvà / cittaü và tadarthamutpàditaü tathocyate / tadà bodhitrayamapi tadgàhaþ / ÷arãriõàmiti pràõinàm / bodhisattvatvabuddhatvamiti bodhisattvatvaü bhagavatàü hetvavasthàm, buddhatvaü phalàvasthàmiti / tàyinàmiti svàdhigatamàrgade÷akànàm / yaduktam- tàyaþ svadçùñamàrgoktiþ iti / tadvidyate yeùàmiti / athavà- tàyaþ saütànàrthaþ àsaüsàramapratiùñhitanirvàõatayàvasthàyinàm // bodhisattvànàü puõyànumodanàü kurvannàha- cittotpàdasamudràü÷ca sarvasattvasukhàvahàn / sarvasattvahitàdhànànanumode ca ÷àsinàm // Bca_3.3 // cittotpàdàþ pratikùaõabhàvino 'paryantàgàdhatayà samudrà iva samudràþ tàn / kiübhåtàn? sarvasattvasukhàvahàn sarvasattvànàü sukhamàvahantãti tadrasaikanimnasvabhàvànityarthaþ / sarvasattvahitàdhànàniti hitavidhàyakàn / ÷àsinàmiti ÷àsanaü ÷àsaþ buddhatvopàyàbhyàsaþ, tadarthatvàdupacàràt / tadvidyate yeùàmiti ÷àsino bodhisattvàþ / taduktam- upàyàbhyàsa evàyaü tàdarthyàcchàsanaü matam / iti // athavà- ÷àsituü ÷ãlaü yeùàmiti ÷àsinaþ / bodhisattvà hi dànàdibhiþ saügrahavastubhiþ sattvàn saügçhya sanmàrge 'vatàrayanti // etàvatà anumodanà kathità / adhyeùaõàü kathayannàha- sarvàsu dikùu saübuddhàn pràrthayàmi kçtà¤jaliþ / dharmapradãpaü kurvantu mohàdduþkhaprapàtinàm // Bca_3.4 // (##) dharmapradãpaü kurvantviti aj¤ànatamovçtànàü sattvànàü màrgàmàrgavi÷eùaparij¤ànavikalànàü dharmade÷anàtmakamàlokaü kurvantu // etàvatà adhyeùaõà kathità / yàcanàmupadar÷ayannàha- nirvàtukàmàü÷ca jinàn yàcayàmi kçtà¤jaliþ / kalpànanantàüstiùñhantu mà bhudandhamidaü jagat // Bca_3.5 // kçtakçtyatayà parinirvàõaü gantumanasaþ / aparyantakalpàn sthitaye yàcayàmi / mà bhådandhamiti pårvavanmàrgàj¤ànani÷cetanaü mà bhåt / anenàpi yàcanà proktà // yàcanànàntaramidànãü pariõàmanàmàha- evaü sarvamidaü kçtvà yanmayàsàditaü ÷ubham / tena syàü sarvasattvànàü sarvaduþkhapra÷àntikçt // Bca_3.6 // evamuktakrameõa sarvamidaü påjàpàpade÷anàpuõyànumodanàdi kçtvà vidhàya yanmayà àsàditaü pràptaü ÷ubhaü sukçtaü tena ÷ubhena syàü bhaveyaü sarvasattvànàü samastapràõabhçtàü sarvaduþkhapra÷àntikçditi niþ÷eùavyasanapra÷amanasamartho bhaveyam // iti sàmànyena pariõamayya punarvi÷eùeõàha- glànànàmasmi bhaiùajyaü bhaveyaü vaidya eva ca / tadupasthàyaka÷caiva yàvadrogàpunarbhavaþ // Bca_3.7 // teneti sarvatra yathàyogaü saübandhanãyam / glànànàmiti vyàdhipãóitànàm / bhaiùajyamiti auùadham / vaidya÷cikitsakaþ / tadupasthàyakaþ tasya glànasya paricàrakaþ / rogàpunarbhava iti yàvad vyàdhinivçttiþ syàt // kùutpipàsàvyathàü hanyàmannapànapravarùaõaiþ / durbhikùàntarakalpeùu bhaveyaü pànabhojanam // Bca_3.8 // kùud bubhukùà / pipàsà tçùõà / tayorvyathà, tàbhyàü và vyathà / tàü hanyàü nivarteyam / annapànapravarùaõaiþ prabandhàhàrapànasaüpàdanaiþ / durbhikùàntarakalpeùviti- kalpasya ÷astrarogàbhyàü durbhikùeõa ca nirgamaþ / iti // tatra da÷avarùàyuùi prajàyàmantarakalpaparyante durbhikùeõa saüvartaþ pràdurbhavati varùàn sapta, màsàn sapta, divasànapi saptaiva / yaduktam- kalpasya ÷astrarogàbhyàü durbhikùeõa vinirgamaþ / divasàn sapta màsàü÷ca varùà÷caiva yathàkramam // iti / tatra annapànàbhàvàdanyonyamàüsàsthibhakùaõameva àhàraþ / tadapi kecidalabhamànà àhàravaikalyàcca mriyante / tatra bhaveyaü pànabhojanam // daridràõàü ca sattvànàü nidhiþ syàmahamakùayaþ / nànopakaraõàkàrairupatiùñheyamagrataþ // Bca_3.9 // (##) daridràõàmiti dhanavikalànàm / akùaya iti àkçùyamàõadhano 'pi yo na kùãyate / nànopakaraõàkàrairiti ÷ayanàsanavasanabhojanàbharaõavilepanaprabhçti yadyadabhilaùanti sattvàþ, taistairupakaraõavi÷eùàkàraiþ ahameva upatiùñheyaü pratyupasthito bhaveyam / teùàü daridràõàü sattvànàmagrataþ purataþ / idaü ca pariõàmanamàryavajradhvajasåtre vistareõa pratipàditam / tatredamuktam- sa tàni ku÷alamålàni pariõàmayan evaü pariõàmayati- anenàhaü ku÷alamålena sarvasattvànàü layanaü bhaveyaü sarvaduþkhaskandhavinivartanatayà / sarvasattvànàü tràõaü bhaveyaü sarvakle÷aparimocanatayà / sarvasattvànàü ÷araõaü bhaveyaü sarvabhayàrakùaõatayà / sarvasattvànàü gatirbhaveyaü sarvabhåmyanugamanatayà / sarvasattvànàü paràyaõaü bhaveyamatyantayogakùemapratilambhanatayà / sarvasattvànàmàloko bhaveyaü vitimiraj¤ànasaüdar÷anatayà / sarvasattvànàmulkà bhaveyamavidyàtamondhakàravinivartanatayà / ityàdi vistaraþ / idamuktvà punaridamàha- tatràdhyà÷ayataþ pariõamayatio na vacanamàtreõa / taccodagracittaþ pariõamayati / hçùñacittaþ pariõamayati / prasannacittaþ pariõamayati / pramuditacittaþ strigdhacittaþ pariõamayati / maitracittaþ premacitto 'nugrahacitto hitacittaþ sukhacittaþ pariõamayati / iti vistaraþ // idànãmàtmabhàvàdiparityàgaü kurvannàha- àtmabhàvàüstathà bhogàn sarvatryadhvagataü ÷ubham / nirapekùastyajàmyeùa sarvasattvàrthasiddhaye // Bca_3.10 // àtmabhàvàniti sarvagaticyutyupapattiùu sarvakàyàn / nirapekùaþ sarvaprakàreõa niràsaïga ityarthaþ / tyajàmi utsçjàmi / dadàmãtyarthaþ / bhogàniti upabhogyavaståni hayagajarathapràsàdàdyà÷rayastrakcandanavastràbharaõakanyàdãni / sarvatryadhvagataü ÷ubhamiti sarvatraidhàtukasaügçhãtaü puõyàne¤jayasvabhàvam / yadi và dàna÷ãlàdiprasåtaü bhàvanàmayaü ca / tryadhvagatam atãtànàgatapratyutpannam / syàdetat- anàgatasya asatsvabhàvasya ko 'yamutsargo nàma? satyam / kiü tu tatsaübhavakàle tatràsaïganivàraõàrthamevamucyate, idànãmeva tatparityàgàt, à÷ayasya vi÷uddhivardhanàrthaü ca / etadevàha- nirapekùa iti / tadvipàkasya svàrthe 'napekùaþ / kimarthamevamanuùñhãyate ityàha- sarvasattvàrthasiddhaye iti / sarvasattvànàü traidhàtukavartinàmabhyudayaniþ÷reyasalakùaõàrthaniùpattaye / atãtànàgata÷ubhotsargastu àryàkùayamatisåtre 'bhihitaþ / yaduktam- ku÷alànàü ca cittacaitasikànàmanusmçtiþ, anusmçtya ca bodhipariõàmanà, ida matãtakau÷alyam / yà anàgatànàü ku÷alamålànàü nidhyaptirbodheràmukhãkarmasamanvàhàraþ, ye ye utpatsyante ku÷alà÷cittotpàdàþ, tànanuttaràyàü samyaksaübodhau pariõàmayiùyàmi / idamanàgatakau÷alyam / iti vistaraþ / sarvatyàgàdhimuktiü paripårye parityàgacittavegàt tena kàyaprayogeõa utsçùñasarvaparigrahaþ / sarvaparigrahamålàdbhavaduþkhàdvimukto mukta ityucyate / iti vistaraþ // (##) nanu ca àtmàrthamapi kiücidrakùitumucitamiti màtsaryaü niràkurvannàha- sarvatyàga÷ca nirvàõaü nirvàõàrthi ca me manaþ / tyaktavyaü cenmayà sarva varaü sattveùu dãyatàm // Bca_3.11 // sarveùàü sàsravàtmabhàvàdãnàü nirvàõaü mokùaþ / tadarthi ca me manaþ, tadarthi ca mama cittam / tyaktavyaü cediti / nirvàõasamaye yadi sarvamàtmabhàvàdi ava÷yaü parityajya yàtavyaü mayà, tadà varaü sattveùu dãyatàm, kimanena màtsaryahetunà vidhçteneti bhàvaþ // tasmàdidamihànuråpamityàha- ya÷càsukhãkçta÷càtmà mayàyaü sarvadehinàm / yathàkàmaügamakàritàyàü niyukto mayàyamàtmà kàyaþ / sarvadehinàü sarvasattvànàü kçte / etadeva dar÷ayannàha- ghrantu nindantu và nityamàkirantu ca pàüsubhiþ // Bca_3.12 // krãóantu mama kàyena hasantu vilasantu ca / dattastebhyo mayà kàya÷cintayà kiü mamànayà // Bca_3.13 // kàrayantu ca karmàõi yàni teùàü sukhàvaham / daõóàdibhistàóayantu và, avarõavàdairjugupsantu, àkirantu ca pàüsubhiþ, dhålibhiravakirantu / dattastebhyo mayà kàya iti, sarvaþ sarveõa mayà teùàü parityaktaþ, kiü mama samaviùamacintayà? kàrayantu karmàõãti anavadyàni / etadevàha- anarthaþ kasyacinmà bhånmàmàlambya kadàcana // Bca_3.14 // aniùñaü kasyacitpràõino mà bhåt, màmà÷ritya kadàcana, iha paratra và // yeùàü kruddhàprasannà và màmàlambya matirbhavet / teùàü sa eva hetuþ syànnityaü sarvàrthasiddhaye // Bca_3.15 // yeùàü kruddhà yeùàmaprasannà và mati÷cittaü bhavet, teùàü kruddhàprasannamatãnàü sa eva hetuþ syàt, kruddhà aprasannà matireva / puüstvaü tu tacchabdasya hetusamànàdhikaraõatayà / sarvàrthasiddhaya iti àtmaparàbhyudayaniþ÷reyasaniùpattaye // abhyàkhyàsyanti màü ye ca ye cànye 'pyapakàriõaþ / utpràsakàstathànye 'pi sarve syurbodhibhàginaþ // Bca_3.16 // abhyàkhyàsyanti iti mithyàropitadoùeõa dåùayiùyanti / anye 'pi ye kàyikaü mànasikaü và apakàraü kariùyanti / utpràsakà iti upahàsakàþ, vióambakàriõo và / tathà anye 'pi udàsãnàþ prasannà÷ca / sarve bhaveyurbuddhatvalàbhinaþ // anàthànàmahaü nàthaþ sàrthabàha÷ca yàyinàm / pàrepsånàü ca naubhåtaþ setuþ saükrama eva ca // Bca_3.17 // (##) anàthànàmiti sàünàyyànveùiõàm / sàrthavàha÷ca yàyinàmiti sàrthamukhyo màrgaprapannànàm / pàrepsånàmiti nadyàdãnàü pàrimakålaü gantukàmànàm // dãpàrthinàmahaü dãpaþ ÷ayyà ÷ayyàrthinàmaham / dàsàrthinàmahaü dàso bhaveyaü sarvadehinàm // Bca_3.18 // dãpàrthinàmiti andhakàràvasthitànàm / ÷ayyàrthinàmiti ÷ayanàbhilàùiõàm / dàsàrthinàmiti upasthànàrthaü ye bhçtyakarmakaràdãnicchanti // cintàmaõirbhadraghañaþ siddhavidyà mahauùadhiþ / bhaveyaü kalpavçkùa÷ca kàmadhenu÷ca dehinàm // Bca_3.19 // cintàmaõiriti cintitaphaladàtà ratnavi÷eùaþ / bhadraghaña iti yadyadvastu abhilaùitamabhisaüdhàya asmin hastaü prakùipet, tatsarvaü saüpadyate / siddhavidyeti siddhamantraþ yadyatkarma tayà kriyate, tatsarvaü sidhyati / mahauùadhiriti yadekaiva sarvopadravapãóàpra÷amanahetuþ / kalpavçkùa÷ceti kalpitàrthasaüpàdako vçkùavi÷eùaþ / kàmadhenu÷ceti yà và¤chitadohaü duhyate // pçthivyàdãni bhåtàni niþ÷eùàkà÷avàsinàm / sattvànàmaprameyàõàü yathàbhogànyanekadhà // Bca_3.20 // evamàkà÷aniùñhasya sattvadhàtoranekadhà / bhaveyamupajãvyo 'haü yàvatsarve na nirvçtàþ // Bca_3.21 // pçthivyàdãnãti pçthivã vasaüdharà / àdi÷abdàdàpastejo vàyuriti catvàri mahàbhåtàni / tàni yathà ÷ayanà÷anasasyaphalamålàdyàdhàratayà , tathà yànàvagàhanàdihetutayà / evamanyatràpi yojyam / anantàkà÷adhatuvyàpinàmasaükhyànàü sattvànàü paribhogamupayànti, evameva ahamapi sarvasattvànàmanekaprakàreõa upabhogyo bhaveyam / yàvatsarve na nirvçtà iti yàvat sarve na saüsàraduþkhavinirmuktàþ // tasmàdeùàmàtmabhàvàdãnàmutsargaþ kàryo bodhyarthinà / etacca dànamativistareõa ÷ikùàsamuccaye pradar÷itam / tadyathà tatraiva bodhisattvapràtimokùe kathitam- punaraparaü ÷àriputra bodhisattvaþ sarvadharmeùu parakãyasaüj¤àmutpàdayati, na kaücidbhàvamupàdatte / tatkasya hetoþ? upàdànaü hi bhayamiti / idamuktvà tatraiva punaridamuktam- tathà citta÷åràþ khalu punaþ ÷àriputra bodhisattvà bhavanti / yàvat svahastaparityàgã bhavati, pàdaparityàgã nàsàparityàgã ÷ãrùaparityàgã aïgapratyaïgaparityàgã, yàvat sarvasvaparityàgãti // evaü nàràyaõaparipçcchàyàmapyabhihitam- na taddhastu upàdàtavyaü yasmin vastuni nàsya tyàgacittamutpadyeta, na tyàgabuddhiþ krameta, (##) iti yàvat, api tu khalu punaþ kulaputra bodhisattvena mahàsattvena evaü cittamutpàdayitavyam- ayaü mamàtmabhàvaþ sarvasattvebhya utsçùñaþ parityaktaþ, pràgeva bàhyàni vaståni / iti vistaraþ // tathà àryàkùayamatisåtre 'pi de÷itam- ayaü mayà kàyaþ sarvasattvànàü kiükaraõãyeùu kùapitavyaþ / tadyathà imàni catvàri mahàbhåtàni pçthivãdhàturabdhàtustejodhàturvàyudhàtu÷ca nànàsukhaiþ nànàparyàyaiþ nànàrambaõaiþ nànopakaraõaiþ nànàparibhogaiþ sattvànàmupabhogaü gacchanti, evameva ahamimaü caturmahàbhåtasamucchrayaü kàyaü nànàsukhaiþ nànàparyàyaiþ nànàrambaõaiþ nànopakaraõaiþ nànàparibhogairvistareõa sarvasattvànàmupajãvyaü kariùyàmãti vistaraþ // taccittaratnentyàrabhya sarvamidaü pårvakaü bodhicittasaüvaragrahaõàya prayogo veditavyaþ / tadevaü påjàdi vidhàya àtmabhàvàdidànamutsçjya pratipannabodhicittànu÷aüsaþ kùaõasaüpadaü paramadurlabhàmavetya ÷raddhàmålaü dçóhamupasthàpya sattvànatràõànaparàyaõàn karuõàyamànaþ svasukhanirapekùaþ paraduþkhaduþkhã tatsamuddharaõà÷ayàbhipràyo buddhatvameva tadupàyaü samutpa÷yan tatra baddhasaünàhaþ- yadàtmanaþ pareùàü ca bhayaü duþkhaü ca na priyam / tadàtmanaþ ko vi÷eùo yattaü rakùàmi netaram // iti / [÷ikùa.sa.kàrikà-1] tena àtmanaþ sattvadhàto÷ca- duþkhàntaü kartukàmena sukhàntaü gantumicchatà / ÷raddhàmålaü dçóhãkçtya bodhau kàryà matirdçóhà // iti // [÷ikùa.sa.kàrikà-2] samyaksaübodhicittamutpàdayitumupakramate- yathà gçhãtaü sugatairbodhicittaü puràtanaiþ / te bodhisattva÷ikùàyàmànupårvyà yathà sthitàþ // Bca_3.22 // yenà÷ayena sarvasattvànàü sarvaduþkhaprahàõàrtham / yadi và yathà gçhãtaü tadeva bhagavanto jànanti / bodhicittamiti bodhirbuddhatvaü sarvàvaraõaprahàõàt sarvadharmaniþsvabhàvatàdhigamaþ / etacca sapracayaü praj¤àparicchede vakùyàmaþ / tatra cittamadhyà÷ayena tatpràptaye manasikàraþ buddho bhaveyaü sarvasattvahitasukhasaüpàdanàyetyarthaþ // iti pårvàrdhena bodhicittotpàdaü pratipàdya ÷ikùàsaüvaragrahaõaü pratipàdayannàha- te bodhisattvetyàdi / bodhisattva÷ikùà yadutpàditabodhicittena bodhisattvena sadà karaõãyam, tatretyarthaþ / ànupårvãti anu.......... (##) tadvadutpàdayàmyeùa bodhicittaü jagaddhite / tadvadeva ca tàþ ÷ikùàþ ÷ikùiùyàmi yathàkramam // Bca_3.23 // evaü gçhãtvà matimàn bodhicittaü prasàdataþ / punaþ puùñasya puùñayarthaü cittamevaü praharùayet // Bca_3.24 // adya me saphalaü janma sulabdho mànuùo bhavaþ / adya buddhakule jàto buddhaputro 'smi sàüpratam // Bca_3.25 // tathàdhunà mayà kàryaü svakulocitakàriõàm / nirmalasya kulasyàsya kalaïko na bhavedyathà // Bca_3.26 // andhaþ saükàrakåñebhyo yathà ratnamavàpnuyàt / tathà kathaücidapyetad bodhicittaü mamoditam // Bca_3.27 // jaganmçtyuvinà÷àya jàtametadrasàyanam / jagaddàridya÷amanaü nidhànamidamakùayam // Bca_3.28 // jagadvayàdhipra÷amanaü bhaiùajyamidamuttamam / bhavàdhvabhramaõa÷ràntajagadvi÷ràmapàdapaþ // Bca_3.29 // durgatyuttaraõe setuþ sàmànyaþ sarvayàyinàm / jagatkle÷opa÷amana udita÷cittacandramàþ // Bca_3.30 // jagadaj¤ànatimiraprotsàraõamahàraviþ / saddharmakùãramathanànnavanãtaü samutthitam // Bca_3.31 // sukhabhogabubhukùitasya và janasàrthasya bhavàdhvacàriõaþ / sukhasatramidaü hyupasthitaü sakalà bhyàgatasattvatarpaõam // Bca_3.32 // jagadadya nimantritaü mayà sugatatvena sukhena càntarà / purataþ khalu sarvatàyinàmabhinandantu suràsuràdayaþ // Bca_3.33 // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü bodhicittaparigraho nàma tçtãyaþ paricchedaþ // (##) 4. bodhicittàpramàdo nàma caturthaþ paricchedaþ / evaü gçhãtvà sudçóhaü bodhicittaü jinàtmajaþ / ÷ikùànatikrame yatnaü kuryànnityamatandritaþ // Bca_4.1 // sahasà yatsamàrabdhaü samyag yadavicàritam / tatra kuryànna vetyevaü pratij¤àyàpi yujyate // Bca_4.2 // vicàritaü tu yadbuddhairmahàpràj¤ai÷ca tatsutaiþ / mayàpi ca yathà÷akti tatra kiü parilambyate // Bca_4.3 // yadi caivaü pratij¤àya sàdhayeyaü na karmaõà / etàü sarvàü visaüvàdya kà gatirme bhaviùyati // Bca_4.4 // manasà cintayitvàpi yo na dadyàtpunarnaraþ / sa preto bhavatãtyuktamalpamàtre 'pi vastuni // Bca_4.5 // kimutànuttaraü saukhyamuccairuddhuùya bhàvataþ / jagatsarvaü visaüvàdya kà gatirme bhaviùyati // Bca_4.6 // vetti sarvaj¤a evaitàmacintyàü karmaõo gatim / yadbodhicittatyàge 'pi mocayatyeva tàü naràn // Bca_4.7 // bodhisattvasya tenaivaü sarvàpattirgarãyasã / yasmàdàpadyamàno 'sau sarvasattvàrthahànikçt // Bca_4.8 // yo 'pyanyaþ kùaõamapyasya puõyavighnaü kariùyati / tasya durgatiparyanto nàsti sattvàrthaghàtinaþ // Bca_4.9 // ekasyàpi hi sattvasya hitaü hatvà hato bhavet / a÷eùàkà÷aparyantavàsinàü kimu dehinàm // Bca_4.10 // evamàpattibalato bodhicittabalena ca / dolàyamànaþ saüsàre bhåmipràptau ciràyate // Bca_4.11 // tasmàdyathàpratij¤àtaü sàdhanãyaü mayàdaràt / nàdya cetkriyate yatnastalenàsmi talaü gataþ // Bca_4.12 // aprameyà gatà buddhàþ sarvasattvagaveùakàþ / naiùàmahaü svadoùeõa cikitsàgocaraü gataþ // Bca_4.13 // adyàpi cettathaiva syàü yathaivàhaü punaþ punaþ / durgativyàdhimaraõacchedabhedàdyavàpnuyàm // Bca_4.14 // kadà tathàgatotpàdaü ÷raddhàü mànuùyameva ca / ku÷alàbhyàsayogyatvamevaü lapsye 'tidurlabham // Bca_4.15 // (##) àrogyaü divasaü cedaü sabhaktaü nirupadravam / àyuþkùaõaü visaüvàdi kàyopàcitakopamaþ // Bca_4.16 // na hãdç÷airmaccaritairmànuùyaü labhyate punaþ / alabhyamàne mànuùye pàpameva kutaþ ÷ubham // Bca_4.17 // yadà ku÷alayogyo 'pi ku÷alaü na karomyaham / apàyaduþkhaiþ saümåóhaþ kiü kariùyàmyahaü tadà // Bca_4.18 // akurvata÷ca ku÷alaü pàpaü càpyupacinvataþ / hataþ sugati÷abdo 'pi kalpakoñi÷atairapi // Bca_4.19 // ata evàha bhagavànmànuùyamatidurlabham / mahàrõavayugacchidrakårmagrãvàrpaõopamam // Bca_4.20 // ekakùaõakçtàt pàpàdavãcau kalpamàsyate / anàdikàlopacitàt pàpàt kà sugatau kathà // Bca_4.21 // na ca tanmàtramevàsau vedayitvà vimucyate / tasmàttadvedayanneva pàpamanyat prasåyate // Bca_4.22 // nàtaþ parà va¤canàsti na ca moho 'styataþ paraþ / yadãdç÷aü kùaõaü pràpya nàbhyastaü ku÷alaü mayà // Bca_4.23 // yadi caivaü vimçùyàmi punaþ sãdàmi mohitaþ / ÷ociùyàmi ciraü bhåyo yamadåtaiþ pracoditaþ // Bca_4.24 // ciraü dhakùyati me kàyaü nàrakàgniþ suduþsahaþ / pa÷càttàpànala÷cittaü ciraü dhakùyatya÷ikùitam // Bca_4.25 // kathaücidapi saüpràpto hitabhåmiü sudurlabhàm / jànannapi ca nãye 'haü tàneva narakàn punaþ // Bca_4.26 // atra me cetanà nàsti mantrairiva vimohitaþ / na jàne kena muhyàmi ko 'tràntarmama tiùñhati // Bca_4.27 // hastapàdàdirahitàstçùõàdveùàdi÷atravaþ / na ÷årà na ca te pràj¤àþ kathaü dàsãkçto 'smi taiþ // Bca_4.28 // maccittàvasthità eva ghnanti màmeva susthitàþ / tatràpyahaü na kupyàmi dhigasthànasahiùõutàm // Bca_4.29 // sarve devà manuùyà÷ca yadi syurmama ÷atravaþ / te 'pi nàvãcikaü banhiü samudànayituü kùamàþ // Bca_4.30 // (##) merorapi yadàsaïgànna bhasmàpyupalabhyate / kùaõàt kùipanti màü tatra balinaþ kle÷a÷atravaþ // Bca_4.31 // na hi sarvànya÷atråõàü dãrghamàyurapãdç÷am / anàdyantaü mahàdãrghaü yanmama kle÷avairiõàm // Bca_4.32 // sarve hitàya kalpante ànukålyena sevitàþ / sevyamànàstvamã kle÷àþ sutaràü duþkhakàrakàþ // Bca_4.33 // iti saütatadãrghavairiùu vyasanaughaprasavaikahetuùu / hçdaye nivasatsu nirbhayaü mama saüsàraratiþ kathaü bhavet // Bca_4.34 // bhavacàrakapàlakà ime narakàdiùvapi vadhyaghàtakàþ / mative÷mani lobhapa¤jare yadi tiùñhanti kutaþ sukhaü mama // Bca_4.35 // tasmànna tàvadahamatra dhuraü kùipàmi yàvanna ÷atrava ime nihatàþ samakùam / svalpe 'pi tàvadapakàriõi baddharoùà mànonnatàstamanihatya na yànti nidràm // Bca_4.36 // prakçtimaraõaduþkhitàndhakàràn / raõa÷irasi prasabhaü nihantumugràþ / agaõita÷ara÷aktighàtaduþkhà na vimukhatàmupayàntyasàdhayitvà // Bca_4.37 // kimuta satatasarvaduþkhahetån prakçtiripånupahantumudyatasya / bhavati mama viùàdadainyamadya vyasana÷atairapi kena hetunà vai // Bca_4.38 // akàraõenaiva ripukùatàni gàtreùvalaükàravadudvahanti / mahàrthasiddhyai tu samudyatasya duþkhàni kasmànmama bàdhakàni // Bca_4.39 // svajãvikàmàtranibaddhacittàþ kaivartacaõóàlakçùãvalàdyàþ / ÷ãtàtapàdivyasanaü sahante jagaddhitàrthaü na kathaü sahe 'ham // Bca_4.40 // da÷adigvyomaparyantajagatkle÷avimokùaõe / pratij¤àya madàtmàpi na kle÷ebhyo vimocitaþ // Bca_4.41 // àtmapramàõamaj¤àtvà bruvannunmattakastadà / anivartã bhaviùyàmi tasmàtkle÷avadhe sadà // Bca_4.42 // atra grahã bhaviùyàmi baddhavaira÷ca vigrahã / anyatra tadvidhàtkle÷àt kle÷aghàtànubandhinaþ // Bca_4.43 // galantvantràõi me kàmaü ÷iraþ patatu nàma me / na tvevàvanatiü yàmi sarvathà kle÷avairiõàm // Bca_4.44 // nirvàsitasyàpi tu nàma ÷atrorde÷àntare sthànaparigrahaþ syàt / yataþ punaþ saübhçta÷aktireti na kle÷a÷atrorgatirãdç÷ã tu // Bca_4.45 // (##) nàya, na tu kle÷a÷atroþ / na tasya itara÷atruvatsamàcàro dç÷yate / kutaþ punarevamicchayà labhyata ityàha- kvàsau yàyànmanmanaþstho nirastaþ sthitvà yasmin madvadhàrthaü yateta / nodyogo me kevalaü mandabuddheþ kle÷àþ praj¤àdçùñisàdhyà varàkàþ // Bca_4.46 // mama cittànnirvàsitaþ asau kle÷aripuþ kutra gatvà avasthànaü kuryàt, yatràvasthitiü kçtvà mama vadhàya yateta? naiva tatsthànamutpa÷yàmi, nirmålitasya punarutthànàyogàditi bhàvaþ / ahameva tu kevalamanutsàhã, apañubuddhipracàratvàt / kle÷àþ punarime nirmålatvàt paramàrthatattvadar÷anamàtrapraheyàstapasvinaþ // etadeva prasàdhayannàha- na kle÷à viùayeùu nendriyagaõe nàpyantaràle sthità nàto 'nyatra kuha sthitàþ punaramã mathnanti kçtsnaü jagat / manoj¤àdiviùayadar÷ane 'pi keùàücitsaüvçtendriyàõàü kle÷ànutpatteþ paramàõu÷o vicàre 'pi tatràdar÷anàt / na viùayeùu, nàpi cakùuràdãndriyagaõe pårvavat, dharmacintàdyavasthàyàmindriyasadbhàve 'pyanupalabdheþ / nàpi viùayendriyayorantaràle madhye tiùñhanti, dç÷yànàmanupalabdhereva / na ca etebhyo 'nyasmin sthàne kvacidavasthità ni÷citàþ / ato nirmålatayà tattva÷ånyà àgantukà eva, abhåtaparikalpamàtraprasåtatvàt / tathàbhåtà api jagada÷eùaü mathnanti / tathà ca kimatra samucitamasti? àha- màyaiveyamato vimu¤ca hçdayaü tràsaü bhajasvodyamaü praj¤àrthaü kimakàõóa eva narakeùvàtmànamàbàdhase // Bca_4.47 // yathà hi màyà hastyàkàratayà tadàkàra÷ånyàpi mantrauùadhaprabhàvàdidaüpratyayatayà mantreõa tattvarahitàpi pratibhàsate, tathà amã api kle÷à viparyàsanimittà ayoni÷omanasikàrasamudbhåtà idaüpratãtyatàmàtrato nistattvà eva prakà÷ante / ato vijahãhi hçdaya tràsaü kle÷ebhyaþ / ke nàma amã varàkàþ paramàrthato vicàryamàõàþ? ato bhajasva udyamam, utsàhaü kuruùva praj¤àrthaü tattvapravicayàdhigamàya / kimakàõóa eva niùprayojanameva narakeùu saüghàtàdiùu kle÷ava÷agatayà àtmànamàbàdhase, pãóayasi? idànãü pràktanamarthama÷eùamupasaüharannàha- evaü vini÷citya karomi yatnaü yathokta÷ikùàpratipattihetoþ / vaidyopade÷àccalataþ kuto 'sti bhaiùajyasàdhyasya niràmayatvam // Bca_4.48 // (##) evaü samanantarasakalaparicchedapratipàditamarthaü vini÷citya dçóhãkçtya anantaramàyàsvabhàvatàü và, karomi yatnam / kimartham? yathokta÷ikùàpratipattihetoþ, yathokta÷ikùà bodhisattvasya teùu teùu såtrànteùu yàþ karaõãyatayà pratipàditàþ, ihaiva và ÷àstre saükùepeõa tatra tatropadar÷itàþ, tàsàü ÷ikùaõàrtham // uktàni ca bhagavatà såtrànteùu bodhisattva÷ikùàpadàni / yathoktamàryaratnameghe- kathaü ca kulaputra bodhisattvo bodhisattva÷ikùàsaüvarasaüvçto bhavati? iha bodhisattva evaü vicàrayati- na pràtimokùasaüvaramàtrakeõa mayà ÷akyamanuttaràü samyaksaübodhimabhisaüboddhum / kiü tarhi yànãmàni tathàgatena teùu teùu såtrànteùu bodhisattvasamudàcàrà bodhisattva÷ikùàpadàni praj¤aptàni, teùu mayà ÷ikùitavyam / iti vistaraþ // tasmàdasmàdvidhena mandabuddhinà durvij¤eyo vistaroktatvàd bodhisattvasya saüvaraþ / tataþ kiü yuktam? marmasthànànyato vidyàdyenànàpattiko bhavet / [÷ik÷à. sa. kàrikà-3] katamàni ca tàni marmasthànàni? yaduta- àtmabhàvasya bhogànàü tryadhvavçtteþ ÷ubhasya ca / utsargaþ sarvasattvebhyastadrakùà÷uddhivardhanam // [÷ik÷à. sa. kàrikà-4] ityuktam / eùa bodhisattvasaügraho yatra bodhisattvànàmabhyàsavi÷ràme 'pi àpattayo vyavasthàpyante / yathoktaü bodhisattvapràtimok÷asåtre- yo bodhisattvena màrgaþ parigçhãtaþ sarvasattvànàü kçte duþkhakùayagàmã, sacedbodhisattvasya taü màrgaü parigçhyàvasthitasya api kalpakoñeratyayena ekaü sukhacittamutpadyeta, anta÷o niùadyàcittamapi, tatra bodhisattvena evaü cittamutpàdayitavyam- sarvasattvànàmàtyayikaü parigçhya etadapi me bahu yanniùãdàmãti // ata evàha- vaidyopade÷àditi / yathà vaidyopade÷amakurvàõasya bhaiùajyasàdhyaü karaõãyaü yasya bhaiùajyena và sàdhyasya rogiõaþ kuto 'sti niràmayatvaü nãrogatà? tathà sarvaj¤amahàvaidyopadiùña÷ikùàpratipattimakurvataþ kuto niràmayatvaü karmakle÷opajanitajàtyàdiduþdukhamahàbhayàdvimuktiþ? tadevaü samàttasaüvarasya sàmànyamàpattilakùaõamucyate yena àpattilakùaõena yuktaü vastu svayamapyutprekùya pariharet / na ca àpattipratiråpakeùu anàpattipratiråpakeùu ca saümuhyet / bodhisattvaþ sarvasattvànàü vartamànànàgatasarvaduþkhadaurmanasyopa÷amàya vartamànànàgatasarvasukhasaumanasyotpàdàya ca niþ÷àñhyataþ kàyavàïmanaþparàkramaiþ prayatnaü na karoti, tatpratyayasàmagrãü (##) nànveùate, tadantaràyapratãkàràya na ghañate, alpaduþkhadaurmanasyaü bahuduþkhadaurmanasyapratãkàrabhåtaü notpàdayati, mahàrthasiddhayarthaü và alpahàniü na karoti, kùaõamapyupekùate, sàpattiko bhavati / saükùepato 'nàpattiþ sva÷aktyaviùayeùu kàryeùu, tatra niùphalatayà ÷ikùàpraj¤aptyabhàvàt / prakçtisàvadyatayà và anyad gçhyat eva / yatra tu sva÷aktyagocare 'pi yogasàmarthyàdàpattiþ syàt, tanna cintyam, sàmànyapàpade÷anàntarbhàvàttato muktiþ / etat samàsato bodhisattva÷ikùà÷arãram / vistaratastu aprameyakalpaparyavasànanirde÷yam // athavà saükùepato dve bodhisattvasyàpattã / yathà÷aktyà yuktàyuktamasamãkùyàrabhate, na nivartate upekùate và, sàpattiko bhavati / niråpya yathàrhamatikràmati anta÷a÷caõóàladàsenàpi coditaþ, sàpattiko bhavati / yaþ punaretadabhyàsàrthaü vyutpàdamicchati, tena ÷ikùàsamuccaye tàvaccaryàmukhamàtra÷ikùaõàrthamabhiyogaþ karaõãyaþ, ÷ikùaõàrambhasyaiva mahàphalatvàt / yathopavarõitaü pra÷àntavini÷cayapràtihàryasåtre- iti bodhisattva÷ikùà samàsato yathopade÷ataþ kathiteti // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü bodhicittàpramàda÷caturthaþ paricchedaþ // (##) 5. saüprajanyarakùaõaü nàma pa¤camaþ paricchedaþ / evamàtmabhàvàdãnàmutsargaü rakùàü ca pratipàdya punarvistareõa rakùà÷odhanavardhanàni pratipàdayitumupakramate / utpàditabodhicittena hi bodhisattvena utsçùñasyàpi càtmabhàvasya rakùà÷odhanavardhanàni kàryàõi / yasmàt- paribhogàya sattvànàmàtmabhàvàdi dãyate / arakùite kuto bhogaþ kiü dattaü yanna bhujyate // tasmàtsattvopabhogàrthamàtmabhàvàdi pàlayet / kalyàõamitrànutsargàtsåtràõàü ca sadekùaõàt // [÷ik÷à. sa. kàrikà 5-6] tacca àtmabhàvàdiparipàlanàdi ÷ikùàrakùaõàdeva syàt / anyathà narakàdivinipàtagamanàt tanna syàt / ata idamabhidhãyate- ÷ikùàü rakùitukàmena cittaü rakùyaü prayatnataþ / na ÷ikùà rakùituü ÷akyà calaü cittamarakùatà // Bca_5.1 // ÷ikùyate upàdãyate gçhãtasaüvaraõeneti vihiteùu karaõãyatà, pratiùiddheùvakaraõaü ÷ikùà, tàü rakùituü paripàlayituü kàmena icchatà bodhisattvena àtmacittaü rakùitavyaü prayatnata iti kathayiùyamàõàt / atha ÷ikùàrakùaõàdhikàre kimiti cittaü rakùyata ityàha- na ÷ikùeti / anyathà ÷ikùaiva rakùituma÷akyà calamanàyattaü cittamarakùatà / cittasya calatàyàü ÷ikùàyàþ sthairyàyogàt // ito 'pi cittameva rakùaõãyamityàha- adàntà mattamàtaïgà na kurvantãha tàü vyathàm / karoti yàmavãcyàdau mukta÷cittamataïgajaþ // Bca_5.2 // aparikarmità mattavaravàraõà na janayanti tàü pãóàmihaloke / paraloke avãcyàdau yàü karoti svacchandatayàvasthitaü cittameva mataïgaja eva / tathàgatàj¤àïku÷ena kathaücid va÷ãkriyamàõatvàt / tasyàyattãkaraõe guõamàha- baddha÷ceccittamàtaïgaþ smçtirajjvà samantataþ / bhayamastaügataü sarvaü kçtsnaü kalyàõamàgatam // Bca_5.3 // yadi baddhaþ kathaücid bhavet / smçtirvakùyamàõalakùaõà / saiva rajjurbandhanopàyatvàt / samantataþ sarvathà asatpakùe pracàranirodhàt / tadà bhayamastaügataü pratyastamitaü sarvama÷eùam / sarvaü kalyàõamabhyudayaniþ÷reyasalakùaõam / àgataü saüpràptam / deva÷ced vçùño niùpannàþ ÷àlaya iti yathà // (##) nanu bahava÷ca mçgavyàlàdayo 'pyupadravakàriõaþ santi, tebhyaþ kathaü cittasya va÷ãkaraõàd bhayaü na bhaviùyatãtyàha- vyàghràþ siühà gajà çkùàþ sarpàþ sarve ca ÷atravaþ / sarve narakapàlà÷ca óàkinyo ràkùasàstathà // Bca_5.4 // sarve baddhà bhavantyete cittasyaikasya bandhanàt / cittasyaikasya damanàt sarve dàntà bhavanti ca // Bca_5.5 // subodham // kutaþ punarevamityàha- yasmàdbhayàni sarvàõi duþkhànyapramitàni ca / cittàdeva bhavantãti kathitaü tattvavàdinà // Bca_5.6 // sarve hyete karmàkùepava÷àdaniùñadàyakà bhavanti / karma ca cittameva / cetanà karmeti vacanàt / vàkkàyakarmaõorapi cittameva samutthàpakam / tadantareõa tayoranutpatteþ / cetayitvà karmeti vacanàt / tasmàt sarvamiha karmanirmitameva / tacca cittànnànyat / tadàha- karmajaü lokavaicitryaü cetanà tatkçtaü ca tat / cetanà mànasaü karma tajje vàkkàyakarmaõã / iti / [abhi. koùa-4.1] na ca anapakàracittasya kecidapakàriõo nàma / yasmàt- nivçttapàpacittasya nàsti loke bhayaü dviùaþ / sukhahànirna tasyàsti yasya cittaü va÷e sthitam // ata idamuktam- cittasya damanaü sàdhu cittaü dàntaü sukhàvaham / iti / [=dhammapada-25] tattvavàdã bhagavàn vastutattvakathana÷ãlatvàt / tenedaü tattvaü kathitaü prakà÷itam- sarvaü cittaprasåtamiti / ataþ sarvatra cittameva pradhànam // itthamevaitannànyathà iti prasàdhayannàha- ÷astràõi kena narake ghañitàni prayatnataþ / taptàyaþkuññimaü kena kuto jàtà÷ca tàþ striyaþ // Bca_5.7 // narakapàlànàü kuntàsimusalàdãni, asipatravanasamudbhåtàni và kena kçtàni? na tatra ka÷cit kartàsti ã÷varàdiþ, tatkartçtvasya anyatra niùiddhatvàt, ihàpi niùetsyamànatvàt / (##) taptalohamayã ca bhåmiþ kena ghañità? tà÷ca striyaþ kutaþ kàraõasàmagrãto jàtàþ, yàþ pàradàrikaiþ ÷àlmalãvçkùasya adhastàdupari ca dç÷yante? sa ca ÷àlmalirvà ? ato nànyat kàraõamatra cittàdupakalpanãyam / yaduktam- sattvalokamatha bhàjanalokaü cittameva racayatyaticitram / karmajaü hi jagaduktama÷eùaü karma cittamavadhåya ca nàsti // iti // [madhyamakàvatàra-6.89] tasmàccittamevàtra kàraõaü nànyadityata àha- pàpacittasamudbhåtaü tattatsarvaü jagau muniþ / tasmànna ka÷cit trailokye cittàdanyo bhayànakaþ // Bca_5.8 // pàpakarmopaskçtaü cittameva teùàü kàraõaü bhagavàn kathitavàt / nàparaü kiücit / yata evam, tasmànna trijagati pàpacittàdaparaþ ka÷cid bhayaheturasti / tasmàccittameva va÷ãkartavyam / yaduktamàryaratnameghe- cittapårvagamàþ sarvadharmàþ / citte parij¤àte sarvadharmàþ parij¤àtà bhavanti // api ca- cittena nãyate loka÷cittaü cittaü na pa÷yati / cittena cãyate karma ÷ubhaü và yadi và÷ubham // cittaü bhramate alàtavat / cittaü vibhramate taraügavat / cittaü dahate davàgnivat / cittaü rohayate (harate) mahàmbuvat / iti ca // evaü byupaparãkùamàõa÷citte såpasthitasmçtirviharati, na ca cittasya va÷aü gacchati / api tu cittamevàsya va÷aü gacchati / cittenàsya va÷ãbhåtena sarve dharmà va÷ãbhavantãti // syàdetat- dànapàramitàdiùu kathamiva cittaü pradhànam? sà hi sarvasattvànàü dàridyàpanayanalakùaõetyàha- adaridraü jagatkçtvà dànapàramità yadi / jagaddaridramadyàpi sà kathaü pårvatàyinàm // Bca_5.9 // dàridyaü hi nàma sàsravasukhabhogabubhukùayà cittakàrpaõyam upakaraõavaikalyaü và / tadapanãya jagato yadi dànapàramitàparipårirbhavatãtyucyate, tadà sà katham? na kathaücidapi pårvatàyinàü pårvamabhisaübuddhànàü bhagavatàü yujyate / kutaþ? jagaddaridramadyàpi, nàdyàpi yàvajjagaddàridyamupa÷àmyati // (##) yadyevaü neùyate, kathaü sà bhavatãtyàha- phalena saha sarvasvatyàgacittàjjane 'khile / dànapàramità proktà tasmàtsà cittameva tu // Bca_5.10 // sarvasvaü bàhyàdhyàtmikaü sarvaü vastu dànaü dànaphalaü ca sarvasattvebhyaþ parityajato 'bhyàsena prakarùagamanàd yadà apagatamàtsaryamalaü niràsaïgatayà cittamutpadyate, tadà dànapàramitàniùpannetyucyate / tasmàt sà cittameva nànyà dànapàramità // ÷ãlapàramità tu sutaràü cittamevetyata àha- matsyàdayaþ kva nãyantàü màrayeyaü yato na tàn / labdhe viraticitte tu ÷ãlapàramità matà // Bca_5.11 // pràõàtipàtàdisarvàvadyaviraticittameva hi ÷ãlam, na punastadà÷rayabhåtabàhyaviùayanivçttisvabhàvam / yadi punarvadhàdiviùayavastvabhàvena tadvadhàdyabhàvàcchãlaü syàt, tadà te matsyàdayaþ kva nãyantàü yatra teùàü dar÷anaü na syàt? anyathà tadvadhàdyupakrame ÷ãlaü na syàt / na caivam / tasmàtteùu vidyamàneùvapi labdhe viraticitte nivçttimanasikàre ÷ãlapàramità matà saümatà tatsvabhàvavidàm / tasmàt sà cittameva // kùàntipàramitàpi na cittàdbhinnetyàha- kiyato màrayiùyàmi durjanàn gaganopamàn / màrite krodhacitte tu màritàþ sarva÷atravaþ // Bca_5.12 // paràpakàràdisaübhave 'pi cittasyàkopanatà kùàntiþ / anyathà yadi sarva÷atråõàü tadvinipàtanena vairaniryàtanaü kçtavataþ kenacidvairàbhàvàdupa÷àntavairasya na ka÷cidapakàrã syàt / iti marùaõaü kùàntiþ / tadà etada÷akyànuùñhànam / ÷atravo hi gaganasamatvàdaparyantàþ / teùàü màraõama÷akyam / tasmàt krodhàdinivçtticittameva teùàmupàyena màraõamiva, tatkçtàpakàrasyàgaõanàt, janmàntaravairàsaübhavàcca màritapràyàste // atra a÷akyatàyàmapyupàyena pravçttau dçùñàntopadar÷anena ÷akyatàmàha- bhåmiü chàdayituü sarvàü kuta÷carma bhaviùyati / upànaccarmamàtreõa channà bhavati medinã // Bca_5.13 // kaõñakàdyupaghàtarakùaõàrthaü pçthvã chàdayitumucità / na caitacchakyam, tàvata÷carmaõo 'bhàvàt, bhàve 'pi chàdanasyà÷akyatvàt / upàyena punaþ ÷akyam / upànaha÷carmaõà kevalena sarvà bhåmi÷chàdità bhavati // dçùñàntoktamarthaü prakçte yojayannàha- bàhyà bhàvà mayà tadvacchakyà vàrayituü na hi / svacittaü vàrayiùyàmi kiü mamànyairnivàritaiþ // Bca_5.14 // (##) ÷atruprabhçtayo bhàvà mayà vàrayituma÷akyàþ / tadvat medinãcarmacchàdanavat apakàrakriyàyàþ / ataþ svacittameva ÷akyaü vàrayiùyàmi / anyavàraõasyàpàrthakatvàt, svacittavàraõàdeva tatsiddheþ / tasmàt sà cittameva // vãryapàramità tu ku÷alotsàhasvabhàvà ativispaùñaü cittamevetyàha- sahàpi vàk÷arãràbhyàü mandavçtterna tatphalam / yatpañorekakasyàpi cittasya brahmatàdikam // Bca_5.15 // vacanakàyasahitasyàpi cittasya ku÷alapakùe mandapracàrasya na tàdç÷aü phalamupajàyate, yàdç÷aü dhyànàdiviùaye pañupravçtterekàkino 'pi cittasya phalaü brahmabhåyàdikam / tasmàt sà cittameva // dhyànaü tu cittaikàgratàlakùaõaü cittàdanyathà vaktuma÷akyamityàha- japàstapàüsi sarvàõi dãrghakàlakçtànyapi / anyacittena mandena vçthaivetyàha sarvavit // Bca_5.16 // mantràdyàvartanalakùaõà vacanavyàpàrà japàþ / tapàüsi ca indriyadamanalakùaõàþ kàyikàþ / tàni atibahukàlamabhyastànyapi anyatra saktacittena middhàdyupahatacittena và / samànapàñavavikalenetyarthaþ / vçthaiva niùphalameva, atyarthakç÷aphalatvàt, abhimatàrthe 'nupayogàdvà / putro 'pyaputra eva, putrakàryàkaraõàdyathà / ityàha bhagavàn sarvaj¤aþ / tasmàd dhyànapàramitàpi cittameva // praj¤à tu nirvivàdà cittamevetyàha- duþkhaü hantuü sukhaü pràptuü te bhramanti mudhàmbare / yairetaddharmasarvasvaü cittaü guhyaü na bhàvitam // Bca_5.17 // pa¤cagatisaüsàrajàtyàdiduþkhaü prahàtuü tatprahàõe nirvàõasukhamadhigantuü te sattvà mudhà nirarthakà eva bhramanti ambare kàsãpuùpamiva niùphalaü saüsàre / yadanuùñhitaü kvacidapi na lagnamiti tadevamamidhãyate pa¤càgnisevà÷irolu¤canàdivratam / ke punarevaü bhramanti? yaiþ saüsàrabhayabhãrubhiþ sukhàrthibhi÷ca dharmasarvasvaü sarvalaukikalokottarakarmanidànabhåtaü cittaü bàlànàmagocarasvabhàvatayà guhyaü na bhàvitaü tattvacittatayà punaþ punaþ sthirãkçtam / tasmàdiyamatitaràü cittameva / yathopavarõitamàryagaõóabyåhe- svacittàdhiùñhànaü sarvabodhisattvacaryà / svacittàdhiùñhànaü sarvasattvaparipàkavinayaþ / peyàlaü / tasya mama kulaputra evaü bhavati- svacittamevopastambhayitavyaü sarvaku÷alamålaiþ / svacittameva parisyandayitavyaü dharmameghaiþ / svacittameva pari÷odhayitavyamàvaraõãyadharmebhyaþ / svacittameva dçóhãkartavyaü vãryeõa / ityàdi // (##) iti cittasvabhàvatàü sarvatra pratipàdya upasaüharannàha- tasmàtsvadhiùñhitaü cittaü mayà kàryaü surakùitam / cittarakùàvrataü mukttvà bahubhiþ kiü mama vrataiþ // Bca_5.18 // evamutpàditabodhicittena ÷ikùàrakùaõe yatnavatà manasi kartavyam- svadhiùñhitaü smçtyà surakùitaü saüprajanyena vakùyamàõarãtyà mayà svacittaü kartavyaü tadekàgramànasena / atraiva sarveùàmantarbhàvàt / ata÷cittarakùaõameva pradhànaü vratam / tadvihàya kimanyairvratairbahubhirapi mama prayojanam? na kiücit / tadrahitasya niùphalatvàt / etàvatã ceyaü bodhisattva÷ikùà yaduta cittaparikarma / etanmålatvàt sarvasattvàrthànàm / tadyathà dharmasaügãtisåtre kãrtitam- mativikramabodhisattva àha- yo 'yaü dharmo dharma ityucyate, nàyaü dharmo de÷astho na prade÷astho 'nyatra svacittàdhãno dharmaþ / tasmànmayà svacittaü svàràdhitaü svadhiùñhitaü suparijitaü susamàrabdhaü sunigçhãtaü kartavyam / tatkasya hetoþ? yatra cittaü tatra guõadoùàþ / tadbodhisattvo doùebhya÷cittaü nivàrya guõeùu pravartayati / taducyate- cittàdhãno dharmaþ, dharmàdhãnà bodhiriti // evaü cittàyattatàü sarvatra ni÷citya cittadçóhatàyàmudàharaõamàha- yathà capalamadhyastho rakùati vraõamàdaràt / evaü durjanamadhyastho rakùeccittavraõaü sadà // Bca_5.19 // asamàhitajanamadhye punarupaghàtabhayàttadgatamanasà yathà vraõaü rakùati ka÷cidapramattaþ, evaü tathà ÷ikùàrakùaõakàmaþ akàraõavairibàlajanamadhye saüvasan tatpara÷cittaü vraõamiva rakùet sarvakàlam // yathàprasiddhita idamudàharaõam / na tu punarmanàgapi sàdç÷yamastãtyàha- vraõaduþkhalavàdbhãto rakùàmi vraõamàdaràt / saüghàtaparvatàghàtàdbhãta÷cittavraõaü na kim // Bca_5.20 // ãùanmàtraü duþkhaü duþkhalavo vraõakçtaþ / tasmàdbhãto rakùàmi vraõam / prakçtànurodhe rakùatãti pàñho yuktaþ / àdaràt tàtparyeõa / saüghàtanarakaprabhavàdanekavarùasahasrànubhåyamànaduþkhàt parvatàghàtàtsarvato vyàptiprahàràt bhãtaþ cittavraõaü na kiü rakùediti prakçtena saübandhaþ / yadi và / ahaü tu kiü na rakùàmãti pariõàmena yojanãyam / athavà / evamutpàditabodhicittena manasà cintayitavyamityavatàryate / tadà rakùàmãti // kaþ punarevaü sati guõaþ syàdityàha- anena hi vihàreõa viharan durjaneùvapi / pramadàjanamadhye 'pi yatirdhãro na khaõóayate // Bca_5.21 // (##) yasmàdevaümanasikàreõa vicaran vanitàjanamadhye 'pi pràsàdapçùñhe ayamanivàryo 'ti÷ayena kàmaràgeùu / tenedamuktaü yatirdhãra iti / asmin manasikàre nidhyaptacittaþ / na khaõóayate ÷ikùàrakùaõamanasikàrànna skhalati // punarevaü karaõãyamityatràrthe dçóhamabhinive÷aü dar÷ayannàha- làbhà na÷yantu me kàmaü satkàraþ kàyajãvitam / na÷yatvanyacca ku÷alaü mà tu cittaü kadàcana // Bca_5.22 // civarapiõóapàtàdayo na÷yantu, vilayaü yàntu mama kàmaü yatheùñam / satkàro gauraveõa àsanadànapàdavandanàdipåjà / kàyo jãvitaü ca sarvametanna÷yatu / anyadapi yatkiücit sukhasaumanasyanimittaü tadapi na÷yatu / ku÷alaü punarmama cittaü mà kasmiü÷cidapi kàle naïkùãditi // atra punaràdaramutpàdayituü ÷àstrakàra àha- cittaü rakùitukàmànàü mayaiùa kriyate '¤jaliþ / smçtiü ca saüprajanyaü ca sarvayatnena rakùata // Bca_5.23 // a¤jaliü kçtvà pràrthayàmi / kimartham? smçtiü ca saüprajanyaü ca / na kevalàü smçtim, nàpi kevalaü saüprajanyamiti parasparàpekùayà cakàradvayam / tatra smçtiràryaratnacåóasåtre 'bhihità- yayà smçtyà sarvakle÷ànàü pràdurbhàvo na bhavati / yayà smçtyà sarvamàrakarmaõàmavatàraü na dadàti / yayà smçtyà utpathe kumàrge và na patati / yayà smçtyà dauvàrikabhåtayà sarveùàmaku÷alànàü cittacaitasikànàü dharmàõàmavakà÷aü na dadàti, iyamucyate samyaksmçtiriti // saükùepataþ punariyaü smçtirucyate- vihitapratiùiddhayoryathàyogaü smaraõaü smçtiþ / yaccàhasmçtiràlambanàsaüpramoùa iti // saüprajanyaü tu praj¤àpàramitàyàmuktam- caraü÷caràmãti prajànàti / sthitaþ sthito 'smãti prajànàti / niùaõõo niùaõõo 'smãti prajànàti / ÷ayànaþ ÷ayito 'smãti prajànàti / yathà yathàsya kàyaþ sthito bhavati tathà tathainaü prajànàti / peyàlaü / so 'tikràman và pratikràman và saüprajànacàrã bhavati / àlokite vilokite saümi¤jite prasàrite saüghàñãpañapàtracãvaradhàraõe a÷ite pãte khàdite nidràklamaprativinodane àgate gate sthite niùaõõe supte jàgarite bhàùite tåùõãbhàve pratisaülayane saüprajànacàrã bhavatãti // idameva vakùyati- etadeva samàsena saüprajanyasya lakùaõam / yatkàyacittovakùàyàþ pratyavekùà muhurmuhuþ // iti // [bodhi. 5.108] (##) kaþ punaranayorvyatireke doùaþ, yenaite yatnena rakùaõãye kathite ityàha- vyàdhyàkulo naro yadvanna kùamaþ sarvakarmasu / tathàbhyàü vikalaü cittaü na kùamaü sarvakarmasu // Bca_5.24 // rogopahatasàmarthyo yathà puruùaþ sarvakarmasu gamanabhojanàdiùu akarmaõyo bhavati, tathà smçtisaüprajanyàbhyàü vikalaü cittaü sarvakarmasu dhyànàdhyayanàdilakùaõeùu // anayoþ samudàyàbhàve doùamuktvà pratyekamabhàve kathayitumàha- asaüprajanyacittasya ÷rutacintitabhàvitam / sacchidrakumbhajalavanna smçtàvavatiùñhate // Bca_5.25 // na vidyate saüprajanyaü yasmiüstadasaüprajanyam / taccittaü yasya tasya / ÷rutacintàbhàvanàmayapraj¤àpariniùñhitaü vastu na smaraõamadhivasati / tanmålaü ca sarvaü kalyàõam / kimiva? yathà sacchidrakumbhe mukhanik÷iptamudakamadhastàdgacchati nàvatiùñhate // idamaparaü tadvayatireke dåùaõamàha- aneke ÷rutavanto 'pi ÷ràddhà yatnaparà api / asaüprajanyadoùeõa bhavantyàpattika÷malàþ // Bca_5.26 // bahavo 'pi bahu÷rutàþ tathà ÷raddhàvanto yatnaparàþ ÷ikùàyàmàdarakàriõaþ asaüprajanyadoùeõa àpattikaluùità bhavanti kàyacittapracàràpratyavekùaõàt // aparamapi tadabhàve dåùaõamàha- asaüprajanyacaureõa smçtimoùànusàriõà / upacityàpi puõyàni muùità yànti durgatim // Bca_5.27 // asaüprajanyameva saüprajanyàbhàvaþ kle÷asvabhàva÷cauraþ ku÷aladhanàpaharaõàt / tena smçtimoùànusàriõà rakùapàlabhåtàyàþ smçteþ pramoùamabhàvamanusçtya muùità viluptaku÷aladhanàþ santaþ upacityàpi puõyàni, ku÷aladhanànàü saücayaü kçtvàpi, durgatiparàyaõà bhavanti // kutaþ punarevamiti uktamevàrthaü spaùñayannàha- kle÷ataskarasaügho 'yamavatàragaveùakaþ / pràpyàvatàraü muùõàti hanti sadgatijãvitam // Bca_5.28 // taskarà÷cauràþ teùàü saüghàtaþ avatàragaveùakaþ pi÷àcavadavatàramàrgaprekùã / chidrànveùaõatatpara ityarthaþ / pràpyàvatàraü prave÷amàrgamàsàdya muùõàti / tato hanti ÷obhanagataye jãvitapratilambhaü ku÷alapàtheyàbhàvàt // smçtimadhikçtyàdhunà pràha- tasmàtsmçtirmanodvàrànnàpaneyà kadàcana / gatàpi pratyupasthàpyà saüsmçtyàpàyikãü vyathàm // Bca_5.29 // (##) yataþ smçterabhàve dåùaõamevaü syàt, tasmàdidamatra doùaü pa÷yatà smçtiràlabamnàsaüpramoùalakùaõà manodvàràt manogçhaprave÷amàrgàt nàpaneyà nàpasàryà / sadà avasthàpayitavyetyarthaþ / atha kadàcit pramàdatastato 'pagacchet, tadà gatàpi punarnirvartyopasthàpyà tatraivàropayitavyà / katham? saüsmçtya manasi nidhàya àpàyikãü narakàdidurgativyathàm // tatra dvàda÷emàþ smçtayo niùphalaspandavarjanàrthaü tathàgatàj¤ànatikramànupàlanavipàkagauravasmçtiprabhçtayaþ ÷ikùàsamuccaye pradar÷itàþ, tata eva vivekenàvadhàryàþ // sàpi smçtistãbràdaràtsamutpadyate / àdaro 'pi ÷amathamàhàtmyamavagamya àtàpena jàyate / etacca yathàvasaraü vakùyàmaþ // keùàücit punaranyathàpi smçtirutpadyate / tadupadar÷ayannàha- upàdhyàyànu÷àsanyà bhãtyàpyàdarakàriõàm / dhanyànàü gurusaüvàsàtsukaraü jàyate smçtiþ // Bca_5.30 // àcàryopàdhyàyasaünidhau tadanyatamàràdhyabrahmacàrisaünidhau và saüvasatàü tadanu÷àsanyà, bhãtya tadbhayenàpi àdaraþ kàryeùu sarvabhàvenàbhimukhyam, avaj¤àpratipakùo dharmaþ / tatkàriõàü yatnavatàü sukçtinàü tadanu÷àsanãü hitàhitavidhipratiùedhaniyamamanugçhõatàmakçcchreõaiva smçtirutpadyate // itthamapi viharan smçtimanasikàrabahulavihàrã bhavatãti kàrikàdvayena dar÷ayannàha- buddhà÷ca bodhisattvà÷ca sarvatràvyàhatekùaõàþ / sarvamevàgratasteùàü teùàmasmi puraþ sthitaþ // Bca_5.31 // iti dhyàtvà tathà tiùñhet trapàdarabhayànvitaþ / buddhànusmçtirapyevaü bhavettasya muhurmuhuþ // Bca_5.32 // sarvadà buddhabodhisattvànàü samastavastuviùayàpratihataj¤ànacakùuùàü sarvameva vastujàtaü purato 'vasthitameva / ahamapi teùàü puro 'vasthita eva, sarvavastuvat / iti manasi nidhàya tathaiva saüyatàtmà tiùñhet / trapàdarabhayànvitaþ / apratiråpe karmaõi trapà lajjà / ÷ikùàyàmàdaraþ, tadatikrame bhayam / buddhabodhisattveùveva và trapàdayaþ / evaü sati aparo 'pi vi÷eùaþ syàdityàha- buddhetyàdi / tadevaü viharatastasya pratikùaõamakàmata eva buddhànusmçtiþ syàt // saüprajanyasya utpattisthairyayoþ smçtireva kàraõamiti kathayannàha- saüprajanyaü tadàyàti na ca yàtyàgataü punaþ / smçtiryadà manodvàre rakùàrthamavatiùñhate // Bca_5.33 // yadà smçtirmanogçhadvàri kle÷ataskarasaüghàtànuprave÷anivàriõã dauvàrikavadavasthità bhavati, tadà saüprajanyamayatnata evotpadyate, utpannaü ca sat sthirãbhavati // evaü tàvadanayoranvayavyatirekàbhyàü guõadoùàvabhidhàya anarthavivarjanàrthaü niùphalaspandavarjanamàha- (##) pårvaü tàvadidaü cittaü sadopasthàpyamãdç÷am / nirindriyeõeva mayà sthàtavyaü kàùñhavatsadà // Bca_5.34 // prathamaü tàvat idaü cittamityadhyàtmani cintayati- sarvakàlamãdç÷amuktakramayuktamupasthàpayitavyam / tataþ paraü niùphalaspandavarjanàrthamapagatakaraõagràmeõeva niùphalaråpàdiviùayagrahaõasarvavikalpopasaühàràt mayà sthàtavyam / kimiva? kàùñhavat, cakùuràdivyàpàra÷ånyatvàt // idameva vyanakti- niùphalà netravikùepà na kartavyàþ kadàcana / nidhyàyantãva satataü kàryà dçùñiradhogatà // Bca_5.35 // ãùanmukulitapakùmayugalà nàsàgravinive÷ità yugamàtravyavalokinã và kàryà dçùñiþ // prathamàrambhiõaþ saütatàbhyàsena kle÷asya parihàràrthamàha- dçùñivi÷ràmahetostu di÷aþ pa÷yetkadàcana / àbhàsamàtraü dçùñvà ca svàgatàrthaü vilokayet // Bca_5.36 // dçùñicittaparikhedaparityàgàya kadàcit karhicit di÷o vyavalokayet / atha kadàcit ka÷cit tatsamãpamàgacchet, tadà tasya praticchàyàmàtraü viditvà svàgatavàdena saütoùaõàrthaü vilokayet / anyathà tatra tasya avadhyànena aku÷alaü prasavet // màrge 'pi tathàdçùñergacchata upaghàtaparihàràrthamàha- màrgàdau bhayabodhàrthaü muhuþ pa÷yeccaturdi÷am / di÷o vi÷ramya vãkùeta paràvçtyaiva pçùñhataþ // Bca_5.37 // bhayahetucauràdipratipattyarthaü caturdi÷amiti krameõa / anyathà àtmabhàvasya rakùà kçtà na syàt / sarvadigvyavalokanaü tu kriyamàõamauddhatyopaghàtaparihàràrthaü sthitvà kartavyam / pçùñhato vyavalokanaü paràvçtya pa÷cànmukhãbhåya // asamàdhànasya ca rakùaõàmàha- saredapasaredvàpi puraþ pa÷cànniråpya ca / evaü sarvàsvavasthàsu kàryaü buddhvà samàcaret // Bca_5.38 // saretpuraþ apasaretpa÷càt / prapàtàdyupaghàtaü nirãkùya ca / evamityuktakramadi÷à svaparahitaprayojanamavagamya pratipattisàro bhavet // idànãü saüprajanyakàritàü ÷ikùayitumàha- kàyenaivamavastheyamityàkùipya kriyàü punaþ / kathaü kàyaþ sthita iti draùñavyaü punarantarà // Bca_5.39 // caturõàmãryàpathànàmanyatamasminnãryàpathe / kàyenaivamiti sthitena niùaõõena và avastheyamiti / tadanantaraü svàdhyàyàdikriyàmàrabhya punarantaràle vyavalokitavyaü kathaü kàyaþ sthita iti tasminneveryàpathe, uta bhinne ãryàpathe / bhinne punaþ pårvavadavasthàpyaþ // (##) kàyapratyavekùàmabhidhàya cittapratyavekùaõàmàha- niråpyaþ sarvayatnena cittamattadvipastathà / dharmacintàmahàstambhe yathà vaddho na mucyate // Bca_5.40 // dharmasya svaparahitalakùaõasya cintaiva mahàstambho vandhanàyattãkaraõahetutvàt // tasmin baddho 'pi punaþ punarniråpaõãya ityàha- kutra me vartata iti pratyavekùyaü tathà manaþ / samàdhànadhuraü naiva kùaõamapyutsçjedyathà // Bca_5.41 // kva punaridaü mano mama vartate, pårvasminnàlambane anyatra và gatam / gatamavagamya tato nirvatya tatraiva yojayitavyam / svarasavàhitàyàmupekùaõãyam / iti ÷amathadhuramekamapi kùaõaü yathà na parityajati tathà dhàrayitavyam / etàvatà ÷ãlaü hi samàdhisaüvartanãmamityuktaü bhavati / yathoktaü candrapradãpasåtre- kùipraü samàdhiü labhate niraïgaõaü vi÷uddha÷ãlasyimi ànu÷aüsàþ // iti / [samàdhi. 27.6] ato 'vagamyate- ye kecit samàdhihetavaþ prayogàþ, te ÷ãle 'nugatà iti / tasmàt samàdhyarthinà smçtisaüprajanya÷ãlena bhavitavyam / tathà ÷ãlàrthinàpi samàdhau yatnaþ kàrya iti // samàdhànaparityàgàvakà÷amàha- bhayotsavàdisaübandhe yadya÷akto yathàsukham / dànakàle tu ÷ãlasya yasmàduktamupekùaõam // Bca_5.42 // agnidàhàdi bhayam / tathà ratnatrayapåjàdikçta utsavaþ / samadhikataraþ sattvàrthàdirvà / tatsaübhave yadi sthàtuma÷aktaþ, tadà kàmacàra ityanuj¤àtam / sàpattiko na bhavatãtyarthaþ / kutaþ punarayamaniyamo labhyata ityàha- dànetyàdi / ÷ãlaü yadyapi dànàtprakçùñam, tathàpi avara÷ikùàyàü ÷ikùamàõasya tadanantarameva uttara÷ikùàvasthitasya abhyàsapàñavàbhàvàt kathaücit tàvatkàlaü tato nivartamànasyàpi nàpattiþ / dànasyàsau kàlo na ÷ãlasya / ata evoktam- yadya÷akta iti / etàvanmàtreõedamudàharaõam / yathoktam- tatraikasyàü ÷ikùàyàü niùpàdyamànàyàma÷aktasya itara÷ikùànabhyàsàdanàpattiþ / àryàkùayamatisåtre 'pyevamavocat- dànakàle ÷ãlopasaühàrasyopekùà / iti / na càtaþ ÷ithilena bhavitavyam // yatra ku÷alapakùasaücàre 'pi kvacit samàdhànavighàtaþ syàt, tannopàdeyamityàha- yad buddhvà kartumàrabdhaü tato 'nyanna vicintayet / tadeva tàvanniùpàdyaü tadgatenàntaràtmanà // Bca_5.43 // (##) svayameva tu yuktyàgamàbhyàü kalyàõamitravacanàdvà yathàbalamavadhàrya yatkiücitkarma kartumàrabdhaü dhyànàdhyayanàdikam, prathamatastadeva tàvanniùpattiü neyaü tannimnena cetasà, na punastadaniùpannameva parityajya paramàrambhaõãyam // kiü punarevaü syàdyadi na syàdityàha- evaü hi sukçtaü sarvamanyathà nobhayaü bhavet / asaüprajanyakle÷o 'pi vçddhiü caivaü gamiùyati // Bca_5.44 // yasmàdevamanutiùñhataþ sarvaü su÷liùñaü kçtaü syàt / tadviparyaye punarduþ÷liùñamubhayaü pårvaü càttaü pa÷càt svãkçtaü ca syàt / calapravçtterasaüprajanyaü syàt / prave÷e vçddhiþ syàt // itthamapi niùphalaü varjayedityàha- nànàvidhapralàpeùu vartamàneùvanekadhà / kautåhaleùu sarveùu hanyàdautsukyamàgatam // Bca_5.45 // anekaprakàre 'saübaddhàbhidhàne 'paropàdhike pravartamàne à÷caryavastuùu ca samasteùu svayamapi tatkriyàyàü dar÷ana÷ravaõàya vàkåcittasya tàratamyaü nivàrayet // aparamapi niùphalavarjanàya pràtimokùoddiùñamàcaret ityàha- mçnmardanatéõacchedarekhàdyaphalamàgatam / smçtvà tàthàgatãü ÷ikùàü bhãtastatkùaõamutsçjet // Bca_5.46 // bhåmiphalakàdiùu nakhadaõóàdinà rekhàkarùaõalekhanàdi niùprayojanamàgatamàpatitaü vivarjayet bhagavatà atra nivçttiràj¤apteti saüsmçtya, tadatikramavipàkaphalabhayàt / tatkùaõamiti na tatra kàlaparilambhaü kuryàt // saükle÷asamudàcàre saüprajanyakàritàü yadetyàdibhiþ saptabhiþ ÷lokaiþ ÷ikùayitumàha- yadà calitukàmaþ syàdvaktukàmo 'pi và bhavet / svacittaü pratyavekùyàdau kuryàddhairyeõa yuktimat // Bca_5.47 // prathamata eva svacittaü niråpya / uktam (?) asaükliùñàvasthàyàü karaõãyamuktam // etadeva dar÷ayati- anunãtaü pratihataü yadà pa÷yetsvakaü manaþ / na kartavyaü na vaktavyaü sthàtavyaü kàùñhavattadà // Bca_5.48 // raktaü dviùñaü và svacittaü yadà pa÷yet, tadà hastapàdàdicalanamàtramapi na kartavyam, nàpi vacanodãraõam / anyathà tadutthàpite kàyavàgvij¤aptã api saükliùñe syàtàm / ato bahirindriyavyàpàravikalpàvupasaühçtya sthàtavyaü kàùñhavattadà / sarvavyàpàravirahànnirvyàpàràþ sarvadharmà iti manasi nidhàya // (##) aparamàha- uddhataü sopahàsaü và yadà mànamadànvitam / sotpràsàti÷ayaü vakraü va¤cakaü ca mano bhavet // Bca_5.49 // uddhatamiti / saddharmàdi÷ravaõapramàdàdapi uddhatam / vikùepabahulamityarthaþ / sopahàsaü vàgviheñhanàrambhakam, tayà yuktaü và / màna÷cittasyonnatiþ / madaþ svadharme (?) cittasyàbhinive÷aþ / tàbhyàmanvitaü tatsaüprayuktam / utpràsaþ kàyikã viheñhanà, tena sahotkañam / vakraü kuñilaü ÷añhaü và / va¤cakaü pratàrakaü màyàvi và / yadi mano bhavet, sthàtavyaü kàùñhavattadeti saübandhaþ // yadàtmotkarùaõàbhàsaü parapaüsanameva và / sàdhikùepaü sasaürambhaü sthàtavyaü kàùñhavattadà // Bca_5.50 // àtmotkarùaõaü svaguõàti÷ayaprakà÷anam / tadàbhàsaü tatpratibhàsaü tadvikalpanàt / parapaüsanaü paravigrahaþ doùàviùkaraõaü và, tadyuktam / adhikùepaþ parasya vacanatiraskàraþ / saürambhaþ sadàkalivivàdanimittacittapradoùaþ / ubhayatra saha tena vartata iti vigrahaþ / evaü yadà pa÷yetsvakaü manaþ, sthàtavyaü kàùñhavat tadeti sàmànyoktamabhisaübadhyate // làbhasatkàrakãrtyarthi parivàràrthi và punaþ / upasthànàrthi me cittaü tasmàttiùñhàmi kàùñhavat // Bca_5.51 // kãrtirya÷aþ / parivàraþ dàsãdàsakarmakaràdiþ / upasthànaü pàdadhàvanamardanàdi / ebhirarthi tadabhilàùaü mama cittam / tasmàttiùñhàmi kàùñhavat // paràrtharåkùaü svàrthàrthi pariùatkàmameva và / vaktumicchati me cittaü tasmàttiùñhàmi kàùñhavat // Bca_5.52 // paràrtharåkùaü paràrthavimukham / svàrthàrthi svàrthàbhiniviùñam / pariùat ÷iùyàntevàsiprabhçtijanasamàjaþ / tadabhilàùi tatparivàràrthi // asahiùõvalasaü bhãtaü pragalbhaü mukharaü tathà / svapakùàbhiniviùñaü ca tasmàttiùñhàmi kàùñhavat // Bca_5.53 // asahiùõu asahana÷ãlam / alasaü kriyàsu akarmaõyam / kusãdamityarthaþ / bhãtaü kàyajãvitabhãru bhayahetubhyo và / pragalbhaü dhçùñam / mukharaü durvacaskam, yuktàyuktamanapekùya abhidhàyakaü và / svapakùeþ ÷iùyàntevàsij¤àtisàlohitàdau abhiniviùñaü pakùapàtàti÷ayavat // sàüprataü pratikàranirde÷amàha- evaü saükliùñamàlokya niùphalàrambhi và manaþ / nigçhõãyàd dçóhaü ÷åraþ pratipakùeõa tatsadà // Bca_5.54 // upadar÷itakrameõa saükliùñaü saükle÷asaüprayuktaü niùphalavyàpàraü và j¤àtvà svacittaü sarvapravçttinigedhena prabhàvamandatàü vidhàya nigçhõãyàdabhibhavet / dçóhaü yathà punarapi samudàcàradharmakaü (##) na bhavati / kle÷àdisaügràme vijayàya kçtaparikaraþ ÷uro bodhisattvaþ / pratipakùeõa yo yasmin pratipakùa uktaþ yathà ràgàdàva÷ubhàdi, tena tadviparãtavidhànenetyarthaþ / sadà sarvakàlam, yadà yadà saükliùñaü pratãyate / ugraparipçcchàyàü gçhiõaü bodhisattvamadhikçtyoktam- tena suràmaireyamadyapramàdasthànàt prativiratena bhavitavyam, amattena anunmattena acapalena aca¤calena abhràntena amukhareõa anunnatena upasthitasmçtinàsasaüprajanyena / iti // atraiva ca pravrajitaü bodhisattvamadhikçtyoktam- smçti saüprajanyasyàvikùepaþ / iti // tathà àryatathàgataguhyasåtre dar÷itam- na khalu punaþ kulaputra bodhisattvasya vàg raktà và duùñà và måóhà và kliùñà và kùaõavyàkaraõã và svapakùotkarùaõavacanà và parapakùanigrahavacanà và àtmavarõànunayavacanà và paravarõapratighàtavacanà và pratij¤ottàraõavacanà và àbhimànikavyàkaraõavacanà veti // evaü niùphalaspandavarjanena anarthàdàtmabhàvasya rakùà pratipàdità bhavati / tasmànmayà ÷ãlasusthitena aprakampena a÷ithilena bhavitavyamiti // etacca samàhitacittasya sidhyati / ata idaü ÷amathamàhàtmyamavagamya tàtparyeõa bhàvayitavyam / anena tãvra àdaro bhavati ÷ik÷àsu / tenàpi smçtirupatiùñhate / upasthitasmçtirniùphalaü varjayati / tasya anarthà na saübhavanti / tasmàdàtmabhàvaü rakùitukàmena smçtimålamanviùya nityamupasthitasmçtinà bhavitavyam / etadevàha- tatràtmabhàve kà rakùà yadanarthavivarjanam / kena tallabhyate sarve niùphalaspandavarjanàt // etatsidhyetsadà smçtyà smçtistãvràdaràdbhavet / àdaraþ ÷amamàhàtmyaü j¤àtvàtàpena jàyate // iti / [÷ikùà. sa. kàrikà-7-8] ÷amathamàhàtmyaü tu yathàvasaramihaiva kathayiùyate // ayamatra piõóàrthaþ anarthavivarjanàrthamavadhàrayitavya iti vçttatritayenopadar÷ayannàha- suni÷citaü suprasannaü dhãraü sàdaragauravam / salajjaü sabhayaü ÷àntaü paràràdhanatatparam // Bca_5.55 // parasparaviruddhàbhirbàlecchàbhirakheditam / kle÷otpàdàdidaü hyetadeùàmiti dayànvitam // Bca_5.56 // àtmasattvava÷aü nityamanavadyeùu vastuùu / nirmàõamiva nirmànaü dhàrayàmyeùa mànasam // Bca_5.57 // (##) suni÷citaü saüdehaviparyàsarahitam / suprasannaü sadà prãtisaumanasyabahulam / dhãramaca¤calam / àdaraþ kathita eva / gauravaü àràdhyeùu cittasya namratà / tàbhyàü saha vartate / salajjaü pårvavat / sabhayaü skhalita[màlokya] bhãtam / ÷àntaü saüyatendriyam / sattvàràdhanayatnavat // yadekasya rucijanakaü tadanyasya viparãtam / anyonyaviruddhàbhiþ pçthagjanecchàbhirakheditamavipratisàri / katham? dayànvitam / hetupadametat / kutaþ? yasmàt kle÷otpàdànna svàtantryàdidametat parasparaviruddhacaritameùàü bàlànàmiti matvà // àtmasattvava÷aü svaparàyattaü sarvakàlam / kiü sarvatra? na / anavadyeùu vastuùu ubhayasàvadya÷ånyeùu / kiüvat? nirmàõamiva nirmitavat / vigatamànaü mànasaü dhàrayàmi / eùo 'hamiti bodhisattvo manasi nive÷ayet // asmàdapi saüvegamanasikàràccittasyànarthavivarjanena rakùà vidhàtavyetyàha- ciràtpràptaü kùaõavaraü smçtvà smçtvà muhurmuhuþ / dhàrayàmãdç÷aü cittamaprakampyaü sumeruvat // Bca_5.58 // aticireõa kàlena labdham uktaü kùaõavaraü smaraõena cetasi kçtvà punaþ punarantaraü sthirãkaromi ãdç÷amuktasvabhàvam / aprakampyaü kampayituma÷akyaü kàmàdivitarkapavanaiþ parvataràjavat // evametàbhyàü ÷ãlasamàdhibhyàmanyonyasaüvardhakàbhyàü cittakarmapariniùpattiþ / tasmàdavasthitametat- cittaparikarmaiva bodhisattva÷ikùà iti / tena yaduktam- cittarakùàvrataü muktvà bahubhiþ kiü mama vrataiþ / [bodhi. 5.18] iti, tat pariniùñhitam // punastadekàntamavadhàrayituü kàyapratyavekùàmàha- gçdhrairàmiùasaügçddhaiþ kçùyamàõa itastataþ / na karotyanyathà kàyaþ kasmàdatra pratikriyàm // Bca_5.59 // kàyasya sarvathà kvacidapi vyàpàro nàsti, svàtmanyapi sàmarthyàbhàvàt / anyathà cittarahito mçtasya kàyaþ / gçdhràdibhirvipralujyamàna itastataþ pratikàramàtmarakùaõàrthaü kimiti na karotãti pçcchati sarvasàmarthyavikalatvàt / ata eva cittaparikarmaiva sàdhyam / tasmin parikarmite kàyasya ayatnata eva parikarmasiddheþ, tatparatantratvàttasyetyuktaü bhavati // evaü sarvathànupayogini kàye sàpekùatàü nirasyannàha- rakùasãmaü manaþ kasmàdàtmãkçtya samucchrayam / tvatta÷cetpçthagevàyaü tenàtra tava ko vyayaþ // Bca_5.60 // (##) he manaþ, anàtmakameva àtmatvena svãkçtya màüsàsthipu¤jaü kàyasaüj¤akaü kasmàtkàraõàt tvaü rakùasi? kimevamiti cet, bhavato yadi bhinna evàyaü kàyaþ, tena asyàpacaye tava kimapacãyate? pårvameva ciraü svãkçta iti cedàha- na svãkaroùi he måóha kàùñhaputtalakaü ÷ucim / amedhyaghañitaü yantraü kasmàdrakùasi påtikam // Bca_5.61 // he måóha, mohavijçmbhitametad bhavataþ / ÷uciü pavitram / ayaü ca a÷uciþ / idamevàha- amedhyeti / påtikaü ÷atanadharmakam // syàdetat- kimanyasminnasannapi doùa ucyate ityatràha- imaü carmapuñaü tàvatsvabuddhayaiva pçthakkuru / asthipa¤jarato màüsaü praj¤à÷astreõa mocaya // Bca_5.62 // asthãnyapi pçthakkçtvà pa÷ya majjànamantataþ / kimatra sàramastãti svayameva vicàraya // Bca_5.63 // carmamayaü puñam / svamativi÷eùeõa pçthak kuru svakàyàdapasàraya / asthighañitapa¤jaràd yantràt praj¤àtmakena ÷astreõa màüsakartanena / tadanantaramasthãnyapi khaõóa÷aþ pçthag bhinnàni kçtvà majjànaü pa÷ya avalokaya / yadi antaraü kàyaþ caturmahàbhåtikaþ màtapitra÷ucikalalasaübhåtaþ duþkhamayaþ kçtaghna÷ceti vistareõa pratipàdayiùyatãti kimatra sàramasti vij¤apra÷astaü nyàyyaü và, ityàtmanaiva vicàraya // evamanviùya yatnena na dçùñaü sàramatra te / adhunà vada kasmàttvaü kàyamadyàpi rakùasi // Bca_5.64 // evaü kathitanayena / sàdhåktamiti cet, adhunà vada kasmàt tvamadyàpi sarvaguõavikalamapi kàyaü rakùasi? evaü vidvànapi // tathàpi asti kiücidatropàdeyamiti cedàha- na khàditavyama÷uci tvayà peyaü na ÷oõitam / nàntràõi cåùitavyàni kiü kàyena kariùyasi // Bca_5.65 // yadasti, na tadupayuktamiti saükùepàrthaþ / ataþ kimanupayoginà kàyena kariùyasi? atra àsaïgo na yukta ityarthaþ // anyaprayojanàbhàvàdidamevocitamutpa÷yàmaþ ityàha- yuktaü gçdhra÷çgàlàderàhàràrthaü tu rakùitum / karmopakaraõaü tvetanmanuùyàõàü ÷arãrakam // Bca_5.66 // (##) yasmàt karmaõi kenacit sahakàribhàvenopayujyate iti rakùyate // tathàpi nàtràbhinive÷aþ kàrya ityàha- evaü te rakùata÷càpi mçtyuràcchidya nirdayaþ / kàyaü dàsyati gçdhrebhyastadà tvaü kiü kariùyasi // Bca_5.67 // àcchidyeti balàt / bhavato gçhãtvà niùkçpo mçtyustava kàyaü gçdhrebhyo dàsyati, tadàpi na ka÷citpratikàro bhaviùyati ityabhipràyaþ // syàdetat- yadyapi evam, tathàpi bhaktàcchàdanamàtreõàpi paripàlanãya ityatràha- na sthàsyatãti bhçtyàya na vastràdi pradãyate / kàyo yàsyati khàditvà kasmàttvaü kuruùe vyayam // Bca_5.68 // yadi nàma bhçtyakarmakaraõaü tathàpi tatrànavasthàyisvabhàve vicakùaõo j¤àtvaiva pravartate, evaü prakçte 'pi taddharmiõi kenàbhipràyeõa he manaþ, tvaü kuruùe vyayamupakaraõopakùayam? tat kiü sarvathaiva niravakà÷o 'yaü kartavyaþ? netyàha- datvàsmai vetanaü tasmàtsvàrthaü kuru mano 'dhunà / na hi vaitanikopàttaü sarvaü tasmai pradãyate // Bca_5.69 // vetanaü karmamålyam / tàvanmàtraü datvà asmai gatvara÷arãràya, karmopakaraõatvàt, svaprayojanamanuvidheyaü he manaþ / anenaivopàrjitaü kasmàdasmai na dãyate iti cet, na hi yasmàt yatkiücit karmakareõopàttaü sarvaü tasmai karmakaràya pradãyate iti nyàyo 'sti // tasmàdevamupastambhamàtraü datvà- kàye naubuddhimàdhàya gatyàgamanani÷rayàt / yathàkàmaügamaü kàyaü kuru sattvàrthasiddhaye // Bca_5.70 // kàye naubuddhiü kçtvà pravçttinivçttihetoþ icchàyattaü kàyaü kuru sattvàrthànuùñhànàya niùpattaye và / he manaþ iti prakçtamabhisaübadhyate // iti kàyapratyavekùayà tatsvabhàvamupayogaü ca vicàrya parini÷citakàyaprayojanamupasaüharannàha- evaü va÷ãkçtasvàtmà nityaü smitamukho bhavet / tyajed bhçkuñisaükocaü pårvàbhàùã jagatsuhçt // Bca_5.71 // uktanãtyà àyattãkçtaþ àtmà cittakàyalakùaõaþ / sarvadà prasannavadano bhavet / bhrålalàñasaükocaü ca prasàdahànikaraü tyajet / pårvameva asaücodita eva pareõa svàgatàdivàdaiþ saütoùaõa÷ãlo bhavet / sarvasattvànàmakàraõabàndhava÷ca // ityapi ÷ikùà anarthavarjanàya kàryetyàha- sa÷abdapàtaü sahasà na pãñhàdãn vinikùipet / nàsphàlayetkapàñaü ca syànniþ÷abdaruciþ sadà // Bca_5.72 // (##) sahasà tvaritameva niùprayojanaü hastadaõóàdinà kapàñaü ca nàkoñayet / saükùepataþ niþ÷abdàbhiratirbhavet // kaþ evaü sati guõaþ syàdityàha- bako bióàla÷caura÷ca niþ÷abdo nibhçta÷caran / pràpnotyabhimataü kàryamevaü nityaü yati÷caret // Bca_5.73 // ete sarve niþ÷abdà anuddhatà÷ca viharanto vivakùitamarthaü labhante / vratinàpi tathaiva samàdhànakaõñakaparihàreõa vihartavyam // ityapi ÷ikùitavyamityàha- paracodanadakùàõàmanadhãùñopakàriõàm / pratãcchecchirasà vàkyaü sarva÷iùyaþ sadà bhavet // Bca_5.74 // kaukçtyavinodanàvavàdànu÷àsanãsamarthànàü vinayàdikovidànàm apràrthitahitaiùiõàü hitavidhàyakaü vacanaü mårdhnà gçhõãyàt / na teùu svacittaü dåùayitavyam, nàpyavamànanà kàryeti bhàvaþ / sarvasattveùu gurugauravadhiyà samàcaritavyamiti sarvaü sarvebhyaþ ÷ikùet // ãrùyàmalaprakùàlanàmàha- subhàùiteùu sarveùu sàdhukàramudãrayet / puõyakàriõamàlokya stutibhiþ saüpraharùayet // Bca_5.75 // parakãyaguõavardhanavacaneùu tatparitoùaõàya sàdhu sàdhu, bhadrakamidam, iti ÷abdamadhyà÷ayenoccàrayet / ku÷alakarmakàriõamapi dçùñvà sàdhu kçtam, dhanyo bhavàn sukçtakarmakàrã, ityàdibhiþ stutivacanaiþ protsàhayet // lapanà÷aïkàü nirasyannàha- parokùaü ca guõàn bråyàdanubråyàcca toùataþ / svavarõe bhàùyamàõe ca bhàvayettadguõaj¤atàm // Bca_5.76 // paraguõàn sadbhåtànapi parokùaü bråyànna samakùam / anyathà lapanàü ka÷cinmanyeta / pareõa tu tatsamakùamanyasya guõe bhàùyamàõe tadanuvàdakatayà samakùamapi bråyàt / anyathà nàsya råciratreti matvà svacittaü pradåùayet paraþ / svaguõe punaþ kenacid guõapakùapàtinà prasannena samakùaü parokùaü ca kãrtyamàne cittasyonnatiü nivàrayaüstasyaiva guõàbhidhàyakasya guõànuràgitàü manasi kuryàt // paraguõàmarùaõaü vàrayannàha- sarvàrambhà hi tuùñayarthàþ sà vittairapi durlabhà / bhokùye tuùñisukhaü tasmàtpara÷ramakçtairguõaiþ // Bca_5.77 // (##) sarveùàü hãnamadhyotkçùñànàü sattvànàm / sarve và upakramàþ duþkhaparihàreõa tuùñayarthàþ / sarvàrambhapari÷rameõa tuùñirevotpàdayitavyetyarthaþ / sà ca tuùñirdhanavisargairapi durlabhà, syàdvà na veti / iha punarayatnasiddhopasthità kasmàtparihãyata iti matvà bhokùye anubhaviùyàmi saütoùasukham anyayatnaniùpàditairguõairupanàmitam / na hi priyaputraguõairakùamàyuktà / iti bhàvanayà paraguõa÷ravaõàccittakàrka÷yamapakuryàt // atraivopacayamàha- na càtra me vyayaþ ka÷citparatra ca mahatsukham / aprãtiduþkhaü dveùaistu mahadduþkhaü paratra ca // Bca_5.78 // naiva asminnarthe pravçttimato mama ihaloke và upakùayale÷o 'pi saübhavati / upacayaþ punarvidyata eveti dar÷ayati- paratra mahatsukhaü paraguõàbhinandanàt / evamakriyamàõe punarapacayo dç÷yate, ubhayaloke 'pi duþkhaü paraguõàsahanàt // tasmàt sarvakalmaùaparityàgena iyamucità karmakàrità ÷iksaõãyetyàha- vi÷vastavinyastapadaü vispaùñàrthaü manoramam / ÷rutisaukhyaü kçpàmålaü mçdumandasvaraü vadet // Bca_5.79 // sarvàvadyavinirmuktatvàdvi÷castam / ànupårvyà vyavasthitapadam / asaüdigdhàrtham / manaþprahlàdanakaram / ÷ravaõàpyàyakam / karuõàrasaniùyandabhåtaü na ràgàdinidànam / mçdusvaramakarka÷avacanam / mandasvaraü yàvatà dhvaninà pratipàdyasya pratãtiþ syàt, na tato nyånaü nàtiriktamudãrayan / çju pa÷yetsadà sattvàü÷cakùuùà saüpibanniva / etàneva samà÷ritya buddhatvaü me bhaviùyati // Bca_5.80 // avakramakuñilaü paramaprãtirasabharàvanatena cakùuùà tçùita iva ÷ãtalajala paramàhlàdakaraü saüpivanniva sattvàn vyavalokayan / na raktena na duùñena mugdhena / paramopakàrakà hyete / kutaþ? yasmàdetàn sattvàn samàsàdya durlabhalàbhaü buddhatvaü me bhaviùyati utpatsyate / evaü ca viharan adyatve 'pi sattvàrthasamartho bhavatyeva / yaduktam- sarvatràcapalo mandamitasnigdhàbhibhàùaõàt / àvarjayejjanaü bhavyamàdeya÷càpi jàyate // iti / [÷ikùà. sa. kàrikà-10] etadeva ca bodhisattvasya kçtyaü yaduta sattvàvarjanaü nàma / yathà dharmasaügãtisåtre àryàpriyadar÷anena bodhisattvena paridãpitam- tathà tathà bhagavan bodhisattvena pratipattavyaü yatsahadar÷anena sattvàþ prasãdeyuþ / tatkasmàddhetoþ? na bhagavan bodhisattvasyànyat karaõãyamasti anyatra sattvàvarjanàt / sattvaparipàka eveyaü bhagavan bodhisattvasya dharmasaügãtiriti // (##) evamakriyamàõe ko doùa iti cet- anàdeyaü tu taü lokaþ paribhåya jinàïkuram / bhasmacchannaü yathà bahniü pacyeta narakàdiùu // iti / [÷ikùà. sa. kàrikà-11] tasmàt sattvàràdhanameva bodhisattvasya karma upakàrikùetramasàdhàraõaü puõyaprasåtiheturiti // tatprasaïgena anyadapi dar÷ayannàha- sàtatyàbhinive÷otthaü pratipakùotthameva ca / guõopakàrikùetre ca duþkhite ca mahacchubham // Bca_5.81 // samàdànena kriyamàõam / abhinive÷otthaü tãvraprasàdajanitam / pratipakùotthaü kle÷apratipakùa÷ånyatàdibhàvanàprasåtam / guõakùetraü buddhabodhisattvàdi / upakàrikùetraü màtàpitàdi / duþkhità glànàdayaþ / eteùu svalpamati kçtamaprameya÷ubhaheturupajàyate // idamapi bodhisattvenàbhyasanãyamityàha- dakùa utthànasaüpannaþ svayaükàrã sadà bhavet / nàvakà÷aþ pradàtavyaþ kasyacitsarvakarmasu // Bca_5.82 // dakùaþ sarvatra pañupracàraþ / utthànasaüpannaþ kausãdyàpanayanàd vãryasamanvàgataþ / ata eva svayameva sarvaü karaõãyam, na paràpekùà kvacidapi karmaõi kàryà / idameva nàvakà÷a ityàdinà dar÷ayati // pàramitàbhyàse 'narthavivarjanàyànupårvakàritàmàha- uttarottarataþ ÷reùñhà dànapàramitàdayaþ / netaràrthaü tyajecchreùñhàmanyatràcàrasetutaþ // Bca_5.83 // uparyuparitaþ / dànàcchãlaü ÷reùñham, ÷ãlàt kùàntirityàdayaþ / ato 'varapàramitàhetoruttaraü na tyajet / tadvirodhena na seveteti bhàvaþ / kiü sarvathà? netyàha- anyatreti / bodhiattvànàü ya àcàraþ ÷ikùàsaüvaralakùaõaþ sa eva ku÷alajalarakùaõàya setubandho vihitaþ, tasmàdanyatra taü vihàya / sa yathà na bhidyate ityarthaþ // tasmàtsaübhàramupàditsunà karuõàparatantreõa sarvaü karaõãyamuktamityàha- evaü buddhvà paràrtheùu bhavetsatatamutthitaþ / niùiddhamapyanuj¤àtaü kçpàlorarthadar÷inaþ // Bca_5.84 // evamanuttaraü j¤àtvà sattvànàü hitasukhavidhànàya nityamàrabdhavãryo bhavet / pratiùiddhàrthe pravçttau kathaü na sàpattika iti cet, na / kvacinniùiddhamapi sattvàrthavi÷eùaü praj¤àcakùuùà (##) pa÷yataþ karaõãyatayà anuj¤àtaü bhagavatà / saniþsaraõaü ca bhagavataþ ÷àsanam / taccàpi na sarvasya, api tu kçpàloþ karuõàprakarùapravçttitayà tatparatantrasya paràrthaikarasasya svaprayojanavimukhasya / iti praj¤àkaruõàbhyàmudbhåtaparàrthavçtterupàyaku÷alasya pravartamànasya nàpattiþ / atra ca upàliparipçcchàyàmàpattyanàpattivibhàgo veditavyaþ / tathà upàyakau÷alyasåtre jyotiùkamàõavakàdhikàre // eùà rakùàtmabhàvasya bhaiùajyavasanàdibhiþ / [÷ikùà. sa. kàrikà-13] ityetat pratipàdayitumàha- vinipàtagatànàthavratasthàn saüvibhajya ca / bhu¤jãta madhyamàü màtràü tricãvarabahistyajet // Bca_5.85 // bhaiùajyavasanàdibhiràtmabhàvo hi paripàlanãyaþ paràrthopayogitvàt / yathoktaü pràkåtatra dvividhaü bhaiùajyaü satatabhaiùajyaü glànapratyayabhaiùajyaü ca / tatra satatabhaiùajyamodanàdi / tadarthaü piõóàya gocare caratà gràmaprave÷e yathokta÷ikùàyàü smçtimàdhàya caritavyam / tato labdhàt piõóapàtàt caturthabhàgavibhaktàt vinipàtagatànanàthavratasthàn saüvibhàginaþ kuryàt / ekaü pratyaïgaü vinipàtinàm / dvitãyamanàthànàm / tçtãyaü sabrahmacàriõàü datvà caturthamàtmanà paribhu¤jãta / sa paribhu¤jàno na raktaþ paribhuïkte asaktaþ, agçddhaþ, anadhyavasitaþ, anyatra yàvadevàsya kàyasya sthitaye yàpanàyai / madhyamàü màtràm / tathà ca paribhuïkte yathà nàtisaülikhito bhavati, nàtigurukàyaþ / tatkasya hetoþ? ati saülikhito hi ku÷alapakùaparàïmukho bhavati, atigurukàyo middhàvaùñabdho bhavati / tena taü piõóapàtaü paribhujya ku÷alapakùàbhimukhena bhavitavyam / iti àryaratnameghe 'bhihitam / àryaratnarà÷àvapi- paribhu¤jatà ca evaü manasikàra utpàdayitavyaþ- santi asmin kàye a÷ãtikçmikulasahasràõi, tàni anenaivojasà sukhaü viharantu / idànãü caiùàmàmiùeõa saügrahaü kariùyàmi / bodhipràpta÷ca punardharmeõa saügrahaü kariùyàmi / iti vistaraþ // punaratraivoktam- dvayorahaü kà÷yapa ÷raddhàdeayamanujànàmi / katamayordvayoþ? yuktasya muktasya ca / iti // anayà di÷à sarvaparibhogàþ sattvàrthamadhiùñhàtavyàþ / anyathà- àtmatçùõopabhogàttu kliùñàpattiþ prajàyate // iti // [÷ikùà. sa. kàrikà-13] (##) yathoktaü candrapradãpasåtre- te bhojanaü svàdurasaü praõãtaü labdhvà ca bhu¤janti ayuktayogàþ / teùàü sa àhàru vadhàya bhoti yatha hastipotàna bisà adhautakàþ // [=samàdhi. 9. 