Abhisamayalankarantah patinam Based on the ed. by Ram Shankar Tripathi: Abhisamayalankarantah patinam. Sarnath: Central Institute of Higher Tibetan Studies, 1977, pp. 1-67 Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section, text no. 33 The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ pariÓi«Âam - 1 nama÷ sarvabuddhabodhisattvebhya÷ AbhisamayÃlaÇkÃrÃnta÷ pÃtinÃæ padÃrthÃnÃæ saæk«epato vivaraïam sarvÃkÃraj¤atÃdya«Âau padÃrthÃ÷; cittotpÃdÃdaya÷ saptatiÓca padÃrthà abhisamayÃlaÇkÃrasyÃbhidheyà santi / te«Ãmiha svarÆpaæ saæk«epeïa prastÆyate / a«Âau padÃrthÃ÷ sarvÃkÃraj¤atÃ, mÃrgaj¤atÃ, sarvaj¤atà (vastuj¤atÃ), sarvÃkÃrÃbhisambodha÷, mÆrdhÃbhisamaya÷, ÃnupÆrvikÃbhisamaya÷, ekak«aïÃbhisambodha÷, dharmakÃyaÓcetya«Âau padÃrthà abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ pradarÓitÃ÷ / yathà - praj¤ÃpÃramitëÂÃbhi÷ padÃrthai÷ samudÅrità / sarvÃkÃraj¤atà mÃrgaj¤atà sarvaj¤atà tata÷ // sarvÃkÃrÃbhisambodho mÆrdhaprÃpto 'nupÆrvika÷ / ekak«aïÃbhisambodho dharmakÃyaÓca te '«Âadhà // 1. sarvÃkÃraj¤atà (ka) lak«aïam ekasminneva k«aïe yÃvatpadÃrthÃkÃrÃïÃæ yathÃvat sÃk«ÃtkÃri paryantaj¤Ãnaæ sarvÃkÃraj¤atÃyà lak«aïam / (kha) bheda÷ yÃvajj¤Ãnaæ yathÃvajj¤Ãnamiti sarvÃkÃraj¤atÃyà dvau bhedau / yà praj¤Ã aÓe«ÃkÃrÃn jÃnÃti sà yÃvajj¤Ãnam, yà ca yathà padÃrthÃnÃæ svarÆpaæ tathà jÃnÃtÅti yathÃvajj¤Ãnam / athavà - cittotpÃdÃdihetÆnÃæ anÃsravaphalÃnÃæ ca aÓe«ÃkÃrasÃk«ÃtkÃri sarvÃkÃraj¤Ãnamityeko bheda÷ / buddhabhÆmau jÃyamÃnÃni dvÃviæÓati÷ anÃsravaj¤ÃnÃnÅti dvitÅyo bheda÷ / (ga) avadhi÷ buddhabhÆmÃveva kevalaæ sarvÃkÃraj¤atà bhavati / 2. mÃrgaj¤atà (ka) lak«aïam mÃrgatrayani÷svabhÃvatvasÃk«ÃtkÃriïyà praj¤ayopÃttatve sati ÃryamÃhÃyÃnikÃbhisamayatvaæ mÃrgaj¤atÃyà lak«aïam / (kha) bheda÷ catvÃro 'syà bhedà bhavanti, yathà ÓrÃvakamÃrgaj¤atÃ, pratyekabuddhamÃrgaj¤atÃ, mahÃyÃnamÃrgaj¤atÃ, mÃhÃyÃnikÃryasantatisthasarvapraj¤opÃyaj¤atà ceti / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnadarÓanamÃrgamÃrabhya buddhabhÆmiæ yÃvat mÃrgaj¤atÃyÃ÷ sÅmà bhavati / 3. sarvaj¤atà (vastuj¤atÃ) (ka) lak«aïam samastadharmagatapudgalanairÃtmyasÃk«ÃtkÃriïyà praj¤ayopÃttatvena hainayÃnikajÃtÅyÃbhisamayasvarÆpaæ Ãryasantatisthaæ j¤Ãnaæ mÃrgaj¤atÃyà lak«aïam / hainayÃnikÃryasantatisthaæ yajj¤Ãnaæ tacchÆnyatÃyÃ÷ pudgalanairÃtmyÃparaparyÃyÃ÷ sÃk«ÃtkÃri, tenopÃttatvÃt sarvaj¤atÃyà lak«aïe hainayÃnikajÃtÅyeti viÓe«aïam / (kha) bheda÷ phalabhÆtÃyà jinajananyà dÆratvam avidÆratvaæ ceti sarvaj¤atÃyà dvau bhedau / (ga) avadhi÷ ÓrÃvakÅyadarÓanamÃrgamÃrabhya buddhabhÆmiparyantaæ sarvaj¤atÃyÃ÷ sÅmà bhavati / 4. sarvÃkÃrÃbhisambodha÷ (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃkÃrÃïÃæ bhÃvanÃmayyà praj¤ayopÃtta÷ sattvayoga÷ sarvÃkÃrÃbhisambodha iti lak«aïam / (kha) bheda÷ svarÆpeïa viæÓati÷ prayogÃ÷ / ÃkÃreïa trisarvaj¤atÃsambaddhÃnÃæ trisaptatyuttaraÓatasaækhyÃkÃnÃmÃkÃrÃïÃmabhinirhÃrakÃ÷ sattvayogÃ÷ trisaptatyuttaraÓatamasya sarvÃkÃrÃbhisambodhasya bhedà bhavanti / satvayoga÷, mÃrgapÃramitÃ, bodhisattvamÃrga÷, mahÃyÃnapatipatti÷, sannÃhapratipattirityete paryÃyavÃcina÷ / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnasambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthitabodhisattvÃvasthÃparyantaæ sarvÃkÃrÃbhisambodhasya sÅmà bhavati / 5. mÆrdhÃbhisamaya÷ (ka) lak«aïam ÓÆnyatÃlambanayà bhÃvanÃmayyà praj¤ayopÃttÃnÃæ tadd­«Âyà vyavasthÃpitÃnÃæ ca trisarvaj¤atÃkÃrÃïÃæ bhÃvanÃyÃæ prakar«aparyanta÷ sattvayoga÷ mÆrdhaprayoga÷ iti mÆrdhÃbhisamayasya lak«aïam / bodhisattvasya Órutamayyà praj¤ayopÃttÃnÃæ prayogÃïÃmapyatraiva saæg­hÅtatvÃllak«aïe tadd­«Âyà vyavasthÃpiteti viÓe«aïam / (kha) bheda÷ saæk«epata÷ prayogamÃrgÅyo mÆrdhaprayoga÷, darÓanamÃrgÅyo mÆrdhaprayoga÷, bhÃvanÃmÃrgÅyo mÆrdhaprayoga÷, ÃnantaryamÆrdhaprayogaÓceti catvÃro bhedà bhavanti / athavà ƫmamÆrdhak«ÃntyagradharmÃkhyÃ÷ prayogamÃrgasya catvÃra÷, darÓanabhÃvanÃmÃrgayo ÃnantaryamÆrdhaprayogÃstraya iti sapta mÆrdhaprayogà bhavantÅti / vistareïa tu trisaptatyuttaraÓataæ mÆrdhaprayogà iti j¤eyam / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnaprayogamÃrgÅyo«maprayogamÃrabhya antimak«aïasthitabodhisattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavati / 6. ÃnupÆrvikÃbhisamaya÷ (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃkÃrÃïÃæ sthirÅkaraïÃya vibhÃvanÃvyavasthÃpita÷ sattvayoga ÃnupÆrvikaprayoga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ trayodaÓÃsyÃnupÆrvikÃbhisamayasya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnasambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthitabodhisattvÃvasthÃta÷ pÆrvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavatÅti / 7. ekak«aïÃbhisambodha÷ (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃkÃrÃïÃæ svabhyastÅkaraïÃya anupÆrvabhÃvanayotpanna÷ pÃryantika÷ sattvayoga÷ ekak«aïÃbhisambodha iti lak«aïam / (kha) bheda÷ vyÃv­tyà 'sya catvÃro bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ caramabhavikabodhisattvÃvasthÃyÃmeva kevalamayaæ prayogo bhavati / 8. dharmakÃya÷ (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃkÃrÃïÃæ bhÃvanÃprakar«abalenotpannaæ phalaæ paryantÃnÃsravaguïà và dharmakÃya iti lak«aïam / (kha) bheda÷ svabhÃvakÃya÷, j¤ÃnadharmakÃya÷, sÃmbhogikakÃya÷, nairmÃïikakÃyaÓceti catvÃro 'sya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ buddhabhÆmÃveva kevalamayaæ dharmakÃyo bhavatÅti / saptati÷ padÃrthÃ÷ trisarvaj¤atopalak«akÃstriæÓad dharmÃ÷, caturïÃæ prayogÃïÃmupalak«akÃ÷ «aÂtriæÓad dharmÃ÷, dharmakÃyopalak«akÃÓcatvÃra iti saptati÷ padÃrthÃstri«u vibhajya p­thak nirÆpyante / 1. trisarvaj¤atopalak«akÃ÷ triæÓad dharmÃ÷ trisarvaj¤atopalak«ake«u triæÓaddharme«u sarvÃkÃraj¤atÃbodhakà daÓa, mÃrgaj¤atÃbodhakà ekÃdaÓa, sarvaj¤atÃbodhakà nava ceti triæÓad bhavanti / (a) sarvÃkÃraj¤atopalak«akà daÓa dharmÃ÷ tatra 1. mahÃyÃnacittotpÃda÷, 2. avavÃda÷, 3. nirvadhÃÇgam, 4. mahÃyÃnapratipattyÃdhÃra÷, 5. mahÃyÃnapratipattyÃlambanam, 6. mahÃyÃnapratipattisamuddeÓa÷, 7. sannÃhapratipatti÷, 8. prasthÃnapratipatti÷, 9. sambhÃrapratipatti÷, 10. niryÃïapratipattiriti daÓa dharmÃ÷ sarvÃkÃraj¤atÃmupalak«ayantÅti abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ pradarÓitÃ÷ / yathà - cittotpÃdo 'vavÃdaÓca nirvedhÃÇgaæ caturvidham / ÃdhÃra÷ pratipatteÓca dharmadhÃtusvabhÃvaka÷ // Ãlambanaæ samuddeÓaæ sannÃhaprasthitikriye / sambhÃrÃÓca saniryÃïÃ÷ sarvÃkÃraj¤atà mune÷ // 1. cittotpÃda÷ asya lak«aïam, bheda÷ Ãlambanam, avadhiÓceti catvÃri j¤ÃtavyÃni / abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ sarva pratipÃditam / tathÃhi - cittotpÃda÷ parÃrthÃya samyaksambodhikÃmatà / samÃsavyÃsata÷ sà ca yathÃsÆtraæ ca cocyate // bhÆhemacandrajvalanairnidhiratnÃkarÃrïavai÷ / vajrÃcalau«adhÅmitraiÓcintÃmaïyarkagÅtibhi÷ / n­paga¤jamahÃmÃrgayÃnaprasravaïodakai÷ / ÃnandoktinadÅmeghairdvÃviæÓatividha÷ sa ca // (ka) lak«aïam parÃrthÃya svahetukena chandena samudÃnÅtaæ bodhikÃmatÃsamprayuktaæ mÃhÃyÃnika viÓi«Âaæ manovij¤Ãna cittotpÃda iti lak«aïam / (kha) Ãlambanam svÃrthÃæ bodhiæ parÃrthaæ ca parasantatistha nirvÃïamÃlambya cittotpÃda÷ pravartate / (ga) bheda÷ bodhipraïidhisvabhÃva÷ bodhiprasthÃnasvabhÃvaÓceti svarÆpataÓcittotpÃdasya dvau bhedau bhavata÷ / samprayuktacaitasikad­«Âyà cittotpÃdasya dvÃviæÓati÷ prabhedà bhavanti, yathà 1. p­thivÅsama÷, 2. suvarïasama÷, 3. candrasama÷, 4. jvalanasama÷, 5. mahÃnidhisama÷, 6. ratnÃkarasama÷, 7. mahÃrïavasama÷, 8. vajrasama÷, 9. parvatasama÷, 10. au«adhisama÷, 11. kalyÃïamitrasama÷, 12. cintÃmaïisama÷, 13. Ãdityasama÷, 14. madhuragÅtisama÷, 15. n­pasama÷, 16. ko«ÂhÃgÃrasama÷, 17. mahÃmÃrgasama, 18. yÃnasama÷, 19. prasravaïodakasama÷, 20. Ãnandoktisama÷, 21. nadÅsama÷, 22. meghasamaÓceti / (gha) avadhi÷ caturvidho bodhisattvÃnÃæ cittotpÃda÷ / tathà hi - Ãdimok«iko 'dhimukticaryÃbhÆmau, ÓuddhÃdhyÃÓayika÷ saptasubhÆmi«u, vaipÃkiko '«ÂamyÃdi«u, anÃvaraïiko buddhabhÆmau / yathoktaæ mahÃyÃnasÆtrÃlaÇkÃre - cittotpÃdo 'dhimok«o 'sau ÓuddhÃdhyÃÓayiko 'para÷ / vaipÃkyo bhÆmi«u matastathÃvaraïavarjita÷ // 2. avavÃda÷ asya lak«aïam, bheda÷. avadhi, ÓravaïaniyamaÓceti sarvo vi«aya÷ abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ pratipÃdita÷ / tathÃhi - pratipattau ca satye«u buddharatnÃdi«u tri«u / asaktÃvapariÓrÃntau pratipatsamparigrahe // cak«u÷«u pa¤casu j¤eya÷ «aÂsvabhij¤Ãguïe«u ca / d­ÇmÃrge bhÃvanÃkhye cetyavavÃdo daÓÃtmaka÷ // (ka) lak«aïam mok«amÃrgasya abhrÃntopadeÓa÷ avavÃda iti lak«aïaæ bhavati / athavà - mahÃyÃnacittotpÃdadvÃreïa prarthitÃrthaprÃptyupÃyÃtmaka÷ abhrÃntaviÓuddhopadeÓa÷ mÃhÃyÃnÅyÃvavÃdalak«aïam (kha) bheda÷ prathamaæ samprÃptaguïaparipÃcanÃrthena aparihÃïimupÃdÃya Óik«aïÃvavÃda÷, tata÷ paÓcÃdaprÃptaguïaprÃptimupÃdÃya anuÓÃsanÃvavÃda iti dvau bhedau / vi«ayabhedÃt puna÷ avavÃdo daÓadhÃ÷ j¤eya÷ / tathÃhi - pratiapattyÃkÃramadhik­tya satyadvayasvarÆpamanatikramya Óik«aïaæ pratipattyavavÃda÷ prathama÷ / pratipatteryadÃlambanaæ catvÃri ÃryasatyÃni, tadvi«ayakopadeÓa÷ satyÃvavÃda÷ dvitÅya÷ / yaÓcÃÓrayastrÅïi ÓaraïÃni tadvi«ayakopadeÓa÷ ratnatrayÃvavÃdast­tÅya÷ / yo viÓe«agamanahetu÷ asaktistadvi«aye deÓanÃvavÃdaÓcaturtha÷ / yo 'vyÃv­ttigamanahetu÷ apariÓrÃnti÷ tadvi«ayako deÓanÃvavÃda÷ pa¤cama÷ / yo 'nanyayÃnagamanahetu÷ pratipatsamparigrahastadvi«ayakÃvavÃda÷ «a«Âha÷ / yo 'parapratyayagÃmitvahetu÷ pa¤ca cak«Ææ«i tadvi«ayaka÷ pa¤cacak«uravavÃda÷ saptama÷ / ya÷ sava kÃraj¤atÃparipÆrihetu÷ «a¬abhij¤Ã÷ tadvi«ayako 'bhij¤ÃvavÃda÷ a«Âama÷ / parikalpitasvabhÃvÃnÃæ darÓanaprahÃtavyÃnÃæ kleÓÃnÃæ sabÅjÃnÃæ sarvathà samudghÃtako yo darÓanamÃrgastadvi«ayako darÓanamÃrgÃvavÃdo navama÷ / bhÃvanÃprahÃtavyÃnÃæ sahajÃvaraïÃnÃæ sabÅjÃnÃæ sarvathà samudghÃtako yo bhÃvanÃmÃrgastadvi«ayako bhÃvanÃmÃrgÃvavÃdo daÓama÷ / (ga) avadhi÷ mÃrgÃpraveÓamÃrabhya buddhabhÆmiparyantamasya sÅmà bhavati / (gha) Óravaïaniyama÷ mÃrge 'pravi«Âo 'pi ÓuddhÃdhyÃÓayika÷ Óuddhakarmika÷ pudgalo mÃhÃyÃnÅyÃvavÃdaæ Órotuæ bhavyo bhavati / yaÓca mÃrgapravi«Âo bodhisattva÷ sa kalpÃnÃmanekÃni buddhebhyo bodhisattvebhya÷ kalyÃïamitrebhya÷ avavÃdaæ Ó­ïoti / 3. nirvedhÃÇgam