Varadaraja: Laghusiddhantakaumudi (= Laghukaumudi) Input by members of the Sansknet project STRUCTURE OF REFERENCES VLk_nnn = running number of Varadaraja's Laghukaumudi ("374" skipped; "748" twice) P_n,n.n = Pàõini_adhyàya,pàda.såtra NOTE: References to Pàõini in this GRETIL version were adopted (with occasional corrections) from the 1906 edition of the Laghukaumudi available from the GRETIL e-library: http://resolver.sub.uni-goettingen.de/purl/?gr_elib-87 #<...># = BOLD %<...>% = ITALICS $<...>$ = UNDERLINE laghusiddhàntakaumudã atha saüj¤àprakaraõam ## upade÷e 'ntyaü halitsyàt / upade÷a àdyoccàraõam / såtreùvadçùñaü padaü såtràntaràdanuvartanãyaü sarvatra // ## prasaktasyàdar÷anaü lopasaüj¤aü syàt / ## tasyeto lopaþ syàt / õàdayo 'õàdyarthàþ / #<àdirantyena sahetà // VLk_4 = P_1,1.71 //># antyenetà sahati àdirmadhyagànàü svasya ca saüj¤à syàt yathàõiti a i u varõànàü saüj¤à / evamac hal alityàdayaþ // #<åkàlo 'jjhrasvadãrghaplutaþ // VLk_5 = P_1,2.27 //># u÷ca å÷ca å3÷ca vaþ; vàü kàlo yasya so 'c kramàd hrasvadãrghaplutasaüj¤aþ syàt / sa pratyekamudàttàdi bhedena tridhà / ## ## ## sa navavidho 'pi pratyekamanunàsikatvànanunàsikatvàbhyàü dvidhà // ## mukhasahatinàsikayoccàryamàõo varõo 'nunàsikasaüj¤aþ syàt / tadittham - a i u ç eùàü varõànàü pratyekamaùñàda÷a bhedàþ / ëvarõasya dvàda÷a, tasya dãrghàbhàvàt / ecàmapi dvàda÷a, teùàü hrasvàbhàvàt // ## tàlvàdisthànamàbhyantaraprayatna÷cetyetaddvayaü yasya yena tulyaü tanmithaþ savarõasaüj¤aü syàt / %<(çëvarõayormithaþ sàvarõyaü vàcyam>%) / akuhavisarjanãyànàü kaõñhaþ / icuya÷ànàü tàlu / çñuraùàõàü mårdhà / ëtulasànàü dantàþ / upåpadhmànãyànàmoùñhau / ¤amaïaõanànàü nàsikà ca / edaitoþ kaõñha tàlu / odautoþ kaõñhoùñam / vakàrasya dantoùñham / jihvàmålãyasya jihvàmålam / nàsikànusvàrasya / $$ / $<àdyaþ pa¤cadhà>$ - spçùñeùatspçùñeùadvivçtavivçtasaüvçta bhedàt / tatra spçùñaü prayatanaü spar÷ànàm / ãùatspçùñamantaþsthànàm / ãùadvivçtamåùmaõàm / vivçtaü svaràõàm / hrasvasyàvarõasya prayoge saüvçtam / prakriyàda÷àyàü tu vivçtameva / $$ - vivàraþ saüvàraþ ÷vàso nàdo ghoùo 'ghoùo 'lpapràõomahàpràõa udàtto 'nudàttaþ svarati÷ceti / kharo vivàràþ ÷vàsà aghoùà÷ca / ha÷aþ saüvàrà nàdà ghoùà÷ca / vargàõàü prathamatçtãyapa¤camà yaõa÷càlpapràõàþ / vargàõàü dvitãyacaturthau ÷ala÷ca mahàpràõàþ / kàdayo màvasànàþ spar÷àþ / yaõo 'ntaþsthàþ / ÷ala åùmàõaþ / acaþ svaràþ / -ka-kha iti kakhàbhyàü pragardhavisargasadç÷o jihvàmålãyaþ / -pa-pha iti paphàbhyàü pràgardhavisargasadç÷a upadhmànãyaþ / aü aþ ityacaþ paràvanusvàravisargau // ## pratãyate vidhãyata iti pratyayaþ / avidhãyamàno 'õudicca savarõasya saüj¤à syàt / atraivàõ pareõa õakàreõa / ku cu ñu tu pu ete uditaþ / tadevam - a ityaùñàda÷ànàü saüj¤à / tathekàrokàrau / çkàrastriü÷ataþ / evaü ëkàro 'pi / eco dvàda÷ànàm / anunàsikànanunàsikabhedena yavalà dvidhà; tenànanunàsikàste dvayordvayossaüj¤à / ## virõànàmati÷ayitaþ saünidhiþ saühatàsiüj¤aþ syàt // ## ajbhiravyavahatà haliþ saüyogasaüj¤àþ syuþ // ## subantaü tiïantaü ca padasaüj¤aü syàt // iti saüj¤àprakaraõam athàcsandhiþ ## ikaþ sthàne yaõ syàdaci saühitàyàü viùaye / sudhã upàsya iti sthite // ## saptamãnirde÷ena vidhãyamànaü kàryaü varõàntareõàvyavahatisya pårvasya bodhyam // ## prasaïge sati sadç÷atama àde÷aþ syàt / sudhy upàsya iti jàte // ## acaþ parasya yaro dve và sto na tvaci / iti dhakàrasya dvitvena sudhdhy upàsya iti jàte // ## spaùñam / iti pårvadhakàrasya dakàraþ // ## saüyogàntaü yatpadaü tadantasya lopaþ syàt // ## ùaùñhãnirdiùñà'ntyasyàla àde÷aþ syàt / iti yalope pràpte%< - (yaõaþ pratiùedho vàcyaþ)>% / suddhyupàsyaþ / maddhariþ / dhàtra÷aþ / làkçtiþ // ## ecaþ kramàday av ày àv ete syuraci // ## samasaübandhã vidhiryathàsaükhyaü syàt / haraye / viùõave / nàyakaþ / pàvakaþ // ## yakàràdau pratyaye pare odautorav àv etau staþ / gavyam / nàvyam / (%%) / gavyåtiþ // ## at eï ca guõasaüj¤aþ syàt // ## taþ paro yasmàtsa ca tàtpara÷coccàryamàõasamakàlasyaiva saüj¤à syàt // #<àdguõaþ // VLk_27 = P_6,1.87 //># avarõàdaci pare pårvaparayoreko guõa àde÷aþ syàt / upendraþ / gaïgodakam // ## upade÷e 'nunàsiko 'jitsaüj¤aþ syàt / pratij¤ànunàsikyàþ pàõinãyàþ / laõsåtrasthàvarõena sahoccàryamàõo repho ralayoþ saüj¤à // ## ç iti triü÷ataþ saüj¤etyuktam / tatsthàne yo 'õ sa raparaþ sanneva pravartate / kçùõarddhiþ / tavalkàraþ // ## avarõapårvayoþ padàntayoryavayorlopo và÷i pare // ## sapàdasaptàdhyàyãü prati tripàdyasiddhà, tripàdyàmapi pårvaü prati paraü ÷àstramasiddham / hara iha, harayiha / viùõa iha, viùõaviha // ## àdaicca vçddhisaüj¤aþ syàt // ## àdeci pare vçddhirekàde÷aþ syàt / guõàpavàdaþ / kçùõaikatvam / gaïgaughaþ / devai÷varyam / kçùõautkaõñhyam // ## avarõàdejàdyoretyedhatyoråñhi ca pare vçddhirekàde÷aþ syàt / upaiti / upaidhate / praùñhauhaþ / ejàdyoþ kim ? upetaþ / mà bhavànpredidhat / (%%) / akùauhaõã senà / (%%) / prauhaþ / prauóhaþ / prauóhiþ / praiùaþ / praiùyaþ / (%<çte ca tçtãyàsamàse>%) / sukhena çtaþ sukhàrtaþ / tçtãyeti kim ? paramartaþ / (%%) / pràrõam, vatsatarràõam, ityàdi // ## pràdayaþ kriyàyoge upasargasaüj¤àþ syuþ / pra parà apa sam anu ava nis nira dus dura vi àï ni adhi api ati su ut abhi prati para upi - ete pràdayaþ // ## kriyàvàcino bhvàdayo dhàtusaüj¤àþ syuþ // ## avarõàntàdupasargàddakàràdau dhàtau pare vçddhirekàde÷aþ syàt / pràrcchati // ## àdupasargàdeïàdau dhàtau pararåpamekàde÷aþ syàt / prejate / upoùati // ## acàü madhye yo 'ntyaþ sa àdiryasya tañ ñisaüj¤aü syàt / (%<÷akandhvàdiùu pararåpaü vàcyam>%) / $$ / ÷akandhuþ / karkandhuþ manãùà / àkçtigaõo 'yam / màrttaõóaþ // ## omi àïi càtpare pararåpamekàde÷aþ syàt / ÷ivàyoüü namaþ / ÷iva ehi // ## yo 'yamekàde÷aþ sa pårvasyàntavatparasyàdivat / ÷ivehi // ## akaþ savarõe 'ci pare pårvaparayordãrgha ekàde÷aþ syàt / daityàraþ / ÷rã÷iþ / viùõådayaþ / hotékàraþ // ## padàntàdeïo'ti pare pårvaråpamekàde÷aþ syàt / hare'va / viùõo 'va // ## loke vede caiïantasya gorati và prakçtibhàvaþ padànte / goagram, go 'gram / eïantasya kim ? citragvagram / padànte kim? goþ // ## iti pràpte // #<ïicca // VLk_46 = P_1,1.53 //># ïidanekàlapyantyasyayaiva syàt // ## padànte eïantasya goravaï vàci / gavàgram, go 'gram / padànte kim ? gavi // ## goravaï syàdindre / gavendraþ // ## dåràtsambodhane vàkyasya ñeþ pluto và // ## ete 'ci prakçtyà syuþ / àgaccha kçùõa 3 atra gau÷carati // #<ãdåded dvivacanaü pragçhyam // VLk_51 = P_1,1.11 //># ãdådedantaü dvivacanaü pragçhyaü syàt / harã etau / viùõå imau / gaïge amå // ## asmàtparàvãdåtau pragçhyau staþ / amã ã÷àþ / ràmakçùõàvamå àsàte / màtkim ? amuke 'tra // ## adravyàrthà÷càdayo nipàtàþ syuþ // ## ete 'pi tathà // ## eko 'j nipàta àïvarjaþ pragçhyaþ syàt / i indraþ / u ume÷aþ / 'vàkyasmaraõayoraïit; à evaü nu manyase / à evaü kila tat / anyatra ïit ; à ãùaduùõam oùõam // ## odanto nipàtaþ pragçhyaþ syàt / aho ã÷àþ // ## sambuddhinimittaka okàro và pragçhyo 'vaidike itau pare / viùõo iti, viùõa iti, viùõaviti // ## mayaþ parasya u¤o vo vàci / kimvuktam, kimu uktam // ## padàntà iko hrasvà và syurasavarõe 'ci / hrasvavidhisàmarthyànna svarasandhiþ / cakri atra, cakraytra / padàntà iti kim ? gauryau -. ## acaþ paràbhyàü rephahakàràbhyàü parasya yaro dve và staþ / gauryyau / (%%) / vàpya÷vaþ // #<çtyakaþ // VLk_61 = P_6,1.128 //># çti pare padàntà akaþ pràgvadvà / brahma çùiþ, brahmarùiþ / padàntàþ kim ? àrchat // ityacsandhiþ atha hal sandhiþ ## sakàratavargayoþ ÷akàracavargàbhyàü yoge ÷akàracavargau staþ / ràma÷÷ete / ràma÷cinoti / saccit / ÷àrïgi¤jaya // #<÷àt // VLk_63 = P_8,4.44 //># ÷àtparasya tavargasya cutvaü na syàt / vi÷naþ / pra÷naþ // #<ùñunà ùñuþ // VLk_64 = P_8,4.41 //># stoþ ùñunà yoge ùñuþ syàt / ràmaùùaùñhaþ / ràmaùñãkate / peùñà / taññãkà / cakriõóhaukase // ## padàntàññavargàtparasyànàmaþ stoþ ùñurna syàt / ùañ santaþ / ùañ te / padàntàtkim ? ãññe / ñoþ kim ? sarpiùñamam / (%%) / ùaõõavatiþ / ùaõõagaryyaþ // ## na ùñutvam / sanùaùñhaþ // ## padànte jhalàü ja÷aþ syuþ / vàgã÷aþ // ## yaraþ padàntasyànunàsike pare 'nunàsiko và syàt / etanmuràriþ, etad muràriþ / (%%) / tanmàtram / cinmayam // ## tavargasya lakàre pare parasavarõaþ / tavargasya lakàre pare parasavarõaþ / tallayaþ / vidvàüllikhati / nasyànunàsiko laþ / ## udaþ parayoþ sthàstambhoþ pårvasavarõaþ // ## pa¤camãnirde÷ena kriyamàõaü kàryaü varõàntareõàvyavahitasya parasya j¤eyam // #<àdeþ parasya // VLk_72 = P_1,1.54 //># parasya yadvihitaü tattasyàderbodhyam / iti sasya thaþ // ## halaþ parasya jharo và lopaþ savarõe jhari // ## khari jhalàü caraþ / ityudo dasya taþ / utthànam / uttambhanam // ## jhayaþ parasya hasya và pårvasavarõaþ / nàdasya ghoùasya saüvàrasya mahàpràõasya tàdç÷o vargacaturthaþ / vàgghariþ, vàghariþ // #<÷a÷cho 'ñi // VLk_76 = P_8,4.63 //># jhayaþ parasya ÷asya cho vàñi / tad ÷iva ityatra dasya ÷cutvena jakàre kçte khari ceti jakàrasya cakàraþ / tacchivaþ, tac÷ivaþ / (%%) tacchlokena // ## màntasya padasyànusvàro hali / hariü vande // ## nasya masya càpadàntasya jhalyanusvàraþ / ya÷àüsi / àkraüsyate / jhali kim ? manyate // ## spaùñam / ÷àntaþ // ## tvaïkaroùi, tvaü karoùi // ## kvibante ràjatau pare samo masya ma eva syàt / samràñ // ## mapare hakàre pare masya mo và / kim hmalayati, kiü hmalayati / (%%)/ kiüyhyaþ, kiü hyaþ / kiüvhvalayati, kiü hvalayati / kiül hlàdayati, kiü hlàdayati // ## napare hakàre masya no và / kin hnute, kiü hnute // #<àdyantau ñakitau // VLk_84 = P_1,1.46 //># ñitkitau yasyoktau tasya kramàdàdyantàvayavau staþ // #<ïõoþ kukñuk ÷ari // VLk_85 = P_8,3.28 //># và staþ / (%%) / pràïkh ùaùñhaþ, pràïkùaùñhaþ, pràï ùaùñhaþ / sugaõñh ùaùñhaþ sugaõñ ùaùñhaþ, sugaõ ùaùñhaþ // #<óaþ si dhuñ // VLk_86 = P_8,3.29 //># óàtparasya sasya dhuóvà / ùañtsantaþ, ùañ santaþ // ## nàntàtparasya sasya dhuóvà / santsaþ, sansaþ // #<÷i tuk // VLk_88 = P_8,3.31 //># padàntasya nasya ÷e pare tugvà / sa¤chambhuþ, sa¤cchambhuþ, sa¤c÷ambhuþ, sa¤÷ambhuþ // #<ïamo hrasvàdaci ïamuõ nityam // VLk_89 = P_8,3.32 //># hrasvàtpare yo ïam tadantaü yatpadaü tasmàtparasyàco ïamuñ / pratyaïïàtmà / sugaõõã÷aþ / sannacyutaþ // ## samo ruþ suñi // ## atra ruprakaraõe roþ pårvasyànunàsiko và // ## anunàsikaü vihàya roþ pårvasmàtparo 'nusvàràgamaþ // ## khari avasàne ca padàntasàya rephasya visargaþ / %<(saüpuükànàü so vaktavyaþ)>% / saüsskartà, saüsskartà // ## ampare khayi pumo ruþ / puüskokilaþ, puüskokilaþ // ## ampare chavi nàntasya padasyaruþ; na tu pra÷àn÷abdasya // ## khari / cakriüstràyasva, cakriüstràyasva / apra÷àn kim ? pra÷àntanoti / padasyeti kim ? hanti // ## nénityasya rurvà pe // ## kavarge pavarge ca visargasya eka epau staþ, càdvisargaþ / néü pàhi, néüþ pàhi, néüþ pàhi / nén pàhi // ## dviruktasya paramàmreóitam syàt // ## kànnakàrasya ruþ syàdàmreóite / kàüskàn, kàüskàn // ## hrasvasya che tuk / ÷ivacchàyà // ## dãrghàt padàntàt che tugvà / lakùmãcchàyà, lakùmã chàyà // iti halsandhiþ / atha visargasandhiþ ## khari / viùõustràtà // ## ÷ari visargasya visargo và / hariþ ÷ete, hari÷÷ete // ## padàntasya sasya sajuùa÷ca ruþ syàt // ## aplutàdataþ parasya roruþ syàdaplute 'ti / ÷ivor'cyaþ // ## tathà / ÷ivo vandyaþ // ## etatpårvasya roryàde÷o '÷i / devà iha, devàyiha / bhos bhagos aghos iti sàntà nipàtàþ / teùàü roryatve kçte // ## bhobhagoaghoapårvasya yasya lopaþ syàddhali / bho devàþ / bhago namaste / agho yàhi // ## ahno rephàde÷o na tu supi / aharahaþ / ahargaõaþ // ## rephasya rephe pare lopaþ // #<óhralope pårvasya dãrgho 'õaþ // VLk_112 = P_6,3.111 //># óharephayorlopanimittayoþ pårvasyàõo dãrghaþ / punà ramate / harã ramyaþ / ÷ambhå ràjate / aõaþ kim ? tçóhaþ / vçóhaþ / manas ratha ityatra rutve kçte ha÷i cetyutve rorãti lope ca pràpte // ## tulyabalavirodhe paraü kàryaü syàt / iti lope pràpte / pårvatràsiddhamiti rorãtyasyàsiddhatvàdutvameva / manorathaþ // ## akakàrayoretattadoryaþ sustasya lopo hali na tu na¤samàse / eùa viùõuþ / sa ÷ambhuþ / akoþ kim ? eùako rudraþ / ana¤samàse kim ? asaþ ÷ivaþ / hali kim ? eùo 'tra // ## sa ityasya sorlopaþ syàdaci pàda÷cellope satyeva påryyeta / semàmavióóhi prabhçtim / saiùa dà÷arathã ràmaþ // iti visargasandhiþ // iti pa¤casandhiprakaraõam / atha ùaóliïgeùu ajantapuülliïgàþ ## dhàtuü pratyayaü pratyayàntaü ca varjayitvà arthavacchabdasvaråpaü pràtipadikasaüj¤aü syàt // ## kçttaddhitàntau samàsà÷ca tathà syuþ // ## su au jas iti prathamà / am auñ ÷as iti dvitãyà / ñà bhyàm bhis iti tçtãyà / ïe bhyàm bhyas iti caturthã / ïasi bhyàm bhyas iti pa¤camã / ïas os àm iti ùaùñhã / ïi os sup iti saptamã // #<ïyàppràtipadikàt // VLk_119 = P_4,1.1 //># ## ## ityadhikçtya / ïyantàdàbantàtpràtipadikàcca pare svàdayaþ pratyayàþ syuþ // ## supastrãõi trãõi vacanànyeka÷a ekavacanadvivacanabahuvacanasaüj¤àni syuþ // ## dvitvaikatvayorete staþ // ## varõànàmabhàvo 'vasànasaüj¤aþ syàt / rutvavisargau / ## // ## ekavibhaktau yàni saråpàõyeva dçùñàni teùàmeka eva ÷iùyate // ## akaþ prathamàdvitãyayoraci pårvasavarõadãrgha ekàde÷aþ syàt / iti pràpte // ## àdici na pårvasavarõadãrghaþ / vçddhireci / ràmau // ## bahutvavivakùàyàü bahuvacanaü syàt // ## pratyayàdyau cuñå itau staþ // ## suptiïau vibhaktisaüj¤au staþ // ## vibhaktisthàstavargasamà netaþ / iti sasya nettvam / ràmàþ // ## sambodhane prathamàyà ekavacanaü sambuddhisaüj¤aü syàt // ## yaþ pratyayo yasmàt kriyate tadàdi÷abdasvaråpaü tasminnaïgaü syàt // ## eïantàddhrasvàntàccàïgàddhallupyate sambuddhe÷cet / he ràma / he ràmau / he ràmàþ // ## ako 'myaci pårvaråpamekàde÷aþ / ràmam / ràmau // ## taddhitavarjapratyayàdyà la÷akavargà itaþ syuþ // ## pårvasavarõadãrghàtparo yaþ ÷asaþ sastasya naþ syàtpuüsi // ## añ kavargaþ pavargaþ àï num etairvyastairyathàsaübhavaü militai÷ca vyavadhàne 'pi raùàbhyàü parasya nasya õaþ samànapade / iti pràpte // ## nasya õo na / ràmàn // #<ñàïasiïasàminàtsyàþ // VLk_140 = P_7,1.12 //># adantàññàdãnàminàdayaþ syuþ / õatvam / ràmeõa // ## ya¤àdau supi ato 'ïgasya dãrghaþ / ràmàbhyàm // ## anekàl÷itsarvasya / ràmairþ // #<ïeyaþ // VLk_143 = P_7,1.13 //># ato 'ïgàtparasya ïeyadi÷aþ // ## àde÷aþ sthànivatsyànna tu sthànyalà÷rayavidhau / iti sthànivattvàt supi ceti dãrghaþ / ràmàya / ràmàbhyàm // ## jhalàdau bahuvacane supyato 'ïgasyaikàraþ / ràmebhyaþ / supi kim ? pacadhvam // ## avasàne jhalàü caro và / ràmàt, ràmàd / ràmàbhyàm / ràmebhyaþ / ràmasya // ## ato 'ïgasyaikàraþ / ràmayoþ // ## hrasvàntànnadyantàdàbantàccàïgàtparasyàmo nuóàgamaþ // ## ajantàïgasya dãrghaþ / ràmàõàm / ràme / ràmayoþ / supi - ettve kçte // #<àde÷apratyayayoþ // VLk_150 = P_8,3.59 //># iõkubhyàü parasyàpadàntasyàde÷asya pratyayàvayavasya yaþ sastasya mårdhanyàde÷aþ / ãùadvivçtasya sasya tàdç÷a eva ùaþ / ràmeùu / evaü kçùõàdayo 'pyadantàþ // ## sarva vi÷va ubha ubhaya óatara óatama anya anyatara itara tvat tva nema sama sima / pårvaparàvaradakùiõottaràparàdharàõi vyavasthàyàmasaüj¤àyàm / svamaj¤àtidhanàkhyàyàm / antaraü bahiryogopasaüvyànayoþ / tyad tad yad etad idam adas eka dvi yuùmad asmad bhavatu kim // ## adantàtsarvanàmno jasaþ ÷ã syàt / anekàltvàtsarvàde÷aþ / sarve // ## ataþ sarvanàmno óeþ smai / sarvasmai // #<ïasiïyoþ smàtsminau // VLk_154 = P_7,1.15 //># ataþ sarvanàmna etayoretau staþ / sarvasmàt // #<àmi sarvanàmnaþ suñ // VLk_155 = P_7,1.52 //># avarõàntàtparasya sarvanàmno vihitasyàmaþ suóàgamaþ / etvaùatve / sarveùàm / sarvasmin / ÷eùaü ràmavat / evaü vi÷vàdayo 'pyadantàþ // ##÷abdo nityaü dvivacanàntaþ / ubhau 2 / ubhàbhyàm 3 / ubhayoþ 2 / tasyeha pàñho 'kajarthaþ / ##÷abdasya dvivacanaü nàsti / ubhayaþ / ubhaye / ubhayam / ubhayàn / ubhayena / ubhayaiþ / ubhayasmai / ubhayebhyaþ / ubhayasmàt / ubhayebhyaþ / ubhayasya / ubhayeùàm / ubhayasmin / ubhayeùu // óataraóatamau pratyayau, pratyayagrahaõe tadantagrahaõamiti tadantà gràhyàþ // nema ityardhe // samaþ sarvaparyàya stulyaparyàyastu na, yathàsaükhyamanude÷aþ samànàmiti j¤àpakàt // ## eteùàü vyavasthàyàmasaüj¤àyàü ca sarvanàmasaüj¤à gaõasåtràtsarvatra yà pràptà sà jasi và syàt / pårve, pårvàþ / asaüj¤àyàü kim ? uttaràþ kuravaþ / svàbhidheyàpekùàvadhiniyamo vyavasthà / vyavasthàyàü kim ? dakùiõà gàthakàþ, ku÷alà ityarthaþ // ## j¤àtidhanànyavàcinaþ sva÷abdasya pràptà saüj¤à jasi và / sve, svàþ; àtmãyàþ, àtmàna iti và / j¤àtidhanavàcinastu, svàþ; j¤àtayor'thà và // ## bàhye paridhànãye càrthe 'ntara÷abdasya pràptà saüj¤à jasi và / antare, antarà và gçhàþ; bàhyà ityarthaþ / antare, antarà và ÷àñakàþ; paridhànãyà ityarthaþ // ## ebhyo ïasiïyoþ smàtsminau và staþ / pårvasmàt, pårvàt / pårvasmin, pårve / evaü paràdãnàm / ÷eùaü sarvavat // ## ete jasi uktasaüj¤à và syuþ / prathame, prathamàþ // tayaþ pratyayaþ / dvitaye, dvitayàþ / ÷eùaü ràmavat // neme, nemàþ / ÷eùaü sarvavat // (%%) / dvitãyasmai, dvitãyàyetyàdi / evaü tçtãyaþ // ## // ## ajàdau vibhaktau / (pa.) $$ / (pa.) $$ / (pa.) $$, iti jara÷abdasya jaras / nirjarasau / nirjarasa ityàdi / pakùe halàdau ca ràmavat // ## // ## dãrghàjjasi ici ca pare pårvasavarõadãrgho na syàt / vi÷vapau / vi÷vapàþ / he vi÷vapàþ / vi÷vapàm / vi÷vapau // ## svàdipa¤cavacanàni sarvanàmasthànasaüj¤àni syuraklãbasya // ## kappratyayàvadhiùu svàdiùvasarvanàmasthàneùu pårvaü padaü syàt // ## yàdiùvajàdiùu ca kappratyayàvadhiùu svàdiùvasarvanàmasthàneùu pårvaü bhasaüj¤aü syàt // #<àkaóàràdekà saüj¤à // VLk_166 = P_1,4.1 //># ita årdhvaü kaóàràþ karmadhàraya ityataþ pràgekasyaikaiva saüj¤à j¤eyà / yà parànavakà÷à ca // #<àto dhàtoþ // VLk_167 = P_6,4.140 //># àkàrànto yo dhàtustadantasya bhasyàïgasya lopaþ / alo 'ntyasya / vi÷vapaþ / vi÷vapà / vi÷vapàbhyàmityàdi / evaü ÷aïkhadhmàdayaþ / dhàtoþ kim ? hàhàn // ## / harã // ## hrasvàntasyàïgasya guõaþ / harayaþ // ## sambuddhau / he hare / harim / harã / harãn // #<÷eùo ghyasakhi // VLk_170 = P_1,4.7 //># ÷eùa iti spaùñàrtham / hrasvau yàvidutau tadantaü sakhivarjaü ghisaüj¤am // #<àïo nàstriyàm // VLk_171 = P_7,3.120 //># gheþ parasyàïo nà syàdastriyàm / àïiti ñàsaüj¤à / hariõà / haribhyàm / haribhiþ // ## ghisaüj¤asya ïiti supi guõaþ / haraye / haribhyàm / haribhyaþ // #<ïasiïaso÷ca // VLk_173 = P_6,1.110 //># eïo ïasiïasorati pårvaråpamekàde÷aþ / hareþ 2 / haryoþ 2 / harãõàm // ## idudbhyàmuttarasya ïeraut, gheracca / harau / hariùu / evaü kavyàdayaþ // ## sakhyuraïgasyànaïàde÷o 'sambuddhau sau // ## antyàdalaþ pårvo varõa upadhàsaüj¤aþ // ## nàntasyopadhàyà dãrgho 'sambuddhau sarvanàmasthàne // ## ekàl pratyayo yaþ so 'pçktasaüj¤aþ syàt // ## halantàtparaü dãrghau yau ïyàpau tadantàcca paraü sutisãtyetadapçktaü hal lupyate // ## pràtipadikasaüj¤akaü yatpadaü tadantasya nasya lopaþ / sakhà // ## sakhyuraïgàtparaü saübuddhivarjaü sarvanàmasthànaü õidvatsyàt // ## ajantàïgasya vçddhir¤iti õiti ca pare / sakhàyau / sakhàyaþ / he sakhe / sakhàyam / sakhàyau / sakhãn / sakhyà / sakhye // ## khiti÷abdàbhyàü khãtã÷abdàbhyàü kçtayaõàde÷àbhyàü parasya ïasiïasorata uþ / sakhyuþ // ## itaþ parasya ïeraut / sakhyau / ÷eùaü harivat // ## ghisaüj¤aþ / patyuþ 2 / patyau / ÷eùaü harivat / samàse tu bhåpataye / ##÷abdo nityaü bahuvacanàntaþ // ## #<óati ca // VLk_187 = P_1,1.25 //># óatyantà saükhyà ùañsaüj¤à syàt // #<ùaóbhyo luk // VLk_188 = P_7,1.22 //># ja÷÷asoþ // ## luk÷lulup÷abdaiþ kçtaü pratyayàdar÷anaü kramàttattatsaüj¤aü syàt // ## pratyaye lupte tadà÷ritaü kàryaü syàt / iti jasi ceti guõe pràpte // ## lumatà ÷abdena lupte tannimittamaïgakàryaü na syàt / kati 2 / katibhiþ / katibhyaþ 2 / katãnàm / katiùu / yuùmadasmatùañsaüj¤akàstriùu saråpàþ // ##÷abdo nityaü bahuvacanàntaþ / trayaþ / trãn / tribhiþ / tribhyaþ 2 // ## tri÷abdasya trayàde÷aþ syàdàmi / trayàõàm / triùu / gauõatve 'pi priyatrayàõàm // ## eùàmakàro vibhaktau / (%%) / dvau 2 / dvàbhyàm 3 / dvayoþ 2 // pàti lokamiti ## såryaþ // ## papyau 2 / papyaþ / he papãþ / papãm / papãn / papyà / papãbhyàm 3 / papãbhiþ / papye / papãbhyaþ 2 / papyaþ 2 / papyoþ / dãrghatvànna nuñ, papyàm / ïau tu savarõadãrghaþ, papã / papyoþ / papãùu / evaü vàtapramyàdayaþ // bahvyaþ ÷reyasyo yasya sa ## // ## ãdådantau nityastrãliïgau nadãsaüj¤au staþ / (%%) / pårvaü stryàkhyasyopasarjanatve 'pi nadãtvaü vaktavyamityarthaþ // ## sambuddhau / he bahu÷reyasi // #<àõnadyàþ // VLk_197 = P_7,3.112 //># nadyantàtpareùàü ïitàmàóàgamaþ // #<àña÷ca // VLk_198 = P_6,1.90 //># àño 'ci pare vçddhirekàde÷aþ / bahu÷reyasyai / bahu÷reyasyàþ / bahu÷reyasãnàm // #<ïeràmnadyàmnãbhyaþ // VLk_199 = P_7,3.117 //># nadyantàdàbantànnã÷abdàcca parasya ïeràm / bahu÷reyasyàm / ÷eùaü papãvat // aïyantatvànna sulopaþ / ## / ÷eùaü bahu÷reyasãvat // ## // ## ÷nu pratyayàntasyevarõovarõàntasya dhàtorbhrå ityasya càïgasya ceyaïuvaïau sto 'jàdau pratyaye pare / iti pràpte // ## dhàtvavayavasaüyogapårvo na bhavati ya ivarõastadanto yo dhàtustadantasyànekàco 'ïgasya yaõajàdau pratyaye / pradhyau / pradhyaþ / pradhyam / pradhyau / pradhyaþ / pradhyi / ÷eùaü papãvat / evaü ## / ïau tu gràmaõyàm // anekàcaþ kim ? ## / niyau / niyaþ / ami ÷asi ca paratvàdiyaï, niyam / ïeràm; niyàm // asaüyogapårvasya kim ? su÷riyau / yavakriyau // ## pràdayaþ kriyàyoge gatisaüj¤àþ syuþ / (%%) / ÷uddhadhiyau // ## etayoraci supi yaõna / sudhiyau / sudhiya ityàdi // sukhamicchatãti ## / ## / sukhyau / sutyau / sukhyuþ / sutyuþ / ÷eùaü pradhãvat / ÷ambhurharivat / evaü bhànvàdayaþ // ## asambuddhau sarvanàmasthàne pare / kroùñu÷abdasya sthàne kroùñç÷abdaþ prayoktavya ityarthaþ // #<çto ïisarvanàmasthànayoþ // VLk_205 = P_7,1.110 //># çto 'ïgasya guõo ïau sarvanàmasthàne ca / iti pràpte -- . #<çdu÷anaspurudaüso 'nehasàü ca // VLk_206 = P_7,1.94 //># çdantànàm u÷anasàdãnàm ca anaï syàt asaübuddhau sau // ## abàdãnàm upadhàyà dãrghaþ asaübuddhau sarvanàmasthàne / ## / kroùñàrau / kroùñàraþ / kroùñån // ## ajàdiùu tçtãyàdiùu kroùñurvà tçjvat / kroùñrà / kroùñre // #<çta ut // VLk_209 = P_6,1.111 //># çto ïasiïasorati udekàde÷aþ / raparaþ // ## rephàtsaüyogàntasya sasyaiva lopo nànyasya / rasya visargaþ / kroùñuþ 2 / kroùñroþ 2 /%< (numaciratçjvadbhàvebhyo nuñ pårvavipratiùedhena>%) / kroùñånàm / kroùñari / pakùe halàdau ca ÷ambhuvat // ## / håhvau / håhvaþ / håhåm ityàdi // ##÷abde tu nadãkàryyaü vi÷eùaþ / he aticamu / aticamvai / aticamvàþ / aticamånàm // ## // ## dhàtvavayavasaüyogapårvo na bhavati ya uvarõastadanto yo dhàtustadantasyànekàco 'ïgasya yaõ syàdaci supi / khalapvau / khalapvaþ / evaü sulvàdayaþ // ## / svabhuvau / svabhuvaþ // ## // ## asya yaõ syàdaci supi / varùàbhvàvityàdi // ## / (%%þ) / dçnbhvau / evaü karabhåþ // ## / he dhàtaþ / dhàtàrau / dhàtàraþ / (%<çvarõànnasya õatvaü vàcyam>%) / dhàtéõàm / evaü naptràdayaþ // naptràdigrahaõaü vyutpattipakùe niyamàrtham / teneha na / ## / pitarau / pitaraþ / pitaram / ÷eùaü dhàtçvat / evaü jàmàtràdayaþ // ## / narau // ## asya nàmi và dhãrghaþ / nçõàm / néõàm // ## okàràdvihitaü sarvanàmasthànaü õidvat / ## / gàvau / gàvaþ // ## oto 'm÷asoraci àkàra