29] vistareõa caitacchikùàsamuccaye draùñavyam // glànabhaiùajyaü tu yàmikaü sàptàhikaü yàvajjãvikamiti trividham / etacca bhikùuvinaye pratipàditaü tatraivàvadhàryam // vasanàdibhiràtmarakùàmàha- tricãvarabahistyajet / iti / sacedàgatya ka÷cid bodhisattvaü pàtracãvaraü yàceta, tena atityàgo na kartavyaþ / kiü tu yattadanuj¤àtaü bhagavatà- tricãvaraü ÷ramaõakalpaþ, tato 'tiriktaü ca yadbhavet, tyaktavyamarthine, nànyathà / uktaü ca bodhisattvapratimokùe- sacetpunaþ ka÷cidàgatya pàtraü và cãvaraü và yàceta, sacettasyàtiriktaü bhaved buddhànuj¤àtàttricãvaràt, yathàparityaktaü dàtavyam / sacetpunastasya ånaü tricãvaraü bhavet yanni÷ritya brahmacaryàvàsaþ, tanna parityaktavyam / tatkasmàddhetoþ? avisarjanãyaü hi tricãvaramuktaü tathàgatena / sacecchàriputra bodhisattvastricãvaraü parityajya yàcanaguruko bhavet, na tena alpecchatà àsevità bhavet / iti // atityàgaü niùedhayan punaràtmarakùàmupadar÷ayannàha- saddharmasevakaü kàyamitaràrthaü na pãóayet / evameva hi sattvànàmà÷àmà÷u prapårayet // Bca_5.86 // satàü satpuruùàõàü bodhisattvànàü dharmaþ / laukikalokottaraparahitasukhavidhànam / tatsevakaü kàyam alpàrthanimittaü na pãóayet / anyathà mahato 'rtharà÷erhàniþ syàt / ata eva pårvasmin hetupadametat / kutaþ punarevam? yasmàdanenaiva sukumàropakrameõa saüvardhamànaþ ÷ãghrameva sattvànàü hitasukhasaüpàdanasamartho bhavati // yata evaü tasmàt- tyajenna jãvitaü tasmàda÷uddhe karuõà÷aye / tulyà÷aye tu tattyàjyamitthaü na parihãyate // Bca_5.87 // sva÷arãra÷irodànàdi na kartavyamiti niùiddham / kadà? a÷uddhe mitràmitretarasarvavyasanijanasàdhàraõapravçtte kçpàcitte / atyàrabdhena hi vãryeõa svaparahitàrthasya bàdhà syàt / samapravçtte punarà÷aye svaparàtmano 'tirikte và na niùidhyate / yaduktam- tathà svaparabodhipakùa÷rutàdyantaràyakarau tyàgàtyàgau na kàryau / adhikasattvàrtha÷aktestulya÷aktervà (##) bodhisattvasya adhikatulyaku÷alàntaràyakarau tyàgàtyàgau na kàryàviti siddhaü bhavati / idameva ca saüdhàya bodhisattvapràtimokùe 'bhihitam- yastu khalu punaþ ÷àriputra abhiniùkràntagçhàvàso bodhisattvo bodhyaïgairabhiyuktaþ, tena kathaü dànaü dàtavyam, kataraü dànaü dàtavyam, kiyadråpaü dànaü dàtavyam / peyàlaü / dharmadàyakena bhavitavyam / ya÷ca ÷àriputra gçhã bodhisattvo gaïgànadãvàlikàsamàni buddhakùetràõi saptaratnaparipårõàni tathàgatebhyo 'rhadbhayaþ samyaksaübuddhebhyo dànaü dadyàt, ya÷ca ÷àriputra pravrajyàparyàpanno bodhisattvaþ ekàü catuùpadikàü gàthàü prakà÷ayet, ayameva tato bahutaraü puõyaü prasavati / na ÷àriputra tathàgatena pravrajitasya àmiùadànamanuj¤àtam / peyàlaü / yasya punaþ ÷àriputra pàtràgataþ pàtraparyàpanno làbho bhaveddhàrmiko dharmalabdhaþ, tena sàdhàraõabhàjinà bhavitavyaü sàrdhaü sabrahmacàribhiriti // tatraivàha- yastu khalu punaþ ÷àriputra anabhiniùkràntagçhàvàso bodhisattvaþ, tena dharma àsevitavyaþ / tatra tenàbhiyuktena bhavitavyamiti / anyathà hi ekasattvàrthasaügrahàrthaü mahataþ sattvarà÷estasya ca sattvasya bodhisattvà÷ayaparikarmàntaràyànmahato 'rthasya hàniþ kçtà syàditi // anenopàyakau÷alena viharan na bodhimàrgàtparibhra÷yate / ayamabhipràyaþ- dattaþ pårvameva anena àtmabhàvaþ sarvasattvebhyaþ / kevalamakàlaparibhogàtparirakùaõãyaþ / ato na màtsaryasyàvakà÷aþ / nàpi pratij¤àtàrthahàniriti / yaduktam- bhaiùajyavçkùasya sudar÷anasya målàdibhogyasya yathaiva bãjam / datvàpi saürakùyamakàlabhogàt saübuddhabhaiùajyatarostathaiva // iti // sattvà÷ayarakùaõàdapyàtmà rakùitavya ityàha- dharmaü nirgaurave svasthe na ÷iroveùñite vadet / sacchatradaõóa÷astre ca nàvaguõñhitamastake // Bca_5.88 // devamanuùyapåjito hi bhagavato dharmaþ / tato 'vadhyàyanti devatàdayo gauravamakurvato dharmaprakà÷anàt / niùiddhaü caitadbhagavatà iti tadàj¤àtikrame sàpattiko bhavet / na vastràdibaddha÷irasi / saha÷abdena triùvapi saübandhaþ / tathottarãyàdinà pihita÷ãrùe / pratyekaü svastha iti saübandhanãyam / glàne punaranàpattiþ / upalakùaõaü caitat / na sthitena suptàya niùaõõàya và, na niùaõõena suptàya, na cànàsanena niùaõõàya / notpathayàyinà màrgayàyine, nàgragàmine pçùñhagàminà, nàpyalaükàrayuktàya / ityàdayo 'pi draùñavyà iti // idamapyanarthavivarjanàya målàpattikàraõamakaraõãyamityàha- gambhãrodàramalpeùu na strãùu puruùaü vinà / (##) gambhãro durmedhasàmagàdhatvàt / udàra÷ca prakarùaparyantatvàt / tàdç÷aü ca dharmamalpeùu asaüskçtabuddhiùu hãnàdhimuktiùu và na vadediti prakçtena saübandhaþ / na màtçgràmasya ekàkã rahogato dharmaü vadet / vadan sàpattiko bhavati / na doùaþ puruùo yadi syàt // hãnotkçùñeùu dharmeùu samaü gauravamàcaret // Bca_5.89 // ÷ràvakayànabhàùiteùu và mahàyànabhàùiteùu và dharmeùu tulyaü cittaprasàdàdikaü kuryàt / anyathà saddharmapratikùepaþ syàt // nodàradharmapàtraü ca hãne dharme niyojayet / na càcàraü parityajya såtramantraiþ pralobhayet // Bca_5.90 // gambhãrodàradharmabhàjanaü ca sattvaü nimittaj¤airj¤àtvà na ÷ràvakayànàdidharmeùvavatàrayet / na ca àcàraü ÷ikùàsaüvarakaraõãyatàü muktvà såtràntàdipàñhenaiva tava ÷uddhirbhaviùyati iti dharmakàmaü prabhàvayet / àha càtra- punaraparo 'nartho ratnakåñe dçùñaþ- aparipàciteùu sattveùu vi÷vàso bodhisattvaskhalitam / abhàjanãbhåteùu udàrabuddhadharmaprakà÷anà bodhisattvaskhalitam / udàràdhimuktikeùu sattveùu hãnayànaprakà÷anà bodhisattvaskhalitamiti // àryasarvadharmavaipulyasaügrahe såkùmo 'pyanartha uktaþ- såkùmaü hi ma¤ju÷rãþ saddharmapratikùepakarmàvaraõam / yo hi ka÷cinma¤ju÷rãþ tathàgatabhàùite dharme kasmiü÷cit ÷obhanasaüj¤àü karoti, kvacida÷obhanasaüj¤àm, sa saddharmaü pratikùipati / tena saddharmapratikùeptrà tathàgato 'bhyàkhyàto bhavati, saügho 'pavàdito bhavati, ya evaü vadati- idaü yuktamidamayuktam / iti vistaraþ // àryàkà÷agarbhasåtre ca målàpattiprastàve coktam- punaraparamàdikarmiko bodhisattvaþ keùàücidevaü vakùyati- kiü bhoþ pràtimokùavinayena? ÷ãlena surakùitena ÷ãghraü tvamanuttaràyàü samyaksaübodhau cittamutpàdayasva / mahàyànaü pañha / yatte kiücit kàyavàïmanobhiþ kle÷apratyayàdaku÷alaü karma samudànãtam, tena te ÷uddhirbhaviùyatyavipàkam, yàvadyathà pårvoktam / iyamàdikarmikasya bodhisattvasya tçtãyà målàpattiriti // ataþ idamapi pràtimokùaniùiddhaü nàcaraõãyamityàha- dantakàùñhasya kheñasya visarjanamapàvçtam / neùñaü jale sthale bhogye måtràde÷càpi garhitam // Bca_5.91 // kheñasya ÷leùmaõo visarjanamapàvçtaü na kuryàt / jale sthale bhogye upabhogye måtrapurãùàderapi kutsitam / atràpi devatàdyavadhyànàdapuõyaü prasavet // mukhapåraü na bhu¤jãta sa÷abdaü prasçtànanam / pralambapàdaü nàsãta na bàhå mardayetsamam // Bca_5.92 // mukhaü påritaü kçtvà mahatkavalagrahaõàt / sa÷abdaü sukasunikàdi÷abdena / [prasçtànanaü] dåraü vidàritamukham / pralambapàdaü bhåmyàdyalagnapàdaü khañvàdyàrohaõe sati nàsãta / dvàvapi bàhå samamekasmin kàle na mardayet / kramamardane na doùaþ / sati pratyaye // (##) naikayànyastriyà kuryàdyànaü ÷ayanamàsanam / ekayà advitãyayà anyastriyà / gçhipravrajitayoridamiha sàdhàraõamityanyagrahaõam / na kuryàdyànàdi / saükùepeõa saükalayya dar÷ayannàha- lokàprasàdakaü sarvaü dçùñvà pçùñvà ca varjayet // Bca_5.93 // lokànàü yat prasàdajanakaü na bhavati, tat sarva dçùñvà ÷àstre vyavahàre và / pçùñvà vij¤àn / varjayet / anenaitaddar÷itaü bhavati- dçùñe 'pi yadbàdhàkaramevaüvidhaü tadvarjayet àpattirbhavatãti / yaduktam- ratnameghe jinenoktastena saükùepasaüvaraþ / yenàprasàdaþ sattvànàü tadyatnena parityajet // iti // [÷ikùà. sa. kàrikà-12] yathàha- katame ca te bodhisattvasamudàcàràþ? yàvadiha bodhisattvo nàghaþsthàne viharati, nàkàle / nàkàle bhàõã bhavati / nàkàlaj¤o bhavati / nàde÷aj¤o bhavati / yatonidànamasyàntike sattvà aprasàdaü pratisaüvedayeyuþ / sa sarvasattvànurakùayà àtmana÷ca bodhisaübhàraparipåraõàrthaü samyagãryàpatho bhavati, mçdubhàõã mandabhàõã asaüsargabahulaþ pravivekàbhimukhaþ suprasannamukhaþ iti // na bodhisattvena avamanyanà kvacidapi kartavyetyàha- nàïgulyà kàrayetkiüciddakùiõena tu sàdaram / samastenaiva hastena màrgamapyevamàdi÷et // Bca_5.94 // ekayà aïgulyà tarjanyàdikayà na kiücidupadar÷ayet, api tu samastenaiva samagreõaiva hastena / dakùiõena na vàmena / màrgamapi kathayet / àstàü tàvatsagauravaü vastu // lokàprasàdanivàraõàyàha- na bàhåtkùepakaü kaücicchabdayedalpasaübhrame / acchañàdi tu kartavyamanyathà syàdasaüvçtaþ // Bca_5.95 // na bhujamutkùipya kaücidàhvayet, alpaprayojanatàratamye / mahati punaradoùaþ / acchañàdi÷abdaü tu kuryàt / tadakaraõe 'samàhitacàritàyàmasaüvçtaþ syàt / etàvatà auddhatyaparihàro 'pi dar÷ito bhavati // sa hi ÷ayyàü parikalpayannevaü parikalpayedityupadar÷ayannàha- nàthanirvàõa÷ayyàvacchayãtepsitayà di÷à / saüprajànaüllaghåtthànaþ pràgava÷yaü niyogataþ // Bca_5.96 // bhagavato mahànirvàõa÷ayyàmiva ÷ayyàü parikalpayet / abhimatayà di÷à ÷iro vidhàya, dakùiõena pàr÷vena, pàdasyopari pàdamàdhàya, dakùiõaü bàhumupadhànaü kçtvà, vàmaü ca (##) prasàrya jaïghopari nive÷ya, cãvaraiþ susaüvçtakàyaþ, smçtaþ, saüprajànànaþ, utthànasaüj¤ã, àlokasaüj¤ã, ÷ayitaþ, nàcittakamiddhàvaùñabdhaþ / na ca nidràsukhamàkhàdayet, na ca pàr÷vasukham anyatra yàvadevaiùàü mahàbhåtànàü sthitaye yàpanàyai iti / laghutthànaþ ÷ãghramevottiùñhet / na tu jçmbhikàü gàtramoñanaü kurvannàlasyopahita÷cireõa / etebhya eva sarvebhyaþ pårvameva // idamaparamabhisaükùipya kathayannàha- àcàro bodhisattvànàmaprameya udàhçtaþ / citta÷odhanamàcàraü niyataü tàvadàcaret // Bca_5.97 // àcàraþ ÷ikùaõãyam / aprameyaþ asaükhyeyaþ bodhisattvapràtimok÷àdiùu pradar÷itaþ / tatsaügraharåpaü prathamataþ citta÷odhanameva àcàramàcaret / niyatamava÷yaütayà // sàmànyàpatti÷odhanàyàha- ràtriüdivaü ca triskandhaü triùkàlaü ca pravartayet / ÷eùàpatti÷amastena bodhicittajinà÷rayàt // Bca_5.98 // triùkçtvo ràtreþ / triùkçtvo divasasya / triskandhaþ trayàõàü skandhànàü pàpade÷anàpuõyànumodanàbodhipariõàmanànàü samàhàraþ / triskandhaü pravartayet / ÷eùà målàyà anyàþ / athavà, saücitya kçtà yàþ pratikçtàþ tàbhyo 'nyàþ smçtisaüpramoùeõa asaüprajànatà và kçtàþ / tàsàü pra÷amaþ pratikaraõaü tena triskandhaparivartanena bodhicittasya jinànàü ca bhagavatàü samà÷rayaõàcca // etena vidåùaõàsamudàcàràdayo dar÷ità bhavanti // tatra pàpa÷odhanaü caturdharmakasåtre de÷itam- caturbhirmaitreya dharmaiþ samanvàgato bodhisattvo mahàsattvaþ kçtopacitaü pàpamabhibhavati / katamai÷caturbhiþ? yaduta vidåùaõàsamudàcàreõa, pratipakùasamudàcàreõa, pratyàpattibalena, à÷rayabalena ca / tatra vidåùaõàsamudàcàraþ aku÷alaü karma kçtvà vipratisàraråpàtsavigarhaõà pàpade÷anà, tadanuùñhànaü tatsamudàcàraþ / tatra pratipakùasamudàcàraþ aku÷alapratipakùaþ ku÷alam, tatsamudàcàraþ, kçtvàpyaku÷alaü karma ku÷ale karmaõyatyantamabhiyogaþ / tatra pratyàpattibalaü saüvarasamàdànàdakaraõasaüvaralàbhaþ / tatrà÷rayabalaü buddhadharmasaügha÷araõagamanam, anutsçùñabodhicittatà ca / sa balavatsaüni÷rayeõa na ÷akyate pàpenàbhibhavitum / ebhirmaitreya caturbhirdharmaiþ samanvàgato bodhisattvo mahàsattvaþ kçtopacitaü pàpamabhibhavatãti // vi÷eùatastu bodhisattvàpattãnàü gurvãõàü ladhvãnàü ca de÷anà àryopàliparipçcchàyàmuktàþ / tàþ ÷ikùàsamuccaye draùñavyàþ // sarvàpattayo bodhisattvena pa¤catriü÷atàü buddhànàü bhagavatàmantike ràtriüdivamekàkinà de÷ayitavyàþ / tatreyaü de÷anà- ahamevaünàmà buddhaü ÷araõaü gacchàmãtyàrabhya yàvat saüghaü ÷araõaü gacchàmi, namaþ ÷àkyamunaye tathàgatàyàrhate samyaksaübuddhàya / namo vajrapramardine ityàrabhya yàvat- (##) upaimi sarvàn ÷araõaü kçtà¤jaliþ / iti vistaramuktvàha- iti hi ÷àriputra bodhisattvena imàn pa¤catriü÷ato buddhàn pramukhàn kçtvà sarvatathàgatànugatairmanasikàraiþ pàpavi÷uddhiþ kàryà / tasyaivaü pàpavi÷uddhasya ta eva buddhà bhagavanto mukhànyupadar÷ayanti / peyàlaü / na tat ÷akyaü sarva÷ràvakapratyekabuddhanikàyairàpattikaukçtyasthànaü vi÷odhayituü yadbodhisattvasteùàü buddhànàü bhagavatàü nàmadheyadhàraõaparikãrtanena ràtriüdivaü triskandhakadharmaparyàyapravartanena àpattikaukçtyànniþsarati, samàdhiü ca pratilabhate // etatsàkalyena ÷ikùàsamuccaye veditavyam // ukto vidåùaõàsamudàcàraþ / pratipakùasamudàcàrapratyàpattibale api vistareõa ÷ikùàsamuccayàdeva draùñavye / àryamaitreyavimokùe tu bodhicittena pàpavi÷uddhiruktà / taccoktameva pràk / jinà÷rayàt pàpavi÷uddhau såkarikàvadànamudàhàryam / ye buddhaü ÷araõaü yànti na te gacchanti durgatim / prahàya mànuùàn kàyàn divyàn kàyàüllabhanti te // evaü dharmaü saüghaü càdhikçtya pàñhaþ / anenà÷rayabalamuktam // punaraniyamena dar÷ayannàha- yà avasthàþ prapadyeta svayaü parava÷o 'pi và / tàsvavasthàsu yàþ ÷ikùàþ ÷ikùettà eva yatnataþ // Bca_5.99 // svayamàtmanà paràyatto và sattvàrthakriyàyàü pravçttaþ // kiü punarevamaniyamenàbhidhãyata ityàha- na hi tadvidyate kiücidyanna ÷ikùyaü jinàtmajaiþ / na tadasti na yatpuõyamevaü viharataþ sataþ // Bca_5.100 // yasmàt sarvàkàraü sarvavastutattvamadhigamya sarveùàü hitasukhavidhànàrthamudyacchadbhirbuddhasutaiþ na tadasti kiücit, yanna ÷ikùitavyam / anyathà sarvàkàraþ sarvasattvànàmarthaþ kartuma÷akyaþ / puõyasaübhàro 'pi evaü vicarato 'paryanta eva syàt // iyamapi ÷ikùàpadamudrà avadhàrayitavyetyàha- pàraüparyeõa sàkùàdvà sattvàrtha nànyadàcaret / sattvànàmeva càrthàya sarvaü bodhàya nàmayet // Bca_5.101 // antataþ svayamàhàràdikriyayà parapreraõayà aparàparadåtapreraõayà và, sàkùàt svayameva àmiùadànàdinà và, yat sattvànàü hitasukhaheturna bhavati, tanna kuryàt kàrayedvà / na caitadeva kevalam / kiücit sattvànàmeva saüsàraduþkhapatitànàü tato niþsaraõàya sarvaü ku÷alamålamanuttaràyàü samyaksaübodhau pariõàmayet // etàvatà ÷lokadvayena puõyavçddhirupadar÷ità bhavati // (##) yaduktaü kalyàõamitrànutsargàditi [÷ikùà. sa. kàrikà-6] tadàha- sadà kalyàõamitraü ca jãvitàrthe 'pi na tyajet / bodhisattvavratadharaü mahàyànàrthakovidam // Bca_5.102 // kalyàõakarmaõi abhyudayaniþ÷reyasapràptilakùaõe mitramasàdhàraõo bandhuþ, tat kàyajãvitavipraõà÷abhayabhãto 'pi na tyajet / kalyàõamitrànu÷aüsà÷ca praj¤àpàramitàyàmàryàùñasàhasrikàyàü [aùña. 30] sadàpraruditaparivartàdveditavyàþ / caturdharmakasåtre 'pyuktam- kalyàõamitraü bhikùavo bodhisattvena mahàsattvena yàvajjãvaü na tyaktavyamapi jãvitahetoriti / aparityàjyasya kalyàõamitrasya lakùaõamàha- bodhisattva÷ikùàsaüvare vyavasthitam / mahàyànàrthapaõóitam / etàdç÷aü sudurlabham // kalyàõamitrasya paryupàsanaparij¤ànàrthamàha- ÷rãsaübhavavimokùàcca ÷ikùedyadguruvartanam / ÷rãsaübhavavimokùàt àryagaõóavyåhaparivartàt kalyàõamitraparyupàsanaü ÷ikùet jànãyàt / yathoktamàryagaõóavyåhe àrya÷rãsaübhavena- kalyàõamitrasaüdhàritàþ kulaputra bodhisattvà na patanti durgatiùu / yàvat- saücodakàþ kalyàõamitrà akaraõãyànàm / saünivàrakàþ pramàdasthànàt / niùkàsayitàraþ saüsàrapuràt / tasmàttarhi kulaputra evaümanasikàràpratiprasrabdhena kalyàõamitràõyupasaükramitavyàni / pçthivãsamacittena sarvabhàrodvahanàparitasanatayà / vajrasamacittena abhedyà÷ayatayà / cakravàlasamacittena sarvaduþkhàsaüpravedhanatayà / lokadàsasamacittena sarvakarmasamàdànàvijugupsanatayà / rajoharaõasamacittena mànàbhimànavivarjanatayà / yànasamacittena gurubhàranirvàhanatayà / a÷vasamacittena akrudhyanatayà / nausamacittena gamanàgamanàparitasanatayà / suputrasadç÷ena kalyàõamitramukhavãkùaõatayà / àtmani ca te kulaputra àturasaüj¤otpàdayitavyà kalyàõamitreùu ca vaidyasaüj¤à, anu÷àsanãùu bhaiùajyasaüj¤à, pratipattiùu vyàdhinirghàtanasaüj¤à / àtmani ca te kulaputra bhãrusaüj¤otpàdayitavyà, kalyàõamitreùu ÷årasaüj¤à, anu÷àsanãùu praharaõasaüj¤à, pratipattiùu ÷atrunirghàtanasaüj¤à // yaduktaü såtràõàü ca sadekùaõàditi [÷ikùà. sa. kà.-6], tadupadar÷ayitumàha- etaccànyacca buddhoktaü j¤eyaü såtràntavàcanàt // Bca_5.103 // etadiha ÷àstre pratipàditam, anyadyadiha noktam / buddhena bhagavatà bodhisattvànàü karaõãyatayà nirdiùñam, tannànàsåtràntàrthaparicayàd veditavyam // etadeva dar÷ayati- ÷ikùàþ såtreùu dç÷yante tasmàtsåtràõi vàcayet / ÷ikùà bodhisattvànàü heyopàdeyalakùaõàþ / såtreùu mahàyànasåtrànteùu ratnameghàdiùu / yata evaü tasmàt / idaü tu vi÷eùanirde÷amàha- àkà÷agarbhasåtre ca målàpattãrniråpayet // Bca_5.104 // (##) àryàkà÷agarbhasåtre kùatriyasya mårdhàbhiùiktasya pa¤ca målàpattayo nirdiùñàþ / tathà sàmànyena ekà målàpattiþ / tathà àdikarmikasya bodhisattvasya aùñau målàpattaya iti / tathà ca tatroktam- pa¤ca kulaputra kùatriyasya mårdhàbhiùiktasya målàpattayaþ yàbhirmålàpattibhiþ kùatriyo mårdhàbhiùiktaþ sarvàõi pårvàvaropitàni ku÷alamålàni jhoùayati / vastupatitaþ paràjitaþ sarvadevamanuùyasukhebhyaþ apàyagàmã bhavati / katamàþ pa¤ca? yaþ kulaputra kùatriyo mårdhàbhiùiktaþ staupikaü vastu apaharati sàüghikaü và càturdi÷asaüghe niryàtitaü và, svayaü và apaharati hàrayati và / iyaü prathamà målàpattiþ / evaü triyànabhàùitadharmapratikùepàt dvitãyà / pravrajitasya ÷ãlavato duþ÷ãlasya và kàùàyàpaharaõàt, gçhasthakaraõàt, kàyaprahàràt, càrake prakùepàt, jãvitaviyojanàdvà tçtãyà / pa¤cànantaryeùvanyatamakaraõàccaturthã / mithyàdçùñeþ, da÷àku÷alakarmapathasamàdànàt, parasamàdàpanàdvà pa¤camãti // tathà gràmabhedàdikaraõàt sarveùàü sàdhàraõã caikà / tatraivoktam- àdikarmikàõàü mahàyànasaüprasthitànàü kulaputràõàü kuladuhitçõàü ca aùñau målàpattayaþ, yàmirmålàpattibhiþ skhalità àdikarmikà mahàyànasaüprasthitàþ sarvàõi pårvàropitànãtyàdi pårvavat / katamà aùñau? ye sattvàþ pårvadu÷caritahetunà asmin kliùñe pa¤cakaùàye loke utpannàþ, te itvaraku÷alamålàþ / yàvat, teùàmidaü paramaü gambhãraü ÷ånyatàpratisaüyuktaü såtràntaü yàvadvistareõàgrataþ smàrayanti prakà÷ayanti / te hi akçta÷ramà bàlapçthagjanàþ ÷çõvanta utrasyanti, yàvad vivartayanti anuttaràyàþ samyaksaübodhe÷cittam, ÷ràvakayàne cittaü praõidadhati / eùà àdikarmikasya bodhisattvasya målàpattiþ prathamà, yayà målàpattyà ityàdi pårvavat / tasmàdbodhisattvena parasattvànàü parapudgalànàmà÷ayànu÷ayaü prathamaü j¤àtvà yathà÷ayànàü sattvànàmanupårveõa dharmade÷anà kartavyeti / sopàyàyàþ samyaksaübodhervinivartya hãnayàne parasya cittamutpàdayato dvitãyà / pràtimokùa÷ikùàsaüvaraü vihàya mahàyàne cittotpàdamàtreõa tatpañhanena càsya ÷uddhiprakà÷anàt tçtãyà / ÷ràvakàdiyànasya tatphalasya gopananindàprakà÷anàt, mahàyàne sarva÷uddhiprakà÷anàt, pareùàü tadvacanakaraõàccaturthã / kãrtilàbhàdihetoþ mahàyànapañhanàdinà, tathà tatpratyayàt pareùàü kutsànindàdibhàùaõàt, àtmotkarùaõàt, uttaramanuùyadharmopagamàt pa¤camã / pàñhamàtreõa gambhãradharmàdhigamaprakà÷anàt, pareùàü tathaiva samàdàpanàt ùaùñhã / kùatriyasya purohitàmàtyacaõóàlairye bhikùavo daõóità arthadaõóena sàüghikaü staupikaü và càturdi÷asàüghikaü và dravyamapahçtya tebhya evopanàmayanti / te ca kùatriyà ubhaye 'pi målàpattimàpadyante / iyaü saptamã / dharmàdharmavivàdanàpårvaü ÷ikùàpraõayanàt, tanmålàcàravipannànàü satkàràt, prahàõikànàmupabhogaparibhogàõyanyatra pariõàmanàt ubhaye 'pi målàpattimàpadyante / iyamaùñamã // àsàü ca målàpattãnàü sukhagrahaõàrthaü ÷àstrakàropadar÷itàþ saügrahakàrikà ucyante- ratnatrayasvaharaõàdàpatpàràjikà matà / saddharmasya pratikùepàd dvitãyà muninodità // (##) duþ÷ãlasyàpi và bhikùoþ kàùàyastainyatàóanàt / càrake và vinikùepàdapapravràjanena ca // pa¤cànantaryakaraõànmithyàdçùñigraheõa ca / gràmàdibhedanàdvàpi målàpattirjinodità // ÷ånyatàyà÷ca kathanàtsattveùvakçtabuddhiùu / buddhatvaprasthitànàü tu saübodhervinivartanàt // pràtimokùaü parityàjya mahàyàne niyojanàt / ÷iùyayànaü na ràgàdiprahàõàyeti và grahàt // pareùàü grahaõàdvàpi punaþ svaguõakà÷anàt / parapaüsanato làbhasatkàra÷lokahetunà // gambhãrakùàntiko 'smãti mithyaiva kathanàtpunaþ / daõóàpayedvà ÷ramaõàn dadyàdvà ÷araõatrayàt // gçhõãyàddãyamànaü và ÷amathatyàjanàtpunaþ / pratisaülãnabhogaü ca svàdhyàyiùu nivedanàt // målà àpattayo hyetà mahànarakahetavaþ / àryasyàkà÷agarbhasya svapne de÷yàþ puraþsthitaiþ // bodhicittaparityàgàdyàcakàyàpradànataþ / tãvramàtsaryalobhàbhyàü krodhàdvà sattvatàóanàt // prasàdyamàno yatnena sattveùu na titikùate / kle÷àtparànuvçttyà và saddharmàbhàsavarõanàt // iti // tasminneva såtre samuddharaõamàsàmuktam // ÷ik÷àsamuccaye 'pi bodhisattvànàü karaõãyamupadiùñamiti tadapi niråpaõãyamityàha- ÷ikùàsamuccayo 'va÷yaü draùñavya÷ca punaþ punaþ / vistareõa sadàcàro yasmàttatra pradar÷itaþ // Bca_5.105 // ÷ik÷àsamuccayo 'pi svayamebhireva kçtaþ / ava÷yaü niyamena / draùñavyaþ punaþ punarasakçt / abhyasanãya iti bhàvaþ / kutaþ? yasmàt satàü bodhisattvànàm / àcaraõamàcàra itikartavyatà / tatra ÷ikùàsamuccaye / vistareõa prabandhena / pradar÷itaþ vispaùñãkçtya prakà÷itaþ, tasmàt // yadi tasyàbhyàse '÷aktiþ, tadà- saükùepeõàthavà tàvatpa÷yetsåtrasamuccayam / nànàsåtraikade÷ànàü và samuccayamebhireva kçtaü saükùepeõa pa÷yet vyavalokayet granthato 'rthato và / atràpi pårvakameva prayojanam // yadi và- (##) àryanàgàrjunàbaddhaü dvitãyaü ca prayatnataþ // Bca_5.106 // àryanàgàrjunapàdairnibaddhaü dvitãyaü ÷ikùàsamuccayaü såtrasamuccayaü ca pa÷yet prayatnataþ àdarataþ / yadiha na dç÷yate, tat tatra dç÷yate iti bhàvaþ // niyamena ÷ikùàdar÷ane 'pi sàkalyena sarveùàmupayogamàha- yato nivàryate yatra yadeva ca niyujyate / tallokacittarakùàrthaü ÷ikùàü dçùñvà samàcaret // Bca_5.107 // yato heyàdakaraõãyànnivàryate, na karaõãyametaditi pratiùidhyate / yatra ÷ik÷àsamuccaye såtrasamuccaye và / yadeva karma kartavyatayà niyujyate vidhãyate, tat prasiddhaü vihitaü và / lokànàü cittamà÷ayaþ tasya rakùàrtham, tadyathà vikopitaü na syàt / ÷ikùàü dçùñvà ÷ikùàsamuccayàdiùu / pratipàdaü samàcaret, yatra yadyathà yujyate, tatra tathà vyavaharet / anyathà arthasaümåóhavyavahàrasya àpattika÷malatà syàt // etàvatà àtmabhàvasya ÷uddhiràkhyàtà / yadàha- àtmabhàvasya kà ÷uddhiþ pàpakle÷avi÷odhanam / saübuddhoktyanusàreõa yatnàbhàve tvapàyagaþ // iti // [÷ikùà. sa. kàrikà-19] yaduktam- sadà smçtisaüprajanyacàriõà bhavitavyamiti, tataþ smçteþ svanàmnaiva svaråpaü pratãtam / saüprajanyasya tu na j¤àyate kãdç÷amiti, tatsvaråpapratipattaye pràha- etadeva samàsena saüprajanyasya lakùaõam / yatkàyacittàvasthàyàþ pratyavekùà muhurmuhuþ // Bca_5.108 // yatkàyàvasthàyàþ cittàvasthàyà÷ca sarveryàpatheùu pratyavekùà niråpaõaü sarvavàraü yathà pratipàditaü pràk // sarvametadukta÷ikùàkau÷alaü karmaõà niùpàdayitavyaü na vacanamàtreõeti niyamayitumàha- kàyenaiva pañhiùyàmi vàkpàñhena tu kiü bhavet / cikitsàpàñhamàtreõa rogiõaþ kiü bhaviùyati // Bca_5.109 // manaþpårvaügamatvàt kàyavyàpàrasya, so 'pyanenaiva pratipàditaþ / pratipattyà sarvaü saüpàdayiùyàmi, na tu ÷abdamàtraghoùaõayà niùphalatvàditi bodhisattvena yatitavyam / kathamiva? vaidyaka÷àstràdhyayanamàtreõa tatkriyàmakurvato vyàdhigrastasya kiü phalaü niùpatsyate? tàvanmàtreõa rogasya tasyàvinivçtteþ / na kiüciditi bhàvaþ / tasmàt sarvametat kriyànuùñhànena niùpàdayitavyamiti // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü saüprajanyarakùaõaü nàma pa¤camaþ paricchedaþ // (##) 6. kùàntipàramità nàma ùaùñhaþ paricchedaþ / tadevaü bahudhà ÷ãlavi÷uddhiü pratipàdya àtmabhàvàdãnàü rakùàü ÷uddhiü pratipàdya ÷ubhavi÷uddhiü pratipàdayitum, yaccoktam- kùameta ÷rutameùeta saü÷rayeta vanaü tataþ / samàdhànàya yujyeta bhàvayeda÷ubhàdikam // [÷ikùà. sa. kàrikà-20] ityetacca abhidhàtumupakramate sarvamityàdinà- sarvametatsucaritaü dànaü sugatapåjanam / kçtaü kalpasahasrairyatpratighaþ pratihanti tat // Bca_6.1 // sarvametaditi ÷ãlasaüvarasamàdànaprasåtam / sucaritaü ku÷alaü karma / dànaü trividham / sàmànyena sugatapåjanamapi trividham / kçtam upàrjitamanekaiþ kalpasahasrairyat tat sarvaü pratighaþ sattvavidveùaþ pratihanti nirdahati bahnilava iva tçõasaüghàtam // àryama¤ju÷rãvikrãóitasåtre càha- pratighaþ pratigha iti ma¤ju÷rãþ kalpa÷atopacitaü ku÷alaü pratihanti, tenocyate pratigha iti // àryasarvàstivàdinà pañhyate- pa÷yatha bhikùava etaü bhikùuü ke÷anakhaståpe sarvàïgena praõipatya cittamabhiprasàdayantam? evaü bhadanta / anena bhikùavo bhikùuõà yàvatã bhåmiràkràntà, adha÷catura÷ãtiyojanasahasràõi, yàvat kà¤canavajramaõóalàntare yàvantyo vàlikàþ, tàvantyanena bhikùuõà cakravartiràjyasahasràõi paribhoktavyàni / yàvat / athàyuùmànupàliryena bhagavàüstenà¤jaliü praõamya bhagavantametadavocat- yaduktaü bhagavatà asya bhikùorevaü mahànti ku÷alamålàni / kutremàni bhagavan ku÷alàni tanutvaü parikùayaü paryàdànaü gacchanti? nàhamupàle evaü kùatimupahatiü ca samanupa÷yàmi yathà sabrahmacàrã sabrahmacàriõo 'ntike duùñacittamutpàdayati / tatropàle imàni mahànti ku÷alamålàni tanutvaü parikùayaü paryàdànaü gacchanti / tasmàttarhi upàle evaü ÷ikùitavyaü yaddagdhasthåõàyàmapi cittaü na pradåùayiùyàmaþ, pràgeva savij¤ànake kàye iti // ata evàha- na ca dveùasamaü pàpaü na ca kùàntisamaü tapaþ / tasmàtkùàntiü prayatnena bhàvayedvividhairnayaiþ // Bca_6.2 // na ca dveùeõa samaü pàpama÷ubhaü puõyàbhibhavaheturasti / na ca kùàntyà titikùayà samaü tulyaü tapaþ / sumahatpari÷ramasàdhyatvàt sukçtam / yata evam, tasmàt kùàntiü kùamàü sarvatàtparyeõa bhavayedabhyaset / vividhairnànàprakàrairupàyairvakùyamàõaiþ // (##) dçùñadharma eva dveùasya doùàn vçttatrayeõopadar÷ayannàha- manaþ ÷amaü na gçhõàti na prãtisukhama÷rute / na nidràü na dhçtiü yàti dveùa÷alye hçdi sthite // Bca_6.3 // påjayatyarthamànauryàn ye 'pi cainaü samà÷ritàþ / te 'pyanaü hantumicchanti svàminaü dveùadurbhagam // Bca_6.4 // suhçdo 'pyudvijante 'smàd dadàti na ca sevyate / saükùepànnàsti tatkiücit krodhano yena susthitaþ // Bca_6.5 // ÷amaü pra÷amaü na gçhõàti nà÷rayate / anupa÷ànta eva sadà dveùànalaprajvalitatvàt na prãtisukhaü saumanasyasukhama÷nute àpnoti, tenaivàkràntatvàt / na nidràü na dhçtiü cittasukhaü labhate kàyacittasaütàpakàriõi dveùa÷alye hçdayanivàsini / påjayati satkaroti làbhasatkàrairyàn / ye 'pi cànujãvinaþ, evaü dveùiõaü svàminamapakartumicchanti / kimiti? dveùadurbhagam apriyamiti hetupadametat / suhçdo bhitràõyapi udvijante uttrasanti asmàd dveùiõaþ / dànonmukho 'pi bhçtyavargairna sevyate nopagamyate / kiü bahunà? idamiha saükùepeõàvadhàryatàm- nàsti tadupa÷amakàraõaü kiücidyena kopanaþ sukhaü labheta // cittasya karka÷àvasthà dveùaþ / tasyodbhåtavçttistu krodhaþ, yadva÷àt daõóàdigrahaõaü kriyate / iti anayorbhede 'pi dvayorapi parihartavyatayà abhedenaiva nirde÷aþ // evamiha dçùñadharme 'pi dveùadoùànavagamya tatparityàgàya yatnavatà bhavitavyamityàha- evamàdãni duþkhàni karotãtyarisaüj¤ayà / yaþ krodhaü hanti nirbandhàt sa sukhãha paratra ca // Bca_6.6 // evaü yathoktaprakàreõa duþkhàni janayati yasmàt, tasmàd yaþ sukçtàtmà nirbandhàt, gàóhàbhinive÷àt / àrabdhavãrya ityarthaþ / sa sukhã ihaloke paraloke ca // idànãü dveùopaghàtàya tatkàraõamupahantuü vyavasthàü kurvannàha- aniùñakaraõàjjàtamiùñasya ca vighàtanàt / daurmanasyà÷anaü pràpya dveùo dçpto nihanti màm // Bca_6.7 // tasmàdvighàtayiùyàmi tasyà÷anamahaü ripoþ / àtmàtmãyagrahaprasåte iùñàniùñe / àtmàtmãyayoþ sukhasàdhanamiùñam, tadviparãtamaniùñam, iti kalpanàkçtamevaitat / na tu paramàrthataþ kiücidiùñamaniùñaü và saübhavati / tasmànmithyàbhinive÷avàsanàva÷àt aniùñasya karaõàt, iùñasya copahananàd daurmanasyaü mànasaü duþkhamupajàyate, tasmàt tatkàriõi tadvirodhini và dveùa utpadyate / iti daurmanasyameva balabadbhojanaü (##) labdhasàmarthyaþ san dveùo nihanti màm iti ni÷citya tatpuùñikàraõaü ca haniùyàmi prathamataþ / tasmin hate sukhameva / tasya hananàt, samålaghàtaü hatasya punarutthànàyogàcca // nanu ko 'yamatyarthamabhinive÷o bhavata ityàha- yasmànna madvadhàdanyatkçtyamasyàsti vairiõaþ // Bca_6.8 // yasmàt mama vadhaü vihàya ràtriüdivamaparaü na kiücid dveùasya vairiõaþ karaõãyamasti // evaü dveùadoùàn vibhàvya sarvopàyena tadvipak÷abhåtàü kùàntimutpàdayet / tatra kùàntistrividhà dharmasaügãtisåtre 'bhihità / tadyathà- duþkhàdhivàsanàkùàntiþ, dharmanidhyànakùàntiþ, paràpakàramarùaõakùànti÷ca / tatra tàvadduþkhàdhivàsanàkùàntimadhikçtyàha- atyaniùñàgamenàpi na kùobhyà mudità mayà / daurmanasye 'pi nàstãùñaü ku÷alaü tvavahãyate // Bca_6.9 // duþkhàdhivàsanàkùàntivipakùaþ aniùñàgamapràptaduþkhabhãrutà, iùñavighàtapràpta÷ca sukhàbhiùvaïgaþ / tàbhyàü daurmanasyam / tato dveùo lãnacittatà và / ata evàha candrapradãpasåtresukhe 'nabhiùvaïgaþ, duþkhe 'vaimukhyam / iti / ratnameghasåtre 'pyuktam- ya ime àdhyàtmikàþ ÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsàþ, tàn kùamate adhivàsayatãti // ato yadi nàma mama ÷ira÷chidyate, tathàpi na kùobhyà na vikopayitavyà mudità mayà / mudità hi daurmanasyapratipakùaþ / duþkhàgame 'pi pramuditacittasya daurmanasyànavakà÷àt, iti daurmanasyaniràsàya mudità yatnena rakùitavyà / kutaþ? daurmanasye 'pi kçte iùñavighàte sati nàstãùñaü nàbhilaùitaü setsyati / ayaü tu vi÷eùaþ syàt- ku÷alaü punarupahanyate // mudità ca àryàk÷ayamatisåtre varõità- tatra katamà mudità? yà buddhadharmàõàmanusmaraõàt prãtiþ prasàdaþ pràmodyaü cittasyànavalãnatà anavamçdyatà aparitarùaõatà, sarvakàmaratãnàmapakarùaõàt sarvadharmaratãnàü pratiùñhànam, cittasya pràmodyam, kàyasyaudvilyam, buddheþ saüpraharùaõam, manasa utpalavaþ, tathàgatakàyàbhinandanaratiþ / iti vistaraþ // kiü cedamavicàrayato daurmanasyamutpadyate ityàha- yadyastyeva pratãkàro daurmanasyena tatra kim / atha nàsti pratãkàro daurmanasyena tatra kim // Bca_6.10 // yadi ca iùñavighàtanivartanàya aniùñopanipàtapratiùedhàya ca pratãkàraþ upàyàntaramasti, tadà daurmanasyena tatra kim? tadeva anuùñhãyatàm / atha nàsti, tadàpi daurmanasyena tatra kim? na kiücit prayojanam / upàyàbhàvàt sarvathà gatametat / iti vicàrya daurmanasyanivartanameva varam // abhyàsàd duþkhamabàdhakaü bhavatãti prasàdhayitumupakramate- duþkhaü nyakkàrapàruùyamaya÷a÷cetyanãpsitam / priyàõàmàtmano vàpi ÷atro÷caitadviparyayàt // Bca_6.11 // (##) duþkhaü kàyikaü mànasikaü ceti dvividham / tatra kàyikaü daõóàdighàtajam / mànasikaü nyakkàràdinimittam / tatra nyakkàro dhikkàraþ / pàråùyaü marmaghaññanàvacanam / aya÷a÷ca akãrtiþ vaiguõyaprakà÷anam / ityetatsarvamanabhilaùitam / yadi pareùàü ÷ivaü nanu? tadarthamàha- priyàõàm / àtmãyatvena ye svãkçtàþ, premasthànaü teùàmàtmana÷ca / duþkhàdikàrakasya punaþ ÷atroretadviparyayàt / tasya duþkhàdikamabhãùñameva // tatra duþkhasahiùõutàü tàvanniràkartumàha- kathaücillabhyate saukhyaü duþkhaü sthitamayatnataþ / duþkhenaiva ca niþsàraþ cetastasmàd dçóhãbhava // Bca_6.12 // mahatà pràyatnena ku÷alapakùamupasevya kadàcit karhicit sudurlabhaü saüsàre sàsravaü sukhaü labhyate / duþkhaü tu sarvadà sulabham, ayatnasiddhatvàt, iti tadabhyàso na duùkaraþ, sarvadà paricitatvàt / kiü ca / saüsàraniþsaraõopàyo 'pi duþkhameva / tathàpi pàtheyaråpatayà tatparigraho yukta eva / yata evam, tasmàt he citta, duþkhànubhavanàya dçóhãbhava, mà kàtaratàmà÷rayasva // api ca / idaü duþkhaü mahàrthasàdhakatvàt soóhumucitam, iti manasi kartavyam, ityàha- durgàputrakakarõàñà dàhacchedàdivedanàm / vçthà sahante muktyarthamahaü kasmàttu kàtaraþ // Bca_6.13 // durgàputrakàþ caõóãsutàþ / mahànavamãsamayàdiùu triràtramekàhaü và upoùya gàtradàhacchedanabhedanaü kurvanto duþkhàü vedanàü niùphalamevànubhavanti / tathà karõàñade÷àdisamudbhåtà dàkùiõàtyà uparinàmalikhanamàtràbhimànataþ parasparaü spardhamànà anekàbhiþ kàraõàbhirduþkhamanubhavanto jãvitamapyutsçjanti / ahaü tu svaparàtmanoþ paramadurlabhabuddhatvasàdhanàya kçtotsàhaþ duþkhaiþ kasmàt kàraõàt kàtarãbhavàmi? syàdetat- atyalpaduþkhaü kathaücitsoóhuü ÷akyate / karacaraõa÷ira÷chedanàdiduþkhaü narakàdiduþkhaü và muktayarthaü kathaü nu soóhavyamityatràha- na kiücidasti tadvastu yadabhyàsasya duùkaram / tasmànmçduvyathàbhyàsàt soóhavyàpi mahàvyathà // Bca_6.14 // ÷àstràbhyàsakalàdi kau÷alàdi mçdumadhyàtimàtraduþkhànubhavanàdi và vastu na tadvidyate kiücit yadabhyàsagocaro na bhavati / sarvameva abhyàsàdàtmasàtkartuü ÷akyata iti bhàvaþ / yasmàt tasmàt atyalpataràdivyathàbhyàsànnarakàdimahàvyathàpi soóhuü [÷akyate] / yathoktam- tatra alpaduþkhàbhyàsapårvakaü kaùñakaùñataràbhyàsaþ sidhyati / yathà ca abhyàsava÷àt (##) sattvànàü duþkhasukhasaüj¤à, tathà sarvaduþkhotpàdeùu sukhasaüj¤àpratyupasthànàbhyàsàt sukhasaüj¤aiva pratyupatiùñhate / evaü niùpandaphalaü ca sarvadharmasukhàkràntaü nàma samàdhiü pratilabhate / uktaü hi pitàputrasamàgame- asti bhagavan sarvadharmasukhàkrànto nàma samàdhiþ, yasya samàdheþ pratilambhàd bodhisattvaþ sarvàrambaõavastuùu sukhàmeva vedanàü vedayate na duþkhàm, nàduþkhasukhàm / tasya nairayikàmapi vedanàü kàryamàõasya sukhasaüj¤aiva pratyupasthità bhavati / mànuùãmapi kàraõàü kàryamàõasya, hasteùvapi chidyamàneùu pàdeùvapi karõeùvapi nàsàsvapi, sukhasaüj¤aiva pratyupasthità bhavati / vetrairapi tàóyamànasya ardhavetrairapi ka÷àbhirapi tàóayamànasya sukhasaüj¤à pravartate / bandhanàgàreùvapi prakùiptasya, tailapàcikàü và kriyamàõasya, ikùukuññitikaü và kuñyamànasya, naóacippitikaü và cipyamànasya, tailapradyotikaü và àdãpyamànasya yàvat kàrùàpaõacchedikàü chidyamànasya piùñapàcanikàü và pàcyamànasya, hastibhirvà mardyamànasya sukhasaüj¤aiva pravartate // iti vistaraþ // syàdevaitad yadi prathamata eva mçduvyathàbhyasaþ syàt / yàvatà sa eva nàstãti / atràha- uddaü÷adaü÷ama÷akakùutpipàsàdivedanàm / mahatkaõóvàdiduþkhaü ca kimanarthaü na pa÷yasi // Bca_6.15 // uddaü÷àdikçtaduþkhamanarthaü kiü na pa÷yasi? tadayatnasiddhaü mçduvyathàbhyàsanimittamastyeva iti bhàvaþ // punaranyathà svacittaü draóhayitumàha- ÷ãtoùõavçùñivàtàdhvavyàdhibandhanatàóanaiþ / saukumàryaü na kartavyamanyathà vardhate vyathà // Bca_6.16 // sukumàrataracittasya hi duþkhamatitaràü bàdhakaü bhavati, duþkhe 'pi dçóhacittasya viparyayaþ // nanu dçóhãkaraõe 'pi cittasya duþkhamasahyameveti / atràha- kecitsva÷oõitaü dçùñvà vikramante vi÷eùataþ / para÷oõitamapyeke dçùñvà mårcchàü vrajanti yat // Bca_6.17 // taccittasya dçóhatvena kàtaratvena càgatam / duþkhaduryodhanastasmàdbhavedabhibhavedvayathàm // Bca_6.18 // na khalu dçóhacittasya kiücida÷akyaü nàma / tathàhi- kecidvãrapuruùàþ saügràmabhåmau sva÷oõitamapi pa÷yanto 'dhikataraü ÷auryamàbhajante / kecitpunaþ kàtaracittasaütatayaþ pararudhiradar÷anàdapi (##) maraõàntikaü duþkhamanubhavanti / etadubhayamapi cittasya itaretaràbhyàsaviparyayàt iti matvà duþkhaduryodhano nàdhigamyo bhavet, duþkhairapyakampyatvàt / tato 'bhibhaved vyathàm, na punastayàmibhåyate // itthamapyabhibhaved vyathàmityàha- duþkhe 'pi naiva cittasya prasàdaü kùobhayed budhaþ / saügràmo hi saha kle÷airyuddhe ca sulabhà vyathà // Bca_6.19 // prasàdaü pårvoktaü nàvasàdayedvicakùaõaþ / kutaþ? yasmàt kle÷a÷atrubhiþ saha saügràmo 'yamàrabdhaþ / saügràme ca vyathà nàma na bhavediti durlabham, vyathà tu sulamaiva // nanu tathàpi duùkaramidamatãva dç÷yata iti / atràha- urasàràtighàtàn ye praticchanto jayantyarãn / te te vijayinaþ ÷åràþ ÷eùàstu mçtamàrakàþ // Bca_6.20 // abhimukhamabhibhavantaþ ÷atrum / tatprahàràn vakùaþsthalena pratãcchanto ye jayanti samare ripån, te te ÷årapuruùàþ pararipuvijayàdiha labdhavijayàþ pra÷asyante / ye punaranye chalaprahàràdibhirabhibhavanti ÷atrum, te ca akiücitkaratayà mçtamàrakà jugupsanãyà eva ÷åraiþ // ito 'pi guõadar÷anàdduþkhamadhivàsayitavyamityàha- guõo 'para÷ca duþkhasya yatsaüvegànmadacyutiþ / saüsàriùu ca kàruõyaü pàpadbhãtirjine spçhà // Bca_6.21 // ayamaparaþ ÷ubhaheturguõo duþkhasyàsya saübodhimàrgànukålaþ, yadduþkhasya samàve÷e manasi saüvega upajàyate / tasmàcca yauvanadhanàdikçtasya madasya cyutirbhaïgo jàyate, saüsàriùu ca saüsàraduþkhapãóitesu karuõàcittam, pàpasya phalamidamiti matvà pàpàd bhayamakaraõacittaü ca, buddhe ca bhagavati spçhà bhaktiþ ÷raddhà cittaprasàda÷ca / bhagavàneva hi duþkhakùayagàminaü màrgamupadiùñavàniti // parapratyayotpannaduþkhàdhivàsanàya paràmç÷annàha- pittàdiùu na me kopo mahàduþkhakareùvapi / sacetaneùu kiü kopaþ te 'pi pratyayakopitàþ // Bca_6.22 // pittàdidoùatrayàtmakameva ÷arãram / te ca tathàvidhàhàravihàravaiguõyàd viùamàvasthàü pràptà vyàdhãn janayantaþ sarvaduþkhahetavo bhavanti / tathàpi na teùu mama kopaþ, acetanatvàt / na te saücintya duþkhadàyakàþ, kiü tarhi svakàraõasàmagrãbalena prakopamupàgatàþ / yadyevam, sacetaneùu kiü kopaþ? kiü na syàditi cet, te 'pi pårvakarmàparàdhàt svakàraõasàmagrãprakopità duþkhadàyakà bhavanti / iti pittàdivat teùvapi na yujyate mama krodhaþ // (##) ubhayatràpi samànaü kàraõàdhãnatvamityupadar÷ayannàha- aniùyamàõamapyetacchålamutpadyate yathà / aniùyamàõo 'pi balàtkrodha utpadyate tathà // Bca_6.23 // svapratyayopajanitasàmarthyebhyaþ pittàdibhyo 'nabhipretamapi ÷ålamava÷yamutpadyate yathà, tathà svahetumapariõàmàdhigata÷aktibhyo daurmanasyàdibhyaþ krodha utpadyate, iti sàdhàraõamanayorhetupratyayàdhãnatvam // atha syàt- uktamatra sacetanàþ saücintya tathàvidhàniùñakàriõaþ, na tu punaritare tathetyàha- kupyàmãti na saücintya kupyati svecchayà janaþ / utpatsya ityabhipretya krodha utpadyate na ca // Bca_6.24 // tatpratyayasàmagrãmantareõa kupyàmãtyevaü buddhipårvakaü saücintya na janaþ svairaü prakupyati / krodho 'pi utpatsya ityabhisaüghàya svàtantryeõa naivotpadyate // tasmàdidamevàtra pramàõasiddhamityàha- ye kecidaparàdhà÷ca pàpàni vividhàni ca / sarva tatpratyayabalàt svatantraü tu na vidyate // Bca_6.25 // idaüpratyayatàmàtrasamupasthitasvabhàvaü sarvamidam / na tu svàtantryapravçttaü kiücidapi vidyate // na ca pratyayasàmagryà janayàmãti cetanà / na càpi janitasyàsti janito 'smãti cetanà // Bca_6.26 // pratyayasàmagryapi na svakàryaü janayantã saücintya janayati / sà hi svahetupariõàmopanidhidharmatayà tathàvidhaü kàryaü janayati na tu saücintya / na càpi janitasya kàryasyàpi anayà sàmagryà janito 'smãti cetanà manasikàro 'sti / tasmànnirvyàpàratayà sarvadharmàõàm, asmin sati idaü bhavati, asyotpàdàdidamutpadyate, iti idaüpratyayatàmàtramidaü jagat, nàtra ka÷citsvatantraþ saübhavati / hetupratyayàdhãnatvàtsarvadharmàõàm // syàdetat- astyeva svatantraü yathà sàükhyànàü pradhànamàtmà ca, naiyàyikànàmàkà÷àdayaþ / tat kimucyate na kiücitsvatantramiha vidyate, ityà÷aïkayàha- yatpradhànaü kilàmãùñaü yattadàtmeti kalpitam / tadeva hi bhavàbhãti na saücintyopajàyate // Bca_6.27 // yattadbhavatàü sattvarajastamasàü sàmyàvasthà prakçtiþ pradhànamityabhimatam / kileti pramàõàsaügatametadityaruciü prakà÷ayati / yadapi tadvastu kiücidàtmeti kalpitamadhyavasitaü pramàõàsaügatameva / àha- yasmàttadeva svayameva tadaparakàraõàbhàvàd bhavàmi samutpadya iti nàbhisaüdhàya jàyate / (##) kutaþ? yasmàt- anutpannaü hi tannàsti ka icchedbhavituü tadà / tat pradhànàdi pràgasadeva / asata÷ca vandhyàsutàderiva kà bhavitumutpattumicchà bhavet? atha nàsadutpadyate kiücit, kevalamavyaktàvasthàto vyaktàvasthàyàü pariõàmamàtram / yadyevam, pariõàmo 'pi kathamasannutpaüdyate vyaktàvasthà và? pariõàmasya vyaktàvasthàyà÷ca tatsvabhàvatve tasyàpyutpattiprasaïgaþ / vyatireke saübandhàbhàvaþ / saübandhakalpanàyàü ca anavasthà / parato vistareõa pradhànaü niràkariùyate [9.127-138] // syàdetat- àtmanyayamadoùa eva / na hi tasya vayamutpàdamicchàmaþ / sarvadà nityasvabhàvatayà anutpanna evàsau / bhavatu nàma evam / tathàpi sarvathà kharaviùàõakalpa evàsau, utpàdàbhàvàt / tato nàtràpi nivartate- anutpannaü hi tannàsti ka icchedbhavituü tadà / iti / bhàve 'pi và nàsya svàtmanyapi prabhutvamasti / prakçtyupanàmitameva hi viùayamapi sa bhuïkte / tadà ca viùayopabhogàtpràk tadbhoktçtvamasya nàsãt, pa÷càdutpannaü ca tatsvabhàvameva / anyathà tasya bhoktçtvàyogàt / tadutpàde ca tasyàpyutpàda iti kathaü nàtmana utpàda iùyata iti / tadevaü punaþ anutpannaü hi tannàsti ka icchedbhavituü tadà / ityàyàtam // aparamapi dåùaõamatràha- viùayavyàpçtatvàcca niroddhumapi nehate // Bca_6.28 // yadyapyasau pradhànopahitaviùayopabhogàya pravartata itãùyate, tadà pràgapravçttasya pa÷càtpravçttirna yujyate / atha kathaücit pravartate, tadàpi viùaye vyàpçtasya nivçttirna syàt / etadevàha- niroddhumapi nehate / viùayopabhogànnivartitumapi notsahate, tadà tasya tatsvabhàvatvàt, tasya ca nityatayà anivçtteþ / nivçttau và anityatvaprasaïgàt / naiyàyikàdãnàmàtmano vyapade÷o nityatvàt // vi÷eùamapi tasyàha- nityo hyacetana÷càtmà vyomavat sphuñamakriyaþ / acaitanyaü sàükhyàdiha vi÷eùaþ / anyatra samànatà / tatra nityaþ pårvàparakàlayorekasvabhàvaþ / acetana÷ca acitsvabhàvaþ / jaóa ityarthaþ / anyacaitanyayogàccetayate / vyomavad vyàpã / ata eva sphuñaü vyaktamakriyaþ / yadàha- anye punarihàtmànamicchàdãnàü samà÷rayam / svato 'cidråpamicchanti nityaü sarvagataü tathà // (##) ÷ubhà÷ubhànàü kartàraü karmaõàü tatphalasya ca / bhoktàraü cetanàyogàccetanaü na svaråpataþ // [tattvasaügraha-171-72] tathà ca akiücitkara evàsau, kvacidapi kàrye 'nupayogàt / atha aparasahakàripratyayasaünidhau niùkriyasyàpi tasya kriyà[bhyu]pagamyate / yaduktam- j¤ànayatnàdisaübandhaþ kartçtvaü tasya bhaõyate / iti / atràha- pratyayàntarasaïge 'pi nirvikàrasya kà kriyà // Bca_6.29 // j¤ànayatnàdipratyayàntarasaüparke 'pi nityatvànnirvikàrasya pårvasvabhàvàdapracyutasyàtmanaþ kà kriyà? naiva kriyà yujyate // yaþ pårvavat kriyàkàle kriyàyàstena kiü kçtam / tasya kriyeti saübandhe katarattannibandhanam // Bca_6.30 // yathà pårvamakriyàkàle tathàkriyàkàle 'pi yaþ, tena kàrakasvabhàvavikalena kriyàyàþ kiü kçtam, yena pratyayàntarasaïge tasya kriyà vyavasthàpyeta? api ca / ubhayasaübandhàbhàvàt tasya àtmanaþ kriyeyamiti saübandhe katarattadanyanimittam? naivàsti kiücit // vistareõa càtmano niràkariùyamàõatvàt [9.58-60] ã÷varasya ca [9.119-126], na svatantraþ ka÷cidapi saübhavati / evamasvàtantryaü sarvatra prasàdhyopasaüharannàha- evaü parava÷aü sarvaü yadva÷aü so 'pi càva÷aþ / nirmàõavadaceùñeùu bhàveùvevaü kka kupyate // Bca_6.31 // evamuktanayena parava÷aü paràyattaü sarvaü bàhyàdhyàtmikaü vastujàtam / tarhi yadva÷e tadaparàyattaü bhaviùyatãti cet, na / yadva÷aü so 'pi càva÷aþ svahetuparatantraþ / evaü sa heturapi svahetorityanàdisaüsàraparaüparàyàü na svava÷ità kvacidapi saübhavati / ato nirvyàpàràþ sarvadharmà iti / kaþ kasmai druhyati paramàrthataþ yenàparàdhini kvacit kasyacidaparàdhe tasya dveùo yuktaþ / idamevàha- nirmàõavat sarvavyàpàrakalpanàvigamàt, aceùñeùu nirãheùu sarvadharmeùu evaü satsu kva kupyatàm? na yujyate prekùàvatàü kvacidapi kopa iti bhàvaþ // syàdetat- evaü hi ekaü samarthayato dvitãyaü vighañate ityà÷aïkayannàha- vàraõàpi na yuktaivaü kaþ kiü vàrayatãti cet / samarthitanyàyenaiva vàraõàpi nivartanamapi nirmàõavadaceùñeùu bhàveùu na yuktà / evamiti yadà kiücidapi svatantraü na dç÷yate, sarvaü pratyayasàmagrãü pratãtya jàyate, tadà vàraõàpi na (##) yuktà / yadi và- maivam, tathàpi kathaü na yuktà? ko vàrayati, svatantraþ kartà kiü niùedhyaü svatantrapravçttaü vàrayatãti cet / ayamabhipràyaþ- na hi samàne 'pi nyàye kvacit pravçttiþ sàmànyatvàt / tasmàdyuktametat- vàraõà na yukteti // yadyevaü manyase, atrottaramàha- yuktà pratãtyatà yasmàdduþkhasyoparatirmatà // Bca_6.32 // yuktà vàraõà, kutaþ? pratãtyatà, idaü pratãtyedamutpadyate iti pratãtyasamutpannatà yasmàdasti nirvyàpàreùvapi bhàveùu, ato vàraõà yuktà, tato na vyàghàtaþ / etaduktaü bhavati- yadyapi nirvyàpàràþ sarvadharmàþ, tathàpi pratãtyasamutpàdava÷àt pàratantryamupadar÷itam- evaü parava÷aü sarvam [6. 31] ityàdivacanàt / tataþ avidyàdipratyayabalàduttarottaraþ kàryapravàhaþ saüskàràdiråpaþ pravartate, pårvapårvanivçttau nivartate / etacca uttaratra [9. 75] vistareõa pratipàdayiùyate / tasmàdduþkhasya saüsàrasya uparatirnivçttirabhimatà / ato dveùàdipàpapravçttivàraõà saügacchate / tàü pratãtya tathàvidhamabhyudayaniþ÷reyasasvabhàvaü phalamutpadyate // sàüprataü prakçtameva yojayannàha- tasmàdamitraü mitraü và dçùñvàpyanyàyakàriõam / ãdç÷àþ pratyayà asyetyevaü matvà sukhã bhavet // Bca_6.33 // yasmàt pratãtyajaü sarvam, tasmàdamitretaraü [amitramitaraü ca] apakàriõaü pratãtya sukhamevàlambanãyam / kutaþ? ãdç÷à apakàrakaraõa÷ãlahetavaþ asya amitrasya itarasya và, iti evaü ni÷citya sukhã bhavet, daurmanasyaü na kurvãta // kiü ca / duþkhopanipàtena cittakùobhe 'pi na duþkhasya nivçttirastãtyupadar÷ayannàha- yadi tu svecchayà siddhiþ sarveùàmeva dehinàm / na bhavetkasyacidduþkhaü na duþkhaü ka÷cidicchati // Bca_6.34 // na hi àtmecchàmàtreõa anavimataü nivartate, abhimataü copatiùñhate hetumantareõa / tathàtve sa ti na bhavet kasyacit sattvasya duþkham / kimiti? na duþkhamàtmanaþ ka÷cidicchati / svasukhàbhilàùiõa eva hi sarvasattvàþ // duþkhàdhivàsanàkùàntimabhidhàya idànãü paràpakàramarùaõakùàntimupadar÷ayannàha- pramàdàdàtmanàtmànaü bàdhante kaõñakàdibhiþ / bhaktacchedàdibhiþ kopàdduràpastyàdilipsayà // Bca_6.35 // udbandhanaprapàtai÷ca viùàpathyàdibhakùaõaiþ / nighnanti kecidàtmànamapuõyàcaraõena ca // Bca_6.36 // yadaivaü kle÷ava÷yavàd ghrantyàtmànamapi priyam / tadaiùàü parakàyeùu parihàraþ kathaü bhavet // Bca_6.37 // (##) asamãkùitakàrità pramàdaþ / svayameva svakàyaü kaõñakakhàõukañhallapàùàõa÷arkaràdibhirdurgamàrgeùu karmapravçttàþ kaõñakàstaraõa÷ayanàdibhirvà bàdhante / tathà bhojanapànaparihàràdibhiþ / kimiti? kopàt agamyaparadàradhanàdi labdhumicchayà và // udbandhanamårdhvalambanam / prapàtaþ prapatanaü parvatàdeþ / jalàgniprave÷àdibhiþ, viùàpathyàdibhakùaõaiþ, atyàhàràtipànàdibhiþ, nighnanti màrayanti kecinmohapuruùà àtmànaü svakàyam / paravadhàdibhiþ, apuõyàcaraõena ca / paravadhàbhipràyàþ saügràmàdiùvaku÷alakriyayà ca // yadaivamuktakrameõa kle÷ava÷yatvàt kle÷aparatantratvàt ete sattvà àtmànamapi priyaü vallabhaü ghnanti pãóayanti, tadà eùàü parakàyeùu para÷arãreùu apakàraviratiþ kathaü syàt? itthaü ca kçpàpàtramevaite, na dveùasthànamityàha- kle÷onmattãkçteùveùu pravçtteùvàtmaghàtane / na kevalaü dayà nàsti krodha utpadyate katham // Bca_6.38 // pi÷àcairiva grasteùu eùu apakàrakàriùu uktanayena pravçtteùu àtmaghàtane paràpakàradvàreõa và na kevalaü na tàvat kçpà nàsti, audàsãnyamapi sàdhånàü tatràyuktam / dveùa utpadyate kathaü kçpàsthàneùviti viparyayo mahàn // evamapi svacittaü nivàrayedityàha- yadi svabhàvo bàlànàü paropadravakàrità / teùu kopo na yukto me yathàgnau dahanàtmake // Bca_6.39 // tathà hi vikalpadvayamatra / bàlànàü pçthagjanànàü yadi etàdç÷a eva svabhàvaþ paropadravakàrità nàma, tadà na khalu svabhàvàþ paryanuyogamarhanti- kimiti paràpakàraü kurvanti te? iti paribhàvya teùu dveùo na yukto me / tadyathà agnau dahanasvabhàve dàhakaraõàt / anyathà tadabhàve tatsvabhàvatàhàniprasaïgàt // dvitãyaü vikalpamadhikçtyàha- atha doùo 'yamàgantuþ sattvàþ prakçtipe÷alàþ / tathàpyayuktastatkopaþ kañudhåme yathàmbare // Bca_6.40 // atha doùo 'yamàgantuþ anya eva na tatsvabhàvabhåtaþ / sattvàþ punaþ prakçtiprabhàsvaracittasaütànatayà pe÷alà akuñilasvabhàvàþ / doùà hi duùñasvabhàvàþ, na tatsvabhàvàþ sattvàþ / tathàpi ayuktasteùu sattveùu pe÷alasvabhàveùu kopaþ / kasminniva? kañudhåmo yathà iva ambare / na hi kañutà nàma nirmalasyàkà÷asya svabhàvaþ, api tu dhåmasya / ata÷ca taddoùeõa dhåma eva doùo yujyate, nàkà÷e prakçtipari÷uddhe / tasmàddoùeùveva kopo yujyate na sattveùu / (##) api ca / yadeva hi pradhànaü duþkhakàraõam, tatra yukto bhavet kopo nàpradhàne ityàha- mukhyaü daõóàdikaü hitvà prerake yadi kupyate / dveùeõa preritaþ so 'pi dveùe dveùo 'stu me varam // Bca_6.41 // kàye hi daõóaprahàràdabhàvitacittasya duþkhaü samutpadyate / tato daõóa eva mukhyaü duþkhakàraõamiti tatraiva kopo yuktaþ / atha parapreritasya daõóasya ko doùaþ? tena preraka eva dveùyo bhavati / evaü tarhi dveùeõa so 'pi daõóaprerakaþ prerita iti dveùe dveùo mama yukto na prerake // api ca / nàdattaü kiücidupabhujyate sukhaü và duþkhaü và / iti vicintya paràpakàre 'pi na tatra cittaü pradåùayedityàha- mayàpi pårvaü sattvànàmãdç÷yeva vyathà kçtà / tasmànme yuktamevaitatsattvopadravakàriõaþ // Bca_6.42 // pårvaü janmàntare mayàpi sattvànàmevaüvidhaiva pãóà kçtà yasmàt, çõapari÷odhananyàyena ucitameva mamaitat paràpakàrakàriõaþ / tatkarmaphalaparipàkàditi bhàvaþ // yadyasya kàraõaü tasmàdetadutpadyate nànyasmàditi paràmç÷ya paràpakàraü marùayedityupada÷aryannàha- tacchasraü mama kàya÷ca dvayaü duþkhasya kàraõam / tena ÷asraü mayà kàyo gçhãtaþ kutra kupyate // Bca_6.43 // avikalakàraõasàmagrã hi sarvakàryasya kàraõamiti pramàõaparini÷citam / sà càtra tathàvidhà vidyate / tathàhi tasyàpakàriõaþ ÷astraü khaïgàdi mama kàya÷ca, etaddvayaü sàmagrãråpaü duþkhasya kàraõam / iti samarthakàraõasadbhàve 'pi kàryaü kathaü notpadyeta? anyathà tattasya kàraõameva na syàt / tato 'nyadapi, tat utpàdayogaþ? [=tatsàmagrãto 'nyadapi kàraõaü syàt, tataþ..........] tasmàdyàdi kàraõopanàyake kupyate, tadà svàtmanyapi kopo yuktaþ / yataþ svayamapi duþkhakàraõaü vahatyupanayati ca bhavàn / àtmanyakope paratràpi na yukta iti bhàvaþ // prakàràntareõoktamevàrthaü spaùñayannàha- gaõóo 'yaü pratimàkàro gçhãto ghaññanàsahaþ / tçùõàndhena mayà tatra vyathàyàü kutra kupyate // Bca_6.44 // ÷arãràkçtirayaü pakvagaõóo mayà gçhãtaþ / sarvaduþkhahetutvàt sarvopamardasahaþ / àkoñanatàóanàdibhirapyabhedyatvàt / duþkhaparihàràya sukhapràptaye ca yà tçùõà abhilàùaþ, tadandhena pihitapraj¤àlocanena tasyàü vyathàyàü satyàü kutra kupyate? na hi gaõóasya kuóyàdisaüparkaje duþkhe kvacidvivekataþ kopo yuktaþ // (##) api ca / yaþ kàryeõànarthã, tena tatkàraõameva parihartavyaü bhavet / ahaü tu viparyastamatiriti vimar÷amupadar÷ayannàha- duþkhaü necchàmi duþkhasya hetumicchàmi bàli÷aþ / svàparàdhàgate duþkhe kasmàdanyatra kupyate // Bca_6.45 // duþkhaü daõóàdyabhighàtajaü necchàmi / tasya punaþ kàraõaü ÷arãraü pratyapakàriõaü cecchàmi / bàli÷a iti bàladharmo viparyàsaþ / tasmàtkàraõàt svakàye yadduþkhaü tat svàparàdhàgatameva / iti kasmàdanyatra tatsahakàrimàtre kupyate? àtmavadhàya svayaü saüskçta÷astrasyaiva anyatra mama kopo na yukta ityàha- asipatravanaü yadvadyathà nàrakapakùiõaþ / matkarmajanità eva tathedaü kutra kupyate // Bca_6.46 // asipatravanaü narakasamudbhavam / asaya eva patràõyasyeti kçtvà / asigrahaõaü pràdhànyàt / anyadapi ÷astraü nàrakaduþkhaheturyantraü ca / vane tasminnivàsino gçdhrolåkavàyasàdayaþ pakùiõo yathà matkarmajanità eva duþkhahetavo bhavanti / nànyadatra duþkhakàraõamasti / tathà idamapi para÷astràdikaü duþkhaheturmatkarmajanitameva, iti kutra kupyate? itthamapi viparyàsa evàyamityupadar÷ayitumàha- matkarmacodità eva jàtà mayyapakàriõaþ / yena yàsyanti narakànmayaivàmã hatà nanu // Bca_6.47 // yena madãyena karmaõà coditàþ prerità eva mayi pårvakçtàpakàre apakàriõo jàtàþ santo narakàn yàsyanti, tena mayaivàmã apakàriõo hatà nanu / svacittaü saübodhayati- na amãbhirahaü hataþ / ayamabhipràyaþ- yadi nàkariùyamahamãdç÷aü karma, tadà ete 'pi nàpakàriõo 'bhaviùyanniti matkçtenaiva karmaõà apakàriõo bhavanti // upakàriùveva mohàdapakàribuddhirmameti kàrikàdvayena dar÷ayannàha- etànà÷ritya me pàpaü kùãyate kùamato bahu / màmà÷ritya tu yàntyete narakàn dãrghavedanàn // Bca_6.48 // ahamevàpakàryeùàü mamaite copakàriõaþ / kasmàdviparyayaü kçtvà khalacetaþ prakupyasi // Bca_6.49 // etànapakàriõa à÷ritya nimittãkçtya mama pàpaü pårvajanmakçtaparàpakàrajanitaü kùãyate tadduþkhànubhavanavipàkena kùayaü yàti / kùamataþ kùàntimàlambamànasya / bahu anekaparyàyeõa kçtam / màmà÷ritya matkarmacoditàþ evamapyapakàraü kçtvà punarete narakàn tãvravedanàn duþsahaduþkhànubhavàn yànti / ata uktakrameõa ahameva apakàrã eùàmityàdi subodham // (##) nanu yadyapakàrã bhavàn, tarhi bhavata eva narakagamanamucitam, na tveùàmityàha- bhavenmamà÷ayaguõo na yàmi narakàn yadi / eùàmatra kimàyàtaü yadyàtmà rakùito mayà // Bca_6.50 // yà pratyapakàranivçttiniùñhà etanmamà÷ayamàhàtmyaü narakagatinivçttihetuþ / narakàn na yàmi tadàtmà÷ayamàhàtmyabalena / na tu punareùàü durà÷ayatayà narakeùu mamàpatanamiti bhàvaþ / etadevàha- eùàmityàdinà / ayamatra samudàyàrthaþ- yadyahamapakàrã sannapi kenacidupàyakau÷alena narakàn na yàmi, tadaiùàmu[ma?]pakàriõàü kimàyàtam, kimapakùãyate? kà kùatirityarthaþ / mayà tàvadekena rakùità na bhavantàmanye, rakùita àtmà ca bhavet / na caitàvatà kiücideùàü nyånàdhikaü guõadoùeùu syàt // nanu yadi nàma evam, tathàpi bhavato 'pi na yuktamàtmarakùaõamupakàrikçtaj¤atayà ityà÷aïkayàha- atha pratyapakàrã syàü tathàpyete na rakùitàþ / hãyate càpi me caryà tasmànnaùñàstapasvinaþ // Bca_6.51 // yadi daõóàdighàtaü kurvatsu pratyapakàrã bhaveyam, tathàpi ete rakùità na bhavanti / na ka÷cideùàü pratãkàro narakagamanàdiùu kçtaþ syàt / pratyuta tàóitenàpi mayà na pratitàóitavyam / tathà sarvasattveùu na maitracittaü mayà ni÷ci[kùepta?]tavyam / anta÷o na dagdhasthåõàyàmapi pratighacittamutpàdayitavyam / ityàderbodhisattvacaryàyà mama hànireva syàt / tasmàdetarhi pratãkàropàyàbhàvàttapasvino varàkà rak÷ituma÷akyatvànnaùñà durgatipatità eva / ityupekùyante tàvadidànãm / pa÷càttadupàyamadhigamya tatkariùyàmi yathaiùàü duþkhamaõumàtrakamapi na syàt // tadevaü paràpakàramarùaõakùàntiü pratipàdya adhunà dharmanidhyànakùàntimupadar÷ayitumàha- mano hantumamårtatvànna ÷akyaü kenacitkvacit / ÷arãràbhinive÷àttu cittaü duþkhena bàdhyate // Bca_6.52 // dvividhaü duþkhamavicàrato bàdhakamupajàyate kàyikaü mànasikaü ceti / tatra manasi na ka÷ciddaõóàdikaü dàtuü ÷aktaþ, amårtatvànmanasaþ / iti tadudbhavaü duþkhaü paramàrthato na saübhavati / kalpanàkçtaü tu daurmanasyàdikaü vidyate / etadeva dar÷ayati ÷arãretyàdinà / mamedaü ÷arãramiti vikalpàbhyàsavàsanàva÷àt kàyaduþkhena cittaü vihanyate // tatràpi pratiniyatameva duþkhakàraõamityàha- nyakkàraþ paruùaü vàkyamaya÷a÷cetyayaü gaõaþ / kàyaü na bàdhate tena cetaþ kasmàtprakupyasi // Bca_6.53 // (##) nyakkàràdigaõaþ samåhaþ kàyasya duþkhaheturna bhavati / na hi kàyasyàyaü kaücidupaghàtaü karotãti yena, tena cetaþ kasmàddhetoþ prakupyasi? athàpi syàt- yadi nàma nyakkàràdayaþ kàyasya bàdhakà na bhavanti, tathàpi tacchrutvà mayi lokànàmaprasannaü cittamutpadyate, iti mayà neùyate ityà÷aïkayàha- mayyaprasàdo yo 'nyeùàü sa màü kiü bhakùayiùyati / iha janmàntare vàpi yenàsau me 'nabhãpsitaþ // Bca_6.54 // bhavatu nàma evam, tathàpi vicàraõãyameva / mayi nyakkàràdi÷ravaõàd yo 'yamaprasàdo janànàm, sa kiü màü bhakùayiùyati ihaloke paraloka và, yenàsau lokàprasàdo mamàpriyaþ, iti vicàrya na kartavyo 'tràbhinive÷aþ // asti và atràbhinive÷akàraõaü làbhavighàto nàmetyàha- làbhàntaràyakàritvàd yadyasau me 'nabhãpsitaþ / naïkùyatãhaiva me làbhaþ pàpaü tu sthàsyati dhruvam // Bca_6.55 // tathàhi nyakkàràdi÷ravaõàdaprasàdo lokànàm, tasmàcca làbhopanàmanavaimukhyam / tato 'sau nyakkàràdigaõo mamàniùña iti cet, tadayuktam / naïkùyati vina÷varadharmatayà apagamiùyati / ihaiva pratiniyataireva dinairmama làbhaþ / na tu paralokànubandhã bhaviùyati / tannimittaü nyakkàràdikartçùu krudhyato yatpàpaü tadeva paraü sthàsyati paralokànubandhi bhaviùyati / dhruvamiti aparimukte tatphale tasyàvinà÷àt // idamapi càtràlocanãyam- varamadyaiva me mçtyurna mithyàjãvitaü ciram / yasmàcciramapi sthitvà mçtyuduþkhaü tadeva me // Bca_6.56 // idameva varaü ÷reùñhaü yallàbhàbhàvàdasminnevàhani me maraõamastu, na tu punaþ paràpakàradvàreõa làbhapratilambhànmithyàjãvitaü ciraü dãrghakàlam / kutaþ? yasmàdvahutarakàlamapi jãvitvà maraõàntaü hi jãvitam ityava÷yaübhàvino mçtyorduþkhaü tadeva mama / yatpa÷càdvarùa÷atàtyaye bhaviùyati, tadevedànãü mama mriyamàõasya iti cirajãviteùvavi÷eùaþ // ito 'pyavi÷eùa eveti ÷lokadvayena dar÷ayannàha- svapne varùa÷ataü saukhyaü bhuktvà ya÷ca vibudhyate / muhårtamaparo ya÷ca sukhã bhåtvà vibudhyate // Bca_6.57 // nanu (nånaü?) nivartate saukhyaü dvayorapi vibuddhayoþ / saivopamà mçtyukàle cirajãvyalpajãvinoþ // Bca_6.58 // (##) yathà ka÷citsvapnopalabdhaü varùa÷ataü sukhamupabhujya vibudhyate, anyaþ punaþ kùaõamàtram / sa tàvanmàtreõa sukhinamàtmànaü manyate / anayordvayorapi svapnopalabdhopabhuktasukhayoþ prativibuddhayoþ satoþ tadupalabdhaü vinaùñaü sukhaü na nivartate, jàgradavasthàyàü nànuvartate, smaraõamàtràva÷eùatvàt / saivopamà svapnopalabdhasukhayoriva puruùayormçtyukàle maraõasamaye cirajãvino 'lpajãvina÷ca / nanu nivartate saukhyamiti svàrthe 'pyaõ / ityalaü mithyàjãvitena // asmàdapi làbhàlàbhayorna ka÷cidvi÷eùa ityupadar÷ayannàha- labdhvàpi ca bahåüllàbhàn ciraü bhuktvà sukhànyapi / riktahasta÷ca nagra÷ca yàsyàmi muùito yathà // Bca_6.59 // pracurataralàbhàn labdhvàpi samàsàdya, cirakàlamupabhujya sukhànyapi, punarmçtyumadhigamya riktahasta÷ca tucchahastaþ / na tasmàllàbhàdãùadapi pàtheyaü gçhãtam / nàpi sukhàt kiücit pari÷iùñamavasthitam / kañisåtrakamàtramapi na pari÷eùitamiti nagna÷ca cauraiþ parimuùita iva asmàllokàtparaü lokaü yàsyàmi // syàdetat- astyeva vi÷eùo làbhasya cãvaràdãnàmanupaghàtàdàyuþsaüskàràõàmupastambhàcciratarakàlaü jãvitaü syàt / tata÷ca pårvakçtapàpasya vidåùaõàsamudàcàràdinà parikùayaü ÷ikùàsaüvaraparirakùaõena bodhicittasevanàdinà ca ku÷alapakùasya ca vçddhiü kuryàm / yaduktam- yàvacciraü jãvati dharmacàrã tàvatprasåte ku÷alapravàham // iti // ato làbhàntaràyakàriõi yukta eva pradveùa ityà÷aïkayannàha- pàpakùayaü ca puõyaü ca làbhàjjãvan karomi cet / làbhàduktakrameõa jãvan dhriyamàõaþ pàpakùayaü ca puõyaü ca karomãtyàdi manyase / nanu etaditaþ samadhikaü doùamapa÷yatà abhidhãyata ityàha- puõyakùaya÷ca pàpaü ca làbhàrthaü krudhyato nanu // Bca_6.60 // làbhàrthaü làbhanimittaü tadantaràyakàriõi dveùaü kurvataþ sukçtakùaya evopajàyate / yaduktam- sarvametatsucaritam [6.1] ityàdinà / ayaü tu vi÷eùaþ- akùàntisamudbhavasya pàpasya rà÷irabhivardhate // athàpi syàt- yathàkathaücit tàvaccirakàlaü làbhàjjãvitaü syàt / tàvataiva naþ prayojanamityàha- yadarthameva jãvàmi tadeva yadi na÷yati / kiü tena jãvitenàpi kevalà÷ubhakàriõà // Bca_6.61 // (##) na khalu bodhisattvasya itarasattvavajjãvitaü niùprayojanamevàbhilaùitam, kiü tarhi saübhàràbhisaüvardhanàrthaü pàpakùayàrthaü ca / tad yadi sukçtakùayanimittameva tat syàt, tadà kiü tena tàdç÷ena jãvitenàpi kevalà÷ubhakarmakaraõa÷ãlena? ninditameva taditi bhàvaþ // syàdetat- na làbhàntaràyakàritayà mamàvarõavàdini pratighacittamutpadyate, kiü tu guõapracchàdanàdikarmaõà, duþkhahetutvàdityàha- avarõavàdini dveùaþ sattvànnà÷ayatãti cet / paràya÷askare 'pyevaü kopaste kiü na jàyate // Bca_6.62 // aya÷obhidhàyini yo 'yaü bhavato vidveùaþ, so 'varõavàdã doùàviùkaraõàdguõapracchàdanàcca tvàü nà÷ayati / iti matvà cedyadi tannimittakaþ / athavà / sattvàn lokànnà÷ayati / avarõavàdena mayi nigràhayati / svayamaprasannacittasteùàmapi cittamaprasàdayatãtyarthaþ / iti avarõavàdini dveùa÷cet, ucyate / tadà yo 'pi pareùàmanyasattvànàmaya÷aþ prakà÷ayati, tatràpi kopaste kiü na jàyate? so 'pi ca avarõavàdã sattvànnà÷ayati / tadasminnapi yuktaråpa eva kopaþ // atrottaramà÷aïkayannàha- paràyattàprasàdatvàdaprasàdiùu te kùamà / pareùu anyeùu sattveùu àyatta à÷rito 'prasàdo 'sya / anyasattvàn viùayãkçtya samutpanna iti / tasya bhàvastattvaü tasmàt / parà÷ritàprasàdattvàdaprasàdiùu aprasannacitteùu avarõavàdiùu tava kùamà kùàntiråtpadyate / àtmacittameva pçcchati / atràha- kle÷otpàdaparàyatte kùamà nàvarõavàdini // Bca_6.63 // yadi yaþ paràyattàprasàdaþ tatra kùamà bhavato bhavati, tadà svasminnavarõavàdini kiü na kùamà? kiüråpe? kle÷otpàdanaparàyatte kle÷ànàmutpàdaparatantre / paràyattàprasàdatvaü kùamàhetuþ tulyamubhayatràpi ityarthaþ // pratimàdyupaghàtakàriùu ÷raddhàva÷àdapi pratighacittaü notpàdayitavyamityàha- pratimàståpasaddharmanà÷akàkro÷akeùu ca / na yujyate mama dveùo buddhàdãnàü na hi vyathà // Bca_6.64 // nà÷akà vikopayitàraþ / àkro÷akà doùabuddhayà vairåpyàbhidhàyinaþ / teùu na yukto mama dveùaþ / kutaþ? yasmàdbuddhàdãnàü bodhisattvàrya÷ràvakapratyekabuddhànàü vitathàbhinive÷aprasåtàtmagràhanivçtterabhiùvaïgàbhàvànna vyathà cittapãóàlakùaõaü daurmanasyaü nàsti / iti bhàvaþ / ataþ pratimàvinà÷akeùu dveùacittaü notpàdayitavyam / tathà viruddhadharmakàriùu karuõaiva tu yujyate teùu sàdhånàm / anyathà tatra vi÷eùàbhàvàt pàpameva kevalamupajàyate / yadi punardharmato nivàrayituü ÷akyate, tadà na doùaþ // (##) yadapi ca dharmakàmatayà gurumàtàpitràdyupaghàtakàriùu dveùacittamutpadyate, tadapi vinivàryamevetyàha- gurusàlohitàdãnàü priyàõàü càpakàriùu / pårvavatpratyayotpàdaü dçùñvà kopaü nivàrayet // Bca_6.65 // guravo dharmamàrgopadeùñàro 'ku÷alapakùanivartayitàraþ / sàlohitàþ sodaràþ / anye 'pi j¤àtisagotrabàndhavàdayaþ / teùàmapakàriùu / tathà priyàõàü premasthànànàü càpakàriùu kopaü nivàrayediti saübandhaþ / katham? pårvavatpratyayotpàdaü dçùñvà / yaduktam- ye kecidaparàdhà÷ca ityàdinà / ataþ sarve 'pyamã pårvakarmopajanitameva phalamupabhu¤jate / nàtra ka÷cit pratãkàraheturasti / tadanena yathà aparasamaye devagurudvijàtimàtàpitçprabhçtãnàmarthe pàpaü kurvato 'pi na doùa iti matam, na tathà ihàbhimatamityuktaü bhavati // kiü ca / idamapi vastutattvaü manasi kurvatà na sattveùu cittaü dåùayitavyamityàha- cetanàcetanakçtà dehinàü niyatà vyathà / sà vyathà cetane dçùñà kùamasvainàü vyathàmataþ // Bca_6.66 // samastakàryasya anvayavyatirekàbhyàü janakatvenàvadhàritaü sàmagrãlakùaõaü kàraõam / sà ca sàmagrã vastudharmatayà kàcit kvacit samarthasvabhàvà / tatra cetanena kçtà hastapàdàdiprahàreõa / acetanena daõóa÷astrarogàdinà / tatràpi cetanàvadvayàpàro 'styeva / sàkùàt pàraüparyakçtastu vi÷eùaþ / svayameva yadçcchayà và loùñakuóyàdyabhighàtajanità và dehinàü ÷arãriõàü niyatà vyathà niyamena samutpadyate / nànyadito vyathàkàraõamasti / sà caivaü dvividhakàraõasàmagrãprasåtàpi cetane savij¤ànake kàye dçùñà pramàõaparini÷cità / atastadeva tadutpattisthànaü nànyat / acetane / vedanàyogàt / tato yad yasyotpattisthànaü tat tatraiva bhavati nànyatra, yathà païke païkajaü na sthale / ataþ asmànyàyàt kùamasva sahasva enàmanantarakathitobhayaråpàü vyathàm // tadànãmubhayorapi sàdhàraõadåùaõatayà kvacidapi kopo na yukta iti kathayitumàha- mohàdeke 'paràdhyanti kupyantyanye vimohitàþ / bråmaþ kameùu nirdoùaü kaü và bråmo 'paràdhinam // Bca_6.67 // àtmàtmãyagràhàbhinive÷aviparyàsàdeke kecidaparàdhyanti daõóàdinà / samàkro÷àdi và vadantaþ sadoùamàtmànaü kurvanti / anye punastadaparàdhena kupyanti / vimohità mohàdeva svakçtakarmaphalasaübandhamananusaranto 'vidyàvaraõàt, pratitàóanàkro÷àdikamàrabhante / itthaü bråmaþ- kam eùu kle÷aràkùasàve÷ava÷ãkçteùu nirdoùam, kaü và bråmo 'paràdhinam? ubhayeùàmapi sàdhàraõadoùatvàt // (##) idamapi ca àtmagatameva cintayatà pratighacittaü nivartayitavyamityàha- kasmàdevaü kçtaü pårvaü yenaivaü bàdhyase paraiþ / sarve karmaparàyattàþ ko 'hamatrànyathàkçtau // Bca_6.68 // kasmàtkàraõàt kimityevam etatphalaü hetukarma kçtam / yeneti lokoktireùà yadityasyàrthe / yadevam / yadi và yena karmasàmarthyena hetunà / àkro÷abandhanatàóanàdibhiþ bàdhyase pãóyase parairanyaiþ / nanu yadi nàma evam, tathàpi pratãkàro yukta ityàha- sarva ityàdi / sarve duþkhahetavaþ karmapratyayopajanitapravçttayaþ iti ko 'hamatra anyathàkçtau tatphalanivartanàya? na ka÷cit / phaladànonmukhasya karmaõaþ kenacinnivartayituma÷akyatvàt // idaü punaratra yuktaråpamityàha- evaü buddhvà tu puõyeùu tathà yatnaü karomyaham / yena sarve bhaviùyanti maitracittàþ parasparam // Bca_6.69 // ete sattvàþ karmakle÷aparàyattàþ parasparamasama¤jasakarmakàriõo nivartayituma÷akyà iti / evaü buddhvà j¤àtvà punaþ puõyeùu ku÷aleùu karmasu tathà yatnaü karomyaham, tena prakàreõa vãryaü samàrabhe, yena tathàvidhaü sàmarthyaü pratilabhya sanmàrge pravartitàþ santaþ sarve maitracittà hitasukhavidhànatatparàþ parasparamanyonyaü bhaviùyanti // drohacittaü vinivartya priyavaståpaghàtakàriõi laukikodàharaõena dveùaü nivartayediti ÷lokadvayamupadar÷ayannàha- dahyamàne gçhe yadvadagnirgatvà gçhàntaram / tçõàdau yatra sajyeta tadàkçùyàpanãyate // Bca_6.70 // evaü cittaü yadàsaïgàdahyate dveùavahninà / tatkùaõaü tatparityàjyaü puõyàtmoddàha÷aïkayà // Bca_6.71 // ekasmin gçhe 'gninà dahyamàne yathà tasmàd gçhàdanyad gçhaü gçhàntaraü gatvà / agniryatra tçõakàùñhàdau sajjate lagati, tadantargatamanyadapi vastu mà dhàkùãditi ÷aïkayà tadàkçùyàpanãyate, pçthak kçtvà nirdhàryate, iti dçùñakramaü prakçte 'pi yojayannàha / evamuktodàharaõanyàyena cittaü mano yasya vastuna àsaïgàdàsakto dahyate paritapyate dveùavahninà pratighànalena tadàsaïgasthànaü vastu tatkùaõaü na kàlàntarapalimbena parityàjyaü tatràbhinive÷aþ parihartavyaþ / kiü kàraõam? puõyasyàtmà ÷arãram / puõyaskandha iti yàvat / tasya uktakrameõa uddàhaþ parikùayo mà bhåt / anyathà gçhàntargatapadàrthavat pradveùavahniþ tamapi dahet // api ca / làbha evàyaü labdhaþ, yanmanuùyaduþkhairnarakaphalaü karma vipacyate iti pratipàdayannàha- màraõãyaþ karaü chittvà mukta÷cetkimabhadrakam / manuùyaduþkhairnarakànmukta÷cetkimabhadrakam // Bca_6.72 // (##) yo hi màraõamarhati, sa yadi hastamàtraü chittvà mucyate, tadà na kàcit kùatirasya / pratyuta labdhalàbhamàtmànaü manyate atyalpamidaü maraõaduþkhàt karacchedanaduþkhamiti / tathà yo 'pi manuùyaduþkhaü tàóanabandhanatiraskàràdikçtamanubhåya narakaduþkhàdvimukto bhavati, tasyàpi na kiücidapacãyate / na kiücididaü duþkhaü narakaduþkhàt, sukhameva tat / tato yadi vicakùaõaþ syàt, tadà saumanasyamevàtra yuktamasya // athàpi syàt- na mayà svalpamàtre 'pi duþkhe kùamà kartuü ÷akyata iti, atràha- yadyetanmàtramevàdya duþkhaü soóhuü na pàryate / tannàrakavyathàhetuþ krodhaþ kasmànna vàryate // Bca_6.73 // khañacapeñaloùñàdiprahàrakçtamãùanmàtramapi duþkhamidànãü soóhuü marùituü na pàryate na ÷akyate / tadatra bhavantaü pçcchàmaþ- yadi evameva, tadayaü nàrakaduþkhasaüvartanãyaþ krodhaþ kopaþ kasmàtkàraõànna vàryate? ayameva hi atitaràü narakeùu duþkhadàyaka iti duþkhabhãråõàmeva krodhaü nivartayituü yuktaü syàt // kiü ca / yadyapi soóhuü na ÷akyate, tathàpi taddhetukakarmasaübhavàdanicchato 'pi duþkhamàpatiùyati bhavataþ / na ca kiücitphalamutpatsyate / marùaõàt punastasya mahàrthalàbho bhaviùyatãti vçttadvayena ÷ikùayitumàha- kopàrthamevamevàhaü narakeùu sahasra÷aþ / kàrito 'smi na càtmàrthaþ paràrtho và kçto mayà // Bca_6.74 // na cedaü tàdç÷aü duþkhaü mahàrthaü ca kariùyati / jagadduþkhahare duþkhe prãtirevàtra yujyate // Bca_6.75 // kopanimittameva / evameva niùphalameva / narakeùu saüjãvàdiùu / sahasra÷aþ anekavàram / ahaü kàritaþ chedanabhedanapàñanàdikàraõàbhiþ pãóitaþ / evaü duþkhamanubhavatàpi mayà na ca naiva àtmàrthaþ dçùñàdçùñaphalasàdhanaþ kçto niùpàditaþ / parasya anyasya và arthaþ sukhavidhànalakùaõaþ / iti niùprayojanameva nàrakaduþkhasahasra÷aþ paribhavo jàtaþ / tadadyàpi na tathaiva mamàsahiùõutà yuktetyàha- idaü duþkhaü naiva tàdç÷aü yàdç÷aü narakasamudbhavam / atha ca mahàrthaü sarvasattvahitasukhavidhànabhåtaü buddhatvaü sàdhayiùyati / ato jagato duþkhahare trijagatparyàpannasarvasattvaduþkhapra÷amanakare duþkhe prãtirevàtra yujyate nàruciriti bhàvaþ // paraguõa÷ravaõerùyàmalaprakùàlanàyàha- yadi prãtisukhaü pràptamanyaiþ stutvà guõorjitam / manastvamapi taü stutvà kasmàdevaü na hçùyasi // Bca_6.76 // guõàdhikaü stutvà yadi prãtisukhaü kai÷cit pràptam, tadà he manaþ tvamapi tadguõasaüvarõanena kimiti harùasukhaü nànubhavasi? kimakàõóameva tadãrùyànalajvàlàyàmàtmasaütànamindhanãkaroùi? (##) nanu sarvasukhamàsaïgàtmatayà niùiddhameva sevitum / tataþ ahaü sarvasukhavaimukhyàdidamapi nopàdade / vakùyati hi- yatra yatra ratiü yàti manaþ sukhavimohitam / tasmàtsahasraguõitaü duþkhaü bhåtvopatiùñhate // iti / [bodhi. 8.18] àha- idaü ca te hçùñisukhaü niravadyaü sukhodayam / na vàritaü ca guõibhiþ paràvarjanamuttamam // Bca_6.77 // na hi sarvaü hçùñisukhamapàkçtam, api tu yat sàvadyamaku÷alahetuþ / idaü ca paraguõà÷rayaü hçùñisukhaü niravadyaü tava, na ca aku÷alahetuþ / ataþ sukhodayaü sukhasyodayo 'smàditi kçtvà / ata eva na vàritaü ca guõibhirbhagavacchàsanavidhij¤aiþ / ayamaparo 'sya guõaþ, yat paràvarjanamuttamaü paraguõeùu prãtyà / guõeùu evamayaü matsarãti manyamànà anye 'pi sattvà àvarjità bhavanti, ato yuktamevàtra prãtisukhamupàdàtum // syàdetat- na paraguõeùu akùamà kàcinmama / kiü tarhi tàvattasyaiva sukhametaditi mayà soóhuma÷akyamiti / atràha- tasyaiva sukhamityevaü tavedaü yadi na priyam / bhçtidànàdiviraterdçùñàdçùñaü hataü bhavet // Bca_6.78 // tasyaiva stutikartuþ sukhamiti evamanenàbhipràyeõa bhavato yadi idaü paraguõastutipratisamudbhavaü sukhaü na priyam, tadà atisaükañe patito 'si / katham? bhçtidànàdivirateþ / yadapi ca bhavataþ svàtmasukhanimittaü svabhçtyàdiùu bhçtidànaü karmamålyadànam, tathà upakàrakàriõi pratyupakàrakaraõam / ityàderviratervaimukhyàt, tadapi na kartavyameva syàt parasukhavidveùiõà / yatastenàpi tasya sukhameva saüpatsyate / tato dçùñamaihikaü phalam, adçùñaü pàralaukikam / ubhayamapi hataü bhavet parasukhasaüpadamarùiõà // kiü ca / mithyottaramevedaü bhavata iti pratipàdayannàha- svaguõe kãrtyamàne ca parasaukhyamapãcchasi / kãrtyamàne paraguõe svasaukhyamapi necchasi // Bca_6.79 // yadi ka÷cidbhavato guõamudãrayati, tadà tasya parasyàniùñamapi saukhyamicchasi / atha paraguõànanuvarõayati, tadà punarãrùyà÷alyavitudyamànamànasaþ / svasaukhyamapi necchasi / àstàü tàvat parasaukhyamityapi÷abdaþ / tasmàt parasukhasaüpadãrùyaiva bhavataþ, na stàvakasukhàsahiùõutà // yaduktam- tasyaiva sukhamityevaü tavedaü yadi na priyam / iti / [bodhi. 6.78] (##) tatra vi÷eùeõa dåùaõamàha- bodhicittaü samutpàdya sarvasattvasukhecchayà / svayaü labdhasukheùvadya kasmàtsattveùu kupyasi // Bca_6.80 // idamatigarhitameva vi÷eùeõa samutpàditabodhicittasya, yat parasukhasaüpadasahiùõutà nàma / yataþ sarvasattvàþ triadhàtukànta÷caràþ samastasukhasaüpattisaütarpità buddhatvamadhigamya mayà kartavyàþ iti manasikàreõa bodhicittamutpàdyate / tadutpàdya kasmàt sattveùu kupyate? adya idànãm / kiübhåteùu prasàdasthàneùu? svacittamabhiprasàdya svayamàtmanaiva pràptasukheùu / iti akaraõãyameva tat parasukhavaimukhyacittaü bodhisattvasyeti bhàvaþ // yaþ punarutpàditabodhicitto 'pi parasya làbhasatkàrasaüpattimabhisamãkùya tadãrùyàkaùàyitahçdayaþ tenaiva ÷okena dahyate, tasya paribhàùaõàrthamàha- trailokyapåjyaü buddhatvaü sattvànàü kila và¤chasi / satkàramitvaraü dçùñvà teùàü kiü paridahyase // Bca_6.81 // athavà syàdetat- na khalu mayà tatsukhameva na mçùyate, kiü tarhi tadudbhàvitànyaguõa÷ravaõàbhiprasannamànasaiþ teùàmupanàmitaü làbhasatkàramityatràha- trailokyetyàdi / trayo lokàeva kàmaråpàråpyadhàtulakùaõàþ lokaprasiddhayà và svargàdisvabhàvàþ trailokyam, tatsamudàyo và / tasya påjàmarhatãti påjyamabhyarcanãyam / anena sarvàti÷àyitvaü pratipàditam / tathàbhåtaü buddhatvaü sattvànàü kila và¤chasi / kiletyanena viparyayaü dçùñvà aruciü prakà÷ayati / satkàra mityupalakùaõam / làbhamapi / ÷eùaü subodham // làbhamabhisaüdhàyàha- puùõàti yastvayà poùyaü tubhyameva dadàti saþ / kuñumbajãvinaü labdhvà na hçùyasi prakupyasi // Bca_6.82 // tvayà poùaõãyaü priyaputrakàdikaü tvadãyaü yaþ puùõàti, sa tubhyameva dadàti / tavaiva tenopacayaþ kçto bhavet / ataþ tvatkuñumbajãvinaü tvadãyaü kuñumbaü jãvayati yaþ, taü tathàvidhaü puruùaü labdhvà pràpya prahçùyasi na? kàkvà pçcchati- prakupyasi, na prahçùyase cetyarthaþ / tathà prakçte 'pi yena sarvasattvà àtmãyatvena gçhãtàþ, tasya tatsukhaiþ sukhamevocitamiti // syàdetat- buddhatvameva tvayà teùàü pratij¤àtam, na tu punaranyasukhamityà÷aïkayàha- sa kiü necchasi sattvànàü yasteùàü bodhimicchati / nanu etadapi na samyak / yasmàt- jagadadya nimantritaü mayà sugatatvena sukhena càntarà // [bodhi. 