caturvidhanirvedhabhÃgÅyÃnÃmÆ«mÃdÅnÃæ lak«aïa-bheda-avadhyÃlambanÃkÃrÃdaya÷ abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃribhyÃæ pratipÃditÃ÷ / tathÃdi - Ãlambanata ÃkÃrÃddhetutvÃt samparigrahÃt / caturvikalpasaæyogaæ yathÃsvaæ bhajatÃæ satÃm // ÓrÃvakebhya÷ sakha¬gebhyo bodhisattvasya tÃyina÷ / m­dumadhyÃdhimÃtrÃïÃmu«mÃdÅnÃæ viÓi«Âatà // (ka) lak«aïam svahetumok«abhÃgÅyÃnantaramutpadyamÃno 'bhisamaya÷ prayogamÃrga iti lak«aïam / prayogamÃrga÷, arthÃbhisamaya÷, nirvedhÃÇgamityanarthÃntaram / (kha) bheda÷ ÓrÃvakÃdiyÃnatrayasya traya÷ prayogamÃrgà bhavanti / prayogamÃrge«u tri«u pratisvaæ Æ«ma-mÆrva-k«ÃntyagradharmÃkhyÃÓcatvÃro bhedà bhavanti / itthaæ dvÃdaÓa bhavanti prayogamÃrgasya bhedÃ÷ / mahÃyÃnaprayogamÃrga÷ svahetormahÃyÃnasambhÃramÃrgÃdutpadyamÃno mÃhÃyÃnÅyo 'rthÃbhisamaya÷ mahÃyÃnaprayogamÃrga÷ / mahÃyÃnaprayogamÃrga÷, mahÃyÃnÃrthÃbhisamaya÷, mahÃyÃnanirvedhabhÃgÅya iti paryÃyÃ÷ / mahÃyÃnaprayogamÃrgabhedÃ÷ Æ«ma-mÆrdha-k«ÃntyagradharmÃkhyÃÓcaturnirvedhabhÃgÅyÃ÷ ÓrÃvakanirvedhabhÃgÅyebhya÷ pa¤cabhirviÓe«airviÓi«Âà bhavanti / ete«u nirvedhabhÃgÅye«u pratyekaæ m­du-madhyÃdhimÃtrabhedena tridhà bhavati / evaæ mahÃyÃnaprayogamÃrgasya dvÃdaÓa bhedà jÃyante / (ga) avadhi÷ trividhanairÃtmye«u (pudgalanairÃtmya-sthÆladharmanairÃtmya-sÆk«madharmanairÃtmye«u) kimapyekaæ nairÃtmyamÃlambya pravartamÃnÃyà vidarÓanÃyÃ÷ prÃptimÃrabhya bhÆmiprÃptiparyantaæ prayogamÃrgasya vyÃptirbhavati / (gha) ÃlambanÃkÃrÃdaya÷ hainayÃnikaprayogamÃrgÃnmÃhÃyÃnikaprayogamÃrga÷ «a¬bhirviÓe«erviÓi«Âo bhavati, yathà - ÃlambanaviÓe«Ãt, ÃkÃraviÓe«Ãt, hetutvaviÓe«Ãt, samparigrahaviÓe«Ãt, praheyavikalpasaæyogaviÓe«Ãt, m­dumadhyÃdhimÃtrabhedaviÓe«Ãcca / idaæ ca vaiÓi«Âyam abhisamayÃlaÇkÃre "ÃlambanamanityÃdi" - ityata÷ prÃramya "sarvathà samparigraha÷" - ityantaæ navabhi÷ kÃrikÃbhi÷ suviÓadaæ vyÃkhyÃtam / 4. pratipatterÃdhÃra÷ mahÃyÃnapratipatterÃdhÃra÷ prak­tigotraæ bhavati / tasya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ varïitam / tathà hi - «o¬hÃdhigamadharmasya pratipak«aprahÃïayo÷ / tayo÷ paryupayogasya praj¤ÃyÃ÷ k­payà saha // Ói«yÃsÃdhÃraïatvasya parÃrthÃnukramasya ca / j¤ÃnasyÃyatnav­tteÓca prati«Âhà gotramucyate // (ka) lak«aïam sÃmÃnyato yo dharmadhÃtu÷ pariÓodhita÷ san bodhau pariïamate, sa gotramiti lak«aïam / viÓe«ato yo dharmadhÃtu÷ pariÓodhita÷ san anuttarÃyÃæ samyak sambodhau pariïamate, mahÃyÃnapratipatteÓcÃdhÃro bhavanti, sa prak­tigotramiti / (kha) bheda÷ abhidhÃnad­«Âyà prak­tigotraæ paripu«Âagotraæ ceti dvau bhedau / mahÃyÃnapratipatterÃÓrayabhÆtaæ prak­tisthaæ gotram ÃÓritadharmad­«Âyà trayodaÓavidha bhavati / idameva prak­tigotraæ mahÃyÃnasambhÃramÃrgasyÃpyÃdhÃro bhavati / Æ«ma-mÆrdha-k«ÃntyagradharmÃkhyacaturvidhalaukikanirvedhabhÃgÅyÃnÃmÃdhÃrÃÓcatvÃra÷, lokottaradarÓanamÃrgamasyÃdhÃra eka÷, lokottarabhÃvanÃmÃrgasyÃdhÃra eka iti «a prak­tigotrÃïi / tata÷ pratipak«apratipatterÃdhÃra÷, tata÷ prahÃïapratipatterÃdhÃra÷, tadanantaraæ pratipak«apraheyÃnupalabdhyà tadutpÃdanirodhayuktavikalpÃpagamasya vimuktimÃrgasyÃdhÃra÷, tata÷ praj¤ÃkaruïayorÃdhÃra÷, ÓrÃvakÃdyasÃdhÃraïadharmasyÃdhÃra÷, parÃrthÃnukramasyÃdhÃra÷, j¤ÃnasyÃyatnav­tteÓcÃdhÃra iti prak­tisthagotrasya trayodaÓabhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnasambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavati / viÓe«ataÓca upari«ÂÃt sÃk«Ãnnirdi«ÂaprayogamÃrgÅyo«mÃvasthÃta÷ prÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasya vyÃptirbhavatÅti j¤eyam / 5. pratipatterÃlambanam pratipatterÃlambanÃnÃæ lak«aïaæ bheda÷ avadhiÓceti trÅïyatra pratipÃdyante / abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ ÃlambanasvarÆpaæ pradarÓitam / tathà hi - Ãlambanaæ sarvadharmÃste puna÷ kuÓalÃdaya÷ / laukikÃdhigamÃkhyÃÓca ye ca lokottarà matÃ÷ / sÃsravÃnÃsravà dharmÃ÷ saæsk­tÃsaæsk­tÃÓca ye / Ói«yasÃdhÃraïà dharmà ye cÃsÃdhÃraïà mune÷ // (ka) lak«aïam pratipatterj¤eyatvamevÃlambanatvamiti lak«aïam / (kha) bheda÷ ÃlambanamekÃdaÓavidhaæ bhavati / tathà hi - kuÓalÃkuÓalÃvyÃk­tÃni kÃyakarmÃdÅni trÅïi, bÃlap­thagjanasambaddhÃ÷ pa¤ca skandhÃ÷, sarvÃryajanasaæg­hÅtÃni catvÃri anÃsravadhyÃnÃni, ÃtmadarÓanÃpratipak«atvena pa¤copÃdÃnaskandhÃ÷, ÃtmadarÓanapratipak«atvena catvÃryanÃsravÃïi sm­tyupasthÃnÃni, hetupratyayÃdhÅnakÃmÃdidhÃtusaæg­hÅtà bodhipak«Ãdayaæ saæsk­tÃ÷ (mÃrgasatyam), kÃraïÃnapek«adhÃtutrayÃparyÃpannatathatÃdayo 'saæsk­tÃ÷ (nirodhasatyam), sarvÃryajanasantÃnaprabhavacaturdhyÃnÃdayo guïÃ÷, samyaksambuddhasantÃnodayadharmidaÓabalÃnyasÃdhÃraïÃnÅtyekÃdaÓavidhamÃlambanam / (ga) avadhi÷ adhigamÃnukrameïa sarvadharmà yathÃvadÃlambyanta iti nÃstyÃlambanÃnÃæ bhÆmyavadhiriti j¤eyam / 6. pratipattisamuddeÓa÷ asya lak«aïaæ bheda÷ avadhiriti trÅïi parij¤ÃtavyÃni, tÃni abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikayaikayà 'nayà nirdi«ÂÃni / tathà hi - sarvasattvÃgratÃcittaprahÃïÃdhigamatraye / tribhirmahattvairuddeÓo vij¤eyo 'rya svayambhuvÃm // (ka) lak«aïam pratipattau prati«Âhitasya bodhisattvasya svalak«yameva pratipattisamuddeÓa iti lak«aïam / (kha) bheda÷ sarvasattvÃgratÃcittamahattvam, prahÃïamahattvam, adhigamamahattvaæ ceti trayo 'syabhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ buddhabhÆmÃveva kevalamayaæ samuddeÓo ni«panno bhavati / 7. sannÃhapratipatti÷ asyà lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayetthamupavarïitam / yathà dÃnÃdau «a¬vidhe te«Ãæ pratyekaæ saægraheïa yà / sannÃhapratipatti÷ sà «a¬bhi÷ «aÂkairyathoditÃ÷ // pratipatterlak«aïam mahÃyÃnacittotpÃdamÃÓritya anuttarasamyaksaæmbodhini«pattaye yà trisarvaj¤atÃvi«aye sÃmÃnyena ÓukladharmÃdhi«ÂhÃnÃ, sarvÃkÃrÃbhisambodhÃdau caturvidhe 'bhisamaye pratyabhisamayaæ «aÂpÃramitÃdhi«ÂhÃnà ca kriyÃ, sà mahÃyÃnapratipatterlak«aïam / pratipattibheda÷ iyaæ mahÃyÃnapratipattiÓcaturvidhà bhavati, yathà - sannÃhapratipatti÷, prasthÃnapratipatti÷, sambhÃrapratipatti÷, niryÃïapratipattiÓceti / (ka) sannÃhapratipatterlak«aïam «aÂpÃramitÃsu pratipÃramitÃæ «aÂpÃramitÃsaægrÃhikayà praj¤ayopÃtta÷ sattvayoga÷ sannÃhapratipatterlak«aïam / sannÃhapratipatti÷ bodhisattvamÃrga ityanarthÃntaram / (kha) bheda÷ dÃnapÃramitÃsannÃhapratipattimÃrabhya praj¤ÃpÃramitÃsannÃhapratipattiæ yÃvat «a¬ bhedà bhavanti / dÃne 'pi dÃnaæ ÓÅlamityÃdi«aÂpÃramità bhavanti / evaæ «aÂsu pÃramitÃsu «a «aÂkÃnÅti k­tvà vistareïa «aÂtriæÓad bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ sambhÃramÃrgÅyabodhisattvamÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvaparyantamasyÃ÷ sÅmà bhavati / 8. prasthÃnapratipatti÷ asyÃ÷ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃmupavarïitam / tathà hi dhyÃnÃrÆpye«u dÃnÃdau mÃrge maitryÃdike«u ca / gatopalambhayoge ca trimaï¬alaviÓuddhi«u // uddeÓe «aÂsvabhij¤Ãsu sarvÃkÃraj¤atÃnaye / prasthÃnapratipajj¤eyà mahÃyÃnÃdhirohiïÅ // (ka) lak«aïam bhÃvanÃpradhÃnayà pratipattyà mahÃyÃne hetvÃtmake phalÃtmake và dharme prasthitikriyà prasthÃnapratipatterlak«aïam / (kha) bheda÷ seyaæ prasthÃnapratipattirnavavidhà j¤eyÃ, tathà hi - dhyÃnÃrÆpyasamÃpatti«u prasthÃnam, dÃnÃdi«aÂpÃramitÃsu prasthÃnam, ÃryamÃrge«u prasthÃnam, caturapramÃïe«u prasthÃnam, anupalambhayoge prasthÃnam, trimaï¬alaviÓuddhi«u prasthÃnam, sarvasattvÃgratÃditrividhoddeÓe«u prasthÃnam, «a¬bhij¤Ãsu prasthÃnam, sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ prasthÃnamiti / (ga) avadhi÷ adhimukticaryÃbhÆmikaprayogamÃrgÅyo«mÃvasthÃta Ãrabhya antimak«aïasthabodhisattvaparyantamasyÃ÷ sÅmà bhavati / 9. sambhÃrapratipatti÷ asthÃ÷ pratipatterlak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ samyak pratipÃditam / tathà hi - dayà dÃnÃdikaæ «aÂkaæ Óamatha÷ savidarÓana÷ / yuganaddhaÓca yo mÃrgaæ upÃye yacca kauÓalam // j¤Ãnaæ puïyaæ ca mÃrgaÓca dhÃraïÅ bhÆmayo daÓa / pratipak«aÓca vij¤eya÷ sambhÃrapratipatkrama÷ // (ka) lak«aïam Ãtmana÷ phalabhÆtÃæ mahÃbodhiæ yà sÃk«Ãt pradadÃti tÃd­ÓÅ kriyà sambhÃrapratipattiriti lak«aïam / (kha) bhedaæ asyÃ÷ sambhÃrapratipatte÷ saptadaÓa bhedà bhavanti / yathà mahÃkaruïÃsambhÃra÷, dÃnasambhÃra÷, ÓÅlasambhÃra÷, k«ÃntisambhÃra÷, vÅryasambhÃra÷, dhyÃnasambhÃra÷, praj¤ÃsambhÃra÷, ÓamathasambhÃra÷, vidarÓanÃsambhÃra÷, yuganaddhasambhÃra÷, upÃyakauÓalasambhÃra÷, j¤ÃnasambhÃra÷, puïyasambhÃra÷, mÃrgasambhÃra÷, dhÃraïÅsambhÃra÷, bhÆmisambhÃra÷, pratipak«asambhÃraÓceti / (ga) avadhi÷ sambhÃramÃtraæ tvÃdikarmikabhÆmÃvapi bhavati / kintu ye mahÃbodhiprÃpaktvena sÃk«Ãnnirdi«ÂÃste sambhÃrÃ÷ prayogamÃrgÅyÃgradharmÃvasthÃta Ãrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantaæ bhavanti / Ãdita÷ pa¤cadaÓa sambhÃrapratipattaya÷ prayogamÃrgÅyÃgradharmÃvasthÃparyantaæ bhavanti / «o¬aÓo bhÆmisambhÃra÷ saptadaÓaÓca pratipak«asambhÃro daÓasu bhÆmi«u bhavata÷ / 10. niryÃïapratipatti÷ asyÃ÷ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ samyak pradarÓitam / tathà hi - uddeÓe samatÃyÃæ ca sattvÃrthe yatnavarjaæne / atyantÃya ca niryÃïaæ niryÃïaæ prÃptilak«aïam / sarvÃkÃraj¤atÃyÃæ ca niryÃïaæ mÃrgagocaram / niryÃïapratipajj¤eyà seyama«ÂavidhÃtmikà // (ka) lak«aïam ekÃntena sarvaj¤atÃyÃæ niryÃïakara÷ ÓauddhabhÆmika÷ sattvayoga÷ niryÃïapratipattiriti lak«aïam / (kha) bheda÷ niryÃïapratipatti÷ seyama«ÂavidhÃtmikà bhavati / tadyathà - trividhasamuddeÓe niryÃïam, samatÃyÃæ niryÃïam, sattvÃrthe niryÃïam, anÃbhoganiryÃïam, atyantaniryÃïam, prÃptiniryÃïam, sarvÃkÃraj¤ÃtÃniryÃïam, mÃrganiryÃïamiti / (ga) avadhi÷ tis­«u ÓuddhabhÆmi«vevÃsyà vyÃptirbhavatÅti / // iti sarvÃkÃraj¤atopalak«akà daÓa dharmÃ÷ // ___________________________ (Ã) mÃrgaj¤atopalak«akà ekÃdaÓa dharmÃ÷ 1. dhyÃmÅkaraïatÃdÅni mÃrgaj¤atÃÇgÃni, 2. ÓrÃvakamÃrga÷, 3. pratyekabuddhamÃrga÷, 4. bodhisattvamÃrga÷, 5. bhÃvanÃmÃrgakÃritram, 6. bhÃvanÃmÃrgÃdhimukti÷, 7. bhÃvanÃmÃrgÃdhimuktasya stuti÷ stobha praÓaæsà ca, 8. pariïÃmanÃ, 9. anumodanÃ, 10. abhinirhÃra÷, 11. atyantaviÓuddhiÓceti ekÃdaÓa dharmà mÃrgaj¤atÃmupalak«ayantÅti abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhirupadarÓitÃ÷ / tathà hi - dhyÃmÅkaraïatÃdÅni Ói«yakha¬gapathau ca yau / mahÃnuÓaæso d­ÇmÃrgaæ aihikÃmutrikairguïai÷ // kÃritramadhimuktiÓca