ekàde÷aþ / gàm / gàvau / gàþ / gavà / gave / goþ / ityàdi // ## asyàkàràde÷o hali vibhaktau / ## / ràyau / ràyaþ / ràmyàmityàdi // ## / glàvau / glàvaþ / glaubhyàmityàdi // ityajantapuülliïgàþ / athàjantastrãliïgàþ ## / ## àbantàdaïgàtparasyayauïaþ ÷ã syàt / auïityaukàravibhakteþ saüj¤à / rame / ramàþ // ## àpa ekàraþ syàtsambuddhau / eïhrasvàditi saübuddhilopaþ / he rame / he rame / he ramàþ / ramàm / rame / ramàþ // #<àïi càpaþ // VLk_219 = P_7,3.105 //># àïi osi càpa ekàraþ / ramayà / ramàbhyàm / ramàbhiþ // ## àpo ïito yàñ / vçddhiþ / ramàyai / ramàbhyàm / ramàbhyaþ / ramàyàþ / ramayoþ / ramàõàm / ramàyàm / ramàsu / evaü durgàmbikàdayaþ // ## àbantàtsarvanàmno ïitaþ syàñ syàdàpa÷ca hrasvaþ / sarvasyai / sarvasyàþ / sarvàsàm / sarvasyàm / ÷eùaü ramàvat // evaü vi÷vàdaya àbantàþ // ## sarvanàmatà và / uttarapårvasyai, uttarapårvàyai / tãyasyeti và sarvanàmasaüj¤à / dvitãyasyai, dvitãyàyai // evaü tçtãyà // ambàrtheti hrasvaþ / he amba / he akka / he alla // jarà / jarasau ityàdi / pakùe ramàvat // gopàþ, vi÷vapàvat // matãþ / matyà // #<ïiti hrasva÷ca // VLk_223 = P_1,4.6 //># iyaïuvaïsthànau strã÷abdabhinnau nityastrãliïgàvãdåtau, hrasvau cevarõovarõau, striyàü và nadãsaüj¤au sto ïiti / matyai, mataye / matyàþ 2 / mateþ 2 // ## idudbhyàü nadãsaüj¤akàbhyàü parasya ïeràm / matyàm, matau / ÷eùaü harivat // evaü buddhyàdayaþ // ## strãliïgayoretau sto vibhaktau // ## tisç catasç etayorçkàrasya rephàde÷aþ syàdaci / guõadãrghotvànàmapavàdaþ / ## / tisçbhyaþ / tisçbhyaþ / àmi nuñ // ## etayornàmi dãrgho na / tisçõàm / tisçùu // ## / dve / dvàbhyàm / dvàbhyàm / dvàbhyàm / dvayoþ / dvayoþ // ## / gauryyau / gauryyaþ / he gauri / gauryyai ityàdi / evaü nadyàdayaþ // ## / ÷eùaü gaurãvat // evaü tarãtantryàdayaþ // ## / he stri // ## asyeyaï syàdajàdau pratyaye pare / striyau / striyaþ // ## ami ÷asi ca striyà iyaï và syàt / striyam, strãm / striyaþ, strãþ / striyà / striyai / striyàþ / paratvànnuñ / strãõàm / strãùu //#< ÷rãþ># / ÷riyau / ÷riyàþ // ## iyaïuvaïoþ sthitiryayostàvãdåtau nadãsaüj¤au na sto na tu strã / he ÷rãþ / ÷riyai, ÷riye / ÷riyàþ, ÷riyaþ // ## iyaïuvaïsthànau stryàkhyau yå àmi và nadãsaüj¤au sto na tu strã / ÷rãõàm, ÷riyàm / ÷riyi, ÷riyàm // dhenurmativat // ## strãvàcã kroùñu÷abdastçjantavadråpaü labhate // #<çnnebhyo ïãp // VLk_233 = P_4,1.5 //># çdantebhyo nàntebhya÷ca striyàü ïãp / kroùñrã gaurãvat // bhråþ ÷rãvat // svayambhåþ puüvat // ## ïãpñàpau na staþ // svasà tisra÷catasra÷ca nanàndà duhità tathà / yàtà màteti saptaite svasràdaya udàhçtàþ // ## / svasàrau // màtà pitçvat / ÷asi màtéþ // dyaurgovat // ràþ puüvat // naurglauvat // ityajantastrãliïgàþ athàjantanapuüsakaliïgàþ ## ato 'ïgàt klãbàtsvamoram / ami pårvaþ / ## / eïhrasvàditi hallopaþ / he j¤àna// ## klãbàdauïaþ ÷ã syàt / bhasaüj¤àyàm // ## kaóàre taddhite ca pare bhasyevarõàvarõayorlopaþ / ityallope pràpte (%%þ) / j¤àne // ## klãbàdanayoþ ÷iþ syàt // #<÷i sarvanàmasthànam // VLk_239 = P_1,1.42 //># ÷i ityetaduktasaüj¤aü syàt // ## jhalantasyàjantasya ca klãbasya num syàt sarvanàmasthàne // ## acàü madhye yo 'ntyastasmàtparastasyaivàntàvayavo mitsyàt / upadhàdãrghaþ / j¤ànàni / punastadvat / ÷eùaü puüvat // evaü dhana vana phalàdayaþ // ## ebhyaþ klãbebhyaþ svamoþ adóàde÷aþ syàt // #<ñeþ // VLk_243 = P_6,4.143 //># óiti bhasya ñerlopaþ / ##, katarad / katare / kataràõi / he katarat / ÷eùaü puüvat // evaü katamat / itarat / anyat / anyatarat / anyatamasya tvanyatamamityeva / (%%)/ ekataram // ## ajantasyetyeva / ÷rãpaü j¤ànavat // ## luk syàt / vàri // ## igantasya klãbasya numaci vibhaktau / vàriõã / vàrãõi / na lumatetyasyànityatvàtpakùe saübuddhinimitto guõaþ / he vàre, he vàri / gherïitãti guõe pràpte (%%) / vàriõe / vàriõaþ / vàriõoþ / numacireti nuñ / vàrãõàm / vàriõi / halàdau harivat // ## eùàmanaï syàññàdàvaci // ## aïgàvayavo 'sarvanàmasthànayajàdisvàdiparo yo 'n tasyàkàrasya lopaþ / dadhnà / dadhne / dadhnaþ / dadhnaþ / dadhnoþ / dadhnoþ // ## aïgàvayavo 'sarvanàmasthànayajàdisvàdiparo yo 'n tasyàkàrasya lopo và syàïat ïi÷yoþ parayoþ / dadhni, dadhani / ÷eùaü vàrivat // evamasthisakthyakùi // ## / sudhinã / sudhãni / he sudhe, he sudhi // ## pravçttinimittaikye bhàùitapuüskamigantaü klãbaü puüvadvà ñàdàvaci / sudhiyà, sudhinetyàdi // ## / madhunã / madhåni / he madho, he madhu // ## / sulunã / sulåni / sulunetyàdi // ## / dhàtçõã / dhàtéõi / he dhàtaþ, he dhàtç / dhàtéõàm // evaü j¤àtràdayaþ // ## àdi÷yamàneùu hrasveùu eca igeva syàt / ## / pradyunã / pradyåni / pradyunetyàdi // ## / prariõã / prarãõi / prariõà / ekade÷avikçtamananyavat / praràbhyàm / prarãõàm // ## / sununã / sunåni / sununetyàdi // ityajantanapuüsakaliïgàþ / atha halanta puülliïgàþ ## hasya óhaþ syàjjhali padànte ca / ##, lió / lihau / lihaþ / lióbhyàm / liñtsu, liñsu // ## jhali padànte copade÷e dàderdhàterhasya ghaþ // ## dhàtvavayavasyaikàco jhaùantasya ba÷o bhaù se dhve padànte ca / ##, dhug / duhau / duhaþ / dhugbhyàm / dhukùu // ## eùàü hasya và gho jhali padànte ca / ##, dhrug, dhruñ, dhruó / druhau / druhaþ / dhrugbhyàm, dhruóbhyàm / dhrukùu, dhruñtsu, dhruñsu // evaü muk, mug ityàdi // ## ##, snug, snuñ, snuó / evaü snik, snig, sniñ, snió // ##, vi÷vavàó / vi÷vavàhau / vi÷vavàhaþ / vi÷vavàham / vi÷vavàhau // ## yaõaþ sthàne prayujyamàno ya ik sa saüprasàraõasaüj¤aþ syàt // ## bhasya vàhaþ saüprasàraõamåñh // ## saüprasàraõàdaci pårvaråpamekàde÷aþ / etyedhatyåñhsviti vçddhiþ / vi÷vauhaþ, ityàdi // ## anayoràm syàtsarvanàmasthàne pare // ## asya num syàt sau pare / ## // ## he anaóvan / he anaóvàhau / he anaóvàhaþ / anaóuhaþ / anaóuhà // ## sàntavasvantasya sraüsàde÷ca daþ syàtpadànte / anaóudbhyàmityàdi // sànteti kim ? vidvàn / padànte kim ? srastam / dhvastam // ## sàóaråpasya saheþ sasya mårdhanyàde÷aþ / ##, turàùàó / turàsàhau / turàsàhaþ / turàùàóbhyàmityàdi // ## diviti pràtipadikasyautsyàtsau / ## / sudivau // ## divo 'ntàde÷a ukàraþ syàt padànte / sudyubhyàmityàdi // ## / caturaþ / caturbhiþ / caturbhyaþ // #<ùañcaturbhya÷ca // VLk_267 = P_7,1.55 //># ebhya àmo nuóàgamaþ // ## ## acaþ paràbhyàü rephahakàràbhyàü parasya yaro dve và staþ / caturõõàm, caturõàm // ## roreva visargaþ supi / ùatvam / ùasya dvitve pràpte // #<÷aro 'ci // VLk_271 = P_8,4.49 //># aci pare ÷aro na dve staþ / caturùu // ## dhàtormasya naþ padànte / pra÷àn // ## kimaþ kaþ syàdvibhaktau / ## / kau / ke ityàdi / ÷eùaü sarvavat // ## sau / tyadàdyatvàpavàdaþ // ## idama ido 'y sau puüsi / ## / tyadàdyatve // ## apadàntàdato guõe pararåpamekàde÷aþ // ## idamo dasya maþ syàdvibhaktau / imau / ime / tyadàdeþ sambodhanaü nàstãtyutsargaþ // ## akakàrasyedama ido 'nàpi vibhaktau / àbiti pratyàhàraþ / anena // ## akakàrasyedama ido lopa àpi halàdau / nànarthake 'lo 'ntyavidhiranabhyàsavikàre // #<àdyantavadekasmin // VLk_280 = P_1,1.21 //># ekasminkriyamàõaü kàryamàdàvivànta iva syàt / supi ceti dãrghaþ / àbhyàm // ## akakàrayoridamadasorbhisa ais na / ebhiþ / asmai / ebhyaþ / asmàt / asya / anayoþ / eùàm / asmin / anayoþ / eùu // ## idametadoranvàde÷e / ki¤citkàryaü vidhàtumupàttasya kàryàntaraü vidhàtuü punarupàdànamanvàde÷aþ / yathà - anena vyàkaraõamadhãta menaü chando 'dhyàpayeti / anayoþ pavitraü kulamenayoþ prabhåtaü svàmiti // enam / enau / enàn / enena / enayoþ / enayoþ // ## // ## nasya lopo na ïau sambuddhau ca / he ràjan / (%<ïàvuttarapade pratiùedho vaktavya>%þ) / brahmaniùñhaþ / ràjànau / ràjànaþ / ràj¤aþ // ## subvidhau svaravidhau saüj¤àvidhau kçti tugvidhau ca nalopo 'siddho nànyatra - ràjà÷va ityàdau / ityasiddhatvàdàtvamettvamaistvaü