3.33] (##) iti pratij¤àtam / bhavatu nàma evam, tathàpi yaþ samutpàditabodhicittaþ teùàü sattvànàü bodhiü buddhatvamicchati, sa kimanyalaukikalokottaramarthajàtaü necchati? atha naivamiùyate, tadà bodhicittamapi hãyate ityàha- bodhicittaü kutastasya yo 'nyasaüpadi kupyati // Bca_6.83 // bodhicittaü kutastasya? mithyaiva bodhicittapratij¤asya / kasya? yo 'nyasaüpadi kupyati / itaravibhåtau làbhasatkàraprasåtàyàm, iti marmacodanà bodhisattvasya ku÷alakarmanivçttihetuþ // api ca / aparasya làbhasatkàrasaüpadabhàve 'pi na bhavatastadbhàvasaübhavaþ / tatkimakàraõameva tadvidveùiõà àtmaghàtàya yatnaþ kriyate iti pratipàdayannàha- yadi tena na tallabdhaü sthitaü dànapatergçhe / sarvathàpi na tatte 'sti dattàdattena tena kim // Bca_6.84 // yadi nàma tena tava akùamàviùayeõa sattvena taddãyamànaü vastu na labdham, tathàpi sthitaü dànapatergçhe / bhavatastu kiü tasmàjjàtam? sarvathàpi tena labdhena gçhàvasthitena và na tadvastu tavàsti / iti dattàdattena te kim? na kiücit prayojanaü bhavataþ / atastatra upekùaiva yuktà viduùaþ // kiü ca / idamapi tàvat paribhàvyatàmityupadar÷ayannàha- kiü vàrayatu puõyàni prasannàn svaguõànatha / labhamàno na gçhõàtu vada kena na kupyasi // Bca_6.85 // yo 'sau atiprasannairdàyakadànapatiobhirlàbhasatkàraiþ påjyate, sa kiü vàrayatu puõyàni pårvajanmakçtàni vipàkonmukhàni, yadva÷àttasya làbhasatkàràþ / uta prasannàn dàyakadànapatãn vàrayatu, atha svaguõàn vàrayatu, yànà÷ritya eùàü prasàdo jàtaþ / mà prasàdamapyeùàü janayiùyatheti / athavà / labhamàno 'pi tebhyo na svãkarotu / bråhi kena prakàreõa atra na bhavato 'paritoùaþ syàt / tatra puõyàdãnàü vàrayituma÷akyatvàt labhyamànàgrahaõe 'pi sarvathàpi na tatte 'stãtyàdinà bàdhakasyoktatvàditi na kiücit paritoùakàraõamasti // athàpi syàt- parasyaiva làbhasatkàrasaüpattirasti, na mama / atha mama nàsti, tadà parasyàpi mà bhåt, ityetanmamàsaütuùñinibandhanamityà÷aïkayàha- na kevalaü tvamàtmànaü kçtapàpaü na ÷ocasi / kçtapuõyaiþ saha spardhàmaparaiþ kartumicchasi // Bca_6.86 // subodham / "yat kiücidduþkhaü tatsarvaü pàpasamudbhåtam / abhilàùavighàto 'pi duþkham / yadapi paryeùamàõo na labhate, tadapi duþkham" iti vacanàt // yadvakùyati- abhilàùavighàtà÷ca jàyante pàpakàriõàm / iti / [bodhi . 7.41] (##) yat kiücit sukhaü tat sarvaü puõyaprasåtam / iti sukhàbhilàùiõà ÷ubhe karmaõi udyogaþ karaõãyaþ / yadvakùyati- puõyakàrisukhecchà tu............ ityàdi / [bodhi. 7.42-43] iti kathaü kçtapuõyaiþ saha spardhà yujyate? sukçtakriyàyàmeva tatsukhàbhilàùiõàü spardhà yuktetyarthaþ // api ca / idamapi praùñavyo 'si- jàtaü cedapriyaü ÷atrostvattuùñayà kiü punarbhavet / tava ÷atrordveùaviùayasya tvadabhilàùamàtreõa apriyamaniùñaü jàtamutpannaü ced yadi, etàvatà bhavataþ kiü punarbhavet? bhavatu tàvat tasyàniùñam, anyasya tu bhavatu, mà và / mama kiücideva tàvanmàtreõa prayojanamiti paràbhipràyamà÷aïkayàha- tvadà÷aüsanamàtreõa na càheturbhaviùyati // Bca_6.87 // tavà÷aüsanam icchà / abhilàùa iti yàvat / tàvanmàtreõa na càhetuþ, na vidyate heturasya, ityaheturartho bhaviùyati // apriyasya bhavatu nàma evamityabhyupagamyocyate- atha tvadicchayà siddhaü tadduþkhe kiü sukhaü tava / yadi nàma tavecchayà siddhaü niùpannamapriyaü ÷atroþ, tathàpi tasya duþkhe samutpanne kiü sukhaü tava? na kiücit / niùprayojanamidamabhipretamiti yàvat / nanu idameva prayojanaü yat tadduþkhe mama saütuùñirityata àha- athàpyartho bhavedevamanarthaþ ko nvataþ paraþ // Bca_6.88 // evamapi paraduþkhaparitoùe yadi arthaþ prayojanaü bhavet, tadà ataþ paraþ anarthaþ ko nu? nurityati÷aye / ayamevànartho mahànityarthaþ // kathaü punarayamanartha ityàha- etaddhi baói÷aü ghoraü kle÷abàói÷ikàrpitam / yato narakapàlàstvàü krãtvà pakùyanti kumbhiùu // Bca_6.89 // yasmàdetadidamevaüvidhaü parànarthacittaü baói÷aü ghoraü mahàbhayaükaram / kiübhåtam? kle÷abàói÷ikàrpitam / kle÷à eva baói÷ena carantãti bàói÷ikàþ tairarpitamàdattam / yataþ kle÷abàói÷ikàt / bàói÷ikàdiva matsyam / narakapàlà yamapuruùàþ tvàü krãtvà pakùyanti pakùyante / kvacinnãtveti pàñhaþ / kumbhiùu narakavi÷eùeùu / tasmàdatràbhilàùaü mà kàrùãriti bhàvaþ // (##) yadapi stutyàdivighàte duþkhamutpadyate, tadapi avivecayata evetyupade÷ayannàha- stutirya÷o 'tha satkàro na puõyàya na càyuùe / na balàrthaü na càrogye na ca kàyasukhàya me // Bca_6.90 // etàvàü÷ca bhavetsvàrtho dhãmataþ svàrthavedinaþ / pa¤caprakàra evàrthaþ puruùàrthatvenàbhimato viduùàm / tadyathà- puõyam, àyurvçddhiþ, balavçddhiþ, àrogyalàbhaþ, kàyasukhaü ceti / na caiteùu kvacidupayujyante stutyàdayaþ / iyàneva hi svàrtho bhavato bhavet praj¤àvataþ svàrthavedinaþ / anyasya punaranyathàpi bhavet, iti àtmani paràmç÷ati / jànantu yadyapi svàrtham, tathàpi svàrthavedinaþ anupàyatvàt pçthagupadar÷itaþ / dhãmata ityanena tadasaïgatayà tadapi kathitam // nanu mànasamapi sukhamasti, tena avadhàraõamayuktamityatràha- madyadyåtàdi sevyaü syànmànasaü sukhamicchatà // Bca_6.91 // mànasaü sukhaü saumanasyam / tadicchatà madyaü dyåtaü gaõikà pàradàrikaü sevanãyaü syàt / yatpunaþ saddharma÷ravaõàt saumanasyam, tat puõyagrahaõena saügçhãtamityadoùaþ / tasmàt saumanasya heturbhavato 'pi stutyàdayo bàlajanànandakàriõo 'nupàdeyà eva // itthamapi bàlajanollàpakàriõaþ stutyàdaya ityàha- ya÷orthaü hàrayantyarthamàtmànaü màrayantyapi / kecinmohapuruùàþ tàdç÷aguõàt svayamatisudåre vartamànà api ÷akràdiguõaiþ ståyamànà bandijanairanyai÷ca protphullanayanavadanà ya÷orthino hastya÷vàdidhanaü tçõavat tebhyaþ prayacchanti / tathà taireva guõaiþ saübhàvitàtmanàmapi ÷akravat ÷atruvijayasamudbhåtaü ya÷o mama jagati vipulatàü gamiùyati, ityabhinive÷àdduþsahasaügràmàrohaõànmàrayanti / na càtra paramàrthataþ kiücit prayojanam, anyatra mithyàvikalpàditi pratipàdayannàha- kimakùaràõi bhakùyàõi mçte kasya ca tatsukham // Bca_6.92 // stutyàdyabhidhàyakàni akùaràõi varõàþ kiü bhakùyàõi carvitavyàni? ya÷orthaü mçte sati kasya ca tat sukhaü ya÷aþ÷ravaõasamuttham? tasmàdbàlakrãóàsamànametadityupadar÷ayannàha- yathà pàü÷ugçhe bhinne rodityàrtaravaü ÷i÷uþ / yathà ka÷cid bàlo dhålimayagçheõa paramaparitoùeõa parikrãóamànaþ kenacit tasmin bhagne mahadduþkhena parigçhãtaþ paramàrtipãóita iva madgçhaü bhagnamiti karuõasvaraü krandati, saivopamà atràpi ityàha- tathà stutiya÷ohànau svacittaü pratibhàti me // Bca_6.93 // tathaiva stutiya÷ohànau vighàte svacittaü duþkhamàvi÷at pratibhàsate vicàrayato mama / atràpi na vastusatà kenacid vipralambha iti paràmarùñavyam // (##) punaranyathà vicàreõa bàladharma evàyamiti caturbhiþ ÷lokaiþ paràmç÷ayannàha- ÷abdastàvadacittatvàt sa màü stautãtyasaübhavaþ / ÷abdo varõàtmako bàhyàrthatayà acittaþ acetanaþ / tasya bhàvaþ tasmàt / sa ÷abdo màü stauti madãyaü varõamudãrayati / asaübhavaþ na saübhavatyetat / tat kathaü saumanasyaü jàyate ityàha- paraþ kila mayi prãta ityetatprãtikàraõam // Bca_6.94 // anyaþ puruùa÷cetanàtmakaþ / kileti nirarthakametadapãtyarucipratipàdakam / mayi prãtaþ abhiprasannaþ ityetadabhisaüdhànaü prãtikàraõam / tatràpyevamasaübandhàtkevalaü ÷i÷uceùñitam / [bodhi. 6.97] iti saübandhaþ // asaübandhameva kalpayannàha- anyatra mayi và prãtyà kiü hi me parakãyayà / tasyaiva tatprãtisukhaü bhàgo nàlpo 'pi me tataþ // Bca_6.95 // yasmàdanyasmin mayi và prãtyà parasaütànavartinyà kimàyàtaü mama? na kiücit / kutaþ? tasyaiva tato ya eva prãtaþ stutikartà, tat prãtisukhaü nànyasya / ato bhàgo nàlpo 'pi ãùadapi mama tataþ parasaütànavartinaþ prãtisukhàt // syàdetat- parasukhenaiva sukhitvaü bodhisattvànàm / tat kimiti tato bhàgo nàstãti? atràha- tatsukhena sukhitvaü cetsarvatraiva mamàstu tat / kasmàdanyaprasàdena sukhiteùu na me sukham // Bca_6.96 // yadi parasukhena sukhitvam / tadà tasminnanyatra prasàdena sukhite 'pi mamàstu tatsukhitvam / kimàtmanyabhiprasàdena prãte parasmin prãtiþ? na tvanyasmin prasàdena sukhiteùu mama sukham // tasmàdvacanamàtramevaitat, na paramàrtha iti dar÷ayitumàha- tasmàdahaü stuto 'smãti prãtiràtmani jàyate / tatràpyevamasaübandhàt kevalaü ÷i÷uceùñitam // Bca_6.97 // tadanyanimittàbhàvàt ahaü stuta ityevaü vikalpanàt prãtiràtmabni jàyate, na punaþ parasukhena sukhitvàt / tatràpi na kevalamanyaprasàdena sukhite sati / àtmanyapi evamuktakrameõa asaübandhàdapratyàsatteþ kàraõàt kevalaü bàlavilasitametat // (##) api ca / stutyàdayo mama apacayameva dadhatãtyupadar÷ayannàha- stutyàdaya÷ca me kùemaü saüvegaü nà÷ayantyamã / guõavatsu ca màtsaryaü saüpatkopaü ca kurvate // Bca_6.98 // amã stutyàdayaþ mama kùemaü kalyàõam / atha kùemaü ku÷alapakùaparipàlanam / tathà saüvegaü saüsàraduþkhanirvedanam / nà÷ayanti ghnanti / na tàvanmàtrameva, kiü tu guõavatsu ca màtsaryam / àtmani guõàdhikamànena paraguõapracchàdanàt / tadguõàsahanatayà và saüpadi làbhasatkàràdisvabhàvàyàü kopaü ca amarùaü kurvate teùveva / ahameva guõàdhikaþ, mamaiva sarvà saüpattirucità nànyeùàmiti matvà // yata ete doùàþ stutyàdiùu saübhavinaþ, tasmàtstutyàdighàtàya mama ye pratyupasthitàþ / apàyapàtarakùàrthaü pravçttà nanu te mama // Bca_6.99 // tasmàt kàraõàt / stutyàdighàtàya virodhàya ye sattvà mama pratyupasthità udyatàþ / apàyapàto narakàdipatanam / tato rakùàrthaü tràõàrthaü rakùaõanimittaü pravçttà udyuktà nanu te mama / ataþ kalyàõamitràõi te, nàpakàriõa iti // làbhàdivirodhini sarvathà pratighacittamayuktaü mama ityupadar÷ayitumàha- muktyarthina÷càyuktaü me làbhasatkàrabandhanam / ye mocayanti màü bandhàdveùasteùu kathaü mama // Bca_6.100 // vimuktikàmasya làbhasatkàrau bandhanamiva, saïgasthànatvàt, ayuktaü nocitaü mumukùorbandhanam / kalyàõamitrakçtyakàriõaþ ÷atrutvenàbhimatà vimocayanti viyojayanti màü bandhàt saüsàraduþkhalakùaõàt làbhàdisvabhàvàdvà / dveùasteùu paramopakàriùu prãtisthàneùu kathaü mama? na yukta ityabhipràyaþ // kathaü na yuktamityàha- duþkhaü praveùñukàmasya ye kapàñatvamàgatàþ / buddhàdhiùñhànata iva dveùasteùu kathaü mama // Bca_6.101 // làbhasatkàràbhiùvaïgaprasaïgàt saüsàraduþkhairvimoktukàmasya ye satpuruùavi÷eùàþ kapàñatvamapadvàratvamàgatàþ / kutaþ? buddhànàmadhiùñhànato 'nubhàvàdiva / dveùasteùu kathaü mama? ku÷alàpaghàtakàriõyapi dveùaü nivàrayannàha- puõyavighnaþ kçto 'nenetyatra kopo na yujyate / kùàntyà samaü tapo nàsti nanvetattadupasthitam // Bca_6.102 // (##) ku÷alavighàtaþ kçto 'nena ityevaü manasi nidhàya atra puõyavighàtakàriõi dveùo na yujyate / kasmàt? yataþ kùàntyà titikùayà samaü tulyaü tapaþ sukçtaü nàsti sarva÷ubhakarmahetutvàt / "na ca kùàntisamaü tapaþ" (bodhi. 6.2) iti vacanàt / nanu tadevedamayatnata eva upasthitamupanatam / puõyavighnakàricchalena puõyahetusaünidheþ // tatra pradveùe tu àtmanaiva puõyavighàtaþ kçto bhavedityàha- athàhamàtmadoùeõa na karomi kùamàmiha / mayaivàtra kçto vighnaþ puõyahetàvupasthite // Bca_6.103 // atha yadi àtmana eva doùeõa asahiùõutàtmakena na karomi kùamàü kùàntimiha vighnakàriõi, tadà mayaiva na punaranyena atra puõye kçto vighnaþ / kutaþ? puõyahetau puõyavighàtakàritvenàbhimate upasthite saünihitãbhåte / atretyasmin puõyahetàviti và saübhàvyate // yadi puõyavighàtakàrã, kathamasau puõyahetuþ? yàvat sa eva vighna ityàha- yo hi yena vinà nàsti yasmiü÷ca sati vidyate / sa eva kàraõaü tasya sa kathaü vighna ucyate // Bca_6.104 // yo bhàvaþ kàryàbhimataþ yena kàraõàbhimatena vinà nàsti, tadvayatireke na bhavati, sa eva yadbhàvena bhavati, nànyaþ kàraõaü janakaþ tasya kàryàbhimatasya, tadanvayavyatirekànuvidhànàt / evaü prakçte 'pi sa janaka eva kathaü tasya janyasya vighna ucyate vighàtaheturabhidhãyate? tathàvidhe 'pi tathà vyavahàraü kurvato nàsti vipratipattiþ // uktamevàrthaü dçùñàntopadar÷anena vyaktaü kurvannàha- na hi kàlopapannena dànavighnaþ kçto 'rthinà / na ca pravràjake pràpte pravrajyàvighna ucyate // Bca_6.105 // na yasmàt kasyaciddànapaterditsàkàle eva saüpràptenàrthinà yàcanakena dànavighnaþ kçtaþ ityucyate, yataþ sa kàraõameva dànasya / tathà kasyacit pravrajitukàmasya pravràjakasamavadhànaü pravrajyà saüvaràdigrahaõasvabhàvà, na ca tasyà vighna ucyate, api tu kàraõameva sa tasyàþ / tamantareõa tasyà asaübhavàt / evaü prakçte 'pi draùñavyam / api ca / kùàntiheturatidurlabha iti tatsamàgame prãtireva yujyate ityupadar÷ayannàha- sulabhà yàcakà loke durlabhàstvapakàriõaþ / atipracurapràptikà yàcanakà loke sarvatra sarveùàü dãyamànagrahaõàvaimukhyàt, na tu punarapakàriõaþ / ataste durlabhàþ ÷atasahasreùu, yadi kathaücit ka÷cit syàdvà na veti / kutaþ punaretadevamityàha- yato me 'naparàdhasya na ka÷cidaparàdhyati // Bca_6.106 // (##) yasmàdanaparàdhasya nivçttaparàpakàrasya mama nirnimittaü na ka÷cideko 'pi aparàdhyati, nàpakaroti / karmaõi ùaùñhã // evamatidurlabhatayà paramopakàritvàcca abhinandanãya eva apakàrãtyàha- a÷ramopàrjitastasmàdgçhe nidhirivotthitaþ / bodhicaryàsahàyatvàt spçhaõãyo ripurmama // Bca_6.107 // yasmàt kathaücit pràpyante apakàriõaþ, tasmàd gçhe pràdurbhåto nidhiriva ÷ramamantareõaivàdhigato ripurabhilaùaõãya eva mayà syàt, bodhicaryàyàü buddhatvasaübhàropàrjane sahakàritvàcca // evaüvidhe paramapuruùàrthe sàhàyyaü bhajamànasya pratyupakàrakaraõameva kçtaj¤atayà mama yuktamityupadar÷ayannàha- mayà cànena copàttaü tasmàdetat kùamàphalam / etasmai prathamaü deyametatpårvà kùamà yataþ // Bca_6.108 // yasmàdasau tatra sàhàyyaü kurvan kàraõameva na vighnaþ tasmànmayà kùamàmabhyastatà, anena càpakàraü kurvatà, iti dvàbhyàmevopàrjitam / etaditi yasya sàdhanàya sàhàyyaü bhajate / kùamàphalaü dharmàdhigamalakùaõam etasmai dharmasahàyàya prathamamagrato dàtavyaü mayà iti praõidhàtavyam / yathà maitrãbalena bodhisattvena praõihitaü pa¤cakànuddi÷ya / tatra kàraõamàha- yasmàdetatpårvà, eùa eva pårvaü kàraõaü yasyàþ sà tathoktà / na hi apakàriõamantareõa anyat kùàntikàraõamasti // yuktamevaitad yadi tenaivàbhipràyeõa asau pravartate, kevalamapakàrà÷aya evàyamityà÷aïkayannàha- kùamàsiddhayà÷ayo nàsya tena påjyo na cedariþ / siddhiheturacitto 'pi saddharmaþ påjyate katham // Bca_6.109 // kùamà asya bodhisattvasya niùpadyatàm, ityà÷ayo nàsya apakàrodyatasya / tena kàraõena ku÷alaheturapi yadi ÷atruþ påjanãyo na bhavati, evaü tarhi ku÷alaniùpattihetuþ nirabhipràyo 'pi saddharmaþ pravacanalakùaõaþ kathaü påjyate? so 'pi tadà÷aya÷ånyatvàt påjanãyo na syàt, iti bhàvaþ // atha saddharmasya nirabhipràyatayà apakàrà÷ayo 'pi nàsti, asya punastadviparyayo dç÷yate, ityàha- apakàrà÷ayo 'syeti ÷atruryadi na påjyate / anyathà me kathaü kùàntirbhiùajãva hitodyate // Bca_6.110 // apakàraþ à÷ayaþ asya ÷atroþ, ityevamabhisaüdhàya ÷atruryadi na påjyate dànamànairna satkriyate / anyatheti apakàriõi dveùacittamanivàrayataþ kathaü mama kùàntiþ? tadapakàramasahamànasya (##) pratyapakàraü và kurvato naiva yuktetyarthaþ / anyatrapi kathaü kùàntiþ? bhiùajãva hitodyate, suvaidyavad hitasukhavidhàyake yatra premagauravameva sadà, dveùanibandhanasya gandho 'pi na vidyate // dveùacittanivaertanàcca kùàntirucyate / tasmàdapakàriõyeva pratighacittaü nivartayataþ kùàntiriti / etadeva dar÷ayannàha- tadduùñà÷ayamevàtaþ pratãtyotpadyate kùamà / sa evàtaþ kùamàhetuþ påjyaþ saddharmavanmayà // Bca_6.111 // yato bhiùajãva hitodyate kùàntirna yuktà, ataþ asmàddhetoþ tasya duùñà÷ayameva pratãtya nimittãkçtya samupajàyate kùamà / na punaþ kasyacicchubhà÷ayam / ataþ asmàt sa eva yasyà÷ayaü pratãtyotpadyate kùamà kùamàhetuþ, na tu punaryo vaidyavadaduùñà÷ayaþ / iti påjyaþ kùamàsiddhyà÷ayarahito 'pi saddharmavadasau mayà / etaduktaü bhavati- kiü mamànena à÷ayavicàreõa prayojanam? abhimatasàdhyasiddhau cedupayujyate, tàvataiva mamopàdeyaþ syàt / viguõà÷ayaphalaü tu tasyaiva, yasyàsau viguõà÷ayaþ / mama tu ÷ubhodayaheturevàyam, iti kathamiva påjanãyo na bhavediti / tasmàt saübhàropayogini hetau kiü svaråpaniråpaõena? etadeva saübhàrahetutvamasya àgamataþ prasàdhayannàha- sattvakùetraü jinakùetramityato muninoditam / etànàràdhya bahavaþ saüpatpàraü yato gatàþ // Bca_6.112 // saübhàraprasåtipravçttihetutvàt sattvàþ kùetram / buddhà bhagavantastathaiva kùetram / iti evam / ato buddhatvakàraõahetutvàt anekaprakàraü bhagavatà varõitam / kutaþ? yato yasmàdetàn sattvàn jinàü÷ca àràdhya ànukålyànuùñhànena bahavo buddhatvamadhigamya sarvalaukikalokottarasarvasaüpattiparyantaü pràptàþ // syàdetat- yadi nàma sattvà api sarvasaüpattihetavaþ, tathàpi tathàgataiþ saha sàdhàraõatà na yukteti / atràha- sattvebhya÷ca jinebhya÷ca buddhadharmàgame same / jineùu gauravaü yadvanna sattveùviti kaþ kramaþ // Bca_6.113 // ubhayebhyo 'pi buddhadharmàõàü balavai÷àradyàdãnàmàgame pratilambhe tulye avi÷iùñe / ubhayamapi tat prati hetutvamavi÷iùñamiti bhàvaþ / ataþ sàdhàraõe 'pi hetubhàve jineùu gauravaü yadvat, tadvanna sattveùu / ityevaü kaþkramaþ paripàñiþ prekùàvatàm? naiva yuktetyarthaþ // nanu ca sattvànàü ràgàdimalairhãnà÷ayatvàt kàraõatve 'pi kathaü bhagavatsamànatà yujyate ityà÷aïkayàha- à÷ayasya ca màhàtmyaü na svataþ kiü tu kàryataþ / samaü ca tena màhàtmyaü sattvànàü tena te samàþ // Bca_6.114 // (##) yadyapi bhagavatàmaparimitapuõyaj¤ànopajanitamanuttaramiha màhàtmyam, tathàpi upayuktopayogitvena hetubhàvasya tulyatvàt samaü màhàtmyamucyate / tena hetunà te sattvàþ samàþ jinaistulyà ucyante iti nàtra vi÷eùaþ kriyate // yatra punaþ pratiniyatàtmagato vi÷eùaþ, tamupadar÷ayitumàha- maitryà÷aya÷ca yatpåjyaþ sattvamàhàtmyameva tat / buddhaprasàdàdyatpuõyaü buddhamàhàtmyameva tat // Bca_6.115 // sattveùu maitracittavihàrã punaryatpåjyate janaiþ, tattasyaiva maitryà÷ayasya pratyàtmagataü màhàtmyaü nànyasya / tathà tathàgatamàhàtmyamàlambya svacittaü prasàdayato yatpuõyamutpadyate, tadbhagavata eva màhàtmyamasàdhàraõam, anyasya tathàvidhaguõàbhàvàt // ityasàdhàraõaü guõamabhidhàya prakçtamupadar÷ayannàha- buddhadharmàgamàü÷ena tasmàtsattvà jinaiþ samàþ / na tu buddhaiþ samàþ kecidanantàü÷airguõàrõavaiþ // Bca_6.116 // idamatra bãjaü samatopàdàne ityarthaþ / paramàrthatastu na buddhairbhagavadbhiþ samàþ kecit sattvàþ santi / yadi bhaveyustathàvidhàþ, tadà te 'pi buddhà eva syuþ / kiübhåtaiþ? guõàrõavaiþ / guõànàmarõavà guõaratnàkaràþ, agàdhàpàratvàt, taiþ / punarapi teùàmaparameva vi÷eùaõamàha- anantàü÷aiþ / anantaþ aparyantaþ aü÷aþ, ekade÷o 'pi yeùàü guõàrõavànàm, te tathà, taiþ // uktamevàrthaü vyaktãkurvannàha- guõasàraikarà÷ãnàü guõo 'õurapi cetkvacit / dç÷yate tasya påjàrthaü trailokyamapi na kùamam // Bca_6.117 // guõeùu pradhànànàmekarà÷ayo ye bhagavantaþ, teùàü guõaþ aõurapi paramàõumàtro 'pi / guõakaõikàpãti yàvat / yadi kvacit sattvavi÷eùe dç÷yate pratãyate, tasya tadguõàdhàrasya påjànimittaü trailokyamapi na kùamam / trailokyajàtàni ratnàdãni na pratiråpàõãti yàvat // yadyevam, kathaü tarhi sattvàràdhanamuktamityàha- buddhadharmodayàü÷astu ÷reùñhaþ satveùu vidyate / etadaü÷ànuråpyeõa sattvapåjà kçtà bhavet // Bca_6.118 // vyàkhyàtametat pårvam // ito 'pi sattvàràdhanamucitamityàha- kiü ca ni÷chadmabandhånàmaprameyopakàriõàm / sattvàràdhanamutsçjya niùkçtiþ kà parà bhavet // Bca_6.119 // (##) ni÷chadmabandhånàmakçtrimasuhçdàü buddhànàü bodhisattvànàü ca / aparyantopakàriõàü niùkçtiþ tatkçtàpakàrasya niùkrayaõaü pari÷odhanamiti yàvat / kimaparaü bhavet sattvàràdhanamantareõa / etadeva paraü niùkrayaõamityarthaþ // prabhucittànukålavartina eva bhçtyasya và¤chitaü sidhyatãtyavagamya sattvàràdhanamevopàdeyamiti pratipàdayannàha- bhindanti dehaü pravi÷antyavãciü yeùàü kçte tatra kçte kçtaü syàt / mahàpakàriùvapi tena sarvaü kalyàõamevàcaraõãyameùu // Bca_6.120 // karacaraõa÷ironayanasvamàüsàni chittvà chittvà pradattàni yeùàü hitasukhavidhànàya, tathà avãcãmapi paraduþkhaduþkhino yeùàü kçte pravi÷anti tatsamuddharaõàya / prakçtatvàd buddhà bodhisattvàþ / tatra teùu sattveùu kçte kçtaü syàt / anyathà tu kçtamapi na kçtaü bhavet / kçta÷abdo 'yamiha prakçtàdhikàràt sàdhukaraõe vartate / yenaivam, tena paramàpakàriùvapi na cittaü dåùayitavyam / kiü tu sarvamanekaprakàraü kàyavàïmanobhirvà kalyàõameva hitasukhameva vidhàtavyameteùu // uktameva prasàdhayannàha- svayaü mama svàmina eva tàvad yadarthamàtmanyapi nirvyapeikùàþ / ahaü kathaü svàmiùu teùu teùu karomi mànaü na tu dàsabhàvam // Bca_6.121 // mama svàmina eva buddhàdayaþ svayameva àtmanaiva / tàvaditi paràmar÷e / yadarthaü yeùàü nimittam / àtmanyapi svakàyajãvite 'pi / uktakrameõa nirapekùà nirabhiùvaïgàþ tçõavat parityajanti, tadahaü punaþ teùàü bhçtyaþ teùu sattveùu prabhuputreùvatyantapriyeùu kathaü karomi mànam, kimiti jànanneva tàn pratikålayàmi? na tu dàsabhàvam, na punardàsãbhåyàràdhayàmi? ito 'pi ca sattvàpakàraü parityajya tadàràdhanameva kartavyamityàha- yeùàü sukhe yànti mudaü munãndràþ yeùàü vyathàyàü pravi÷anti manyum / tattoùaõàtsarvamunãndratuùñistatràpakàre 'pakçtaü munãnàm // Bca_6.122 // yeùàü sattvànàü priyaputràõàmiva pitaro munãndrà buddhà bhagavantaþ sukhe kàyamanojanmani mudaü harùaü yànti, yeùàü ca duþkhe manyuü pravi÷anti aparitoùamàsàdayanti / etacca (##) anabhimatatvàd bhagavatàmitthamabhidhãyate, na tu vàõã (sã?) candanakalyàõà(lpava?)t(?) tacchràvakàõàmapi pratighànunayàsaübhavaþ(?) / anyat subodham // kathaü punastatràpakàre munãnàmapakçtaü syàdityatràha- àdãptakàyasya yathà samantànna sarvakàmairapi saumanasyam / sattvavyathàyàmapi tadvadeva na prãtyupàyo 'sti dayàmayànàm // Bca_6.123 // samantàt sarvàvayavànabhivyàpya vahninà prajvalita÷arãrasya yathà pa¤cakàmaguõairna saumanasyam, kàyikamapi sukhaü nàsti, tasya prajvalitatvàdeva duþkhenàkràntatvàt, tadvat tathaiva sattvànàü vyathàyàü duþkhavedanàyàü na prãteþ saumanasyasya upàyo heturasti kçpàtmakànàü bhagavatàm // tasmàdaparij¤ànena kle÷agrahàve÷ava÷ena và sattvàpakàrakarmaõà yadaku÷alamupacitam, tadapi idànãmupasaühàradvàreõa vàntãkurvannàha- tasmànmayà yajjanaduþkhadena duþkhaü kçtaü sarvamahàkçpàõàm / tadadya pàpaü pratide÷ayàmi yatkheditàstanmunayaþ kùamantàm // Bca_6.124 // yasmàdevaü sattvàpakàre munãnàmapakçtaü syàt, tasmàt pàpam adya idànãü pratide÷ayàmi, saüvegabahulasteùàmeva mahàkçpàõàmagrataþ prakà÷ayàmi / punarevaü saüprajànanna kariùyàmi, iti àyatyàü saüvaramàpadye / yadi pratiråpamàcaritaü tatra me kùàntiü kurvantu anukampàmupàdàya // kùamayitvà sàüpratamàràdhanàyetyàdinà tadekaparàyaõatàmàtmano dar÷ayati- àràdhanàyàdya tathàgatànàü sarvàtmanà dàsyamupaimi loke / kurvantu me mårdhni padaü janaughà vighnantu và tuùyatu lokanàthaþ // Bca_6.125 // tathàgatànàmabhipretasaüpàdanàya loke lokaviùaye sarvàtmanà kàyena vàcà manasà và dàsãbhàvaü svãkaromi / te 'pi me prasàdaü kurvanto mastake pàdaü nidadhatu / teùàü pàdaü pramuditacittaþ ÷irasà dhàrayàmi / anena mayi purvàparàdhamapàsya jagatàü patirbhagavàn saütuùñamànaso bhavatu // (##) bhagavatsu ca gauravakàribhiþ sattveùvanàdaro na kartavya iti prasàdhayannàha- àtmãkçtaü sarvamidaü jagattaiþ kçpàtmabhirnaiva hi saü÷ayo 'sti / dç÷yanta ete nanu sattvaråpàsta eva nàthàþ kimanàdaro 'tra // Bca_6.126 // sarvatragadharmadhàtuprativedhàt sarvasattvasamatàpàdanaparàtmaparivartanàdinà và àtmãkçtaü svãkçtaü sarvamidaü jagat, na kiyadeva / tairbuddhairbhagavadbhiþ karuõàmayacittasaütànaiþ / suni÷citamevaitat / anyathà buddhatvàyogàt / tasmàt sattvaråpeõa buddhà bhagavanta evaite sattvà dç÷yante / tena kimanàdaro 'tra måóhacetasàm? naiva yukta iti bhàvaþ // anekàrthatvàdapi sattvàràdhanasya tatraiva yatitavyamityàha- tathàgatàràdhanametadeva svàrthasya saüsàdhanametadeva / lokasya duþkhàpahametadeva tasmànmamàstu vratametadeva // Bca_6.127 // svàrthasya buddhatvasaübhàralakùaõasyaiva / lokasya duþkhàpahaü taddhetutvàt / etadeveti / sarvatra sattvàràdhanamiti yojyam // àgàmibhayadar÷anàdapi ca paràpakàravaimukhyameva abhyasanãyamityudàharaõenopadar÷ayannàha- yathaiko ràjapuruùaþ pramathnàti mahàjanam / vikartuü naiva ÷aknoti dãrghadar÷ã mahàjanaþ // Bca_6.128 // yasya ràj¤o de÷anivàsinaü tasyàsau ràjapuruùaþ / mahàjanaü nagaranigamagràmakarvañàdivàstavyam / pramathnàti vimardayati / sa ca àgàmiràjadaõóabhayadar÷itayà mahàjano vacanamàtreõàpi yàvadvikàramupagantumasamarthaþ / tena tàóito 'pi saükucitavçttirevàsti // kasmàt? yasmànnaiva sa ekàkã tasya ràjabalaü balam / naiva sa ràjapuruùo 'sahàya eva draùñavyaþ / kathaü punarayamasahàyo na bhavatãtyàha- tasyeti / ràj¤o balameva tasya balam, tatpakùagrahaõàt / tathà na durbalaü kaücidaparàddhaü vimànayet // Bca_6.129 // tasmàt kç÷a÷aktimapi kçtàparàdhaü nàpakuryàt / so 'pi na yasmàdekàkã // yasmànnarakapàlà÷ca kçpàvanta÷ca tadvalam / tasmàdàràdhayetsattvàn bhçtya÷caõóançpaü yathà // Bca_6.130 // (##) tasmàdàràdhayet sattvàn / kutaþ? yasmànnarakapàlà÷ca tadapakàramiva pratyapakàriõo 'nvàcarantaþ (?) kçpàvanta÷ca jinàdayaþ tatpakùapàtino balam / kathamivàràdhayet? adhçùyaü ràjànaü sarvànuvçttikaraõànujãvino yathà, tathà // kiü ca / lokaprasiddhita idamevamihoktam, na tu punaþ sattvàprasaktiphalasya ràjàparàdhaphalena samànatà samastãtyàha- kupitaþ kiü nçpaþ kuryàdyena syànnarakavyathà / yatsattvadaurmanasyena kçtena hyanubhåyate // Bca_6.131 // kimiti kàkvà pçcchati / kiü tadduþkhajàtamutpàdayituü nçpatiþ samartho bhavet? naiveti bhàvaþ / kiübhåtam? yena duþkhajàtena nàrakã vedanà anubhåyate // tuùñaþ kiü nçpatirdadyàdyadbuddhatvasamaü bhavet / yatsattvasaumanasyena kçtena hyanubhåyate // Bca_6.132 // àstàü bhaviùyadbuddhatvaü sattvàràdhanasaübhavam / ihaiva saubhàgyaya÷aþsausthityaü kiü na pa÷yasi // Bca_6.133 // pràsàdikatvamàrogyaü pràmodyaü cirajãvitam / cakravartisukhaü sphãtaü kùamã pràpnoti saüsaran // Bca_6.134 // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü kùàntipàramità nàma ùaùñhaþ paricchedaþ // (##) 7. vãryapàramità nàma saptamaþ paricchedaþ / tadevaü vipakùapratiùedhena tridhà kùàntiü pratipàdya vãryaü pratipàdayitumàha- evaü kùamo bhajedvãryaü vãrye bodhiryataþ sthità / na hi vãryaü vinà puõyaü yathà vàyuü vinàgatiþ // Bca_7.1 // evamuktakrameõa kùamàyuktaþ kùamaþ svayamabhyastakùàntiþ / bhajedvãryaü vãryamàrabheta / anyathà duþkhàsahiùõutayà vãryasya prasrabdhirna syàt / kasmàt punarvãryamupàdãyata ityàha / vãryaü ityàdi- yasmàdvãrye buddhatvamavasthitam / taddhetukatayà tadàyattatvàdbuddhatvasya / etadapi kutaþ? yasmànna vãryamantareõa puõyaü puõyasaübhàro 'sti / upalakùaõametat / j¤ànamapi draùñavyam, vãryasyobhayahetutvàt / tadanena vãryàt puõyaj¤ànasaübhàrau, tàbhyàü ca buddhatvamityuktaü bhavati // vãryasvaråpàparij¤ànàt pçcchati- kiü vãryaü ku÷alotsàhastadvipakùaþ ka ucyate / àlasyaü kutsitàsaktirviùàdàtmàvamanyanà // Bca_7.2 // kimetadvãryaü nàma? atràha- ku÷alotsàhaþ / yo 'yaü ku÷alakarmaõi dànàdau ÷rutàdau ca samudyamaþ, tadvãryamabhidhãyate / aku÷ale tu kausãdyameva / vipakùeõopahataü vãryamanaïgamevàbhimatasiddhaye iti tadvipakùamapanayanàya dar÷ayitumàha- tadvipakùa ityàdi / tasya vãryasya viruddho vinà÷àya pakùo vipakùaþ ka ucyate? uttaramàha- àlasyamityàdi / àlasyaü kausãdyaü kàyamanasorakarmaõyatà / kutsite jugupsanãye hàsyalàsyàdau àsaïgaþ / viùàdo viùaõõatà / duùkare karmaõi cittasya vinivçttiþ / anadhyavasànamityarthaþ / tena àtmano 'vamanyanà avaj¤à / ayaü tadvipakùaþ // tadàlasyaniùedhàya tatkàraõaü tàvadupadar÷ayitumàha- avyàpàrasukhàsvàdanidràpà÷rayatçùõayà / saüsàraduþkhànudvegàdàlasyamupajàyate // Bca_7.3 // saüsàraduþkhànudvegàdasaüvegàt, yo 'yamavyàpàro nirvyàpàratà, tatra tena và sukhàsvàdaþ sukhàbhiràmaþ / sa ca nidrà ca middhàkramaõam / tàbhyàü middhàkramaõamapà÷rayatçùõà avaùñambhanàbhilàùaþ, tayà / àlasyamupajàyate iti yojanãyam / yadi và / saüsàraduþkhànudvegàdavyàpàraþ, kvacidapi ku÷alakarmaõi na pravçttiþ, tasmàt sukhàsvàdaþ, tato nidrà, tasyà÷ca apà÷rayatçùõà, tayà // (##) ataþ saüsàraduþkhànudveganivartanàrthamiyamatra saüvegabhàvanà àmukhãkartavyetyàha- kle÷avàgurikàghràtaþ praviùño janmavàguràm / kimadyàpi na jànàsi mçtyorvadanamàgataþ // Bca_7.4 // vàgurikà matsyàdivadhikà jàlikà ucyante kaivartàdayaþ (dibhiþ?) / kle÷à eva vàgurikàþ , tairàghràta àyattãkçtaþ / kathamiti cet, praviùño janmavàguràm, nikàyasabhàgatotpattireva vàgurikà jàlam, tat praviùñaþ, tadantargata ityarthaþ / idamiha tadàtmasàtkaraõe kàraõam / adyàpi etàü da÷àü pràpto 'pi mçtyormukhaü praviùñaþ san kimiti na vetsi? jàta÷cenmaraõamava÷yaübhàvãtyarthaþ // idamaparaü saüvegakàraõamàha- svayåthyànmàryamàõàüstvaü krameõaiva na pa÷yasi / tathàpi nidràü yàsyeva caõóàlamahiùo yathà // Bca_7.5 // yåthaü vargaþ, tatra bhavà yåthyàþ, yaiþ saha bàlyàdyavasthàyàü krãóitahasitàdinà vicaritam / tàn svavargyàn / caõóàlànàmava÷yaümàraõãyamahiùavat / na pa÷yasi mamàpi iyamavasthitiþ syàditi // ava÷yamiha kiyatkàlaü parilambya mçtyuràgamiùyati / tena tàvatkàlaü sukhànubhavanameva mama yuktamityatràha- yadi nàmaivam, tathàpi nàva÷yaübhàvini maraõe vi÷vàso yuktaþ / yamenodvãkùyamàõasya baddhamàrgasya sarvataþ / kathaü te rocate bhoktuü kathaü nidrà kathaü ratiþ // Bca_7.6 // iti vadhyapuruùasyeva sarvato vadhyaghàtakairadhiùñhitasya vadhyabhåmiü nãyamànasya niþsaraõamapa÷yataþ sukhàsikàvalambanamanucitameva bhavataþ / tasmàtsaüvegato bhàvanayà anayà hetunivartanàdàlasyamapàsya ku÷alapakùotsàhavardhanamanuùñheyam // athàpi syàt- yadi nàma ava÷yaübhàvità mçtyoþ, tathàpi tatsaünidhànamavagamya àlasyamapahàsyàmi ityà÷aïkayàha- yàvatsaübhçtasaübhàraü maraõaü ÷ãghrameùyati / saütyajyàpi tadàlasyamakàle kiü kariùyasi // Bca_7.7 // saübhçtaþ sajjãkçtaþ saübhàraþ sàmagrã vadhàya vyàdhijaràlakùaõo yena / yàvaditi lokoktam / ÷ãghraü tvaritamanabhisaüdhànàt / tadà mçtyumukhàntargataþ asamaye àlasyaü tyaktvàpi kiü kariùyasi? na tadà kiücit prayojanamiti bhàvaþ // akàlatàmevàsya samarthayituü vçttatrayeõàha- idaü na pràptamàrabdhamidamardhakçtaü sthitam / akasmànmçtyuràyàto hà hato 'smãti cintayan // Bca_7.8 // (##) ÷okavegasamucchånasà÷ruraktekùaõànanàn / bandhånnirà÷àn saüpa÷yan yamadåtamukhàni ca // Bca_7.9 // svapàpasmçtisaütaptaþ ÷çõvannàdàü÷ca nàrakàn / tràsoccàraviliptàïgo vihvalaþ kiü kariùyasi // Bca_7.10 // idaü yadanàgate kartavyatayà manasikçtaü tanna pràptam / idamàrabdhaü yatkàryamàdita eva kartumiùñam / idamardhakçtaü sthitam, yat kiyanniùpannaü kiyadaniùpannam / iti kàryaparyantamagatasyaiva akasmànmçtyuràgato mama / aho bata atikaùñam, hato 'smãti vicintayan vihvalaþ kiü kariùyasãtyanàgatena saübandhaþ / ÷okaþ priyaviprayogakçta÷cittaparitàpaþ / tasya vego 'nivàryapravçttiþ / tena samucchånàni samunnatàni sà÷råõi sabàùpàõi raktàni tàmravarõàni locanàni yeùu ànaneùu tàni tathà / tathàbhåtàni ànanàni mukhàni yeùàü bandhånàü te tathà / tàn saüpa÷yan vilokayan / tatràkarmakàdhikàràt parasmaipadaü dç÷aþ / kiübhåtàn? nirà÷àn / kva? pratyujjãvanaü prati tyaktà÷àn, tatsànàthyavikalàn và / maraõasamayopasthitakçtàntànucaramukhàni ca saroùaparuùabhçkuñãni saüpa÷yan vihvalaþ kiü kariùyasi? svayaükçtapàpakarmasmaraõena maraõasamaye kimityevaü mayà kçtamiti pa÷càttàpena tàpitaþ / naitàvanmàtrameva, kiü tu ÷çõvannàdàü÷ca nàrakàn tãvrakàraõànubhavanadukhanirmuktàn vikro÷ita÷abdàn narakasamudbhåtàn arthàntarakopàõàmeva (?) / tacchrutvà mamàpyevamevàvasthà iti saütràsena yaþ purãùotsargo viñpravçttiþ, tenopaliptagàtraþ / vihvalaþ anàyattakàyavàkcittapracàraþ / kiü kariùyasi sarvakriyàsu nivçttavyàpàraþ // iti matvà svasthàvasthàyàmeva yatitavyam iti ÷ikùayitumàha- jãvamatsya ivàsmãti yuktaü bhayamihaiva te / kiü punaþ kçtapàpasya tãvrànnarakaduþkhataþ // Bca_7.11 // jãvanta eva matsyàþ krameõa bhakùaõàrthaü pràyaþ pràgdiïanivàsibhireva janai rakùyante / jãvanopalakùità matsyà jãvamatsyà iti teùàmeva samayaþ / ÷àkapàrthivàditvànmadhyamapadalopã samàsaþ / tadvadahamapi adya ÷vo và niyatameva mariùyàmi iti manasi kçtvà yuktaü bhayamihaiva te / ihaiva saüprajànadavasthàyàmeva tavàsaüpràptamaraõasya maraõataþ, kiü punaþ kçtapàpasya bhavato bhayaü yuktaü na bhavati, ityapi àhàryam / atiduþsahànnarakaduþkhataþ // nirvyàpàrasukhàsvàdàbhiratamadhikçtyàha- spçùña uùõodakenàpi sukumàra pratapyase / kçtvà ca nàrakaü karma kimevaü svasthamàsyate // Bca_7.12 // taptavàriõàpi saüspçùñaþ / sukumàreti saübodhanam / atimçdu÷arãratayà soóhuma÷akto 'si / yadyevam, tadà kçtvà cetyàdi subodham // (##) aparamapi taü pratyàha- nirudyama phalàkàïkùin sukumàra bahuvyatha / mçtyugrasto 'maràkàra hà duþkhita vihanyase // Bca_7.13 // sukhahetåtpàdanàya vyàpàra÷ånyo 'si / atha ca tasya phalaü sukhamabhilaùasi / duþkhàsahiùõurasi, atha ca bahuvyatho 'si sarvaduþkhàkaratvàt / mçtyunà ca va÷ãkçto 'si, atha ca amaraõadharmàõamàtmànaü manyase / evaü ca viparyastaü caritamasya vipa÷yan karuõàyamànaþ sakhedamenamàha- hà duþkhita vihanyase / saümohabahulatayà kaùñàü da÷àü praviùño 'si / àtmagatameva và vimç÷ati / evamanyatràpi yathàsaübhavaü draùñavyam / nirudyamàdãni càmantritapadàni // nidràparatantraü pratyàha- mànuùyaü nàvamàsàdya tara duþkhamahànadãm / måóha kàlo na nidràyà iyaü naurdurlabhà punaþ // Bca_7.14 // aùñàkùaõavinirmuktaü manuùyabhàvapratilambhaü nàvamiva abhyudayàdipàragamanàya pràpya tara plavasva duþkhamayãü mahànadãm / sarvaduþkhàni pçùñhãkuruùva / vãryàvalambaneneti yàvat / he mohaparava÷a, nàyaü kàlo nidràyàþ, yàvadiyaü nauþ saünihità / yadi nedànãmeva yatnaþ kriyate, tadà punariyaü durgatigatasya naurdurlabhà bhaviùyati / yaduktam- punarapyeùa samagamaþ kutaþ / iti // [bodhi. 1.4] evamàlasyaü nivàrya kutsitàsaktiü nivàrayannàha- muktvà dharmaratiü ÷reùñhàmanantaratisaütatim / ratirauddhatyahàsyàdau duþkhahetau kathaü tava // Bca_7.15 // ÷ubhakarmaõàü ratiü ÷reùñhàmuttamàm / kiübhåtàm? anantaratisaütatim / sugatiparaüparàsaüjananàdanantà aparyavasànà ratisaütatiþ sukhapravàho yasyàþ sà tathà / ata eva uttame tyuktam / tàmapahàya ratirabhiràmaþ, auddhatyamunnatatà / kàyacittayoþ krãóana÷ãlateti yàvat / hàso vàgauddhatyam / sarabhasasya vàgvikàra iti yàvat / àdi÷abdàdgãtàdiparigrahaþ / tatra kathaü ratistava? na yuktetyabhipràyaþ / kiübhåte? duþkhahetau / narakàdidurgatyupanayanàdduþkhasya heturbhavati // evaü kutsitàsaktimapi niràkçtya viùàdàtmàvamanyanàü vãryavipakùaü niràkartum, aparamapi ca tadvipakùanirasanàya pratipàdayannàha- aviùàdabalavyåhatàtparyàtmavidheyatà / paràtmasamatà caiva paràtmaparivartanam // Bca_7.16 // viùàdaviparãto 'viùàdaþ / balànàü vyåhaþ samåho vakùyamàõalakùaõaþ / tàtparyaü nipuõatà / àtmavidheyatà àtmava÷avartità / etàþ sarvàþ kçtadvandvasamàsàþ / yadi và / (##) ebhiþ sahità àtmavidheyatà / paràtmasamatàparàtmaparivartane dhyànaparicchede [bodhi.8] vakùyamàõe / idamapi samastaü kausãdyaprahàõàya vãryasamçddhaye prabhavatãtyudde÷aþ // uddiùñamevàrthaü krameõa nirdi÷annàha- naivàvasàdaþ kartavyaþ kuto me bodhirityataþ / kuto me bodhiriti, kathamahaü varàkaþ samyaksaübodhibhàjanam? buddhatvaü hi tãkùõendriyasya àrabdhavãryasya aparimitapuõyaj¤ànasaübhàraiþ atiduùkarakarmànuùñhànaiþ anekai÷ca kalpàsaükhyeyaiþ kasyacit puruùavi÷eùasya sàdhyaü bhavati / ahaü tu na tàdç÷a iti kathaü madvidhànàü tathàvidhaü buddhatvaü saübhàvyeta, ityevamàkàramanasikàràdavasàdo viùàdo na kartavyaþ, mahàrthabhraü÷asya hetutvàt / yathoktam- avasàdo 'pyanartha iti [÷i. sa. 34] // kasmàt? yasmàttathàgataþ satyaü satyavàdãdamuktavàn // Bca_7.17 // yasmàt tathàgataþ idaü vakùyamàõaü satyamavitathamuktavàn kathitavàn / kathaü j¤àyate ityàha- satyavàdãti / j¤ànakriyàsaübhavàdaviparãtavàdã / ataþ satyàbhidhànahetupadametat // kiü tatsatyamuktavàn? te 'pyàsan daü÷ama÷akà makùikàþ kçmayastathà / yairutsàhava÷àt pràptà duràpà bodhiruttamà // Bca_7.18 // ityàha / te 'pi buddhà bhagavantaþ purvaü ÷àkyamuniratna÷ikhidãpaükaraprabhçtayaþ saüsàrasàgaràvartàntargatàþ pçthagjanàvasthàyàü paribhramanta evaübhåtà evàsan babhåvuþ, yairutsàhabalàt vãryotkarùasàmarthyàt saübhàràn saübhçtya pràptà adhigatà duràpà durlabhapratilambhà bodhiruttamà anuttarà / àrabdhavãryasya na kiücidduùkaramiti bhàvaþ / idaü tat satyam // ato mama punaratitaràü na durlabhà bodhirityàha- kimutàhaü naro jàtyà ÷akto j¤àtuü hitàhitam / sarvaj¤anãtyanutsargàdbodhiü kiü nàpnuyàmaham // Bca_7.19 // kiü punarahaü manuùyabhåto janmanà / ÷akto j¤àtuü hitàhitamiti / idaü hitamidamahitam, ÷ubhama÷ubhaü ca karmetyupadiùñam, j¤àtumavaboddhuü samartho 'smi, iti vicintya sarvaj¤asya sarvavastutattvavedinaþ nãtirnayaþ upàdeyatattvapratipàdanam / tasya anutsargàdaparityàgàt / tasya àdànopàdànasevanàdityarthaþ / buddhatvaü nàpnuyàmaham / kàkvà pañhanàd àpnuyàmeveti / etadbhagavatà ratnameghe dar÷itam / yathoktam- iha bodhisattvo naivaü cittamutpàdayati- duùpràpyà bodhirmanuùyabhåtena satà / idaü ca me vãryaü parãttaü ca hãnaü ca / kusãdo 'ham / bodhi÷ca àdãpta÷ira÷cailopamena bahån kalpàn bahåni kalpa÷atàni bahåni kalpasahasràõi samudàcaratà samudànetavyà / tannàhamutsahe (##) ãdç÷aü bhàramudvoóhum / kiü tarhi bodhisattvenaivaü cittamutpàdayitavyam- ye 'pi te 'bhisaübuddhàstathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàþ, ye 'pi và abhisaübhotsyante, te 'pi ãdç÷enaiva nayena, ãdç÷yà pratipadà, ãdç÷enaiva vãryeõàbhisaübuddhàþ, yàvanna ca te tathàgatabhåtà evàbhisaübuddhàþ / ahamapi tathà tathà ghañiùye, tathà tathà vyàyaüsye sarvasattvasàdhàraõena vãryeõa sarvasattvàrambaõena vãryeõa yathàhamapyanuttaràü samyaksaübodhimabhisaübhotsye iti // yuktamevaitat, kevalamatiduùkarakarma÷ravaõàdanadhyavasàyo vinivartayituma÷akya iti vikalpayannàha- athàpi hastapàdàdi dàtavyamiti me bhayam / karacaraõa÷iraþ prabhçtidànamantareõa buddhatvaü na pràpyate, iti atiduùkarakarmasu pravçttibhayàdutsàho nivartata eva / iti cenmanyase svacittamevamàha- gurulàghavamåóhatvaü tanme syàdavicàrataþ // Bca_7.20 // tadetad gurulàghavamåóhatvameva me / alpe bahutaraü bahutare càlpataramiti mohava÷ena avicàrato 'vivekànmama syàt, na tu paramàrthavicàrataþ // paramàrthavicàreõa gurulàghavaviparyàsa evàyamityupadar÷ayannàha- chettavya÷càsmi bhettavyo dàhyaþ pàñyo 'pyaneka÷aþ / kalpakoñãrasaükhyeyà na ca bodhirbhaviùyati // Bca_7.21 // saüsàracàrake nivasaüstathàvidhakarmava÷àcchettavya÷càsmi karacaraõàdyaïgapratyaïgacchedanànnarakàdiùu / tathà bhettavyo 'smi ÷aktikuntàdibhiþ / dàhyo narakadahanàdinà / pàñyo jvalitakrakacàdinà / aneka÷aþ anekavàràn / narakàdiùu kàraõàmanubhavan aparyantapathi saüsàre / kalpànàü koñãrasaükhyeyàþ saükhyàtuma÷akyàþ iti / akàmasyàpi duþkhamaparyantamanekaprakàramàpatiùyati, na ca buddhatvasaübhàràya tat saüpatsyate // idaü saüsàràparyantatayà duþkhaü bahutaraü niùphalaü ca / buddhatvaprasàdhakaü punaralpataraü saphalaü cetyupadar÷ayannàha- idaü tu me parimitaü duþkhaü saübodhisàdhanam / naùña÷alyavyathàpohe tadutpàdanaduþkhavat // Bca_7.22 // yad buddhatvaprasàdhakaü tadidaü duþkhaü parimitaü mama pratiniyatakàlabhàvitayà, duþkha [pra÷amana]hetu÷ca / tattathàbhåtaü ÷alyaü tena vyathà, tasyà apoho nivçttiþ / tannimittaü tadvayudàsàya / yàvajjãvaü tatkçtaduþkhaprahàõàyetyarthaþ / tasya naùña÷alyasyotpàñanaü ÷arãràduddharaõam / apakarùaõamiti yàvat / tena yadduþkhaü pratiniyatakàlamalpataram / dãrghakàlikaduþkhopa÷amanimittam / tadvat soóhumucitamidamapi duþkham // (##) ato 'pi samucitamidamityàha- sarve 'pi vaidyàþ kurvanti kriyàduþkhairarogatàm / tasmàdvahåni duþkhàni hantuü soóhavyamalpakam // Bca_7.23 // sarve 'pi na kecideva / laïghanapàcanàdikçtairyatheùñàhàravihàrapratiùedhajanitai÷ca kriyàduþkhaiþ rogapãóitànàmàrogyaü vidadhàti / anyathà tatkartuma÷akyam / yata evam, tasmàdati÷ayena alpamalpakaü duþkhaü soóhavyam / kimartham? bahåni duþkhàni hantum / sarvasattvànàmàtmana÷ca dãrghakàlikasarvaduþkhapra÷amanàyetyarthaþ / evaü tàvat svãkartuü yuktaü dhãmataþ // na cedaü yuktamapi duùkaraü karma àdikarmikasya prathamanuj¤àtaü bhagavateti dar÷ayannàha- kriyàmimàmapyucitàü varavaidyo na dattavàn / kriyàmimàü samanantarapratipàditàü duþkhotpàdanãm / ucitàmapi sevanãyàmapi / varavaidyo bhagavàn sarvathà sarvàvyadhicikitsakaþ / prathamaü na dattavàn, na kartavyatayà pratipàditavànàdikarmikasya / kathaü tarhi ràgàdivyàdhãnapanayati? àha- madhureõopacàreõa cikitsati mahàturàn // Bca_7.24 // sukumàratareõopacàreõa upakrameõa / yathàkùamaü cikitsàpraõayanenetyarthaþ / cikitsati rogamuktàn karoti / mahàturàn dãrgharogiõo ràgàdimahàvyàdhigrastàn // kaþ punarayaü madhuropacàra ityàha- àdau ÷àkàdidàne 'pi niyojayati nàyakaþ / tatkaroti kramàtpa÷càdyatsvamàüsànyapi tyajet // Bca_7.25 // màtsaryamalàpanayanàrthaü sukhasukhena saübhàrasaüvardhanàrthaü ca ÷akyaparityàge ÷àkasaktupiõóikàdidànena prathamataraü pravartayati nàyako bhagavàn / punastathopàyavi÷eùeõa niyojanaü karoti / taditi lokoktau và / yadyathà dàtà mçdudànàbhyàsakrameõa adhimàtràdhimàtradànàbhyàsaprakarùamàsàdayan pa÷càduttarakàlamakçcchreõaiva svamàüsarudhiràdikamapi prasanna eva prayacchet // kathaü punaretadevamityà÷aïkayàha- yadà ÷àkeùviva praj¤à svamàüse 'pyupajàyate / màüsàsthi tyajatastasya tadà kiü nàma duùkaram // Bca_7.26 // yasmin kàle dànàbhyàsàt paramaprakarùagamanàt sarvathàpagatamàtsaryatayà ÷àkeùviva svamàüse 'pi niràsaïgà buddhirupajàyate, tadà svamàüsàdidàne 'pi nà÷akyànuùñhànabuddhiriti tasmin kàle kiü nàma duùkaram? naiva kiücidityarthaþ // athàpi syàt- atidãrghakàlaü paràrthe saüsaratà tadduþkhaü kathamiva parihartuü ÷akyamityatràha- (##) na duþkhã tyaktapàpatvàtpaõóitatvànna durmanàþ / mithyàkalpanayà citte pàpàtkàye yato vyathà // Bca_7.27 // dvividhameva hi duþkhaü bàdhakamupajàyate kàyikaü mànasikaü ceti / tadetad dvayamapi bodhisattvasya na saübhavati / kàyavacanamanobhiþ sarvàvadyavirateþ kàyikaü duþkhamasya na jàyate / yuktyàgamàbhyàmubhayanairàtmyasya ca ni÷cayanànmànasamapi kutaþ? yato mithyàkalpanayà asadvikalpena àtmàtmãyagrahapravçttena bhàvàdyabhinive÷akçtena và citte duþkham, pàpàt pràõàtipàtàdeþ kàye / evaü tàvadduþkhahetuparihàràdduþkhamasya na jàyate iti pratipàditam // idànãü sukhameva kevalamasyàstãti pratipàdayannàha- puõyena kàyaþ sukhitaþ pàõóityena manaþ sukhi / tiùñhan paràrthaü saüsàre kçpàluþ kena khidyate // Bca_7.28 // sukhaü jàtamasya kàyasyeti sukhitaþ / sukhaü vidyate 'sya manasa iti sukhi / evamubhayasukhasamanvàgatatvàt kçpàvàn paràrthaü saüsàre saüsaran kena duþkhena khidyate, khedaü manyate? yadi và / kena khidyate? khedahetorabhàvànna kenaciditi bhàvaþ / tat kimidamakàraõabhãrutayà vaimukhyamupàdãyate? syàdetat- dãrghakàlamàsevitabhàvitabahulãkçtena mahatà puõyasaübhàreõa samyaksaübodhiradhigamyate / tadvaraü mumukùåõàü ÷ãghrakàlatayà ÷ràvakayànamevà÷rayaõãyaü syàdityà÷aïkayàha- kùapayan pårvapàpàni pratãcchan puõyasàgaràn / bodhicittabalàdeva ÷ràvakebhyo 'pi ÷ãghragaþ // Bca_7.29 // pårvakçtàni yàni pàpàni tàni bodhicittabalàdeva kùayãõi kurvan / yathoktaü pràk- yugàntakàlànalavanmahànti pàpàni yannirdahati kùaõena / iti / [bodhi. 1.14] tathà bodhicittabalàdeva pratãcchan àdadànaþ puõyasàgaràn / yaduktam- avicchinnàþ puõyadhàràþ pravartante nabhaþsamàþ / iti / [bodhi .1.19] evaüvidhopàyabalajavena mahàyànamàråóho bodhisattvaþ ÷ràvakebhyo 'pi ÷ãghragaþ tvaritagàmã // evaü sukhàtsukhaü gacchan ko viùãdetsacetanaþ / bodhicittarathaü pràpya sarvakheda÷ramàpaham // Bca_7.30 // pratipàditamevàrthaü piõóãkçtya dar÷ayati / evamuktakrameõa sarvàvadyavirateþ puràkçtapàpakùayàcca svapne 'pi durgatigamanàbhàvàt tãvràbhipràyeõa anekasukhena aharni÷amàkà÷adhàtuvyàpinaþ (##) puõyasàgarasyàbhivardhanàcca sugatiparaüparàsanmàrgàvataraõabodhicittaü rathamiva àsàdya / àruhyeti yàvat / sarvakhedaiþ parikle÷aiþ ÷rama àyàsaþ, tamapahantãti pratipàditanayena, sarvakheda÷ramaü và apahantãti tam / sukhàdekasmàdaparamuttarottaramadhikàdhikaü sukhaü devamanuùyasaüpattilakùaõaü gacchan anupràpnuvan ko nàma prekùàvàn viùàdamàpadyeta? tadevamanekavidhaviùàdanimittapratiùedhena aviùàdaü pratipàdya balavyåhaü pratipàdayitumàha- chandasthàmaratimuktibalaü sattvàrthasiddhaye / chandaü duþkhabhayàtkuryàdanu÷aüsàü÷ca bhàvayan // Bca_7.31 // idamapyudde÷avàkyameva / chanda iha ku÷alàbhilàùaþ / sthàma àrabdhadçóhatà / ratiþ satkarmàsaktiþ muktirasàmarthye tàvatkàlamutsargaþ / etaccaturaïgabalam, anekàvayavasamudàyàtmakatvàt, hastyàdibalavat / sattvàrthasiddhaye vãryahetutvàt, asya vãryasya ca sarvàbhimatasàdhanatvàditi bhàvaþ / tatra chandabalasya bahukaratvàt, chandamityàdinà asyotpattinimittamàha- duþkhabhayàditi / a÷ubhakarmaõo duþkhaü jàyata iti tràsàcchandaü kuryàt / anu÷aüsàü÷ca bhàvayan / anu÷aüsàþ phaladvàreõa guõavi÷eùàþ / te ca arthàt ku÷alakarmaõa eva / tàn bhàvayan / ÷ubhakarmaõo 'nekaprakàreõa madhuraphalotpattiü punaþ punaþ saücintayannityarthaþ // sàüprataü balasya vyàpàramupadar÷ayitumàha- evaü vipakùamunmålya yatetotsàhavçddhaye / chandamànaratityàgatàtparyava÷itàbalaiþ // Bca_7.32 // evamuktaprabandhenetyàdi / vipakùamàlasyàdi / unmålya pratipakùabhàvanà vidhinà apasàrya / vãryapravardhanàya yatnaü kuryàt / kenopàyenetyàdi(ha?)- màna÷cittasyonnatiþ / ayaü sthàmabalasyopabçühaõam, sthàmabalameva và / teùàü balaiþ sàmarthyaiþ / sàmarthyaparyàyo 'tra bala÷abdaþ // tatra tàvacchandotpàdanàya prathamamàha- aprameyà mayà doùà hantavyàþ svaparàtmanoþ / ekaikasyàpi doùasya yatra kalpàrõavaiþ kùayaþ // Bca_7.33 // tatra doùakùayàrambhe le÷o 'pi mama nekùyate / aprameyavyathàbhàjye noraþ sphuñati me katham // Bca_7.34 // guõà mayàrjanãyà÷ca bahavaþ svaparàtmanoþ / tatraikaikaguõàbhyàso bhavetkalpàrõavairna và // Bca_7.35 // guõale÷e 'pi nàbhyàso mama jàtaþ kadàcana / sarvasattvànàmupakaraõatayà àtmana÷ca samastakle÷aprahàõàya niþ÷eùaguõotpàdanàya ca mayà bodhicittamutpàditam / tacca na ÷ithilavyàpàrasàdhyamityavagamyàpi yadi anàrabdhavãryatayà (##) mandasamàrambha eva tiùñhàmi, tadà durgativinipàtamantareõa nànyà gatirasti mameti vicintya saüvegamàmukhãkurvan chandamutpàdayediti samudàyàrthaþ // avayavàrthastu ucyate- aprameyàþ pramàtuma÷akyàþ / doùàþ kàyavàkcittasamà÷ritàþ / hantavyàþ prahantavyàþ / svaparàtmanoþ svàtmanaþ paràtmana÷ca / ekaikasyàpãti / àstàü tàvadvahånàm / yatra yeùu / mandavãryeõa kalpàrõavaiþ anekaiþ kalpa÷atasahasraiþ kùayaþ prahàõaü kriyate / tatra teùu doùakùayàrambhe doùaprahàõotsàhe / le÷o 'pi svalpamàtramapi mama nekùyate na dç÷yate / ataþ aprameyavyathàbhàjye aparimitaduþkhabhàjanasya mama noraþ sphuñati hçdayaü vidãryate / kathaü kena prakàreõa / guõà mayetyàdi subodham / iti vicintya saüvegamupadar÷ayati- vçthà nãtaü mayà janma kathaücillabdhamadbhutam // Bca_7.36 // vçthà viphalameva mayà janma akùaõavinirmuktaü nãtaü preritam / vçthãkçtamiti yàvat / kathaücillabdhaü mahàrõavayugacchidrakårmagrãvàrpaõavat sucireõa pràptam / ata eva à÷caryasthànatvàdadbhutam // ito 'pi viphalamityàha- na pràptaü bhagavatpåjàmahotsavasukhaü mayà / na kçtà ÷àsane kàrà daridrà÷à na pårità // Bca_7.37 // bhãtebhyo nàbhayaü dattamàrtà na sukhinaþ kçtàþ / duþkhàya kevalaü màturgato 'smi garbha÷alyatàm // Bca_7.38 // tathàgatànàü satkriyàbhirmahotsavamati÷ayavadabhinandanam / tena sukhaü saumanasyaü na pràptaü nàdhigataü mayà / nàpi ÷àsane pratimàståpasaddharmàdisatkàraiþ vihàràràma÷ayanàdivastupradànai÷ca kàrà påjà kçtà / nàpi daridràõàü dhanahãnànàmà÷à abhilàùaþ sarvopakaraõasaüpattisaüpàdanena pårità / nàpi bhãtebhyaþ sapatnàdibhayasamàkulitebhyo mà bhaiùãrityabhayaü dattam / nàpi kàyamanoduþkhairàrtàþ pãóitàþ tadapanãya sukhinaþ kçtàþ / iti sarvaiþ satpuruùadharmairvirahitatvàdàha / duþkhàyetyàdi subodham // kathaü punaretàü dharmada÷àü pràpto bhavànityàha- dharmacchandaviyogena paurvikeõa mamàdhunà / vipattirãdç÷ã jàtà ko dharme chandamutsçjet // Bca_7.39 // dharmàbhilàùasyàbhàvena pràktanajanmopacitena mama adhunà asmin janmani vipattirãdç÷ã jàtà / sarvasàmarthyavaikalyasvabhàvà samanantarakathità samutpannà / evaü j¤àtvà ko dharme chandamutsçjet parityajet? ko nàma nopàdadãta vicakùaõa iti bhàvaþ // kiü punaþ ku÷alàrthinàü chandotpàdane yatna ityà÷aïkaya yaccoktaü chandaü duþkhabhayàt kuryàt ityàdi, tadvayaktãkartuü càha- (##) ku÷alànàü ca sarveùàü chandaü målaü munirjagau / tasyàpi målaü satataü vipàkaphalabhàvanà // Bca_7.40 // na kevalaü vipattiparihàràrtham, ÷ukladharmopacayàrthamapi cchandotpàdane yatitavyamiti cakàràrthaþ / sarveùàmiti na keùàücideva / chandaü målaü kàraõaü bhagavànuktavàn, na tu svayamutprekùya ucyate ityarthaþ / tasyàpi cchandasyàpi målaü satataü sarvakàlaü vipàkaphalabhàvanà / ÷ubhà÷ubhakarmaõo vipàkaphalaü paraloke iùñàniùñapràptilakùaõam, tasya bhàvanà punaþpunaràmukhãkaraõam // tatra a÷ubhakarmaõo vipàkaphalamupadar÷ayannàha- duþkhàni daurmanasyàni bhayàni vividhàni ca / abhilàùavighàtà÷ca jàyante pàpakàriõàm // Bca_7.41 // yàvanti kàyikamànasikàni narakàdigatau duþkhàni vividhàni nànàprakàràõi jàyante bhavanti sarvàõi pàpakàriõàmeva / bhayàni badhabandhanatàóanàdibhyaþ / paryeùamàõasya làbhavighàtena abhilàùavighàtà÷ca // sukçtakarmaõo vipàkaphalamàha- manorathaþ ÷ubhakçtàü yatra yatraiva gacchati / tatra tatraiva tatpuõyaiþ phalàrgheõàbhipåjyate // Bca_7.42 // iùñà÷aüsanavikalpo manorathaþ, yasya loke manoràjyamiti prasiddhiþ ÷ubhakçtàü puõyakàriõàm / yatra yatraiveti vãpsàyàü na kvacideva / gacchati prasarati / phalàrgheõeti / abhivà¤chitaphalopanàmanameva argha ivàrghaþ påjà // tena punara÷ubhasya phalamàha- pàpakàrisukhecchà tu yatra yatraiva gacchati / tatra tatraiva tatpàpairduþkha÷astrairvihanyate // Bca_7.43 // sukhecchà sukhàbhilàùaþ / tatpàpairiti kartari tçtãyà / duþkha÷astrairiti karaõaiþ / duþkhànyeva ÷astràõãva tadicchàvicchedahetutvàt // pçthagjanàsàdhàraõa÷ubhakarmavipàkaphalamasàdhàraõamàha- vipulasugandhi÷ãtalasaroruhagarbhagatà madhurajinasvarà÷anakçtopacitadyutayaþ / munikarabodhitàmbujavinirgatasadvapuùaþ sugatasutà bhavanti sugatasya puraþ ku÷alaiþ // Bca_7.44 // pratilabdhamuditàdibhåmayo hi bodhisattvà anicchanto màtçkukùau notpadyante, kiü tarhi sukhàvatyàü vi÷vadalakamalako÷eùu jàyante / teùàü sukhavibhåtimanena kathayati- vipulàni (##) vistãrõàni sugandhãni manoj¤agandhàni ÷ãtalàni ÷ãtasukhaspar÷àni tàni ca saroruhàõi païkajàni ceti, teùàü garbhàõi / saroruhagarbhàõàü và vi÷eùaõànyetàni / teùu gatàþ saüsthitàþ praj¤opàyamahàkaruõàniryàtapuõyaj¤ànakalalasaüvalitasaübodhicittàþ sugatasutà bhavanti ku÷alairiti saübandhaþ / kathaü punaþ padmagarbheùu puùñiü labhanta ityàha- madhuretyàdi / madhuraiþ sarvasvaràïgopetatayà paramasaumanasyakàribhiþ saübaddhadharmaghoùà÷anairàhàraiþ kçtà upacità dyutayo vapåüùi yeùàü te tathà / kathaü ca tato niryàntãtyata àha- munikaretyàdi / munikaraiþ paripàkakàlamavagamya tathàgatara÷mibhirbodhitàni vikàsitàni ca tànyambujàni ceti / tato vinirgatàni niryàtàni santi lakùaõavya¤janàlaükçtatayà ÷obhanàni vapåüùi yeùàü te tathà / tathàbhåtàþ santaþ sugatasutà bodhisattvà bhavanti jàyante / sugatasya puraþ sukhàvatyàmamitàbhasya bhagavato 'grataþ / ku÷alairekànta÷uklaiþ karmabhiþ / tadanena màtçkukùau samutpadyamànànàmetadvi÷eùaõaviparyayeõa duþkhaü veditavyamityupadar÷itaü bhavati / tathà hi tatra saükañe durgandhini jañharànalasaütapte ca utpannasya màtàpitra÷ucisaübhåtasya màtuþ pãtà÷itairvàntakalpaiþ saüvardhamànasya garbhamalapaïkanimagnasya paripàkakàle kathaücit kaõñhagatapràõasya yantraniùpãóitasyeva tato nirgamanamiti pràyeõa manuùyabhåtasya vyatimi÷rakarmavipàkaphalamuktam // ekàntakçùõasya tu vipàkaphalamàha- yamapuruùàpanãtasakalacchaviràrtaravo hutavahatàpavidrutakatàmraniùiktatanuþ / jvaladasi÷aktighàta÷ata÷àtitamàüsadalaþ patati sutaptalohadharaõãùva÷ubhairbahu÷aþ // Bca_7.45 // yamapuruùaiþ kàladåtairapanãtà vi÷leùità jvalitamudgaràdiprahàraiþ sakalà samastà chavi÷carma prabhàvo và yasya sa tathà / ati÷ayenàrtaþ san patati sutaptalohadharaõãùu / punarapi kiübhåtaþ? tãvrànalatàpena dravãbhåtaü yattàmraü tena niùiktà snàpità tanuþ kàyo yasya / ato 'pyapanãtasakalacchaviþ / jvalantaþ asayaþ ÷aktaya÷ca ÷astravi÷eùàþ, teùàü ghàta÷atairanekaiþ prahàraiþ ÷àtitàni viccheditàni màüsadalàni ÷akalàni yasya sa tathàbhåtaþ san patati / suùñhu taptàsu lohamayabhåmiùu / a÷ubhairaku÷alaiþ karmabhiþ / bahu÷a iti bahån vàràn / dãrghakàlena tatphalasya parikùayàt // tadevaü ÷ubhà÷ubhakarmaõorvipàkaphalaü pratipàdya cchandabalamupasaüharannàha- tasmàtkàryaþ ÷ubhacchando bhàvayitvaivamàdaràt / yata evaü ÷ubhà÷ubhakarmaõormadhurakañukaphalavipàkaþ, tasmàdevaü paribhàvya ÷ubhacchanda eva àdareõà÷ubhakarma vihàya kàryaþ / sàüprataü sthàmabalaü pratipàdayitumàha- vajradhvajasthavidhinà mànaü tvàrabhya bhàvayet // Bca_7.46 // (##) vajradhvajasåtrapratipàditavidhànena mànaü punaþ sàdhyaü karmàrabhya bhàvayet / athavà / àrabhya bhàvayediti gàóhasamàrambheõa bhàvayet, cetasi sthiraü kuryàt, na ÷ithilopakrameõetyarthaþ // àrambhameva ÷ikùayitumàha- pårvaü niråpya sàmagrãmàrabhennàrabheta và / pårvaü prathamata eva abhimatakàryaniùpàdanàya sàmagrãü kàraõasàkalyaü niråpya, tasyà balàbalaü vicàrya, àrabheta sati bale, nàrabheta và asati bale / kimevaüvicàreõa prayojanamiti cedàha- anàrambho varaü nàma na tvàrabhya nivartanam // Bca_7.47 // anàrambho varaü nàma prathamata eva, na tvàrabhya nivartanama÷aktatve sati // nanu kimatra dåùaõaü yenaiva neùyate ityàha- janmàntare 'pi so 'bhyàsaþ pàpàdduþkhaü ca vardhate / anyacca kàryakàlaü ca hãnaü tacca na sàdhitam // Bca_7.48 // tathà kriyamàõaþ anyasminnapi janmani so 'bhyàsa ityàrabhya nivartanaü nàma / pratij¤àtamakurvata÷ca pàpaü tato duþkhaü vardhate / anyacca hãnaü naùñaü yatparityajya tadàrabdham, kàryakàlaü ca hãnam / àrabdhaparityaktakàryasya kàlo 'sya kàryasyeti / tasmin kàle yadanyat kàryaü kartavyaü tadityarthaþ / tacca yadàrabhya parityaktam, tadapi na sàdhitaü na niùpàditam / iti pa¤caprakàramatra dåùaõam / tena neùyata ityabhipràyaþ // atha kimayaü mànaþ sarvatra na kartavyaþ? netyàha- triùu màno vidhàtavyaþ karmopakle÷a÷aktiùu / keùu triùu? tadàha- karmasu upakle÷eùu ÷aktau ca / tatra upakle÷àþ kùudravastukasaüj¤itàþ krodhopanàhamrakùapradà÷àdayaþ sapta / pa¤cà÷at kle÷à eva và ràgàdaya upakle÷à ucyante / tatra karmamànaü vyàkhyàtumàha- mayaivaikena kartavyamityeùà karmamànità // Bca_7.49 // yatkiücidanavadyaü karma àpatitaü bhavati sattvànàm, tat sarvaü mayaivaikena kartavyam / nànyasyàvakà÷o dàtavya ityarthaþ // etadeva dar÷ayannàha- kle÷asvatantro loko 'yaü na kùamaþ svàrthasàdhane / tasmànmayaiùàü kartavyaü nà÷akto 'haü yathà janaþ // Bca_7.50 // kle÷aiþ paràyattãkçtaþ sarvo 'yaü janakàyaþ kvacidapi svàrthasàdhane samartho na bhavati, iti eùàü sarvasukhotpàdanàya mayà bodhicittamutpàditam / yata evam, tasmànnà÷akto 'hamãdç÷aü bhàramudboóhuü yathà ayaü janaþ / ato mayaivaiùàü sarvaü kartavyam // (##) dãne 'pi karmaõi vaimukhyaü notpàdayitavyamityàha- nãcaü karma karotyanyaþ kathaü mayyapi tiùñhati / nãcamatigarhitaü loke bhàrodvahanàdikam / mayyapi sarvasattvànàü dàsabhåte 'pi tiùñati vidyamàne 'pi / matkaraõãyaü kathamanyaþ karoti? mayaiva kartumucitamiti bhàvaþ / athàpratiråpam, mamaiva tat karmeti cittasyonnatiü nivàrayitumàha- mànàccenna karomyetanmàno na÷yatu me varam // Bca_7.51 // ko 'muùyaputraþ, idaü ca karma atinihãnam, tadayuktaü mama kartumiti mànàdyadi na karomi, tadà màno na÷yatu me varam / kimanena mahàrthabhraü÷akàriõà mama, na tu nãcakarmapravçttiþ // iti karmasu mànamabhidhàya upakle÷eùu mànamupadar÷ayitumàha- mçtaü duõóubhamàsàdya kàko 'pi garuóàyate / àpadàbàdhate 'lpàpi mano me yadi durbalam // Bca_7.52 // yadi upakle÷eùu nihatamànatayà durbalavçtti mama cittaü syàt, tadà àpadàpattiþ àbàdhate àkràmati yathà sàpattikaü syàdityarthaþ / alpàpi mçdupracàropakle÷ajanitàpi / kathamivetyàha- mçtamapagatapràõaü duõóubhaü pràpya yathà kàko 'pi garuóavadàcarati // kutaþ punarevamityàha- viùàdakçtani÷ceùñe àpadaþ sukarà nanu / vyutthita÷ceùñamànastu mahatàmapi durjayaþ // Bca_7.53 // cittonnativirahite viùaõõatayà mandakàyacittapravçttau àlasyopahate muùitasmçtau àpadaþ sukaràþ sulabhàþ / utpadyanta eva svalpàpadàpi gamyatvàt / vyutthitaþ samunnatacittatayà punarutsàhasaüpannaþ ceùñamànaþ smçtisaüprajanyàbhyàmupakle÷ànàmanavakà÷aü dadànaþ mahatàmapi durjayaþ ajayyaþ syàt // tasmàddçóhena cittena karomyàpadamàpadaþ / trailokyavijigãùutvaü hàsyamàpajjitasya me // Bca_7.54 // sthàmabalàvalambanaü nigamayan dar÷ayati- yata evaü tasmàt dçóhena cittena mànasaünàhaþ / àpada eva àpadamanarthaü karomi sarvathà tadanuprave÷aü nivàrayannunmålitasaütànaü karomi / anyathà trijagadvijayàrambho mama hàsyamupahasanãyam, àpadà àpadàyattatayà varàkikayà jitasya gamiùyati // kãdç÷ametadityàha- mayà hi sarvaü jetavyamahaü jeyo na kenacit / mayaiùa màno voóhavyo jinasiühasuto hyaham // Bca_7.55 // (##) kutaþ? yasmàjjinà eva bhagavantaþ siühàþ sarvamàramçgairanabhigamyatvàt / teùàü sutaþ ahamapi kathamanyaiþ paràjito nàma nàmadheyaü lapsye iti manasi nidhàya mayaiùa màno boóhavyaþ / yathà hi siühaki÷oraþ pratilabdhavai÷àradyaþ sarvànyamçgairanabhibhåta eva vane vicarati, tathà mayà dçóhena bhavitavyamityarthaþ // syàdetat- yadi yavam, tadà ye 'pi sapatnàdivijayàya mànamudvahanti, te 'pi màninaþ pra÷asyàþ kathaü na bhaveyuþ? ityatràha- ye sattvà mànavijità varakàste na màninaþ / mànã ÷atruva÷aü naiti màna÷atruva÷à÷ca te // Bca_7.56 // mànavijitàþ mànena abhibhåtàþ varàkàstapasvinaþ te mànino bhavantyeva / kutaþ? mànã ÷atruva÷aü naiti na gacchati / nàsau vairijanànuvçttiü karotãtyarthaþ / ye bhavatàbhimatà màninaþ, te màna÷atruva÷àþ tadàyattapravçttayaþ // etadeva ÷lokadvayena samarthayitumàha- mànena durgatiü nãtà mànuùye 'pi hatotsavàþ / parapiõóà÷ino dàsà mårkhà durdar÷anàþ kç÷à // Bca_7.57 // sarvataþ paribhåtà÷ca mànastabdhàstapasvinaþ / te 'pi cenmàninàü madhye dãnàstu vada kãdç÷àþ // Bca_7.58 // saptavidhamàneùu anyatamena mànena durgatiü nãtà narakàdiùu pàtitàþ / atha kathaücinmanuùyapratilambho bhavati teùàm, tadà tatràpi tannindàphalena hatotsavà nirànandà bhavanti / hãnadãnamanasa ityarthaþ / parapiõóà÷inaþ àhàravaikalyàt paradattabhikùàhàrabhujaþ / dàsàþ paratantravçttayo bhçtyàþ / mårkhàþ sarvavikeka÷ånyàþ / durdar÷anàþ viråpàtmabhàvà aprãtijanakà÷ca / kç÷àþ durbala÷arãràþ sàmarthyarahità÷ca / sarvataþ sarvebhyo 'kçtàparàdhà api kàyavacaþparibhavalàbhino bhavanti / ke punarevam? mànastabdhàstapasvinaþ mànena stabdhàþ anamràþ / tapasvino varàkàþ / te 'pi cet, evaübhåtà api yadi màninàü madhye gaõyante, tarhi dãnàþ kçpaõàþ kçpàpàtramityarthaþ / punaranye dãnàþ kãdç÷à bhavantãti vada bråhi [iti] codakamàmantrayate // yadi evaüvidhà mànino nocyante, kãdç÷àstarhi te bhavantãtyàha- te mànino vijayina÷ca ta eva ÷årà ye màna÷atruvijayàya vahanti mànam / ye taü sphurantamapi mànaripuü nihatya kàmaü jane jayaphalaü pratipàdayanti // Bca_7.59 // (##) ta eva mànina ucyante ye bodhisattvàþ taü sphurantamapi prabhavantamapi mànavairiõaü nihatya vidhåya / kàmaü yatheùñam / uddàmeti yàvat / jane loke sadevakàdike jayaphalaü prakà÷ayanti buddhatvàvasthàyàm / etàdç÷aü tanmàna÷atruvijayaphalaü yàdç÷amasmàsu dç÷yate ityabhipràyaþ / ta eva vijayina÷ca labdhavijayàþ / ta eva ÷åràstejasvina iti padadvayaü yathàsaübhavaü yojyam // upakle÷eùu mànaü pratipàdya ÷aktau mànamàha- saükle÷apakùamadhyastho bhavedduptaþ sahasra÷aþ / saükle÷ànàü pakùo vargaþ, tasya madhye tiùñhan sahasraguõena dçptataro bhavet, ati÷ayavacchauryabalamavalambeta / kiübhåtaþ sannityàha- duryodhanaþ kle÷agaõaiþ siüho mçgagaõairiva // Bca_7.60 // duþkhena yodhyata iti duryodhanaþ / kathaücidapi na paràjãyate ityarthaþ / kathamiva? yathà hi siüho mçgaràjaþ mçgakulamadhye mahàtejobalasamanvàgato viharan vane sarvamçgànabhibhavati, na ca tairabhibhåyata iti, evaü bodhisattvo duryodhano bhavet // idamaparamapi nimittamudgahãtavyamityàha- mahatsvapi hi kçcchreùu na rasaü cakùurãkùate / evaü kçcchramapi pràpya na kle÷ava÷ago bhavet // Bca_7.61 // atiprakarùavatsu api kçcchreùu duþkheùu satsu rasaü madhuràdikaü jihvendriyagràhyaü na cakùurãkùate na pratipadyate / na viùayãkarotãtyarthaþ / tasyàviùayatvàt / nàviùaye pravartata iti bhàvaþ / evamuktarasacakùurnyàyena kaùñamapi pràpya na kle÷ava÷aü gacchet // ityuktena prabandhena sthàmabalaü vidhàya ratibalamàvedayitumàha- yadevàpadyate karma tatkarmavyasanã bhavet / tatkarma÷auõóo 'tçptàtmà krãóàphalasukhepsuvat // Bca_7.62 // karma saübhàranibandhanaü dhyànàdhyayanàdilakùaõaü yadevàpadyate, kramakaraõayogenàpatitaü bhavet, tasminneva karmaõi vyasanã bhavet tatkriyàrasanimagnacittaþ / tatkarma÷auõóaþ tatpravçttilampañaþ / atçptàtmà punaþpunarabhilàùayuktaþ / ka iva? krãóàphalasukhepsuvat dyåtàdikrãóàyà yatphalaü sukhaü tadàptumicchuriva // ito 'pi vicàrayatà karmaõi ratirutpàdayitavyetyupadar÷ayannàha- sukhàrtha kriyate karma tathàpi syànna và sukham / karmaiva tu sukhaü yasya niùkarmà sa sukhã katham // Bca_7.63 // sarvaireva karmaphalasukhalipsayà karma kriyate / anyathà tatra pravçttirna syàt / tathàpi evaü cetasà pravçttàvapi kasyacit karmaõo 'bhivà¤chitaphalaü syàt, kasyacit punarna syàt / niùphalàrambhasyàpi saübhavàt / tathàpi karmàrambhàt punaþ phalasaübhàvanayà naiva nivartate (##) janaþ / yasya punaþ karmaiva sukham, na taduttaramaparasukhàbhilàùaþ, sa niùkarmà karmavirahitaþ kathaü sukhã syàt? na kathaücidityarthaþ // idamapi bhàvayatà karmaõyabhiniveùñavyamityàha- kàmairna tçptiþ saüsàre kùuradhàràmadhåpamaiþ / puõyàmçtaiþ kathaü tçptirvipàkamadhuraiþ ÷ivaiþ // Bca_7.64 // råpàdiviùayaiþ / saüsàra iti saüsarati punaþ punaþ / abhåtairatçptiþ anàpyàyanam / kiübhåtaiþ? kùuradhàràmadhåpamaiþ kùuradhàràyàü yanmadhu madhurasaü yadàsvàdya tçùõàva÷àjjihvocchedanottarakàlaü duþkhamupajàyate, tenopamà upamànaü yàdç÷aü yeùàü te / àpàtamàtramàdhurye 'pi pariõatiduþkhena kañukarasattvàtteùàmityabhipràyaþ / puõyànyeva amçtànãva, taiþ kathaü tçptirastu? kiüvi÷iùñaiþ? vipàkamadhurairabhyudayaphalasukhahetutayà pariõàmena madhurarasatvàt / paramasukhajanakaiþ ÷ivaiþ kalyàõakàribhirniþ÷reyasàvàhakatayà / ajaràmaraphaladànaparatvàt sarvaduþkhanirvartakairityarthaþ / ata eva puõyàmçtairityatra hetupadametat // tasmàdityupasaühàreõa punaþ karmàbhiràmaü draóhayannàha- tasmàtkarmàvasàne 'pi nimajjettatra karmaõi / yathà madhyàhnasaütapta àdau pràptasaràþ karã // Bca_7.65 // tasya àrabdhasya karmaõaþ avasàne 'pi nimajjet, tadabhinive÷arasanimagna eva vimu¤cet / kathamiva? yathà grãùmasamaye madhyaüdinavartini sårye sarvato jalamalabhamàna÷ca àtàpatàpito hastã paramàbhinive÷asaüyuktaþ ati÷ayavadàhlàdakàri÷ãtalajalaparipåritaü hadamàsàdya prathamato nimajjati tathà iti samudàyàrthaþ / pràptaü saro yena sa tathà / pa÷càtkarmadhàrayaþ / àdàvityasya nimajjatãtyanena saübandhaþ // idànãü ratibalaü vyàkhyàya muktibalaü vyàkhyàtumàha- balanà÷ànubandhe tu punaþ kartuü parityajet / susamàptaü ca tanmu¤ceduttarottaratçùõayà // Bca_7.66 // àrabdhakarmaniùpàdane sàmarthyakùayamàtmano 'vagamya sàmarthyapratilambhe sati punaþ kariùyàmi ityabhipràyeõa tàvatkàlaü parityajet mu¤cet / na tàvatàsya vikùepaþ syàt / anyathà tathàpi tadaparityàge 'narthasamàve÷a eva syàt / yadàpi suniùpannaü tadàrabdhaü karma bhavet, tadàpi moktavyam / anyathà svarasavàhitayàpi tasmin pravçtte punarvyàpàràdvikùepa eva syàt / tasmàdaparàparavi÷eùàkàïkùayà tanmu¤cet parityajet / etena yaduktaü pràkpårvaü samãkùya sàmagrãm [7.47] ityàdi, tasyotsargasyàyamapavàda uktaþ // tadevamavàntaravi÷eùopadar÷anena balavyåhaü sarvathàbhidhàya prathamodde÷apratipàditamapi puna÷chandàdigaõe [7.16] kathitaü tàtparyaü vyàcakùàõa àha- (##) kle÷aprahàràn saürakùet kle÷àü÷ca prahareddçóham / khaïgayuddhamivàpannaþ ÷ikùitenàriõà saha // Bca_7.67 // kle÷ànàü prahàràn upaghàtàn saürakùet nivàrayet / yathà teùàü praharo na prabhavatãtyarthaþ / kle÷àn punaþ praharet nihanyàt / dçóhaü gàóhaprahàreõa / yathà punaravakà÷aü na labheran / atra nidar÷anamàha- yathà ÷ikùitena ÷astravidyàkau÷alasamanvàgatena ÷atruõà saha nipuõataraþ khaïgena saügràmayan tamabhibhavati, na ca tenàbhibhåta iti // tathà tatretyàdinà punastàtparyaü ÷ikùayitumàha- tatra khaïgaü yathà bhraùñaü gçhõãyàtsabhayastvaran / smçtikhaïgaü tathà bhraùñaü gçhõãyànnarakàn smaran // Bca_7.68 // tatra tasmin khaïgayuddhe yathà khaïgaü hastàt kathaücit vicalitaü punaþ saüvçtya gçhõãyàt samayaþ, mà màmayaü chalamanupravi÷ya ÷atrurvadhãt / tvaranniti ÷ãghrameva / na kàlapratilambeneti yàvat / tathà tadvadeva smçtipramoùe / smçtireva khaïga iva kle÷a÷atruvijayàya / taü bhraùñamapagataü gçhõãyàt àmukhãkuryàt / narakàn rauravàdãn smaran / skhalite sati tadduþkhabhàgitàü manasikurvan // nanu såkùmakle÷asamudàcàre 'pi kà kùatiþ yena tatra upekùà na kriyate ityatràha- viùaü rudhiramàsàdya prasarpati yathà tanau / tathaiva cchidramàsàdya doùa÷citte prasarpati // Bca_7.69 // aõumàtrasyàpi doùasya avakà÷o na dàtavyaþ / anyathà tanmàtrasyàpyanuprave÷e citte tatprasaràvarodhasya kartuma÷akyatvàt / yathà hi svalpavraõe 'pi rudhirasaüparkavato viùasya ÷arãre / tasmàdaõumàtrakle÷aprahàranivàraõe 'pi tàtparyaü kuryàt // punaranyathà tàtparyaü dçóhãkurvannàha- tailapàtradharo yadvadasihastairadhiùñhitaþ / skhalite maraõatràsàttatparaþ syàttathà vratã // Bca_7.70 // yathà ka÷cit puruùa÷caõóançpàj¤ayà tailaparipårõapàtramàdàya picchalasaükrameõa asihastai ràjapuruùaiþ bindumàtratailabhraü÷e 'pi adyaiva tvàü pràõairviyojayiùyàma iti bruvàõairadhiùñhito gacchan yadi mamàtra kathaücit skhalitaü syàt, tadà nånamamã màü vyàpàdayeyuriti maraõabhayàttatparo bhavati, tathà vratã gçhãtasaüvaraþ prakçtaskhalite narakàdiduþkhatràsàt tadanavakà÷àya tatparaþ syàt yatnavàn bhavet // uktamupasaühçtya dar÷ayannàha- tasmàdutsaïgage sarpe yathottiùñhati satvaram / nidràlasyàgame tadvat pratikurvãta satvaram // Bca_7.71 // (##) yata evam, tasmàdutsaïgage kroóagate sarpe à÷ãviùe yathà tvaritamevottiùñhati- mà màmayamahirdakùãt, tathaiva nidràlasyàgame middhastyànapràdurbhàve pratikurvãta tatpratipakùànityatàdibhàvanaya pratãkàraü kuryàt // asya caivaü yatnavato 'pi kathaücit kiücit skhalitaü ÷åraskhalitanyàyena syàt / tadà pratãkàraü kçtvà punaryatnavàn bhavet / ityupadar÷ayannàha- ekaikasmiü÷chale suùñhu paritapya vicintayet / kathaü karomi yenedaü punarme na bhavediti // Bca_7.72 // smçtipramoùe sati ekaikasmin pratyekaü chale skhalite kathaücit kle÷ànàmanuprave÷e sati paritapya adhyà÷ayena manastàpaü kçtsna vicintayet- aho bata jànanneva skhalito 'smi, tatkena prakàreõàtra pratividhànaü karomi yena punaridaü chalaü na syàt? ityevaü dçóhasamàrambhaü samàdàya viharet / na tu punaþ ÷ithilaþ syàditi bhàvaþ // ata eva vivekakàmànàü pratiùiddhamapyanujànannàha- saüsargaü karma và pràptamicchedetena hetunà / àcàryopàdhyàyatadanyasabrahmacàriprabhçtibhiþ bahu÷rutaiþ tripiñakavedibhiþ kaukçtyavinodanaku÷alaiþ saha saüsargaü samavadhànamicchedà÷aüset / tanni÷rita eva tiùñhedityabhipràyaþ / karma và pràptaü tadavavàdànu÷àsanãlakùaõam, àpattisamuddharaõam, tairdaõóakarmapraõayanaü và samutpannamicchet / etena hetunà teùàmavatàrasaürakùaõàbhipràyeõa / etadevàha- kathaü nàmàsvavasthàsu smçtyabhyàso bhavediti // Bca_7.73 // kena vidhinà nàma àsu avasthàsu kle÷àvatàrada÷àsu smçtyabhyàso bhavet, ayatnata evàlambanàt saüpramoùo na syàt, ityanena abhipràyeõa / ayaü samudàyàrthaþ- kalyàõamitrasaünidhànàt tadavavàdànu÷àsanãtaþ tadàcàrasaüdar÷anàcca sadà smçtisaüprajanyavihàriõaþ kle÷à nàvatàraü labhante / tato 'sya avirodhata eva utsàho vardhata iti yuktam / sadà kalyàõamitraü ca jãvitàrthe 'pi na tyajet / iti / [bodhi. 5.102] tathà- upàdhyàyànu÷àsanyà bhãtyàpyàdarakàriõàm / dhanyànàü gurusaüvàsàt sukaraü jàyate smçtiþ // iti // [bodhi. 