Abhidharmasamuccayabhasya (= Abhidh-s-bh) Based on the edition by N. Tatia: Abhidharmasamuccayabhàùyam. Patna 1976 (Tibetan Sanskrit Works Series, 17). Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project. With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon) Sastra section The transliteration emulates the conventions of Nagari script. Therefore, many word boundaries are not marked by blanks. #<...># = BOLD for pagination of N. Tatia's edition (added) (...) = corrections [...] = unclear / restored passages (?) ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Abhidharmasamuccayabhàùyam I [lakùaõasamuccayo nàma prathamaþ samuccayaþ] oü namo ratnatrayàya / kimarthamidaü ÷àstramàrabdham / skandhàdãnàrabhya kati kasmàdityevamàdiùu cintàsthàneùu kau÷alyakaraõàrtham / tathàhyanena kau÷alyena dvividho 'nu÷aüso labhyate - manaskàrànu÷aüsaüþ sàükathyavini÷cayànu÷aüsa÷ca / tatra manaskàrànu÷aüsaþ ÷amathànukålyàdvipa÷yanàvçddhayànukålyàcca veditavyaþ / ÷amathànukålyaü punareùu sthàneùu kçtakau÷alasya niþsaüdehatayà yatheùñamàlaübane aikàgrayayogena sukhaü cittasamàdhànataþ / vipa÷yanàvçddhayànu kålyaü bahubhiþ prakàraiþ j¤eyaparãkùayà praj¤àprakarùagamanataþ / sàükathyavini÷cayànu÷aüsa eùu sthàneùu ku÷alasya sarvapra÷navyàkaraõa÷aktiyogàdvai÷àradyapratilaübhato draùñavyaþ // pa¤càkàràtmavastådbhàvanatàmupàdàyetyatracaturàkàramàtmano vastvityàtmavastu / pa¤camaü tvàtmalakùaõameva vastvityàtmavastviti veditavyam / saparigrahadehagrahaõena bàhyasyàdhyàtmikasya ca råpaskandhasya grahaõaü veditavyam / vedanàdãnàmupabhogàditvaü tallakùaõanirde÷e j¤àpayiùyate / tadà÷rayàtmasvavastu vij¤ànam, teùàü saparigrahadehàdãnàmà÷rayamàtmalakùaõaü vastvityarthaþ / tathàhi loke pràyeõa vij¤àne àtmagràhaþ, ÷eùeùvàtmãyagràha iti // dehaparigrahàbhyàmiti cakùu[ràdã] ndriyaùañkena råpàdiviùayaùañkena ca / ùaóàkàro 'tãto vartamàna÷copabhogo vij¤ànaùañkam, tasya dhàraõamà÷rayàlaübana bhàvataþ / ityevaü taddhà raõatvena dvàda÷ànàmindriyaviùayàõàü dhàtutvam / (##) vij¤ànànàü punarupabhogalakùaõa dhàraõatvena dhàtutvaü veditavyam / yathàtãtapratyutpannàþ cakùuràdaya upabhogalakùaõadhàrakà naivamanàgatàþ - 2 // àyadvàramàtratvàdindriyàrthamàtragrahaõena dvàda÷aivàyatanàni vyavasthà pitàni, na tåpabhogalakùaõaü vij¤ànaùañkamiti // upàdànaü chando ràga÷ca / tatra chando 'bhilàùaþ, ràgo 'dhyavasànam / chandenànàgatamàtmabhàvamabhilàùamukhenopàdatte, yenànàgatàn skandhànabhinirvarttayati / ràgena vartamànamàtmabhàvamadhyavasànamukhenopàdatte, yena vartamànàn skandhànna parityajati / tasmàdetadeva dvayamupàdànamityucyate / tatra skandhavannirde÷a iti / upàdànena yuktàstasmàtsopàdànadharmà iti veditavyam // spar÷ena råpàõàmanyathãbhàvo veditavyaþ / yà de÷e ityabhi mukhaprade÷e / idaü cedaü cetyasthi÷aükalàdikaü j¤eyavastusabhàgaü pratibimbam / evaü caivaü ceti varõasaüsthànabhedaiþ citrãkàrateti tathàsaüj¤à / ÷ubhànàü karmaõàü sukho 'nubhavaþ phalavipàkaþ / a÷ubhànàü duþkhaþ / ubhayeùàmaduþkhàsukhaþ / tathàhi ÷ubhànàma÷ubhànàü và vipàka àlayavij¤ànaü nityamupekùayaiva saüprayuktaü bhavati / saiva càtropekùà vipàkaþ / sukhaduþkhayostu vipàkajatvàdvipàkopacàraþ / dçùña÷rutatamavij¤àtànarthàniti dçùñaü yacca kùuùànubhåtam, ÷rutaü yacchrotreõànubhåtam, mataü yatsvayamabhyåhitamevaü caivaü ca bhavitavyamiti, vij¤àtaü yatpratyàtmamanubhåtamiti / vyavaharatãtyabhilàpaiþ pràpa[ya]tãtyarthaþ // nànàvasthàsu ceti sukhaduþkhàdyàsu // yena cakùuùà råpàõi dçùñavànityatãtavij¤ànopabhogadhàrakatvena dhàtutva dar÷ayati / pa÷yatãti vartamànavij¤ànopabhogadhàrakatvena / yacca tasya cakùuùo bãjamupacitamàlayavij¤ànaü yata àyatyàü cakùunirvartiùyate, vaipàkyaü ca yato nirvçttam, tadapi dvividhaü bãjaü cakùurdhàturityucyate, cakùuùo hetutvàt / yaccakùurdhàtoþ råpe àdhipatyamiti råpãndriyàdhipatyena bàhyaviùayanirvartanàt / (##) taddhàtuvaddraùñavyaü tacca yathàyogamiti yena cakùuùà råpàõi drakùyati yacca tadbãjamityevamàdi yojayitavyam // catvàri ca mahàbhåtànyupàdàyeti / kathamupàdàyaråpam / catvàri mahàbhåtànyupàdàya jananasaüni÷rayapratiùñhopastaübhopabçühaõahetutvena / jananàdi hetutvaü punarbhåtànàmupàdàyaråpe pa¤cavidhaü hetutvamadhikçtya / utpattihetutvaü tairvinà tadanutpatteþ / vçttihetutvaü bhåtàni pratyàkhyàyopàdàyaråpasya pçthagde÷àvaùñambhasàmarthyàbhàvàt / anuvçttihetutvaü bhåtavikàreõa tatpratiùñhitopàdàyaråpavikriyàgamanàt / sthitihetutvaü sadç÷otpattikàle bhåtairupàdàyaråpasaütànasyànupacchedayogena saüdhàraõàt / upacayahetutvaü vçttikàle bhåtairåpàdàyaråpàpyàyanàditi / nãlàdãnàü pa¤caviü÷atãnàü råpàõàü vyavasthànaü ùaóbhiràkàrairveditavyam / lakùaõataþ saünive÷ato 'nugrahopaghàtataþ kriyàsaüni÷rayataþ kriyàlakùaõataþ maõóanata÷ca caturõà da÷ànàmaùñànàmekaikasya ca yathàkramam / tatràbhyavakà÷astadanyaprativàrakaspraùñavyarahito yo de÷aþ / nabho yadupariùñànnãlaü dç÷yate // ÷abdavyavasthànaü lakùaõato 'nugrahopaghàtataþ hetuprabhedato de÷anàprabhedato vyavahàraprabhedata÷ca / lakùaõataþ ÷rotrendriyagràhyo yo 'rtha iti / de÷anàprabhedato lokaprasiddhàdayastrayaþ / ÷eùaü yathàyogaü veditavyam / tatropàttamahàbhåtahetukastadyathà vàkchabdaþ / anupàttamahàbhåtahetukastadyathà vçkùa÷abdaþ / tadubhayastadyathà hastamçdaïga÷abdaþ / lokaprasiddho laukikabhàùàsaügçhãtaþ / siddhopanãta àryerde÷itaþ / parikalpitastãrthyerde÷itaþ / àryànàryavyàvahàrikau tudçùñàdãnaùñau vyavahàrànadhikçtya veditavyau // gandhavyavasthànaü svalakùaõato 'nugrahopaghàtataþ prabhedata÷ca // rasavyavasthànamapyevameva veditavyam // tatra sahajo gandha÷candanàdonàm, sàüyogiko dhåpayuktyadãnàm, pàriõàmikaþ pakvaphalàdãnàmiti / spraùñavyaikade÷avyavasthànamàmar÷anata àtulanataþ spar÷anata àpãóanataþ saüsargato dhàtuvaiùamyasàmyata÷ca / abvàyusaüsargàcchãtam / (##) appçthavãsaüsargàtpicchalam / vi÷ràmo balamårjà ca dhàtusàmyàt / årjà punarvai÷àradyaü veditavyam / tçptirubhayathà / ÷eùà jighatsàdayo dhàtuvaiùamyàdveditavyàþ // àbhisàükùepikaü paramàõuråpam / àbhyavakà÷ikaü tadeva yathoktaü tadanyaprativàrakaspraùñavyarahitam / sàmàdànikamavij¤aptiråpam / parikalpitaü pratibimbaråpam / vaibhåtvikaü vimokùadhyàyigocaraü yadråpam / vedanàskandhavyavasthànamà÷rayataþ svabhàvata à÷rayasaükalanataþ saükle÷avyavadànata÷ca / tatra råpà÷rayasaükalanataþ kàyikãvedanàvyavasthànam / aråpyà÷rayasaükalanata÷caitasikãvedanàvyavasthànam / saükle÷ataþ sàmiùàdãnàm, vyavadànato niràmiùàdãnàü vyavasthànaü veditavyam / tattçùõàviyukteti visaüyuktà visaüyogyànukålà ca veditavyà // avyavahàraku÷alasyà÷ikùitabhàùatayà råpe saüj¤à bhavati na tu råpamiti / tasmàdanimittasaüj¤etyucyate / animittadhàtusamàpannasya råpàdisarvanimittàpagate 'nimitte nirvàõe saüj¤ànimittasaüj¤à / bhavàgrasamàpannasyàpañutvenàlaübanànimittãkaraõàdanimittasaüj¤à / parãttaþ kàmadhàtuþ nikçùña tvàt / mahadgato råpadhàtustata utkçùñatvàt / apramàõe àkà÷a vij¤ànànantyàyatane 'paryantatvàt / tasmàttadàlaübanàþ saüj¤àþ parãttàdisaüj¤à veditavyàþ / vedanàsaüj¤àvarjyànàü sarveùàü caitasikànàü cittaviprayuktànàü ca saüskàraskandhalakùaõatve cetanàmàtrasyaiva tannida÷e grahaõaü tatpårvakatvàditareùàmiti kàraõaj¤àpanàrthamàha - yayà ku÷alatvàya cetayata ityevamàdi / tatra ku÷alà vakùyamàõàþ ÷raddhàdayaþ / saükle÷à ràgàdayaþ kle÷opakle÷àþ / avasthàbhedataþ cetanàpreritasaüskàràvasyàsu praj¤aptàþ cittaviprayuktàþ saüskàràþ // cetanàdãnàü caitasikànàü lakùaõataþ karmata÷ca nirde÷o veditavyaþ / tatra cetanàyàþ cittàbhisaüskàro manaskarmeti lakùaõanirde÷aþ / ku÷alàku÷alàvyàkçteùu cittapreraõakarmiketi karmanirde÷aþ / tathàhi (##) yathàbhisaüskàraü ku÷alàdiùu dharmeùu cittasya pravçttirbhavatãti / àlaübane cittadhàraõaü tatraiva punaþ punaràvarjanaü veditavyam / ata eva samàdhilàbhã mana(þ) saüskàralàbhãtyucyate / vij¤ànotpattàvindriyasya sukhàdivedanotpattyanukålo yo vikàrastadàkàraþ spar÷o veditavyaþ / tattadupasaühità kartukàmateti dar÷ana÷ravaõàdisarvakriyecchàsaügrahàrtham / yathàni÷cayaü dhàraõà evametannànyathetyadhimuktiþ / ata eva tatpradhàno 'nyaiþ saühartu na ÷akyate saüstutaü vastu pårvànubhåtaü veditavyam / avikùepakarmikatvaü punaþ smçteràlaübanàbhilapane sati cittàvikùepatàmupàdàya / cittasyaikàgratàvikùepaþ / j¤ànasaüni÷rayadànaü samàhitacittasya yathàbhåtaj¤ànàt / saü÷ayavyàvartanaü praj¤ayà dharmàn pravicinvato ni÷cayalàbhàt / astitve 'bhisaüpratyayàkàrà ÷raddhà / guõatve prasàdàkàrà / ÷akyatve 'bhilàùàkàrà, ÷akyaü mayà pràptuü niùpàdayituü veti / hryàdayaþ sugamatvànna vibhajyante / upapattipràtilambhikaü ÷rutacintàmayaü bhàvanàmayaü ca yathàkramaü vipàkàgamàdhigamaråpaü veditavyam / pratisaükhyàpraj¤à dhairyasahità / sthàmavànvãryavànutsàhã dçóhaparàkramo 'nikùiptadhuraþ ku÷aleùu dharmeùvityevamàdisåtrapadàni yathàkramaü saünàhàdiùvabhyutsàhavastuùu yojayitavyàni / paripåraõaü yathà maulaü prave÷aþ / niùpàdanaü tasyaiva suparikarmakçtatvam / sarvàvaraõaniùkarùaõaü tadva÷enà÷rayaparivçttito draùñavyam / sarvaku÷alabhàvanàyà vãryàdipårvakatvàtteùvapramàdapraj¤apti / sàsravà dharmà àsravà àsravasthànãyà÷ca viùayà iha veditavyàþ / cittasamatàdibhirupekùàyà àdimadhyàvasànàvasthà vyàkhyàtàþ / tathàhyupekùayà yuktaü cittaü layàdiveùamyàbhàvàdàditaþ samam / tato 'nabhisaüskàreõa vahanàtpra÷añham / tataþ saükle÷à÷aïkàbhàvàdanàbhogàvasthitamiti / a vihiüsà pyadveùàvyatirekàt praj¤aptisatã veditavyà / duþkhasaüjananakarmaka iti tçùõàva÷ena pa¤copàdànaskandha nirvartanàt / aspar÷avihàra àghàtacittasya duþkhavihàràt / agauravaü guruùu guõavatsu ca stabdhatà / duþkhotpattiþ (##) punarbhavotpattirvedi tavyà / mithyàni÷cayairviparãtaü j¤ànam / vicikitsà saü÷ayaþ / saükle÷otpattiþ ràgàdikle÷asamudàcàraþ / tatsaüni÷rayadànaü måóhasya sarvakle÷apravçtteriti / ratneùu vimatirmàrgasatye nirodhasatye ca yathàyogam / tayà ku÷alapakùe 'pravçttiralabdhani÷cayasyànàrambhàt // madhyamà pratipacchà÷vatocchedagràhavarjitaü pratãtyasamutpàdaj¤ànam / ÷ãlavrataü kudçùñipårvakaü veditavyama / ÷ramavaiphalyaü tenàniryàõàt / nàsti dattaü nàstãùñaü nàsti kçtaü nàsti sucaritaü nàsti du÷caritamityayaü hetvapavàdaþ / nàsti du÷caritasucaritànàü karmaõàü phalavipàka iti phalàpavàdaþ / nàstyayaü loko nàsti paraloko nàsti màtà nàsti pità nàsti sattva upapàduka iti kriyàpavàdaþ, lokàntaragamanàgamanakriyàyà bãjàdhànakriyàyàþ pratisaüdhibandhakriyàyà÷càpavàdàt / na santi loke 'rhanta ityevamàdi sadvastunà÷anam / tadanyadyat kiücidviparãtadar÷anaü tanmithyàparikalpanaü veditavyam / ku÷alamålasamucchedo vi÷iùñàyà eva mithyàdçùñerna sarvasyàþ / pa¤caskandhàtmake j¤eye àtmàtmãyasvabhàvasamàropikà satkàyadçùñiþ / àtmanityànityavi÷eùasamàropikàntagràhadçùñiþ / kudçùñàvagratà samàropako dçùñiparàmar÷aþ / tatraiva ÷uddhisamàropakaþ ÷ãlavrataparàmar÷aþ / ekà yadbhåyaseti mithyàvikalpikà yà nàva÷yamapavàdikatvàt / lakùaõato dvàbhyàmantagràhamithyàdçùñibhyàm, saparivàrataþ sarvàbhyaþ / råpàdayo nàtmà, tadvilakùaõatvàt na hi te àtmalakùaõà iti / na teùvàtmà, anityatàdoùàt / na hyà÷rayàbhàve à÷ritaü bhavatãti / na råpavànàtmà, asvàtantryadoùaprasaïgàt / na tebhyo 'nyatràtmà, nirdehatàdoùàt / na hi vinà dehenà tmaparikalpa upalabhyata iti / asvàtantryatàdoùaþ teùvava÷avartanàt / athaivaüvidhamàtmànaü (##) ka÷citparikalpayet tathàpi nopapadyate 'råpàdika àtmà, ayatnato mokùadoùàt / dehàdibandhanàbhàve hi svarasenaiva mokùaþ syàditi // råpàmàtmeti samanupa÷yati vedanàü saüj¤àü saüskàràn vij¤ànamàtmeti samanupa÷yatãtyetàþ pa¤càtmadçùñayaþ / ÷eùàþ pa¤cada÷àtmãyadçùñayaþ // råpavàn yàvadvij¤ànavàniti saübandhenàtmãyatà, sà hi tatsaüvandhàttadvàn bhavatãti / àtmãyaü råpaü yàvadvij¤ànamiti va÷avarttyàtmãyatàmupàdàya, yasya hi yadva÷ena vartate dàne viniyoge và tasya tadàtmãyamityucyate / råpe yàvadvij¤àne àtmetyavinirbhàgavçttyàtmãyatà, ayamàtmàeùvanusçto vistçtaþ prakùipto 'ïgàïgànusàrigata iti parikalpanàt // aniråpitavastukatvaü punà råpamityevamàdilakùaõaü niråpayata àtmadçùñeranavakà÷àt / tadyathà rajjuü sarpato gçhõàti ka÷cit sahasà, na punà rajjuriti niråpayaüstàü sarpato gçhõãyàditi // krodhàdayaþ praj¤aptisanto veditavyàþ, pratighàtàdivyatirekeõàbhàvàt // tadårdhvamiti krodhàdårdhvam / akùàntirapakàràmarùaõam / dharmataiùà yadavadyaü praticchàdayataþ kaukçtyam, ata÷càspar÷avihàra iti / uccapragàóhapàruùyavacanaü paramarmaghaññanayogena pratyakùaravàdità / asaülekho màtsaryeõànupayujyamànànàmapyupakaraõànàü saünicayàdveditavyaþ / bhåtadoùavimàlanà anyenànyasya pratisaraõaü veditavyam / samyagavavàdalàbhaparipanthakarmakatvaü yathàbhåtamàtmànamanàviùkçtyàvavàdàyogyatvàt / dãrghàyuùkalakùaõagrahaõaü tadvikalpanàdamaravitarkapårvakaü jãvitamadotpatteþ / anyatamànyatamà sàsravà saüpattiþ kulavalaråpamedhàbuddhibhogai÷varyàdikà veditavyà / ràgàü÷ikaü nàndãsaumanasyaü saükliùño harùavi÷eùaþ / ÷ubhanimittamanusarato ràgànukålaü pårvahasitaramitakrãóitànusmaraõàt cittasyànupa÷amo veditavyaþ kausãdyasaüni÷rayadànakarmakatvama÷raddadhànasya (##) prayogacchandàbhàvàt / asaüvidità kàyavàkcittacaryàbhikramapratikramàdiùu samyagapratyavekùitatayà veditavyà / evaü hyasya karaõãyàkaraõãyàj¤ànà dàpattayo bhavantãti // svabhàvavikùepaþ pa¤cavij¤ànakàyàþ, prakçtyaivàdhyàtmaü samàdhàtuma÷akyatvàt / bahirdhàvikùepaþ ÷rutàdiku÷ale prayuktasya tadàlaübanàdbahiþ kàmaguõeùu cittagamanaü veditavyam / adhyàtmavikùepaþ samàdhiprayuktasyaiva taccyutikarau layauddhatyamàsvàdanà ca / nimittavikùepaþ pare màü guõavattayà saübhàvayiùyantãtyetannimittametadartha ku÷alaprayuktasya ÷anaiþ tatparihàõito veditavyaþ / dauùñhulya vikùepo 'haükàràdidauùñhulyava÷àdutpannotpanneùu sukhàdiùu vediteùvahaü mama asmãti và karaõàt ku÷alapakùàpari÷uddhito veditavyaþ / àditastathodgrahaõamudgrahaþ / vyavakiraõà tadårdhvaü tena cittasaütànasya mi÷rãbhàvaþ / nimittãkàraþ tasyaiva veditasya punaþ puna÷citrãkàro veditavyaþ / manaskàravikùepaþ samàpattyantaraü và samàpadyamànasya dhyànàntaraü và saü÷rayataþ pårvasmàddhyutthànato veditavyaþ / vairàgyaparipanthakarmaka ityupakle÷àtmakaü vikùepamadhikçtya // middhanimittaü tadyathà daurbalyam, ÷ramaþ, kàyagauravaþ, andhakàranimittasya manasikaraõam, sarvàrambhàõàmadhyupekùaõam punaþ punastatkàlanidràbhyàsaþ, mantrabalena parainidropasaühàrastathà saüvàhanàdibhirveti / mohàü÷ika iti samàdhito vi÷eùaõàrtham / ku÷alà(di)bhàvavacanaü na tvava÷yaü mohàtmaka iti kçtvà / kàla iti ràtryà madhyame yàme / akàlastato 'nyaþ / yuktaü kàle yathànuj¤am, akàle 'pi glànasya karmaõyatàrtha và / ayuktastato 'nyaþ / kçtyàtipattisaüni÷rayadànamupakle÷àtmakasya middhasya veditavyaþ / anabhipretaü karaõamabhipretapårvikà sucaritadu÷caritakriyà, anabhipretaü karaõaü parairbalàdavaùñabhya kàryamàõasya kle÷àbhibhavàdvà yathàyogaü veditavyam / mohàü÷ika ityupakle÷asaügçhãtaþ / kàle yàvanna prativiramati, akàle tadårdhvam / yuktaü sthàne, ayuktamasthàne / cetanàü và ni÷ritya praj¤àü vetyanabhyåhàbhyåhàvasthàyàü yathàkramam / (##) paryeùaõàkàrà manaso 'bhijalpanà vitarkaþ pratyavekùaõàkàrà manaso 'bhijalpanànuvicàra iti // tàveva vitarkavicàrau saüvadhyete, audàrikasåkùmavyavasthànàdanayoþ // tadyathàlobhasya lobhaprahàõam, ÷raddhàyà à÷raddhayaprahàõam / ràgapratipakùo vairàgyam, tasya paripanthakaraõam, tasya tena tadutpattàvantaràyakaraõàt / evaü krodhàdãnàmapyupakle÷ànàü maitryàdyàtmãyaratipakùàntaràyakaraõaü veditavyam // cittaviprayuktànàü saüskàràõàmadhiùñhànataþ svabhàvataþ praj¤aptita÷ca nirde÷o veditavyaþ / asaüj¤isamàpattinirodhasamàpattã bhåmito 'pi niþsaraõavihàrasaüj¤àpårvakàbhyàü manaskàràbhyàmapi nirdiùñe / àsaüj¤ikaü manaskàravarjyairebhireva / ÷eùà adhiùñhànàdibhistribhireva / tatra ku÷alàku÷alànàü dharmàõàmityadhiùñhànanirde÷aþ / àcayàpacaya iti svabhàvanirde÷aþ / tathàhyàcaye 'dhimàtraiþ ÷raddhàdibhiþ samanvàgata ityucyate / apacaye sati mçdubhiriti / pràptiþ pratilambhaþ samàgama iti praj¤aptiriti praj¤aptinirde÷aþ / evamanyeùvapi yathàyogaü yojayitavyam // ÷ubhakçtsnavãtaràgasyeti tçtãyadhyànavãtaràgasya / uparyavãtaràgasyeti caturthadhyànàvãtaràgasya / niþsaraõasaüj¤àpårvakeõeti mokùasaüj¤àpårvakeõa / asthàvaràõàmiti pravçttivij¤ànasaïgçhãtànàm / nirodha iti samàpatticittakçtaþ kàlàntaramasthàvaracittacaittasamudàcàranirodho à÷rayasyàvasthàvi÷eùo nirudhyate 'neneti kçtvà / nirodhasamàpattàvuparyavãtaràgasyetyavacanai bhavàgravãta ràgasyàrhato 'pi tatsaübhavàt / tadekatyànàü ca sthàvaràõàmiti kliùñamanaþsaügçhãtànàm / ete ca samàpattã bhåmitaþ manaskàrato 'dhiùñhànataþ svabhàvataþ praj¤aptita÷ca nirdeùñe àsaüj¤ikaü manaskàravarjairebhireva / ÷eùà adhiùñhànàdibhistribhireva // nikàyasabhàga ekajanmikaþ skandhasaütànaþ / sthitikàlaniyama iyantaü kàlamanenàsmin nikàyasabhàge 'vasthàtavyaü varùa÷ataü varùasahasraü veti karmakçtaþ sàmarthyavi÷eùaþ / (##) tasmistasmin sattvanikàya iti devamanuùyàdiùu sattvajàtiùu / àtmabhàvasadç÷atàyàmityekajàtãyatàyàm / bàhyasyàpi råpasya jàtimattve nikàyasabhàgamàtragrahaõaü sattvasaütàne lakùaõapraj¤aptij¤àpanàrtham / bàhyaü hi råpaü saüvarttavivarttaprabhàvitamà dhyàtmikàstu jàtijaràdiprabhàvità iti / prabandhavinà÷o maraõaü veditavyam / ete ca jàtyàdayo na pratikùaõaü veditavyàþ kiütarhi prabandhàvasthàsviti / svabhàvàdhivacanaü cakùuþ ÷rotraü devo manuùya ityevamàdi / vi÷eùàdhivacanaü sarvasaüskàrà anityàþ sarvasattvà mariùyantãtyevamàdi / tadubhayà÷rayeùvi ti svabhàvavi÷eùàdhivacanà÷rayeùvakùareùu a i u ityevamàdiùu / etàvacca sarvaü yaduta svabhàvo vi÷eùastadubhayavyavahàra÷ca, tatsarvamebhiranuvyavahriyata iti / ata ete nàmapadavya¤janakàyà vyavasthàpitàþ / paryàyàkùaraõatàmupàdàyeti yathà cakùu÷cakùurityetasmàtparyàyàdanyeùvapi netràkùinayanalocanàdiùu paryàyàntareùu kùarati, tairapi tatsaüj¤ànàt / naivaü a ityetadakùaraü a ityetaü paryàyaü mukttvà paryàyàntareõa ÷akyate j¤àpayitum, ataþ paryàyàkùaraõàdakùaràaõi / kùaraõaü punargamanaü veditavyam // prabandhànupacchede pravçttivyavasthànamekasmin kùaõe vyavacchinne và tadupacàràbhàvàt hetuphalanànàtvamiùñasya phalasya sucaritamaniùñasya du÷caritamityevamàdi / phalànàü pçthak pçthaganyonyahetukatvam / hetuphalasàråpyamanyatve 'pi yadyasya phalaü yujyate / tadyathà dànasya bhogasaüpadityevamàdi / ekaikasyaiva pravçttirayugapatpravçttirveditavyà / hetuphalasya prabandhena pravçttau satyàü yattatra hetuphalamutpannaniruddhaü so 'tãtaþ kàla iti praj¤apyate, yadanutpannaü so 'nàgataþ kàlaþ, yadutpannàniruddhaü sa pratyutpannaþ kàla iti / hetuphalasya digvyàptau de÷opacàraþ / råpasaügçhãtaü càtra hetuphalaü veditavyamaråpiõàü digvyàpanasàmarthyàbhàvàt / pratyeka÷o bhede saükhyetyabhinnaikàtmakatve dvitrisaükhyàdyanupapatteþ / hetuphalapratyayànàü (##) samavadhànaü tadyathà vij¤ànàkhyasya hi hetuphalasyendriyàparibhedo vipayàbhàsagamanaü tajj¤ànaü manaskàrapratyupasthànaü ceti / evamanyatràpi yojitavyam // ityevamete cittaviprayuktàþ saüskàràõàü dharmàõàmavasthàsu praj¤apanàtsarve praj¤aptisanto veditavyàþ / tatra ku÷alàku÷alàdyàcayàpacayàvasthàyàmekaþ / cittacaitasikàpravçttyavasthàyàü trayaþ / sthityavasthàyàmekaþ / sàdç÷yàvasthàyàmekaþ / lakùaõàvasthàyàü catvàraþ / vyavahàràvasthàyàü trayaþ / alàbhàvasthàyàmekaþ / hetuphalàvasthàyàü ÷eùà iti / hetuphalaü punaratra sarva saüskçtaü veditavyam / tato 'nyasyotpàdàddhetuþ / anyatastadutpàdàt phalamiti // skandhàdãnàü samudàcàre tadbãjaparipuùñirvàsanetyucyate / sarvabãjakaü teùàmeva skandhàdãnàmutpattibãjairyuktatvàt / àlãyante tasmin dharmà bãjataþ, sattvà vàtmagràheõetyàlayavij¤ànam / pårvakarmanirmitatvàt vipàkavij¤ànam / punaþ punaþ pratisaüdhibandhe àtmabhàvopàdànà dàdànavij¤ànam / tatpunaretaccittamityucyate, sarvadharmavàsanàcittatvàt // tadetadàlayavij¤ànamastãti kathaü vij¤àyate / yasmàttena vinà upàttamàdi spaùñatvaü bãjaü karma na yujyate / kàyiko 'nubhavo 'citte samàpattã cyutistathà // etasyà÷coddànagàthàyà vibhàgastadyathà vini÷cayasaügrahaõyàma ùñàbhiràkàrairàlayavij¤ànasyàstità pratyetavyà / tadyathàntareõàlayavij¤ànaü à÷rayopàdànàsaübhavataþ àdipravçtyasaübhavataþ spaùñapravçttyasaübhavato bãjatvàsaübhavataþ karmàsaübhavataþ kàyikànubhavàsaübhavatàcittakasamàpattyasaübhavato vij¤ànacyutyasaübhavata÷ca // (##) kena kàraõenà÷rayopàdànaü na yujyate / àha pa¤cabhiþ kàraõaiþ / tathàhi àlayavij¤ànaü pårvasaüskàrahetukam / cakùuràdipravçttivij¤ànaü punarvartamànapratyayahetukam / yathoktam indriyaviùayamanaskàrava÷àdvij¤ànànàü pravçttirbhavatãti vistareõa / idaü prathamaü kàraõam / api ca ku÷alàku÷alàþ ùaóvij¤ànakàyà upalabhyante / idaü dvitãyaü kàraõam / api ca ùaõõàü vij¤ànakàyànàü sà jàtirnopalabhyate yàvyàkçtavipàkasaügçhãtà syàt / idaü tçtãyaü kàraõam / api ca pratiniyatà÷rayàþ ùaóvij¤ànakàyàþ pravartante, tatra yena yenà÷rayeõa yadvij¤ànaü pravartate tadeva tenopàttaü syàdava÷iùñasyànupàttateti na yujyate, upàttatàpi na yujyate vij¤ànavirahitatayà / idaü caturtha kàraõam / api ca punaþ punarà÷rayasyopàdàna doùaþ prasajyate / tathàhi cakùurvij¤ànamekadà pravartate ekadà na pravarttate evamava÷iùñàni / idaü pa¤camaü kàraõam / iti pårvakarmapravarttamànapratyahetuto 'pi ku÷alàku÷alato 'pi tajjàtyanupalaübhato 'pi pratiniyatà÷rayato 'pi punaþ punarupàdànadoùato 'pi na yujyate // kena kàraõenàdipravçttisaübhavo na yujyate / sa cetka÷cidvadedyadyàlaya vij¤ànamasti tena dvayoþ vij¤ànayoþ yugapatpravçttirbhaviùyati / sa idaü syàdvacanãyaþ - adoùa eva bhavàndoùasaüj¤ã / tathàhi bhavatyeva dvayorvij¤ànayoryugapatpravçttiþ / tatkasya hetoþ / tathàhyekatyasya yugapadradùñukàmasya yàvadvij¤àtukàmasyàdita itaretaravij¤ànapravçttirna yujyate / tathàhi tatra manaskàro 'pi nirvi÷iùña indriyamapi viùayo 'pi // kena kàraõenàsatyàü yugapadvij¤ànapravçttau manovij¤ànasya cakùuràdivij¤ànasahànucarasya spaùñatvaü na saübhavati / tathàhi yasmin samaye 'tãtamanubhåtaü viùayaü samanusmarati tasmin samaye 'vispaùño manovij¤ànapracàro bhavati na tu tathà vartamànaviùayo manaþpracàro 'vispaùño bhavati / ato 'pi yugapatpravçttirvà yujyate 'vispaùñatvaü và manovij¤ànasya // kena kàraõena bãjatvaü na saübhavati ùaõõàü vij¤ànakàyànàmanyonyam / tathàhi ku÷alànantaramaku÷alamutpadyate, aku÷alànantaraü ku÷alam, tadubhayànantaramavyàkçtam, hãnadhàtukànantaraü madhyadhàtukam, madhyadhàtukànantaraü praõãtadhàtukam, evaü praõãtadhàtukànantaraü yàvaddhãnadhàtukam, sàsravànantaramanàsravam, anàsravànantaraü (##) sàsravam, laukikànantaraü lokottaram, lokottarànantaraü laukikam / na ca teùàü tathà bãjatvaü yujyate / dãrghakàlasamucchinnàpi ca saütati÷cireõa kàlena pravartate, tasmàdapi na yujyate // kena kàraõenàsatyàü yugapadvij¤ànapravçttau karma na saübhavati / tathàhi samàsata÷caturvidhaü karma - bhàjanavij¤aptirà÷rayavij¤aptirahamiti vij¤aptirviùayavij¤apti÷ceti / età vij¤aptayaþ kùaõe kùaõe yugapatpravartamànà upalabhyante / na caikasya vij¤ànasyaikasmin kùaõe idamevaüråpaü vyatibhinnaü karma yujyate // kena kàraõenàsatyàlayavij¤àne kàyiko 'nubhavo na yujyate / tathàhyekatyasya yoni÷o vàyoni÷o và cintayato vànuvitarkayato và samàhitacetaso vàsamàhitacetaso và ye kàye kàyànubhavà utpadyante 'nekavidhà bahunànàprakàràste na bhaveyurupalabhyante ca / tasmàdapyastyàlayavij¤ànam // kena kàraõe nàsatyàlayavij¤àne 'città samàpattirna saübhavati / tathàhya saüj¤isamàpannasya và nirodhasamàpannasya và vij¤ànameva kàyàdapakràntaü syàt / nànapakràntaü tataþ kàlakriyaiva bhavet / yathoktam bhagavatà - "vij¤ànaü càsya kàyàdanapakràntaü bhavatã"ti // kena kàraõenàsatyàlayavij¤àne cyutirapi na yujyate / tathàhi cyavamànasya vij¤àna mårdhvadehaü và ÷otikurvan vijahàti, adhodehaü và / na ca manovij¤ànaü kadàcinna pravartate / ato 'pyàlayavij¤ànasyaiva dehopàdàna kasya vigamàddeha÷ãtatà upa[la]bhyate dehàpratisaüvedanà ca / na tu manovij¤ànasya / ato 'pi na yujyate // mano nirvacanata àlaübanataþ saüprayogataþ pravçttikàlata÷ca nirdiùñaü veditavyam / màrgasaümukhãbhàve tadabhàvaþ, paramàrthaj¤ànasyàtmadçùñisamudàcàreõàtyantavirodhàt / tadårdhvamàlayavij¤ànàtpravçttiþ, ÷aikùasyàprahãõatvàt / asaüj¤isamàpattito (##) nirodhasamàpatteþ ÷àntataratvaü tadasamudàcàràdeva veditavyam / samanantaraniruddhaü mano 'numatamiti kçtvànantaraü matamityarthaþ // vij¤ànasyà÷rayata àlaübanataþ svabhàvata÷ca vyavasthànaü veditavyam // dhàtvàyatanànàü nàsti pçthaglakùaõavyavasthànam, skandhanirde÷a eva cakùuràdãnàmuktalakùaõatvàt / tasmàtskandhebhya eva niùkçùya dhàtavo vyavasthàpyante, dhàtubhya àyatanàni // yattu skandhairasaügçhãtamasaüskçtaü tadaùñadhàvyavasthàpya iti / tathatàyàstraividhyamà÷rayaprakàrabhedànna svabhàvabhedàditi veditavyam / ananyathãma vatà sadaiva bhàvanàü niràtmatayà draùñavyà / saükle÷àpracàratàmupàdàyeti tenàlabanena saükle÷avastunaþ saükle÷a÷ånyãkaraõàt / yadàpi saükliùñetyucyate tadàpyàgantukastatropakle÷o veditavyaþ / katamaþ punaràgantukastatropakle÷aþ / anapoddhçtagràhyagràhakabãjasya paratantracittasya dvayàkàrà pravçttiþ / na dharmatà cittasya / prakçtiprabhàsvarà hi sarvadharmàõàü dharmateti / nimittàni råpaü vedanà yàvadbodhiriti prapa¤citàni, teùàü tatropa÷amàdanimittam / bhåtaü yadaviparãtam, tasya koñiþ paryantaþ, nairàtmyàtpareõa tattvàparyepaõàt / àkà÷aü råpàbhàva iti råpasyava viparyayeõàbhàvalakùaõo yo dharmo manovij¤ànaviùayastadàkà÷am / manovij¤ànaviùayatva punaþ dharmadhàtvadhikàratvena veditavyam / råpasyaivetyavadhàraõàdvedanàdisàdhàraõàstathatàpratisaükhyàpratisaükhyàni[ro]dhànityatàþ paryudàsyante / ÷a÷avipàõàdãnàmatyantamabhàvo na teùàü viparyayeõa vij¤àyate / yasmàtta evàtyantaü na saübhavantãti / te 'pi ÷a÷aviùàõàdayo nàsyaiva vidyamànasya råpasya viparyayeõa, (##) vedanàdisàdhàraõatvàt / tasmàdråpasyaiva viparyayeõetyucyate / abhàvalakùaõavacanena vedanàdonàmaråpiõàü paryudàsaþ / na hi te 'bhàvalakùaõà iti / yo nirodho na ca visaüyoga ityanu÷ayàsamuddhàtàt / viparyayàdvisaüyogaþ // dvayamidaü prahàtavyam - kle÷à÷ca tadà÷rayabhåtaü ca vastu veditam / tatpunarveditaü dvividham - vaikàrikamavaikàrikaü ca, sukhaduþkhamaduþkhàsukhaü ca yathàkramam / tatra kle÷aprahàõàt pratisaükhyànirodhavyavasthànam / dvividhaveditaprahàõàdyathàkramamàni¤jyasya saüj¤àvedayitanirodhasya ca vyavasthànam / tatra kle÷aprahàõaü tatpakùadauùñhulyàpagamàdà÷rayaparivçttiþ, veditaprahàõaü tatpratipakùabhåtàyàþ samàpatteràvaraõàpagamàdà÷rayaparivçttiþ / ata eva dvitãye dhyàne duþkhanirodhasyàsaüskçtà[vya]vasthànam, vaikàrikasya veditasyà÷eùamaprahàõàt // råpaskandhena da÷aråpiõo dhàtavaþ saügçhãtàþ, dharmadhàtunà sa eva, mana àyatanena sapta vij¤ànadhàtava ityevaü sarvadharmàstrayo bhavanti // evaü vyavasthàpiteùu skandhadhàtvàyataneùvànuùaügikametadvayutpàdyate // cakùuþ÷rotraghràõànàü pratyekaü dvitve sati kathaü dhàtånàü naikaviü÷atitvam / yadyapi caiùàü dvitvaü na tu dhàtvantaratvam, lakùaõasàdharmyeõobhayo÷cakùurlakùaõatvàt, kçtyasàdharmyeõobhayo÷cakùurvij¤ànakçtyatvàt / evaü ÷rotraghràõayoryojyam / dvayordvayostu nirvçttirà÷raya÷obhàrtham / evaü suvibhaktasamobhayapàr÷va à÷rayaþ ÷obhano nànyathà // kimekaikameva cakùurni÷ritya cakùurvij¤ànamutpadyate nityamàhosviddva api / dve apãtyucyate, spaùñagrahaõàt / yathà dvayo÷cakùuùorunmiùitayoþ råpagrahaõaü spaùñaü bhavati na tathaikasminneveti / tadyathà ekasminnapavarake dvayoþ pradãpayorekaü prabhàpratànaü spaùñataraü dvau pradãpau ni÷ritya varttate / tadvadatràpi nayo draùñavyaþ // ekaikenendriyadvàreõa vicitraviùayapratyupasthàne tatprakàreùu kiü krameõa vij¤ànànyutpadyante àhosyidyugapadekam / yugapadekameva vicitràkàraü vij¤ànaü veditavyam / jihvàsaüpràpte kavaóe jihvàkàyavij¤ànayornityaü yugapadutpattirveditavyà // (##) ÷abdasyoccheditvànna de÷àntareùvaparàparotpattisaütànena de÷àntaragamanamasti kiütarhi sakçt / yathà svaprade ÷amavaùñabhya pradãpapratànavat ÷abdapratànasyotpàdo draùñavyaþ / yattvàsannatiraskçtasya ÷abdasyàspaùñaü ÷ravaõaü bhavati tacchabdasya pratighàtitvàdàvaraõasauùiryasvalpoktito veditavyam // ùaõõàü vij¤ànànàü kati vij¤ànàni savikalpakàni katyavikalpakàni / tribhistàvadvikalpaiþ manovij¤ànamekaü savikalpakam / trayo vikalpàþsvabhàvavikalpo 'nusmaraõavikalpo 'bhiniråpaõàvikalpa÷ca / tatra svabhàvavikalpaþ pratyutpanneùu saüskàreùvanubhåyamàneùu yaþ svalakùaõàkàro vikalpaþ / anusmaraõavikalpo yo 'nubhåtapårvasaüskàràkàraþ / abhiniråpaõàvikalpo yo 'tãtànàga tapratyutpanneùu viparokùeùvabhyåhanàkàro vikalpaþ // api khalu sapta vikalpàþ àlaübane svarasavàho vikalpaþ sanimitto 'nimittaþ paryeùakaþ pratyavekùakaþ kliùño 'kliùña÷ca vikalpaþ / tatra àdyo vikalpaþ pa¤ca vij¤ànakàyàþ, acitrayitvàlaübanaü yathàsvaü viùayeùu svarasenaiva vahanàt / sanimittaþ svabhàvànusmaraõavikalpo vartamànàtãtaviùayacitrãkaraõàt / animitto 'nàgataviùayo manorathàkàro vikalpaþ ÷eùà abhiniråpaõàvikalpasvabhàvà veditavyàþ / tathàhyekadàbhyåhamànaþ paryeùate, ekadà pratyavekùate, ekadà kliùño bhavati, ekadàkliùña iti // yadà råpàdiprativij¤aptikaü vij¤ànaü tatkena kàraõena cakùuràdivij¤ànamityucyate na råpàdibhij¤ànamiti / pa¤cavidhavigrahopapatteþ råpàdivacanànupapattiþ / kathamiti / cakùuùi vij¤ànaü cakùurvij¤ànam, à÷rayade÷e vij¤ànotpattitaþ, sati ca tasmistadbhàvàt / tathàhi sati cakùuùi cakùurvij¤ànamava÷yamutpadyate anandhànàmanandhato 'ndhakàrasyàpi dar÷anàt / na råpe satyava÷yam, andhànàmadar÷anàditi / cakùuùà vij¤ànaü cakùuvij¤ànam, tadva÷enàvikçte 'pi råpe vij¤ànasya vikriyàgamanatvàt / tadyathà kàmalavyàdhyupahatena (##) cakùuùà nãlàdiråpeùvapi pãtadar÷anameva bhavatãti / cakùuùo vij¤ànaü cakùurvij¤ànam, vij¤ànabãjànubandhàccakùuùastannirvçtteþ / cakùuùe vij¤ànam, tasmai hitàhi[ta]tvàt / tathàhi vij¤ànasaüprayuktenànubhavenendriyasyànugraha upaghàto và bhavati, na viùayasyeti / cakùurvij¤ànaü cakùurvij¤ànam, ubhayoþ sattvasaükhyàtatvàt na tvava÷yaü råpasyeti // kiü tàvaccakùå råpàõi pa÷yatãti veditavyamatha vij¤ànam / naikaü nàparaü pa÷yatãti veditavyam, nirvyàpàratvàt dharmàõàm / sàmagrayàü tu satyàü dar÷anapraj¤aptiþ / api khalu ùaóbhiràkàraiþ cakùuùo råpadar÷ane pràdhànyaü veditavyaü na vij¤ànasya / katamaiþ ùaóbhiþ / utpattikàraõa (ta)þ, cakùuùastadutpatteþ / tatpadasthànataþ, dar÷anasya cakùurà÷rayaõàt / acalavçttitaþ, cakùuùo nityamekajàtãyatvàt / svatantravçttitaþ, pratikùaõamutpattipratyayasàmagryanapekùatvàt / ÷obhàvçttitaþ, tenà÷raya÷obhanàt / àgamataþ, "cakùuùà råpàõi dçùñve" ti vacanàt / etacca yathoktaü sarva vij¤ànasya na saübhavatãti / calavçttitvaü tvasya bahuprakàrotpattito veditavyam // yathà dhàtuùvàyataneùu càsaüskçtaü vyavasthàpitamevaü kasmànna skandheùvapi vyavasthàpitam / skandhàrthàsaübhavàt / råpàdãnàmatãtàdiprakàràbhisaükùepeõa rà÷yarthaþ skandhàrtho nirdiùñaþ / sa ca nityasya na saübhavatãti na skandheùvasaüskçtavyavasthànam // kena kàraõena ta eva dharmà skandhadhàtvàyatanamukhaiþ pçthagde÷itàþ / vineyànàü samàsavyàsanirde÷akau÷alyotpàdanàrtham / tathàhi skandhanirde÷e ye råpavij¤àne samàsena nirdiùñe te dhàtvàyataneùvekàda÷adhà / saptadhà ca bhittvà vyàsena (##) nirdiùñe yathàyogam / ye tu tatra vedanàdayo vyastàþ te dhàtvàyataneùu dharmadhàtvàyatanatvena samastà iti / api khalu lakùaõamàtravyavasthànataþ skandhanirde÷aþ, gràhyagràhakagrahaõavyavasthànato dhàtunirde÷aþ, grahaõàya dvàrabhåtasya gràhyagràhakamàtrasya vyavasthànata àyatananirde÷o veditavyaþ / samàptamànuùaügikam // ataþ paraü målagranthasyaivàrthanirde÷o draùñavyaþ / arhata÷caramaü cakùuþ parinirvàõakàle pa÷cimam / tatra dhàtuþ, cakùurantarasyàhetutvàt / àråpyopapannasya pçthagjanasya cakùurheturiti tataþ pracyutya råpiõi dhàtàvupapadyamànasya yasmàdàlayavij¤ànasaüniviùñàccakùurbãjàcca kùurnirvartiùyate, na tvàryasya punaranàgamanàditi // kàyadhàturna kàya àråpyopapannasya pçthagjanasya yaþ kàyadhàturityetadatra vaktavyam, aõóagatàdãnàü kàyasaübhavàt pranaùñakàyasya càjãvi[ta]svàditi // syànmanodhàturna mana ityatràsaüj¤isamàpanna syàgrahaõam, kliùñamanaþsadbhàvàt // jàto bhåtaþ nirvçtti vçddhi càdhikçtya yathàkramam // àråpyàvacareõa manasàråpyàvacaràn svabhåmikànanàsravàü÷ca dharmàn vijànàtãtyàrya÷ràvakamadhikçtya / bàhyakaþ pçthagjanaþ svabhåmikàneva vijànàtãti / iha dhàrmikastu ka÷citpårva÷rutaparibhàvanàva÷àdårdhvabhåmikànapyàlaübate tadutpàdanàrtham // yathà råpaü tathànubhava iti sukhàdivedanãyàdindriyàrthadvayàtsukhàdivedanotpatteþ / yathà vedayate tathà saüjànãta iti yathànubhavaü nimittodgrahaõàt / yathà saüjànãte tathà cetayati yathàsaüj¤aü karmàbhisaüskaraõàt / yathà cetayate tathà vij¤ànaü tatra tatropagaü bhavatãti yathàbhisaüskàraü viùayeùu gatyantareùu ca vij¤ànapariõàmàt // (##) yatra saükli÷yate vyavadàyate ceti sendriye kàye / yenànubhaveneti sàmiùaniràmiùàdyena yathàkramam / yena nimittagrahaõàbhisaüskàreõetyayoni÷o yoni÷a÷ca pravçttena / yatsaükli÷yate vyavadàyate ceti cittadauùñhulyàdauùñhulyopapattitaþ // ekàda÷avidhàttçùõàprakàràdråpàdãnàmatãtàdiprakàravyavasthàna veditavyam / sà punaþ apekùàtçùõà abhinandanàtçùõà adhyavasànatçùõà àmatçùõà viùayatçùõà kàmatçùõà samàpattitçùõà du÷caritaduþkhatçùõà sucaritasukhatçùõà viprakçùñatçùõà sanikçùñatçùõà ca / asyàþ tçùõàyà àlaübanatvena yathàkramamatãtàdayaþ prakàrà yojitavyàþ / aparaþ paryàyaþ / utpannànutpannabhedato gràhakagràhyabhedato bahirmukhàntarmukhabhedataþ kliùñàkliùñabhedato viprakçùñasaünikçùñabhedata÷vàtãtàdãni yathàyogaü veditavyàni / tatrotpannamatãtaü pratyutpannaü ca / anutpannamanàgatam / vahirmukhamasamàhitabhåmikam / antarmukhaü samàhitabhåmikam / ÷iùñaþ sugamatvànna vibhaktaþ / duþkhavaipulyalakùaõatàmupàdàyeti råpàdisaüni÷rayeõa jàtthàdiduþkhapratànàt / saükle÷abhàrodvahanaü råpàdyà÷ritatvàt kle÷àdisaükle÷asya / tadyathà loke yena ÷arãraprade÷ena bhàra uhyate tatra skandhopacàro dçùñaþ, skandhena bhàramuddhahatãti // sarvadharmabãjàrtha iti hetvarthamadhikçtyàlayavij¤àne / kàryakàraõabhàvadhàraõamaùñàda÷asu dhàtuùu ùaõõàü vij¤ànadhàtånàmindriyàrthadhàtånàü, ca yathàkramam / sarvaprakàradharmasaügrahaõena såtràntaranirdiùñànàü pçthivãdhàtvàdãnàmanyeùàmapi dhàtånàmeùvevàùñàda÷asu yathàyogaü saügrahaõàdveditavyam // bãjàrthaþ sarvaprakàradharmasaügrahàrtha÷càyatanàrtho 'pi veditavyaþ // råpàdànàü phenapiõóo pamatvamasato riktataþ tucchato 'sàrata÷ca (##) khyànàdveditavyam / eteùàü punaþ såtrapadànàmartha àtma÷ucisukhanityaviparyàsapratipakùeõa yathàkramamanàtmatàmupàdàyetyevamàdibhiþ padarveditavyaþ // kathaü kati kimarthibhiriti pra÷natrayavyavasthàpanaü lakùaõavastusaümohayoþ samàropasya ca prahàõàrtham / tatra kathaü dravyasaditi dravyasato lakùaõanirde÷ena tatsaümohaþ prahãyate / sarvàõi dravyasantãtyanena vastusaümohaþ prahãyate àtmadravyàbhinive÷atyàjanàrthamityanena samàropaþ prahãyate / evamanyatràpi yojyam / abhilàpanirapekùa indriyagocarastadyathà råpaü vedanetyevamàdikaü nàmnàcitrayitvà yasyàrthasya grahaõaü bhavati / tadanyanirapekùastadyathàrthàntaramanapekùya yatra tadbuddhirbhavati / na yathà ghañàdiùu råpàdãnapekùya ghañàdibuddhiriti // saükle÷àlaübanaü saüvçtisat saükle÷avçttyarthena / àtmà saükle÷asya nimittamityabhinive÷atyàjanàrtham // vi÷uddhaye àlaübanaü paramàrthasat paramaj¤ànagocaràrthena / sarvàõi ùaramàrthasantãtiti tathatàvyatirekàtsarvadharmàõàm // yena saükli÷yate vyavadàyate ceti ràgàdibhi÷cetasikaiþ ÷raddhàdibhi÷ceti veditavyam / yà ca tatràvastheti råpacittacetasikàvasthàsu praj¤aptà÷cittaviprayuktàþ saüskàràþ / yacca vyavadànamityasaüskçtaü vyavadànaü veditavyam / tacca yathàyogam / punastrayoda÷avidhasya vij¤ànasya yo viùayaþ tajj¤eyamanena pradar÷itam / tatpunaþ ÷rutamayaü j¤ànaü cintàmayaü j¤ànaü laukikabhàvanàmayaü j¤ànaü paramàrthaj¤ànaü paracittaj¤ànaü dharmaj¤ànam anvayaj¤ànaü duþkhaj¤ànaü samudayaj¤ànaü nirodhaj¤ànaü màrgaj¤ànaü kùayànutpàdaj¤ànaü mahàyànaj¤ànaü ca / ete 'nye ca yathàkramamadhimuktij¤ànàdãni veditavyàni / tatra paracittaj¤ànaü paràtma j¤ànam, paràtmacittaviùayàt / dharmaj¤ànamadharaj¤ànam, satyeùvàdita (##) utpàdàt / anvayaj¤ànamårdhvaj¤ànam, dharmaj¤ànàdårdhvamutpàdàt / vidåùaõàyàsamutthàpanàyànutpàde j¤àne niùñhàyàü mahàrtheùu j¤ànaü tadvidåùaõaj¤ànaü yàvanmahàrthaj¤ànamiti yojayitavyam / mahàrthatvaü punaþ svaparàrthatvàt // tatra avikalpanataþ pa¤cabhirvij¤ànakàyaiþ / vikalpanataþ manovij¤ànena / hetuta àlayavij¤ànam / pravçttitastadanyadvij¤ànam nimittata indriyàrthàþ / naimittikato vij¤ànàni / vipakùapratipakùataþ saràgaü vigataràgaü sadveùaü vigatadveùamityevamàdi / såkùmaprabhedataþ saptavidhadurvij¤ànavij¤aptibhedàt / saptavidhàdurvij¤ànà vij¤àptistadyathà asaüviditavij¤aptiþ bhàjanavij¤aptiþ, sarvakàlamaparicchinnàkàratvàt citràkàravij¤aptirekasyàneka àkàro vicitra÷ceti durvyavasthàpanàdasyàþ såkùmatvam / sahabhàvavij¤aptirekakàlotpannàti vij¤ànàni kathaü pçthagyathàsvaü viùayaü paricchindantãti durvyavasthàpanàtsåkùmatvam / såkùmatvamiti sarvatràdhikçtaü veditavyam / vipakùapratipakùalaghuparivçttivij¤aptiþ kathaü ràgàdisamastabandhanaü cittaü tanmuhureva sakçdvãtaràgàdikaü bhavatãti / vàsanàvij¤aptiþ kathaü karmabhiþ samudàcaradbhiþ cittaü vàsyate, na ca tasmàdanyà sà vàsanà, nàpi tanmàtrameva, phaladànaü ca prati krameõa vçttilàbha iti / pratisaüdhivij¤aptiþ kathamanekaprakàràtmabhàvanirvartakakarmaparibhàvitaü sadvij¤ànaü tathàpyaparisphuñàyàü maraõàvasthàyàü sahasà prabuddhayànyatarakarmavàsanàmanyatarasyàü gatau pratisaüdhi vadhnànãti / muktavij¤aptiþ kathamarhata÷cittaü paramaü niùprapa¤caü dharmatàpràptaü saüsàrocitasarvaprakàrasà÷ravacaryà samatikràntamanenàkàreõa vartata iti durvyavasthàpanàdasyàþ såkùmatvaü veditavyam / draùñàdigrahaõena draùñà ÷rotà ghràtà svàdayità spraùñà vij¤àtà cetyeùàü grahaõaü veditavyam // abhij¤eyaü ùaõõàmabhij¤ànàü viùaya / gamanavi÷eùaprabhàvitatvàdçddhayabhij¤àyàstadviùayasya saükràntito 'bhij¤eyatvam / (##) saràgàdinimittaj¤ànàccaritaprave÷àt / atãtajanmaparaüparàgamanaj¤ànàdàgatitaþ / anàgatotpattigamanaj¤ànàt gatitaþ / traidhàtukanirmokùopàyaj¤ànànnisaraõataþ / sarvàõyabhij¤eyànyantyànàü tisçõàü savaüviùayatvàt / tatra råpãti råpaü tasya dharmasyàtmasvabhàvastasmàdasau råpã, na tu råpàntareõa yuktatvàt / yàvaduktaü syàdråpasvabhàva iti / bhåtà÷rayato 'pãti råpàntarayogàdapi råpitvamiti dar÷ayati, upàdàyaråpasya bhåtaråpeõa yogàdbhataråpàõàü ca parasparamiti / nàndãsamudaya iti nàndyeva yasya samudayastadråpi, na tu yathà vedanàdãnàü pårvikà ca nàndo samudayaþ, pratyutpanna÷ca spar÷àdiriti / saprade÷ataþ sàvayavatvàt / de÷avyàptito dikùu pratyàsparaõàt / de÷opade÷ato 'muùyàü di÷ãti vyavadeùñuü ÷akyatvàt de÷agocarataþ kasmi÷citprade÷e sthitasyàlaübanãbhàvàt / dvayasamagocarataþ sattvadvayasya kasmi÷citprade÷e sthitasyàlaü vanobhàvàt / dvayasamagocarataþ sattvadvayasya samamàlaü vanãbhàvànna tvevamaråpiõo yathàtmànubhavaü paraiþ parigrahãtuma÷akyatvàditi / saübandhata÷cakùurvij¤ànà dãnàmapi paryàyeõa råpitvam, råpãndriyasaübandhàt / anubandhata àråpyàõàü pçthagjanànàü råpabãjànubandhàt / praråpaõato vitarkavicàràõàmàlaübanapraråpaõàt / vyàbàdhanataþ pa¤cànàü skandhànàü pàõyàdisaüspar÷aiþ ÷okàdibhi÷ca yathàyogaü råpaõàt bàdhanàdityarthaþ / saüpràpaõato de÷anàyà arthaniråpaõàt / saücayavyavasthànataþ paramàõorårdhvaråpasya sàvayavavyavasthànàt / bahirmukhataþ kàmàvacarasya råpasya kàmaguõatçùõàsaübhåtatvàt / antarmukhato råpàvacarasya råpasya samàpatticittatçùõàsaübhåtatvàdata evàsya manomayatvaü veditavyam / àyatataþ pçthagjanasya pårvàntàparàntayoþ paryantavyavasthànàbhàvàt / paricchinnataþ ÷aikùasya råpasya paryantãkçtasaüsàratvàt / tatkàlato '÷aikùaråpasya pratyutatpannabhavamàtràva÷eùàt / (##) nidar÷anato buddhàdiråpasya saüdar÷anamàtratvàdaniùpannatàmupàdàya // tatra sarvàõi råpãõi vyàvàdhanaråpitvena / yathàyogaü ÷eùairveditavyam / bahirmukhatàdayastu ùaó råpibhedà vedanàdisàdhàraõà veditavyàþ / ÷iùñasya råpivat prabheda iti / iti katham / yathà råvitadàtmato 'pãti vistareõa råpãtyuktaü tathà sanidar÷anatadàtmato 'pi sanidar÷anaü vistareõa yojayitavyam / tatra sarvàõi sanidar÷anàni sarvanidar÷anasaübandhàdinàråpiõàmapi sanidar÷anatvàt // àvçõotyàvri yata iti gamanapratibandhàrthena / àvçõotãtyetàvati vaktavye àvriyate ceti vacanaü prabhàdiråpasya sapratighatvavyavasthàpanàrtham / taddhyàvriyata eva nàvçõotãtyeùà tasya jàtireùa svabhàva ityarthaþ / paramàõorårdhvamityekasya paramàõorapratighatvàt / yanna samàdhiva÷avarti råpamiti samàdhiva÷ena vartamànasyàpratighatvàt samacittakadevatàvata / prakopapadasthànaü yatrà÷raya àlaübane và dveùa utpadyate / anena ca sapratighàrthena sarvàõisapratighàni / yathàyogaü veti ÷eùaiþ // àsravatadàtmata àsravàõàü sàsravatvamàsravasvabhàvena yuktatvàt / àsravasaübandhatastatsahabhuvàü citacaittànàü cakùuràdãnàü càsravasaüprayuktatvàdàsrava [÷raya]tvàcca yathàkramam / àsravabandhataþ ku÷alasàsravàõàü tadva÷ena punarbhavanirvartanàt / àsravànubandhato 'nyabhåmikànàmapyanyabhåmikàsravadauùñhulyà÷rayatvàt / àsravànukålyata iti kle÷adauùñhulyànugatatve 'pi nirvedyabhàgãyànàmanàsravatvavyavasthàpanàrtham, sarvabhavavaimukhyena (##) tatpratipakùatvàt / àsravànvayato 'rhatàü skandhànàü paurvajànmikakle÷asaübhåtatvàt // pa¤caskandhàþ sàsravàþ / pa¤cada÷a ghàtavo 'ntyàüstrãn hitvà / da÷àyatanànyantye dve hitvàþ / trayàõàü dhàtånàü dvayo÷càyatanayoþ prade÷aþ saparivàramàryamàrgamasaüskçtaü ca hitvà // ÷astràdànàdiraõahetavo ràgàdayo raõàþ / yàvanti sàsravàõi tàvanti saraõàõãtyevamàdi tadànubaüdhyàrthena veditavyam // punarbhavàdhyavasànahetavo ràgàdaya àmiùam / kathaü dveùasya - punarbhavàdhyavasànahetutvam / vyàvadànikadharmadveùeõa punarbhavàdhyavasànàt // kàmaguõàdhyavasànahetavo ràgàdayo gredhaþ / kãdç÷ena dveùeõa tadadhyavasànam / naiùkramyadveùeõa // kàmakàreõa saümukhãbhàvo vimukhãbhàva÷ca nàsaüskçtasya saübhavati nityatvàt / naivasaüskçtanàsaüskçtasya dvayàvyatirekàdyaduktam - dvayamidaü saüskçtaü càsaüskçtaü ceti / tatkathaü dvayamevameva bhavatãti / kàmakàrasaümukhãbhàvàrthena saüskçtameveti vaktavyam / karmakle÷ànabhisaüskçtatàrthenàsaüskçtameveti / na dvayàdvayatiricyate // tatpratibhàsamiti traidhàtukaparyàpannàkàram, tathatàdipratibhàsasyaikàntenànucitatvena lokottaratvàt / skandhànàmekade÷aü samyagj¤ànasaügçhãtaü lokottarapratibhàsàü÷ca pçùñhalabdhàn sthàpayitvà / taccàsaüskçtaü ca sthàpayitvà trayàõàü dhàtånàü dvayo÷càyatanayoþ prade÷o draùñavyaþ // (##) traidhàtukapratipakùa àryamàrgaþ / sa punaþ ÷ràvakapratyekabuddhànàü nityàdicaturvidhaviparyàsapratipakùatvàdaviparyàsanirvikalpatayà nirvikalpaþ / bodhisattvànàü råpàdisarvadharmaprapa¤capratipakùatvànniùprapa¤canirvikalpatayà nirvikalpaþ / asaüskçtaü tu sarvavikalpàpasthànànnirvikalpaþ / àdyutpannaü pratisaüdhikàle / prabandhotpannaü tata årdhvam / upacayotpannaü caturvidhenopacayena svapnàhàrabrahmacaryasamàpattihetukena / à÷rayatvotpannamadhyàtmakamindriyam / vikàrotpannaü sukhà divedanotpattau tadanukåla indriyapariõàmaþ / paripàkotpannaü jãrõàvastham / hànyutpannaü sugate÷cyutvàdurgatàvutpadyamànasya / vi÷eùotpannaü viparyayàt / prabhàsvarotpannaü krãóàpramoùakàõàü manaþpradåùakàõàü nirmàõaratãnàü paranirmitava÷avartinàü råpàråpyàvacaràõàü ca devànàü pramodabàhulyàdbhogeùu vihàre ca svava÷avarttanàdyathàyogam / aprabhàsvarotpannaü tadanyat / saükràntyutpannaü gamanàvasthàyàm / sabãjotpannamarhata÷caramàn skandhàn varjayitvà / abãjotpannaü caramàþ skandhàþ / pratibimbavibhutvanidar÷anotpannaü j¤eyaü vastu sabhàgaü vaimokùikaü tàthàgataü ca råpaü yathàkramam / paraüparotpannaü janmaprabandhe / kùaõabhaïgotpannaü pratikùaõaü saüskàràõàü lakùaõam / saüyogaviyogotpannaü priyàpriyasaüyogaviyogàvasthàyàü cittasya ca saràgavigataràgàdyavasthàyàm / avasthàntarotpannaü kalalàdyavasthàsu vyàdhyàdyavasthàsu ca / cyutopapàdotpannaü sattvalokaþ / saüvartavivartotpannaü bhàjanalokaþ / pårvakàlotpannaü pårvakàlabhavaþ / maraõakàlotpannaü maraõakàlabhavaþ / antarotpanamantaràbhavaþ / pratisaüdhikàlotpannamupapattibhavaþ // råpasaüskàraskandhaikade÷a itãndriyalakùaõaþ saüprayuktalakùaõa÷ca yathàkramam / dharmadhàtvàyatanaikade÷aþ saüprayuktasvabhàvaþ / bhoktàtmà iùñàniùñànàü viùayàõàmupalaübhàrthena veditavyaþ / apràptagràhakaü cakùuþ ÷rotraü mana÷ca / pràptagràhakaü tadanyadindriyam / svalakùaõasya vartamànasya pratyekaü pratiniyatasya viùayasya gràhakaü pa¤cendriyajam / svasàmànyalakùaõasya (##) sarvakàlasya sarvasya viùayasya gràhakaü ùaùñhendriyajam // pratyayasàmagrayà vij¤ànasyotpattimadhikçtya praj¤aptyàü gràhakopacàro veditavyaþ, na tu bhåtàrthena vyàpàratvàd dharmàõàmiti / yattàvadgràhakaü gràhyamapi tat cakùuràdãnàmapi manovij¤ànena gràhyatvàt / gràhakagocara evetyavadhàraõaü caitasikavyudàsàrtham // ÷rutacintàmayatadanudharmapratipattisaügçhãtasyàbahirmukhatvam, niùyandadharmahetukatvàt, tadva÷ena nirvàõàdyàlaübanato draùñavyam / niùyandadharmaþ punarbuddhàdãnàmadhigamànvayà de÷anà veditavyà / catvàro dhàtavo ghràõavij¤ànadhàturgandhadhàturjihvàvij¤ànadhàtuþ rasadhàtu÷ca / dve àyatane gandharasàyatane tadanyeùàmekade÷aþ kàmadhàtusaügçhãtaþ // da÷ànàü dhàtånàmiti saptànàü vij¤ànadhàtånàü råpa÷abdadharmadhàtånàü ca / caturõàmàyatanànàmiti råpa÷abdamanodharmàyatanànàm // hetuphalopayogata ityutpannatvànniruddhatvàcca yathàkramam / saükle÷avyavadànakàritrasamatikràntata iti pratyutpannaràgàdi÷raddhàdivaccittasaükle÷avyavadànasàmarthyàbhàvàt / hetuparigrahavinà÷ato vàsanàü sthàpayitvà vinaùñatvàt / phalasvalakùaõabhàvàbhàvato vartamàne kàle tadàhitavàsanàsadbhàvàttadàdhàyakadravyàbhàvàcca / smarasaükalpàdãnàü nimittatvamàlaübanamàtra bhàvàdaveditavyam / sarveùàmekade÷o 'nàgatapratyutpannàsaüskçtavarjaþ // hetau satyanutpannata ityasaüskçtàdvi÷eùaõàrtham, taddhayanutpannamapi sanna hetumaditi / labdhasvalakùaõato 'nirvçttasvabhàvatvàt / hetuphalànupayogatastadbãjasyàkçtakçtyatvàt tasya cànutpannatvàt // hetuphalopayogànupayogataþ punaranivartyatvàdasthitatvàcca / atãtànàgataprabhàvananimittataþ pratyutpannamadhiùñhàyàtãtànàgatapraj¤apteþ / yattàmavasthàü (##) pràpsyati tadanàgatam / yatpràptaü tadatãtamiti / kàritrapratyupasthànata÷cakùuràdãnàü vij¤ànà÷rayàdibhàvàt // atãtanirde÷àdhikàreõedamapi j¤àpyate - kimartha bhagavatàtãtàdãnyeva trãõi kathàvaståni vyavasthàpitàni na nirvàõamiti / nirvàõasya pratyàtmavedanãyatayà nirabhilàpyatàmupàdàya kathayituma÷akyatvàdityarthaþ, dçùña÷rutamatavij¤àtavyavahàràõàü bhåtabhavyavartamànàdhiùñhànatvàt / da÷ànàü dhàtånàü vij¤ànadhàtånàü råpa÷abdadharmadhàtånàü ca / caturõàmàyatanànàü råpa÷abdamanodharmàyatanànàm / teùveveti ÷raddhàdiùu / prakçtyàpratisaükhyàyeti svarasena, vinà kalyàõamitràdibalenetyarthaþ / ruciþ saütiùñhata iti na kevalaü rucirevopapattipràtilambhikà kiü tarhi saha taiþ ÷raddhàdibhiriti / ku÷alasya bhàvanà sarve ÷rutamayàdayaþ ku÷alà dharmàveditavyàþ / svargàóhyakulopapattiparigrahàbhyàmabhyudayahetuü dar÷yati / vyavadànànukalyaparigraheõa pràptihetumiti / vidåùaõàpratipakùàdayaþ parastànnirdekùyante / tadanyaþ kle÷opakle÷o du÷caritasamutthàpaka iti sa punaryaþ kàmà[va]caro 'naiþsargikaþ, naiþsargikastu yo du÷caritasamutthàpakaþ so 'ku[÷a]laþ / tadanyo nivçtàvyàkçto veditavyaþ / hiüsàpårvakaü caityaü pratiùñhàpayati yatrorabhramahiùàdayo hanyante / kudçùñipårvakaü yatràna÷anàdibhiþ puõyàrthino varàrthina÷ca kli÷yanta iti / àkùepakaü và paripårakaü veti durgatimadhikçtya / sugatau tu paripårakameva, yenàtropapanno dàridrayàdikaü vyasanaü pratyanubhavati / ku÷alàntaràyikà dharmà abhãkùõaü gaõasaünipàtàdayaþ // aùñau dhàtava÷cakùuþ ÷rotraghràõàjihvàkàyagandharasaspraùñavyadhàtavaþ / aùñàvàyatanàni tànyeva / aduùñàprasannacitasyeti ku÷alàku÷alaviparyayaü dar÷a[ya]ti / taireva parigçhãtà iti tadàkàratvena manojalpasukhavçttatvàt / teùàmevàbhilàpavàsaneti nàma kàyàdibhi÷citavàsanàyatyàmabhilàpapravçttaye / tatparigçhãte÷cittacaitasikairdharmairyatsamutthàpitamityapraduùñàprasannacittasya nàmàdyabhilàpàkàrai[þ] / akliùñàku÷alacetaso yadyasya (##) na kliùñaü nàpi ku÷alaü ceto bhavati, tata airyàpathikàdyavyàkçtaü bhavatyanyathà ku÷alàku÷alaü yathàyogamiti / yathàpi tadapratisaükhyàyeti ku÷alatvàdvi÷epayati, akliùñacitta ityaku÷alatvàt / pratisaükhyàya bhaiùajyaü niùevate sarvavyàdhipratipakùeõàrogyàrtham / adhigamaniùyandato 'vyàkçtaü nirmàõacittaü sahajàmiti yai÷cittacaitasikaiþ vikrãóanàrthaü nirmàõaü nirmemãyate / sattvahitàrtha tu ku÷alaü veditavyamiti // nidar÷anataþ ku÷alàdikaü yadbuddhàdayo vineyàrthava÷àtsaüdar÷ayanti / aku[÷a]lasya kathaü saüdar÷anam / coràdi nirmàya tadanyasattvabhãùaõàrtha karacaraõa÷ira÷chedàdisaüdar÷anàt // avãtaràgasyeti prade÷avairàgyeõàpyayuktasyàsamàdhilàbhina ityarthaþ / itarathà hyanàgamyaü kàmapratisaüyuktaü pràpnuyàt / saha samàdhilàbhàt prahàõàbhirativipakùabhåtasya dauùñhu[lya]sya prahàõàt prade÷avairàgyamastãti veditavyam / bàhyaü tviha råpàdikamavãtaràgakarmàdhipatyanirvçttatvàt kàmapratisaüyuktam / sarvasattvasàdhàraõakarmàdhipatyasaübhåtavacanamavãtaràgakarmaõà råpàråpyàvacareùvapi vãjino 'stitvàt / catvàro dhàtavo gandharasaghràõajihvàvij¤ànadhàtavaþ / dve àyatane gandharasàyatane / tadanyeùàmekade÷aþ råpàråpyàvacarànàsravavarjaþ / caturo dhàtån dve càyatane sthàpayitvànantaroktàni / tadanyeùàü skandhadhàtvàyatanànàmekade÷aþ kàmaråpyàvacarànàsravavarjyaþ / (##) caturõà skandhànàü vedanàdãnàm / trayàõàü dhàtånàü manodharmamanovij¤ànadhàtånàm / dvayoràyatanayormanodharmàyatanayoþ / prade÷aþ kàmaråpàvacarànàsravavarjyaþ / ekade÷avairàgyaü bhåmimadhikçtya yàvadaùñamasya kle÷aprakàrasya prahàõàt / sakalavairàgyaü nava [ma]sya prahàõàt / satkàyavairàgyaü và punaradhikçtya ÷aikùasyaikade÷avairàgyama÷aikùasya sakalavairàgyaü veditavyam / prativedhavairàgyaü dar÷anamàrgeõa / upaghàtavairàgyaü laukikena màrgeõa / samuddhàtavairàgyaü lokottareõeti veditavyam / da÷avairàgyàõãtyatra pràtikålyàrtho vairàgyàrtho veditavyo nàva÷yaü prahàõàrthaþ / uccataraü sthànaü pràptavato nihãnesthàne ityuccataraü nagara÷raiùñhayàdisthànaü pràptavato gràmamahattaràdisthàne nihãne / bàlànàü nirvàõa iti tasya ÷àntatvàj¤ànàt satkàyàbhiùvaïgàcca / pratilabdhadar÷anamàrgasya traidhàtuka iti saüskàraduþkhatàü parij¤àtavataþ sarvasàsrava[va]stunirvedàt / prakçtyà vairàgyaü prakçtivairàgyaü yàvatprahàõena vairàgyaü prahàõavairàgyamiti padavigrahajàtirveditavyà // mokùaprayuktasya ku÷alaü ÷aikùamiti saübhçtasaübhàràvasthàyàþ prabhçtimokùàrtha prayuktasya veditavyam / saübhçtasaübhàràvasthà punaràdhigàmikamokùabhàgãyàvasthà veditavyà / da÷ànàü dhàtånàü vij¤ànaråpa÷abdadharmadhàtånàm / caturõàmàyatanànàü råpa÷abdamanodharmàyatanànàm / (##) ÷ikùàyàü niùñhàgatasyetyadhi÷ãlamadhicittamadhipraj¤aü ca ÷ikùàyàü niùñhàgatasyàrhata ityarthaþ // pçthagjanasya ku÷alàdikamiti mokùaprayuktavarjasya / sa hi ÷ikùàyà[ma]bhi÷ikùaõàcchaikùa ucyata iti / ÷aikùasya kliùñàvyàkçtamityatra kliùñamaku÷alaü nivçtàvyàkçtaü ca yathàsaübhavam / avyàkçtaü punaranivçtàvyàkçtaü veditavyam // parikalpità kliùñà dçùñirasaddharma÷ravaõapårvikà pa¤ca daùñayaþ / parikalpitagrahaõaü sahajasatkàyàntagràhadçùñivyudàsàrtham / antagràhadçùñiþ kãdç÷ã sahajà / ucchedadçùñiryato 'bhisamayaprayuktasyottràso bhavatyatha kastarhi me àtmeti / dçùñisthànaü dçùñisahabhuvo dharmàstadvãjaü ca tathaiva vicikitsàsthànamapi veditavyam / ye ca dçùñau vipratipannàþ kle÷opakle÷à iti ye dçùñimukhena pravçttà tadàlaübanà÷ca ràgàdayaþ / sarveùàmekade÷o bhàvanàprahàtavyànàsravavarjaþ // dar÷anaprahàtavyàviparyayeõa sàsravà iti parikalpitakliùñadçùñayàdikàdanye sàsravà ityarthaþ / atra punaþ sàsravagrahaõena nirvedhabhàgãyànàmapi grahaõaü veditavyaü dauùñhulyànubandhàrthena / sarveùàmekade÷aþ dar÷anaprahàtavyànàsravavarjaþ // skandhànàmekade÷o 'prahàtavyaþ, lokottaro màrgastatpçùñalabdha÷ca / da÷ànàü [dhàtånàü caturõà càyatanànàm (ekade÷a) iti] sa cà saüskçtaü ca / kãdç÷o råpa÷abdadhàtå na prahàtavyau / a÷aikùasya ku÷ala kàyavàkkarmasvabhàvau / (##) avidyàpratyayàþ saüskàrà ityevamàdi / tatra asmin satãdaü bhavati nirãhapratyayotpattitàmupàdàya / sati kevalaü pratyaye phalaü bhavati, na tu phalotpàdanaü prati pratyayasya kàcidãhetyarthaþ / asyotpàdàdidamutpadyate anityapratyayotpattitàmupàdàya, na hyanutpàdikàraõàt kiücidutpadyamànaü kàrya siddhamiti kçtvà / avidyàpratyayàþ saüskàrà ityevamàdi samarthapratyayotpattitàmupàdàya nirãhakatvànityatve 'pi sati na yataþ kuta÷cit pratyayàt sarvameva phalamutpadyate, kiütarhi samarthàt / tadyathàvidyàtaþ saüskàrà yàvajjàtito jaràmaraõamiti // yànyavidyàdãni dvàda÷àïgàni vibhaktàni tànyeva punaþ samasya catvàryaïgàni bhavantyàkùepà ïgàdãni / etàvacca pravçttinirde÷e nirdeùñavyam yaduta hetukàle yenàkùipyate yaccàkùipyate phalakàle yenàbhinirvartyate yaccàbhinirvatyate tadetatsarvamebhiraïgainirdiùñaü veditavyam / tatra àkùepakàïgamavidyàsaüskàrà vij¤ànaü ca, anàgatajanmàbhinirvçttaye satyeùvaj¤ànapårvakeõa karmaõà cittavàsanàrthena / àkùiptàïgaü nàmaråpaü ùaóàyatanaü spar÷o vedanà ca, tayà cittavàsanayà nàmaråpàdãnà màyatyàü pårvotarasaüni÷rayakrameõàbhinirvçtaye bãjapuùñitaþ / abhinirvartakàïgaü tçùõà upàdànaü bhava÷ca, aprahãõakàmàdi tçùõàdivasena kàmàdiùu sucaritadu÷caritaprakàraratipårvakeõa chandaràgeõa sopàdàne vij¤àne sati maraõàvasthàyàü phaladànaü prati chandaràgànuråpyàntarakarmavàsanàbhimukhãbhàvàt / abhinirvçttyaïgaü jàtirjaràmaõaü ca, tena prakàreõa karmàntaravàsanàbhimukhye satyanyatarasmin gatiyonyàdibhedabhinne nikàyasabhàge yathàkùipte nàmaråpàdinirvçtteþ / jàtijaràmaraõavacanaü saüskçtalakùaõatrayàdhikàreõodvejanàrtham / (##) jaràmaraõasyaikàïgakaraõaü vinàpi jaràü maraõasaübhavàt / na tvevaü jaràyujàyàü yonau vinà nàmaråpàdibhiþ ùaóàyatanàdãnàü saübhava ityeùàü pçthagaïgãkaraõaü veditavyam // aïgapratya[yatvavya]vasthànaü caturaþ pratyayànadhikçtya / tatra tàvadavidyà saüskàràõàü pårvotpannàvàsanato hetupratyayaþ, tatparibhàvitasaütànotpannànàü karmaõàü punarbhavàbhisaüskaraõasàmarthyàt tatkàlasamudàcàriõã / àvedhataþ samanantarapratyayaþ, tadàkùepakavi÷eùeõa saüskàrasrotànupravçtteþ / manaskàrata àlaübanapratyayaþ, måóhàvasthàyà agratàdibhirayoni÷omanaskàràlaübanãbhàvàt / sahabhàvato 'dhipatipratyayaþ, tadàdhipatyena tatsaüprayuktàyà÷cetanàyà viparãtàlaübanàbhisaüskaraõàt / avidyà bhave sattvàn saümohayati, tadàvçtteþ pårvàntàparàntamadhyàntànàü yathàbhåtàparij¤ànàt / yata evaü vicikitsati - kiü nvahamabhåvamati[te] 'dhvanyàhosvinnàbhåvamityevamàdi / pratyaya÷ca bhavati saüskàràõàm tadva÷ena punarbhavikakarmopacayàt / saüskàrà gatiùu sattvàna vibhajanti, karmava÷ena sattvànàü gatyantaragamanavaicitryàt / pratyayà÷ca bhavanti vij¤ànasya vàsanàyàþ, àyatyà nàmaråpàbhinirvçttaye bãjapoùaõàt / vij¤ànaü karmabandhaü dhàrayati, saskàrà hitavàsanàsahotpatteþ / pratyaya÷ca bhavati nàmaråpasya, màtuþ kukùau vij¤ànàvakràntyà nàmaråpavivçddhigamanàt / nàmaråpamàtmabhàvaü sattvàn gràhayati tannivçttyà sattvànàü nikàyasabhàgàntarabha janàt / nàmaråpàdãnàü ùaóàyatanàdipratyayabhàvaþ pårvàïgasaüni÷rayeõottaràïganirvçttito draùñavyaþ / ùaóàyatanamàtmabhàvaparipåriü (##) ca sattvàn gràhayati, tannivçttàvindriyàntaràvaikalyàt / pratyaya÷ca bhavati spar÷asya / spar÷o viùayopabhoge sattvàn pravartayati, tanmukhena sukhavedanãyàditrividhaviùayopabhogàt / pratyaya÷ca bhavati vedanàyàþ / vedanà janmopabhoge ca sattvàn pravartayati, tadadhiùñhàneneùñàdikarmavipàkopabhogàt / pratyaya÷ca bhavati tçùõàyàþ, tatsaüprayogàdyabhilàùamukhena tçùõotpatteþ / tçùõà janmani sattvànàkarùati, tadva÷ena janmàntarasroto 'nupacchedàt / pratyaya÷ca bhavatyupàdànasya, àsvàdapràrthanàmukhena kàmàdiùu chandaràgapravçtteþ / upàdànaü punarbhavàdànàya sopàdànaü ca sattvànàü vij¤ànaü karoti, narakàdigativi÷iùñapunarbhavapratisaüdhaye karmavàsanàniyamàt / pratyaya÷ca bhavati bhavasya, tadva÷ena saüskàravàsanayovçttilàbhàt / bhavaþ punarbhave sattvànabhimukhãkaroti, anantaragatyantaràvàhanàt pratyaya÷ca bhavati jàteþ, tato nikàyasabhàgàntaranirvçtteþ / jàtirnàmaråpàdyànupårvyà sattvànabhinirvartayati, uttarottaràvasthàntaràvàhanàt / pratyaya÷ca bhavati jaràmaraõasya, jàtau satyàü tatprabandhasyànyathàtvavinà÷asaübhavàt / jaràmaraõaü punaþpunarvayaþ pariõàmena jãvitapariõàmena ca sattvàn yojayati, yauvanàyuùovinà÷ena yojanàt // vij¤ànasya karma[saü]kle÷asaügrahaõaü saüskàravàsanàprabhàvitatvàdvij¤ànàïgasyaþ niùkartçkàrtha ã÷varàdikartçrahitatvàt / sahetukàrtho 'vidyàdihetukatvàt / niþsatvàrthaþ svayamanàtmatvàt / paratantràrthaþ pratyayàdhãnatvàt / nirãhakàrthaþ pratyayànàü nirvyàpàratvàt / anityàrtho '÷à÷vatatvàt / kùaõikàrtha utpattikàlàt pareõànavasthànàt / hetuphalaprabandhànupacchedàrthaþ kàraõakùaõa nirodhasamakàlaü kàryakùaõotpàdàt / (##) anuråpahetuphalaparigrahàrthaþ sarvataþ sarvasyàsaübhavàt / vicitrahetuphalàrtho 'nekaikajàtãyàtkàraõàdekànekajàtãyakàryotpatteþ / pratiniyatahetuphalàrthaþ saütànàntaràphalanàt // punarebhirevàrthaþ pratãtyasamutpàdasya pa¤cavidhaü gàmbhãrya veditavyam / hetugàmbhãrya viùamahetvahetuvàdapratipakùena dvàbhyàmarthàbhyàm / lakùaõagàmbhãrya niràtmakatayaikàrthena / utpattigàmbhãrya pratyayebhyaþ phalotpattàvapyatatkçtatayà dvàbhyàmarthàbhyàm / sthitigàmbhãryamavyavasthitànàü sthityàbhàsanàddvàbhyàmarthàbhyàm / pravçttigàmbhãryaü hetuphalapravçttidurvij¤ànatvàccaturbhirarthairiti // antareõa eva kartàraü karma kriyà càsti tatphalopabhoga÷cetyayamatra karmaphalàvipraõà÷o veditavyaþ // na svayaükçto dharmo 'nutpannasyàbhàvàdyenàsau kriyeta / na parakçtaþ pratyayànàmakartçkatvàt / nobhayakçta etenaiva kàraõadvayena / nàsvayaükàràpa[ra]kàrahetusamutpannaþ hetupratyayànàü phalotpattau sàmarthyàt // aparaþ paryàyaþ / na svayaükçtaþ pratyayàpekùaõàt / na parakçtaþ satsvapi pratyayeùu nirvãjasyànutpàdàt / nobhayakçtastadubhayonirãhakatvàt / nàhetusamutpanno bãjapratyayànàü ÷aktisadbhà[và]diti / bhavati hyapi- svabãjatvànna parataþ na svayaü tadapekùaõàt / ni÷ceùñatvànna ca dvàbhyàü tacchakternàpyahetutaþ // iti / na svayaü na parato dvividhakoñipratikùepe 'pi gambhãraþ pratãtyasamutpàdaþ syàt pràgeva yatra catasro 'pi koñayaþ pratikùipyante, tasmàdetasya paramagàmbhãrya veditavyam // (##) vij¤ànotpattiprabhedata÷cakùuþpratãtyaråpàõi cotpadyate cakùurvij¤ànamityevamàdi / vyutpattiprabhedataþ satvalokamadhikçtya, avidyàpratyayàþ saüskàrà ityevamàdi / bàhyavasyotpattiprabhedato bãjaü pratãtyàïkuraþ, aïkuraü pratãtya kàõóaþ / tathà nàpatrapuùpaphalàni yojyàni / saüvartavivartaprabhedataþ sarvasattvasàdhàraõakarmàdhipatyaü pratãtya mahàpçthivyàdãnàmutpàdàt / àhàropastambhaprabhedata÷catura àhàràn pratãtya traidhàtuke satvànàmavasthànàt / iùñàniùñagativibhàgaprabhedataþ sucaritadu÷carite pratãtya sugatidurgatigamanàt / vi÷uddhiprabhedato mokùabhàgãyàni pratãtya nirvedhabhàgãyotpattito yàvaddar÷anabhàvanàmàrgànupårvyàrhattvapràptitaþ, parato và ghoùaü pratãtyàdhyàtmaü ca yoni÷o manaskàraü samyagdçùñistato yàvatsarvàsravakùaya iti / prabhàvaprabhedato 'dhigamaü pratãtyàbhij¤àdayo vai÷eùikà guõà iti / ebhiþ prabhedaivistareõa saüskàràõàü pratãtyasamutpàdo 'nusartavyaþ // [saü]kle÷ànulomapratiloma iti pravçtyànupårvãmadhikçtya, avidyàpratyayàþ saüskàrà ityevamàdyanulomanirde÷aþ / jaràmaraõaüjaràmara[õa]samudayo [jaràmaraõanirodho] jaràmaraõanirodhagàminã pratipaditi satyavyavasthànamadhikçtya pratilomanirde÷o veditavyaþ / [vyavadànànulomapratilomata iti] tadyathàvidyànirodhàt saüskàranirodha ityevamàdi vyavadànànulomanirde÷aþ / kasminnasati na jaràmaraõaü bhavati kasya nirodhàjjaràmaraõanirodha iti pratilomanirde÷ataþ // hetupratyaya àlayavij¤ànaü ku÷alavàsanà ca sàsravànàsravàõàü ca saüskàràõàü yathàkramam / àlayavij¤ànaü punardvividham - vaipàkikamàbhisaüskàrikaü ca / tatra vaipàkikamupapattipràtilambhikànàü hetupratyayaþ / àbhisaüskàrikaü pràyogikànàmàyatyàü càlayavij¤ànàntarasya hetupratyayo draùñavyaþ / àbhisaüskàrikaü punaràlayavij¤ànaü tajjànmikapravçttivij¤ànasamudàcàravàsitaü veditavyam / ku÷alavàsanà mokùabhàgãyànàü vàsanà (##) draùñavyà / teùàü lokottaràbhyupagamaniùyandadharmanaimittikatastadvàsanàyà lokottaradharmahetutvaü veditavyam // api khalu svabhàvato 'pãtyevamàdinà ùaóóhetavo hetupratyaya iti dar÷ayati / tatra svabhàvataþ prabhedata÷ca kàraõahetorvyavasthànam / ÷eùaiþ padaiþ yathàkramaü sahabhåsaüprayuktasabhàgasarvatragavipàkahetånàü vyavasthànaü veditavyam / hetusvabhàvamadhikçtya kàraõahetuvyavasthànàtsarvahetavaþ kàraõahetàvantarbhåtà veditavyàþ / sahàyàdivi÷eùaprabhàvanàrtha tu pçthagvyavasthànam / kàraõahetuprabhede vij¤ànasàmagrayàdikaü yannirdiùñamudàharaõamàtraü taddraùñavyam, tayà di÷ànyasyàpi tajjàtãyasyàbhyåhanàrtham / tatra utpattikàraõaü tataþ kàryasyàbhåtvà pràdurbhàvàt / sthitikàraõamutpannasya prabandhànupacchedàt / dhçtikàraõaü pàtapratibandhàt / prakà÷anakàraõamàvçtasyàbhivya¤janàt / vikàrakàraõaü tatsaütànasyànyathàtvàpàdanàt / viyogakàraõaü saübandhasya dvaidhãkaraõàt / pariõatikàraõaü tadavayavànàü de÷àntarasaücaraõàt / saüpratyayakàraõaü tena viparokùànumànàt / saüpratyàyanakàraõaü tena samyaïni÷cayàt / pràpaõakàraõaü tenàdhigamàt / vyavahàrakàraõaü yathànàmadheyaü nimittodgrahaõenàbhinivi÷yànuvyavaharaõàt / apekùàkàraõamanyatrecchotpattinimittatvàt / àkùepakàraõaü tadanvayàvasthàntaraparàparabhàvina àvedhakatvàt / àbhinirvçttikàraõamanantarabhàvino janakatvàt / parigrahakàraõaü svabãjotpàdina upodvalatvàt / àvàhanakàraõaü tadànukålyenàkarùaõàt / pratiniyamakàraõaü bhinnasvabhàvatayànyonyaphalatvàt / sahakàrikàraõaü svakàryanirvartane (##) kàraõàntaràpekùaõàt / virodhikàraõaü vidhnakaraõàt / avirodhikàraõaü tadviparyayeõa veditavyam // tadyathà bhåtàni bhautikaü ceti yathàsaübhavaü na tvava÷yaü sarvatra saüghàte catvàri mahàbhåtàni bhavanti råpàdikaü và bhautikam / ityato yadyatràsti tattena sahotpadyate nànyonyaü vineti // sahàyanaiyamyena sahabhåheturvyavasthàpitaþ / bhåtàni bhautikaü cetyudàharaõamàtrametadveditavyam, cittacaitasikànàmanyonyamavinàbhàvaniyamàt / yadyevaü saüprayuktahetoþ pçthagvyavasthànaü na pràpnoti, cittacaitasikànàü sahabhåhetàvantarbhàvàt / yadyapyetadevaü tathàpyanyenàrthena / ye dharmàþ sahabhàvenàlaübanaü pratipadyante nànyatama vaikalyena te saüpratipattitaþ saüprayuktakaheturvyavasthàpyate, na sahabhàvamàtreõa, tadyathà cittai caitasikà÷ca // pårvabhàvitànàmiti pårvàbhyastànàü pårvaü samudàcaritànàmityarthaþ / yà aparànte uttarottarà puùñataratamà pravçttiriti taiþ paripoùitabãjànàü tadanvayànàmanàgate kàle vi÷iùñotpattito draùñavyà / evamayaü sabhàgahetuþ sadç÷ànàü puùñinimittatvena vyavasthàpitaþ // sarvatragaheturna kevalaü sadç÷asyaiva puùñaye kiü tarhi yasya kasyacidràgàdeþ kle÷asyàbhyàsena sarveùàü dveùàdãnàü prabandhapuùñayà dçóhãkàro bhavatyato vandhanagàóhãkaraõànmokùapràptiparipanthàrthenàsya vyavasthànaü veditavyam // vipàkahetuþ punaràyatyàmekàntavisadç÷asyaivànivçttàvyàkçtasyàtmabhàvasaügra hãtavyavipàkasyàkùepakatvàt parigrahàrthena vyavasthàpitaþ / ku÷alasàsravagrahaõamanàsravàõàü janmavirodhitvenànàkùepakatvàt // nairantaryasamanantarato 'pãti nàva÷yaü kùaõanairantarya kiütarhi cittàntaranairantaryamapyatra nairantarya draùñavyam / itarathà hyacittikasamàpattau vyutthànacittasya samàpatticittaü na samanantarapratyayaþ syàt / bhavati ca / tasmàdekasmin saütàne pa÷cimasya cittasya pårvakaü cittaü cittàntareõànantaritaü (##) samanantarapratyayaþ / yathà cittamevaü caitasikà api veditavyàþ / sabhàgavisabhàgacittacaittotpattisama[na]ntarato 'pãti ku÷alàþ cittacettàþ ku÷alànàü sabhàgànàmaku÷alàvyàkçtànàü ca visabhàgànàmanantarotpannànàü samanantarapratyayaþ / evaü ku÷alàvyàkçtàþ svànyaprakàràõàü yojayitavyàþ / tadyathà kàmàvacarà kàmàvacaràõàü råpàråpyàvacarànàsravàõàü cànantarotpannànàü samanantarapratyayaþ / evaü råpàvacaràdayo 'pi pçthagpçthagråpàvacaràdonàü kàmàvacaràdãnàü cà[na]ntarotpannànàmiti yojayitavyam // kiü khalu sarvasya cintasyànantaraü sarva cittamutpadyate, ahosvidasti pratiniyamaþ / astãtyucyate / avaitasya cittasyànantaramidaü cedaü ca cittamutpadyata ityucyamàne bahuvaktavyaü jàyate / tasmàtsàmànyena cittotpattau lakùaõamàtraü vyavasthàpyate / tadyathà da÷abhirbalai÷cittasyotpàdo veditavyaþ - paricayabalena chandabalena prayogabalena samàpattibalena ''vedhabalena hetubalena viùayabalena smçtibalena manaskàrabalena pratisaüdhibalena ca / paricayabalaü punastrividham - mçdu madhyamadhimàtraü ca / samàpattisthitivyutthànanimittànàmanupalakùitatvànmçdu / upalakùitànàü svaparicitta tvànmadhyam / suparicitatopalakùitatvàdadhimàtram / tatra mçdunà paricayabalena dhyànàråpyàõàma[nu]pårvyasamàpattirveditavyà / madhyena vyutkràntakasamàpattirekàntarikayogena / adhimàtreõa yatheùñaü sarvàõi và vyutkràmyànulomaü pratilomaü ca samàpattirveditavyà / chandabalena dvitãyadhyànalàbhã prathamaü dhyànaü samàpanno yadyàkàükùati dvitãyadhyànabhåmikaü vyutthànacittamàmukhãkarotyatha nà kàükùati kàmàvacaraü ku÷alamanivçtàvyàkçtaü và / evamanyatràpi vistareõa yojyam / prayogabalena kàmàvacarasya ku÷alasyavànantaraü tatprathamato råpàvacaraü cittamutpadyate / anàgamyasya ku÷alasyànantaraü maulam / maulasya ku÷alasyànantaraü dvitãyadhyànasamàpannakamityevamàdi vistareõa yàvadbhavàgràt veditavyam / samàpattibalena ÷uddhakaü samàpannasya kadàcicchuddhakamevotpadyate (##) kadàcitkliùñam / àvedhavalena samàdhervyutthàya caratastàvatsamàhitabhåmikaü cittam[a]samàhitakùaõànantaravyatibhinnamanuvartate yàvattadvirodhikle÷asamudàcàràtparihãõa iti / tadvirodhi kle÷asaüprayuktasya puna÷cittasya hetvàdibhi÷ca turbhirbalaiþ samudàcàro veditavyaþ - tatra tàvaddhetubalena yadyava÷yaü bhåmiparihàõisaüvartanãyamàvaraõaü pårvamupacitaü bhavati, viùayabalena yadi ràgàdyutpatyanukålaþ ÷ubhàdinimittaþ prabhàvotkañaviùaya àbhàsasamàgato bhavati, smçtivalena yadi smaraõasaükalpairatãtànviùayàn prapa¤cayati, manaskàrabalena yadi mãmàüsàmanaskàreõànyatarànyataracchubhanimittaü manasikarotãti / pratisaüdhibalena nava maraõacittànyàtmabhàvatçùõàsaüprayuktàni triùu dhàtuùupratyekaü kàmaråpàråpyàvacaràõi / tatra kàmadhàto÷cyutvà kàmadhàtàveva pratisaüdhi vadhnataþ kàmàvacaramàtmabhàvatçùõàsaüprayuktaü maraõacittaü veditavyam / råpàråpyadhàtvoþ pratisaüdhi badhnato råpàråpyàvacaram / tathà råpàråpyadhàtubhyàü cyutvà tatra vànyatra votpadyamànasya ùañcittàni yojayitavyàni / sà punaràtmabhàvatçùõà sahajàniråpitàlaübanànivçtàvyàkçtà ca / àtmabhàvajàti÷càsyàþ prakàràparicchedenàlaübanaü veditavyam / tadva÷enà[na]ntaraü pçthagjanànàmantaràbhavapratisaüdhiþ / àryàõàmapyavãtaràgàõàü maraõakàle yàvadaspaùñasaüj¤àvasthàü na gacchati tàvadasau tçùõà samudàcarati / te tvenàü paricchidya pratipakùeõàbhinigçhõanti / vãtaràgàõàü tvàryàõàü pratipakùasya valãyastvànnaivàsau samudàcaratyaprahãõàpi satã / tadanu÷ayava÷ena tu teùàü pratisaüdhiþ / antaràbhavapratisaüdhikùaõaþ punarnityamanivçtàvyàkçta eva vipàkatvàt / tata årdhva ku÷alo 'pyaku÷alo (##) 'pyavyàkçto 'pi yathàsaübhavam, cyuticittaü sthàpayitvà / antaràbhavacyuticittaü tu nityaü kliùñaü maraõabhavavat / upapattipratisaüdhiþ punarnityamanivçtàvyàkçta eveti veditavyam / bodhisattvànàü tu praõidhànabalenopapadyamànànàü maraõacittàdikamekàntena sarva ku÷alaü veditavyam / samàptaþ samanantara pratyayaprasaïgaþ // paricchinnaviùayàlaübanataþ pa¤cànàü vij¤ànakàyànàmàlaübanam, pratiniyataviùayatvàt pa¤cànàü vij¤ànakàyànàm / aparicchinnaviùayàlaübanataþ manovij¤ànasyàlaübanam, sarvadharmaviùayatvànmanovij¤ànasya / acitrãkàraviùayàlaübanato 'vyutpannasaüj¤ànàü manovij¤ànasyàlaübanam, nàmato 'kùarãkartuma÷akyatvàt / citrãkàraviùayàlaübanatastadviparya[yà]dveditavyam / savastukaviùayàlaübanato dçùñimasmimànaü tatsaüprayuktàü÷ca dharmàn sthàpayitvà tadanyeùàmàlaübanam / avastukaviùayàlaübanataþ sthàpitànàmàlaübanam, àtmàdhiùñhànatvàt / vastvàlaübanato 'nàsravàlaübanàn visabhàgadhàtubhåmisarvatragànanivàritavastukàü÷càtãtànàgatàlaübanàn sthàpayitvà tadanyeùàmàlaübanam / parikalpàlaübanataþ sthàpitànàmàlaübanam, svaparikalpamàtràlaübanàt / viparyastàlaübanaü nityàdyàkàràõàm / aviparyastàlaübanamanityàdyàkàràõàm / savyàghàtàlaübanamaprahãõaj¤eyàvaraõànàm / avyàghàtàlaübanaü prahãõaj¤eyàvaraõànàmiti // àlaübanapratyaye vini÷cayaþ - lakùaõato 'pi prabhedato 'pi sthitito 'pi parij¤ànato 'pi prahàõato 'pyàlavanavyavasthànaü veditavyam // kathaü lakùaõataþ / yo 'rthastatpratibhàsànàü cittacaitasikànàü dharmàõàmutpattinimittama, te cotpannàstadarthàbhinive÷avyavahàrapratyàtmàvagamàya bhavanti tadàlaübanalakùaõam // kathaü prabhedataþ / asadàlaübanaü tadyathà viparyastànàü cittacaitasikànàmatãtànàgatasvapnapratirbibamàyàdyàlaübanaü ca / sadàlaübanaü tadanyeùàm / anàlaübanamàlaübanaü råpaü cittaviprayuktà asaüskçtaü ca / sàlaübanamàlaübanaü cittacaitasikà dharmàþ / samyaktvàlaübanaü tadyathà ku÷alam / (##) mithyàtvàlaübanaü tadyathà kliùñam / naivasamyakratvanamithyàtvàlaübanaü tadyathànivçtàvyàkçtam / yoni÷a àlaübanaü tadyathà ku÷alànàü cittacaitasikànàm / ayoni÷a àlaübanaü tadyathà kliùñànàm / naivayoni÷onàyoni÷astadvinirmuktànàm / sabhàgamàlaübanaü tadyathà ku÷alàdãnàü ku÷alàdãni svabhåmikànàü ca svabhåmikaü sàsravàõàü ca sàsravamanàsravàõàü cànàsravam / visabhàgamàlaübanaü tadyathà ku÷alàdãnàmaku÷alàdãnyanyabhåmikànàü cànyabhåmikaü sàsravànàsravayo÷cànàsravasàsravam / nànàtvamàlaübanaü tadyathà savitarkavicàràõàü cittacaitasikànàm / ekatvamàlaübanaü tadyathàvitarkàvicàràõàm / vibhåtyàlaübanaü tadyathàsaüj¤ikapràyogikànàü cittacaitasikànàmàkà÷avij¤ànànantyàyatanikànàü ca / abhisaükùiptaü såkùmamàlaübanaü tadyathàkiücanyàyatanikànàm / paryantikaü såkùmamàlaübanaü tadyathà naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanikànàm / kle÷a àlaübanaü tenàlaübyata iti kçtvà / dharma àlaübanaü tadyathàryàõàü nàmakàyapadakàyavya¤janakàyàþ / artha àlaübanaü tadà÷rito 'rthaþ / parãttamàlaübanaü tadyathà ÷ràvakayànam / vipulamàlaübanaü tadyathà mahàyànam / nimittamàlavanaü tadyathà ÷amathapragrahopekùànimittàni / animittamàlaübanaü tadyathà nirvàõaü bhavàgrayaü ca / tattvamàlaübanaü tadyathà tathatà ùoóa÷ànàü càkàràõàü satyàni / vaihàrikamàlaübanaü tadyathà nirodhasamàpattiþ / va÷avartyàlaübanaü tadyathà vimokùàdãnàü sarvàkàraj¤atàvasànànàü guõànàm / kùaõikamàlaübanaü tadyathà÷aikùàõàü tajjanmikameva / anuvartyàlaübanaü tadyathà buddhabodhisattvànàm // kathaü sthititaþ / àlaübanasyàpariniùpattitastathà vyavasthàpanàt / caturbhi÷ca kàraõairapariniùpannamàlaübanaü veditavyam - viruddhavij¤ànanimittatayà, (##) a[n]àlaübanavij¤ànopalabdhyà, yatnamantareõàviparyàsaprasaïgatayà, trividhaj¤ànànuvartanatayà ca / tata÷ca gràhakasyàpyapariniùpattiþ / trividhaü j¤ànaü va÷itàj¤ànaü vipa÷yanàj¤àna nirvikalpaj¤ànaü ca / tatra caturõà kàraõànàmudàharaõàni / pretatiryagmanuùyàõàü devànàü ca yathàrha taþ / tulyavastumanobhedàdarthàniùpattiriùyate // 1 // atãtàdau tathà svapne pratibiübadvaye 'pi ca / asannàlaübanatvàcca tadàlaübanayogataþ // 2 // arthasyàrthatvaniùpattau j¤ànaü na syàdakalpakam / tadabhàvàcca buddhatvapràptirnaivopapadyate // 3 // bodhisattve va÷ipràpte 'dhimuktiva÷àdyataþ / tathàbhàvaþ pçthivyàdau dhyàyinàü copalabhyate // 4 // niùpannavicayasyeha dhãmataþ samàdhilàbhinaþ / sarvadharmamanaskàre tathàrthakhyànato 'pi ca // 5 // j¤ànacàre 'vikalpe hi sarvàrthàkhyànato 'pi ca / arthàbhàvopagantavyo vij¤aptestadabhàvataþ // 6 // kathaü parij¤ànataþ / lakùaõaprabhedasthitãnàü yathàbhåtaj¤ànataþ // kathaü prahàõataþ / ÷ràvakayànamahàyànàbhyàmà÷rayaparivçttitaþ / ÷ràvakayànà÷rayaparivçttyà skandhadhàtvàyatanàlaübanebhyo vimokùo na tu teùu vibhutvalàbhaþ / mahàyànà÷rayaparivçttyà tåbhayamiti / samàpta àlaübanapratyaye yathàgranthaü vini÷cayaþ / pratiùñhàdhipatitaþ vàyumaõóalàdãnyammaõóalàdãnàm, bhàjanalokaþ sattvalokasya, bhåtàni bhautikànàm, indriyàõi vij¤ànànàmityevamàdi / àvedhàdhipatitaþ sarvasattvasàdhàraõaü karma bhàjanalokasya, pauràõaü sàsravakarma vipàkasyetyevamàdi sahabhàvàdhipatitaþ cittaü caitasànàm, manaskàraþ cittasya, spar÷ã vedanàyà ityevamàdi / ataþ paraü dvàvi÷ati mindriyàõyadhikçtyàdhipativyavasthànaü veditavyam / tatra viùayàdhipatitaþ cakùuþ÷rotraghràõajihvàkàyamanaindriyànàm, tadàdhipatyena råpàdyabhinirvçtteþ / (##) prasavàdhipatitaþ strãpuruùendriyayoþ, tadàdhipatyena garbhàvakramaõàt / sthànàdhipatito jãvitendriyasya, tadva÷ena nikàyasabhàgasthànàt / phalopabhogàdhipatitaþ sukhaduþkhasaumanasyopekùendriyàõàm, tadadhiùñhàneneùñàniùñavipàkapratisaüvedanàt / laukikavi÷udhyadhipatitaþ ÷raddhàvãryasmçtisamàdhipraj¤endriyàõàm, taiþ kle÷aviùkambhaõàt / lokottaravi÷udhyadhipatito 'nàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyasyàj¤endriyasyàj¤àtàvãndriyasya ca vyavasthànaü veditavyam, tairanu÷ayasamudghàtàditi // vij¤ànàvirahitatatsàdç÷yendriyaviùayaprabandhotpattitaþ sabhàgaü veditavyam, vij¤ànasahitasya vij¤ànasàdç÷yenendriyasya viùayeùu prabandhenotpatteþ vij¤ànavçttisàdç÷yàrthena tadindriyaü sabhàgamityucyate / vij¤ànavirahitasvasàdç÷yaprabandhotpattitastatsabhàgam, vij¤ànena viprayuktasyendriyasya svàtmasàdç÷yena prabandhotpattirindriyalakùaõasàdç÷yàrthena tatsabhàgaü veditavyam / råpaskandhaikade÷a÷cakùuràdipa¤cendriyalakùaõaþ / pa¤ca råpãõi dhàtvàyatanàni cakùuràdãnãtyeva / vedanotpattyà÷rayaråpata iti yadråpamà÷ritya vedanotpadyate tadupàttamityucyate / råpaskandhaikade÷aþ sàdhiùñhànendriyasaügahãtaþ / pa¤ca råpãõi dhàtvàyatanàni cakùuràdãni / caturõàü caikade÷aþ råpagandharasaspraùñavyànàmindriyàvinirbhàgã // viùayagrahaõàdhipatita÷cakùuràdãnàü ùaõõàm, tadàdhipatyena råpàdyàlaübane cittacaitapravçteþ / kulaprabandhàdhipatitaþ strãpuruùendriyayoþ, tataþ putrapautràdyanvayapravçtteþ / ÷eùaü yathàdhipatipratyaye nirdiùñaü tathànugantavyam / råpaskandhaikade÷a÷cakùuþ ÷rotraghràõajihvàkàyastrãpuruùendriyalakùaõaþ / saüskàraskandhaikade÷o jãvita÷raddhàvãryasmçtisamàdhipraj¤endriyalakùaõaþ / dvàda÷a dhàtava indriyavij¤ànadhàtavaþ / ùaóàyatanànyàdhyàtmikàni / dharmadhàtvàyatanaikade÷a÷ca jãvitendriyaü sukhàdãni ÷raddhàdàni pa¤ca // (##) duþkhà vedanà duþkhàtmikà satã svenaiva lakùaõena duþkhaduþkhatàþ / tadutpattinimittabhåtàstvindriyàrthàstatsaüprayuktà÷ca duþkhavedanãyatvàdduþkhaduþkhatà draùñavyà // sukhàyà vedanàyàstadvedanãyànàü ca dharmàõàü vipariõàmena daurmanasyotpàdàt tadvipariõatirvipariõàmaduþkhatà / tatra cànunayena cittasya vipariõamanaü vipariõàmaduþkhatà veditavyà / yathoktamavadãrõo vipariõatena citteneti // aduþkhàsukhà vedanàlayavij¤ànasaüprayuktà tadvedanãyà÷ca saüskàrà duþkhavipariõàmaduþkhatayodauùñhulyenànugatatvàttena duþkhatàdvayenàvinirmuktatvàdekadà duþkhàvasthàü bhajante ekadà sukhàvasthàü, na nityakàlamaduþkhàsukhàvasthà eva bhavanti / tasmàdanityatànubandhàrthenàyogakùematvàtsaüskàraduþkhatà veditavyà / skandhànàm / trayàõàü dhàtånàü manodharmamanovij¤ànadhàtånàm / dvayo÷càyatanayormanodharmàyatanayoþ / ekade÷aü sthàpayitvànàsravalakùaõam, tadanyàni sarvàõãti // aku÷alasya ku÷alasàsravasya càyatyà sasaüprayogamàlayavij¤ànaü vipàkaþ / atastena vipàkena tadubhayaü savipàkamityucyate / skandhànàm / da÷ànàü dhàtånàü vij¤ànaråpa÷abdadharma dhàtånàm / caturõà càyatanànàü råpa÷abdamanodharmàyatanànàm / ekade÷o 'vyàkçtànàsravavarjaþ / àlayavij¤ànàttadanyattu cakùuràdikaü ca sukhaduþkhàdikaü ca tadvipàkrajamityàkhyàü labhate tato jàtamiti kçtvà / (##) pariõatitaþ pàriõàmikaþ kavaóãkàra àhàraþ, pariõàmakàle indriyamahàbhåtapoùaõàt / viùayato vaiùayikaþ spar÷àhàraþ, iùñaviùayà dhiùñhànena spar÷enà÷rayànugrahaõàt / à÷àta à÷ikaþ manaþ saücetanàhàraþ, abhipretavastuprativaddhà÷àva÷enà÷rayànugrahaõàt / upàdànata aupàdànikaþ vij¤ànamàhàraþ, àlayavij¤ànopàdànava÷enàtmabhà vopasthànàt / tathàhi tadviyukta à÷rayaþ påtãbhavatãti / puna÷catvàro 'pyàhàràþ samasya caturbhiþ prabhedairvyavasthàpyante / tadyathà a÷uddhà÷rayasthitikaþ kàmàvacaràõàü pçthagjanànàm, sakalabandhanatvàt / ÷uddhà÷uddhà÷rayasthitikaþ ÷aikùàõàü råpàråpyàvacaràõàü ca pçthagjanànàm, sàva÷eùavandhanatvàt / ÷uddhà÷rayasthitiko 'rhatàm, sarvabandhanavinirmuktatvàt / sthitisàüdar÷iko buddhànàü bodhisattvànàü ca mahàprabhàvapràptànàm, àhàrava÷ena sthitiriti saüdar÷anamàtratvàt // asaüskçtaikade÷aþ niùpannasvabhàvaþ sottaramiti nirvàõaü muktvà, tasya sarvadharmàgratvàdi÷uddhàyà÷ca tathatàyàstallakùaõatvàt // samàsataþ prabhedastrividhaþ, trividhaü svabhàvamadhikçtya pudgalanairàtmyanayena veditavyaþ / tatra parikalpitaþ svabhàvaþ skandhàdãnyadhiùñhàyàvidyamàna àtmàdisvabhàvo yaþ parikalpitaþ / paratantraþ svabhàvastànyeva skandhàdãni yatràsàvàtmadyabhåtavikalpaþ pravçttaþ / pariniùpannaþ svabhàvo bhàvàbhàvaviyuktalakùaõà hi tathatà, skandhàdiùvàtmàdyabhàvanairàtmyàstitàlakùaõatvàt // lakùaõaprabhedo dharmàõàü svabhàvamadhikçtya, råpaü vedanetyevamàdi / prakàra[pra]bhedo vi÷eùamadhikçtya, dravyasantaþ praj¤aptisanta ityevamàdi / à÷rayaprabhedaþ pratyàtmabhàvaü skandhàdãnàü nànàtvamadhikçtya / (##) saütatiprabheda ekasminapyàtmabhàve skandhàdãnàü pratilakùaõamanyathàtvamadhikçtya // bahirmukhaprabhedo yadbhåyasà kàmàvacara iti bhåyograhaõaü niùpandadharmahetuka÷rutacintàmayavyudàsàrtham // samàptaþ prabhedaþ // lakùaõasaügraheõa råpaskandho råpaskandhenaiva saügçhãto vistareõa yàvaddharmàyatanaü dharmàyata[ne]naiva / dhàtusaügraheõa sarvàõi skandhadhàtvàyatanànyàlayavij¤ànena saügçhãtàni, sarveùàü tatra bãjato 'stitvàt / jàtisaügraheõa skandhaiþ rà÷yàdyarthayuktà råpàdayaþ sarve saügçhãtà vilakùaõà apyanyonyaü svalakùaõenaikajàtãyatvàt / evaü dhàtubhi÷càyatanai÷copabhogadhàraõàrthayuktà àyadvàràrthayuktà÷cakùuràdayaþ saügçhãtà veditavyàþ / avasthàsaügraheõa skandhà ekajàtãyà api sukhàdyavasthàü niyamayya sukhàvasthàþ sukhàvasthaireva saügçhãtà na duþkhàdyavasthaiþ / evaü duþkhàvasthàduþkhàsukhàvasthà÷ca tadavasthai[re]va saügçhãtàþ / yathà skandhà evaü dhàtava àyatanàni ca / sahàyasaügraheõa råpaskandhaþ saha tadà÷ritairvedanàdibhiþ sahàyairgçhyamàõaþ pa¤cabhiþ skandhaiþ saügçhãtaþ / evaü vedanàdayàpi pratyekaü saparivàrà gçhyamàõàþ pa¤cabhiþ skandhaiþ saügçhãtà bhavanti / tathà dhàtava àyatanàni ca saparivàràõi pratyekaü sarvardhàtubhiràyatane÷ca saügçhãtàni veditavyàni / ekade÷asaügraheõa ÷ãlaskandho råpaskandhaikade÷ena saügçhãtaþ / samàdhipraj¤àskandhau saüskàraskandhaikade÷ena / kàmavyàpàdahiüsàdhàtavo dharmadhàtvekade÷ena saügçhãtàþ / àkà÷ànantyàyatanàdãni manodharmàyatanaikade÷ena saügçhãtàni / evaü kçtvà yàvanto dharmàþ skandhadhàtvàyatanaiþ saügçhãtàþ såtràntareùu teùàmanyatamasaügraha ekade÷asaügraho veditavyaþ / sakalasaügraheõa duþkhaskandhaþ pa¤cabhirupàdànaskandhaiþ saügçhãtaþ, kàmadhàturaùñàda÷abhirdhàtubhiþ, asaüj¤i sattvàyatanaü da÷abhiràyatanaügandharasàyatanavarjaiþ saügçhãtam / evaü kçtvà yàvanto dharmàþ skandhadhàtvàyatanaüþ saügçhãtàþ såtràntareùu teùàma÷eùataþ saügrahaþ sakalasaügraho veditavyaþ / itaretarasaügraheõa skandhàþ pratyekaü dhàtubhiràyatanai÷ca saügçhãtàþ, yathàyogamevaü dhàtavaþ skandhàyatanaràyatanàni skandhadhàtubhiþ saügçhãtàni [iti] vistareõàvagantavyam // (##) saügrahalakùaõaü punarlokaprasiddhasaügrahànusàreõa ùaóidvadhaü draùñavyam / tatpunaþ katamat / padasthànasaügraho yathà jambådvãpasaügçhãtà manuùyàþ, araõyasaügçhãtà mçgà iti loke ucyate tathehàpi cakùuràdibhiþ cakùurvij¤ànàdãnàü saügraho veditavyaþ / nibandhasaügraho yathà rajjvàdinà kàùñhabhàràdikasya tathà kàyena cakùuràdonàmindriyàõàm / tulyàrthasaügraho yathà samànasarvaprayojanànàü visrambhiõàü manuùyàõàü parasparaü tarthakàlaübanapravçttànàü saüprayuktànàmànyonyam / upàdànasaügraho yathà svàminà àtmãyataþ parigrahãtàdãnà dàsàdãnàü tathàlayavij¤ànenàtmabhàvasya / avisàrasaügraho yathà ghañenodakasya tathà samàdhinà tadanyeùàü cittacaitasikànàm / abhisaükùepa[saü]graho yathà samudreõa nadãnàü tathà råpaskandhena cakùuràdonàmiti / tadatràbhisakùapasaügrahamadhikçtyakàda÷avidhaþ saügraho veditavyaþ // paramàõude÷e sarveùàü de÷inàmityekaparamàõuparyàpannànàü råpàdãnàmavinirbhàgaþ samànade÷atvena veditavyaþ / paramàõorårdhva sarveùàü de÷inàü mi÷rãbhàvaþ tadyathà kaluùe pànãye appçthivãparamàõånàü paramparam / de÷inàmeva samudàyinàmanyonyaü samavadhànaü tadyathà bhittau mçtpiõóena mçtpiõóàntarasya / sahabhàvasaü[pra]yoga ekàtmabhàve kùaõikànàü skandhàdãnàm / kçtyànuùñhànasaüprayoga ekasmin prayojane prayuktànàmanyonyam / saüpratipattisaüprayogaþ parabhàvena na svabhàvena tadyathà cittaü cittàntareõa na saüprayujyate, vedanà vedanàntareõetyavamàdi / na viruddhayostadyathà ràgadveùayoþ ku÷alàku÷alayorvetyevamàdi / na visadç÷akàlayostadyathà vartamànànàgatayoratãtavartamànayorvà / na visabhàgadhàtubhåmikayostadyathà kàmàvacararåpàvacarayoþ prathamadvitãyadhyànabhåmikayorvetyevamàdi / sarvatragaþ saüpratipattisaüprayoga vedanàdãnàü ùaõõàü sarvàsvavasthàsveùàü vinànyonyamabhàvàt / ucitastadekatyànàü ca ÷aikùà÷aikùàõàmityekàntalaukikànàü ku÷alànàmaku÷alàvyàkçtànàü ca yathàsaübhavam / àdyataduttaràõàmityapårvajàtãyatvena prathamakùaõotpannànàü dvitãyàdikùaõotpannànàü ca lokottaràõàmanucitatvaj¤àpanàrtham // (##) samanvàgamo lakùaõataþ pårvavattadyathà ku÷alàdãnàü dharmàõàmàcayàpacaye pràptiþ pratilambhaþ samanvàgama iti praj¤aptiþ / bãjasamanvàgama iti kàmadhàtau jàtau bhåtastraidhàtukaiþ kle÷opakle÷aiþ samanvàgata ityavãtaràgaü pçthagjanamadhikçtyaitadvaiditavyam / vãtaràgastu tatrordhvaü và jàto yato bhåmervãtaràgastadbhåmikairasamanvàgataþ samanvàgata÷ca, pratipakùeõopahatatvàdasamuddhàtitatvàccànu÷ayato yathàkramam / upapattipràtilambhikaü÷ca ku÷alariti yatra jàtastadbhåmikaireva / traidhàtukapratipakùalàbhãti lokottaramàrgalàbhã / yasya yasya prakàrasya pratipakùa utpanna iti bhàvanàprahàtavyasyàdhimàtràdeþ kle÷asya / tasya tasya bãjasamanvàgamenàsamanvàgato 'nu÷ayataþ samuddhàtitatvàt / va÷itàsamanvàgamaþ pràyogikànàü ku÷alànàmiti ÷rutamayàdãnàü satyapi bãje tadabhyàsakçtàü tajjanmikãü bãjapuùñimantareõa saümukhãkartuma÷akyatvàt / tadekatyànàü càvyàkçtànàü ÷aülpasthànikanairmàõikacittaprabhçtãnàm // mokùahetuvaikalyàdàtyantika eùàü hetvasamanvàgama iti / mokùapràptihetvasamanvàgama ityarthaþ / kaþ punarmokùapràptihetuþ / yasyaivaü tathatàyàü kle÷adauùñhulyaü saüniviùñaü bhavati tatsati pratipakùànukålapratyayalàbhe ÷akyate samuddhàtayitum, sa bhavyatà rthena heturityucyate / viparyayàddhetuvaikalyaü veditavyam // (##) II satyavini÷cayo nàma dvitãyaþ samuccayaþ tatsattvajanmato janmàdhiùñhànata÷ceti ya÷ca jàyate sattvalokaþ, yatra ca jàyate bhàjanaloke, tadubhayaü duþkha mityuktaü bhavati / ya÷ca sattvaloko ya÷ca bhàjanalokaþ karmakle÷ajanitaþ karmakle÷àdhipateya ityàbhyàü tayoþ sattvabhàjanalokayorduþkhatvakàraõaü j¤àpayati // api khalu jàtirduþkhamityevamàdi pårvaü samasya duþkhasatyalakùaõaü vyutpàdyàdhunà duþkhasatyamàrabhya såtroktasya nirde÷asyàrtha vibhaktumàrabhate // jàtirduþkhaü saüvàdaduþkhatàü tadanyadukhasvà÷rayatàü copàdàyeti màtuþ kukùàvàmapakvà÷ayayorantaràle àsãnasya niùkràmato và kukùervividhà÷ucidravyàsaüpãóàïgasaümardaduþkhànubhavanàrthena, jàtau satyàü jaràdiduþkhàbhyanuùaïgàrthena ca yathàkramam // ùañ samànànyaùñau bhavanti vipariõatidukhaü tridhà kçtvà // jàtyàdibhirduþkhaduþkhatàparidãpanavacanaü duþkhavedanãyadharmasvalakùaõàrthena / priyavinàmàvàdinà vipariõàmaduþkhatàparidãpanavacanaü pràptàpràptasukhavedanãyadharmavipariõatisvalakùaõàrthena / pa¤copàdànaskandhà duþkhamityanena (##) saüskàraduþkhatàparidãpanavacanaü dvayàvinirmokùànityetà nubandhayogakùemàrthena // jàtirdukhamityevamàdi saüvçtisatyena dukham, laukikaj¤ànaviùayatvàt / pa¤copàdànaskandhà duþkhamiti paramàrthasatyena dukham, saünive÷atathatàmukhena lokottaraj¤ànaviùayatvàt // duþkhasàmànyalakùaõe yairàkàrairyogine duþkhasatyaü vyavacàrayanti, tadyathànityato duþkhataþ ÷ånyato 'nàtmata÷ca // tatra dvàda÷avidhena lakùaõenànityaü duþkhasatyaü veditavyam / tatpuna rasallakùaõaü yathà nàsti sarvadà duþkhasatyamà[tmà]tmoyasvabhàvamiti yo 'rthaþ so 'rtho 'nityaü duþkhasatyamiti / akàrasya pratiùedhàrthatvàt nitya÷abdasya ca sarvakàlàrthatvàditi / vinà÷alakùaõaü saüskàràõàü bhåtvàbhàvaþ / vipariõatilakùaõaü prabandhàsàdç÷yena pravçttiþ / viyogalakùaõaü tadavastheùveva vastuùu svabhàvava÷itvabhraü÷aþ kvacitparaiþ svãkaraõamapi veditavyam / saünihitalakùaõaü yattadànãmevànubhåyamànànityatà / dharmatàlakùaõaü yàmava÷yamanubhaviùyati / kùaõalakùaõamàtmalàbhànantaramava÷yavinà÷ità / prabandhalakùaõamanàdimati saüsàre àjavaüjavãbhàvena vçttiþ / vyàdhijaràmaraõalakùaõaü dhàtuvaiùamyaü khalityàdikaü sthitikàlàvedhopayoga÷ca / cittacittàkàravçttilakùaõaü vipakùapratipakùàvasthànàvasthitatvam / bhogasaüpattilakùaõaü sarvalaukikasamçddho nàmanàtyantikatayà durantatvam / bhàjanasaüvartavivartalakùaõaü mahàpçthivyàdinàmagnyàdibhiþ punaþ punarvinà÷a[ta] utpàdata÷ca, agnyambuvàyusaüvartanãbhirdahanakledana÷oùaõàtmikàbhiryathàkramam / prathamadvitãyatçtãyadhyànasthànàvasàne lokasaünive÷e saüvçtte tadårdhvaü yànyava÷iùyante dvitãyatçtãyacaturthadhyànasyànàntaràõi tàni tàsàü ÷ãrùàõi veditavyàni / caturthadhyànabhåmikànàü tarhi vimànànàü kena saüvartavivartaþ / na kena cidbàhyena, taireva tu sarvairjàyamànaiþ saha tàni vimànàni nirvartante cyavamànaiþ saha (##) tàni nirudhyanta iti / sa eva teùàü saüvartavivarto veditavyaþ / yaiþ kalpasya niryàõaü bhavatãti parisamàptirbhavatãtyarthaþ / eko 'ntarakalpo 'pakarùaþ vivartakàle ekànnaviü÷ati[ta]maþ / aùñàda÷a utkarùàpakarùàþ / tata årdhvameka utkarùaþ pa÷cimaþ / àyukùayànmaraõaü kàlacyutimadhikçtya yàvadàkùepamàyuùaþ parisamàptatvàt / puõyakùayàdakàlacyuti[madhikçtya] samàpattyàsvàdanatayà tadàyuràkùepakakarmabhàvanopadhàtàt / karmakùayàtprabandhacyutimadhikçtya, tasminnàyatane upapadyàparaparyàyavedanãyakarmaõa upayuktatvàdabhàvàdvà tatra bhåyo 'nutpattito veditavyam // aùñàkàraü và duþkhamiti saübàdhaduþkhatàdi / utpàdàü÷ikã anityatà abhåtvà bhàvaþ, sa ca duþkhapakùyàõàü saüskàràõàü bàdhanàtmakaþ / iti tàmanityatàü pratãtya duþkhaduþkhatà praj¤àyate / vyayàü÷ikã bhåtvàbhàvaþ, sa ca sukhapakùyàõàü saüskàràõàmanabhipretaþ / iti tàü pratãtya vipariõàmaduþkhatà praj¤àyate / sadauùñhulyànàü saüskàràõàü prabandhenodayo 'pyanabhipretaþ, vyayo 'pãti tadubhayàü÷ikãmanityatàü pratãtya saüskàraduþkhatà praj¤àyate / saüskàrànityatàü saüskàravipariõàmatàü ca saüdhàyoktam - mayà yatkiücidveditamidamatra duþkhasyetyayamaduþkhàsukhasya sukhasya ca veditasya duþkha vacane 'bhisaüdhirveditavyaþ / duþkhasya tu veditasya duþkhatvena prasiddhatvàlloke na tatra punarabhisaüdhirucyata iti / yeùu cànityeùu saüskàreùu jàtyàdikaü praj¤àyate [teùàm] anityatvàt duþkhamityabhisaüdhirveditavyaþ / anyathà màrgo 'pyanityatvàdduþkhaü syàditi // ÷ånyatàlakùaõaü nityàdilakùaõasyàtmanaþ saüskàrebhyo 'rthàntarabhåtasya teùvabhàvaþ / teùàü ca saüskàràõàü nityakàlaü tadrahitaprakçtikalakùaõasya (##) nairàtmyasya bhàvastadubhayaü ÷ånyatetyucyate / svabhàva÷ånyatà parikalpitaü svabhàvamu[pà]dàya, tasya svalakùaõenaivàbhàvàt / tathàbhàva÷ånyatà paratantraü svabhàvamupàdàya, tasya yena yena prakàreõa parikalpyate tena tena prakàreõàbhàvàt / prakçti÷ånyatà pariniùpannaü svabhàvamupàdàya tasya ÷ånyatàprakçtikatvàt // anàtmalakùaõaü punasteùàmeva saüskàràõàmàtmavàdibhiþ parikalpitenàtmalakùaõenànàtmalakùaõatà // vinà÷àdilakùaõànityatà prasiddhà, kùaõikalakùaõà tu na prasiddhà sarvasaüskàràõàmataþ sà prasàdhayitavyà / tatra cittacaitasikànàü kùaõikatvaü loke prasiddhamataþ tenàprasiddhaü råpasya kùaõikatvaü prasàdhyate / kathamiti / cittopàttatàmupàdàya, kùaõikena hi cittena kàya upàtta / kenàrthena / cittaikayogakùematàmupàdàya, tathàhi kàyaþ savij¤ànaka eva samudàgacchati vij¤ànàpakràntyà ca påtãbhavati / tasmàccittenaikayogakùematvàttadivàsya kùaõikatvaü veditavyam / kiü ca città÷rayatàmupàdàya, cittasya hi [vi]kàreõa kàyasya vikàro dç÷yate sukhaduþkharàgadveùàdyavasthàsu / ataþ pratikùaõaü vikàriõa÷cetaso 'nuvidhànàt kàyasya kùaõikatvaü siddham / cittàdhipatyasaübhåtatàmupàdàya, cittasya hi sendriyaþ kàya à÷rayaþ prasiddhaþ, yasya ca ya utpatyà÷rayo nàsau svavinà÷amantareõa tasyà÷rayãbhavandçùñaþ / tadyathàgnyaükuràdãnàmindhanabãjàdikaþ / tasmàtpratikùaõaü cittasyà÷rayabhàvàtpratikùaõameva vina÷yatãti siddham / cittasyàdhipatyasaübhåtatàmupàdàya, sarvaü hyàdhyàtmikabàhyaü råpaü cittasyàdhipatyena saübhavati / ataþ kàraõasya kùaõikatvàtkàryasya kùaõikatvaü veditavyam, ye hetavo ye pratyayàþ råpasyàtpàdàya te 'pyanityàþ, anityàn khalu hetupratyayàn pratãtyotpannaü råpaü kuto nityaü bhaviùyatãti såtrapadànusàreõa / cittava÷avarttitàü copàdàya, prabhàvavi÷iùñasya ca cittasya (##) råpaü va÷e vartate, tena yatheùñaü pariõàmàt / ataþ pratikùaõamanyathàdhimokùe satyanyathotpàdàtkùaõikatvasiddhiþ / api khalu ante vikàropalabdhitàmupàdàya, na hi pratikùaõaprakçtivikàritàmantareõàkasmiko råpasyànte vikàro yuktaþ, sa copalabhyate / tasmàtsvàsàütànikapratikùaõavikàràbhivçddhihetukatvàdantyasya råpavikàrasya kùaõikaü råpamiti siddham / utpannasya cànapekùya pratyayaü svarasavinà÷itàmupàdàya, sarvasyotpannasya vinà÷aþ pratyayamanapekùya svarasenaiva bhavati / ataþ pratyayàntaranirapekùo 'va÷yaübhàvã vinà÷a utpannamàtrasyaiva bhàvasya na bhavati pa÷càdbhatãti [na] kiücidvi÷eùaõamasti / tasmàtsarveõa vinà÷inotpannamàtreõa vinaùñamiti siddhaü kùaõikatvam // ekaprade÷à÷rayibhàvàrtha upàdàyàrthaþ, bhåtade÷anirapekùasya pçthak svatantravçttitàsàmàrthyàbhàvàt / asti samudàya ekabhautikastadyathà ÷uùko mçtpiõóaþ / asti dvibhåtikaþ sa evàrdraþ / asti tribhåtikaþ sa evoùõaþ / asti sarvabhåtikaþ sa evàrdra uùõa÷ca mçtpiõóo gamanàvasthàyàmiti / asti samudàya ekopàdàyaråpikastadyathà prabhà / dvyupàdàyaråpikastadyathà ÷abdagandho vàyuþ / tryupàdàyaråpikastadyathà dhåmaþ, tasya råpagandhaspraùñavyavi÷eùaprabhàvitatvàt / spraùñavyavi÷eùaþ punaratra laghutvaü veditavyam / caturupàdàyaråpikastadyathà guóapiõóaþ / pa¤copàdàyaråpikastadyathà sa eva sa÷abdaþ / itya[nya]tràpi yadyatropalabhyate bhåtaü bhautikaü và tatra tadastãti veditavyaü nànyatra / niþ÷arãraþ paramàõuriti niþsvabhàvo vyavasthànamàtramityarthaþ, apakarùamaryàdàbhàvàt / buddhyà paryantabhedatastu paramàõuvyavasthànaü buddhyà yàvànavayapàpakarùaparyantaþ ÷akyate prabhettuü tàvatà paramàõuvyavasthànaü kriyate / kiü punaþ kàraõaü yadevaü niþ÷arãro 'pi paramàõurvyavasthàpyate / piõóasaüj¤àvibhà[va]natàmupàdàya, avayava÷o hi buddhyà bhidyamàne råpe sarvametadekaü råpamiti piõóasaüj¤à vigacchati, yataþ pudgalanairàtmyaprave÷asyànukålyaü bhavatãti / (##) råpadravyàpariniùpattiprave÷atàü copàdàya, evaü hi buddhyà bhidyamànaü råpaü na kiücidbhavatãti matvà råpadravyasyàpariniùpattiü pravi÷ati, yato vij¤aptimàtràvatàreõa dharmanairàtmyaprave÷asyànukålyaü bhavatãti // vipuladuþkhamasaülikhitaü kàmàvacaramanupacitaku÷alamålànàm, sarvaduþkhatàgatiyoniprabhàvitatvàt kàmadhàtoranupacittaku÷alamålatvenànàvçtaü sarvagatigamanatvàcca yathàkramaü tadvipulamasaülikhitaü ca veditavyam saülikhitaü tadevotpannamokùabhàgãyànàm, ava÷yaü parinirvàõaniyamàt / saülikhitàsaülikhitaü tadeva kàmàvacaraü duþkhaü laukikavairàgyàvaropitaku÷alamålànàm, duþkhaduþkhatàdisamatikramaniyamitatvàdanàtyantikatvàcca yathàkramam / evaü madhyàsaülikhitàdãni yathàyogaü yojayitavyàni / mahàsaülekhapratyupasthànamanekasattvasaütànikaduþkhàpanayanapratyupasthànàt // ku÷alàdicittasya maraõamityàtmasnehasaüprayuktàccyuticittàpavargàvasthàmadhikçtya veditavyam / manomaya upapàdukatvena, cittamàtrahetukatvàt / gandharvo gandhenàrvaõàt gandhànusàreõo papattide÷a[ga]manàdityarthaþ / paraü saptàhaü tiùñhatyantareõa ca cyavate yadyupapattipratyayàn labhate / atha na labhate saptàhàtpareõa cyutvà punarantaràbhava eva nivartate / evaü yàva[t] saptakçtvaþ tataþ pareõa ekadà ca vyàvartate yadi tadavasthà syàdyatropapattipratya[ya] / balavanta àmukhãbhåtà bhavanti caturthadhyànalàbhino 'rhattvàbhimànino bhikùostadbhåmikàntaràbhavàbhinirvçttau mokùàpavàdi kamithyàdçùñipratilambhànnàrakàntaràbhavàbhinirvçttivat / tatrastha÷ca karmopacinoti, pårvàvedhava÷ena ku÷alàdicetanàsamudàcàràt / sabhàgàü÷ca sattvànpa÷yati yaiþ saha pårva tatku÷alamaku÷alaü và caritaü bhavati taiþ saha vartamànamàtmànaü svapna iva saüjànãte / yatra càsàvupapanno tatpårvakàlabhavàkçtirnirvartate / tata årdhvamindriyàbhinirvçttiryathà pratãtyasamutpàda iti nàmaråpàdyànupårvyà / yathoktam - (##) kalalaü prathamaü bhavati kalalàjjàyate 'rbudam / arbudàjjàyate pe÷ã pe÷ãto jàyate dhanam // ghanàtpra÷àkhà jàyante ke÷alomanakhàdayaþ / indriyàõi ca råpãõi vya¤janàdyanupårva÷aþ // samudayasatyaü yato duþkhaü samudeti / tatpunaþ katamat / kle÷àþ kle÷àdhipateyaü ca karma iti sàsravamityarthaþ / yadyevaü kimartha bhagavatà tçùõaiva samudayanirde÷e nirdiùñà / sarvatragatvena pràdhànyàt / tçùõà vastusarvatragà pràptàpràptasarvàtmabhàvaviùayavastuvyàpanàt / pràpte àtmabhàve tçùõà, apràpte paunarbhavikã / pràpteùu viùayeùu [nandãràgasahagatà / apràpteùu viùayeùu] tatratatràbhinandinã veditavyà / avasthàsarvatragà duþkhaduþkhatàditryavastheùu saüskàreùvanuga[ta]tvàt / tatra duþkhaduþkhatàvastheùu pràpteùu viyogatçùõà, apràpteùvasaüyogatçùõà / vipariõàmaduþkhatàvastheùu aviyogatçùõà saüyogatçùõà ca, pràptàpràptabhedàt / saüskàraduþkhatàvastheùu saümohatçùõà, kle÷adauùñhulyaprabhàvitatvàdaduþkhàsukhavedanàprabhàvitatvàcca / àlayavij¤ànaü vi÷eùeõa saüskàraduþkhatàvasthaü tatra càtmasaümohasukhena tçùõà pravçttà veditavyà / adhvasarvatragà triùvapyadhvasvanugatatvàt / atãte tàvadadhvanyapekùàkàreõànugatà, anàgate abhinandanàkàreõa, pratyutpanne adhyavasànàkàreõa / dhàtusarvatrikà traidhàtukaspharaõàtkàmaråpàråpyatçùõàbhiþ / eùaõàsarvatrikà tayà kàmabhavamithyàbrahmacaryaiùaõàt / kàmaiùaõayà kàmadhàtoraparimucyamànastatraiva duþkhaü nirvartayati / tathà bhavaiùaõayà råpàråpyadhàtvoþ dukhaü nirvartayati / mithyàbrahmacaryaiùaõayà saüsàràdaparimucyamànastatra saüsaratãti / prakàrasarvatrikà ÷à÷vatocchedaprakàrànugatatvàdbhavavibhava tçùõàbhyàm // dçùñeþ pra¤càkàro bhedaþ - satkàyadçùñirantagràhadçùñimithyàdçùñiþ dçùñiparàmar÷aþ ÷ãlavrataparàmar÷a iti // (##) apra÷àntalakùaõatà kle÷ànàü sàmànyalakùaõaü veditavyam / sà punaþ ùaóàkàrà tadyathà vikùepàpra÷àntatà viparyàsàpra÷àntatà auddhatyàpra÷àntatà styànamiddhàpra÷àntatà pramàdàpra÷àntatàlajjàpra÷àntatà ca // kle÷ànu÷aya÷càprahãõo bhavatãti tatpakùasya dauùñhulyasyàsamudghàti tatvàt / kle÷asthànãya÷ca dharma àbhàsagato bhavati raüjanãyàdiþ / tatra càyo ni÷omanaskàraþ pratyavasthito bhavatãti tasminviùaye ÷ubhanimittàdyudgràhako ràgàdyutpattyanukålaþ // avidyà dçùñivicikitsà årdhvabhåmyàlaübanà api santi na punaràsàü sà bhåmiþ sàkùàdàlaübanaü veditavyaü yathà svabhåmiþ, tatparikalpamukhapravçttatvàt tu tadàlaübanavyavasthànaü veditavyam / tatràvidyà årdhvabhåmyàlaübanà yà dçùñisaüprayuktà / dçùñiþ satkàyadçùñi sthàpayitvà, na hi parabhåmikàn saüskàrànahamityabhinivi÷amàno dçùña iti / årdhvabhåmikasya tu kle÷asyàdhobhåmiràlaübanaü na bhavati, tato vãtaràgatvàt / nirodhamàrgàlaübanasya tau nàlaübanam, lokottareõa j¤ànena tatpçùñhalabdhena và pratyàtmavedanãyatvàt / tat parikalpitaü tvasyàlaübanamiti vaktavye tatparikalpastvasyàlaübanamiti vacanam, tadavyatirekàtparikalpitasya // ràgaþ pratidhena na saü[pra]yujyate, ekàntaviruddhayorekatra vçttyayogàt / vicikitsayàpi na saü[pra]yujyate, na hi vicikitsàvyavasthitabuddhiradhyavasyatãti / ÷iùñaistvasya mànàdibhiraviruddhatvàtsaüprayogo veditavyaþ / pratigho mànena dçùñyà ca na saüprayujyate, na hi yo yatra vastuni pratihatastena sa unnatiü gacchati tadvà saütãrayituü ÷aknotãti, evamanyadapi yojayitavyam // krodhàdaya anyonyaü na saüprayujyanta iti viruddhà viruddhairna saü[pra]yujyante / tadyathà ràgàü÷ikàþ pratighàüsikaiþ / aviruddhàstu kle÷avadeva saüprayujyanta iti (##) veditavyam / àhrãkyànapatràpyaü sarvatràku÷ale saüprayujyate, svaparanirapekùatàmantareõàku÷alasatsamudàcàrà saübhavàt / evaü styànàdayaþ sarvatra kliùñe yojayitavyàþ, akarmaõyàdikamantareõa kliùñatvà saübhavàditi // yadyena prakàreõa yasmin vastuni saüprayojayati tannirde÷ena saüyojananirde÷o veditavyaþ / kiü saüyojayati / anunayasaüyojanaü tàvattraidhàtukaràgasvabhàvaü saüyojayati / kena prakàreõa saüyojayati / tadvataþ traidhàtukànudvege satyaku÷alasamudàcarataþ ku÷alàsamudàcarata÷ca / kasmin saüyojayati / àyatyàü duþkhàbhinirvçttau / evaü pratighasaüyojanàdiùu yojayitavyaþ / avidyàsaüyojanena saüprayukto duþkhadharmàn samudayadharmànnàdhyavasyati, phalahetubhåtànsàsravànsaüskàràstadàdãnavàparij¤ànàt / dçùñisaüyojanena saüprayukto mithyàni saraõaü paryeùata ityaha mokùo mama mokùo mukta÷ca nityo bhaviùyàsyucchetsyàmi veti, na ca bauddhànàmasti mokùa iti / paràmar÷asaüyojanena saü[pra]yukto mithyàniþsaraõopàyaü kalpayatyabhinivi÷ate, àryàùñàïgaü màrgaü hitvà satkàyadçùñayà tatpårvakeõa ca ÷ãlavratena ÷uddhipratyayanàt // ràgàdibandhanaivipariõàmaduþkhatàdibandhanavacanaü sukhàdivedanànu÷ayitatvàt / bàhyena hi bandhanena baddho dvayaü na labhate - gantuü ca na labhate, àsãno 'pi yatheùñamabhipretaceùñàyàü kàmakàraü na labhate / tatsàdharmyeõàdhyàtmikaü ràgàdibandhanaü veditavyam // kàmaiùaõàyà aviratasya kàmaràgapratighànu÷ayàvanu÷ayà te, tanmukhena tayoþ puùñigamanàt / mithyà mokùaü mokùopàyaü ca santãrayantãti yathàkramaü tisçbhirdçùñibhirdvàbhyàü ca paràmar÷àbhyàü yathà saüyojaneùåktamiti // (##) ùaó ràgàdãn kle÷àn sthàpayitvà tadanyaþ kliùña÷caitasikaþ saüskàraskandhaþ krodhàdiko veditavyaþ / ku÷alapakùàntaràyàya yoginàü punaþpunarudvegena cittaü paryavanahyantãti paryavasthànàni / ku÷alapakùaþ punaryathàkàlaü ÷amathapragrahopekùànimittabhàvanà tatsaüni÷raya÷ca brahmacaryàdi÷uddhisaügçhãtaü ÷ãlam / tatra ÷amathakàle styànamiddhamantaràyaü karoti, àdhyàtmaü saükùepàvàhanàt / pragrahakàle auddhatyakaukçtyam, bahirdhà vikùepàvàhanàt / upekùàkàle ãrùyàmàtsaryam, tadvataþ paràtmasaüpattyamar÷agrahamukhena muhurmuhu÷cittakaüpanàt / ÷ãlavi÷uddhikàle àhvãkyànapatràpyam, tadubhayavataþ sarvathàpattisthàneùvalajjanàditi // saükle÷avyavadànaguõavaiguõyàrthena yathàkramamoghayogavyavasthànaü veditavyam / à÷rità÷rayasaübandhayogeneti dçùñayaugha à÷ritaþ, avidyaugha à÷rayaþ, saümohe sati mokùatadupàyaviparãtaü saütãraõàt // dçùñi÷ãlavratopàdànàbhyàü tãrthyà anyonyaü vivadanti, tatrànekamatyàt / àtmavàdopàdàne[na] tvanyonyaü na vivadanti, àtmano 'stitvaü prati sarveùàü matasàmyàt / àtmavàdopàdànena tãrthyàihadhàrmikaiþ sàrddhaü vivadanti, eùàü nairàtmyavàditvàt // abhidhyàdayaþ kàyagranthà iti na råpakàyasyaite granthà veditavyàþ kiütarhi samàhitacittasvabhàvasya kàyasya parigranthàrthena granthàþ / pçthagdçùñisaüni÷rayeõedameva satyaü moghamanyadityabhinivi÷ya j¤eyaü saütãrayatàmayoni÷o j¤eyasaütãraõahetoþ cittaü vikùipyate / kuto vikùipyate / samàhitacittasya yathàbhåtaj¤ànadar÷anataþ // ku÷alapakùasyàsaüprakhyànàya cittaü nivçõvantãti nivaraõàni ku÷alapravçtterantaràyaü kurvantãtyarthaþ / kàmacchandaü pravrajyàbhiraterantaràyaü karoti, viùayopabhogàbhilàùamukhena tatra tatràbhiramaõàt / vyàpàda÷codanàyàü samyakpratipatteþ, sabrahmacàribhiþ ÷ikùàsthàneùu codyamànasya (##) vyàpannacittatayàsamyak÷aikùaõàt / styànamiddhamoddhatyakaukçtyaü ca ÷amathapragrahayoþ, pårvavatsaükùepavikùepàvàhanàdibhiþ / vicikitsà upekùàyàm, ni÷caya mantareõàbhyupekùituma÷akyatvàt // pratipakùalàügarlaidurbhedàrthena khilavyavasthànaü veditavyam, janmàntaràbhyàsena khilãbhåtatvàt // dauþ÷ãlyà÷ucisaübhàvanànimittatvànmalàþ // punaþ punaþ saüsàre jàtijaràmaraõayogena nidhnantãti nighàþ // bhavabhogeùu ratneùu ca tçùõàvicikatsàmukhenànupravi÷ya todanàcchalyàþ // bahåpakaraõaparigraheõa sakiücanaü kçtvà bhayàdibhiryojanàt kiücanàþ // pràõàtipàtàdyaku÷alacaryàvàhanàddu÷caritàni / lobhadveùamohànàmevàku÷alamålatvena vyavasthànam, ebhirmukhaiþ sattvànàü du÷caritacaraõàt / tatràmiùakiücitkahetoþ bhogàrthino lobhena du÷caritaü caranti / apakàranimittaparikalpahetoþ paràparàdhàmarùiõo dveùeõa, mithyàdharmàbhinive÷ahetoþ viparãtadar÷ino mohena du÷caritaü caranti yàj¤ikàdaya iti // cittavisàraü srutaü kurvantãtyàsravàþ // kàyikacaitasikavighàtakaratvàdvighàtàþ // ayoni÷onimittamanuvya¤janaü ca gràhayitvà kàyaü cittaü ca paridahantãti paridàhàþ // råpàdike vastuni ratyadhyavasànaü kàrayitvà tadvipariõàme ÷okàdibhiþ sattvànàyàsantãtyu pàyàsàþ // raõayanti ÷astràdànàdibhiriti raõàþ // (##) adharmaràgàdimahàparidàhakaratvàt jvarà iva jvarà veditavyàþ // tatràdharmaràgaþ yo 'ku÷aleùu karmapatheõànuràgaþ / viùamalobho 'nyàyenàdharmeõa viùayaparyaùñiþ / mithyàdharmo duràkhyàto dharmavinayo veditavyaþ // jàtimålaka saüskàrataruvanaü saüjànayantãti vanasàþ // kàyasàpekùàditayà ku÷alaprayogavibandhanàdvibandhàþ / kàyasàpekùatàdãni punaþ pa¤ca cetovinibandhànadhikçtya // ràgo viùaye dçùñau ca vipratipanna iti bhàvanàprahàtavyo dar÷anaprahàtavya÷ca yathàkramam / ÷ubhatàmàtràlaübanatvàdràgasya yo 'pi sattveùu ràgaþ so 'pi viùayamukhenaiva vipratipanno veditavyaþ / evaü pratikålamàtràlaübanatvàt pratighasya sattveùvapi pravartamàno viùayamukhenaiva vipratipanno veditavyaþ // mànaþ sattveùu dçùñau ca [vi]pratipannaþ hãnàdasmi ÷reyànityevamàdyàkàrapravçttatvàtsatveùu vipratipanno veditavyaþ / satkàyàntagràhamithyàdçùñayo j¤eye vipratipannàþ samàropàpavàdamukhena yathàyogam / ÷ãlavrataparàmar÷àdiþ dçùñau vipratipannaþ dçùñidoùeõaiva ÷ãlavratasya ÷uddhitaþ paràmar÷anàt / vicikitsà pratipakùe vipratipannà satyeùu buddhirdvaghàpàdanàt / te duþkhasamudayayorda÷àpi kle÷à nidànaü bhavanti / tau ca teùàü padasthànam / ataste tannidànapadasthànato vipratipannà ityucyante / nirodhe màrge cottràsasaüjananato vipratipannàþ kle÷ava÷àtsaüsàre 'bhiratasya vyavadànataþ prapàtasaüj¤àtràsàt / viparãtakalpanata÷ca nirodhe màrge ca vipratipannà draùñavyàþ, tãrthyairanyathà parikalpya tatra [vi]pratipatteþ // kàmàvacaro ràgaþ pa¤cavij¤ànakàyikaþ sukhena saüprayujyate / manovij¤ànakàyikaþ saumanasyena / sarva upekùayàprabandhoparatikàle / duþkhadaurmanasyàbhyàü tu na saüprayujyate, harùàkàrapravçttatvàt // pratigho duþkhena saüprayujyate pa¤cavij¤ànakàyikaþ, ùaùñho daurmanasyena, sarva upekùayà pårvavat sukhasaumanasyàbhyàü na saüprayujyate, dainyàkàrapravçttatvàt // mànaþ kàmadhatau sukhena na saüprayujyate, pa¤cavij¤ànakàyikàbhàvàt / prathamadvitãyayostarhi dhyànayoþ kathaü sukhena saüprayujyate / manobhåmikena sukhena / (##) kathaü tatra manobhåmikaü sukham / yattaducyate prãtisukhamiti, yathoktam - "prãtiþ katamà / yà parivçttà÷rayasya parivçttivij¤ànà÷rità cittatuùñiþ cittaudvilyaü cittaharùaþ cittakalpatà sàtaü veditaü vedanàgatam / sukhaü katamat / yatparivçttà÷rayasyàlayavij¤ànà÷rita à÷rayànugrahata à÷rayahlàdaþ sàtaü veditaü vedanàgatamiti /" tadetaduktaü bhavati / sukhà vedanà prathamadvitãyayordhyànayorutpadyamànà yena cittacaitakalàpena saüprayujyate taü ca harùàkàreõa prãõayati, à÷rayaü càlayavij¤ànasvabhàvaü prasrabdhisukhena hlàdayati / atastadubhayakçtyakaratvàdubhayathaivàsyà vyavasthànaü veditavyaü prãtiþ sukhaü ceti / tasmàttayà saüprayujyamàno mànaþ sukhena saumanasyena ca saüprayujyata ityucyate / mithyàdçùñiþ kàmadhàtau daurmanasyena saumanasyena ca saüprayujyate, sukçtaduùkçtakàriõàü tadvaiphalyadar÷anenàdhçtiharùotpàdàt / sukhaduþkhàbhyàü na saüprayujyate, manobhåmikatvàt sarvasyà dçùñeþ // vicikitsà kàmadhàtau saumanasyena na saüprayujyate, ani÷citacittasya nairvçttyamantareõa saumanasyàbhàvàt / råpadhàtau vicikitsottaradhyàyinàmapi prãtisukhaü samàdhivalàdhànenànuvartata eveti tatra sukhasaumanasyàbhyàmapi saüprayujyate // àveõikàyà apyavidyàyà eùa eva nayo draùñavyaþ sukhasaumanasyàbhyàü saüprayogàsaüprayogamàrabhya // sarvakle÷à upekùayà saüprayujyante audàsãnyamàgamyàstagamanatàmupàdàyeti kle÷apravandhasya mandataratamatàgamanenoparatavegasyoparamaõàdante 'va÷yamaudàsãnyamukhenopekùàyàþ saüprayogo veditavyaþ // råpadhàtau caturvij¤ànakàyikastatra ghràõajihvàvij¤ànàbhàvàt / mànàdayo manovij¤ànakàyikà eva, paritulanatàmukhapravçttitvàt / mànasyaikade÷apravçttitvaü kenacidevàü÷enonnatigamanàt // kàmadhatau da÷a dukhadar÷anaprahàtavyà iti ye tatra tannidànapadasthànato vipratipannàþ / evaü samudayàdiùu yathàyogaü vipratipannàstaddar÷anaprahàtavyà iti veditavyàþ / kiü khalu ye yadàlaübanàste tatra (##) vipratipannà iti veditavyàþ / nàva÷yam, anàsravàlaübanànàü sàsrave vastunyanu÷ayàditi / råpadhàtau pratidhàbhàvànnava eva duþkhàdidar÷anaprahàtavyà veditavyàþ / evamàråpyadhàtau / sahajà satkàyadçùñiþ kà bhàvanàprahàtavyà / yàmadhiùñhàyotpannadar÷anamàrgasyàpyàrya÷ràvakasyàsmimànaþ samudàcarati / yathoktam - "nàhamàyuùmandàsakemàn pa¤copàdànaskandhànàtmata [à]tmãyato và samanupa÷yàmyapi tvasti me eùu pa¤casåpàdànaskandheùvasmãti màno 'smãti chando 'smãtyanu÷ayo 'prahãõo 'parij¤àto 'nirodhito 'vàntãkçta iti /" yathà kliùñasya dhàtrãcailasyoùàdibhiþ sudhautasya nirmalasyàpi satastadadhivàsanàkçtaü gandhamàtramanuvartate yattatsugandhadravyaparibhàvanayà bhåyo 'pyapanetavyaü bhavatyevameva dar÷anamàrgeõa prahãõaparikalpitasatkàyadçùñimalasyàpyàrya÷ràvakasya pårvàbhinive÷àbhyàsakçtamaparicchinnavastukamàtmadar÷anamanuvartate yattatpunarmàrgabhàvanayà prahàtavyaü bhavatãti / antagràhadçùñiþ sahajocchedadçùñisaügçhãtà veditavyà, yayà nirvàõàt pratyudàvartate mànasaü paritrasanamupàdàyàtha kastarhi me àtmeti / ràgàdayo bhàvanàprahàtavyà dçùñipakùàn muktvà // tannidànavastuparij¤ànaü kle÷ànu÷aya÷càprahãõo bhavatyevamàdi pårvavat / svabhàvaparij¤ànaü kle÷a eùa utpannaþ cittasaükle÷àtmaka iti / àdãnavaparij¤ànamàtmàvyàvàdhàya saüvartate paravyàbàdhàyobhayavyà[bà]dhàya, dçùñadhàmikamavadyaü prasavati sàüparàyikaü dçùñadharmasàüparàyikamavadyaü prasavati tajjaü caitasikaü duþkhadaurmanasyaü pratisaüvedayata ityevaü tribhiþ prakàraiþ parij¤àyotpannaþ kle÷o 'nadhivàsanayogena parivarjyate / anutpannasya tvanutpàdàya màrgo bhàvyate // asaübhinnàlaübanena manaskàreõeti mi÷ràlaübanena sarvadharmasàmànya lakùaõàkàreõetyarthaþ / yadi sarvadharmà anàtmana iti nairàtmyaj¤ànenaiva kle÷aprahàõaü bhavatyanityàdyàkàràþ kimarthamupadi÷yante / na te kle÷aprahàõàrthaü kiütarhyanàtmàkàraparikarmàrtham / anityàkàraü hi niþsçtyànàtmàkàraþ / yathoktam - "yadanityaü taddukhaü yaddukhaü tadanàtmeti" / ata evànàtmàkàrasyànuttaryavyavasthànam / ànuttaryàõyàrabhya trãõyànuttaryàõi - j¤ànànuttaryaü (##) pratipadànuttaryaü vimuktyànuttaryaü