ca na / ràjabhyàm / ràjabhiþ / ràj¤i, ràjani / ràjasu // ## / yajvànau / yajvànaþ // ## vamantasaüyogàdano 'kàrasya lopo na / yajvanaþ / yajvà / yajvabhyàm // brahmaõaþ / brahmaõà // ## eùàü ÷àvevopadhàyà dãrgho nànyatra / iti niùedhe pràpte - . ## innàdãnàmupadhàyà dãrgho 'saübuddhau sau / ## / he vçtrahan // ## ekàjuttaparadaü yasya tasminsamàse pårvapadasthànnimittàtparasya pratipadikàntanumvibhaktisthasya nasya õaþ / vçtrahaõau // ## ¤iti õiti pratyaye nakàre ca pare hanterhakàrasya kutvam / vçtraghnaþ ityàdi / evaü ÷àrïgin, ya÷asvin, aryaman, påùan // ## maghavan÷abdasya và tç ityantàde÷aþ / ç it // ## adhàtorugito nalopino '¤cate÷ca num syàtsarvanàmasthàne pare / ## / maghavantau / maghavantaþ / he maghavan / maghavadbhyàm / tçtvàbhàve ## / suñi ràjavat // #<÷vayuvamaghonàmataddhite // VLk_292 = P_6,4.133 //># annantànàü bhànàmeùàmataddhite saüprasàraõam / maghonaþ / maghavabhyàm / evaü #<÷van, yuvan># // ## saüprasàraõe parataþ pårvasya yaõaþ saüprasàraõaü na syàt / iti yakàrasya netvam / ata eva j¤àpakàdantyasya yaõaþ pårvaü saüprasàraõam / yånaþ / yånà / yuvabhyàm ityàdi // ## / he arvan // ## na¤à rahitasyàrvannityasyàïgasya tç ityantàde÷o na tu sau / arvantau / arvantaþ / arvadbhyàmityàdi // ## eùàmàkàro 'ntàde÷aþ syàt sau pare // ## pathyàderikàrasyàkàraþ syàtsarvanàmasthàne pare // ## pathimathosthasya nthàde÷aþ sarvanàmasthàne / ## / panthànau / panthànaþ // ## bhasya pathyàdeùñerlopaþ / pathaþ / pathà / pathibhyàm // evaü mathin, çbhukùin // #<ùõàntà ùañ // VLk_299 = P_1,1.24 //># ùàntà nàntà ca saükhyà ùañsaüj¤à syàt / ##÷abdo nityaü bahuvacanàntaþ / pa¤ca / pa¤ca / pa¤cabhiþ / pa¤cabhyaþ / pa¤cabhyaþ / nuñ // ## nàntasyopadhàyà dãrgho nàmi / pa¤cànàm / pa¤casu // ## halàdau và syàt // ## kçtàkàràdaùñano ja÷÷asorau÷ / aùñabhya iti vaktavye kçtàtvanirde÷o ja÷÷asorviùaye àtvaü j¤àpayati / ## / aùñau / aùñàbhiþ / aùñàbhyaþ / aùñàbhyaþ / aùñànàm / aùñàsu / àtvàbhàve aùña, pa¤cavat // #<çtvigdadhçksragdiguùõiga¤cuyujikru¤càü ca // VLk_303 = P_3,2.59 //># ebhyaþ kvin, a¤ceþ supyupapade, yujikru¤coþ, kevalayoþ, kru¤cernalopàbhàva÷ca nipàtyate / kanàvitau // ## atra dhàtvadhikàre tiïbhinnaþ pratyayaþ kçtsaüj¤aþ syàt // ## apçktasya vasya lopaþ // ## kvinpratyayo yasmàttasya kavargo 'ntàde÷aþ padànte / asyàsiddhatvàccoþ kuriti kutvam / #<çtvik>#, çtvig / çtvijau / çtvigbhyàm // ## yujeþ sarvanàmasthàne num syàdasamàse / sulopaþ / saüyogàntalopaþ / kutvena nasya ïaþ / ## / anusvàraparasavarõau / yu¤jau / yu¤jaþ / yugbhyàm // ## cavargasya kavargaþ syàjjhali padànte ca / ##, suyug / suyujau / suyugbhyàm // ## / kha¤jau / khanbhyàm // ## jhali padànte ca / ja÷tvacartve / ##, ràó / ràjau / ràjaþ / ràóbhyàm // evaü vibhràñ, deveñ, vi÷vasçñ // (%%) / paràvupapade vrajeþ kvip syàddãrgha÷ca padànte ùatvamapi / parivràñ / parivràjau // ## vi÷va÷abdasya dãrgho 'ntàde÷aþ syàdsau ràñ÷abde ca pare / ##, vi÷varàó / vi÷varàjau / vi÷varàóbhyàm // ## padànte jhali ca yaþ saüyogastadàdyoþ skorlopaþ / ## / sasya ÷cutvena saþ / jhalàü ja÷ jha÷i iti ÷asya jaþ / bhçjjau / bhçóbhyàm // tyadàdyatvaü pararåpatvaü ca // ## tyadàdãnàü takàradakàrayoranantyayoþ saþ syàtsau / ## / tyau / tye // ## / tau / te // ## / yau / ye // ## / etau / ete // #<ïeprathamayoram // VLk_313 = P_7,1.28 //># yuùmadasmadbhyàü parasya ïe ityetasya prathamàdvitãyayo÷càmàde÷aþ // ## anayormaparyantasya tvàhau àde÷au staþ // #<÷eùe lopaþ // VLk_315 = P_7,2.90 //># etayoùñilopaþ / ## / ## // ## dvayoruktàvanayormaparyantasya yuvàvau sto vibhaktau // ## auïyetayoràtvaü loke / yuvàm / àvàm // ## anayormaparyantasya / yåyam / vayam // ## ekasyoktàvanayormaparyantasya tvamau sto vibhaktau // ## anayoràtsyàt / tvàm / màm // #<÷aso na // VLk_321 = P_7,1.29 //># àbhyàü ÷aso naþ syàt / amo 'pavàdaþ / àdeþ parasya / saüyogàntalopaþ / yuùmàn / asmàn // ## anayoryakàràde÷aþ syàdanàde÷e 'jàdau parataþ / tvayà / mayà // ## anayoràtsyàdanàde÷e halàdau vibhaktau / yuvàbhyàm / àvàbhyàm / yuùmàbhiþ / asmàbhiþ // ## anayormaparyantasya / ñilopaþ / tubhyam / mahyam // ## àbhyàü parasya / yuùmabhyam / asmabhyam // ## àbhyàü ïaserat / tvat / mat // ## àbhyàü pa¤camyàü bhyaso 'tsyàt / yuùmat / asmat // ## anayormaparyantasya tavamamau sto ïasi // ## tava / mama / yuvayoþ / àvayoþ // ## àbhyàü parasya sàma àkaü syàt / yuùmàkam / asmàkam / tvayi / mayi / yuvayoþ / àvayoþ / yuùmàsu / asmàsu // ## padàtparayorapàdàdau sthitayoþ ùaùñhyàdivi÷iùñayorvàü nau ityàde÷au staþ // ## uktavidhayoranayoþ ùaùñhyàdibahuvacanàntayorvasnasau staþ // ## uktavidhayoranayoùùaùñhãcaturthyekavacanàntayoste me etau staþ // ## dvitãyaikavacanàntayostvà mà ityàde÷au staþ // ÷rã÷astavàvatu màpãha dattàtte me 'pi ÷arma saþ / svàmã te me 'pi sa hariþ pàtu vàmapi nau vibhuþ // sukhaü vàü nau dadàtvã÷aþ patirvàmapi nau hariþ / so 'vyàdvo naþ ÷ivaü vo no dadyàt sevyo 'tra vaþ sa naþ // (%%) / ekatiï vàkyam / odanaü paca tava bhaviùyati / (%%þ) / anvàde÷e tu nityaü syuþ / dhàtà te bhakto 'sti, dhàtà tava bhakto 'sti và / tasmai te nama ityeva // ##, supàd // supadau // ## pàcchabdàntaü yadaïgaü bhaü tadavayavasya pàcchabdasya padàde÷aþ // supadaþ / supadà / supàdbhyàm // ##, agnimad / agnimathau / agnimathaþ // ## halantànàmaniditàmaïgànàmupadhàyà nasya lopaþ kiti ïiti / num / saüyogàntasya lopaþ / nasya kutvena ïaþ / ## / prà¤cau / prà¤caþ // ## luptanakàrasyà¤caterbhasyàkàrasya lopaþ // ## luptàkàranakàre '¤catau pare pårvasyàõo dãrgaþ / pràcaþ / pràcà / pràgbhyàm // ## / pratya¤cau / pratãcaþ / pratyagbhyàm // ## / uda¤cau // ## ucchabdàtparasya luptanakàrasyà¤caterbhasyàkàrasya ãt / udãcaþ / udãcà / udagbhyàm / , ## vapratyayànte '¤catau / ## / samya¤cau / samãcaþ / samyagbhyàm // , ## tathà / sadhryaï // , ## aluptàkàre '¤catau vapratyayànte tirasastiryàde÷aþ / ## / tirya¤cau / tira÷caþ / tiryagbhyàm // , ## påjàrthasyà¤caterupadhàyà nasya lopo na / ## / prà¤cau / nalopàbhàvàdalopo na / prà¤caþ / pràïbhyàm / pràïkùu // evaü påjàrthe pratyaïïàdayaþ //#< kruï># / kru¤cau / kruïbhyàm // ## payomug / payomucau / payomugbhyàm // ugittvànnumi - , ## sàntasaüyogasya mahata÷ca yo nakàrastasyopadhàyà dãrgho 'sambuddhau sarvanàmasthàne / ## / mahàntau / mahàntaþ / he mahan / mahadbhyàm // , ## atvantasyopadhàyà dãrgho dhàtubhinnàsantasya càsambuddhau sau pare / ugittavànnum / ## / dhãmantau / dhãmantaþ / he dhãman ÷asàdau mahadvat // bhàteróavatuþ / óittvasàmarthyàdabhasyàpi ñerlopaþ / ## / bhavàntau / bhavantaþ / ÷atrantasya bhavan // , ## ùàùñhadvitvaprakaraõe ye dve vihite te ubhe samudite abhyastasaüj¤e staþ // , ## abhyastàtparasya ÷aturnum na / ##, dadad / dadatau / dadataþ // , ## ùaódhàtavo 'nye jakùiti÷ca saptama ete abhyastasaüj¤àþ syuþ / ##, jakùad / jakùatau / jakùataþ // evaü jàgrat / daridrat / ÷àsat / cakàsat // gup, gub / gupau / gupaþ / gubbhyàm // , ## tyadàdiùåpapadeùvaj¤ànàrthàddç÷eþ ka¤ syàt / càt kvin // , #<à sarvanàmnaþ // VLk_350 = P_6,3.91 //># sarvanàmna àkàro 'ntàde÷aþ syàddçgdç÷avatuùu / ##, tàdçg / tàdç÷au / tàdç÷aþ / tàdçgbhyàm // vra÷ceti ùaþ / ja÷tvacartve / ##, vió / vi÷au / vi÷aþ / vióbhyàm // , ## na÷eþ kavargo 'ntàde÷o và padànte / ##, nag; nañ, naó / na÷au / na÷aþ / nagbhyàm, naóbhyàm // , ## anudake supyupapade spç÷eþ kvin / ##, ghçtaspçg / ghçtaspç÷au / ghçtaspç÷aþ // ##, dadhçg / dadhçùau / dadhçgbhyàm // ratnamuùau / ratnamuóbhyàm // #<ùañ>#, ùaó / ùaóbhiþ / ùaïbhyaþ / ùaõõàm / ùañsu // rutvaü prati ùatvasyàsiddhatvasasajuùo ruriti rutvarm // , ## rephavàntayordhàtvorupadhàyà iko dãrghaþ padànte / ## / pipañhiùau / pipañhãrbhyàm // , ## etaiþ pratyekaü