5.30] adhunà tàtparyamupadar÷ya àtmavidheyatàmupadar÷ayitumàha- laghuü kuryàttathàtmànamapramàdakathàü smaran / karmàgamàdyathà pårvaü sajjaþ sarvatra vartate // Bca_7.74 // (##) sarvakarmaõyamàtmànaü kàyavàkcittalakùaõaü tathà kuryàt, utsàhàbhyàsàdàyattiü nayedityarthaþ / yathà karmàgamàt karmàrambhàt pårvaü pràgeva sajjaþ àyattãkçtaþ sudàntà÷vavat tanmàrganirãkùaõàsãna iva karmaõi pravartate // uktamevàrthamudàharaõena vyaktãkurvannàha- yathaiva tålakaü vàyorgamanàgamane va÷am / tathotsàhava÷aü yàyàdçddhi÷caivaü samçdhyati // Bca_7.75 // tålakaü karpàsàdisamudbhåtaü yathà vàyorgamane ca àgamane ca va÷amàyattam, tathà tadvadeva utsàhava÷aü yàyàt vãryava÷avartã bhavet / evamabhyàsaparàyaõasya çddhi÷ca àkà÷agamanàdilakùaõà samçdhyati saüpadyate // paràtmasamatàparàtmaparivartane punaþ ubhayatràpi upayukte iti dhyànaparicchede eva vyàkhyeye // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü vãryapàramità nàma saptamaþ paricchedaþ // (##) 8. dhyànapàramità nàma aùñamaþ paricchedaþ / tadevaü kùànteranantaraü vãryamabhidhàya yaduktam- saü÷rayeta vanaü tataþ / samàdhànàya yujyeta bhàvayeccà÷ubhàdikam // [÷ikùà. sa. kàrikà-20] iti, tad vardhayitvaivamityàdinà pratipàdayitumupakramate- vardhayitvaivamutsàhaü samàdhau sthàpayenmanaþ / evamuktapratipakùasya àsevanàdinà vipakùamunmålya vãryaü vardhayitvà anàbhogavàhitayà sthirãkçtya samàdhau samàdhàne cittaikàgratàyàü sthàpayenmanaþ, tatra nive÷ayet / àropayediti yàvat / kimarthamityàha- vikùiptacittastu naraþ kle÷adaüùñràntare sthitaþ // Bca_8.1 // turiti hetau / yasmàt samàdhànamantareõa vikùiptacittaþ asamàhitacittasamudàcàraþ vãryavànapi naraþ puruùaþ kle÷ànàü ràkùasànàmiva daüùñràntare madhye sthitaþ, kavalãkçta eva tairàste / tasmàt // tatra tàvat samàdhivipakùaü niràkartuü pãñhikàbandhaü racayannàha- kàyacittavivekena vikùepasya na saübhavaþ / tasmàllokaü parityajya vitarkàn parivarjayet // Bca_8.2 // kàyaviveko janasaüparkavivarjanatà / cittavivekaþ kàmàdivitarkavivarjanatà / iti / kàyacittayorviveke niràsaïgatayà vikùepasya tayorunnatatàyàþ / àlambanàpratiùñhànasyeti yàvat / na saübhavaþ na pràdurbhàvaþ / yata evam, tasmàllokaü svajanabàndhavàdilakùaõaü parityajya vihàya pårvaü vitarkà÷cittavikùepahetån parivarjayet parityajet // tatra lokàparityàgahetuü tàvanniràkartumupadar÷ayannàha- snehànna tyajyate loko làbhàdiùu ca tçùõayà / tasmàdetatparityàge vidvànevaü vibhàvayet // Bca_8.3 // àtmàtmãyagrahapravartito 'bhiùvaïgaþ snehaþ / tasmànna tyajyate lokaþ / làbhàdiùu ca tçùõayà / àdi÷abdàt satkàraya÷aþ÷lokàdayaþ parigçhyante / teùu tçùõayà pralobhena / cakàrànna tyajyate loke iti samuccãyate / yata etatkàraõamaparityàgasya, tasmàdetasya snehasya lobhàdãnàü và / yadi và lokasya parityàganimittaü vidvàn vicakùaõaþ / evamiti vakùyamàõaü vibhàvayet // (##) tadevàha- ÷amathena vipa÷yanàsuyuktaþ kurute kle÷avinà÷amityavetya / ÷amathaþ prathamaü gaveùaõãyaþ sa ca loke nirapekùayàbhiratyà // Bca_8.4 // ÷amathaþ cittaikàgratàlakùaõaþ samàdhiþ / tena suyukta iti apoddhçtya ihàpi yojanãyam / yadi và hetvarthe tçtãyà / ÷amathena hetunà vipa÷yanàsuyuktaþ / sahàrthe và / ÷amathena sàrdhaü vipa÷yanàsuyukta iti / vipa÷yanà yathàbhåtatattvaparij¤ànasvabhàvà praj¤à / tayà suyuktaþ / yuganaddhavàhimàrgayogena kurute kle÷ànàü vinà÷aü prahàõamityevamavetya j¤àtvà kle÷avimumukùuõà ÷amathaþ prathamamàdau gaveùaõãyaþ / utpàdya ityarthaþ / tadanantaraü vipa÷yanà / samàhito yathàbhåtaü prajànàtãtyavadanmuniþ / ÷amàcca na caleccittaü bàhyaceùñànivartanàt // iti / [÷ikùà. sa. kàrikà-9] sa ca ÷amathaþ loke lokaviùaye nirapekùayà abhiratyà / abhiratiü pariharata eva utpadyate nànyathà // tàmeva abhiratinirapekùatàmuttaraprabandhena dar÷ayitumàha- kasyànityeùvanityasya sneho bhavitumarhati / yena janmasahasràõi draùñavyo na punaþ priyaþ // Bca_8.5 // kasya sacetanasya svayameva anityasya anityeùu putradàràdiùu sneho bhavitumarhati yujyate / kena hetunà? yena kàraõena janmanàü sahasràõi anekàni janmàni aparyantasaüsàre saüsaratà kadàcidapi draùñavyo na punaþ priyaþ / prãõàtãti priya ucyate // tadapi ca asminnàsti ityàha- apa÷yannaratiü yàti samàghau na ca tiùñhati / na ca tçpyati dçùñvàpi pårvavadbàdhyate tçùà // Bca_8.6 // yadà tàvanna pa÷yati tam, tadà ayamaratimadhçtiü yàti / tenaiva asaumanasyena samàkulitacittatvàt samàdhau na ca tiùñhati, naiva sthito bhavati / tamavalambituma÷akta ityarthaþ / atha yadàpi priyadar÷anamasya jàyate, tadàpi na ca tçpyati / dçùñvàpi punaradhikataraü bàdhyate tçùà / taddar÷anàbhilàùeõa pårvavat adar÷anakàla iva pãóyate // api ca / sarvànarthanidànaü priyasaügatikaraõamityupadar÷ayannàha- na pa÷yati yathàbhåtaü saüvegàdavahãyate / dahyate tena ÷okena priyasaügamakàïkùayà // Bca_8.7 // (##) yathàbhåtaviparãtaü doùaguõànna pa÷yati na jànàti / priyasaügamakàïkùayà tenaiva mohena saüvegàdavahãyate bhraùño bhavati / tathà tenaiva abhiùvaïgeõa dahyate tena ÷okena muhårtamapi vicchede / tathà tena ÷okena dahyate paritapyate tenaiva manastàpena / priyasaügamakàïkùayà priyasya saügamaþ saüprayogaþ, tasminnàkàïkùà tçùõà, tayà hetubhåtayà, punaruttarottaramadhikàdhikapràrthanayà // ito 'pyanarthahetureva tatsaügatirityàha- taccintayà mudhà yàti hrasvamàyurmuhurmuhuþ / tasya priyasya tatsaügamasya và cintayà tadguõànàü sadà paribhàvanayà / kathaü nàma mamàsya priyasaügamasya vicchittirmà bhåditi tallãnacittatayà và / niùphalameva àyuþsaüskàràþ pratikùaõaü kùãyante / na ca kvacidapi ku÷alakarmaõi samupayujyante iti bhàvaþ / na ca yadarthamàyuþ k÷ayamupanãyate tanmitraü sthiramityata àha- a÷àsvatena dharmeõa dharmo bhra÷yati ÷à÷vataþ // Bca_8.8 // ava÷yaü bhaïguratayà anavasthànàdasthàvareõa mitreõa hetunà dharmo bhra÷yati parihãyate ÷à÷vato dãrghakàlàvasthàyã saübhàràntargamàt phalamahattvàcca // syàdetat- ava÷yaü hi kiücittatsaügamàddhitasukhanibandhanaü pràpyate / tatkimiti sarvathà tanniùidhyata ityatràha- bàlaiþ sabhàgacarito niyataü yàti durgatim / neùyate viùabhàga÷ca kiü pràptaü bàlasaügamàt // Bca_8.9 // nàpi tatsaügamàdanarthamantareõa kiücidaparamiha labhyate / tathà hi bàlaiþ pçthagjanaiþ saha sabhàgacaritaþ samàna÷ãlaþ niyatamava÷yaü yàti durgatim, tatkarmasadç÷asamàcaraõat, àryadharmabahirbhàvàcca / atha àryadharmànuvartanàt tato 'sadç÷akarmakàrã syàt, tadà neùyate dviùyate visabhàga÷ceti asamànacaritaþ / bàlairiti saübandhaþ / atra kartari tçtãyà / iti ubhayalokabàdhanàt kiü pràptamadhigataü hitasukhanimittaü bàlasaügamàt? naiva kiücidityarthaþ // na ca anukålacaritairapi àtmasàtkartuü ÷akyà ityàha- kùaõàdbhavanti suhçdo bhavanti ripavaþ kùaõàt / toùasthàne prakçpyanti duràràdhàþ pçthagjanàþ // Bca_8.10 // kùaõamàtreõa suhçdo mitràõi bhavanti kiücit svaprayojanamuddi÷ya, kùaõàdeva ca viùamàbhipràyatvàt kiücinnimittamàlambya ta eva ripavaþ ÷atravo bhavanti / na ca nimittamapyeùàü niyatam, yat kadàcittoùasthàne prãtiviùaye viparyàsava÷àt prakupyanti / iti duràràdhà duþkhenàràdhayituü ÷akyàþ pçthagjanàþ anàryàþ // (##) aparamapi bàladharmaü tadvivarjanàrthamupadar÷ayannàha- hitamuktàþ prakupyanti vàrayanti ca màü hitàt / atha na ÷råyate teùàü kupità yànti durgatim // Bca_8.11 // idaü karaõãyam, idamakaraõãyam, ityuktàþ abhihitàþ prakupyanti vidviùanti, na punastaduktaü hitamiti gçhõanti / pratyuta vàrayanti ca màü hitàt, kiü tava anena kevalaprayàsaphalànuùñhàneneti tatra pravçttaü màü niùedhayanti tataþ / atha na ÷råyate teùàü bàlànàm / vacanamiti ÷eùaþ / yadi tadvacanamavagamya hite pravçttiþ kriyate, tadà kupità asmadvacanànnàyaü nivartate iti tasmin hitakarmakàriõi kopaü kçtvà tatkarmaprerità durgatiü prayànti // imaü ca bàladharmamaparaü tadvivekàya bhàvayedityupadar÷ayannàha- ãrùyotkçùñàtsamàddåndvo hãnànmànaþ stutermadaþ / avarõàtpratigha÷ceti kadà bàlàddhitaü bhavet // Bca_8.12 // àtmano vidyàkuladhanàdibhirutkçùñàduttamàdãrùyà parasaüpattyasahanatà jàyate / arthàtteùveva / àtmanà samàt tulyàd dvandvo vivàdaþ / àtmano hãnàdadhamànmànaþ, ahamitaþ ÷reùñha ityabhimananàt / stutermadaþ sadasatàü tadguõànàmàkhyànàdahaü mahãyànityàropàdavalepaþ / avarõàdàtmano doùakãrtana÷ravaõàd dveùa÷ca / arthàdavarõavàdini / ityevaü kadà kasmin kàle bàladdhitaü bhavet? na kadàcidityarthaþ // ito 'pi bàlàn parihçtya viharediti pratipàdayitumàha- àtmotkarùaþ paràvarõaþ saüsàraratisaükathà / ityàdyava÷yama÷ubhaü kiücidbàlasya bàlataþ // Bca_8.13 // ekasya bàlasya aparasmàdbàlàt ityevamàdi kiücida÷ubhamaku÷alamava÷yaü niyamena jàyate / kiü tat? àtmana utkarùaþ prakarùaþ ÷rutaj¤ànàdipra÷aüsayà / pareùàmavarõo doùaprakà÷anaü ÷rutàdipracchàdanam / yà saüsàre ratirabhiràmaþ tasyàþ saükathà saüvarõanam, kàmaguõànàü saüpramodanàt / ityàdi evaüprakàram // evaü tasyàpi tatsaïgàttenànarthasamàgamaþ / aparasyàpi tatsaïgàt dvitãyasya saïgàt kiücida÷ubhamava÷yaü syàt / yena evam, tena kàraõena anarthasya akalyàõasya samàgamaþ saüpràptireva ayaü bàlasamàgama / ata àryadharmànu÷ikùaõàrtham- ekàkã vihariùyàmi sukhamakliùñamànasaþ // Bca_8.14 // bàlajanasaügamaviyuktaþ advitãyaþ vihariùyàmi / tadvivekàt sukham / kriyàvi÷eùaõametat / katham? akliùñamànasa iti tatsaüparkavivarjanàt tatkçtasaükle÷àbhàvàt / pårvasmin hetupadametat / yadi và / sukhaü kàyikam / akliùñamànasa iti mànasam // (##) tasmàdvàlajanasaüparkajaduþkhaparijihãrùuõà tatsaügatirna kàryeti kathayitumàha- bàlàddåraü palàyeta pràptamàràdhayetpriyaiþ / na saüstavànubandhena kiü tådàsãnasàdhuvat // Bca_8.15 // bàlàt sarvato dåramàràt palàyeta apasaret, yathà taiþ saha kàcidapi saügatirna syàt / atha kathaüciddaivayogàdbhavet, tadà pràptaü militamàràdhayet àràgayet / priyaiþ prãtikarairupacàraiþ / àràdhayannapi na saüstavànubandhena na paricayàsattikaraõàbhipràyeõa / yadi và, na saüstavànunayena, kiü tarhi pratighànunayavarjanàdudàsãnasàdhuvat sadàcàramadhyasthajanavat // idamaparaü sàdhujanasamàcàraü ÷ikùayitumàha- dharmàrthamàtramàdàya bhçïgavat kusumànmadhu / apårva iva sarvatra vihariùyàmyasaüstutaþ // Bca_8.16 // dharmàyedaü dharmàrtham, tadeva kevalaü tanmàtram / tadàdàya gçhãtvà / sàràdànaü kçtvetyarthaþ / bhçïgavat ca¤carãkavat / madhu makarandam / yadi và / dharma eva arthaþ prayojanamasya cãvarapiõóapàtàderiti vigrahaþ / bàlasaüparkavimukhaþ apårva iva navacandropamaþ sarvatra de÷e sthàne và vihariùyàmi / asaüstutaþ aparicitaþ / tannivàsijanaiþ pratyàsattirahita ityarthaþ // tadevaü priyasaügatikàraõaü snehamapàkçtya sàüprataü làbhàditçùõà lokàparityàgakàraõaü parihartavyetyupadar÷ayannàha- làbhã ca satkçta÷càhamicchanti bahava÷ca màm / iti martyasya saüpràptànmaraõàjjàyate bhayam // Bca_8.17 // làbho vidyate 'syeti cãvarapiõóapàtàdilàbhayogàllàbhã ca aham / satkçta÷ca påjito janaiþ / icchanti abhilaùanti bahava÷ca aneke màm / bahujanasaümato 'hamityarthaþ / ityevaü cintayataþ evaü martyasya manuùyasya maraõàjjàyate bhayam / kiübhåtàt? saüpràptàt acintitopasthitàt // yatra yatra ratiü yàti manaþ sukhavimohitam / tattatsahasraguõitaü duþkhaü bhåtvopatiùñhati // Bca_8.18 // tasmàtpràj¤o na tàmicchedicchàto jàyate bhayam / svayameva ca yàtyetadvairyaü kçtvà pratãkùatàm // Bca_8.19 // bahavo làbhino 'bhåvan bahava÷ca ya÷asvinaþ / saha làbhaya÷obhiste na j¤àtàþ kka gatà iti // Bca_8.20 // (##) màmevànye jugupsanti kiü prahçùyàmyahaü stutaþ / màmevànye pra÷aüsanti kiü viùãdàmi ninditaþ // Bca_8.21 // nànàdhimuktikàþ sattvà jinairapi na toùitàþ / kiü punarmàdç÷airaj¤aistasmàtkiü lokacintayà // Bca_8.22 // * * * * * * iti sarvadà ava÷yaübhàvimaraõamanasikàràt kiü lokasya bàlajanasya cintayà caritaparibhàvanayà? na kiücit prayojanam, anupàdeyatvàditi bhàvaþ // itthamapi bàlajanasaügatirduþkhaheturevetyàha- nindantyalàbhinaü sattvamavadhyàyanti làbhinam / prakçtyà duþkhasaüvàsaiþ kathaü tairjàyate ratiþ // Bca_8.23 // nindanti kutsayanti alàbhinaü làbhavirahitaü sattvam / akçtapuõyo 'yaü varàkaþ, yena ayaü piõóapàtàdimàtrakamapi naiva aparikle÷ena pràpnotãti / làbhinaü punaravadhyàyanti prasannairdàyakadànapatibhi÷cãvaràdipradànaiþ påjitam / kuhanàdibhirapi dàyakadànapatãn prasàdyacãvaràdilàbhamàsàdayati / anyathà kimanyasya tathàvidhà guõà na santi, yena ayameva varaü labhate nàparaþ, iti asmiü÷cittamaprasàdayanti, vacanaü caivamudgiranti / iti ubhayathàpi tebhyo na cetasi ÷àntirasti / tadevaü prakçtyà svabhàvena duþkhahetutvàt duþkhaü saüvàso yeùàü bàlànàü te tathà / taistathàvidhaiþ saha saüvasataþ kathaü jàyate ratiþ? naivetyarthaþ // [na ca bàlo dçóhasuhçdbhavati / yasmànna bàla ityàha- na bàlaþ kasyacinmitramiti coktaü tathàgataiþ / na svàrthena vinà prãtiryasmàdvàlasya jàyate // Bca_8.24 // svàrthadvàreõa yà prãtiràtmàrtha prãtireva sà / dravyanà÷e yathodvegaþ sukhahànikçto hi saþ // Bca_8.25 // mitramiti suhçt / uktaü tathàgatenetyàgameùu uktam / kasmàt? yasmàt svaprayojanena vinà bàlasya na karhicidapi prãtirjàyate / tasmàt tadabhàve viparyayaþ / tadapi bàlasaüvàse satyapi na nirdiùñam (?) tatra maitrãkçtenàpi pçthagjanasya prãtira÷akyà // evaü sati tatsaüvàsodbhåtadoùaparihàràrthaü sukhena] saumanasyena ca vihàràya vivekakàmena mayà araõyaniùevaõàya yatitavyamiti tadanu÷aüsàü dar÷ayannàha- nàvadhyàyanti taravo na càràdhyàþ prayatnataþ kadà taiþ sukhasaüvàsaiþ saha vàso bhavenmama // Bca_8.26 // (##) taravo vçkùàþ nàvadhyàyanti, na ca àràdhyàþ àràdhayitavyàþ prayatnata iti / tadanukålasamàcaraõena araõyàdiùu vasatà viùamàbhipràyarahitatvàt / iti kadà taistarubhiþ saha vàso bhavenmama? kibhåtaiþ sukhasaüvàsairityà÷aüsati / sukhahetutvàt sukhamiti pårvavat // punarekàkitàvihàre 'bhiratimàha- ÷ånyadevakule sthitvà vçkùamåle guhàsu và / kadànapekùo yàsyàmi pçùñhato 'navalokayan // Bca_8.27 // ÷ånyadevakule janasaükãrõatàrahite sthitvà nivasya ràtrimekàmuùitvà dve và, yathàbhilàùaü vçkùamåle vçkùasyàdhastàt / parvatàdiùu guhyaprade÷à guhàþ, tatra và / anapekùaþ kadà yàsyàmi? àsaïgasthànasya kasyacidabhàvàt / ata eva pçùñhato 'navalokayan pa÷càdanirvçterabhàvàt // punaranyathà pràha- ayameùu prade÷eùu vistãrõeùu svabhàvataþ / svacchandacàryanilayo vihariùyàmyahaü kadà // Bca_8.28 // kenacidvirodhakàriõà purvamasvãkçteùu / vistãrõeùu vipuleùu saumanasyakàriùu / svabhàvataþ svayameva tathàvidheùu, na kçtrimatayà / vihariùyàmyahaü kadà ityà÷àste / evaü viharato yatsukhaü tadupadar÷ayannàha- svacchanda càrã na paratantravçttiþ / anilayaþ na vidyate nilayaþ àlayaþ niràsaïgatayà yasyeti anilayaþ, kvacidapi svãkàràbhàvàt / tathàbhåtaþ pratibaddho na kasyacit / ÷eùaþ subodhaþ // punarevamalpecchatayà à÷aüsanãyamityàdar÷ayannàha- mçtpàtramàtravibhava÷cauràsaübhogacãvaraþ / nirbhayo vihariùyàmi kadà kàyamagopayan // Bca_8.29 // mçtpàtraü muõmayaü bhikùàbhàjanam, tadeva kevalaü tanmàtraü vibhavo dhanaü yasyeti / tathà cauràõàmasaübhogyaü pàüsukålàmbarakçtatvàdaparibhogyam / anupayuktamiti yàvat / tàdç÷aü cãvaraü vàso yasya sa tathà / etaddvayamapi parairahàryam / ata eva nirbhayaþ kàyajãvitanirapekùatayà ca / tadeva dar÷ayati- kàyamagopayanniti / bàhyàdhyàtmikasya parigrahàgrahasyàbhàvàt asaürakùayan // iyamanityatà ca àsaïgaparityàgasya kàraõaü sarvadà sevitavyeti vçttatritayenopadar÷ayannàha- kàyabhåmiü nijàü gatvà kaïkàlairaparaiþ saha / svakàyaü tulayiùyàmi kadà ÷atanadharmiõam // Bca_8.30 // ayameva hi kàyo me evaü påtirbhaviùyati / ÷çgàlà api yadgandhànnopasarpeyurantikam // Bca_8.31 // (##) asyaikasyàpi kàyasya sahajà asthikhaõóakàþ / pçthak pçthaggamiùyanti kimutànyaþ priyo janaþ // Bca_8.32 // kàyabhåmiü nijàmiti ÷ma÷ànabhåmim, ciramapi sthitvà tatparyavasànatvàccharãrasya / kaïkàlairaparairiti pårvamçtànàmasthibhiþ pa¤jaraiþ / ÷atanaü påtibhàvaþ, taddharmiõaü tatsvabhàvam / tàmeva tulanàü kathayati- ayameva hãtyàdinà / evamiti aparakaïkàlagalita÷arãrasàdç÷yamucyate / påtiþ kutsito bhaviùyati / kãdç÷a ityàha- ÷çgàlà ityàdi / atidurgandhatayà tadàhàraparàyaõànàü gomàyånàmapi duþsaha iti / itthamapi priyasya saügatiranityetyàha- asyaikasyàpãtyàdi / asya upàttasyaikasya ekatvena kalpitasyàpi kàyasya / sahajàþ kàyena sahajàtàþ asthikhaõóakàþ pçthak pçthagbhaviùyanti / visaüyuktà bhaviùyantãtyarthaþ / kimutànyaþ priyo janaþ pçthag na bhaviùyati, yaþ sarvadà visaüyukta evàste // syàdetat- sukhaduþkhasahàyàþ sadà mamaite putradàràdayaþ / tadeùu yukta evànunayaþ kartumityàha- eka utpadyate janturmriyate caika eva hi / nànyasya tadvayathàbhàgaþ kiü priyairvighnakàrakaiþ // Bca_8.33 // janmamaraõayorna ka÷cit kasyacidduþkhasaübhàgã syàt / antaràle ca svakarmopahitameva sukhaduþkhamupabhu¤jate sarve / ato 'bhimànamàtramevaitat / yato nànyasya tadàtmano vyatiriktasya tadvayathàbhàgaþ / tasyànunayakàriõo vyathà, tasyà bhàgaþ pratyaü÷o jàyate, tasya sà, tenaiva tasyàþ saüvedyamànatvàt / ato na kiücit prayojanaü priyaiþ ku÷alapakùavighàtakàribhiþ // paramàrthato na kasyacit kenacit saügatirastãtyupadar÷ayannàha- adhvànaü pratipannasya yathàvàsaparigrahaþ / tathà bhavàdhvagasyàpi janmàvàsaparigrahaþ // Bca_8.34 // màrgaprasthitasya kàüciddi÷aü gantumudyatasya yathà aparairadhvagaiþ saha ekasminnàvàse kvacinmaõóapàdau và àvàsaparigraho bhavati, tathà saüsàre 'pi karmàyattagateþ saüsarato j¤àtisagotrasàlohitàdibhirekasmin janmani àvàsaparigraho jàyate / punarapi tatparityajya kvacidekàkitayà yàti / na ca tatra kecitsahàyàstamanugacchanti / ato na kenacit kasyacidvàstavã saügatiþ saübhavati / tasmànnànarthasahasropanetrãü svayamupakalpya kenacit saügatiü kuryàt // tadevamabhidhàya saügatidoùam, ekàkitàyàþ punarime guõà iti vçttatritayenopadar÷ayannàha- caturbhiþ puruùairyàvatsa na nirdhàryate tataþ / à÷ocyamàno lokena tàvadeva vanaü vrajet // Bca_8.35 // (##) asaüstavàvirodhàbhyàmeka eva ÷arãrakaþ / pårvameva mçto loke mriyamàõo na ÷ocati // Bca_8.36 // na càntikacaràþ kecicchocantaþ kurvate vyathàm / buddhàdyanusmçtiü càsya vikùipanti na kecana // Bca_8.37 // ava÷yamanicchannapi idànãü jãvadavasthàyàü maraõamupagato balàttyàjayitavyo [gçhàvàsaþ / tasmàdevaü svayaü jãvanneva tyaktumarhati / tata iti gçhàt /] à÷ocyamànaþ hà vatsetyàdivilàpavacanaiþ paridevyamànaþ lokena bandhuprabhçtinà tàvadeva tataþ pårvameva vanaü vrajet / kaþ punaratra guõavi÷eùa ityàha- asaüstavetyàdi / anunayapratighàbhàvàt mriyamàõo na ÷ocati, ÷okopajanitaduþkhabhàgã na bhavati / kutaþ? pårvameva mçto loke / yadaiva gçhànniùkràntaþ, tadaiva svajanabàndhavàdau lokaviùaye / ayamaparo guõastasyetyàha- na càntikacarà ityàdi / antikacaràþ samãpavartino j¤àtisagotràdayastadviyogàturàþ ÷ocantaþ ÷okamupajanayantaþ na ca naiva kurvate vyathàm, àtmanaþ kàyamanasoþ pãóàm / yadi và / teùàü ÷okaü pa÷yato mriyamàõasya manastàpam / na kevalamayameva guõaþ, api tu buddhàdyanusmçtiü àdi÷abdàddharmàdyanusmçtim,tattvàlambanamanaskàraü và / asyeti janasaüparkavivekacàriõo maraõasamaye // tasmàdityàdinà upasaüharati- tasmàdekàkità ramyà niràyàsà ÷ivodayà / sarvavikùepa÷amanã sevitavyà mayà sadà // Bca_8.38 // ekàkità anàsaïgavihàrità / ramyà sukhahetutvàt / niràyàsà duþkhavipakùatvàt / ÷ivodayà niþ÷reyasàvàhakatvàt / sarvavikùepa÷amanã sarvavikùepasya kàyavàïmànasikasya duràcàrasya ÷amanã nivartanã samàdhànahetutvàt / sevitavyà mayà sadeti / atraiva abhinive÷ena àsaïgaþ kàrya ityarthaþ // tadevaü janasaüparkavivarjanàt kàyavivekaü pratipàdya cittavivekaü pratipàdayitumàha- sarvànyacintànirmuktaþ svacittaikàgramànasaþ / samàdhànàya cittasya prayatiùye damàya ca // Bca_8.39 // sarvà yà anyacintà asadvitarkasvabhàvàþ, tàbhirnirmuktaþ, tadvirahitaþ / svacittaikàgramànasaþ svacittameva ekamagraü pradhànaü yasmin mànase manasikàre tat tathoktam, tàdç÷aü mànasaü yasya sa tathà / svacittaü và ekàgramekàyattaü tatpracàravyavalokanatatparaü niyatàlambanapratibaddhaü và mànasaü yasyeti samàsaþ / tathàbhåtaþ samàdhànàya cittasya ÷amathàya prayatiùye, tatparàyaõo bhaviùyàmi / tadekàgratàyàü niyojayiùyàmãtyarthaþ / damàya ceti punaþpunastatraivàlambane niyojanàya, bahirvikùepanivàraõàya và // (##) tatra cittasamàdhànasya vipakùatvàt kàmavitarkaü nivàrayitumàha- kàmà hyanarthajanakà iha loke paratra ca / iha bandhavadhocchedairnarakàdau paratra ca // Bca_8.40 // aprahãõabhavasaüyojanaiþ kamanãyatayà adhyavasitatvàt kàmà råpàdayo viùayà ucyante / hi÷abdo yasmàdarthe / tasmàdudvijya kàmebhyaþ [8.85] iti vakùyamàõena saübandhaþ / te ca sevyamànà anarthajanakà a........ yadarthaü dåtadåtãnàü kçtà¤jaliranekadhà / na ca pàpamakãrtirvà yadarthaü gaõità purà // Bca_8.41 // prakùipta÷ca bhaye 'pyàtmà draviõaü ca vyayãkçtam / yànyeva ca pariùvajya babhåvottamanirvçtiþ // Bca_8.42 // tànyevàsthãni nànyàni svàdhãnànyamamàni ca / prakàmaü saüpariùvajya kiü na gacchasi nirvçtim // Bca_8.43 // unnàmyamànaü yatnàdyannãyamànamadho hriyà / purà dçùñamadçùñaü và mukhaü jàlikayàvçtam // Bca_8.44 // tanmukhaü tvatparikle÷amasahadbhirivàdhunà / gçdhrairvyaktãkçtaü pa÷ya kimidànãü palàyase // Bca_8.45 // paracakùurnipàtebhyo 'pyàsãdyatparirakùitam / tadadya bhakùitaü yàvat kimãrùyàlo na rakùasi // Bca_8.46 // màüsocchrayamimaü dçùñvà gçdhrairanyai÷ca bhakùitam / àhàraþ påjyate 'nyeùàü strakcandanavibhåùaõaiþ // Bca_8.47 // ........råpaþ / påjyate tvayà stragàdibhiþ / tairgçdhrairanyai÷ca gomàyuprabhçtibhirmàüsocchrayaü màüsapu¤jamimaü bhakùitaü bãbhatsaü dçùñvà kimãrùyàlo na rakùasãti yojayitavyam / kimidànãü palàyase iti và vyavahitena saübandhaþ // nanu idamapi praùñavyo bhavànityàha- ni÷calàdapi te tràsaþ kaïkàlàdevamãkùitàt / ni÷calàdapi kàùñhaloùñhasamànàt tava tràso jàyate iti kàkkà pçcchati / kaïkàlàt asthipa¤jaràt / evamapi bãbhatsaråpàt ãkùitàt dçùñàt yadi và evaü tràsaþ / yaddåràdapi dårataraü palàyase iti yojanãyam / yadevaü calataþ kathaü na tràsa ityàha- vetàleneva kenàpi càlyamànàdbhayaü na kim // Bca_8.48 // bhåtagraheõa càlyamànàt jãvata÷calataþ kiü na bhayaü bhavati? tasmàdati÷ayena bhayaü yuktamityarthaþ // (##) evaü tàvajjugupsanãyatàü pratipàdya punaranyathà pratipàdayitumàha- ekasmàda÷anàdeùàü làlàmedhyaü ca jàyate / tatràmedhyamaniùñaü te làlàpànaü kathaü priyam // Bca_8.49 // yo hi nàma mohàvçtaviveko ràgaviùamårcchitacaitanyaþ, tasya atikamanãyatayà kàminãvadanamadhupànabuddhayà tanmukhavigalallàlàpànàbhilàùiõaþ / paryanuyogamàha- ekameva kàraõaü dvayorapyàhàrapànasvabhàvàt / tatra tayormadhye amedhyaü purãùamapriyaü bhavataþ / làlàyàþ ÷leùmaõaþ pànaü kathaü priyam? kena prakàreõa tatràbhiratirnànyatra? dvayorapi yukteti bhàvaþ // athàpi syàt- yadyapi dvayorapi kàraõamabhinnam, tathàpi tasminnatidurgandhatayà vaimukhyam, itarasmiüstu tadabhàvàtprãtiriti / tadetadapi na samyagabhidhànamityupapàdayannàha- tålagarbhairmçduspar÷ai ramante nopadhànakaiþ / durgandhaü na sravantãti kàmino 'medhyamohitàþ // Bca_8.50 // kàrpàsàditålaparipåritairmasårakàdibhiråpadhànaiþ sukumàraspar÷aiþ kàmino na ramante, na dhçtimadhivàsayanti / kutaþ? daurgandhyama÷uciniùyandaü na mu¤cantãti kçtvà a÷uciparipårite strãkalevare eva ramante / etadapi kutaþ? kàminaþ kàmasukhàbhilàùiõaþ amedhyamohità yataþ / hetupadametat / amedhyaviùaye amedhyena và mohitàþ / a÷ucau ÷uciviparyàsàt tatraiva ati÷ayavatãmabhiratimanubhavanti // syàdetat- yadi nàma a÷ucitvamamedhye strãkalevare ca sàdhàraõam, tathàpi tadekatra vivçtamanyatra pracchàditam / atastadanyaparihàreõa asminnabhiùvaïgaþ ityatràha- yatra cchanne 'pyayaü ràgastadacchannaü kimapriyam / na cetprayojanaü tena kasmàcchannaü vimçdyate // Bca_8.51 // yasminnamedhyasvabhàve pracchàditaråpe / adçùñe 'pãti yàvat / etàdç÷o 'bhiùvaïgaþ, tadacchannaü dç÷yatàü gatamati÷ayena prãtikaramupajàyate ityucitam / tat kimiti tathàbhåtamapriyaü bhavataþ? atha tathàbhåte sarvathà vaimukhyameva te nàcchannena kiücit prayojanaü tavàsti / yadyevam, tarhi kasmàddhetoþ channaü vi÷eùeõa mçdyate, tadanyaparihàreõa tasyaiva ghañanàya yatnaþ kriyate? api ca / idamapi praùñavyastvam- kiü bhavàna÷uciviràgo na veti / atra prathamaü vikalpamadhikçtyàha- yadi te nà÷ucau ràgaþ kasmàdàliïgase 'param / (##) yadi bhavataþ a÷ucau na ràgaþ, na sarvathà àsaïgo 'sti, tarhi kasmàdàliïgase apara manyam? kiü tadityàha- màüsakardamasaüliptaü snàyubaddhàsthipa¤jaram // Bca_8.52 // màüsameva kardama iva lepanasàdharmyàt, tena liptamupadigdham / kimevaübhåtamiti cet, snàyubaddhàsthipa¤jaram, snàyvàbaddhaü saïgãkçtam, àyattãkçtam asthipa¤jaram asthisaükalam / anyathà khaõóa÷o vi÷akalitaü syàt, iti viràgaviùayatàmasya dar÷ayati // atha ÷ucau ràga iti dvitãyo vikalpaþ svãkriyate, tatràha- svamevetyàdi / athavà / anyathàvatàryateyaduktaü pareõa- channe carmàdinà ràgo bhavati nàcchanne / tatràha- yadãtyàdi / yadi tena hetunà carmàdinà pihitatvàditi kçtvà a÷ucau ràgo bhavati bhavataþ, tadà kasmàdàliïgase paramanyadãyaü pa¤jaram / anyat pårvavat // kiü tarhi samucitamatretyàha- svameva bahvamedhyaü te tenaiva dhçtimàcara / amedhyabhasràmaparàü gåthaghasmara vismara // Bca_8.53 // svameva àtmanaiva bahutarama÷ucilàlàsiïghàõamastaluïgamåtrapurãùàdi tavàsti, tenaivà÷ucinà saütoùaü kuruùva / tato 'pyameghyabhastràü purãùaprasevikàm aparàmanyàü strã÷arãrasvabhàvàm / gåthaghasmara purãùabhakùaõa÷ãla vismara, tatra manasikàraü mà kàrùãþ // màüsapriyo 'hamityàdinà punaranyathà parihàramàha- màüsapriyo 'hamasyeti draùñuü spraùñuü ca và¤chasi / acetanaü svabhàvena màüsaü tvaü kathamicchasi // Bca_8.54 // màüsaü priyaü yasya / eùo 'haü màüsapriyaþ / asya asthipa¤jarasya / yadi và / màüsasya priyo màüsapriyo 'hamasyeti pårvavat / màüsapriyo 'hamasya priya iti yàvat / sàpekùatve 'pi samàso gamakatvàt / ityevaü tatpralobhàt pratyupakàradhiyà và draùñuü spraùñuü ca và¤chasi, dar÷anaü spar÷anaü ca abhilaùasi / atràha- acetanaü caitanya÷ånyaü mçtpiõóapràyam / svabhàvena prakçtyà / na tu punaryathàpare varõayanti- caitanyayogàdacetanamapi cetanamabhidhãyate / tàdç÷aü màüsaü tvamacetanasvabhàvaü kàmukaþ san kathamicchasi? taddçùñau ca mçtpiõóe 'pi syàt / tathà ca sati bhavànapi na cetanaþ syàt // asti tatra citsvabhàvaü cittam, tena tadicchàmãti cedàha- yadicchasi na taccittaü draùñuü spraùñuü ca ÷akyate / yacca ÷akyaü na tadvetti kiü tadàliïgase mudhà // Bca_8.55 // yaccittaü citsvabhàvamicchasi, tadaråpitvàt draùñuü na ÷akyate / yacca màüsàdisvabhàvaü kalevaraü draùñuü spraùñuü ca ÷akyate, na tadvetti, na jànàti, acetanatvàt / ataþ kimiti (##) tadacetanamàliïgase à÷liùyasi? mudheti niùphalam / naiva àliïgitumucitamiti bhàvaþ / anyathà loùñhàdyàliïganaprasaïgaþ // kiü ca / idamapyatigarhitamityàdar÷ayannàha- nàmedhyamayamanyasya kàyaü vetsãtyanadbhutam / svàmedhyamayameva tvaü taü nàvaiùãti vismayaþ // Bca_8.56 // anyasya kàyaü yadamedhyamayaü na vetsi, tanna kiücidà÷caryam / yuktameva tadavedanam, parasaütànasyàtmanà vyavahitatvàt / idaü punarati÷ayenà÷caryasthànam, yat svasyàtmano 'medhyamayaü tvaü taü kàyaü nàvaiùi nàvagacchasi // idànãü ÷àstrakàrastaü saüvejayannàha- vighanàrkàü÷uvikacaü muktvà taruõapaïkajam / amedhya÷auõóacittasya kà ratirgåthapa¤jare // Bca_8.57 // vighanàrkà÷ubhirvikacaü vikasitam / tàdç÷aü taruõapaïkajam / abhinavasaroruhaü hitvà amedhyàbhiniviùñacittasya kà ratirgåthapa¤jare / na yukteti bhàvaþ // punaranyathà pràha- mçdàdyamedhyaliptatvàdyadi na spraùñumicchasi / yatastannirgataü kàyàttaü spraùñuü kathamicchasi // Bca_8.58 // àdi÷abdàdvastràdi / a÷ucimrakùitatvàt / yadi spraùñuü na và¤chasi / yataþ kàyàttadamedhyaü nirgataü niryàtam, taü kàyaü kathamicchasi spraùñum? athàpi syàt- nàyamupàlambho mama yuktaråpaþ, yato na me ka÷cidabhinive÷o 'medhye ityatràha- yadi te nà÷ucau ràgaþ kasmàdàliïgase param / amedhyakùetrasaübhåtaü tadbãjaü tena vardhitam // Bca_8.59 // amedhyakùetraü màturjañharam, anekà÷ucisthànatvàt, tatra saübhåtaü samutpannaü tadbãjam, tadeva amedhyaü màtàpitç÷ukra÷oõitasvabhàvaü bãjaü yasya tattathoktam / tena vardhitamiti tena amedhyena màtçpãtà÷itasya vàntakalpasya rasena vardhitaü garbhasthitamupabçühitam / bahirnirgatamapi svayama÷itapãtaparipàkà÷ucirasena / kasmàdàliïgase paramiti saübandhaþ / paraü strãkalevaram / ityupàlambho 'styeva bhavataþ // atha a÷uciràgo 'hamiti pakùasvãkàraþ, tathàpi upàlambhastadavastha evetyàha- amedhyabhavamalpatvànna và¤chasya÷uciü kçmim / bahvamedhyamayaü kàyamamedhyajamapãcchasi // Bca_8.60 // purãùàdya÷ucisaübhåtaü kçmiü pràõakajàtaü na và¤chasi / kàyaü punarmàtçgràmasya bahutarà÷ucisvabhàvama÷ucisaübhåtamapi pårvakrameõa icchasi // (##) athàpi syàt- kimatrottaraü vaktavyam? yato 'hamapi yàdç÷aþ, tàdç÷aü tasyàþ ÷arãram, tena a÷ucernà÷ucisaüparko doùaþ, yàdç÷o yakùastàdç÷o balirapãtyàha- na kevalamamedhyatvamàtmãyaü na jugupsasi / amedhyabhàõóànaparàn gåthaghasmara và¤chasi // Bca_8.61 // ayamiha mahàmohasya prabhàvaþ, yadàtmagatameva tàvada÷ucisvabhàvaü na vigarhasi / pratyuta aparàna÷ucikumbhànabhilaùasi, iti dhik paràmar÷avikalatà / gåthaghasmareti tiraskàravacanena tasyaiva saübodhanam // idànãü sàkùàtkçtya a÷ucisvabhàvatàü pratipàdayannàha- karpåràdiùu hçdyeùu ÷àlyannavya¤janeùu và / mukhakùiptavisçùñeùu bhåmirapya÷ucirmatà // Bca_8.62 // evaü ÷ucipavitravastunyapi yadekade÷aniùyandasaüparkàdapavitrasvabhàvatàü vrajanti / àsatàü tàvattàni vaståni, tatsaüsargàdbhåmirapi ÷ucisvabhàvà a÷ucitvaü yàti // yadi pratyakùamapyetadamedhyaü nàdhimucyase / ÷ma÷àne patitàn ghoràn kàyàn pa÷yàparànapi // Bca_8.63 // evaü tàvadadhyakùasiddho 'yaü vyavahàraþ, tathàpi yadi nàdhimucyase, na saüpratyeùi / dçùñvàpi na ÷raddadhàsi ityarthaþ / tadà ÷ma÷àne påtinivàse kàyàn pa÷ya / kiübhåtàn? ghoràniti / vikhàditakavinãlakavipåyakàdisvabhàvatayà bãbhatsàn bhayaükaràn và aparàniti ato 'dhikàn // kiü ca / prakçtyà vikçta evàyaü kàyo nàbhiratisthànaü yujyate ityupadar÷ayannàha- carmaõyutpàñite yasmàdbhayamutpadyate mahat / kathaü j¤àtvàpi tatraiva punarutpadyate ratiþ // Bca_8.64 // utpàñite viyojite / yasmàditi kàyàt / tràso jàyate mahàn- kimetaditi / evaü tatsvabhàvaü viditvàpi kathaü tasminneva sthàne bhayasthànatvena ekadà pratipanne punaranyadà jàyate ratirabhiùvaïgaþ // syàdetat- yadi nàma a÷ucisvabhàvatà kàyasya adhyakùasiddhà, tathàpi candanàdisurabhivaståpalipto 'sau kamanãyo bhavati ityatràha- kàye nyasto 'pyasau gandha÷candanàdeva nànyataþ / anyadãyena gandhena kasmàdanyatra rajyase // Bca_8.65 // ÷arãre nive÷ito 'pyasau gandhaþ candanàdiprasåtaþ, yadva÷àtkàye kamanãyabuddhirupajàyate / candanàdeva kevalàt / nànyataþ iti kàyàt / ataþ kasmàt parakãyena gandhena candanasamudbhåtena anyatra yasyàsau gandho na bhavati, atra abhiratiþ kriyate? (##) api ca / candanàdisaüskàro 'pi kevalàtmopaghàtàya vartate, na hitàyeti pratipàdayannàha- yadi svabhàvadaurgandhyàdràgo nàtra ÷ivaü nanu / kimanartharucirlokastaü gandhenànulimpati // Bca_8.66 // svabhàvadaurgandhyàt sahajàtpåtigandhavahatvàt / atreti kàye / yadi ràgo notpadyate, tadà ÷ivaü nanu kalyàõameva syàt / evaü guõasaübhave 'pi kiü kàraõamanarthapriyo lokaþ taü kàyaü gandhenànulimpati? sarvathà na yuktametadityarthaþ // na càsya saüskàrasahasratve 'pi svabhàvànyathàtvamastãtyàha- kàyasyàtra kimàyàtaü sugandhi yadi candanam / kàyasya svabhàvadurgandhasya kimàyàtam, kiü bhåtam? na kiücit / sugandhi yadi candanam / ÷obhano gandho 'syeti bahuvrãhisamàsàntàdin / tathàpi tasya na svabhàvapracyutirastãti bhàvaþ / atha tadva÷àt tasmin kamanãyatàmupàdàya abhiratirutpadyate ityatràha- anyadãyena gandhena kasmàdanyatra rajyate // Bca_8.67 // evaü ca na vicakùaõatà syàdityarthaþ // ke÷àdisaüskàradvàreõàpi anarthaheturevàyaü kàya iti ÷lokadvayenopadar÷ayannàha- yadi ke÷anakhairdãrghairdantaiþ samalapàõóuraiþ / malapaïkadharo nagraþ kàyaþ prakçtibhãùaõaþ // Bca_8.68 // sa kiü saüskriyate yatnàdàtmaghàtàya ÷astravat / àtmavyàmohanodyuktairunmattairàkulà mahã // Bca_8.69 // dãrghaiþ sahajàvasthitaiþ / acchinnairityarthaþ / dantairda÷anaiþ samalapàõóuraiþ dantadhàvanakramukàdibhirasaüskçtaiþ / malapaïkadharaþ mala eva païkaþ kardamaþ, taü dhàrayatãti tathà, snànàbhya¤janàdivirahàt / nagna iti vastraviviktatvàt yathàjàta ivàvasthitaþ / tathàbhåtaþ san / yadi kàyaþ prakçtyà bhãùaõaþ pretànàmiva svabhàvena bhayaükaraþ / sa evaübhåtaþ kimiti saüskriyate? yatnàditi ke÷anakhàdiracanàvi÷eùaiþ, dantadhàvanatàmbålàdibhiþ, snànàbhya¤janànulepanàdibhiþ, vastràdibhirvà / kimiva? àtmaghàtàya ÷astravat / àtmano vadhàrthaü khaïgàdiryathà saüskriyate tadvat / ityeùàü mohava÷ãkçtaü viceùñitaü paridevayannàha- àtmetyàdi / àtmanaiva saücintya àtmano vyàmohamutpàdayituü yatnavadbhiþ unmattairasvasthacittaiþ / evaü ca viparãtakarmànuùñhànànnaite varàkàþ sacetasa iti khedaü karoti ÷àsrakàraþ / na càtra ka÷cidàtmaj¤o dç÷yata iti unmattairàkulà samàkãrõà mahã pçthivãti // pràsaïgikaü parisamàpya prakçtamanubandhannàha- kaïkàlàn katicidçùñvà ÷ma÷àne kila te ghçõà / gràma÷ma÷àne ramase calatkaïkàlasaükule // Bca_8.70 // (##) ÷avànàmasthipa¤jaràn katicit pratiniyatàn / etaduktaü bhavati- carmaõyutpàñite [8. 64] ityàdikamuktvà yaduktaü kathaü j¤àtvàpãtyàdi, tatra parasyottaram- na ÷ma÷ànagatakalevarasàdç÷yamasya, yena tasminneva atràpi ratirna syàt, kiü tarhi ÷ma÷àne tasya ghçõàsthànatvàt / nàtreti atra abhidheyakaïkàlànityàdi / gràma÷ma÷àne / iti / naivàtra ka÷cidvi÷eùo 'sti / tadeva ÷arãraü ÷ma÷àne ghçõàsthànagràme và abhiratisthànamiti kàkvà bråte / naitadvicakùaõadhiyàü samàyuktamiti bhàvaþ / calatkaïkàlasaükule ityanena etaddar÷ayati- etàvàüstu vi÷eùaþ / na ca anena vi÷eùeõà÷ucisvabhàvatà ghçõàheturnivartate, yena pravçttiriyaü syàditi / saükula iti samàkãrõe // bhavatu nàma ãdç÷ama÷ucisvabhàvamapi såkaràõàmiva abhiratisthànam / tathà ca evaü vidhamapi draviõavikalasya naitat sulabhamityupadar÷ayannàha- evaü càmedhyamapyetadvinà målyaü na labhyate / tadarthamarjanàyàso narakàdiùu ca vyathà // Bca_8.71 // vinà målyaü dravyamantareõa na labhyate na pràpyate / atastadarthinà prathamato dhanameva arjanãyam / tadarjanena àyàsàt kçùivàõijyasevàdisamà÷rayeõa pari÷ramàdihaiva duþkhamupajàyate, adharmeõa copàrjanànnarakàdiùu, iti ubhayaloke 'narthahetureva tadarjanam / nàpi tatsukhapràptirasti // duþkhameva tu kevalaü tadarjaneneti pratipàdayannàha- ÷i÷ornàrjanasàmarthyaü kenàsau yauvane sukhã / yàtyarjanena tàruõyaü vçddhaþ kàmaiþ karoti kim // Bca_8.72 // bàlàvasthàvasthitasya na dhanopàrjana÷aktirasti, bàlatvàdeva / kena dhanena prakàreõa và asau bàlo yauvane yuvàvasthàyàü sukhã syàt? dhanavikalatvànna kvacidityarthaþ / yadapi kasyacit pitçpitàmahopàrjitadhanena yauvane sukhitvaü dç÷yate, tadapi pratiniyatasyaiva na sarvasya / na càpi pårvoktaduþkhadvayàdvimucyate 'sau / ato dhanàrjanamupàdeyamàdau sukhasàdhanopàyatvàt / tadarjayata eva galitavayaso na ka÷cidupayogo viùayairiti // athàpi syàt- tadarjayatàpi kàmasukhamanubhåyata eva, ityatràha- keciddinàntavyàpàraiþ pari÷ràntàþ kukàminaþ / gçhamàgatya sàyàhne ÷erate sma mçtà iva // Bca_8.73 // ye kecit kutsitakàmàkùiptacetasaþ kàùñhatçõapatràdyàharaõabhçtikarmakriyàlakùaõairdinaparyantavyàpàraiþ parikhinnakàyamanaso nirutsukàþ, astaü gate savitari svagçhamàgatya gàóhamiddhàkràntatvàt mçtakalpàþ ÷erate sma svapanti / prabhàte punarutthàya tatraiva nãcakarmaõi yujyante / sma÷abdo 'tra vàkyàlaükàre atãtàrthàviùayatvàt / evamàyuþsaüskàràn kecit kukàminaþ kùapayanti, na ca kàmasukhàsvàdamupalabhante / (##) parasevakànadhikçtyàha- daõóayàtràbhirapare pravàsakle÷aduþkhitàþ / vatsararaipi nekùante putradàràüstadarthinaþ // Bca_8.74 // apare pårvakàmikebhyo 'nye kukàminaþ sevakà ityarthaþ / te daõóayàtràdibhiþ, daõóaþ paracakravijayàya yàtrà prayàõam, pararàùñradravyagrahaõàya và yàtrà, tadàdiryeùàü de÷àntarapreùaõàdãnàm, taiþ pravàso de÷àntaragamanam, tena kle÷aþ pari÷ramaþ, tena duþkhitàþ pãóitàþ / sarvadà tathàbhåtàþ / vatsarairapi anekavarùàtyaye 'pi putràn dàràü÷ca nekùante na pa÷yanti / tadarthina iti taiþ putradàràdibhirarthinaþ tadabhilàùukàþ / tadarthameva parasevàdisvãkàràdityarthaþ // aho bata amãùàü niùphalamanuùñhànamiti ÷ocayannàha- yadarthameva vikrãta àtmà kàmavimohitaiþ / tanna pràptaü mudhaivàyurnãtaü tu parakarmaõà // Bca_8.75 // yadarthaü sukhapratilambhanimittaü vikrãtaþ paradàsãkçtaþ àtmà kàmavióambitaiþ tanna pràptam, taditi sukhaü na pràptaü na pratilabdham / àyuþsaüskàrà eva hi kevalamanarthakaü parakarmànuùñhànena kùayamupanãtàþ / na sàdhukarmaõi kvacidapi yojità iti bhàvaþ // sukhalipsayà pravçttànàü pratyuta duþkhamevàpatitameùàmityupadar÷ayannàha- vikrãtasvàtmabhàvànàü sadà preùaõakàriõàm / prasåyante striyo 'nyeùàmañavãviñapàdiùu // Bca_8.76 // sukhabubhukùayà vikrãtaþ paràyattãkçtaþ svàtmabhàva svakàyo yaiste tathà, teùàm / anyeùàü sevakànàmityarthaþ / ata eva sadà preùaõakaraõa÷ãlànàm / anyeùàmapareùàü prabhuprayojanena gacchatàm / màrga eva prasåyante striyaþ / añavãviñapàdiùu / àdi÷abdàt parvatanitagbanadãkålàdiùu kaùñasthàneùu // ayamaparo viparyàsasteùàmiti pratipàdayannàha- raõaü jãvitasaüdehaü vi÷anti kila jãvitum / mànàrthaü dàsatàü yànti måóhàþ kàmavióambitàþ // Bca_8.77 // vikrãtasvàtmabhàvàþ saügràmaü caturdantasaüghaññaü pravi÷anti / kiübhåtaü jãvitasaüdeham? tatra praviùñasya jãvitaü syàdvà na veti jãvitasya saüdeho 'sminniti kçtvà / jãvitumiti jãvanàrtham / atra pratilabdhairlàbhairjãvikàü kalpayiùyàma iti matvetyarthaþ / mànàrthaü dàsatàü yànti, balavatà kenacidabhibhåtàþ svamànoddharaõàrtham / aïgulãcchedavelàgrahaõasvãkàràt / måóhà mohàndhãkçtavivekacakùuùaþ / ke te? kàmabióambitàþ kàmàya kàmena và vióambitàstiraskçtàþ // (##) ihaiva janmani kàmàsaktacetasàü yadduþkhaü dç÷yate tatkathayannàha- chidyante kàminaþ kecidanye ÷ålasamarpitàþ / dç÷yante dahyamànà÷ca hanyamànà÷ca ÷aktibhiþ // Bca_8.78 // paradàradhanàpaharaõàdeþ // ÷eùaþ subodhaþ // kiü ca / ayaü sukhasàdhanatvena upàdãyamàno 'pi ca anarthaparaüparàprasåtiheturevàrthaþ iti kathayannàha- arjanarakùaõanà÷aviùàdairarthamanarthamanantamavehi / vyagratayà dhanasaktamatãnàü nàvasaro bhavaduþkhavimukteþ // Bca_8.79 // arjanamanutpannasyotpàdanaü duþkham / upàrjitasyàpi jalànalàdibhyaþ pa¤capratyavàyebhyaþ paripàlanaü kaùñataram / tathà rakùitasyàpi kathaücit taskaràdibhirnà÷àdviùàdo daurmanasyaü paritàpaheturanarthaþ / tadevamanarthaparaüparànidànatvàt kàraõe kàryopacàràdartha evànartha uktaþ / ityevamarjanàdibhiþ sarvadà vyàkulatvàt dhanàsaktacetasàü kùaõamapi samàdhànànavakà÷atvàt nàvasaraþ saüsàrà÷ç[÷ri?]tajàtyàdiduþkhanirmokùàya sadà tadgatamanasikàraireva àyuþràõàü kùapaõàt // sarvametadupasaühçtya kàmàsaïgaparityàgàya saüvegakathayà protsàhayati evamityàdinà- evamàdãnavo bhåyànalpàsvàdastu kàminàm / ÷akañaü vahato yadvatpa÷orghàsalavagrahaþ // Bca_8.80 // evamityuktaprakàraparàmar÷e / àdãnavo 'narthaþ / bhåyànanekaprakàraþ / na càtra sukhotpàdavàrtàpyasti / yadapi viparyàsàt kathaücit sukhamiti pratibhàsate, tadapi na kiücit / gurutarabhàràkramaõapariklàntavapuùaþ pa÷oriva ghàsalavagràsagrahaõam // tasyàsvàdalavasyàrthe yaþ pa÷orapyadurlabhaþ / hatà daivahateneyaü kùaõasaüpatsudurlabhà // Bca_8.81 // tasyaivaübhåtasya atitucchasya sukhàsvàdale÷asya pa÷orapi sàdhàraõàsyàrthe tasya nimittam / iyaü kùaõasaüpat aùñàkùaõavinirmuktà hatà vinà÷ità / vçthà kçtetyarthaþ / kiüvi÷iùñà sudurlabhà vyàkhyàtà / kena daivahatena / daivaü puràtanaü karma, tena hatà / hitàhitaparij¤àne viparyastamatiþ kçtaþ / vimohita ityarthaþ / vastutastu tiraskàravacanametat / bhàgavihãna evamucyate // ava÷yaü ganturityàdinà ÷lokadvayena viparyàsaråpatàmeva pratipàdayati- ava÷yaü ganturalpasya narakàdiprapàtinaþ / kàyasyàrthe kçto yo 'yaü sarvakàlaü pari÷ramaþ // Bca_8.82 // (##) ava÷yaü ganturiti anityatayà asthirasvabhàvasya / alpasya lokottarakàyamapekùya atidåraü niùkçùñasya / narakàdiprapàtina iti aparimitaduþkhabhàginaþ / svasukhotpàdane 'pyasamarthasyetyarthaþ / kàyasya àtma÷arãrasyàrthe sukhotpàdanàya yo 'yaü narakàdiduþkhamavigaõayya kçtaþ sarvakàlaü saüsàrasya pårvasyàü koñau pari÷ramaþ prayàsaþ // tataþ koñi÷atenàpi ÷ramabhàgena buddhatà / tatastasmàt pari÷ramàt koñi÷atenàpi pari÷ramabhàgena aü÷ena buddhatvaü syàt, tadapekùayà atyalpãyasà àyàsabalena buddhatvaü syàt / tathàpi tadarthaü mandabuddhayo notsahanta ityarthaþ / atha bodhicaryàyàmapi carataþ anekaduùkara÷atasamàrambhàdati÷ayabadduþkhasahasramutpadyata evetyàha- caryàduþkhànmahadduþkhaü sà ca bodhirna kàminàm // Bca_8.83 // caryàduþkhamapekùya idameva mahadduþkhaü yatkàmàrthe caratàü saüsàre teùàmavãcyàdinarakapatanàt, pàratantryeõa dãrghakàlamanubhavanàcca / na tu bodhisattvànàü pratiniyatakàlaü svecchayà tadanubhavatàm / tadevaü duþkhamanubhavatàmapi kàmàrthe kàminàü sà ca bodhirna bhavati, yà bodhisattvànàü paràrthe duþkhamanubhavatàmityarthaþ // punarvi÷eùeõa kàmanidànaduþkhaü pratipàdayannàha- na ÷astraü na viùaü nàgnirna prapàto na vairiõaþ / kàmànàmupamàü yànti narakàdivyathàsmçteþ // Bca_8.84 // amã ÷astràdayo duþkhajanakatvena prasiddhà na sàdç÷yaü bhajante prati kàmànàm / kasmàt? narakàdidurgatiduþkhasya àgamàt pratipannasya smaraõàt smaraõenàmukhãkaraõàt / ÷astràdayo hi niyatakàlaü maraõamàtraduþkhadàyakàþ, kàmàstu dãrghakàlikatãvranarakàdiduþkhahetava iti kãdç÷ã tairupamà bhavet? tadevaü kàyavivekànantaraü cittavivekaü pratipàdya prakçte yojayitumàha- evamudvijya kàmebhyo viveke janayedratim / kàmebhyo bhayahetubhyaþ / evamuktakrameõa udvijya saütràsaü kçtvà pårvoktaviveke ratimabhiratimutpàdayet / kutra sthitvà tatràha- kalahàyàsa÷ånyàsu ÷àntàsu vanabhåmiùu // Bca_8.85 // pratidvandvinàmabhàvàt kalahàyàsa÷ånyàstàþ, vyàlamçgasarãsçpataskaràdivirahàcca ramyàþ // tatrànu÷aüsàmàha- dhanyaiþ ÷a÷àïkakaracandana÷ãtaleùu ramyeùu harmyavipuleùu ÷ilàtaleùu / niþ÷abdasaumyavanamàrutavãjyamànaiþ caükramyate parahitàya vicintyate ca // Bca_8.86 // (##) dhanyaiþ sukçtibhiþ / ÷a÷àïkasya candramasaþ karà ra÷maya eva ÷uklatà÷aityasàdharmyàccandanànãva, taiþ ÷ãtalàni yàni ÷làtalàni teùu caükramyata iti saübandhaþ / kiüvi÷iùñeùu? prakçtyaiva ÷ucipavitreùu karka÷àdidoùarahiteùu ca / harmyavipuleùu dhavalagçhavadvistãrõeùu / kãdç÷aiþ sadbhi÷caükramyate? niþ÷abdaiþ pratikåla÷abdavirahitaiþ / saumyairanutkañaiþ / sukhasaüspar÷airityarthaþ / vanamàrutaiþ vanapavanaiþ / vãjyamànàþ tai÷caükramyata iti paràvçttyà punaþ punarmandaü bhramyate / na kevalaü caükramyate, kiü tu parahitàya sattvànàü sukhotpàdanàya vicintyate / sarvametadayatnasiddhaü yoginàm, kàminàü tu prayatnasàdhyam / tadanena ai÷varyasukhàdvi÷iùyate vivekasukhamityupadar÷itaü bhavati // idamaparamasàdhàraõaü sukhaü vivekavihàriõa ityupadar÷ayannàha- vihçtya yatra kvacidiùñakàlaü ÷ånyàlaye vçkùatale guhàsu / parigraharakùaõakhedamuktaþ caratyapekùàvirato yatheùñam // Bca_8.87 // subodham // svacchandacàrãtyàdinà kathitamevàrthaü vyaktãkaroti- svacchandacàryanilayaþ pratibaddho na kasyacit / yatsaütoùasukhaü bhuïkte tadindrasyàpi durlabham // Bca_8.88 // svasyàtmanaþ chando 'bhilàùaþ, tena carituü ÷ãlamasyeti / svecchàcàrãtyarthaþ // iti vivekaguõànabhidhàya prakçtamabhidhitsuràha- evamàdibhiràkàrairvivekaguõabhàvanàt / upa÷àntavitarkaþ san bodhicittaü tu bhàvayet // Bca_8.89 // evamiti pårvoktaiþ / àdi÷abdàdanyairapi evaüvidhairàkàraiþ / vivekasya kàyikacaitasikasya guõànàü bhàvanàt, iti hi sarvasukhasaüpattiheturviveka iti cetasi punaþ punaràmukhãkaraõàddhetoþ upa÷ànto vitarkaþ asanmanasikàro yasya saþ / tathàbhåtaþ san bodhicittaü tu bhàvayet / evaü pari÷uddhe cetasi bhàvyamànaü bodhicittaü prakarùapadamadhirohatãti vi÷eùaü tu÷abdena dar÷ayati // tatra yàvadekatvaü pareùu nàtmanà kriyate, na tàvat parahitasukhàya samyak cittaü calati, àtmagràhasya àtmanyeva vi÷eùeõa pravçtteþ / ato 'sya nivçttaye- paràtmasamatàmàdau bhàvayedevamàdaràt / àdau prathamataþ / pa÷càt paràtmaparivartanamiti bhàvaþ / evamiti vakùyamàõanãtyà / àdaràditi mahatàbhinive÷ena / tasyà evàkàraü dar÷ayati- samaduþkhasukhàþ sarve pàlanãyà mayàtmavat // Bca_8.90 // (##) matto nàmãùàü ka÷cidvi÷eùo 'sti / ato yathà mama duþkhaü bàdhakaü tathà eùàmapi / yathà mama sukhamanugràhakaü tathà eùàmapi / iti tulyaduþkhasukhàþ sarve pràõino bhavanti / tasmàt pàlanãyà mayàtmavat / yathà àtmà duþkhàdduþkhahetorvà samudbhiyate, tathà anyepi sattvàþ samuddharaõãyàþ / yathà àtmà sarvathà sukhãkartumiùyate, tathà anye 'pãti paripàlanãyà àtmavat // nanu kathamàtmanà anekaprakàragatibhedabhinnànàü sattvànàmekatvaü setsyati, abhinnasukhaduþkhasvabhàvatvaü ca katham? ityatràha- hastàdibhedena bahuprakàraþ kàyo yathaikaþ paripàlanãyaþ / tathà jagadbhinnamabhinnaduþkhasukhàtmakaü sarvamidaü tathaiva // Bca_8.91 // karacaraõa÷iraþprabhçtibhedàdanekaprakàraþ kàyo yathikatvenàdhyavasitaþ paripàlanãyo bhavati duþkhanivartanàt sukhopadhànàcca, jagatsattvalokaþ abhinnamekatvenàdhyavasitamàtmanaþ paripàlanãyaü bhavati / abhinnaduþkhasukhàtmakaü ca / luptacakàro nirde÷aþ / tathaiva hastàdibhedavadeva sarvamidamiti bahuprakàragatibhedabhinnamapi / ayamabhipràyaþ- yathà abhyàsàdekatvàdhyavasàyo 'smin kàye ekatvamantareõàpi, tathà anekaprakàre jagatyapãti na ka÷cidvi÷eùaþ // syàdetat- yadi bhavatà saha jagadekasvabhàvam, tadà kathamiva bhavato duþkhamanyasaütàneùu na bàdhakaü syàt? evaü viparyaye 'pi yojyamityà÷aïkayàha- yadyapyanyeùu deheùu madduþkhaü na prabàdhate / tathàpi tadduþkhameva mamàtmasnehaduþsaham // Bca_8.92 // anyeùu apareùu ÷arãreùu mama duþkhaü yadi nàma prabàdhakaü na bhavati, tathàpi tadduþkhameva mama / kutaþ? àtmani snehena duþsahaü soóhuma÷akyam / hetupadametat / aü÷ena pravçttàvapi duþkhasvabhàvatàü na mu¤catãtyarthaþ / evaü viparyayo 'pi vyàkhyeyaþ // tathà yadyapyasaüvedyamanyadduþkhaü mayàtmanà / tathàpi tasya tadduþkhamàtmasnehena duþsaham // Bca_8.93 // ataþ svaparavi÷eùamapàsya duþkhasvabhàvataiva nivartanahetuþ / ata àha- mayànyaduþkhaü hantavyaü duþkhatvàdàtmaduþkhavat / yadyadduþkhaü tattanmayà hantavyam, yathàtmaduþkham / duþkhaü cedamanyasattvaduþkhamiti svabhàvahetuprayogaþ / duþkhasvabhàvatàmàtrabhàvinã hantavyatà / na ca asiddhatà hetoþ, avi÷eùeõa duþkhasvabhàvatàyàþ prasàdhitatvàt / na càpyanaikàntikatà, àtmaduþkhasyàpi hantavyatà na syàdavi÷eùàditi viparyayabàdhakam / viruddhatàpyata eva na syàt / tathàyamaparaþ prayogaþ- (##) anugràhyà mayànye 'pi sattvatvàdàtmasattvavat // Bca_8.94 // ye sattvàste sarve mayà anugràhyàþ, yathà àtmasattvaþ / sattvà÷ca anye 'pi pràõinaþ iti svabhàvahetureva / sattvàtmakatàmàtrabhàvini anugràhyasvabhàvatà atra / ayamapi nàsiddhaþ, sattvàtmakatàyàþ pakùe prasiddhatvàt / àtmano 'nugràhyatàbhàvaprasaïgena anaikàntiko 'pi na syàt / pårvavanna viruddhaþ // nanu asti vi÷eùo 'nyasmàdàtmani sukhàbhinive÷o nàma / tathà tato 'yamanaikàntiko heturiti / atràha- yadà mama pareùàü ca tulyameva sukhaü priyam / tadàtmanaþ ko vi÷eùo yenàtraiva sukhodyama // Bca_8.95 // tulyameva samameva sukhaü priyamiùñam / tadàtmanaþ parasmàt ko vi÷eùaþ? naiva ka÷cit yena tatraiva àtmanyeva sukhotpàdanàya tàtparyaü na parasminnityarthaþ // prathame hetàvanaikàntikatàü pariharannàha- yadà mama pareùàü ca bhayaü duþkhaü ca na priyam / tadàtmanaþ ko vi÷eùo yattaü rakùàmi netaram // Bca_8.96 // bhayamiti duþkhahetuþ / netaramiti nànyam // syàdetat- yadi nàma duþkhàtmakatà na vi÷iùyate, tathàpi yasya duþkhena bàdhà syàt, sa eva rakùitumucito nànya ityàha- tadduþkhena na me bàdhetyato yadi na rakùyate / nàgàmikàyaduþkhànme bàdhà tatkena rakùyate // Bca_8.97 // tasya parasya duþkhena mama bàdhà pãóà nàstãtyato 'smàt kàraõàd yadi na rakùyate 'nyaþ, tadà aparamidaü vyàhataü syàt / yato nàgàminaþ kàyasya paralokabhàvino narakàdijàtasya duþkhàtmakasya [duþkhànme] tasyopàttasya kàyasya kàcidbàdhà saübhavati, tasya anyatvàt / iti lokoktau, tasmàdarthe và / yata evam, tasmàt kenàbhipràyeõa asau rakùyate? kàya iti prakçtatvàt pàpànnivartanàt ku÷ale pravartanàcca // athàpi syàt- ahameka eva sarvadà, tenàtra bhinnatvaü nàsti ÷arãrayoþ / nàyaü doùa ityatràha- ahameva tadàpãti mithyeyaü parikalpanà / àtmano niràkariùyamàõatvàt nirastatvàcca le÷ataþ tatko 'yamahaüpratyayasya viùayo bhaviùyati? tasmàdahaüpratyayaviùayasya kasyacidekasyàbhàvànmithyeyaü parikalpanà adhyavasàyaþ / (##) ahameva tadàpãti / bhavàntare 'pi / màyopamapa¤copàdànaskandhamàtràlambanatvàdasya / itãdamapi adhyavasàyava÷àducyate, na tu punarasya vastutaþ kiücidàlambanamasti, vikalpàtmakatvàt // kutaþ punariyaü mithyàkalpanetyàha- anya eva mçto yasmàdanya eva prajàyate // Bca_8.98 // yadà nàtmàdiþ ka÷cidekaþ paralokagàmã saübhavati, skandhamàtrameva kevalam, tadà na khalu yadeva skandhapa¤cakamiha vina÷yati, tadeva punarapyutpadyate paraloke, api tu apårvameva pårvanivçttau tatra idaüpratyayatàvi÷iùñaü kle÷akarmàbhisaüskçtamantaràbhavasaütatyà samutpadyate / tasmàdanàdisaüsàrapravçttavitathavikalpàbhyàsavàsanàva÷àdahaüpratyayo vitatha eva upajàyate // kiü ca / idamaparaü tatra bàdhakamityàha- yadi tasyaiva yadduþkhaü rakùyaü tasyaiva tanmatam / pàdaduþkhaü na hastasya kasmàttattena rakùyate // Bca_8.99 // àstàü tàvad yadàgàmikàyaduþkharakùàrthaü na yatitavyam / iha ekasminnapi kàye pratyaïgabhedàdbhinnaü duþkham / tato yadà anyadduþkhamanyasya rakùituü na yujyate, tadà kathaü pàdàdau prahàraü patantaü dçùñvà hastaü prasàrya rakùyate? anyatvàvi÷eùànna yuktametadityarthaþ // atha- ayuktamapi cedetadahaükàràtpravartate tadayuktaü nivartyaü tatsvamanyacca yathàbalam // Bca_8.100 // ahaükàro 'smin kàye ahamityàtmagrahàdàtmano 'bhàve 'pi / pravartate jàyate pàdàdau rakùaõamanasikàraþ / naitat sàdhu / yato yadayuktaü yuktyà saügataü na bhavati, tannivartyamapasàryaü svakãyaü parakãyaü ca yathàbalaü yathàsàmarthyam / ÷aktivaikalyàdeva tadupekùitumucitamiti bhàvaþ // syàdetat- yadi nàma àtmàdirnàsti, tathàpi saütàno nàma ekaþ saübhavati, tathà bahånàü karacaraõàdãnàü samudàyaþ ÷arãramekam / tadetaddvayaü yathàsaübhavamihaloke paraloke ca àtmaduþkhàpaharaõàderniyàmakaü bhaviùyati / tato 'yamavi÷eùàdityasiddho hetuþ, pårva÷ca anaikàntika ityà÷aïkayàha- saütànaþ samudàya÷ca païktisenàdivanmçùà / yasya duþkhaü sa nàstyasmàtkasya tatsvaü bhaviùyati // Bca_8.101 // saütàno nàma na ka÷cidekaþ paramàrthasan saübhavati / kiü tarhi kàryakàraõabhàvapravçttakùaõaparaüparàpravàharåpa evàyam, tato vyatiriktasyànupalambhàt / tasmàdeteùàmeva kùaõànàmekapadena pratipàdanàya saüketo kçto buddhairvyavahàràrthaü saütàna iti / iti praj¤aptisanneva ayam / tena atràbhinive÷o na kàryaþ / anyathà àtmanà kimaparàddhaü yenàsau na svãkriyate / evaü samudàyo 'pi na samudàyibhyo vastusan eko vidyate, tasya tebhyaþ pçthaganupalabdheþ? (##) tattvànyatvavikalpastu asya avayavivicàreõaiva gata iti neha pratàyate / tata÷ca ayamapi saüvçtisanneva pårvavat / anayoryathàsaükhyamudàharaõamàha païktisenàdivaditi / païkivat saütànaþ, senàdivat samudàyaþ / àdi÷abdànmàlàvanàdayo gçhyante / yathà anekeùàü pipãlikàdãnàü pårvàparabhàvena vyavasthitànàü svaråpamantareõa païktirnàsti straksåtravadekàþ, yathà ca hastya÷vapadàtiprabhçtibhyo militebhyo vyatiriktà nànyà senà kàcidekà tatràsti, tathà samudàyo 'pi / etacca anyatra [9.73] vistareõa vicàritamiti neha vicàryate / tasmàdvastusadàlambanàbhàvànmçùàyaü pratyayaþ / artho và, vicàràsahatvàt / evamàtmàdeþ svàminaþ kasyacidabhàvàd yasya saübandhi duþkhaü sa nàsti / ataþ kasya tadduþkhaü svàtmãyaü bhaviùyati? naiva kasyacidityarthaþ / nanu yadi àtmàdirnàsti, tadà kathamayaü dçùñànto bhaviùyati àtmavaditi àtmasattvavaditi ca? satyametat / kiü tu nedaü vyasanitayà sàdhanamabhidhãyate, kiü tarhi parasya àtmagrahàbhinive÷anivàraõàya / tadyadi parasya nivçtta eva àtmagrahàbhinive÷aþ, tadà na kiücit prayojanamanumànaprayogasya / atha na nivçttaþ, tadà tadabhipràyeõaiva svaparavibhàgaü kçtvà tatpratyàyanàrthaü sàdhanaü dçùñànta÷cocyate, iti na dçùñàntasyàsiddhirvyavahàrapravartanàya / kiü ca / idamupàttapa¤caskandhamàtramabhisaüdhàya dçùñànte dãyamàne na kàcit kùatiþ, atraiva àtma÷abdasya pravçtteriti // idànãü prakçtamupasaüharannàha- asvàmikàni duþkhàni sarvàõyevàvi÷eùataþ / duþkhatvàdeva vàryàõi niyamastatra kiükçtaþ // Bca_8.102 // na vidyante svàmino yeùàmuktakrameõeti vigrahaþ / amamàni na kasyacitpratibaddhàni ityarthaþ / kutaþ? kiü kànicideva? na / sarvàõyevàvi÷eùataþ / na kvacit kasyacit svàmitvamasti, vi÷eùàbhàvàt / duþkhatvàdeva svaparàvibhàgaü kçtvà vàryàõi niùedhyàni bhavanti / nànyannimittamasti tatra àtmãyatvàdi / tenàyaü niyamaþ kiükçtaþ, kena vi÷eùeõa kçtaþ? yena svakãyàni ca vàryàõi na parakãyànãti / evaü duþkhatvàditi heturanaikàntiko na bhavatãti samarthitam // nanu yadi duþkhã nàma na ka÷cit saüsàre saübhavati, tarhi duþkhamanivàryameva syàt, kçpàpàtrasya duþkhinaþ kasyacidabhàvàdityà÷aïkamàna àha- duþkhaü kasmànnivàryaü cetsarveùàmavivàdataþ / vàryaü cetsarvamapyevaü na cedàtmàpi sattvavat // Bca_8.103 // na vàryameva niràtmakatvàdeva yadi manyase, tadà na yuktametat / kutaþ? sarveùàmavivàdàdavipratipatteþ / càrvàkasyàpi svaduþkhaparihàreõaiveha pravçtteþ / na ca teùàmàtmano (##) 'bhyupagamàdadoùaþ, tatsvabhàvasyànupalabdheþ / na ca abhyupagamamàtreõa tasya sattà prasidhyati tatsàdhakapramàõàbhàvàt, bàdhakasya ca anekaprakàrasyàbhidhànàt / evaü sati yadi vàryaü duþkham, tadà sarvaü vàryam, na cetsarvaü vàryam, tadàtmàpi / upàttapa¤caskandhasvabhàvamapi duþkhaü na vàryam, sarva(ttva?)vadavi÷eùàdityupasaühàraþ // syàdetat- karuõàparatantratayà paraduþkhaduþkhinaþ sarvaduþkhàpaharaõàya yatnaþ / tadvaraü bahuduþkhanidànaü saiva prathamato notpàdayituü yujyata iti paravacanàvakà÷aü ÷aïkamàna àha- kçpayà bahu duþkhaü cetkasmàdutpadyate balàt / balàditi prayatnàt / atrottaramàha- jagadduþkhaü niråpyedaü kçpàduþkhaü kathaü bahu // Bca_8.104 // jagato duþkhaü narakàdikçtamanekaprakàraü samãkùya idaü kçpàkçtaü duþkhaü kathaü bahu? nedaü bahu kçpàduþkhamiti bhàvaþ // kiü ca / aparamidamatrottaramityàha- bahånàmekaduþkhena yadi duþkhaü vigacchati / utpàdyameva tadduþkhaü sadayena paràtmanoþ // Bca_8.105 // ekasya puruùasya duþkhena bahånàü sattvànàü yadi duþkhaü vigacchati nivartate, tadà utpàdyameva janayitavyametattàdç÷aü duþkham / sadayena kçpàtmakena parasyàtmana÷ca // utsåtratàmasya pariharannàha- ataþ supuùpacandreõa jànatàpi nçpàpadam / àtmaduþkhaü na nihataü bahånàü duþkhinàü vyayàt // Bca_8.106 // yata eva utpàdyameva tadduþkhaü kçpàlunà svaparàtmanoþ ata eva supuùpacandreõa bodhisattvena / nçpàdàpadaü nçpasya và ràj¤a àpadam / jànatàpi budhyamànenàpi / àtmaduþkhaü na nihataü na nivartitam / upekùitamiti yàvat / tathà ràj¤o 'pi paralokaduþkham / kimiti? bahånàü duþkhinàü vyayàt / duþkhasyeti prakçtaü ùaùñhayantatayà saübadhyate / yaduktaü supuùpacandrasyetivçttake [samàdhi. 35]- tathà hi- atãte 'dhvani ratnapadmacandravi÷uddhàbhyudgataràjo nàma tathàgato 'bhåt / sa bhagavàn buddhakçtyaü kçtvà ciratarakàlamavasthàya parinirvçtaþ / tasmiü÷ca parinirvçte ÷àsanàntardhànasamaye ràjà ÷åradatto nàma babhåva / tasya ratnàvatã nàma ràjadhànã / tasmin kàle dçùñivipannàþ sattvàþ / teùàmanukampàrthaü bahavo bodhisattvà utpannàþ pravrajitàþ / te ca tato ràùñrajanapadebhyo nirvàsitàþ samantabhadraü nàma araõyavanakhaõóamupasçtya viharanti sma sàrdhaü supuùpacandreõa dharmabhàõakena / atha khalu supuùpacandrasya bodhisattvasya sattvàn karuõàyamànasya rahogatasya cetasi vitarka udapàdi- yannvahaü janapadaràùñraràjadhànãrgatvà sattvàn kumàrgaprapannàn kalyàõe vartmani pratiùñhàpayàmi / sa tamarthaü sabrahmacàribhyo nivedayàmàsa / tairnivàryamàõo 'pi svayaü ca svàpadaü pratipadyamànaþ tasya ràj¤o 'pi tato vanakhaõóànnirjagàma / (##) sa krameõa dharmaü de÷ayan tasya ràj¤o ràjadhànãmanupràpto bahån sattvàn ràjaputràmàtyapurohitaprabhçtãn prakàraü vinãya satpathe vyavasthàpayan tena ràj¤à dçùñaþ / sahadar÷anena prakuptaþ sarva ca janakàyaü tadàvarjitaü pratipadya ãrùyàdåùitahçdayaþ / tadvadhàrthaü svaputrànàj¤àpayàmàsa / tàü÷ca tadvadhavimukhàn pratipadya nandikaü vadhyaghàtakamàj¤àpayàmàsa / tena tadàj¤àmanuvartamànena karacaraõàdicchedakrameõa akùãõi ca saüdaü÷ikenoddhçtya jãvitàd vyaparopitaþ / atha tasya bhikùo ràjamàrgagatasya jãvitàd vyaparopitasya ÷arãre anekànyadbhutàni babhåvuþ / tàni pratipadya sa ràjà ni÷citaü bodhisattva evàyaü bhikùuriti paritàpagato bahutaraü paridevate sma / iti supuùpacandrasyetivçttakaü saükùipya kathitam / vistareõa punaþ samàdhiràjasåtre [35] nirdiùñamiti tatraiva avadhàryam // na càpi kçpàvatàü paraduþkhaduþkhinàü mahadapi duþkhaü bàdhakamiti pratipàdayannàha- evaü bhàvitasaütànàþ paraduþkhasamapriyàþ / avãcimavagàhante haüsàþ padmavanaü yathà // Bca_8.107 // evaü paràtmasamatayà bhàvitasaütànàþ anàbhogapravçttacittasaütatayaþ / paraduþkhena samaü tulyaü priyaü sukhaheturyeùàü te tathà / àtmasukhamapi paraduþkhena duþkhameva yeùàmityarthaþ / te avãcimavagàhante paravyasanasamuddharaõàya tadduþkhaü sukhameva manyamànàþ / idamevàha- haüsàþ padmavanaü yathà / àvãcikamapi duþkhaü sukhameva paràrthe yeùàü te / kena duþkhahetunà anyena duþkhino bhaviùyanti? api ca / sukhamapi teùàmasàdhàraõamevopajàyate parasukhena, ityupadar÷ayannàha- mucyamàneùu sattveùu ye te pràmodyasàgaràþ / taireva nanu paryàptaü mokùeõàrasikena kim // Bca_8.108 // duþkhabandhanàdvisaüyujyamàneùu sattveùu satsu / ye te iti / teùàmeva anubhavasiddhatvàdidaütayà kathayituma÷akyàþ, ata eva pràmodyasàgaràþ saütuùñisamudràþ kçpàvatàü saütàneùu pràdurbhavanti / taireva pràmodyasàgaraiþ paryàptaü tadanyasukhavaimukhyàt parisamàptam / ******* ataþ paràrthaü kçtvàpi na mado na ca vismayaþ / na vipàkaphalàkàïkùà paràrthaikàntatçùõayà // Bca_8.109 // tasmàdyathànta÷o 'varõàdàtmànaü gopayàmyaham / rakùàcittaü dayàcittaü karomyevaü pareùvapi // Bca_8.110 // abhyàsàdanyadãyeùu ÷ukra÷oõitabinduùu / bhavatyahamiti j¤ànamasatyapi hi vastuni // Bca_8.111 // (##) tathà kàyo 'nyadãyo 'pi kimàtmeti na gçhyate / paratvaü tu svakàyasya sthitameva na duùkaram // Bca_8.112 // j¤àtvà sadoùamàtmànaü parànapi guõodadhãn / àtmabhàvaparityàgaü paràdànaü ca bhàvayet // Bca_8.113 // kàyasyàvayavatvena yathàbhãùñàþ karàdayaþ / jagato 'vayavatvena tathà kasmànna dehinaþ // Bca_8.114 // yathàtmabuddhirabhyàsàtsvakàye 'sminniràtmake / pareùvapi tathàtmatvaü kimabhyàsànna jàyate // Bca_8.115 // evaü paràrthaü kçtvàpi na mado na ca vismayaþ / àtmànaü bhojayitvaiva phalà÷à na ca jàyate // Bca_8.116 // tasmàdyathàrti÷okàderàtmànaü goptumicchasi / rakùàcittaü dayàcittaü jagatyabhyasyatàü tathà // Bca_8.117 // adhyatiùñhadato nàthaþ svanàmàpyavalokitaþ / parùacchàradyabhayamapyapanetuü janasya hi // Bca_8.118 // duùkarànna nivarteta yasmàdabhyàsa÷aktitaþ / yasyaiva ÷ravaõàtràsastenaiva na vinà ratiþ // Bca_8.119 // àtmànaü càparàü÷caiva yaþ ÷ãghraü tràtumicchati / sa caretparamaü guhyaü paràtmaparivartanam // Bca_8.120 // yasminnàtmanyatisnehàdalpàdapi bhayàdbhayam / na dviùetkastamàtmànaü ÷atruvadho bhayàvahaþ // Bca_8.121 // yo màndyakùutpipàsàdipratãkàracikãrùayà / pakùimatsyamçgàn hanti paripanthaü ca tiùñhati // Bca_8.122 // yo làbhasatkriyàhetoþ pitaràvapi màrayet / ratnatrayasvamàdadyàdyenàvãcãndhano bhavet // Bca_8.123 // kaþ paõóitastamàtmànamicchedrakùetprapåjayet // na pa÷yecchatruvaccainaü ka÷cainaü pratimànayet // Bca_8.124 // yadi dàsyàmi kiü bhokùye ityàtmàrthe pi÷àcatà / yadi bhokùye kiü dadàmãti paràrthe devaràjatà // Bca_8.125 // àtmàrthaü pãóayitvànyaü narakàdiùu pacyate / àtmànaü pãóayitvà tu paràrthaü sarvasaüpadaþ // Bca_8.126 // durgatirnãcatà maurkhyaü yayaivàtmonnatãcchayà / tàmevànyatra saükràmya sugatiþ satkçtirmatiþ // Bca_8.127 // (##) àtmàrthaü paramàj¤apya dàsatvàdyanubhåyate / paràrthaü tvenamàj¤apya svàmitvàdyanubhåyate // Bca_8.128 // ye kecidduþkhità loke sarve te svasukhecchayà / ye kecitsukhità loke sarve te 'nyasukhecchayà // Bca_8.129 // bahunà và kimuktena dç÷yatàmidamantaram / svàrthàrthina÷ca bàlasya mune÷cànyàrthakàriõaþ // Bca_8.130 // na nàma sàdhyaü buddhatvaü saüsàre 'pi kutaþ sukham / svasukhasyànyaduþkhena parivartamakurvataþ // Bca_8.131 // àstàü tàvatparo loke dçùño 'pyartho na sidhyati / bhçtyasyàkurvataþ karma svàmino 'dadato bhçtim // Bca_8.132 // tyaktvànyonyasukhotpàdaü dçùñàdçùñasukhotsavam / anyonyaduþkhànàd ghoraü duþkhaü gçhõanti mohitàþ // Bca_8.133 // upadravà ye ca bhavanti loke yàvanti duþkhàni bhayàni caiva / sarvàõi tànyàtmaparigraheõa tatkiü mamànena parigraheõa // Bca_8.134 // àtmànamaparityajya duþkhaü tyaktuü na ÷akyate / yathàgnimaparityajya dàhaü tyaktuü na ÷akyate // Bca_8.135 // tasmàtsvaduþkha÷àntyarthaü paraduþkha÷amàya ca / dadàmyanyebhya àtmànaü paràn gçhõàmi càtmavat // Bca_8.136 // anyasaübaddhamasmãti ni÷cayaü kuru he manaþ / sarvasattvàrthamutsçjya nànyaccintyaü tvayàdhunà // Bca_8.137 // na yuktaü svàrthadçùñyàdi tadãyai÷cakùuràdibhiþ / na yuktaü syandituü svàrthamanyadãyaiþ karàdibhiþ // Bca_8.138 // tena sattvaparo bhåtvà kàye 'smin yadyadãkùase / tattadevàpahatyàsmàt parebhyo hitamàcara // Bca_8.139 // hãnàdiùvàtmatàü kçtvà paratvamapi càtmani / bhàvayerùyàü ca mànaü ca nirvikalpena cetasà // Bca_8.140 // eùa satkriyate nàhaü làbhã nàhamayaü yathà / ståyate 'hamahaü nindyo duþkhito 'hamayaü sukhã // Bca_8.141 // ahaü karomi karmàõi tiùñhatyeùa tu susthitaþ / ayaü kila mahàülloke nãco 'haü kila nirguõaþ // Bca_8.142 // (##) kiü nirguõena kartavyaü sarvasyàtmà guõànvitaþ / santi te yeùvahaü nãcaþ santi te yeùvahaü varaþ // Bca_8.143 // ÷ãladçùñivipattyàdikle÷a÷aktyà na madva÷àt / cikitsyo 'haü yathà÷akti pãóàpyaïgãkçtà mayà // Bca_8.144 // athàhamacikitsyo 'sya kasmànmàmavamanyase / kiü mamaitadguõaiþ kçtyamàtmà tu guõavànayam // Bca_8.145 // durgativyàlabaktrasthenaivàsya karuõà jane / aparaü guõamànena paõóitàn vijigãùate // Bca_8.146 // samamàtmànamàlokya yataþ svàdhikyavçddhaye / kalahenàpi saüsàdhyaü làbhasatkàramàtmanaþ // Bca_8.147 // api sarvatra me loke bhaveyuþ prakañà guõàþ / api nàma guõà ye 'sya na ÷roùyantyapi kecana // Bca_8.148 // chàdyerannapi me doùàþ syànme påjàsya no bhavet / sulabdhà adya me làbhàþ påjito 'hamayaü na tu // Bca_8.149 // pa÷yàmo muditàstàvacciràdenaü khalãkçtam / hàsyaü janasya sarvasya nindyamànamitastataþ // Bca_8.150 // asyàpi hi varàkasya spardhà kila mayà saha / kimasya ÷rutametàvat praj¤à råpaü kulaü dhanam // Bca_8.151 // evamàtmaguõàn ÷rutvà kãrtyamànànitastataþ / saüjàtapulako hçùñaþ paribhokùye sukhotsavam // Bca_8.152 // yadyapyasya bhavellàbho gràhyo 'smàbhirasau balàt / datvàsmai yàpanàmàtramasmatkarma karoti cet // Bca_8.153 // sukhàcca cyàvanãyo 'yaü yojyo 'smadvayathayà sadà / anena ÷ata÷aþ sarve saüsàravyathità vayam // Bca_8.154 // aprameyà gatàþ kalpàþ svàrthaü jij¤àsatastava / ÷rameõa mahatànena duþkhameva tvayàrjitam // Bca_8.155 // madvij¤aptyà tathàtràpi pravartasvàvicàrataþ / drakùyasyetadguõàn pa÷càdbhåtaü hi vacanaü muneþ // Bca_8.156 // abhaviùyadidaü karma kçtaü pårvaü yadi tvayà / bauddhaü saüpatsukhaü muktvà nàbhaviùyadiyaü da÷à // Bca_8.157 // tasmàdyathànyadãyeùu ÷ukra÷oõitabinduùu / cakartha tvamahaükàraü tathànyeùvapi bhàvaya // Bca_8.158 // (##) anyadãya÷caro bhåtvà kàye 'smin yadyadãkùase / tattadevàpahçtyarthaü parebhyo hitamàcara // Bca_8.159 // ayaü susthaþ paro duþstho nãcairanyo 'yamuccakaiþ / paraþ karotyayaü neti kuruùverùyàü tvamàtmani // Bca_8.160 // sukhàcca cyàvayàtmànaü paraduþkhe niyojaya / kadàyaü kiü karotãti chala(phala)masya niråpaya // Bca_8.161 // anyenàpi kçtaü doùaü pàtayàsyaiva mastake / alpamapyasya doùaü ca prakà÷aya mahàmuneþ // Bca_8.162 // anyàdhikaya÷ovàdairya÷o 'sya malinãkuru / nikçùñadàsavaccainaü sattvakàryeùu vàhaya // Bca_8.163 // nàgantukaguõàü÷ena stutyo doùamayo hyayam / yathà ka÷cinna jànãyàdguõamasya tathà kuru // Bca_8.164 // saükùepàdyadyadàtmàrthe pareùvapakçtaü tvayà / tattadàtmani sattvàrthe vyasanaü vinipàtaya // Bca_8.165 // naivotsàho 'sya dàtavyo yenàyaü mukharo bhavet / sthàpyo navavadhåvçttau hrãto bhãto 'tha saüvçtaþ // Bca_8.166 // evaü kuruùva tiùñhaivaü na kartavyamidaü tvayà / evameva va÷aþ kàryo nigràhyastadatikrame // Bca_8.167 // athaivamucyamàne 'pi citta nedaü kariùyasi / tvàmeva nigrahãùyàmi sarvadoùàstvadà÷ritàþ // Bca_8.168 // kva yàsyasi mayà dçùñaþ sarvadarpànnihanmi te / anyo 'sau pårvakaþ kàlastvayà yatràsmi nà÷itaþ // Bca_8.169 // adyàpyasti mama svàrtha ityà÷àü tyaja sàüpratam / tvaü vikrãto mayànyeùu bahukhedamacintayan // Bca_8.170 // tvàü sattveùu na dàsyàmi yadi nàma pramodataþ / tvaü màü narakapàleùu pradàsyasi na saü÷ayaþ // Bca_8.171 // evaü cànekadhà datvà tvayàhaü vyathita÷ciram / nihanmi svàrthaceñaü tvàü tàni vairàõyanusmaran // Bca_8.172 // na kartavyàtmani prãtiryadyàtmaprãtirasti te / yadyàtmà rakùitavyo 'yaü rakùitavyo na yujyate // Bca_8.173 // yathà yathàsya kàyasya kriyate paripàlanam / sukumàrataro bhåtvà patatyeva tathà tathà // Bca_8.174 // (##) asyaivaü patitasyàpi sarvàpãyaü vasuüdharà / nàlaü pårayituü và¤chàü tatko 'syecchàü kariùyati // Bca_8.175 // a÷akyamicchataþ kle÷a à÷àbhaïga÷ca jàyate / nirà÷o yastu sarvatra tasya saüpadajãrõikà // Bca_8.176 // tasmànna prasaro deyaþ kàyasyecchàbhivçddhaye / bhadrakaü nàma tadvastu yadiùñatvànna gçhyate // Bca_8.177 // bhasmaniùñhàvasàneyaü ni÷ceùñànyena càlyate / a÷ucipratimà ghorà kasmàdatra mamàgrahaþ // Bca_8.178 // kiü mamànena yantreõa jãvinà và mçtena và / loùñàdeþ ko vi÷eùo 'sya hàhaükàraü na na÷yasi // Bca_8.179 // ÷arãrapakùapàtena vçthà duþkhamupàrjyate / kimasya kàùñhatulyasya dveùeõànunayena và // Bca_8.180 // mayà và pàlitasyaivaü gçdhràdyairbhakùitasya và / na ca sneho na ca dveùastatra snehaü karomi kim // Bca_8.181 // roùo yasya khalãkàràttoùo yasya ca påjayà / sa eva cenna jànàti ÷ramaþ kasya kçtena me // Bca_8.182 // imaü ye kàyamicchanti te 'pi me suhçdaþ kila / sarve svakàyamicchanti te 'pi kasmànna me priyàþ // Bca_8.183 // tasmànmayànapekùeõa kàyastyakto jagaddhite / ato 'yaü bahudoùo 'pi dhàryate karmabhàõóavat // Bca_8.184 // tenàlaü lokacaritaiþ paõóitànanuyàmyaham / apramàdakathàü smçtvà styànamiddhaü nivàrayan // Bca_8.185 // tasmàdàvaraõaü hantuü samàdhànaü karomyaham / vimàrgàccittamàkçùya svàlambananirantaram // Bca_8.186 // bodhicaryàvatàre dhyànapàramità nàma aùñamaþ paricchedaþ / (##) 9. praj¤àpàramità nàma navamaþ paricchedaþ // yà nirlepatayà niruttarapadaü sarvaprapa¤cojjhità praj¤àpàramitàdisaüvçtipadairàkhyàyate 'nàsravà / yàü samyakpratipadya nirmaladhiyo yàntyuttamàü nirvçtiü tàü natvà vidhivat karomi vivçtiü tasyàþ prasannaiþ padaiþ // *1 // yatràcàryo guõanidhirasau ÷àntidevaþ prakà÷aü vaktuü ÷aktaþ pravacanamahàmbhodhipàraü prayàtaþ / kiü tasyàrthaü hatamatirahaü vaktumã÷astathàpi praj¤àbhyàsàtsukçtamasamaü yattato 'smi pravçttaþ // *2 // na nàma kàcidguõale÷avàsanà materna me 'sti pratibhàguõo 'rjitaþ / tathàpi sanmitraniùevaõàphalaü yadeva me tàdç÷i vàk prasarpati // *3 // atha yo nàma ka÷cid gotravi÷eùàt paryupàsitakalyàõamitratayà trijagatparyàpannasamastajanaduþkhaduþkhã sarvapràõabhçtàü niþ÷eùaduþkhasamuddharaõà÷ayaþ svasukhanirapekùaþ tatpra÷amopàyabhåtaü buddhatvameva manyamànaþ tatpràptivà¤chayà samutpàditabodhicitto mahàtmà saugatapadasàdhanopàyabhåtasaübhàradvayaparipåraõàrthaü krameõa dànàdiùu pravartate / tasya tathà pravartamànasya samyakpratipanna÷amathasyàpi dànàdayaþ praj¤àvikalatayà jagadarthasaüpàdananidànaü buddhatvaü nàvahantãtyabhisaüdhàya ava÷yaü saüsàraduþkhanirmok÷àrthinà praj¤otpàdanàya yatitavyam / yathoktam- ÷amathena vipa÷yanàsuyuktaþ [8.4] ityàdi / tatra ÷amathapratipàdanaü kçtam / idànãü tadanantarapràptàü vipa÷yanàü praj¤àparanàmadheyàü pratipàdayannàha- imaü parikaraü sarvaü praj¤àrthaü hi munirjagau / tasmàdutpàdayetpraj¤àü duþkhanivçttikàïkùayà // Bca_9.1 // imamiti samanantaramiha ÷àstre lakùaõataþ pratipàditaü dànàdikamidaütayà pratyakùatayà paràmç÷ati / parikaramiti parivàraü paricchedam / saübhàramiti yàvat / sarvamuktaprakàramanyacca / (##) praj¤àrtha hi munirjagàviti saübandhaþ / praj¤à yathàvasthitapratãtyasamutpannavastutattvapravicayalakùaõà, saiva arthaþ prayojanaü saübodhihetubhàvopanàyakatayà yasya dànàdilakùaõasya parikarasya sa tathà, tamiti / dànapàramitàdiùu dharmapravicayasvabhàvàyàþ praj¤àyàþ pradhànatvàt / tathà hi dànaü saübuddhabodhipràptaye prathamaü kàraõam, puõyasaübhàràntarbhåtatvàt / tacca ÷ãlàlaükçtameva sugatiparaüparàü sukhabhogopakaraõasaüpannàmàvahadanuttaraj¤ànapratilambhahetuþ / kùàntirapi tadvipakùabhåtapratighapratipakùatayà dàna÷ãlasukçtamayaü saübhàramanupàlayantã sugatatvàdhigataye saüpravartate / etacca ÷ubhaü dànàditritayasaübhåtaü puõyasaübhàràkhyaü vãryamantareõa na bhavatãti tadapi ubhayasaübhàrakàraõatayà sarvàvaraõaprahàõàya samupajàyate / samàhitacittasya ca yathàbhåtaparij¤ànamutpadyata iti dhyànapàramitàpi anuttaraj¤ànaheturupapadyate / evamete dànàdayaþ satkçtya saübhçtà api praj¤àmantareõa saugatapadàdhigamahetavo na bhavantãti nàpi pàramitàvyapade÷aü labhante / praj¤àkçtapari÷uddhibhàjaþ punaþ avyàhatodàrapravçttitayà tadanukålamanuvartamànàþ taddhetubhàvamadhigacchanti, pàramitànàmadheyaü ca labhante / tathà dàtçdeyapratigràhakàditritayànupalambhayogena praj¤àpari÷odhitàþ sàdaranirantaradãrghakàlamabhyasyamànàþ prakarùaparyantamupagacchantaþ avidyàpravartitasakalavikalpajàlamalarahitaü kle÷aj¤eyàvaraõavinirmuktamubhayanairàtmyàdhigamasvabhàvaü sarvasvaparahitasaüpadàdhàrabhåtaü paramàrthatattvàtmakaü tathàgatadharmakàyamabhinirvartayantãti praj¤àpradhànà dànàdayo guõà ucyante // na caitadvaktavyam- yadi praj¤à pradhànaü dànàdãnàm, saiva kevalà saübodhisàdhanamastu, kimaparairdànàdibhiriti / tadanyeùàmupayogasya varõitatvàt, kevalaü netravikalà iva dànàdayaþ praj¤ànetçkà eva yathàbhimatàü saugatãü bhåmimabhisarantãti praj¤opanàyakà ucyante, na tu praj¤aiva kevalà samyaksaübodhisàdhanam / tasmàddànàdiparikaraþ praj¤àrthaþ iti siddham // sarvakalpanàvirahàt samàropàpavàdàntadvayamaunàt a÷aikùakàyavàïmanaþkarmalakùaõamaunatrayayogàdvà munirbuddho bhagavàn / triduþkhatàduþkhitasarvajagatparitràõàdhyà÷ayo jagau jagàda / uktavànityarthaþ / àryapraj¤àpàramitàdisåtrànteùu praj¤àrthamuktavàn krameõa dànàdiparikaram / yathoktamàrya÷atasàhasrayàü praj¤àpàramitàyàm- tadyathàpi nàma subhåte såryamaõóalaü candramaõóalaü ca caturùu dvãpeùu karma karoti, catura÷ca dvãpànanugacchati anuparivartate, evameva subhåte praj¤àpàramità pa¤casu pàramitàsu karma karoti, pa¤ca pàramità anugacchati, anuparivartate, praj¤àpàramitàvirahitatvàt pa¤ca pàramitàþ pàramitànàmadheyaü na labhante / tadyathàpi nàma subhåte ràjà cakravartã virahitaþ saptabhã ratnai ÷cakravartinàmadheyaü na labhate, evameva subhåte pa¤ca pàramitàþ praj¤àpàramitàvirahitatvànna pàramitànàmadheyaü labhante / tadyathàpi nàma subhåte yàþ kà÷cana kunadyaþ, sarvàstà yena gaïgà mahànadã tenànugacchanti / tà gaïgayà mahànadyà sàrdhaü mahàsamudramanugacchanti, evameva subhåte pa¤ca pàramitàþ praj¤àpàramitàparigçhãtà yena sarvàkàraj¤atà tenànugacchanti / iti vistaraþ // (##) puna÷coktam- iyaü kau÷ika praj¤àpàramità bodhisattvànàü mahàsattvànàü dànapàramitàmabhibhavati, ÷ãlapàramitàmabhibhavati, kùàntipàramitàmabhibhavati, [vãryapàramitàmabhibhavati,] dhyànapàramitàmabhibhavati / tadyathàpi nàma kau÷ika jàtyandhànàü ÷ataü và sahasraü và apariõàyakànàmabhavyaü màrgàvataraõàya, kutaþ punarnagarànuprave÷àya, evameva kau÷ika acakùuùkàþ pa¤ca pàramità jàtyandhabhåtà bhavanti vinà praj¤àpàramitayà apariõàyakàþ, vinà