stutastobhitaÓaæsitÃ÷ / pariïÃme 'numode ca manaskÃrÃvanuttamau // nirhÃra÷ Óuddhiratyantamityayaæ bhÃvanÃpatha÷ / vij¤ÃnÃæ bodhisattvÃnÃmiti mÃrgaj¤atodità // 1. dhyÃmÅkaraïatÃdÅni dhyÃmÅkaraïatÃdÅnÃæ mÃrgaj¤atÃÇgÃnÃæ lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayopavarïitam / tathà hi - dhyÃmÅkaraïatà bhÃbhirdevÃnÃæ yogyatÃæ prati / vi«ayo niyato vyÃpti÷ svabhÃvastasya karma ca // (ka) lak«aïam mÃrgaj¤atÃparipÆrakà avayavÅbhÆtà guïà eva mÃrgaj¤atÃÇgÃnÅti lak«aïam / athavà - mÃrgaj¤atÃparipÆrakÃ÷ asyÃmavasthÃyÃæ sÃk«Ãnnirdi«ÂÃ÷ sattvasantatisthaguïà mÃrgaj¤atÃÇgÃnÅti lak«aïam / (kha) bheda÷ pa¤ca mÃrgaj¤atÃÇgÃni dhyÃmÅkaraïatÃdÅni bhavanti, tadyathà - ÃdhÃra÷ aparok«ÃhaÇkÃrarÃhityam, sahakÃripratyayaÓcittotpÃda÷, sahetukà vyÃpti÷, saæsÃrÃtyajanaæ svabhÃva÷, aparig­hÅtasattvaparigrahaïamiti / (ga) avadhi÷ sÃmÃnyato mÃrgÃpraveÓamÃdÃya buddhabhÆmiparyantaæ sÅmà bhavati / sÃk«Ãnnirdi«ÂÃÇgÃnÃæ d­«Âyà sambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantaæ sÅmà bhavati / 2. ÓrÃvakamÃrga÷ ÓrÃvakamÃrgÃdhigamasya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre agholikhitayaikayà kÃrikayà samyagupadarÓitam / tathà hi - caturïÃmÃryasatyÃnÃmÃkÃrÃnupalambhata÷ / ÓrÃvakÃïÃmayaæ mÃrgo j¤eyo mÃrgaj¤atÃnaye // (ka) lak«aïam ÓrÃvakajÃtÅyavineyajanÃnugrahÃrthaæ du÷khÃdicaturÃryasatye«u kimapyekamÃlambya anityÃdi«o¬aÓÃkÃre«vanyatamasya sÃk«ÃtkÃrad­«Âyà vyavasthÃpita÷ ÓrÃvakÃdhigamajÃtÅyo mÃhÃyÃnikÃryÃbhisamaya÷ ÓrÃvakamÃrgaj¤a mÃrgaj¤Ãnamiti / (kha) bheda÷ ÃkÃrad­«Âyà «o¬aÓavidha÷, mÃrgad­«Âyà tu darÓanabhÃvanà 'Óaik«amÃrgabhedena trividha÷ / (ga) avadhi÷ darÓanamÃrgamÃrabhya buddhabhÆmiparyantamasya sÅmà bhavati / ke«Ãæcana matena mahÃyÃnasambhÃramÃrgamÃrabhya buddhabhÆmiparyantamavadhiriti / 3. pratyekabuddhamÃrga÷ pratyekabuddhÃdhigamasya lak«aïÃdikaæ sarvamabhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ pratipÃditam / tathà hi - paropadeÓavaiyarthya svayambodhÃt svayambhuvÃm / gambhÅratà ca j¤Ãnasya kha¬gÃnÃmabhidhÅyate // suÓrÆ«Ã yasya yasyÃrthe yatra yatra yathà yathà / sa so 'rtha÷ khyÃtyaÓabdo 'pi tatra tatra tathà tathà // grÃhyÃrthakalpanÃhÃnÃd grÃhakasyÃprahÃïata÷ / ÃdhÃrataÓca vij¤eya÷ kha¬gamÃrgasya saægraha÷ // (ka) lak«aïam pratyekabuddhagotrÅyavineyajanÃnugrahÃrthaæ dvÃdaÓÃyatanÃnyÃlambya bÃhyagrÃhyÃrthaÓÆnyatÃsÃk«ÃtkÃrij¤Ãnad­«Âyà vyavasthÃpita÷ pratyekabuddhÃdhigamajÃtÅyo mÃhÃyÃnikÃryÃbhisamaya÷ pratyekabuddhamÃrgamÃrgaj¤aæ mÃrgaj¤Ãnamiti / (kha) bheda÷ darÓanamÃrga÷, bhÃvanÃmÃrga÷, aÓaik«amÃrga iti trayo 'sya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnadarÓanamÃrgamÃrasya buddhabhÆmiparyantamasya sÅmà bhavati / 4. mahÃyÃnadarÓanamÃrga÷ mahÃnuÓaæsasya darÓanÃmÃrgasya lak«aïam, bheda÷, avadhiÓceti trÅïi parij¤ÃtavyÃnyatra saæk«epato nirÆpyante / abhisamayÃlaÇkÃre tatsvarÆpaæ pa¤cabhi÷ kÃrikÃbhirupadarÓitam / (ka) lak«aïam bhavaÓamÃntadvayanirodhalak«aïa÷ satyÃbhisamayo mahÃyÃnadarÓanamÃrga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ samÃhitaj¤Ãnaæ p­«Âhalabdhaj¤Ãnaæ ceti dvau darÓanamÃrgasya bhedau / j¤Ãnad­«Âyà trÅïi j¤ÃnÃni darÓanamÃrga÷ / prathamaæ yad darÓanamÃrgabhÆtaæ ÓrÃvakamÃrgaæ jÃnÃti, dvitÅyaæ yat pratyekabuddhamÃrgaæ jÃnÃti / t­tÅyaæ yanmahÃyÃnamÃrgaæ jÃnÃtÅti trayo bhedà bhavanti / Ãlambanad­«Âyà vyÃv­ttid­«Âyà cëÂau k«Ãntaya÷, a«Âau ca j¤ÃnÃnÅti «o¬aÓa bhedà avasÃtavyÃ÷ / (ga) avadhi÷ prathamÃyÃmeva bodhisattvabhÆmÃvasya vyÃptirbhavatÅti / 5. bhÃvanÃmÃrgakÃritram bhÃvanÃmÃrgakÃritrÃïÃæ lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà spa«ÂamupadarÓitam / tathà hi - sarvato damanaæ nÃma sarvata÷ kleÓanirjaya÷ / upakramÃvi«ahyatvaæ bodhirÃdhÃrapÆjyatà // (ka) lak«aïam d­«ÂatattvabhÃvanÃbalena prÃptÃnuÓaæsà bhÃvanÃmÃrgakÃritrasya lak«aïam / (kha) bheda÷ asya «a¬ bhedà bhavanti, yathà - Ãtmotkar«ani«edhÃt damanakÃritram, sarvajananamanakÃritram, rÃgÃdikleÓÃbhibhavakÃritram, parak­tÃghÃtavirodhopanipÃtÃd upakramÃvi«ahyatvakÃritram, samyak saæbodhipratipattikÃritram, praj¤ÃpÃramitÃdhÃravi«ayapÆjyatÃkÃritramiti / (ga) avadhi÷ prathamÃæ bhÆmimÃrabhya daÓamÅæ bhÆmiæ yÃvadasya sÅmà bhavati / bhÃvanÃmÃrgaæ÷ asya lak«aïam, bheda÷ avadhiÓceti trÅïyatrocyante / (ka) lak«aïam mÃhÃyÃniko 'nvabhisamaya÷ mahÃyÃnabhÃvanÃmarga iti lak«aïam / anvabhisamaya÷ bhÃvanÃmÃrga iti paryÃyavÃcinau / (kha) bheda÷ sÃsravo bhÃvanÃmÃrga÷, anÃsravo bhÃvanÃmÃrgaÓceti dvau bhedau / tatra sÃsrava÷ savikalpabhÃvanÃmÃrga÷ anÃsravaÓca nirvikalpa iti / tatra sÃsravo 'dhimuktipariïÃmanÃnumodanÃmanaskÃralak«aïastrividha÷ / anÃsrava÷ punarabhinirhÃra÷ atyantaviÓuddhisvabhÃvaÓceti dvividha÷ / 6. bhÃvanÃmÃrgÃdhimukti÷ adhimuktibhÃvanÃmÃrgasya lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ spa«ÂamÃdarÓitam / tathà hi - adhimuktistridhà j¤eyà svÃrthà ca svaparÃrthikà / parÃrthikaivetye«Ã ca pratyekaæ trividhe«yate // m­dvÅ madhyÃdhimÃtrà ca m­dum­dvÃdibhedata÷ / sà punastrividhetyevaæ saptaviæÓatidhà matà // (ka) lak«aïam svÃrtha-svaparÃrtha-parÃrthÃkarabhÆtÃyÃæ jinajananyÃm abhisampratyayavaÓena vyavasthÃpito mÃhÃyÃniko 'nvabhisamayo 'dhimuktyÃkhyabhÃvanÃmÃrga÷ savikalpa iti lak«aïam / (kha) bheda÷ adhimukti÷ svÃrthà svaparÃrthà parÃrthà ceti mÆlabhedena trividhà / trividhà 'pi satÅ m­dumadhyÃdhimÃtrabhedena pratyekaæ medÃt trikatribhirnavadhà bhavati / tadyathà m­dvÅ madhyà 'dhimÃtrà ca svÃrthÃdhimukti÷; evaæ svaparÃrthÃdhimukti÷ parÃrthÃdhimuktiÓceti / evame«Ã 'pi navaprakÃrà 'dhimukti÷ m­dum­dvÃdiprakÃrabhedena pratyekaæ vibhidyamÃnà navabhistribhi÷ saptaviæÓatiprakÃrà bhavati / tadyathà - m­dum­du÷, m­dumadhya÷, m­dvadhimÃtra÷, madhyam­du÷, madhyamadhya÷, madhyÃdhimÃtra÷; adhimÃtram­du÷, adhimÃtramadhya÷, adhimÃtrÃdhimÃtra iti svÃrthÃdhimukternavaprakÃrÃ÷ / tathà svaparÃrthÃdhimukte÷ parÃrthÃdhimukteÓca veditavyÃ÷ / (ga) avadhi÷ prathamÃæ bhÆmimÃrabhya daÓamÅæ bhÆmiæ yÃvad asyÃ÷ sÅmà bhavati / dvitÅyÃæ bhÆmimÃrabhyaæ daÓamabhÆmiparyantamiti kecit / 7. bhÃvanÃmÃrgÃdhimuktasya stuti÷ stobha÷ praÓaæsà ca bhÃvanÃmÃrgÃdhimuktasya bodhisattvasya stutyÃdÅnÃæ lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayopavarïitam / tathà hi - stuti÷ stobha÷ praÓaæsà ca praj¤ÃpÃramitÃæ prati / adhimok«asya mÃtrÃïÃæ navakaistribhiri«yate // (ka) lak«aïam purvoktatrividhÃdhimuktipraj¤ÃpÃramitÃæ prati prav­ttasya tadbhÃvakabodhisattvasyotsÃhavardhanÃrthaæ tadadhimok«asya kriyamÃïÃ÷ stutyÃdayo yathÃbhÆtÃrthÃdhigamalak«aïà nÃrthavÃdarÆpà iti lak«aïam / (kha) bheda÷ pÆrvavat saptaviæÓatireva prabhedÃ÷ / (ga) avadhi÷ adhimuktibhÃvanÃmÃrgavat / 8. bhÃvanÃmÃrgapariïÃmanà asyÃ÷ pariïÃmanÃyÃ÷ lak«aïabhedÃdisarvaæ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ spa«ÂamupadarÓitam / tathà hi - viÓe«a÷ pariïÃmastu tasya kÃritramuttamam / nopalambhÃk­tiÓcÃsÃvaviparyÃsalak«aïa÷ // vivikto buddhapuïyaughasvabhÃvasm­tigocara÷ / sopÃyaÓcÃnimittaÓca buddhairabhyanumodita÷ // traidhÃtukÃprapannaÓca pariïÃmo 'parastridhà / m­durmadhyo 'dhimÃtraÓca mahÃpuïyodayÃtmaka÷ // (ka) lak«aïam yo mÃhÃyÃnika÷ savikalpo 'nvabhisamaya÷ svaparakuÓalapuïyakriyÃvastu anuttarÃyÃæ samyaksambodhau pariïÃmayati, sa pariïÃmanÃkhyo mahÃyÃnabhÃvanÃmÃrga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ ayaæ bhÃvanÃmÃrgo dvÃdaÓavidho bhavati, tadyathà - viÓe«apariïÃmanÃmanaskÃra÷, anupalambhÃkÃrapariïÃmanÃmanaskÃra÷, aviparyÃsalak«aïa÷ pariïÃmanÃmanaskÃra÷, viviktapariïÃmanÃmanaskÃra÷, buddhapuïyaughasvabhÃvÃnusm­tipariïÃmanÃmanaskÃra÷, upÃyakauÓalapariïÃmanÃmanaskÃra÷, amimittapariïÃmanÃmanaskÃra÷, buddhÃnuj¤Ãta (anumodita)-pariïÃmanÃmanaskÃra÷, traidhÃtukÃparyÃpannapariïÃmanÃmanaskÃra÷, mahÃpuïyodayÃtmako m­dupariïÃmanÃmanaskÃra÷, mahÃpuïyodayÃtmako madhyapariïÃmanÃmanaskÃra÷, mahÃpuïyodayÃtmako 'dhimÃtrapariïÃmanÃmanaskÃra iti dvÃdaÓa bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ prathamÃæ pramudità bhÆmimÃrabhya yÃvad daÓamÅæ bhÆmimasya pariïÃmanÃmanaskÃrasya sÅmà bhavati / 9. bhÃvanÃmÃrgÅyÃnumodanà anumodanÃmanaskÃrasya lak«aïabhedÃdayo 'bhisamayÃlaÇkÃre ekayaiva kÃrikayetthamupavarïitam / tathà hi - upÃyÃnupalambhÃbhyÃæ ÓubhamÆlÃnumodanà / anumode manaskÃrabhÃvaneha vidhÅyate // (ka) lak«aïam yo mÃhÃyÃnika÷ savikalpo 'nvabhisamaya÷ sva-parakuÓalapuïyakriyÃvastÆni anumodate, sa anumodanÃkhyo mahÃyÃnabhÃvanÃmÃrga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ anumodanÃmanaskÃrasya dvau bhedau bhavata÷, yathÃ-svakuÓalapuïyakriyÃvastvanumodanam, parakuÓalapuïyakriyÃvastvanumodanaæ iti / athavà - saæv­tivi«ayÅ anumodanÃmanaskÃra÷ paramÃrthavi«ayÅ anumodanÃmanaskÃraÓceti / (ga) avadhi÷ adhimuktipariïÃmanÃnumodanÃmanaskÃrÃïÃæ trayÃïÃæ bhÆmyavadhi÷ samÃna eva / 10. abhinirhÃra÷ anÃsravasya abhinirhÃrabhÃvanÃmÃrgasya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà pratipÃditam / tathà hi - svabhÃva-Óre«Âhatà tasya sarvasyÃnabhisaæsk­ti÷ / nopalambhena dharmÃïÃmarpaïà ca mahÃrthatà // (ka) lak«aïam mÃhÃyÃniko 'nÃsravo 'nvabhisamaya÷, ya÷ paryaæntÃdhigamak­tyaæ vyavasthÃpayati, sa abhinirhÃrÃkhyo mahÃyÃnabhÃvanÃmÃrga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ asya pa¤ca bhedà bhavanti, tadyathà - rÆpÃdisarvadharmÃviparÅtadarÓanaæ svabhÃva÷, nÃnyathà buddhatvasamprÃptiriti bhÃvanÃmÃrgasya Óre«ÂhatÃ, sarvadharmaviÓe«ÃnutpÃdanena adhigamaprayogo 'nabhisaæskÃra÷, sarvadharmÃïÃæ paramÃrthato 'nupalambhatayà arpaïÃ, buddhatvamahÃrthasÃdhanÃnmahÃrthateti / (ga) avadhi÷ prathamÃæ bhÆmimÃrabhya daÓamÅæ bhÆmiæ yÃvadasyÃbhinirhÃrasya sÅmà bhavati / 11. atyantaviÓuddhi÷ atyantaviÓuddhyÃkhyasya anÃsravabhÃvanÃmÃrgasya lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ suspa«Âaæ pratipÃditam / tathà hi - phalaÓuddhiÓca rÆpÃdiÓuddhireva tayordvayo÷ / abhinnÃcchinnatà yasmÃditi ÓuddhirudÅrità // kleÓaj¤eyatrimÃrgasya Ói«yakha¬gajinaurasÃm / hÃnÃd viÓuddhirÃtyantikÅ tu buddhasya sarvadà // m­dum­dvÃdiko mÃrga÷ Óuddhirnavasu bhÆmi«u / adhimÃtrÃdhimÃtrÃdermalasya pratipak«ata÷ // (ka) lak«aïam mÃhÃyÃniko 'nÃsravo 'nvabhisamaya÷, yo 'ntimaprahÃïasya k­tyaæ vyavasthÃpayati, sa atyantaviÓuddhyÃkhyo