ca / tatra j¤ànànuttaryaü nairàtmyaj¤ànam, tataþ pareõa j¤ànàntaràparyeùaõà[t] / pratipadànuttarya sukhà kùipràbhij¤à, tasyàþ sarvapratipadagratvàt / vimuktyànuttarya ma÷aikùàkopyà ca vimuktiþ, sarvavimuktiprativi÷iùñatvàt / etàni ca trãõyànuttaryàõi yathàkramaü dar÷anabhàvanàniùñhàmàrgànadhikçtya veditavyàni // upalabdhikarma cakùuràdãnàü råpadar÷anàdi / kàritrakarma pçthivyàdãnàü dhàraõàdi yadvà yasya svalakùaõakçtyam / tadyathà råpaõà råpasyetyevamàdi / vyavasàyakarmàbhisaüdhipårvakaü kàyàdikarma / pariõatikarma suvarõakàràdãnàmalaükàràdi / pràptikarmàryamàrgàdãnàü nirvàõàdhigamàdi // asmiüstvarthe yadbhåyasyà vyavasà karmàbhipretamiti pràptikàritrakarmaõorapi saübhavàt // kàyàdikarma karmapathà iti såtrànusàreõa yathàpradhànaü nirde÷o veditavyaþ, tatprayogàdãnàpi kàyàdikarmàntarbhàvàt / traya÷catvàrastraya÷ca karmapathà yathàkramaü kàyavàïmanaþkarmalakùaõà veditavyàþ // pràõàtipàtàdãnàü vastu sattvasaükhyàtamasattvasaükhyàtaü và yathàyogaü yadadhiùñhàya pràõàtipàtàdayaþ pravartante / à÷ayastatra vastuni tatsaüj¤à÷ayastatkarmapathakriyecchà÷aya÷ca / prayogastatkriyàyai svayaü parairvà kàyavàïmanobhiràrambhaþ / kle÷aþ lobhadveùamohà yathàyogaü samastavyastàþ / niùñhàgamanaü tena tena prayogeõa tasya tasya karmaõaþ paripåraõaü tatkàlamårdhvakàlaü và // tatra pràõàtipàtasya vastu sattvaþ / à÷ayastatra tatsaüj¤ino vadhàbhipràyaþ / prayogo vadho yatpraharaõàdibhiþ / kle÷o lobhàdikaþ / niùñhàgamanaü tasya pràõinastena prayogeõànantaraü pra÷càdvà maraõam // adattàdànàdonàü vastu ca niùñhàgamanaü ca nirdhekùyàmaþ / ÷eùaü yathàyogaü yojayitavyam / adattàdànasya vastu paraparigçhãtaü sattvasaükhyàtamasattvasaükhyàtaü và / niùñhàgamanaü tatsvãkaraõam / kàmamithyàcàrasya vastvagamyà strã gamyà vànaïgàde÷àkàle vamàtràyuktàbhyàü ca sarva÷ca pumànnapuüsakaü ca / niùñhàgamanaü dvayadvayasamàpattiþ / mçùàvàdasya vastu dçùñaü ÷rutaü mataü vij¤àtamadçùñama÷rutamamatamavij¤àtaü ca / (##) à÷ayo 'nyathàvatkukàmatà / niùñhàgamanaü parùatprativàdivij¤àpanam / pai÷unyasya vastu samagravyagràþ sattvàþ / à÷ayasteùàmeva bhedàpratisaüdhànàbhipràyaþ / niùñhàgamanaü bhedyavij¤àpanam / pàruùyasya vastvàghàtanimittabhåtàþ sattvàþ / niùñhàgamanaü pàråùàõàm / saübhinnapralàpasya vastvanarthopasaügçhãtàrthaþ / niùñhàgamanaü tasya bhàùaõam / abhidhyàyà vastu parakãyaü vittopakaraõam / à÷ayastatra tatsaüj¤inastathàruciþ / prayogastatsvãkaraõasaüpradhàraõam / niùñhàgamanaü tatsvãkaraõani÷cayaþ / vyàpàdasya vastvàghàtanimittabhåtàþ sattvàþ / niùñhàgamanaü prahananani÷cayaþ / mithyàdçùñervastu sannarthaþ / à÷ayaþ satyatatsaüj¤inastathàruciþ / niùñhàgamanamapavàdani÷cayaþ // paràj¤aptisaücetanãyatà yathà ka÷cidanicchannapi parairbalàdàj¤àpyamano 'bhisaüghàyàku÷alamàcarati / parasaüj¤aptisaücetanãyatà yathà ka÷cidanicchanniva paraiþ saüj¤àpyamànaþ samàdàpyamàno hitametaditi gràhyamàõo 'bhisaüghàyà ku÷alamàcarati / avij¤àya saücetanãyatà yathà ka÷cidguõadoùànabhij¤o 'nabhiniviùñaþ yadçcchayàbhisaüdhàyàku÷alamàcarati / målàbhinive÷asaüceta nãyatà yathà ka÷cidku÷alamålaiþ lobhàdibhirabhibhåta àviùñacittastãvreõàbhinive÷enàbhisaüghàyàku÷alamàcarati / viparyàsasaücetanãyatà yathà ka÷ciddharmakàmo viùamahetudçùñiràyatyàmiùñaphalàrthamabhisaüdhàyàku÷alamàcarati / tatra pårvikàbhistisçbhiþ saücetanãyatàbhiþ kçtamapi karma naivopacãyate yato 'sya nàva÷yaü vipàkaþ pratisaüvedanãyaþ / pa÷cimàbhyàü tu saücetanãyàbhyàü yadi kçtaü bhavatyupacitaü càva÷yamevàsya vipàkaþ pratisaüvedyate / upacayo vàsanàvçddhirityàlayavij¤àne vipàkabãja paripoùaõaü veditavyam // karmakriyàniyamaþ pårvakarmabhireva niyamya vipàkasaütatiràviddhà bhavati / yadasmin janmanyanenedaü karma karaõãyamiti sa tamavadhimalaüghayitvà tatkarma karoti, yasyàkaraõàya pratibandhaü buddhà api bhagavanto na samarthàþ kartum yathàhetuniyamanaü phalasaütànapariõàmàditi / vipàkapratisaüvedanàniyamaþ saücetanãyasya karmaõaþ pårvavat / avasthàniyame dçùñadharmavedanãyàdibhiravasthàpi niyamità bhavatãti / yathànena vipàkena dçùñe dharme bhavitavyamanenopapadyànenàparasmin paryàya iti // (##) aku÷alànàü karmapathànàü mçdumadhyàdhi màtràõàü vipàkaphalaü tiryakpretanarakeùu veditavyam / niùyandaphalamapàyebhya÷cyutvà manuùyeùåpapannànaü pratyekaü pràõàtipàtàdattàdànàdyànuråpyeõàtmabhàvaparigrahayorvipattiþ / tadyathàlpàyuùkatà dàridrayamityevamàdi yathàyogam / adhipatiphalaü pratyekaü tadànuråpyeõaiva bàhyànàü bhàvànàü [sa]syàdãnàü vipattiþ / tadyathà pràõàtipàtasyàdhipatyenàlpaujaso bhavantyevamàdi // yathàsåtram - "sarvairda÷abhiraku÷alaiþ karmapathairàsevitairbhàvitairbahulãkçtairnarakeùåpapadyate / tadeùàü vipàkaphalam / sa cedicchatvamàgacchati manuùyàõàü sabhàgatàm, pràõàtipàtenàlpàyurbhavati adattàdànena bhogavyasanã bhavati / kàmamithyàcàreõa sasapatnadàraþ / mçùàvàdenàbhyàkhyànabahulaþ / pai÷ånyena mitrabhedo 'sya bhavati / pàruùyeõàmanoj¤a÷abda÷ravaõaü bhavati / saübhinnapralàpenànàdeyavàkyaþ / abhidhyayà tãvraràgaþ / vyàpàdena tãvradveùaþ / mithyàdçùñyà tãvramohaþ, tasyà mohabhåyastvàt / idameùàü niùyandaphalam / pràõàtipàtenàtyàsevitena bàhyàbhàvà alpaujaso bhavanti / adattàdànenà÷anirajobahulàþ / kàmamithyàcàreõa rajo 'vakãrõàþ / mçùàvàdena dugandhàþ / pa÷ånyenotkålanikålàþ / pàråùyeõoùarajaïgalàþ pratikrusñàþ pàpabhåmayaþ / saübhinnapralàpena viùamartupariõàmàþ / abhidhyayà såkùmaphalàþ / vyàpàdena kañukaphalàþ / mithyàdçùñayàlpaphalà aphalà và / idameùàmadhipatiphalam //" (##) da÷ànàü ku÷alànàü karmapathànàü vipàkaphalaü devamanuùyeùu / niùyandaphalaü teùveva pratyekamànuråpyeõàtmabhàvaparigrahasaüpattiþ / yathàku÷alànàü karmapathànàü vipàkaphalàdi triphalà vasthànaü kçtam, evaü ku÷alàdãnàü karmapathànàü sàsravàõàü devamanuùyeùu trãõi phalàni yathàyogaü yojayitavyàni // ekena karmaõà ekamàtmabhàvamàkùipati, ekena karma[kùa]õenaikajanmikasyaiva vipàkasya bãjapoùaõàt / ekenànekamàkùipati, tenaivànekajanmikavipàkabãjapoùaõàt / anekenaikamàkùipati, bahubhiþ karmakùaõaiþ tasyaivaikasya punaþ punaþ bãjapoùaõàt / anekenànekamàkùipati, bahubhiranyonyàpekùayà janmaparaüparàbãjapoùaõàditi // kena kàraõena råpàråpyapratisaüyuktaü ku÷alamànijyamityucyate / yathà kàmàvacaramanyagatikamapi paripårakaü ku÷alamålamanyatra vipàkaü prayacchati, naivaü råpyàråpyàvacaram, bhåminaiyamyena phaladànàt / ato vipàkadànaü pratyakampanàrthenànijyamuktaü samàhitabhåmikatvàccàkampanàrthe[ne]ti // phalavipàkasaümåóhasyàpuõyàþ saüskàràþ saübhavanti, teùàmekàntakliùñatvenàvidyàsàünidhye sati phalavipàkàbhisaüpratyayàkàràyàþ samyagdçùñeranavakà÷àt / tattvàrthasaümåóhasya puõyàniüjyàstattvàrtha ucyate catvàryàryasatyàni / tatra saümohaþ ku÷alacittànàmapyadçùñasatyànàmanu÷ayato 'nubuddho bhavati yadva÷ena te duþkhatastraidhàtukasya yathàbhåtamaparij¤ànàt punarbhavahetubhåtàn puõyànijyasaüskàrànutthàpayanti / na tvevaü dçùñasatyàstattvàrthasaümohàbhàvàt / ataste taddhetukà ityucyante // pràõàtipàtasya lobhena prayogo màüsikàdãnàm / dveùeõaiva vairaniryàtanakàmànàm / mohena yàj¤ikàdãnàm / dveùeõaiva niùñhà nirghçõatàmantareõa parasattvavipàdanàsaübhavàt / evaü pàruùyàdãnàü yathàyogaü yojayitavyam / (##) abhidhyàdãnàü kathaü lobhàdibhiþ prayogaþ / tatràbhidhyàkarmapathaþ paravittopakaraõasvãkaraõani÷caya ityuktam / tadyadi tenaiva vittopakaraõenàrthã bhava[ti] tatsvãkaraõàyàbhisaüskarotyato 'sya lobhena prayogo vyavasthàpyate / atha maivàsya bhådityevaü dveùeõa / atha parasvãkaraõe na ka÷ciddoùa iti mohena prayogo veditavyaþ / evamanyadapi yojayitavyam // anyonyàdhipateyamapi karma sàdhàraõaü veditavyaü yadva÷àtsattvà anyonyaü citacaittapariõàmanimittaü bhavantãti // vaipakùikàt karmaõaþ pràtipakùikai karma bala[va]ddraùñavyam, pratipakùabalenàkùiptasyàpi vipakùaphalasyànyathàtvàpàdanàt / sarvaü ca ku÷alaü karma saücetanãyaü pratipakùabalikasyàku÷alàd balavaddraùñavyam / pratipakùabaladurbalasya tvaku÷alaü ku÷alàdbalavat / sarvaü càvi÷eùeõa ku÷alàku÷alaü niyatavipàkamàrya màrgeõàprahãõaü balavadityucyate / kàmapratisaüyuktamaku÷alaü prakçtyà balavat, kle÷opakle÷àdibahuparivàratvàt / yadyapi pårvàbhyastaü tadapi balavat, saütatestena bhàvitatvàt / yadapi padasthaü paripårõavayasàm, tãvràbhinive÷aprasàdakaraõàt / yadapyasàdhyamaparinirvàõadharmakàõàm, pratipakùeõànuddhàryatvàt / kùetrato 'pi màtçbadhàdikam / cittàbhisaüskàrato 'pi mahàbodhipraõidhànàdikaü balavatkarma veditavyam / punarnavabhiràkàrairbalavatkarma veditavyam / tadyathà kùetrato yadi guõavaddakùiõãyaü kùetraü bhavati / vastuno yadi praõãtaü prabhåtaü deyavastu bhavati / svabhàvato dànàcchãlaü ÷ãlàdbhàvanetyevamàdiþ / à÷rayataþ puõyànàü kartà yadi vãtaràgo bhavati / manaskàrato yadi tãvraprasàdasahagato manaskàro bhavati / à÷ayato yadi nirvàõà÷ayo bhavati / sahàyato yadi tadanyapuõyakriyàvastuparigçhãtaü bhavati / bahulãkàrataþ yadi paunaþ punyena kçtaü bhavatyanuvitarkitaü và / bàhujanyato yadi svayaü ca kçtaü bhavatyanyai÷ca kàritamiti // ya evaü vadet - yathà yathàyaü puruùapudgalaþ karma karotyupacinoti tathà tathà vipàkaü pratisaüvedayata ityevaü sati brahmacaryavàso na bhavatyavakà÷a÷ca (##) na praj¤àyate samyagduþkhakùayàya duþkhasyàntakriyàyai / kathaü kçtvà brahmacaryavàso na bhavati / tãvrakle÷asya pratisaükhyàya sahaduþkhena sahadaurmanasyena ÷ãlaparipàlanàt / yadi tadvipàkastathaiva sahaduþkhena sahadaurmanasyenànubhåyeta vçthà tatparipàlanaü syàt / pàradàrikaprabhçtãnàü ca sahasukhena sahasaumanasyena dauþ÷ãlyakaraõàdyadi tadvipàkastathaivànubhåyeta vçthà tadviratiþ syàdityevaü kçtvà brahmacaryavàso na bhavati // kathamavakà÷a÷ca na praj¤àyate samyagduþkhakùayàya duþkhasyàntakriyàyai / ata eva tadupaniùadbhatasya brahmacaryavàsasya duþkhavipàkatvàditi / evaü ca kçtvà sukhasahagatasya karmaõaþ sukhasahagata eva vipàko duþkhasahagatasya duþkhasahagato 'duþkhàsukhasahagatasya tatsahagata eveti niyamaþ pratiùiddhaþ // atra yastvevaü yathàvedanãyaü yathàvedanãyamityevamàdinà sukhasahagatasya ku÷alàku÷alasya yathàyogamàyatyàü sukhaduþkhàduþkhàsukhavedanãyasya sukhàdiko vipàko 'nuj¤àtaþ / evaü duþkhàduþkhàsukhasahagatasya sukhàdivedanãyasya sukhàdiko vipàko 'nuj¤àyata iti // pravrajitasya saüvaraþ pa¤cavidho bhikùusaüvaro yàvacchàmaõerãsaüvara iti / sa du÷caritavivekacaritaü kàmavivekacaritaü ca pudgalamadhikçtya vyavasthàpitaþ / tathàhi sa tàdç÷aþ ÷aknoti yàvajjãvaü pràõàtipàtàda brahmacaryàcca virantumiti / upàsakopàsikàsaüvaro du÷caritaviveka caritamadhikçtya no tu kàmavivekacaritam / ataþ evàsya yàvajjãvaü kàmamithyà càraviratirvyavasthàpyate nàbrahmacaryaviratiriti / upavàsasaüvaro naiva du÷caritavivekacaritaü na kàmavivekacaritam / ata evàsyàhoràtrika upavàsasaüvaraþ praj¤aptaþ, ÷anaistadubhayàbhyasanàrthamiti / yathà paõóapaõóakànàü bhikùubhikùuõã pakùopàsanàyogyatvàdupàsakatvapratiùedhaþ, evamubhayavya¤janànàmapi strãpuruùakle÷asamudàcàreõobhayapakùopàsanàyogyateti na te pçthaguktàþ / dhyànasaüvaro dauþ÷ãlyasamutthàpakànàü lobhàdãnàü kàmàvacaràõàü kle÷opakle÷ànàü viùkambhaõapratipakùeõa bãjopaghàte sati prade÷avairàgyeõàpi kàmebhyo vãtaràgasya yà tasmàdauþ÷ãlyàdviratiþ / yàvattçtãyadhyànavãtaràgasya dårãbhàvapratipakùeõa teùàmeva dauþ÷ãlyasamutthàpakànàü sutaràü bãjopaghàto veditavyaþ / caturthadhyànavãtaràgasya tvàråpyeùu råpàbhàvàccholasaüvaràvyavasthànaü veditavyam // (##) aurabhrikà ye pa÷ån hatvà tadvikrayeõa jãvikàü kalpayanti / evaü kaukkuñikàdayo yathàsaübhavaü yojayitavyàþ / nàgabandhakà araõyàt hastino vaddhvà da[ma]yanti / nàgamaõóalikà ye sarpànàdàya tatkrãóanairjãvanti / måtrakà ye paràn pai÷unyenopahatva jãvanti / abhijanmato và tatkarmasamàdànato veti tatkulãnasyànyakulãnasya ca yathàkramam / kàyavàkprayogapårvakaþ tatkarmàdhyàcàrani÷cayo 'saüvara ityucyate / yathoktasaüvaràsaüvaravinirmuktasya dànapriyavacanàdikaü khañacapeñàdikaü ca karma navasaüvaronàsaüvara ityucyate // dçùñadharmavedanãyaü karma yatra janmani kçtaü tatraiva yadvipacyate / upapadyavedanãyaü yadanantare janmani, tadyathà pa¤cànantaryàõi karmàõi / yasya tàvadekamevànantarya tasya tadvipàko 'nantaraü yuktaþ, yasyedànãü saübahulàni tasya kathaü tadvipàkapratisaüvedanà / sarveùàü yugapadvipàkaþ pratisaüvidyate, tathàhyanekànantaryakàriõa à÷rayaþ sukumàrataro nirvartate, kàraõà÷ca bahutãvravicitrà yadva÷àdbhåyasãü vedanàü pratyanubhavati // àrambhaü ca pratyetàni dçùñadharmavedanãyàdãni vyavasthàpyante, na tanmàtravedanãyatàmadhikçtya / yasya tatraiva janmani vipàko vipaktumàrabhate taddçùñadharmavedanãyam / yasyànantare janmanyàrabhate tadupapadyavedanãyam / yasyànantaraü janma laghayitvàrabhate tadaparaparyàyavedanãyamityevaü ca kçtvà hàcittàvadàne - "ànantaryasya karmaõo narake punaþpuna÷cyutyupapàdena vipàkapratisaüvedanam" - anulomitaü bhavatãti // kçùõaü kçùõavipàkaü karmàku÷alam, kliùñatvàdaniùñavipàkatvàcca // viparyayàcchuklaü ÷uklavipàkaü traidhàtukaü ku÷alam // kçùõa÷uklaü kçùõa÷uklavipàkaü yatkàmapratisaüyuktaü vipàkaü vyàmi÷raü ku÷alàku÷alamityarthaþ / kathamekaü ku÷alaü bhavatyaku÷alaü ca / nàtra (##) pravçttikùaõanaiyamyenocyate tadevobhayamityapi tu sahà÷ayaprayogeõaikaü karmetyayamatràbhi saüdhirvedivyaþ / tayo÷ca kçùõa÷uklatàü pratyanyonyàsàdç÷ye satyekaü karma kçùõa÷uklaü vyavasthàpyate / tatrà÷ayataþ kçùõaü prayogataþ ÷uklaü yathàpi ka÷citparàn va¤cayitukàmasteùàü saüpratyayananimittaü bhàvena dànàni dadàti yàvatpravrajatyapi / prayogataþ kçùõamà÷ayataþ ÷uklaü yathàpi ka÷citputraü và ÷iùyaü vàhitànnivàrayitukàmo hite ca niyojayitukàmo 'nukampàcittaþ kàyena vàcà và paruùayà tasminkàle saükli÷yate // akçùõa÷uklàvipàkaü karma karmakùayàya saüvartate prayogànantaryamàrgeùvanàsravaü karmaprayogamàrgànantaryamàrgàõàü prahàõapratipakùatvàt / tatràkçùõaü kle÷amalàbhàvàt / ÷uklamekàntavyavadànatvàt / avipàkaü saüsàravirodhitvàt / karmakùayàya saüvartate 'syaiva kçùõàdikasya trividhasya sàsravasya karmaõastenànàsraveõa karmaõà vipàkadànavàsanàsamudghàtàt // avi÷eùeõa ca sarvasyànàsravasya karmaõaþ paripanthamànukålyaü svabhàvamadhikçtya vaükadoùakaùàyàõàü ÷auceyànàü mauneyànàü ca yathàkramaü vyavasthànaü veditavyam // tatra vaükamçjukamàrgasyàùñàïgasyotpattyàvaraõabhåtaü kàyavàïmanaþkarma / doùo yena kàyàdikarmaõà dåùite saütàne tattàdç÷amàvaraõabhåtaü karmotpadyate / kaùàyàþ tãrthikadçùñisaüni÷ritaü kàyàdi karma, buddha÷àsanaprasàdavipakùeõà÷raddhyakàluùyaparigçhãtatvàt / aparaþ paryàyaþ - ÷à÷vatocchedànupatitaü madhyamàpratipadvirodhàrthena vaükam / apavàdadçùñiparigçhãtaü vyavadànavyavasthànapradveùàrthena doùaþ / satkàyadçùñiparigçhãtaü nairàtmyatattvadar÷anaprativaddhàrthena kaùàya iti // ÷auceyàni suvi÷uddha÷ãlasaügçhãtamçjudçùñisaügçhãtaü ca yatkàyavàïmanaþkarma, ÷ãladçùñivipattimalavarjitatvàt / mauneyàni ÷aikùà÷aikùàõàü yadanàsravaü kàyavàïmanaþkarma munãnàü tatkarmeti kçtvà / dànasaüpadamadhikçtya dànaü dàtà bhaviùyatãtyanenàbhãkùõadànatàü dar÷ayati, tacchãlatayà punaþ punardànàt / ÷ramaõebhyo bràhmaõebhya ityevamàdinàpakùapàtadànatàm, avi÷eùeõa sarvàrthibhyo dànàta / (##) annapànamityevamàdinecchàparipåraõadànatàm, yathàbhipràyaü sarvopakaraõavastuparityàgàt / muktatyàgaþ pratatapàõirvyavasargarato yàyajåkastyàgasaüpanno dànasaüvibhàgarata ityebhiþ padairyathàkramamani÷ritadànatàdayo veditavyàþ / ani÷ritadànatà punarbhavabhogàpariõàmitatvena veditavyà // deyasaüpadamadhikçtyotthànavãryàdhigatairityanenànabhidrugdhadeyavastutàü dar÷ayati / abhidrugdhaü hyanutthànabãryàdhigataü bhavati, svasthàne sthitvà paranikùepà[pa]lapanena pratilabdhatvàt / bàhubalopàrjitairityanenàparàpahçtadeyavastutàm / parebhyo hyapahçtaü na bàhubalopàrjitaü bhavati, taiþ kçcchreõa vividhairåpàyairarjitasyàpaharaõàt / svedamalàpakùiptairityanenàkuthitavimaladeyavastutàm, svedamalàbhyàmapakùiptatvàdujjhitatvàdityarthaþ / dhàrmikairityanena kalpikadeyavastutàm, ÷astraviùamadyàdyakalpikavastuvivarjitatvàt / dharmalabdhairityanena dharmàrjitadeyavastutàü dar÷ayati, tulàkålàdimithyàjãva parivarjanenopàrjitatvàt // ÷ãlaü samàdàyàkhaõóanena tadyogàcchãlavàn bhavati / mokùaü prati yaþ saüvaraþ sa pràtimokùasaüvaraþ / sa hi saüsàrànniryàõàya bhavati / àcàrasaüpannaþ sadbhiragarhiteryàpathàditvàt / gocarasaüpannaþ pa¤càgocaraparivarjanàt / pa¤ca bhikùoragocaràþ - ghoùo ve÷aþ pànàgàraü ràjakulaü caõóàlakañhinameva pa¤camam / praj¤aptisàvadyeùvapi prakçtisàvadyeùviva tãvreõa gauraveõa ÷ikùaõàdaõumàtreùvavadyeùu bhayadar÷ã bhavati / samantàt paripårõa ÷ikùàmàdàya ÷ikùate ÷ikùàpadeùvityucyate // ataþ paraü ÷ãlamàrabhya yadbhagavatà såtràntareùu nirdiùñaü kàyena saüvçto bhavatãtyevamàdi tasyàrtha ucyate / tatra kàyena vàcà saüvçto bhavati saüprajanyaparigçhãtatayà yathanuj¤àtamabhikramapratikramàdiùu buddhipårvaü samyagvartanàt / (##) kàyavàksaüpattyà saüpannaþ àpattyanadhyàpannatayà ÷ãlàvipàdanàt / pari÷uddhakàyavàkasamudàcàraþ samàdhisaüni÷rayatayà samàdhibalena dauþ÷ãlyamaladårãkaraõàt / ku÷ala[kàya]vàksamudàcàraþ kliùñavitarkàvyavakãrõatayaikànta÷ubhatvàt / anavadyakàyavàksamudàcàro bhavabhogàpariõàmitatvena sadbhiþ pra÷astatvàt / avyàbadhyakàyavàksamudàcàra àtmotkarùaõàdibhiþ pareùàmavaj¤àduþkhasaüvàsenàghaññanàt / ànulomikakàyavàksamudàcàro nirvàõànupràptyanukålatayàryamàrgàvàhanàt / anucchavikakàyavàksamudàcàraþ svadoùaguõàviùkambhaõachàdanàrtham / aupayikakàyavàksamudàcàraþ sabrahmacàryupagrahaõa÷ãlatayopagamanàrhatvàt / pratiråpakàyavàksamudàcàro guruùu gurusthànãyeùu ca nihitamànatayà yathàrhamupacaraõàt / pradakùiõakàyavàksamudàcàro 'vavàde pradakùiõagràhitayàsvayaüdçùñiparàmar÷atvàt / ataptakàyavàksamudàcàraþ kaùñatapolåhàdhimuktivivarjitatayànàtmatapatvàt / ananutàpyakàyavàksamudàcàraþ samutsçùñàn bhogàn karmàntàü÷càrabhyàvipratisàritayà pa÷càttàpàbhàvàt / avipratisàrakàyavàksamudàcàraþ ku÷alapakùamàrabhyàlpamàtreõàsaütuùñasyà vipratisàritayà yàvacchakyaü saüpàdanàt // karma svakameùàü ta ime karmasvakàþ / kathaü punasteùàü karma svakaü bhavati / svayaükçtakarmavipàkapratisaüvedanatàmupàdàya, taddhi nàma svakamityucyate yatparairasàdhàraõamiti / karmàõi dàyàya eùàü ta ime karmadàyàdàþ / kathaü karmaõàü dàyàdatvam / tasyàü svayaükçtavipàkapratisaüvedanàyàü ku÷alàku÷alànàü karmaõàmanyonyadàyàdatàmupàdàya yathàsvamiùñàniùñaphalasaüvibhajanàt / te punaþ svakçtakarmeùñàniùñavipàkapratisaüvedinaþ sattvàþ kuta àditaþ saübhåtàþ kimahetukà àhosvit prakçtã÷varàdihetukà ityàha karmayonãyàþ / karmeveùàmahetuviùamahetuvarjito yoniþ sattvànàü saübhavàyetyarthaþ / evaü tàvatpravçttimàrabhya nivçttimapyàrabhya karmapratisaraõàþ, sàsravakarmaprahàõàyànàsravakarmasaü÷rayaõàt karmaivaiùàü pratisaraõaü bhavatãti // yaduktamacintyaþ sattvànàü karmavipàka iti na sarvaiþ prakàraiþ [a] sàvacintyo veditavyaþ / kathaü tarhi cintyaþ kathamacintyaþ / (##) ku÷alàku÷alasyeùñàniùño vipàkaþ sugatidurgatyoriti cintyaþ, ÷akyatvàt samyagdçùñyàdiguõàvàhanàcca / anena karmaõà sattvànàmàtmabhàvasya varõasaüsthànàdiprakàrabhedavaicitryamityacintyaþ, a÷akyatvàt sarvaj¤àdanyasyonmàdàdidoùàbàhanàcca / tadeva karmasthànàdibhiracintyam / [tatra sthànaü] yatra prade÷e sthitvà yatkarma kçtvà gràme và nagare vetyàdi / vastu yadadhiùñhànaü sattvasaükhyàtamasattvasaükhyàtaü và / hetuþ ku÷alàku÷alàdeþ ku÷alàku÷alamålàniyathàyogam / vipàkastadevàtmabhàvavaicitryam / bàhyabhàvavaicitryàbhinirvartakaü karmàcintyam, kãdç÷ena khalu karmaõà kaõñakàdãnàü taikùõàdikaü kçtamiti lokacintà nantarbhåtatvàt / maõimantrauùadhimuùñiyogapratisaüyuktaü karmàcintyam / tatra maõi[prati]saüyuktaü candrakàntàdãnàmudakakùaraõàdi / mantrapratisaüyuktaü tadabhimantritànàmadàhàdi / auùadhipratisaüyuktaü tayà gçhãtayànturdhàtàdi / muùñiyogapratisaüyuktaü tena tena muùñiyogena jvaràpagamàdi / sarva ca yoginàü prabhàvakarmàcintyam / katham / te cittaprabhàvena mahàpçthivã kampayantyàkà÷ena votpatantãtyevamàdi / bodhisattvànàü va÷itàbhiryat kriyate karma tadacintyam / tadyathà àyurva÷itayà bodhisattvà àyuþsaüskàrànadhiùñhà ya yàvadicchanti tiùñhanti / cittava÷itayà yathecchaü samàdhãn samàpadyante pariùkàrava÷itayàprameyamanardheyamupakaraõavarùa sattvànàü varùanti / karmava÷itayànyadhàtu bhåmigatiyonyavasthàvedanãyàni karmàõyanyathà pariõàmayanti / upapattiva÷itayà dhyànairapi vihçtyàparihãõà eva kàmadhàtàvupapadyante / adhimuktiva÷itayà pçthavyàdãnavàditvenàdhimucyante / praõidhànava÷itayà yatheùñaü svaparàrthasaüpattikaràõyasaükhyeyàni mahàpraõidhànànyabhinirha[ra]nti / çddhiva÷itayà sattvànàmàvaja nàrthamaprameyamçddhipratihàrya saüdar÷a[ya]nti / j¤ànava÷itayà dharmàrthaniruktipratibhànànàü prakarùaparyantaü gacchanti / dharmava÷itayà yathàrhaü yàvat sarvasatvànàmanyànyairnàmapadavyaüjanakàryaþ såtràdãn dharmàn vyavasthàpya yugapaccittaparitoùaõe samarthà bhavantãti // (##) buddhànàü buddhakçtyànuùñhànakarmàcintyam / katham / anàbhogapratigatà dharmadhàtvekarasatàpràptà sarve buddhà bhagavantaþ sattvànàü yathà yadà yàvatkçtyamanuùñhàtavyaü tatsarvamanutiùñhanti evaü buddhànàü buddhaviùayo 'cintyaþ // punarbhavasya vàsanàyà àhàrakaü kàraõamiti hetuþ / upacitavàsanànàü sattvanàü devàdisatvanikàye tadàkçtiprakçtisàdç÷yena samasyodayasya kàraõamiti samudayam / pratyàtmaüsaütànanaiyabhyena gatiyonyàdisarvaprakàraiþ prakarùeõa yàvadbhavàgragatasyodbhavasya kàraõamiti prabhavaþ / apårvasyànyasyàtmabhàvasya pràptau pårvàtmabhàvàtyayena kàraõamiti pratyayaþ // saüskàràõàmuparamàtsa nirodho 'nyaþ syàttadasaüvadhyamàno 'rthàntarabhåtaþ syàt / athànanyaþ syàtsaükle÷alakùaõaþ syàt / ata eva nobhayo nànubhaya÷ca / prapa¤caþ punarasminnarthe 'yoni÷a÷cintyetyamàrgeõànyàyenànayena cintyetyarthaþ, anyathà cintayitavye 'nyathàcintanà[t] / kathaü puna÷cintyaþ / ÷àntaþ praõãta ityevamàdibhiþ prakàraiþ // niralaükàraþ praj¤àviktànàü vidyàdivai÷eùikaguõàlaükàràbhàvàt // paryàyato '÷eùaprahàõamityudde÷aþ, ÷eùo nirde÷aþ / ata eva tatpari÷iùñàni padànyupàdàyetyucyate, taistasya nirde÷àt / kathaü kçtvà÷eùa prahàõam / paryavasthànànu÷ayaprahàõàt / tatra pratiniþsargaþ paryavasthànaprahàõamadhikçtya, utpannasya parivarjanàt / vyantãbhàvo 'nu÷ayaprahàõam, målàbhàve 'tyantamanutpàdàt / tatpunardar÷anabhàvanàmàrgapratipakùabhedàddvidhà vyavasthàpyate - kùayo viràga iti / tatra dar÷anamàrgeõa viràgatàmadhikçtya kùayaþ, alpamàtràva÷iùñatvàt kle÷arà÷eþ / bhàvanàmàrgeõa viràgaþ, tasya bhåmivairàgyagamanapravibhàvitatvàt / tadubhayavisaüyoge punaþ satyàyatyàü ca duþkhaü nirudhyate, anutpattidharmatàpàdanàt / dçùñe ca dharme daurmanasyaü vyupa÷àmyati, asamudàcàràt / atastatphalabhåtasya duþkhasya prahàõamadhikçtyàha - nirodho vyupa÷ama iti / pårvakarma kle÷asamudàgatànàü tu sattvànàü svarasenaivoparama[ma]dhikçtyàha - astaügama iti / evaü kçtvà÷eùaprahàõaü nirdiùñaü veditavyam // (##) asaüskçtamutpàdavyayasthityanyathàtvàbhàvàtsaüskçtaviparyayeõa / durdç÷amàryasyaivaikasya praj¤à cakùuùo gocaratvàt / acalaü narakàdigatyasaücàreõa sthiratvàt / anataü kàmaråpàråpyatçùõàbhàvena bhaveùvanamanàt / amçtaü maraõà÷rayaskandhàbhàvàt / anàsravamàsravàbhàvàt / layanaü vimukti prãtisukhasaüni÷rayatvàt / dvãpaü saüsàramahàrõave sthalabhåtatvàt / tràõaü tatpràptau jàtyàdisarvopadravàpagamanàt / ÷araõaü tatkçtà÷ayaprayogayoravandhatvasya padasthànatayà÷rayaõã[ya]tvàt / paràyaõaü paramasyàryatvasyàgamanàya padasthànatvàdàrhatyatvapràptyupàyàlaübanatvàdityarthaþ / acyutam[a]jàtatvena bhraüsàsaübhavàt / nirjvaraü sarvecchàvighàtasaütàpàbhàvàt / niùparidàhaü ÷okàdisarvaparidàhapratiprasrabdhyà ÷ãtalatvàt / kùemaü vyàdhijaràmaraõabhayarahitàrya vihàrà÷rayatvàt / ÷ivaü sarvaku÷aladharmà÷rayatvàt / sauvarõakaü lokottarasukhavastutvà[t] / svastyayanaü sukhena prayogeõa tatppràptaye àlaübanabhavàt / àrogyaü kle÷àdyàvaraõarogarahitatvàt / àni¤jyaü sarvaviùayaprapa¤cavikùeparahitatvàt / nirvàõaü råpàdisaüj¤àpaga[ma]sya ÷àntasukhavihàrasyàlaübanatvàt // punarnirodhasatyamàrabhyàjàtàdayaþ paryàyàþ duþkhalakùaõaviparyayàrthena veditavyàþ / dukhaü hi tatra tatra sattvanikàye pratisaüdhibandhena jàyate / tata uttarakàlamàtmabhàvaparipåryà vardhate / tacca duþkhaü pårvakarmakle÷àvedhena kçtam / tacca vartamànaü duþkhaü karmakle÷ànàü cànyabhavasaüskaraõe padasthànaü bhavati / tato 'vyucchedayogena punarbhavasya saütatyutpàdo bhavati / atastadviparyayeõa duþkhanirodha àryasatyaü yathàkramamajàtamabhåtamakçtamasamutpannaü veditavyam / api khalu nirodhasatyamadhikçtya / ÷àntalakùaõaü (##) saüskàraduþkhatayàpra÷àntalakùaõànàmupàdànaskandhànàü visaüyogamadhikçtya / praõãtalakùaõaü kle÷aduþkhavisaüyogàt svayaü ÷ucisukhasvabhàvatàmadhikçtya / niþsaraõalakùaõaü nityahitasvabhàvatàmadhikçtya, apunaràvartanàt kùematvàcca yathàkramaü hitaü ku÷alamiti ÷akyatvàt // màrgasatyaü yena dukhaü parijànãta ityevamàdi, satyeùvasya kçtyàdhikàreõa lakùaõanirde÷o veditavyaþ / pa¤cavidho màrga iti prabhedàdhikàreõa / pa¤caprabhedaþ saparivàramàrgasatyàdhikàràdveditavyam // tatra saübhàramàrgaþ ÷ãlàdiko yasya paripårõatvàduùmagatàdyànupårvyà satyadar÷anàya tadàvaraõaprahàõàya ca saütànasya yogyatàü pratilabhata iti / yadvà punaranyadaupaniùadaü ku÷alamityavipratisàràdikaü veditavyam // uùmagataü pratyàtmaü satyeùvàlokalabdhaþ samàdhiþ praj¤à sasaüyoga iti samàhitena cittena satyàdhipateyasya såtràdikasya dharmasya manojalpasya mukhairarthasaüprakhyàne sati ÷amatha÷ca vipa÷yanà coùmagatamiti veditavyam // tadvçddhirmårdhànastadupari vyavasthàpanàrthena / kùàntirekade÷apraviùñànusçtaþ samàdhiriti / kathamekade÷apraviùño bhavati / ekàntena gràhyabhàvalakùaõàt / kathamekade÷ànumçtaþ gràhakàbhàvaprativedhànukålyàvasthànàt / laukiko 'gradharmo yadantaramàdito lokottaro màrgaþ // dar÷anamàrgo laukikàgradharmànantaraü nirvikalpa÷amathavipa÷yanàlakùaõo veditavyaþ / samasamàlaübyàlaübanaj¤ànamapi taditi tena gràhya gràhakàbhàvatathatàprativeghàt / pratyàtmamapanãta sattvasaüketadharmasaüketa sarvato 'panãtobhayasaüketàlaübanadharmaj¤ànamapi taditi / kathaü pratyàtmamapanãtasattvasaüketàlaübanadharmaj¤ànam / tena sva[sa]ntàne àtmanimittàvikalpanàt / kathaü pratyàtmamapanãtadharmasaüketàlaübanadharmaj¤ànam / tena svasaütàna eva råpàdidharmanimittàvikalpanàt / kathaü sarvato 'panãtobhayasaüketàlaübanadharmaj¤ànam / sarvatràvi÷eùeõàtma dharmanimittàvikalpa[nà]diti // (##) prabheda÷aþ punardar÷anamàrgaþ satyeùu ùoóa÷adharmànvayakùàntij¤ànàni / tatra duþkhe dharmaj¤ànakùàntiþ prayogamàrge duþkhasatyàdhikàrikasåtràdidharmavicàraõàj¤ànaü yoni÷o manaskàrasaügçhãtamadhipati kçtvà svasaütànikaduþkhasatye tattathatàpratyakùànubhàvino lokottarà praj¤à samyagdçùñisvabhàvotpadyate yayà duþkhadar÷anaprahàtavyàüstraidhàtukànaùñàviü÷atimanu÷ayàn prajahàti / tasmàducyate duþkhe dharmaj¤ànakùàntiriti / tayà kùàntyà duþkhadar÷anaprahàtavyakle÷aprahàõàt parivartita à÷raye tadanantaraü yena j¤ànena tàmà÷rayaparivçtti pratyanubhavati tadduþkhe dharmaj¤ànamityucyate / etaccobhayamàdyaü kùàntij¤ànamanvayaþ sarveùàü ÷aikùà÷aikùàõàmàryadharmàõàm, tatasteùàü samudàgamàt / atastadàlaübyànvaya eùa àryadharmàõàmiti pratyàtmaü pratyakùànubhàvinyanàsravà praj¤à duþkhe anvayaj¤ànakùànti / tàmanvayaj¤ànakùàntiü yena j¤ànena pratyanubhavati tadanvayaj¤ànamityucyate / lokottarasya hi màrgasya dvayaü viùayaþ - tathatà samyagj¤ànaü ca / tatra dharmaj¤ànapakùasya màrgasya tathatà viùayaþ / anvayaj¤ànapakùasya samyagj¤ànam / ata idamucyate - dharmaj¤ànakùàntij¤ànairgràhyàvabodhaþ, anvayakùàntij¤ànairgràhakàvabodha iti / yo bhagavatà ùaùñho '[ni]mittavihàrã pudgala àkhyàtaþ sa eteùu kùàntij¤àneùu vartamàno veditavyaþ, sarvanimittànupalaübhàt / ta ete kùànti[j¤àna]saügçhãtàþ ùoóa÷a cittakùaõà dar÷anamàrgaþ, tairadçùñapårvàõàmàryasa tyànàü pratyekaü caturbhirdar÷anàt / na càtra bhàvasyàbhatvà pràdurbhàvamàtraü cittakùaõo veditavyaþ / kiü tarhi yàvatà j¤eye j¤ànàtpatteþ parisamàptirbhavati / tadyathà duþkhaü parij¤eyamityeka÷cittalakùaõaþ / evaü samudayaþ prahàtavya ityevamàdiþ / yaccaitaddar÷anamàrgamàrabhya vistareõa vipaücittaü vyavasthànamàtraü tatsarvaü veditavyam, pratyàtmameva vedanãyatvàt lokottaràyà avasthàyàþ // sarvaü hi màrgasatyaü caturbhiþ prakàrairanugantavyam - vyavasthànato vikalpanato 'nubhavataþ paripårita÷ca / tatra vyavasthànata, yathàsvamadhigamaniùñhàpràptà ÷ràvakàdayastatpçùñhalabdhena j¤ànena pareùàü pràpaõanimittaü nàmapadavya¤janakàyaiþ màrgasatyaü vyavasthàpayanti, ityapi satyeùu kùàntayo j¤ànànã tyevamàdi / vikalpanataþ, abhisamayaprayuktà laukikena yathàvyavasthànaü vikalpayato yadabhyasya nti / anubhavataþ, tathàbhyasyanto yàmàdito (##) dar÷anamàrgàkhyàü lokottaràü niùprapa¤càvasthàü pratyàtmamanubhavanti paripåritaþ tadårdhva yàmà÷rayaparivçttiü paripårya [yà]vadadhigamaniùñhàü pràpnuvanti / te punaradhigamaniùñhàpràptàstatpçùñhalabdhena j¤ànena màrgasatyaü vyavasthàpayanti / ityevamàdi tacca[tu]ràkàraü màrgacakraü punaþ punaranyonyà÷rayeõa pravartata iti veditavyam // yaduktaü virajo vigatamalaü dharmeùu dharmacakùurutpadyata iti taddar÷anamàrgamadhikçtyoktam, tatprathamataþ satyeùvàryapraj¤àcakùuþsvabhàvatvàt / tatra dharmakùàntibhirvirajaþ, tàbhiþ kle÷arajaþprahàõàt / dharmaj¤ànairvigatamalam, teùàü prahàõatadàvaraõamalà÷rayotpàdàt / punaranayoreva kùàntij¤ànàvasthayoryathàkramaü parij¤ayà prahàõena ca màrgasya vi÷uddhatàmadhikçtya virajo vigatamalaü veditavyam // dçùñetyevamàdyàpi dar÷anamàrgamevàdhikçtya veditavyam, vineyànàü satyàbhisamayànantaraü vacanàt / tatra dharmakùàntibhirdçùñadharmàþ, tàbhistattvaprativedhàt / dharmaj¤ànaiþ pràptadharmàþ, tairà÷rayaparivçttisàkùàtkaraõàt / anvayakùàntibhirviditadharmàþ, tàbhiràryadharmànvaya eùa iti tadubhayasaüvedanàt / anvayaj¤ànaiþ paryavagàóhadharmàþ, tairyàvajj¤eyaü parisamàpanàt / sarvaistãrõakàükùaþ sarvaiþ kùàntij¤ànaiþ, lokottareõa màrgeõa phalàdhigame sati dãrgharàtramabhikàükùite svàdhigame 'saüdehàt / tãrõavicikitsaþ paridhigame sarvairiti vartate, paràdhigame tadavasthasyànyeùàmapi vi÷eùàdhigamaü prati vimatyabhàvàt / aparapratyayo màrgabhàvanàyàü paropade÷amantareõàpi svayaüku÷alatvàt / ananyaneyo 'vetya prasàdapratilabhena ÷àstuþ ÷àsane 'nyatãrthyairjanmàntare 'pyahàryatvàt / dharmeùu vai÷àradyapràpto 'dhigamamàrabhya paripra÷nadharmeùu pàpecchàbhimànikavadavalãnacittatàbhàvàt // bhàvanàmàrgo laukiko màrgaþ / tatra laukiko màrgo dhyànà[nyà]råpyà÷ca / (##) te punardhyànàråpyàþ saükle÷ato vyavadànato vyavasthànato vi÷uddhita÷ca veditavyàþ // kathaü saükle÷ataþ / catvàryavyàkçtamålàni tçùõà dçùñirmàno 'vidyà ca, taiþ saükliùñacittànàü kliùñadhyànamukhena råpàråpyàvacarasarvanivçtàvyàkçtakle÷opakle÷àvartanàt / tatra tçùõayàsvàdasaükle÷ena saükli÷yate, prasrabdhisukhàsvàdàt / dçùñyà dçùñyuttaradhyàyitayà saükli÷yate, dhyànaü ni÷citya pårvàntakalpàdidçùñisamutthàpanàt / mànena mànottara dhyàyitayà saükli÷yate, tena vi÷eùàdhigamenonnatigamanàt / avidyayà vicikitsottaradhyàyitayà saükli÷yate, tattvà prativedhena mokùakàmasya tasminvi÷eùàdhigame mokùo na mokùa iti vicikitsotpàdanàt // kathaü vyavadànataþ / ÷uddhakà dhyànàråpyà laukikà api ku÷alatvàtparyavasthànamalàpagatatvena vyavadàtà ityucyante // kathaü vyavasthànataþ / dhyànànàü tàvaccaturdhà vyavasthànam, aïgasamàpattimàtràsaüj¤àkaraõabhedàt / àråpyàõàü tridhàïgavarjaiþ // kiü punaradhikçtya dhyàneùu / vitarkàdaya evàïgatvena vyavasthàpitàþ satsvanyeùu dharmeùu / tàvadbhiþ pratipakùànu÷aüsatadubhayà÷rayàïgaparisamàpteþ / prathame tàvaddhyàne vitarko vicàra÷ca pratipakùàïgam, tàbhyàü kàmavyàpàdavihiüsàvitarkàdiprahàõàt / prãtiþ sukhaü cànu÷aüsàïgam, vitarkavicàràbhyàü pratipakùite vipakùe tadvivekajaprãtisukhalàbhàt / cittaikàgratà tadubhayani÷rayàïgam, samàdhisaüni÷rayabalena vitarkàdipravçtteriti / tathà dvitãye dhyàne 'dhyàtmasaüprasàdaþ pratipakùàïgam, tena vitarkavicàrapratipakùaõàt / prãtisukhe cittaikàgratà ca ÷eùe aïge pårvavat / tçtãye dhyàne upekùà smçtiþ saüprajanya÷ca pratipakùàïgam, taiþ prãtipratipakùaõàt / sukhaü cittaikàgratà ca ÷eùe aïge (##) yathàkramam / caturthe dhyàne upekùàpari÷uddhiþ smçtipari÷uddhi÷ca pratipakùàïgam, tàbhyàü sukhapratipakùaõàt / aduþkhàsukhà vedanànu÷aüsàïgam / cittaikàgratà tadubhayàïgamiti // kathaü punaþ prathamaü dhyànaü samàpadyamànasya sapta manaskàrà bhavanti / yena samàhitabhåmikena manaskàreõa kameùvàdãnavàdidar÷anenaudàrikalakùaõaü pratisavedayate / tadabhàvàcca prathamadhyàne ÷àntalakùaõam / ayamucyate lakùaõapratisaüvedanãya manaskàraþ, sa ca ÷rutacintàvyavakãrõo veditavyaþ / tadårdhva ÷rutaü cintàü càtikramyaikàntena bhàvanàkàreõa tadaudàrika÷àntalakùaõanimittàlaübanàü ÷amathavipa÷yanàü bhàvayan punaþ punaryathàparyeùitàmaudàrika÷àntatàmadhimucyate ityayamadhimokùikaþ / tadabhyàsàttatprathamataþ prahàõamàrgasahagato manaskàraþ pràvivekyaþ, tenàdhimàtrakle÷aprakàraprahàõàttatpakùadauùñhulyàpagamàcca / sa yogã tadårdhva prahàõàràmo bhavati prahàõe 'nu÷aüsadar÷ã parãttapravivekaprãtisukhasaüspçùñaþ kàlena kàlaü prasadanãyena manaskàreõa saüpraharùayati yàvadeva styànamiddhauddhatyopa÷amàya / ayaü ratisaügràhakaþ / tasyaivaü samyakprayuktasya ku÷alapakùaprayogopastabdhatvàt kàmàvacarakle÷aparyavasthànàsamudàcàre sati tatprahãõàprahãõatàvagamàrtha tadutpattyanukåla÷ubhanimittamanaskàreõa pratyavekùaõaü mãmàüsàmanaskàraþ / tasyaivaü mãmàüsàpratipakùaü bhàvayataþ tàvatkàlikayogena sarvakàmàvacarakle÷avisaüyogàya prathamadhyànaprayogaparyavasànagataþ pratipakùamanaskàraþ prayoganiùñhaþ / tadanantaraü maulaprathamadhyànasahagataþ prayoganiùñhàphala iti / tatra lakùaõapratisavedinà prahàtavyaü pràptavyaü ca samyakparij¤àya prahàõàya pràptaye ca cittaü praõighatte / àdhimokùikena tadartha samyakprayogamàrabhate / pràvivekyenàdhimàtràn kle÷àn jahàti / ratisaügràhakeõa madhyaü kle÷aprakàraü jahàti / mãmàüsakena pràptinirabhimànatàyàü cittamavasthàpayati / prayoganiùñhena mçduü kle÷aprakàraü jahàti / prayoganiùñhàphalena eùàü manaskàràõàü subhàvitànàü bhàvanàphalaü pratyanubhavati / yathà prathamadhyànasamàpattaye sapta manaskàrà evaü yàvannaivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanasamàpattaye yathàyogaü yojayitavyàþ / audàrikalakùaõaü punaþ sarvàsvadhobhåmiùu yàvadàkiücanyàyatanàt samàsena dvividhaü veditavyam - duþkhataravihàritàpra÷àntavihàritayà, alpàyuskataratà ca tadviparyayeõordhvabhåmeþ ÷àntalakùaõaü veditavyam // (##) màtràvyavasthànaü dhyànànàü tàvanmçdumadhyàdhimàtraparibhàvitatvàt / pratyekaü tridhà dhyànopapattiþ phalaü bhavati / tadyathà brahmakàyikà brahmapurohità mahàbrahmàõaü ityevamàdi yathàpårvamuktam / àråpyeùu tu vimànasthànàntarasaünive÷àsaübhavàdevamupapatti bhedo na vyavasthàpyate / api tu teùàmapyasti mçdvàdiparibhàvitànàmupapattàvuccanãcatà àyuràdivi÷eùeõa, hãnapraõãtatà ca kliùñàkliùñatàbàhulyavi÷eùeõeti // saüj¤àkaraõavyavasthànaü caturthadhyànaprabhedànàü samàdhãnàmasaükhyeyànyacintyàni ca nàmàni / tathàhi yàvataþ prathamadhyànasaügçhãtàn samàdhãn buddhà bhagavanto bodhisattvà÷ca mahàprabhàvapràptàþ samàpadyante, teùàü samàdhãnàü ÷ràvakàþ pratyekabuddhà÷ca nàmànyapi na jànanti / kuta÷caiùàü saükhyàü j¤àsyanti samàpatsyante và / yathà nirdiùñaü praj¤àpàramitàyàm - "sàdhitaü samàdhi÷atam" / evamanyeùvapi teùu teùu mahàyànasåtreùviti // kathaü vi÷uddhitaþ / pràntakoñikà dhyànàråpyà vi÷uddhirityucyate, vai÷eùikaguõàbhinirhàràya nikàmalà[bhà]dibhiþ karmaõyatàprakarùanayanàt // lokottaramàrgo bhàvanàmàrge 'ùñau duþkhà[didharmà]nvayaj¤ànàni yathà dar÷anamàrge nirdiùñàni / tatsaüprayukta÷ca samàdhiranàgamyasaügçhãtaþ prathamaü dhyànaü yàvadàkiücanyàyatanam / naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanamaparisphuñaü saüj¤àpracàratayà paramapañupracàrasyàryamàrgasyàsaüniþ÷rayatvàdekàntena laukikaü veditavyam / ata eva ca tatsaüj¤àmàndyàdàlambanànimittãkaraõàrthenànimittamityucyate / kutaþ punaretat j¤àyate naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatane àryamàrgo nàstãti / yasmàduktaü bhagavatà "yàvadeva saüj¤àsamàpattistàvadàj¤àprativedha" iti / nirodhasamàpattirlokottarà, àryamàrgapçùñhalabhyatvàt / manuùyeùvabhi[ni]rhriyate utpàdyata àdita ityarthaþ, pårvotpàditàyàþ pa÷càtsaümukhobhàvo manuùyeùu và tasminneva janmani råpadhàtau và upapadya / kathamàråpyalàbhino råpadhàtuvãtaràgasyàrya÷ràvakasya råpadhàtàvupapatiþ / nàva÷yaü råpadhàtuvãtaràga evàråpyaü samàpadyate / ata evàtra catuùkoñikaü bhavati - yo råpavãtaràgaþ sarvaþ sa àråpya÷àntavimokùasamàpattà, yo (##) và àråpya÷àntavimokùasamàpattà sarvaþ sa råpavãtaràga iti / prathamà koñiþ - anàgamyaü ni÷ritya råpavãtaràgaþ / dvitãyà koñiþ - caturthadhyànalàbhã àrya àryopapattyànarthã prahàõamàrgaü niràkçtya vi÷eùamàrgaü ni÷rityàråpya÷àntavimokùasamàpattà / tçtãyà koñiþ - sa eva vairàgyàrthã prahàõamàrgaü ni÷rityàråpya÷àntavimokùasamàpattà / caturthã - etànàkàràn sthàpayitvà / àråpye ùåpapannànàü kasmànna saümukhãbhavati / ÷àntena vihàreõa vihartukàmà àryà manuùyeùvenàmabhinirhçtya saümukhãkurvanti / àråpyeùu tåpapannàste 'prayatnenaiva vaipàkikaiþ parama÷àntaiþ vimokùavihàrairviharantãtyatastatsaümukhãkaraõàrthaü na punaþ prayatnamàrabhanta iti // mçdumadhyàdhimàtro màrgaþ pratyekaü punaþ mçdvàdibhistribhiþ prakàrairbhittvà navaprakàro vyavasthàpyate, bhàvanà heyànàü krameõa prahàõaj¤àpanàrtham / kiü punaþ kàraõaü mçdumçdunà màrgeõàdhimàtraþ kle÷aþ prahãyate / sa hyatyarthaþ vipannahrãvyapannàpyàlajjinaþ saütàne samudàcarati såpalakùa÷càsau suparicchedastasmàdasau sthålamalavadalpenàpi pratipakùeõàpanãyate / yastvayaü duùparicchedasamudàcàraþ såkùmalãnaþ saütàne mçdumçdukle÷aþ såkùmamalavanmahatà pratipakùabalenàpanãyata ityado vipakùaprakàraviparyayeõa pratipakùaprakàravyavasthànaü veditavyam // prayogamàrgo yena màrgeõa bhàvyamànena pratyekamadhimàtràdhimàtràdikle÷aprakàràdijàtipakùasya dauùñhulyàïgasyàpagamàtkrameõà÷rayaþ parivartate sa bhàvanàmàrge prayogamàrge ityucyate // yasya tvanantaraü tatprakàrakle÷ajàtitatpakùadauùñhulyàva÷eùàpagamàttena dauùñhulyena nirdauñhulya à÷rayaþ parivartate sa ànantaryamàrgaþ // (##) vimuktimàrgo yena nàmà÷rayaparivçtti pratyàtma[ma]nubhavati / vi÷eùamàrgastadårdhvàva÷eùakle÷aprahàõaü kurvato ye prayogànantaryavimuktimàrgàþ / aparaþ paryàya 'vi÷eùamàrgastasya kle÷aprahàõaprayogamadhyupekùya såtràdãn dharmà÷cintayataþ, pårvacintitàdhigatadharmapratyavekùaõàvihàreõa và viharataþ samàpattyantaraü và samàpadyamànasya yo màrgaþ / punarabhij¤àdãn vai÷eùikàn guõànabhinirharatastairvà viharato yo màrgaþ // ityevaü bhàvanàmàrga vistareõa nirdi÷ya tadanuùaügeõa màrgabhàvanà varõyate / caturvidhà màrgabhàvanà samyak prahàõànadhikçtya yathàyogam / tatra pratilambhàya bhàvanà pratilambhabhàvanà, tayàlabdhaku÷aladharmapratilambhàt / niùevaõameva bhàvanà niùevaõabhàvanà, labdhaku÷aladharmàbhyasanàt / nirdhàvanàya bhàvanà nirdhàvanabhàvanà, samudàcàràvasthàku÷aladharmanirvàsanàt / pratipakùasya bhàvanà pratipakùabhàvanà, anàgatàku÷aladharmànutpattidharmatàpàdanàt // aparaþ paryàyaþ - màrga utpadyamànaþ svàü vàsanàü sthàpayati[sà]dhàsanà pratilambhabhàvanà, tatastadanvayànàmuttaptataràpatteþ / asyaiva màrgasya saümukhãbhàvo 'bhiniùevaõabhàvanà / tena svavipakùadauùñhulyanirodhanànnirdhàvanabhàvanà / à÷rayasya parivçttatvàdàyatyàmanutpattidharmatàyàmavasthàpanaü pratipakùabhàvanà / punaþ pratipakùasya vidåùaõàdikaþ caturvidhaþ prabhedo veditavyaþ / tatra vidåùaõàpratipakùaþ sàsraveùu saüskàreùvàdãnavadar÷anam, tena rogagaõóàdibhiràkàrairupàdànaskandhadåùaõàt / prahàõapratipakùaþ prayogànantaryamàrgàþ, taiþ kle÷aprahàõàt / àdhàrapratipakùo vimuktimàrgàþ, taiþ prahàõapràptisaüdhàraõàt / dårãbhàvapratipakùastaduparimo màrgaþ, tena pårvaprahãõakle÷adårãkaraõàt // punarbodhipakùyàdibhedenaikàda÷avidho màrgo vyavasthàpyate / tadyathà vastuparãkùàmàrgaþ smçtyupasthànàni, àditastenà÷ubhàdibhiràkàraiþ kàyavedanàcittadharmavastuparãkùaõàt / (##) vyàvasàyiko màrgaþ samyakprahàõàni, tathà sarvàõi vaståni parãkùyànenàvaraõaprahàõàya vãryàrambhàt / samàdhiparikarmamàrga çddhipàdàþ, tathàpari÷odhitàvaraõasyànena chandavãryacittamãmàüsàmukhaiþ samàdheþ karmaõyatàpàdanàt / abhisamayaprayogiko màrga indriyàõi, tathàkçtasamàdhiparikarmaõo 'nenàryamàrgasamudàgamàyàdhipatibhåtoùmagatordhvaprayogàt / abhisamaya÷liùño màrgo balàni, tathàdhipatyapràptasyànenà[na]ntaraü satyaprativedhàyà÷raddhàdivipakùànabhibhåtakùàntyagradharmaprayogàt / abhisamayamàrgo bodhyaïgàni, tenàditaþ pratyàtmaü tattvàbhisaübodhàt / vi÷uddhinairyàõiko màrga àryàùñàïgo màrgaþ, tadårdhvaü tena bhàvanàprahàtavyakle÷aprahàõàya vi÷uddhaye niryàõàditi / ata evaiùàü bodhipakùàõàmevànupårvã veditavyà / ni÷rayendriyabhinno màrgaþ catasraþ pratipadaþ / tatra duþkhà pratipadanàgamyàråpyani÷rità yathàkramaü ÷amathavipa÷yanàmàndyàt / sukhà dhyànani÷rità yuganaddhavàhitvàt / dhandhàbhij¤à dvayorapyanayorduþkhasukhani÷rayayormçdvindriyàõàm / kùipràbhij¤à tayoreva tãkùõendriyàõàmiti / ÷ikùà trayapari÷odhano màrgaþ catvàri dharmapadàni / tatrànabhidhyàvyàpàdamadhi÷ãlaü ÷ikùàyàþ pari÷odhanam, ananunayàpratighamukhena ÷ikùàpadàkhaõóanàt / samyaksmçtyàdhicittaü ÷ikùàyàþ pari÷odhanam, àlaübanàsaümoùe sati cittasamàdhànàt / samyaksamàdhinàdhipraj¤aü ÷ikùàyàþ pari÷odhanam, samàhitacittasya yathàbhåtaj¤ànàditi // sarvaguõàbhinirhàrako yo màrgaþ ÷amathavipa÷yanà, tataþ sarvalaukikalokottaraguõàbhiniùpatteþ / màrgasaügrahamàrgastrãõãndriyàõã, tatrànàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyeõa prayogadar÷anamàrgayoþ saügrahaþ, àj¤endriyeõa bhàvanàmàrgasya, àj¤àtàvãndriyeõa niùñhàmàrgasyeti // punarbodhipakùyàõàü dharmàõàü pa¤cabhiþ prakàraiþ vyavasthànaü veditavyam - àlambanataþ svabhàvataþ sahàyato bhàvanàto bhàvanàphalata÷ca // tatra smçtyupasthànànàmàlaübanaü yathàkramaü kàyo vedanà cittaü dharmàþ / kimartha punaretadevamàlaübanaü vyavasthàpyate / yasmàdviparyastabuddhayo (##) bàlàþ pràyeõa sendriyaü kàyamà÷ritya sukhàdimupabhu¤jànà upalabdhalakùaõà àtmaràgàdibhiþ ÷raddhàdibhi÷ca saükli÷yante vyavadàyante ceti vikalpayantyata àditaþ samyaktadvastulakùaõaparãkùàrthamevaü caturdhàlambanavyavasthànaü veditavyam // svabhàvataþ praj¤à smçti÷ca, kàyàdyanupa÷yanàvacanàt smçtyupasthànavacanàcca yathàkramam // sahàyatastàbhyàü saüprayuktà÷citacaitasikàþ // bhàvanàdhyàtmaü bahirdhàdhyàtmabahirdhà ca kàyàdiùu kàyàdyanupa÷yanà // tatràdhyàtmaü kàya÷cakùu÷rotraghràõajihvàkàyendriyàõi, àdhyàtmikàyatanasaügçhãtatvàtsattvasaükhyàtatvàcca / bahirdhà kàyo bahirdhàråpa÷abdagandharasaspraùñavyàni, bàhyàyatanasaügçhãtatvàdasattvasaükhyàtatvàcca / adhyàtmabahirdhà kàya÷cakùuràdyàyatanasaübaddhàni råpàdãnyàyatanànãndriyàdhiùñhànabhåtàni, sattvasaükhyàtatvàdvàhyàyatanasaügçhãtatvàcca / pàrasaütànikàni càdhyàtmikàni råpãõyàyatanànyadhyàtmabahirdhà kàyaþ, àyatanavyavasthàü saütànavyavasthàü ca pramàõayitvà // kàye kàyasya sàdç÷yena pa÷yanà kàye kàyànupa÷yanà, vikalpapratibimbakàyadar÷anànusàreõa prakçtibimbakàyàvadhàraõàt // adhyàtmaü vedanàdayo 'dhyàtmaü kàyamupàdàyotpannàþ cakùuràdyàlaübanatayà svà÷rayotpannanatayà và / bahirdhà vedanàdayo bahirdhà kàyamupàdàyotpannàþ, råpàdyàlambanatayà parà÷rayotpannatayà và / adhyàtmabahirdhà vedanàdayo dhyàtmabahirdhàkàyamupàdàyotpannàþ, svasantànikabàhyà[yatanà]lambanatayà pàrasaütànikàdhyàtmikàyatanàlaübanatayà và // cetaso lãnatvaü vi÷eùàdhigamapratyàtmaparibhavamukhaiþ viùàdaþ / parisravaparikhedo daü÷ama÷akàdyupadravotpãóanàsahanam / alpamàtrasaütuùñiþ alaü me tàvatà ku÷alapakùeõeti prativàraõam / àpattivipratisàro (##) 'bhikramapratikramàdiùvasaüpraj¤ànacàriõaþ ÷ikùàvyatikramapårvaþ pa÷càttàpaþ / nikùiptadhuratà pramàdadoùeõa yathàrambhaü ku÷alapakùaprayogàntànirvàha iti // phalaü yathàkramaü smçtyupasthànànàü ÷ucisukhanityàtmaviparyàsapraharaõam, a÷u[bha]bhàvanà[taþ], yatkiücit veditamidamatra duþkhasyeti j¤ànàt, à÷rayàlaübanàdibhedaiþ pratikùaõaü vij¤ànasyànyathàvagamàt, nirvyàpàrasaükle÷abyavadànadharmamàtraparãkùaõàcceti // punareùàü yathàkramaü catuþsatyàvatàraþ phalam / kàyasmçtyupasthànena duþkhasatyamavatarati, saüskàraduþkhatàlakùaõena dauùñhulyena prabhàvitatvàt kàyasya / tathàhi tatpratipakùabhåtà prasrabdhiþ kàya eva vi÷eùeõotpadyata iti / vedanàsmçtyupasthànena samudayasatyamavatarati, sukhàdivedanàdhiùñhànatvàt saüyogàditçùõàyàþ / cittasmçtyupasthànena nirodhasatyamavatarati, niràtmakaü vij¤ànamàtraü na bhaviùyatãti pa÷yata àtmocchedà÷aïkàmukhena nirvàõottràsàbhàvàt / dharmasmçtyupasthànena màrgasatyamavatarati, vipakùadharmaprahàõàya pratipakùadharmabhàvanàditi / punareùàü kàyavedanàcittadharmavisaüyogaþ phalaü yathàkramaü veditavyam, tadbhàvanayà kàyàdipakùadauùñhulyàpagamàditi // samyakprahàõànàü prathamasyànutpanno vipakùa àlaübanam, tenànutpannapàpakàku÷aladharmànutpàdàya chandajananàt / dvitãyasyotpanno vipakùaþ / tçtãyasyànutpannaþ pratipakùaþ / caturthasyotpanna àlaübanamiti yathàsåtraü yojayitavyam / chandaü janayatãtyevamàdibhiþ sà÷rayà vãryabhàvanà paridãpità / atrà÷raya÷chandaþ, tatpårvakatvàdudyogasya / yadà ÷amathàdinimittamanaskàreõa nirapekùàlaübanaü kevalaü pratipakùaü bhàvayati tadà vyàyaccjhata ityucyate / yadà tulayopakle÷e utpanne tadapakarùaõàrtha prasadanãyàdimanaskàraiþ cittamunnàmayati, (##) auddhatyopakle÷e cotpanne pratyàsaükùepamukhena cittaü dhàrayati tadà vãryamàrabhata ityucyate / ata eva layauddhatyàpakarùaõopàyasaüdar÷anàrthamanantaramàha cittaü pragçhõàti pradadhàtãti / phalaü prathamadvitãyayoþ samyakprahàõayora÷eùavipakùahàniþ, tàbhyàü yathàyogamutpannànutpannapàpakàku÷aladharmaprahàõàt / tçtãyasya pratipakùapratilambhaþ, tenànutpannaku÷aladharmotpàdanàt / caturthasya pratipakùavçddhiþ, tenotpannaku÷aladharmavipulatàpàdanàditi // çddhipàdàlaübanaü niùpannena samàdhinà yatkaraõãyamçddhayàdikaü kçtyam // chandasamàdhiryat satkçtyaprayogamàgamya spç÷ati cittasyaikàgratàü tãvreõa chandena tãvreõàdareõa prayogaþ satkçtyaprayoga iti kçtvà / vãryasamàdhiryatsàtatyaprayogamàgamya spç÷ati cittasyaikàgratàm / tadvãryamityucyate yannityaü prayujyata eva na kadàcinna prayujyate / cittasamàdhiryatpårvajanmàntare samàdhibhàvanàmàgamyatatparipuùñabãjatvàccittasya svarasena samàdhyanukålapariõàme sati spç÷ati cittasyaikàgratàm / api khalu çddhipàdàbhinirhàrayornidar÷anàrthameva samyakprahàõabhàvanàyàü chandaü janayatãtyevamàdinirde÷o veditavyaþ / cittaü pradadhàti pragçhõàtãtyeùà càtra pàñhànupårvã veditavyà / tatra cittasamàdhiryaccitaü pradadhat spç÷atãti pratyàtmaü cittameva cittaü dhàrayan ÷amayannabhisaükùipannadhigacchatãtyarthaþ / mãmàüsàsamàdhiryaccitaü pragçhõanniti dharmavipa÷yanàmukhena cittamuttàpayatãtyarthaþ // bhàvanà chandàdãnàmaùñànàü prahàõasaüskàràõàmabhyàsaþ / te punaraùñau prahàõasaüskàrà÷caturdhà kriyante / tadyathà vyàvasàyika÷chandavyàyàma÷raddhàþ // tatra chando vyàyàmasyà÷rayaþ / chandasya punaþ ÷raddhà nimittam / tathàhi yo yenàrthã bhavati tatpràptyartha vyàyacchate / arthitvaü ca nàntareõa tadasti tvàdyabhisaüpratyamiti / anugràhikaþ prasrabdhiþ, tayà kàyacittànugrahakaraõàt / aupanibandhikaþ smçtisaüprajanye, àlaübanàsaüpramoùeõa cittasyaikàgràvasthànàt, tatpramàde ca sati paricchedàt yathàkramam / pràtipakùika÷cetanopekùe, cittapragrahapradhànàbhisaüskàràbhyàmutpannalayauddhatyaparivarjanànnirupakle÷a÷amathàdinimittànukaraõàcceti // (##) saükùepanidànaü vipa÷yanàrahitasya kausãdyamukhena layaþ / vikùepanidànama÷ubhasaüj¤àrahitasyauddhatyamukhena saüpragrahaþ / saükùepaþ styànanimittamukhe nàntaþsaükocaþ / vikùepaþ ÷ubhanimittànusàramukhena viùayeùu visàraþ / àlãnatvànukålà bhàvanà pratyavekùaõànimittaü ni÷ritya dharmavipa÷yanà / avikùepànukålà÷ubhataþ ke÷àdidravyapratyavekùà / tadubhayànukålàlokasaüj¤à / etacca yathà kramamadhikçtyoktaü bhagavatà - naca me chando 'tilãno bhaviùyati, nàtipragçhãtaþ, nàdhyàtmaü saükùiptaþ na bahirdhà vikùiptaþ, pa÷càtpårvasaüj¤ã bhaviùyati årdhvamadhaþsaüj¤ã ca, vivçtena cetasàparyavanaddhena saprabhàsasahagataü cittaü bhàvayiùyàmi na ca me 'ndhakàràyattatvaü bhaviùyati cetasa iti / phalaü yatheùñamçddhayàdiguõaniùpàdanàt // indriyàõàü catvàryàryasatyànyàlaübanam, satyàbhisamayaprayogasaügçhãtatvena tadàkàratvàt // phalaü tadàdhipatyàdacireõa kàlena dar÷anamàrgasyotpàdaþ tasminneva ca kàle nirvedhabhàgãyabhajanaü ca saütànasya // balànàmàlaübanàdikamindriyaiþ samànam // phale tu vi÷eùaþ / tathàhyeùàü tacca yathoktam - à÷radvyàdivipakùanirlekha÷càdhika ityata evaiùàü tulyànàmàlaübanasvabhàvàdikànàmapyanavamçdyatàrthavi÷eùeõa bodhipakùàntaratvam // bodhyaïgànàmàlaübanaü caturõàmàryasatyànàü yathàbhåtateti paramàrtho vi÷uddhayàlaübanamityarthaþ / svabhàvaþ smçtyàdayaþ sapta dharmàþ / tatra smçtiþ (##) saüni÷rayàïgam, upasthitasmçteþ sarvaku÷aladharmàbhilapanàt / dharmavicayaþ svabhàvàïgam, saübodhilakùaõatvàt / vãryaü niryàõàïgam, tena yàvadgamyaü gamanàt / prãtiranu÷aüsàïgam, tayà saütànaprãõanàt / prasrabdhiþ samàdhirupekùà càsaükle÷àïgam / tatra prasrabdhyà na saükli÷yate, tayà dauùñhulyasràvaõàt / samàdhau na saükli÷yate, tatra sthitasyà÷rayaparivartanàt / upekùàsaükle÷aþ, abhidhyàdaurmanasyàpagatàkliùñàvasthàsvabhàvatvàt / bhàvanà smçtisaübodhyaïgaü bhàvayati vivekani÷ritamityevamàdirebhiþ caturbhiþ padairyathàkramaü catuþsatyàlaübanà bodhyaïgabhàvanà paridãpità / tathàhi duþkhaü duþkhata àlaübamànasya tadvivekànveùaõàdduþkhàlaübanaü vivekani÷ritamityucyate / tçùõàlakùaõaü duþkhasamudayaü duþkhasamudayata àlaübamànasya tadviràgànveùaõàttadàlaübanaü viràgani÷ritam / duþkhanirodhaü duþkhanirodhata àlaübamànasya tatsàkùàtkaraõànveùaõàttadàlaübanaü nirodhani÷ritam / duþkhanirodhagàminã pratipad vyavasarga ityucyate, tayà duþkhavisarjanàt / tàü tathàlaübamànasya tadbhàvanànveùaõàttadàlaübanaü vyavasargapariõatamityucyate / phalaü dar÷anaheyànàü kle÷ànàü prahàõam, bodhyaïgànàü dar÷anamàrgasvabhàvatvàt // màrgàïgànàmàlaübanaü dar÷anamàrgàduttarakàlaü saiva yathàdçùñànàü satyànàü yathàbhåtatà / svabhàvaþ samyagdçùñayàdayo 'ùñau dharmàþ / tatra samyagdçùñiþ paricchedàïgam, tayà yathànubhavaü tattvàvadhàraõàt / samyaksaükalpaþ parasaüpràpaõàïgam, tena yathàdhigamaü vyavasthàpya vàksamutthàpanàt / samyagvàkkarmàntàjãvàþ parasaüpratyayàïgam, tairyathàkramamadhigantuþ paraidçùñayàdivi÷uddhini÷cayanàt / tatra samyagvàcàdhigamànuråpapra÷navyàkaraõasàükathyavini÷cayenàsya dar÷anavi÷uddhirvij¤àyate / samyakkarmàntenàbhikramapratikramàdiùu saüpannacàritratayà ÷ãlavi÷uddhiþ samyagàjãvena yathànuj¤aü dharmeõa cãvaràdiparyeùaõàdàjãvavi÷uddhiriti / samyagvyàyàmaþ kle÷àvaraõavi÷odhanàïgam, tenà÷eùa saüyojanaprahàõàt / samyaksmçtirupakle÷àvaraõavi÷odhanàïgam, (##) tayà samyak÷amathàdinimittàsaüpramoùeõa layàdyupakle÷ànavakà÷àt / samyaksamàdhirvai÷eùikaguõàvaraõavi÷odhanàïgam, tenàbhij¤àdiguõàbhinirharaõàt / bhàvanà bodhyaïgavat, tadyathà samyagdçùñiü bhàvayati vivekani÷ritàmiti vistaraþ / teùàü ca padànàmarthaþ yathànirdiùñaü purastàttathànugantavyaþ // pratipadàü dharmapadànàü ca pårvavadarthanirde÷o veditavyaþ dukhà pratipadanàgamyàråpyani÷rità yathàkramaü ÷amathavipa÷yanàmàndhàt / sukhà dhyànani÷rità yuganaddhavàhitvàt dhandhàbhij¤à dvayorapyanayorduþkhasukhani÷rayayormçdvindriyàõàm / kùipràbhij¤à tayoreva tãkùõendriyàõàmiti // ÷amathaþ navakàracittasthitiþ / tatra bàhyàlaübanebhyaþ pratisaühçtyà dhyàtmamavikùepàpàdita÷cittasyopanibandhaþ sthàpanà / tasya cittasyaivamàdita upanibaddhasya calasyaudàrikasya tasminnevàlaübane saütatiyogena såkùmãkaraõena càbhisaükùepaþ saüsthàpanà / tasya smçtisaüpramoùàdvahirdhà vikùiptasya punaþ pratisaüharaõamavasthàpanà / àdita eva tasya cittasya bahiravisàràyopasthitasmçtitopasthàpanà / pårvameva vikùepanimitteùu råpàdiùvàdãnavasaüj¤àmadhipati kçtvà cittasya prasaràdànaü damanam / cetaþsaükùobhakareùu vitarkopakle÷eùvàdãnavadar÷anena prasaràdànaü ÷amanam / smçtisaüpramoùàdvitarkàdisamudàcàre sati tadanadhivàsanà vyupa÷amanam / abhisaüskàreõa ni÷chidranirantarasamàdhipravàhàvasthàpanà ekotãkaraõam / svabhyastatvàdanabhisaüskàreõànàbhogena cittasamàdhipravàhasyàvikùepeõa pravçttiþ samàdhànamiti // vipa÷yanà yathàpi taddharmànvicinotãtyevamàdiþ / tatra caritavi÷odhanamàlaübanaü kau÷alyàlaübanaü và kle÷avi÷odhanaü và yàvadbhàvikatayà (##) vicinoti, yathàvadbhàvikatayà pravicinoti, savikalpenamanaskàreõa praj¤àsahagatena nimittãkurvan parivitarkayati, saüntãrayan parimãmàüsàmàpadyata iti // api khalu [÷amatha]vipa÷yanàmàgamya catvàro màrgà iti catvàro màrgopade÷anàmadhikçtya / tatra prathamaþ ÷amathasya làbhitvàdabhiniùãdanneva cittaü sthàpayati yàvatsamàdhatte, vipa÷yànàyà alàbhitvàttu samàdhiü ni÷ritya pa÷càttathàniùaõõastàn dharmànvicinoti yàvatparimãmàüsàmàpadyate / dvitãyo viparyayeõa veditavyaþ / tçtãyà ubhayasyàlàbhyubhayatra yogaü karoti / kathaü kçtvà, ÷rutodgrahaõamukhena viva÷yanàyàü yogaü karoti tatpårvakaü ca ÷amathe / caturtha ubhayasya làbhàt // aj¤àtamàj¤àsyàmãndriyaü prayogamàrge nirvedhabhàgãyasaügçhãte pa¤cada÷asu ca dar÷anamàrgacittakùaõeùu yadindriyam, tadyathà manaindriyam, pa¤ca ÷raddhàdãni, anàgamyàdini÷rayabhedena yathàsaübhavaü sukhasaumanasya daurmanasyopekùendriyàõàü cànyatamam / daurmanasyendriyaü punaþ prayogakàle nirvedhabhàgãyapçùñhenottaravimokùaspçhàsaügçhãtaü veditavyam / tadetatsaübhavato da÷avidhamindriyamanàj¤àtapårvasya tattvasyàj¤àyai pravçttatvàdanàj¤àtamàj¤àsyàmãndriyamityucyate / etadeva da÷avidhamindriyaü ùoóa÷àddar÷anamàrgacittakùaõàdyàvadvajropamaþ samàdhirityetasmin÷aikùamàrge àj¤endriyamityucyate, apårvaj¤eyàbhàvàt / etadeva punarnavavidhamindriyaü daurmanasyendriyavarjama÷aikùamàrge àj¤àtàvãndriyamityucyate, àj¤àtàvino 'rhat indriyamiti kçtvà // bhàvanà màrgàdhikàreõedamapi vakùyate / årdhvabhåmike màrge saümukhãbhàvena bhàvyamàne 'saümukhãbhåtànyapyadhobhåmikàni ku÷alamålakàni (##) bhàvanàü gacchanti, teùu vibhutvalàbhàt / vibhutvaü punaruttaptasaümukhãbhàvena ta÷ità veditavyà // niùñhàmàrgaþ sarvadauùñhulyànàü pratiprasrabdheriti vistaraþ // tatra sarvadauùñhulyàni caturvitirbhavanti / tadyathà sarvatragamabhilàpadauùñhulyaü yà cakùuràdisarvadharmanàmàbhinive÷avàsanàlayavij¤àne saüniviùñànàdikàlànusçtà, yàsàvucyate prapa¤cavàsaneti, yata÷cakùuràdayo dharmàþ sanàmàbhinive÷àþ punaþ punaþ pravartanta iti / veditadauùñhulyaü sàsravàõàü vedanànàü vàsanà / kle÷adauùñhulyaü kle÷ànàmanu÷ayaþ / karmadauùñhulyaü sàsravàõàü karmaõàü vàsanà / vipàkadauùñhulyaü vipàkasyà karmaõyatà / kle÷àvaraõadauùñhulyaü tãvràyatakle÷atà / karmàvaraõadauùñhalyaü màrgàntaràyikànantaryàdikakarmàvçtatà / vipàkàvaraõadauùñhulyaü satyàbhisamayavidhuranàrakàdyàtma bhàvapratilambhaþ / nivaraõadauùñhulyaü ku÷alapakùaprayogàntaràyikakàmachandàdyabhibhåtatà / vitarkadauùñhulyaü pravrajyàbhirati vibandhakàmavitarkàdyabhibhåtatà / àhàradauùñhulyamatyalpabahubhojananena prayogàyogyatà / maithunadauùñhulyaü dvayadvayasamàpattikçtà kàyacittavyathà / svapnadauùñhulyaü middhakçtamà÷rayajàóyam / vyàdhidauùñhulyaü dhàtuvaiùamyakçtàsvasthatà / jaràdauùñhulyaü bhåtavipariõàmakçtàvidheyatà / maraõadauùñhulyaü mriyamàõasya sarvendriyàkulatà / pari÷ramadauùñhulyamatigamanàdikçto 'ïgamardaþ / dçóhadauùñhulyaü yathàsaübhavameta devàbhilàpadauùñhulyàdikamaparinirvàõavatàm / audàrikamadhyasåkùmadauùñhulyàni (##) yathàkramaü kàmaråpàråpyàvacaràõi veditavyàni / kle÷àvaraõadauùñhulyaü ÷ràvakapratyekabuddhabodhi[vi]pakùaþ / samàpattyàvaraõadauùñhulyaü navà[nu]pårvasamàpattyabhinirhàra[vi]pakùaþ / j¤eyàvaraõadauùñhulyaü sarvaj¤atàvipakùaþ / ityevameùàü yathàyogaü sarvadauùñhulyànàü pratiprasravdheniùñhàmàrgaþ / yathoktaü - "tasya cetovimukteþ pàripåryà praj¤àvimukteþ pàripåryà kàyadauùñhulyànàü pratiprasrabdheþ / smçtyà samanvàgamahetorevamasya prathamaü dvàraü sudàntaü bhavati suguptaü surakùitaü susaüvçtaü subhàùitam, yaduta cakùurvij¤eyeùu råpeùvevaü yàvanmano vij¤eyeùu dharmeùvi"ti // vajropamaþ samàdhirbhàvanàmàrgasyàntyà prahàõamàrgàvasthà veditavyà / sa ca samàdhirnirantarastatpravàharaya laukikena màrge õàntaràkhaõóanàt / dçóhaþ sarvàvaraõairacchidraõàt sarvàvaraõabheditayà ca sàratvàt / ekarasa iti nirvikalpaikarasatvàt / vyàpã sarvaj¤eyasàmànyatathatàlaübanatvàt / etadarthapratibimbanàrtha bhagavatoktam - tadyathà mahà÷ailaþ parvato 'khaõóo 'cchidro '÷uùira ekadhanaþ susaüvçta iti // nirantarà÷rayaparivçttividhàr÷akùamàrgalàbhinaþ / città÷rayaparivçttirdharmatà, cittasya prakçtiprabhàsvarasyà÷eùàgantukopakle÷àpagamàdyà parivçttiþ, tathatàparivçttirityarthaþ / màrgà÷rayaparivçtiþ pårvaü laukiko màrgo 'bhisamayakàle lokottaratvena parivçtaþ ÷aikùa÷cocyate sàva÷eùakaraõãyatvàt / yadà tu nirhatà÷eùavipakùo bhavati traidhàtukavairàgyàttadàsya màrgasvabhàvasyà÷rayasya paripårõà parivçttirvyavasthàpyate / dauùñhulyà÷rayaparivçttiràlayavij¤ànasya sarvakle÷ànu÷ayàpagamena parivçttirveditavyà // kùaye sati, viùaye và tasmin yajj¤ànaü kùayaj¤ànametaduktaü bhavati / nirava÷eùaü prakùãõe samudaye yajj¤ànaü tadavasthasya hetunirodhàlaübanaü và kùayaj¤ànamiti // tathànutpàde sati viùaye và tasmin yajj¤ànamanutpàdaj¤ànam àyatyàü sarvasya duþkhasyàtyantamanutpattidharmatàyàü satyàü yajj¤ànamanyasatyàlaübanamiti / yadvà duþkhasatyànutpàdàlaübanaü tadanutpàdaj¤ànamityarthaþ // da÷à÷aikùà dharmà a÷aikùà¤chãlàdãn pa¤ca skandhànadhikçtya / tatra a÷aikùà samyagvàkkarmàntàjãvà a÷aikùa÷ãlaskandhaþ / (##) samyaksmçtisamàdhiþ samàdhiskandhaþ / samyagdçùñisaükalpavyàyàmàþ praj¤àskandhaþ / samyagvimuktirvimuktiskandhaþ / samyagj¤ànaü vimuktirj¤ànadar÷anaskandha iti // punarmàrgasatyasya catvàra àkàrà÷catvàri lakùaõàni / tatra tattvàrtha màrgayatyaneti màrgaþ / aya[thà]bhåtànàü kle÷ànàü pratipakùatvàt nyàyaþ / tattvànavabodhadoùeõànityàdiviparyàsairviparyastasya cittasyàviparyàse tattvàvabodhe pratipàdanàtpratipat / nitya àtyantike niþsaraõapade yànànnairyàõika iti // duþkhàdisatyeùvanityàdayaþ ùoóa÷àkàrà laukikà lokottarà÷ca santi / tatra laukikà j¤eye 'praviùñàþ sàvaraõàþ savikalpà÷ca, tathatàyà aprativedhàt kle÷ànu÷ayitvàdabhilàpamukhena prapa¤canàcca yathàkramam / viparyayeõa lokottaràþ supraviùñà niràvaraõà÷ca santo nirvikalpatayà laukikebhyo vi÷iùyante / kathaü punarete 'vikalpayanto j¤eyeùu praviùñà bhavanti / yasmàdeteùu vartamàno 'nityàrtha pa÷yati sàkùàdanubhavati, na tvanityamiti pa÷yatyabhilàpaprapa¤camukheneti / evaü duþkhàdiùvàkàreùu yojayitavyam // (##) (dharmavini÷cayo nàma tçtãyaþ samuccayaþ) dharmavini÷caye dharmo dvàda÷àïgaü vacogatam // tatra såtraü yadabhipretàrthasåcanàkàreõa gadyabhàùitam / kiü punaþ kàraõaü tathàgatastamabhipretamartha vivçtyaiva na de÷ayatãtyàha da÷ànu÷aüsàn saüpa÷yaüstathàgataþ såcanàkàreõa dharmaü de÷ayati / sukhaü vyavasthàpayati, dai÷ikairhi, bahudhà vyavasthàpya pràpaõãyasyàrthasya, saükùipyàkçcchreõa vyavasthàpanàt / sukhaü de÷ayati, alpena mahato 'rthavistarasya pratyàyanàt, tadyathà sthàpayati saüsthàpayatãtyevamàdi / ÷rotàpi sukhamudgçhõàti / dharmagauravatayà kùipraü saübhàràn paripårayati, bhàvagamyo 'yaü dharma ityavagamya jàtàsthasya tasmin dharme àdaramukhena ÷raddhàdisaübhàraparipåraõàt / à÷u dharmatàü pratividhyati, tathàdaraprayogiõaþ praj¤àyàþ taikùõãbhàvàt / ratneùvavetya prasàdaü pratilabhate, de÷anàyàþ suvyavasthitabhàvagamena dai÷ikàdiùvabhiprasàdotpàdàt / paramadçùñadharmasukhavihàraü spç÷ati, abhipràyàrtha tãvreõa yogena cintayitvà labdhavataþ pràmodyavi÷eùàdhigamàt / sàükathyavini÷cayena satàü cittamàràdhayati, gåóhàrthavivaraõàt, ata eva paõóitaþ paõóita iti saükhyàü gacchati, ya÷o 'sya samantànni÷caratãtyarthaþ / ubhayaü caitatpa÷cimasabhisamayaiko 'nu÷aüso draùñavyaþ // nãtàrtha såtraü vyàkaraõam tena vivçtyàbhisaüdhivyàkaraõàt // udànaü yadàttamanaskenodàhçtam tadyathà yadà ime pràdurbhavanti dharmà ityevamàdi // nidànaü yatkiücideva pudgalamuddi÷ya bhàùitaü sotpattika÷ikùà praj¤aptikabhàùitaü và, tadyathàsminnidàne 'smin prakaraõa iti vistaraþ // (##) avadànaü sadçùñàntakaü bhàùitam, tenàrthavyavadànàdabhivya¤janàdityarthaþ // vaipulyaü vaidalyaü vaitulyamityete mahàyànasya paryàyàþ, tadetatsaptavidhamahattvayogànmahattvayànamityucyate / saptavidhaü mahatvam - àlaübanamahattvaü ÷atasàhasrikàdisåtràparimitade÷anàdharmà laübanàdbodhisattvamàrgasya / pratipattimahattvaü sakalasvaparàrthapratipatteþ / j¤ànamahatvaü pudgaladharmanairàtmyaj¤ànàt / vãryamahattvaü triùu mahàkalpàsaükhyeyeùvanekaduùkara÷atasahasraprayogàt / upàyakau÷alyamahattvaü saüsàranirvàõàpratiùñhànàt / pràptimahattvaü valavai÷àradyàveõikabuddhadharmàdyaprameyàsaükhyeyaguõàdhigamàt / karmamahattvaü yàvatsaüsàrabodhyàdisandar÷anena buddhakàryànuùñhànàditi // upade÷o yatràviparãtena dharmalakùaõena såtràdãnàmarthanirde÷aþ / nidànaü sotpattika÷ikùàpraj¤aptibhàùitasaügçhãtaü vinayapiñakam, avadànàdikaü tasya parivàro veditavyaþ / adbhutadharmàõàü bodhisattvasåtrapiñake saügrahaõam, teùàü vi÷eùeõàcintyodàraprabhàvavi÷eùayogàt / upade÷a ubhayatra ÷ràvakayàne mahàyàne càbhidharmapiñakam // såtrapiñakavyavasthànaü vicikitsopakle÷apratipakùeõa vineyànàmutpannànutpannasaü÷ayacchedàdhikàreõa såtrageyàdi de÷anàt / vinayapiñakavyavasthànamantadvayànuyogopakle÷apratipakùeõa, saünidhikàraparibhogàdipratikùepàt ÷atasàhasrakavastrànuj¤ànàcca / antadvayaü punaþ kàmasukhallikànta àtmaklemathànta÷ca / abhidharmavyavasthànaü svayaüdçùñiparàmar÷opakle÷apratipakùeõa, tatra vistareõa dharmalakùaõasthàpanàt // (##) punaþ såtrapiñakaü ni÷ritya vineyàþ ÷ikùàtraye vyutpadyante, tatra tasya vistareõodbhàvitatvàt / vinayaü ni÷rityàdhi÷ãlamadhicittaü ÷ikùàü niùpàdayanti, tatra pràtimokùasaüvara÷ikùàmàrgopade÷ani÷rayeõa ÷ãlapari÷odhanàttatpari÷uddhikçtàvipratisàràdyànupårvyà ca cittasamàdhànàt / abhidharmani÷rityàdhipraj¤aü ÷ikùàü niùpàdayanti, tatra vistareõa dharmapravicayopàyopade÷àditi ato 'pi piñakatrayavyavasthànam // punaþ såtrapiñakaü ni÷ritya granthàrthavyutpattiþ / vinayaü ni÷ritya tadubhayasàkùàtkriyà, ÷ikùàpratipattiprabhàvi[ta]tvàdvinayasya / tato dharmàrthayoþ sàkùàtkriyàyàþ padasthànamityucyate à÷rayàrthena / abhidharmaü ni÷ritya parasparaü sàükathyavini÷cayakçtena dharmasaübhogena spar÷avihàro bhavati, tatra bahuprakàraü dharmàõàü svalakùaõàdidharmatàyà vyutpàdanàt // etànyeva trãõi piñakàni catura÷ãtidharmaskandhasahasràõi bhavanti, ÷ràvakayànàdhikàreõa yàni sthavirànandenodgçhãtàni // kiü punarekasya dharmaskandha[sya] parimàõam / da÷a÷atasaükhyo dharmaskandhaþ sahasrasaükhya ityarthaþ / yadyevaü sahasrasaükhya ityevaü ki nocyate / sàhasrikaikaskandhavyavasthàne prayojanaj¤àpanàrtham / tathàhyekàdivçddhayà da÷asaükhyà ÷atasaükhyà sahasràdisaükhyàþ / tadda÷a÷atasaükhyà upaniùado draùñavyàþ / tadyathà da÷a ÷atàni sahasram, ÷ataü sahasràõàü ÷atasahasram, ÷ataü ÷atasahasràõàü koñirityevaü sarvàsåttaràsu saükhyàsvava÷yamanayoþ da÷a÷atasaükhyayoranyataropaniùadbhavati / ata ete eva samasya da÷a÷atànyeko dharmaskandho vyavasthàpyate / anayà ca gaõanayà catura÷ãtidharmaskandhasahasràõyaùñau koñyaþ catvàri÷acca lakùà bhavanti // sa eùa piñakatrayasaügçhãto dharmaþ kasya gocaraþ / ÷rutamayàdãnàü cittacaitasikànàü gocara àlaübanamityarthaþ / etatprasaügena sàlaübanàdilakùaõànàü cittacaitasikànàü dharmamàrabhyàlaübanàdikaü vyavasthàpyate / tatra dharme teùàü kimàlaübanam / såtràdi nàmapadavya¤janakàyasaügçhãtà (##) såtràdide÷anetyarthaþ / àkàraþ, yàn skandhàdãnartha prakàrànàrabhya sà de÷anà, tadàkàràste cittacaitasikà veditavyàþ / à÷rayaþ paravij¤aptismçtirvàsanà ca / tatra de÷anàkàle paravij¤aptirà÷rayo yo 'sàvucyate parato ghoùata iti tata uttarakàlaü smçtirà÷rayo yathà÷rutamanusmçtyàbhyasanàt / tata uttarakàlaü vàsanà÷rayastadanusmçtimantareõàpi pa÷càdabhyàsabhàvanàbalena pratibhàsanàditi / saüprayogaþ cittacaitasikànàmanyonyasahàyabhàvena såtràdyàlaübane skandhàdipratisaüyuktàrthàkàraiþ saüpratipattiþ // qharme àlaübana prabhedo vyàpyàlaübanàdika÷caturvidhaþ / vyàpyàlaübanaü punaþ savikalpapratibimbàdibhedena caturbidham / tatra adhimuktimanaskàra ekàntalaukiko yo manaskàraþ / tattvamanaskàro lokottarastatpçùñhalabdha÷ca / yàvadbhàvikatayà dharmàõàmetàvanti sarvadharmavastuni yajj¤eyavyavasthànam tadyathà skandhadhàtvàyatanàni / yathàvadbhàvikatayà ebhiþ prakàraiþ suj¤eyamiti / tadyathà satyamukhena tànyeva skandhadhàtvàyatanàni yathàsaübhavaü duþkhatoj¤eyàni yàvanmàrgataþ / àkàramukhenaikaikaü satyaü caturbhiràkàrairj¤eyam, avi÷eùata÷ca sarvàõi tathatàkàreõa / dharmoddànàdhikàreõa vànityataþ sarvasaüskàrà j¤eyà yàvacchàntato nirvàõam / vimokùàdhikàreõa và ÷ånyato yàvadanimitta[ta] iti // kàryapariniùpattirà÷rayapariniùpattiþ, parinivçttà÷rayasyàviparãtàlaübanasaüprakhyànàt / yathàvadbhàvikatàyà nirda÷e ùoóa÷aprakàrà uktàstraya÷ca vimokùàkàràþ teùàü cànyonyasaügrahaþ / katha kçtvà / ùoóa÷ànàmàkàràõàü dvau ÷ånyatàkàrau - ÷ånyàkàrànàtmàkàra÷ca / ùaóapraõihitàkàràþ - anityàkàrà duþkhàkàro hetusamudayaprabhavapratyayàkàrà÷ca, taistraidhàtuke 'praõidhànàt / aùñàvinimittàkàràþ ÷eùàþ nirodhamàrgayornimittãkartuma÷akyatvàt // caritavi÷odhanamàlaübanaü ràgacaritàdãnàma÷ubhàdi, tenotsadaràgàdyupa÷amanàt // avidyàdayo dharmàþ saüskàràdãndharmànabhiùyandayanti, na hyeùàü nirhetuka utpàdo nàpã÷varàdiviùamahetuka iti yajj¤ànamidaü pratãtyasamutpàdakau÷alyam / (##) dharmamàtrahetukatve 'pi satyanuråpàddhetoranuråpasyaiva phalasyotpattiþ, tadyathà sucaritasyeùño vipàko du÷caritasyàniùña ityevamàdi yajj¤ànamidaü sthànàsthànakau÷alyaü veditavyam // kle÷avi÷odhanamàlaübanaü laukikamàrgàdhikàreõàdhaårdhvabhåmãnàmaudàrika÷àntatà, tena paryavasthànaviùkambhaõàt / lokottaramàrgàdhikàreõa samàsatastathatà, vyàsena catvàryàryasatyàni, tenànu÷ayasamudghàtàt // såtràdidharmavicàràõàü saübnadhena catasro yuktayo varõyante, tàbhistadvicàraõàt // tatra apekùàyuktiryà saüskàràõàmutpattau pratyayàpekùà, tadyathàïkurasyotpattau bãjodakakùetràõyapekùyante, vij¤ànasyendriyàrthamanaskàrà ityevamàdi / kàryakàraõayuktistadyathà cakùuràdãnàü cakùurvij¤ànàdyà÷rayabhàvaþ råpàdãnàmàlaübanabhàvaþ, cakùurvij¤ànàdãnàü råpàdiprativij¤àpanam, suvarõakàràdãnàü ca ÷ilpinàü suvarõàdighañanamityevamàdi / upapattisàdhanayuktisvabhàvavi÷eùasaügçhãtasya sàdhyasyàrthasya pratyakùàdipramàõàviruddhaþ pratij¤àdyupade÷aþ / dharmatàyuktistadyathàgninà dàhaþ, udakena kleda ityevamàdikà prasiddhà dharmàõàü dharmatà / yathoktaü cakùuþ samçddhaü ÷ånyaü nityena yàvadàtmãyena / tatkasya hetoþ / prakçtirasyaiùeti // nàmaparyeùaõà nàmakàyàdãnàü praj¤aptisattvàdapariniùpannameùàü svalakùaõamiti yà vicàraõà / vastuparyeùaõà skandhàdãnàü tathàpariniùpattiryathà nàmakàyàdibhirabhilapyanta iti yà saütãraõà parãkùaõetyarthaþ / svabhàvapraj¤aptiparyeùaõà yàbhidhànàbhidheyasaübandhe svabhàvapraj¤aptimàtrasya vyavahàranimittatvena saütãraõà / abhidhànàbhidheyasaübandhaþ / punaranyonyasaüpratyayanimittatvam / tathàhi vyutpannavyavahàrasyàbhidhànamàtraü ÷rutvà tadabhidheye saüpratyaya utpadyate smçtimukhena, abhidheyaü và punarupalabhya tadabhidhàne / ityevaüvidhe saübandhe prasiddhe cakùurityevamàdisvalakùaõapraj¤aptimàtraü tadàkhyàmàsapiõóàdivyavahàrasya nimittaü bhavatãti yà parãkùeyamucyate svabhàvapraj¤aptiparyeùaõà / vi÷eùapraj¤aptiparyeùaõà yà tathaivàbhidhànàbhidheyasaübandhe (##) nityànityottarànuttararåpyasanidar÷anànidar÷anatàdivi÷eùalakùaõapraj¤aptimàtrasya vyavahàranimittatà saütãraõà // catvàri yathàbhåtaparij¤ànàni yathàparyeùitàni nàmàdyanupalabdhij¤ànàni // samàdhiprayuktasya yogabhåmiþ pa¤càkàràdhàràdiþ / tatra àdhàro yàdç÷aü bàhu÷rutyaü ÷amathavipa÷yanayoþ pratiùñhà bhavatyàlaübanayogena tadàdhàra ityucyate / tatpunaþ saübhçtasaübhàrasya satyàbhisamayamadhikçtyodgçhãtaü yatsåtràdikaü ÷rutam / àdhànaü tadàlaübano yoni÷omanaskàraþ, tena tasmin bàhu÷rutye 'viparãtàrthacittàkàreõa cittàkaraõàt / àdar÷astadbàhu÷rutyàlaübanaþ sahanimittena samàdhiþ, j¤eyavastusabhàgapratibimbàkàra ityarthaþ / àdar÷atvaü punarasya tena j¤eyabimbaparãkùaõàdveditavyam / àloko gràhyagràhakànupalabdhij¤ànaü dar÷anamàrgasaügçhãtaü pratyakùavçttitvàditi / kathaü ca punaþ bodhisattva ekasyàü yaugabhåmau prayukto nopalambhaü spç÷ati saübhçtapuõyaj¤àna saübhàro bodhisattvaþ kalpàsaükhyeyaniryàtastathàprativedhànukålaü ÷rutaü yoni÷omanasikurvan samàdhiü niùpàdayati / sa evaü samàhite citte yajj¤eyapratibimbaü, ni÷ritya dhyàyati tattasmàtsamàhitàccittàdananyaditi saüpa÷yaüstasmin pratibimbe viùayasaüj¤àü vyàvartya tadàkàraü svasaüj¤àmàtramavadhàrayati / tadà càsau svacittamàtràvasthànàdadhyàtma sthitacitto bhavan sarvathà gràhyabhàvaü prativedayate / tata÷ca gràhyàbhàvàdgràhakamapi na pariniùpannamiti tasyàpyabhàvaü parivedayate / tataþ pratyàtmaü tadubhayasvabhàvopalambhàpagatamanupalambhamadhigacchati / etadeva càdhikçtyoktaü bhagavatà pratibimbaü manaþ pa÷yanniti vistaraþ / à÷rayaþ à÷rayaparivçttiþ, dauùñhulyàpagamàtpari÷uddha à÷raya ityarthaþ / sà ceyaü yogabhåmirhetutaþ phalata÷ca nirdiùñà veditavyà / tatràdhàràdibhi÷caturbhirhetunirde÷aþ pa÷cimenaikena phalanirde÷a iti // (##) yaduktaü sthavirànandena - pa¤cabhiràyuùma¤chàriputradharmaiþ samanvàgato bhikùurlaghu ca gçhõàtãtyatra såtre taireva pa¤cabhirdharmairlaghugrahaõàdãni catvàri yathàyogaü veditavyàni / catvàri kathaü kçtvà / dharmaku÷alo laghu gçhõàti bàhu÷rutyàtpràyeõa bhinnapadavya¤janatayà / arthaku÷alo bahu gçhõàti, abhidharmàdilakùaõaj¤atvàt, skandhadhàtvàdikathàvastvadhikàreõa prabhåtagranthasaükalanataþ / vya¤janaku÷alo niruktikula÷ca sådgçhãtaü gçhõàti, suniruktavya¤janaj¤atvàdàtmàtmeti janapadaniruktimanabhinivi÷yànuvyavahàraj¤atvàcca granthàrthayoraviparotagrahaõataþ / pårvàntàparàntànusaüdhiku÷ala udgçhãtaü na nà÷ayati, pårvamudgahãtàndharmànni÷ritya pa÷cànniþsartavyamiti buddhàbhisaüdhij¤atvàdadhigamena tatsàràdànataþ // dharmavihàrã bhikùurdharmavihàri bhikùuriti bhadantocyata ityatra såtre bhagavatà samastena ÷rutacintàbhàvanàvihàreõa dharmavihàro bhavati, nànyataraprayogamàtreõeti saüdar÷itam / tatra paryàptisvàdhyàyade÷anàbahulà vitarkaõà bahulà÷cetyanena kevalaü ÷rutacintàprayuktà na bhàvanàprayuktà yogàdiri¤canàdato [na] dharmavihàriõo vyavasthàpyante / yo 'pi ka÷cicchrutacintàmanàgamya kevalaü bhàvanàprayuktaþ syàtso 'pi na dharmavihàrã vyavasthàpyate / tata eva tàvaddharmavihàriõaü bhikùumàrabhya iha tu bhikùurddharmaü paryàpnoti såtraü geyamiti vistareõoktvà pa÷càdàha na ri¤cati yogamityevamàdi, yathà vij¤àyeta ÷rutaü cintàü bhàvanàü càgamya tadubhayavihàreõa dharmavihàrãti / na ri¤cati yogamityevamàdinà samàdhiprayogàsaütuùñibhyàü bhàvanàmayaü saüdar÷itam / samàdhiprayogaþ (##) punardvividhaþ saüdar÷itaþ sàtatyasatkçtyaprayogasaügçhãta÷ca na ri¤cati yogamityanena, aviparãta[pra]yogasaügçhãta÷ca na ri¤cati manaskàramityanena / asaütuùñirna ri¤catyadhyàtmacetaþ ÷amathamityanena saüdar÷ità, tadanàsvàdanàduttara÷amathaprayogàccàsyàri¤canaü veditavyam // kena kàraõena vaipulyaü såtràntare bodhisattvapàramitàpiñakamityucyate / tatra pàramitànàü