vyavadhàne 'pi iõkubhyàü parasya sasya mårdhanyàde÷aþ / ùñutvena pårvasya ùaþ / pipañhãùùu, pipañhãþùu // ## / cikãrùau / cikãrbhyàm / cikãrùu // ## / vidvàüsau / he vidvan // , ## vasvantasya bhasya samprasàraõaü syàt / viduùaþ / vasusraüsviti daþ / vidvadbhyàm // ## sarvanàmasthàne vivakùite puüso 'suï syàt / ## / he puman / pumàüsau / puüsaþ / pumbhyàm / puüsu // çdu÷anetyanaï / ## / u÷anasau / %<(asya saübuddhau vànaï, nalopa÷ca và vàcya>%þ) / he u÷ana, heu÷anan, heu÷anaþ / he u÷anasau / u÷anobhyàm / u÷anassu // ## / anehasau / he anehaþ // ## / vedhasau / he vedhaþ / vedhobhyàm // ## adasa aukàro 'ntàde÷aþ syàtsau pare sulopa÷ca / tadoriti saþ / ## / tyadàdyatvam / vçddhiþ // ## adaso 'sàntasya dàtparasya udåtau sto dasya ma÷ca / àntaratamyàddhsvasya uþ, dãrghasya åþ / amå / jasaþ ÷ã / guõaþ // ## adaso dàtparasyaita ãddasya ca mo bahvarthoktau / amã / pårvatràsiddhamiti vibhaktikàryaü pràk pa÷càdutvamatve / amum / amå / amån / mutve kçte ghisaüj¤àyàü nàbhàvaþ // ## nàbhàve kartavye kçte ca mubhàvo nàsiddhaþ / amunà / amåbhyàm 3 / amãbhiþ / amuùmai / amãbhyaþ 2 / amuùmàt / amuùya / amuyoþ 2 / amãùàm / amuùmin / amãùu // iti halanta puülliïgàþ // atha halantastrãliïgàþ ## naho hasya dhaþ syàjjhali padànte ca // ## kvibanteùu pårvapadasya dãrghaþ / ##, upànad / upànahau / upànatsu // kvinnantatvàt kutvena ghaþ / ##, uùõig / uùõihau / uùõigbhyàm // ## / divau / divaþ / dyubhyàm // ## / girau / giraþ // evaü påþ // ## / catasçõàm // ## / ke / kàþ / sarvàvat // ## idamo dasya yaþ ## / tyadàdyatvam / pararåpatvam / ñàp / da÷ceti maþ / ime / imàþ / imàm / anayà / hali lopaþ / àbhyàm / àbhiþ / asyai / asyàþ / anayoþ / àsàm / asyàm / àsu // tyadàdyatvam / ñàp / ## / tye / tyàþ // evaü tad, etad // ##, vàg / vàcau / vàgbhyàm / vàkùu // ##÷abdo nityaü bahuvacanàntaþ / aptçnniti dãrghaþ / àpaþ / apaþ // ## apastakàro bhàdau pratyaye / adbhiþ / adbhyaþ / adbhyaþ / apàm / apsu // ##, di÷ / di÷au / di÷aþ / digbhyàm // tyadàdiùviti dç÷eþ kvinvidhànàdanyatràpi kutvam / ##, dçg / dç÷au / dçgbhyàm // ##, tvió / tviùau / tvióbhyàm // sasajuùo ruriti rutvam / ## / sajuùau / sajårbhyàm // #<à÷ãþ># / à÷iùau / à÷ãrbhyàm // ## / utvamatve / amå / amåþ / amuyà / amåbhyàm 3 / amåbhiþ / amuùyai / amåbhyaþ 2 / amuùyàþ / amuyoþ 2 / amåùàm / amuùyàm / amåùu // iti halantastrãliïgàþ / atha halantanapuüsakaliïgàþ svamorluk / datvam / ##, svanaóud / svanaóuhã / caturanaóuhorityàm / svanaóvàühi / punastadvat / ÷eùaü puüvat // ## / vàrã / vàri / vàrbhyàm // ## // ## / ke / kàni // ## / ime / imàni // (%%þ) / enat / ene / enàni / enena / enayoþ // ## / vibhàùà ïi÷yoþ / ahnã, ahanã / ahàni // ## ahannityasya ruþ padànte / ahobhyàm // ## / daõóinã / daõóãni / daõóinà / daõóibhyàm // ## / ñerlopaþ / supathã / supanthàni // #<årka>#, årga / årjã / ånrji / narajànàü saüyogaþ / ## / te / tàni // ## / ye / yàni // ## / ete / etàni // ##, gavàg / gocã / gavà¤ci / punastadvat / gocà / gavàgbhyàm // #<÷akçt># / ÷akçtã / ÷akçnti // ## // ## abhyastàtparo yaþ ÷atà tadantasya klãbasya và num sarvanàmasthàne / dadanti, dadati // ## // #<àcchãnadyayornum // VLk_367 = P_7,1.80 //># avarõàntàdaïgàtparo yaþ ÷aturavayastadantasya num và ÷ãnadyoþ / tudantã, tudatã / tudanti // #<÷ap÷yanornityam // VLk_368 = P_7,1.81 //># ÷ap÷yanoràtparo yaþ ÷aturavayavastadantasya nityaü num ÷ãnadyoþ / pacantã / pacanti / ## / dãvyantã / dãvyanti // ## / dhanuùã / sànteti dãrghaþ / numvisarjanãyeti ùaþ / dhanuùi / dhanuùà / dhanurbhyàm / evaü cakùurhaviràdayaþ // ## / payasã / payàüsi / payasà / payàbhyàm // ## / supuüsã / supumàüsi // ## / vibhaktikàryam / utvamatve / amå / amåni / ÷eùaü puüvat // , iti halantanapuüsakaliïgàþ / iti ùaóliïgaprakaraõam / athàvyayàni ## svaràdayo nipàtà÷càvyayasaüj¤àþ syuþ / svar / antar / pràtar / punar / sanutar / uccais / nãcais / ÷anais / çdhak / çte / yugapat / àràt / pçthak / hyas / ÷vas / divà / ràtrau / sàyam / ciram / manàk / ãùat / joùam / tåùõãm / bahis / avas / samayà / nikaùà / svayam / vçthà / naktam / na¤ / hetau / iddhà / addhà / sàmi / vat / bràhmaõavat / kùatriyavat // sanà / sanat / sanàt / upadhà / tiras / antarà / antareõa / jyok / kam / ùam / sahasà / vinà / nànà / svasti / svadhà / alam / vaùañ / ÷rauùañ / vauùañ / anyat / asti / upàü÷u / kùamà / vihàyasà / doùà / mçùà / mithyà / mudhà / purà / mitho / mithas / pràyas / muhus / pravàhukam, pravàhikà / àryahalam / abhãkùõam / sàkam / sàrdham / namas / hiruk / dhik / atha / am / àm / pratàm / pra÷àn / pratàn / mà / màï / àkçtigaõo 'yam // ca / và / ha / aha / eva / evam / nånam / ÷a÷vat / yugapat / bhåyas / kåpat / kuvit / net / cet / caõ / kaccit / yatra / naha / hanta / màkiþ / màkim / nakiþ / nakim / màï / na¤ / yàvat / tàvat / tve / dvai / tvai / rai / ÷rauùañ / vauùañ / svàhà / svadhà / vaùañ / tum / tathàhi / khalu / kila / atho / atha / suùñhu / sma / àdaha / (%%)/ avadattam / ahaüyuþ / astikùãrà / a / à / i / ã / u / å / e / ai / o / au / pa÷u / ÷ukam / yathàkathàca / pàñ / pyàñ / aïga / hai / he / bhoþ / aye / dya / viùu / ekapade / yut / àtaþ / càdirapyàkçtigaõaþ // tasilàdayaþ pràk pà÷apaþ / ÷asprabhçtayaþ pràk samàsàntebhyaþ / am / àm / kçtvorthàþ / tasivatã / nànà¤au / etadantamapyavyayam // ## kçdyo mànta ejanta÷ca tadantamavyayaü syàt / smàraü smàram / jãvase / pibadhyai // ## etadantamavyayam / kçtvà / udetoþ / visçpaþ // ## adhihari // ## avyayàdvihitasyàpaþ supa÷ca luk / tatra ÷àlàyàm // sadç÷aü triùu liïgeùu sarvàsu ca vibhaktiùu / vacaneùu ca sarveùu yanna vyeti tadavyayam // vaùñi bhàgurirallopamavàpyorupasargayoþ / àpaü caiva halantànàü yathà vàcà ni÷à di÷à // vagàhaþ, avagàhaþ / pidhànam, apidhànam // ityavyayàni // atha tiïante bhvàdayaþ lañ, liñ, luñ, ëñ, leñ, loñ, laï, liï, luï, ëï / eùu pa¤camo lakàra÷chandomàtragocaraþ // ## lakàràþ sakarmakebhyaþ karmaõi kartari ca syurakarmakebhyo bhàve kartari ca // ## vartamàna kriyà vçtterdhàtorlañ syàt / añàvitau / uccàraõa sàmarthyàllasya netvam / ## sattàyàm // 1 // kartç vivakùàyàü ## iti sthite --- . ## ete 'ùñàda÷a làde÷àþ syuþ // ## làde÷àþ parasmaipada saüj¤àþ syuþ // ## taï pratyàhàraþ ÷ànackànacau caitatsaüj¤àþ syuþ / pårva saüj¤àpavàdaþ // ## anudàtteto ïita÷ca dhàtoràtmanepadaü syàt // ## svariteto ¤ita÷ca dhàtoràtmanepadaü syàtkartçgàmini kriyàphale // #<÷eùàtkartari parasmaipadam // VLk_382 = P_1,3.78 //># àtmanepada nimitta hãnàddhàtoþ kartari parasmaipadaü syàt // ## tiïa ubhayoþ padayostrikàþ kramàdetatsaüj¤àþ syuþ // ## labdha prathamàdi saüj¤àni tiïastrãõi trãõi pratyekamekavacanàdi saüj¤àni syuþ // ## tiïvàcyakàrakavàcini yuùmadi prayujyamàne 'prayujyamàne ca madhyamaþ // ## tathàbhåte 'smadyuttamaþ // #<÷eùe prathamaþ // VLk_387 = P_1,4.108 //># madhyamottamayoraviùaye prathamaþ syàt / bhå ti iti jàte // ## tiïaþ ÷ita÷ca dhàtvadhikàroktà etatsaüj¤àþ syuþ // ## kartrarthe sàrvadhàtuke pare dhàtoþ ÷ap // ## anayoþ parayorigantàïgasya guõaþ / avàde÷aþ / bhavati / bhavataþ // ## pratyayàvayavasya jhasyàntàde÷aþ / ato guõe / bhavanti / bhavasi / bhavathaþ / bhavatha // ## ato 'ïgasya dãrgho ya¤àdau sàrvadhàtuke / bhavàmi / bhavàvaþ / bhavàmaþ / sa bhavati / tau bhavataþ / te bhavanti / tvaü bhavasi / yuvàü bhavathaþ / yåyaü bhavatha / ahaü bhavàmi / àvàü bhavàvaþ / vayaü bhavàmaþ // ## bhåtànadyatana parokùàrthavçtter dhàtorliñ syàt / lasya tibàdayaþ / ## liñastibàdãnàü navànàü õalàdayaþ syuþ / ## iti sthite -- . ## bhuvo vugàgamaþ syàt luïliñoraci // ## liñi pare 'nabhyàsadhàtvavayasyaikàcaþ prathamasya dve sta àdibhåtàdacaþ parasya tu dvitãyasya / ## iti sthite -- . ## atra ye dve vihite tayoþ pårvo 'bhyàsasaüj¤aþ syàt // ## abhyàsasyàdirhal ÷iùyate anye halo lupyante / iti valopaþ // ## abhyàsatyàco hrasvaþ syàt // ## bhavaterabhyàsokàrasya aþ syàlliñi // ## abhyàse jhalàü caraþ syurja÷a÷ca / jha÷àü ja÷aþ khayàü cara iti vivekaþ / babhåva / babhuvatuþ / babhåvuþ // ## lióàde÷astiïïàrdhadhàtukasaüj¤aþ // #<àrdhadhàtukasyeóvalàdeþ // VLk_403 = P_7,2.35 //># valàderàrdhadhàturasyeóàgamaþ syàt / babhåvitha / babhåvathuþ / babhåva / babhåva / babhåviva / babhåvima / ## bhaviùyatyanadyataner'the dhàtorluñ syàt // ## dhàtoþ %% etau pratyayau sto ëluñoþ parataþ / ÷abàdyapavàdaþ / %<ë>% iti ëïëñorgrahaõam / #<àrdhadhàtukaü ÷eùaþ // VLk_406 = P_2,4.114 //># tiï÷idbhyo 'nyo dhàtoriti vihitaþ pratyaya etatsaüj¤aþ syàt / iñ // ## %<óà rau ras>% ete kramàtsyuþ / óitvasàmarthyàdabhasyàpi ñerlopaþ / bhavità // ## tàseraste÷ca sasya lopassyàt sàdau pratyaye pare / ## ràdau pratyaye tathà / bhavitàrau / bhavitàraþ / bhavitàsi / bhavitàsthaþ / bhavitàstha / bhavitàsmi / bhavitàsvaþ / bhavitàsmaþ/ #<ëñ ÷eùe ca // VLk_410 = P_3,3.13 //># bhaviùyadarthàddhàtorëñ kriyàrthàyàü kriyàyàü satyàmasatyàü và / s ya iñ / bhaviùyati / bhaviùyataþ / bhaviùyanti / bhaviùyasi / bhaviùyathaþ / bhaviùyatha / bhaviùyàmi / bhaviùyàvaþ / bhaviùyàmaþ/ ## vidhyàdyartheùu dhàtorloñ // #<à÷iùi liïloñau // VLk_412 = P_3,3.173 //># ## loña ikàrasya uþ / bhavatu // ## à÷iùi tuhyostàtaï và / paratvàtsarvàde÷aþ / bhavatàt // ## loñastàmàdayassalopa÷ca // ## ïita÷caturõàü tàmàdayaþ kramàtsyuþ / bhavatàm / bhavantu // ## loñaþ serhiþ so 'picca // ## ataþ parasya herluk / bhava / bhavatàt / bhavatam / bhavata / ## loño merniþ syàt // #<àóuttamasya picca // VLk_420 = P_3,4.92 //># loóuttamasyàñ syàt picca / hinyorutvaü na, ikàroccàraõa sàmarthyàt // ## te gatyupasargasaüj¤à dhàtoþ pràgeva prayoktavyàþ // #<àni loñ // VLk_422 = P_8,4.16 //># upasargasithànnimittàtparasya loóàde÷asyànãtyasya nasya õaþ syàt / prabhavàõi %%þ)/ duþsthitiþ / durbhavàni/ (%%)/ antarbhavàõi // ## sakàràntasya ïiduttamasya nityaü lopaþ / alo 'ntyasyeti salopaþ / bhavàva / bhavàma / ## anadyatana bhåtàrtha vçtter dhàtor laï syàt // ## eùvaïgasyàñ // ## ïito lasya parasmaipadamikàràntaü yattadantasya lopaþ / abhavat / abhavatàm / abhavan / abhavaþ / abhavatam / abhavata / abhavam / abhavàva / abhavàma // ## eùvartheùu dhàtorliï // ## liïaþ parasmaipadànàü yàsuóàgamo ïicca // ## sàrvadhàtukaliïo'nantyasya sasya lopaþ / iti pràpte -- . ## ataþ parasya sàrvadhàtukàvayavasya yàs ityasya iy / guõaþ // ## bhavet / bhavetàm / ## liïo jherjus syàt / bhaveyuþ / bhaveþ / bhavetam / bhaveta / bhaveyam / bhaveva / bhavema // ## à÷iùi liïastiïàrdhadhàtukasaüj¤aþ syàt // ## à÷iùi liïo yàsuñ kit / skoþ saüyogàdyoriti salopaþ // ## gitkinïinnimitte iglakùaõe guõavçddhã na staþ / bhåyàt / bhåyàstàm / bhåyàsuþ / bhåyàþ / bhåyàstam / bhåyàsta / bhåyàsam / bhåyàsva / bhåyàsma / ## bhåtàrthe dhàtorluï syàt // ## sarvalakàràpavàdaþ // ## smottare màïi laï syàccàlluï // ## ÷abàdyapavàdaþ // ## icàvitau // ## ebhyaþ sico luk syàt / gàpàviheõàde÷apibatã gçhyate // ## bhå så etayoþ sàrvadhàtuke tiïi pare guõo na / abhåt / abhåtàm / abhåvan / abhåþ / abhåtam / abhåta / abhåvam / abhåva / abhåma / ## aóàñau na staþ / mà bhavàn bhåt / mà sma bhavat / mà sma bhåt // ## hetuhetumadbhàvàdi liïnimittaü tatra bhaviùyatyarthe ëï syàt kriyàyà aniùpattau gamyamànàyàm / abhaviùyat / abhaviùyatàm / abhaviùyan / abhaviùyaþ / abhaviùyatam / abhaviùyata / abhaviùyam / abhaviùyàva / abhaviùyàma / suvçùñi÷cedabhaviùyattadà subhikùamabhaviùyat, ityàdi j¤eyam // ## sàtatyagamane // 2 // atati // ## abhyàsasyàderato dãrghaþ syàt / àta / àtatuþ / àtuþ / àtitha / àtathuþ / àta / àta / àtiva / àtima / atità / atiùyati / atatu // #<àóajàdãnàm // VLk_446 = P_6,4.72 //># ajàderaïgasyàñ luïlaïëïkùu / àtat / atet / atyàt / atyàstàm / luïi sici ióàgame kçte --- . ## vidyamànàt sico 'ste÷ca parasyàpçktasya hala ãóàgamaþ // ## iñaþ parasya sasya lopaþ syàdãñi pare / (%% / àtãt / àtiùñàm // ## sico 'bhyastàdvide÷ca parasya ïitsaübandhino jherjus / àtiùuþ / àtãþ / àtiùñam / àtiùña / àtiùam / àtiùva / àtiùma / àtiùyat // #<ùidha># gatyàm // 3 // ## ## saüyoge pare hrasvaü guru syàt // ## guru syàt // ## pugantasya laghåpadhasya càïgasyeko guõaþ sàrvadhàtukàrdhadhàtukayoþ / dhàtvàderiti saþ / sedhati / ùatvam / siùedha // ## asaüyogàtparo 'pilliñ kit syàt / siùidhatuþ / siùidhuþ / siùedhitha / siùidhathuþ / siùidha / siùedha / siùidhiva / siùidhima / sedhità / sedhiùyati / sedhatu / asedhat / sedhet / sidhyàt / asedhãt / asedhiùyat / evam -- ## saüj¤àne // 4 // #<÷uca># ÷oke // 5 // ## vyaktàyàü vàci // 6 // gadati // ## upasargasthànnimittàtparasya nernasya õo gadàdiùu pareùu / praõigadati // ## abhyàsakavargahakàrayo÷cavargàde÷aþ // ## upadhàyà ato vçddhiþ syàt ¤iti õiti ca pratyaye pare / jagàda / jagadatuþ / jagaduþ / jagaditha / jagadathuþ / jagada // #<õaluttamo và // VLk_458 = P_7,1.91 //># uttamo õal và õitsyàt / jagàda, jagada / jagadiva / jagadima / gadità / gadiùyati / gadatu / agadat / gadet / gadyàt // ## halàderlaghorakàrasya vçddhirveóàdau parasmaipade sici / agàdãt, agadãt / agadiùyat // #<õada># avyakte ÷abde // 7 // #<õo naþ // VLk_460 = P_6,1.65 //># dhàtvàderõasya naþ / õopade÷àstvanardnàñinàthnàdhnandanakkanénçtaþ // ## upasargasthànnimittàtparasya dhàtornasya õaþ / praõadati / praõinadati / nadati / nanàda // ## liõnimittàde÷àdikaü na bhavati yadaïgaü tadavayavasyàsaüyuktahalmadhyasthasyàta etvamabhyàsalopa÷ca kiti liñi / nedatuþ / neduþ // ## pràguktaü syàt / neditha / nedathuþ / neda / nanàda, nanada / nediva / nedima / nadità / nadiùyati / nadatu / anadat / nadet / nadyàt / anàdãt, anadãt / anadiùyat // #<ñu nadi># samçddhau // 8 // #<àdir¤iñuóavaþ // VLk_464 = P_1,3.5 //># upade÷e dhàtoràdyà ete itaþ syuþ // ## nandati / nananda / nandità / nandiùyati / nandatu / anandat / nandet / nandyàt / anandãt / anandiùyat / arca påjàyàm // 9 // arcati // ## dvihalo dhàtordãrghãbhåtàtparasya nuñ syàt / ànarca / ànarcatuþ / arcità / arciùyati / arcatu / àrcat / arcet / arcyàt / àrcãt / àrciùyat // ## gatau // 10 // vrajati / vavràja / vrajità / vrajiùyati / vrajatu / avrajat / vrajet / vrajyàt // ## eùàmaco vçddhiþ sici parasmaipadeùu / avràjãt / avrajiùyat //#< kañe># varùàvaraõayoþ // 11 // kañati / cakàña / cakañatuþ / kañità / kañiùyati / kañatu / akañat / kañet / kañyàt // ## hamayàntasya kùaõàderõyantasya ÷vayateredita÷ca vçddhirneóàdau sici / akañãt / akañiùyat // ## rakùaõe // 12 // ## ebhya àyaþ pratyayaþ syàt svàrthe // ## sanàdayaþ kamerõiïantàþ pratyayà ante yeùàü te dhàtusaüj¤akàþ / dhàtutvàllaóàdayaþ / gopàyati // #<àyàdaya àrdhadhàtuke và // VLk_471 = P_3,1.31 //># àrdhadhàtukavivakùàyàmàyàdayo và syuþ / (%% / liñi àskàsoràmvidhànànmasya nettvam // ## àrdhadhàtukopade÷e yadadantaü tasyàto lopa àrdhadhàtuke // #<àmaþ // VLk_473 = P_2,4.81 //># àmaþ parasya luk // ## àmantàlliñparàþ kçbhvastayo 'nuprayujyante / teùàü dvitvàdi // ## abhyàsaçvarõasyàt pratyaye / raparaþ / halàdiþ ÷eùaþ / vçddhiþ / gopàyà¤cakàra / dvitvàtparatvàdyaõi pràpte ----- . ## dvitvanimitte 'ci aca àde÷o na dvitve kartavye / gopàyà¤cakratuþ // ## upade÷e yo dhàturekàjanudàtta÷ca tata àrdhadhàtukasyeõna / ådédantairyautirukùõu÷ãïsnunukùu÷vióãï÷ribhiþ / vçïvç¤bhyàü ca vinaikàco 'janteùu nihatàþ smçtàþ // kànteùu ÷aklekaþ / cànteùu pacmucricvacvicsicaþ ùañ / chànteùu pracchekaþ / jànteùu tyajnijirbhajbha¤jbhujbhrasjmasjyajyujruj ra¤jvijirsva¤jsa¤jsçjaþ pa¤cada÷a // dànteùu adkùudkhidchidtud