mahÃyÃnabhÃvanÃmÃrga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ bhÃvanÃmÃrgaprahÃtavyÃnÃæ navÃnÃæ vipak«ÃïÃæ pratipak«abhÆtà m­dum­dvÃdayo nava bhÃvanÃmÃrgà evÃsya atyantaviÓuddhibhÃvanÃmÃrgasya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ prathamÃæ bhÆmimÃrabhya daÓamabhÆmiparyantamasya bhÃvanÃmÃrgasya sÅmà bhavatÅti / // iti mÃrgaj¤atopalak«akà ekÃdaÓa dharmÃ÷ // ___________________________ (i) sarvaj¤atopalak«akà nava dharmÃ÷ 1. praj¤ayà na bhave sthÃnam, 2. k­payà na Óame sthiti÷, 3. anupÃyena jinajananyà dÆratvam, 4. upÃyena avidÆratÃ, 5. vipak«a÷, 6. pratipak«a÷, prayoga÷, 8. samatÃ, 9. darÓanamÃrgaÓceti nava dharmÃ÷ sarvaj¤atopalak«akà iti abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ samyaguktÃ÷ / tathà hi - praj¤ayà na bhave sthÃnaæ k­payà na Óame sthiti÷ / anupÃyena dÆratvam upÃyenÃvidÆratà // vipak«apratipak«au ca prayoga÷ samatà 'sya ca / d­ÇmÃrga÷ ÓrÃvakÃdÅnÃmiti sarvaj¤ate«yate // 1. praj¤atà na bhave sthÃnam 2. k­payà na Óame sthiti÷ ubhayorlak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà pratipÃditam / tathà hi - nÃpare na pare tÅre nÃntarÃle tayo÷ sthità / adhvanÃæ samatÃj¤ÃnÃt praj¤ÃpÃramità matà // tatra ubhayo÷ lak«aïÃdÅni p­thak p­thagatrÃbhidhÅyante / praj¤ayà na bhave sthÃnam (ka) lak«aïam anityÃdi«o¬aÓÃkÃrÃïÃæ sÃk«ÃtkÃriïÅ hÅnayÃnajÃtÅyà mahÃkaruïÃgarbhà mÃhÃyÃnikaryasantatisthà praj¤Ã asyÃ÷ sarvaj¤atÃyà lak«aïam / iyaæ ca bodhisattvÃnÃæ praj¤ÃpÃramità praj¤ayà saæsÃrÃdÅnavadarÓanÃt na saæsÃre bhavÃnte sthità / (kha) bheda÷ darÓanamÃrga÷ bhÃvanÃmÃrga÷ aÓaik«amÃrgaÓceti trayo bhedà bhavanti / du÷khÃdicaturÃryasatyasambaddhÃnityÃdi«o¬aÓÃkÃrÃïÃæ sÃk«ÃtkÃrÅ mahÃyÃnabhÃvanÃmÃrgo 'syÃ÷ sarvaj¤atÃyÃ÷ praj¤atà na bhave sthÃnamitilak«aïÃtmikÃyà upalak«aka÷ / k­payà na Óame sthiti÷ (ka) lak«aïam mahÃkaruïayà saæv­tyapek«aÓamÃntavyÃvartako mÃhÃyÃniko 'bhisamayo 'syÃ÷ sarvaj¤atÃyà lak«aïam / iyaæ ca praj¤ÃpÃramità k­payà sattvÃrthakaraïÃt na nirvÃïe ÓamÃnte sthità / mÃhÃyÃnikabhÃvanÃmÃrgÅyÃryapudgalasantatisthà mahÃkaruïà asyÃ÷ k­payà na Óame sthitiritimÃrgaj¤atÃyà upalak«ikà / (kha) bheda÷ mÃhÃyÃnikasyÃryasya sattvÃlambanà dharmÃlambanà nirÃlambanà ceti tisro mahÃkaruïÃ÷, bodhicittotpÃdÃdayaÓca bhedà bhavanti / traiyadhvikadharmÃïÃmanutpÃdÃkÃreïa tulyatÃvabodhÃt yà ÓrÃvakÃdyagocaratvena viprak­«Âà bodhisattvÃnÃæ praj¤ÃpÃramitÃ, sà punarnÃpare tÅre saæsÃre, na pare tÅre nirvÃïe vyavasthità / nÃpi saæsÃranirvÃïamubhayamantareïa vastuno 'sattvÃt madhye 'pi sthitÃ, praj¤Ãkaruïayo÷ samyak prativedhena saæsÃranirvÃïobhayopalambhaviyogÃt / (ga) avadhi÷ prathamÃæ pramuditÃbhÆmimÃrabhya buddhabhÆmiparyantamubhayo÷ sÅmà bhavati / 3. anupÃyena dÆratvam asya lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikÃrdhena spa«Âamullikhitam tathà hi - anupÃyena dÆraæ sà sanimittopalabhbhata÷ / (ka) lak«aïam ÓrÃvakÃdÅnÃm adhvasamatÃj¤ÃnÃbhÃvÃt anityÃdyÃkÃrÃïÃæ sÃk«ÃtkÃri j¤Ãnaæ sanimittopalambhayogena k­pÃpraj¤ÃvaikalyÃt dÆrÅbhÆtaæ jinajananyà iti lak«aïam / (kha) bheda÷ ÓrÃvakasantatisthaæ anityÃdyÃkÃraj¤Ãnaæ pratyekabuddhasantatisthaæ cÃnityÃdyÃkÃraj¤Ãnamiti bhedadvayam / (ga) avadhi÷ darÓanamÃrgamÃrabhya arhattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavati / 4. upÃyena avidÆratà asya lak«aïÃdÅnÃæ pratipÃdanam abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikÃrdhena samyak k­tam / tathà hi - upÃyakauÓalenÃsyÃ÷ samyagÃsannatodità // (ka) lak«aïam mahÃkaruïayà ÓÆnyatÃsÃk«ÃtkÃriïyà praj¤ayà copÃttaæ mÃhÃyÃnikaryÃïÃæ hÅnayÃnajÃtÅyam anityÃdyÃkÃraj¤Ãnam asya lak«aïam / "bodhisattvÃdÅnÃæ tu utsÃritabhÃvÃbhiniveÓabhrÃntinimittÃnÃæ rÆpÃdisarvadharmaparij¤Ãnameva tatsamatÃparij¤Ãnamityata÷ samyagÃsannÅbhÃvo mÃturiti j¤eyam /" (kha) bheda÷ mÃhÃyÃniko darÓanamÃrga÷, bhÃvanÃmÃrga÷, aÓaik«amÃrgaÓceti trayo bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ mahÃyÃnadarÓanamÃrgamÃrabhya buddhabhÆmiparyantaæ sÅmà bhavati / 5. vipak«a÷ asya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayÃæ kÃrikayà suspa«Âaæ pratipÃditam / tathà hi - rÆpÃdiskandhaÓÆnyatve dharme«u tryadhvage«u ca / dÃnÃdau bodhipak«e«u caryÃsaæj¤Ã vipak«atà // (ka) lak«aïam mahÃkaruïà ÓÆnyatÃpraj¤ÃbhyÃæ viyuktà bhÃvolambhasvabhÃvà hainayÃnikÅ vastuj¤ateti lak«aïam / "sarve«Ãæ rÆpÃdÅnÃæ traiyadhvikÃnÃæ ca dharmÃïÃæ sÃsravÃnÃsravobhayasthÃnÅyÃnÃmanupalambhasvarÆpÃïÃæ sarvatra bhÃvopalambhatayà te paraparikalpitÃtmÃdiÓÆnyatvena d­«ÂÃ÷ / anu«ÂhÃnasaæj¤Ã tu ete«Ãæ pratipak«abhÆtÃpi viparyÃsaprav­ttatvena heyatvÃt vipak«o bhavati /" (kha) bheda÷ (ga) avadhi÷ asya bhedo 'vadhiÓcetyubhau 'anupÃyena dÆratvam ' ityasmin prakareïa yathà pradarÓitau, tadvat j¤eyÃditi / 6. pratipak«a÷ asya lak«aïabhedÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ savistaramupadarÓitam / tathà hi - dÃnÃdi«vanahaækÃra÷ para«Ãæ tanniyojanam / saÇgakoÂÅni«edho 'yaæ sÆk«ma÷ saÇgo jinÃdi«u // tadgÃmbhÅryaæ prak­tyaiva vivekÃd dharmapaddhate÷ / ekaprak­tikaæ j¤Ãnaæ dharmÃïÃæ saÇgavarjanam // d­«ÂÃdiprati«edhena tasyà durbodhatodità / rÆpÃdibhiravij¤ÃnÃt tadacintyatvami«yate // (ka) lak«aïam mahÃkaruïopÃyena ÓÆnyatÃsÃk«ÃtkÃriïyà praj¤ayà copÃttà mÃhÃyÃnikÃryasantatisthà vastuj¤atà pratipak«alak«aïÃtmikà / (kha) bhedo 'vadhiÓca ubhÃvapi pÆrva 'upÃyena avidÆratà ' ityasmin prasaÇge yathÃvarïitau tathà j¤Ãtavyau / viÓe«a÷ jinajananyà dÆratvam avidÆratvamiti vastuj¤atÃyÃ÷ (sarvaj¤atÃyÃ÷) dvau bhedau / hÅnayÃnÃpura÷sarÃyÃ÷ phalabhÆtajinajananyÃ÷ avidÆratÃ, upÃyakauÓalena avidÆratÃ, pratipak«a÷, mÃhÃyÃnÅyavastuj¤atà ceti catvÃra÷ paryÃyÃ÷ / phalabhÆtajinajananyà dÆratvama, anupÃyena dÆratvam, nimittopalambhagrÃhapratibaddhatÃ, vipak«a÷, hÅnayÃnavastuj¤atà ceti paryÃyavÃcina÷. yathÃnirdi«Âa eva ÓrÃvakabodhisatvÃdÅnÃæ vipak«apratipak«ayorayaæ vibhÃgo 'vasÃtavya÷ / tathà coktam - evaæ k­tvà yathoktau vai j¤eya÷ sarvaj¤atÃnaye / ayaæ vibhÃgo ni÷Óe«o vipak«apratipak«ayo÷ // api ca - "ÓrÃvakÃdÅnÃmevaæ mÃturdÆrÅbhÃvenÃnu«ÂhÃnaæ pratipak«o 'pi san vastÆpalambhaviparyÃsaprav­ttatvena bodhisattvÃnÃæ tyÃjyatvÃd vipak«a iti" / 7. prayoga÷ asya lak«aïabhedÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre sÃrdhadvayena kÃrikÃgranthena savistaraæ pratipÃditam / tathà hi - rÆpÃdau tadanityÃdau tadapÆriprapÆrayo÷ / tadasaÇgatve caryÃyÃ÷ prayoga÷ prati«edhata÷ // avikÃro na kartà ca prayogo du«karastridhà / yathÃbhavyaæ phalaprÃpteravandhyo 'bhimataÓca sa÷ // aparapratyayo yaÓca saptadhà khyÃtivedaka÷ / (ka) lak«aïam sÃæv­tike vastusvarÆpe tadviÓe«e ca viparyÃsaprav­ttasya upalambhÃbhiniveÓasya pratipak«abhÆto hÅnayÃnajÃtÅya÷ sattvayoga÷ prayoga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ prayoga÷ daÓavidho bhavati / tadyathà - rÆpÃdi«u satyÃbhiniveÓaprati«edha÷, tadviÓe«e«vanityÃdi«u satyÃbhiniveÓaprati«edha÷, kalpitarÆpe«u aparipÆri÷, dharmatÃrÆpe«u prapÆri÷, pÃramitÃsu paramÃrthato 'parihÃïiv­ddhÅ (avikÃratvam), paramÃrthato 'kart­tvam, trisarvaj¤ÃtmakÃnÃæ yathÃkramamuddeÓaprayogakÃritrÃïÃæ du«karatÃ, yathÃbhavyaphalaprÃptyà avandhyatÃ, mahÃnuÓaæsÃyÃæ bodhau aparapratyayatvam, svapnopamapariïÃmÃdisaptavidhakhyÃtij¤Ãnamiti daÓa bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ sambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavati / 8. samatà asyÃ÷ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikÃrdhena samÃdarÓitam / tathà hi - caturdhà 'mananà tasya rÆpÃdau samatà matà / (ka) lak«aïam uparyuktadaÓavidhavastuj¤atÃprayogÃkÃrÃïÃæ j¤Ãt­j¤eyadharmÃïÃm amananà samatÃyà lak«aïam / (kha) bheda÷ pÆrvokte«u daÓavidhaprayoge«u pratisvaæ catasra÷ amananà bhavantÅti catvÃriæÓadasyÃ÷ samatÃyÃ÷ prabhedà bhavanti / uktaæ cÃlokaÂÅkÃyÃm - "tadevaæ rÆpÃdipadÃrthamananÃ-nÅlÃdinimittamananÃ-'rÆpaæ dvidhà viæÓatidhe '-tyÃdiprapa¤camananÃ-nirvedhabhÃgÅyÃdyadhigamamananÃnÃæ prati«edhena j¤Ãt­j¤eyadharmÃnupalabdhiÓcaturvidhoktà vij¤eyà /" (ga) avadhi÷ sambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasyÃ÷ samatÃyÃ÷ sÅmà bhavati / 9. darÓanamÃrga÷ asya lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre pa¤cabhi÷ kÃrikÃbhi÷ pratipÃditam / (ka) lak«aïam dvÃtriæÓatsamÃropaÓÆnya÷ satyÃbhisamayo darÓanamÃrga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ trayÃïÃæ yÃnÃnÃæ trayÃïÃæ darÓamÃrgÃïÃæ vyÃv­ttibhedena «o¬aÓa k«aïà evÃsya «o¬aÓa bhedà bhavantÅti / // iti sarvaj¤atopalak«akà nava dharmÃ÷ // ___________________________________________________________________ 2. Catu÷prayogopalak«akÃ÷ «aÂtriæÓad dharmÃ÷ tatra sarvÃkÃrÃbhisambodhopalak«akà ekÃdaÓa dharmÃ÷, mÆrdhÃbhisamayopalak«akà a«Âau dharmÃ÷, ÃnupÆrvikÃbhisamayopak«akÃstrayodaÓa dharmÃ÷, ekak«aïÃbhisambodhopalak«akÃÓcatvÃra iti «aÂtriæÓad bhavanti / (a) sarvÃkÃrÃbhisambodhopalak«akà ekÃdaÓa dharmÃ÷ 1. ÃkÃrÃ÷, 2. prayogÃ÷, 3. guïÃ÷, 4. do«Ã÷, 5. lak«aïÃni, 6. mok«abhÃgÅyam, 7. nirvedhabhÃgÅyam, 8. avaivartiko gaïa÷, 9. bhavaÓÃntyo÷ samatÃ, 10. anuttarà k«etraÓuddhi÷, 11. upÃyakauÓalamityekÃdaÓa dharmÃ÷ sarvÃkÃrÃbhisambodhamupalak«ayantÅti abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃmupadarÓitam / tathà hi - ÃkÃrÃ÷ saprayogÃÓca guïà do«Ã÷ salak«aïÃ÷ / mok«anirvedhabhÃgÅye Óaik«o 'vaivartiko gaïa÷ // samatà bhavaÓÃntyoÓca k«etraÓuddhiranuttarà / sarvÃkÃrÃbhisambodha e«a sopÃyakauÓala÷ // (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃsambaddhÃnÃæ trisaptatyuttaraikaÓatÃkÃrÃïÃæ bhÃvanÃmayyà praj¤ayopÃttatvena vyavasthÃpita÷ satvayoga÷ sarvÃkÃrÃbhisambodha iti lak«aïam / (kha) paryÃyÃ÷ bodhisattvamÃrga÷, pÃramitÃmÃrga÷, sattvayoga÷, ÃkÃraj¤atÃprayoga÷, mÃrgaj¤atÃprayoga÷, sannÃhapratipattirityanarthÃntaram / (ga) bheda÷ ÃkÃrad­«Âyà trisaptatyuttaraÓatam, prayogad­«Âyà viæÓati÷ bhedà bhavanti / (gha) avadhi÷ mahÃyÃnasambhÃramÃrgamÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavati / 1. ÃkÃrÃ÷ ÃkÃrÃïÃæ lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre pa¤cabhi÷ kÃrikÃbhi÷ savistaraæ samyagupavarïitam / (ka) lak«aïam sarvÃkÃramÃrgavastuj¤Ãnasaægraheïa trisarvaj¤atÃkÃrÃïÃæ bhÃvanÃmayaæ prayogavaiÓi«Âyam ÃkÃrÃïÃæ lak«aïamiti / (kha) bheda÷ trisaptatyuttaraÓatamÃkÃrÃïÃæ bhedà