saükhyànirde÷àdyàvadanyonyavini÷cayanàcca // tatra saükhyà dvividhà, gaõanàsaükhyà tanmàtrasaükhyà ca / ùañpàramità iti gaõanàsaükhyà / sarvàkàrayorvodhisattvàbhyudayaniþ÷reyasamàrgayostisçbhistisçbhi÷ca saügrahàt ùaóevapàramità na bhåyasyo nàlpoyasya itãyaü tanmàtrasaükhyà // trividho 'bhyudayo mahàbhogatà mahàtmatà mahàpakùatà ca / tatra dànapàramitàyà mahàbhogatà phalam / ÷ãlapàramitàyà mahàtmatà phalam, ÷ãlena sugatàtmabhàvasaüpattipratilambhàt / kùàntipàramitàyà mahàpakùatà phalam, kùàntyà sarvajanàbhigamanoyatàpratilambhàditi // trividho niþ÷reyasamàrgaþ - kle÷amabhibhåya ku÷alapakùaprayogopàyaþ, sattvaparipàcanopàyaþ, buddhadharmasamudànayanopàya÷ca, eùàmanyatareõàpi vinà bodhisattvasya niþ÷reyasànupapatteþ / tatra sattvaparipàcanopàyo dhyànapàramità, tatsaüni÷rayeõàbhij¤àbhiþ sattvaparipàcanàt // punarapratiùñhitanirvàõopàyataþ ùaóeva pàramitàþ / bodhisattvena hi nirvàõapratiùñhàviparyayeõa saüsàre 'bhyudayaþ parigrahãtavyaþ / saüsàrapratiùñhàviparyayeõa tasminnasaükleùñavyam / atastisro 'bhyudayalàbhopàyàstisrastadasaükle÷opàyà yathàyogaü pårvànusàreõaiva veditavyàþ / asaükle÷opàye tu vãryeõa pratipakùabhàvanà, dhyànena kle÷aviùkambhaõam, praj¤ayà kle÷ànu÷ayasamudghàta iti // sarvànugrahatàü kle÷apratipakùatàü copà[dà]yetyaparaþ paryàyaþ / tatra dànena bodhisattvaþ sattvànupakaraõopasaühàrànugraheõànugçhõàti / ÷ãlena vighàtotpãóàviheñhàkaraõenànugçhõàti, yathàkramaü bhogakàyacittopaghàtànupasaühàràt / kùàntyà vighàtotpãóàviheñhàmarùaõenànugçhõàti, parebhya àtmano bhogàdyupaghàtasahanàt / àbhistisçbhiranugçhõàti // vãryeõàviùkambhitakle÷o 'pi ku÷alapakùe (##) prayujyate / dhyànena kle÷aü viùkambhayati / praj¤ayànu÷ayaü samudghàtayati / imàstisraþ kle÷apratipakùà veditavyà // tatra pàramitàlakùaõam / bodhisattvasya dànapàramità katamà / yadbodhisattvasya bodhisattvadharmatàyàü vyavasthitasya bodhicittaü ni÷ritya karuõàpuraþsareõa cetasà sarvàstiparityàge kàyavàïmanaskarma / evaü ca kçtvà dànapàramitàyàþ lakùaõaü gotrataþ praõidhànata à÷ayato vastutaþ svabhàvata÷ca nirdiùñaü veditavyam / tadyathà bodhisattvadharmatà gotram, bodhicittaü praõidhànam, karuõàpuraþsaraü ceta à÷ayaþ, sarvàstiparityàgo vastu, kàyavàïmanaskarmasvabhàva ityevaü yàvat praj¤àpàramità vistareõa veditavyàþ / ayaü tu vi÷eùaþ / ÷ãlakùàntivãryapàramitàsu yathàkramaü sarvasaüvarasamàdànànurakùàyàü sarvàpakàraduþkhamarùaõàdhivàsanàyàü sarvaku÷aladharmasamudànayanatàyàü yatkàyavàïmanaskarmeti veditavyam / dhyànapàramitàyàü sarvàkàrakàyavàïmanaskarmavibhutve sarvàkàrà cetasaþ sthitiriti / praj¤àpàramità[yàü] sarvàkàrakàyavàïmanaskarmavibhutve yaþ sarvàkàro dharmapravicaya iti vaktavyam / ÷eùaü dànavadeva sarvaü veditavyam // punaryaddànaü sarvaj¤atàmàrabhya sarvaj¤atàyai saüvartate sarvaj¤atàü parigçhõàti sarvaj¤atàkçtyaü ca karoti taddànapàrimitetyucyate / etàni puna÷catvàri padàni yathàkramamàrambhato vàsanàtaþ kàyato nisyandata÷ca veditavyàni / tatràrambhataþ sarvaj¤atàmàrabhyotpannotpannasya tatra pariõàmanàt / tadeva punardànaü saütati vàsayate, yata àyatyàü sarvaj¤atàyai saüvartate / tadeva yadà paripårõaü bhavati tadà dharmakàyapariniùpàdanayogena sarvaj¤atàü parigçhõàti / tata uttarakàlaü sàübhogikarnarmàõikakàyanisyandamukhena sarvaj¤atàkçtyaü karoti / evaü yàvatpraj¤àpàramità veditavyàþ // anukramaþ / uttarottarasaüni÷rayatàmupàdàya dànapàramitayàdhyàtmikabàhyasarvavastuparityàgàbhyàsàtkàyajãvitanirapekùo bodhisattvo mahàntamapi bhogaskandhaü prahàya ÷ãlasamàdànaü karoti / ÷ãlànurakùã - àkruùñena mayà na pratyàkroùñavyam - ityevamàdibhiþ prakàraiþ kùamo bhavati / kùamaþ ÷ãtàdãnàm, tannidànaü prayogàsrasanàdàrabdhavãryà bhavati / (##) àrabdhavãryaþ prayoganiùñhàphalàdhigamàdadhyànaü saüpàdayati / saüpannadhyàna÷ca samàhitacitto yathàbhåtaj¤ànàllokottaràü praj¤àü pratilabhata iti // punaruttarottaràdhàrataþ, ÷ãlaü dànasyàdhàra evaü yàvatpraj¤à dhyànasya / tathàhi ÷ãlavato dànaü vi÷uddhaü bhavati, dànenànugçhãtasya ÷ãlena paghàtàkaraõataþ / evamasya pratigràhakasya bodhisattvena viheñhàvirahitopakaraõasukhopasaühàràcchãlabalena dànapàramità vi÷uddhirveditavyà / evaü kùamiõaþ ÷ãlavi÷uddhiþ, paràpakàraiþ ÷ikùàpadàkhaõóanàt / àrabdhavãryasya kùàntivi÷uddhiþ, utsàhabalenotpatya saüsàramabhyupagatavato 'kçcchreõa sattvavipratipattiduþkhasa[ha]nàt / dhyàyinã vãryavi÷uddhiþ, saha sukhena saumanasyena sarvaku÷aladharmaprayogàt / praj¤àvato dhyànavi÷uddhiþ, bahuprakàràndharmànvipa÷yatyadhyàtmaü ÷amathataþ samàdhyabhivçddheþ, nàsti dhyànamapraj¤asyeti gàthàyàü vacanàditi // yathaudàrika÷càparo 'nukramo veditavyaþ / sarvaudàrikaü hi dànamataþ prathamato vyavasthàpyate / tadanantaraü kùàntyàdibhyaþ ÷ãlamaudàrikamevaü yàvatpraj¤àyà dhyànamaudàrikam / sarvasåkùmà tu praj¤à, ataþ sarvapa÷càdvyavasthàpyata iti // nirvacanam / kena kàraõena dànaü dànapàramitetyucyate / mahaddànaü nirdoùaü nirmalaü dànapàramitetyucyate / tatra mahaddànaü sarvaprakàràdhyàtmikabàhyavastu dànato dãrghakàladànata÷ca / nirdoùaü viùamaparyeùñayàdivivarjitatvàt nirmalaü màtsaryavipakùaprahàõàt / yathoktaü dànapàramitàmàrabhyàryàkùayamatinirde÷asåtre nirmalaü savàsanavipakùaprahàõàt / tadanayà trividhayà paramatayà dànapàramitetyabhidyotitaü bhavati / trividhà paramatà - svabhàvaparamatà sahaparicayena, upàyaparamatà, phalaparamatà ca / paricayaþ punardãrghakàladànato veditavyaþ / evaü yàvatpraj¤àpàramità veditavyà / ÷ãlàdãnàü punarnirdoùatvamà tmasamàropavarjitatvàdibhiryathàyogam, tadakùayamatisåtreùu draùñavyam // punardvàda÷avidhena paramatvena yogàtpàramitetyucyate / dvàda÷avidhaü punaþ paramatvam - audàryaparamatvaü sarvalokasampattyanarthitvàdutkç[ùña]tvàcca / àyatatvaparamatvaü trikalpàsaükhyeyaparibhàvanàt / adhikàraparamatvaü sarvasattvàrthakriyàdhikàrapravçttatvàt / akùayatvaparamatvaü mahàbodhipariõàmanayàtyantamaparyàdànàt / nairantaryaparamatvamàtmaparasamatàdhimokùàtsarvasattvadànàdibhiþ (##) pàramitàparipåraõàt / akçcchratvaparamatvamanumodanàmàtreõa paradànàdãnàü pàramitàparipåraõàt / vibhutvaparamatvaü gaganaga¤jasamàdhyàdibhirdànàdiparipåraõàt / parigrahaparamatvaü nirvikalpaj¤àtaparigçhãtatvàt / àrambhaparamatvamadhimukticaryàbhåmàvadhimàtràyàü kùàntau / pratilambhaparamatvaü prathamàyàü bhåmau / nisyandaparamatvaü tadanyàsvaùñàsu / niùpattiparamatvaü da÷amyàü bhåmau tàthàgatyàü ca bodhisattvapariniùpattyà buddhapariniùpattyà ceti // punaþ paramairãhità ità÷ceti pàramitàþ, buddhabodhisattvai÷ceùñità gatà÷cetyarthaþ // punarj¤eyapàraügatàþ pàramitàþ, buddhatve pratiùñhità ityarthaþ / punaþ parànàtmànaü ca paramàmãti tàrayantoti pàramitàþ, parànàtmànaü ca duþkhàrõavamatikràmantãtyarthaþ // idaü tàvatsàdhàraõaü nirvacanam // pratyekaü punardàyakadàridrayàpanayatàddànam, dàhàpanayanàdvà pratigràhakànàm // ÷àntendriyàlambhanàcchubhagatilãyanàcchaityàlayàcca ÷ãlaü yathàkramamindriyeùu guptadvàratàvàhanàt sugatigamanahetubhàvanàdavipratisàràdyànupårvyà yàvannirvàõà÷rayatvàditi / krodhakùàratiraskaraõàt kùaticittàgatitiraskaraõàt kùemàviùkaraõàcca kùatinàü kùàntiþ / kùaticittaü punaryenàpa kàriõàü pratyapakàraþ kriyate tasyàgatasyànayà vilopanaü tiraskaraõaü veditavyam / kùatameùàü vairaü vidyata iti kùatinasteùàmabhayaprakà÷anaü kùemasyàviùkaraõaü veditavyam / vadhavçddhohàyogàdvoryam / tatra vadhàyehàku÷aladharmavigamàya dvàbhyàü samyakprahàõàbhyàm, vçddhaye ãhà ku÷aladharmasamudàgamàya dvàbhyàü samyakprahàõàbhyàü ca / dhàraõayamanasaüyamanavinayananayanàddhyànam / tatra dhàraõàmàlaübane cittasya, yamanaü vikùepataþ, saüyamanaü cittasya, vinayanaü paryavasthànànàü viùkambhaõam, nayanaü vibhutvasya pràpaõaü veditavyam / parapraõãtaj¤ànàt (##) pratyàtmaj¤ànàt prakàraj¤ànàt ÷amapràptiguõaprakarùaj¤ànàcca praj¤à / tatra parapraõãtaj¤ànaü parato ghoùànvayà yoni÷omanaskàrasaüprayuktà praj¤à, pratyàtmaj¤ànaü lokottarà, prakàraj¤ànaü lokottarapçùñhalabdhà, ÷amapràptaye j¤ànaü bhàvanàmàrge kle÷apratipakùabhåtà, guõaprakarùàya j¤ànaü vai÷eùikaguõàbhinirhàràya praj¤à veditavyà // bhàvanà pa¤cavidhà, upadhisaüni÷rità yàvadvibhutvasaüni÷rità // tatropadhisaüni÷rità caturàkàrà / hetusaüni÷rità yo gotrabalena pàramitàsu pratipattyabhyàsaþ vipàkasaüni÷rità ya àtmabhàvasaüpattibalena / pràõidhànasaüni÷rità yaþ pårvapraõidhànabalena / pratisaükhyànabalasaüni÷rità yaþ praj¤àbalena pàramitàsu pratipattyabhyàsaþ // manaskàrasaüni÷rità pàramitàbhàvanà caturàkàrà / adhimuktimanaskàreõa sarvapàramitàpratisaüyukta såtràntamadhimucyamànasya / àsvàdanàmanaskàreõa labdhàþ pàramitàþ, àsvàdayato guõadar÷anayogena / anumodanàmanaskàreõa sarvalokadhàtuùu sarvasattvànàü dànàdikamanumodamànasya / abhinandanàmanaskàreõàtmanaþ sattvànàü cànàgataü pàramitàvi÷eùamabhinandamànasya // à÷ayasaüni÷rità pàramitàbhàvanà ùaóàkàrà - atçptà÷ayena vaipulyà÷ayena mudità÷ayenopakarà÷ayena nirlepà÷ayena kalyàõà÷ayena ca / tatra bodhisattvasya dàne 'tçptà÷ayo yadbodhisattvasyaikakùaõe gaïgànadãvàlikàsamànlokadhàtån saptaratnaparipårõàn pratipàdayato gaïgànadãvàlikàsamàü÷càtmabhàvanevaü pratikùaõaü gaïgànadãvàlikàsamàn kalpàn pratipàdayataþ / yathà caikasattvasyaivaü yàvàn sattvadhàturanuttaràyàü samyaksaübodhau paripàcitavyaþ / tamanena paryàyeõa pratipàdayedatçpta eva bodhisattvasya dànà÷aya iti / ya evaüråpaü à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne 'tçptà÷ayaþ / na ca bodhisattva evaüråpàü dànaparaüparàü kùaõamàtramapi hàpayati vicchinattyàbodhimaõóaniùadanàditi / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne vipulà÷ayaþ / muditatara÷ca bodhisattvo (##) bhavati tànsattvàüstathà dànenànugçhõan, na ca te sattvàstena dànenànugçhyamàõà iti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne mudità÷ayaþ / upakarataràü÷ca bodhisattvastàn sattvànàtmanaþ samanupa÷yati yeùàü tathà dànenopakaroti nàtmànam, teùàmanuttarasamyaksaübodhyupastambhatàmuùà[dà]ya iti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dàne upakarà÷ayaþ / na ca bodhisattvaþ sattveùu tathà vipulamapi dànamayaü puõyamabhisaüskçtya pratikàreõa vàrthã bhavati vipàkena veti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dànapàramitàbhàvanàyàü nirlepà÷ayaþ / yadbodhisattvastathà vipulasyàpi dànaskandhasya vipàkaü sattveùvevàbhinandati nàtmanaþ, sarvasattvasàdhàraõaü ca kçtvànuttaràyàü samyaksaübodhau pariõàmayatãti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya dànapàramitàbhàvanàyàü kalyàõà÷ayaþ / tatra bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàmatçptà÷ayaþ, yadbodhisattvo gaïgànadãvàlikàsameùvàtmabhàveùu gaïgànadãvàlikàsamakalpàyuþpramàõeùu sarvopakaraõanirantaravighàtã trisàhasramahàsàhasre lokadhàtàvàgniparipårõe caturvidhamãryàpathaü kalpayannekaü ÷ãlapàramitàkùaõaü yàvatpraj¤àpàramitàkùaõaü bhàvayet, etena paryàyeõa yàvacchãlaskandho yàvatpraj¤àskandho yenànuttaràü samyaksaübodhimabhisaübudhyate, ÷ãlaskandhaü yàvatpraj¤àskandhaü bhàvayet, atçpta evaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàmà÷ayo yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanà[yà]mà÷aya iti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattva[sya] ÷ãlapàramitàbhàvanàyàmatçptà÷ayo yàvatpraj¤àpàramitàyàü bhàvanàyàm / yadbodhisattvastàü ÷ãlapàramitàbhàvanàparaüparàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàparaüparamà bodhimaõóaniùadanànna bhraü÷ayati na vicchinattãti / ya evaüråpa à÷àyo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü vipulà÷ayaþ / muditatara÷ca bodhisattvo bhavati tayà ÷ãlapàramitàbhàvanayà yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanayà sattvànanugçhõan, na tveva te sattvà anugçhyamàõà iti / ya evaüråpaà÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü mudità÷ayaþ / upakarataràü÷ca sa bodhisattvastàn sattvànàtmanaþ samanupa÷yati yeùàü tathà ÷ãlapàramitàbhàvanayà yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanayà upakaràti nàtmànam, teùàmanuttaràü samyaksaübodhyupastambhatàsu pàdàyeti / ya evaråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàbhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàmupakarà÷ayaþ / na ca bodhisattvastathà vipulamapi ÷ãlapàramitàmayaü yàvatpraj¤àpàramitàmayaü puõyamabhisaüskçtya tasya pratikàreõa (##) vàrthã bhavati vipàkena veti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàyàü yàvatpraj¤àpàramitàyàü nirlepà÷ayaþ / tatra yadbodhisattva evaü ÷ãlapàramitàbhàvanàmayasya yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàmayasya puõyaskandhasya vipàkaü sattveùvevàbhinandati nàtmanaþ, sarvasattvasàdhàraõaü ca kçtvànuttaràyàü samyaksaübodhau pariõàmayatãti / ya evaüråpa à÷ayo 'yaü bodhisattvasya ÷ãlapàramitàyàü bhàvanàyàü yàvatpraj¤àpàramitàbhàvanàyàü kalyàõà÷ayaþ // upàyasaüni÷rità pàramitàbhàvanà trayàkàrà nirvikalpena j¤ànena trimaõóalapari÷uddhipratyavekùaõatàmupàdàya / tathàhi sa [u]pàyaþ sarvamanaskàràõàmabhiniùpattaye // vibhutvasaüni÷rità pàramitàbhàvanà trayàkàrà kàyavibhutvataþ, caryàvibhutvataþ de÷anàvibhutva÷ca / tatra kàyavibhutvaü tàthàgatau dvau kàyau draùñavyau svàbhàvikaþ sàübhogika÷ca / tatra caryàvibhutvaü nairmàõikaþ kàyo draùñavyo yena sarvàkàràü sarvasattvànàü sahadhàrmikacaryàü dar÷ayati / de÷anà vibhutvaü ùañpàramitàsarvàkàrade÷anàyàmavyàghàtataþ // prabhedato 'ùñàda÷abhirupastambhaiþ ùaõõàü pàramitànàü prabhedo veditavyaþ / aùñàda÷opastambhàþ - kàyopastambhaþ, cittopastambhaþ, ku÷alopastambhaþ, sugatyupastambhaþ, bodhyupastambhaþ, karuõopastambhaþ, sattvàparityàgopastambhaþ, hãnacittaparityàgopastambhaþ / anutpattikadharmakùàntyupastambhaþ ku÷alamålaprayogopastambhaþ, ku÷alamålasamudàgamopastambhaþ, ku÷alamålàkùayatopastambhaþ, aparikhedopastambhaþ, sarvacintitàrthasamçddhayupastambhaþ, gaõaparikarùaõopastambhaþ, bhåmiprave÷opastambhaþ, buddhadharmasamudànayanopastambhaþ, buddhakçtyànuùñhànopastambha÷ca // pratyekaü dànàdãnàü traivighyàt tribhistribhirupastambhairyathàkramaü saügraho veditavyaþ / tatra trividhaü dànam - abhayadànaü dharmadànamàmiùadànaü ca / trividhaü ÷ãlam - saüvara÷ãlaü ku÷aladharmasaügràhakaü ÷ãlaü sattvàrthakriyà÷ãlaü ca / trividhà (##) kùàntiþ - apakàramarùaõakùàntirduþkhàdhivàsanàkùàntirdharmanidhyànakùànti÷ca / trividhaü vãryam - saünàhavãryaü prayogavãryaü sattvàrthakriyàvãryaü ca / trividhaü dhyànam - dçùñadharmasukhàvihàràya dhyànamabhij¤ànirhàràya dhyànaü sattvàrthakriyàyai ca dhyànam / trividhà praj¤à - saüvçtyàlaübanà paramàrthàlaübanà sattvàrthàlambanà ca // tatràmiùadànaü kàyopastambhaþ, annapànàdyupakaraõaiþ pratigràhakà÷rayànugrahaõàt / abhayadànaü cittopastambhaþ daurmanasyavi÷eùà[pa]gamàya cetasa à÷vàsàya saühàràt / ityevamanyadapi yojyam // hãnacittaü punarbodhisattvasya saüsàraduþkhaparikheditayà ÷ràvakapratyekabuddhacittam, tatparityàgopastambho duþkhàdhivàsanakùàntirveditavyà // ku÷alamålàkùayatà sarvasattveùu kriyàrthàdhikàritayà yàvatsàraü nirupadhi÷eùe 'pi nirvàõadhàtàvaparityàgaþ, tadupastambhaþ sattvàrthakriyàyaü vãryaü veditavyam // gaõaparikarùaõaü karmaü adhigamaü ni÷ritya vineyànàmasamàhitasya cittasya samàdhànàya samàhitasya và cittasya vimokùàyàvavàdànu÷àsanopradànam, tadupastambhaþ sattvàrthakriyàyai dhyànam // bhåmiprave÷o yayà de÷anayà dharmàdhimuktipårvikayàsaübhàraparipåryàpramuditàü bhåmiü pravi÷ati, tadupastambhaþ saüvçtisatyàlaübanà praj¤à // ÷eùaü suyojyatvànna yojitam // punaþ prabhedaþ sapta dànàmi - måladànaü gotràvasthasya bodhisattvasya dànapàramità, gotramàtraü ni÷ritya dànàt / àdhànadànaü cittotpàdàvasthasya, praõidhànasamàdànaü ni÷ritya dànàt / anugrahadànaü svaparàrthapratyavasthasya / anavagrahadànaü tattvàrthaparãkùàvasthasya, dàyakàdivikalpàbhinive÷àvagràhàbhàvàt / niùparigrahadànaü prabhàvàvasthasya, vinà vàhyenopakaraõaparigraheõa gaganaga¤jàdisamàdhibhiràkà÷e pàõiü saücàrya yatheùñaü ratnàdivarùaõàt / pratyarhadànaü paripàkàvasthasya, yathàvineyànuråpaü dànàt / mahàdànaü paramabodhyavasthasya, niruttaratvàt / evaü yàvatpraj¤à yathàyogaü veditavyam // (##) saügrahaþ dànàdabhirbodhisattvabhåmisaügrahàrthena, tatredamudàharaõamàtraü pàramitàdibhiþ / gotrasaügraho dànapàramitàdigotraü liïgato 'nugantavyam / cittotpàdasaügraho vi÷iùñacittotpàdasaü[gra]haõàt / dvividho hi cittotpàdaþ - avi÷iùño vi÷iùña÷ca / tatràvi÷iùño 'ho vatàhamanuttaràü samyaksaübodhimabhisaübudhyeyeti / vi÷iùña evaü dànapàramitàü paripårayeyaü yàvatpraj¤àpàramitàmiti / tadanena vi÷iùñena cittotpàdena pàramitànàü saügraho veditavyaþ, tàsàü kàraõabhàvàt / svaparàrthasaügraho yaddànenai÷varya parigçhaõàtyayaü svàrthaþ, yatpunaþ parànupakaraõopasaühàreõànugçhõàtyayaü svàrthaþ evamava÷iùñàbhiþ saügraho veditavyaþ / paramàrthasaügrahaþ - dharmadhàtumàrabhya, tathatàyà dànàdisàmànyalakùa[õa]tvàt / j¤ànasaübhàramàrabhya, sarvaj¤atàbhàjanatàpàdanàt / j¤ànaparigrahamàrabhya sarvaj¤atàpariniùpàdanàt / j¤ànànuparivartatàmàrabhya, pa¤cànàü praj¤àpàramitànuparivartanàt / j¤ànalakùaõamàrabhya, praj¤àpàramitàþ samyagj¤ànasvabhàvatvàt / ityevaü tathatàsamyajj¤ànasvabhàvataþ paramàrtho dànàdibhiþ saügçhãto veditavyaþ / etenodàharaõamàtreõa ÷eùaþ saügraho veditavyaþ // vipakùo dànàdãnàü yathàkramaü màtsaryadauþ÷ãlye krodhakau÷ãdye vikùepadauþpraj¤e / api khalu yàvantaþ ku÷alà dharmàþ pàramitàbhiþ saügçhãtàsteùàü yo vipakùo j¤eyàvaraõaü ca sa tàsàü vipakùo veditavyaþ // anu÷aüsaþ pa¤cavidhaphalàdhikàreõàprameyo veditavyaþ / tadyathà yathàsvamàsàü vipakùaprahàõaü visaüyogaphalam / dçùñe dharme svaparànugrahaõaü puruùakàraphalam / àyatyàmuttaràttaravi÷iùñattaratamotpattirniùyandaphalam / mahàbodhiradhipatiphalam / mahàbhogatà sugatigamanamavaràbhedasukhasaumanasya bahulatà sattvàdhipapatyamavyàbàdhyàtmabhàvatà mahe÷àkhyatà ca yathàkramaü dànàdãnàü vipàkaphalaü veditavyam // anyonyavini÷cayastrividhaþ - pràyogikaþ, pràbhedikaþ, prabhidyasàüdar÷ika÷ca // (##) tatra pràyogikaþ dànaprayoge sarvàsàü vçttiråpalabhyate / tadyathàdhyàtmikaü bàhyaü vastuparityajanataþ dànaprayogaþ / tatra yaþ parityàgaþ sa dànapàramità / tatraiva yà maitracittasya paratravighàtotpãóàviheñhasaüvaraõatà sà ÷ãlapàramità / tatraiva yoparodhavighàtakhedamarùaõatà sà kùàntipàramità / tatraiva yà bhåyo bhåya÷cittasyotsahanatà sà vãryapàramità / tatraiva yà cittasyaikàgratà ku÷alàdbahiravisaraõatà sà dhyànapàramità / tatraiva yà yathàvaddhetu phalasugçhãtatà dçùñyaparàmarùaõatà sà praj¤àpàramità / evaü yàvatpraj¤àpàramitàyàü yathàyogaü yojayitavyamubhayadànaü sarvaj¤aj¤ànamiti kçtvà // tatra pràbhedikaþ svabhàvaprabhedena, anukàraprabhedena ca / tatra dànàdãnàü svabhàvo yathàkramaü visargaþ saüvaro marùaõàbhyutsàha÷citasthitiþ pravicaya÷ca / tatra dànàdiprayogeùu tadanyapàramitànàmanuvçttiþ pårvavat / tatra dànàdãnàmupayogaþ samàdàpanà varõavàdità sumanoj¤atà ca / tatra dànàdãnàü ropaõà yà parasaütàne pratiùñhàpanà / tadatra dànapàramitàmiùadànam, tadanyàþ pa¤càbhayadànam, sarvàþ saddharmadànaü parasaütàne ropaõàt // tatra prabhidyasàüdar÷ika ekàvacàrakàdibhiþ / tadyathà yà dànapàramità ÷ãlapàramitàpi sà, yà và ÷ãlapàramità dànapàramitàpi sà, pa÷càtpàdakaþ - yà yàvacchãlapàramità dànapàramitàpi sà, syàddànapàramità na ÷ãlapàramità ÷ãlapàramitayàsaügçhãtà yà dànapàramità / evaü yàvatyaj¤àpàramitayàsaügçhãtà dànapàramità pa÷càtpàdakairyojayitavyà / yaddànaü sarvà sà pàramità, yà dànapàramità sarvaü taddànamiti catuùkoñikam / syàddànaü na pàramità yanna mahobodhipariõàmitam / syàt pàramità na dànaü ÷ãlàdayo mahàbodhipariõàmitàþ / syàddànaü ca pàramità ca (##) bodhipariõàmitàni dànàdãni / syànna dànaü na pàramità uktavinirmuktà dharmàþ / evaü yàvatpraj¤àpàramitàmàrabhya catuùkoñikaü pratyekaü yojayitavyam / yo dànaü samàcarati sarvo 'sau dànapàramitànvayaü puõyaü prasavatãti catuùkoñikam / prathamà koñiþ - mahàbodhyapariõàmitaü dànaü samàcarati / dvitãyà koñiþ - dànapàramitàü yàü samàdàpanavarõabhàùaõasumanoj¤atàbhiþ / tçtãyà koñiþ - mahàbodhipariõàmitena dànena / caturthã koñiþ - etànàkàràn sthàpayitvà / evaü yàvatpraj¤àpàramitàmàrabhya pratyekaü catuùkoñikaü yojayitavyam // vi÷eùato vaipulye audàryagàmbhãryade÷anà tatphalasya sarvaj¤atvasya paramodàragambhãratvàtphalànuråpyeõa hetunirde÷o draùñavyaþ // ekatyànàü tadanadhimokùe tràsaþ bodhisattvagotravaikalyaü prakçtyà hãnacittatayà gàmbhãryaudàryade÷anàü nàdhimoktuü ÷aknuvanti / satyapi tadgotratve mahàbodhimàrabhya praõidhànàdãnàü ku÷alamålàdãnàmanavaropaõàt, satyapi tadavaropaõe mahàyànapratikùepakasattvaparigçhãtatvàditi / adhimucyamànànàmapyekatyànàmaniryàõaü nãtàrtha såtrama[na]nviùya svayaü dçùñiparàmarùasthàyitayà yathàrutamarthàbhinive÷àta / tadyathà sarvadharmaniþsvabhàvatàvacanàt sarvalakùaõena sarvabhàvàpavàdinaþ / evamanye 'pi yathàrutàrthàbhinive÷ino mahàyàne na niryàntotiveditavyaü nànàbhipràyabhàùitatvàt mahàyànasyeti / idaü ca saüdhàyoktaü bhagavatà mahàdharmàdar÷e dharmaparyàye - bodhisattvasya yathàrutamayoni÷o dharmàn vicinvato 'ùñàviü÷atirasaddçùñaya utpadyante // aùñàviü÷atirasaddçùñayaþ katamàþ / nimittadçùñiryàvadabhimànadçùñi÷ca / tatra nisvabhàvàþ sarvadharmà anutpannà ityevamàdikaü mahàyàne rutamupalabhya tadabhisaüdhyaku÷alàþ yathàrutamevàsyàrthamadhimucyamànà abhàva evàyaü bhagavatà de÷itaþ sarvadharmàõàmanutpàda evetyabhàvàdinimittamabhinivi÷ante saiùàü bhavati nimittadçùñiþ / ta evamabhàvàdinimittamabhinivi÷amànàstrãnsvabhàvànavadante parikalpitaü svabhàvaü paratantraü pariniùpannaü ca / tatràyaü parikalpitaþ svabhàvo yadråpamiti và yàvannirvàõàmiti vàbhilàpapraj¤aptimàtrabhabhåto niþ÷arãràrtho yadbàlà råpàdilakùaõaü samàropattaþ parikalpayanti / tatràyaü paratantraþ svabhàvà yattadevàbhåtaparikalpamàtram / tatràyaü pariniùpannaþ svabhàvo yatsarvadharmàõàü tattvaü (##) tathatà / tadapavàdàkàràstisro dçùñayo bhavanti - praj¤aptyapavàdadçùñiþ parikalpàpavàdadçùñistattvàpavàdadçùñi÷ca / ta evaü sarvathà sarvadharmànapavadamànàstasyà apavàdadçùñeþ pratiùñhàpanàrthaü kàücideva yuktiü parigçhõanti, ye 'pi nãtàrthàþ såtràntà nirabhilàpadharmatàdyotakàstànapi sarvàn svadçùñayànulomyena pariõàmayanti / te eva dve dçùño bhavataþ parigrahadçùñiþ pariõatidçùñi÷ca / te punarevaüdçùñayo bhavanti - ya etàmãdç÷ãü dçùñiü ni÷ritya ku÷alamaku÷alaü và samàcarati sa niravadya eva bhavati nirdoùaþ sarvamevàsya tatkalyàõatàü yàti, pårvopacitàccàvaraõàtsa niþsaratotyevameùàü dve dçùñã anavadyatàdçùñirniþsaraõadçùñi÷ca / te caivaü svadçùñàvabhiniviùñàstad dçùñiviparyayeõa skandhàdidharmavyavasthàpakaü ÷ràvakapiñakamavajànanti, ye ca tàmapavàdadçùñimanadhimuktàþ ÷ràvakayànãyàstàn pradviùanti / te ete dve dçùñã bhavato 'vaj¤àdçùñiþ prakopadçùñi÷ca / svadçùñyanusàreõa caite yathàvacchånyatànimittàpraõihitàni vyavasthàpayamànà atallakùaõe tallakùaõasaüj¤ino viparãtameùàü lakùaõaü vyavasthàpayanti, evaücittà÷ca bhavanti - yasyàmãdç÷yàü dharmatàyàmavatarantyavatàrayanti và sarve te 'prameyaü puõyaü prasavantãtyevamete dçùñã viparãtadçùñiþ prasavadçùñi÷ca / yadà punaste tàü dçùñimàrabhya paraüranuyujyante tadà na kiücitsvayamicchantyabhyupagantum, chalajàtibhyàü ca parànanuyu¤jante / te ete anabhyupagamadçùñiþ kusçtidçùñi÷ca / te caivamabhimànino bhavanti - ya evaü pratipadyante [te] samyagbuddhàn bhagavataþ påjayanti satkurvantãtyeùàü satkàradçùñiþ / aviparãtadharmatàku÷alai÷ca tatà dçùñervivecyamànàþ såpapannayà prasiddhayà yuktayà pratyàyamànà api tàü dçùñiü na kathaücit parityajanti, etadeva tathyaü mithyànyadityeùà dçóhamåóhatàdçùñiþ / etàsàü ca yathànirdiùñànàü dçùñãnàü yadvàsanàdauùñhulyaü sà måladçùñiþ / eta eva ca saptada÷adçùñayo doùodbhàvanàmukhenàva÷iùñàbhiþ dçùñibhiþ punarnidi÷yante / tadyathà dçùñàvadçùñadçùñi nimittadçùñirityucyate, abhàvàdinimittàbhinive÷ina eva sataþ sarvanimittànabhinive÷asaj¤itvàt / praj¤aptyapavàdadçùñiþ parikalpàpavàdadçùñistattvàpavàdadçùñi÷ca prayoganiràkaraõadçùñiþ, sarvàpavàdino vyàyàmaniþ sàmarthyasaüj¤itvàt / parigrahadçùñiþ pariõatidçùñi÷cànairyàõikadçùñiþ, (##) anupàyaprayuktasya tatphalànavàpteþ / anavadyatàdçùñiniþsaraõadçùñi÷càvaraõopacayadçùñiþ, mithyàpratipadyamànasyàvaraõakùayàsaübhavàt / avaj¤àdçùñiþ prakopadçùñi÷càpuõyaprasavadçùñiþ, saddharmasabrahmacàrivipratipattimukhena mahàkùatisamàsàdanàt / viparãtadçùñiþ prasavadçùñi÷ca vaiphalyadçùñiþ, [a]samyagdharmatàvyavasthàpanagrahaõagràhaõairvi÷eùà nadhigamàt, anabhyupagamadçùñiþ kusçtidçùñi÷ca nigràhyadçùñiþ, [a]nyàyena vàdaü kurvato jayàsaübhavàt / satkàradçùñirabhyàkhyànadçùñiþ, atadàkhyàyini tatsamàràpaõàt / dçóhamåóhatàdçùñirakathyadçùñiþ, mithyàbhinive÷inà saha sàü kathyapratiùedhànnirathakatàmupàdàya / måladçùñirmahàdçùñiþ, tata àyatyàü puùñatarasarvadçùñigatapratàpanàt / sarvà etàþ saptaviü÷atidçùñayo 'bhimànadçùñiþ, abhåtàbhimànasamutthitatvàt / ata evànantaraü tatraiva såtra uktamitãmàþ saptada÷a samànàþ da÷a bhavanti, da÷a samànàþ saptada÷a bhavanti, saptaviü÷atiþ samànà ekà bhavati, ekà samànà saptaviü÷atirbhavantãti // niþsvabhàvàþ sarvadharmàþ yasmàtsvayameùàü bhàvo nàsti, pratyayàüstvapekùya bhàvo na pratiùidhyate / yena và svabhàvenaite pårvamabhåvanna tena svena bhàvena bhåyaþ ÷akyamebhirbhavitumiti niþsvabhàvàþ / pràptàbhraùñalakùaõànàmapi pratyutpannànàü sve bhàve 'vasthànàbhàvànniþsvabhàvàþ / yàdç÷o vàdçùñasatyairdharmàõàü svabhàvo lakùaõamabhilàpaprapa¤cavàsanàmukhena gçhyate tena bàlagràhànuråpeõa svabhàvena vi[ra]hitatvànniþ svabhàvàþ // api khalu sarvadharmà ucyante trayaþ svabhàvàþ / tatra parikalpitasya svalakùaõameva nàstyataþ svalakùaõaniþsvabhàvatayà niþsvabhàvaþ / paratantrasya svayamutpattirnàsti pratyayàpekùaõàdato nàsya svena bhàvena bhàva ityutpattiniþ svabhàvatayà niþsvabhàvaþ / pariniùpanno vi÷uddhyàlaübanatvàt paratantraparikalpitalakùaõàbhàvasvabhàvatvàcca paramàrtha÷caiùa niþsvabhàvatàprabhàvita÷ceti paramàrthaniþsvabhàvatayà niþsvabhàvaþ / ityevaü ca kçtvà niþsvabhàvàþ sarvadharmà draùñavyàþ, na tu sarvathàlakùaõàbhàvamadhikçtyeti // api khalu mahàyàne tathàgatasya sarve 'bhipràyàþ saükùepeõa catvàro bhavanti / tadyathà samatàbhipràyo yadàha - ahameva tasmin samaye vipa÷yã (##) samyaksaübuddho 'bhåvamiti, ava÷iùñadharmakàyatvàt / kàlàntaràbhipràyoyadàha - ye sukhàvatyàü lokadhàtau praõidhànaü kariùyanti te tatropa patsyanta iti, vimalacandraprabhavasya ca nàmadheyagrahaõamàtreõa niyato bhavatyanuttaràyàü samyaksaübodhàviti, kàlàntareõetyabhipràyaþ / arthàntaràbhipràyo yadàha - niþsvabhàvàþ sarvadharmà anutpannà ityevamàdi, ayathàrutàrthatvàt / pudgalà÷ayàbhipràyo yattadeva ku÷alamålaü kasyacitpra÷aüsanti kasyacidvigarha te 'lpamàtrasaütuùñasya / tathà ràgacaritasya buddhakùetravibhåti dar÷ayati, mànacaritasya keùàücideva buddhànàmadhikàü saüpattiü varõayanti / kaukçtyenàvçtasya ye buddhabodhisattveùvapakàramapi kariùyanti te sarve svargopagà bhaviùyantãtyàha / aniyatagotrasya mahà÷ràvakà[n] buddhatve vyàkaroti, ekaü ca yànaü na dvitãyamastãti de÷ayati ÷ràvakatvà÷ayatyàjanàrtham // punaþ sarve 'bhisaüghayo 'bhisamasya catvàro bhavantya vatàraõàbhisaüdhyàdayaþ / tatra avatàraõàbhisaüdhiþ ÷ràvakeùu draùñavyaþ, ÷àsanà vatàraõàrthamanutràsàya råpàdyastitvade÷anàt / lakùaõàbhisaüdhistriùu parikalpitàdisvabhàveùu draùñavyaþ, niþsvabhàvànutpannàdisarvadharmade÷anàt / pratipakùàbhisaüdhiþ doùàõàü vinaye draùñavyo yathàùñàvaraõapratipakùatàgrayànasaübhàùà / aùñàvaraõàni buddhadharmàvaj¤eti vistaraþ / tadudàharaõàni ca yathàyogaü caturabhipràryànirde÷àni draùñavyàni / pariõàmanàbhisaüdhirabhidhànagàmbhãrye draùñavyaþ, yadàha - asàre sàrama[ta]yo viparyàse ca susthitàþ / kle÷ena ca susaükliùñà labhante bodhimuttamàm // iti / atràyamabhisaüdhiþ - avikùepe yeùàü sàrabuddhiþ pradhànabuddhiþ, vikùepo hi visàra÷cetasaþ viparyàse ca susthitàþ iti nityasukha÷ucyàtmaviparyayeõànityàdike viparyàse ca susthità aparihàõitaþ kle÷ena ca susaükliùñàþ iti dãrghaduùkara vyàyàma÷rameõàtyartha parikliùñàþ // vaipulye dharmasamàdhiku÷alabodhisattvanirde÷aþ ÷amathànu÷aüsaü vipa÷yanànu÷aüsaü tadubhayànu÷aüsaü càdhikçtya veditavyaþ / tatra ÷amathànu÷aüso dvividhaþ / kùaõe kùaõe prakarùagàminyà prasrabdhyà nirantaramà÷rayaspharaõàt pratikùaõaü sarvadauùñhulyà÷raya dràvaõam, avi÷eùeõa sarvade÷anàdharme karasatàdhimokùasamàdhànàdvividhaskandhàdyarthàkàrasaüj¤àvigatàyàþ såtràdidharmàràmarateþ (##) pratilambha÷ca / vipa÷yanànu÷aüso 'pi dvividhaþ / yathàpravicittadharmanirantaràsaüpramoùàtpratismçtimàtramukhenàparicchinnàkàro 'pramàõaþ såtràdidharmeùu praj¤àvabhàsaþ, à÷rayaparivçttipårvaråpabhåtànàü càvikalpitànàmanabhisaüskçtànàü nimittànàü samudàcàra÷ca / tadubhayànu÷aüso dharmakàyasya j¤eyàvaraõa prahàõà÷rayaparivçttisaügçhãtasya paripåraye da÷amyàü bhåmau pariniùpattaye và tàthàgatyàü bhåmàvuttaràduttaratara niùyandavàsanàdhànayogena hetuparigraha iti // tadetatpa¤cavidhàyà bhàvanàyàþ phalaü pa¤cavidhaü nirvartata iti saüdar÷itam / pa¤cavidhà bhàvanà katamà / prasrabdhinimittabhàvanàsaübhinnabhàvanànimittabhàvanànàbhogabhàvanà parinirvçtinimittabhàvanà ca // kena kàraõena tulye dharmakàyaniùyandatve vaipulyadharmo dhåpamàlyàdibhiþ påjyo na tathà ÷ràvakayànadharmaþ / vaipulyadharmasya sarvasattvahitasukhàdhiùñhànatàmupàdàya mahàrthatayà niruttaràprameyapuõyaprasavàyatanatvàt // (##) (pràptivini÷cayo nàma caturthaþ samuccayaþ) pràptivini÷cayo 'dhigantçpudgalavyavasthànato 'dhigamavyavasthànata÷ca draùñavyaþ // asatyapi pudgaladravye pudgalavyavasthànaü caturbhiþ kàraõaiþ / tadyathà sukhasaüvyavahàràrtham, råpàdãnàü bahånàü bahudhàbhinnalakùaõasaüj¤ànàmekayà sàmudàyikyà sattvapraj¤aptyàkçcchreõa ehi yàhi ityevamàdisaüvyavaharaõàt / lokànuvçttyartham, na hi loke dharmamàtrasaüj¤àbhiþ sarvaþ saüvyavahàro niråóhaþ kiütarhi pràyeõa sattvasaüj¤ayà / tasmàllokena saha saüvyavaharadbhiràryairava÷yaü so 'nuvartitavya iti / anutràsàrtham, pratãtyasamutpàdadharmatàyàma kovidàþ sahasàditaþ sarvathà sattvàbhàvaü ÷rutvottrasyeyuriti / àtmanaþ pareùàü ca doùavattvaguõavattvodbhàvanàrthaü ca, itarathà hi sattvapraj¤aptimantareõa saükle÷avyavadànalakùaõamàtrade÷anàyàü satyàmamuùmin saütàne 'mã doùàþ prahãõà amã và guõà utpannà iti na ÷akyate vij¤àtumiti // pudgalavyavasthànaü puna÷caritàdiprabhedena saptavidham // tatra ràgàdicaritastãvràyataràgaþ, hãne 'pi ra¤janãye vastunyadhimàtraràgotpàdàdutpannasya ca ciramanubandhàt / ityevaü yàvadvitarkacarito yathàsvaü vastuni yojayitavyaþ / samabhàgacaritaþprakçti[stha]þ saükle÷aþ autkañayamàndyavivarjitasamàvasthe kle÷a ityarthaþ, yathàvastvanuråpaü kle÷asamudàcàràt / mandarajaskaþ prakçtisthaþ tanutarakle÷aþ, prakçtisthebhya uktalakùaõebhyastanutaràþ kle÷à asya, so 'yaü prakçtisthaþ, utkañe 'pi vastuni pårvapratipakùàbhyàsava÷ena prakçtyà mçdukle÷asamudàcàràditi // ÷ràvakayàniko gotrendriyapraõidhànà÷ayàlaübanapratipattiphalaprabhedairnidiùño veditavyaþ / prakçtyà mçdvindriyatvaü punarasya pratyekabuddhabodhisattvendriyà pekùayà, itarathà hi dharmànusàryàdayastãkùõendriyà ityetadvirudhyeta / (##) tatrànutpàditapårvanirvedhabhàgãyo 'pràptapårvakaphala÷ca khaógaviùàõakalpo bhavatyeka vihàrã, tadanyaþ pratyekajino vargacàrã draùñavyaþ / vyàkaraõaü ca pratyalabhata ityaùñàbhyàü bhåmàvanutpattikeùu dharmeùu kùàntiü pratilabhata ityarthaþ // asaübhçtasaübhàràdayo mokùabhàgãyànàü ca mçdumadhyàdhi màtratayà nirvedhabhàgãyotpàdanaü satyàbhisamayaü ca pratiniyatàniyatatajjanmakàlikatvàdyathàkramaü veditavyàþ / tatra satyàdhipateye dharme 'dhimuktiprasàdalakùaõàni mokùabhàgãyàni, tatraiva dharmanidhyànakùàntilakùaõàni nirvedhabhàgãyàni, ÷raddhàpradhànatvàtpraj¤àpradhànatvàcca yathàkramam / laukikà gradharmaprakçtyaiva kùaõika ityapràvandhika ityarthaþ / no tu vàsanàparihàõita iti nirvàõàdhikàrikasya ku÷alamålasyotpàditapårvasyàpunarutpàdyatvàt // mçdu mokùabhàgã yamadhikçtyoktaü bhagavatà - samyagdçùñiradhimàtraü laukikã yasya vidyate / api jàtisahasràõi nàsau gacchati durgatim // iti // api khalu caturvidhaü mokùabhàgãyam - àdhikàrikamàdhimokùikamàdhikàmikamàbhigàmikaü ca / ku÷aladharmacchandamupàdàya yàvanmokùàrthaü kriyate tadàdhikàrikam / tatpratisaüyuktade÷anàdhimokùasahagataü yattadàdhimokùikam / prãtiprasàdasahagatamokùàlaübanamanaskàrabahulaü yattadàdhikàmikam / nirvedhabhàyãyotpàda niyataü tatraiva janmani yattadàbhigàmikam // nirvedhamàgãyaü ùaóvidham - ànulomikaü pràkarùikaü pràtivedhikamanyapàriõàmikamaikajanmikamekàsanikaü ca / tatra yatsatyàlambanakàramàdito mçdukaü ku÷alamålamutpadyate tadànulomikam / yanmadhyaü tatpràkarùikam, tataþ tatprakçùñataratvàt / yadadhimàtraü satyaprativedhàya tatraiva janmani saüvartate tatpràtivedhikam / tatpunaryadaniyatagotràõàü bodhivi÷eùàya (##) pariõàmyate tacca pratyekabuddhànàmanàcàryakàbhisaübodhàya janmàntare pariõamati tadanyapàriõàmikam / yattatraiva janmani satyaprativedhàya saüvartate tadaikajanmikam / yattatraivàsane tadekàsanikamiti // kàyasàkùã vimokùalàbhyanàgàmã, aùñau vimokùàn kàyena sàkùàtkçtvopasaüpadya viharaõàt / aùñau vimokùà råpã råpàõi pa÷yatãtyevamàdayaþ pa÷cànnirdekùyante / praj¤àvimuktaþ praj¤àvipakùakle÷àvaraõamàtrà÷eùaprahàõàt / ubhayato bhàgavimuktaþ sarvakle÷asamàpattyàvaraõàbhyàü yo vimuktaþ / srotàpattiphalapratipannaka ekàsanikaü nirvedhabhàgãyamàrabhya yàvadàdyaü phalaü na pràpnoti // kaþ punardar÷anamàrgàvasàne àdyaü phalaü pràpnoti / yaþ prade÷avairàgyeõàpi kàmebhyo 'vãtaràgaþ samyaktvaü niyàmamavakràmati / yastu pårvaü laukikena màrgeõa kàmàvacaràn bhàvanàprahàtavyàn ùañprakàràn prahàya yatra yo vãtaràgo bhavan pa÷càtsamyaktvaü niyàmamavakràmati sa ùoóa÷e cittakùaõe sakçdàgàmyeva bhavati / navàpi prakàràn prahàya kàmavãtaràgo bhavan yo niyàmamavakràmati so 'nàgàmyeva bhavati // sarvadar÷anaprahàtavyaprahàõe 'pi trayàõàmeva saüyojanànàü prahàõàt srotàpannavacanam, eùàü mokùapràptibibandhanatvena pràdhànyàt / tathàhi satkàyadçùñayà pa¤copàdànaskandhànàtmata àtmãyata÷càbhinive÷yàlayàràmatayà duþkhànnoccalati / uccalito 'pi kathaücinmokùaü prati ÷ãlavrataparàmar÷ena vicikitsayà càsanmàrgàbhinive÷àtsanmàrgasaü÷ayanàcca mithyà niryàti samyaktvamaniryàti // punaþ satkàyadçùñayà j¤eye vipratipadyate, duþkhamàtra [à]tmàtmãyalakùaõa samàropaõàt / ÷ãlavrataparàmar÷ena dçùñau, tayà ÷uddhipratyayanàt / vicikitsayà pratipakùe, ratnatrayàni÷cayanàditi // sakçdà[gà]miphalapratipannakaþ dar÷anamàrgàdårdhvaü kàmàvacarasya yàvanmadhyamadhyasya kle÷aprakàrasya prahàõamàrge yaþ pudgalaþ / sakçdàgàmã madhyamçdoþ kle÷aprakàrasya prahàõa màrga parisamàptau yaþ pudgalaþ / anàgàmiphalapratipannakaþ sakçdàgàmiphalàdårdhvaü kàmàvacaràõàü mçdvadhimàtramçdumadhyayoþ (##) kle÷aprakàrayoþ prahàõamàrge yaþ pudgalaþ / anàgàmã navamasya mçdumçdoþ kle÷aprakàrasya prahàõàya màrgaparisamàptau yaþ pudgalaþ // sarvakàmàvacarabhàvanàprahàtavyaprahàõe 'pi pa¤cànàmavarabhàgãyànàü saüyojanànàü prahàõàdanàgàmivacanaü såtre eùàü gatidhàtvavarakàraõatvena pràdhànyàt / gatyavaraü punaþ narakatiryakpretagatayaþ / dhàtvavaraü kàmadhàtuþ / tatra satkàyadçùñi÷ãlavrataparàmar÷avicikitsàbhiþ gatya varàsamatikràntatvàtkàraõatvam / kàmacchandavyàpàdàbhyàü dhàtvavaràsamatikramàditi // traidhàtukasarvakle÷aprahàõe 'pi pa¤cànàmårdhvabhàgãyànàü prahàõàdarhadvacanam, årdhvopàdànàparityàgakàraõatvena pràdhànyam / tatra råpàråpyaràgàbhyàü kàmadhàtau årdhvopàdànaü råpàråpyadhàtåpapattirityarthaþ / auddhatyamànàvidyàbhirurdhvàparityàgaþ, tçùõàmànavicikitsottaradhyàyitvena satra saükle÷àditi // kulaü