praj¤àpàramitayà abhavyà bodhimàrgàvataraõàya, kuta eva sarvàkàraj¤atànagarànuprave÷àya / yadà punaþ kau÷ika pa¤ca pàramitàþ praj¤àpàramitàparigçhãtà bhavanti, tadà etàþ pa¤ca pàramitàþ sacakùuùkà bhavanti / praj¤àpàramitàparigçhãtà÷caitàþ pa¤ca pàramitàþ pàramitànàmadheyaü labhante // iti vistaraþ // evamanyatràpi yathàsåtramavagantavyam / uktaü ca- sarvapàramitàbhistvaü nirmalàbhiranindite / candralekheva tàràbhiranuyàtàsi sarvadà // iti // [praj¤àpàramitàstava-8] athavà- imamiti samanantaraprakràntaråpaü ÷amathàtmakaü prabandham / parikaramiti praj¤àsamutthàpakatayà tatkàraõasaüdohaü pãñhikàbandhaü ca / praj¤àrthamiti praj¤aiva pårvoktà arthaþ prayojanaü sàdhyatayà yasya tam / ÷amathapari÷odhitacittasaütàne praj¤àyàþ pràdurbhàvàt supra÷odhitakùetre sasyaniùpattivat / yathoktaü ÷ik÷àsamuccaye- kiü punarasya ÷amathasya màhàtmyam? yathàbhåtaj¤ànajanana÷aktiþ / yasmàt- samàhito yathàbhåtaü jànàtãtyuktavàn muniþ / iti // [÷ikùàsamuccayakàrikà-9] etadapi dharmasaügãtàvuktam- samàhitacetaso yathàbhåtadar÷anaü bhavati / yathàbhåtadar÷ino bodhisattvasya sattveùu mahàkaruõà pravartate / idaü mayà samàdhimukhaü sarvasattvànàü niùpàdayitavyam / sa tayà mahàkaruõayà saücodyamàno 'dhi÷ãlamadhicittamadhipraj¤aü ca ÷ikùàþ paripårya anuttaràü samyaksaübodhimabhisaübudhyate / iti vistaraþ // hiriti yasmàt praj¤àrthaü dànàdiparikaraü ÷amathàtmakaparikaraü và munirjagau, tasmàdutpàdayet praj¤àmiti yojanãyam / utpàdayediti niùpàdayet sàkùàtkuryàt bhàvayeta sevayet bahulãkuryàdvà // sà ca praj¤à dvividhàhetubhåtà phalabhåtà ca / hetubhåtàpi dvividhà adhimukticaritasya ca bhåmipraviùñasya ca bodhisattvasya / phalabhåtà tu sarvàkàravaropetà sarvadharma÷ånyatàdhigamasvabhàvà (##) animittayogena / tatra prathamato hetubhåtà ÷rutacintàbhàvanàmayã krameõa abhyàsàdbhåmipraviùñasya praj¤àü nirvartayati / sà ca aparàparabhåmipratilambhayogena prakarùamabhivardhayantã yàvadubhayàvaraõavigamàt sakalakalpanàjàlavigatabuddhatvasvabhàvapraj¤àü niùpàdayati / ata evàhaduþkhanivçttikàïkùayeti / duþkhasya pa¤cagatisaügçhãtasattvarà÷igatasya svàtmagatasya ca sàüsàrikasya jàtivyàdhijaràmaraõasvabhàvasya priyaviprayogàpriyasaüprayogaparyeùyamàõalàbhavighàta lakùaõasya, saükùepataþ pa¤copàdànaskandhàtmakasya ca, nivçttiþ nirvàõam upa÷amaþ / punaranutpattidharmakatayà àtyantikasamuccheda ityarthaþ / tasyàþ kàïkùayà abhilàùeõa / chandeneti yàvat / tathàhi viparyàsasaüj¤ino 'satsattvasamàropàbhinive÷ava÷àdàtmàtmãyagrahapravçtterayoni÷omanasikàraprasåto ràgàdikle÷agaõaþ samupajàyate, tasmàt karma, tato janma, tata÷ca vyàdhijaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsà÷ca prajàyante / evamasya kevalasya mahato duþkhaskandhasya samudayo bhavati / tadevamanulomàkàraü pratãtyasamutpàdaü samyakpraj¤ayà vyavalokayataþ, punastameva niràtmakamasvàmikaü màyàmarãcigandharvanagarasvapnapratibimbàdisamànàkàratayà paramàrthato niþsvabhàvaü pa÷yato yathàbhåtaparij¤ànàttadvipakùàtmakatayà mohasvabhàvamavidyàbhavàïgaü nivartate, avidyànirodhàttatpratyayàþ saüskàrà nirudhyante / evaü pårvapårvasya kàraõabhåtasya nirodhàduttarottarakàryabhåtasya nirodho veditavyaþ / yàvajjàtinirodhàjjaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsà÷ca nirudhyante / evamasya kevalasya mahato duþkhaskandhasya nirodho bhavati / tatra avidyà tçùõopàdànaü ca kle÷avartmano vyavacchedaþ / saüskàrà bhava÷ca karmavartmano vyavacchedaþ / pari÷iùñànyaïgàni duþkhavartmano vyavacchedaþ / pårvàntàparàntanirodho nirodhavartmano vyavacchedaþ / evameva trivartma niràtmakam àtmàtmãyarahitaü saübhavati ca saübhavayogena, vibhavati ca vibhavayogena, svabhàvànnaóakalàpasadç÷a iti / etacca uttaratra vistareõa yuktayàgamàbhyàü pratipàdayiùyate // tadevaü praj¤ayà svapnamàyàdisvabhàvaü saüskçtaü pratyavekùamàõasya sarvadharmàõàü niþsvabhàvatayà pratipatteþ paramàrthàdhigamàt savàsananiþ÷eùadoùarà÷ivinivçttirbhavatãti sarvaduþkhopa÷amahetuþ praj¤à upapadyate // yathà ca yuktyàgamàbhyàü vicàrayataþ aviparãtavastutattvapravicayaþ samupajàyate, tadupadar÷ayituü satyadvayavyavasthàmàha saüvçtirityàdi- saüvçtiþ paramàrtha÷ca satyadvayamidaü matam / buddheragocarastattvaü buddhiþ saüvçtirucyate // Bca_9.2 // saüvriyate àvriyate yathàbhåtaparij¤ànaü svabhàvàvaraõàdàvçtaprakà÷anàcca anayeti saüvçtiþ / avidyà moho viparyàsa iti paryàyàþ / avidyà hi asatpadàrthasvaråpàropikà svabhàvadar÷anàvaraõàtmikà ca satã saüvçtirupapadyate / yaduktamàrya÷àlistambasåtre- (##) punaraparam- tattve 'pratipattiþ mithyàpratipattiþ, aj¤ànamavidyà / iti / uktaü ca- abhåtaü khyàpayatyarthaü bhåtamàvçtya vartate / avidyà jàyamànaiva kàmalàtaïkavçttivat // iti / tadupadar÷itaü ca pratãtyasamutpannaü vasturåpaü saüvçtirucyate / tadeva lokasaüvçtisatyamityamidhãyate lokasyaiva saüvçtyà tat satyamiti kçtvà / yaduktam- mohaþ svabhàvàvaraõàdi saüvçtiþ satyaü tayà khyàti yadeva kçtrimam / jagàda tatsaüvçtisatyamityasau muniþ padàrthaü kçtakaü ca saüvçtim // iti / [ma. a. 6.28] sà ca saüvçtirdvividhà lokata eva, tathyasaüvçtirmithyàsaüvçti÷ceti / tathà hi kiücit pratãtyajàtaü nãlàdikaü vasturåpamadoùavadindriyairåpalabdhaü lokata eva satyam, màyàmarãcipratibimbàdviùu pratãtya samupajàtamapi doùavadindriyopalabdhaü yathàsvaü tãrthikasiddhàntaparikalpitaü ca lokata eva mithyà / taduktam- vinopaghàtena yadindriyàõàü ùaõõàmapi gràhyamavaiti lokaþ / satyaü hi tallokata evaü ÷eùaü vikalpitaü lokata eva mithyà // iti / [ma. a. 6.25] etattadubhayamapi samyagdç÷àmàryàõàü mçùà, paramàrthada÷àyàü saüvçtisatyàlãkatvàt / etat samanantarameva upapattyà pratipàdayiùyàmaþ / tasmàdavidyàvatàü vastusvabhàvo na pratibhàsate iti // paramaþ uttamaþ arthaþ paramàrthaþ, akçtrimaü vasturåpam, yadadhigamàt sarvàvçtivàsanànu saüdhikle÷aprahàõaü bhavati / sarvadharmàõàü niþsvabhàvatà, ÷ånyatà, tathatà, bhåtakoñiþ, dharmadhàturityàdiparyàyàþ / sarvasya hi pratãtyasamutpannasya padàrthasya niþsvabhàvatà pàramàrthikaü råpam, yathàpratibhàsaü sàüvçtasyànupapannatvàt / tathà hi- na tàvat yathàparidç÷yamànaråpeõa satsvabhàvo bhàvaþ, tasya uttarakàlamanavasthànàt, svabhàvasya ca sarvadà anàgantukatayà avicalitaråpatvàt / yo hi yasya svabhàvaþ, sa kathaü kadàcidapi nivarteta? anyathà tasya svabhàvatàhàniprasaïgànniþsvabhàvataiva syàt / nàpi sa utpadyamànaþ satsvabhàvaråpeõa kuta÷cidàgacchati, nirudhyamàno và kvacit saünicayaü gacchati, api tu hetupratyayasàmagrãü pratãtya màyàvadutpadyate, tadvaikalyato nirudhyate ca / hetupratyayasàmagrãü pratãtya jàtasya paràyattàtmalàbhasyapratibimbasyeva (##) kutaþ satsvabhàvatà? na ca kasyacit padàrthasya paramàrthato hetupratyayasàmagrãtaþ samutpattiþ saübhavati, tasyà api aparasàmagrãjanitàtmatayà paràyattàtmalàbhàyà niþsvabhàvatvàt / evamanyasyàþ pårvapårvàyàþ svasvakàraõasàmagrãjanyatayà niþsvabhàvatà draùñavyà / itthaü kàraõànuråpaü kàryamicchatà kathaü niþsvabhàvàt sasvabhàvasyotpattirabhyupetavyà? yadvakùyati- màyayà nirmitaü yacca hetubhiryacca nirmitam / àyàti tatkutaþ kutra yàti ceti niråpyatàm // yadanyasaünidhànena dçùñaü na tadabhàvataþ / pratibimbasame tasmin kçtrime satyatà katham // iti / uktaü ca- yaþ pratyayairjàyati sa hyajàto na tasya utpàdu sabhàvato 'sti / yaþ pratyayàdhãnu sa ÷ånya ukto yaþ ÷ånyatàü jànati so 'pramattaþ // iti / [anavataptahradàpasaükramaõasåtram] iti ÷ånyebhya eva ÷ånyà dharmàþ prabhavanti dharmebhya iti // na ca svaparobhayaråpahetunibandhanamahetunibandhanaü và bhàvasya janma atipe÷alamupapadyate / tathà hi àtmasvaråpaü bhàvànàü svajanmanimittaü bhavet, niùpannamaniùpannaü và bhavet / na tàvanniùpannasya sataþ svàtmani kàraõatà, tasya sarvàtmanà svayaü niùpannatvàt kva punarasya vyàpàro 'stu? utpàdyasya punarasyàniùpannasyànyasya svabhàvasyàbhàvàt, ekasya càsya niraü÷atvàt / na ca pa÷càdutpadyamànasyàparasya tatsvabhàvatà yuktà, tanniùpattàvaniùpannasya tatsvabhàvatvàbhàvàt / iti na svàtmano niùpannàt kasyacidutpattirasti / na càpi svatautpattipakùe pràïniùpannaü svaråpamitaretarà÷rayadoùasaïgàt kasyacit saübhavati / nàpi tadaniùpannasvabhàvamàkà÷aku÷e÷ayasaükà÷ama÷eùasàmarthya÷ånyaü svaniùpattau hetubhàvamupagantumarhati, anyathà kharaviùàõasyàpi svasvabhàvajanakatvaprasaïgàt // nàpi parata iti pakùaþ, àdityàdapi andhakàrasya, sarvasmàdvà sarvasya utpattiprasaïgàt, janakàjanakàbhimatayorvivakùitakàryàpekùayà paratvàvi÷eùàt / janyajanakaikatvaikasaütatipratiniyamo 'pi anutpanne kàrye kàlpanikatayà vastuto na saügacchate / na ca anàgatàvasthitadharmàpekùayà kàryàdivyavahàro vàstavaþ, arthasvabhàvasadbhàvasya niråpayiùyamàõatvàt / nàpi bãjàvasthàsu vidyamànàïkuràpekùayà bãjasya paratvamakàlpanikamasti, kàraõe kàryàstitvasya (##) niùetsyamànatvàt / yatra paridç÷yamànameva råpaü vicàrato nàvatiùñhate, tatra anàgatàdiùu saübhàvitasya kà cintà? nàpi ubhayata iti pakùaþ, pratyekapakùoktasamuditadoùaprasaïgàt, kàryànutpatau ca ubhayaråpasya hetoþ paramàrthato 'bhàvàt / utpattau và na kiücijjanayitavyamastãti kutra ubhayaråpasya hetorvyàpàraþ syàt? nàpi ahetuta iti vikalpaþ, yato nàyaü prasajyapratiùedhàtmatayà ahetuta iti yujyate / ahetukatve hi bhàvànàü de÷akàlaniyamàbhàvaprasaïgaþ syàt, nityaü sattvàsattvaprasaïgo và / upeyàrthinàü pratiniyatopàyànuùñhànaü ca na syàt / pradhàne÷varàdãnàü kàraõasya pratiùetsyamànatvàt / tanna ahetuto bhàvàþ svabhàvaü pratilabhante // tasmànna svaparobhayaråpahetubhya utpadyante satsvabhàvà bhàvàþ / taduktam- na svato nàpi parato na dvàbhyàü nàpyahetutaþ / utpannà jàtu vidyante bhàvàþ kvacana kecana // iti / [ma. ÷à.1.3] ekànekasvabhàvavicàraõayàpi sarvabhàvànàü svabhàvavikalatvànna satsvabhàvatvam / tasmàt svapnamàyàpratibimbàdivat idaüpratyayatàmàtrameva avicàramanoharamastu / kimiha sarvaduþkhahetunà bhàvàbhinive÷ena prayojanam? ataþ idamarthasya tattvam- niþsvabhàvà amã bhàvàstattvataþ svaparoditàþ / ekànekasvabhàvena viyogàtpratibimbavat // [madhyamakàlaükàrakàrikà-1] evaü niþsvabhàvataiva sarvabhàvànàü nijaü pàramàrthikaü råpamavatiùñhate / tadeva pradhànapuruùàrthatayà paramàrthaþ utkçùñaü prayojanamabhidhãyate // atràpi nàbhiniveùñavyam / anyathà bhàvàbhinive÷o và ÷ånyatàbhinive÷o veti na ka÷cidvi÷eùaþ, ubhayorapi kalpanàtmakatayà sàüvçtatvàt / na ca abhàvasya kalpitasvabhàvatayà kiücit svaråpamasti / na ca bhàvanivçttiråpo 'bhàvaþ, nivçtterniþsvabhàvatvàt / yadi ca bhàvasyaiva ka÷cit svabhàvaþ syàt, tadà tatpratiùedhàtmà abhàvo 'pi syàt / bhàvasya tu svabhàvo nàstãti pratipàditameva / ato na bhàvanivçttiråpaþ abhàvo nàma ka÷cit / na ca bhàvàbhàvayoruktakrameõa asattve pratipàdite tadubhayasaükãrõàtmatà saübhavati ubhayapratiùedhasvabhàvatà và, bhàvavikalpasyaiva sakalavikalpanibandhanatvàt / tasminniràkçte sarva eva amã ekaprahàreõa nirastà bhavantãti / tasmàt- na sannàsanna sadasanna càpyanubhayàtmakam / (##) kiücidabhinive÷aviùayatayà mantavyam / taduktamàryapraj¤àpàramitàyàm- subhåtiràha- ihàyuùman ÷àradvatãputra bodhisattvayànikaþ kulaputro và kuladuhità và anupàyaku÷alo råpaü ÷ånyamiti prajànàti, saïgaþ / vedanàü ÷ånyàmiti saüjànàti, saïgaþ / saüj¤àü ÷ånyàmiti saüjànàti, saïgaþ / saüskàràn ÷ånyàniti saüjànàti, saïgaþ / vij¤ànaü ÷ånyamiti saüjànàti, saïgaþ / evaü cakùuþ ÷rotraü ghràõaü jivhà kàyo manaþ, yàvat sarvadharma÷ånyatàü ÷ånyàmiti saüjànàti, saïgaþ / iti vistaraþ // uktaü ca- sarvasaükalpahànàya ÷ånyatàmçtade÷anà / yasya(ya÷ca) tasyàmapi gràhastvayàsàvavasàditaþ // iti / [catuþstavanirupama-21] na sannàsanna sadasanna càpyanubhayàtmakam / catuùkoñivinirmuktaü tattvaü màdhyamikà viduþ // iti / evaü catuùkoñivinirmuktamàdi÷àntamanutpannàniruddhànucchedà÷à÷vatàdisvabhàvatayà niùprapa¤catvàdàkà÷avadàsaïgànàmanàspadama÷eùaü vi÷vamutpa÷yàma iti // satyadvayamidaü matamiti / kiü tat? saüvçtiþ paramàrtha÷ceti pa÷càdyojanãyam / bhåtamiyaü bràhmaõã, àvapanamiyaü muùñiketi yathà / saüvçtirekaü satyamaviparãtam, paramàrtha÷ca aparaü satyamiti / cakàraþ satyatàmàtreõa tulyabalatàü samuccinoti / tatra saüvçtisatyamavitathaü råpaü lokasya, paramàrthasatyaü ca satyamavisaüvàdakaü tattvamàryàõàmiti vi÷eùaþ / itthaü vi÷eùopadar÷anàrtho 'pi yukta÷cakàraþ // etaduktaü bhavati- sarva eva amã àdhyàtmikà bàhyà÷ca bhàvàþ svabhàvadvayamàbibhrataþ samupajàyante yaduta sàüvçtaü pàramàrthikaü ca / tatraikamavidyàtimiràvçtabuddhilocanànàmabhåtàrthadar÷inàü pçthagjanànàü mçùàdar÷anaviùayatayà samàdar÷itàtmasattàkam / anyat pravicayà¤jana÷alàkoddhàtitàvidyàpañalasamyagj¤ànanayanànàü tattvavidàmàryàõàü samyagdar÷anaviùayatayà upasthitasvaråpam / tadetat svabhàvadvayaü sarve padàrthà dhàrayanti / anayo÷ca svabhàvayormçùàdç÷àü bàli÷ànàü yo viùayaþ, tat saüvçtisatyam / ya÷ca samyagdç÷àmadhigatatattvànàü viùayaþ, tat paramàrthasatyamiti vyavasthà ÷àstravidàm / yadàha- samyagmçùàdar÷analabdhabhàvaü råpadvayaü bibhrati sarvabhàvàþ / samyagdç÷àü yo viùayaþ sa tattvaü mçùàdç÷àü saüvçtisatyamuktam // iti // [ma. a.6.23] (##) iti dvayoþ samudàyo dvayamiti yujyate / matamiti saümatamabhimatam / keùàm? prahãõàvaraõadhiyàü buddhànàü bhagavatàm, tanmàrgànuyàyinàmàrya÷ràvakapratyekabuddhabodhisattvànàü ca / idameva satyadvayaü nànyat satyamastãti avadhàraõàrtho 'pi yujyate cakàraþ / taduktam- dve satye samupà÷ritya buddhànàü dharmade÷anà / lokasaüvçtisatyaü ca satyaü ca paramàrthataþ // iti / [ma. ÷à.-24.8] pitàputrasamàgame coktam- satya ime duvi lokavidånàü diùña svayaü a÷ruõitva pareùàm / saüvçti yà ca tathà paramàrtho satyu na sidhyati kiü ca tçtãyu // iti / nanu catvàri àryasatyàni duþkhasamudayanirodhamàrgalakùaõàni abhidharme kathitàni bhagavatà, tat kathaü dve eva satye iti? satyam, kiü tarhi vaineyajanà÷ayànu÷ayava÷àdete dve eva catvàri kçtvà kathitàni (kathite?), amãùàü dvayorevàntarbhàvàt / tathà hi duþkhasamudayamàrgasatyàni saüvçtisvabhàvatayà saüvçtisatye 'ntarbhavanti, nirodhasatyaü tu paramàrthasatye, iti na ka÷cidvirodhaþ // syàdetat- saüvçtiravidyopadar÷itàtmatayà abhåtasamàropasvaråpatvàdvicàràt ÷ata÷o vi÷ãryamàõàpi kathaü satyamiti / etadapi satyam / kiü tu lokàdhyavasàyataþ saüvçtisatyamityucyate / loka eva hi saüvçtisatyamiha pratipannaþ / tadanuvçttyà bhagavadbhirapi tathaiva anapekùitatattvàrthibhiþ saüvçtisatyamucyate / ata eva lokasaüvçtisatyaü ceti ÷àstre 'pi vi÷eùa ukta àcàryapàdaiþ / vastutastu paramàrtha eva ekaü satyam, ato na kàcit kùatiriti / yathoktaü bhagavatà- ekameva bhikùavaþ paramaü satyaü yaduta apramoùadharma nirvàõam, sarvasaüskàrà÷ca mçùà moùadharmàõaþ // iti // satyadvayamidamuktam / tatra avidyopaplutacetasàü tatsvabhàvatayà saüvçtisatyamiti pratãtam / paramàrthasatyaü tu na j¤àyate kãdçk kiüsvabhàvaü kiülakùaõamiti / ato vaktavyaü tatsvaråpamityàha buddheragocarastattvamiti / buddheþ sarvaj¤ànànàm, samatikràntasarvaj¤ànaviùayatvàdagocaraþ aviùayaþ / kenacit prakàreõa tat sarvabuddhiviùayãkartuü na ÷akyate iti yàvat / iti kathaü tatsvaråpaü pratipàdayituü ÷akyam? tathà hi sarvaprapa¤cavinirmuktasvabhàvaü paramàrthasatyatattvam, ataþ sarvopàdhi÷ånyatvàt kathaü kayàcit kalpanayà pa÷yet? kalpanàsamatikràntasvaråpaü ca ÷abdànàmaviùayaþ / vikalpajanmàno hi ÷abdà vikalpadhiyàmaviùaye na pravartitumutsahante / (##) tasmàt sakalavikalpàbhilàpavikalatvàdanàropitamasàüvçtamanabhilàpyaü paramàrthatattvaü kathamiva pratipàdayituü ÷akyate? tathàpi bhàjana÷rotçjanànugrahàrthaü parikalpamupàdàya saüvçtyà nidar÷anopadar÷anena kiücidabhidhãyate // yathà timiraprabhàvàt taimirikaþ sarvamàkà÷ade÷aü ke÷oõóukamaõóitamitastato mukhaü vikùipannapi pa÷yati / tathà kurvantamavekùya ataimirikaþ kimayaü karotãti tatsamãpamupasçtya tadupalabdhake÷apraõihitalocano 'pi na ke÷àkçtimupalabhate, nàpi tatke÷àdhikaraõàn bhàvàbhàvàdivi÷eùàn parikalpayati / yadà punarasau taimirikaþ ataimirikàya svàbhipràyaü prakà÷ayati- ke÷àniha pa÷yàmãti, tadà tadvikalpàpasàraõàya tasmai yathàbhåtamasau bravãti- nàtra ke÷àþ santãti / taimirikopalabdhànurodhena pratiùedhaparameva vacanamàha / na ca tena tathà pratipàdayatàpi kasyacit pratiùedhaþ kçto bhavati vidhànaü và / tacca ke÷ànàü tattvaü yadataimirikaþ pa÷yati, tanna taimirikaþ // evamavidyàtimiropaghàtàdatattvadç÷o bàlàþ yadetat skandhadhàtvàyatanàdisvaråpamupalabhante, tadeùàü sàüvçtaü råpam / tàneva skandhàdãn yena svabhàvena nirastasamastàvidyàvàsanà buddhà bhagavantaþ pa÷yanti ataimirikopalabdhake÷adar÷ananyàyena, tadeùàü paramàrthasatyamiti / yadàha ÷àstravit- vikalpitaü yattimiraprabhàvàt ke÷àdiråpaü vitathaü tadeva / yenàtmanà pa÷yati ÷uddhadçùñistattattvamityevamihàpyavehi // iti / [m.a. 6.29] iti paramàrthato 'vàcyamapi paramàrthatattvaü dçùñàntadvàreõa saüvçtimupàdàya kathaücit kathitam / na tu tada÷eùasàüvçtavyavahàravirahitasvabhàvaü vastuto vaktuü ÷akyate iti / yaduktam- anakùarasya dharmasya ÷rutiþ kà de÷anà ca kà / ÷råyate de÷yate càrthaþ samàropàdanakùaraþ // iti / tasmàdvayavahàrasatye eva sthitvà paramàrtho de÷yate / paramàrthade÷anàvagamàcca paramàrthàdhigamo bhavati, tasyàstadupàyatvàt / yaduktaü ÷àstre- vyavahàramanàgamya paramàrtho na de÷yate / paramàrthamanàgamya nirvàõaü nàdhigamyate // iti / [ma. ÷à.-24.10] (##) evaü paramàrthade÷anopàyabhåtà saüvçtiþ, paramàrthàdhigama÷ca upeyabhåta iti / anyathà tasya de÷ayituma÷akyatvàt / nanu ca tathàvidhamapi tathàvidhabuddhiviùayaþ paramàrthataþ kiü na bhavatãtyatràha- buddhiþ saüvçtirucyate iti / sarvà hi buddhiþ àlambananiràlambanatayà vikalpasvabhàvà, vikalpa÷ca sarva eva avidyàsvabhàvaþ, avastugràhitvàt / yadàha- vikalpaþ svayamevàyamavidyàråpatàü gataþ / iti avidyà ca saüvçtiþ / iti naiva kàcid buddhiþ pàramàrthikaråpagràhiõã paramàrthato yujyate / anyathà sàüvçtabuddhigràhyatayà paramàrtharåpataiva tasya hãyeta, paramàrthasya vastutaþ sàüvçtaj¤ànàviùayatvàt / tatra cedamuktaü bhagavatà àryasatyadvayàvatàre- yadi hi devaputra paramàrthataþ paramàrthasatyaü kàyavàïyanasàü viùayatàmupagacchet, na tat paramàrthasatyamiti saükhyàü gacchet, saüvçtisatyameva tadbhavet / api tu devaputra paramàrthasatyaü sarvavyavahàrasamatikràntam, nirvi÷eùam, asamutpannamaniruddham, abhidheyàbhidhànaj¤eyaj¤ànavigatam, yàvat sarvàkàravaropetasarvaj¤aj¤ànaviùayabhàvasamatikràntaü paramàrthasatyamiti vistaraþ // ata eva tadaviùayaþ sarvakalpanànàü yadbhàvàbhàvasvaparabhàvasatyàsatya÷à÷vatocchedanityànityasukhaduþkha÷ucya÷ucyàtmànàtma÷ånyà÷ånyalakùyalakùaõaikatvànyatvotpàdanirodhàdayo vi÷eùàstattvasya na saübhavanti, amãùàü sàüvçtadharmatvàt / etaduktaü bhagavatà pitàputrasamàgame- etàvaccaiva j¤eyam- yaduta saüvçtiþ paramàrtha÷ca / tacca bhagavatà ÷ånyataþ sudçùñaü suviditaü susàkùàtkçtam / tena sarvaj¤a ityucyate / tatra saüvçtirlokapracàratastathàgatena dçùñà / yaþ punaþ paramàrthaþ, so 'nabhilàpyaþ, anàj¤eyaþ, aparij¤eyaþ, avij¤eyaþ, ade÷itaþ, aprakà÷itaþ, yàvadakriyaþ, akaraõaþ, yàvanna làbho nàlabho na sukhaü na duþkhaü na ya÷o nàya÷o na råpaü nàråpamityàdi // iti pratyastamitasamastasàüvçtavastuvi÷eùama÷eùopàdhiviviktamuktamanantavastuvistaravyàpij¤ànàlokàvabhàsitàntaràtmanà bhagavatà paramàrthasatyamiti / tadetadàryàõàmeva svasaüvidita svabhàvatayà pratyàtmavedyam / atastadevàtra pramàõam / saüvçtisatyaü tu lokavyavahàramà÷ritya prakà÷itam / tadevaü yathàvadvibhàgataþ satyadvayaparij¤ànàdaviparãto dharmapravicaya upajàyate // evaü saüvçtiparamàrthabhedena dvividhaü satyaü vyavasthàpya tadadhikçta÷ca loko 'pi dvividha evetyupadar÷ayannàha- tatra loke ityàdi- tatra loko dvidhà dçùño yogã pràkçtakastathà / tatra pràkçtako loko yogilokena bàdhyate // Bca_9.3 // tatra tayoþ saüvçttiparamàrthasatyayoradhikçtaþ vyavasthitaþ / tatsatyapratipatteti yàvat / loko janaþ / dvidhà dviprakàraþ saüvçtiparamàrthasatyavedã / loka iti samudàyavacanam, tena (##) rà÷idvayamityarthaþ / dçùña iti pratipannaþ, yukteràgamàcca / kathaü kçtvà dvidhetyàha- yogã pràkçtakastatheti / yogaþ samàdhiþ sarvadharmànupalambhalakùaõaþ, so 'syàstãti yogã loka ityekaþ prakàro rà÷iþ / tathà prakçtiþ saüsàrapravçtteþ kàraõamavidyà tçùõà, tasyà jàta iti pràkçtaþ / pràkçta eva pràkçtako loka iti dvitãyaþ / tatra yogã pradhànatattvamaviparãtaü pa÷yati, pràkçtaka÷ca viparyastaü vastutattvaü pa÷yati bhràntatvàt // syàdetat- ubhayorapi yathàsvaü tattvadar÷itvàt kataraþ punaranayorbhràntimànastu ya evànyatareõa bàdhyate? kaþ punaranayoþ kena bàdhyata ityàha- tatretyàdi / tatreti saptamyà samudàyanirde÷aþ, nirdhàraõe ca saptamã / tatra tayoryogipràkçtakayorlokayormadhye pràkçtako lokaþ pràkçtakatvajàtyà samudàyànnirdhàryate, nirdhàrya ca bàdhyate, iti bàdhanaü vidhãyate / kenetyapekùàyàmàha- yogilokeneti / yogã eva lokaþ yogilokaþ, tena bàdhyate iti viparyastamatirvyavasthàpyate / katham? dhãvi÷eùeõeti yojanãyam / na tu yogã pràkçtakena bàdhyate // idamihàbhimatam- yathà vibhramàhitasadbhàvaü timiropahatacakùuùaþ asadbhåtake÷oõóukàdidar÷ino j¤ànaü yathàvasthitavastutattvagràhiõo 'taimirikaj¤ànena bàdhyate, na tathà taimirikaj¤ànena ataimirikaj¤ànaü bàdhyate, evamavidyàmalatimiradåùitabuddhicakùuùo viparãtavastusvaråpagràhiõaþ pràkçtakasya j¤ànaü praj¤àsalilakùàlitavigatamalànàsravaj¤ànacakùuùaþ bhàvanijatattvavedinaþ yogilokasya j¤ànena bàdhyate, na punaritaraj¤ànena yogij¤ànamiti / tathà coktam- na bàdhate j¤ànamataimiràõàü yathopalabdhaü timirekùaõànàm / tathàmalaj¤ànatiraskçtànàü dhiyàsti bàdhà na dhiyo 'malàyàþ // iti // [ma. a.-6. 27] tasmàt pràkçtakaj¤ànameva bhràntamiti bàdhyate // atha kiü pràkçtà eva bàdhyante yogibhiþ, uta yogino 'pãtyàha- bàdhyanta ityàdi- bàdhyante dhãvi÷eùeõa yogino 'pyuttarottaraiþ / yogino 'pi yogibhiraparàparairbàdhyante / na kevalaü pràkçtakà ityapi÷abdàrthaþ / kiübhåtaiþ? uttarottaraiþ / uttare ca uttare ca uttarottaràþ, taiþ / tàratamyabhedàvasthitaguõavi÷eùapratilambhotkarùapràptaiþ / adhikàdhikairityarthaþ / tadapekùayà apacitaguõà adharàdhare bàdhyante, j¤ànamàhàtmyàdibhirabhibhåyante / katham? dhãvi÷eùeõeti / dhiyo j¤ànasya praj¤àyà vi÷eùaþ tattadàvaraõavigamàt prakarùaþ, tena / upalakùaõaü caitat / dhyànasamàdhisamàpattyàdivi÷eùeõàpi / tathà hi- pramuditàkhyaprathamabhåmilàbhino bodhisattvasya j¤ànàdiguõàpekùayà taduttaravimalàbhidhànadvitãyabhåmilàbhino bodhisattvasya j¤ànaprabhàvàdayo guõà vi÷iùyante / evamanyeùàmapi (##) uttarottarabhåmilàbhinàü veditavyam / tathà prathamadhyànàdilàbhinàmapi uttarottarairbàdhanaü yojanãm, yàvat sàsravàõàmanàsravairiti // syàdetat- satyapi yoginàü dhiyo vi÷eùe pràkçtaj¤ànaü bhràntamiti kathamavagamayituü ÷akyata ityàha dçùñàntenobhayeùñeneti- dçùñàntenobhayeùñena kàryàrthamavicàrataþ // Bca_9.4 // ubhayeùàü yogipràkçtakànàmiùñaþ abhimataþ, tena dçùñàntena nidar÷anena / ya eùa såtreùu bhagavatà màyàmarãcigandharvanagarapratibimbàdirukto dçùñàntaþ, sa ca ubhayeùàmapi niþsvabhàvatayà prasiddhaþ / tatsàdharmyeõa sarvadharmàõàü niþsvabhàvatvapratipàdanàt / tathà hi- ye tàvat sarvajanapratipannasvaråpà råpàdayaþ, te yoginàmeva paramàrthasatyàdhigamànniþsvabhàvatayà siddhàþ / ye punarime svapnamàyàdiùu upalabdhàþ, te pràkçtakànàmapi / atastatra ubhayorapi vipratipatterabhàvàt dçùñàntadharmatà na vihanyate / yeùàü tu mãmàüsakàdãnàü de÷akàlànyathàtmakaü vastu eva tattathà pratibhàsate iti matam, te 'nyatra niràkçtà iti na tanmatamiha nirasyate / ye tu svayåthyàþ cittameva vastusat svapnàdiùu tathà pratibhàsate iti manyante, te 'pi yathàvasaramagrataþ [9.17-18] svasaüvedananiràkaraõànniràkariùyante / yuktisiddhamapi ubhayasiddhameva / atastena dçùñàntena viparãtavastusvaråpagràhitayà pràkçtakaj¤ànaü bhràntamiti vyavasthàpyate / evaü yoginàmapi yathàsaübhavaü vaktavyam // nanu yadi niþsvabhàvàþ sarvabhàvà iti vastutattvam, kathaü tarhi sarvasattvasamuddharaõà÷ayena dànàdiùu saübhàraparipåraõàrthaü tattvavedinàmapi bodhisattvànàü pravçttiþ? teùàmapi niþsvabhàvatvàt, ityata àha- kàryàrthamavicàrataþ iti / kàryaü sàdhyam, upàdeyam / phalamucyate / tadarthaü tannimittam / avicàrataþ avicàreõaiva taddhetau pravartanàt / tathàbhåteùvapi tatra idaüpratyayatàniyamasya vidyamànatvàt na hetuphalabhàvasya virodhaþ / etaduktaü bhavati- yadyapi màyàdisvabhàvatayà niþsvabhàvà dànàdayaþ, tathàpi trikoñipari÷uddhyà sàdaràdiyogena abhyasyamànàþ tathàbhåtà api paramàrthàdhigamàya hetubhàvamàpadyante, teùàü tadupàyatvàt, pratãtyasamutpàdasya ca acintyatvàt / etàdç÷àdeva hetoretàdç÷aü phalamadhigamyate, tasya tadupeyatvàt / taduktam- upàyabhåtaü vyavahàrasatyamupeyabhåtaü paramàrthasatyam / iti / [ma. a.-6.80] ava÷yaü caitadevam / anyathà màrgàbhyàsataþ samalàvasthàyà nirmalàvasthà, savikalpàvasthàyà nirvikalpàvasthà kathamutpadyeta? tasyàþ paramàrthatastatsvabhàvatvàt / anyatràpi samànametat / sarvadharmàõàü paramàrthato niþsvabhàvatvàt hetvanuråpaü ca sarvatra phalamiùyate / ataþ sàüvçtàdapi niþsvabhàvàddhetoþ niþsvabhàvatàdhigama eva phalam, kathamanyathà saüskçtàdapi (##) màrgàdaüsaüskçtaü nirvàõamavàpyeta? iti dànàdayo vastuto niþsvabhàvà api paramàrthatattvàdhigamàya sarvasattveùu karuõàyamànairbodhisattvairupàdãyante, anyathà paramàrthàdhigamàyogàt / tato dànàdiùu pravçttiranivàrità / evamiùñàniùñaphalapràptiparihàràrthinàü ku÷alàku÷alayoþ pravçttinivçttã vaktavye / etat punaþ pa÷càdvayaktãkariùyate // syàdetat- yadetanmàyàdisamànasvabhàvaü vasturåpaü yoginaþ pratipadyante, tadeva yadi pràkçtako 'pi janaþ pratipadyate, kva tarhi vipratipattirastãtyàha lokenetyàdi- lokena bhàvà dç÷yante kalpyante càpi tattvataþ / na tu màyàvadityatra vivàdo yogilokayoþ // Bca_9.5 // lokena pràkçtakajanena / hetupratyayaü pratãtya bhavanti svaråpaü labhante iti bhàvàþ / na punaþ pàramàrthikaü råpaü nijameùàmasti, iti bhàva÷abdena niþsvabhàvatàbhidhànaü pratãyate / satsvaråpeõa na kevalaü dç÷yante kalpyante càpi tattvataþ / yathàpratãtasvabhàvenaiva paramàrthato 'dhyavasãyante / abhinivi÷yante iti yàvat / yadetadasmatpratãtigocaro vasturåpam, tadvàstavameve tyabhimananàt / na tu màyàvat, na tu punaryathà yoginà màyeva màyàvat svabhàva÷ånyà dç÷yante, paramàrthatastathà pratãyante, ityatràsmin vivàdo vipratipattiryogilokayoþ yoginà saha lokasyetyarthaþ / tatpratipanne vastuttattve lokasyàpratipatteþ lokena saha và yoginaþ, tatpratipanne yoginà yathàrthatàpratiùedhàt / ayamabhipràyaþ- sarvabhàvànàü sàüvçtaü pàramàrthikaü ceti råpadvayamasti, tatra yat sàüvçtaü tadeva lokena pratãyate, yattu pàramàrthikaü tad yoginetyuktam / yathà màyàkàranirmitahastyàdiråpameva mantràdisàmarthyavibhramitalocano janaþ pa÷yati, màyà kàrastu tatsvabhàvàdi nijaü tatsvaråpam, evaü yogilokayorapi yathàyogaü pratipattavyam // athàpi syàt- yadetat samastajanasàdhàraõamarthakriyàkùamaü pratyakùapramàõapratãtaü vasturåpam, tat kathamapahrotuü ÷akyata iti parasya hçdayamà÷aïkayàha pratyakùamapãtyàdi- pratyakùamapi råpàdi prasiddhayà na pramàõataþ / yadapi ca pratyakùamabhidhãyate råpàdi / àdi÷abdena ÷abdàdi vedanàdi gçhyate / tadapi prasiddhayà råóhyà lokapravàdena na pramàõataþ / na pramàõenàdhigataü sat pratyakùaü råpàdãti saübandhaþ / sàüvyavahàrikapramàõatvàt pratyakùàdãnàm, tadadhigataü sàüvçtameva råpàdi / na ca laukikapramàõasamadhigamyaü tàttvikaü råpam, sarvajanànàü tattvaveditvaprasaïgàt / yadàha- indriyairupalabdhaü yattattattvena bhavedyadi / jàtàstattvavido bàlàstattvaj¤ànena kiü tadà // iti / [catuþ 3.18] tasmàt pratyakùamapi na pramàõenàdhigatam // (##) råpàdi tattvaü pratyakùamapi yadi na pramàõàdhigatam, kathaü tatprasiddhiþ? prasiddhi÷cet kathaü mçùetyatràha a÷ucyàdiùvityàdi- a÷ucyàdiùu ÷ucyàdiprasiddhiriva sà mçùà // Bca_9.6 // yathà ca paramàrthato '÷ucini strãkalevaràdau tadàsaktiviparyastacetasàü ÷ucibuddhirupajàyate / àdi÷abdàdanityàdau nityàdibuddhirgçhyate / sà ca atasmiüstadgahànmçùà / vitathagràhiõãtyarthaþ / tadvadiyaü råpàdàvapãtyavi÷eùaþ // yadi na pratyakùapramàõàt tatsiddhiþ, àgamàttarhi bhaviùyati / tathà hi skandhadhàtvàyatanàdisvabhàvatayà bhagavatà bhàvàþ såtre de÷itàþ, kùaõikàdisvabhàvatayà ca / tatredamuktaü bhagavatà- sarvaü sarvamiti bràhmaõa yàvadeva pa¤ca skandhàþ, dvàda÷àyatanàni, aùñàda÷aþ dhàtavaþ / iti / tathà- kùaõikàþ sarvasaüskàrà asthiràõàü kutaþ kriyà / bhåtiryaiùàü kriyà saiva kàrakaü saiva cocyate // iti // na ca màyàdisvabhàvànàü kùaõikàkùaõikàdidharmatàpratipàdanamucitam, niþsvabhàvànàü kasyacit svabhàvasyàbhàvàt / tatkathamamã na paramàrthasanta ityatràha lokàvatàraõetyàdi- lokàvatàraõàrthaü ca bhàvà nàthena de÷itàþ / tattvataþ kùaõikà naite saüvçtyà cedvirudhyate // Bca_9.7 // lokànàü bhàvàbhinive÷inàü skandhàdide÷anàvaineyànàü sattvànàmàpàtataþ ÷ånyatàde÷anànadhikçtànàü ÷ånyatàyàmavatàraõàrthaü sukumàropakrameõa pravartanàya / co hetau / yasmàdbhàvàþ skandhàyatanàdilakùaõàþ, vastuto niþsvabhàvatve 'pi sarvadharmàõàm, nàthena narakàdiduþkhàt sattvàn paritràyamàõena abhyudayaniþ÷reyasasukhaü pràpayatà sattvà÷ayàdivedinà buddhena bhagavatà de÷itàþ prakà÷itàþ, na tu paramàrthataþ / tasmànna såtravirodhaþ / taduktam- mametyahamiti proktaü yathà kàryava÷àjjinaiþ / tathà kàryava÷àtproktàþ skandhàyatanadhàtavaþ // iti / [yuktiùaùñikà] yadi na paramàrthato de÷itàþ, kathaü tarhi te kùaõikà ityàha- tattvataþ kùaõikà naite iti / tattvataþ paramàrthataþ niþsvabhàvatvàt kùaõikà api na bhavanti ete ime bhàvàþ / k÷aõikàdide÷anà vaineyànàü tatsvabhàvatàprakà÷anàt / yadi na tattvataþ kùaõikàþ, kathaü (##) tarhi de÷anàyàmapi kathità iti manasi nidhàya [àha] saüvçtyà cet [iti]- yadi saüvçtyà kùaõikà abhidhãyanta ityucyate, ityuttaramà÷aïkaya dåùayati, tadà virudhyate, saüvçtyà kùaõikà na paramàrthataþ iti virudhyate na saügacchate / akùaõikatayà pratãteþ pratãtivirodhaþ, sàüvyavahàribhirakùaõikatvapratãteþ na kùaõikatvaü sàüvçtaü råpamiti yàvat // etat siddhàntavàdã pariharati na doùo yogisaüvçtyeti- na doùo yogisaüvçtyà lokàtte tattvadar÷inaþ / anyathà lokabàdhà syàda÷ucistrãniråpaõe // Bca_9.8 // nàyaü pratãtivirodhalakùaõo doùaþ / kutaþ? yoginàü pudgalanairàtmyasamàdhilàbhinàü yà saüvçtirvyavahàraþ, tayà kùaõikatayà pratãteþ / ayamabhipràyaþ- yadi nàma arvàgdar÷anaiþ kùaõikatvaü na pratãyate, tathàpi yogivyavahàragocaraþ / yogivyavahàro 'pi saüvçtiråpatàü na jahàti, buddhiþ saüvçtiråcyate [9.2] iti vacanàt / na ca pratãtibàdhitaü bàdhitameva, tathàvidhàyàþ pratãterapramàõatvàt // kutaþ punaretat sàüvçtamapi kùaõikatvàdi yogina eva pa÷yanti nàrvàgdar÷ina ityàha- lokàtte tattvadar÷ina iti / lokàdarvàcãnadar÷anàt sakà÷àt te yoginastattvadar÷inaþ atãndriyadar÷inaþ / hetupadametat / yasmàt tattvadar÷inaste, tasmàt kùaõikatvanairàtmyàdi lokàpratãtamapi pratipadyante / ata eva na teùàü lokapratãtibàdhà // ava÷yaü caitadaïgãkartavyamityàha- anyathetyàdi / anyathà yadi caivaü na svãkriyate, tadà bhavadabhyupagate 'pi lokabàdhà syàt / kutra? a÷ucistrãniråpaõe iti / a÷ucibhàvanàsamaye a÷ucãti striyàþ kàminyà niråpaõe vibhàvanàyàü lokabàdhà syàt, lokapratãtena virodho bhavet, lokena ÷ucisvabhàvatayà strã÷arãrasyàdhyavasànàt / tasmànna lokapratãtena yogidar÷anabàdheti / atra- yathopalabdhaü timirekùaõànam ityàdinà upacayahetutvena yojanãyam / iti nàgamàdapi bhàvànàü paramàrthataþ siddhirasti / tasmànmàyàsvapnàdisvabhàvàþ sarvadharmà iti ni÷citametat // syàdetat- yadi sarvavyàpinã màyopamasvabhàvatà, buddho 'pi tarhi màyopamaþ svapnopamaþ syàt / uktaü caitad bhagavatyàm- evamukte subhåtistàn devaputrànetadavocat- màyopamàste devaputràþ sattvàþ / svapnopamàste devaputràþ sattvàþ / iti hi màyà ca sattvà÷ca advayametadadvaidhãkàram / sarvadharmà api devaputrà màyopamàþ svapnopamàþ / strotaàpanno 'pi màyopamaþ svapnopamaþ / strotaàpattiphalamapi (##) màyopamaü svapnopamam / evaü sakçdàgàmyapi sakçdàgàmiphalamapi / anàgàmyapi anàgàmiphalamapi / arhannapi arhattvamapi màyopamaü svapnopamam / pratyekabuddho 'pi màyopamaþ svapnopamaþ / pratyekabuddhatvamapi màyopamaü svapnopamam / samyaksaübuddho 'pi màyopamaþ svapnopamaþ / samyaksaübuddhatvamapi màyopamaü svapnopamam / yàvat nirvàõamapi màyopamaü svapnopamam / sacennirvàõàdapi ka÷cid dharmo vi÷iùñataraþ syàt, tamapyahaü màyopamaü svapnopamaü vadàmi // evaü kathaü tatra satkàràpakàrayoþ puõyapàpasamudbhava iti parasyàbhipràyamà÷aïkayannàha màyopamàdityàdi- màyopamàjjinàtpuõyaü sadbhàve 'pi kathaü yathà / yadi bhagavànapi màyopamasvabhàvaþ, tadà màyopamànniþsvabhàvàjjinàdbhagavataþ puõyaü sukçtaü påjàsatkàrapàdavandanàdibhiþ kathaü yathà kathamiveti manyase? upalakùaõaü caitat / pàpamapi tadapakàre kathamiti draùñavyam / na hi màyàkàranirmitapuruùasatkàràpakàrayoþ puõyapàpaprasåtiryukteti parasyà bhipràyaþ / atra pràguktamevottaram / tathàtra parameva paripçcchati- sadbhàve 'pi kathaü yatheti / sadbhàve 'pi paramàrthasatyatve 'pi bhagavataþ kathamiva puõyam? kathaü yathetyubhayatràpi yojanãyam / ayamabhipràyaþ- yathà kasyacit paramàrthasato jinàt paramàrthasat puõyamupajàyate, tathà anyasya màyopamànmàyopamamevetyàvayorna ka÷cidvi÷eùaþ, idaüpratyayatàmàtrasyobhayasàdhàraõatvàt / iti yadevottaraü bhavatàm, tadevàsmàkamapi, nàtiricyate kiücit / na ca yuktisiddhaü paramàrthasad vastusvaråpaü kiücidastãti pratipàditam // bhavatu nàma màyopamàdapi jinàt puõyam / idaü tu kathaü samàdhãyate ityàha yadi màyopama ityàdi- yadi màyopamaþ sattvaþ kiü punarjàyate mçtaþ // Bca_9.9 // athavà anyathàvatàryate- yadi jino 'pi màyopamaþ, kà vàrtà tarhi sàüsàrikeùu sattveùu? te 'pi tatheti bråmaþ / màyopamàste devaputràþ sattvàþ iti vacanàt / evaü sati mahàn doùaþ prasajyate ityàha- yadãtyàdi / yadi màyopamo màyàsvabhàvasamànadharmaþ sattvaþ pràõã, tadà kiü punarjàyate mçtaþ? kimiti pra÷ne akùamàyàü và / kiü punarjàyate utpadyate? mçto nikàyasabhàgatàyà÷cyutaþ / kàraõamatra vaktavyam, naitadyuktamiti và / nahi màyàpuruùo vinaùñaþ punarutpadyate / tasmàt paramàrthasanto bhàvà ityupagantavyam // naitadupagantavyamityàha yàvadityàdi- yàvatpratyayasàmagrã tàvanmàyàpi vartate / yàvatkàlaü pratyayànàü kàraõànàü mantrauùadhàdãnàü sàmagrã samudàyaþ, samagràõi kàraõàni, tàvatkàlaü màyàpi vartate, na arvàï nivartate, nàpi tataþ paraü pravartate / evaü yàvadavidyàkarmatçùõàsvabhàvà sàmagrã, tàvat sattvasaütànamàyàpi vartate, idaüpratyayatàyattavçttitvàt / (##) yadi na paramàrthataþ sattvo 'sti, kathamàsaüsàraü sattvasaütànaþ pravartate, na tu màyàvadaciraü nivartate? uktamatra- yàvatpratyayasàmagrã tàvat pravartate, yasya tu tathà nàsti, sa nànuvartate iti / api ca / na cirakàlàvasthitiþ samyaktvavyavasthànibandhanamityàha dãrghasaütàna ityàdi- dãrghasaütànamàtreõa kathaü sattvo 'sti satyataþ // Bca_9.10 // dãrgha÷cirakàlàvasthitaþ saütànaþ pravàhaþ, sa eva kevalastanmàtraü tena / kathamiti pçcchati- kena prakàreõa sattvo 'sti vidyate? satyataþ paramàrthataþ / etàvàüstu vi÷eùaþ- yasya hi dãrghakàlàvasthitihetupratyayavi÷eùo 'sti, sa dãrghakàlamanuvartate / yasya tu tathà nàsti, sa nànuvartate iti / na tu tàvatà samyaïyithyàtvam / tasmànmàyàsvabhàvatve 'pi na punarjanmàsaübhavaþ // evaü tarhi yathà màyàpuruùavadhàdau na pràõàtipàtaþ, tathà tadaparapuruùavadhàdàvapi na syàt, abhinnasvabhàvatvàt, ityatràha màyàpuruùa ityàdi- màyàpuruùaghàtàdau cittàbhàvànna pàpakam / màyàpuruùasya ghàtàdau màraõàdau / àdi÷abdena tasya adattàdi gçhõataþ / samàne 'pi niþsvabhàvatve cittasya vij¤ànasya màyàpuruùasaütàne 'bhàvàt asattvàt na pàpakaü na aku÷alamutpadyate pràõàtipàtàdi / pàpameva pàpakam / svàrthe kanvidhànàt / tatràpi màraõàbhipràyeõa prahàraü dadato bhavatyeva a÷ubham, na tu pràõàtipàtaþ / màyàpuruùàdanyatra kathaü pràõàtipàta iti cedàha cittamàyetyàdi- cittamàyàsamete tu pàpapuõyasamudbhavaþ // Bca_9.11 // cittameva màyà cittamàyà, tayà samete yukte / màyàsvabhàvena cittena saübaddhe ityarthaþ / tu÷abdaþ pårvasmàdvi÷eùàrthaþ / puõyaü ca pàpaü ca puõyapàpe, tayoþ sukçtaduùkçtayoþ samudbhavaþ samutpattiþ / upakàràpakàrayoþ iti sàmagrãvi÷eùàt kàryavi÷eùaþ / yathà satyapi gomayetarajanmanorvartikayoràkàrasàmye kàraõabhedàt svabhàvabhedaþ / tathà ihàpi noktadoùaprasaïgaþ // yaduktam- cittamàyeti, tat paro vighañayannàha mantràdãnàmityàdi- mantràdãnàmasàmarthyànna màyàcittasaübhavaþ / mantràdãnàm, àdi÷abdàdauùadhàdãnàü cittotpàdaü prati asàmarthyàdavyàpàràt na màyàcittasaübhavaþ na màyàsvabhàvaü cittaü saübhavati / yathà paravyàmohanibandhanànàü màyàkàraprayuktànàü mantràdãnàü prabhàveõa hastyàdyàkàranirvçttiþ, na tathà cittasyeti parasya bhàvaþ / etat pariharannàha sàpi nànàvidhetyàdi- sàpi nànàvidhà màyà nànàpratyayasaübhavà / (##) api÷abdo 'vadhàraõàrtho bhinnakrama÷ca / sà màyà nànàvidhaiva nànàprakàraiva / ata eva nànàpratyayasaübhavà nànàpratyayàt anekaprakàrakàraõàt saübhava utpàdo yasyàþ sà tathoktà / ayamabhipràyaþ- yadi màyà màyeti ÷abdasàmyamasti, tathàpi na tatkàraõasyàpyabhedaþ, màyàsvabhàvatve 'pi kàryasya nànàsvabhàvatvàt / na hi ekasmin kàrye kiücit kàraõaü dçùñamiti kàrya÷abdasàmyàt sarvatra tadeva prakalpayituü yujyate, api tu kvacideva kasyacit sàmarthyam, ÷abdasàmye 'pi svabhàvabhedàt / etadevopadar÷ayannàha naikasyeti- naikasya sarvasàmarthyaü pratyayasyàsti kutracit // Bca_9.12 // naikasya kvacidupalabdhasàmarthyasya pratyayasya kàraõasya hetoþ sarvasàmarthyaü sarvasmin kàrye sàmarthyaü ÷aktirasti saübhavati / kvacidçùñamiti kçtvà kutraciditi kasmiü÷cit samaye de÷e kàle và dçùñamiùñaü và / tata÷ca kàcinmàyà mantràdisàmarthyapratilabdhasvabhàvà, kàcit punaranàdisaüsàrapravçttamàhàtmyà avidyàdiprabhàvapravartità / tasmànna sarvàsu mantràdisàmarthyamiti / etat sarva lokavyavahàrànugataü kalpanànirmitaü sàüvçtaü vastutattvamupàdaya samutthitaü na tu paramàrthataþ / paramàrthada÷àyàü jananamaraõotpàdanirodhahetuphalabhàvàbhàvàdikalpanàyà abhàvàt, prakçtinirvçtatvàt sarvadharmàõàmiti // etadasahamànaþ paraþ punaranyathà prasa¤jayannàha nirvçta iti- nirvçtaþ paramàrthena saüvçtyà yadi saüsaret / nirvçtaþ svabhàva÷ånyatvàdutpàdanirodharahitaþ / paramàrthena paramàrthasatyataþ prakçtinirvàõatayà àdi÷àntatvàt / yadi saüvçtyà saüvçtisatyena kàlpanikatvena saüsaret, jàtijaràmaraõayogã bhavet, tadà ayaü mahàn virodhaþ syàdityàha buddho 'pi saüsaredevamityàdi- buddho 'pi saüsaredevaü tataþ kiü bodhicaryayà // Bca_9.13 // evamabhyupagamyamàne buddho 'pi sarvàvaraõaprahàõato nirvçto 'pi saüsaret janmàdibhàg bhavet / yata evam, tataþ tasmàt kàraõàt kiü bodhicaryayà? bodhaye buddhatvàya caryà karacaraõa÷iraþpradànàdyanekaduùkara÷atalakùaõà, tayà kim? na kiücit prayojanam, uktakrameõa vaiphalyàt / sà hi sarvasàüsàrikadharmanivçttaye sarvaguõasamuccayà÷ritabuddhatvapràptaye ca samà÷rãyate, tathàpi na sàüsàrikadharmanivçtti÷cet, kiü tatsamà÷rayeõa saüsàdhitamiti bhàvaþ // tat pratyuktameva yàvatpratyayasàmagrãtyàdinà, punarapi vispaùñayannàha pratyayànàmityàdi- pratyayànàmanucchede màyàpyucchidyate na hi / pratyayànàü tu vicchedàtsaüvçtyàpi na saübhavaþ // Bca_9.14 // pratyayànàü kàraõànàm / anucchede avinà÷e / hiryasmàt / màyàpi na kevalaü saüsàra iti samuccaye api÷abdaþ / naivocchidyate na nivartate / pratyayànàü kàraõànàü tu (##) vicchedàt nivçtteþ, saüvçttyàpi kàlpanikavyavahàreõàpi na saübhavo na saüsaraõam / pratyayànàü samucchedaþ punastattvàbhyàsàdavidyàdinirodhakrameõa veditavyaþ / tadyathoktamàrya÷àlistambasåtre- evamukte maitreyo bodhisattvo mahàsattva àyuùmantaü ÷àriputrametadavocat- yaduktaü bhagavatà dharmasvàminà sarvaj¤ena- yo bhikùavaþ pratãtyasamutpàdaü pa÷yati, sa dharma pa÷yati / yo dharmaü pa÷yati, sa buddhaü pa÷yati / tatra katamaþ pratãtyasamutpàdo nàma? yadidam- avidyàpratyayàþ saüskàràþ / saüskàrapratyayaü vij¤ànam / vij¤ànapratyayaü nàmaråpam / nàmaråpapratyayaü ùaóàyatanam / ùaóàyatanapratyayaþ spar÷aþ / spar÷apratyayà vedanà / vedanàpratyayà tçùõà / tçùõàpratyayamupàdànam / upàdànapratyayo bhavaþ / bhavapratyayà jàtiþ / jàtipratyayà jaràmaraõa÷okaparidevaduþkhadaurmanasyopàyàsàþ / evamasya kevalasya mahato duþkhaskandhasya samudayo bhavati / tatra avidyànirodhàt saüskàrà nirudhyante / peyàlaü / evamasya kevalasya mahato duþkhaskandhasya nirodho bhavati / ayamucyate pratãtyasamutpàdaþ / peyàlaü / ya imaü pratãtyasamutpàdaü satatasamitaü nirjãvaü yathàvadaviparãtamajàtamabhåtamasaüskçtamapratighamanàlambanaü ÷ivamabhayamahàryamavyupa÷amasvabhàvaü pa÷yati, sa dharmaü pa÷yati / yastu evaü satatasamitaü yàvadavyupa÷amasvabhàvaü dharmaü pa÷yati, so 'nuttaraü dharma÷arãraü buddhaü pa÷yati / peyàlaü / tatra avidyà katamà? eteùàmeva ùaõõàü dhàtånàü yà ekasaüj¤à piõóasaüj¤à nityasaüj¤à dhruvasaüj¤à ÷à÷vatasaüj¤à sukhasaüj¤à àtmasaüj¤à sattvasaüj¤à jãvasaüj¤à jantusaüj¤à manujasaüj¤à mànavasaüj¤à ahaükàramamakàrasaüj¤à / evamàdi vividhamaj¤ànam, iyamucyate 'vidyà / evamavidyàyàü satyàü viùayeùu ràgadveùamohàþ pravartante / tatra ye ràgadveùamohà viùayeùu, amã avidyàpratyayàþ saüskàrà iutyucyante / vastuprativij¤aptirvij¤ànam / catvàri mahàbhåtàni copàdàya råpamaikadhyaråpam / vij¤ànasahajà÷catvàro 'råpiõa upàdànaskandhà nàma, tannàmaråpam / nàmaråpasaüni÷ritàni indriyàõi ùaóàyatanam / trayàõàü dharmàõàü saünipàtaþ spar÷aþ / spar÷ànubhavo vedanà / vedanàdhyavasànaü tçùõà / tçùõàvaipulyamupàdànam / upàdànanirjàtaü punarbhavajanakaü karma bhavaþ / bhavahetukaþ skandhapràdurbhàvo jàtiþ / jàtyabhinirvçttànàü skandhànàü paripàko jarà / skandhavinà÷o maraõam / mriyamàõasya saümåóhasya sàbhiùvaïgasya antardàhaþ ÷okaþ / ÷okotthalapanaü paridevaþ / pa¤cavij¤ànasaüprayuktamàghàtànubhavanaü duþkham / duþkhamanasikàrasaüprayuktaü mànasaü duþkhaü daurmanasyam / ye cànye evamàdàya upakle÷àþ, ime upàyàsà ityucyante // tatra mahàndhakàràrthena avidyà / abhisaüskàràrthena saüskàràþ / viaj¤ànanàrthena vij¤ànam / mananàrthena nàmaråpam / àyadvàràrthena ùaóàyatanam / spar÷anàrthena spar÷aþ / anubhavanàrthena vedanà / paritarùaõàrthena tçùõà / upàdànàrthena upàdànam / punarbhavajananàrthena (##) bhavaþ / skandhapràdurbhàvàrthena jàtiþ / skandhaparipàkàrthena jarà / vinà÷àrthena maraõam / ÷ocanàrthena ÷okaþ / vacanaparidevanàrthena paridevaþ / kàyasaüpãóanàrthena duþkham / cittasaüpãóanàrthena daurmanasyam / upakle÷àrthena upàyàsàþ / iti vistaraþ // evamupadar÷itapratyayànàmanucchede saüsàro 'vikalaþ pravartate, dvàda÷àïgapratãtyasamutpàdasyaiva saüsàratvàt / yadàhuràcàryapàdàþ- yathàkùepaü kramàd dvçddhaþ saütànaþ klre÷akarmabhiþ / paralokaü punaryàtãtyanàdi bhavacakrakam // sa pratãtyasamutpàdo dvàda÷àïgastrikàõóakaþ / iti / [abhi. ko÷a. 3.19-20] pratyayànàü punarucchede sarvathaiva saüsaraõaü na syàt, kàraõavaikalyàt / tata÷ca 'buddho 'pi saüsaredevam' ityetanna prasajyate iti // evaü tàvat sautràntikàdicodyamudasya yogàcàravipratipattiniràkaraõàya tanmatena dåùaõamudbhàvayannàha yadà na bhràntirapãtyàdi- yadà na bhràntirapyasti màyà kenopalabhyate // Bca_9.15 // yadà sarvaü jagat màyàtmakatayà svabhàva÷ånyamupagataü madhyamakavàdibhiþ, màyàsvabhàvasaüvçtigràhiõã buddhirapi bhavatàü nàsti bàhyavat, tadà màyà kenopalabhyate, kena pratãyate tadgàhakavastusajj¤ànamantareõa? naiva kenacidityarthaþ / yasya punaþ svacittameva paramàrthasat bàhyaråpatayà bhràntaü tathà pratibhàsate, na tasyàyaü doùa iti bhàvaþ // etanniràkartumàha yadà màyaivetyàdi- yadà màyaiva te nàsti tadà kimupalabhyate / yadà màyaiva gràhyatayà hastyàdyàkàrapravçtyà tava vij¤ànavàdino nàsti, cittamàtraü jagadabhyupagacchanto bahirarthàbhàvàt, tadà kimupalabhyate, tadà kimiha pratibhàsate? bahirarthàbhàvàdde÷àdivicchedena pratibhàso na yukta ityarthaþ / atra parasyàbhipràyamà÷aïkayannàha cittasyaiva sa ityàdi- cittasyaiva sa àkàro yadyapyanyo 'sti tattvataþ // Bca_9.16 // uktamatra cittameva bahãråpatayà bhràntaü hastyàdyàkàraü pratibhàsate iti / uktameva / kiü tu yadyapi cittasyaiva j¤ànasyaiva sa iti de÷àdivicchedena gràhyatayà pratibhàsamàna àkàro nirbhàsaþ, anya ityaparaþ àntaràd gràhakàccittàkàràt, asti vidyate, tattvato vastutaþ // yadyapãtyabhyupagamyoktam, tathàpi naitat saügacchata ityàha cittameva yadà màyetyàdi- cittameva yadà màyà tadà kiü kena dç÷yate / cittameva vij¤ànameva vedakatayà svãkçtam, yadà màyà nànyà, na hi vedakacittavyatiriktà kàcidanyà màyà nàma, tadàtmatayà tasyàstathà pratibhàsopagamàt, tadà kiü (##) kena dç÷yate, kiü kena pratãyate? dar÷anameva hi kevalamasti na dç÷yam / dç÷yamantareõa dar÷anamapi na syàt, dç÷yàpekùatvàttasya / ato na kenacit kiücit dç÷yeta, iti àndhyama÷eùasya jagataþ pràptamiti bhàvaþ / nanu syàdevaitat yadi j¤ànasya àtmasaüvedanaü na syàt, yàvatà svasaüvedanatayà svaråpaü saüvedayat tadabhinnaü màyàdipratibhàsamapi vedayet / tathà ca sati na kàcit kùatiþ / iti vij¤ànavàdino 'bhipràyamà÷aïkayàha- uktaü ca lokanàthena cittaü cittaü na pa÷yati / svabhàva÷ånyameva sarva jagad yadà yuktitaþ pratipàditam, tadà kaþ kasya svabhàvo vastutaþ iti kasya kena vedanaü syàt? uktaü ca bhagavatà- sarvadharmàþ ÷ånyàþ, ÷ånyatàlakùaõaü cittam / sarvadharmà viviktàþ, viviktatàlakùaõaü cittam / iti / kiü ca / uktaü ca kathitaü ca lokanàthena lokànàü sarvasattvànàü nàthena ÷araõyena buddhena bhagavatà / kimuktam? cittaü cittaü na pa÷yatãti, cittaü svàtmànaü na jànàti, satyapi vastutve svàtmani kàritravirodhàt / kathamiva? na cchinatti yathàtmànamasidhàrà tathà manaþ // Bca_9.17 // yathà sutãkùõàpyasidhàrà khaïgadhàrà tadanyavadàtmànaü svakàyaü na cchinatti na vighàñayati, svàtmani kriyàvirodhàt, tathà manaþ / asidhàràvaccittamapi svàtmànaü na pa÷yatãti yojyam / tathà hi na tadevaikaü j¤ànaü vedyavedakavedanàtmasvabhàvatrayaü yuktam / ekasya niraü÷asya trisvabhàvatàyogàt / tatredamuktamàryaratnacåóasåtre- sa cittaü parigaveùamàõo nàdhyàtmaü cittaü samanupa÷yati / na bahirdhà cittaü samanupa÷yati / na skadheùu cittaü samanupa÷yati / na dhàtuùu cittaü samanupa÷yati / nàyataneùu cittaü samanupa÷yati / sa cittamasamanupa÷yaü÷cittadhàràü paryeùate- kuta÷cittasyotpattiriti / àlambane sati cittamutpadyate / tat kimanyaccittamanyadàlambanam, atha yadevàlambanaü tadeva cittam? yadi tàvadanyadàlambanamanyaccittam, tad dvicittatà bhaviùyati / atha yadevàlambanaü tadeva cittam, tat kathaü cittaü cittaü pa÷yati? na hi cittaü cittaü samanupa÷yati / tadyathà na tasyaiva asidhàrayà saiva asiüdhàrà ÷akyate chettum, na tenaiva aïgulyagreõa tadeva aïgulyagraü spraùñuü ÷akyate, evameva tenaiva cittena tadeva cittaü draùñumiti vistaraþ // atra cittàmàtravàdinaþ svàtmani kriyàvirodhaü vighañayituü svapakùaprasàdhanàya dçùñàntamudbhàvayannàha àtmabhàvamityàdi- àtmabhàvaü yathà dãpaþ saüprakà÷ayatãti cet / àtmabhàvaü svasvaråpaü yathà dãpaþ pradãpaþ saüprakà÷ayati dyotayati / yathà hi kila andhakàràvçtaghañàdivastupratipattaye pradãpa upàdãyate, na tathà pradãpaprakà÷anàya pradãpàntaram, api tu ghañàdi prakà÷ayanneva àtmànamapi prakà÷ayati, tathà prakçte 'pi svasaüvedane (##) veditavyam / na càpi kvacidvirodho dçùña iti sarvatra yojanãyam / tasmàt pradãpavadavirodha eveti cet, yadyevaü manyase, tadà naivaü vaktavyam / kuta ityàha naivetyàdi- naiva prakà÷yate dãpo yasmànna tamasàvçtaþ // Bca_9.18 // naiva prakà÷yate ghañàdivannaiva uddayotyate dãpaþ, yasmànna tamasàvçtaþ na andhakàrapihitaþ / vidyamànasyàvaraõasya apanayanaü prakà÷anam, tato yuktaü ghañàdãnàü prakà÷anam, teùàü pràg vidyamànatvàt / naivaü pradãpasya, tasya pràgavidyamànatvàt / na ca avidyàmànasya prakà÷anaü yuktam, asattvàt / tasmànnaiva prakà÷yate dãpaþ / iti visadç÷atvànna pradãpadçùñàntàt sàdhyasiddhiþ // syàdetat- àtmabhàvamityàdinà naitadabhidhãyate yadàtmànaü ghañavat tamasàvçtaü prakà÷ayati dãpaþ, api tu tatsvabhàvaü prati paranirapekùatàmàtramasyàbhidhãyate / etadevopadar÷ayannàha na hãtyàdi- na hi sphañikavannãlaü nãlatve 'nyamapekùate / tathà kiücitparàpekùamanapekùaü ca dç÷yate // Bca_9.19 // hiriti yasmàt / yathà sphañikopalaþ svayamanãlaþ san, nãlatve nãlaguõotpattinimittamanyamupàdhiü nãlapatràdisaünidhimapekùate, tathà svayameva yadvastu nãlam, tadapi na nãlatve 'nyamupàdhimapekùate / tathà tena prakàreõa kiücid ghañàdikaü paràpekùaü pradãpàdyapekùaü prakà÷aü dç÷yate, kiücit punaþ pradãpàdikamanapekùaü ca svayaüprakà÷àtmakaü dç÷yate upalabhyate / etàvanmàtrameva vivakùitam // evaü vij¤ànavàdinà upadar÷ite vi÷eùe siddhàntavàdã nãlameva tàvannãlatve paranirapekùaü dçùñàntatvenopadar÷itaü pratiùedhayannàha anãlatva ityàdi- anãlatve na tannãlaü nãlaheturyathekùyate / nãlameva hi ko nãlaü kuryàdàtmànamàtmanà // Bca_9.20 // ayamapi na sadç÷o dçùñàntaþ, yato nãlamapi na nãlatve sphañikavannirapekùam, tadbhàvaü prati svahetupratyayàpekùatvàt / kadà punaridamanapekùaü syàt? yadi tadanãlameva svahetorutpadyeta / punastadbhàve paranirapekùaü svayameva nãlamàtmànaü kuryàt / na caitadasti / yataþ anãlatve nãlaguõarahitatve sati / neti niùedhayati / taditi nãlàbhimataü vastu / nãlaü nãlaguõayuktamàtmànaü svaråpamàtmanà svayameva na kuryàt, na kartuü ÷aknoti, pårvavat svasmin kriyàvirodhàt / tasmànna nãlasyàpi parànapekùatà nãlatvaü prati sphañikavat / tathà hi (##) sphañikopalo 'pi vastuto 'vasthitaråpa eva upàdhisaünidhau na nãloparàgamanubhavati, api tu sarvasvopàdànalakùaõàt / nãlopàdhivi÷eùahakàriõa÷ca pårvasvarasanirodhàt anya eva nãlaguõoparaktaþ sphañikopala utpadyate iti siddhàntaþ / tasmàt sàdhàraõamanayostadguõaü prati hetupratyayàdhãnatvam / iti prakçte 'pi sàdhye na ka÷cidvi÷eùaþ // nanu priyamidamanuùñhitaü priyeõa yasmàt jaóasvabhàvavyàvçttàtmatayà svahetupratyayàt utpattireva j¤ànasya prakà÷àntaranirapekùasya àtmaprakà÷atà svasaüvedanamucyate / etadeva tvayàpi nãlasvaråpaparàmarùeõa samarthitam / etàvanmàtreõa pradãpo 'pi dçùñàntãkçtaþ / na punarasmàbhiþ karmakartçkriyàbhedena j¤ànasyàtmaprakà÷anamiùyate / ekasya sataþ karmàdisvabhàvatrayasyàyogàt / tanna kriyàdibhedena dåùaõe 'pi kiüciddåùitamasmàkaü syàt, svahetujanitasyàtmaprakà÷asyànupaghàtàt / iti nàtmasaüvedane pratipàditadoùaprasaïgaþ / taduktam- vij¤ànaü jaóaråpebhyo vyàvçttamupajàyate / iyamevàtmasaüvittirasya yà jaóaråpatà // kriyàkàrakabhedena na svasaüvittirasya tu / ekasyànaü÷aråpasya trairåpyànupapattitaþ // iti / [tattvasaügraha-2000-1] atrocyate- kriyàkàrakabhedena vyavahàraprasiddhaü ÷abdàrthamadhigamya dåùaõamuktam, svasaüvedana÷abdasya tadarthàbhidhàyakatvàt / yadi punardoùabhayàllokaprasiddho 'pi ÷abdàrthaþ parityajyate, tadà lokata eva bàdhà bhavato bhaviùyati / itthamapi na paramàrthataþ svasaüvedanasiddhiþ / tathà hi hetupratyayopajanitasya pratibimbasyeva niþsvabhàvatvamuktam / tathà ca sutaràü na svasaüvedanaü j¤ànasya, tattvato nijasvabhàvàbhàvàt / na ca svabhàvàbhàve gaganotpalasya àtmasaüvedanamucitam / na càpi jaóasvabhàvatà madhyamakavàdinaü prati paramàrthataþ kasyacit siddhà, yena jaóavyàvçttamajaóaü svasaüvedanaü syat / tasmàdanyàneva vastuvàdinaþ prati yuktametadvaktum / tato niþsvabhàvatayà na kathaücidapi svasaüvedanasiddhiþ / etat punaþ pa÷càt smçtyupasthànopadar÷anaprastàve [9.24] vistareõopadar÷ayiùyàmaþ // sàüprataü pradãpasya svayaüprakà÷atàmabhyupagamya buddheþ svasaüvedanamayuktamiti pratipàdayannàha dãpa ityàdi- dãpaþ prakà÷ata iti j¤àtvà j¤ànena kathyate / buddhiþ prakà÷ata iti j¤àtvedaü kena kathyate // Bca_9.22 // bhavatu và pradãpasya prakà÷àtmatà, tathàpi na buddhisaüvedanasàdhanaü prati sadç÷o dçùñànta iti samudàyàrthaþ / dãpaþ prakà÷ata iti àbhàsate prakà÷àntaranirapekùaþ svayameva, iti j¤àtvà pratãtya j¤ànena buddhyà kathyate pratipàdyate, pradãpasya j¤ànaviùayatvàt / buddhirj¤ànaü (##) prakà÷ate iti yaducyate, tat punaþ kena j¤ànena j¤àtvà kathyate iti paraü pçcchati / na càtra kiücid buddhipratipattinibandhanamastãti asaübhàvanàü prakà÷ayati / na tàvat pårvaj¤ànena tatpratipattiþ, tatkàlamanutpattestasyàsattvàt / nàpi pa÷càtkàlabhàvinà tadànãü kùaõikatayà gràhyasyàtãtatvàt / na ca tatsamànakàlabhàvinà tena tasyànupakàràt / na ca anupakàrakasya viùayabhàvaþ, nàkàraõaü viùayaþ iti vacanàt / nàpi svayam, tatraiva vipratipatteþ / tat kathaü tatpratãtiriti na vidmaþ // itthaü sarvathà buddherapratipattau tatsaüvedanamatãva ayuktamityàha prakà÷à vetyàdi- prakà÷à vàprakà÷à và yadà dçùñà na kenacit / vandhyàduhitçlãleva kathyamànàpi sà mudhà // Bca_9.23 // prakà÷à và prakà÷àtmikà dãpavat / aprakà÷à và aprakà÷àtmikà ghañàdivat / parasparasamuccaye và÷abdadvayam / buddhiþ yadà dçùñà na kenacit, na pratipannà kenacit pratipantrà svayaüråpeõa và / yadeti padaü tadetyàkarùati / tadà vandhyàyà aprasavadharmiõyàþ striyà duhità putrã, tasyà lãlà vilàso lalitaü tadvat / kathyamànàpi àkhyàyamànàpi sà mudhà / seti buddhiþ / mudheti niùphalà / vandhyàduhituravidyamànatayà pratipannatvàt tallãlà sutaràmapratipannetyabhipràyaþ / athavà / anutpannàniruddhasvabhàvatayà vandhyàduhitçsthànãyà buddhiþ / apratãtatatsvabhàvatayà tallãlàvat svasaüvittiþ / tadapratãteþ tasyà api apratãtiriti kathyamànàpi yuktirahitena vacanamàtreõa sà svasaüvittirmudhàþ, anupàdeyatvànniùprayojanà // syàdevam- yukti÷ånyaü vacanamàtrametat / yataþ iyamatra yuktirastãtyàha yadi nàstãtyàdi- yadi nàsti svasaüvittirvij¤ànaü smaryate katham / yadi svasaüvedanaü vij¤ànasya nàsti na vidyate, tadà vij¤ànaü smaryate katham? vij¤ànasya svasaüvedanàbhàvàduttarakàlaü smaraõaü na syàt / na hi ananubhåtasmaraõaü yuktam, atiprasaïgàt / tasmàdanubhavaphalasya smaraõasya uttarakàlaü dar÷anàt j¤ànasaüvedanamastãtyanumãyate iti / naitat sàdhanaü sàdhãyaþ / yato yadi svasaüvedanakàryatayà smaraõaü ni÷citaü bhavet, bhaved vahveryathà dhåmaþ svasaüvedanasya kàraõaü smçtiþ / na ca asiddhe svasaüvedane pramàõataþ, smaraõasya tatkàryatàgrahaõamasti / sarvathà ubhayapratipattinàntarãyakatvàt kàryakàraõabhàvapratipatteþ / na ca cakùuràderiva vij¤ànam, adar÷ane 'pi smaraõaü tatkàryaü setsyati, cakùuùo hi vyatireke nãlàdij¤ànàbhàvato [vyatirekadvàreõa] tatkàryamanumãyate / smçtistu j¤ànasaüvedanamantareõàpi bhavatãti pratipàdayiùyàmaþ, iti svasaüvedanakàryatàni÷cayamantareõa smaraõasya (##) tadvinàbhàvànna saüvedanasiddhiþ / ataþ smaraõamapi j¤ànatvàt kathaü siddhamiti vaktavyam / na ca svayamasiddhaü liïgaü j¤àpakamanyasya / na ca smaraõaü svasaüvedanasya pratyakùatayà gràhakam, tasya tasmàdanyatvàt / na ca j¤ànasya j¤ànàntaraviùayatvam, bahirarthavat saübandhàsiddhayàdidoùaprasaïgàt / anyatvàvi÷eùàt saütànàntarabhàvinàpi smaraõena tasya grahaõaü syàt / atha tena pårvamananubhåtatvànna smaryata iti cet, ekasaütatipatitenàpi na pårvamanubhåtamiti samànaþ prasaïgaþ // kàryakàraõabhàvo 'pi na tasya niyàmako yujyate, kàryakàraõabhàvasyaiva paramàrthato 'bhàvàt, satyapi tasmin sarvaj¤ànànàü svapratipattiniùñhatayà tadgahaõasyà÷akyatvàt / yathàvyavahàramabhyupagame kàlpanikatvam, kàlpanikatve ca sarvavyavahàràõàü kalpanànirmitatvàt sàüvçtatvamiti sàdhitaü naþ sàdhyam / iti na smçteþ svasaüvedanasiddhiþ // bhavato 'pi kathaü tarhi svasaüvedanàbhàve smçtirityàha anyànubhåta ityàdi- anyànubhåte saübandhàt smçtiràkhuviùaü yathà // Bca_9.24 // j¤ànàdanyasmin gràhye vastuni viùaye 'nubhåte sati j¤àne smçtiþ smaraõamupajàyate / nanu anyasminnanubhåte anyatra smaraõe atiprasaïgaþ syàdityàha- saübandhàditi / viùaye 'nubhåte tadvij¤ànasmaraõaü saübandhàdbhavati / vij¤ànaü hi tadgàhakatayà tatsaübaddham, ato vij¤ànaü smaryate, nànyat / satyapi saübandhe anyasminnanubhåte anyasya smaraõe viplutaü smaraõaü syàditi cenna, pårvamanubhåto viùayaþ uttarakàlamanusmaryamàõaþ sa evànubhavavi÷iùño 'nusmaryate / tadvi÷iùñasya tasya grahaõàt / j¤ànameva ca viùayànubhavo nànya iti viùayànubhavasmaraõàttatsaübaddhatayà j¤àne smaraõamabhidhãyate, na tu viùayarahitaü j¤ànamapi kevalamanusmaryate ityadoùaþ // nanu kathamiva j¤ànasaüvedanàhitasmçtivàsanàbãjamantareõa smçtiruttarakàlaü syàdityàhaàkhuviùaü yatheti / àkhuviùaü måùikaviùaü yathà saübandhàt kàlàntareõa jàyate, tathà smçtirapãtyarthaþ / tathà hi måùikaviùamekasmin kùaõe ÷arãrasaükràntaü punaþ kàlàntareõa meghastanitamadhigamya vinàpi svasaüvedanàhitasmçtivàsanàbãjamidaüpratyayatàmàtràyatavçttitvàt anyasmin kùaõe vikçtimupayàti, tathà prakçte 'pi na duùyatãti bhàvaþ // punarapi vij¤ànavàdã j¤ànasaüvedanasiddhaye prakàràntaramupadar÷ayitumàha pratyayàntareti- pratyayàntarayuktasya dar÷anàtsvaü prakà÷ate / pratyayàntaraü kàraõàntaram [kàlàntaram ?] / ãkùaõikàdividyà paracittàdij¤ànàbhij¤à ca tàbhyàü yuktasya tatsàmagrãsaübaddhasya cittasya dar÷anàt pratibhàsanàt vij¤ànasya khaü prakà÷ate svaråpaü pratibhàsate / saüvedanamastãti yàvat / yadi hi tat sarvadà parokùaråpaü kathaü kadàcit sàmagrãvi÷eùàdupalabhyeta, tato yathà sàmagrãvi÷eùàt paracittamupalabhyate, tathà samanantaràlambanàdipratyayàt svacittamapyupalabhyate iti bhàvaþ / etadapi na j¤ànasaüvedanasàmarthyamityàha siddhà¤janetyàdi- (##) siddhà¤janavidherdçùño ghaño naivà¤janaü bhavet // Bca_9.25 // siddhaü ca tada¤janaü ca, siddhasya và a¤janam, tasya vidhiþ vidhànaü prayogaþ, tasmàd dçùñaþ pratãtaþ ghaño nidhànàdi và naiva a¤janaü bhavati / na ca ghañàdira¤janameva syàt / na yad yasmàtpratãyate tadeva tadbhavati / evamãkùaõikàdividyàsahakàriõà j¤ànena paracittaü ca ghañàdivad dçùñamiti naitàvatà tatsaüvedanaü siddhaü syàt / tasmànnaitadapi sàdhyopayogi sàdhanam / nanu yadi j¤ànamaviditasvaråpaü syàt, arthasyàpi pratãtirna syàt / avyaktavyaktikatvàd j¤ànasya, na hi arthasya vyaktiþ / tadapratãtau kathamarthasya pratãtiþ? tathà hi svasaüvedanasya pratiùedhàt, anyena anyasya grahaõàyogàcca, tadgahaõàbhyupagame ca uttarottarasya apratãtasya pratãtaye j¤ànàntarànusaraõena anavasthàprasaïgàcca na kathaücidapi arthasya pratãtiriti / tena yaduktam "anyànubhåte" ityàdi, tadasaügatam, arthasyànubhavàbhàvàt // sarva÷càyaü dçùñàdivyavahàro loke na syàdityàha yathà dçùñamityàdi / yaducyate dçùñàdivyavahàro na syàditi, sa kiü paramàrthato na syàt, saüvçtyà và? tatra yadi paramàrthato na syàdityucyate, tadà priyamidamasmàkam / na hi sàüvçtasya paramàrthacintàyàmavatàro 'sti / atha lokaprasiddhiþ, tadà- yathà dçùñaü ÷rutaü j¤àtaü naiveha pratiùidhyate / iti / yathà dçùñamiti cakùuràdivij¤ànena pratyakùeõa pratipannam / ÷rutamiti parapudgalàdàgamàcca / j¤àtamiti triråpaliïgajàdanumànànni÷citam / tadetadiha sarvaü vyavahàramà÷ritya naiva pratiùidhyate, naiva vàryate / yad yathà lokataþ pratãyate, tat tathaiva avicàritasvaråpamabhyupagamyate lokaprasiddhitaþ, na tu punaþ paramàrthataþ / tena j¤ànasaüvedanàbhàvàdarthànadhigamàdayo 'pi doùàþ paramàrthapakùavàdina iha nàvataranti / yadi tat tathaivàbhyupagamyate, kiü nàma tarhi pratiùidhyate ityàha satyata ityàdi- satyataþ kalpanà tvatra duþkhaheturnivàryate // Bca_9.26 // satyataþ paramàrthataþ / kalpanà àropaþ / tu÷abdaþ punararthe / sà punaratra vicàre siddhànte và / nivàryate pratiùidhyate / kutaþ? duþkhaheturiti / hetupadametat / duþkhasya hetuþ kàraõaü yasmàt, tasmàdityarthaþ / upàdànaskandhànàü sadasadàdikalpanàhitapravçttihetuta eva ca saüsàraþ / saüsàra÷ca duþkhasvabhàvaþ / duþkhaü samudayo loko dçùñisthànaü bhava÷ca te / [abhi. ko÷a-1.8] iti vacanàt / iti satyataþ kalpanà duþkhaheturbhavati / tasmàdasatsamàropakalpanàbhinive÷apratiùedhamàtramatràbhipretam, na tu vàstavaü kiücit pratiùidhyate iti / tadevaü svasaüvedanaü j¤ànasya na kathaücidacidapi yujyate / taduktam- (##) na bodhyabodhakàkàraü cittaü dçùñaü tathàgataiþ / yatra boddhà ca bodhyaü ca tatra bodhirna vidyate // iti / yattu kvacid bhagavatà cittamàtratàstitvamuktam, tat skandhàyatanàdivanneyàrthatayeti kathayiùyate // idànãü pràsaïgikaü parisamàpya prakçte yojayannàha cittàdanyetyàdi- cittàdanyà na màyà cennàpyananyeti kalpyate / vastu cetsà kathaü nànyànanyà cennàsti vastutaþ // Bca_9.27 // tarhi cittàdanyà màyà syàt, ananyà và syàt, ubhayasvabhàvà và, anubhayasvabhàvà và, iti catvàro vikalpàþ / tatra na tàvat prathamapakùaþ, cittàdanyàbhyupagame 'pi cittamàtraü jagadicchataþ siddhàntavirodhaþ syàt / dvitãyapakùe tu "yadà màyaiva te nàsti" [9.6] ityàdinà pratipàdita eva doùaþ / tçtãyastu prakàro na saügacchate, parasparaviruddhayorekatràbhàvàt / atha caturthã kalpanà, sàpi na saügacchate / tàmupàdàyocyatecittàdanyà na màyà ityanyatvapratiùedhaþ / ananyà tarhi, nàpyananyeti tattvasyàpi pratiùedhaþ, iti ubhayapakùapàta÷cedyadi kalpyate vyavasthàpyate, so 'pi na yuktaþ, anyonyaparihàravatorekapratiùedhasya aparavidhinàntarãyakatvàt tayorekatràbhàvàt caturthã kalpanà sàpi na saüghañate // api ca / vastu cediti / yadi sà màyà vastusatã kathaü nànyà cittàdvayatiriktà na bhavati? atha ananyà cet, yadi cittameva màyà, tadà nàsti vastutaþ, na vidyate paramàrthataþ, tasyàstatsvabhàvatvàt cittameva kevalam ityetat tadevàyàtam / yaduktam- yadà màyaiva te nàsti tadà kimupalabhyate / iti // adhunà prakçtaü prasàdhya upasaüharannàha asatyapãtyàdi- asatyapi yathà màyà dç÷yà draùñç tathà manaþ / asatã upalabhyamànà màyà hastyàdivadvastuto 'satsvabhàvà / tàdç÷yapi dç÷yà dar÷anaviùayà yathà màyà, draùñu tathà manaþ / saiva asatã màyà dç÷yà dçùñàntaþ, tathà manaþ paramàrthato 'satsvabhàvamapi dar÷anasamarthaü bhaviùyati / tena "yadà na bhràntirapyasti" [9.15] ityàdi yaduktaü pareõa tat prasàdhya upasaühàreõa dar÷itam / punarapi prakàràntareõa paramàrthasadvij¤ànasàdhanàya paropakramamabhisaüdhàya àha vastvà÷raya÷cetyàdi- vastvà÷raya÷cetsaüsàraþ so 'nyathàkà÷avadbhavet // Bca_9.28 // tathàhi- saükle÷o vyavadànaü ca heyopàdeyatayà dvayamidaü yathàvat pratipattavyam / tatra ràgàdimalàvçtaü cittaü saükliùñamityucyate / te ca abhåtasamàropabalotpannatvàdàgantukà÷città÷ritàþ pravartante / tatprabhåtakarmajanmaparaüparopanibandhaþ saüsàraþ prajàyate / tadeva cittaü paramàrthataþ prakçtiprabhàsvaramanàgantukamabhåtaparikalpasamutthagràhyagràhakàdidvayasamàropàbhinive÷avàsanà÷ånyamadvayasvabhàvamàgantukadoùavinirmuktamà÷rayaparàvçttervyavadànamityucyate / tadevaü (##) saükle÷avyavadànayorvastusamudbhåtacittamantareõa vyavasthàpanaü na ghañate iti manyante, saüsàranirvàõayo÷cittadharmatvàt / cittameva saükli÷yate, cittameva vyavadàyate iti vacanàt / tadeva paramataü niråpayati-vastveva vastusadbhåtacittameva à÷rayaþ asyeti vastvà÷rayaþ / cet yadi saüsàro vyavasthàpyate, tadà saüsàro 'nyathà bhavet, cittàdanyaþ syàt, vastuno 'nyatve avastu syàt, cittasyaiva ca vastutvàt / kathamiva? àkà÷avat gaganamiva / ya eùa città÷rayaþ saüsàro 'bhidhãyate, sa kiü vastu avastu và? vastvapi cittaü tadanyadvà? tatra yadi vastu cittameva, tadà na cittàdanyaþ saüsàrastadà÷ryaþ, cittameva saþ / cittaü ca prakçtiprabhàsvaratayà vyavadànasvabhàvatvànna praheyam / atha cittàdanyaþ, tadà cittavyatiriktasya anyasyàbhyupagamàt siddhàntakùatiþ / atha avastu, tadà saüsàro nàma na kiücidasti, kharaviùàõavat / ata evàha àkà÷avat iti / yathà àkà÷aü praj¤aptisanmàtramasat, na kvacidarthakriyàyàü samartham, tathà saüsàro bhavataþ syàt / athavà / àkà÷avaditi niþsvabhàvatvàdasmatsiddhàntànuprave÷aþ // syàdetat- yadi nàma avastu, tathàpi vastusadbhåtacittasamà÷ritatvàt tasya arthakriyàsàmarthyaü bhaviùyatãtyàha vastvà÷rayeõetyàdi- vastvà÷rayeõàbhàvasya kriyàvattvaü kathaü bhavet / na asadråpasya ka÷cidà÷rayo bhavitumarhati, à÷rayà÷rayibhàvasya kàryakàraõaråpatvàt / na ca abhàvaþ kasyacit kàryam, anirvartyavi÷eùatvàt / bhavatu nàma, tathàpi vastvà÷rayeõa vastusadbhåtacittasamà÷rayeõa abhàvasya asadàtmakasya kriyàvattvam, arthakriyàkàritvaü kathaü bhavet? na kadàcidapi yujyate ityarthaþ / anyathà tasya bhàvasvabhàvatà syàt / ÷aktirhi bhàvalakùaõam / sarva÷aktiviraho 'bhàvalakùaõamiti vacanàt / kimidànãmiti vicàryamàõamupasthitaü bhavata ityàha asatsahàyamityàdi- asatsahàyamekaü hi cittamàpadyate tava // Bca_9.29 // asannevaþ abhàvaþ sahàyo 'syeti asatsahàyam / hiravadhàraõe / ekamadvitãyameva cittamàpadyate tava cittaikaparamàrthavàdinaþ // nanu uktameva- gràhyagràhakàdyàkàravinirmuktamadvayalakùaõaü cittam, iti cittaikatàpratipàdane na kiücidaniùñamasmàkam / tadayuktam / saükle÷asyàpi praheyatayà vastutvamuktam / tat kathaü cittamevaikaü vastu? astu nàma, tathàpi na bàdhakànmuktirityàha gràhyamuktamityàdi- gràhyamuktaü yadà cittaü tadà sarve tathàgatàþ / gràhyamityupalakùaõam / gràhakàdimuktamapi veditavyam / athavà gràhyàdhãnaü gràhakatvamiti tadabhàvàd gràhakàbhàvaþ / gràhakàbhàve ca tadupakalpitasya abhilàpyasyàbhàvàt abhilàpasyàbhàva ityupadar÷ayituü gràhyamuktamityuktam / gràhyàdyàkàraviviktamadvayasvabhàvaü yadà sarvasya jagata÷cittam, tadà tasya cittasya sarvasattvasaütànàntargatatvàt sarvasaüsàriõaþ sattvàþ (##) tathàgatà buddhà bhagavantaþ pràpnuvanti / na ka÷cit pçthagjanaþ syàt / tata÷ca saükle÷aprahàõàryamàrgabhàvanàvaiyarthyaprasaïgaþ / na caivam / tasmàt satyapi gràhyagràhakavaidhurye bhàvàbhinive÷asya tadavasthatvànna sarvathà saükle÷aprahàõamityabhisaüdhàyàha evaü cetyàdi- evaü ca ko guõo labdha÷cittamàtre 'pi kalpite // Bca_9.30 // evaü ceti nipàtasamudàyaþ evaü satãtyasminnarthe / apyarthe cakàraþ / evamapi svãkçte ko guõo labdhaþ? naiva ka÷cit / cittamàtre 'pi vij¤aptimàtratàyàmapi kalpitàyàü kalpanayà samàropite, advayatattvaparij¤ànànvaye 'pi sarvasattvasaütàne ràgàdãnàü paryavasthànàt // nanu etatsamànaü niþsvabhàvavàdino bhavato 'pãti samànadåùaõatàmàpàdayannàha màyopamatve 'pãtyàdi- màyopamatve 'pi j¤àte kathaü kle÷o nivartate / màyopamatve màyàsvabhàvatve 'pi jagato j¤àte kathaü kle÷o nivartate, kathaü ràgàdigaõaþ prahãyate iti pçcchati / kimatra prahàõànupapattikàraõaü yat pçcchasãtyàha yadà màyetyàdi- yadà màyàstriyàü ràgastatkarturapi jàyate // Bca_9.31 // idamatra prahàõànupapattibãjaü dç÷yate- yadà màyàstriyàü màyàkàravinirmitàyàmabalàyàü ràgaþ saüraktacittatà jàyate utpadyate / kasya jàyate? tatkarturapi / na kevalaü yadvayàmohanàya sà vinirmità, teùàmeva jàyate, kiü tu tasyà màyàstriyàþ kartuþ nirmàturapi jàyate iti api÷abdàrthaþ / yadà hi paracittavibhramasaüpàdanàrthaü mantrauùadhisàmarthyavinirmitàü sarvàïgapratyaïgàvayavalakùaõaparipårõàmabhinavayauvana÷obhàsaüpatsamàpannàü prasannamanoharavarõàü làvaõyàti÷aya÷àlinãm atãva tadàkàranirmàõapravãõaþ ka÷cinmàyàkàro janapadakalyàõãü striyamupadar÷ayati, tadà na tàvat tadanye tàmabhisamãkùya manmatha÷araprahàràntaravyathitacetaso jàyante, api tu yo 'pi sa tasyàþ kamanãyakàntisaüpadaþ kàmakalàkau÷alotkaõñhitamårterabhinirmàtà, mayà svayameva caiùà viraciteti tatsvabhàvavicakùaõaþ, so 'pi kàmakalayà paramada÷àmàsàdayan na kathaücidapi cetaþ saüdhàrayitumalam, tat kathaü màyopamatve 'pi ni÷cite saüsàrasaütaticchedaþ syàt? etat parijihãrùannàha aprahãõà hi tadityàdi- aprahãõà hi tatkarturj¤eyasaükle÷avàsanà / taddçùñikàle tasyàto durbalà ÷ånyavàsanà // Bca_9.32 // hiryasmàdarthe / naitaddåùaõamasmàkamàsajjate / yasmàdaprahãõà anivçttà / tatkartuþ màyàstrãnirmàtuþ / kimaprahãõà? j¤eyasaükle÷avàsanà j¤eyasaükle÷aþ sasvabhàvatàsamàropàdàsaïgàdiþ, vastutàsamàropo và / j¤eyàvaraõaü yàvat / tasya vàsanà anàdisaüsàrajanmaparaüparàbhyastamithyàvikalpajanitatadvãjabhåtacittasaütatisaüskàràdhànam, tasyà aprahãõatvàt / nanu etat (##) samànaü vij¤ànavàdino 'pi pratividhànam / tasyàpi advayatattvasya sattve 'pi àgantukasaükle÷avàsanàyà aprahãõatvàt na sarve tathàgatà bhavanti / naitat samànam / yasmàdabhàvàtmàno malàþ kàryakalàvikalà nàvaraõaü bhavitumarhanti, ityuktameva / asmàkaü tu niþsvabhàvameva janyaü janakaü ceti na samànam / sà yasmàdaprahãõà, ato 'smàt kàraõàt / taddçùñikàle, tasyà j¤eyasasvabhàvatàyà dçùñiþ upalabdhiþ, tasyàþ kàle / tasyà và màyàstriyà dçùñikàle upalambhakàle / tasyeti aprahãõasaükle÷avàsanasya draùñuþ / durbalà ÷ånyavàsaneti ÷ånyasya ÷ånyatattvasya ÷ånyatàyà veti vigrahaþ / chandonurodhàd bhàvapratyayasya lopaü kçtvà ÷ånyeti nirde÷aþ / vàsanà saüskàràdhànam, sa durbalà sàmarthyavikalà, àropitasya dar÷anàt / atastadà bhàvavàsanà balavatã // kathaü tarhi sà nivartate ityàha ÷ånyatetyàdi- ÷ånyatàvàsanàdhànàddhãyate bhàvavàsanà / ÷ånyatàyà màyàsvabhàvaniþsvabhàvatàyà vàsanà tasya àdhànam àvedhaþ / abhyàsena dçóhãkaraõamiti yàvat / tasmàdviråddhapratyayàt hãyate nivartate / vahnisaünidhànàcchãtaspar÷avat / kim? bhàvavàsanà anavaràgrasaüsàràbhyastavastusadràhàdhyavasànavàsanà / tasyà bhåtàrthatvàt, vastunijasvabhàvatvàcca / itarasyà alãkatvàt àgantukatvàcca / nanu bhàvàbhinive÷o và ÷ånyatàbhinive÷o và iti nàbhinive÷aü prati ka÷cidvi÷eùaþ, tasyàpi kalpanàsvabhàvànatikramàt / yadàha- ÷ånyatà sarvadçùñãnàü proktà niþsaraõaü budhaiþ / yeùàü tu ÷ånyatà dçùñistànasàdhyàn babhàùire // iti / [ma. ÷à.