bhavanti / tathà hi - sarvaj¤atÃyÃ÷ saptaviæÓati÷, mÃrgaj¤atÃyÃ÷ «aÂtriæÓat, sarvÃkÃraj¤atÃyà daÓottaraÓatamiti trisaptatyuttaraÓataæ bhedÃ÷ / caturÃryasatye«u prathamata÷ trayÃïÃæ satyÃnÃæ pratyekaæ catvÃra iti dvÃdaÓa, mÃrgasatyasya caturthasya pa¤cadaÓa ceti sarvaj¤atÃyÃ÷ (vastuj¤atÃyÃ÷) saptaviæÓatirÃkÃrÃ÷ / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - asadÃkÃramÃrabhya yÃvanniÓcalatÃk­ti÷ / catvÃra÷ pratisatyaæ te mÃrge pa¤cadaÓa sm­tÃ÷ // samudayasatyasya a«Âau, mÃrgasatyasya sapta, du÷khasatyasya pa¤ca, nirodhasatyasya «o¬aÓa ceti mÃrgaj¤atÃyÃ÷ «aÂtriæÓad ÃkÃrà bhavanti / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - hetau mÃrge ca du÷khe ca nirodhe ca yathÃkramam / a«Âau te sapta pa¤ceti «o¬aÓeti ca kÅrtitÃ÷ // Óaik«aÓrÃvakÃïÃæ saptatriæÓad bodhipak«yà vastuj¤atÃyà ÃkÃrÃ÷, bodhisattvÃnÃæ mÃrgaj¤atÃyÃ÷ catustriæÓat, buddhÃnÃæ sarvÃkÃraj¤atÃyà asÃdhÃraïà ekonacatvÃriæÓacceti sarvÃkÃraj¤atÃyà daÓottaraÓatam ÃkÃrà bhavanti / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - sm­tyupasthÃnamÃrabhya buddhatvÃkÃrapaÓcimÃ÷ / Ói«yÃïÃæ bodhisattvÃnÃæ buddhÃnÃæ ca yathÃkramam // saptatriæÓaccatustriæÓattriÓannava ca te matÃ÷ / trisarvaj¤atvabhedena mÃrgasatyÃnurodhata÷ // j¤ÃnÃkÃrebhya÷ pÆrvam arthÃkÃrÃ÷ parij¤Ãtavyà iti prathamata÷ trisaptatyuttaraÓatam arthÃkÃrà upadarÓitÃ÷ / 2. prayogÃ÷ prayogÃïÃæ lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre catas­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ savistaraæ suspa«Âamupavarïitam / (ka) lak«aïam j¤Ãt­j¤eyayo÷ vastumÃrgÃkÃrÃïÃæ ca ÓamathavipaÓyanÃyuganaddhabhÃvanÃsvarÆpaæ ni÷svabhÃvatÃni«prapa¤cÃtmakaæ j¤ÃnamevÃtra sÃk«Ãnnirdi«Âasya prayogasya lak«aïamiti / athavà - trisarvaj¤atÃnÃæ yÃvadÃkÃrÃïÃæ ÓamathavipaÓyanÃyuganaddhabhÃvanÃmayyà praj¤ayopÃtta÷ sattvayoga evÃtra nirdi«Âaprayogasya lak«aïam / yato hi 'k­cchrÃccireïa prativodhata÷ ' ityanena nirdi«Âa÷ sambhÃramÃrgÅya÷ prayogo 'tra saæg­hÅto bhavati / (kha) bheda÷ viæÓati÷ prayogÃïÃæ bhedà bhavanti / tatra svarÆpata÷ pa¤ca pramedÃ÷, yathà - rÆpÃdi«u ni÷svabhÃvatayà anavasthÃnaprayoga÷, ayoga eva te«u prayogo bhavatÅtyayogaprayoga÷, rÆpÃditathatÃgambhÅratayà prati«ÂhÃnÃnupalabdhyarthena sarvaj¤atÃdhikÃre gambhÅraprayoga÷, rÆpÃdiduravagÃhatayà prak­tyanÃvilÃrthena mÃrgaj¤atÃdhikÃre duravagÃhaprayoga÷, rÆpÃdyapramÃïatayà paryantÃnupalambhÃrthena sarvÃkÃraj¤atÃdhikÃre apramÃïaprayoga iti / pudgalÃÓrayad­«Âyà a«Âau prayogÃ÷ / tathà hi - gambhÅraÓÆnyatÃyÃmuttrasanajÃtÅyasyÃdikarmikasya k­cchacirÃbhisambodhaprayoga÷, prayogamÃrgÅyo«mÃbhisamayÃdÃrabhya gambhÅradharmatÃyÃmuttrÃso na bhavati, na ca svapne 'pi «aÂpÃramitÃcaryÃsu dÆrÅbhÃva iti vyÃkaraïalÃbhaprayoga÷, mÆrdhÃbhisamayÃdÃrabhya dharmatÃdhigamavi«ayakeïa cirÃbhyÃsena avinivartanÅyaprayoga÷, k«ÃntimÃrabhya upÃyakauÓalena dharmatÃdhigamad­¬hatayà ÓrÃvakapratyekabuddhantarÃyikadharmavarjanÃt niryÃïaprayoga÷, agradharmÃbhisamayamÃrabhya stambÃdyanupalambhÃt mahÃsamudrasyÃbhyÃsannatvamiva satatabhÃvanÃdipratipattyà nirantaraprayogabalena dharmaædhÃto÷ sÃk«ÃddarÓanasyÃbhyÃsannatvaniÓcaya iti nirantaraprayoga÷, sarvaj¤atÃhetÆnÃæ abhinavÃnÃsravadharmÃïÃmÃdhÃratvapratipatterÃsannÃbhisambodhaprayoga÷, k«ipraæ dharmaækÃyaphalÃbhinirvartanÃt k«iprÃbhisambodhaprayoga÷, dharmacakrapravartanÃdikaæ parÃrthaprayoga iti / praj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃpÃripÆryupÃyad­«Âyà catvÃra÷ prayogÃ÷ / tadyathà paramÃrthato guïado«ÃïÃæ v­ddhiparihÃïyadarÓanena praj¤ÃpÃramitÃyÃæ caraïÃnuj¤ÃnÃt av­ddhyaparihÃïiprayoga÷, paramÃrthato dharmÃdharmÃderanupalambhapratipattyà dharmÃdharmÃdyanupalambhaprayoga÷, dharmadhÃturÆpatvena rÆpÃdyacintyamiti acintyaprayoga÷, dharmadhÃturÆpatvÃt rÆpÃditannimittatatsvabhÃvÃdi«u vikalpÃbhÃvÃd avikalpaprayoga iti / prayogaphalad­«Âyà dvau prayogau / tathà hi - srota-ÃpattyÃdyanuttarasamyaksambodhiphalaratnapradÃyakatvÃt phalaratnadÃnaprayoga÷, kleÓaj¤eyÃvaraïaprahÃïahetutvena viÓuddhiprayoga iti dvau / k«iprabhÃvanÃd­«Âyà eka÷ prayoga÷, yathà dharmatai«Ã yasmÃnmahÃratnÃnÃæ bahavo 'ntarÃyÃ÷ sambhavanti, tasmÃt paramaratnasvabhÃvÃyà mÃtu÷ saævatsareïa bahvantarÃyatve 'pi likhanaæ ÓÅghrameveti avadhiprayoga÷ / 3. guïÃ÷ guïÃnÃæ lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikÃrdhenopadarÓitam / tathà hi - mÃrÃïÃæ ÓaktihÃnyÃdiÓcaturdaÓavidho guïa÷ / (ka) lak«aïam prayogÃïÃæ bhÃvanÃbalena adhigataprÃÓastyaæ guïÃnÃæ lak«aïam / (kha) bheda÷ guïÃnÃæ caturdaÓa bhedà bhavanti / tathà hi - pÃramitÃyÃæ udg­hyamÃïÃyÃæ mÃrak­tavighnÃ÷ tathÃgatÃnubhÃvena vyÃhanyanta iti mÃraÓaktivyÃghÃtaguïa÷, prayogamaulap­«ÂhÃvasthÃsu tathÃgatasamanvÃharaïalÃbhÃt buddhasamanvÃhÃraj¤Ãtatvaguïa÷, tathÃgataj¤ÃnadarÓanalÃbhÃt buddhapratyak«Åkaraïaguïa÷, tathÃgatÃnÃæ samÅpÅbhavanalÃbhena samyaksambodhyÃsannÅbhÃvaguïa÷, mahÃnuÓaæsalÃbhÃt mahÃrthatÃdiguïa÷, tathÃgatak­tyakaraïÃd deÓanirÆpaïÃguïalÃbhena deÓanirÆpaïaguïa÷, pratipak«adharmaparipÆraïalÃbhÃt sarvÃnÃsravadharmaparipÆriguïa÷, sarvÃkÃraj¤atÃkathÃkathanalÃbhena kathÃpuru«atÃguïa÷, tathÃgatasÃnÃthyakaraïalÃbhena abhedyatÃguïa÷, mahodÃraprÅtisampÃdanÃt asÃdhÃraïakuÓalamÆlotpattiguïa÷, pratij¤ÃnumodanalÃbhe kramaïa prayogÃbhyÃsÃt pratij¤ÃyÃthÃrthyasampÃdanaguïa÷, gambhÅrodÃrÃrthÃdhimok«eïa udÃraphalaparigrahaïaguïa÷, satvÃrthakaraïasÃmarthyalÃbhena sattvÃrthapratipattiguïa÷, avikalapraj¤ÃpÃramitÃprÃpakakuÓalamÆlasamanvÃgame prayogÃbhyÃsena niyatilÃbhaguïaÓceti caturdaÓa guïÃ÷ / 4. do«Ã÷ prayogÃïÃæ do«Ã abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikÃrdhena upadarÓitÃ÷ / tathà hi - do«ÃÓca «a¬ viboddhavyÃÓcaturbhirdaÓakai÷ saha // (ka) lak«aïam prayogotpattisthitiprakar«agatÅnÃmantarÃyakarà vighnà eva do«Ã iti lak«aïam / (kha) bheda÷ «aÂcatvÃriæÓad do«ÃïÃæ bhedà bhavanti / prathamaæ daÓakam / k­cchraprÃpti÷ (cireïa mÃtari pratibhÃnam), atyÃÓupratibhÃnatÃ, kÃyadau«Âhulyam, cittadau«Âhulyam, ayogavihitasvÃdhyÃyÃditÃ, vaimukhyanimittagrÃhitÃ, hetubhraæÓa÷, praïÅtÃsvÃdabhraæÓa÷, uttamayÃnabhraæÓa÷, uddeÓabhraæÓaÓceti daÓa / dvitÅya daÓakam hetuphalasambandhabhraæÓa÷, niruttarasthÃnabhraÓa÷, bahuvidhavi«ayavikalpapratibhÃnotpÃda÷, ak«aralikhanÃbhiniveÓa÷, abhÃvÃbhiniveÓa÷, ak«arÃbhiniveÓa÷, anak«arÃbhiniveÓa÷, janapadÃdimanaskÃra÷, lÃbhasatkÃraÓlokÃsvÃdanam, amÃrgopÃyakauÓalamÃrgaïa¤ceti daÓa / amÅ viÓati÷ do«Ã÷ pÃramitÃyÃæ prav­ttasya yogino 'ntarÃyakarÃ÷ pratipÃditÃ÷ / samprati puna÷ prav­ttipÆrvikà visÃmagrÅ nirucyate / t­tÅyaæ daÓakam chandakilÃsavaidhuryam (ayaæ hi ÓrotÃvaktro÷ do«a÷), chandavi«ayabhedavaidhuryam (ayamapi tathÃ), alpecchatÃnalpecchatÃvaidhuryam, dhÆtaguïayogÃyogau, kalyÃïÃkalyÃïadharmatvam, tyÃgamÃtsaryam, dÃnÃgrahaïam, uddhaÂitaj¤avipa¤citaj¤atvam, sÆtrÃdidharmÃbhij¤Ãnabhij¤atvam, «aÂpÃramitÃsamanvÃgamÃsamanvÃgamÃviti daÓa / caturthaæ daÓakam upÃyakauÓalÃnupÃyakauÓale, dhÃraïÅpratilambhÃpratilambhau, likhitukÃmatà 'likhitukÃmate, vigatÃvigatakÃmÃdichandattve ceti catvÃri; upÃyagativaimukhyam, sugatigamanasaumanasyamiti dve: ÓrotÃvaktro÷ kasyacid ekÃkipar«adabhirati÷, anubandhakÃmÃnavakÃÓadÃnatvam, Ãmi«aki¤citkÃbhilëatadadÃtukÃmatÃ, jÅvitÃntarÃyÃnantarÃyadiggamanamiti catvÃri ceti daÓa / avaÓi«Âado«a«aÂkam durbhik«adiggamanÃgamanam, caurÃdyÃkulitadiggamanÃgamanam, kulÃvalokanadaurmanasyamiti trÅïi, mÃrabhedaprayoga÷, prativarïikopasaæhÃra÷ (k­trimapratipÃdanam), ayathÃvi«ayasp­hotpÃdanamityaparÃïi trÅïi ceti «a / ityevaæ «aÂcatvÃriæÓad do«Ã bhavanti / 5. lak«aïÃni saæk«epeïa lak«aïasya pratipÃdanam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà k­tam / tathà hi - lak«yate yena tajj¤eyaæ lak«aïaæ trividhaæ ca tat / j¤Ãnaæ viÓe«a÷ kÃritraæ svabhÃvo yaÓca lak«yate // vistareïa tu lak«aïÃnÃæ pratipÃdanam abhisamayÃlaÇkÃre a«ÂÃdaÓabhi÷ kÃrikabhi÷ samyag vihitam / (ka) lak«aïam svaÓaktyà prayogasvarÆpasyopalak«aka÷ sattvayogo mÃrgaæpÃramitÃprayogalak«aïam / (kha) bheda÷ prayogÃïÃæ lak«aïaæ karaïasÃdhanaparigraheïa j¤Ãna-viÓe«a-kÃritrasvarÆpam, karmasÃdhanaparigraheïa svabhÃvÃtmakamiti lak«aïaæ caturvidhaæ boddhavyam / tatra j¤Ãnalak«aïÃni a«ÂacatvÃriæÓat, viÓe«alak«aïÃni «o¬aÓa, kÃritralak«aïÃni ekÃdaÓa svabhÃvalak«aïÃni «o¬aÓa ceti lak«aïÃnÃæ bhedà vistareïa ekanavati÷ bhavanti / (a) j¤Ãnalak«aïÃni a«ÂacatvÃriæÓad j¤analak«aïÃnÃæ sarve«Ãæ vistareïa pratipÃdanam abhisamayÃlaÇkÃre navabhi÷ kÃrikÃbhi÷ suspa«Âaæ vihitam / (ka) lak«aïam mahÃkaruïÃÓÆnyatÃvalambitapraj¤ÃviÓi«ÂenopÃyakauÓalenopÃtta÷ sattvayogo lak«aïam / kleÓaliÇgÃdayo vak«yamÃïÃ÷ svabhÃvà eva ete«Ãæ upalak«akÃ÷ / (kha) bheda÷ a«ÂacatvÃriæÓad j¤Ãnalak«aïÃnyapi tri«u vyÃkhyÃtÃni / tathà hi - sarvaj¤atÃsaæg­hÅtÃni j¤Ãnalak«aïÃni «o¬aÓa, mÃrgaj¤atÃsaæg­hÅtÃni j¤Ãnalak«aïÃni «o¬aÓa, sarvÃkÃraj¤atÃsaæg­hÅtÃni j¤Ãnalak«aïÃni «o¬aÓa ceti tridhà bheda÷ / sarvaj¤atÃsaæg­hÅtÃni j¤Ãnalak«aïÃni «o¬aÓa tathÃgatanirv­ttij¤Ãnam, lokÃlujyatÃj¤Ãnam, sarvasattvacittacaritaj¤Ãnam, ciattasaæk«epaj¤Ãnam, cittavik«epaj¤Ãnam, cittÃk«ayÃkÃraj¤Ãnam, sarÃgÃdicittaj¤Ãnam, vigatarÃgÃdicittaj¤Ãnam, vipulacittaj¤Ãnam, mahadgatacittaj¤Ãnam apramÃïacittaj¤Ãnam, anidarÓanacittaj¤Ãnam ad­Óyacittaj¤Ãnam, cittonmi¤jitÃdij¤Ãnam, unmi¤jitÃditathatÃkÃraj¤Ãnam, tathÃgatatathatÃvabodhatatparasamÃkhyÃnapraj¤apanaj¤Ãnaæ ceti «o¬aÓa / tathoktam abhisamayÃlaÇkÃre - tathÃgatasya nirv­tau loke cÃlujyanÃtmake / sattvÃnÃæ cittacaryÃsu tatsaæk«epe bahirgatau // ak«ayÃkÃratÃyÃæ ca sarÃgÃdau pravist­te / mahadgate 'pramÃïe ca vij¤Ãne cÃnidarÓane // ad­Óyacittaj¤Ãne ca tadunmi¤jÃdisaæj¤akam / punastathattÃkÃreïa te «Ãæ j¤Ãnamatta÷ param // tathatÃyÃæ munerbodhatatparÃkhyÃnamityayam / sarvaj¤atÃdhikÃreïa j¤Ãnalak«aïasaægraha÷ // mÃrgaj¤atÃsaæg­hÅtÃni j¤Ãnalak«aïÃni «o¬aÓa ÓÆnyatÃj¤Ãnam, animittaj¤Ãnam, apraïihitaj¤Ãnam, paramÃrthato 'nutpÃdaj¤Ãnam, anirodhaj¤Ãnam, ÃdiÓabdenÃsaækleÓaj¤Ãnam, avyavadÃnaj¤Ãnam, abhÃvaj¤Ãnam, svabhÃvaj¤Ãnam, aniÓritaj¤Ãnam, ÃkÃÓalak«aïaj¤Ãnamiti «a saæg­hÅttÃni; dharmatà 'vikopanaj¤Ãnam, asaæskÃraj¤Ãnam, avikalpaj¤Ãnam, prabhedaj¤Ãnam, alak«aïaj¤Ãnamiti «o¬aÓa / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - ÓÆnyatve sÃnimitte