kulaþ kulaþ srotàpanna eva sakçdàgàmiphalapratipannako deveùu và manuùyeùu và niyamena dvau bhavau saüsçtya parinirvàti / ekavãcikaþ sakçdàgàmyevànàgàmiphalapratipannako deveùvevaikaü bhavaü saüsçtyaü parinirvàti / ekà vãcirantaraü janmàvakà÷o 'sya so 'yamekavãcikaþ / antaràparinirvàyã yena kle÷àvedhenopapattide÷aü gatvà pratisandadhyàttatparikùaye sati yenànu÷ayamàtreõa maraõàdårdhva skandhànabhinirvartayan tadava÷eùe satyantaràbhavamabhinirvartya pårvàbhyastamàrgasaümukhãbhàvàdeva sa vi÷iùñànu÷ayaprahàõe parinirvàti / sa punarupapattide÷aü pratyanuccalitoccalitamàtradåragabhàvasthatayà trividho veditavyaþ satpuruùagatisåtrànusàreõa / anabhisaüskàreõa yo màrgaü saümukhãkçtyeti pårvaü svabhyastatvàtsvarasavàhitayàprayatne[ne]tyarthaþ / viparyayàdabhisaüskàraparinirvàyã / årdhvasrotà dvividhaþ - akaniùñhago bhavàgraga÷ca / tatra akaniùñhaga àsvàdanàbahulatayotpannotpannamçdvàdidhyànaprakàràsvàdanàt brahmakàyikànàrabhya nirantaraü (##) sarveùu sthànàntareùu sakçtsakçdupapadyamàno yàvadakaniùñhànpravi÷ya parinirvàti / bhavàgraga÷caturthasya dhyànasyàvyavakãrõabhàvitvàt kevalaü ÷uddhàvàsàn parihçtya tathaiva yàvadbhavàgraü gatvà parinirvàti / vyavakãrõabhàvitasya caturthasya dhyànasya mçdvàdipa¤caprakàrabhàvitatvàdyathàkramaü pa¤casu ÷uddhàvàseùåpapattirveditavyà / cetayitvàcetayitveti svayamàtmànamupakramamàõo 'nu[pa]kramamàõo vetyarthaþ / dçùñadharmasukhavihàràtparihàõameti laukikebhyo dhyànebhya ityarthaþ / indriyottàpanaü punaradhimàtratànayanaü tãkùõakaraõamityarthaþ / ata evàkopyadharmà bhavya÷cendriyàõyuttàpayitumiti noktam, prakçtyà tãkùõendriyatvàt // kàmàvacararåpàvacara eva bodhisattvo nàråpyàvacaraþ, prabhàvapràptasya sattvaparipàcanànàyatanatàmupàdàya tatrànupapattitaþ / àråpyadhàtuvyavakarùitena dhyàneneti paryudastàråpyopapattikena samàdhinetyarthaþ / dhyànasukhaviharatyaparihãõa eva dhyànebhyaþ, dhyànavyàvartanaku÷alatvàt / sattvaparipàcanàrthaü kàmadhàtàvapi bodhisattva upapadyata iti veditavyam // sarvàü bodhisattvacaryàmiti tuùitabhavanavàsamupàdàya yàvanmàraparàjayam / buddhacaryàü ca dar÷ayatãtyabhisaübodhimupàdàya yàvanmahàparinirvàõam // adhimukticàrã bodhisattvagotre vyavasthita àdito mahàbodhiprasthànamupàdàya yàvatpramuditàü bhåmiü na pravi÷ati, pratyàtmaü lokottaràbhigamàbhàvàt / adhyà÷ayacàro da÷asu bhåmiùu, lokottareõàdhigamena vi÷uddhà÷ayatvàt / nimittacàrã ùañsu bhåmiùu, anicchato 'pi nimittavyavakiraõàt / animittacàrã saptamyàm, yatnaü kurvato yàvadicchaü nimittàsamudàcàràt / anabhisaüskàracàrã ÷eùàsu bhåmiùu, vaipàkikanirvikalpaj¤ànapratilambhàditi // sakçnnairyàõikaþ sakçttraidhàtukàvacarànkle÷àn prajahàti / prakàra÷a ityadhimàtràdhimàtrànkàmaråpàråpyàvacarànbhàvanàprahàtavyànanu÷ayàn prajahàti, evaü yàvan mçdumçdån dar÷anaprahàtavyàn na tu laukikamàrgavadbhåmiprakàrabhedena pçthakpçthagityarthaþ / tatredaü j¤àpakaü yathoktamaügulyagrasåtre - "yatkiücidråpaü yàvadvij¤ànamatãtànàgatapratyutpannamiti vistareõa yàvaddåre yadvàntike tatsarvamekadhyamasaükùipyaikaü (##) bhàgaü karotyekaü piõóamekaü pu¤jamekaü rà÷iü karotyekaü kçtvàtaþ pratisaü÷ikùate sarvametadanityaü sarvaü duþkhamiti vistaraþ / dvayorevàdyantayoþ phalayoþ praj¤àpyate / tayostraidhàtukasarvadar÷anabhàvanàprahàtavyà÷eùaprahàõaprabhàvitatvàdyathàkramam / madhyayostu na praj¤àpyate, tayordçùñasatyasya kàmavacaràõàmeva bhàvanàprahàtavyànàü sàva÷eùanirava÷eùaprahàõaprabhàvitatvàt / sakçnnairyàõikaü càdhikçtya vibhaïgasåtre srotàpannànantaramarhadvyavasthànaü veditavyam / sa dçùñe dharme yadyàj¤àü tàràgayati sarvato niþ÷eùamavãtaràgatvàtpraõidhànava÷ena kàmadhàtàvupapadyate kùipraparinirvàõàrtham // abhisamayavyavasthànaü da÷avidham / tatra dharmàbhisamayaþ satyàdhipateyeùu såtràdiùu dharmeùu paratoghoùamadhipatiü kçtvà dhimàtrasyàdhimuktiprasàdasya pa÷cimamokùabhàgãyasaügçhãtasya pratilambhaþ / tathàhi tadadhimuktiprasàdapratilambhàttàni satyàni dharmàbhisamayenàbhisamitànãtyucyante / arthàbhisamayasteùveva dharmeùu yoni÷omanaskàramadhipatikçtvàdhimàtràyàþ satyeùu dharmanidhyànakùànte[:] pa÷cimanirvedhabhàgãya saügçhã[tà]yàþ pratilambhaþ / sà punardharmanidhyànakùàntistrividhena yoni÷omanaskàreõa prabhàvità adhimàtramçdunà tajjanmakàleùåùmagateùu, adhimàtramadhyena mårdhvasu kùàntiùu ca, adhimàtràdhimàtreõa laukikeùvagradharmeùviti / tattvàbhisamayo dar÷anamàrgaþ / tatra punaþ satyavyavasthàpanànyabhisamayàntikàni saüvçtij¤ànàni pratilambhato lokottaraj¤ànàdhipatyena tadabãjapoùaõànna tu sammukhãkaroti ùoóa÷ànàü dar÷anamàrgacittakùaõànàü nirantaratvena laukikacittànavakà÷àt / pçùñhàbhisamayo dar÷anamàrgàdårdhvasarvabhàvanàmàrgo laukiko lokottaro và / ratnàbhisamayaþ samyaksaübuddho vata bhagavàn, svàkhyàto 'sya dharmavinayaþ, supratipannaþ ÷ràvakasaügha ityevamavetya ni÷cityàrya÷ràvakasya buddhàdiùu prasàdaþ / asamudàcàràbhisamayo yasyàkaraõasaüvarasyàyaükànta÷ãla saügçhãtasya làbhàttadvipakùanarakàdyasamudàcàraü pratyevaü ni÷cayaþ pravarttate kùoõà me narakàþ ityevamàdiþ so 'samudàcàràbhisamayaþ / niùñhàbhisamayaþ sarvadauùñhulyànàü pratiprasrabdhirityevamàdiryathà màrgasatye niùñhàmàrgo nirdiùñaþ / eta eva saptàbhisamayàþ ÷ràvakàõàü paratoghoùamàgamya pratilambhataþ ÷ràvakàbhisamaya ityucyate / paratoghoùamanàgamya pratilambhataþ pratyeka[buddha]bhisamaya iti / bodhisattvàbhisamaya eùu saptasvabhisamayeùu bodhisattvasya yà samudàgamakùàntiþ ÷ràvakapratyekabuddhavinayopàyakau÷alyàrthaü (##) no tu sàkùàtkriyà sattvàpekùayà hãnayànàniryàõàt / api khalu tatprathamato bodhisattvasya bhåmiprave÷àbhisamaya ityucyate // etaü càbhisamaya ni÷rityocyate - ÷ràvakàbhisamayàdbodhisattvàbhisamasya kaþ prativi÷eùaþ àlaübanavi÷eùato vaipulyàlaübanatvàt / upastambhavi÷eùataþ paripårõamahàkalpàsakhyeyamahàpuõyaj¤ànasaübhàraparipåraõàt / prativedhavi÷eùataþ pudgaladharmanairàtmyàdhipateyadharmaprayogavedhato lokottareõa j¤ànena tadubhayaprativedhàt abhyupagamavi÷eùataþ svàtmasamatayà sarvasattvàbhyupagamàt / niryàõavi÷eùato da÷abhirbhåmibhirniryàõàt / parigrahavi÷eùato 'pratiùñhitanirvàõaparigrahaõàt / pratiùñhàparivàravi÷eùato buddhakùatrapari÷ãdhanàdvineyajanopagrahaõàcca / abhijanmavi÷eùataþ pitçvaü÷asaüdhàrakaurasaputralakùaõatvàt / janmavi÷eùataþ pariùanmaõóaleùåpapannaþ / phalavi÷eùa÷ca punaþ [à÷raya]parivçttivi÷eùataþ kliùñàkliùñasarvaprakàradauùñhulyaprahàõàtsarvaniruttaraguõà÷rayatvenà÷rayaparivartanàt / guõasamçddhivi÷eùato balavaü÷àradyàveõikabuddhadharmàdyaparimitaguõaniùpatteþ / pa¤càkàravi÷eùato vi÷uddhyàdivi÷eùàt / tatra vi÷uddhivi÷eùaþ savàsanakle÷aprahàõàt / pari÷uddhivi÷eùo buddhakùetrapari÷odhanàt / kàyavi÷eùo dharmakàyapariniùpàdanàt / bhogavi÷eùaþ sadà bodhisattveþ saha parùanmaõóaleùu vicitradharmasaübhogàt / kamavi÷eùo yathàrhaü nirmàõeþ samantàdanantàparyanteùu lokadhàtuùu buddhakçtyànuùñhànàditi / kàyatrayavi÷eùataþ svabhàvikasàmbhàgikanairmàõikàyapariniùpattilàbhàt / nirvàõavi÷eùato nirupadhi÷eùe nirvàõadhàtau sarvasattvahitàya sarvaguõàsamucchedàt / mi÷ropami÷raj¤àna÷aktilàbhavi÷eùataþ suvi÷uddhadharmadhàtvekarasatayà tadà÷ritàsu sarvàkàravaraj¤atàsu pratyekaü sarvabuddhànàü sàmarthyàt / àvaraõavi÷uddhivi÷eùataþ sarvakle÷aj¤eyàvaraõaprahàõàt / mi÷ropami÷rakarmakriyàvi÷eùata ekaikasattvavinayanaü prati sarvabuddhàdhipatyàt / abhisaübodhinirvàõasaüdar÷anopàyavi÷eùato da÷asu dikùu yathàyogaü sarvalokadhàtuùu yàvadaparàntaü punaþpunarbuddhotpàdàdi saüdar÷anena sarvavineyajanaparipàcanavimocanàt / pa¤càkàraparitràõavi÷eùata÷ca (##) veditavya upadravàdiparitràõàt / tatra upadravaparitràõaü nagaraprave÷àdibhi randhàdãnàü cakùuràdipratilambhàt / anupàyaparitràõaü laukika samyagdçùñipratilambhena sarvakudçùñivivecanàt / apàyaparitràõaü dar÷anamàrgotpàdanena durgatisamatikramaõàt satkàyaparitràõamarhattvasàkùàtkaraõena traidhàtukavi mokùàõàt / yànaparitràõaü bodhisattvànàü hãnayànavicchandanàditi // vai÷aüùikaguõà àrya÷ràvakairbhàvanàmàrge vàbhinirhriyante '÷aikùamàrge vetyata eùàü pçùñhaniùñhàbhisamayàbhyàü saügraho veditavyaþ / te punarmaitryàdayo yathàsåtràntareùu nirdiùñàþ ÷ràvakayàne mahàyàne ca tathaiva veditavyàþ / teùàü càya samàsena pa¤cabhiràkàrairyathàyogaü lakùaõanirde÷o veditavyaþ - ni÷rayata àlaübanata àkàrataþ svabhàvataþ sahàyata÷ca // tatra tàvat maitryà dhyànaü ni÷rayaþ, sattvà àlaübanam, sukhena saüprayujyerannityàkàraþ, samàdhiþ praj¤à ca svabhàvaþ ÷amathavipa÷yanàsaügçhãtatvàtsarvaguõànàm, cittacaitasikàþ sahàyà ityevaü karuõàdiùu yathàyogaü yojayitavyam / upekùayà sukhàdiùu sattveùvanunayàdyabhyupekùaõamaho vata saükle÷àdvimucyerannityayamàkàro veditavyaþ / sa ca hità÷ayavihàra ityucyate // aùñau vimokùàþ / råpã råpàõi pa÷yatyayaü prathamo vimokùa iti vistaraþ / tatra kathaü råpãtyucyate / svàtmanyà råpyasamàpattisaüni÷rayeõa råpasaüj¤àyà abhibhàvanàdråpasaüj¤àsaünive÷anàdvà draùñavyàni råpasaüj¤àsaümukhã karaõàdityarthaþ / kathaü råpàõi pa÷yatãtyucyate / suvarõadurvarõàdãni råpàõyadhimucyadar÷anàt / kathaü vimokùa ityucyate / vimucyate 'nena nirmàõàvaraõàditi kçtvà / adhyàtmamaråpasaüj¤àråpyasamàpattisaüni÷rayeõa draùñari svàtmani råpasaüj¤àvibhàvanàdaråpasaüj¤àsaünive÷anàdvàdraùñari nàmasaüj¤àsaümukhãkaraõàdityarthaþ / ÷eùaü pårvavat / ÷ubhaü vimokùaü kàyena sàkùàtkçtvopasaüpadya viharata, ÷ubhà÷ubheùu råpeùvanyonyàpekùàsaüj¤àmanyonyànugamasaüj¤àü ca ni÷rityà[nyo]nyaikarasasaüj¤àlàbhàt / (##) tathàhi ÷ubhàni råpàõyapekùya tadanyeùva÷ubhànãti bhavatya÷ubhàni vàpekùya ÷ubhànãti nànapekùyaikajàtãyànàmeva dar÷ane ÷ubhà÷ubhatàbuddhyabhàvàt / tathàhi ÷ubheùvapya÷åbhatànugatà÷ubheùvapi ÷ubhatà, ÷ubhasaümatasyàpi tvaïmàtrasya ke÷àdiùañtri÷ada÷ucidravyàntarabhàvàdityevamanyonyaü sarvaråpàõi mi÷rayitvà ÷ubhataikarasàkàrayà saüj¤ayà vimucyate / tasyaivaü råpàdivimokùavibhutvalàbhinaþ ÷ubhà÷ubhanirmàõàvaraõaü ca prahãyate tatra ca saükle÷otpattyàvaraõam / kaþ punarnirmàõe saükle÷aþ / ÷ubharåpanirmàõe àbhogaþ, a÷ubharåpanirmàõe pràtikålyamiti / àkà÷ànantyàyatanàdãni catvàryàrya÷ràvakasya yànyanà÷ravànukålàni ÷uddhàni tàni vimokùakàkhyàü labhante, tadàsvàdanavimokùaõàt / ye te ÷àntà vimokùà atikramya råpàõyàråpyàsteùvasaktiþ pari÷uddhiþ / tasyà àvaraõamàråpyàsvàdanamiti / saüj¤àvedayitanirodhasya ni÷rayo naivasaüj¤ànàsaüj¤àyatanam, àlaübanàkàrasahàyà na santi cittacaitasikànàmabhàvàt / svabhàvastasya cittacaitasikànàü nirodhaþ / sa ca mokùànusadç÷o vihàraþ, lokottareõa màrgeõa parivçtyà÷rayasyàrya÷ràvakasya puna÷citacaitasikànàmapyapravçttyavasthàyàþ parama÷àntatvàt kliùñamano 'samudàcàràcca / ete càùñau vimokùà vihàrà ityucyante, ebhiràryàõàü viharaõàt / tatràpi bahulamàbhyàü vimokùàbhyàü viharanti, tçtãyenàùñamena ca pradhànatvàt / ata eva cànayoþ kàyena sàkùàtkçtyopasaüpadya viharatãti vacanaü nànyeùu råpyaråpivimokùàvaraõà÷eùaprahàõàdyathàkramam / tayoþ saüpårõà÷rayaparivçttisàkùàtkaraõamupàdàyetyaparaþ paryàyaþ // aùñàvabhibhvàyatanàni tatra adhyàtmaü råpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati parãttàni suvarõadurvarõàni hãnapraõã tàni, tàni khalu (##) råpàõyabhibhåya jànàtyabhibhåya pa÷yati tathà ca saüj¤ã bhavati / idaü prathamamabhibhvàyatanam / adhyàtmaü råpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatyadhimàtràõi suvarõadurvarõàni vistareõa yàvattayà ca saüj¤ã bhavati / idaü dvitãyamabhibhvàyatanam / ityete dve abhibhvàyatane råpã råpàõi pa÷yatãtyetasmàdvimokùàdabhinirhriyete / adhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati parãttàni vistareõa yàvattathàsaüj¤ã ca bhavati / idaü tçtãyamabhibhvàyatanam / adhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatyadhimàtràõi yathà tathàsaüj¤ã ca bhavati / idaü caturthamabhibhvàyatanam / ityete dve abhibhvàyatane adhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatãtyeta smàdvimokùàdabhinirhriyete / evaü kçtvà dvàbhyàü vimokùàbhyàü catvàryabhibhvàyatanàni veditavyàni / adhyàtma[ma]råpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati nãlàni nãlavarõàni nãlanidar÷anàni nãlanirbhàsàni / tadyathà umakàpuùpaü saüpannaü và vàràõasãyakaü vastraü nãlaü nãlavarõa nãlanidar÷anaü nãlanirbhàsamevamevàdhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati nãlàni yàvannãlanirbhàsàni tàni khalu råpàõyabhibhåya jànàtyàbhibhåya pa÷yati tathàsaüj¤ã ca bhavati / idaü pa¤camamabhibhvàyatanam / adhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati pãtàni yàvatpãtanirbhàsàni / tadyathà karõikàrapuùpaü saüpannaü và vàràõasãyakaü vastraü pãtaü pãtavarõamiti vistaraþ / idaü ùaùñhamabhibhvàyatanam / adhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yati lohitàni yàvallohitanirbhàsàni / tadyathà bandhujãvakapuùpaü saüpannaü và vàràõasãyaü vastraü lohitaü lohita[varõa]miti vistaraþ / idaü saptamamabhibhvàyatanam / adhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatyavadàtànyavadàtavarõànyavadàtanidar÷anànyavadàtanirbhàsàni / tadyathà uùasi tàrakàyà varõaü saüpannaü và vàràõasãyakaü vastramavadàtamavadàtavarõamavadàtanidar÷anamavadàtanirbhàsamevamevàdhyàtmamaråpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatya vadàtànyavadàtavarõànyavadàtanidar÷anànyavadàtanirbhàsàni tàni khalu råpàõyabhibhåya jànàtyabhibhåya pa÷yati tathàsaüj¤ã ca bhavati / idamaùñamamabhibhvàyatanam / etàni catvàri ÷ubhaü vimokùaü kàyena sàkùàtkçtvopasaüpadya viharatãtyetasmàdvimokùàdabhinirhriyate // tatra vimokùairàlaübanamadhimucyate parãttàdikam, abhibhvàyatanaistvabhibhavati, tadantardhànàdyatheùñaü và karaõàdva÷avartamànatàmupàdàya / tatra parãttàni råpàõi sattvasaükhyàtànyalpapramàõatvàt / adhimàtràõyasattvasaükhyàtàni gçhavimànaparvatàdãni (##) mahàpramàõatvàt / suvarõadurvarõàni ÷ubhà÷ubhavarõasaügçhãtàni / hãnapraõãtàni mànuùyakadivyàni yathàkramam / tàni khalu råpàõyabhibhåyeti va÷e vartayitvà / jànàtãti ÷amathamàrgeõa / pa÷yatãti vipa÷yanàmàrgeõa / tathàsaüj¤ã ca bhavatãtyabhibhåte nàbhibhåte và tannirabhimànasaüj¤itàmupàdàya / nãlànãtyudde÷apadam / nãlavarõàni sahajàü nãlatàmupàdàya / nãlanidar÷anàni saüyoganãlatàmupàdàya / nãlanirbhàsàni tadubhayoþ prabhànirmokùabhàsvaratàmupàdàya / yathà nãlànyevaü pãtalohitàvadàtàni vistareõa veditavyàni / dçùñàntadvayaü caikaikasmin sahajasàüyogikavarõodbhàvanatàmupàdàya / aparaþ paryàyastadyathà nãlamiti puùpavastrayoþ samànamudde÷apadam / nãlavarõamiti puùpamevàdhikçtya, tasya sàüyogikanãlatvasaübhavàt / nãlanirbhàsamityucyate puùpavastre adhikçtya, dvayorapi bhàsvaratvasaübhavàt / ityevaü kçtvà dçùñànte 'pi tadyathomakàpuùpaü saüpannaü và vàràõasãyakaü vastraü nãlaü nãlavarõamityevamàdinirde÷a upapanno bhavati / evaü pãtàdikaü yojayitavyam / ÷iùñaü yathàdhimokùeùu / kiü ÷iùñam / adhyàtmaü råpasaüj¤ã bahirdhà råpàõi pa÷yatãtyevamàdi / tatpunaryathà råpã råpàõi pa÷yatãtyevamàdi nirde÷ànusàreõa draùñavyam // evamabhibhvàyatanairàlaübanaü va÷e vartayitvà kçtsnàyatanaiþ kçtsnaü spharati samantànantà paryantaü vistàrayatãtyarthaþ / tàni punaþ kçtsnàyatanàni da÷a bhavanti / tadyathà pçthivãkçtsnamapkçtsnaü tejaþkçtsnaü vàyukçtsnaü pãtakçtsnaü lohitakçtsnamavadàtakçtsnamàkà÷ànantyàyatanakçtsnaü vij¤ànànantyàyatanakçtsnaü ca / kçtsnàyataneùu pçthivyàdãni yadi na vyavasthàpyeran tenà÷rayamahàbhåtairvinà tadupàdàyaråpaü nãlàdiakaü spharituü na ÷akyeta / tasyà÷rayasya råpasya spharaõasamçddhimupàdàyaiùàü kçtsneùu vyavasthànaü veditavyam / ÷eùaü yathàsaübhavaü vimokùavadàkà÷ànantyàyatanakçtsnàdi // tatra vimokùairàrambhaþ, abhibhvàyataneþ prayogaþ, kçtsnàyatanaiþ pariniùpattirvimokùàõàü veditavyàþ // araõà vihàrã yeùàü sattvànàmàbhàsaü gantukàmo bhavati teùàmàtmani (##) kle÷asamudàcàramadhikçtyànàgatavçttàntaü vihàragata eva praõidhij¤àna balenàvalokya tathà tatsamãpamupasaükràmati na và yathà te tatrànunayapratidherùyàmàtsaryàdikaü kle÷opakle÷asaraõaü notpàdayanti / ata idamucyate 'raõà dhyànaü ni÷ritya kle÷otpattyanurakùàvihàrasamçddhàviti vistaraþ / praõidhij¤ànaü tallàbhã yadyadeva traiyadhvikàdikaj¤eyavçttàntaü j¤àtukàmobhavati, tatra tatra mànasaü praõidhàyedaü jànãyàmiti dhyànaü samàpadyate, tato vyutthitasya tatpraõidhànaü samçdhyati, tajj¤eyaü jànàtãtyarthaþ // dharmapratisaüvit paryàyeùu, tadyathàvidyàdãnàrabhyàj¤ànamadar÷anamanabhisamaya ityevamàdiùvavyàghàtasamçddhau yaþ samàdhiriti vistaraþ / arthapratisaüvitsvasàmànyalakùaõe dharmàõàm, arthàntaràdyabhipràye càvyàghàtasamçddhàviti vistaraþ / niruktipratisaüvijjanapadabhàùàyàmiti prativiùayaü yathàsvamanyonyasaüj¤àntarànuvyavahàre, dharmanirvacane ceti tadyathà lujyate pralujyate tasmàllokaþ, råpyate tasmàdråpa ityevamàdike / pratibhànapratisaüviddharmaprabhedeùviti dravyasantaþ praj¤aptisantaþ saüvçtisantaþ paramàrthasanta ityevamàdiùu // çddhayabhij¤à vicitraddhivikuvitasamçddhàviti tadyathà eko bhåtvà bahudhà bhavatãtyevamàdau / vicitràõàü ÷abdànàmanu÷ravasamçddhàviti divyamànuùyakàdãnàm / parasattveùu cittacaritaprave÷asamçddhàviti saràgàdicittapracàrayathàbhåtaj¤ànasamçddhàvityarthaþ / pårvàntacaryàyà anusmaraõasamçddhàvityatãtaü janmaparaüparàmàrabhya nàmajàtigotràdiprakàravçttàyà ityarthaþ / cyutyutpàdàbhij¤à divyena cakùuùà sattvànàü cyavamànànàmupapadyamànànàü suvarõànàü durvarõànàü sugatimapi gacchatàü durgatimapyaparàntamàrabhya cyutyupapàdasaüdar÷anasamçddhau samàdhyàdayaþ / àsravakùayaj¤àna samçddhàviti yenopàyenàsravàþ parikùoyante, ya÷caiùàü parikùayastajj¤ànaniùpattinimittamityarthaþ // lakùaõànuvya¤janàni yatsamàdhipraj¤àdhipatyena buddhà bhagavanto dvàtriü÷atà lakùaõaira÷ãtyànuvya¤janaiþ vibhràjamànaü råpakàyaü saüdar÷ayanti vineyànàm / (##) tatsvabhàvàni tàni teùàü veditavyàni, dharmakàyaprabhàvitatvàdbuddhànàü bhagavatàmiti / bodhisattvànàü tu tathàsaüdar÷anasamarthànàü samàdhipraj¤àsvabhàvàni / tadanyeùàü parùanmaõóaleùåpapannànàü tatsamutthitavipàkasvabhàvàni veditavyàni // catasraþ sarvakàràþ pari÷uddhayo buddhànàü bhagavatàü mahàbhij¤àpràptànàü ca bodhisattvànàm / tatra yathàkàmamà÷rayasyopàdànasthànaparityàgànàü samçddhàviti yatrecchati tatropapattigrahaõataþ, tasyàü copapattàvàyuþsaüskàrànadhiùñhàya yàvadicchamavasthànataþ, yadecchati tadàyuþsaüskàrotsarjanata÷ca yathàkramam / yathàkàmamàlaübanamadhikçtya nirmàõapariõàmanaj¤ànànàü samçddhàvityapårvaråpàdinirmàõataþ, pårvotpannànàü råpàdãnàü suvarõàditvena pariõàmataþ, sarvaprakàràvagamanata÷ca yathàkramam / yathàkàmaü samàdhimukhava÷avartisamçddhàviti pratikùaõaü yatheùñamaparimitasamàdhyantarasamàpattaye / yathàkàmaü dhàraõãmukhasaüdhàraõasamçddhàviti dvàcatvàriü÷ato 'kùaràõàmanyatamàkùaramanasikàre tadàdisarvadharmaparyàyàbhilapanasàmarthyapratilambhàyetyarthaþ // da÷a balàni - sthànàsthànaj¤ànabalaü karmasvakaj¤ànabalaü dhyànavimokùasamàdhisamàpattij¤ànabalamindriyaparàparaj¤ànabalaü nànàdhimuktij¤ànabalaü nànàdhàtuj¤ànabalaü sarvatragàminãpratipajj¤ànabalaü pårvanivàsànusmçtij¤ànabalaü cyutyupapàdaj¤ànabalamàsravakùayaj¤ànabalaü ca / tatra sthànàsthànaj¤ànabalaü dhyànaü ni÷ritya sarvaprakàrahetvahetuj¤ànàsaügàpratihatasaümukhãbhàve samàdhyàdayaþ / evaü karmasvakaj¤ànabalàdiùu sarvàkàrakarmasvakatàj¤ànàsaügàpratihatasaümukhãbhàva iti yojayitavyam // catvàri vai÷àradyàni - samyaksaübuddhasya vata me sata ime te dharmà anabhisaübuddhà ityatra màü ka÷cicchramaõo và devo và màro và brahmà và sahadharmeõa codayedvà smàrayedvà nimittamapi na samanupa÷yàmyetacca nimitta[ma]samanupa÷yan kùemapràpta÷ca vai÷àradyapràpta÷codàramàrùabhaü sthànaü prajànàmi, brahmacaryaü pravartayàmi, pariùadi samyak siühanàdaü nadàmi / kùãõàsravasya vata me sata ime àsravà aparikùãõà iti / ye và punarme ÷ràvakà[õà]mantaràyikà dharmà àkhyàtàþ tàn pratiùevamànasya nàlamantaràyàteti (##) yo và punarme ÷ràvakàõàü niryàõàya màrga àkhyàta àryonairyàõiko nairvedhikaþ sa vata na samyaïniryàti tatkarasya samyagduþ[kha]kùayàya duþkhasyàntakriyàyai ityatra màü ka÷cit ÷ramaõo và bràhmaõo và yàvatsiühanàdaü nadàmãti vistareõaikaikasmin vaktavyam / tànyetàni vai÷àradyàni svàrthaü paràrthaü càrabhya veditavyàni / tatra dvividhaþ svàrthaþ - j¤ànavi÷eùaþ prahàõavi÷eùa÷ca / dvividhaþ paràrthaþ - vipakùadharmavivarjanaü pratipakùadharmaniùevaõaü ca / tatràbhisaübodhivai÷àradyaü j¤ànàtmakaü svàrthamevàrabhya sarvàkàraü mayà saprabhedaparyantaü j¤eyamabhisaübuddhamityetasyàþ pratij¤àyàþ samyaïniranuyojyatvena sarvasmin loke pratiùñhàpanasamçddhau yaþ samàdhiriti pårvavat / evaü ÷eùàõyapi vai÷àradyàni yojayitavyàni / sarvàkàràþ punaràsravàþ savàsanàþ kle÷à draùñavyàþ / sarvàkàrà antaràyikà dharmàþ sarve sàükle÷ikàþ vipakùadharmà draùñavyàþ / sarvàkàro nairyàõiko màrgaþ prayogamàrgamàrabhya yàvanniùñhàmàrgo draùñavyaþ // trãõyàveõikàni smçtyupasthànàni / iha ÷àstà ÷ràvakàõàü dharmaü de÷ayatyanukampakaþ kàruõiko 'rthakàmo hitaiùã karuõàyamànaþ - idaü vo bhikùavo hitàya idaü sukhàya idaü hitasukhàyeti / tasya te ÷ràvakàþ ÷u÷råùante ÷rotramavadadhatyàj¤àcittamupasthàpayanti pratipadyante dharmasyànudharmam / tatra tathàgatasya na nàndã bhavati na saumanasyaü na cetasa utplàvitatvamupekùakastatra tathàgato viharati smçtaþ saüprajànan / idaü prathamàveõikaü smçtyupasthànam / yadàryaþ sevate yadàryaþ sevamàno 'rhati gaõamanu÷àsitum / punaraparaü ÷àstà ÷ràvakàõàü dharmaü de÷ayati yàvadidaü hitasukhàya / tasya te ÷ràvakà na ÷u÷råùante yàvanna pratipadyante dharmasyànudharmam / tatra tathàgatasya nàghàto bhavati nàkùàntirnàpratyayo na cetaso 'nabhiràddhirupekùakastatreti vistaraþ / idaü dvitãyam / tçtãye 'yaü vi÷eùaþ - asyaike ÷ràvakàþ ÷u÷råùante yàvatpratipadyante dharmasyànudharmameke na ÷u÷råùante yàvanna pratipadyante dharmasyànudharmam / tatra tathàgatasya na nàndo bhavati yàvaccetaso nàbhiràddhiriti / età[ni] trãõi smçtyupasthànàni (##) ÷àsturgaõaparikarùaõe yathàkramaü sarvàkàrànunayapratighatadubhayasaükle÷avàsanàyà asamudàcàrasamçddhau samàdhyàdayaþ // trãõyarakùàõi / pari÷uddhakàyasamudàcàrastathàgataþ / nàsti tathàgatasyàpari÷uddhakàyasamudàcàratà yàü tathàgataþ praticchàdayitavyàü manyeta kaccinme pare vi[jà]nãyuriti / evaü vàïmanaþsamudàcàrate veditavye / ebhirnirvaktavyatayà nirà÷aïkatvàtsvayaü ÷àstuvineyajanaparikarùaõamàrabhya yatheùñaü nigçhya prasajyàvavàdànu÷àsanãprayogaþ samçddhayatãti veditavyam // asaümoùadharmatà sarvavineyakàryamàrabhya yathàvatkçtasya bhàùitasya càbhilapanasamçddhau samàdhyàdayaþ // vàsanàsamudghàtaþ sarvaj¤asya sataþ kle÷aj¤eyàvaraõa÷eùasåcakànàü kàyavàkceùñitànàmasamudàcàrasamçddhau samàdhyàdayaþ // mahàkaruõà traidhàtukàvacareùu sarvasattveùu nirantarasarvaprakàraduþkhàlaübana karuõàvihàrasamçddhau samàdhyàdayaþ // aùñàda÷àveõikà buddhadharmàstadyathà nàsti tathàgatasya skhalitam, nàsti ravitam, nàsti muùità smçtiþ, nàstyasamàhitaü cittam, nàsti nànàtvasaüj¤à, nàstya pratisaükhyàyopekùà, nàsti chandaparihàõiþ, nàsti vãryaparihàõiþ, nàsti smçtiparihàõiþ, nàsti samàdhiparihàõiþ, nàsti praj¤àrihàõiþ, nàsti vimuktiparihàõiþ, sarvaü tathàgatasya kàyakarma j¤ànapårvagamaü j¤ànànuparivarti, sarvaü vàkkarma j¤ànapårvagamaü j¤ànànuparivarti, sarvaü manaskarma j¤ànapårvagamaü j¤ànànuparivarti, atãte 'dhvanyasaïgamapratihataü j¤ànam, anàgate 'dhvanyasaïgamapratihataü j¤ànam, pratyutpanne 'dhvanyasaïgamapratihataü j¤ànamiti // eùàü punarvyavasthànam, tadyathà arhan bhikùuþ kùãõàsravaþ gràmaü piõóàya carannekadà caõóena hastinà sàrgha samàgacchati / yathà caõóena hastinevaü caõóanà÷vena, (##) caõóayà gavà, caõóena kukkureõa / gahanaü và kaõñakabàñaü và mçdnàti / alagardaü và padàbhyàü samàkràmati / tadråpaü vàgàraü pravi÷ati yatrainaü màtçgràmo 'yogavihitenopanimantrayati / araõye và punamàrgaü hitvà kumàrgeõa gacchati / corairvà taskarairvà sàrdhaü samàgacchati siühairvyàghrairvàparavçkairvà ityevaübhàgãyaü skhalitamarhatastathàgatasya sarveõa sarva nàsti / punarayamarhannekadàraõye pravaõe 'nvàhiõóanmàrgàdapana÷ya ÷ånyàgàraü pravi÷ya ÷abdamudãrayati, ghoùamanu÷ràvayati, mahàrutaü ravati / vàsanàdoùaü vàgamya kliùñaü mahàhàsaü hasati, dantavidar÷akaü saücagdhitamupadar÷ayati / ityevaübhàgãyamarhato ravitaü tathàgatasya sarveõa sarvaü nàsti / nàsti tathàgatasya muùità smçtirakliùñacirakçtacirabhàùitànusmaraõatàmuùàdàya / punaraparamarhan samàpannaþ samàhito bhavati vyutthito 'samàhitaþ / tathàgatasya tu sarvàvasthaü nàstyasamàhitaü cittam / punaraparamarhannekàntenopadhà ca pratikramaõasaüj¤ã bhavati nirupadhike ca nirvàõe ÷àntasaüj¤ã / tathàgatasya upadhau nirvàõe ca nànàtvasaüj¤à nàsti, paramopekùàvihàritàmupàdàya / punaraparamarhannapratisaükhyàya sattvàrthakriyàmadhyupekùate / tathàgatasya tviyamevaübhàgãyàpratisaükhyàyopekùà nàsti / punaraparamarhan j¤eyàvaraõavi÷uddhimàrabhyàpràptaparihàõyà chandenàpi parihãyate vãrye õàpismçtyà samàdhinà praj¤ayà vimuktyà vimuktij¤ànadar÷anenàpi parihãyate / itãyaü saptàkàrà parihàõistathàgatasya nàsti / punaraparamarhannekadà ku÷ale kàyakarmaõi pravartate, ekadàvyàkçte / yathà kàyakarmaõyevaü vàkkarmaõi manaskarmaõi ca / tathàgatasya trayàõàmapi karmaõàü j¤ànapårvagamatvàjj¤ànànuparivartitvàcca nàstyavyàkçtaü karma tatra j¤ànasamutthàpanatàmupàdàya j¤ànapårvagamam / j¤ànasahacaratàmupàdàya j¤ànànuparivarti / punaraparamarhan traiyadhvikaü j¤eyavastu na càbhogamàtràtpratipadyate yenàsya saktaü j¤ànadar÷anaü bhavati / na ca sarvaü pratipadyate yenàsya pratihataü j¤ànadar÷anaü bhavati / tathàgatastraiyadhvikamàbhogamàtràt sarvaü vastu pratipadyate / tasmàdete aùñàda÷àveõikà buddhadharmà ityucyante / tatraiùàmàdyàþ ùañ asàdhàraõakàyavàïmanaskarmapari÷uddhisamçddhau samàdhyàdayaþ / (##) tatra nàsti skhalitamityayaü kàyakarmapari÷uddhimàrabhya / nàsti ravitamityayaü vàkkarmapara÷uddhimàrabhya / tatra nàsti muùitasmçtiþ nàstyasamànitaü cittaü nàsti nànàtvasaüj¤à nàstyapratisaükhyàyopekùetyetaccatuùñayaü manaskarmapari÷uddhimadhikçtya veditavyam / nàsti chandaparihàõiryàvannàsti vimuktij¤ànadar÷anaparihàõiriti sà÷rayàõàü saphalànàü tathàgatendriyàõàmapràptyaparihàõisamçddhau samàdhyàdayaþ / tatrà÷raya÷chandaþ / phalaü vimuktirvimuktij¤ànadar÷anaü ca / indriyàõi vãryàdãni veditavyàni / sarvaü kàyakarma vàkkarma manaskarma j¤ànapårvagamaü j¤ànànuvartãtyete trayo 'sàdhàraõakarmacàrasamçddhau samàdhyàdayaþ / atãte 'dhvanyasaïgamapratihataü j¤ànaü yàvatpratyutpanne 'dhvanãtyete trayo 'sàdhàraõaj¤ànavihàrasamçddhau samàdhyàdayaþ // skandhadhàtvàyataneùu sarvàkàraj¤atàsamçddhàviti skandhàdãnàü svabhàvavi÷eùalakùaõaprabhedaparyantaj¤ànaniùpattàvityarthaþ // teùàü punarabhinirhàro ni÷rayato 'bhinirhàrakapudgalato 'bhinirhàropàyata÷ca paridãpitaþ / abhinirhàropàyaþ punaryathàvyavasthànaü manaskàrabahulãkàratà yathàde÷anaü samàhitasya cittasya punaþpunastatra dhàraõamityarthaþ / tadyathàpramàõànyabhinirhartukàmo maütrãsahagatena cittenàvaireõàsapatnenetyevamàdikàü de÷anàü dhyànasaüni÷rayeõa bhàvayan manasikurvan bahulãkaroti, evamabhij¤àdãnabhi nirhartukàma eko bhåtvà bahudhà bhavatãtyevamàdikaü vyavasthànaü manasikurvan bahulãkarotãti yojayitavyam // ta ete 'pramàõàdayo guõà dviprakàràþ / svakàritrapratyupasthànà÷ca yairàryo yathàyogaü vipakùaprahàõàdikaü karma karoti, vaihàrikà÷ca yaiþ paramapra÷àntanirvikalpaj¤ànasaügçhãtairanàlaübanàpramàõàdibhirdçùñe dharme sukhaü viharati // tatràpramàõaivipakùaü prajahàtãti yathàkramaü vyàpàdaü vihiüsàmaratimanunayapratighau ca / etàni ca catvàryapramàõànyanukampetyucyate, ebhiþ sattvàrthaü pratyanuguõaü pravartanàt / atastairviharamàõaþ sarvasattveùvanukampàvihàritayà puõyasaübhàraü paripårayati / ata eva sattvaparipàke ca na parikhidyate, sarvasattvànukampitvena svàtmanirapekùatvàt // (##) vimokùeùu dvàbhyàü vimokùàbhyàü nirmàõakarmàbhinirharati / tçtãyena ÷ubhe nirmàõe na saükli÷yate / catubhiràryavimokùaiþ ÷ànteùu mokùeùu na sajjate / pra÷cimena paramapra÷àntenàryavihàreõa viharati / tathà tathàdhimokùàrtha÷ca vimokùo veditavyaþ // abhibhvàyatanàdãnàü karma pårvavat tannirde÷ànusàreõaiva yojayitavyam // araõàyà àdeyavacano bhavati, paracittànurakùaõapradhànatayà yathànuråpaü vacanàt // praõidhij¤ànena bahumata÷ca bhavati lokasya, sarvaü jànàtãti gauravitatvàt // pratisaüvidbhirde÷anayà sattvacittàni saütoùayati, bahuvicitraiþ prakàraiþ saü÷ayacchedanàt // çddhidivya÷rotraparacittaj¤ànapårvenivàsacyutyupapàdàsravakùayàbhij¤àbhiryathàkramaü kàyakarmàdinà ÷àsane àvarjayati / divya÷rotràbhij¤ayà sarvarutaprakàràbhyupapattito vàkkarmaõàvarjanaü veditavyam // à÷rayapari÷uddhayà yathàkàmamà÷rayasyopàdànasthànaparityàgànadhikçtya saücintya bhavopapattiparigrahaõàdãni trãõi veditavyàni / àlaübanapari÷uddhayà dharmava÷avartã bhavati, cittapari÷uddhayà samàdhiva÷avartã, j¤ànapari÷uddhyà saddharmaü dhàrayati // baleùu dvàbhyàü balàbhyàmabhyudayamàrga de÷ayati ÷eùairniþ÷reyasamàrgame tàvacca buddhànàü bhagavatàü karaõãyam / tatra sthànàsthànaj¤ànabalena bhagavannirhetuko 'bhyudayaþ prakçtã÷varàdihetuko vetyevamahetuviùamahetuvàdaü pratikùipati / karmasvakatàj¤ànabalena svayamakçtamapi karmàgacchatãtyevamakçtàbhyàgamavàdaü pratikùipati, yataþ samyagaviparãtaü sugatimàrga de÷ayati / dhyànavimokùasamàdhisamàpattij¤ànabalena sattvànàü cittacaritàni cetaþ pracarànanupravi÷ati / indriyaparàparaj¤ànabalena de÷anàbhàjanatàü ÷raddhàdãndriyaparipàkamanupravi÷ati / nànàdhimuktij¤ànabalenà÷ayaü hãnapraõãtàdhimuktikatàmanupravi÷ati / nànàdhàtuj¤ànabalenànu÷ayasamudghàtana÷akyakle÷atàmanupravi÷ati / sarvatragàminãpratipajj¤ànabalenàlaübanaü ÷ràvakayànaü mahàyànaü và de÷anàdharmasaügçhãtadharmamanupravi÷ati / (##) pårvenivàsànusmçtij¤ànabalena saübhàraü pårvajanmasamudàyagatamàryamàrgahetumanupravi÷ati // cyutyupapàdaj¤ànabalena bhavyatà màyatyàmanupravi÷ati / àsravakùayaj¤ànabalena niþsaraõaü ca sarvasmàttraidhàtukàdanupravi÷ati yato yathàvanmokùamàrga de÷ayati // balatvaü punareùàmebhiþ skandhakle÷adevaputramaraõamàranigrahaõavi÷eùàt / vi÷eùaþ punarj¤eyàvaraõaprahàõe 'pyanantaràyakçtatvàt, sthànàsthàne yàvadàsravakùaya iti sarvatra pra÷naü pçùñasya pra÷navyàkaraõavyàghàtàcca // vai÷àradyaiþ pariùadi samyagàtmanaþ ÷àstçtvamàtmaparahitapratipannatvaü vyavasthàpayati / codakàü÷càbhisaübodhau yàvanmàrge tãrthyàn sahadharmeõa nigçhõàti // smçtyupasthànairasaükliùño gaõaü parikarùati, ÷å÷råùamàõàdiùvanunayàdisaükle÷àbhàvàt // arakùyairnirantaraü gaõamavavadati samanu÷àsti, svadoùàvirbhàvanà ÷aükayànurakùyàbhàvàt // asaümoùadharmatayà buddhakçtyaü na hàpayati, upasthite sattvàrthakçtye pramàdena kùaõamapyalaüghanàt // vàsanàsamudghàtena niþkle÷aþ kle÷apratiråpàü ceùñàü na dar÷ayati yathàrhan bhikùuþ skhalitàdikaü dar÷ayati // mahàkaruõayà ùañkçtvà ràtriüdivasena lokaü vyavalokayati, ko hãyate kaþ parihãyata ityevamàdibhiþ prakàraiþ pratyavekùaõàt // àveõikànàü buddhadharmàõàü karmàsàdhàraõakàyavàïmanaskarmapari÷uddhisamçddhàvityevamàdilakùaõanirde÷àdhikàreõayojayitavyam // sarvakàraj¤atayà sarvasattvànàü sarvasaü÷ayàn chinatti, sarvatràvyàhataj¤ànatvàt / dharmanetrãü ca dãrghakàlamavasthàpayati, tatra tatra vineyasaü÷ayacchedanàrtha de÷itànàü dharmaparyàyàõàü saügãtikàrairanukrameõa saüj¤àpanàt / (##) dharmanetrãü nisrityàparipakvàþ sattvàþ paripacyante paripakvà÷ca vimucyante // vi÷iùñamàrgalàbhe hãnamàrgavihànistadyathà phalasaügçhãtamàrgalàbhe pratipannakamàrgo vihãna ityucyate, punarasaümukhãkaraõàt / sakalaprahàõaü ca sàkùàtkaroti phalapràptikàle tu tadvipakùajàtãyakle÷apratipakùadauùñhulyà÷eùaprahàõàdà÷rayaparivçttivi÷eùalàbhataþ samavasargavihànyà vijahàtã[tya]tyantàsamudàcàraü vijahà[tã]tyarthaþ / no tu bodhisattvastathà vijahàti, sarvasattvaparinirvàõàbhipràyapårvakatvàttanmàrgasya / ata eva bodhisattvà akùayaku÷alamålà akùayaguõà ityucyante tadyathàkùamiti [såtre] 'kùayatànirdiùñeti // ÷à÷vato loka a÷à÷vata ityevamàdiùu pra÷neùvavyàkçtavastuvyavasthànamanarthopasaühitatvenàyoni÷atvàt / teùàü teùàü pra÷nànàü kãdç÷aþ punaþ pra÷no 'rthopasaühitaþ / tadyathà catvàryàryasatyànyàrabhya yaþ pra÷naþ / tathàhi sahetuphalasaükle÷avyavadànacintàntarbhåta iti // bodhisattvasya nyàmàvakràntàvapi ÷rotàpannatvàvyavasthànam, apratiùñhitamàrgapratilambhàt prati÷rotaþ pratipattyapariniùpannatàmupàdàya // j¤eyaü ùaóvidhaü - bhràntiryàvadabhràntiniùyanda÷ca / tatra bhràntirgràhyagràhakàbhinive÷aþ / bhràntyà÷rayo yasminnàryaj¤à nagocare saüskàranimittamàtre 'bhåtaparikalpàtmake sati bàlànàü so 'bhinive÷aþ pravartate / abhràntyà÷rayastathatà, nirvikalpasya j¤ànasya tadadhiùñhànatvàt / bhràntyabhràntilokottaraj¤ànànukålàþ ÷rutamayyàdayaþ ku÷alà dharmàþ, j¤eyavikalpanànnirvikalpaj¤ànànukålyàcca / abhràntirnirvikalpaj¤ànam / abhràntiniùyanda àryamàrgapçùñhalabdhàþ ku÷alà dharmàþ // upàyakau÷alyaü puna÷caturvidham / sattvaparipàkakau÷alyaü catvàri saügrahavaståni, taiþ saügçhya ku÷aleùu dharmeùu niyojanàt / (##) buddhadharmaparipåraõakau÷alyaü praj¤àpàramità, dànapàramitàü yàvat sarvàkàravaraj¤atàü paripårayitukàmena bodhisattvena mahàsattvenàsyàmeva praj¤àpàramitàyàü ÷ikùitavyamiti vacanàt / kùipràbhij¤atàkau÷alyaü ùañkçtvà ràtridivasaü pàpapratide÷anà puõyànumodanà buddhàdhyeùaõà ku÷alamålapariõàmanà ca yathàkra[ma]màryamaitreyaparipçcchàyàm / dharmànupacchedakau÷alyaü càpratiùñhitanirvàõatayà punaþpanaranuparatamatyantaü ca samantàllokadhàtuùu yathàvineyaü buddhabodhisattvacaryàsaüdar÷anàditi // abhåtaparikalpo da÷avidhaþ / tatra målavikalpa àlayavij¤ànam, sarvavikalpànàü bãjabhåtatvàt / nimittavikalpo dehapratiùñhàbhogapratibhàsà vij¤aptayaþ, gràhyanimittabhåtatvàt / tàþ punaryathàkramaü råpãndriya bhàjanalokaråpàdiviùayalakùaõà draùñavyàþ / nimittapratibhàsasya vikalpaþ ùaóvij¤ànakàyàþ mana÷ca, yathoktagràhyanimittàkàratvàt / nimittavikàravikalpo yathoktadehàdinimittasyànyathàtvenotpàdaþ / nimittapratibhàsavikàra vikalpo yathoktasya cakùarvij¤ànàdinimittapratibhàsasya sukhàdyavasthàntareõotpàdaþ / paropanãto vikalpo de÷anàsaügçhãtanàmapadavya¤janakàyalakùaõaþ / sa punardvividhaþ - duràkhyàtadharmavinayàtmakaþ svàkhyàdharmavinayàtmaka÷ca / atastadadhipateyamanaskàrasaügçhãtau yathàkramaü yoni÷ovikalpo 'yoni÷ovikalpa÷ca veditavyaþ / abhinive÷avikalpo 'yoni÷ovikalpàdvàùaùñidçùñigatasaügçhãto yo vikalpaþ / vikùepavikalpaþ yoni÷o vikalpàdabhàvàdigràhalakùaõo yo vikalpaþ // sa punarda÷avidhaþ - abhàvavikalpaþ yàvadyathàrthanàmavikalpa÷ca / sa eùa da÷avidho vikalpaþ praj¤àpàramitàdinirde÷amadhikçtya veditavyaþ / yathoktam iha ÷àriputra bodhisattvo bodhisattva eva san bodhisattvaü na samanupa÷yati / (##) bodhisattvanàma na samanupa÷yati / praj¤àpàramitàü na samanupa÷yati / bodhiü na samanupa÷yati / caratãti na samanupa÷yati / na caratãti na samanupa÷yati / tathàhi nàma svabhàvena ÷ånyaü na ÷ånyatayà, råpaü svabhàvena ÷ånyaü na ÷ånyatayà yàvadvij¤ànaü svabhàvena ÷ånyaü na ÷ånyatayà / tatkasya hetoþ / yà råpasya ÷ånyatà na tadråpam, nàpyanyatra, råpàcchanyatà, råpameva ÷ånyatàþ, ÷ånyataiva råpam, evaü yàvadvij¤ànam / tatkasya hetoþ / nàmamàtramidaü yaduta bodhisattvanàmeti bodhisattva iti praj¤àpàramiteti bodhiriti råpamiti yàvadvij¤ànamiti / svabhàvasya hi notpàdo na nirodho na saükle÷o na vyavadànam / praj¤àpàramitàyàü caran bodhisattva utpàdamapi na samanupa÷yati yàvadvayavadànamapi na samanupa÷yati / tatkasya hetoþ / kçtrimaü nàma prati prati te dharmàþ kalpità àgantukena nàmnànuvyavahriyante / [yathà yathànuvyavahriyante] tathà tathàbhinivi÷anti / tàni bodhisattvaþ sarvanàmàni na samanupa÷yati, asamanupa÷yannàbhinivi÷ate / tatra abhàvavikalpapratipakùeõàha - bodhisattvo bodhisattva eva sannityevamàdi, sacchabdasya bhàvàrthatvàt / bhàvavikalpapratipakùeõàha - bodhisattvaü na samanupa÷yati yàvadvayavadànamapi na samanupa÷yati yàvanna caratãti na samanupa÷yati pudgaladharmabhàvapratiùedhàt / samàropavikalpapratipakùeõàha - tathàhi nàma svabhàvena ÷ånyamiti, abhåtaparikalpasya svabhàvapratiùedhàt / apavàdavikalpapratipakùeõàha - na ÷ånyatayeti, tasminnàmni tena parikalpitena parikalpita svabhàvena virahitatàyàþ sarvadàstitvàt / ekatvavikalpaprati pakùaiõàha - yà råpasya ÷ånyatà na tadråpaü yàvadvij¤ànamiti, bhàvàntaratvàt / råpàdayo hi parikalpitaþ svabhàvaþ ÷ånyatà pariniùpanna iti / pçthakatvavikalpapratipakùeõàha - nàpyanyatra råpàcchånyatàyà råpam, yàvacchanyataiva vij¤ànamiti, parikalpitasvabhàvasyà lakùaõatvàttadvyatirekeõa tadbhà vàsaübhavataþ / svabhàvavikalpapratipakùeõàha - nàmamàtramidaü yaduta råpamiti yàvadvij¤ànamiti, abhilàpavyatirekeõàbhilàpyasvabhàvàbhàvàt / vi÷eùavikalpapratipakùeõàha - svabhàvasya notpàdo yàvadvayavadànamapi na samanupa÷yatãti, utpàdàdivi÷eùalakùaõapratiùedhàt / yathànàmàrthavikalpapratipakùeõàha - kçtrimaü (##) nàma prati prati te dharmàþ kalpità àgantukena nàmnà vyavahriyante ityevamàdi / yathàrthanàmavikalpapratipakùeõàha - tàni bodhisattvaþ sarvanàmàni na samanu pa÷yannàbhinivi÷ata iti, yathàrthaü nàmnàmadar÷anà[na]bhinive÷àt // nirvikalpanàt tridhà saütuùñinirvikalpanàdibhiþ / tatra pçthagjanà yadi [a]nityatàdikàü kàücidevadharmatàmàrabhya cittaparyavasànaü nãtvà labdhaparitoùà bhavantyevametaditi ni÷cinvantaþ sà teùàü saütuùñinirvikalpatetyucyate, tatra sarvatarkàkhyavikalpoparateþ / ÷ràvakàþ skandheùu nityàdiviparyàsapratipakùeõa yathàvadråpàdikaü dharmadhàtuü parãkùamàõà lokottareõa j¤ànena nairàtmyaü pratividhyantyataþ sà teùàmaviparyàsanirvikalpatetyucyate / bodhisattvàstadapi råpàdidharmamàtraü prapa¤ca iti viditvà sarvadharmanimittàni vibhàvayantaþ parama÷àntena lokottareõa j¤ànena sarvatragàü tathatàü pratividhyantyataþ sà teùàü niùprapa¤canirvikalpatetyucyate / kathaü punarasau niùprapa¤canirvikalpatetyucyate / yadyamanaskàratastena suptamattàdãnàü nirvikalpatàprasaïgaþ, teùàü dharmanimittàmanaskàràt / atha samatikramatastena dvitãyadhyànàt prabhçti sarvatra nirvikalpatà pràpnoti, [vi]tarkavicàravikalpànàü samatikramàt, tata÷ca vikalpasya ÷arãraü hi cittacaittàþ traidhàtukà ityasya virodhaþ / atha vyupa÷amatastena saüj¤àveditanirodhasamàpattirnivikalpatà pràpnoti, tatra cittacaitavikalpavyupa÷amàt, tata÷ca j¤ànàbhàvaþ prasajyate / atha svabhàvatastena råpaü nirvikalpatà pràpnoti, tasyàvikalpasvabhàvatvàt / athàlaübane 'bhisaüskàrastena savikalpataiva nirvikalpatà pràpnoti, nirvikalpametadityetasyàbhisaüskàrasya nimittavikalpalakùaõatvàt / tasmànnaibhiþ prakàraiþ nirvikalpatà draùñavyà / api tvàlaübane 'nabhisaüskàratàdraùñavyà / kathaü kçtvà / yadà hyasya bodhisattvasyànulomikamavavàdamàgamya prakçtyà sarvadharmanimittànyapariniùpannànãti vicàrayatastadvicàraõàbhyàsabalàdhànàt pratyàtmamanabhisaüskàreõaiva yathàvanniùprapa¤cadhàtau sarvadharmatathatàyàü cittaü samàdhãyate sàsàvucyate niùprapa¤canirvikalpateti // (##) prakçtyà tãkùõendriyo bodhisattva ityuktaü pràkkathaü tena kàlena kàlamindriyàõyutàpayitavyànãtyucyate / svajàtãyànàü mçdvàditraividhyàduttarottaràbhinirhàratastaduttàpanaü veditavyam / anyathà tãkùõendriyagotràõàmindriyàõàmaikavidhye sati bodhisattvànàmindriyakçto vi÷eùo naivopalabhyate / sa copalabhyata iti // (##) sàükathyavini÷cayo nàma pa¤camaþ samuccayaþ saptavidhasàükathyavini÷caye 'rthavini÷cayaþ svabhàvàrthàdãn ùaóarthànàrabhya veditavyaþ / tatra - svabhàvastrayaþ svabhàvàþ parikalpitaþ paratantraþ pariniùpanna÷ca // hetvarthastrayo hetavaþ / utpattihetustathà hetusamanantaràlaübanàdhipatipratyayàþ, tataþ sarvasaüskçtanirvartanàt / pravçttihetustadyathàvidyàpratyayàþ saüskàrà yàvatsamudayo nirodha÷ca bhavatãtyetayànupårvyà saükle÷avyavadànapravçtteþ / siddhihetuþ pratyakùopalambhànupalambhasamàkhyànasaügçhãtaþ, tena sàdhyasyàpratãtasyàrthasya sàdhanàt // phalàrthaþ pa¤ca phalàni / vipàkaphalaü tadyathàlayavij¤ànam / niùpandaphalaü tadyathà pårvotpannànàü ku÷alàdãnàü dharmàõàü tatsàntànikà uttara ku÷alàdayo dharmàþ / adhipatiphalaü tadyathà sarvasattvasàdhàraõaü karmàdhipatyena bhàjanalokaþ / puruùakàraphalaü tadyathà sasyàdayaþ visaüyogaphalaü tadyathàryamàrgeõànu÷ayasamudghàtaþ // karmàrthaþ pårvavaddraùñavyastadyathà karmasaükle÷anirde÷e // yogàrthaþ pa¤ca yogàþ sàmåhiko yogastadyathà gçhakàùñheùñakàdãnàm / ànubandhiko yogastadyathà[nu]÷ayàdihetuþ, tathàhi tasmin satyasamudàcaradbhirapi kle÷àdibhiryukta ityucyate / sàmbandhiko yogastadyathà svajanmanàü parasparam / àvasthiko yogastadyathànugrahàdyàþ saütànavyavasthàþ, tathàhi tàsu vartamànaþ sukhena yukto yàvadduþkhàsukhena yukta ityucyate / vaikàriko yoga àgantukopakle÷àdika saümukhãbhàvaþ, tathàhi tasmin sati ràgàdibhiþ ÷raddhàdibhi÷ca yukta ityucyate // vçttyarthaþ pa¤ca vçttayaþ / lakùaõavçttiþ saüskçtasya trãõi lakùaõànyutpàdàdãni, taiþ prakàrairvartanàt / avasthànavçttiràdheyasyàdhàre (##) vyavasthànam / viparyàsavçttiþ sàükle÷ikànàü dharmàõàmayathàbhåtaü vartanàt / aviparyàsavçttirvyàvadànikànàü dharmàõàm / prabhedavçttiþ sarvasaüskàràõàmatãtànàgatapratyutpannàdhyàtmikabàhyàdiprakàrairvartanàt // vyàkhyàvini÷cayo yena såtràntànàmarthaü nirdi÷ati / sa punaþ parij¤eyavastvàdãnàü ùaùõàmarthànàü pratisåtraü yathàsaübhavaü pratipàdanàt / tatra parij¤eyaü vastu skandhàdi / parij¤eyo 'rtho 'nityatàdi / parij¤opaniùacchãlendriyaguptadvàratàdi / parij¤à bodhipakùyà dharmàþ / parij¤àphalaü vimuktiþ / tatpravedanà vimuktij¤ànadar÷anamiti // api khalu caturda÷a mukhàni vyàkhyàyàþ // vyàkhyàsaügrahamukhaü yatra såtrasyotpattiprayojanaü padàrtho 'nusandhirabhipràya÷codyaparihàra÷ca varõyate // vastusaügrahamukhaü yatra såtramukhaü ÷ikùàryasatyavastvàdiùu pratipàdyate / tadyathà sarvapàpasyàkaraõamiti gàthà tisraþ ÷ikùà[ma]dhikçtyetyevamàdi // aïgopàïgamukhaü yatraikena padenodde÷aþ ÷eùairnirde÷a iti pradar÷yate / tadyathà dvàda÷akùaraõasaünipàtade÷anàyàmàtmasampatparasampadityanayordvayoryathàkramaü pa¤cabhiþ pa¤cabhiruttaraiþ padairnide÷a iti // uttarottaranirhàramukhaü yatrottarasyottarasyàbhinirharaõà÷rayatvàdette dharmà evaü de÷ità iti pradar÷yate / tadyathà pa¤cendriyàõi / tathàhi ÷raddadhàno vãryamàrabhate, àrabdhavãryasya smçtirupatiùñhate, upasthitasmçte÷citaü samàdhãyate, samàhitacitto yathàbhåtaü prajànàtãti // pratikùepamukhaü yatredamàrabhyedaü pratikùipyata iti pradar÷yate / tadyathà vàsyaupamyasåtre àsravakùayamàrabhya catvàraþ pudgalàþ pratikùipyante / ito bàhyaka ihadhàrmikaþ ÷rutacintàmàtrasaütuùñaþ bhàvanàyàü paritasyamàno 'paripårõasaübhàra÷ca / jànata÷càhaü bhikùavaþ pa÷yata÷càsravàõàü kùayaü vadàmãtyevamàdinà såtrakhaõóenàdyaþ pudgalaþ pratikùiptaþ / bhàvanàyogamanuyuktasyetyevamàdinà dvitãyaþ / vàsyaupamyadçùñàntena tçtãyaþ / naudçùñàntena caturtha iti // (##) akùarapaõimamukhaü yatrànyasminnarthe prasiddhànyakùaràõyanyasmin pariõàmyante / tadyathà÷raddha÷càkçtaj¤a÷ceti gàthàyàm / nà÷ànà÷amukhaü tatra praõàho 'praõà÷astadubhayopàyastadubhayaprabheda÷ca pradar÷yate / tadyathà sujàtasåtre praõà÷o bàhyàdhyàtmikopadhyavasànam / tatra bàhya upadhirgçhakalatràdilakùaõaþ, àdhyàtmikaþ pa¤copàdànaskandhalakùaõaþ / apraõà÷astadubhayàdhyavasànavigamaþ / praõà÷opàyo 'pravrajanaü pravrajitasya càsravakùayaü prati pramàdaþ / viparyayàdapraõà÷opàyo draùñavyaþ / tatrobhayato vatàyaü sujàtaþ kulaputraþ ÷obhate yacca ke÷a÷ma÷råõyavahàrya yàvat pravrajito yaccàsravàõàü kùayàdyàvatprajànàmãtyanenàpraõà÷atadupàyàpade÷ena tadviparãtalakùaõapraõà÷atadupàyau såcitau bhavataþ / apraõà÷aprabhedo gàthànugãtena dar÷itaþ - "÷obhate vata bhikùurayamupa÷ànto nirà÷rava" iti / tadevaü pravrajanamàsravakùaya÷ca paridãpitaþ / sa punaràsravakùayaþ - vãtaràgo visaüyukto hyanupàdàya nirvçtaþ / dhàrayatyanti maü dehaü jitvà màrasya vàhinãm // ityanena laukikamàrgavairàgyataþ, lokottareõa màrgeõàvarabhàgãyasaüyojanaprahàõataþ, årdhvabhàgãyasaüyojanaprahàõataþ, àdhyàtmikopadhiprahàõata÷ca paridãpitaþ / hetuphalakùayàdhikàràccàyaü nirde÷o draùñavyaþ / etadviparyayeõa praõà÷aprabhedaþ såcito draùñavyaþ iti // pudgalavyavasthànamukhaü yatreyataþ pudgalànadhikçtyedaü bhàùitamiti pradar÷yate / tadyathà audakopame såtre dvividhau pudgalau tricatuþprabhedànadhikçtya bhàùitam - pçthagjanaü dçùñasatyaü ca / pçthagjanastribhedaþ - a÷uklo 'lpa÷uklaþ bahu÷ukla÷ca / dçùñasatya÷catuþprabhedaþ - catvàraþ pratipannakàþ, catvàraþ phalasthàþ, trayaþ ÷ekùàþ, eko '÷aikùaþ // (##) prabhedavyavasthànamukhaü yatra catuùkoñikadibhiþ pra÷nairartho varõyate / tadyathànityasåtre - yaþ sadidaü samanupa÷yati sarvo 'sau råpaü samanupa÷yati, yo và råpaü samanupa÷yati sarvaþ sa sadidaü samanupa÷yatãti catuùkoñikaþ / prathamà koñirvedanàrdã÷caturaþ skandhànnitya÷ucisukhàtmaviparyàsairasamàropya parij¤eyaprahàtavyàü÷ca samanupa÷yataþ / dvitãyà koñã råpaü nitya÷ucisukhàtmaviparyàsaiþ samàropyàparij¤eyàprahàtavyaü ca samanupa÷yataþ / tçtãyà koñã råpaü nitya÷ucisukhàtmaviparyàsairasamàropya parij¤eyaprahàtavyàü÷ca samanupa÷yataþ caturthãkoñirvedanàdãü÷caturaþ skandhànnitya÷ucisukhàtmaviparyàsaiþ samàropyàparij¤eyàprahàtavyaü ca samanupa÷yataþ / yathà råpe catuùkoñika evaü vedanàdau sarvatra vistareõa draùñavyam / yàvadyasya kçtaü karaõãyaü sarvaþ sa nàparamasmàdbhavaü prajànàti, yàvannàparamasmàdbhavaü prajànàti sarvasya tasya kçtaü karaõãyam / àha catuùkoñikam / prathamà koñiryàvajjãvaü sucaritacàriõaþ pçthagjanasya / dvitãyocchedadçùñayàdãnàm / tçtãyà a÷aikùasya / caturthã tànàkàràn sthàpayitvà // nayamukhaü yatra ùaóbhirnayairartho varõyate - tattvàrthanayena pràptinayena de÷anànayenàntadvayavivarjanànayenàcintyanayenàbhipràyanayena ca / eùàü ca ùaõõàü nayànàü pårvakàstrayo nayà uttaraistribhirnayairyathàkramamanugantavyàþ / tadyathàsvàdanasåtre - asti bhikùavaþ råpe àsvàda ityevamàdinàpavàdàntaü samàropàntaü ca varjayitvà tattvàrthanayo 'bhidyotitaþ / astyàsvàda àdãnavo niþsaraõamityanenàpavàdànto varjitaþ, råpe yàvadvij¤àna ityanena samàropàntaþ, skandhamàtre saükle÷o vyavadànaü cànàtmanãti pradar÷ayatà yàvaccàhaü bhikùavaþ yàvadanuttaràü samyaksaübodhimabhisaübuddho 'smãtyadhyaj¤àsiùamityanena pràptinayo 'cintyanayena paridãpitaþ, pratyàtmavedanãyàdhigamasåcanàt / sarvamevedaü såtraü de÷anànayaþ / sa càbhipràyeõànugantavyaþ / sa parij¤eyaü vastu, parij¤eyamartham, parij¤àm, parij¤àphalam, tatpravedanàü càbhipretyedaü såtraü bhàùitamiti / tatra parij¤eyaü vastu råpàdikam / parij¤eyo 'rtha àsvàdàdikaþ, tena prakàreõa tasya råpàdikasya vastunaþ parij¤ànàt / parij¤aiùàü pa¤cànàmupàdànaskandhànàmevaü triparivartena yathàbhåtaparij¤ànam / parij¤àphalamasmàt sadevakàllokàdyàvat sadevamànuùàyàþ praj¤àyà vimuktiryàvadvipramuktiþ / tatpravedanànuttaràü samyaksaübodhimabhisaübuddho 'smãtyadhyaj¤àsiùamiti // (##) parij¤àdimukhaü yatra tattvalakùaõamàramya parij¤àlakùaõena, prahàõalakùaõena, sàkùàtkriyàlakùaõena, eùàmeva tattvalakùaõàdãnàü prakàrabhedalakùaõena, à÷rayà÷ritasaüvandhalakùaõena, parij¤àdãnàmàntaràyikadharmalakùaõena, àmulomikadharmalakùaõena, aparij¤àdiùu càdãnavànu÷aüsàlakùaõena càrtho nirdi÷yate / tadyathàtraivàsvàdanasåtre / tatra tattvalakùaõamupàdànaskandhasaügçhãtaduþkhasatyam / parij¤àlakùaõaü tasyaivàsvàdàdinà yathàbhåtaü, parij¤ànam / prahàõalakùaõaü sàkùàtkriyàlakùaõaü ca sarvasmàllokàdvimuktiþ, àvaraõaprahàõe nà÷rayaparivçttisàkùàtkaraõàt bhàvanàlakùaõaü viparyàsàpagatena cetasà bahulavihàraþ / prakàrabhedalakùaõam - tattvalakùaõasya pa¤cadhà bhedo råpaü yàvadvij¤ànamiti / parij¤àlakùaõasya tridhà bheda àsvàdaü càsvàdayato yàvanniþsaraõaü ca niþsarato yathàbhåtaü prajànàti / prahàõalakùaõasya sàkùàtkriyàlakùaõasya dvidhà bhedaþ kle÷avimuktirduþkhavimukti÷ca / tatra sadevakàllokàdyàvatsadevamànuùàyàþ prajàyà vimuktiþ kle÷ebhyo vimokùàdata eva tadvi÷eùaõàrthamàha niþsçta iti / tadyathà hyanyatra såtre - niþsaraõaü katamadbhayaþ / chandaràgavinayaþ chandaràgaprahàõaü chandaràgasamatikrama ityuktam / evamanàgataduþkhàbhinirvartaka kle÷avisaüyoge sati duþkhàdapi vipramukto bhavatãti vi÷eùaõàrthamàha - visaüyukto vipramukta iti / bhàvanàlakùaõasya dvidhà bhedo dar÷anamàrgo bhàvanàmàrga÷ca / tatra viparyàsàpagatena cetaseti dar÷anamàrgaü dar÷ayati, bahulaü vyahàrùamityanena bhàvanàmàrgam / à÷rayà÷ritasaübandhalakùaõaü tatvalakùaõàdãnàmuttarottaràõàmà÷rayatvasåcanàt / parij¤àdãnàmàntaràyikalakùaõamevaü triparivartena yathàbhåtamaparij¤ànam / anulomikalakùaõaü yathàvyavasthànameùàmeva råpàdãnàmàsvàdàdito vicàraõà / aparij¤ànàdãnavalakùaõamavimuktiryàvadanuttaràyàþ samyaksaübodherasaübodhaþ / viparyayàdanu÷aüsalakùaõaü veditavyamiti // balàbalamukhaü yatraikena padenànucyamànenàyamartho na gamitaþ syàditi pratyekaü sarveùàü padànàü sàmarthya pradar÷yate / tadyathà pratãtyotpàdasåtre 'smin satãdaü bhavatyasyotpàdàdidamutpadyate, yadutàvidyàpratyayàþ saüskàrà ityevamàdi, eùàü ca padànàü pratyekaü sàmarthya pårvavadveditavya yathà pratãtyasamutpàdasya lakùaõanirde÷e // (##) pratyàhàramukhaü yatra såtrasyaikaü padaü gçhãtvà vistareõàrthaþ pratinirdi÷yate / tadyathà ùaóbhirdharmaiþ samanvàgato bhikùurhimavantamapi parvataràjaü mukhavàyunà càlayet, kaþ punarvàdaþ savàsanàyà avidyà[yà]þ / katamaiþ ùaóbhiþ / iha bhikùavo bhikùu÷cittasyotpàdaku÷alo bhavati iha bhikùurviviktaü kàmairyàvaccaturthadhyànamupasaüpadya viharati / evaü hi bhikùu÷cittasyotpàdaku÷alo bhavati / kathaü ca bhikùu÷cittasya sthitiku÷alo bhavati / iha bhikùuràsevanànvayàdyaddhànabhàgãyaü dhyànaü tat sthitibhàgãyaü karoti / evaü bhikùuþ sthitiku÷alo bhavati / kathaü ca bhikùurvyutthànaku÷alo bhavati / iha bhikùuràsevanànvayàdyatsthitibhàgãyaü dhyànaü tadvi÷eùabhàgãyaü karoti / evaü hi bhikùurvyutthànaku÷alo bhavati / kathaü ca bhikùuràyaku÷alo bhavati / iha bhikùuranutpannànàü ku÷alànàü dharmàõàmiti vistareõa dve samyakprahàõe / evaü hi bhikùuràyaku÷alo bhavati / kathaü ca bhikùurapàyaku÷alo bhavati / iha hi bhikùurutpannànàü pàpakà nàmaku÷alànàmiti vistareõa dve samyakprahàõe / evaü hi bhikùurapàyaku÷alo bhavati / kathaü hi bhikùurupàyaku÷alo bhavati / iha hi bhikùu÷chandasamàdhipradhànasaüskàrasamanvàgatamçddhipàdaü bhàvayatãti vistareõa catvàra çddhipàdàþ / evaü hi bhikùurupàyaku÷alo bhavatãti // abhinirhàramukhaü yatra pratipadaü catuùkàdibhirnirdi÷yate / teùvapi catuùkàdiùvekaikaü padamaparai÷catuùkàdibhiraparyanto hi nirhàro veditavyaþ / tadyathà buddhàkùepasåtre - catvàra ime bodhisattvànàü bodhipari÷odhakà dharmàþ - ÷ånyatàbhàvanà, sarvasattveùvapratihatacittatà, bodhisattvànàü nityaü hitopasaüharaõatà, niràmiùeõa cittena dharmadànasaüprakà÷anatà ceti / catuùkaþ svàrtha paramàrtha càrabhya bodhipari÷odhanàya caturvipakùapratipakùeõa veditavyaþ / catvàro vipakùàþ - samàpattyàsvàdanà, vyàpàdaþ, mànaþ, tçùõà ca làbhasatkàre // aparaþ paryàyaþ - prathamena dharmeõa kle÷aprahàõapratipakùaþ / ÷eùairhãnayànaparivarjanà paridãpitàstribhiþ kàraõaiþ bodhicittena sarvasattvopàdànataþ, avatãrõaparipàcanataþ, anavatãrõàvatàraõata÷ca // aparaþ paryàyaþ - prathamena j¤ànasaübhàrastribhiþ puõyasaübhàraþ paridãpitaþ, upàdànaparipàcanàvatàraõaiþ, pratyekaü puõyavi÷eùaprasavanataþ // (##) punardvàbhyàü kàraõàbhyàmà÷ayata÷ca maitracittatayà, pratipattita÷càdhigamàgamopade÷àbhyàm / caturbhirdharmaiþ samanvàgatà bodhisattvàþ ÷ånyatàü bhàvayanti - adhyàtmaü cittàvikaüpanatayàdhimuktipravicayabalàdhànatayà, sarvadharmàõàü yathàtmyaprativedhataþ, sarvàvaraõavimokùata÷ca / yadà÷ritya yathà ca bhàvayanti tadetena paridãpitam / kimà÷ritya / dhyànapàramitàm / kathaü bhàvayanti / pçthagjanamàrgeõa ÷rutacintàbalàdhànataþ ÷aikùamàrgeõà÷aikùamàrgeõa ca // caturbhirdharmaiþ samanvàgatà bodhisattvàþ sarvasattveùvapratihatacittà bhavanti maitrãbhàvanayà, pratipatyavikopanatayà, nimittàvikalpanatayà, khedasahiùõutayà ca / atràpi yadà÷ritya yathà càpratihatacittà bhavanti tatparidãpitaü bhavati / kimà÷ritya / paurvajanmikãü maitrãbhàvanàm / kathamapratihatacittà bhavanti / mithyàpratipattisthiteùu svacitàvikopanataþ, apakàriùvapakàranimittàvikalpanataþ, parahitàrthaü vyàyàmàparikhedata÷ca // caturbhirdharmaiþ samanvàgatà bodhisattvà bodhisattvànàü nityaü hitamupasaüharanti - àtmanaþ paritulanatayà, samyagavavàdapravartanatayà, saurabhyasukhasaüvàsanatayà, påjàlàbhasatkàraparicaryopasaüharaõatayà ca / atràpi yadà÷ritya yathà copasaüharati tatparidãpitam / kimà÷ritya / nihatamànatàm / kathamupasaüharati / yathoktaü tribhiþ prakàrairhãnasama÷iùñànàü bodhisattvànàü yathàkramam // caturbhirdharmaiþ samanvàgatà bodhisattvà niràmiùeõa cittena dharmadànaü saüprakà÷ayanti - antaràyasukhaprativedhatayà, mohalayàpanayanakau÷alyatayà, nàthakaradharmàràmatayà ca / atràpi yadà÷ritya / yathà ca saüprakà÷ayanti tatparidãpitam / kimà÷ritya / làbhasatkàrasyàntaràyakaratvaprativeghatàm / kathaü saüprakà÷ayanti / saüdar÷anato måóhànàm, samàdàpanataþ samuttejanata÷ca pramàdasaïgànàtmaparibhavena và lãnànàm, saüpraharùaõataþ samyakpratipannànàm, prakçtyaiva ca dharmàràmatayà / prathamasyànyacatuùkaþ padaprabhedàdibhirnirhàro veditavyaþ // (##) prabhidyasaüdar÷ana[vi]ni÷cayo yathànirdiùñeùu skandhàdiùu dharmeùu yathàyogamekàvacàrakàdãni / tatra - ekàvacàrako nàma pra÷no yenaikaü dharmaü pari÷iùñaiþ saha pratyekaü pra÷nayitvà tamapahàya dvitãyaü tenànyai÷ca saha pra÷nayatyevamekaikasyaiva sarvàn pra÷nayati / tadyathà ya÷cakùuràyatanena samanvàgato råpàyatanenàpi saþ, yo và råpàyatanena cakùuràyatanenàpi sa iti pårvapàdakaþ / ya÷cakùuràyatanena samanvàgataþ ÷rotràyatanenàpi sa ityatra catuùkoñikam / evaü yàvanmanaàyatanenàpi sa ityatra yathàyogaü yojayitavyam / dharmàyatanenàpi sa ityatra pårvapàdakaþ / yo råpàyatanena samanvàgata÷cakùuràyatanenàpi saþ, yo và cakùuràyatanena råpàyatanenàpi sa iti pa÷càtpàdakaþ / yo råpàyatanena samanvàgataþ ÷rotràyatanenàpi sa ityatra càpi pa÷càtpàdakaþ / evaü yàvaddharmàyatanena yathàyogaü yojayitavyam / yaþ ÷rotràyatanena samanvàgata÷cakùuràyatanenàpi sa ityatra catuùkoñikam / evaü yàvaddharmàyatanenà[pi] yojyam / evamekaükàmarùeõànukrama÷aþ sarvàõyàyatanàni parasparaü yojayitavyàni / pårvapàdakaü dvayordharmayoþ kathaücideva dharmamàrabhya parasparaü pçùñayoþ pårvadharmamadhiùñhàya yadvayàkriyate / tadyathà yajj¤ànaü j¤eyamapi tadyadvà j¤eyaü j¤ànamapi taditi / pårvapàdakam - yattàvajj¤ànaü j¤eyamapi taditi / syàjj¤eyaü na j¤ànam, tadanye dharmà iti // pa÷càtpàdakaü tathaiva dvayordharmayoþ parasparaü pçùñayoryatpa÷cimamadhiùñhàya vyàkriyate / tadyathà yadgràhyaü gràhakamapi tadyadvà gràhakaü gràhyamapi taditi / pa÷càtpàdakam - yattàvadgràhakaü gràhyamapi tat / syàdgràhyaü na gràhakam, råpàdayaþ pa¤ca viùayà dharmàyatanaü ca saüprayuktakavarjyam // dvikoñikaü yatra dve koñã vyàkriyete tadanyàsaübhavàt tadyathà skandhasya vyavasthànaü dhàtuvyavasthànaü ca nigamayyocyate - yà skandhasaükhyà dhàtusaükhyàpi sà, yà và dhàtusaükhyà skandhasaükhyàpi seti / dvikoñikam - syàt skandhasaükhyà na dhàtusaükhyà, råpaskandho vij¤ànaskandha÷caþ / tathàhi naiko dhàturasti yaþ sakalaråpaskandhalakùaõo và syàt sakalavij¤ànaskandhalakùaõo và / dhàtusaükhyà na skandhasaükhyàþ, dharmadhàturiti // (##) trikoñikaü yatra tisra eva koñayo vyàkriyante / tadyathà yà skandhasaükhyàyatanasaükhyàpi sà, yà vàyatanasaükhyà skandhasaükhyàpi seti / trikoñikam - syàt skandhasaükhyà nàyatanasaükhyà, råpaskandhaþ / syàdàyatanasaükhyà na skandhasaükhyà, dharmàyatanam / syàt skandhasaükhyàyatanasaükhyà ca vij¤ànaskandho manaàyatanaü ca / anubhayasaükhyàyàþ skandhàyataneùvasaübhava eveti // catuùkoñikaü yatra catasro 'pi koñayo vyàkriyante / tadyathà ya÷cakùurindriyeõa samanvàgataþ ÷rotrendriyeõàpi saþ, yo và ÷rotrendriyeõa samanvàgata÷cakùurindriyeõàpi sa iti / catuùkoñikam - prathamà koñirutpannàvihãnacakùurbadhiraþ / dvitãyotpannàvihãna÷rotro 'ndhaþ / tçtãyotpannàvihãnacakùuþ÷rotraþ / caturthã tànàkàràn sthàpayitvà // oükàritaü yatra pra÷ne vyàkaraõamomiti kriyate evametadityabhyupagamyata ityarthaþ / tadyathà ye 'nityàþ sarve te saüskàràþ, ye và saüskàràþ sarve te 'nityà iti pçùñena omiti vyàkartavyam // pràtikùepikaü yatra neti pratikùipyate / tadyathà skandhavinirmuktàþ saüskàràþ katibhiþ satyaiþ saügçhãtà iti / pràtikùepikam - na santi skandhavinirmuktàþ saüskàrà iti // saüpra÷navini÷cayaþ - aùñàkàraþ kàpade÷astadyathà ko nopalabhate / praj¤àpàramitàlàbhã bodhisattvaþ / kiü nopalabhate / gràhyalakùaõaü gràhakalakùaõaü ca / kena nopalabhate / praj¤àpàramitayà / kasmai nopalabhate / sarvasattvaparitràõàrthamanuttaràyai samyaksaübodhaye / kuto nopalabhate / buddhotpàdàràgaõataþ saddharma÷ravaõato yoni÷omanaskàrato dharmànudharmapratipattita÷ca / kasya nopalabhate / sarvadharmàõàm / kutra nopalabhate / adhimukticaryàbhåmau yàvadda÷amyàü bodhisattvabhåmau / kativigha÷cànupalambhaþ / ekàda÷avidhaþ - utpannaviruddhaþ, anutpannaþ, saümukhãbhåtaþ, hetuvalotpannaþ, mitrabalotpannaþ, sarvadharmànupalambhaþ, ÷ånyatànupalambhaþ, sàsmimànaþ, nirasmimànaþ, asaübhçtasaübhàrasya, [saübhçtasaübhàrasya] ca / ete cànupalambhà yat kiücidatãtànàgatapratyutpannaü yàvadyadvà dåre yadvàntika ityetadanukramànusàreõa draùñavyàþ // (##) yathà kàpade÷a evaü yàpade÷aþ / yo nopalabhate yadyena yasmai yato yasya yatra nopalabhate yàvadvividha÷cànupalambha iti // api khalu catvàro vini÷cayamàrgà dåùakàdayaþ / tatra dåùakaþ duràkhyàtasya parapakùasyàsàdhurayamiti pratiùedhakaþ / sàdhakaþ svàkhyàtasya svapakùasya sàdhurayamiti pratiùñhàpakaþ / chedakaþ pareùàmutpannotpanneùu saü÷ayeùu ni÷cayadàyakaþ / bodhakasteùvartheùu samåóhànàü tadarthavyutpàdakaþ // kçtyànuùñhànavini÷cayo laukikànàmanyonyaü jãvikopàyàdisamarthanaprayojanam / avatàravini÷cayastrayàõàü yànànàü katamasminyàne 'vatareyamavatàrayeyaü ceti vicàraõà / adhimuktivini÷cayaþ ÷rutamayyà praj¤ayà yathàde÷anaü saüpratyayaþ / yuktivini÷cayaþ cintàmayyà praj¤ayà paurvàparyeõàbhipràyaparitulanam / sàükathyavini÷cayo yathà÷rutacintitànàü pra÷napratipra÷nakriyàyogenànyonyaü dharmasaübhogaþ / prativedhavini÷cayo dar÷anamàrgastena satyaprativedhàt / vi÷uddhivini÷cayo bhàvanàmàrgastenàva÷eùa kle÷a vi÷oghanàt / abhinirhàravini÷cayo vi÷eùamàrgastena vai÷eùikaguõàbhinirhàràt / padaprabhedavini÷cayo dvikatrikacatuùkàdiprakàràbhinirhàramukhenàparyantà dharmade÷anà / anàbhogàbhogamàtrasarvàrthasiddhivini÷cayastathàgataü j¤ànam, vinà pårvàbhogena sarveùvartheùvàbhogasahakàlamasaügàpratihataj¤ànadar÷anapravçtteþ // vàdavini÷cayo vàdavàdàdhikaraõàdiùu kau÷alyam // tatra sarvaü vacanaü vàdaþ / prakàra÷o loke vàdaþ pravàdaþ / viruddhayorvàdo vivàdaþ / apavàdo garhito vàdaþ / anukålo vàdo 'nuvàdaþ sàükathyavini÷cayaþ / avagamàya vàdo 'vavàdaþ // (##) [vàdàdhikaraõam] atra vàdaþ kriyata iti kçtvà / ràjakulaü yatra ràjà svayaü saünihitaþ yuktakulaü yatra ràj¤àdhiyuktàþ sabhà vaõik sabhàdi / pràmàõikàþ sahàyakàþ yeùàü vacanaü vàdiprativàdinau na saü÷ayataþ / dharmàrthaku÷alà÷ca ÷ramaõabràhmaõà ye teùu ÷àstreùu granthata÷càrthata÷ca vyutpannabuddhayaþ // vàdàdhiùñhànaü yadadhiùñhàya vàdaþ kriyate tadyathà sàdhyaü sàdhanaü ca // tatra svabhàvaþ sàdhya àtmasvabhàvo dharmasvabhàva÷ca nàstãti vàstãti và // vi÷eùaþ sàdhya àtmavi÷eùo dharmavi÷eùa÷ca sarvagato na sarvagato nityànityo råpyaråpãtyevamàdibhiþ prakàraiþ // pratij¤à sàdhyasya svarucitàrthasya parasaüpràpaõavij¤àpanà / sàdhyagrahaõaü yadi na kriyeta siddhasyàpi svapakùasya pareùàü de÷anà pratij¤à prasajyeta / svarucitàrthagrahaõaü na kriyeta parapakùasyàpi sàdhyasya vacanaü pratij¤à prasajyeta / paragrahaõaü na kriyeta ekàkino 'pi tadvacanaü pratij¤à prasajyeta / saüpràpaõagrahaõaü na kriyeta kàyenàpi tadarthàbhinayanaü pratij¤à prasajyeta / vij¤àpanàgrahaõaü na kriyetàvij¤àte 'pi tadarthe ÷rotçbhiþ pratij¤à prasajyeta / yathokte tu vyavasthàne sarva ete doùà na bhavanti, tasmàdevamasyà vyavasthànaü veditavyam / hetustasminneva sàdhye 'pratãtasyàrthasya saüpratyayanimittaü pratyakùopalaübhànupalaübhasamàkhyànama / saüpratyayanimittàrtha iha hetvartha iti dar÷ayati / tathàhi pratyakùànupalaübhàdupalaübhàdvetyanena samàkhyànena tasmin sàdhye 'pratãtasyàrthasya saüpratyaya utpadyate / tena tatsamàkhyàtaü tannimittatvàddheturityucyate / pratyakùopalaübhànupalaübhau punaþ svabhàvaü liïgaü càdhikçtya veditavyau // dçùñànto dçùñenàntenàdçùñasyàntasya samãkaraõasamàkhyànam, pratãtena bhàgenàpratãtasya bhàgasya pratyàyanàya samàkhyànamityarthaþ // upanayaþ ÷iùñatajjàtãyataddharmopagamàya nayatvasamàkhyànam / yathà sàdhyo 'rthastribhiravayavaiþ sàdhitastathà ÷iùñànàmapi tajjàtãyànàü sàdhyànàü sàdhitàrthadharmopagamàya nayatvena samàkhyànaü yuktyàtide÷a upanayaþ // (##) nigamanaü niùñhàgamanasamàkhyànam / yasmàdevaü yuktyà såpapannaü tasmàditthamevedamityetannigamanaü veditavyam // eùàü pratij¤àdãnàmidamudàharaõamàtraü pradar÷yate // tadyathà nairàtmyavàdinastadråpe 'dhikaraõe saprativàdike nàstyàtmeti vacanaü pratij¤à // skandhavij¤aptau caturvidhadoùopalaübhàditi hetuþ / sa hyàtmà praj¤apyamànaþ skandhalakùaõo và praj¤apyeta, skandheùu và, anyatra và skandhebhyaþ, askandhako và / tadyadi skandhalakùaõastenàsvatantràþ skandhàþ pratãtyasamutpannà udagavyayadharmàõastallakùaõa àtmànopapadyata iti doùaþ / atha skandheùu tenànityaskandhà÷rita àtmànityaþ pràpnotãti doùaþ / athànyatra skandhebhyastena nirdehaka àtmà niùprayojana iti doùaþ / athàskandhakastena prakçtyaiva muktasya kevalino mokùàrthaprayatnavaiyarthyamiti doùaþ // vartamàne 'tãtapraj¤aptivaditi dçùñàntaþ / taddhayatãtaü vidyamànalakùaõatvena praj¤apyamànaü vartamànalakùaõaü và praj¤apyeta, vartamàne và anyatra và vartamànàt vartamànanirapekùaü và / tadyadi vartamànalakùaõaü tena vartamànamutpannàniruddhatallakùaõamatãtamutpannà niruddhàtmakamiti doùaþ / atha vartamàne tenàniruddhe niruddhàtmakasya saübandho na yujyata iti doùaþ / athànyatra vartamànàttena vartamànaü hitvà na kiücittadvaståpalabhyate yatra tatpraj¤apyata iti doùaþ / atha vartamànanirapekùaü tenàsaüskçtamapyatãtaü pràpnotãti doùaþ / taccàtãtaü bhraùñalakùaõatvàllakùaõato nàstãti siddham / ato 'nena vartamànapraj¤aptau caturdoùeõa siddhenàsiddha àtmà nàstãti skandhapraj¤aptau caturvidhadoùopalaübhàt prasàdhyate nàstãti // evamàtmaviparyàsaü pratiùidhyaitayaiva yuktyà nityàdayo 'pi na santãtyatide÷a upanayaþ // yasmàdetadevaü tasmàdanityàþ pa¤ca skandhàþ yàvadanàtmàna iti nigamanamiti // pratyakùaü svasatprakà÷àbhrànto 'rthaþ / tatra svo 'rthastadyathà cakùuùo råpam / sadgrahaõaü ghañàdidravyàõàü loke pratyakùasaümatànàü pratyakùatvavyudàsàrtha praj¤aptimàtratvàt / prakà÷agrahaõamàvçtatvàdibhiranupalabdhikàraõairanàbhàsagataviùayavyudàsàrtham / abhràntagrahaõamalàtacakramàyàmarãcikàdivyudàsàrthamiti // (##) anumànaü pratyakùa÷iùñasaüpratyayaþ / pratyakùàdyadanyacchiùñamapratyakùaü niyamena tatsahavarti prasiddhaü draùñuþ pårvaü tasya tatpratyakùamãkùamàõasya tadanyasmin ÷iùñasaüpratyaya utpadyate tenàpyatra bhavitavyametat sahavartineti tatpratyakùapårvakamanumànam / tadyathà dhåmaü pa÷yato 'gnàviti // àptàgamastadubhayàviruddhopade÷aþ / yatropade÷e tatpratyakùamanumànaü ca sarvathà na virudhyete na vyabhicarataþ sa àptàgamaþ saüpratyayitvàt // vàdàlaükàro yena yukto vàdã vàdaü kurvàõo 'tyarthaü ÷obhate / sa punaþ svaparasamayaj¤atàdiþ / tatra svaparasamayaj¤atà svasiddhàntaü parasiddhàntaü càrabhya granthata÷càrthata÷ca paurvàparyeõa nirantaraü vyutpattiparipàkaþ / vàkkaraõasaüpat ÷abdavàdino vakùyamàõakathàdoùaviparyayeõànàkulàdivàdità / vai÷àradyamanekodàhàràbhiniviùñavidvajjanasamàvarte 'pi bruvato niràsthatà gatavyathatà / sthairyaü prativàdino vacanàvasànamàgamayyàtvaramàõabhàùità / dàkùiõyaü prakçtibhadratà prà÷nikaprativàdicittànuvartità // vàdanigraho yena vàdã nigçhãta ityucyate / sa punaþ kathàtyàgàdibhiþ / tatra kathàtyàgo 'sàdhu mama sàdhu tavetyevamàdibhiþ prakàraiþ svaparavàdadoùaguõàbhyupagamaþ / kathàsàdo 'nyenànyapratisaraõàdibhiþ vikùepa ityarthaþ / yathoktaü såtre - àyuùmàü÷cundikastãrthikaiþ saha vàdaü kurvannavajànitvà pratijànàti pratijànitvàvajànàtãti / kathàdoùa àkulà divacanam / tatra àkulaü yadadhikàramutsçjya vicitrakathàpratànanam / saürabdhaü yatkopoddhavaü dravoddhavam / agamakaü yaddharmato 'rthata÷ca parùadvàdibhyàmagçhãtam / amitaü yadadhikaü punaruktàrthaü j¤àtàrthaü ca / anarthamanarthayuktam, tatpa¤càkàraü draùñavyam / nirarthakam, apàrthakam, yuktibhinnam, sàdhyasamam, jàticchalopasaühitam, arthànupalabdhito 'saübaddhàrthato 'naikànti[ka]taþ sàdhanasyàpi sàdhyato 'yoni÷o 'sabhyasarvavàdànugamata÷ca / akàlayuktavacanaü yatpårvakaü vaktavyaüpa÷càdabhihitam, pa÷càdvaktavyaü pårvamabhihitam / (##) asthiraü yatpratij¤àyàvaj¤àtamavaj¤àya pratij¤àtamatitvaramàõayà vàcà hi tårõaparàmçùñaþ / [a]pradãptavacanaü yacchandalakùaõasamatikràntamapratyanubhàùyottaravihittam, saüskçtenàrabhya pràkçtenàvasitam, pràkçtenàrabhya saüskçtena paryavasitaü ca / aprabaddhaü yadantaràdhiùñhitavicchinnaü vàkpratibhànamiti // vàdaniþsaraõaü yena vàdànniþsarati, akaraõena và guõadoùau vicàrya vàdasya nigrahasthànànàsàdanàt, karaõena và nirvahanàditi / tatra prativàdinyabhàjanatàku÷alàtsthànàdvyutthàpya ku÷ale sthàne pratiùñhàpayituma÷akyatà / parùado vaiguõyamasabhyàbhiniviùñapakùapàtitàdinà / àtmano 'kau÷alyaü vàde yàvadvàdàlaïkàre 'vyutpattiþ viparyayàtprativàdibhàjanatàdãni veditavyàni // vàde bahukarà dharmà ye vàde 'va÷yamupayujyante / tadyathà svaparasamayaj¤atà vàde bahukaro dharmo yena sarvatra kathàvastuni vàdaü karoti / ÷eùaü sugamam // ku÷alapakùaprayuktenetyuktvà pratipattisàrakeõeti vacanamà÷ayavi÷uddhij¤àpanàrthaü na làbhasatkàràdinimittaü ÷rutàdiku÷alapakùe prayuktenetyarthaþ / sattvasaügràhakeõeti ÷ràvakàdivi÷eùaõàrthaü parahitapratipattipradhànenetyarthaþ / evaü ca svahitaparahitapratipannaþ kùipramanuttaràü samyaksaübodhimabhisaübudhyata ityayameùàü padànàmanusaüdhirveditavyaþ / avigçhyàpi tàvadvàde kriyamàõe prakçtigambhãratvànmahàyànadharmasya durlabhàj¤à pràgeva vigçhya / yai÷ca saha vigçhya vàdaþ kriyate te 'pi pratipattàro nàj¤àbhipràyàþ pratibruvanti kiütarhyupàlambhàbhipràyàþ / yeùvapi prà÷nikeùu sa vàdaþ kriyate te vàsabhyà avyutpannà và bhavantyabhiniviùñà và / sarvo 'pi ca vàdà pràyeõa ùaóbhirdoùairyukto bhavati / tathàhi vàdaü kurvàõaþ kadàcidatirabhasenàsatpakùamapi parigçhyàbhinive÷ena chalajàtinigrahasthànànyapi prayukte / vacanaparyavasànamanigamayyàpyakàlena vaktumàrabhate / samyagapyuktàü prativàdinaþ kathàmapapàtayati paüsayatãtyarthaþ / paruùamapi bruvate, yena prativàdyàdayaþ cittaü pradåùayanti / svayaü ca teùu cittaü pradåùayatãtyebhiþ ùaóbhirdoùairyukto bhavati // (##) upa÷àntasya ca durlabho vàdaþ / sati cànupa÷ame durlabhaü paracittànurakùaõaü svacittànurakùaõaü ca yena pare prasàdaü labheran vimuktyàyatanayogena svacittaü samàdhãyate / pràyeõa vàde kathamahaü jayeyaü pare paràjãyerannityevaü cittaü samudàcarati / sati ca tasmin paridàhaduþkhasaükle÷aþ / tasminsatyaspar÷avihàraþ / tato nirantaraku÷alapakùaprayogàsàmarthyàttato vi÷eùàdhigamaü pratyapràptiparihàõiriti // màtaraü pitaraü hatvà ityasyàü gàthàyàü loke yadatyarthamavadyaü pàtakaü tadabhidhàyãnyakùaràõyetàni vi÷uddhau pariõàmitàni / kiü ca loke 'tyarthamavadyaü saümatam / gurujanaghàto mahàjanaghàta÷ca / sa punargurujano dvividhaþ pratiniyato loka[sàdhàraõa÷ca] / lokasàdhàraõo 'pi punardvividhaþ - paripàlako dakùiõãya÷ca / tatra pratiniyato gurujano màtà pità ca, pàlako ràjà, dakùiõãyaþ ÷rotriyabràhmaõàþ, teùàü ÷uddhatarasamatatvàt / tadeùàü sarveùàü ghàto gurujanaghàta ityucyate / mahàjanaghàto ràùñrasya sànucarasya ghàtaþ / anucaràþ punaþ gavà÷vamahiùoùñràdayo veditavyàþ // kathaü punaretànyakùaràõi vi÷uddhau pariõàmyante / màtràdighàtavacanasya tçùõàdiprahàõapariõàmanàdyathàkramaü tçùõàm, karmabhavam, sopàdànaü vij¤ànam, dçùñi÷ãlavrataparàmar÷advayam, ùaóàyatanaü ca sagocaramadhikçtya màtràdayo draùñavyàþ, tatsàdharmyàt / tatra tçùõà nirvçttihetuþ / karmabhava utpattihetuþ / sa ca bhàvanàbãjàghànayogena pitçbhåto draùñavyaþ / àbhyàü hetubhyàü sopàdànaü vij¤ànaü pravartate / tasyaivaü pravartamànasya satyapi mokùàbhilàùe mokùapràptivighnakaràvanupàyàgra÷uddhipratyàyakau paràmar÷au / ÷rotriyasàdharmyamanayoretadeva veditavyaü yadutàgra÷uddhayabhinive÷aþ / tasyaiva punarvij¤ànasyà÷rayàlaübanabhàvena ùaóàyatanaü sagocaraü veditavyamiti // a÷ràddha÷càkçtaj¤a÷cetyasyàü gàthàyàü hãnàrthàbhidhàyãnyakùaràõyuttamàrthe paridãpitàni / hãno loke caturvidhaþ - manaskarmahãnaþ kàyakarmahãno vàkkarmahãna upabhogahãna÷ca / manaskarmahãnaþ punardvividhaþ ku÷alapravçttivailomyena cà÷ràddhaþ, paralokàdyasaüpratyayena dànàdiùvaprayogàt / aku÷alapravçttyànukålyena càkçtaj¤aþ, yatropakàrànapekùitvena màtçvadhàdidu÷carite nirmaryàdatvàt / kàyakarmahãna÷cauraþ saüdhicchedakaþ atyarthaü garhitajãvitatvàt / vàkkarmahãno mçùàvàdàdipradhànaþ, tadråpasya sabhàdiùu prave÷àbhàvàt / upabhogahã naþ ÷và kà kaþ preto vetyevamàdikaþ, charditabhakùaõàditi // (##) kathaü punaretànyakùaràõyuttamàrthe pariõàmyante / a÷ràddhàdivacanànàmarhati pariõàmanàt / tatrà÷ràddho vimuktij¤ànadar÷anayogena svapratyayatvàt / akçtaj¤o 'saüskçtanirmàõaj¤ànàt / saüdhicchettà punarbhavapratisaüdhihetukle÷aprahàõàt / hatàvakà÷a àyatyàü sarvagatiùu duþkhànabhinirvartanàt / vàntà÷o dçùñe dharme upakaraõabalena kàyaü saüdhà rayato 'pi bhogajãvità÷àbhàvàditi // yathà coktam - asàre sàramataya iti / asyà gàthàyàþ pårvavadarthanirde÷o draùñavyaþ / ÷arãraü punarasyàþ samàdhiü ni÷ritya bodhisattvà dar÷anabhàvanàmàrgàbhyàü mahàbodhiü spç÷antãti // màtsaryadharmatàmanuvçühayatãti savàsanamàtsaryànu÷ayaprahàõena tattathatà÷rayaparivçttisàkùàtkaraõàt / dànena ca parikhidyate, dãrghakàlaü dànanimittaü paramaduùkara÷ramàbhyupagamàt / yàcanakaü ca dveùñi, svayaü gràhàbhirucitatayà yàcanakapràtikålyàt / na kiücit kadàciddadàti, sarvasya vastunaþ sarvadà dànàt / dåre ca bhavati dànasya, àsàdyadànàdiparivarjanàt // tatra parameõa brahmacaryeõa samanvàgata iti lokottareõa màrgeõetyarthaþ / nànyatra maithunànmaithunasya niþsaraõaü paryeùata iti tasyaiva yathàbhåta parij¤ànena tatprahàõàt / yathàbhåtaparij¤ànaü punarasya tathatàpratibedhàdveditavyam / maithunaprahàõenopekùako bhavati, abrahmacaryaprahàõopekùaõàt / utpannaü ca maithunaràgamadhivàsayati, kàmaràgasyàdhyàtmamutpannasya bahiþpravàsanàt / maithunapratipakùeõa ca dharmeõottrasyati tatpratipakùeõa màrgeõa sarvasattvottaraõàya vyavasyatãti kçtvà / abhãkùõaü ca dvayadvayaü samàpadyate saükle÷avyavada nadvayena phalahetubhedena catuþsatyàtmakena [÷amathavipa÷yanàdvayena] punaþpunarlaukikalokottaramàrgadvayaü samàpadyata iti kçtvà // kimupàdàyedaü ÷àstramabhidharmasamuccaya iti nàma labhate / niruktinyàyena / sametyoccayatàmupàdàya tattvamabhisametyàdhigamya bodhisattvaüþ saükalanàdityarthaþ / samantàduccayatàmupàdàyàbhidharmasåtrataþ sarvacintàsthànasaügrahàdityarthaþ / samyaguccayatvàyàyatanatàü copàdàyetyaviparãtenopàyena yàvadbuddhatvapràpaõàdityarthaþ // ityabhidharmasamuccaye bhàùyataþ sàükathyavini÷cayo nàma pa¤camaþ samuccayaþ samàptaþ // likhàpitamidaü paõóitavaidya÷rã amaracandreõa jagadbuddhatvasaüpada iti //