-13.8] etat parihartumàha kiücinnàstãtyàdi- kiücinnàstãti càbhyàsàtsàpi pa÷càtprahãyate // Bca_9.33 // kiüciditi bhàvo và ÷ånyatà và / nàsti na vidyate / ca÷abdaþ pårvàpekùayà samuccaye / ityevaü càbhyàsàt bhàvavàsanàprahàõasya pa÷càt sàpi ÷ånyavàsanàpi prahãyate nivartate / ayamabhipràyaþ- ÷ånyatàvedho hi bhàvàbhinive÷asya pratipakùatvàt prahàõopàyabhåtaþ / adhigate ca upeye pa÷càt kolopamatvàt upàyasyàpi prahàõamanuùñhãyate / etadevàha- sarvasaükalpahànàya ÷ånyatàmçtade÷anà / ya÷ca (yasya) tasyàmapi gràhastvayàsàvavasàditaþ // iti // [catuþ-2.21] syàdetat- yadi nàma kiücinnàstãti manasikàràbhyàsàd bhavati ÷ånyatàvàsanàyàþ prahàõam, tathàpi tadabhyàsàt punarabhàvakalpanà pravartamànà nivartayituma÷akyà / tata÷ca gaõóaprave÷e 'kùitàrànirgamo jàta iti tadavasthaü tava dauùñhayam, ityatràha yadà na labhyate ityàdi- (##) yadà na labhyate bhàvo yo nàstãti prakalpyate / tadà nirà÷rayo 'bhàvaþ kathaü tiùñhenmateþ puraþ // Bca_9.34 // iyamapi [abhàvakalpanà] vicàreõa nàvatiùñhate iti / yo bhàvo nàstãti prakalpyate, yasya bhàvasya pratiùedhaþ kriyate, sa yadi vicàryamàõo niþsvabhàvatayà na labhyate na pràpyate taimirikopalabdhake÷astabakavat / tadà nirà÷raya iti / yasyàsau parikalpito bhàvaþ, tasya saübandhino 'bhàvàt niràlambaþ abhàvaþ kalpanàvidar÷itamårtiþ kathaü tiùñhenmateþ puraþ, kathamasau vicàreõa buddheragrataþ pratibhàsate? svayameva bhàvaniþsvabhàvatàyàü nivartate // athavà anyathàvatàryate- bhavatu nàma ÷ånyatàbalàdhànàd bhàvavàsanàvinivçttiþ / tatpratiùedhàbhàvàdabhàvàbhinive÷astu kena vàryate ityata àha- yadà na labhyate ityàdi / anyat sarvaü pårvavat // ayamatra samudàyàrthaþ- sarvadharma÷ånyatà hi bhàvàbhinive÷aprahàõàya upàdãyate / sàpi ÷ånyatà ÷ånyatàbhimukhãkaraõàt pa÷càt prahãyate / yàpi ca kathaücid bhàvakalpanà jàyate, sàpi samanantaravicàreõa nivartate / ata eva etatsamastakalpanàjàlavinivartanàya bhagavatyàü praj¤àpàramitàyàü vistareõa adhyàtma÷ånyatàdayo 'ùñàda÷a ÷ånyatàþ proktàþ / na ca ÷ånyatà bhàvàd vyatiriktà, bhàvasyaiva tatsvabhàvatvàt / anyathà ÷ånyatàyà bhàvàd vyatireke dharmàõàü niþsvabhàvatà na syàt / niþsvabhàvatà tatsvabhàva iti prasàdhitaü pràk / etadapi praj¤àpàramitàyàmuktam- punaraparaü subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran sarvàkàraj¤atàpratisaüyuktairmanasikàrairevaü pratyavekùate- na råpa÷ånyatayà råpaü ÷ånyam, råpameva ÷ånyam, ÷ånyataiva råpam / na vedanà÷ånyatayà vedanà ÷ånyà, vedanaiva ÷ånyà, ÷ånyataiva vedanà / na saüj¤à÷ånyatayà saüj¤à ÷ånyà, saüj¤aiva ÷ånyà, ÷ånyataiva saüj¤à / na saüskàra÷ånyatayà saüskàràþ ÷ånyàþ, saüskàrà eva ÷ånyàþ, ÷ånyataiva saüskàràþ / na vij¤àna÷ånyatayà vij¤ànaü ÷ånyam, vij¤ànameva ÷ånyam, ÷ånyataiva vij¤ànam // iti vistaraþ / uktaü ca- yaþ pratãtyasamutpàdaþ ÷ånyatà saiva te matà / bhàvaþ svatantro nàstãti siühanàdastavàtulaþ // iti / [catuþ-2.20] iti na ÷ånyatà dharmàd vyatiriktà / tasmàcchånyatàyàmapi nàbhinive÷aþ kartavyaþ iti // evaü sarvavikalpapratyastamayàt samastàvaraõanirmuktirupajàyate ityupadar÷ayannàha yadà na bhàva ityàdi- (##) yadà na bhàvo nàbhàvo mateþ saütiùñhate puraþ / tadànyagatyabhàvena niràlambà pra÷àmyati // Bca_9.35 // yadà na bhàvaþ paramàrthasatsvabhàvo materbuddheþ saütiùñhate puro 'grataþ, na abhàvaþ, nàpi bhàvavirahitalakùaõo 'bhàvaþ yadà mateþ saütiùñhate puraþ, tadà anyagatyabhàvena vidhipratiùedhàbhyàü gatyantaràbhàvàt, ubhayànubhayapakùayoretaddåyavidhipratiùedhàtmakatvàt, àbhyàmavyatiriktatayà anayoþ saügrahe tàvapi saügçhãtàviti nirà÷rayà, sadasatoràlambanayorayogàt buddhiþ pra÷àmyati upa÷àmyati / sarvavikalpopa÷amànnirindhanavahnivat nirvçtimupayàtãtyarthaþ // kathaü tarhi sakalakalpanàvirahàdanekakalpàsaükhyeyàbhilaùitaü paràrthasaüpadupàyabhåtaü buddhatvamadhigamya paràrthamabhisaüpàdayati bhagavànityatràha cintàmaõiriti- cintàmaõiþ kalpataruryathecchàparipåraõaþ / vineyapraõidhànàbhyàü jinabimbaü tathekùyate // Bca_9.36 // cintàmaõiriti cintitaphaladàtà ratnavi÷eùaþ / kalpataruriti kalpitaphaladàtà vçkùavi÷eùaþ / sa yathà vikalpamantareõàpi lokànàü yathàbhavyamicchàyàþ paripåraõaþ abhilàùasya saüpàdakaþ / jinabimbaü tathekùyate iti saübandhaþ / caturmàrajayàjjino bhagavàn, pàpakadharmajayàdvà / jinasya buddhasya bhagavataþ bimbaü dvàtriü÷atà mahàpuruùalakùaõairviràjitaü ÷arãram / tathà tena prakàreõa ãkùyate sarvakalpanàbhàve 'pi parahitasukhasaüpàdanasamarthaü pratãyate / kathaü punaretadiùñamàtreõa bhaviùyatãtyàha- vineyapraõidhànàbhyàmiti / vineyava÷àt ye buddhasya bhagavato vineyàþ, tadupàdhiphalavi÷eùapratilambhahetuku÷alakarmaparipàkàt, tadva÷àt / praõidhànava÷àcca, yatpårvaü bodhisattvàvasthàyàmanekaprakàraü bhagavatà sattvàrthasaüpàdanaü praõihitaü tasyàkùepava÷àt, kulàlacakrabhramaõàkùepanyàyena anàbhogena pravartanàt sarvasattvahitasukhasaüpàdanamupapadyate / yaduktam- yasyàü ràtrau tathàgato 'bhisaübuddho yasyàü ca parinirvçtaþ, atràntare tathàgatena ekamapyakùaraü nodàhçtam / tat kasya hetoþ? nityaü samàhito bhagavàn / ye ca akùarasvararutavaineyàþ sattvàþ, te tathàgatamukhàdårõàko÷àduùõãùàt dhvaniü ni÷carantaü ÷çõvantãtyàdi / uktaü ca- tasmin dhyànasamàpanne cintàratnavadàsthite / ni÷caranti yathàkàmaü kuóyàdibhyo 'pi de÷anàþ // tàbhirjij¤àsitànarthàn sarvàn jànanti mànavàþ / hitàni ca yathàbhavyaü kùipramàsàdayanti te // iti / [tattvasaügraha 3241-42] (##) catuþstave 'pyuktam- nodàhçtaü tvayà kiücidekamapyakùaraü vibho / kçtsna÷ca vaineyajano dharmavarùeõa tarpitaþ // iti // [catuþ-1.7] evamasàdhàraõaü kàraõamàkhyàya punaranyathà hetvavasthàyà eva sa tàdç÷aþ prabhàvàti- ÷ayavi÷eùo yadanàbhogena paràrthasaüpàdanasamarthaphalamupajàyate iti vçttadvayenopadar÷ayannàha yathà gàruóika ityàdi- yathà gàruóikaþ stambhaü sàdhayitvà vina÷yati / sa tasmiü÷ciranaùñe 'pi viùàdãnupa÷àmayet // Bca_9.37 // yathà gàruóiko viùatatvavit labdhamantrasàmarthyaþ stambhaü kàùñhamayaü và anyadvà sàdhayitvà mantreõàbhisaüskçtya mamàbhàvàdayameva sarvaviùàpahàracaturo bhaviùyatãti vina÷yati, svayamuparatavyàpàro bhavati / sa stambhaþ tenàbhimantritaþ tasmin gàruóike ciranaùñe 'pi prabhåtakàlamuparate 'pi viùàdãnupa÷àmayet, àdi÷abdàt grahàdivikàramapaharet / chàndasasamayaü paripàlayatà mito 'pi upadhàyà õici hrasvo na kçtaþ / saüj¤àpårvakasya vidheranityatvàdvà // evaü dçùñàntamupapàdya dàrùñàntike yojayannàha bodhicaryeti- bodhicaryànuråpyeõa jinastambho 'pi sàdhitaþ / karoti sarvakàryàõi bodhisattve 'pi nirvçte // Bca_9.38 // yathà÷abdastathetyàkarùayati / tathà bodhau bodhinimittaü buddhatvàrthaü caryà [bodhicaryà] / bodhisattve 'pi nirvçte iti, bodhiþ buddhatvam, ekànekasvabhàvaviviktamanutpannàniruddhamanucchedama÷à÷vataü sarvaprapa¤cavinirmuktamàkà÷apratisamaü dharmakàyàkhyaü paramàrthatattvamucyate / etadeva ca praj¤àpàramità÷ånyatàtathatàbhåtakoñidharmadhàtvàdi÷abdena saüvçtimupàdàya abhidhãyate / idameva ca abhisaüdhàyoktam- dharmato buddhà draùñavyà dharmakàyà hi nàyakàþ / dharmatà càpyavij¤eyà na sà ÷akyà vijànitum // iti / [vajracchedikà-26] uktaü ca- alakùaõamanutpàdamasaüskçtamavàïmayam / àkà÷aü bodhicittaü ca bodhiradvayalakùaõà // iti / tatra [bodhiþ] sattvamabhipràyo 'syeti bodhisattvaþ / tasminnirvçte 'pi / api÷abdo bhinnakramaþ / apratiùñhitanirvàõatvena paramàü ÷àntiü gate 'pi / hetvavasthànivçttau phalàvasthàpràptau cetyarthaþ / iti ubhayathàpi sarvathà kalpanàvirahe 'pi sattvàrthasaüpàdanamavikalamupadar÷itaü bhavati // (##) syàdetat- yadi bhagavànuparatasakalavikalpàlambanatayà nivçttasarvacittacaittavyàpàraþ, kathaü tarhi tathàgatapåjà mahàphalà varõyate ityà÷aïkayannàha acittake ityàdi- acittake kçtà påjà kathaü phalavatã bhavet / saüvçticittavivikte bhagavati kçtà upahçtà påjà kàràvi÷eùaþ kathaü phalavatã bhavet, saphalà syàt? tatra asatyupabhoktari dàyakadànapatãnàü kathaü puõyaü bhavet? atrottaramàha tulyaivetyàdi- tulyaiva pañhyate yasmàttiùñhato nirvçtasya ca // Bca_9.39 // tulyaiva samaiva / pañhyate àgame pratipàdyate / yasmàt tiùñhato nirvçtasya ca tasmàt phalavatã bhavediti yojanãyam / tiùñhato 'parinirvçtasya / nirvçtasya nirupadhinirvàõaü gatasya påjàyà nàsti vi÷eùaþ / ayamabhipràyaþ- dvividhaü hi puõyam- tyàgànvayaü ca, tyàgàdeva yadutpadyate / paribhogànvayaü ca, deyadharmaparibhogàd yadutpadyate / tatra yadi nàma nirvçte bhagavati pratigrahãturabhàvàt paribhogànvayaü na bhaviùyati puõyam, parityàgànvayaü ca kena vàryate? apratigçhõati kasmiü÷cit kathaü parityàgànvayamapi puõyam? kiü punaþ kàraõaü sati pratigrahãtari bhavitavyaü puõyena, nàsati? kasyacidapyabhàvàditi cet, idamakàraõameva / yadi hi puõyaü parànugrahàdeva syàt, maitryàdyapramàõasamyagdçùñibhàvanàyàü na syàt / tasmàt draùñavyaü svacittaprabhavaü parànugrahamantareõàpi puõyam / tathà vyatãte 'pi guõavati tadbhaktikçtaü svacittàdbhavat puõyaü na virudhyate iti // api ca sarvapuõyapàpasadbhàve sarveùàmàgamaþ sàkùãtyàha àgamàccetyàdi- àgamàcca phalaü tatra saüvçtyà tattvato 'pi và / kimatra upapattyantareõa? àgamàt bhagavatpravacanàt phalaü bhagavatpåjàkçtaü mahàbhogatàdilakùaõamavagamyate / tatreti nirvçtànirvçte bhagavati påjàyàm / etàvàüstu vi÷eùaþ- kasyacit tat phalaü sàüvçtam, kasyacit punaþ pàramàrthikamabhimatam / evamanantaravicàramanàdçtya vi÷eùeõocyate / saüvçtyà tattvato 'pi và puõyapàpakriyàyàþ phalaü bhagavadàgamàt pratãyate, tatra ca àvayoravivàda eva tatra idamuktaü bhagavatà puùpakåñadhàraõyàm- ye kecit siühavikrãóita tathàgatasya påjàü kariùyanti tiùñhato và parinirvçtasya và, sarve te triyànàdekatareõa yànena parinirvàsyanti / ya÷ca khalu siühavikrãóita tathàgatamarhantaü samyaksaübuddhaü dçùñvà cittaü prasàdayet, prasannacittaþ satkuryàt gurukuryàt mànayet påjayet upacaret, làbhena cãvarapiõóapàta÷ayanàsanaglànapratyayabhaiùajyapariùkàraiþ sarvasukhopadhànairupatiùñhet / ya÷ca parinirvçtasya tathàgatasya sarùapaphalamàtradhàtau ÷arãrapåjàü kuryàt, samo vipàkaþ pratikàïkùitavyaþ / tathà påjàyai nàsti vi÷eùo nànàkaraõaü ca / iti // (##) uktaü ca- tiùñhantaü påjayedyastu ya÷càpi parinirvçtam / samacittaprasàdena nàsti puõyavi÷eùatà // iti / [divyà] punaridamuktam- ya÷ca khalu punaþ siühavikrãóita tathàgataü varùa÷ataü và varùasahasraü và sarvasukhopadhànenopatiùñhet, ya÷ca parinirvçtasya tathàgatasya caitye bodhicittaparigçhãtaikapuùpamàropayet, tathàgatapåjàyai jalà¤jaliü copanàmayet, jalena copasi¤cet, ãùikàpadaü và dadyàt, nirmàlyaü và apanayet, upalepanapradànaü và dãpapradànaü và kuryàt, àttamanàþ, ekakramapadavyatihàraü và atikramya vàcaü bhàùeta- namastamai buddhàya bhagavate iti, mà te atra siühavikrãóita kàïkùà và vimatirvà vicikitsà và, yadasau kalpaü và kalpa÷ataü và kalpasahasraü và durgativinipàtaü gacchet, nedaü sthànaü vidyate // iti / etadava÷yamabhyupeyamiti [àha] satyabuddhe ityàdi- satyabuddhe kçtà påjà saphaleti kathaü yathà // Bca_9.40 // satyabuddhe paramàrthasati bhagavati kçtà påjà saphaleti phalavatã, ityetadapi kathaü yatheti / kathamivetyudàharaõamupadar÷ayati / nànyadatrodàharaõamàgamàditi bhàvaþ / tasmàt sarvathà bhagavatpåjàyàü phalasadbhàva àgamàdavagamyate // ÷ånyatàvàsanàdhànàdityàdi yaduktam, tatra vaibhàùikàdayaþ sarvadharma÷ånyatàyàþ sarvàvaraõaprahàõamasahamànàþ caturàryasatyadar÷anabhàvanàü ca tadupàyamicchantaþ pràhuþ satyadar÷anata ityàdi- satyadar÷anato muktiþ ÷ånyatàdar÷anena kim / caturõàmàryasatyànàü duþkhasamudayanirodhamàrgalakùaõànàü dar÷anataþ upalabdhitaþ / sàkùàtkaraõàdityarthaþ / dar÷anata ityupalakùaõam / bhàvanàto 'pi draùñavyam / taduktam- kle÷aprahàõamàkhyàtaü satyadar÷anabhàvanàt / iti / [abhi. ko. 6.1] tatra vçttasthasya ÷rutacintàvato bhàvanàyàü pravçttasya a÷ubhànàpànasmçtismçtyupasthànabhàvanà niùpattikrameõa anityato duþkhata ÷ånyato 'nàtmata÷ca ityetaiþ ùoóa÷abhiràkàraiþ duþkhàdisatyaü pa÷yataþ uùmagatàdicaturnirvedhabhàgãyadvàreõa duþkhe dharmaj¤ànakùàntyàdipa¤cada÷akùaõalakùaõasya dar÷anamàrgasya, tataþ paraü bhàvanàmàrgasyàdhigamàt, dar÷anabhàvanàheyatraidhàtukakle÷opakle÷arà÷iprahàõàt kùayànutpàdaj¤ànotpattirityàryasatyeùu saükùepato 'bhisamayakramaþ / itthamàryasatyadar÷anato muktirucyate / tasmàdata eva muktirastu, ÷ånyatàdar÷anena kim, ÷ånyatàyàþ sarvadharmaniþsvabhàvatàyà (##) dar÷anena adhigamena / sàkùàtkaraõeneti yàvat / kim? na kiücit prayojanam / tadaparasya mukterupàyasya vidyamànatvàt / atràha na vinetyàdi- na vinànena màrgeõa bodhirityàgamo yataþ // Bca_9.41 // na upàyàntaramasti, tasmàdityarthaþ / idaü mahàrthasya tattvam / tathà hi- sarva eva hi bhàvà àropitamanàropitaü ceti råpadvayamudvahanti / tatra yat tadavidyàpravàhitamàropitaü råpam, tat sarvajanasàdhàraõamiti na tadupalabdheþ saükle÷aprahàõamupapadyate / anyathà sarve bàlajanàstathàgatàþ syuriti pràcãnaprasaïgaþ / iti anàropitameva tattvamanupalambhayogena adhigamyamànamaj¤ànàsravakùayàya sàmarthyavadupalabhyate / tacca praj¤ayà vivecyamànaü sarvadharmànupalambhalakùaõamavasitamiti sarvadharma÷ånyataiva sarvàvaraõavibhramaprahàõàya pañãyasãtyavagamyate / iti yuktito niråpitaü pràk, nirupayiùyate ca pa÷càt / iha punaràgamata eva enamarthamavagràhayitum- na vinànena màrgeõa bodhirityàgamo yataþ / ityuktavàn / yaduktaü praj¤àpàramitàyàm- bhagavànàha- iha subhåte bodhisattvo mahàsattvaþ praj¤àpàramitàyàü caran råpaü bhàva iti na bhàvayati / vedanàü bhàva iti na bhàvayati / saüj¤àü bhàva iti na bhàvayati / saüskàràn bhàva iti na bhàvayati / yàvat màrgàkàraj¤atàü bhàva iti na bhàvayati / yàvat sarvàkàraj¤atàü bhàva iti na bhàvayati / sarvavàsanànusaüdhikle÷aprahàõaü bhàva iti na bhàvayati / tatkasya hetoþ? nàsti bhàvasaüj¤inaþ praj¤àpàramitàbhàvanà / yàvat nàsti bhàvasaüj¤ino dànapàramitàbhàvanà / nàsti bhàvasaüj¤ino 'bhàva÷ånyatàbhàvanà / nàsti bhàvasaüj¤inaþ ùaóabhij¤àbhàvanà / yàvat nàsti sarvasamàdhisarvadhàraõãmukhatathàgatabalavai÷àradyapratisaüvinmahàmaitrãmahàkaruõàveõikabuddhadharmàõàü bhàvanà / tatkasya hetoþ? tathà hi sa bhàvaþ eùo 'hamiti dvayorantayoþ saktaþ / dàne ÷ãle kùàntau vãrye dhyàne praj¤àyàm / eùo 'hamiti dvayorantayoþ saktaþ / ya÷ca dvayorantayoþ saktaþ, tasya nàsti mokùaþ / tatkasya hetoþ? nàsti subhåte bhàvasaüj¤ino dànam, yàvat nàsti praj¤à, nàsti màrgaþ, nàsti j¤ànam, nàsti pràptiþ, nàsti abhisamayaþ, nàstyànulomikã kùàntiþ, nàsti råpasya parij¤à, nàsti vedanàyàþ parij¤à, yàvat nàsti pratãtyasamutpàdasya parij¤à / nàsti àtmasattvajãvajantupoùapudgalanujamànavakàrakavedakajànakapa÷yakasaüj¤àyàþ parij¤à / yàvat nàsti sarvavàsanànusaüdhikle÷aprahàõasya parij¤à / kutaþ punarasya mokùo bhaviùyatãti // ata eva punastatraivoktam- bhagavànàha- evametat kau÷ika, evametat / ye 'pi te 'bhåvannatãte 'dhvani tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàþ, te 'pi imàmeva praj¤àpàramitàmàgamya anuttaràü samyaksaübodhimabhisaübuddhàþ / (##) ye 'pi te bhaviùyanti anàgate 'dhvani tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàþ, te 'pi imàmeva praj¤àpàramitàmàgamya anuttaràü samyaksaübodhimabhisaübhotsyante / ye 'pi te etarhi da÷adiglokadhàtuùu aprameyàsaükhyeyeùu tathàgatà arhantaþ samyaksaübuddhàstiùñhanti, dhriyante yàpayanti dharmaü de÷ayanti, te 'pi imàmeva praj¤àpàramitàmàgamya anuttaràü samyaksaübodhimabhisaübuddhàþ / ye 'pi te 'bhåvannatãtànàü tathàgatànàmarhatàü samyaksaübuddhànàü ÷ràvakàþ, ye 'pi te bhaviùyanti anàgatànàü tathàgatànàmarhatàü samyaksaübuddhànàü ÷ràvakàþ, ye 'pi te etarhi pratyutpannànàü tathàgatànàmarhatàü samyaksaübuddhànàü ÷ràvakàþ, te 'pi imàmeva praj¤àpàramitàmàgamya pratyekabodhiü pràptàþ, pràpsyanti pràpnuvanti ca / tatkasya hetoþ? atra praj¤àpàramitàyàü sarvàõi trãõi yànàni vistareõopadiùñàni / tàni punaranimittayogena anupalambhayogena anutpàdayogena asaükle÷ayogena avyavadànayogena, yàvat tatpunaþ lokavyavahàreõa aparamàrthayogena / iti vistaraþ // uktaü ca- buddhaiþ pratyekabuddhai÷ca ÷ràvakai÷ca niùevità / màrgastvamekà mokùasya nàstyanya iti ni÷cayaþ // iti // [praj¤àpàramitàstutiþ] etanmahàyànavacanamasahamàna àha nanvasiddhamityàdi- nanvasiddhaü mahàyànaü nanu bhoþ ÷ånyatàvàdin, mahàyànamàgamatvena mama asiddham, asaümatam, tadasyopanyàso na sàdhanatayà sàdhuþ / atra parasya samànaparihàradåùaõamàha kathamityàdinà- kathaü siddhastvadàgamaþ / yadi mahàyànamasiddham, kathaü kena prakàreõa tvadãyàgamo bhagavadvacanamiti siddhaþ? tatra na kiücidàgamatvaprasàdhakaü pramàõamutpa÷yàmaþ / paraþ parihàramàha yasmàditi- yasmàdubhayasiddho 'sau yasmàt kàraõàt ubhayasya tava mama ca siddhaþ àgamatvena ni÷cito 'sau mamàgamaþ / na hi madàgame bhavato 'pi mahàyànànuyàyino buddhavacanatvena vipratipattirasti, tasmàt siddho 'sau / na tu mahàyàne mama saüpratipattiþ, yena idamevottaraü bhavato 'pi syàt / siddhàntavàdã àha- na siddhau'sau tavàditaþ // Bca_9.42 // iti / yadyapi ubhayasiddhatvaü tvadàgamasya àgamasiddhau hetuþ, tadàpi naitadvaktavyam, asiddhatvàt / yasmàt tavaiva tàvadasau tvadàgamaþ na siddhaþ / kadà? àdau tatsvãkàràt pårvam / na hi abhyupagamàt pràk tava kathaücidapyasau siddhaþ, iti ubhayasiddhatvamasiddhatvàdasàdhanam // (##) yadyapi ubhayasiddhatvamasiddham, idaü tarhi sàdhanamastu- yad guru÷iùyaparaüparayà àmràyàyàtaü buddhavacanatvena, yacca såtre 'vatarati, vinaye saüdç÷yate, dharmatàü [pratãtyasamutpàdaü] ca na vilomayati, tad buddhavacanaü nànyat / ityatràha yatpratyayetyàdi- yatpratyayà ca tatràsthà mahàyàne 'pi tàü kuru / yaþ pratyayo nibandhanam asyà àsthàyàþ, sà tathoktà / yatpratyayà yannibandhanà / àsthà àdeyatà àdaraþ / tatra svàgame / tàü tatpratyayàmàsthàm iha mahàyàne 'pi kuru vidhehi / mahàyàne 'pi uktasya àsthàkàraõasya vidyamànatvàt / idaü punaþ sarvapravacanasàdhàraõamavyabhicàri lakùaõaü yaduktamadhyà÷ayasaücodanasåtre- api tu maitreya caturbhiþ kàraõaiþ pratibhànaü sarvabuddhabhàùitaü veditavyam / katamai÷caturbhiþ? iha maitreya pratibhànamarthopasaühitaü bhavati nànarthopasaühitam / dharmopasaühitaü bhavati nàdharmopasaühitam / kle÷aprahàyakaü bhavati na kle÷avivardhakam / nirvàõaguõànu÷aüsasaüdar÷akaü bhavati na saüsàraguõànu÷aüsasaüdar÷akam / etai÷caturbhiþ / peyàlaü / yasya kasyacinmaitreya etai÷caturbhiþ pratibhàti pratibhàsyati và, tatra ÷ràddhaiþ kulaputraiþ kuladuhitçbhirvà buddhasaüj¤à utpàdayitavyà / ÷àstçsaüj¤àü kçtvà sa dharmaþ ÷rotavyaþ / tatkasya hetoþ? yat kiücinmaitreya subhàùitam, sarvaü tadbuddhabhàùitam / tatra maitreya ya imàni pratibhànàni pratikùipet- naitàni buddhabhàùitànãti, teùu ca agauravamutpàdayet, pudgalavidveùeõa tena sarvaü buddhabhàùitaü pratibhànaü pratikùiptaü bhavati / dharmaü pratikùipya dharmavyasanasaüvartanãyena karmaõà apàyagàmã bhavati // tadatra dharmatàyà avilomanameva samyaglakùaõamuktam / uktaü ca- yadarthavaddharmapadopasaühitaü tridhàtusaükle÷anibarhaõaü vacaþ / bhavecca yacchàntyanu÷aüsadar÷akaü taduktamàrùaü viparãtamanyathà // iti / etanmahàyàne sarvamastãti kathamupàdeyaü na syàt? yaduktam "na siddho 'sau tavàditaþ" iti, tatra paro vi÷eùamabhidhatte / na bravãmi yadàvayordvayoþ siddhamubhayasiddhamiti, kiü tarhi àvàbhyàmanyeùàmubhayeùàü madàgamaþ siddha ityupàdeyaþ, na mahàyànam, etadviparãtatvàt / tena nopàdeyamityàha anyobhayeùñetyàdi- anyobhayeùñasatyatve vedàderapi satyatà // Bca_9.43 // yadi àvayorvivàdàråóhatvàt àvàbhyàmanye ye kecidapratipannà ubhaye, teùàmiùñaü abhimatam / saümatamiti yàvat / tasya satyatve yathàrthatve abhyupagamyamàne sati vedàderapi satyatà vedavàkyasya codanàlakùaõasya / àdi÷abdàt kaõàdàdivacanasyàpi / satyatà (##) amçùàrthatà syàt / tatràpi vàdiprativàdibhyàmanyonyobhayasaümatiþ saübhàvyate, iti tadapyupàdeyaü bhavataþ syàt / tasmànnàyamapi vi÷eùaþ // athàpi syàt- madàgame buddhavacanatve 'vivàdaþ, na tu mahàyàne / tena sa upàdeyo netaradityà÷aïkayannàha savivàdaü mahàyànamityàdi- savivàdaü mahàyànamiti cedàgamaü tyaja / tãrthikaiþ savivàdatvàtsvaiþ parai÷càgamàntaram // Bca_9.44 // savivàdaü savipratipattikaü mahàyànam / kecid buddhavacanatayà pravçttyaïgamicchanti, kecit tadviparãtasamàropànnecchanti, iti hetoþ, cet yadi na gràhyam, tadà àgamaü tyaja, svàgamamapi vijahãhi, so 'pi pravçttyaïgaü na syàt / kasmàt? tãrthikairmãmàüsakàdibhiþ savivàdatvàt vipratipattisaübhavàt parityàgamarhati / na kevalaü tãrthikaiþ, api tu svayåthyairityàha- svairiti / caturnikàyamaùñàda÷abhedabhinnaü bhagavataþ ÷àsanam / tatra ekasyaiva nikàyasya anekabhedasaübhavàt svayåthyairapi parasparavivàdaþ saübhavati / svairiti svanikàyàntargatabhedàntaràvasthitaiþ / parairiti anyanikàyavyavasthitaiþ / cakàraþ pårvàpekùayà samuccayàrthaþ / savivàdatvàt àgamàntaraü tyajeti saübandhaþ / tvadabhyupagatàdàgamàdanya àgamaþ àgamàntaram / tadapi savivàdatvànna svãkàramarhati / tvadàgamasyàpi aparàpekùayà savivàdatvaü samànamiti parityàge tulya eva nyàyaþ / athavà / svairiti ekabhedavyavasthitaiþ sautràntikàbhidharmikavainayikaiþ parasparaü savivàdatvàt såtràbhidharmavinayàþ parityàgamarhanti / asti hi ekabhedàvasthitànàü sautràntikàdãnàmanyonyaü vivàdaþ / parairiti ekanikàyà÷ritabhedàntaragataiþ / etena yaduktamguruparva[÷iùya?]krameõàmnàyàyàtaü buddhavacanamityàdi, tadanenaiva pratyàkhyàtaü draùñavyam / na hi avismçtasaüpradàyànàmanyonyasya vivàdo yuktaþ / na ca sarvaj¤avacaneùu parasparahatirasti / na ca såtràbhidharmavinayànàü parasparamekavàkyatà bhavataþ saübhavati / tat kathaü såtràdisaüsyandanaü buddhavacanatve heturuktam? tasmàd yatkiücidetat // evaü samànaparihàradåùaõatàmabhidhàya punarvi÷eùeõa parasyàbhyupagame dåùaõamudbhàvayannàha- ÷àsanaü bhikùutàmålaü bhikùutaiva ca duþsthità / ÷àsanamityàdinopakramate- ÷àsanaü bhagavatà hitàhitasvãkàraparihàrade÷anàlakùaõam / tacca bhikùutàmålam / athavà / àgamavipratipattimànuùaïgikãü parisamàpya yaduktam- satyadar÷anato muktiþ ÷ånyatàdar÷anena kim / [9.41] iti niràcikãrùannàha- ÷àsanamityàdi / ÷àsanam- idaü kartavyamidaü na kartavyamityàj¤àpraõayanam / tad bhikùutàmålam / bhik÷ubhàvo bhikùutà, saiva målaü kando yasyeti tattathoktam, tatpratiùñhitatvàt / yathà kila dçóhamålo vçkùaþ ciramavasthitimanubhavan kàõóa÷àkhàpra÷àkhàpatrapuùpaphalacchàyàdànasaütàpàdyapaharaõasamartho bhavati, tathà bhagavato 'pi ÷àsanakalpapàdapobhikùutàkandamàsàdya smçtyupasthànasamyakprahàõarddhipàdendriyabalabodhyaïgadhyànàråpyasamàdhisamàpattibodhipàkùikàryàùñàïgikamàrga÷ràmaõyaphalasaüpannaþ (##) çddhipràtihàryàdibhiþ kle÷oùmasaütàpàdyapaharaõapañurbhavati, iti bhikùutàyà målasàdharmyam / tatra saüj¤àbhikùuþ, pratij¤àbhikùuþ, bhikùaõa÷ãlo bhikùuþ, j¤apticaturthakarmaõopasaüpanno bhikùuþ, bhinnakle÷o bhikùuþ iti pa¤caprakàro bhikùuþ / tatra caturthapa¤camaü dvayamagryam, itareùàü samànàbhidhànamàtràbhidheyatvàt / tadubhayamapi ÷àsanàvasthànanidànamaviruddham / tatràpi bhinnakle÷o bhikùuþ pradhànam / tasyaiveha grahaõam / tadbhàvo bhikùutà / sà ca àryasatyadar÷anato na saügacchate ityàha- bhikùutaiva cetyàdi / bhikùutà bhinnakle÷atà / kle÷aprahàõamiti yàvat / co vaktavyàntaraü samuccinvan hetau vartate / yasmàt sà bhikùutaiva duþsthità, ÷ånyatàdar÷anamantareõa asama¤jasà kevalasatyadar÷anato na yujyate / tasmàt satyadar÷anato muktiriti na vaktavyamityabhipràyaþ / keùàü sà duþsthità? sàvalambanacittànàmiti / sahàvalambanena vastvabhinive÷ena vartate iti sàvalambanam, tattàdç÷aü cittaü yeùàü yoginàü te tathoktàþ, teùàmiti / yataþ te duþkhàdisatyaü kle÷avisaüyogaü ca vastutvenàvalambante iti mataü bhavatàm / atasteùàmupalambhadçùñãnàü duþsthità, na niràlambanacittànàm // yatpunaruktaü- satyadar÷anato muktiriti, tadvikalpanãyam / dvidhà hi satyadar÷anaü saübhàvyate, paramàrthataþ saüvçtito và / tad yadàdyo vikalpaþ, tadà nàsmàkaü vipratipattiþ, asmatpakùasya pradhànatvàt, sarvadharmàõàmasmàbhiþ paramàrthato dar÷anàbhyupagamàt / atha dvitãyaþ, tanna sahàmahe, yuktivirodhàt / na hi saüvçtisatyadar÷anànmuktirutpadyate, sarvasattvànàü muktiprasaïgàt / tathà hi yuktyàgamàbhyàü tattvàtattvavivecanàt, paramàrthasatyamevàtra kle÷aprahàõàya ni÷cãyate na saüvçtisatyam / tacca sarvadharmànupalambhalakùaõam / na hi tadantareõa saükle÷anivçttiryujyate / yàvadbhàvàbhinive÷aþ, tàvat kalpanà na nivartate, yàvacca kalpanà tàvadakhaõóitamahimànaþ saükle÷àþ cittasaütànamadhyàvasanti / yàvacca saükle÷àþ tàvat karmanirmitajanmaparaüparàprasavaþ saüsàro 'pi sutaràmavyàhataprasaraþ pravartate / tasmàt sarvadharma÷ånyataiva avidyàpratipakùatvàt saüsàrasaütativicchittiheturavasãyate, na kevalaü satyadar÷anam / idameva àcàryapàdairuktam- muktistu ÷ånyatàdçùñestadarthà÷eùabhàvanà // iti / yathààryasatyàni satyadvaye 'ntarbhavanti tathopadar÷itameva pràk / ityalamatiprasaïgena / api ca- sàvalambanacittànàü nirvàõamapi duþsthitam // Bca_9.45 // iti na kevalaü bhikùutà, kiü tarhi nirvàõamapi, ityaperarthaþ / nirvàõaü kle÷avisaüyogànnirupadhi÷eùaü duþsthitaü durghañam // tatra bhikùutàyàstàvadasaügatimàha- kle÷aprahàõànmukti÷cettadanantaramastu sà / (##) yadi ca àryasatyadar÷anataþ kle÷àþ prahãyante, tato vimuktirupajàyate, tadà tadanantaraü kle÷aprahàõàt samanantaramevàstu sà muktirbhavastu / bhavatu evam / ko vai nàma anyathà bråte? naitadasti, kuta ityàha- dçùñaü ca teùu sàmarthyaü niùkle÷asyàpi karmaõaþ // Bca_9.46 // co hetau / dçùñaü pratipannam / àgamataþ / yasmàt teùu prahãõakle÷eùu àryamaudgalyàyanàryàïgulimàlaprabhçtiùu sàmarthyaü phaladànaü prati ÷aktiþ / tasmànna tadanantarameva muktirasti / kasya sàmarthyaü dçùñam? karmaõaþ ÷ubhà÷ubhalakùaõasya / kiü pårvamanàryàvasthàyàü kle÷asahitasya? netyàha- akle÷asyàpi kle÷asahakàrirahitasyàpi karmaõaþ // nanu ca satyadar÷anàdavidyàdi prahãyate, tatprahàõàt saüskàràdiprahàõakrameõa tçùõàpi prahãyate / tçùõàviparyàsamatã ca punarbhavotpattinimitte / tata÷ca tayorabhàvàt tuùarahitasya bãjasyeva karmaõaþ sadbhàve 'pi na kiücidvihanyate iti / taduktam- mithyàj¤ànatadudbhåtatarùasaücetanàva÷àt / hãnasthànagatirjanma tyaktvà caitanna jàyate // iti / athavà / tçùõaiva kevalà punarbhavakàraõam, samudayàkàratvàt / uktaü hi bhagavatà- tatra katamat samudayàryasatyam? yeyaü tçùõà paunarbhavikã nandãràgasahagatà tatratatràbhi- nandinã, yaduta kàmatçùõà bhavatçùõà vibhavatçùõà ceti // tadevaü yasya tçùõà nàsti, tasya prahãõasamudayasya kàraõàbhàvàt na punarjanmasaübhavaþ / iti paràbhipràyamutthàpayannàha- tçùõà tàvadupàdànaü nàsti cetsaüpradhàryate / avidyàprahàõàt tçùõà punarbhavopàdànaü kàraõaü tàvannàsti, na vidyate cedyadi saüpradhàryate ni÷cãyate, tadà naitadvaktavyam / yataþ upalambhadçùñãnàmavidyàprahàõamanupapannam / tadbhàvàt tçùõàprahàõasyàpyabhàvàt / bhavatu và, tathàpyabhidhãyate- kimakliùñàpi tçùõaiùàü nàsti saümohavat satã // Bca_9.47 // akliùñàpi satã kle÷àsaüprayuktàpi tçùõà kimeùàü bhavadyoginàü nàsti na saübhavati / kathamiva? saümohavat akliùñàj¤ànavat // itthamapi tçùõà niùeddhuma÷akyetyàha- vedanàpratyayà tçùõà vedanaiùàü ca vidyate / spar÷apratyayà vedanà, vedanàpratyayà ca tçùõà / sà vedanà tçùõàkàraõameùàmasti / tçùõà tu tatkàryam, avikale 'pi kàraõe na samasti iti kathamabhidhàtuü ÷akyate? niravidyasya vedanàyàmapi tçùõà na bhavatãti cet, na / bhàvàbhinive÷inàü niravidyatvameva asiddham, ityuktam / tato yadi akliùñàj¤ànavat nàbhyupagamyate tçùõà, tathàpi ÷ånyatàdar÷anamantareõa nyàyabalàdàpatati / ayamatra samudàyàrthaþ- yadà muktasaütàne 'pi karmaõaþ phaladànasàmarthyamupalabhyate, (##) tçùõà ca vedanàsadbhàve saübhàvyamànà, tadà kle÷aprahàõamapi saüdihyamànaü kathamiva vimuktau ni÷cayaü kuryàt? tasmànna ÷ånyatàmantareõa bhikùutà susthità pratibhàsate iti / yaduktam- sàvalambanacittànàü nirvàõamapi duþsthitam / iti, tadupapàdayannàha- sàlambanena cittena sthàtavyaü yatra tatra và // Bca_9.48 // sàlambanena sopalambhena cittena sthàtavyamàsaktavyam / yatra tatra và yatra tatra àsaïgasthàneùu àryasatyàdiùu tadbhàvanàphaleùu và / àsaïgasaübhàvanàyàü na punarjanmanivçttiriti kathaü punarjanmasaübhàvanàyàü nirvàõamapi na saüdigdhaü syàt? tasmàdukta÷ånyataiva nirvàõakàraõamuktetyàha- vinà ÷ånyatayà cittaü baddhamutpadyate punaþ / yathàsaüj¤isamàpattau bhàvayettena ÷ånyatàm // Bca_9.49 // vinà ÷ånyatayà ÷ånyatàmantareõa cittaü vij¤ànaü sàlambanaü baddhaü saüyatam àlambanàsaïgapà÷ena / utpadyate punaþ, samàdhibalàt kiyatkàlaü nivçttamapi punarutpattimad bhavati / kva punaridaü dçùñamityàha- yathà asaüj¤isamàpattau iti / yathà asaüj¤isamàpattiü samàpadyamànànàü tàvatkàlaü cittacaittanirodhe 'pi punastadutpattiþ syàt, tathà anyatràpi ityarthaþ / upalakùaõaü caitat / yathà nirodhasamàpattàvityapi draùñavyam / atha và / yathà asaüj¤isamàpattiü samàpadya asaüj¤iùu deveùu upapadyamànànàmanekakalpa÷ataü yàvanniruddhànàmapi tatsamàpattivipàkaphalaparisamàptau cittacaittànàü punarutpattiþ, tathà / yataþ ÷ånyatàmantareõa na bhikùutà na nirvàõamupapadyate, tataþ ubhayàrthinàü ÷ånyataiva bhàvanãyetyàha bhàvayedityàdi / yena kàraõena vinà ÷ånyatayà cittaü baddhamutpadyate punaþ, tena kàraõena nirvàõàdyarthã ÷ånyatàmeva bhàvayet / tadbhàvanà hi kle÷aprahàõaü nirvàõaü càdhigamayati / na kevalaiva satyàdibhàvaneti yàvat, sàlambanatvàt / yaduktamàryavajracchedikàyàü praj¤àpàramitàyàm- tat kiü manyase subhåte api tu strotaàpannasyaivaü bhavati- mayà strotaàpattiphalaü pràptamiti? subhåtiràha- no hãdaü bhagavan / tatkasya hetoþ? na hi bhagavan kiücidàpannaþ, tenocyate strotaàpanna iti / na råpamàpanno na ÷abdàn na gandhàn na rasàn na spraùñavyàni na dharmànàpannaþ, tenocyate strotaàpanna iti / saced bhagavan strotaàpannasyaivaü bhavet- mayà strotaàpattiphalaü pràptamiti, sa eva tasya àtmagràho bhavet sattvagràho jãvagràhaþ pudgalagràho bhavet / peyàlaü / tatkiü manyase subhåte api nu arhata evaü bhavati- mayàrhattvaü pràptamiti? subhåtiràha- no hãdaü bhagavan / tatkasya hetoþ? na ka÷ciddharmo yo 'rhannàma / sacedbhagavan arhata evaü bhavet- mayàrhattvaü pràptamiti, sa eva tasyàtmagràho bhavet / peyàlaü / (##) bhagavànàha- tasmàttarhi subhåte bodhisattvena mahàsattvena evamapratiùñhitaü cittamutpàdayitavyam, na kvacit pratiùñhitaü cittamutpàdayitavyam, na råpapratiùñhitaü cittamutpàdayitavyam, na ÷abdagandharasaspraùñavyapratiùñhitaü cittamutpàdayitavyamiti / tasmàcchånyataiva bodhimàrga iti sthitam // *** [added:] *** yatsåtre 'vataredvàkyaü taccedbuddhoktamiùyate / mahàyànaü bhavatsåtraiþ pràyastulyaü na kiü matam // Bca_9.50 // ekenàgamyamànena sakalaü yadi doùavat / ekena såtratulyena kiü na sarvaü jinoditam // Bca_9.51 // mahàkà÷yapamukhyai÷ca yadvàkyaü nàvagàhyate / tattvayànavabuddhatvàdagràhyaü kaþ kariùyati // Bca_9.52 // **************** yatsåtre 'vataredityàdi anuùñuptrayaü kenacit pratikùiptamiva lakùyate, apakramanive÷itatvàt / àgamavipratipattirasya vicàrasya prastàvaþ / ÷àsanaü bhikùutetyàdiùu àgamavivàdàt, prakramàntaratvàt pårvameva vaktumucitam / anenàntaritasya vivàdasya punarupakramo granthakàrasya prastàvàkau÷alaü syàt / yatpratyayetyàdinà ca pràktanavçttadvayàrthasyàbhihitatvàt / mahàkà÷yapamukhyairityàdivacanasyà÷lãlatvàt granthakàràprayuktamiti ni÷citam / tasmàt prakùepa evàyamiti // syàdetat- yathà sàlambanacittasyàsaïgasaübhavàt na muktiþ syàt, tathà ÷ånyatàyàmapi bhayamupajàyàte / tadvaramubhayaparihàreõa saüsàra eva sthitiryuktetyàha- saktitràsàttvanirmuktyà saüsàre sidhyati sthitiþ / mohena duþkhinàmarthe ÷ånyatàyà idaü phalam // Bca_9.53 // saktiràsaïgaþ / tràso bhayam / ÷ånyatà÷ravaõàt, tadarthàparij¤ànàt / saktitràsamiti samàhàraþ / tasmàdubhayapakùaparihàreõa saüsàre traidhàtukasvabhàve sidhyati sthitiravasthànamupajàyate / tu÷abdaþ punardoùaparihàràrtham / idaü tu ÷ånyatàbhyupagame dåùaõaü syàt / sàdhàraõaü dåùaõamiti yàvat / kutaþ? anirmuktyà / hetau tçtãyà / mukterabhàvàdityarthaþ / katameùàm? duþkhinàü pa¤cagatisaüsàre jàtyàdiduþkhapãóitànàü satàm / katham? arthe arthaviùaye / mohena avidyayà / àlambanàsaïgeneti yàvat / ataþ ÷ånyatàyà idaü phalam, yat punarapi nivçtya saüsàre 'vasthànam / ayamabhipràyaþ- yathà ÷ånyatàvyatirekeõa upalambhadçùñerna muktiþ syàt, tathà viùayàsaïgasukhacetàþ sarvadharma÷ånyatàbhayabhãtakàtaraþ varaü saüsàra evàvasthànamiti manyamàno bàlaþ pra÷amasukhavimukho vinivçtya jàtyàdiduþkhamanubhavan punastatraivàvatiùñhate iti kimanayà prasàdhitamiti // anye tu saktitràsàntanirmuktayeti pàñhaü manyamànà evaü vyàcakùate- sakterhetutvàt saktiràsaïgasthànam / tràsahetutvàt tràso bhayasthànam / tàveva antau saktitràsàntau / (##) ÷à÷vatocchedàntau ityarthaþ / tathà hi- ÷à÷vatadçùñeràsaktiþ, ucchedadçùñe÷ca tràso jàyate / tayornirmuktayà parityàgena / pårvavat tçtãyà / yat paramàrthavicàreõa ÷à÷vatàntavivarjanam, saüvçtisatyàbhyupagamena ca ucchedàntaparityàgaþ, iti samàropàpavàdàntaparihàrànmadhyamà pratipattiriyamupadar÷ità bhavati / tathà ca kiü saüpadyate ityàha- saüsàre sidhyati sthitiþ / praj¤ayà saüsàradoùàliptasya karuõàparatantratvàt saüsàre sidhyati niùpadyate sthitiravasthànam / kimartham? duþkhinàmarthe paraduþkhaduþkhitayà duþkhinàü saüsàriõàmarthe, tadduþkhasamuddharaõàbhilàùàt // nanu saüsàriõo nàma paramàrthato na santyeva, tat kathaü tadavasthànamityatràha- mohena viparyàsena saüvçtyà sattvasyopalambhàt / etacca "duþkhavyupa÷amàrthaü tu kàryamoho na vàryate" [9.77] ityatra pa÷càd vyaktãkariùyate / tasmàcchånyatàyà idaü phalam, yatkaruõayà saüsàre 'vatiùñhamàno 'pi ÷ånyatàdar÷anàt saüsàradoùairna lipyate / idamapratiùñhitanirvàõatà ÷ånyatàyàþ phalam, ÷ånyatàmantareõa asyàbhàvàt / tasmàdàsaüsàraü sattvàrthamavasthànamicchadbhiþ ÷ånyataiva bhàvayitavyà // etat sarvamupasaühàreõopadar÷ayannàha- tadevaü ÷ånyatàpakùe dåùaõaü nopapadyate / tadetat evamuktakrameõa ÷ånyatàpakùe uktaü dåùaõam- ÷ånyatàyàü tràsàt saüsàràvasthànalakùaõaü nopapadyate na saügacchate vakùyamàõasamàdhànàt / iti prathamapakùe yojanà / yata evam- tasmànnirvicikitsena bhàvanãyaiva ÷ånyatà // Bca_9.54 // nirgato vicikitsàyà nirvicikitsaþ niþsaüdehaþ / tena satà bhàvanãyaiva abhyasanãyaiva ÷ånyatà sarvadharmaniþsvabhàvatà anupalambhayogena // etena yaduktam- "na vinànena màrgeõa" [9.41] tadupasaühçtaü bhavati / yatpunaruktam "÷ånyatàdar÷anena kim", tatra ÷ånyatàyà vi÷eùamàha- kle÷aj¤eyàvçtitamaþpratipakùo hi ÷ånyatà / ÷ãghraü sarvaj¤atàkàmo na bhàvayati tàü katham // Bca_9.55 // kle÷à ràgàdayaþ / j¤eyaü pa¤cavidham / àvçti÷abdastu ubhayatra saübadhyate / kle÷à evàvçtiþ / j¤eyaü ca àvçtiràvaraõamiti vibhajya yojanãyam / j¤eyameva samàropitaråpatvàdàvçtiþ, saiva tama iva tamaþ, vastutattvàvaraõàt, tasya pratipakùaþ prahàõahetuþ / hi yasmàt ÷ånyatà, tasmàt ÷ãghraü tvaritaü sarvaj¤atàyàü buddhatve kàmo 'bhilàùo yasyàsau tathoktaþ / sarvaj¤atàü kàmayate iti và sarvaj¤atàkàmaþ / na bhàvayati tàü kathamiti, tàü ÷ånyatàü kathaü na bhàvayati nàbhyasyati? api tu mahatà yatnena bhàvayedeva // (##) yadapyuktam- tràsàcchånyatàyàü pravçttirna syàt, tadapi na yuktamityàha- yadduþkhetyàdi / dvitãyapakùe punaritthamavatàraõãyam- astyeva ÷ånyatàyàmeùo 'nu÷aüsaþ, kevalaü prathamata eva tatra saütràsàtpravçttirna syàditi / àha- yadduþkhajananaü vastu tràsastasmàtprajàyatàm / ÷ånyatà duþkha÷amanã tataþ kiü jàyate bhayam // Bca_9.56 // yadvastu duþkhajananaü pãóàkaram, tasmàdvastunaþ sakà÷àt tràsaþ bhayaü jàyatàü nàma / ÷ånyatà punaþ pratyuta duþkha÷amanã sarvasàüsàrikaduþkhàpahantrã / tataþ tasyàþ ÷ånyatàyàþ kiü kiünimittaü abhayasthàne kàtarasya janasya bhayaü jàyate? sarvaguõanidànatvàt premaiva tasyàmucitamiti bhàvaþ // àtmagrahajanitàhaükàraprasåtaü hi bhayamatattvavidàmutpadyate / sa càtmà kalpanàsamàropitamårtiriti ahaükàro 'pi tadabhàvàdanàspada ityupadar÷ayannàha- yatastato vàstu bhayaü yadyahaü nàma kiücana / ahameva na kiüciccedbhayaü kasya bhaviùyati // Bca_9.57 // yatastato và bhayàbhayasthànàt astu bhavatu bhayam / kadà? yadi ahaü nàma kiücana / ahamiti ahaüpratyayasya viùayaþ kathitaþ / ahaü nàma ahaüpratyayavedyaü yatkiücana kiücidvastu syàt / avyaktanirde÷ànnapuüsakatà / tadà yuktameva bhayam / yadà punarahameva na kiücit na vastusat vicàryamàõamahaü kiücit ÷abdavikalpamàtràdanyata, tadà bhayaü kasya? ahamityasyàbhàvàt / bhaviùyati utpatsyate / ito 'pi vicàràt tràso nivartate iti bhàvaþ / taduktam- nàsmyahaü na bhaviùyàmi na me 'sti na bhaviùyati / iti bàlasya saütràsaþ paõóitasya bhayakùayaþ // iti / yathà ca ahaüpratyayaviùayasya kalpanàmàtropadar÷itatvàdasattvam, tathà pratipàdayannàha- dantake÷anakhà nàhaü nàsthi nàpyasmi ÷oõitam / na siüghàõaü na ca ÷leùmà na påyaü lasikàpi và // Bca_9.58 // dantake÷anakhà nàham / pratyekamamã ahaüpratyayaviùayà na bhavanti / nàsthi nàpyasmi ÷oõitam / asthi haññam / ÷oõitaü rudhiram / etaddåyamapi nàsmi nàham / siüghàõaü na ca ÷leùmà na påyam / siüghàõaü nàsikàvivaraniryàtaþ kledaþ / ÷leùmà mukhavivaravinirgataþ / påyaü vraõe pakvarudhiram / etànyapi nàhaü bhavanti / lasikàpi và, lasikà vraõakledaþ, sàpi nàham // nàhaü vasà na ca svedo na medo 'stràõi nàpyaham / na càhamantranirguõóã gåthamåtramahaü na ca // Bca_9.59 // nàhaü vasà na ca svedo na meda iti / vasà ÷arãrasnehaþ / svedaþ prasvedaþ / meda÷caturtho dhàtuþ / imànyapi nàham / antràõi nàpyahamiti / antràõi prasiddhàni, tànyapi (##) nàham / na càhamantranirguõóã antranirguõóã såkùmàtmikà, sàpi naivàham / gåthamåtramahaü na ca, gåthaü viùñhà / etadapi dvayaü nàhaü na bhavàmi // nàhaü màüsaü na ca stràyu noùmà vàyurahaü na ca / na ca cchidràõyahaü nàpi ùaó vij¤ànàni sarvathà // Bca_9.60 // nàhaü màüsaü na ca snàyu noùmà / snàyu sirà / åùmà ÷arãratejodhàtuþ / ime 'pi nàham / vàyurahaü na ca, vàyurà÷vàsapra÷vàsàdilakùaõaþ, so 'pi naivàham / na ca cchidràõi cakùuràdãni, tànyapi nàham / nàpi ùaó vij¤ànàni sarvathà, ùañ cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyamanovij¤ànàni, tànyapi nàhaü bhavanti / sarvathà sarvaprakàreõa pratyekaü samuditàni và / tathà hi dantàdisamudàyàtmakameva vicàryamàõaü ÷arãramupalabhyate / tacca pratyekamahaüpratyayavedyaü na bhavati, pratyekamahaüpratyayasya teùu abhàvàt / na hi pareùàmapi ekaika÷aþ ke÷àdayo 'haü pratyayavedyà bhavanti / samudità api te eva kevalàþ pårvavat / na ca samuditeùu teùu ka÷cidekaþ saübhavati, tasya pratiùetsyamànatvàt / nàpyaneke samudità api ekapratyayaviùayà bhavitumarhanti / na ca anekeùu ekapratyayo bhrànto yuktaþ / na ca bhràntestattvavyavasthà / tasmàt kalpanàmàtrametadahamityartha÷ånyamàbhàtãti ni÷citam / uktaü caitada÷ubhabhàvanàprastàve ÷ikùàsamuccaye- santi asmin kàye ke÷à romàõi nakhà dantà rajo malaü tvakå màüsàsthi snàyu ÷irà bukkà hçdayaü plãhakaþ klomakaþ antràõi antraguõàþ àmà÷ayaþ pakkà÷ayaþ audarãyakaü yakçt purãùam a÷ru svedaþ kheñaþ siüghàõakaü vasà lasikà majjà medaþ pittaü ÷liùmapåya÷oõitaü mastakaluïgaü prasràvaþ / eùu ca vastuùu bodhisattvaþ upaparãkùaõajàtãyo bhavati / etat punaþ pa÷càt kàyasmçtyupasthànaparyante nirdekùyàmaþ / iti / evaü nirviùaya evàhaüpratyayavi÷eùaþ // syàdetat- yadi nàma ke÷àdayo 'haüpratyayavedyà na bhavanti, tathàpi nàyaü nirviùayaþ sidhyati / yataþ antarvyàpàrapuruùagocara eva ahaüpratyayo 'smàbhiriùyate iti naiyàyikàdayaþ / naitadapi yuktam / yasmàt- ahaü gauraþ kç÷o dãrgho gacchàmãtyàdyàkàraparàmar÷àtmaka eva ayamahaüpratyayaþ pratibhàsate / na ca àtmana etadråpamiùyate paraiþ / na ca anyàkàreõa j¤ànena anyasya grahaõaü yuktam, atiprasaïgàt / tathà hi tadvàn, idamidaü tasya lakùaõamupavarõayanti pare / tatra naiyàyikàstàvat nityaü sarvagataü pratipràõibhinnamacetanaü cetanàyogàttu cetanaü sukhàdiguõàdhàraü ÷ubhà÷ubhakarmakartàraü tatphalopabhoktàraü paralokinaü ca àtmànamicchanti / naiyàyikavadvai÷eùikà api / taduktam- anye punarihàtmànamicchàdãnàü samà÷rayam / svato 'cidråpamicchanti nityaü sarvagataü tathà // (##) ÷ubhà÷ubhànàü kartàraü karmaõàü tatphalasya ca / bhoktàraü cetanàyogàccetanaü na svaråpataþ // iti / [tattvasaügraha-171-172] jaiminãyàstuvyàvçttyanugamàtmakaü buddhiråpeõa pariõàminaü caitanyaråpamàtmànamicchanti / tacca caitanyaü buddhisvabhàvam / na ca tasya pravçttinivçttã bhavataþ, tasyobhayatrànugataråpatvàt / tadyathà- sarpasya kuõóalàvasthànivçttau çjutvàvasthàpravçttau ca sarpatvasyobhayatràpyavçttiþ / yathoktam- vyàvçttyanugamàtmànamàtmànamapare punaþ / caitanyaråpamicchanti caitanyaü buddhilakùaõam // yathàheþ kuõóalàvasthà vyapeti tadanantaram / saübhavatyàrjavàvasthà sarpatvaü na nivartate // tathaiva nityacaitanyasvabhàvasyàtmano 'pi na / niþ÷eùaråpavigamaþ sarvasyànugamo 'pi ca // iti / [tattvasaügraha-222-224] iti vi÷eùaþ / anyat sarvaü pårvavat // jainàstu jaiminãyavaccetanamàtmànamicchanti dravyaparyàyaråpeõa yathàyogamanugamavyàvçttyàtmakam / tathà coktam- jaiminãyà iva pràhurjainà÷cillakùaõàntaram / dravyaparyàyaråpeõa vyàvçttyanugamàtmakam // [tattvasaügraha-311] kàpilàstu nityaü vyàpakaü nirguõaü svayameva caitanyàtmakamàtmànamicchanti, na tu buddhisaübandhàt / buddheþ svayamacitsvabhàvatvàt / caitanyaü puruùasya svaråpamiti vacanàt / nàpi sa kasyacit kàryasya kartà, svayaü tatphalopabhoktà và, niùkriyatvàt / prakçtireva tatkartrã tasya, tatphalopanetrã ca / viparyàsava÷àdasau svàtmani tat samàropayati / tathà hi- yadà puruùasya ÷abdàdiviùayopabhogàkàramautsukyamupajàyate, tadà prakçtiþ parij¤àtapuruùautsukyà puruùeõa yujyate, tataþ ÷abdàdisargaü karoti / ÷abdàdiùu ÷rotràdivçttibhirmanasàdhiùñhitàbhiþ parigçhãteùu viùayeùu buddhiradhyavasàyaü karoti / tato buddhyavasitamarthaü puruùa÷cetayate iti / evaü caitanyasvaråpatvànnirguõatvam, vyàpitvànniùkriyatvamiti sàükhyapuruùasya vi÷eùaþ / uktaü ca- caitanyamanye manyante bhinnaü buddhisvaråpataþ / àtmana÷ca nijaü råpaü caitanyaü kalpayanti te // (##) pradhànenopanãtaü ca phalaü bhuïkte sa kevalam / kartçtvaü tasya naivàsti prakçtereva tanmatam // [tattvasaügraha-285-86] pravartamànàn prakçterimàn guõàn tamovçtatvàdviparãtacetanaþ / ahaü karomãtyabudho 'bhimanyate tçõasya kubjãkaraõe 'pyanã÷varaþ // iti / [sàükhyakramadãpikà-43] upaniùadvàdinastu samastapràõisaütànàntargatamekameva vyàpi nityaü ca j¤ànamicchanti / tadvivartaråpatayà sakalamidaü kùitijalapavanahutà÷anàdikaü jagadavabhàsate / tatsvabhàva eva càtmà / na bàhyaü kimapyavayavi paramàõvàdikaü gràhyaü pramàõaprasiddhamasti / àha ca- nityo j¤ànavivarto 'yaü kùititejojalàdikaþ / àtmà tadàtmaka÷ceti saügirante 'pare punaþ // gràhyalakùaõasaüyuktaü na kiücidiha vidyate / vij¤ànapariõàmo 'yaü tasmàtsarvaü parãkùyate // iti / [tattvasaügraha-328-29] pudgalavàdinastu punaranta÷caratãrthikàþ / skandhebhyastattvànyatvàbhyàmavàcyaü pudgalanàmànamàtmànamicchanti / anyathà tãrthikasiddhàntàbhinive÷adar÷anaü syàt / àha ca- kecicca saugataümanyà apyàtmànaü pracakùate / iti / [tattvasaügraha-336] kathamàtmano 'haüpratyayaviùayatà syàt? svasvaråpeõa tatràpratibhàsanàt / tatkathamàtmà ahaüpratyayatayà pratibhàsate ityucyate? tasmàd vikalpamàtrametat / nirviùayamutpadyate iti sthitam // saüprati citsvabhàvàtmavàdinaþ sàükhyàdayaþ ùaóvij¤ànànàmàtmaniùedhamasahiùõavaþ pràhuþ- ÷abdàdij¤ànaü cidàtmakamàtmaivàsmàbhirabhidhãyate / tatkathamasyàtmatàpratiùedha ucyate? iti paràbhipràyamàkalayya siddhàntavàdã prasaïgamàsa¤jayannàha- ÷abdaj¤ànaü yadi tadà ÷abdo gçhyeta sarvadà / nanu yadi ÷abdaj¤ànàtmaka àtmà, tasya ca nityatvàt ÷abdaj¤ànaü nityaü syàt, tadà ÷abdo 'pi sadà nityameva tadbhàvàbhàvakàlayorgrahãtavyaþ syàt, ÷abdagrahaõasvabhàvasya tasya tatsadasattàkàle sarvadànuvartanàt / anyathà nityatvameva tasya hãyeta / bhavatu, evameveti cet, àha- (##) j¤eyaü vinà tu kiü vetti yena j¤ànaü nirucyate // Bca_9.61 // j¤ànameva nityamupasthitam, ÷abdasya tu kàdàcitkatvàt na sarvadà sattàbhivyaktiþ / tata÷ca tadasattàkàle j¤eyaü vinà viùayamantareõa kiuü vetti kiü jànàti tad j¤ànam? tu÷abdo 'sattàkàlapra÷navi÷eùe vartate / yena j¤eyena ÷ånyamapi j¤ànaü nirucyate abhidhãyate / j¤eyaü jànàtãti j¤ànamàkhyàyate, tadabhàvàt kathaü j¤ànamityà÷ayaþ // etadevàha- ajànànaü yadi j¤ànaü kàùñhaü j¤ànaü prasajyate / yadapi viùayaü na jànàti, tadapi yadi j¤ànamucyate, tadà kàùñhamaj¤ànasvabhàvaü j¤ànaü prasajyate / na hi tena kiücidaparàddhaü yena na vij¤ànaü syàt / na caivam / tasmàdviùayaparij¤ànàbhàvàt yathà kàùñhaü j¤ànaü na bhavati, tathà anyadapi na syàdityàha- tenàsaünihitaj¤eyaü j¤ànaü nàstãti ni÷cayaþ // Bca_9.62 // yena nirviùayaü na j¤ànam, tena kàraõena asaünihitaj¤eyaü asaünihitamayogyade÷asthaü j¤eyaü gràhyo viùayo yasya tattathoktaü j¤ànaü nàsti na vidyate iti ni÷cayaþ ekànta eùaþ / sàpekùatvàt // syàdetat- ÷abdasya sadàvidyamànatvàt nàsaünihitaviùayaü ÷abdaj¤ànam / agrahaõaü tu kadàcit kàdàcitkàbhivyaktitvàditi noktadoùaprasaïgaþ / naitadasti / yato yadasya j¤ànasya paricchedyaü råpaü vyaktamityucyate, tasya sadàsaünihitaviùayatayà gràhakamaj¤ànamabhidhãyate / ÷abdasya tu sadà sattvamasattvaü và na vivakùitam / j¤ànaü tu kadàcidagràhakamityetàvataiva sàdhyasiddheþ / tasmàdasaünihitaj¤eyamityanena j¤ànasyaiva agràhakatvaü sàdhyate / yena råpeõa j¤ànasya gràhyo viùayaþ, tasya na sarvadà saünidhànamastãti kçtvà iti kathaü noktadoùaprasaïgaþ? ÷abdasya yathà sarvadà sattvaü nàsti, tadvistarabhayànnocyate // api ca / yadi ÷abdaj¤ànamevàtmà, tadà tadgrahaõàtmakatvàttasya råpagrahaõaü na syàt / naitadasti / yataþ tadeva råpagràhakamiùyate iti cedatràha tadevetyàdi- tadeva råpaü jànàti tadà kiü na ÷çõotyapi / tadeva ÷abdaj¤ànameva yadi råpaü jànàtãti matam, tadà kiü na ÷çõotyapi, tadà råpagrahaõakàle kimiti na ÷çõotyapi, ÷abdamapi kiü na gçhõàti? ÷abdaj¤ànatvàt / atha gçhõàtyeva, yadi saünihitaü syàt / kevalamasaünidhànàt na doùa iti parasyottaramà÷aïkayàha ÷abdasyetyàdi- ÷abdasyàsaünidhànàccettatastajj¤ànamapyasat // Bca_9.63 // ÷abdasya viùayatàmàpannasya asaünidhànàdayogyade÷àt grahaõaü na syàt- yadi, evamabhidhãyate, tatastat j¤ànamapyasat / tat tasmàt tarhi ÷abdasyàsaünidhànàt tat j¤ànamapi ÷abdaj¤ànam asadavidyamànam / ÷abdaj¤ànameva tarhi tanna bhavatãtyarthaþ // (##) kiü ca / yadi ÷abdaj¤ànaü tadà råpagrahaõàdyàtmakaü tanna yujyate ityàha ÷abdagrahaõetyàdi- ÷abdagrahaõaråpaü yattadråpagrahaõaü katham / ÷abdasya grahaõaråpaü ÷abdasya grahaõasvabhàvam / ÷abdagràhakamiti yàvat / yat j¤ànaü tad råpagrahaõaü råpagrahaõàtmakaü katham? na kathaücidapi syàt / ekasya niraü÷asya råpadvayàyogàt / nanu yathà ka÷cideka eva kasyacidapekùayà pità, kasyacidapekùayà ca sa eva putraþ syàt, tathà prakçte 'pi råpadvayamekasya bhaviùyatãtyàha ekaþ pitetyàdi- ekaþ pità ca putra÷ca kalpyate na tu tattvataþ // Bca_9.64 // ekaþ pità eva janakaþ putra÷ca janyaþ sa eveti kalpyate, sa tu tadapekùayà kalpanayà vyavasthàpyate / na tu tattvataþ, na punaþ paramàrthataþ / eka eva svabhàvaþ ubhayàtmakaþ kalpanàsamàropitavyapade÷àt [råpabhedena] punareka eva tathà nànàbhidhànena naivàbhidhãyate / ubhayavàstavaråpadvayamekasya ghañanãyam, tacca kathaücidapi na saügacchate, råpadvayavyatibhinnatayà vastuno 'pi dvitvaprasaïgàt / tasmàt yathà vàstavamekasya dviråpatvaü tanna dçùñàntadharmiõyasti, yaccàsti kàlpanikam, tat prakçtànupayogãti yatkiücidetat // ito 'pi na pàramàrthiko 'yaü vyapade÷a ityàha sattvaü raja iti- sattvaü rajastamo vàpi na putro na pità yataþ / etacca ava÷yaü tvayàpi svãkartavyam- sàükhyamate hi triguõamekaü jagat, tataþ sattvaü rajastamo vàpãti samudàyaþ samuccayàrthaþ / yato yasmàdete guõàþ svasvabhàvàvasthitàþ pratyekaü samudità và / tasmànna pità na putraþ paramàrthataþ / sarvadà guõà eva kevalàþ santi / ayamarthaþ- putràvasthàyàü ye sattvarajastamolakùaõà guõàþ, te eva pràptajanakabhàvà api tena pårvàparakàlayoravi÷iùñasvabhàvà eva / te tatastadapekùya pità putra÷càbhidhãyante, na tu tatra ka÷cidvi÷eùaþ / tataþ kàlpanika evàyaü vyavahàraþ / yadi ca råpagrahaõakàle 'pi ÷abdagrahaõàtmakamekameva tajj¤ànam, tadà tatsvabhàvamupalabhyeta, na copalabhyate / tato na tadgrahaõàtmakamityàha ÷abdagrahaõetyàdi- ÷abdagrahaõayuktastu svabhàvastasya nekùyate // Bca_9.65 // ÷abdagrahaõena yuktaþ saübaddhaþ / tu÷abdo vi÷eùàbhidhàne / svabhàvastasya råpagràhakasya j¤ànasya nekùyate na pratãyate / atastadà tasya ÷abdagrahaõatà nàstãti ni÷cãyate // syàdetat- yadi nàma na pratãyate, tathàpi tadeva tat / kathaü tarhi råpagrahaõamityàha tadevetyàdi- tadevànyena råpeõa nañavatso 'pya÷à÷vataþ / tadeva ÷abdaj¤ànam / anyena råpeõa svabhàvena råpagrahaõàtmakena råpaü gçhõàtãti ÷eùaþ / kathamiva tasyànuråpatà? nañavat / yathà nàñyasamaye raïgabhåmigato nañaþ eka eva (##) nànàråpeõàvatarati, tathà prakçte 'pãti na doùaþ / atràha- so 'pya÷à÷vataþ iti anityaþ pårvasvabhàvaparityàgena råpàntaramàvi÷ati / na ca pårvàparakàlayorekasvabhàva eva naño nànàråpasaübandhàt, anyathà tasya råpadvayamekadeti bhàùeta / iti sàdhyavikalo dçùñàntaþ / athàpi syàt- bhàvaþ sa eva / svabhàvaþ punarasya aparàpara utpadyate nirudhyate ca / tataþ ayamadoùa ityatràha sa evànyetyàdi- sa evànyasvabhàva÷cedapårveyaü tadekatà // Bca_9.66 // sa evàtmà naño và / anyasvabhàvaþ aparasvabhàvaþ / ced yadi ucyate, tadà apårveyaü tadekatà, apårveyamadçùñapårveyamãdç÷ã tadekatà / tasya bhàvasya aparasvabhàvotpattàvapi ekatà abhinnàtmatà / tathà hi- sa eveti tattvamàkhyàyate, punaranyasvabhàva iti tasyaiva anyatvam / na caitat parasparaviruddhadharmadvayamekasya yuktam / na hi bhàvo nàma anya eva svabhàvàt, yena tasyotpàdanirodhayorapi bhàvasya tau na syàtàm / nàpi tadabhinnasya svabhàvasya utpàdanirodhayorbhàvasya tàdavasthyaü yuktamabhedàbhàvaprasaïgàt / bhede và saübandhàsiddhiriti bhàvaþ // syàdetat- bhavatveva eùa prasaïgaþ yadi råpadvayamasyàtmanaþ satyaü syàt / kiü tarhi nijamasya råpamapahàya aparaü råpamatàttvikam, tena noktadoùaprasaïgaþ, ityà÷ayamà÷aïkayannàha anyadråpamityàdi- anyadråpamasatyaü cennijaü tadråpamucyatàm / anyadråpaü tadviùayopàdhikaü sphañikopalasyeva asatyamasvàbhàvikam, iti cedyadi, tarhi nijaü tadråpamucyatàm nijaü svàbhàvikaü tasyàtmano råpaü tattvamucyatàm / astyevànyadråpaü tasya / kiü tat? j¤ànatà cet- j¤ànatà cettataþ sarvapuüsàmaikyaü prasajyate // Bca_9.67 // j¤ànàtmataiva tasya pårvàparakàlànugàminã nijaü råpam / kimanyadvaktavyam? [tadråpeõa pårvàparànyaråpasaübandhe 'pi sphañikavad yadi eko 'stãtyucyate, evaü sarvapuüsàmaikyaü prasajyate, evaü j¤ànatvena tatsàdhàraõaråpatvàt / tadyathà pårvaparakàlikayoþ ÷abdaråpaj¤ànayorbhinnàkàratvàd bhinnayorapyekatvameva, tathà sarvasattvànàü pràõigatigatànàmekàtmatà prasajyate] àpadyate, vastuto bhede 'pi vi÷eùàbhàvàt // itthaü ca punaridamatiprasajyate ityàha cetanetyàdi- cetanàcetane caikyaü tayoryenàstità samà / (##) yadi và avàntaraü bhedanibandhanaü vi÷eùamapàsya kiücidàkàrakamà÷ritya ekatvamucyate tadà cetanà puruùadharmaþ, acetanà prakçtyàdidharmaþ / cakàro doùàntarasamuccaye / te 'pi ekamabhinnaü vastu syàtàm / katham? tayo÷cetanàcetanayoþ yena kàraõena astità samà / sàpi bhàvànàü nijaü råpam / samà dvayorapi tulyà / nanu ca / atràpi sàdç÷yanibandhanamiùyate eva ekatvaü vastubhede 'pi / tato 'yamiùñaprasàdhanàdadoùa ityàha vi÷eùa÷cetyàdi- vi÷eùa÷ca yadà mithyà kaþ sàdç÷yà÷rayastadà // Bca_9.68 // dåùaõàntaradyotane cakàraþ / vi÷eùo bhedaþ sarvabhàvànàmaniyamena yadà mithyà asatyam [tyaþ?], nijameva råpaü satyam, tadà kaþ sàdç÷yà÷rayaþ syàt? kimà÷ritya sàdç÷yaü vyavasthàpyate? vi÷eùasadbhàve hi kiücinmàtrasàdharmyeõa sàdç÷yaü syàt / vi÷eùàbhàve ca tadeva tat syànna sadç÷am / na hi gogavayayorgovi÷eùamananubhavan na gavayo gosadç÷o bhavet, api tu gaureva syàt / ato vi÷eùa eva sàdç÷yà÷rayaþ / sa ca yadà pàramàrthiko na bhavati, tadà kaþ sàdç÷yasya samànàkàratàyàþ puüsàmanyasya và à÷rayo nibandhanaü và bhavet? naiva ka÷cidityarthaþ / ato vastuta eva ekatvamàpatitaü bhavataþ, na sàdç÷yakçtam / tat kathaü siddhasàdhanàdadoùa ityucyate? evaü kàpila [jaina]jaiminãyaparikalpitasya citsvabhàvasyàtmanaþ sattvamasiddham / upaniùadvàdiparikalpite 'pi yathàsaübhavaü dåùaõamabhidheyamiti // sàüpratamacetanasya naiyàyikàdiparikalpitasyàtmanaþ sadvayavahàrapratiùedhàyàha acetana÷cetyàdi- acetana÷ca naivàhamàcaitanyàtpañàdivat / cetanastàvadàtmà uktakrameõa na yujyate / acetano 'pi naivàhamàtmà yukta iti cakàràrthaþ / kutaþ? àcaitanyàt caitanyàbhàvàt / na vidyate cetanà asyetyacetanaþ / tasya bhàvaþ àcaitanyam / ubhayapadavçddhiþ pàralaukikàdivat / tasmàt / acetanatvàdityarthaþ / kathamiva? pañàdivat / yathà pañavçkùaparvatàdayaþ caitanyavirahàdàtmà na bhavanti, tathà abhimato 'pi / karmakartçtvàderasyàbhyupagamàt / anyathà na kiücit prayojanaü tena / na ca acetanasya tadyuktam, yathà pañàdeþ / yadi nàma svayamasàvacetanaþ, tathàpi buddhe÷cetanà cetayate, tenàyamadoùaþ iti paràbhipràyaü saübhàvayannàha atha j¤a ityàdi- atha j¤a÷cetanàyogàdaj¤o naùñaþ prasajyate // Bca_9.69 // atheti pçcchàyàm / athàyamàtmà cetanàyogàd buddhisamavàyàt svayamacetano 'pi j¤o bhavati / jànàtãti j¤aþ iti kapratyayàntasya råpam / evamupagamyamàne aj¤o naùñaþ prasajyate / yadà tarhi madamårcchàvasthàyàü cetanànivçttau ayamàtmà aj¤o na kiücidapi jànàti, tadà naùñaþ pràktanacaitanyasaübaddhasvabhàvaparityàgàdvinaùñaþ prasajyate // (##) caitanyasaübandhàsaübandhakàlayorekasvabhàvatvànnàyaü doùa iti paramà÷aïkayannàha athàvikçta ityàdi- athàvikçta evàtmà caitanyenàsya kiü kçtam / atha caitanyotpàdanirodhayoravikçta eva anutpannàniruddhasvabhàva evàtmà / yadyevam, tarhi caitanyenàsya kiü kçtam, acetanasya sarvakàlamavikçtasya sataþ asyàtmanaþ caitanyena buddhisamavàyena kiü kçtam, kimati÷ayàdhànamanuùñhitam? na kiücit / buddhisamavàye 'pi tathaivàpracyutapràcyasvabhàvasya avasthànàdacetana evàtmà / tathà ca sati kimanuùñhitaü bhavadbhirityàha- aj¤asya niùkriyasyaivamàkà÷asyàtmatà matà // Bca_9.70 // aj¤asya kiücidapi hitàhitaü j¤àtuma÷aktasya niùkriyasya nirgato bahirbhåtaþ kriyàyà iti niùkriyaþ / tasya sarvapratãkàrarahitasya anàdheyàti÷ayatayà asaüskartavyasya / athavà sarvakarmaõi ÷aktivikalasya gamanàdhikriyà÷ånyasya và àkà÷asya prakçtànupayogitvàdàkà÷akalpasya / evaü sati àtmatà àtmasvabhàvavyavasthà vyavasthàpità / etacca svamatenodàharaõam / yathà niþsvabhàvatayà sarvakriyà÷ånyaü praj¤aptisanmàtramàkà÷am, tathà àtmàpãtyarthaþ / paramatenàpi và / yathà ca na karmakartràdiråpamàkà÷amacetanatvàdakriyatvàcca, tathà àtmapãti bhàvaþ // idànãü punaranyathà àtmapratiùedhabàdhakaü paramatenotthàpayannàha na karmetyàdi- na karmaphalasaübandho yukta÷cedàtmanà vinà / yadi na ka÷cidekaþ paralokã syàt, tadà tenàtmanà paralokagàminà vinà antareõa karmaphalasaübandho 'yuktaþ / karma ÷ubhà÷ubham, phalaü ca tasyaiva iùñàniùñalakùaõam, tayoþ saübandhaþ / karmaõaþ kçtasya phalena và saübandhaþ / yenaiva kçtaü karma, tasyaiva tatphalapratilambho nànyasyeti / na yukto na ghañate / iùyate ca paraloke karmaphalasaübandhaþ / tatra ca saugatànàmapyavivàdaþ / tathà ca såtram- anenaiva kçtaü karma, ko 'nyaþ pratyanubhaviùyati? na hi bhikùavaþ kçtopacitàni karmàõi pçthivãdhàtau vipacyante nàbdhàtau na tejodhàtau na vàyudhàtau / upàtteùveva skandhadhàtvàyataneùu............ iti vistaraþ / uktaü ca- na praõa÷yanti karmàõi kalpakoñi÷atairapi / sàmagrãü pràpya kàlaü ca phalanti khalu dehinàm // iti / (##) tataþ karmaphalasaübandho 'nivàrito bhavatàmapi / tasmàdava÷yamaïgãkartavya àtmà / anyathà sarvametadasaügataü syàt / kathamasati àtmani karmaphalasaübandho ghañate ityàha karma kçtvetyàdi- karma kçtvà vinaùñe hi phalaü kasya bhaviùyati // Bca_9.71 // hi yasmàt karma kçtvà karmotpàdya ÷ubhà÷ubhalakùaõam / vinaùñe niruddhe sati karmakartari / phalaü kasya bhaviùyati / àtmano 'sattve paralokagàminaþ kasyacidabhàvàt / yena cittakùaõena kçtaü karma, tasya kùaõikatayà tatkarmakriyàkàle nivçttatvàt, kçtasya karmaõaþ phalaü sugatau durgatau và sukhaduþkhàtmakaü kasya bhaviùyati utpatsyate? naiva kasyacit syàt / paraloke ca kçtakarmaõa eva phalayogino 'nyasya kasyacidutpàdàt, iti kçtavipraõà÷o 'kçtàbhyàgama÷ca syàt // upalakùaõaü caitat / smçtipratyabhij¤ànasaü÷ayanirõayasvayaünihitapratyanumàrgaõadçùñàrthakutåhalaviramaõakàryakàraõabhàvatadadhigatapramàõabandhamokùàdayo 'pi na syuþ cedyadi matam, tanna yuktamityàha dvayorityàdi- dvayorapyàvayoþ siddhe bhinnàdhàre kriyàphale / dvayorapyàvayoþ / àtmavàdino bhavataþ, mama ca nairàtmyavàdinaþ / siddhe ni÷cite / ke siddhe? àhabhinnàdhàre kriyàphale karma kriyà asmin bhave, tasyàþ phalaü paraloke / te bhinnàdhàre nànàdhikaraõe siddhe / tathàhi- na yenaiva ÷arãreõa tasmin janmani karma karoti, tenaiva pretya phalamupabhuïkte / ataþ anyadeva karmakartç, tadanyacca phalabhoktç / ato bhinnàdhàre kriyàphale bhavataþ / atra ca avipratipattiràvayoþ / syàdetat- àtmavyàpàramantareõa te eva kartçtvopabhoktçtve na syàtàmityatràha- nirvyàpàra÷ca tatràtmetyatra vàdo vçthà nanu // Bca_9.72 // nirvyàpàro vyàpàrarahitaþ / tatra tayoþ karmakriyàphalopabhogayoþ àtmà niùkriyatvàdacetanatvàt / nityatvànna kvacidapi kriyàyàü samarthaþ / yadapyuktam- j¤ànamàtràdisaübandhaþ kartçtvaü tasya bhaõyate / sukhaduþkhàdisaüvittisamavàyastu bhoktçtà // iti / [tattvasaügraha-176] tadapi pårvàparakàlayoravicalitasvabhàvasya uktakrameõa na saügacchate / iti hetoratràtmani nirvyàpàre vàdo vivàdo vçthà niùphalaþ / yadarthamasàvaïgãkçtaþ, tatra tasyànupayogitvàt / nanviti parasaübodhane // nanu yadi àtmà na bhavet, kathaü tarhi kçtavipraõà÷àdidoùo na syàt? tato na vçthà tadvàda ityàha hetumànityàdi- hetumàn phalayogãti dç÷yate naiùa saübhavaþ / (##) yo hetumàn karmaõà yuktaþ, sa eva phàlayogã phalasaübaddhaþ iti evameùa saübhavo na dç÷yate, nopalabhyate / yasmàt- anya eva mçto loke jàyate anya eva hi / tato hetumataþ phalayogo na dç÷yate / etattarhi kathaü nãyate yaduktam- anenaiva kçtaü karma, ko 'nyaþ pratyanubhaviùyatãti? atràha saütànasyetyàdi- saütànasyaikyamà÷ritya kartà bhokteti de÷itam // Bca_9.73 // saütànasya uttarottarànekakùaõaparaüparàlakùaõasya kàryakàraõabhàve na pravartamànasya aikyamà÷ritya anekeùu ekatvaü lokàdhyavasàyava÷àdàropitameva nimittãkçtya kartà bhoktà iti de÷itam- ya eva karmaõaþ kartà sa eva tatphalasyopabhoktà ca / ityetadde÷itatve 'pi neyàbhipràyava÷àt bhagavatà prakà÷itam / anyathà karmaphalocchedaü manyeta janaþ / na tu tàvatà ubhayalokànugàminaþ sattvamàkhyàtam / ata eva ca tatraivoktam- upàtteùveva skandhadhàtvàyataneùu vipacyante iti / tathà cetanà karma, cetayitvà karma iti vacanàcca / taduktam- karmajaü lokavaicitryaü cetanà tatkçtaü ca tat / cetanà mànasaü karma tajje vàkkàyakarmaõã // iti / [abhi. ko. 4.1] anyatràpyuktam- sattvalokamatha bhàjanalokaü cittameva racayatyaticitram / karmajaü hi jagaduktama÷eùaü karma cittamavadhåya na càsti // iti / [ma. a. 6.89] tasmànna cittavinirmuktamanyat karmàsti / tacca ku÷alàku÷alaü cittamutpadya nirudhyamànaü svopàdeyacittakùaõe ku÷alàku÷alàdisaüskàravi÷eùavàsanàmàdadhàti / tadapi tadàhitavàsanamuttarottaratadabhisaüskçtakùaõaparaüparàvicchedataþ saütànapravartamànaü pariõativi÷eùamupagacchat karmavi÷eùànuråpaü tathàvidhaü sukhàdisvabhàvaü cittàtmakameva phalamabhinirvartayati paraloke / tadyathà kùitibãjàdayaþ parasparopasarpaõapratyayavi÷eùàt samadhigatàti÷ayatayà prathamakùaõopanipàtinaþ svopàdeyabhåtadvitãyakùaõakalàpe kàryotpàdànuguõavi÷eùotpàdanadvàreõa taduttarottaratàratamyamupajanayantaþ saütatipariõàmavi÷eùàdantyakùaõalakùaõaü prakarùaparyantamàsàdayanto bãjànuråpa÷àlikodravàïkuramutpàdayanti / yathà ca làkùàrasaparibhàvitaü màtuluïgàdibãjamuptaü tatsaüskàraparaüparàpravçtteþ tatpuùpàdiùu raktatàmutpàdayati, na ca tatra ka÷cit pårvàparakàlayoreko 'nugàmã samasti / tacca ku÷alàku÷alasamànasyàpi (?) kalpanopasthàpitatvàt nopanyàso yuktaþ / taduktam- (##) yasminneva hi saütàne àhità karmavàsanà / phalaü tatraiva badhnàti karpàse raktatà yathà // iti / tasmàdyathà bãjàdiùu àtmànamantareõàpi pratiniyamena kàryaü tadutpatti÷ca krameõa bhavati, tathà prakçte 'pi paralokagàminamekaü vinàpi kàryakàraõabhàvasya niyàmakatvàt pratiniyatameva phalam, kle÷akarmàbhisaüskçtasya saütànasya avicchedena pravartanàt paraloke phalapratilambho 'bhidhãyate, iti nàkçtàbhyàgamo na kçtavipraõà÷o bàdhakam / tato nàtmànamantareõa karmaphalasaübandho na yujyate / yathà ca satyevàtmani sa na ghañate, tathà sapracayamucyamànamativistaraü syàditi neha pratanyate // àha ca- nàtmàsti skandhamàtraü tu kle÷akarmàbhisaüskçtam / antaràbhavasaütatyà kukùimeti pradãpavat // iti // [abhi. ko.] pudgalatadvàdibhistattvànyatvapratiùedhapakùàbhyupagamàt svayameva vastutvaü pratiùiddham / vastuno hi tattvànyatvaprakàrànatikramàt, parasparaparihàravatorekapratiùedhàparavidhinàntarãyakatvàt / bhàrahàràdisåtramapi samarthitamatràrthe / tasmàdàbhipràyikãü bhagavato de÷anàmajànadbhiþ parikalpito 'sau, na vastusat / vastutvàbhyupagame nànyatvam, ityàtmano niràkaraõenaiva nirastaþ, iti na punarvi÷eùeõa pratiùedhitaþ / uktaü caitadbhagavatà- iti hi bhikùavaþ asti karma, asti phalam / kàrakastu nopalabhyate ya imàn skandhàn vijahàti, anyàü÷ca skandhànupàdatte, anyatra dharmasaüketàt / atràyaü dharmasaüketaþ, yadasmin sati idaü bhavati, asyotpàdàdidamutpadyate iti // etena bhagavataiva idaüpratyayatàmàtralakùaõaþ kàryakàraõabhàvo 'pi dar÷ita eva / ayamapi ca saütànasyetyanena [saütàna eka ityanena] yathàvyavahàramaniråpitasvaråpaþ såcita eva, saütànavacanena idaüpratyayatàmàtrasyàbhyupagamàt / anyathà saütàna eva na syàt / tena vàstavakàryakàraõabhàvabhàvino doùà nàvalãyante / idameva àcàryapàdairapyuktam- a÷aktaü sarvamiti ced bãjàderaïkuràdiùu / dçùñà ÷aktirmatà sà cetsaüvçtyàstu yathà tathà // iti / kàryakàraõabhàvapratiniyamàdeva smçtyabhàvo 'pi nirastaþ / ekasyànugamàtmano 'bhàvàt na smartà ka÷cidiha vidyate, kiü tarhi smaraõameva kevalamàropava÷àt smaryamàõavastuviùayam / na ca atra smarturabhàve 'pi ka÷cid vyàghàtaþ / anubhåte hi vastuni vij¤ànasaütàne smçtibãjàdhànàt kàlàntareõa saütatiparipàkahetoþ smaraõaü nàma kàryamutpadyate / evaü pratyabhij¤ànàdayo 'pi draùñavyàþ / ativistarabhayàt pratyekamiha na pratividhãyante iti tatsamarthanamanyatraiva vistareõàvadhàryamiti // (##) sarvametat saüvçtisatyamupàdàya samarthitam / paramàrthe tu sarvadharmàõàü niþsvabhàvatvàt sarvavikalpoparamàcca na kiücidutpadyate và nirudhyate và sàtmakamanàtmakaü và / nàpi vicàryamàõaü karma tatphalaü và, nàpi ihaloko na paraloko và na ka÷cidasti, kalpanàviñhapitatvàt / tasmàt sarvametat pratibimbasaünibhaü niþsvabhàvamutpadyate nirudhyate ca / kàryakàraõaü ca sàtmakaü niràtmakaü ca nityamanityaü càbhidhãyate / svapnavat karmakartçtvam, tatphalopabhogaþ, ihalokaþ, paralokaþ, sugatidurgatigamanaü ca kalpanànàmaprahàõàt / iti sarvatra sustham / yadvakùyati- evaü na ca nirodho 'sti na ca bhàvo 'sti tattvataþ / ajàtamaniruddhaü ca tasmàtsarvamidaü jagat // svapnopamàstu gatayo vicàre kadalãsamàþ / ityàdi / [bodhi. 9.151-52] uktaü ca- kartà svatantraþ karmàpi tvayoktaü vyavahàrataþ / parasparàpekùikã tu siddhiste 'bhimatànayoþ // na kartàsti na bhoktàsti puõyàpuõyaü pratãtyajam / yatpratãtya na tajjàtaü proktaü vàcaspate tvayà // iti / [catuþ 2.8-9] yathà niràtmàna÷ca sarve dharmàþ karmaphalasaübandhàvirodha÷ca, niþsvabhàvatà ca, yathà dçùñasarvadharmàvirodha÷ca, tathà pitàputrasamàgame de÷itam / taduktam- bhagavànàha- evameva mahàràja bàlo '÷rutavàn pçthagjana÷cakùuùà råpàõi dçùñvà saumanasyasthànãyàni abhinivi÷ate / so 'bhiniviùñaþ samanunãyate / samanunãtaþ saürajyate / saürakto ràgajaü karmàbhisaüskaroti trividhaü kàyena, caturvidhaü vàcà, [trividhaü manasà] / tacca karmàbhisaüskçtamàdita eva kùãõaü niruddhaü vigataü vipariõataü na pårvàü di÷aü ni÷ritya tiùñhati, na dakùiõàm, na pa÷cimàm, nottaràm, nordhvam, nàdhaþ, nànuvidi÷am, neha, na tiryak, nobhayamantarà / tat punaþ kàlàntareõa maraõakàlasamaye pratyupasthite jãvitendriyanirodhe àyuùaþ parikùayàt tatsabhàgasya karmaõaþ kùãõatvàt caramavij¤ànasya nirudhyamànasya manasa àrambaõãbhavati / tadyathàpi nàma ÷ayitavibuddhasya janapadakalyàõã / iti hi mahàràja caramavij¤ànenàdhipatinà tena ca karmàrambaõena aupapattyaü÷ikaü dvayapratyayaü prathamaü vij¤ànamutpadyate / yadi và nàrakeùu, yadi và tiryagyonau, yadi và yamaloke, yadi và àsurakàye, yadi và manuùyeùu, yadi và deveùu / tasya ca prathamavij¤ànasya aupapattyaü÷ikasya samanantaraniruddhasya anantaraü sabhàgà cittasaütatiþ pravartate, yatra vipàkasya (##) pratisaüvidà praj¤àyate / tatra ya÷caramavij¤ànasya nirodhaþ, tatra cyutiriti saükhyà bhavati, yaþ prathamavij¤ànasya pràdurbhàvaþ, tatropapattiriti / iti mahàràja na ka÷ciddharmo 'smàllokàt paralokaü gacchati, cyutyupapattã praj¤àyete / tacca mahàràja caramavij¤ànamutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamànaü na kvacidgacchati / karmàpyutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamànaü na kvacidgacchati / [prathamavij¤ànamapyutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamànaü na kvacidgacchati] / tat kasya hetoþ? svabhàvavirahitatvàt / caramavij¤ànaü caramavij¤ànena ÷ånyam, karma karmaõà ÷ånyam, prathamavij¤ànaü prathamavij¤ànena ÷ånyam, cyuti÷cyutyà ÷ånyà, upapattirupapattyà ÷ånyà / karmaõàü ca avandhyatà praj¤àyate, vipàkasya ca pratisaüvedanà / na tatra ka÷cit kartà, na bhoktà, anyatra nàmasaüketàt // iti vistaraþ // evaü dveùamohàbhyàmapi karmàbhisaüskaraõaü yathàyogyaü vàcyamiti // ÷àlistambasåtre 'pyuktam- punaraparaü tattve 'pratipattirmithyàpratipattiraj¤ànamavidyà / evamavidyàyàü satyàü trividhàþ saüskàrà abhinirvartante puõyopagàþ, apuõyopagàþ àna¤jayopagà÷ca / ime ucyante avidyàpratyayàþ saüskàrà iti / puõyopagànàü saüskàràõàü puõyopagameva vij¤ànaü bhavati, apuõyopagànàü saüskàràõàmapuõyopagameva vij¤ànaü bhavati, àna¤jyopagànàü saüskàràõàmàna¤jyopagameva vij¤ànaü bhavati / idamucyate saüskàrapratyayaü vij¤ànamiti / tadeva vij¤ànapratyayaü nàmaråpam / nàmaråpavivçddhyà ùaóbhiràyatanadvàraiþ kçtyakriyàþ pravartante, tannàmaråpapratyayaü ùaóàyatanamucyate / ùaóbhya àyatanebhyaþ ùañ spar÷akàyàþ pravartante / ayaü ùaóàyatanapratyayaþ spar÷a ityucyate / yajjàtãyaþ spar÷o bhavati tajjàtãyà vedanà pravartate / iyaü spar÷apratyayà vedanetyucyate / yastàü vedayati, vi÷eùeõàsvàdayati, abhinandayati, adhyavasyati, adhitiùñhati, sà vedanàpratyayà tçùõetyucyate / àsvadanà, abhinandanà, adhyavasàyasthànam, àtmapriyaråpasàtaråpairviyogo mà bhavatviti aparityàgo bhåyo bhåya÷ca pràrthanà, idaü tçùõàpratyayamupàdànamityucyate / evaü pràrthayamànaþ punarbhavajanakaü karma samutthàpayatti kàyena vàcà manasà, sa upàdànapratyayo bhava ityucyate / tatkarmanirjàtànàü pa¤caskandhànàmabhinirvçttiryà, sà bhavapratyayà jàtirityucyate / yà (yo) jàtyabhinirvçttànàü skandhànàmupacayaparipàkàdvinà÷o bhavati, tadidaü jàtipratyayaü jaràmaraõamityucyate / peyàlaü / tatra vij¤ànaü bãjasvabhàvatvena hetuþ / karma kùetrasvabhàvatvena hetuþ / avidyà tçùõà ca kle÷asvabhàvatvena hetuþ / karmakle÷à vij¤ànabãjaü saüjanayanti / tatra karma vij¤ànabãjasya kùetrakàryaü karoti / tçùõà vij¤ànabãjaü snehayati / avidyà vij¤ànabãjamavakirati / asatàmeùàü pratyayànàü vij¤ànabãjasyàbhinirvçttirna bhavati / tatra karmaõàü naivaü bhavati- ahaü vij¤ànabãjasya kùetrakàryaü karomi / (##) tçùõàyàü api naivaü bhavati- ahaü vij¤ànabãjaü snehayàmãti / avidyàyà api naivaü bhavati- ahaü vij¤ànabãjamavakiràmãti / vij¤ànabãjasyàpi naivaü bhavati- ahamebhiþ pratyayairjanitamiti / api tu vij¤ànabãjaü karmakùetrapratiùñhitaü tçùõàsnehàbhisyanditam avidyàvakãrõaü virohati, nàmaråpàïkurasyàbhinirvçttirbhavati / sa ca nàmaråpàïkuro na svayaükçto na parakçto nobhayakçto ne÷varanirmito na kàlapariõàmito na caikakàraõàdhãno nàpyahetusamutpannaþ / atha ca màtàpitçsaüyogàdçtusamavàyàdanyeùàü ca pratyayànàü samavàyàdàsvàdanànuprabaddhaü vij¤ànabãjaü tatratatropapattyàyatanapratisaüdhau màtuþ kukùau nàmaråpàïkuramabhinirvartayati asvàmikeùu dharmeùu amameùu aparigraheùu apratyarthikeùu àkà÷asameùu màyàlakùaõasvabhàveùu hetupratyayànàmavaikalyàt / peyàlaü / na tatra ka÷ciddharmo 'smàllokàt paralokaü saükràmati / asti ca karmaphalam, asti ca vij¤aptiþ, hetupratyayànà mavaikalyàt / peyàlaü / yathà agnirupàdànavaikalyànna jvalati, upàdànàvaikalyàcca jvalati, evameva karmakle÷ajanitaü vij¤ànabãjaü tatratatropapattyàyatanapratisaüdhau màtuþ kukùau nàmaråpàïkuramabhinirvartayati asvàmikeùu dharmeùu amameùu aparigraheùu apratyarthikeùu àkà÷asameùu màyàlakùaõasvabhàveùu hetupratyayànàmavaikalyàt / evamàdhyàtmikasya pratãtyasamutpàdasya pratyayopanibandho draùñavyaþ // tatra àdhyàtmikaþ pratãtyasamutpàdaþ pa¤cabhiþ kàraõairdraùñavyaþ / katamaiþ pa¤cabhiþ? na ÷à÷vatataþ, nocchedataþ, na saükràntitaþ, parãttahetuto vipulaphalàbhinirvçttitaþ, tatsadç÷ànuprabandhata÷ceti / kathaü na ÷à÷vatataþ? yasmàdanye màraõàntikàþ skandhàþ, anye aupapattyaü÷ikàþ skandhàþ pràdurbhavanti / na tu ya eva màraõàntikàþ skandhàþ, ta eva aupapattyaü÷ikàþ pràdurbhavanti / ato na ÷à÷vatataþ / kathaü nocchedataþ? na ca pårvaniruddheùu màraõàntikeùu skandheùu aupapattyaü÷ikàþ skandhàþ pràdurbhavanti, nàpyaniruddheùu / api tu màraõàntikàþ skandhà nirudhyante, tasminneva ca samaye aupapattyaü÷ikàþ skandhàþ pràdurbhavanti, tulàdaõóonnàmàvanàmavat / ato nocchedataþ / kathaü na saükràntitaþ? visadç÷àt sattvanikàyàdvisabhàgàþ skandhà jàtyantare 'bhinirvartante / ato na saükràntitaþ / kathaü parãttahetuto vipulaphalàbhinirvçttitaþ? parãttaü karma kriyate, vipulaphalavipàko 'nubhåyate / ataþ parãttahetuto vipulaphalàbhinirvçttitaþ / kathaü tatsadç÷ànuprabandhataþ? yathàvedanãyaü karma kriyate, tathàvedanãyo vipàko 'nubhåyate / atastatsadç÷ànuprabandhataþ / evamàdhyàtmikaþ pratãtyasamutpàdaþ pa¤cabhiþ [kàraõaiþ-àkàraiþ] draùñavyaþ // iti vistaraþ // tadevamàtmàdivirahe 'pi karmaphalasaübandho 'vikalaþ såtreùu bhagavatà svayamupadar÷ita ityupadar÷itaü bhavati / iti naikasyobhayànuvartino 'bhàve 'pi kiücidvirudhyate iti // yadi kathaücidapi nàstyevàtmà, kathaü tarhi- àtmà hi àtmano nàthaþ ko nu nàthaþ paro bhavet / àtmanà hi sudàntena svargaü pràpnoti paõóitaþ // [=dhammapada] (##) iti gàthàyàmuktam? cittameva ahaükàrasaüni÷rayatayà asyàmàtma÷abdenoktam / anyatra såtre- cittasya damanaü sàdhu cittaü dàntaü sukhàvaham / [=dhammapada] iti cittasya damanavacanàt / tadapi ca àtmadçùñayabhiniviùñànàmanyatràtmagràhaparikalpavicchedàrthaü neyàrthatayà saüvçtyà cittamàtmeti prakà÷itaü na tu paramàrthataþ / etena yaduktamàryalaïkàvatàre- pudgalaþ saütatiþ skandhàþ pratyayà aõavastathà / pradhànamã÷varaþ kartà cittamàtraü vadàmyaham // [laïkà. 