ca praïidhÃnavivarjite / anutpÃdÃnirodhÃdau dharmatÃyà akopane // asaæskÃre 'vikalpe ca prabhedÃlak«aïatvayo÷ / mÃrgaj¤atÃdhikÃreïa j¤Ãnalak«aïami«yate // sarvÃkÃraj¤atÃsaæg­hÅtÃni j¤Ãnalak«aïÃni «o¬aÓa tathÃgatasvadharmopaniÓrayavihÃraj¤Ãnam, satkÃraj¤Ãnam, gurukÃraj¤Ãnam, mÃnanÃj¤Ãnam, pÆjanÃj¤Ãnam, paramÃrthato 'k­takaj¤Ãnam, sarvatragaj¤Ãnam, ad­«ÂÃrthadarÓakaj¤Ãnam, lokaÓÆnyatÃkÃraj¤Ãnam, lokaÓÆnyatÃsÆcakaj¤Ãnam, lokaÓÆnyatÃj¤Ãpakaj¤Ãnam, lokaÓÆnyatÃdarÓakaj¤Ãnam, paramÃrthato 'cintyatÃdeÓanÃj¤Ãnam, paramÃrthataprapa¤caÓÃntatÃj¤Ãnam, svabhÃvasiddhalokanirodhaj¤Ãnam, lokasaæj¤Ãnirodhaj¤Ãnamiti «o¬aÓa / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - svadharmamupaniÓritya vihÃre tasya sak­tau / gurutve mÃnanÃyÃæ ca tatpÆjà 'k­takatvayo÷ // sarvatra v­ttimajj¤Ãnamad­«Âasya ca darÓakam / lokasya ÓÆnyatÃkÃrasÆcakaj¤ÃpakÃk«agam // acintyaÓÃntatÃdarÓi lokasaæj¤Ãnirodhi ca / j¤Ãnalak«aïamityuktaæ sarvÃkÃraj¤ÃtÃnaye // (Ã) viÓe«alak«aïÃni «o¬aÓa viÓe«alak«aïÃnÃæ «o¬aÓÃnÃæ lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre samyagupadarÓitam / tathà hi - acintyÃdiviÓe«eïa viÓi«Âai÷ satyagocarai÷ / viÓe«alak«aïaæ «a¬bhirdaÓabhiÓcoditaæ k«aïai÷ // (ka) lak«aïam acintyÃdiviÓe«aïairviÓi«Âaæ sattvaj¤Ãnaæ prayogÃïÃæ viÓe«alak«aïam / athavà - hainayÃnikaprayogebhyo bodhisattvaprayogÃïÃæ vaiÓi«Âyamupalak«ayantÅti viÓe«alak«aïÃni / kleÓaliÇgÃdaya÷ «o¬aÓa svabhÃvà ete«Ãæ viÓe«alak«aïÃnÃmupalak«akÃ÷ / (kha) bheda÷ mÃhÃyÃnÅyadarÓanamÃrgÅyak«Ãntij¤Ãnak«aïÃni «o¬haÓa ÓrÃvakapratyekabuddhadarÓanamÃrgasambaddhak«Ãntij¤Ãnak«aïebhyo viÓi«ÂatarÃïÅti «o¬aÓa bhedà bhavanti / tathà hi - du÷khasatyÃlambanÃni catu÷k«aïasaæg­hÅtÃni k«Ãntij¤ÃnÃni kramaÓa÷ acintyaviÓe«a÷ atulyaviÓe«a÷, aprameyaviÓe«a÷, asaækhyeyaviÓe«aÓceti catvÃro bhedÃ÷ / samudayasatyÃlambanÃni catu÷k«aïasaæg­hÅtÃni k«Ãntij¤ÃnÃni yathÃkramaæ sarvÃryapudgalasaægrahaviÓe«a÷, puru«aviÓe«avedanÅyatÃviÓe«a÷ ÓrÃvakÃdyasÃdhÃratÃviÓe«a÷, ÓrÃvakÃdibhya÷ k«iprÃbhij¤atÃviÓe«aÓceti catvÃro bhedÃ÷ / nirodhasatyÃlambanÃni catu÷k«aïasaæg­hÅtÃni k«Ãntij¤ÃnÃni yathÃkramaæ anyÆnÃpÆrïatÃviÓe«a÷, tÅvrapratipattiviÓe«a÷, samudÃgamaviÓe«a÷, ÃlambanaviÓe«aÓceti catvÃro bhedÃ÷ / mÃrgasatyÃlambanÃni catu÷k«aïasaæg­hÅtÃni k«Ãntij¤ÃnÃni yathÃkramaæ ÃdhÃraviÓe«a÷, sÃkalyaviÓe«a÷, samparigrahaviÓe«a÷, anÃsvÃdaviÓe«aÓceti catvÃro bhedÃ÷ / iti «o¬aÓÃtmaka÷ du÷khÃdisatyak«aïÃnÃæ viÓe«a÷, yena ÓrÃvakÃdimÃrgebhyo bodhisattvÃdÅnÃæ mÃrgaj¤atÃdidvaye viÓe«amÃrgo viÓi«yate / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - acintyÃtulyate meyasaækhyayo÷ samatikramau / sarvÃryasaægraho vij¤avedyÃsÃdhÃraïaj¤ate // k«ipraj¤ÃnyÆnapÆrïatve pratipatsamudÃgamau / Ãlambanaæ ca sÃdhÃraæ sÃkalyaæ samparigraha÷ // anÃsvÃdaÓca vij¤eyo viÓe«a÷ «o¬aÓÃtmaka÷ / viÓe«amÃrgo mÃrgebhyo yenÃnyebhyo viÓi«yate // (i) kÃritralak«aïÃni ekÃdaÓa kÃritrÃïÃæ lak«aïÃdikaæ abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃæ samyagÃveditam / tathà hi - hitaæ sukhaæ ca trÃïaæ ca Óaraïaæ layanaæ n­ïÃm / parÃyaïaæ ca dvÅpaæ ca pariïÃyakasaæj¤akam // anÃbhogaæ tribhiryÃnai÷ phalÃsÃk«ÃtkriyÃtmakam / paÓcimaæ gatikÃritramidaæ kÃritralak«aïam // (ka) lak«aïam hitasukhatrÃïÃdiprativiÓi«Âaj¤Ãnai÷ sattvaprayogÃ÷ parÃrthasampÃdanasÃdhanai÷ yojyanta iti tÃni kÃritralak«aïÃnyucyante / kleÓaliÇgÃdaya÷ «o¬aÓa svabhÃvÃ÷ kÃritrÃïÃmupalak«akà bhavanti / (kha) bheda÷ kÃritrÃïÃæ ekÃdaÓa bhedà bhavanti / tatra sarvaj¤atÃyÃ÷ trÅïi, mÃrgaj¤atÃyÃ÷ sapta, sarvÃkÃraj¤atÃyà ekamiti ekÃdaÓa kÃritrÃïi bhavanti / sarvaj¤atÃkÃritrÃïi trÅïi sarvasattvÃnÃæ anÃgatamok«asukhopasaæhÃrÃrthena hitakÃritram, lokasya du÷khadaurmanasyÃdÅni prahÃya aihikasukhopasaæhÃreïa sukhakÃritram, du÷kharahitÃvipÃkadharmatÃyÃæ sthÃpanÃt trÃïakÃritramiti trÅïi / mÃrgaj¤atÃkÃritrÃïi sapta ÃtyantikahitopasaæhÃrÃrthena ÓaraïakÃritram, du÷khahetunivartanÃrthena layanakÃritram, saæsÃranirvÃïasamatopasampÃdanÃrthena parÃyaïakÃritram, svaparÃrthÃdhigamÃdhÃrabhÃvopasaæhÃrÃt dvÅpakÃritram, parÃrthapratipattyupasaæhÃrÃt pariïÃyakakÃritram, anÃbhogaprav­ttasattvÃrthopasaæhÃrÃt anÃbhogakÃritram, yÃnatrayaniryÃïattatphalÃsÃk«ÃtkaraïakÃritramiti sapta / sarvÃkÃraj¤atÃkÃritram ekam sarvÃkÃraj¤atayà sarvadharmadaiÓikatvena sarvÃkÃraj¤atÃyà ekameva gatikÃritram / kÃritrÃkÃrairevaæ yathÃvat sarvaj¤atÃtrayasya prayogà lak«yanta iti kÃritralak«aïam / (u) svabhÃvalak«aïÃni «o¬aÓa ete«Ãæ svabhÃvalak«aïÃnÃæ svarÆpapratipÃdanam abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ samyag vihitam / (ka) lak«aïam uparinirdi«Âaæ prayogalak«aïameva ete«Ãmapi lak«aïaæ bhavati / (kha) bheda÷ svabhÃvÃnÃæ «o¬aÓa bhedà bhavanti / tatra sarvaj¤atÃyÃ÷ svabhÃvÃ÷ catvÃra÷, mÃrgaj¤atÃyÃ÷, svabhÃvÃ÷ pa¤ca, sarvÃkÃraj¤atÃyÃ÷ svabhÃvÃ÷ sapteti «o¬aÓa bhavanti / sarvaj¤atÃsvabhÃvÃÓcatvÃra÷ rÃgÃdiviviktasvabhÃvatvena kleÓavivekasvabhÃva÷, rÃgÃdiliÇgakÃyÃdidau«ÂhulyaviviktasvabhÃvatvena kleÓaliÇgavivekasvabhÃva÷ rÃgÃdinimittÃyoniÓomanasikÃraviviktasvabhÃvatvena kleÓanimittaviviktasvabhÃva÷ rÃgÃrÃgadve«Ãdve«amohÃmohaviviktasvabhÃvatvena vipak«apratipak«avivekasvabhÃva iti catvÃra÷ / mÃrgaj¤atÃsvabhÃvÃ÷ pa¤ca paramÃrthÃsatsarvasattvaparinirvÃpaïadu«karasaænÃhatvena du«karasvabhÃva÷, anya (ÓrÃvakÃdi-) yÃnÃpÃtalak«aïa aikÃntikasvabhÃva÷, uttamaÓcirasÃdhya uddeÓasvabhÃva÷, bhÃvyabhÃvakabhÃvanÃnupalambhÃt anupalambhasvabhÃva÷, samastabhÃvÃbhiniveÓani«edhÃd anabhiniveÓasvabhÃva iti pa¤ca / sarvÃkÃraj¤atÃsvabhÃvÃ÷ sapta sarvaj¤atÃmÃrgaj¤atÃsaæg­hÅtavastuviÓe«ÃlambanasvabhÃva÷, lokapratipattigrahaïÃdiviparÅtanirdeÓÃt sarvalokavipratyanÅkasvabhÃva÷, sarvatra rÆpÃdau j¤ÃnadharmasyÃpratighÃtitvÃd apratighÃtasvabhÃva÷, j¤Ãnaj¤eyasamatayà sarvaprati«ÂhÃnupalambhÃrthena apadasvabhÃva÷, tathatayà agatisvabhÃva÷, rÆpÃdisarvadharmÃïÃæ tattvenÃnutpannatvÃt ajÃtisvabhÃva÷, bhÃvÃbhÃvÃdisvabhÃvatrayÃnupalambhÃt tathatÃnupalambhasvabhÃva iti sapta / ityevaæ «o¬aÓabhi÷ svabhÃvairyathÃvat trisarvaj¤atÃprayogà lak«yanta iti svabhÃvalak«aïÃni / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - kleÓaliÇganimittÃnÃæ vipak«apratipak«ayo÷ / viveko du«karaikÃntÃvuddeÓo 'nupalambhaka÷ // ni«iddhÃbhiniveÓaÓca yaÓcÃlambanasaæj¤aka÷ / vipratyayo 'vidhÃtÅ ca so 'padÃgatyajÃtika÷ // tathatà 'nupalambhaÓca svabhÃva÷ «o¬aÓÃtmaka÷ / lak«Åva lak«yate ceti caturthaæ lak«aïaæ matam // ityevaæ sÃmÃnyena ekatra k­tÃni ekanavati÷ lak«aïÃni bhavanti / 6. mok«abhÃgÅyam asya sarvaæ lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà pratipÃditam / tathà hi - animittapradÃnÃdisamudÃgamakauÓalam / sarvÃkÃrÃvabodhe 'smin mok«abhÃgÅyami«yate // (ka) lak«aïam animittÃlambanaj¤ÃnÃkÃreïa dÃnÃdyÃrabhya sarvÃkÃraj¤atÃparyantaæ svasantÃne samudÃgame kauÓalalak«aïo dharmÃbhisamaya evÃtra mok«abhÃgÅyamiti lak«aïam / (kha) paryÃya÷ mÃhÃyÃniko dharmÃbhisamaya÷, mÃhÃyÃnikaæ mok«abhÃgÅyam, mÃhÃyÃnika÷ sambhÃramÃrga iti paryÃyÃ÷ / (ga) nirvacanam mok«o 'tra kleÓavisaæyogaviÓe«a÷, tadbhÃge (pak«e) pÃtitvÃt mok«abhÃgÅyam / athavà - tadbhÃge hitatvÃt mok«abhÃgÅyam / (gha) bheda÷ avasthÃta÷ m­durmadhyo 'dhimÃtraÓceto trayo 'sya bhedÃ÷ / svarÆpata÷ Órutamayaæ cintÃmayaæ bhÃvanÃmayamiti trividhaæ mok«abhÃgÅyami«Âam / (Ça) avadhi÷ sambhÃramÃrgeæ kevalamidaæ bhavatÅti j¤eyam / cittotpÃdasamakÃlamevotpadya svasantÃne yÃvanna ÓraddhÃdipa¤cendriyotpÃdastÃvadasya vyÃptirbhavati / (ca) liÇgÃni saæsÃrÃdÅnavÃn mok«aguïÃæÓa ÓrÃvaæ ÓrÃvaæ romahar«odgamÃÓrupÃtÃdayo bhavanti, cittÃdÅnatvaæ nirbhayatvamityÃdÅni liÇgÃni / 7. nirvedhabhÃgÅyam asya lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre savistaraæ pratipÃditam / (ka) lak«aïam upÃyaviÓi«Âasattvasya arthÃbhisamayo mÃhÃyÃnikanirvedhabhÃgÅyasya lak«aïam / (kha) paribhëà darÓanaheyÃnÃæ savÃsanakleÓÃnÃæ nirvedhakatvena darÓanamÃrgapak«e pÃtitvÃt, tadbhÃgahitatvÃd và nirvedhabhÃgÅyam / (ga) bheda÷ nirvedhabhÃgÅyasya dvÃdaÓa bhedà bhavanti / prathamaæ Æ«mÃ, mÆrdhÃ, k«Ãnti÷, agradharmaÓceti catvÃro bhedÃ÷ / e«u catur«u pratyekaæ m­dumadhyÃdhimÃtrabhedena trividha iti dvÃdaÓa bhedà bhavati / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - Ãlambanaæ sarvasattvà ƫmaïÃmiha Óasyate / samacittÃdirÃkÃraste«veva daÓadhodita÷ // svayaæ pÃpÃnniv­ttasya dÃnÃdye«u sthitasya ca / tayorniyojanÃnye«Ãæ varïavÃdÃnukÆlate // mÆrdhagaæ svaparÃdhÃraæ satyaj¤Ãnaæ tathà k«amà / tathÃgradharmà vij¤eyÃ÷ sattvÃnÃæ pÃcanÃdibhi÷ // (gha) avadhi÷ ÓÆnyatÃlambanÃtmikÃæ vidarÓanÃprÃptimÃrabhya yÃvanna darÓanamÃrgaprÃptistÃvadasyÃvadhirbhavatÅti / 8. avaivartiko gaïa÷ avaivartikabodhisattvasaæghasya svarÆpaæ ekayà kÃrikayà abhisamayÃlaÇkÃre proktam / tathà hi - nirvedhÃÇgÃnyupÃdÃya darÓanÃbhyÃsamÃrgayo÷ / ye bodhisattvà vartante so 'trÃvaivartiko gaïa÷ // (ka) lak«aïam rÆpÃdiniv­ttinirvicikitsÃdyÃkÃrai÷ viæÓatiprakÃrai÷ nirvedhabhÃgÅyasthÃnÃm avaivartikalak«aïaæ j¤eyam / (kha) bheda÷ nirvedhabhÃgÅyaprayogamÃrgastha÷, k«Ãntij¤Ãnasaæg­hÅtadarÓanamÃrgastha÷, paraÓca prÃbandhikabhÃvanÃmÃrgastha iti trividho bhavati avaivartikabodhisattvasaægha iti trayo 'sya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ prayogamÃrgÅyo«mÃbhisamayamÃrabhya antimak«aïÃvasthitabodhisattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavatÅti / 9. bhavaÓÃntyo÷ samatà asya samatÃprayogasya lak«aïÃdim abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà pratipÃditam / tathà hi - svapnopamatvÃd dharmÃïÃæ bhavaÓÃntyorakalpanà / karmÃbhÃvÃdicodyÃnÃæ parihÃrà yathoditÃ÷ // (ka) lak«aïam p­«ÂhalabdhÃvasthÃyÃmapi sattÃgrÃhakavikalpaparik«ayÃt ÓauddhabhÆmikaæ j¤Ãnaæ bhavaÓamasamatÃprayogasya lak«aïam / (kha) bheda÷ tis­ïÃæ ÓuddhabhÆmÅnÃæ trÅïi j¤ÃnÃnyevÃsya trayo bhedÃ÷ / (ga) avadhi÷ a«ÂamÅæ bhÆmimÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasya sÅmà bhavati / 10. k«etraÓuddhiprayoga÷ prayogastÃsya lak«aïÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà 'bhihitam / tathà hi - sattvalokasya yà 'ÓuddhistasyÃ÷ ÓuddhyupahÃrata÷ / tathà bhÃjanalokasya buddhak«etrasya Óuddhatà // (ka) lak«aïam praïidhÃnÃdikuÓalamÆlabalena svabuddhak«etraæ sattvabhÃjanalokÃtmakaæ pariÓodhitukÃmasya