2.139, 10.133] iti, tadapi vyàkhyàtaü bhavati / yataþ tadapi ca anyatra pudgalàdyabhinive÷abàdhanàya vacanam / na tu tàvatà cittasya paramàrthasattvamuktam / evamanyatràpi skandhàdiùvàtmade÷anà neyàrthà / ata÷cittamapi vastuto nàhaüpratyayasya viùayaþ // bhavatu và cittaü paramàrthasat / tathàpi na vastutaþ tadahaükàragocara ityupadar÷ayannàha atãtetyàdi- atãtànàgataü cittaü nàhaü taddhi na vidyate / tridhà hi cittaü saübhavati parikalpamupàdàya atãtamanàgataü pratyutpannaü ca / tatra / atãtànàgataü naùñàjàtaü cittaü nàhaü na ahaüdar÷anaviùayaþ / kutaþ? hiryasmàt / tadatãtà nàgataü cittaü na vidyate, na saüpratyasti, naùñàjàtatvàt / yadatãtaü tat kùãõaü niruddhaü vigataü vipariõàmitam / yadanàgatam, tadapyasaüpràptamiti / pratyutpannaü tarhi cittamahaü bhaviùya tãtyata àha- athotpannamahaü cittaü naùñe 'sminnàstyahaü punaþ // Bca_9.74 // yathà utpannaü vartamànaü cittamahamastu, tadapi na yuktam / yato naùñe 'sminnàstyahaü punaþ, asmin pratyutpanne citte naùñe dvitãyakùaõe atãte sati nàstyahaü punaþ, pa÷càdahaüpratyayasya viùayo neùñaþ syàt / pratyutpannasya sthitirnopalabhyate / tat kuta÷cittamàlambyatàü yena àlambanaü syàt? ato na cittàlambano 'pãti niràlambana evàyamahaüpratyaya utpadyate // evamàtmano 'sattvàt nàtmà, tryadhvavartinà÷cittasya ca tadviùayatvàt / nàpi cittamahaükàrasya viùaya iti prasàdhyopasaüharannàha yathaivetyàdi- yathaiva kadalãstambho na ka÷cidbhàga÷aþ kçtaþ / tathàhamapyasadbhåto mçgyamàõo vicàrataþ // Bca_9.75 // (##) yathaiva kadalãstambho rambhàdaõóakhaõóam, bhàga÷aþ pratyavayava÷aþ kçto 'vadhåto na ka÷cit na vastusan pràpyate, tathà ahamapyasadbhåtaþ kadalãstambhavat / ahamapi ahaüpratyayasya viùayo 'pi asadbhåtaþ avastubhåtaþ, vandhyàtanayavat / na ka÷cidviùayo 'syàstãti bhàvaþ / katham? mçgyamàõo vicàrataþ niråpaõataþ // punaranyadbàdhakamàtmapratiùedhe prasa¤jayannàha yadãtyàdi- yadi sattvo na vidyeta kasyopari kçpeti cet / yadi sarvathaiva sattvaþ àtmà pudgalo và vicàryamàõo na vidyeta, na syàt, tadà kasyopari kçpà karuõà bodhisattvànàü bhavet, sattvamantareõa kimàlambya pravarteta? karuõà ca samyaksaübodhisàdhanam, tatpårvakameva saübhàranidàneùu dànàdiùu pravartanàt / ataþ karuõàpuraþsaràþ sarve buddhadharmàþ pravartante / tathà coktamàryadharmasaügãtau- atha khalu àryàvalokite÷varo bodhisattvo mahàsattvo bhagavantametadavocat- na bhagavan bodhisattvena atibahuùu dharmeùu ÷ikùitavyam / eka eva dharmo bodhisattvena svàràdhitaþ kartavyaþ supratibiddhaþ / tasya karatalagatàþ sarve buddhadharmà bhavanti / tadyathà- yena ràj¤a÷cakravartina÷cakraratnaü gacchati, tena sarvabalakàyo gacchati / evameva bhagavan yena bodhisattvasya mahàkaruõà gacchati, tena sarve buddhadharmà gacchanti / tadyathà bhagavan jãvitendriye sati anyeùàmindriyàõàü pravçttirbhavati, evameva bhagavan mahàkaruõàyàü satyàü bodhikàrakàõàü dharmàõàü pravçttirbhavatãti // àryagayà÷ãrùe coktam- kimàrambhà ma¤ju÷rãþ bodhisattvànàü caryà, kimadhiùñhànà? ma¤ju÷rãràha- mahàkaruõàrambhà devaputra bodhisattvànàü caryà sattvàdhiùñhànà // iti vistaraþ // tasmàdava÷yaü prathamataþ sattvàlambanà karuõàbhyupagantavyàþ duþkhitasattvàdhiùñhànena samutpatteþ / sattvàbhàve ca sà na syàditi cet, evaü manyase yadi, tadà naitadvaktavyamityàha kàryàrthamityàdi- kàryàrthamabhyupetena yo mohena prakalpitaþ // Bca_9.76 // kàryamabhimatasàdhyaü puruùàrtha ityucyate / tadarthamabhyupetena svãkçtena mohena saüvçtyà yaþ prakalpitaþ samàropitaþ sattvaþ, tasyoparãtyarthaþ / tathàhi sakalakalpanàjàlarahitaü sarvàvaraõavinirmuktaü paramapuruùàrthatayà buddhatvamiha sàdhyam / tacca sarvadharmànupalambhamantareõa nàdhigamyate / sa ca praj¤àprakarùagamanàt saüpadyate / tacca sàdaranirantaradãrghakàlàbhyàsàdupajàyate / tadàrambha÷ca karuõàva÷àdutpadyate / sà ca prathamato duþkhitasattveùu pravartamànà saübhàràrambhanidànamupapadyate iti kàryàrthaü mohasya saüvçtisatyaråpasyàbhyupagamaþ / tataþ prathamataþ sattvàlambanaiva karuõà, tataþ paraü dharmàlambanà, anàlambanà ca / ayamabhipràyaþ- na sarvathà sattvasyàbhàvaþ / skandhàdayo hi saüvçttyà àtma÷abdenocyante / yathoktaü bhagavatà- (##) ye kecidbhikùavaþ ÷ramaõà và bràhmaõà và àtmeti samanupa÷yantaþ samanupa÷yanti imànete (tàn?) pa¤copàdànaskandhàn / iti / tato yadi nàma praj¤ayà niråpayataþ paramàrthataþ sattvànupalambhaþ, tathàpi saüvçtyà na niùidhyate iti / taduktam- yataþ praj¤à tattvaü bhajati karuõà saüvçtimataþ tavàbhånniþsattvaü jagaditi yathàrthaü vimç÷ataþ / yadà càviùño 'bhårda÷abalajananyà karuõayà tadà te 'bhådàrte suta iva pituþ prema jagati // iti / [ratnadàsaviracitaü guõaparyantastotram-33] catuþstave 'pi- sattvasaüj¤à ca te nàtha sarvathà na pravartate / duþkhàrteùu ca sattveùu tvamatãva kçpàtmakaþ // iti / [catuþ-1.9] tasmàdamã råpàdaya eva saüvçtyà sattva÷abdenocyante / iti na karuõà nirviùayà // nanu paramàrthataþ sattvàbhàve kasya tat kàryam, iti kathaü tatsàdhanàya kasyacit pravçttirityabhisaüdhàya àha kàryamityàdi- kàryaü kasya na cetsattvaþ satyamãhà tu mohataþ / na cet sattva iti / yadi sattvo nàsti, tadà ekasyànuyàyino 'bhàvàt råpàdãnàü ca utpannavinà÷itvàt kàryaü kasya? na kasyacit syàdityarthaþ / satyamityabhyupagame iti / evameva etanmatameva asmàkam- naiva kasyacit paramàrthataþ kàryam, asvàmikatvàt sarvadharmàõàm / yadyevam, kathaü tarhi tatsàdhanàya prathamataþ pravçttiriti cet, ãhà tu mohataþ / ãhà ceùñà punastatkàryàrthitayà vyàpàraþ mohàt / mamaiva tat kàryaü bhaviùyatãtyekatvàdhyavasàyena sattvàbhàve 'pi saüvçtyà màyàsvabhàvatayà / vastuto nirãhatvàt sarvadharmàõàmanyatra pratãtyasamutpàdàt / taduktam- nirãhà va÷ikàþ ÷ånyà màyàvatpratyayodbhavàþ / sarvadharmàstvayà nàtha niþsvabhàvàþ prakà÷itàþ // iti / [catuþ-2.22] tasmàt saüvçtereva kàryàrthavyàpàraþ / nanu ca moho nàma avidyàsvabhàvatayà sarvathaiva anupàdeyaþ / tat kathaü punastasyaiva svãkàraþ ityata àha duþkhetyàdi- duþkhavyupa÷amàrthaü tu kàryamoho na vàryate // Bca_9.77 // dvividho hi mohaþ- saüsàrapravçttihetuþ tatpra÷amahetu÷ca / tatra yaþ saüsàranidànam, sa prahàtavya eva / anyastu yaþ paraüparayà duþkhavyupa÷amàrthaü sarvasattvajàtyàdivyasananimittaü (##) kàryamohaþ kàryasya paramàrthasatyalakùaõasyàdhigamàya mohaþ, sa punarna vàryate, na pratiùidhyate / upàdãyate eva, paramàrthopayogitvàt / idamihàdhikçtam, tadapi kàryaü nàtmasukhàbhilàùeõa mahadbhirupàdãyate, api tu sarvasattvànàmàtyantikasarvaduþkhavyupa÷amàrtham / tatra ca upeyabhåtaþ paramàrthàdhigama eva / tasyàpyupàyabhåtaü [saüvçtisatyam] / saüvçtisatyamantareõa paramàrthànadhigamàt / iti duþkhapra÷amàrthatà kàryamohasya / etat kàryàrthamavicàrataþ [9.4] ityasmin prastàve pratipàditameva pårvam / punarvipa¤cayitumuktam // syàdetat- yathà duþkhopa÷amahetutvàt kàryamoho 'vidyàsvabhàvo 'bhyupagamyate, tathaiva àtmamoho 'pi taddhetutvàdastu / tat kimàtmà yatnena niùidhyate? tatsadbhàve 'pi àtmabhàvanayà ahaükàraparikùayàt bhaviùyati saüsàranivçttiþ / tataþ kiü nairàtmyabhàvanayetyatràha duþkhaheturityàdi- duþkhaheturahaükàra àtmamohàttu vardhate / yathà kàryamoho duþkhopa÷amahetuþ, na tathà dvitãya àtmamohaþ, tasmin sati ahaükàrakùayàbhàvàt / àtmamohàttu anàtmani àtmaviparyàsadar÷anàt punarahaükàro vardhate, vçddha upajàyate / kiübhåtaþ? duþkhahetuþ duþkhasya sàüsàrikasya triduþkhatàlakùaõasya hetuþ kàraõam / ahaükàrakùayàcca duþkhopa÷ama iùyate / sati ca àtmadar÷ane kathamasau nivarteta? kàraõe 'vikalasàmarthye kàryasya nivçttyayogàt / tato duþkhamapi na nivartate / tathàhi àtmànaü pa÷yataþ saüskçteùu skandhadhàtvàyataneùu ahamiti dçóhataramutpadyate snehaþ / tatastadduþkhapratãkàrecchayà sukhàbhilàùo doùàn pracchàdya tadarthitayà guõàdhyàropàt tatsàdhaneùu pravartate / svopakàriõi vayamiti buddhirupajàyate / ahaü mameti ca dar÷anàt paripanthini vidveùaþ / tataþ samastaduþkhanidànaü sarva eva kle÷opakle÷à labdhaprasaràþ pravartante / iti àtmamohapravartito duþkhaheturahaükàro bhavati / taduktamàcàryapàdaiþ- yaþ pa÷yatyàtmànaü tasyàtràhamiti ÷à÷vatasnehaþ / snehàtsukheùu tçùyati tçùõà doùàüstiraskurute // guõadar÷ã paritçùyan mameti tatsàdhanànyupàdatte / tenàtmàbhinive÷o yàvattàvattu saüsàraþ // àtmani sati parasaüj¤à svaparavibhàgàtparigrahadveùau / anayoþ saüpratibaddhàþ sarve doùàþ prajàyante // iti // itthamàtmasnehànnivartayituma÷akyo 'haükàraþ / (##) tato 'pi na nivartya÷cet tato 'pi àtmadar÷anàdapi na nivartyo nivartayituma÷akyo 'haükàra÷ced yadi, tadà- varaü nairàtmyabhàvanà // Bca_9.78 // nairàtmyasya pudgalàdivirahasya bhàvanà abhyàsaþ / varamuttamam / àtmadar÷anapravçttàhaükàranivçttihetutvàt / tàvatkàlamastu, pa÷càt punariyamapi prahàsyate, upalambhadçùñitvàditi bhàvaþ / tathàhi tadbhàvanàprakarùaparyantagamanàt sàkùànnairàtmyadar÷anàt virodhi satkàyadar÷anaü nivartate / tannivçttau ca ekasyànugàmino dar÷anàbhàvàt pårvàpararåpavikalasya kùaõamàtrasya dar÷anam / tataþ pårvàparasamàropàbhàvàt na anàgatasukhasàdhanaü kiücidàtmanaþ pa÷yati / tato na tasya kvacidviùaye ràgo jàyate, nàpi tatprativirodhini dveùaþ, àsaïgàbhàvàdeva / nàpyakàriõaü prati apakàrasthànaü pa÷yati / yena yasmin kçto 'pakàraþ, tayordvayorapi dvitãyakùaõe 'bhàvàt / na ca anyena kçte 'pakàre prekùàvataþ anyatra vairaniryàtanamucitam, nàpi yasya kçtastenàpi / evaü ràgàdinivçttau anye 'pi tatprabhavàþ kle÷opakle÷à notpadyante / nàpi vastutaþ ka÷cit kasyacidapakàrã, idaü pratãtya idamutpadyate iti pratãtyasamutpàdadar÷anàdvà / evaü hi pudgala÷ånyatàyàü satkàyadar÷ananivçttau chinnamålatvàt kle÷à na samudàcaranti / yathoktamàryatathàgataguhyasåtre- tadyathàpi nàma ÷àntamate vçkùasya målacchinnasya sarva÷àkhàpatrapalà÷aü ÷uùyati, evameva ÷àntamate satkàyadçùñipra÷amàt sarvakle÷à upa÷àmyantãti // tasmàdvaraü nairàtmyabhàvanà // gatamidamànuùaïgikam / saüprati punarahaükàraviùayaü niråpayitumupakramate / syàdetatyadi nàma àtmà vicàreõa kharaviùàõasadç÷atvànnàhaükàrasya viùayaþ, tathàpi kàyàvayavã tadviùayo bhaviùyatãtyatràha kàyo neti- kàyo na pàdau na jaïghà norå kàyaþ kañirna ca / nodaraü nàpyayaü pçùñhaü noro bàhå na càpi saþ // Bca_9.79 // na hastau nàpyayaü pàr÷vau na kakùau nàüsalakùaõaþ / na grãvà na ÷iraþ kàyaþ kàyo 'tra kataraþ punaþ // Bca_9.80 // kàyo 'pi vicàreõaiko naiva ka÷cidastãtyupadar÷ayati- tathà hi karacaraõàdayo bhàgà evaü paraü dç÷yante, na tvekaþ kàyo nàma pratibhàsate / na ca teùvanyatamaþ kàyo yujyate / yataþ kàyo na pàdau, na caraõau, na jaïghà / jaïghà ca kàyo na bhavati / norå jaïghaikade÷avi÷eùau na kàyaþ / kañirna ca, ÷roõirapi naiva kàyaþ / nodaram, jañharamapi kàyo na bhavati / nàpyayaü pçùñham, ayaü kàyaþ pçùñhamapi naiva / noraþ, noro vakùo 'pi na kàyaþ / bàhå na càpi saþ, sa kàyo bhujàvapi na bhavati / na hastau, karàvapi na kàyaþ / nàpyayaü pàr÷vau, (##) ayaü kàyaþ pàr÷vàvapi na bhavati / na kakùau, bhujamåle api na kàyaþ / nàüsalakùaõaþ, nàpi skandhasvabhàvaþ kàyaþ / na grãvà, na kaüdharà kàyaþ / na ÷iraþ kàyaþ, mastako 'pi kàyo na bhavati / caraõàdãnàü vakùyamàõavicàreõa paramàõu÷o 'pyanavasthànàt, karacaraõàdãnàmanyatamacchede kàyavinà÷ena maraõaprasaïgàt, paràbhyupagamàbhàvàcca naiùu pratyekaü kàyàtmatà / evaü yadà na pratyekamete kàyasvabhàvàþ, etatsamudàyamàtraü ca ÷arãram, tat kàyo 'tra kataraþ punaþ, atra eùu pàdàdibhàgeùu purovartiùu ÷arãrakalpanànimitteùu kataraþ kàyo bhavatu? naiva ka÷cideko 'pi niråpyamàõaþ kàyàtmaka upalabhyate iti yàvat // athàpi syàt- naivamabhidhãyate pratyekaü karàdayaþ kàyaþ, kiü tarhi sarvàvayavavyàpakatvàdavayavinaþ sarvàvayaveùu vartate ityatràha yadãtyàdi- yadi sarveùu kàyo 'yamekade÷ena vartate / sarvàvayaveùu vartamàno 'yamekade÷ena vartate, yugapat sarvàtmanà và? tatra yadi sarveùu karacaraõàdiùu avayaveùu kàyo 'vayavã, ekade÷ena vartate, kenacid bhàgena kaücidavayavaü vyàpnoti / na sarvàtmanà sarvamityarthaþ / tadà etanna vaktavyam / yataþ yairekade÷airavayaveùu vartate, teùvapi kimekade÷eùu aparaiþ ekade÷ena vartate, sarvàtmanà veti vikalpo na nivartate / tatràpi punarekade÷ena vçttikalpanàyàmanavasthànivçttirna syàt / api ca / tasya avakà÷àbhàvàdeva avayaveùu na vçttirityàha aü÷à ityàdi- aü÷à aü÷eùu vartante sa ca kutra svayaü sthitaþ // Bca_9.81 // aü÷à bhàgàþ aü÷eùu svasvabhàgeùu vartante vyavatiùñhante, svasvabhàgavyavasthitatvàt sarvabhàvànàm / sa ca kutra svayaü sthitaþ? svayaü punarasau kàyo 'vayavã kva nu nàma vyavasthitaþ iti na vidmaþ // atha dvitãyo vikalpaþ, tatràha sarvàtmaneti- sarvàtmanà cetsarvatra sthitaþ kàyaþ karàdiùu / kàyàstàvanta eva syuryàvantaste karàdayaþ // Bca_9.82 // sarvàtmanàpi vçttisaübhàvanàyàm / avayaveùu anavakà÷atvàt sa ca kutra svayaü sthitaþ iti prasaïgo nàdyàpi nivartate / tathàpi punaraparamucyate- sarvàtmanà sarvabhàvena naikade÷ena / sarvatra sarveùu karàdiùvavayaveùu / àdi÷abdàccaraõàdiùu sthitaþ samavetaþ kàyàvayavã cet yadi, tadà punarayaü doùaþ syàdityàha- kàyà iti / kàyàvayavinaþ tàvanta eva syuþ, tatsaükhyàparicchinnà eva pràpnuyuþ / kiyantaþ? yàvantaste karàdayaþ, te karacaraõàdayo 'vayavàyàvantaþ yatsaükhyàparicchinnàþ, tatsamavetà avayavino 'pi tàvanta eva bhaveyuþ / tasya niraü÷atayà sarvàtmanà teùu parisamàptatvàt / tadanekasaübandhàdanekatvàt / nànyathà ekavçttiþ syàt / ayaü ca prasaïgaþ anekatra ekade÷ena vçttipakùe 'pi yojayitavyaþ / yathà raktàraktapihitàpihitakampàdayo 'pi yathàyogaü vaktavyà iti // (##) evaü pratyakùàdipramàõasamadhigamyaþ kàyo nàsti / bàdhakaü punarasya anantaramuktamastãti prasàdhitamityupadar÷ayannàha naivàntarityàdi- naivàntarna bahiþ kàyaþ kathaü kàyaþ karàdiùu / pårvamantarvyàpàrapuruùapratiùedhàt màüsa÷oõitàdãnàü vicàritatvàt naivàntarmadhye kàyaþ / adhunà punaravayavinaþ pratiùedhàt na bahiþ na bàhyaþ pratyakùàdigocaraþ kàyaþ, iti kathaü kàyaþ karàdiùu vyavasthàpyate? atha karàdivyatirikto bhaviùyatãtyàha karàdibhya ityàdi- karàdibhyaþ pçthaï nàsti kathaü nu khalu vidyate // Bca_9.83 // karàdibhyo 'vayavebhyaþ pçthag bhinnaþ upalabdhilakùaõapràptaþ kàyo nàsti, na pratibhàsate / karàdaya eva hi kevalàþ pratibhàsante / evaü yo na karàdisvabhàvaþ, nàpi tadàdheyaþ samaveto nàpyantargataþ, na càpi tadvayatiriktaþ, sa kàyaþ kathaü nu khalu vidyate? kathaü nviti kathaücidapi kàyamanupalabhamànaþ tatsattvamasaübhàvayan pçcchati- kathaü nu kena prakàreõa / nviti vimar÷e / vidyate, tatsattà vyavasthàpyate? yadà caivaü vicàreõa kàyo vyavasthàpayituma÷akyaþ, tadà asanneva vyavahartavya ityupasaüharannàha tannàstãtyàdi- tannàsti kàyo mohàttu kàyabuddhiþ karàdiùu / tannàsti kàya iti, yasmàduktavicàreõa nopalabhyate, tasmàdupalabdhilakùaõapràpto 'nupalabhyamàno nàsti kàyaþ yadi nàsti, kathaü tarhi karàdiùu kàyabuddhirityàha- mohàttu ityàdi / mohàdavidyàva÷àt tu punaþ kàyabuddhiþ karàdiùu ekadravyarahiteùu, na tu paramàrthataþ / avadhàraõe và tu÷abdaþ / tathàhi anavaràgrasaüsàrapravçttijanmaparaüparàparicitamithyàbhyàsavàsanàva÷àt yathàvasthitavastutattvapratipattàvapi tadviparãtasamàropakalpanà upajàyate / tadupanibaddho 'yaü kàyàdivyavahàro loke pravartate, na tu pàramàrthika iti // kathamanyatra sà na bhavati ityatràha saünive÷eti- saünive÷avi÷eùeõa sthàõau puruùabuddhivat // Bca_9.84 // karacaraõàdisaünive÷aþ saüsthànam, tadeva vi÷eùo bheda itarasmàt, tena vibhramahetunà karàdiùveva, na sarvatra sà bhavati / pratiniyataviùayà hi bhràntaya iùyante / kathamiva? sthàõau puruùabuddhivat / yathà sthàõau puruùasvabhàvarahite 'pi puruùasàdhàraõordhvatàdisaünive÷avi÷eùamupalabdhavato dåràdavivecitaparavi÷eùasya kasyacit vibhramàt puruùabuddhirupajàyate, tathà prakçte 'pãtyarthaþ // syàdetat- kathaü punaretadavasitaü mohàt kàyabuddhiþ, na tu punarvastutaþ ityatràha yàvadityàdi- yàvatpratyayasàmagrã tàvatkàyaþ pumàniva / (##) yàvat yàvatkàlàvadhiparicchinnà pratyayànàü kàraõànàü pçthivyàdiùaódhàtuùañspar÷àyatanàùñàda÷amanopavicàràtmakànàü karmàyattavçttãnàü sàmagrã samavadhànam, tàvatkàlàvadhireva kàyaþ pumàniva / yathà puruùasvabhàvavirahito 'pi paramàrthataþ parikalpitaråpatayà puruùa iva pratibhàsate vyavahriyate / upalakùaõaü caitat / strã vetyapi draùñavyam / na pårvaü kalalàdyavasthàyàü na pa÷càdvikalitatvàd bhasmàdyavasthàyàü nijasvabhàvàbhàvàt / idamatràpi sàmànyamityupadar÷ayannàha evamityàdi- evaü karàdau sà yàvattàvatkàyo 'tra dç÷yate // Bca_9.85 // yathà pratyayasàmagrãsadbhàve kàyaþ pumàniva pratibhàsate, sadbhàvena pratibhàsate, evaü tathà karàdau yàvat sà pratyayasàmagrã, tàvat kàyo 'tra karàdau dç÷yate, kalpanàva÷àt pratibhàsate, na tu paramàrthataþ / tasmàt sàmagrãsàkalye bhavati, tadabhàve ca na bhavati kàyabuddhiþ / ato mohàdeva karàdiùu kàyabuddhiriti ni÷citam / ayamatra samudàyàrthaþtattatpratyayasàmagrãsadbhàve tattadvastusvabhàvamantareõàpi abhåtaü tattvamàdar÷ayantã bhràntiva÷àdasau kalpanà upajàyate / tadva÷àt saünive÷avi÷eùeùu strãpuruùakàyàdivyavahàraþ pravartate / ata eva bhasmàdyavasthàyàü sàmagrãvaikalyànnivartate / ato nàyaü kàyàdivyavahàro vàstava iti vakùyati / taduktam- kàyasvabhàvo vaktavyo yo 'vasthàrahitaþ sthitaþ / kàya÷cetpratimàkàraþ pe÷ãbhasmasu nàsti saþ // såkùmabhàvena cettatra sthaulyaü tyaktvà vyavasthitaþ / anirde÷yaþ svataþ pràptaþ kàya ityucyate katham // iti / uktaü ca- hetutaþ saübhavo yasya sthitirna pratyayairvinà / vigamaþ pratyayàbhàvàt so 'stãtyavagataþ katham // iti / [yuktiùaùñikà-] kvacit pàñhaþ- yàvatpratyayasàmagrã tàvatkàùñhaü pumàniva // iti / tatredaü vyàkhyeyam- yàvadviparyàsapratyayasàmagrã sthàõau puruùapratãtiþ, tàvat kàùñhaü sthàõusvabhàvaü pumàniva pratãyate, na tadabhàve / evameva karàdau yàvat sà pratyayasàmagrã, tàvat kàyo 'tra karàdau dç÷yate, na pa÷càt / ato mohàdeva kàyabuddhiriti ni÷cayaþ // nanu yadi nàma kàyo nàsti, karacaraõàdayaþ punaravayavàþ pratyak÷opalabdhatvàt pratiùeddhuma÷akyàþ ityà÷aïkaya karàdayo 'pi parikalpitasvabhàvà evetyupadar÷ayitumàha evamaïgulãtyàdi- (##) evamaïgulipu¤jatvàtpàdo 'pi kataro bhavet / yathaiva vicàryamàõaþ kàyo nàsti, evaü karacaraõàdayo 'pi na santi / yataþ aïgulãnàü pu¤jaþ samudàyaþ / aïgulãnàmityupalakùaõam / pàrùõiprabhçtãnàmapi draùñavyaþ / tasya bhàvastattvam, tasmàt tatsvabhàvàdityarthaþ / pàdo 'pi caraõo 'pi kataro bhavet? tatsamudàyamantareõa vicàryamàõo naiva ka÷ciditi bhàvaþ / aïgulipu¤jo 'pi naikasvabhàva ityàha so 'pãtyàdi- so 'pi parvasamåhatvàt parvàpi svàü÷abhedataþ // Bca_9.86 // so 'pi aïgulipu¤jo 'pi vicàrato na vastusan / kutaþ? parvasamåhatvàt, parvaõàmaïgulibhàgànàü samåhatvàt saüghàtatvàt kataro bhavediti prakçtena saübandhaþ / parvaõàmapi pratyekamavastutvamityata àha- parvàpi na vastu / kasmàt? svàü÷abhedataþ, svasya àtmanaþ aü÷ànàmavayavànàü bhedato 'pi vibhàgàt // aü÷à api tattvato na santãtyàha- aü÷à apyaõubhedena iti / aü÷àþ parvabhàgàþ api aõubhedena paramàõu÷o vibhàgena bhidyamànatvàt kalpità eva / aõavo 'pi na pratyekaü paramàrthasantaþ ityàha- so 'pyaõurdigvibhàgataþ / di÷àü pårvàparadakùiõottaràdharordhvasvabhàvànàü saübandhena vibhàgato nànàtvàt / tadvibhàgabhedàdbhidyamànasya paramàõoþ ùaóaü÷atà syàt / dikùu và vibhàgàþ nànàdigavasthità nànàråpàü÷àþ paramàõoþ, tato bhedena na tasya svabhàvo 'vatiùñhate // digbhàgabhedo yasyàsti tasyaikatvaü na yujyate / [viü÷akàrikà-14] iti nyàyàt / tathàhi- pårvàparàdidigavasthitaparamàõvabhimukhaü yat tat paramàõormadhyavartino råpam, tat kimekameva, aparàparaü và? yadi ekameveti pakùaþ, tadà sarvaparamàõånàü parivàryàvasthitànàmekade÷atàprasaïgaþ / yataþ pårvàdidigavasthitaparamàõusamànade÷atàmantareõa aparadigàdyavasthitaparamàõunà na pràgde÷àvasthitaparamàõvabhimukharåpàbhimukhaü syàt, anyathà råpabhedaprasaïgàt / tatsamànade÷atà ca na tatsvaråpàntarbhàvamantareõa, tasyàpi pårvadigavasthitasya paramàõoraparaparamàõunà sarvàtmanà saübandhena tatsvaråpàntarbhàvàt paramàõumàtraü dravyaü syàt / tathà ca sati pracayaråpà bhådharàdayo na syuþ / ato bhavanàdãnàü pracayamicchatà dvitãya eva pakùaþ samabhyupeyaþ / tadà ca ùaóbhiraparàpararåpeõa yugapat saübandhàt ùaóbhàgo madhyaparamàõuþ syàt, tattadde÷àvasthitàparàparaparamàõusaübandhena tatparamàõuråpasya bhedàt / iti paramàõurapi naikasvabhàvo yuktaþ / yaduktamàcàryapàdaiþ- (##) ùañkena yugapadyogàtparamàõoþ ùaóaü÷atà / ùaõõàü samànade÷atvàt piõóaþ syàdvàõumàtrakaþ // iti / [viü÷akàrikà-12] te 'pi punaraõãyàüso bhàgàþ tathaiva niråpyamàõàþ niràtmatayà nabhaþsvabhàvatàü pratipadyante ityàha digvibhàgo 'pãtyàdi- digvibhàgo niraü÷atvàdàkà÷aü tena nàstyaõuþ // Bca_9.87 // digvibhàgo 'pi digbhedena paramàõorvibhàgo 'pi pårvavat ùaóaü÷atayà bhidyamànaþ kataro bhavet? na kiücidvastu syàt / etat sarvatra pårveùu yojanãyam / kutaþ? anaü÷atvàt / ato 'bhinikçùyamàõo niþsvabhàvatayà àkà÷aü ÷ånyameva / tena kàraõena nàstyaõuþ, na vidyate paramàõuriti / evaü karàdayo 'pi vicàrato niþsvabhàvà draùñavyà iti / tataþ kàyo 'pi na paramàrthataþ ka÷cidasti, ekànekasvabhàvaviyogasya pratipàdanàt / itthaü na ke÷àdayaþ, na càtmà, nàpi cittam, na ca kàyaþ ahaükàrasya viùayo vastutaþ / tasmàdavidyàsamutthàpitàtmatayà àtmàdisattvamantareõàpi pravartamàno 'yamahamiti pratyayo nirviùaya eva samutpadyate / tena yaduktam- ahameva na kiüciccedbhayaü kasya bhaviùyati / iti, tat samarthitam / sarveõa caitena kàyasmçtyupasthànamupadar÷itaü bhavati / yaduktaü dharmasaügãtisåtre- punaraparaü kulaputra bodhisattva evaü kàyasmçtimupasthàpayati- ayaü kàyaþ pàdapàdàïulijaïghorutrikodaranàbhãpçùñhavaü÷ahçdayapàr÷vapàr÷ukàhastakalàcãbàhvaïgagrãvàhanulalàña÷iraþkapàlamàtrasamåhaþ karmabhavakàrakopacitaþ nànàkle÷opakle÷asaükalpavikalpa÷atasahasràõàmàvàsaþ / bahåni càtra dravyàõi samavahitàni yaduta ke÷aromanakhadantàsthicarmapi÷itavapàsnàyumedovasàlasikàyakçnmåtrapurãùàmà÷ayapakkà÷ayarudhirakheñapittapåyasiüghàõakamastiùkamastakaluïgàni / evaü bahudravyasamåhaþ / tat ko 'tra kàyaþ? tasya pratyavekùamàõasya evaü bhavati- àkà÷asamo 'yaü kàyaþ / sa àkà÷avat kàye smçtimupasthàpayati / sarvametadàkà÷amiti pa÷yati / tasya kàyaparij¤ànahetorna bhåyaþ kvacit smçtiþ prasarati, na visarati, na pratisaratãti // punaruktam- ayaü kàyo na pårvàntàdàgato nàparànte saükrànto na pårvàntàparàntàvasthito 'nyatràsadviparyàsasaübhåtaþ kàrakavedakarahito nàdyantamadhye pratiùñhitamålaþ, asvàmiko 'mamo 'parigrahaþ / àgantukairvyavahàrairvyavahriyate kàya iti deha iti bhoga iti à÷raya iti kuõapa iti àyatanamiti / asàrako 'yaü kàyaþ màtàpitç÷ukra÷oõitasaübhåtaþ a÷ucipåtidurgandhisvabhàvaþ (##) ràgadoùamohaviùàdataskaràkulaþ nityaü ÷atanapatanabhedanavikiraõaviüdhvaüsanadharmà nànàvyàdhi÷atasahasranãóa iti // evaü yadà vicàryamàõo vastutaþ ÷ånyasvabhàvatayà àkà÷asaükà÷aþ sarvathà kàyaþ, tadà mithyaiva vastutattvamàropya ràgàdikamutpàdayantaþ saüsàramupabçühayanti bàlàþ ityàhaevamityàdi- evaü svapnopame råpe ko rajyeta vicàrakaþ / evamityuktakrameõa svapnopame svapnopalabdhe iva råpe 'saumanasyasthànãye ko rajyeta, ka àsajyeta? asya ca upalakùaõatvàt ko dviùyàt, ko muhyet, ityapi veditavyam / tadyathà- saumanasyasthànãyàni cakùuùà råpàõi dçùñvà ràgo jàyate / daurmanasyasthànãyàni cakùuùà råpàõi dçùñvà dveùo jàyate / upekùàsthànãyàni cakùuùà råpàõi dçùñvà moho jàyate iti / yadetanmanopratikåleùu råpeùvanunãtaü carati, tenàsya ràga utpadyate / pratikåleùu råpeùu pratihataü carati, tenàsya dveùa utpadyate / naivànukåleùu na pratikåleùu saümåóhaü carati, tenàsya moha utpadyate / evaü ÷abdàdiùu trividhamàlambanamanubhavati pårvavat / tatra yaþ paõóitajàtãyaþ, iti hi atyantayà cakùuràyatanaü ÷ånyaü cakùuràyatanasvabhàvena tat pårvàntato 'pi nopalabhyate, aparàntato 'pi nopalabhyate, madhyato nopalabhyate svabhàvarahitatvàt / evamanyeùu ÷rotràdiùu vaktavyam / evamatyantatayà råpàyatanaü råpàyatanaü råpàyatanasvabhàvenetyàdi pårvavat / evaü ÷abdàdiùu vàcyam // iti hi màyopamànãndriyàõi svapnopamàn viùayàn pa÷yati, tasya kathaü ràgàdikamutpadyate? ata evàha- vicàraka iti / vicàrako vicak÷aõaþ / evametadyathàbhåtaü samyak praj¤ayà pa÷yan ko rajyeta dveùñi muhyati và? atra ca svapnopalabdhajanapadakalyàõãprabhçti bhagavatoktaü nidar÷anamupadar÷itavyam / kàyàbhàve ca stràyàdikalpanayàpi ràgo na yukta ityàha kàya÷cetyàdi- kàya÷caivaü yadà nàsti tadà kà strã pumàü÷ca kaþ // Bca_9.88 // hetusamuccye cakàraþ / yasmàt stryàdikalpanayà ràgo na bhavati / kàyo yadà evamuditanayena nàsti, niþsvabhàvaþ, tadà kàyàbhàvàt kà strã kàminã yasyàþ kamanãyatayà puruùe ràgo bhavet? ka÷ca pumàn kàmukaþ yasya ra¤janãyatayà striyàü ràgo bhavet? strã hi svàtmani strãti saükalpya bahirdhà puruùe puruùa iti ràgaü janayati / evaü puruùo 'pi svàtmani puruùa iti saükalpya bahirdhà striyàü strãti ràgaü janayati / kàyàbhàve tu striyàü strãti na saüvidyate, puruùe puruùo na saüvidyate / yacca svabhàvena na saüvidyate, na tat strã na puruùa iti / tasmàdasati kàye stryàdikalpanàkçto 'pi na yujyate ràgaþ / tatkasya hetoþ? manyanàpagatà hi sarvadharmà iti / yathàpradhànamayaü nirde÷aþ / evameva strakcandanàdayo 'pi svabhàvarahità veditavyàþ / tathà dveùamohaviùayà apãti / uktaü caitadbhagavatà pitàputrasamàgame- (##) ùaódhàturayaü mahàràja puruùaþ, ùañspar÷àyatanaþ, aùñàda÷amanopavicàraþ / ùaódhàturayaü mahàràja puruùa iti khalu punaretad yuktam / kiü caitat pratãtya kam? ùaóime mahàràja dhàtavaþ / katame ùañ? tadyathà- pçthvãdhàtuþ, abdhàtuþ, tejodhàtuþ, vàyudhàtuþ, àkà÷adhàtuþ, vij¤ànadhàtu÷ca / ime mahàràja ùaó dhàtavaþ / yàvat ùaóimàni mahàràja spar÷àyatanàni / katamàni ùañ? cakùuþspar÷àyatanaü råpàõàü dar÷anàya yàvanmanaþspar÷àyatanaü dharmàõàü vij¤ànàya / imàni mahàràja ùañ spar÷àyatanàni / peyàlaü / aùñàda÷a ime mahàràja manaupacàràþ / katame aùñàda÷a? iha puruùaþ cakùuùà råpàõi dçùñvà saumanasyadaurmanasyopekùàsthànãyàni råpàõyupavicarati / evaü ÷rotràdiùu vàcyam / tena pratyekamindriyaùañkena saumanasyàditrayabhedàdaùñàda÷a manaupavicàrà bhavanti / peyàlaü / katama÷ca mahàràja àdhyàtmikaþ pçthvãdhàtuþ? yat kiücidasmin kàye 'dhyàtmaü kakkhañatvaü kharagatamupàttam / tat punaþ katamat? tadyathà- ke÷à romàõi nakhà dantà ityàdi / katama÷ca mahàràja bàhyaþ pçthvãdhàtuþ? yat kiücid bàhyaü kakkhañatvaü kharagatamupàttam / ayamucyate bàhyaþ pçthvãdhàtuþ / tatra mahàràja àdhyàtmikaþ pçthvãdhàtuþ utpadyamàno na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamàno na kvacit saünicayaü gacchati / bhavati mahàràja samayo 'yaü yat strã adhyàtmaü [ahaü] strãti kalpayati / sà adhyàtmamahaü strãti kalpayitvà bahirdhà puruùaü puruùa iti kalpayati / sà bahirdhà puruùaü puruùa iti kalpayitvà saüraktà satã bahirdhà puruùeõa sàrdhaü saüyogamàkàïkùate / puruùo 'pi adhyàtmaü puruùo 'smãti kalpayatãti purvavat / tayoþ saüyogàkàïkùàyàü saüyogo bhavati / saüyogapratyayàt kalalaü jàyate / tatra mahàràja ya÷ca saükalpyate, ya÷ca saükalpayità, ubhayametanna saüvidyate / striyàü strã na saüvidyate / puruùe puruùo na saüvidyate / iti hi asannasadbhåtaþ saükalpo jàyate / so 'pi saükalpaþ sadbhàvena na saüvidyate / yathà saükalpaþ, tathà saüyogo 'pi / kalalamapi svabhàvena na saüvidyate / yacca svabhàvato na saüvidyate, tat kathaü kakkhañatvaü janayiùyati? iti hi mahàràja saükalpaü j¤àtvà kakkhañatvaü veditavyaü yathà kakkhañatvamutpadyamànaü na kuta÷cidàgacchatãti / bhavati mahàraja samayaþ, yadayaü kàyaþ ÷ma÷ànaparyavasàno bhavati / tasya tat kakkhañatvaü saüklidyamànaü saünirudhyamànaü na pårvàü di÷aü gacchati, na dakùiõàm, na pa÷cimàm, nottaràm, nordhvam, nàdhaþ, nànuvidi÷aü gacchati / evaü mahàràja àdhyàtmikaþ pçthivãdhàturdraùñavyaþ / peyàlaü / tatra mahàràja pçthivãdhàtorutpàdo 'pi ÷ånyaþ, vyayo 'pi ÷ånyaþ, utpanno 'pi pçthivãdhàtuþ svabhàva÷ånyaþ / iti hi mahàràja pçthivãdhàtuþ pçthivãdhàtutvena nopalabhyate, anyatra vyavahàràt / so 'pi vyavahàro na strã na puruùaþ / evaü mahàràja yathàbhåtaü samyak praj¤ayà draùñavyamiti / tena kà manyanà? manyanà màragocaraþ / tat kasya hetoþ? manyanàpagatà hi sarvadharmàþ // iti // evaü kàyasmçtyupasthànaü pratipàdya vedanàsmçtyupasthànamupadar÷ayituü vedanàü vicàrayannàha yadyastãtyàdi- (##) yadyasti duþkhaü tattvena prahçùñàn kiü na vàdhate / ÷okàdyàrtàya mçùñàdi sukhaü cetkiü na rocate // Bca_9.89 // trividhà hi vedanàsukhà vedanà, duþkhà vedanà, aduþkhàsukhà ceti / tatra råpavadvedanàpi nàsti paramàrthataþ / kathamiti cet / yadyasti duþkham, asàtaü veditam / tattvena paramàrthataþ / tadà prahçùñàn kiü na bàdhate, saütoùayuktàn kiü na duþkhayati? sukhamapi yadyasti tattvena, tadà ÷okàdyàrtàya / àdi÷abdàt kàmabhayonmàdàrtàya / mçùñàdi sukhaü cet, mçùñàdi surasamàhàrapànàdi / àdi÷abdàt strakåcandanàdi sukhaü sukhahetutvàt / sukhaü cedyadi, kiü na rocate? na hi vastu satsvabhàvaü kadàcidapi nivartitumutsahate / tasmàt kalpanopasthàpitameva sukhaduþkhaü vedanãyamiti // yaduktaü prahçùñàn kiü na bàdhate iti, tatra parasya samàdhànamàha balãyasetyàdi- balãyasàbhibhåtatvàdyadi tannànubhåyate / na hi prahçùñàvasthàyàü sarvathaiva duþkhamasat / kiü tarhi samudbhåtavartinà sukhena tiraskçtatvàt vidyamànamapi nànubhåyate, balãyasà atibalavatà sukhena abhibhåtatvàdupahatatvàt / sadapi yadi tadduþkhaü nànubhåyate na vedyate ityucyate, tadà na yuktametadityàha vedanàtvamityàdi- vedanàtvaü kathaü tasya yasya nànubhavàtmatà // Bca_9.90 // vedanàtvaü vedanàsvabhàvatvaü kathaü kena prakàreõa tasyàvyaktasya sukhasya yasya nànubhavàtmatà nànubhåyamànasvabhàvatà / vedyate iti hi vedanocyate, vedanànubhava iti vacanàt / yadi ca avedyamànàpi vedanà syàt, tadà na kiücinna vedanà syàdityatiprasaïgaþ // athàpi syàt- na sarvathà nànubhåyate, kiü tu såkùmatayà anubhåtamapi ananubhåtakalpamityatràha astãtyàdi- asti såkùmatayà duþkhaü sthaulyaü tasya hçtaü nanu / tuùñimàtràparà cetsyàttasmàt sàpyasya såkùmatà // Bca_9.91 // asti vidyate såkùmatayà anupalak÷yamàõatayà duþkham, tarhi balãyasà sukhena kiü kçtamasya? sthaulyameva hçtaü nanu, prahçùñàvasthàyàü pravçttena balavatà sukhena sthaulyaü pràbalyamasya duþkhasya hatamabhibhåtam / nanu, nanviti parasya saübodhane / iti mataü bho tava, na hi såkùmatà nàma duþkhasya sàtànubhavakàle kàcidupalabhyate / tat kathaü såkùmatà tasyeti vaktavyam / atha tuùñimàtrà aparà tasmàdeva udbhåtavçtteþ sukhàt, aparà tuùñimàtrà dvitãyà sukhamàtrà alpãyasã sukhakaõikà syàt, duþkhasya såkùmatà bhavet, ced yadi abhipretam, nanu sàpyasya såkùmatà sàpi tuùñimàtrà aparà, asya sukhasyaiva såkùmatà, na tu duþkhasya, tuùñeþ sukhajàtitvàt / iti duþkhasya såkùmatà avedyasvabhàvà sukhànubhavakàle nàstyeveti ni÷citam // syàdetat- na duþkhaü kàlpanikatayà kàdàcitkam, kiü tarhi kàraõavaikalyàt kadàcinnopalabhyate ityatràha viruddhetyàdi- (##) viruddhapratyayotpattau duþkhasyànudayo yadi / duþkhena viruddhasya sukhasya yaþ pratyayo hetuþ spar÷aþ, tasyotpattau àbhimukhye sati / atha và / viruddhasya pratyayasya sukhahetorutpattau janmani, viruddhaþ pratyayo 'syeti và / duþkhenetyapekùàyàmapi gamakatvàdbhavati samàsaþ / tasyotpattau satyàü prahçùñàvasthàyàü hetuvaikalyàt duþkhasyànudayo duþkhasyànutpatti÷ceducyate, tadà- kalpanàbhinive÷o hi vedanetyàgataü nanu // Bca_9.92 // nanu yadeva asmàbhirabhihitaü tadeva sàüpratamàgatamàyàtam / kiü tat? kalpanayà abhinive÷aþ, kalpanayà kçto yo 'bhinive÷aþ, hiravadhàraõe / sa eva vedanà sukhà duþkhà taditarà và / nànyat vàstavaü sukhàdyasukhàdiheturvàsti, iti / tathàhi nijasvabhàvarahitamapi yat sukhasàdhanatvena parikalpitam, tadabhinive÷àtsukhaü veditamutpadyate, itarasmàditarat / kathamanyathà yadeva anyasya duþkhasàdhanam, tadeva aparasya kasyacit sukhasàdhanaü syàt? tasyaivaikasya yasya ÷abda÷ravaõàdapi duþkhamàsãt, punaþ kàlàntareõa tasya dar÷anàt prãtirupajàyate / tasmàt kàlpanikameva sukhàdikaü tatsàdhanaü và, na vàstavam / àha ca- ahirmayårasya sukhàya jàyate viùaü viùàbhyàsavato rasàyanam / bhavanti cànandavi÷eùahetavo mukhaü tudantaþ karabhasya kaõñakàþ // iti / vedanà abhinive÷asvabhàvatvàdeva ca vicàreõa nivartayituü ÷akyate ityàha ata evetyàdi- ata eva vicàro 'yaü pratipakùo 'sya bhàvyate / ata eveti / yata eva abhinive÷asvabhàvà vedanà, ata eva vicàro 'yaü vimar÷o 'yaü pratipakùo virodhã, niràkçtikàraõatvàt asyàbhinive÷asya sukhàdiråpasya bhàvyate vicintyate / tatsàdhanàbhàve tadabhinive÷àbhàvàt / api ca / itthamapyabhinive÷o vedanetyàha vikalpetyàdi- vikalpakùetrasaübhåtadhyànàhàrà hi yoginaþ // Bca_9.93 // ata eveti vartate / vikalpa eva kùetraü janmabhåmitvàt / tasmin saübhåtaü jàtaü dhyànaü viviktaü kàmaiþ, viviktaü pàpakairaku÷alairdharmaiþ savitarkaü savicàraü samàdhijaü prãtisukhamityàdi / dhyànàdibhàvanà samàdhisamàpattervikalpabhavatvàt, tadeva àhàraþ ÷arãrayàpanàhetutvàt, yeùàü te tathoktàþ / ke te? yoginaþ / hiryasmàt kalpanànirmitaprãtisukhàhàrasaüdhàrita÷arãrà yoginaþ, tasmàt kalpanàbhinive÷o vedaneti pratipàditam // sàüprataü hetvanabhisaübhavàdeva na vedanà vastusatã yuktetyàha sàntaràvityàdi- sàntaràvindriyàrthau cetsaüsargaþ kuta etayoþ / (##) ayamatra samudàyàrthaþ- spar÷apratyayà vedanà / viùayendriyavij¤ànànàü trayàõàü saünipàta÷ca spar÷aþ / spar÷àþ ùañ saünipàtajàþ [abhi. ko.-3.30] iti vacanàt / sa trikasaünipàtajaþ spar÷a eva na ghañate, kutastatpratyayà vedanà bhaviùyatãti / tathàhiindriyàrthayoþ sàntarayorvà syànnirantarayorvà? tatra indriyàrthàvakùaviùayau sàntarau savyavadhànau yadi, tadà saüsargaþ saünipàto melanaü kutaþ kasmàt etayorindriyàrthayoþ? naiva yujyate / spar÷o hi saüparka ucyate / vyavadhàne sati sa kathaü bhavet iti bhàvaþ / atha dvitãyaþ prakàraþ, so 'pi na yujyate ityàha nirantaratve ityàdi- nirantaratve 'pyekatvaü kasya kenàstu saügatiþ // Bca_9.94 // nirantaratve 'pi vyavadhànàbhàve 'pi sati ekatvaü tàdàtmyamindriyàrthayoþ / evaü hi tayoþ sarvàtmanà nairantaryaü bhavet yadi aõãyasàpi nàü÷ena vyavadhànaü syàt sadharmatà ca / tatràntarbhàve tattvameva / evaü ca kasya kenàstu saügatiþ? ekatve sati bhedàbhàvàt kiü kena saügataü syàt? na hi àtmanaiva àtmanaþ saügatiryuktàþ / syàdetat- niraü÷ànàmeva paramàõånàü saüsargo vastutaþ / na ca tatra aü÷àü÷ivyavahàro yuktaþ, sthålaråpàõàmeva tatsaübhavàt / tatra ca saüsargadåùaõe na kiüciddåùyate ityàha nàõorityàdi- nàõoraõau prave÷o 'sti niràkà÷aþ sama÷ca saþ / paramàõånàmapi naiva saüparko yuktaþ / yataþ ekasyàpyaõoranyasminnaõau na prave÷o 'sti, nàntarbhàvo 'sti / kutaþ? co yasmàt / niràkà÷aþ saþ nãrandhraþ paramàõuþ / samaþ sa tulyaþ, nimnonnatàbhàvàt / iti kathaü niraü÷asya saügatirastu? athàpi syàt- mà bhådaõoraõau prave÷aþ, saügatimàtraü kevalamastu, tàvatà siddhaü naþ sàdhyamityàha aprave÷a iti- aprave÷e na mi÷ratvamami÷ratve na saügatiþ // Bca_9.95 // sarvàtmanà hi saüparkaþ saügatiraõoþ, anyathà sàü÷atvaprasaïgàt / tathà ca tatsvaråpaü svàtmanà vyàpnuvata eva tena saügatiþ / evaü tatsvaråpami÷ratvàbhàve saügatirna syàt / tacca mi÷ratvaü tatra prave÷amantareõa na bhavet / itthamaprave÷e prave÷àbhàve sati na mi÷ratvaü nàsaübhinnaråpatvam / ami÷ratve mi÷ratvàbhàve ca na saügatiþ nàsaïgaþ // niraü÷asya sarvathaiva saüsargo na yujyate ityàha niraü÷asya cetyàdi- niraü÷asya ca saüsargaþ kathaü nàmopapadyate / niraü÷asya aü÷a÷ånyasya ca padàrthasya / co dåùaõasamuccaye / saüsargo mãlanaü kathaü nàmopapadyate? nàmeti saübhàvayànàm / kathaü saüsargaþ saübhàvyate? sarvàlpasyàpi ava÷yamekenàü÷ena bhavitavyam / yasya punaraü÷a eva nàsti, tasya amårtasya aü÷àbhàve asattvameva pràptamiti bhàvaþ / na caitad bhavato 'pi pramàõapratãtaü kvacidastãtyàha saüsarga ityàdi- saüsarge ca niraü÷atvaü yadi dçùñaü nidar÷aya // Bca_9.96 // (##) .........................àha vij¤ànasya tvityàdi- vij¤ànasya tvamårtasya saüsargo naiva yujyate / turati÷ayàbhidhàne / vij¤ànasya viùayavij¤apteþ / punaþsaüsargo naiva yujyate, na saügacchate / kutaþ? amårtasyeti hetupadametat / mårti÷ånyasya vij¤ànasya / amårtatvàdityarthaþ / parasparasaüparko hi saüsargaþ / sa ca mårtimatàmeva vidyate / yasya tu mårtireva nàsti, tasya kathaü saüsargaþ syàt? iti trayàõàmapi saüsargamavadhåya saüprati samåha eva vastusan nàsti iti pratipàdayannàha samåhasyàpãtyàdi- samåhasyàpyavastutvàdyathà pårvaü vicàritam // Bca_9.97 // api dåùaõasamuccaye / samåhasyàpi saüghàtasyàpi / avastutvàt vasturahitatvàt a÷vaviuùàõavat saüsargo naiva yujyate iti prakçtena saübandhaþ / samåhasyaivàbhàvàt / kathaü punaravastukatvam? yathà pårvaü vicàritam, yathà pràï niråpitam, evamaïgulipu¤jatvàdityàdinà // hetvasaübhavameva upasaüharannàha tadevamityàdinà- tadevaü spar÷anàbhàve vedanàsaübhavaþ kutaþ / tasmàdevaü pratipàditakrameõa spar÷anàbhàve trikasaüparkàbhàve vedanàsaübhavaþ kutaþ, vedanàyàþ sukhàdiråpàyàþ saübhava utpàdaþ kutaþ, naiva yujyate / kàraõàbhàve kàryasya saübhavàyogàt / iti paramàrthato vedanàbhàve hitàhitaviùayasyàsaübhavàt / kimarthamayamàyàsaþ sukhaduþkhasàdhanapràptiparihàràya yo 'yamàyàsaþ kriyate sa kimarthaþ? àkà÷acarvaõàrthamiva naivocita iti bhàvaþ / mà bhåt sukhasàdhanàya, duþkhasyàbhiùoóhuma÷akyatvàt tatparihàràya bhavatu cedàha- bàdhà kasya kuto bhavet // Bca_9.98 // vedanàyà vicàreõa niþsvabhàvatvàd bàdhà avicàrataþ àtmàdeþ pårvanirastatvàdvedakàbhàvaþ / upaghàtahetorapi vikalpakalpitatvàt na paramàrthataþ sattvam / ityevaü bàdhà pãóàvedanàbhàvàt kasya vedakàbhàvàdbhavet, kuta upaghàtahetorabhàvàcca bhavet? naiva paramàrthataþ kasyacit kuta÷cit syàt / tasmàdveditrabhàvàdapi vedanà na yuktà // saüprati vedanàbhàvàt tatpratyayà tçùõàpi kàraõavirahàt paramàrthato notpàdamarhatãtyupadar÷ayitumàha yadà netyàdi- yadà na vedakaþ ka÷cidvedanà ca na vidyate / tadàvasthàmimàü dçùñvà tçùõe kiü na vidãryase // Bca_9.99 // (##) yo vedanàü vedayate sa vedakaþ / yadà ka÷cidàtmàdirnàsti, tadabhàvàtsamanantaraniråpaõàcca vedanà na vidyate / tadà avasthàmimàü evaüvidhàü svajanmavikalàü dçùñvà upalabhya tçùõe kiü na vidãryase, tadduþkhaduþkhitàpi satã kiü na vi÷ãryase, yadadyàpi tadviyogavidhurà tvamàtmànaü na mu¤casi // syàdetat- yadi vedako na syàt, vedanà ca nàsti, kenàyaü tarhi sukhasàdhanatvàdinà bhàveùu dçùñàdivyavahàraþ pravartate ityatràha dç÷yate ityàdi- dç÷yate spç÷yate càpi svapnamàyopamàtmanà / cittena sahajàtatvàdvedanà tena nekùyate // Bca_9.100 // dç÷yate cakùurindriyajena / spç÷yate kàyendriyajàtena cittena j¤ànena / evaü tarhi cittameva vedakaü vastusadastãti cedàha svapnamàyopamàtmanà / svapnopamasvabhàvena màyopamasvabhàvena ca / pratãtyasamutpannena cittena, na tu paramàrthasatà / kathaü cittàd vyatiriktaü cittena dç÷yate? sahajàtatvàt, cittena sahotpannatvàt cittena saha janma yasya tasya dar÷anam, ekasàmagrãpratibaddhatvàt pratãtyasamutpàdasyàcintyatvàcca / na tu paramàrthato dar÷anamasti yenaivaü dçùñàdivyavahàraþ / vedanà tena nekùyate, yena dçùñasukhasàdhanàdivyavahàro 'pyanyata eva, tena kàraõena vedanà nekùyate, na dç÷yate vastutaþ // athàpi syàt- na sahajaü dç÷yate, api tu j¤ànaü viùayàkàratayà tata utpadyamànamuttarakàlaü tasya gràhakamucyate, ityetadapahastayitumàha pårvamityàdi- pårvaü pa÷càcca jàtena smaryate nànubhåyate / ava÷yaü sahajàtasya vedanam, anyathà pårvaü pràgbhàvi pa÷càduttarakàlaü jàtena utpannena j¤ànena smaryate nànubhåyate smçtiråpeõa viùayãkriyate, na sàkùàdvidyate / tajj¤ànakàle tasyàtãtatvàt / na ca atãtasya svaråpeõa vedanamucitam, avidyamànatvàt / svaråpavedanaü cànubhavaþ / tasmàt smaraõamàtrametat / tatra yuktaü na svaråpavedanam / vedanàyàþ svabhàvavyavasthàpakaü lakùaõameva ayuktamityàha svàtmànamityàdi- svàtmànaü nànubhavati svàtmànaü svaü svaråpaü nànubhavati, na vedayate, svasaüvedanasya pårvaü nirastatvàt / anyena tarhi sà j¤ànenànubhåyate vedanà? àha- na cànyenànubhåyate // Bca_9.101 // na ca naiva / anyena tatsamànakàlabhàvinà j¤ànenànubhåyate, vedyate, j¤ànasya j¤ànàntareõa avedanàt // na càsti vedakaþ ka÷cidvedanàto na tattvataþ / na ca naivàsti vedakaþ ka÷cit, yo vedanàü vedayate, cittamanyadvà / ataþ asmàt kàraõàt vedanà anubhava iti vedanàlakùaõa÷ånyatvàdvedanà na tattvataþ na paramàrthataþ, anyatràbhinive÷àt tatsvaråpapratipàdakasya kasyacidabhàvàt / etaduktamàryàkùayamatisåtre- (##) api tu khalu punarabhinive÷o vedanà, parigraho vedanà, upàdànaü vedanà, upalambho vedanà, viparyàso vedanà, vikalpo vedanetyàdi // dharmasaügãtisåtre 'pyuktam- vedanànubhavaþ proktà kenàsàvanubhåyate / vedako vedanà vedyaþ pçthagbhåto na vidyate // evaü smçtirupastheyà vedanàyàü vicakùaõaiþ / yathà bodhistathà hyeùà ÷àntà ÷uddhà prabhàsvarà // iti / tasmàdvedakavedanàsvabhàva÷ånyaü pratãtyasamutpannamàtraü nirvyàpàramasvàmikaü màyàprapa¤cavadupalambhagocaratàmupagatamidaü kalevaramavabhàsate, iti na kasyacit sukhaü và duþkhaü và svakãyaü bhavatãtyàha niràtmaka ityàdi- niràtmake kalàpe 'smin ka evaü bàdhyate 'nayà // Bca_9.102 // niràtmake kasyacidàtmàdervedakasyàbhàvàdasvàmike kalàpe ekasyànuyàyino 'bhàvàt pratãtyasamutpannamàtre 'smin màyàsvabhàvavadupalambhagocaratàmupagate / evamindrajàlavat pa÷yan saüjàtavismayo bråte- ka evaü bàdhyate 'nayà / evamuktakrameõa kasyacidvedayiturabhàvàt vedanàyà÷ca, kaþ paramàrthato 'nayà vedanayà bàdhyate pãóayate? vicàrato naiva ka÷cit / tasmàt vikalpa evàyaü sukhàdisàdhanàdhyavasàyaþ / tadetadvedanàsmçtyupasthànaü dar÷itam // sàüprataü cittasmçtyupasthànamupadar÷ayitumàha nendriyeùvityàdi- nendriyeùu na råpàdau nàntaràle manaþ sthitam / nàpyantarna bahi÷cittamanyatràpi na labhyate // Bca_9.103 // tatra ùaùñhaü tàvanmanovij¤ànaü niråpayati- tathà kva punaridaü manovij¤ànaü svayamupasthitam? tatra na tàvadindriyeùu cakùuràdiùu manaþ sthitaü sthitimupagatam / na råpàdau viùaye manaþ sthitam / nàntaràle, nàpãndriyaviùayayorantaràle madhye manaþ sthitam / ekatràpyani÷citasvaråpatvàt / nàpyantarna bahi÷cittam / nàpyantarna madhye kàyasya cittaü nàpi bahiþ na bàhyeùu ÷arãràvayaveùu cittaü labhyate / anyatràpi na labhyate, uktebhyaþ sthànebhyaþ anyatràpi kkacidde÷àntare yatra tatra và na labhyate, na pràpyate vicàrataþ // tathà kkacit kathaücidbhavati, tataþ kathaü tasya niùedha ityatràha yanna kàye ityàdi- yanna kàye na cànyatra na mi÷raü na pçthak kvacit / tanna kiücidataþ sattvàþ prakçtyà parinirvçtàþ // Bca_9.104 // yaccittaü na kàye bàhyàbhyantare ÷arãre / na cànyatra, naiva kàyàdanyatra bàhye vastuni / na mi÷ram / kriyàvi÷eùaõametat / dvayoràdhyàtmikabàhyayormi÷ramapi na sthitam / yaccittaü na pçthak kàyàt, nàpi pçthak svàtantryeõa ca kvacidavasthitaü yaccittam, tat paramàrthato na (##) kiücit na vastusat / kalpanopadar÷itameva tat / àsaüsàraü cittaü màyàvatpratibhàso niþsvabhàvatvàt / ataþ asmàt kàraõàt sattvàþ pràõinaþ prakçtyà svabhàvena parinirvçtàþ parimuktasvabhàvàþ / niþsvabhàvatàlakùaõasya prakçtinirvàõasya sarvasattvasaütàneùu sadà vidyamànatvàt / svayameva tu abhåtaparikalpava÷àdasatyapi satyamàropya kle÷avàsanopahatacittasaütatayaþ saüsàracàrakàvarodhaniùiddhasvàtantryavçttayo 'parimuktà ityucyante na tu paramàrthataþ // iti mano vicàrya cakùuràdivij¤ànaü vicàrayannàha j¤eyàdityàdi- j¤eyàtpårvaü yadi j¤ànaü kimàlambyàsya saübhavaþ / j¤eyena saha cejj¤ànaü kimàlambyàsya saübhavaþ // Bca_9.105 // tathà hi na kvacit sadà sadråpamavasthitaü j¤ànam, kiü tu cakùuràdisàmagrãü pratãtya utpadyamànaü råpàdij¤eyagràhakamityucyate, iti parasyà÷ayamà÷aïkaya vikalpayati- tat punarj¤eyàt pårvaü và syàt, j¤eyasamànakàlaü và, j¤eyasya pa÷càdvà iti / tatra yadi pràcãno vikalpaþ, tatràha- j¤eyàt gràhyaviùayàt pårvaü pràgeva, anutpanne eva j¤eye yadi j¤ànamutpannamabhidhãyate, tadà kimàlambya asya saübhavaþ? pårvaü j¤eyamàlambanamantareõa kimàlambya kimà÷ritya asya saübhava utpàdaþ? dvitãyapakùamà÷rityàha- j¤eyena gràhyaviùayeõa saha samànakàlaü cedyadi j¤ànam, kimàlambya asya saübhavaþ? samànakàlasya j¤eyasya akàraõatayà anàlambanatvàt / nàkàraõaü viùayaþ iti vacanàt // atha tçtãyaþ prakàraþ svãkriyate, athetyàdi- atha j¤eyàdbhavet pa÷càt tadà j¤ànaü kuto bhavet / atheti pçcchàyàm / j¤eyàditi / pårvaü j¤eyam, pa÷càt tadanantaraü nivçtte j¤eye bhavet utpadyeta j¤ànam, tadà j¤ànaü kuto bhavet, j¤ànakàle j¤eyasya nivçttatvàt, kuta àlambanàt j¤ànaü bhavet, kimà÷ritya utpadyeta? tasmàdviùayàdisàmagrãto 'pi paramàrthato na sidhyati j¤ànam / idaü cittasmçtyupasthànamàryaratnakåñàdiùvabhihitam- sa evaü cittaü parigaveùate- katarat taccittaü rajyati và duùyati và muhyati và? kimatãtamanàgataü pratyutpannaü và? iti / tatra yadatãtam, tat kùãõam / yadanàgatam, tadasaüpràptam / pratyutpannasya sthitirnàsti / cittaü hi kà÷yapa nàdhyàtmaü na bahirdhà nobhayamantareõopalabhyate / cittaü hi kà÷yapa aråpyanidar÷anamapratighamavij¤aptikamapratiùñhamaniketam / cittaü hi kà÷yapa sarvabuddhairna dçùñam, na pa÷yanti, na drakùyanti / [yat sarvabuddhairna dçùñam], na pa÷yanti, na drakùyanti, kãdç÷astasya pracàro draùñavyaþ? anyatra vitathapatitayà saüj¤ayà dharmàþ pravartante / cittaü hi kà÷yapa màyàsadç÷amabhåtakalpanatayà vividhàmupapattiü parigçhõàti / peyàlaü / cittaü hi kà÷yapa nadãstrotaþsadç÷amanavasthitamutpannabhagnavilãnam / cittaü hi kà÷yapa dãpàrciþsadç÷aü hetupratyayatayà pravartate / cittaü hi kà÷yapa vidyutsadç÷aü (##) kùaõabhaïgayanavasthitam / cittaü hi kà÷yapa àkà÷asadç÷am, àgantukaiþ kle÷opakle÷airupakli÷yate / peyàlaü / yàvat cittaü hi kà÷yapa parigaveùyamàõaü na labhyate / yanna labhyate, tannopalabhyate / tannaivàtãtaü nànàgataü na pratyutpannam / tat tryadhvasamatikràntam / yat tryadhvasamatikràntaü tannaivàsti na nasti ityàdi // evaü cittasmçtyupasthànaü pratipàdya dharmasmçtyupasthànaü pratipàdayitumuktameva kramaü yojayannàha evaü cetyàdi- evaü ca sarvadharmàõàmutpattirnàvasãyate // Bca_9.106 // cakàra evakàràrthaþ / evameva yathoditanyàyena sarvadharmàõàü sarvabhàvànàmutpattirutpàdo nàvasãyate na pratãyate / teùàmapi svahetutaþ pårvaü samànakàlaü pa÷càdvà utpattau idameva dåùaõaü yathàsaübhavaü vàcyam / utpàdàbhàvànnirodho 'pi na yujyate / anutpannasya nirodhàyogàt / ata eva ca anutpannàniruddhasvabhàvatayà niùprapa¤catvàt sarvadharmà vimok÷àbhimukhà dharmadhàtuniryàtà àkà÷adhàtuparyavasànà apraj¤aptikà avyavahàrà anabhilàpyà anabhilapanãyà ityucyante / evaü dharmasmçtyupasthànenàvirahitaü sarvadharmeùvanàsaïgaj¤ànamutpadyate / dharmasmçtyupasthànabhàvanà ca àryàkùayamatisåtre dar÷ità / yaduktam- dharme dharmànupa÷yã viharan bodhisattvo na kaüciddharmaü samanupa÷yati / yato na buddhadharmàþ, yato na bodhiþ, yato na màrgaþ, yato na niþsaraõam, sarvadharmà niþsaraõamiti viditvà anàvaraõamahàkaruõàsamàdhiü samàpadyate / sa sarvadharmeùu sarvakle÷eùu ca kçtrimasaüj¤àü pratilabhate- niùkle÷à ete dharmà naite sakle÷àþ / tatkasya hetoþ? tathàhi ete nãtàrthe 'rthaü samavasaranti / nàsti kle÷ànàü saünicayo rà÷ãbhàvaþ, na ràgabhàvaþ, na dveùabhàvaþ, na mohabhàvaþ / eùàmevànubodhàd bodhiþ / yatsvabhàvà÷ca kle÷àþ, tatsvabhàvà bodhiþ, ityevaü smçtimupasthàpayati / iti // uktaü ca- utpattiryasya naivàsti tasya kà nirvçtirbhavet / màyàgajaprakà÷atvàdàdi÷àntaü tvayatnataþ // yaþ pratãtyasamutpàdaþ ÷ånyatà saiva te matà / tathàvidha÷ca saddharmastatsama÷ca tathàgataþ // tattattvaü paramàrtho 'pi tathatà dravyamiùyate / bhåtaü tadavisaüvàdi tadbodhàdbuddha ucyate // iti / [catuþ 3.27, 39, 20] evaü dharmasmçtyupasthànaü dar÷ayatà sarvadharmà anutpannàniruddhàþ prakà÷itàþ // tathà sati saüvçtisatyamayuktamityuktaü syàt / tataþ satyadvayavyavasthàpanaü na ghañate iti parihartuü codyamutthàpayannàha yadyevamityàdi- (##) yadyevaü saüvçtirnàsti tataþ satyadvayaü kutaþ / yadi paramàrthataþ sarvadharmà anutpannàniruddhasvabhàvàþ, evaü sati saüvçtirnàsti, vyavahàro na syàt, paramàrthasatyamevaikaü syàt / tataþ saüvçterabhàvàt satyadvayaü saüvçtisatyaü paramàrthasatyaü ceti yaduktam- saüvçtiþ paramàrtha÷ca satyadvayamidaü matam / [9.2] iti, tadetat satyadvayaü kutaþ? naiva syàt / tadabhàvàcca paralokagamanakarmakriyàphalasaübandhasvabhàvopàrjanàdi na syàt, sarvavyavahàràbhàvàt / athàpi syàt- yadi nàma nàsti, tathà marãcikàdiùu jalakalpanayeva saüvçtisvabhàvayà kalpanayà buddhyà vyavasthàpyate, tataþ satyadvayamupapadyate ityà÷aïkayannàha atha seti- atha sàpyanyasaüvçtyà atheti pra÷ne / sàpãti saüvçtiþ / na kevalaü paramàrthasatyamityaperarthaþ / anyayà saüvçtyà kalpanàbuddhiråpayà vyavasthàpyate / athavà / apiravadhàraõe bhinnakrame ca / anyayaiva saüvçtyeti yojanãyam / evamekaü saüdhitsato 'nyat pracyavate ityupadar÷ayannàha- syàtsattvo nirvçtaþ kutaþ // Bca_9.107 // yadi paramàrthatastatsvabhàva÷ånyamapi kalpanàbuddhiviùayãkaraõàt sàüvçtamucyate, yo 'pi tarhi sarvadharmaniþsvabhàvatàlakùaõaü paramàrthasatyamadhigamya anupalambhayogena sarvaprapa¤cavirahàt parinirvçtimupayàtaþ, so 'pi sattvaþ parinirvçto vinirmuktaþ kuto bhavet? naiva syàt / tasyàpi buddhayà viùayãkaraõàt / buddhi÷ca sarvaiva saüvçtiþ kalpanàsvabhàvatvàt / buddhiþ saüvçtirucyate iti vacanàt nirvçtirapi saüvçtiþ syàt // atra parihàramàha paracittetyàdi- paracittavikalpo 'sau parasya nirvçtasattvàdanyasya sattvasya cittaü tasyàsau vikalpaþ, yo 'yaü nirvçtasyàpi buddhayà viùayãkaraõam / na hi paracittavikalpena anyasya saüvçtiryuktà / tato 'nyabuddhayà viùayãkriyamàõo 'pi nirvçta evàsau / kutaþ? yataþ- svasaüvçtyà tu nàsti saþ / tuþ pårvasmàdvi÷eùamabhidhatte / svasaüvçtyà nijasaüvçtyà svakalpanayà sa iti parinirvçto nàsti, na vidyate / parinirvçta eva saþ iti svayamasya sarvavikalpoparamàt / anyatràpi tarhi kathamanyasaüvçtiþ syàdityatràha sa pa÷càdityàdi- sa pa÷cànniyataþ so 'sti na cennàstyeva saüvçtiþ // Bca_9.108 // asmin sati idaü bhavati, asyotpàdàdidamutpadyate iti idaüpratyayatàmàtrameva saüvçtiþ / iti dharmebhyo dharma utpadyamànaþ pa÷càdbhàvã bhavet / tataþ sa pa÷cànniyato dharmaþ, so 'sti yadi, tadà astyeva saüvçtiþ / na cedyadi sa nàsti, tadà nàstyeva saüvçtiþ / (##) gaganendãvaràdiùu idaüpratyayatàyà abhàvàt / etaduktaü bhavati- yadi nàma parinirvçto buddhyà viùayãkçtaþ, naiva tàvatà paracittavikalpamàtreõa tasyàparinirvçtiþ / svayamasya sarvavikalpaprapa¤copa÷amàt / na raktacittenàlambitaþ svayaü prahãõasarvakle÷àvaraõo vãtaràgo 'pyavãtaràgo bhavet / tasmàt sarvakalpanàvirahàdanyasaüvçtyàlambito 'pi svayaü parinirvçta evàsau paramàrthataþ / ata eva sarvadharmàþ sarvakalpanà÷ånyatvàdanutpannàniruddhasvabhàvatvàcca prakçtiparinirvçtà àdi÷àntà ityucyante / tathàpi tathàvidhebhya eva tathàvidhà anye dharmà utpadyante nirudhyante ca / màyàsvabhàvavat / tena ca råpeõa parikalpava÷àt punaràlambyamànàþ sàüvçtàþ, vàstavaråpàbhàvàcca anutpannàniruddhà ityucyante kharaviùàõavat / yaduktam- ÷ånyebhya eva ÷ånyà dharmàþ prabhavanti dharmebhyaþ / iti // àryalalitavistare 'pyuktam- saüskàra pradãpaarcivat kùipramutpattinirodhadharmakàþ / anavasthita màrutopamà phenapiõóeva asàradurbalàþ // saüskàra nirãha ÷ånyakàþ kadalãstambhasamà nirãkùataþ / màyopama cittamohanà bàlaullàpana riktamuùñivat // * * * * peyàlaü / yatha mu¤ca pratãtya balvajaü rajju vyàyàmabalena vartità / ghañiyantra sacakra vartate teùu ekaika÷a nàsti vartanà // tatha sarvabhavàïgavartinã anyamanyopacayena ni÷rità / ekaika÷a teùu vartanã pårvaparàntata nopalabhyate // * * * * * mudràt pratimudra dç÷yate mudrasaükrànti na copalabhyate / na ca tatra na caiva sànyato eva saüskàra anucheda÷à÷vatàþ // * * * * * araõiü yatha cottaràraõiü hastavyàyàma trayebhi saügati / iti pratyayato 'gni jàyate jàtu kçtàrthu laghu nirudhyate // atha paõóitu ka÷ci màrgate kutayaü àgatu kutra yàti và / vidi÷o di÷i sarvi màrgato nàgati nàsya gati÷ca labhyate // skandhàyatanàni dhàtavaþ tçùõa avidyà iti karmapratyayà / sàmagri tu sattvasucanà sa ca paramàrthatu nopalabhyate // iti / [lalita-13.97,98,100,101,104,108-110] (##) catuþstave 'pyuktam- niruddhàdvàniruddhàdvà bãjàdaïkurasaübhavaþ / màyotpàdavadutpàdaþ sarva eva tvayocyate // atastvayà jagadidaü parikalpasamudbhavam / parij¤àtamasadbhåtamanutpannaü na na÷yati // nityasya saüsçtirnàsti naivànityasya saüsçtiþ / svapnavat saüsçtiþ proktà tvayà tattvavidàü vara // iti / [catuþ-1.16-18] tasmàt paramàrthata utpàdanirodhàbhàve 'pi na saüvçtisatyavirodha iti sarvaü sama¤jasam // nanu yadi paramàrthato 'nutpannàniruddhàþ sarvadharmàþ, tadà na j¤ànaü na ca j¤eyaü vastutaþ saübhavati / tat kimiha kena vicàryate iti vicàro 'pi na syàt / ataståùõãmeva sthàtavyamityata àha kalpanetyàdi- kalpanà kalpitaü ceti dvayamanyonyani÷ritam / yathàprasiddhamà÷ritya vicàraþ sarva ucyate // Bca_9.109 // kalpanà àropikà buddhiþ / kalpitaü tayà samàropitam / cetyuktasamuccaye / ityevaü dvayamubhayamanyonyasya ni÷ritaü parasparasamà÷ritam, kalpanàpekùayà kalpitam, kalpitàpekùayà kalpaneti / yathàprasiddhaü lokavyavahàrato ni÷citamà÷ritya gçhãtvà vicàro vimar÷aþ sarva ucyate abhidhãyate / sarva iti na ka÷cideva vicàro 'pi saüvçtimà÷ritya pratanyate, na tu paramàrthasatyam, tasya sarvavyavahàràtikràntatvàdityarthaþ // vicàro 'pi bahirvicàravat kàlpanikasvabhàvatvàdvicàrayitavya iti cet, vicàrasyà÷akyavicàratvàdityabhisaüdhàyàha vicàritenetyàdi- vicàritena tu yadà vicàreõa vicàryate / tadànavasthà tasyàpi vicàrasya vicàraõàt // Bca_9.110 // vicàritena tu parãkùitena punaryadà vicàreõa vicàryate niråpyate, tadà anavasthà apratiùñhànaü syàt / kutaþ? tasyàpi vicàrasya vicàraõàt / yo 'sau vicàrasya vicàraõàrthaü vicàra upàdãyate, tasyàpi vicàrasya vicàraõàddhetoþ // vicàrye tarhi vicàryamàõe kathamiyamanavasthà na syàdityatràha vicàrite ityàdi- vicàrite vicàrye tu vicàrasyàsti nà÷rayaþ / nirà÷ritatvànnodeti tacca nirvàõamucyate // Bca_9.111 // vicàrye tu parãkùye punarvastuni vicàrite nirõãte sati vicàrasya nirõayasya punaruttarakàlaü kartavyasya à÷rayo nàsti, yamà÷ritya punarvicàrànusaraõenànavasthànaü syàt / vicàryasya vicàraõe caritàrthatayà punaràkàïkùàbhàvàt / ata eva nirà÷rayatvànnodeti, à÷rayàbhàvànna punarvicàraþ pravartate / sarvasamàropaniùedhaü vidhàya vastutattvaparij¤ànàt kçtakçtyatvàt pravçttinivçttyabhàvàt (##) na kkacit sajyate, nàpi virajyate / tacca nirvàõamucyate, sarvavyavahàranivçtteþ sarvatra nirvyàpàratayà pra÷àntatvàt tadeva nirvàõamabhidhãyate // kalpitaviùaye 'va÷yameva sarvatra vicàraþ satyo na tu paramàrthata ityàha yasya tvityàdi- yasya tvetaddåyaü satyaü sa evàtyantaduþsthitaþ / yasya punaþ paramàrthasadbhàvavàdinaþ etaddåyaü vicàro vicàryaü ceti etadubhayamapi satyaü paramàrthasat, sa eva bhàvasvabhàvavàdã atyantaduþsthitaþ atyantamati÷ayena duþkhena sthito duþsthitaþ duùkaraõãyatvàt / etadevopadar÷ayannàha yadãtyàdi- yadi j¤ànava÷àdartho j¤ànàstitve tu kà gatiþ // Bca_9.112 // yadi j¤ànava÷àt j¤ànasya pramàõasya va÷àt sàmarthyàt arthaþ prameyaü vyavasthàpyate, tadà bhavatu nàma pramàõàt prameyavyavasthà, ko nàma nivàrayati? kevalamidamiha niråpaõãyam-j¤ànàstitve tu kà gatiþ? j¤ànasya pramàõasya punarastitvaü kuto ni÷citamiti vaktavyam / svasaüvedanasyàbhàvàt pramàõàntarànveùaõe anavasthànaü syàditi kà gatirà÷rayaõãyà? syàdetat- syàdeva anavasthànam, yadi j¤ànastitve pramàõaü mçgyate / yàvatà prameyàdeva pramàõavyavasthà, tat kuto 'navasthànaü syàdityà÷aïkayannàha athetyàdi- atha j¤eyava÷àjj¤ànaü j¤eyàstitve tu kà gatiþ / atheti paràbhipràyaprakà÷ane / atha j¤eyasya prameyasya va÷àt j¤ànaü vyavasthàpyate, tarhi j¤eyàstitve tu kà gatiþ? yadi j¤eyava÷àt j¤ànaü vyavasthàpyate, tadà svayameva j¤eyaü j¤ànàstitve vyavasthànibandhanaü syàt, tacca kutaþ pramàõàt siddhamiti pçcchati- j¤eyàstitve punaþ kà gatiriti / prameyasiddhaye j¤ànàntarànusaraõe tadapi j¤ànàntaraü kutaþ siddhamiti vaktavyam / tasmàdeva j¤eyàditi cet, j¤eyaü kutaþ siddham? tatsiddhau j¤ànàntarànusaraõe punaranavasthànamaparyavasànaü syàt / syàdetat- bhavedetat yadi j¤ànasya j¤eyasya và siddhaye j¤ànàntaràpekùà syàt, api tu parasparamitaretarasya siddhiþ / ato noktadoùaprasaïga iti parasyà÷ayamàvirbhàvayannàha athànyonyetyàdi- athànyonyava÷àtsattvamabhàvaþ syàddåyorapi // Bca_9.113 // atha punarevamabhidhãyate- anyonyasya j¤ànasya j¤eyasya parasparasya va÷àt sàmarthyàt j¤ànaj¤eyayorapi sattvamastitvaü ni÷cãyate j¤ànava÷àjj¤eyasya j¤eyava÷àcca j¤ànasyeti yàvat / tadevaü sati abhàvaþ syàd dvayorapi / dvayorapi j¤ànaj¤eyayorabhàvaþ syàt, ekasyàpi sattvasiddhirna bhavet / itaretarà÷rayatvàdekasyàsiddhau dvitãyasyàpyasiddhiþ // atra prakçtànuråpadçùñàntamàha pità cedityàdi- pità cenna vinà putràtkutaþ putrasya saübhavaþ / putràbhàve pità nàsti (##) pità janakaþ yadi putraü vinà putramantareõa na syàt, putrajananasàpekùatvàdasya vyapade÷asya, tarhi kutaþ putrasya saübhavaþ, kutaþ kasmàt piturabhàvàt putrasya janyasya saübhavaþ janma astu? kimiti cet, putràbhàve pità nàsti / hetupadametat / yataþ putrasya abhàve asattve pità nàsti na bhavati / pitrà hi putro janayitavyaþ / sa ca na putraü yàvajjanayati, tàvat pitaiva na bhavati / yàvacca pità na bhavati, tàvat putrasya tasmàt saübhavo nàsti / ataþ itaretarà÷rayaõàdekàbhàvàdanyataràbhàvaþ syàditi dvayorapyanayorabhàva iti samudàyàrthaþ / amumarthaü dàrùñàntike yojayannàha tatheti- tathàsattvaü tayordvayoþ // Bca_9.114 // yathàtra pitàputrodàharaõe, tathà asattvaü tathaiva abhàvaþ tayordvayorj¤ànaj¤eyayoþ / tathàhi- j¤eyajananàjj¤ànamucyate, j¤ànaparicchedyatayà ca j¤eyamiti yàvat j¤ànaü na sidhyati, yàvat parij¤ànaü na sidhyati, tàvat paricchedyatayà ca j¤eyaü na sidhyati / itaretarà÷rayaõàdubhayàbhàvaþ syàditi bhàvaþ // syàdetat- na bråmaþ- anyonyava÷àt siddhiranayoþ api tu j¤eyakàryaü j¤ànam, tato j¤ànàdaïkuràd bãjamiva j¤eyaü setsyati / iti parà÷ayamudbhàvayannàha aïkura ityàdi- aïkuro jàyate bãjàdvãjaü tenaiva såcyate / j¤eyàjj¤ànena jàtena tatsattà kiü na gamyate // Bca_9.115 // aïkuro jàyate utpadyate bãjàt khalabilàntargatàt / bãjaü tenaiva bãjàjjàtena aïkureõa såcyate gamyate yathà, tathà atra j¤eyàt prameyàt j¤ànena jàtena utpannena tatsattà tasya j¤eyasya sattà sadbhàvaþ kiü na gamyate, kiü na pratipadyate? atràpi bãjàïkuravat kàryakàraõabhàvasya vidyamànatvàt // nàyaü sadç÷o dçùñànta ityàha aïkuràdityàdi- aïkuràdanyato j¤ànàdvãjamastãti gamyate / j¤ànàstitvaü kuto j¤àtaü j¤eyaü yattena gamyate // Bca_9.116 // aïkuràt kàryàt bãjamastãti yadgamyate, tannàyamasyaiva kevalasya prabhàvaþ, kiü tarhi anyato j¤ànàdaïkuravyatiriktàt tadastãti gamyate / tathà hi- na yogyatàmàtreõa kàryaü kàraõasya gamakam, bãjasyaiva aïkurajananamapratipannasyàpi gamakatvaü syàt / nàpi svaråpapratãtimàtreõa apratipannakàryakàraõabhàvasyàpi tatpratipattiprasaïgàt, api tu avinàbhàvitvena ni÷citam / ataþ pràkpratipannakàryakàraõabhàvasya punaþ pa÷càt kkacid bãjàvinàbhàvinamaïkuramupalabdhavataþ aïkuràdadhyavasàyàtmakamanumànamutpadyate, tato bãjamastãtyavasãyate / ato j¤ànaviùayãkçta eva aïkuro bãjapratipattihetuþ / j¤ànàstitvaü j¤ànasya sadbhàvaþ kuto j¤àtaü kasmàt pratãtam? svasaüvedanàbhàvàdanavasthànabhayena j¤ànàntarànanusaraõàcca, j¤eyaü yattena gamyate, yad yasmàt j¤eyaü tena j¤ànena j¤eyakàryeõa gamyate avasãyate / na hi svayamani÷citaü liïgaü (##) sàdhyasya gamakamupapadyate / j¤àpakahetutvàdasya j¤eyagamakatvam / tasmàdvàstavapakùe j¤ànaj¤eyàsiddhervicàraþ kartuma÷akyaþ, kàlpanikapakùe tu yathàprasiddhavyavahàramà÷ritya ÷akyate iti ni÷citam // na svato nàpi parato na dvàbhyàü nàpyahetutaþ / utpannà jàtu vidyante bhàvàþ kvacana kecana // [ma. ÷à. 1.3] ityasyàrthasya samarthanàrthaü nàpyahetuta iti turãyakoñiprasàdhanàya tàvat svabhàvavàdimatamapàkartumàha loka ityàdi- lokaþ pratyakùatastàvatsarvaü hetumudãkùate / tathà hi te svaparasvabhàvasarvahetunirapekùameva bhàvagràmavaicitryamutpadyate iti varõayanti / yataþ na païkajàdãnàü nàlapatradalakesaràdikamanekaprakàrabhedabhinnavaicitryamacetanà jalapaïkàdayo nirvartayitumalam / na ca cetano 'pi ka÷cidanyaþ karmaõà tàdç÷anirmàõapravãõa upalabhyate, nàpi càdriyate, tatkarmaõo 'paryavasànàt yugapadaparyantavi÷eùeùu vyàpàràyogàcca / tasmàt kiücitkàraõamantareõaiva sarvamidaü jagadvaicitryamutpadyate iti teùàü matam, taduktam- sarvahetunirà÷aüsaü bhàvànàü janma varõyate / svabhàvavàdibhiste ca nàhuþ svamapi kàraõam // ràjãvakesaràdãnàü vaicitryaü kaþ karoti hi / mayåracandrakàdirvà vicitraþ kena nirmitaþ // yathaiva kaõñakàdãnàü taikùõyàdikamahetukam / kàdàcitkatayà tattadduþkhàdãnàmahetutà // [tattvasaügraha-110-112] tadevaüvàdino lokapratãtàdeva hetusàmarthyàdbàdhà syàdityupadar÷ayati / lokaþ sarvo janaþ / pratyakùataþ indriyà÷ritàjj¤ànàt / pratyakùata ityupalakùaõàdanumànato 'pi tatpratãtibhàvàt / pratyakùànumànàbhyàmiti yàvat / sarvamanekaprakàraü hetuü jagadvaicitryakàraõam, udãkùate tadanvayavyatirekànuvidhàyi kàryamupajanayantaü pa÷yati / yat kàryaü yasya sadbhàve bhavati, tadabhàve ca na bhavatãti pratãyate, sa tasya heturiti ni÷cãyate / iti lokapratãtàdeva hetuvyàpàràdasya ahetukatvapratij¤à bàdhyate / tadevopadar÷ayannàha padmanàlàdãtyàdi- padmanàlàdibhedo hi hetubhedena jàyate // Bca_9.117 // padmasya ràjãvasya nàlamàdi yeùàü padmadalakesaràdãnàü te tathoktàþ, teùàü bhedo nànàtvam / hiryasmàt / hetubhedena hetoþ kàraõasya bhedena vi÷eùeõa jàyate utpadyate, nànyathà / aniyamena sarvatra sadbhàvaprasaïgàt / ataþ yad yasyànvayavyatirekànuvidhànaü kurvat pratãyate, tat tasyaiva kàryaü nànyasyetyabhyupagamanãyam / yasmàt pratiniyatakàraõàdeva pratiniyatavi÷eùotpattiþ, tadbhedena tadbhedàditi na ahetumatã // (##) nanu bhavedeùa vi÷eùaþ yadi hetoreva svayamasau vi÷eùaþ siddhaþ syàt / kiü tu tasyaiva kutaþ sa bhavatãti vaktavyam / na ca nirvi÷eùàdvi÷eùotpattiþ, punarahetutvaprasaïgàt / ityà÷aïkàü pariharannàha kiükçta ityàdi- kiükçto hetubheda÷cet pårvahetuprabhedataþ / kiükçtaþ kena kçtaþ kuto yàtaþ hetubheda÷cet, hetorbhedo vi÷eùa÷ceducyate / pårvahetuprabhedataþ pårvasya pràktanasya tajjanakasya hetoþ prabhedataþ prabhedàdvi÷eùàt / tasyàpi tatpårvasya hetoþ kuto vi÷eùa iti cet, punastatràpi pårvahetuvi÷eùàditi vaktavyam, iti uttarottarasya vi÷eùàkàïkùàyàü pårvapårvasya vi÷eùàdityuttaraü vàcyam / na caivamanavasthànamaniùñaü kiücidàpàdayati- anavaràgrasya saüsàrasya pårvakoñirna praj¤àyate ityabhyupagamàt / ata eva phalàviparyayo 'pi na svato bhavatãtyàha kasmàccedityàdi- kasmàccetphalado hetuþ pårvahetuprabhàvataþ // Bca_9.118 // kasmàt kàraõàt phalado vi÷iùñaphaladànasamartho hetu÷cet, pårvahetuprabhàvataþ pårvasya tajjanakasya hetoþ sàmarthyàt svahetunà sa tàdç÷astatsvabhàvo 'jani yena sahakàrivi÷eùopahitakàryotpàdànuguõavi÷eùaparaüparàpariõatimadhigacchan asati pratibandhavaikalyayoþ saübhave tathàvidhameva phalamutpàdayati / ataþ aviparãtaphaladànamapi svahetusàmarthyopajanitameva / tena abhyudayaniþ÷reyasasàdhanahetoryathàsaükhyamabhyudayaniþ÷reyasameva phalaü jàyate, tadviparãtàdviparãtamiti na kathaücidapi viparyayaþ // etacca ava÷yaü svabhàvavàdinà sahetukatvamakàmakenàpi svãkartavyam / kathamanyathà hetumantareõa pratij¤àtamahetukatvaü bhàvànàü setsyati? pratij¤àmàtreõa tasya kenacidagrahaõàt / hetuvyàpàreõa tat prasàdhayataþ svayameva punaþ sahetukatvàbhyupagamàt vandhyà me màteti bruvataþ iva pratij¤àyàþ svavacanena bàdhanaü syàt ityubhayataþpà÷à rajjuriti saükañapràpto batàyaü tapasvã / taduktam- na heturastãti vadan sahetukaü nanu pratij¤àü svayameva ÷àtayet / athàpi hetupraõayàlaso bhavet pratij¤ayà kevalayàsya kiü bhavet // iti / tasmàt kudçùñivijçmbhitamevaitat pramàõabàdhitatvàt // evaü svabhàvavàdinaü niràkçtya caturthaprakàraprasàdhanàrthameva ã÷varakàraõatàü jagataþ pratyàkhyàtuü tadupakùepaü kurvannàha ã÷vara ityàdi- ã÷varo jagato hetuþ ã÷varakàraõavàdino hi svabhàvavàdimataniùedhamàkarõya vi÷eùamabhidhàtumardhamavasitaü bhàrasyeti manyamànàþ pràhuþ- sàhàyyameva anuùñhitamevaü bhavadbhiþ / na hi kàraõamantareõaiva (##) jagadvaicitryamupapadyate de÷àdyaniyamaprasaïgàt / kevalamacetanàþ punaramã jalapaïkàdayo vaicitryàsàmarthyà iti yuktamanenoktam / tatra astyeva sa bhagavàn vi÷vavaicitryanirmàõapravãõaþ jagadekasåtradhàraþ sakalajagadàdibhåtaþ nityàtmatayà sarvadànupahata÷aktiprabhàvaþ sarvabhàvànàü kàryakàraõabhàvàditattvavedã samastàrvàcãnadar÷anàgocaramàhàtmya ã÷varaþ / tena hetunà sahetukaü sakalamidaü sacaràcaraü jagaditi kaþ sacetanaþ anyathà vaktumutsahate? iti naiyàyikàdive÷makathàmabhidhàya pratyàcaùñe- ã÷varo jagato hetuþ / ã÷vara iti ÷aükarasyàkhyà / sa eva jagato vi÷vasya hetuþ sçùñisthitipralayakàraõam / tasmàdevaitadvi÷vama÷eùamutpadyate / anyathà punaracetanopàdànatvàt kathamamã girisaridavanisàgaràdaya utpattibhàjo bhaveyuþ? cetanàva dadhiùñhànàt punarime samutpattumutsahante, tadvayàpàreõaiva pravartanàt / taduktam- sarvotpattimatàmã÷amanye hetuü pracakùate / nàcetanaþ svakàryàõi kila pràrabhate svayam // na syànmerurayaü na ceyamavanã naivàyamambhonidhiþ såryàcandramasau nive÷asubhagau naitau jagaccakùuùã / ã÷àno na kulàlavadyadi bhavedi÷vasya nirmàõakçt sattvàdã÷varakartçkaü jagadidaü vaktãti ka÷citkila // iti / [tattvasaügraha-46-47] tasmàjjagadevamacetanavi÷vasvabhàvamã÷varakàraõatàmàtmano bråte / atrocyate- kimanayà svagçhãtopakalpitayà prameyaracanayà vacanaracanàprapa¤camàlayà? naitaducyamànamapi svasamayàbhinive÷inàü jaóadhiyàü prãtikaraü pramàõa÷ånyaü viduùàü saütoùamutpàdayati / tathà hi- yadyasau kàruõikaþ, kimarthaü punarimàn narakàdiduþkhapãóitàn pràõinaþ karoti? tathà ca sati kàruõikatvaü tasya ÷raddhàsamadhigamyameva syàt / svakçtàsatkarmaphalopabhogena tatkùepàpanayane yasya pravçttiþ, kathamakàruõiko nàmeti cet, na / tat karma kàruõikaþ kimiti kàrayati yenàniùñaü phalamupabhujyate, tatràpi tasya vyàpàràt, sarvotpattimatàü nimittakàraõatvàt / api ca kiü tasminnavyàpriyamàõe tat karmaphalamupabhujyate na và? yadi prathamaþ pakùaþ, tadà kathametat- aj¤o janturanã÷o 'yamàtmanaþ sukhaduþkhayoþ / ã÷varaprerito gacchetsvargaü và ÷vabhrameva và // iti / [mahàbhà.-3.30.28] sarvakàryeùveva tadvayàpàràbhyupagamasya anenaiva anaikàntikatàprasaïgàt / atha dvitãyaþ, tadà kçpàlurasau tatropekùàü kimiti nàdhivàsayati, yad yatnena sàhàyyameva tatropakalpayati / atha kçtasya karmaõo 'vipraõà÷àdava÷yaü tena tatphalamanubhavitavyamiti tadupabhogàya vyàpriyate iti cet, kathaü punaretasminnavyàpriyamàõe 'va÷yaü tenànubhavitavyaü sàmagrãvaikalyàt / kaþ punarevaü (##) vipraõà÷e 'pi doùaþ? prayatnata eva tato nivartitumucitaü kàruõikasya / evaü hi tadicchàyattavçttitayà tasyàparipàkàt tena svamai÷varyamupadar÷itaü tatra bhavet / atra sattvànàü tatkarmasaücodito 'sau dayàlurapi sthàtuma÷aktaþ, mahad bata anena svamai÷varyamitthaü dyotitamanyatra syàt / tat parakarmaõàpi samàkçùño nàma nàtmani va÷itvamadhigacchati, ã÷varataþ karmaõa eva mahat sàmarthyamevaü prakà÷itaü syàt / tadvaraü karmaiva paryupàsyaü yatsàmarthyena samàkçùyamàõo mahe÷varo 'pi sthàtumasamarthaþ / tasmàdidamavyàhatameva- namaþ satkarmabhyo vidhirapi na yebhyaþ prabhavati // iti / [bhartçhari-vairàgya-92] atha na kàruõikaþ, tadàsau vãtaràgaþ saràgo và? yadi àdyo vikalpaþ, tadà yadi nàma dayàvirahàt sukhaü nopanayati, duþkhaü tu janasya kasmàdutpàdayatãti vaktavyam / duþkhaü hi ràgàdiva÷ena kasyacidupanãyate / te càsya na santi / kathamakàraõameva janaü duþkhayati? krãóàrthaü duþkhayatãti cet, krãóàrthaü vãtaràgasya pravçttiriti cet, ni÷citamasau na vãtaràgaþ / ràgàdimatàmapi tàvajjitendriyàõàü na krãóàrthaü dç÷yate pravçttiþ, kiü punarvãtaràgàõàü tathà bhaviùyati / na rakùaþpi÷àcàdimantareõa anyasya paraduþkhena krãóà saübhàvyate // atha avãtaràga iti pakùaþ, tadà kathamayamitarajanasàdhàraõaþ sannã÷varo bhavitumarhati? ràgàdikle÷apà÷àyattavçtterjagadai÷varyàyogàt / anyathà tadanyasyàpi tathàvidhasya tatprasaïgàt / nàpi saüsàracàrakoparuddhasvàtantryasya vi÷vavaicitryaracanàcàturyaü tadanyasyeva yujyate / tadevamastitvameva bhavantaü vipralambhayati yadevaüvidhasyàpi yàvadai÷varyamabhyupagamyate / bhavatu và tathàvidhasyàpi kartçtvam / tathàpi kimasau svasthàtmà [asvasthàtmà và]? yadi svasthàtmà, tadà kimiti janamakàõóameva duþkhayati? na hi svasthàtmà niraparàdhaü janaü pãóayan dçùñaþ / atha vimàrgagàminameva kçtàparàdhaü pãóayatãti cet, vimàrgagàminamapi ayameva kàrayati / tathàbhåtamapi kàrayitvà punaþ pãóayatãti sa laukike÷varàõàmapi jaghanyatayà vçttimati÷ete / te hi svayaükçtàparàdhameva aparàdhinamanu÷àsati / ayaü punaràtmanaiva kàrayitveti mahànasya vi÷eùaþ / atha asvasthàtmà, tadà asàdhu tadàràdhane svargàpavargàrthinàü prekùàvatàü pravçttiþ / na hi unmattasyàràdhanamunmattakàdanyaþ kartumutsahate / tathà hi svargàdilipsayà tadàràdhanàya pravartante prekùàvantaþ / tacca aparini÷citasvabhàvatayà tato na saübhàvyate, viparyayo 'pi và tadàràdhanaphalasya saübhàvyate / tadàràdhanapravçttàstu gàóhatara÷raddhàva÷ena tamunmattamàcakùàõà àtmànamevonmattakamàcakùãran / kathamanyathà tadàràdhane pravartante? tadaparonmattakairvà kimaparàddhaü yataste na paryupàsyante? teùàü prabhàvàti÷ayavikalatvàditi cet, na vai prakçte 'pi kaücit prabhàvàti÷ayamutpa÷yàmaþ / unmattakaþ sakalajagadati÷àyi÷aktiriti ko 'nya unmattakàdvaktumarhati? tadayamabhivicàryamàõo na kvacidavasànaü labhate iti alaü durmativiùyanditeùu àdareõeti / tasmàt såktametadå yaduktam- (##) sukhasya duþkhasya na ko 'pi dàtà paro dadàtãti kubuddhireùà / svakarmasåtragrathito hi lokaþ kartàhamasmãti vçthàbhimànaþ // iti / tasmàdakartçkameva idaü jagada÷eùamiti na paridçùñakàraõàdanyaþ svatantra÷cetano và tasya kartà ka÷cidasti / idameva vistareõa pratipàdayituü siddhàntavàdã pràha- vada kastàvadã÷varaþ / ã÷varakàraõavàdinaü pçcchati- vada bråhi ko 'yamã÷varo bhavato 'bhimataþ? tàvacchabdenedamabhidhatte- yeùàü kùityàdãnàmanvayavyatirekànuvidhàyi kàryamupalabhyate, tatra katamadã÷varaü bhavànàcaùñe? na ca anupalabdhànvayavyatirekavyàpàrasya kàraõatà prakalpayituü yuktà, atiprasaïgàt / tasmàt tatkàraõatàmicchatà dçùñànvayavyatirekavyàpàra eva aïgãkartavyaþ / na cànyasya kùitibãjàdivyatiriktasya anvayavyatirekànuvidhànaü kurvat dç÷yate kàryam / tat kathaü tasya kàryopayogitvaü vyavasthàpyate? yaduktam- yeùu satsu bhavatyeva [yattebhyo 'nyasya kalpyate] / taddhetutvena sarvatra hetånàmanavasthitiþ // iti // atha pçthivyàdãni bhåtànyeva ã÷varo bhavatviti paràbhipràyamà÷aïkayàha bhåtàni cedityàdi- bhåtàni cedbhavatvevaü nàmamàtre 'pi kiü ÷ramaþ // Bca_9.119 // yadi bhåtàni pçthivyàdãni ã÷vara ucyate, tadà abhyupagamyate eva / bhavatvevam, evamastu, na vayamatra vipratipadyàmahe / kùityàdyanvayavyatirekànuvidhànavataþ kàryasya dar÷anàt / kevalaü nàmamàtre 'pi kiü ÷ramaþ? nàmaiva kevalamarthabheda÷ånyaü nàmamàtrakam / apiravadhàraõe / nàmamàtre eva kimiha mahàsamàrambheõa tatprasàdhanàya ÷ramaþ àyàsaþ kriyate? mayà kùityàdaya ucyante, tvayà punastànyeva bhåtàni ã÷varaþ iti nàrthataþ ka÷cidvi÷eùaþ? na càtra vipratipattàvartha÷ånyàyàü kiücit phalamupalabhyate // atha astyeva arthavi÷eùaþ, tadà naiùàmã÷varatvaü yuktamityàha api tvityàdi- api tvaneke 'nityà÷ca ni÷ceùñà na ca devatàþ / laïghayà÷cà÷ucaya÷caiva kùmàdayo na sa ã÷varaþ // Bca_9.120 // apitu÷abdena adhikamàha / naite kùityàdayo bhavatàmã÷varatvena kalpayituü yujyante, tallakùaõàyogàt / kathaü kçtvà? aneke nànàsvabhàvàþ, anityà÷ca vina÷varasvabhàvàþ, ni÷ceùñàþ, acetanatayà nirvyàpàràþ / na ca devatàþ, nàpi ca àràdhyaråpàþ / laïghayà÷ca atikramaõãyàþ anaghçùyatvàt / a÷ucaya÷caiva apavitràþ / amedhyàdiùvapi pçthivyàdisadbhàvàt / (##) kùmàdayaþ kùmà pçthivã àdiryeùàmaptejovàyånàü te tathoktàþ / na sa ã÷varaþ, sa ã÷varaþ tàdçkkhabhàvo na bhavati, tatùañprakàraviparãtatvàt // yadi kùmàdayo ne÷varaþ, àkà÷aü tarhi bhaviùyatãtyàha nàkà÷amityàdi- nàkà÷amã÷o 'ceùñatvàt àkà÷amapi ã÷aþ ã÷varo na bhavati / kutaþ? aceùñatvàt, svabhàvavikalatayà nirvyàpàratvàt, paramate 'pi niùkriyatvàt / àtmà tarhi bhavatu- nàtmà pårvaniùedhataþ / pårvameva vistareõa àtmanaþ pratiùiddhatvàt niþsvabhàvaþ ÷a÷aviùàõavadasau / athàpi syàt- avitarkyamàhàtmyatvàdasya nàrvàgdar÷anairidamitthamiti tatsvaråpaü vivecayituü ÷akyamityàha acintyasyetyàdi- acintyasya ca kartçtvamapyacintyaü kimucyate // Bca_9.121 // yadi asau cintàtikràntamàhàtmyaþ, tadà acintyasya ca cintàpathamatikràntasya ã÷varasya kartçtvaü yugapatkàraõatvamapi acintyamatarkyaü kimucyate, kimabhidhãyate? kartçtvamapyasya acintyatvànna vaktumucitamityarthaþ // syàdetat- atidurlakùyasvabhàvatayà cintayituma÷akyo 'sau, kàryaü tu tasya sarvajanapratãtisàdhàraõatvàt cintyameva, iti bruvàõaü pratyàha tena kimityàdi- tena kiü straùñumiùñaü ca bhavatu nàma tasya kàryaü cintyam, tathàpi tena kiü straùñumiùñuü ca / tena ã÷vareõa acintyamàhàtmyena kiü kàryaü straùñuü nirmàtumiùñamabhipretaü ca, iti parasyottaramà÷aïkayannàha- àtmà cet atra pårvapadasyàkàreõa cchandonurodhàt saüdhirna kçtaþ / àtmà tena straùñumiùñaü cenmatam, etat pratiùedhayati- nanvasau dhruvaþ / nanu bhoþ, asàvàtmà dhruvo nityo 'bhimato bhavatàm / tat kathamasau kriyate? anyathà nitya eva sa na syàt / sadakàraõavannityamiti nityalakùaõàbhàvaprasaïgàt / anyatràpi na tasya sçùñivyàpàra upalak÷yate ityàha kùmàdãtyàdi- kùmàdisvabhàva ã÷a÷ca j¤ànaü j¤eyàdanàdi ca // Bca_9.122 // karmaõaþ sukhaduþkhe ca àdi÷abdena aptejovàyvàkà÷akàladiïmanàüsi gçhyante / teùàü svabhàvo dhruvaþ / so 'pi na tena kriyate, pçthivyàdãnàü paramàõånàü nityatvàbhyupagamàt / sthålaråpe ca tadvayàpàrasya niùetsyamànatvàt / àkà÷àdãnàmapi nityatvàt / ã÷a÷ceti / ã÷varo 'pi dhruvaþ iti àtmànamasau na karoti / j¤ànaü j¤eyàdanàdi ceti / j¤ànamapi j¤eyàdutpadyamànamanàdi (##) ca, àsaüsàraü j¤eyàmàlambya pravartanàt, tadapi na tena kriyate / tatkarmaõaþ sukhaduþkhe ca, karmaõaþ ÷ubhà÷ubhàt yathàsaübhavaü sukhaduþkhe ca bhavataþ iùñàniùñavipàkaje, tatràpi na tasya vyàpàraþ / evaü sati- vada kiü tena nirmitam / bråhi kimidànãü tene÷vareõa nirmitaü racitam, iti na kvacit tasya sàmarthyamupalabhyate / tat kathamasya jagatkartçtvamucyate? adhunà sarvatra sàdhàraõaü dåùaõamàha hetorityàdi- hetoràdirna cedasti phalasyàdiþ kuto bhavet // Bca_9.123 // tathàhi asau nityo và jagato hetuþ syàdanityo và? nitya eva tadvàdibhirasau parikalpitaþ / tatra nityatve sati hetoþ kàraõasya àdirnàsti, yadi, tadà phalasyàdiþ kuto bhavet? naiva syàdityarthaþ / nityamupasthite samarthasvabhàve hetau kàryamapi tajjanyamajastrameva jàyeta / iti tatsàmarthyapratibaddhaü kàryaü sadà pràpnoti / tat- kasmàtsadà na kurute kasmàt kàraõàt sadà sarvakàlaü na kurute? na sarvaü kàryaü janayatãti kathaü kasyacit kàryasya kadàcit kriyàviràmaþ // athavà / anyathàvatàryate- yadi ca ne÷varo jagataþ kartà syàt, kathamidaü pralayànantaramàditaþ sargabhàg bhavet, ityatràha hetorityàdi- anavaràgro hi jàtisaüsàraþ / tata÷ca hetoþ kle÷akarmàdilakùaõasya àdiþ pårvakoñiþ na cedasti, phalasya sattvabhàjanalokavivartàdilakùaõasya àdiþ prathamàrambhaþ kuto bhavet? naiva vidyate ityarthaþ / anàdau saüsàre hi sattvànàü karmàdhipatyena sthitisaüvartavivartànàü pravartanàt / etacca uktameva "karmaõaþ sukhaduþkhe ca" [9.123] ityanena // athavà / atràpi ã÷varamevàbhisaüdhàyoktaü hetoriti / hetorã÷varasya àdirna cedasti, pralayakàle 'pi tasyànupahatatayà màhàtmyasyàbhyupagamàt phalasya tatkçtasya sargàdilakùaõasya àdiþ kuto bhavet? nityatayà tatkàraõasya sadà samarthatvàt sargàdikamapi nityameva syàt / ato nityasamarthe tasmin sargàderàdireva na syàt / tataþ kathaü sargasyàdàvapi tadvayàpàro bhavet? api ca / yadi asau kartà syàt, tadà nityatvàt- kasmàtsadà na kurute sargàdikamiti ÷eùaþ / tathàhi yadi kadàcit sargaü karoti, tadà tatkàraõasvabhàvatayà sadà tameva kuryàt / evaü sthitisaühàrayorapi vaktavyam / yugapadvà tasya sargàdikriyà syàt / ata eva ca hetoruparamàbhàvàt / na phalasyàpi viràmaþ / anyat pårvavat // athàpi syàt- yadi nàma asau sadà samarthasvabhàvaþ, tathàpi kadàcit sahakàrivaikalyànna karotãtyàha- na hi so 'nyamapekùate / (##) iti / samarthasvabhàvo heturã÷varaþ / hiryasmàt / nànyaü sahakàriõamapekùate / nityasya samarthasvabhàvasya sataþ tadapekùàyogàt / na hi nityatayà anàdheyàti÷ayasya kàcidapekùà nàma / vi÷eùotpattau và tadavyatiriktasvabhàvasya tasyàpyutpattiprasaïgàt / vyatireke và vi÷eùàdeva kàryotpattiþ, tasya akàrakatvaü syàt / taduktam- apekùyate paraþ ka÷cidyadi kurvãta kiücana / yadakiücitkaraü vastu kiü kenacidapekùyate // iti / [catuþ -3.12] bhavantu và tasya sahakàriõaþ / tathàpi te nityà và syuranityà và? ye tàvannityàþ paramàõvàdayaþ, teùàü na sadbhàvavaikalyaü saübhavati, nàpi tadàyattasaünidhãnàü saünidhànavaikalyam / anityànàmapi tadàyattodayasaünidhãnàü kuto vaikalyaü nàma, yena sahakàrivaikalyànna karotãtyucyate? tato nàyamatra parihàraþ / ata evàha tenàkçta ityàdi- tenàkçto 'nyo nàstyeva tenàsau kimapekùatàm // Bca_9.124 // tena ã÷vareõa akçtaþ, yaþ utpattimàüstena akçtaþ, sa nàstyeva, na vidyate anyo 'paro jagati / tena kàraõena tadàyattavçttãnàü sahakàriõàü sadàsaünihitatvàdasau nityaþ kartà kimapekùatàm? kimapekùamàõaþ kadàcit kàryaü na kuryàt? itthaü na kàcidapi tasyàpek÷àstãti sadà kàryaü kurvãta // athàpi syàt- samavàyikàraõam, asamavàyikàraõam, nimittakàraõaü ceti kàraõatritayàt kàryamutpadyate / tadasya nimittakàraõatvàt sàmagrãmapekùya kàryaü kurvato noktadoùaprasaïgaþ iti parà÷ayamà÷aïkayàha apekùata ityàdi- apekùate cetsàmagrãü yadi nàma asau sadà sarvakàryàõi kartuü samarthaþ, tathàpi apekùate sàmagrãm / na hi sàmagrãmantareõa satyapi samarthe kartari kàryamutpadyate / yathà kila pañotpàdanasamarthe 'pi kvaciddhetau turãtantuvemàdikamantareõa na paña utpadyate, tathà prakçte 'pi cedyadi, àha- heturna punarã÷varaþ / yadi sàmagrãsadbhàve karoti, tadabhàve ca na karotãtyabhyupagabhyate, tadà punarã÷varo heturna syàt / sàmagryà eva kàryotpatteþ, tata÷cànutpatteþ / tasyà bhàvàbhàvayoþ kàryasya bhàvàbhàvadar÷anàt, na tu punarã÷varabhàvàbhàvayoriti / na sàmagrãkàle 'pi sa pararåpeõa kartà, svaråpaü càsya pràgapi samarthaü tadeveti kathaü kadàcit kriyàviràmaþ? yadapyuktam- kuvindàdivat kadàcit karotãti, tadapi na yuktam / yataþ kuvindàdayaþ pràgasamarthà eva / punaþ pa÷càt turyàdisàmagrãpratilambhàdapårvasàmarthyàdhigamàt pañàdikàryaü kurvanti / anyathàpi teùàmapi pårvaü tatsàmarthyasadbhàve tatkriyàprasaïgo na nivartate iti sàdhyavikalo (##) dçùñàntaþ / kiü ca / sàmagrãjanane 'pi sa eva kàraõam, sa ca sarvadà saünihitasvabhàva iti kathaü kadàcit sàmagrãvaikalyamapyasya? ata evopadar÷ayannàha- nàkartumã÷aþ sàmagryàü iti / nàkartumã÷aþ, na akriyàyàü samarthaþ / sàmagryàü sàmagrãviùaye / sarvakàryakriyàyàü samarthatvàt sàmagrãjanmanyapi nodàsituü ÷aknoti / janayatu tarhi sàmagrãmiti cedàha- [na kartuü tadabhàvataþ] // Bca_9.125 // na kartumapi sàmagryàmã÷aþ / kutaþ? tadabhàvataþ, tasyàþ sàmagryà abhàvataþ avidyamànatvàt / na ca avidyamànasvabhàve vandhyàsuta iva kiücit kartuü ÷akyate nãråpatvàt / yadvakùyati- nàbhàvasya vikàro 'sti kalpa[hetu?] koñi÷atairapi / iti // [bodhi. 9.147] bhavatu nàma sàmagrãsadbhàve satyeva kartà / tathàpi kiü sàmagrãbalàkçùñaþ svayamanicchanneva karoti, àhosvidicchan iti vikalpau / tatra àdyaü vikalpamà÷aïkayannàha karotãtyàdi- karotyanicchannã÷a÷cetparàyattaþ prasajyate / karoti kàryamabhinirvartayati anicchan anabhilaùan / ã÷a ã÷varaþ / cenmatam, paràyattaþ prasajyate, paràyattaþ paratantraþ prasajyate àsajyate / sàmagrãva÷ena anicchato 'pi kurvataþ tadva÷avartitvaprasaïgàt / na ca pàratantryamanubhavataþ ã÷varatvaü yuktam, atiprasaïgàt / dvitãyaü vikalpamadhikçtyàha- icchannapãcchàyattaþ syàt atha icchan karotãti pakùaþ svãkriyate, tadàpi icchàyattaþ syàt / icchàsadbhàve kàryavyàpàràt, tadabhàve ca avyàpàràt / tadapekùàsadbhàvàt- kurvataþ kuta ã÷atà // Bca_9.126 // evaü kurvataþ kàryamabhinirvartayataþ sataþ tasya kuta ã÷atà, kutaþ e÷varyam? etena yaduktaü kenacit- buddhimattvàdã÷varasya naiùa doùaþ / buddhi÷ånyo hi svasattàmàtrajanyamakrameõaiva kàryaü kuryàt, buddhimàüstu kartumã÷àno 'pyanicchanna karoti, iti kastasyopàlambha iti, tadapi nirastam / tathà hi tà api icchàþ svasattàmàtranibandhanàþ kiü na karotãti sa eva tasyopàlambhaþ / api ca / yadi tà na sahakàriõyaþ, kiü tàsàü viyoge 'pi na karoti atha asahakàrivaikalye 'pi kàryàkaraõe sarvadà tadàyattaþ? sahakàriõya÷cet, tathà tadbhàve 'pi sarvakàryaü kiü na karoti? sahakàriõàü sàkalye ÷aktatvàt / kevalasya a÷aktasya na kàrakatvamiti cet, tat kimayaü pararåpeõa kàrakaþ? tathà cedakàraka eva / na hi svaråpeõa (##) akàrakaþ kàrako nàma / svaråpamapi asya nija÷akti÷abdavàcyaü kàryopayogãti cet, alamidànãmàgantuka÷aktiùvapekùayà / samartho 'pyeùa prakçtyà sahakàriõàmasaünidhau nava kàraka iti cet, màtàpi satã prakçtyà bandhyà ityetadapi tarhi devànàü priyeõa vaktavyamityàstàü tàvat / anityastu tadvàdinàü nàbhimataþ / tathà ca sati anyasàdhàraõasvabhàvasya kathamã÷atvamiti ne÷varakàryaü jagadvaicitryamiti siddham // yadi na buddhimatkartçkaü jagat, tarhi nityaparamàõupu¤jamayaü dvayaõukàdikrameõotthaü kùititaruparvatàdikaü bhavatvityàha ye 'pãtyàdi- ye 'pi nityànaõånàhuste 'pi pårvaü nivàritàþ / ye 'pi mãmàüsakàdivàdino nityànaõån paramàõunàhuþ jagadvaicitryakàraõatvena bruvate, te 'pi vàdinaþ pårvam "aü÷à apyaõubhedena" [9.87]ityàdinà paramàõuvicàrasamaye tatpratiùedhànnivàrità niràkçtàþ ato nityaparamàõumayamapi nedaü jagat // evamã÷varakàraõatàü ÷lokàrdhena antaràle eva nityaparamàõusvabhàvatàü ca jagato nirasya tasyaiva turyaprakàrasya samarthanàya pradhànapariõàmaråpatàü niràkartuü sàükhyamatamudbhàvayannàha sàükhyà ityàdi- sàükhyàþ pradhànamicchanti nityaü lokasya kàraõam // Bca_9.127 // sàükhyàþ kàpilàþ pradhànaü prakçtirityaparanàmadheyam icchanti manyante nityaü lokasya kàraõam / tacca nityamavina÷varasvabhàvaü lokasya sarvasya caràcarasya jagataþ kàraõaü pariõàmaråpeõa hetumicchanti // kimidaü pradhànaü nàmeti cedàha sattvamityàdi- sattvaü rajastama÷ceti guõà aviùamasthitàþ / pradhànamiti kathyante viùamairjagaducyate // Bca_9.128 // sattvaü rajastama÷ceti ete trayo guõà aviùamaü sthitàþ sàmyàvasthàü pràptàþ pradhànamiti kathyante, pradhànamityucyante / eùàü tàvat prakçtyavasthà / viùamairjagaducyate, viùamàvasthàü pràptaiþ punarebhireva guõairjagaducyate, vi÷vavaicitryapariõàmaþ kathyate / tathàhi teùàü prakriyàyadà puruùasya viùayopabhogàkàramautsukyamupajàyate, tadà prakçtiþ parij¤àtapuruùautsukyà puruùeõa yujyate / tadà punaþ ÷abdàdisargaråpeõa pariõatimupajanayati / tadà ayaü kramaþ- prakçtermahàüstato 'haükàrastasmàdgaõa÷ca ùoóa÷akaþ / tasmàdapi ùoóa÷akàtpa¤cabhyaþ pa¤ca bhåtàni // [sàükhyakàrikà-22] asyàyamarthaþ- prakçtermahàn, pradhànànmahàn / mahàniti buddheràkhyà / tato mahato 'haükàraþ, ahamiti pratyayaþ / tasmàdahaükàràdgaõa÷ca ùoóa÷akaþ, ùoóa÷aka iti ekàda÷endriyàõi pa¤ca ca tanmàtràõi / tatra pa¤ca karmendriyàõi vàkpàõipàdapàyåpasthalakùaõàni / pa¤ca buddhãndriyàõi (##) ÷rotraü tvakå cakùå rasanaü ghràõaü ceti / ubhayàtmakaü tu manaþ ityekàda÷a bhavanti / pa¤ca tanmàtràõi punaþ ÷abdaspar÷aråparasagandhàþ / pa¤cabhyaþ pa¤ca bhåtàni / pa¤cabhyaþ ÷abdàdibhyaþ pa¤ca bhåtàni bhavanti pa¤ca bhåtàni ca àkà÷avàyutejojalapçthivyàkhyàni / àdyaprakçtistu kàraõameva na kàryam / mahadahaükàrau ÷abdàdaya÷ca pa¤ca kàryaü kàraõaü ca / ekàda÷endriyàõi àkà÷àdaya÷ca pa¤ca kàryameva na kàraõam / puruùaþ punarubhayasvabhàvavarjita iti / yadàha- målaprakçtiravikçtirmahadàdyàþ prakçtivikçtayaþ sapta / ùoóa÷akastu vikàro na prakçtirna vikçtiþ puruùaþ // iti / [sàükhyakàrikà-3] tacca pradhànama÷eùakàrya÷aktimayameva triguõàtmakameva kàryamabhinirvartayati / kathamanyathà tatràvidyamànaü kàryaü vai÷varåpyamutpadyate? tathà coktam- a÷eùa÷aktipracitàt pradhànàdeva kevalàt / kàryabhedàþ pravartante tadråpà eva tattvataþ // yadi tvasadbhavetkàryaü kàraõàtmani ÷aktitaþ / kartuü tannaiva ÷akyaü tannairåpyàdviyadabjavat // iti / [tattvasaügraha-7-8] evaü kila pradhànàt kàryaråpeõa jagadvivartaþ pravartate iti kàpilàþ / tadevaü tat sarvamàkà÷e viracitacitramiva pratibhàsate iti manyamànaþ siddhàntavàdã dåùayitumàha ekasyeti- ekasya trisvabhàvatvamayuktaü tena nàsti tat / ekasya sataþ pradhànasya trisvabhàvatvaü sattvarajastamobhedena tryàtmakatvamayuktamasaügatam / tena kàraõena nàsti tat, na vidyate tat triguõàtmakaü pradhànam / ekamanekasvabhàvamiti parasparàhatametat / ataþ tasminnapahastite sarvaü tatkàryamapàkçtaü bhavet / mà bhånnàma tadekasvabhàvaü triguõàtmakam, guõàstàvat svaråpataþ santãtyàha evamityàdi- evaü guõà na vidyante pratyekaü te 'pi hi tridhà // Bca_9.129 // evameva pradhànavat guõàþ sattvarajastamoråpà na vidyante / te 'pi hi tridhà / hiryasmàt / te 'pi guõàþ pratyekamekaika÷aþ tridhà triprakàràþ / tathà hi sarvaü triguõàtmakaü bruvatàü pratyekaü guõà api svaråpeõa triguõàtmakàþ pràpnuvanti / tathà tadguõà api triguõàtmakatayà naikasvabhàvà vidyante // yadà caivaü vicàrayato guõà na santi, tadà tadvivartaråpàþ ÷abdàdayo 'pi na yujyante ityàha guõàbhàve ityàdi- guõàbhàve ca ÷abdàderastitvamatidårataþ / guõànàü sattvàdãnàm abhàve asattve ca / dåùaõàntarasamuccaye cakàraþ / ÷abdàderàdigrahaõàt spar÷àdiparigrahaþ / astitvaü sadbhàvaþ atidårataþ, sarvathaiva na yujyate / kàraõàbhàve kàryasya sattvàyogàt / yadapyuktam- (##) sukhàdyanvitametaddhi vyaktaü vyaktaü samãkùyate / prasàdatàpadainyàdiråpasyaikopalabdhitaþ // iti / [tattvasaügraha-14] tadapi na yuktam / ya÷ca sattvàdãnàü sukhàdiråpatàmupapàdayituü tatpariõàmasya råpàdino vyaktasya sukhàdyanvayo heturuktaþ, so 'pi nàstãtyàha acetana ityàdi- acetane ca vastràdau sukhàderapyasaübhavaþ // Bca_9.130 // acetane jaóaråpe ca / pårvavaccakàraþ / vastràdau acitsvabhàve pañàdau sukhàderapi cidàtmakasya tàdàtmyenàsaübhavaþ abhàvaþ / yataþ sattvarajastamàüsyeva sukhaduþkhamohà ucyante / te ca guõà na hi santi / tat kathaü tatra sukhàdayo bhaveyuþ? athàpi syàt- na sukhàdyàtmakatayà paràdayaþ sukhàdisvabhàvà ucyante, api tu sukhàdestadutpatterityà÷aïkayannàha taddhetvityàdi- taddheturåpà bhàvà÷cennanu bhàvà vicàritàþ / tasya sukhàderheturåpàþ kàraõasvabhàvà bhàvà bàhyàþ pañàdaya÷cenmatam, nanu bhàvà vicàritàþ / nàmã pañàdayaþ avayaviråpàþ, nàpi paramàõusvaråpà nàpi triguõàtmakàþ / evaü bhàvà vicàritàþ niråpitàþ yuktitaþ, pratibhàsamànànàü màyàvanniþsvabhàvatvàcca / tat ke ime bhàvàþ sukhàdiheturåpà bhaviùyanti? api ca / vyaktasya sukhàdisvabhàvatve pañàdaya eva sukhàdijanyàþ syurityàha sukhàdyevetyàdi- sukhàdyeva ca te hetuþ pañasyàpi sukhàdyeva ca / te tava sàükhyasya / hetuþ syàt / vyaktasya sukhàdyàtmakatvàt / tathàpi- na ca tasmàtpañàdayaþ // Bca_9.131 // àdi÷abdàccandanamàlàdayaþ // viparyayaþ punarihopalabhyate ityàha pañàdestvityàdi- pañàdestu sukhàdi syàttadabhàvàtsukhàdyasat / pañàdestu / àdi÷abdànmàlàdeþ / punaþ sukhàdi syàt / àdi÷abdàdduþkhàdi bhavet / tadabhàvàt, teùàü pañàdãnàmabhàvàt / sukhàdyasat, pañàdikàryatvàt sukhàdyapi na syàditi tadanvayavyatirekànuvidhànàt sukhàdestatkàryatvam / sattvàdiguõàtmakatayà yadapi sukhàdãnàü nityatvamiùñam, tadapi na samyagityàha sukhàdikànàü cetyàdi- sukhàdãnàü ca nityatvaü kadàcinnopalabhyate // Bca_9.132 // sukhaduþkhamohànàü ca / cakàro 'dhikadoùavivakùàyàm / nityatvaü dhruvasvabhàvatvaü kadàcinnopalabhyate, na dç÷yate / guõànàmeva asattvàt teùàü nityatvàdyayogàt // (##) yadi ca sukhàdãnàü nityatvaü syàt, tadà nityamupalabhyerannityàha satyàmityàdi- satyàmeva sukhavyaktau saüvittiþ kiü na gçhyate / yadi satyamavasthitaråpàþ sukhàdayaþ, tathà sarvadeti sadà tatsaüvedanaü syàt, tatsvabhàvàparityàgàditi samudàyàrthaþ / satyàmeva sukhavyaktau, ekadà bhåtàyàü sukhavyaktau sukhasya nityatve sati / saüvittiþ kiü na gçhyate, sukhasya saüvedanaü sarvadà kiü na syàt? na ca sarvadà saüvedanamasti / tasmàt kadàcidanupalabhyamànaü tat tadà nàstãti ni÷citamiti kathaü nityatvam? syàdetat- sarvadà vyaktiråpatàyàü syàdeùa doùaþ / yadà punastadeva ÷aktiråpatayà layagataü bhavati, tadà na doùa ityàha tadevetyàdi- tadeva såkùmatàü yàti sthålaü såkùmaü ca tatkatham // Bca_9.133 // tadeva vyaktàvavasthitiü kçtvà bhàvasamà÷rayàt, pa÷càdanupalambhakàle såkùmatàü yàti, divà nakùatràõãva anupalabdhasvabhàvatàü samà÷rayate, tadetadasaügatam / kutaþ? yad yasmàt sthålaü vyaktasvabhàvaü sat, såkùmaü tat katham? avyaktasvabhàvaü tat sukhàdi katham? nitya tayà nànàsvabhàvatà ekasya na yukteti bhàvaþ // athàpi syàt- ekadà parasparaviruddhayorekasminnayogaþ pårvadharmanivçttau tu dharmàntarotpatterna doùa ityàha sthaulyamityàdi- sthaulyaü tyaktvà bhavetsåkùmamanitye sthaulyasåkùmate / sthaulyamàvirbhàvaråpatàü tyaktvà parityajya bhavet såkùmaü tirohitaråpaü syàt / evamabhyupagame sati anitye sthaulyasåkùmate utpàdavinà÷àlãóhatvàdadhruve sthaulyasåkùmate syàtàm / bhavatàü nàma anitye, kà kùatirityàha sarvasyetyàdi- sarvasya vastunastadvatkiü nànityatvamiùyate // Bca_9.134 // sarvasya vastunaþ pa¤caviü÷atitattvalakùaõasya / tadvat sthaulyasåkùmatàvat kiü nànityatvamiùyate? kimiti niranvayavinà÷aþ na svãkriyate? ayamabhipràyaþ- sthaulyasåkùmatayorapi niranvayavinà÷àsadutpàdamantareõa nàvirbhàvatirobhàvau yuktau / anyathà kathaücit kenacidråpeõa avasthànàt pårvavat punarupalabdheþ prasaïgaþ / tadvat sukhàdãnàmapi / tasmàdava÷yaü tayorniranvayavinà÷àsadutpàdau ca aïgãkartavyau / yathà ca tayoretau bhavataþ, tathà anyeùàmapi vi÷eùàbhàvàt syàtàmiti // kiü ca / yadi sthaulyasåkùmatayorvinà÷otpattã iùyete, tadà sukhàdãnàmanityatàprasaïgaþ syàt / tathà hi tat sthaulyaü sukhàdbhinnamabhinnaü và syàt / tatra yadi bhinnam, tadà tasmin nivçtte 'pi pårvavat sukhasaüvedanaü syàt / na hi pañe nivçtte 'pi ghañasyànupalabdhiryuktà / tasya taditi saübandhakalpanàyàmanavasthànaprasaïgàt / na ca satyapi saübandhe akàraõasya nivçttau anyasya nivçttiryujyate, gonivçttàviva tatsvàminaþ / nàpi sukhasya tat kàraõam, pañàdereva sukhotpatteþ / nàpi tadapi kàraõam, sukhàdisamànakàlatvàttasya // (##) atha abhinnamiti pakùaþ, atrocyate- na sthaulyaü cetsukhàdanyat yadi sthaulyaü sukhàdanyat bhinnaü na bhavati, tadà syàt sukhameva tat / tadà- sukhasyànityatà sphuñam / tatsvabhàvatayà sthaulyasya nivçttau sukhasya vinivçtteþ sukhasya anityatà vina÷varatà sphuñaü ni÷citam // syàdetat- yadi sarvathà vinà÷aþ syàt, tadà sukhasya punarutpattirna syàt / atyantàsato gaganotpalavadutpàdàyogàt, iti paramatamupadar÷ayannàha nàsadityàdi- nàsadutpadyate kiücidasattvàditi cenmatam / yat sarvathà kàraõàtmani avidyamànaü tannotpadyate, yathà gaganàmbhoruham / tathà ca anyadapi yadi syàt, tadà notpadyate / ato nàsadutpadyate kiücit, nàtyantàsatsvabhàvamutpadyate kiücit / kutaþ? asattvàt / abhàvàt, iti cenmatam, evaü yadi saümatam, tadà naitadvaktavyamityàha vyaktasyetyàdi- vyaktasyàsata utpattirakàmasyàpi te sthità // Bca_9.135 // vyaktasyàsataþ pràk ÷aktayavasthàyàmavidyamànasya vyaktasya pa÷càdutpattirutpàdaþ / anabhilàùiõo 'pi te tava sadutpattivàdinaþ sthità àpannà / anyathà pràgapi tasya sadbhàve pa÷càdvat pårvamapi tadupalabdhiprasaïgaþ / yathà vyaktasyàsata utpattiþ, tathà yadi anyasyàpi syàt, tadà na virudhyate kiücit // api ca / satkàryavàdinaþ kàraõàvasthàyàü kàryasadbhàvàt idamapi dåùaõamaparamà÷aïkayate ityàha annàda ityàdi- annàdo 'medhyabhakùaþ syàt annamattãtyannàdaþ annabhakùakaþ amedhyabhakùaþ syàt a÷ucibhoktà bhavet / katham? phalaü hetau yadi sthitam / kàryaü yadi kàraõe satsvabhàvam / tathàhi- kàryamamedhyamannasya, tacca annàvasthàyàmeva satkàryavàdino vidyate, iti annabhakùaõàt tadbhakùaõamà÷aïkayate bhavataþ / kiü ca idamapi satkàryavàdinaþ prasaïgàntaramàsa¤jayannàha pañàrgheõetyàdi- pañàrgheõaiva karpàsabãjaü krãtvà nivasyatàm // Bca_9.136 // phalaü hetau yadi sthitamiti saübandhaþ / karpàsabãje kàraõe bhaviùyataþ pañasya kàryasya sadbhàvàt pañasyàrgheõa målyena karpàsabãjaü krãtvà gçhãtvà nivasyatàü paridhãyatàm // athàpi syàt- yadi nàma paramàrthataþ kàraõe kàryamasti, tathàpi nàyaü saüvçtyavidyàtimiropahatalocanaþ sàüvyavahàriko lokaþ pa÷yatãtyà÷aïkayannàha mohàdityàdi- (##) mohàccennekùate lokaþ mohàdaj¤ànàt sadapi vastutattvaü nekùate na pa÷yati lokaþ / tato noktadoùaprasaïgaþ / cedyadi / nanu- tattvaj¤asyàpi sà sthitiþ // Bca_9.137 // yadi nàma na loko 'pa÷yaüstathà vyavahàraü karoti, tattvaj¤asya tu yujyate / na caivam / yataþ tattvaj¤asyàpi kàraõe kàryamastãti paramàrthavedino 'pi sàükhyasya sà sthitiþ, saiva sarvasàüvyavahàrikajanasàdhàraõã vyavasthitiþ / te 'pi dç÷yante annabhakùaõàdiùu pravartamànàþ karpàsabãjaü pañàrthinaþ pariharantaþ // nàpyayamatra parihàro yujyate ityàha lokasyetyàdi- lokasyàpi ca tajj¤ànamasti kasmànna pa÷yati / lokasya sàüvyavahàrikajanasyàpi tajj¤ànamasti, yena kàryaü kàraõe 'stãti pratipadyate, na tattvaj¤asyaiva / tathàhi- kàryaü dçùñvà kàraõe astãti ni÷cayaþ ubhayorapi tattvaj¤asya lokasya ca sàdhàraõaþ / ato lokaþ kasmàddhetorna pa÷yati? tatra lokasyàdar÷anakàraõaü vaktavyam / lokasya dar÷anamapramàõamiti cedatràha loketyàdi- lokàpramàõatàyàü cet lokasya sàüvyavahàrikajanasya apramàõatàyàü tajj¤ànasyàpràmàõye- vyaktadar÷anamapyasat // Bca_9.138 // vyaktasya àvirbhåtasvaråpasya saüdar÷anam / tadapyasat apramàõaü syàt / na tasmàd vastutattvavyavasthà pràpnoti / etacca asmàbhiriùyate eva / sarvasàüvyavahàrikapramàõànàü paramàrthato 'pramàõatvàt / tathà ca bhavato 'pi asmatpakùanikùepaþ // evaü ca pariniùñhitaþ kàpilaþ siddhàntavàdino 'pi sàdhàraõadåùaõamàsa¤jayannàha pramàõamityàdi- pramàõamapramàõaü cennanu tatpramitaü mçùà / yadi pramàõamapi paramàrthataþ pramàõaü na bhavatãti bhavatàü pakùaþ, nanu tatpramitaü mçùà, pramàõasyàpràmàõye tatpramitaü tena pramàõena paricchinnaü mçùà alãkaü pràpnoti / kimataþ syàt? tattvataþ ÷ånyatà tasmàdbhàvànàü nopapadyate // Bca_9.139 // yadi pramàõasyàpràmàõye tatpramitaü mçùà, tadà yeyaü bhàvànàü dharmàõàü tattvataþ paramàrthataþ ÷ånyatà sarvadharmaniþsvabhàvatà tasmàt pramàõànni÷cità, sàpi nopapadyate, na saügacchate / sarvapramàõopadar÷itasya mçùàrthatvàt sàpi sarvadharmaniþsvabhàvatà tadvicàrakapramàõopadar÷itaiva iti samàno nyàyaþ // atra parihàramàha kalpitamityàdi- kalpitaü bhàvamaspçùñvà tadabhàvo na gçhyate / (##) kalpanàkalpitaü samàropitaü bhàvamaspçùñvà kalpanàbuddhayà agçhãtvà tadabhàvo na gçhyate nàlambyate / tathàhi ghañamàropitaråpeõa parikalpya tatsaübandhitayà ghañàbhàvaü pratipadyate lokaþ / ghañasya vicàreõa lokaprasiddhenaiva yadà na kiücit svaråpamavatiùñhate, tadà tadabhàvaþ tadviparyayaråpaþ sutaràü na ka÷cit / tadevopadar÷ayannàha tasmàdityàdi- tasmàdbhàvo mçùà yo hi tasyàbhàvaþ sphuñaü mçùà // Bca_9.140 // yasmàt kalpitabhàvavivekena abhàvo gçhyate, tasmàdbhàvo mçùà asatsvabhàvo yaþ, tasyàbhàvaþ sphuñaü mçùà, tasya niþsvabhàvasya bhàvasya abhàvo virahaþ sphuñaü ni÷citaü mçùà asatyaþ / tasyàpi parikalpitaråpatvàt / evaü ca bhàvàbhàvayoþ parikalpitaråpatve sarvadharmaniþsvabhàvataiva avatiùñhate // punaridameva upasaühàravyàjena vispaùñayannàha tasmàt svapne ityàdi- tasmàtsvapne sute naùñe sa nàstãti vikalpanà / yasmàdbhàvàbhàvau kalpanopasthàpitatvànmçùàrthau, tasmàt svapne middhàkràntacittàvasthàyàmutpannavinaùñe sute putre sati sa putro nàstãti vikalpanà tadabhàvavikalpaþ / kiü karoti? tadbhàvakalpanotpàdaü vibadhnàti tasya sutasya bhàvaþ tasyàstitvaü tasya kalpanà sattvasamàropaþ tasyotpàdaþ unmajjanaü taü ni[vi?]badhnàti / niùedhayati- tathaiva tarhi seti cenna mçùà ca sà // Bca_9.141 // sà kalpanà tadbhàvakalpanàü vibadhnàti api mçùà / alãkasutasya svapne anutpannàniruddhatvàt / athavà satyàbhimate eva sute svapne naùñe sarvametadyojanãyam / evaü sarvadharmàõàmutpàdanirodhau kalpanopadar÷itau draùñavyau / etaduktaü bhavati- yathà svapnopalabdhasya vastuno 'nutpannàniruddhasyàpi kalpanopadar÷itau bhàvàbhàvau na paramàrthasantau, atha ca kalpanayà vyavahàragocaramupagatau pratibhàtaþ, na ca sà kalpanà asatyàrthaviùayatayà apramàõam, tadviùayasya paramàrthato niþsvabhàvatvàt, tathaiva jàgradda÷àyàmupalabdhayorapi bhàvàbhàvayorvyavahàrapathamupagatayoþ kalpanàpratipàditayorvyavasthà / iti tasyà apràmàõye 'pi na sarvadharmaniþsvabhàvatà vighañate / yadàha [nàgàrjunaþ catuþstave]- utpanna÷ca sthito naùña ukto loko 'rthatastvayà / kalpanàmàtramityasmàtsarvadharmàþ prakà÷itàþ // kalpanàpyasatã proktà yayà ÷ånyaü vikalpyate // [catuþ-3.34] iti sarvaü sama¤jasam // evamahetubhåtasvabhàve÷varapradhànakartçtvaü jagato niràkçtya nàpyahetutaþ ityasyàrthaü prasàdhya upasaüharannàha tasmàdevamityàdi- (##) tasmàdevaü vicàreõa nàsti kiücidahetutaþ / yataþ svabhàvàdisaübhåtaü na kiücit kàryamupapadyate, tasmàdevaü vicàreõa samanantaraniråpaõena nàsti kiücidahetutaþ, svabhàvàderahetuto 'kàraõàjjàtaü kiücit kàryaü nàsti na vidyate / upalak÷aõaü caitat / puruùakàlàdikçtatvamapi nàsti, teùàmapyahetutvàt / ato nàpyahetuta iti siddham / nanu yadi nàma svabhàve÷varapradhànàderahetuto na kiücidasti, tathàpi paridçùñakàraõàdeva paramàrthataþ utpatsyate / tat kathaü sarvadharmàõàü niþsvabhàvatà setsyatãti parà÷ayamà÷aïkaya na svato nàpi parato na dvàbhyàm iti koñitrayaü samarthayannàha na ca vyastetyàdi- na ca vyastasamasteùu pratyayeùu vyavasthitam // Bca_9.142 // na ca naiva / vyastasamasteùviti vyasteùu samastesu ca / tatra na ca vyasteùu, ekaika÷aþ svataþ parata÷ceti / nàpi samasteùu dvàbhyàü svaparàbhyàm / pratyayeùu kàraõeùu / vyavasthitam utpàdaråpatayà pratiùñhitaü kiücit // tatra na tàvat svataþ svabhàvàdbhàvà utpadyante / utpàdàt pårvaü tasya svabhàvasyàvidyamànatvàt kuta utpadyantàm? utpanne ca tasmin satyapi svaråpe tasyàpi niùpannatvàt kimutpadyantàm? api ca / svata eva janmani jàtasyaiva punarjanma syàt / na ca tadyuktam / kçtasya karaõayogàt / jàtasya punarjanmani bãjadãnàmeva àsaüsàraü pravçtteþ nàïkuràdayaþ kadàcidutpattumavasaraü labheran / na ca etadabhyupagacchato 'pi lokata eva bàdhàmanubhavat siddhipathamupayàti, bãjàderaïkuràdyutpattidar÷anàt / na ca bãjàïkurayoraikyam, ubhayorapi bhinnaråparasavãryavipàkatvàt / svasvabhàvajanyatve ca kasyacidutpattireva na syàt, itaretarà÷rayatvàt / tathà hi yàvat svabhàvo na bhavati, tàvadutpattirna syàt, yàvacca utpattirna bhavati, tàvat svabhàvo na syàt / tasmànna svataþ kiücidutpadyate // nàpi parataþ / parato hi janmani iùyamàõe ÷àlibãjàdapi kodravàïkurasyotpattiprasaïgaþ / ÷àlikodravayorapi ca kodravàïkuràpekùayà paratvamavi÷iùñam, sarvasya và janma sarvato bhavet / sarveùàü parasparaü paratvàvi÷eùàt / atha yadi nàma paratvamavi÷iùñam, tathàpi kàryakàraõayoranyonyajanyajanakabhàvasya niyàmakatvàt na sarvasyotpattiriti cet, na / anutpanne hi kàrye kasmin punarasya ÷aktiriti vaktavyam / na ca kàryakàraõayorasamànakàlatayà janyajanakabhàvapratiniyamo 'pi ka÷cit / ata eva ekasaütatipratiniyamo 'pi na yuktaþ, kàryakàraõamantareõa saütaterabhàvàt / tasya ca ekakùaõànavasthànàt keyaü saütatirnàma? pårvàparakùaõapravàhasya ca kalpanàsamàropitatvàt nàsti saütatirvàstavã / etena sàdç÷yamapi niyàmakamiha nirastam / iti na kiücit kenacidekasaütatipatitaü sadç÷aü và janyajanakabhàvaniyataü và asti, janyajanakabhàvasyaiva càtra cintyatvàt, kathaü tenaiva parihàraþ? tasmàt parato 'pi na kasyacit saübhavaþ // (##) nàpi dvàbhyàm, pratyekapakùoktasarvadoùaprasaïgàt / pratyekaü ca dvayora÷aktayormilitayorapyasàmarthyàt / na hi ekenàndhenàdçùñamàrgo bahubhirapi draùñuü ÷akyate / pratyekaü và sikatàstailadànàsamarthà milità api tatsamarthà bhavanti / tasmàdubhayapakùapratipàditadoùaprasaïgàt dvàbhyàmapi na kasyacidutpattisaübhavaþ // iti svaparobhayajanitamahetujanitaü và tattvato na kiücidasti / tasmàt paramàrthato 'nutpannàniruddhasvabhàvaü màyàmarãcipratibimbaprati÷rutkàsamaü pratãtyasamutpannaü svabhàva÷ånyameva sarvaü vi÷vamàbhàsate / na tu punaridaüpratyayatàmàtraü sàüvçtamiha niùidhyate / yaduktamatra bhagavatà ÷àlistambasåtre- tatra kathaü pratãtyasamutpàdaü pa÷yati? ihoktaü bhagavatà- ya imaü pratãtyasamutpàdaü satatasamitaü nirjãvaü yathàvadaviparãtamajãvamajàtamabhåtamakçtamasaüskçtamapratighamanàlambanaü ÷ivamabhayamanàhàryamavyayamavyupa÷amasvabhàvaü pa÷yati, sa dharmaü pa÷yati / yastu evaü satatasamitaü nirjãvam- ityàdi pårvavat yàvat- avyupa÷amasvabhàvaü pa÷yati so 'nuttaradharma÷arãraü buddhaü pa÷yati / [àryadharmàbhisamaye samyagj¤ànàdupanayenaiva?] / pratãtyasamutpàda iti kasmàducyate? sahetukaþ sapratyayo nàhetuko nàpratyaya ityucyate / peyàlaü / atha ca punarayaü pratãtyasamutpàdo dvàbhyàü kàraõàbhyàmutpadyate / katamàbhyàü dvàbhyàü kàraõàbhyàmutpadyate? hetåpanibandhataþ pratyayopanibandhata÷ca / so 'pi dvividho draùñavyaþ- bàhya÷càdhyàtmika÷ca / tatra bàhyasya pratãtyasamutpàdasya hetåpanibandhaþ katamaþ? yadidaü bãjàdaïkuraþ, aïkuràt patram, patràt kàõóam, kàõóànnàlam, nàlàdgaõóaþ, gaõóàdgarbham, garbhàcchåkaþ, ÷åkàt puùpam, puùpàt phalamiti / asati bãje 'ïkuro na bhavati, yàvadasati puùpe phalaü na bhavati / sati tu bãje aïkurasyàbhinirvçttirbhavati / evaü yàvat sati puùpe phalasyàbhinirvçttirbhavati / tatra bãjasya naivaü bhavati- ahamaïkuramabhinirvartayàmãti / aïkurasyàpi naivaü bhavati- ahaü bãjenàbhinirvartita iti / evaü yàvat puùpasya naivaü bhavati- ahaü phalamabhinirvartayàmãti, phalasyàpi naivaü bhavati- ahaü puùpeõàbhinirvartitamiti / atha punarbãje sati aïkurasyàbhinirvçttirbhavati pràdurbhàvaþ / evaü yàvat puùpe sati phalasyàbhinirvçttirbhavati pràdurbhàvaþ / evaü bàhyasya pratãtyasamutpàdasya hetåpanibandho draùñavyaþ // kathaü bàhyasya pratãtyasamutpàdasya pratyayopanibandho draùñavyaþ? ùaõõàü dhàtånàü samavàyàt / katameùàü ùaõõàü dhàtånàü samavàyàt? yadidaü pçthivyaptejovàyvàkà÷açtusamavàyàt bàhyasya pratãtyasamutpàdasya pratyayopanibandho draùñavyaþ / tatra pçthivãdhàturbãjasya saüdhàraõakçtyaü karoti / abdhàturbãjaü snehayati / tejodhàturbãjaü paripàcayati / vàyudhàturbãjamabhinirharati / àkà÷adhàturbãjasyànàvaraõakçtyaü karoti / çturapi bãjasya pariõàmanàkçtyaü karoti / asatsu eùu pratyayeùu bãjàdaïkurasyàbhinirvçttirna bhavati / yadà bàhya÷ca pçthivãdhàturavikalo bhavati, evamaptejovàyvàkà÷açtudhàtava÷ca avikalà bhavanti, tadà sarveùàü (##) samavàyàt bãje nirudhyamàne aïkurasyàbhinirvçttirbhavati / tatra pçthivãdhàtornaivaü bhavati- ahaü bãjasya saüdhàraõàkçtyaü karomãti / evaü yàvadçtorapi naivaü bhavati- ahaü bãjasya pariõàmanàkçtyaü karomãti / aïkurasyàpi naivaü bhavati- ahamebhiþ pratyayairjanita iti / atha punaþ satsu eteùu bãje nirudhyamàne aïkurasyàbhinirvçttirbhavati / sa càyamaïkuro na svayaükçto na parakçto nobhayakçto ne÷varanirmito na kàlapariõàmito na prakçtisaübhåto na caikakàraõàdhãno nàpyahetusamutpannaþ / pçthivyaptejovàyvàkà÷açtusamavàyàt bãje nirudhyamàne aïkurasyàbhinirvçttirbhavati / evaü bàhyasya pratãtyasamutpàdasya pratyayopanibandho draùñavyaþ // tatra bàhyaþ pratãtyasamutpàdaþ pa¤cabhiþ kàraõairdraùñavyaþ / katamaiþ pa¤cabhiþ? na ÷à÷vatato nocchedato na saükràntitaþ parãttahetuto vipulaphalàbhinirvçttitaþ tatsadç÷ànuprabandhata÷ceti / kathaü na ÷à÷vatat iti? yasmàdanyo 'ïkuro 'nyadvãjam, na ca yadeva bãjaü sa evàïkuraþ / athavà punaþ- bãjaü nirudhyate, aïkura÷cotpadyate / ato na ÷à÷vatataþ / kathaü nocchedataþ? na ca pårvaniruddhàdbãjàdaïkuro niùpadyate, nàpyaniruddhàdbãjàt, api ca, bãjaü ca nirudhyate, tasminneva samaye 'ïkura utpadyate, tulàdaõóonnàmàvanàmavat / ato nocchedataþ / kathaü na saükràntitaþ? visadç÷o bãjàdaïkura iti / ato na saükràntitaþ / kathaü parãttahetuto vipulaphalàbhinirvçttitaþ? parãttabãjamupyate, vipulaphalànyabhinirvartayatãti / ataþ parãttahetuto vipulaphalàbhinirvçttitaþ / kathaü tatsadç÷ànuprabandhataþ? yàdç÷aü bãjamupyate tàdç÷aü phalamabhinirvartayatãti / atastatsadç÷ànuprabandhata÷ceti / evaü bàhyaþ pratãtyasamutpàdaþ pa¤cabhiþ kàraõairdraùñavyaþ // iti / àdhyàtmikastu pratãtyasamutpàdaþ pårvameva vistareõa pratipàditaþ / ihàpi yojayitavyaþ / evaü paramàrthavicàre sàüvçtamapratiùiddhameva // nanu bhàvà nàtyantàsaübhavino bhavanti / api tu hetupratyayabalàdanàgatàdadhvanovartamànamadhvànamàgacchanti, vartamànàt punaranityatàbalàdatãtamadhvànaü gacchanti / ityevamutpàdasthitivinà÷avyapade÷aþ / pratãtyasamutpàdo 'pi yathàvadevaü saügacchate iti traikàlyavàdimatamà÷aïkayàha anyata ityàdi- anyato nàpi càyàtaü na tiùñhati na gacchati / anyato de÷akàlàt / nàyàtaü nàgataü kiücit / nàpyàgataü sat vartamànàdadhvanaþ kvacidgacchati / nàpi tenaikasvabhàvena kvacittiùñhati / tathàhi- yadi anàgatàdadhvano vartamànamàgacchet, vartamànàdvà atitam, tadà saüskçtamapi nityaü syàt, sarvadà vidyamànatvàt / nànityaü nàmàsti, sa ca dharmo na ca nityaþ iti kathametat setsyati? atha pårvàparakàlayoþ kàritra÷ånyatayà dharmasya adhvasu vi÷eùaþ / tathà hi yadà asaüpràptakàritraþ kçtyaü na karoti, tadà anàgato 'bhidhãyate, yadà karoti tadà pratyutpannaþ, yadà tu kçtyànnivçttaþ tadà atãta iti vi÷eùaþ / etadapi na kiücit / tenaivàtmanà tasyaiva (##) tadàpi sadbhàvàt kàritramapi kathaü na syàditi vaktavyam / pratyayàntaràpekùàpi nityamavasthitaråpasya na saübhavati / kàritra÷ånyasya ca vastutve a÷vaviùàõàdãnàmapi tattvaprasaïgaþ / kàritraü và kathamatãtamanàgataü pratyutpannaü ca ucyate? kiü tadaparakàritrasadbhàvàt svayameva và? pårvatra anavasthànam, pà÷càtye ca dharmasyàpi svayamatãtatvàdivyavasthàyàü na kiücit kùãyate / yadi ca / yathà vartamànaü dravyato 'sti, tathà atãtamanàgataü càsti, tadà naivam / svabhàvena sato dharmasya kathamanutpannavinaùñasvabhàvatà? kimasya pårvaü nàsãt yasyàbhàvàdajàta ityucyate? kiü ca pa÷cànnàsti yasyàbhàvàdvinaùña iti? tenaiva càtmanà pårvàparakàlayoravasthàne vartamànavadupalabdhyàdiprasaïgaþ / tasmàdabhåtatvàdabhavanadharmato na saügacchate kathaücidapi adhvatrayayogaþ, tattvàbhyupagamato nàtãtàdisadbhàvaþ / tadayamatra saügraha÷lokaþ- svabhàvaþ sarvadà nàsti bhàvo nitya÷ca neùyate / na ca svabhàvàdbhàvo 'nyo vyaktamã÷varaceùñitam // iti // yadapyucyate- astyatãtaü karma, astyanàgataü phalam, iti såtravacanàdastyatãtàdibhàvaþ, tadapi hetuphalàpavàde tadduùñipratiùedhàrthamuktaü bhagavatà- astyatãtam, astyanàgatam, iti / atãtaü tu yadabhåtapårvamutpadya vinaùñam, anàgataü yat sati hetau bhaviùyati / evaü hi hetvàdyastãtyucyate, asti÷abdasya nipàtatvàt kàlatrayavçttitvam / itthaü ca etadevaü yatparamàrtha÷ånyatàyàmuktaü bhagavatà- cakùurbhikùava utpadyamànaü na kuta÷cidàgacchati, nirudhyamànaü na kvacit saünicayaü gacchati / iti hi bhikùavaþ cakùurabhåtvà bhavati, bhåtvà ca prativigacchatãti // yadi ca anàgataü cakùuþ syàt, noktaü syàdabhåtvà bhavatãti / tasmànnàdhvasaükràntirasti / yadi caivam, na kuta÷cidàgamanam, kvacid gamanaü và praj¤àyate, pratibhàsamànasya ca pratyutpannasya na råpaü kiücidvicàreõàvatiùñhate, tadà- màyàtaþ ko vi÷eùo 'sya yanmåóhaiþ satyataþ kçtam // Bca_9.143 // màyàtaþ aindrajàlikanirmitahastyàdiråpàyà api niþsvabhàvatayà vi÷eùo naiva ka÷cit asya hetupratyayopajanitasya vasturåpasya paridç÷yamànasya // kathaü na vi÷eùaþ? punaridameva vyaktãkurvannàha màyayetyàdi- màyayà nirmitaü yacca hetubhiryacca nirmitam / àyàti tatkutaþ kutra yàti ceti niråpyatàm // Bca_9.144 // màyà÷abdenàtra màyànirmàõahetuvij¤ànàdivi÷eùa ucyate kàraõe kàryopacàràt, hetorapi màyàsvabhàvatàpratipàdanàrtham / tayà nirmitam, yacca vasturåpaü màyàhetunà màyàsvabhàvena yadviracitamiti yàvat / yacca anyadvasturåpaü hetubhiþ lokaprasiddhaiþ kàraõairjanitam / parasparasamuccayàrthaü cakàradvayam / àyàti àgacchati / tanmàyànimirtaü hetunirmitaü và vasturåpaü (##) kutaþ kasmàt? kutra yàti ca, vinaùñaü sat kva punaretad gacchati? ityevaü niråpyatàü såkùmekùikayà vicàryatàm, yadi tasya kuta÷cidàgacchati kvacid gacchati và upalabhyate // nanu ca / yadi hetupratyayasàmarthyopajanitaü vasturåpam, tadà kathamiva alãkaü syàt? ata eva alãkamityàha yadanyetyàdi- yadanyasaünidhànena dçùñaü na tadabhàvataþ / pratibimbasame tasmin kçtrime satyatà katham // Bca_9.145 // yad vasturåpamanyasya hetupratyayasya saünidhànena dçùñamupalabdham, na tadabhàvataþ, tasya anyasya abhàvataþ na dçùñam, tatparàdhãnavçttitvàt / pratibimbasame pratibimbena àdar÷amaõóalapratibhàsinà mukhàdisàdç÷yena tulye / yathà mukhàdibimbàdar÷amaõóalàdisaünidhànena pratibimbaü pratibhàsate, tathà vasturåpamapi hetupratyayasaünidhànayoriti / evaübhåte vasturåpe kçtrime paràyattavçttitayà asvàbhàvike satyatà amçùàrthatà kutaþ? naiva yujyate / na hi paropanidhisvabhàvànàmakçtrimatà yuktà / taduktam- hetutaþ saübhavo yeùàü tadabhàvànna santi ye / kathaü nàma na te spaùñaü pratibimbasamà matàþ // iti / [yuktiùaùñikà-] tasmànna hetupratyayopajanitaü kiücit paramàrthasadasti / na ca hetupratyayànàü sàmarthyaü kvacidapi paramàrthataþ saübhavati // tathàhi- svaparobhayàtmakairhetubhirvidyamàno và bhàvaþ kriyeta, avidyamàno và, ubhayasvabhàvo và? tatra na vidyamànaþ kriyate ityàha vidyamànasyetyàdi- vidyamànasya bhàvasya hetunà kiü prayojanam / vidyamànasya kàraõavyàpàràt pràgeva satsvabhàvasya hetunà kàraõena kiü prayojanam? kàryasya niùpannàtmakatayà nirvartyasvabhàvàbhàvàt hetuvyàpàrasyànupayogàt / dvitãyaü vikalpamadhikçtyàha athàpãtyàdi- athàpyavidyamàno 'sau hetunà kiü prayojanam // Bca_9.146 // athàpãti prakàràntaradyotane / avidyamàno 'sau na satsvabhàvaþ / tarhi hetunà kiü prayojanam? tadàpi na hetunà kimapi prayojanamasti, tatràpyasatsvabhàvatvàt hetuvyàpàràbhàvàt // syàdetat- yadi nàma vidyamànasya niùpannatvàt kartavyàbhàvàt na hetunà kimapi prayojanam, avidyamànasya tu kiü na bhavatãtyàha nàbhàvasyetyàdi- nàbhàvasya vikàro 'sti hetukoñi÷atairapi / na abhàvasya avidyamànasvabhàvasya vikàro 'sti, anyathàtvaü bhàvasvabhàvatà asti, nãråpatayà tasyàpi kartavyàbhàvàt / hetukoñi÷atairapi, àstàü tàvad hetu÷atairhetusahasraiþ, (##) hetånàü koñi÷atairapi, tasya niþsvabhàvatayà kenacidapi vikàrayituma÷akyatvàt / mà bhavatu vikàraþ, bhàvasvabhàvatà kevalamasyàstu cedatràha tadavastha iti- tadavastha kathaü bhàvaþ tadavastho 'parityaktàbhàvasvabhàvaþ naiva bhàvaþ syàt, nàbhàva eva bhàvo bhavati, kevalamabhàvasvabhàvatànivçttau bhàvasvabhàvo bhavati / atràha- ko vànyo bhàvatàü gataþ // Bca_9.147 // yadi na pràgabhàvo bhàvasvabhàvo bhavati, ko và tarhi abhàvàdanyaþ aparaþ bhàvatàm, abhàvasvabhàvatàü parityajya bhàvaråpatàü gataþ? nànyaþ ka÷cit pratãyate, kàraõasya kàryasvabhàvatàyàþ pårvameva pratiùiddhatvàt // syàdetat- nànyaþ ka÷cidbhàvo bhavati, kiü tarhi pràgabhàvasya bhàvavirodhinaþ sadbhàvàttadà bhàvo na bhavati, pa÷càt punastasminnapagate bhavatyevetyàha- nàbhàvakàle bhàva÷cetkadà bhàvo bhaviùyati / nàbhàvakàle abhàvasattàsamaye na bhàva÷cet, yadi bhàvo na bhavati, kadà bhàvo bhaviùyati? abhàvakàle bhàvasyànutpatti÷cet, na kadàcidbhàvasyonmajjanaü syàt, abhàvena virodhinà sadà kroóãkçtatvàt / tenaivotpadyamànena bhàvena abhàvasya vinà÷o bhaviùyatãti cedàha- nàjàtena hi bhàvena so 'bhàvo 'pagamiùyati // Bca_9.148 // yàvadasau bhàvo na jàyate, tàvadabhàvasya vinà÷o nàstyeva / hiryasmàt / tasmàt na ajàtena anutpannena bhàvena so 'bhàvaþ pràgabhàvaråpaþ apagamiùyati nivartayiùyate // athàpi syàt- mà apagacchatu nàma abhàvaþ, tasminnanapagate eva bhàva utpadyate / utpanne ca bhàve bhàvàbhàvayoþ parasparaparihàràt pa÷càdabhàvaþ svayameva apagamiùyatãtyàha na cetyàdi- na cànapagate 'bhàve bhàvàvasarasaübhavaþ / bhavatyeva kramaþ, yadi pårvaü bhàva eva bhavet / na caitadasti / co yasmàt / na caiva anapagate anivçtte abhàve bhàvasyàvasaraþ avakà÷aþ, tasya saübhavaþ / bhàvotpattivirodhinaþ abhàvasyaiva bhàvàt / kàraõenaiva tadabhàvo nivartayiùyate cet, na / kàraõasya kàryotpattàveva vyàpàràt / kàryamutpàdayadeva tadabhàvamapi nirvartayatãti cet, utpàdayatyeva kàryam, yadi tadvirodhino 'bhàvàdutpàdayituü kùamate / na ca tasminnapratihatasàmarthye tatkàryamutpàdayituü kùamate / na ca kàraõena tadabhàvasya virodhaþ, kàraõakàle 'pi tatpràgabhàvasya bhàvàt sattàvasthànàt / tasmàdbhàvàtmani abhàvàtmani và kàrye na kàraõasya vyàpàro yujyate / ubhayànubhayapakùe ca pratyekapakùaniùedhàdeva kàraõavyàpàrasya niùedhaþ kçto bhavatãti draùñavyam / nàpi tayoþ saübhavo 'sti / virodhinorekatra ekadà vidhipratiùedhayorbhàvàyogàt / taduktam- (##) na sannutpadyate bhàvo nàpyasan sadasanna ca / na svato nàpi parato na dvàbhyàü jàyate katham // iti / [catuþ-2.13; 3.9] evaü tàvadbhàvasyotpattiþ paramàrthato na kathaücidapi saügacchate / nàpi kathaücidutpannasya satsvabhàvasya nivçttiryujyate ityàha bhàva÷cetyàdi- bhàva÷càbhàvatàü naiti dvisvabhàvaprasaïgataþ // Bca_9.149 // pårvàpekùa÷cakàraþ / yathà abhàvo bhàvatàü naiti, tathà bhàva÷ca abhàvatàü naiti, gacchati / kutaþ? dvisvabhàvaprasaïgataþ / bhàvasya sataþ yadà abhàvasvabhàvatà bhavati, tadà ca ekasyaiva vastunaþ dvayoþ svabhàvayoþ prasaïgaþ syàt, ekasyaiva bhàvàbhàvaråpatvàt / na ca bhàvatàü parityajya abhàvaråpatàü yàtãti vaktumucitam / tadà ca bhàvasyaivàbhàvàt ko 'bhàvaråpatàü yàtãti na vidmaþ / na ca satsvabhàvasya pàramàrthikatve nivçttiryuktà, pàramàrthikatvasya abhàvaprasaïgàt // itthaü bhàvasyotpàdavinà÷ayoþ paramàrthato 'bhàvaü prasàdhya upasaüharannàha evamityàdi- evaü na ca nirodho 'sti na ca bhàvo 'sti sarvadà / evamuktakrameõa utpàdavinà÷àyogàt / co hetau / yasmànna nirodho 'sti, na vinà÷o 'sti, [na ca bhàvo 'sti,] na vastusattvamasti / caþ samuccaye / sarvadà sarvasmin kàle / "utpàdàdvà tathàgatànàmanutpàdàdvà tathàgatànàü sthitaivaiùà dharmàõàü dharmatà dharmasamatà dharmasthitità dharmaniyàmatà dharmadhàtuþ tathatà avitathatà" / ityàdivacanàt / yata evam- ajàtamaniruddhaü ca tasmàtsarvamidaü jagat // Bca_9.150 // ajàtamanutpannam / aniruddhaü ca avinaùñaü paramàrthataþ / tasmàdutpàdavinà÷àbhàvàt pårvoktàt / sarvama÷eùam / idaü niþsvabhàvatàsamànàdhikaraõaü jagadvi÷caü sattvabhàjanalokasaüj¤itaü sacaràcaraü và / màyotpàdanirodhavad vyavahàrava÷àt punarutpàdanirodhau staþ / etena saüvçtisatyasyàpratiùedha uktaþ / dharmasaügãtau caitaduktam- tathatà tathateti kulaputra ÷ånyatàyà etadadhivacanam / sà ca ÷ånyatà notpadyate na nirudhyate àha- yadi evaü sarvadharmàþ ÷ånyà uktà bhagavatà, tat sarvadharmà notpatsyante, na nirotsyante / niràrambho bodhisattvaþ / àha- evametat kulaputra, yathàbhisaübudhyase / sarvadharmà notpadyante, na nirudhyante / àha- yadetaduktaü bhagavatà saüskçtà dharmà utpadyante nirudhyante ca ityasya tathàgatabhàùitasya ko 'bhipràyaþ? àha- utpàdanirodhàbhiniviùñaþ kulaputra lokasaünive÷aþ / tatra tathàgato mahàkàråõiko lokasya tràsapadaparihàràrthaü vyavahàrava÷àduktavàn utpadyante nirudhyante ca / na càtra kasyaciddharmasya utpàdo na nirodhaþ // iti // (##) tasmàt sarvadharmà anutpannàniruddhasvabhàvatayà àdi÷àntàþ prakçtiparinirvçtàþ, iti jagato niþsvabhàvatàyàü tadantargatànàü narakàdigatãnàmapi niþsvabhàvataivetyupadar÷ayannàha svapnetyàdi- svapnopamàstu gatayo vicàre kadalãsamàþ / svapnena upamà tulyaü yàsàü tàþ tathoktàþ / turavadhàraõe / svapnopalabdhasvabhàvagatayaþ narakapretatiryaïyanuùyadevànàü sabhàgatàvi÷eùàþ / yathà svapne de÷àntaràdigamanàgamanaü sukhaduþkhàdyanubhavanaü ca, tathà anadhigataparamàrthatattvasya narakàdiùu veditavyam, na tu tattvataþ / katham? vicàre kadalãsamàþ / hetupadametat / sarvadharmàõàü niþsvabhàvatayà vicàre vimar÷e sati yasmàt kadalãsamàþ kadalãvanniþsàràþ gatayaþ, tasmàdityarthaþ / etena yathoktaü pràk[4.47] màyaiveyamato vimu¤ca hçdaya tràsam ityàdi, tadapi prasàdhyopadar÷itaü bhavati / yata÷ca anutpannàniruddhàþ sarvadharmàþ, ata àha nirvçtetyàdi- nirvçtànirvçtànàü na vi÷eùo nàsti vastutaþ // Bca_9.151 // nirvçtàþ ye sarvàvaraõaprahàõàdvinirmuktasarvabandhanà / anirvçtàþ ye ràgàdikle÷apà÷àyattacittasaütatayaþ saüsàracàrakàntargatàþ / teùàmubhayeùàmapi vi÷eùo bhedo nàsti, na saübhavati / kutaþ? vastutaþ paramàrthataþ sarvadharmàõàü niþsvabhàvatayà prakçtiparinirvçtatvàt / saüvçtyà punarasti eva vi÷eùaþ, ityanekadhà pratipàditam / ata evàha- buddhànàü sattvadhàto÷ca yenàbhinnatvamarthataþ / àtmana÷ca pareùàü ca samatà tena te matà // iti // [catuþ-3.40] iti paramàrthatattvàparij¤ànànmithyàbhinive÷àdàropitajagajjàlamupakalpya àtmanaiva àtmànamàkulayati bàlajanaþ ityupadar÷ayannàha evamityàdi- evaü ÷ånyeùu dharmeùu kiü labdhaü kiü hçtaü bhavet / satkçtaþ paribhåto và kena kaþ saübhaviùyati // Bca_9.152 // kutaþ sukhaü và duþkhaü và kiü priyaü và kimapriyam / kà tçùõà kutra sà tçùõà mçgyamàõà svabhàvataþ // Bca_9.153 // vicàre jãvalokaþ kaþ ko nàmàtra mariùyati / ko bhaviùyati ko bhåtaþ ko bandhuþ kasya kaþ suhçt // Bca_9.154 // evaü pratipàditanyàyena ÷ånyeùu niþsvabhàveùu dharmeùu kiü labdham, kiü kuta÷cit pràptaü yallàbheùu prahçùyanti? kiü hçtam, kimapahçtaü kena kasyacit bhavet, yallàbhàpahàreõa prakupyanti? (##) satkçtaþ påjitaþ, paribhåtaþ apakçto và kena kaþ saübhaviùyati? vastusvabhàvàbhàve na ka÷cit kenacidityarthaþ // kutaþ sukhahetorabhàvàt sukhaü và, kuto duþkhaü và duþkhahetorabhàvàt? anyonyasamuccayàrtha ubhayatra và÷abdaþ / yatpràptiparihàràrthamàyàsaþ kriyate / kiü priyaü và kiü vallabhaü và? priyaråpatàyàþ kalpitatvàt / kimapriyaü kimanabhilaùaõãyam? apriyamapi na paramàrthataþ kiücit vidyate, iti kimarthaü priyàpriyasaüyogaviyogàrthaü prayatnaþ kriyate? kà tçùõà yayà làbhàdyarthaü tçùyati janaþ? kutra sà tçùõà, kva punaràsaïgasthàne vastuni tçùõà? mçgyamàõà svabhàvataþ, anviùyamàõà svaråpataþ / tadviùayasyàbhàvàt nirviùayatayà tasyà apyabhàvaþ, yadva÷àt tattat karma samuccãyate // vicàre paramàrthasvaråpaniråpaõe sati jãvalokaþ sattvalokaþ kaþ? naiva ka÷cit / tadabhàvàt ko nàmàtra mariùyati? jãvalokasya vicàreõa asatsvabhàvatvàt ko nàmàtra jãvaloke mariùyati, uparatajãvitendriyo bhaviùyati? ko bhaviùyati, ka utpatsyate? ko bhåtaþ pårvamutpannaþ? ityatãtàdivyavahàraþ kàlpanika eva / ko bandhuþ, kaþ svajanaþ? kasya kaþ suhçt, kiü mitraü kasya? atreti sarvatra yojanãyam / yadabhiùvaïgeõa aku÷alamapi na gaõyate? evaü svabhàva÷ånyatvàt kalpanàsamàropitameva tattvamityàha sarvamityàdi- sarvamàkà÷asaükà÷aü parigçhõantu madvidhàþ / prakupyanti prahçùyanti kalahotsavahetubhiþ // Bca_9.155 // sarvametaduktam, anyacca / àkà÷asaükà÷aü samàropitatattva÷ånyatvàdàkà÷akalpam / parigçhõantu avidyamànameva tu svaråpamàropya madvidhà iti granthakàraþ àtmànameva nidar÷anaü karoti / màdç÷àþ aparij¤àtaparamàrthatattvà bàlajanàþ asadvitarkàkulitacetasaþ prakupyanti, mithyàbhinive÷àt kopaü yànti / prahçùyanti alãkalàbhayogàt pramudità bhavanti / kaiþ? kalahotsavahetubhiþ kalahahetubhiþ vivàdahetubhiþ, utsavahetubhirànandahetubhiþ yathàyogam / tasmàdanadhigataparamàrthatattvàþ sàüvçtameva vasturåpaü satyatayàbhiniviùñàþ sarvametanmanyante, na tu paramàrthavedinaþ iti / taduktam- etàvaccaiva j¤eyaü yaduta saüvçtiþ paramàrtha÷ca / tacca bhagavatà ÷ånyataþ sudçùñaü suviditaü susàkùàtkçtam / tena sarvaj¤a ityucyate / tatra saüvçtirlokapracàratastathàgatena dçùñà / yaþ punaþ paramàrthaþ, so 'nabhilàpyaþ anàj¤eyo 'vij¤eyaþ ade÷itaþ aprakà÷itaþ, yàvat akriyaþ akaraõaþ, yàvat na làbho nàlàbho na duþkhaü na sukhaü na ya÷o nàya÷aþ na råpaü nàråpamityàdi / tatra jinena janasya kçtena saüvçti de÷ita lokahitàya / yena jagatsugatasya sakà÷e saüjanayãha prasàdasukhàya // (##) saüvçti praj¤apayã narasiühaþ ùaïgatayo bhaõi sattvagaõànàm / narakagatã÷ca tathaiva ca pretàn àsurakàya naràü÷ca maråü÷ca // nãcakulàü tatha uccakulàü÷ca àóhyakulàü÷ca daridrakulàü÷ca // ityàdi // idamapi tattvànadhigamasya phalamityàha ÷okàyàsairityàdi- ÷okàyàsairviùàdai÷ca mitha÷cchedanabhedanaiþ / yàpayanti sukçcchreõa pàpairàtmasukhecchavaþ // Bca_9.156 // putrakalatràdiviprayogakçtàþ ÷okàþ / sukhaduþkhapràptiparihàranimittapari÷ramà àyàsàþ / taiþ ÷okàyàsairmadvidhàþ yàpayanti sukçcchreõeti saübandhaþ / viùàdai÷ca làbhasatkàràdiviùàdairdaurmanasyaiþ / mitha÷chedanabhedanaiþ, mithaþ parasparaü chedanàni karacaraõa÷ironàsikàkarõaprabhçtãnàm, bhedanàni bàhujaïghoruvakùaþpàr÷vodaràdãnàm / cakàro 'nuvartate / tai÷chedanabhedanai÷ca yàpayanti, kàlakrameõa àyuþsaüskàràn kùayapanti / sukçcchreõa mahatà kaùñena kathaücillabdhà÷anapànavasanàþ / kiübhåtàþ santaþ? pàpairàtmasukhecchavaþ, pàpairaku÷alaiþ karmabhiþ, àtmanaþ svasya sukhecchavaþ sukhàbhilaùaõa÷ãlàþ // tathàvidhai÷ca samàcàravi÷eùai÷ca- mçtàþ patantyapàyeùu dãrghatãvravyatheùu ca / mçtàþ jãvitendriyavimuktàþ / patanti gacchanti apàyeùu narakapretatiryakùu / kiübhåteùu? dãrghatãvravyatheùu ca, dãrghà cirakàlabhàvinã, tãvrà atiduþsahavedanãyavipàkatvàt, vyathà yeùvapàyeùu te tathoktàþ, teùu ca / cakàra uktasamuccaye bhinnakrame và / kena prakàreõetyàha àgatyàgatyetyàdi- àgatyàgatya sugatiü bhåtvà bhåtvà sukhocitàþ // Bca_9.157 // sukhasaüvardhità bhåtvà bhåtvà / katham? àgatyàgatya sugatim, ÷obhanàü devamanuùyagatiü pràpya pràpya // punarapi tathàbhåtànàü duþkhapaüraparàsàgaranimajjanonmajjanamàdar÷ayannàha bhava ityàdi- bhave bahuprapàta÷ca tatra càttattvamãdç÷am / tatrànyonyavirodha÷ca na bhavettattvamãdç÷am // Bca_9.158 // bhave saüsàre kàmaråpàråpyasvabhàve bahuprapàta÷ca bahutara upaghàta÷ca / tatra càsattvamãdç÷am, tatra ca bhave prapàte và atattvamãdç÷aü vyàmohavijçmbhitametàdç÷aü sarvajanasàdhàraõaü yathàvidhaü pratipàditaü paridç÷yamànaü và / tatrànyonyavirodha÷ca, tatra evaüvidhe atattve sati (##) anyonyavirodhaþ parasparavipratipattiþ / kena kàraõena na bhavettatvamãdç÷amiti / tasmàdvasturåpametàdç÷amanekàkàrasamàropàt // tatra cànupamàstãvrà anantà duþkhasàgaràþ / tatra ca evamapi / anupamàþ tadaparasadç÷aduþkhàbhàvàdupamàtuma÷akyàþ / tãvrà atyugravedanàþ / anantà anavadhikàlavipàkatayà aparyantà và duþkhànàmativipulatayà mahàyànamanadhigamya nistarãtuma÷akyatvàt, sàgaràþ / tathàpi kathaücit mahatà vãryeõa ku÷alapakùopacayàt bhåyasà kàlena sugatiü pràpya kùapayituü ÷akyante ityata àha tatraivamityàdi- tatraivamalpabalatà tatràpyalpatvamàyuùaþ // Bca_9.159 // tatràpi jãvitàrogyavyàpàraiþ kùutklama÷ramaiþ / nidrayopadravairbàlasaüsargairniùphalaistathà // Bca_9.160 // vçthaivàyurvahatyà÷u vivekastatra durlabhaþ / tatra tathàråpe samàve÷e evaü paridç÷yamànaråpà alpabalatà / hãnavãryateti yàvat / tatràpyalpatvamàyuùaþ / tatràpi evaübhåte satyapi / alpatvaü stokatvam, àyuùaþ àyuþsaüskàràõàm / tatràpi jãvitàrogyavyàpàraiþ snànàbhya¤janaprabhçtibhiþ / àrogyasya àrogyàya vàrogopa÷amàya vyàpàraiþ vi÷eùeõa kañutiktabhaiùajyakaùàyapànàdibhiþ / ku÷alopàrjanamantareõa vçthà caiva àyurvahatyà÷u iti vakùyamàõena saübandhaþ / tathà kùutklama÷ramaiþ, kùut bubhukùà, klamo glàniþ, ÷ramo màrgakhedàdi, taiþ / nidrayà upadravaiþ, nidrayà svapnena, upadravairhàsyotpràsaviheñhanàdikçtaiþ sarãsçpavyàlamçgadaü÷ama÷akàdikçtaiþ badhabandhanatàóanàdilakùaõaiþ / tathà bàlasaüsargairniùphalaiþ, tathà bàlànàü pçthagjanànàü saüsargaiþ saüparkaiþ / kiübhåtaiþ? niùphalaiþ àtmotkarùàdisaübhinnapralàpàdibahulaiþ / tatheti na kevalaü pårvoktakrameõa, itthamapi vçthaivàyurvahatyà÷u, vçthaiva niùphalameva ku÷alapakùopacayarahitatvàt àyurvahati yàti à÷u ÷ãghram, asadvayàpàraprasaïgàt tvàritameva parikùayàt / evamapi vartamànànàü vivekastu sudurlabhaþ, vivekastu heyopàdeyaj¤ànaü vyàsaïgaparityàgo và, sudurlabhaþ, kathamapi atikçcchreõàpi na labhyate / bhavatu nàma evam, tathàpi yadi kathaücit samàdhànaü jàyate, tadà kalyàõaü syàt, tadapi nàstãtyàha tatràpãtyàdi- tatràpyabhyastavikùepanivàraõagatiþ kutaþ // Bca_9.161 // tatràpi màro yatate mahàpàyaprapàtane / tatràpi evamavasthàü gate 'pi abhyastavikùepaþ pari÷ãlitamauddhatyaü tasya nivàraõaü nivartanaü tasya gatiranuprave÷aþ kutaþ? naivàsti / tatràpi evamanarthaparaüparàyàü sthitànàü kathaücit ku÷alapakùaü samãkùya màro yatate mahàpàyaprapàtane, kle÷amàro devaputramàro và yatate udyacchate (##) mahàpàyaprapàtane prapàtananimittam / avãcyàdinarakaprakùepaõàrthamiti yàvat / evamapi kadàcit satyaratnàdiùu abhisaüpratyayava÷àt kathaücit kalyàõamupajàyate ityàha tatràsanmàrgetyàdi- tatràsanmàrgabàhulyàdvicikitsà ca durjayà // Bca_9.162 // puna÷ca kùaõadaurlabhyaü buddhotpàdo 'tidurlabhaþ / kle÷augho durnivàra÷cetyaho duþkhaparaüparà // Bca_9.163 // tatra evaü da÷àü pràpnoti- samyagdçùñivipakùasya asanmàrgasya càrvàkamãmàüsakàdiparidãpitasya bàhulyàt bhåyastvàt vicikitsà sanmàrge vimati÷ca durjayà, kathaücidapi vicikitsà tyaktuü na ÷akyà / kathaücit sugatipratilambhe 'pi puna÷ca kùaõadaurlabhyam, aùñàkùaõavinirmuktasya kùaõasya daurlabhyaü paramadurlabhatvam mahàrõavayugacchidrakårmagrãvàrpaõopamam / [4.20] kathaüciditarakùaõasaübhave 'pi buddhotpàdo 'tidurlabhaþ, buddhànàü [bhagavatàü]samastajagadàlokakàriõàü sarvaduþkhanidànabhåtakle÷a÷alyàpahàriõàmutpàdaþ pràdurbhàvaþ atidurlabhaþ / kathaücit karhicit udumbarapuùpapràyaþ saüsàrasàgarottaraõopàyabhåtaþ / kathaücit buddhotpàdasaübhave 'pi kle÷aughaþ [jàtijaràmaraõà] dãnàmoghaþ avicchinnaþ pravàhaþ / sa durnivàraþ, duþkhenàpi nivàrayituma÷akyaþ / ityaho duþkhaparaüparà / ityevam / aho iti khede / duþkhasya kaùñasya paraüparà, ekasmàdduþkhàdvinirgame 'pi aparasmin duþkhe prapatanàt // sàüpratamevaü sattvàn suduþkhitàn samãkùya karuõàmreóitahçdayaþ paraduþkhaduþkhã ÷àstrakàraþ sattvànàü duþkhaü ÷ocayannàha aho bateti- aho batàti÷ocyatvameùàü duþkhaughavartinàm / nipàtasamudàyaþ khede / ati÷ocyatvamati÷ayena ÷ocanãyatvam / eùàü hitàhitaparij¤ànavikalànàü sattvànàü duþkhasàgarakallolaparaüparànimajjanonmajannàkulacetasàm / ke punaramã sattvàþ ÷ocanãyà ityàha ye ityàdi- ye nekùante svadauþsthityamevamapyatiduþsthitàþ // Bca_9.164 // ye sattvà avidyàndhãkçtaj¤ànalocanàþ nekùante na pa÷yanti svadauþsthityaü svasya àtmano duþkhàvasthitatvam / evamapyatiduþsthitàþ evamuktakrameõa atiduþsthità ati÷ayena duþkhàvasthitàþ / duþkhaparyàpannà iti yàvat // etadanuråpadçùñàntena spaùñayannàha snàtvetyàdi- snàtvà snàtvà yathà ka÷cidvi÷edvahniü muhurmuhuþ / svasausthityaü ca manyante evamapyatiduþsthitàþ // Bca_9.165 // snàtvà snàtvà jalàvagàhanaü kçtvà kçtvà yathà ka÷cidupahatabuddhiþ ÷ãtàrtaþ sukhàbhilàùã / vi÷et pravi÷et / bahnimagnim / muhurmuhuþ pratikùaõaü punaþ punarvà / tathà ete 'pi (##) sattvàþ svasausthityam / àtmasukhasaüpattiü ca manyante avabudhyante / evamapyatiduþsthitàþ evamanena pratipàditakrameõa atiduþsthitàþ duþkhàgnijvàlàkavalãkçtàþ // aho bata atibahulataràj¤ànàndhakàràkramaõamamãùàü yadàtmagatamapi pramàdaü na pa÷yantãtyàha ajaretyàdi- ajaràmaralãlànàmevaü viharatàü satàm / àyàsyantyàpado ghoràþ kçtvà maraõamagrataþ // Bca_9.166 // na vidyate jarà jãrõatà yeùàü te ajaràþ / na mriyante ye te amaràþ / teùàmajaràõàmamaràõàmiva lãlà viceùñitaü yeùàü te tathoktàþ / teùàmevamanayà lãlayà viharatàü ni÷citaü vicaratàü satàm / àyàsyanti óhaukiùyante àpado nirantaram / sarve te duþkhahetavaþ jaràvyàdhivipattayaþ / ghorà atãva bhayaükaràþ / kathamàyàsyanti? kçtvà maraõamagrataþ, maraõamapratãkàraparihàraü mçtyumagrataþ purataþ kçtvà / etaccoktaü ràjàvavàdakasåtre- tadyathà mahàràja catasçbhyo digbhya÷catvàraþ parvatà àgaccheyuþ, dçóhàþ, sàravantaþ, akhaõóàþ, acchidràþ asuùiràþ, susaüvçttàþ ekaghanàþ nabhaþ spç÷antaþ, pçthivãü collikhantaþ, sarvaü tçõakàùñha÷àkhàparõapalà÷àdisarvasattvapràõabhåtàn nirmathnantaþ / tebhyo na sukaraü javena và palàyitum, balena và dravyamantrauùadhairvà nivartayitum / evameva mahàràja catvàrãmàni mahàbhayàni àgacchanti, yeùàü na sukaraü javena và palàyitum, balena và dravyamantrauùadhairvà nivartanaü kartum / katamàni catvàri? jarà vyàdhirmaraõaü vipatti÷ca / jarà mahàràja àgacchati yauvanaü pramathamànà / vyàdhirmahàràja àgacchati àrogyaü pramathnan / maraõaü mahàràja àgacchati jãvitaü pramathamànam / vipattirmahàràja àgacchati sarvàþ saüpattãþ pramathnantã / tat kasmàddhetoþ? tadyathà mahàràja siüho mçgaràjo råpasaüpanno javasaüpannaþ sujàtanakhadaüùñràkaràlo mçgagaõamanupravi÷ya mçgaü gçhãtvà yathàkàmakaraõãyaü karoti / sa ca mçgaràjo 'tibalaü vyàlamukhamàsàdya viva÷o bhavati / evameva mahàràja viddhasya mçtyu÷alyena apagatamadasya atràõasya aprati÷araõasya aparàyaõasya marmasu cchidyamàneùu màüsa÷oõite pari÷uùyamàõe parituùitavihvalavadanasya karacaraõavikùepàbhiyuktasya akarmaõyasya asamarthasya làlàsiüghàõakapåyamåtrapurãùopaliptasya ãùajjãvitàva÷eùasya karmabhavàt punarbhavamàlambamànasya yamapuruùabhayabhãtasya kàlaràtriva÷agatasya caramà÷vàsapra÷vàseùåparudhyamàneùu ekàkino 'dvitãyasya asahàyasya imaü lokaü jahataþ paralokamàkramataþ mahàpathaü vrajataþ mahàkàntàraü pravi÷ataþ mahàgahanaü samavagàhamànasya mahàkàntàraü prapadyamànasya mahàrõavenohyamànasya karmavàyunà nãyamànasya nimittãkçtàü di÷aü vrajato nànyat tràõaü nànyat ÷araõaü nànyat paràyaõamçte dharmàt / dharmo hi mahàràja tasmin samaye tràõaü layanaü ÷araõaü bhavati / tadyathà- ÷ãtàrtasyàgnipratàpaþ, agnimadhyagatasyàpi nirvàpaõam, uùõàrtasya và ÷aityam, adhvànaü (##) pratipannasya su÷ãtalacchàyopavanam, pipàsitasya su÷ãtalaü salilam, bubhukùitasya và praõãtamannam, vyàdhitasya và vaidyauùadhaparicàrakàþ, bhayabhãtasya balavantaþ, sahàyàþ sàdhavaþ prati÷araõà bhavanti // iti vistaraþ // tasmàdetadbhayaparihàràrthaü ku÷alapakùeùveva praj¤àpari÷odhiteùu yatnaþ karaõãyaþ // idànãü jàtyàdiduþkhaduþkhinàü duþkhàpaharaõàya svà÷ayamà÷aïkayannàha evamityàdi- evaü duþkhàgnitaptànàü ÷àntiü kuryàmahaü kadà / puõyameghasamudbhåtaiþ sukhopakaraõaiþ svakaiþ // Bca_9.167 // evamanantaroktayà nãtyà duþkhàgnitaptànàm, duþkhànyeva agnayaþ tai saütàpitànàü sattvànàü ÷àntiü jàtyàdiduþkhànalatàpapra÷amanam / kuryàmahaü kadà, kasmin kàle kuryàü vidadhyàm / katham? sukhopakaraõaiþ / sukhasyopakaraõàni sukhasàdhanàni vastràbharaõànulepana÷ayanàsanaprabhçtãni / kiü tadupàrjitaireva? netyàha- svakaiþ svàtmãyaiþ / mayà svayamupàrjitairityarthaþ / kiü nirmàõàdipradar÷itaiþ? netyàha- puõyameghasamudbhåtaiþ, puõyànyeva meghàþ sarvaduþkhasaütàpàrti÷amanasukhopakaraõa÷ãtalavçùñipradànanimittatvàt / tebhyaþ samudbhåtàni nirjàtàni, taiþ // evamabhyudayasaüpadi pareùàü ceto vidhàya niþ÷reyasasaüpadi pradar÷ayannàha kadetyàdi- kadopalambhadçùñibhyo de÷ayiùyàmi ÷ånyatàm / saüvçtyànupalambhena puõyasaübhàramàdaràt // Bca_9.168 // kadà kasmin kàle upalambhadçùñibhyo bhàvagràhàbhiniviùñebhyo de÷ayiùyàmi prakà÷ayiùyàmi / ÷ånyatàü sarvadharmaniþsvabhàvatàm / katham? saüvçtyà vyavahàreõa / anyathà vikalpàviùayatayà paramàrtha÷ånyasya ÷ånyatàyà de÷ayituma÷akyatvàt / evaü niþ÷reyasahetuj¤ànasaübhàranimittamupadar÷itam / tatkàraõaü puõyasaübhàranidànamupadar÷ayannàha- puõyetyàdi / puõyasya j¤ànàdeþ saübhàraü kadà upalambhadçùñibhyo de÷ayiùyàmãti saübandhaþ / àdaràditi mahatà gauraveõa / satkçtya na yadçcchayà / kena prakàreõa? anupalambhena, deyadàyakapratigràhakàditritayànupalambhayogena / trikoñipari÷uddhyeti yàvat / evamupacitaþ puõyasaübhàro buddhatàdhigamàya jàyate / tadevamanena sarveõa a÷eùasaükle÷ahetusarvasamàropavikalpapratipakùatayà sarvàvaraõaprahàõopàyatvàt samastatathàgatàdhigamahetutvàcca sarvaduþkhopa÷amopàyapraj¤à upajàyate ityupadar÷itaü bhavatãti // ye gambhãranayàvagàhanapañupraj¤ànirastabhramàþ saükle÷avyavadànapakùavimalaj¤ànocchritàþ sårayaþ / te santo guõadoùayorapi ca taiþ sàraü vimi÷ràdato gràhyaü sarvamakalmaùaü viùamiva tyàjyaü duruktaü yadi // na yuktamuktaü kimapãha yanmayà paraü prajàtaü skhalitaü tadeva me / nanu grahãùyanti mamàtra sàdhavo matiü mayànena kçtena sàüpratam // (##) api ca- yaþ saüvçtyà vrajati manaso gocaratvaü kathaücit tàdç÷yarthe skhalati na matiþ kasya vai màdç÷asya / tatsåktàrthapravicayavatàü madhyamànãtibhàjàü dçùñvà kiücidguõalavamiha syàdupàdeyabuddhiþ // praj¤àyà vivçtiü vidhàya vi÷adavyàkhyàpadaiþ saüvçtàü samyagj¤ànavipakùadçùñinibióavyàmoha÷àntyà mayà / yatpuõyaü samupàrjitaü hitaphalaü tenà÷u sarvo jano ma¤ju÷rãriva sadguõaikavasatiþ praj¤àkaro jàyatàm // iti praj¤àkaramativiracitàyàü bodhicaryàvatàrapa¤jikàyàü praj¤àpàramitàparicchedo navamaþ // kçtiriyaü paõóitabhikùupraj¤àkara[mati]pàdànàm // * * * * [lekhakaviracità pra÷astiþ] ñãkeyaü paramà suyantritapadà ÷uddhà manohlàdinã saüsàràrõavapàragàmini jane nauyànapàtropamà / à÷u pràptikarã jinasya padavãü sàdya likhitvà mayà pràptaü yatku÷alaü susaüpadi padaü tenàstu buddho janaþ // aùñànavatisaüyukte ÷ate sarati vatsare / kçùõe ÷ràvaõapa¤cabhyàü vàsare kujasàhvayeþ // ÷rãmacchaükaradevasya ràjye vijaya÷àlinaþ / bodhicaryàvatàràkhyañãke likhya(?)midaü ÷ubham // ÷rãlalitapure ramye ÷rãmànã÷valasaüj¤ake / yacchrãràghavanàmnasya(?) vihàre sugatàlaye // dhanyaþ sthavirabhikùosya(?) buddhacandrasya pustakam / tatpuõyàdbodhisattvatvaü labhate paramaü padam // sçjatu ÷alilaü ghanà yatheùñaü bhavatu mahã bahu÷asyasaüprayuktam (?) / avatu narapatiþ prajà vinàmràþ (?) bhavatu rayanapateþ sukhàtivçddhiþ // iti // / kàyasthaþ bhuvanàkara[va]rmaõa[õà]likhitamiti // (##) 10. pariõàmanàparicchedo da÷amaþ / bodhicaryàvatàraü me yadvicintayataþ ÷ubham / tena sarve janàþ santu bodhicaryàvibhåùaõàþ // Bca_10.1 // sarvàsu dik÷u yàvantaþ kàyacittavyathàturàþ / te pràpnuvantu matpuõyaiþ sukhapramodyasàgaràn // Bca_10.2 // àsaüsàraü sukhajyànirmà bhåtteùàü kadàcana / bodhisattvasukhaü pràptaü bhavatvavirataü jagat // Bca_10.3 // yàvanto narakàþ kecidvidyante lokadhàtuùu / sukhàvatãsukhàmodyairmodantàü teùu dehinaþ // Bca_10.4 // ÷ãtàrtàþ pràpnuvantåùõamuùõàrtàþ santu ÷ãtalàþ / bodhisattvamahàmeghasaübhavairjalasàgaraiþ // Bca_10.5 // asipatravanaü teùàü syànnandanavanadyuti / kåña÷àlmalivçkùà÷ca jàyantàü kalpapàdapàþ // Bca_10.6 // kàdambakàraõóavacakravàkahaüsàdikolàhalaramya÷obhaiþ / sarobhiruddàmasarojagandhairbhavantu hçdyà narakaprade÷àþ // Bca_10.7 // so 'ïgàrarà÷irmaõirà÷irastu taptà ca bhåþ sphàñikakuññimaü syàt / bhavantu saüghàtamahãdharà÷ca påjàvimànàþ sugataprapårõàþ // Bca_10.8 // aïgàrataptopala÷astravçùñiradyaprabhçtyastu ca puùpavçùñiþ / tacchastrayuddhaü ca paraspareõa krãóàrthamadyàstu ca puàpayuddham // Bca_10.9 // patitasakalamàüsàþ kundavarõàsthidehà dahanasamajalàyàü vaitaraõyàü nimagnàþ / mama ku÷alabalena pràptadivyàtmabhàvàþ saha suravanitàbhiþ santu mandàkinãsthàþ // Bca_10.10 // trastàþ pa÷yantvakasmàdiha yamapuruùàþ kàkagçdhrà÷ca ghorà dhvàntaü dhvastaü samantàtsukharatijananã kasya saumyà prabheyam / (##) ityårdhva prekùamàõà gaganatalagataü vajrapàõiü jvalantaü dçùñvà pràmodyavegàdvayapagatadurità yàntu tenaiva sàrdham // Bca_10.11 // patati kamalavçùñirgandhapànãyami÷rà- cchamiti (?)narakavahniü dç÷yate nà÷ayantã / kimidamiti sukhenàhvàditànàmakasmàd bhavatu kamalapàõerdar÷anaü nàrakàõàm // Bca_10.12 // àyàtàyàta ÷ãghraü bhayamapanayata bhràtaro jãvitàþ smaþ saüpràpto 'smàkameùa jvaladabhayakaraþ ko 'pi cãrãkumàraþ / sarva yasyànubhàvàdvayasanamapagataü prãtivegàþ pravçttàþ jàtaü saübodhicittaü sakalajanaparitràõamàtà dayà ca // Bca_10.13 // pa÷yantvenaü bhavantaþ sura÷atamukuñairarcyamànàïghripadmaü kàruõyàdàrdradçùñiü ÷irasi nipatitànekapuùpaughavçùñim / kåñàgàrairmanoj¤aiþ stutimukharasurastrãsahastropagãtair dçùñvàgre ma¤jughoùaü bhavatu kalakalaþ sàüprataü nàrakàõàm // Bca_10.14 // iti matku÷alaiþ samantabhadrapramukhànàvçtabodhisattvameghàn / sukha÷ãtasugandhavàtavçùñãnabhinandantu vilokya nàrakàste // Bca_10.15 // ÷àmyantu vedanàstãvrà nàrakàõàü bhayàni ca / durgatibhyo vimucyantàü sarvadurgativàsinaþ // Bca_10.16 // anyonyabhakùaõabhayaü tira÷càmapagacchatu / bhavantu sukhinaþ pretà yathottarakurau naràþ // Bca_10.17 // saütarpyantàü pretàþ stràpyantàü ÷ãtalà bhavantu sadà / àryàvalokite÷varakaragalitakùãradhàràbhiþ // Bca_10.18 // andhàþ pa÷yantu råpàõi ÷çõvantu badhiràþ sadà / garbhiõya÷ca prasåyantàü màyàdevãva nirvyathàþ // Bca_10.19 // vastrabhojanapànãyaü strakcandanavibhåùaõam / manobhilaùitaü sarvaü labhantàü hitasaühitam // Bca_10.20 // mãtà÷ca nirbhayàþ santu ÷okàrtàþ prãtilàbhinaþ / udvigrà÷ca nirudvegà dhçtimanto bhavantu ca // Bca_10.21 // àrogyaü rogiõàmastu mucyantàü sarvabandhanàt / durbalà balinaþ santu strigdhacittàþ parasparam // Bca_10.22 // (##) sarvà di÷aþ ÷ivàþ santu sarveùàü pathivartinàm / yena kàryeõa gacchanti tadupàyena sidhyatu // Bca_10.23 // nauyànayàtràråóhà÷ca santu siddhamanorathàþ / kùemeõa kålamàsàdya ramantàü saha bandhubhiþ // Bca_10.24 // kàntàronmàrgapatità labhantàü sàrthasaügatim / a÷rameõa ca gacchantu cauravyàghràdinirbhayàþ // Bca_10.25 // suptamattapramattànàü vyàdhyàraõyàdisaükañe / anàthabàlavçddhànàü rakùàü kurvantu devatàþ // Bca_10.26 // sarvàkùaõavinirmuktàþ ÷raddhàpraj¤àkçpànvitàþ / àkàràcàrasaüpannàþ santu jàtismaràþ sadà // Bca_10.27 // bhavantvakùayako÷à÷ca yàvadgaganaga¤javat / nirdvandvà nirupàyàsàþ santu svàdhãnavçttayaþ // Bca_10.28 // alpaujasa÷ca ye sattvàste bhavantu mahaujasaþ / bhavantu råpasaüpannà ye viråpàstapasvinaþ // Bca_10.29 // yàþ kà÷cana striyo loke puruùatvaü vrajantu tàþ / pràpnuvantåccatàü nãcà hatamànà bhavantu ca // Bca_10.30 // anena mama puõyena sarvasattvà a÷eùataþ / viramya sarvapàpebhyaþ kurvantu ku÷alaü sadà // Bca_10.31 // bodhicittàvirahità bodhicaryàparàyaõàþ / buddhaiþ parigçhãtà÷ca màrakarmavivarjitàþ // Bca_10.32 // aprameyàyuùa÷caiva sarvasattvà bhavantu te / nityaü jãvantu sukhità mçtyu÷abdo 'pi na÷yatu // Bca_10.33 // ramyàþ kalpadrumodyànairdi÷aþ sarvà bhavantu ca / buddhabuddhàtmajàkãrõà dharmadhvanimanoharaiþ // Bca_10.34 // ÷arkaràdivyapetà ca samà pàõitalopamà / mçdvã ca vaióåryamayã bhåmiþ sarvatra tiùñhatu // Bca_10.35 // bodhisattvamahàparùanmaõóalàni samantataþ / niùãdantu sva÷obhàbhirmaõóayantu mahãtalam // Bca_10.36 // pakùibhyaþ sarvavçkùebhyo ra÷mibhyo gaganàdapi / dharmadhvaniravi÷ràmaü ÷råyatàü sarvadehibhiþ // Bca_10.37 // buddhabuddhasutairnityaü labhantàü te samàgamam / påjàmeghairanantai÷ca påjayantu jagadgurum // Bca_10.38 // (##) devo varùatu kàlena sasyasaüpattirastu ca / sphãto bhavatu loka÷ca ràjà bhavatu dhàrmikaþ // Bca_10.39 // ÷aktà bhavantu cauùadhyo mantràþ sidhyantu jàpinàm / bhavantu karuõàviùñà óàkinãràkùasàdayaþ // Bca_10.40 // mà ka÷cidduþkhitaþ sattvo mà pàpã mà ca rogitaþ / mà hãnaþ paribhåto và mà bhåtka÷cicca durmanàþ // Bca_10.41 // pàñhasvàdhyàyakalilà vihàràþ santu susthitàþ / nityaü syàtsaüghasàmagrã saüghakàryaü ca sidhyatu // Bca_10.42 // vivekalàbhinaþ santu ÷ikùàkàmà÷ca bhikùavaþ / karmaõyacittà dhyàyantu sarvavikùepavarjitàþ // Bca_10.43 // làbhinyaþ santu bhikùuõyaþ kalahàyàsavarjitàþ / bhavantyakhaõóa÷ãlà÷ca sarve pravrajitàstathà // Bca_10.44 // duþ÷ãlàþ santu saüvignàþ pàpakùayaratàþ sadà / sugaterlàbhinaþ santu tatra càkhaõóitavratàþ // Bca_10.45 // paõóitàþ saüskçtàþ santu làbhinaþ paiõóapàtikàþ / bhavantu ÷uddhasaütànàþ sarvadikkhyàtakãrtayaþ // Bca_10.46 // abhuktvàpàyikaü duþkhaü vinà duùkaracaryayà / divyenaikena kàyena jagaddhuddhatvamàpnuyàt // Bca_10.47 // påjyantàü sarvasaübuddhàþ sarvasattvairanekadhà / acintyabauddhasaukhyena sukhinaþ santu bhåyasà // Bca_10.48 // sidhyantu bodhisattvànàü jagadarthaü manorathàþ / yaccintayanti te nàthàstatsattvànàü samçdhyatu // Bca_10.49 // pratyekabuddhàþ sukhino bhavantu ÷ràvakàstathà / devàsuranarairnityaü påjyamànàþ sagauravaiþ // Bca_10.50 // jàtismaratvaü pravrajyàmahaü ca pràpnuyàü sadà / yàvatpramuditàbhåmiü ma¤jughoùaparigrahàt // Bca_10.51 // yena tenàsanenàhaü yàpayeyaü balànvitaþ / vivekavàsasàmagrãü pràpnuyàü sarvajàtiùu // Bca_10.52 // yadà ca draùñukàmaþ syàü praùñukàma÷ca kiücana / tameva nàthaü pa÷yeyaü ma¤junàthamavighnataþ // Bca_10.53 // da÷adigvyomaparyantasarvasattvàrthasàdhane / yathà carati ma¤ju÷rãþ saiva caryà bhavenmama // Bca_10.54 // (##) àkà÷asya sthitiryàvadyàvacca jagataþ sthitiþ / tàvanmama sthitirbhåyàjjagadduþkhàni nighnataþ // Bca_10.55 // yatkiücijjagato duþkhaü tatsarvaü mayi pacyatàm / bodhisattva÷ubhaiþ sarvairjagatsukhitamastu ca // Bca_10.56 // jagadduþkhaikabhaiùajyaü sarvasaüpatsukhàkaram / làbhasatkàrasahitaü ciraü tiùñhatu ÷àsanam // Bca_10.57 // ma¤jughoùaü namasyàmi yatprasàdànmatiþ ÷ubhe / kalyàõamitraü vande 'haü yatprasàdàcca vardhate // Bca_10.58 // // bodhicaryàvatàre pariõàmanàparicchedo da÷amaþ // // samàpto 'yaü bodhicaryàvatàraþ / kçtiràcàrya÷àntidevasya //