ÓauddhabhÆmikÃni j¤ÃnÃnyeva k«etraÓuddhiprayogasya lak«aïÃni / (kha) bheda÷ svabuddhak«etrasya bhÃjanalokaÓuddhiprayoga÷ sattvalokaÓuddhiprayogaÓceti dvau bhedau / (ga) avadhi÷ tis­«u ÓuddhabhÆmi«vayaæ prayogo bhavatÅti / 11. upÃyakauÓalam asyopÃyakauÓalaprayogasya svarÆpÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre dvÃbhyÃæ kÃrikÃbhyÃmupadarÓitam / tathà hi - vi«ayo 'sya prayogaÓca ÓÃtravÃïÃmatikrama÷ / aprati«Âho yathÃvedhasÃdhÃraïalak«aïa÷ // asakto 'nupalambhaÓca nimittapraïidhik«ata÷ / talliÇgaæ cÃpramÃïaæ ca daÓadhopÃyakauÓalam // (ka) lak«aïam manasikÃraparivarjanena nirÃbhogakarmasampÃdanasamarthÃni j¤ÃnÃni upÃyakauÓalÃtmakÃnÅti lak«aïam / (kha) bheda÷ upÃyakauÓalasya daÓa bhedà bhavanti / yathà - ÃntarÃyikadharmasamatikramaïena devÃdimÃrÃtikrama÷, vibhÃvitasarvadharmasamatvena aprati«ÂhitavihÃra÷, praïidhÃnasam­ddhyà yathÃvedhaæ parÃrthakaraïam, svabhyastasarvadu«karatvena asÃdhÃraïa÷, ÓukladharmaviÓuddhyà sarvadharmasyÃgrahaïam, ÓÆnyatÃvimok«amukhatvena anupalambha÷, animittavimok«amukhatvena animitta÷, apraïihitavimok«amukhatvena apraïidhÃnam, praÓnapÆrvakÃvaivartikadharmakathanena avaivartikaliÇgam, sarvavi«ayaj¤Ãnatvena apramÃïamiti daÓa upÃyakauÓalaprayogà iti / (ga) avadhi÷ a«ÂamÅæ bhÆmimÃrabhya antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃparyantamasma sÅmà bhavati / // iti sarvÃkÃrÃbhisambodhopalak«akà ekÃdaÓa dharmÃ÷ // ___________________________ (Ã) MÆrdhÃbhisamayopalak«akà a«Âau dharmÃ÷ 1. liÇgam (Æ«mà mÆrdhaprayoga÷), 2. viv­ddhi÷ (mÆrdhà mÆrdhaprayoga÷), 3. nirƬhi÷ (k«Ãnti÷ mÆrdhaprayoga÷) , 4. cittasaæsthiti÷ (agradharma÷ mÆrdhaprayoga÷) , 5. darÓanamÃrga÷ (mÆrdhaprayoga), 6. bhÃvanÃmÃrga÷ (mÆrdhaprayoga÷), 7. ÃnantaryasamÃdhi÷ (mÆrdhaprayoga÷), 8. vipratipatti÷ (mÆrdhaprayoga÷) , itya«Âau dharmà mÆrdhÃbhisamayamupalak«ayantÅti abhisamayÃlaÇkÃre pratipÃditam / tathà hi - liÇgaæ tasya viv­ddhiÓca nirƬhiÓcittasaæsthiti÷ / caturdhà ca vikalpasya pratipak«aÓcaturvidha÷ // pratyekaæ darÓanÃkhye ca bhÃvanÃkhye ca vartmani / ÃnantaryasamÃdhiÓca saha vipratipattibhi÷ // mÆrdhÃbhisamaya÷ / 1. liÇgam (Æ«mà mÆrdhaprayoga÷) asyo«maïo mÆrdhaprayogasya svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayopadarÓitam / tathà hi - svapnÃntare 'pi svapnÃbhasarvadharmek«aïÃdikam / mÆrdhaprÃptasya yogasya liÇgaæ dvÃdaÓadhà matam // (ka) lak«aïam svapne 'pi sarvadharmÃïÃæ svapnÃbhatvadarÓanÃdi«u dvÃdaÓaliÇge«u anyatamasya prÃptyà vyavasthÃpita÷ prathamo nirvedhabhÃgÅya Æ«mà mÆrdhaprayoga iti lak«aïam / (kha) m­du-madhyÃdhimÃtrabhedena trayo 'sya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ nairÃtmyÃlambanÃyà vidarÓanÃyÃ÷ prÃptimÃrabhya bhÆmiprÃptiparyantamasya sÅmà bhavati / 2. viv­ddhi÷ (mÆrdhà mÆrdhaprayoga÷) asya mÆrdhÃkhyasya mÆrdhaprayogasya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà paridÅpitam / tathà hi - jambudvopajaneyattÃbuddhapÆjÃÓubhÃdikÃm / upamÃæ bahudhà k­tvà viv­ddhi÷ «o¬aÓÃtmikà // (ka) lak«aïam puïyaviv­ddhyÃdi«o¬aÓaviv­ddhÅnÃæ pÆrïatayà mÃhÃyÃniko dvitÅyo nirvedhabhÃgÅyo mÆrdhà mÆrdhaprayoga iti lak«aïam / ayaæ mÆrdhà mÆrdhaprayoga÷ mahÃyÃnaprayogamÃrgÅyo mÆrdhaprayogaÓceti samÃnÃrthakau / (kha) bheda÷ m­dumadhyÃdhimÃtrabhedena trayo 'sya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ mÃhÃyÃnikasya prayogamÃrgÅyamÆrdhaprayogasya yathÃvadhistathaivÃsyÃpi j¤Ãtavya÷ / 3. nirƬhi÷ (k«Ãnti÷ mÆrdhaprayoga÷) asya nirƬhyÃkhyamÆrdhaprayogasya sarvaæ lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayopavarïitam / tathà hi - trisarvaj¤atvadharmÃïÃæ paripÆriranuttarà / aparityaktasattvÃrthà nirƬhirabhidhÅyate // (ka) lak«aïam samyagupÃyakauÓalabalena nirvikalpÃdhigamÃvasthÃyÃæ mahÃkaruïÃdisammukhÅbhÃvena yathoktasarvÃkÃraj¤atÃditrisarvaj¤atÃdharmÃïÃæ (cittotpÃdÃdÅnÃæ) / anuttarà paripÆri÷ nirƬhyÃkhyast­tÅyo nirvedhabhÃgÅya÷ k«ÃntimÆrdhaprayoga iti lak«aïam / ayaæ k«ÃntyÃkhyo mÆrdhaprayoga÷ mÃhÃyÃnika÷ prayogamÃrgÅyak«ÃntiprayogaÓceti dvau samÃnÃrthakau / (kha) bheda÷ m­mumadhyÃdhimÃtrabhedenÃsya k«ÃntyÃkhyamÆrdhaprayogasya trayo bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ yathà mÃhÃyÃnikÃyÃ÷ prayogamÃrgÅyÃyÃ÷ k«Ãnteravadhistathà asyÃpi prayogasyÃvadhirj¤Ãtavya÷ / 4. cittasaæsthiti÷ (agradharma÷ mÆrdhaprayoga÷) asya agradharmÃkhyasya mÆrdhaprayogasya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà pratipÃditam / tathà hi - caturdvÅpakasÃhasradvitrisÃhasrakopama÷ / k­tvà puïyabahutvena samÃdhi÷ parikÅrtita÷ // (ka) lak«aïam darÓanamÃrgotpÃdasamarthà pramÃïÃtikrÃntapuïyabahutvena samÃdhilak«aïà (sthirÅbhÃvalak«aïÃ) cittasaæsthitiÓcaturthanirvedhabhÃgÅyo 'gradharmo mÆrdhaprayoga iti lak«aïam (kha) bheda÷ m­dumadhyÃdhimÃtrabhedena trayo 'sya prayogasya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ mÃhÃyÃnikasya prayogamÃrgÅyÃgradharmasya yathà avadhistathaivÃsyÃpi j¤Ãtavya÷ / etÃni ca liÇgÃdÅni yathÃkramamÆ«mÃdicaturnirvedhabhÃgÅyasvarÆpÃïi veditavyÃni / 5. darÓanamÃrga÷ (mÆrdhaprayoga÷) asya darÓanamÃrgÃkhyasya mÆrdhaprayogasya lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre savistaraæ a«ÂÃdaÓabhi÷ kÃrikÃbhi÷ pratipÃditam / (ka) lak«aïam darÓanaheyÃyÃ÷ sattÃgrÃhikÃyà d­«Âe÷ pratipak«abhÃvena vyavasthÃpito mÃhÃyÃnika÷ satyÃbhisamayo darÓanamÃrgÃkhyo mÆrdhaprayoga iti lak«aïam / ayaæ darÓanamÃrgÃkhyo mÆrdhaprayoga÷ mÃhÃyÃniko darÓanamÃrgaÓca paryÃyau / (kha) bheda÷ heyad­«Âyà darÓanaprahÃtavyÃnÃæ caturïÃæ vikalpÃnÃæ catvÃra÷ pratipak«Ã iti catvÃro 'sya prabhedà bhavanti / samÃhita÷ p­«ÂhalabdhaÓceti dvÃvapi bhedau / (ga) avadhi÷ mÃhÃyÃnikasya darÓanamÃrgasya avadhivat asyÃpyavadhirbhavatÅti / 6. bhÃvanÃmÃrga÷ (mÆrdhaprayoga÷) asya bhÃvanÃmÃrgÃkhyasya mÆrdhaprayogasya sarvaæ lak«aïÃdikam abhisamayÃlaÇkÃre navabhi÷ kÃrikÃbhi÷ savistaramabhihitam / (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃparig­hÅtayà prakar«aprÃptapraj¤ayopÃttÃnÃæ bhÃvanÃprahÃtavyavikalpapratipak«ÃïÃæ d­«Âyà vyavasthÃpito mÃhÃyÃniko 'nvabhisamaya÷ bhÃvanÃmÃrgÃkhyo mÆrdhaprayoga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ bhÃvanÃheyÃnÃæ navÃnÃæ vikalpÃnÃæ sÃk«Ãt pratipak«abhÆtà navÃnantaryamÃrgÃ÷, nava ca vimuktimÃrgà iti a«ÂÃdaÓa asya bhÃvanÃmÃrgÃkhyasya mÆrdhaprayogasya bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ prathamÃæ bhÆmimÃrabhya daÓamÅæ bhÆmiæ yÃvadasya sÅmà bhavatÅti / 7. ÃnantaryaæsamÃdhi÷ (mÆrdhaprayoga÷) buddhatvaprÃpteravyavahito ya÷ pÆrvasamanantara÷ samÃdhi÷, so 'tra ÃnantaryasamÃdhi÷ / asya lak«aïÃdikaæ sarvaæ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ samyak pratipÃditam / tathà hi - trisÃhasrajanaæ Ói«yakha¬gÃdhigamasampadi / bodhisattvasya ca nyÃme prati«ÂhÃpya ÓubhopamÃ÷ // k­tvà puïyabahutvena buddhatvÃpteranantara÷ / ÃnantaryasamÃdhi÷ sa sarvÃkÃraj¤atà ca tat // ÃlambanamabhÃvo 'sya sm­tiÓcÃdhipatirmata÷ / ÃkÃra÷ ÓÃntatà cÃtra // (ka) lak«aïam trisarvaj¤atÃsaæg­hÅtaprakar«aprÃptapraj¤ÃpÃramitÃbhÃvanÃyÃ÷ phalabhÆtasya sarvÃkÃraj¤atÃvipÃkasya avyavahitatvena sÃk«ÃdutpÃdaka÷ paryantayoga÷ ÃnantaryasamÃdhyÃkhyo mÆrdhaprayoga iti lak«aïam / ayaæ ÃnantaryasamÃdhi÷ mÆrdhaprayoga÷, antimak«aïasthabodhisattvasya j¤ÃnamityanarthÃntaram / (kha) bheda÷ ekak«aïikÃÓcatvÃra÷ prayoga evÃsya catvÃro bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ ayaæ prayoga÷ kevalaæ antimak«aïasthabodhisattvÃvasthÃyÃmeva bhavatÅti / 8. vipratipatti÷ (mÆrdhaprayoga÷) aviditopÃyakauÓalÃnÃæ pravÃdinÃæ nÃnÃcodyamukhaparamparÃprasarpipyo vipratipattiayo 'tra nirÃkarttavyà bhavantÅti tÃsÃæ vipratipattÅnÃæ sarvaæ lak«aïÃdikaæ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre tis­bhi÷ kÃrikÃbhi÷ savistaraæ samyak pratipÃditam / tathà hi - Ãlambanopapattau ca tatsvabhÃvÃvadhÃraïe / sarvÃkÃraj¤atÃj¤Ãne paramÃrthe sasaæv­tau // prayoge tri«u ratne«u sopÃye samaye mune÷ / viparyÃse samÃrge ca pratipak«avipak«ayo÷ // lak«aïe bhÃvanÃyÃæ ca matà vipratittaya÷ / sarvÃkÃraj¤atÃdhÃrà «o¬hà daÓa ca vÃdinÃm // (ka) lak«aïam saæv­tiparamÃrthasatyayordvayo÷ svabhÃvata ekatvalak«aïayo÷ agrahaïarÆpÃ÷ sammukhÅbhÆtavikalpÃ÷ tadbÅjÃni và nirÃkarttavyà vipratipattaya iti lak«aïam / (kha) bheda÷ vipratipattÅnÃæ «o¬aÓa bhedà bhavanti / tathà hi - saæsk­tÃsaæsk­tadhÃtvorabhÃvatvena Ãlambanopapattau÷ sarvathà nÅrÆpatvÃd ÃlambanasvabhÃvadhÃraïe, bhÃvÃbhÃvÃnupalambhena sarvÃkÃraj¤atÃj¤Ãne, tathatÃsvabhÃvatvena saæv­ttiparamÃrthasatyadvaye, dÃnÃdyanupalambhena prayoge, boddhavyÃbhÃvÃd buddharatne, nÃmadheyamÃtratvÃd dharmaratne, rÆpÃdyÃlambanaprati«edhÃt saægharatne, dÃnÃdyanulambhena upÃyakauÓale, bhÃvÃbhÃvobhyarÆpÃdhigamaprati«eghÃt tathÃgatÃbhisamaye, prapa¤cavyavasthÃpitÃnityÃditvena nityÃdiviparyÃse, vibhÃvitamÃrgaphalÃsÃk«Ãtkaraïena mÃrge, hÃnopÃdÃnÃbhÃvena vipak«e pratipak«e ca, dharmyabhÃvÃd dharmalak«aïe, svasÃmÃnyalak«aïÃnupapattyà bhÃvanÃyÃæ ceti sarvÃkÃraj¤atÃdhi«ÂhÃnÃ÷ saæÓayarÆpÃ÷ «o¬aÓa vipratipattayo bhavanti / tÃ÷ yathÃsambhavamubhayasatyÃÓritopÃyakauÓalena nirÃk­tya samyak sarvathà niÓcayamutpÃdya kalyÃïakÃmai÷ bodhisattvairÃnantaryasamÃdhiradhigantavya÷ / etÃsu kalpanÃtmikà vipratipattayo mukhyÃ÷, yÃÓca prasaÇgamukhenoktÃstà gauïà iti mantavyÃ÷ / etÃ÷ «o¬aÓÃpi vipratipattayo kalpanÃtmikà ÓabdÃtmikà ceti dvayorantarbhavanti / dvayo÷ satyayorekamÃlambya yadaparaæ nirÃkaroti tad abhiniveÓÃtmakaæ j¤Ãnameva kalpanÃtmikà vipratipatti÷ / dvayo÷ satyayorekaæ nimittÅk­tya yà aparaæ nirÃkaroti sà vÃk ÓabdÃtmikà vipratipattiaravaseyà / (ga) avadhi÷ mÃrge 'praveÓÃdÃrabhya aÓuddhasaptabhÆmiparyantamÃsÃæ vipratipattÅnÃæ sÅmà bhavatÅti / // iti mÆrdhÃbhisamayopalak«akà a«Âau dharmÃ÷ // ___________________________ (i) ÃnupÆrvikÃbhisamayopalak«akÃ÷ trayodaÓa dharmÃ÷ ÃnupÆrvikÃbhisamayasya svarÆpanirdeÓa÷ abhisamayÃlaÇkÃre saæk«epata÷ kÃrikÃÓena k­ta÷ / tathà hi - tredhà daÓadhà cÃnupÆrvika÷ vistaratastu tasya lak«aïÃdikamanayà ekayà kÃrikayopanyastam / tathà hi - dÃnena praj¤ayà yÃvad buddhÃdau sm­tibhiÓca sà / dharmÃbhÃvasvabhÃvenetyanupÆrvakriyà matà // (ka) lak«aïam sarvÃkÃraj¤atÃditrisarvaj¤atÃkÃrÃn adhigatÃn anupÆrvÅk­tya praj¤ÃbhÃvanayopÃtta÷ sattvayoga÷ ÃnupÆrvikaprayoga iti lak«aïam / (kha) bheda÷ dÃnÃdi«aÂpÃramitÃparipÆraïena («aÂ), buddha-dharma-saægha-ÓÅla-tyÃga-devatÃ-nÃmanusmaraïena («aÂ) , rÆpÃdisarvadharmÃbhÃve svabhÃvÃvabodhena (eka÷) yo 'dhigama÷ sa ÃnupÆrvikÃbhisamayastrayodaÓavidha ityasya trayodaÓa bhedà bhavanti / (ga) avadhi÷ sambhÃramÃrgamÃrabhya ekak«aïÃbhisambodhÃt samanantarapÆrvak«aïaparyantamasya sÅmà bhavatÅti / // iti ÃnupÆrvikÃbhisamayopalak«akÃ÷ trayodaÓa÷ dharmÃ÷ // ___________________________ (Å) ekak«aïÃbhisambodhÃbhisamayopalak«akÃ÷ catvÃro dharmÃ÷ ekak«aïÃbhisambodhasya svarÆpanirdeÓa÷ abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikÃrdhena saæk«epata÷ k­ta÷ / tathà hi - ekak«aïÃbhisambodho lak«aïena caturvidha÷ // vistaratastu saptamÃdhikÃre dra«Âavya÷ / (ka) lak«aïam adhigatatrisarvaj¤atÃkÃre«u svabhyastaste«Ãmeva k«aïenaikenÃdhigamarÆpa÷ paryantayoga÷ ekak«aïÃbhisambodha iti lak«aïam / ekak«aïaprayoga÷, antimak«aïabodhisattvÅyaj¤Ãnam, ÃnantaryamÆrdhaprayoga÷ ityanarthÃntaram / (kha) bheda÷ svarÆpata÷ ekavidha eva ekak«aïÃbhisambodho lak«aïena (vyÃv­tyÃ) caturvidho bhavati, yathà - avipÃkalak«aïa÷, vipÃkalak«aïa÷ alak«aïalak«aïa÷, advayalak«aïaÓceti / (ya) avipÃkalak«aïa÷ asya sarvaæ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà parÅdÅpitam / tathà hi - anÃsravÃïÃæ sarve«ÃmekaikenÃpi saægrahÃt / ekak«aïÃvabodho 'yaæ j¤eyo dÃnÃdinà mune÷ // (ka) lak«aïam ekak«aïadÃnÃdij¤Ãnena anÃsravadÃnÃdyaÓÅtyanuvya¤janalak«aïÃnÃæ dharmÃïÃæ saægraheïa bodhisattvasya avabodharÆpa÷ paryantayoga÷ avipÃkÃnÃsravasarvadharmaikak«aïalak«aïo bhavatÅti lak«aïam / (ra) vipÃkalak«aïa÷ asya sarvaæ svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà samyagabhihitam / tathà hi - vipÃkadharmatÃvasthà sarvaÓuklamayÅ yadà / praj¤ÃpÃramità jÃtà j¤Ãnamekak«aïe tadà // (ka) lak«aïam yadà bodhisattvasya pratipak«abhÃvanayà sarvavipak«akalaÇkÃpagamena sakalavyavadÃnapak«avipÃkadharmatÃvasthà ÓuklasvabhÃvà jÃtÃ, tadà ekasminneva k«aïe vipÃkÃvasthÃprÃptÃnÃm anÃsravadharmÃïÃæ bodhÃt j¤Ãnaæ (praj¤ÃpÃramitÃ) vipÃkadharmatÃvasthÃnÃsravadharmaikak«aïalak«aïo bhavati, ityevak«aïÃbhisambodho dvitÅya÷ / ayaæ vipÃka÷ a«ÂamabhÆmerÆrdhvaæ bhavatÅti j¤eyam / (la) alak«aïalak«aïa÷ asya svarÆpÃdikaæ sarvam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà suspa«Âamupavarïitam / tathà hi - svapnopame«u dharme«u sthitvà dÃnÃdicaryayà / alak«aïatvaæ dharmÃïÃæ k«aïenaikena vindati / (ka) lak«aïam pÆrvaæ svapnopamasarvadharmÃbhyÃsena sambhÃradvayamanubhÆya adhigamÃvasthÃyÃæ svapnasvabhÃve«u sarvadharme«u upÃdÃnaskandhÃdi«u sthitvà dÃnÃdi«aÂpÃramitÃpratipattyà dÃnÃdirÆpanirÆpaïÃkÃreïa alak«aïÃ÷ sarvadharmà iti saækleÓavyavadÃnarÆpÃïÃæ sarvadharmÃïÃmekenaiva k«aïena alak«aïatvaæ jÃnÃti, ityevam alak«aïa sarvadharmaikak«aïalak«aïo bhavatÅti ekak«aïÃbhisambodhast­tÅya÷ / (va) advayalak«aïa÷ asyÃdvayalak«aïasya svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà spa«ÂamupadarÓitam / tathà hi - svapnaæ taddarÓinaæ caiva dvayayogena nek«ate / dharmÃïÃmadvayai tattvaæ k«aïenaikena paÓyati // (ka) lak«aïam nirantaradÅrghakÃladvayapratibhÃsaprahÃïÃbhyÃsasÃtmÅbhÃvÃd unmÅlitadvayapratibhÃsavÃsano yadà bodhisattvo grÃhyagrÃhakayogena svapnaæ grÃhyaæ svapnadarÓinaæ grÃhakaæ nek«ate, tadà sarve 'pyevaædharmÃïo dharmà iti dharmÃïÃmadvayaæ tattvamekenaiva k«aïena paÓyati, ityevam advayalak«aïasarvadharmaikak«aïalak«aïo bhavatyekak«aïÃbhisambodhaÓcaturtha÷ / (kha) nirvacanam eka ityantima÷, k«aïamiti samaya÷, abhirityÃbhimukhyam, samiti samyak, aya ityadhigama ityevaæ antimakÃle dÃnÃdisarvÃnÃsravadharmÃïÃmaviparÅta÷ samyak prativedha÷ ekak«aïÃbhisambodha ityucyate / (ga) avadhi÷ samastÃnÃæ caturlak«aïÃnÃmavadhi÷ antimak«aïasthabodhisattvÅyÃvasthÃyÃmeva bhavati / // iti ekak«aïÃbhisambodhÃbhisamayasya a«Âau dharmÃ÷ // ___________________________________________________________________ 3. DharmakÃyopalak«akÃÓcatvÃro dharmÃ÷ vipÃkabhÆtasya dharmakÃyasya saæk«iptanirdeÓa÷ abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà paridÅpita÷ / tathà hi - svÃbhÃvika÷ sasÃmbhogo nairmÃïiko 'parastathÃ÷ / dharmakÃya÷ sakÃritraÓcaturdhà samudÅrita÷ // vist­tanirdeÓastu a«ÂamÃdhikÃre catvÃriæÓatkÃrikÃbhirvihita÷ / tatra dharmakÃyasya lak«aïÃdikaæ sarvaæ svarÆpamupavarïitam / (ka) lak«aïam sambhÃradvayasaæcayabalena prÃptÃ÷ paryantaguïà eva phalabhÆto dharmakÃya iti lak«aïam / (kha) bheda÷ catvÃro 'sya bhedà bhavanti, yathà - svabhÃvakÃya÷, j¤ÃnadharmakÃya÷, sambhogakÃya÷, nirmÃïakÃyaÓceti catvÃra÷ / 1. svabhÃvakÃya÷ asya svÃbhÃvikakÃyasyopapÃdanam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà k­tam / tathà hi - sarvÃkÃrÃæ viÓuddhiæ ye dharmÃ÷ prÃptà nirÃsravÃ÷ / svÃbhÃviko mune÷ kÃyaste«Ãæ prak­tilak«aïa÷ // (ka) lak«aïam prak­tyÃgantukamalaviÓuddhidvayalak«aïa÷ paryantadhÃturanutpÃdarÆpa÷ svabhÃvakÃya iti lak«aïam / (kha) bheda÷ prak­tiviÓuddha÷ ÃgantukaviÓuddhaÓceti dvau bhedau / (ga) avadhi÷ svabhÃvakÃya÷ kevalaæ buddhabhÆmÃveva bhavati / 2. j¤ÃnadharmakÃya÷ asya j¤ÃnakÃyasya svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre pa¤cabhi÷ kÃrikÃbhirupadarÓitam / (ka) lak«aïam yÃvajj¤Ãnaæ yathÃvajj¤Ãnaæ cÃpek«ya sÃk«ÃtkÃri paryantaj¤Ãna j¤ÃnadharmakÃya iti lak«aïam / j¤ÃnadharmakÃya÷ sarvaj¤aj¤Ãnaæ cetyanarthÃntaram / (kha) bheda÷ buddhabhÆmau anÃsravaj¤ÃnÃnÃmekaviæÓati÷ j¤Ãnavargà evÃsya ekaviæÓati÷ prabhedÃ÷ / tathà hi - (1) sm­tyupasthÃnÃdyÃrabhya ÃryëÂÃÇgamÃrgaparyantà saptatriæÓad bodhipak«Ã÷, (2) catvÃryapramÃïÃni maitryÃdicaturbrahmavihÃrÃ÷, (3) a«Âau vimok«Ã÷, (4) navasamÃpattaya÷, (5) k­tsnÃyatanÃni daÓa (6) a«Âau abhibhvÃyatanÃni, (7) araïÃsamÃdhi÷, (8) praïidhij¤Ãnam, (9) «a¬abhij¤Ã÷, (10)catasra÷ pratisaævida÷, (11) ÃÓrayÃlambanacittaj¤ÃnapariÓuddhaya iti cataÓra÷ Óuddhaya÷, (12) daÓa vaÓitÃ÷, (13) daÓa balÃni, (14) catvÃri vaiÓÃradyÃni, (15) trÅïi arak«aïÃni, (16) trÅïi sm­tyupasthÃnÃni, (17) asammo«adharmatÃ, (18) kleÓaj¤eyÃvaraïÃnuÓayarÆpabÅjaprahÃïÃt vÃsanÃsamudghÃta÷, (19) sakalajanahitÃÓayatà mahÃkaruïÃ, (20) a«ÂÃdaÓÃveïikà buddhadharmÃ÷, (21) sarvÃkÃraj¤atÃditrisarvaj¤atà / tathà coktam abhisamayÃlaÇkÃre - bodhipak«ÃpramÃïÃni vimok«Ã anupÆrvaÓa÷ / navÃtmikà samÃpatti÷ k­tsnaæ daÓavidhÃtmakam // abhibhvÃyatanÃnya«ÂaprakÃrÃïi prabhedata÷ / araïà praïidhij¤Ãnamabhij¤Ã÷ pratisaævida÷ // sarvÃkÃrÃÓcatasro 'tha Óuddhayo vaÓità daÓa / balÃni daÓa catvÃri vaiÓÃradyÃnyarak«aïam // trividhaæ sm­tyupasthÃnaæ tridhà 'saæmo«adharmatà / vÃsanÃyÃ÷ samudghÃto mahatÅ karuïà jane // Ãveïikà munereva dharmà ye '«ÂÃdaÓeritÃ÷ / sarvÃkÃraj¤atà ceti dharmÃkÃyo 'bhidhÅyate // (ga) avadhi÷ buddhabhÆmÃveva j¤ÃnadharmakÃyo bhavati / 3. sambhogakÃya÷ sambhogakÃyasya svarÆpavarïanam abhisamayÃlaÇkÃre ekayà kÃrikayà k­tam / tathà hi - dvÃtriæÓallak«aïÃÓÅtivya¤janÃtmà munerayam / sÃmbhogiko mata÷ kÃyo mahÃyÃnopabhogata÷ // (ka) lak«aïam sthÃnakÃyaparivÃradharmakÃlÃkhyai÷ pa¤cabhirviniyatairvirÓi«Âa÷ kÃya÷ sambhogakÃya iti lak«aïam / (kha) bheda÷ mahÃsambhogakÃya÷ kani«ÂhasambhogakÃyaÓceti bhedadvayamabhidhÃnad­«Âyà kartuæ Óakyate / tatra mahÃsambhogakÃya÷ akani«Âhabhaumika÷ sambhogakÃya ityanarthÃntaram / tathaiva kani«ÂhasambhogakÃya÷ akani«Âhabhaumikau nirmÃïakÃyaÓcetyanarthÃntaram / (ga) avadhi÷ ayaæ sambhogakÃyo buddhabhÆmau akani«ÂhaghanavyÆhak«etre eva kevalaæ bhavati / 4. nirmÃïakÃya÷ kÃyasyÃsya nairmÃïikasya svarÆpam abhisamayÃlaÇkÃre kÃrikayà ekayà samyagupavarïitam / tathà hi - karoti yena citrÃïi hitÃni jagata÷ samam / à bhavÃt so 'nupacchinna÷ kÃyo nairmÃïiko mune÷ // (ka) lak«aïam pa¤cabhirviniyatairvirahita÷ paryantarÆpakÃyo nirmÃïakÃya iti lak«aïam / yena ÓÃkyamunitathÃgatÃdirÆpeïa ÃsaæsÃraæ sarvalokadhÃtu«u sattvÃnÃæ samÅhitamarthaæ samaæ karoti, asau kÃya÷ prabandhatayà anuparato nairmÃïiko buddhasya bhagavata÷ sarvabÃlajanasÃdhÃraïaÓcaturtho 'vasÃtavya÷ / (kha) bheda÷ nirmÃïakÃyasya trayo bhedà bhavanti, yathà - uttamanirmÃïakÃya÷, ÓailpikanirmÃïakÃya÷, nairyÃïikanirmÃïakÃyaÓceti / buddhakÃritrÃïi imÃni bhagavato vicitrÃïi kÃritrÃïi abhisamayÃlaÇkÃre saptabhi÷ kÃrikÃbhirvistaraÓo nirdi«ÂÃni / (ka) lak«aïam svasantatisthasarvÃkÃraj¤atÃdhipatyenodayamÃsÃditÃ÷ Óuklà guïà eva buddhakÃritrÃïÅti lak«aïam / (kha) bheda÷ gatipraÓamanakÃritrata Ãrabhya nirvÃïaniveÓanaparyantaæ saptaviæÓati÷ karmÃïyevÃsya saptaviæÓati÷ prabhedà bhavanti / yathoktamabhisamayÃlaÇkÃre saptaviæÓati÷ karitrÃïi - tathà karmÃpyanucchinnamasyÃsaæsÃrami«yate / gatÅnÃæ Óamanaæ karmaæ saægrahe ca caturvidhe // niveÓanaæ sasaækleÓe vyavadÃnÃvabodhane / sattvÃnÃmarthayÃthÃtmye «aÂsu pÃramitÃsu ca // buddhamÃrge prak­tyaiva ÓÆnyatÃyÃæ dvayak«aye / saækete 'nupalambhe ca paripÃke ca dehinÃm // bodhisattvasya mÃrgo 'bhiniveÓasya nivÃraïe / bodhiprÃptau jinak«etraviÓuddhau niyatiæ prati // aprameye ca sattvÃrthe buddhasevÃdike guïe / bodheraÇge«vanÃÓe ca karmaïÃæ satyadarÓane // viparyÃsaprahÃïe ca tadavastukatÃnaye / vyavadÃne sasambhÃre saæsk­tÃsaæsk­te prati // vyatibhedÃparij¤Ãne nirvÃïe va niveÓanam / dharmakÃyasya karmedaæ saptaviæÓatidhà matam // (ga) avadhi÷ mÃrge 'praveÓÃdÃrabhya buddhabhÆmiparyantamasyÃvadhirbhavati / (gha) vaiÓi«Âyam vineyajanakarmÃnusÃraæ bhagavata÷ kÃyavÃÇmana÷kÃritrÃïi ÃkÃÓavad atyudÃrÃïi, nadÅdhÃrÃvad avicchinnÃni, samudrataraÇgavat kÃlÃnatikramaïalak«aïÃni, cintÃmaïikalpav­k«Ãdivad anÃbhogarÆpÃïi bhavanti / (Ça) avadhi÷ vineyajanapratibhÃsabhÃk saptaviæÓatiprakÃraæ karma avicchinnatayà ÃsaæsÃraæ pravartate / // iti dharmakÃyopak«akÃÓcatvÃro dharmÃ÷ // ___________________________ pariïÃmanà praj¤ÃpÃramitopalak«akÃïÃæ sarvÃkÃraj¤ÃtÃdya«ÂÃnÃm, a«ÂapadÃrthopalak«akÃïÃæ ca saptate÷ padÃrthÃnÃæ prakÃÓakamidaæ subhëitaæ jagadguro÷ maitreyanÃthasya mukhÃnni÷-s­tasyÃgamasya caturdik«u÷ prasÃrÃya lokasya ca sanmÃrgÃrohaïÃya prabhavediti pariïÃmanà / ÃcÃryaharibhadravacanena tu - tathyÃtathyavibhÃgayuktivikalaj¤ÃnodayÃtsaæv­tau saæsÃrÃrïavapaÇkamagnamanasÅ jÃtÃ÷ sadà dehina÷ / sarve 'mÅ jananÅnibandhanak­tÃd bÅjÃnmayÃptÃcchubhÃt sarvÃkÃravarà bhavantu niyataæ kÃyatrayaprÃpiïa÷ // iti Óam om