nudpadyabhidvidyativinadvind÷adsadsvidyaskandhadaþ ùoóa÷a / dhànteùu krudhkùudhbudhyabandhyudhrudhràdhvyadhsàdh÷udhsidhyà ekàda÷a / nànteùu manyahanã dvau / pànteùu àpchupkùiptaptiptçpyadçpyalipalupvap÷apsvap sçpastrayoda÷a / bhànteùu yabhrabhlabhastrayaþ / mànteùu gamyamnamrama÷catvàraþ / ÷ànteùu kra÷daü÷di÷dç÷mç÷ri÷ru÷li÷vi÷spç÷o da÷a / ùànteùu kçù tviùtuùdviùpuùyapiùviù÷iù÷uù÷liùyà ekàda÷a // sànteùu ghasvasatã dvau / hànteùu dahdihduhnahmihruhlihvaho 'ùñau / anudàttà halanteùu dhàtavastryadhikaü ÷atam / gopàyà¤cakartha / gopàyà¤cakrathuþ / gopàyà¤cakra / gopàyà¤cakàra / gopàyà¤cakara / gopàyà¤cakçva / gopàyà¤cakçma / gopàyàmbabhåva, gopàyàmàsa / jugopa / jugupatuþ / jugupuþ // ## svaratyàderådita÷ca parasya valàderàrdhadhàtukasyeó và syàt / jugopitha, jugoptha / gopàyità, gopità, goptà / gopàyiùyati, gopiùyati, gopsyati / gopàyatu / agopàyat / gopàyet / gopàyyàt, gupyàt / agopàyãt // ## ióàdau sici halantasya vçddhirna / agopãt, agaupsãt // ## jhalaþ parasya sasya lopo jhali / agauptàm / agaupsuþ / agaupsãþ / agauptam / agaupta / agaupsam / agaupsva / agaupsma / agopàyiùyat, agopiùyat, agopsyat // ## kùaye // 13 // kùayati / cikùàya / cikùiyatuþ / cikùiyuþ / ekàca iti niùedhe pràpte -- . ## kràdibhya eva liña iõna syàdanyasmàdaniño 'pi syàt // ## upade÷e 'janto yo dhàtustàsau nityàniñ tatasthala iõna // ## upade÷e 'kàravatastàsau nityàniñaþ parasya thala iõna syàt // #<çto bhàradvàjasya // VLk_484 = P_7,2.63 //># tàsau nityàniña çdantàdeva thalo neñ bhàradvàjasya mate / tena anyasya syàdeva / ayamatra saügrahaþ --- ajanto 'kàravànvà yastàsyaniñthali veóayam / çdanta ãdçïnityàniñ kràdyanyo liñi seóbhavet // cikùayitha, cikùetha / cikùiyathuþ / cikùiya / cikùàya, cikùaya / cikùiyiva / cikùiyima / kùetà / kùeùyati / kùayatu / akùayat / kùayet // ## ajantàïgasya dãrgho yàdau pratyaye na tu kçtsàrvadhàtukayoþ / kùãyàt // ## igantàïgasya vçddhiþ syàt parasmaipade sici / akùaiùãt / akùeùyat // ## santàpe // 14 // tapati / tatàpa / tepatuþ / tepuþ / tepitha, tataptha / tepiva / tepima / taptà / tapsyati / tapatu / atapat / tapet / tapyàt / atàpsãt / atàptàm / atapsyat // ## pàdavikùepe // 15 // ## ebhyaþ ÷yanvà kartrarthe sàrvadhàtuke pare / pakùe ÷ap // ## kramo dãrghaþ parasmaipade ÷iti / kràmyati, kràmati / cakràma / kramità / kramiùyati / kràmyatu, kràmatu / akràmyat, akràmat / kràmyet / kràmet / kramyàt / akramãt / akramiùyat // ## pàne // 16 // ## pàdãnàü pibàdayaþ syuritsaüj¤aka÷akàràdau pratyaye pare / pibàde÷o 'dantastena na guõaþ / pibati // #<àta au õalaþ // VLk_490 = P_7,1.34 //># àdantàddhàtorõala aukàràde÷aþ syàt / papau // #<àto lopa iñi ca // VLk_491 = P_6,4.64 //># ajàdyoràrdhadhàtukayoþ kïidiñoþ parayoràto lopaþ / papatuþ / papuþ / papitha, papàtha / papathuþ / papa / papau / papiva / papima / pàtà / pàsyati / pibatu / apibat / pibet // ## ghusaüj¤akànàü màsthàdãnàü ca etvaü syàdàrdhadhàtuke kiti liïi / peyàt / gàtistheti sico luk / apàt / apàtàm // #<àtaþ // VLk_493 = P_3,4.110 //># sijluki àdantàdeva jherjus // ## apadàntàdakàràdusi pararåpamekàde÷aþ / apuþ / apàsyat // ## harùakùaye // 17 // glàyati // #<àdeca upade÷e '÷iti // VLk_495 = P_6,1.45 //># upade÷e ejantasya dhàtoràtvaü na tu ÷iti / jaglau / glàtà / glàsyati / glàyatu / aglàyat / glàyet // ## ghumàsthàderanyasya saüyogàderdhàtoràta etvaü vàrdhadhàtuke kiti liïi / gleyàt, glàyàt // ## eùàü sak syàdebhyaþ sica iñ syàtparasmaipadeùu / aglàsãt / aglàsyat // ## kauñilye // 18 // hvarati // #<çta÷ca saüyogàderguõaþ // VLk_498 = P_7,4.10 //># çdantasya saüyogàderaïgasya guõo liñi / upadhàyà vçddhiþ / jahvàra / jahvaratuþ / jahvaruþ / jahvartha / jahvarathuþ / jahvara / jahvàra, jahvara / jahvariva / jahvarima / hvartà // #<çddhanoþ sye // VLk_499 = P_7,2.10 //># çto hante÷ca syasyeñ / hvariùyati / hvaratu / ahvarat / hvaret // ## arteþ saüyogàderçdantasya ca guõaþ syàdyaki yàdàvàrdhadhàtuke liïi ca / hvaryàt / ahvàrùãt / ahvariùyat // #<÷ru># ÷ravaõe // 19 // #<÷ruvaþ ÷ç ca // VLk_501 = P_6,1.74 //># ÷ruvaþ ÷ç ityàde÷aþ syàt ÷nupratyaya÷ca / ÷çõoti // ## apitsàrvadhàtukaü ïidvat / ÷çõutaþ // ## hu÷nuvoranekàco 'saüyogapårvasyovarõasya yaõ syàdaci sàrvadhàtuke / ÷çõvanti / ÷çõoùi / ÷çõuthaþ / ÷çõutha / ÷çõomi // ## asaüyogapårvasya pratyayokàrasya lopo và mvoþ parayoþ / ÷çõvaþ, ÷çõuvaþ / ÷çõmaþ, ÷çõumaþ / ÷u÷ràva / ÷u÷ruvatuþ / ÷u÷ruvuþ / ÷u÷rotha / ÷u÷ruvathuþ / ÷u÷ruva / ÷u÷ràva, ÷u÷rava / ÷u÷ruva / ÷u÷ruma / ÷rotà / ÷roùyati / ÷çõotu, ÷çõutàt / ÷çõutàm / ÷çõvantu // ## asaüyogapårvàtpratyayoto herluk / ÷çõu, ÷çõutàt / ÷çõutam / ÷çõuta / guõàvàde÷au / ÷çõavàni / ÷çõavàva / ÷çõavàma / a÷çõot / a÷çõutàm / a÷çõvan / a÷çõoþ / a÷çõutam / a÷çõuta / a÷çõavam / a÷çõva, a÷çõuva / a÷çõma, a÷çõuma / ÷çõuyàt / ÷çõuyàtàm / ÷çõuyuþ / ÷çõuyàþ / ÷çõuyàtam / ÷çõuyàta / ÷çõuyàm / ÷çõuyàva / ÷çõuyàma / ÷råyàt / a÷rauùãt / a÷roùyat // ##gatau // 20 // ## eùàü chaþ syàt ÷iti / gacchati / jagàma // ## eùàmupadhàyà lopo 'jàdau kïiti na tvaïi / jagmatuþ / jagmuþ / jagamitha, jagantha / jagmathuþ / jagma / jagàma, jagama / jagmiva / jagmima / gantà // ## gameþ parasya sàderàrdhadhàtukasyeñ syàt parasmaipadeùu / gamiùyati / gacchatu / agacchat / gacchet / gamyàt // ## ÷yanvikaraõapuùàderdyutàderëdita÷ca cleraï parasmaipadeùu / agamat / agamiùyat // %% ## vçddhau // 1 // #<ñita àtmanapadànàü ñere // VLk_510 = P_3,4.79 //># ñito lasyàtmanepadànàü ñeretvam / edhate // #<àto ïitaþ // VLk_511 = P_7,2.81 //># ataþ parasya ïitàmàkàrasya iy syàt / edhete / edhante // ## ñito lasya thàsaþ se syàt / edhase / edhethe / edhadhve / ato guõe / edhe / edhàvahe / edhàmahe // ## ijàdiryo dhàturgurumànçcchatyanyastata àm syàlliñi // #<àmpratyayavatkç¤o 'nuprayogasya // VLk_514 = P_1,3.63 //># àmpratyayo yasmàdityatadguõasaüvij¤àno bahuvrãhiþ / àmprakçtyà tulyamanuprayujyamànàt kç¤o 'pyàtmanepadam // ## lióàde÷ayostajhayore÷ irejetau staþ / edhà¤cakre / edhà¤cakràte / edhà¤cakrire / edhà¤cakçùe / edhà¤cakràthe // ## iõantàdaïgàtpareùàü ùãdhvaüluïliñàü dhasya óhaþ syàt // edhà¤cakçóhve / edhà¤cakre / edhà¤cakçvahe / edhà¤cakçmahe / edhàmbabhåva / edhàmàsa / edhità / edhitàrau / edhitàraþ / edhitàse / edhitàsàthe // ## dhàdau pratyaye pare sasya lopaþ / edhitàdhve // ## tàsastyoþ sasya haþ syàdeti pare / edhitàhe / edhitàsvahe / edhitàsmahe / edhiùyate / edhiùyete / edhiùyante / edhiùyase / edhiùyethe / edhiùyadhve / edhiùye / edhiùyàvahe / edhiùyàmahe // #<àmetaþ // VLk_519 = P_3,4.90 //># loña ekàrasyàm syàt / edhatàm / edhetàm / edhantàm // ## savàbhyàm parasya loóetaþ kramàdvàmau staþ / edhasva / edhethàm / edhadhvam // ## loóuttamasya eta ai syàt / edhai / edhàvahai / edhàmahai // àña÷ca / aidhata / aidhetàm / aidhanta / aidhathàþ / aidhethàm / aidhadhvam / aidhe / aidhàvahi / aidhàmahi // ## salopaþ / edheta / edheyàtàm // ## liïo jhasya ran syàt / edheran / edhethàþ / edheyàthàm / edhedhvam // ## liïàde÷asya iño 'tsyàt / edheya / edhevahi / edhemahi // ## liïastathoþ suñ / yalopaþ / àrdhadhàtukatvàtsalopo na / edhiùãùña / edhiùãyàstàm / edhiùãran / edhiùãùñhàþ / edhiùãyàsthàm / edhiùãdhvam / edhiùãya / edhiùãvahi / edhiùãmahi / aidhiùña / aidhiùàtàm // #<àtmanepadeùvanataþ // VLk_526 = P_7,1.5 //># anakàràtparasyàtmanepadeùu jhasya adityàde÷aþ syàt / aidhiùata / aidhiùñhàþ / aidhiùàthàm / aidhióhvam / aidhiùi / aidhiùvahi / aidhiùmahi / aidhiùyata / aidhiùyetàm / aidhiùyanta / aidhiùyathàþ / aidhiùyethàm / aidhiùyadhvam / aidhiùye / aidhiùyàvahi / aidhiùyàmahi // ## kàntau // 2 // ## svàrthe / ïittvàttaï / kàmayate // ## àm anta àlu àyya itnu iùõu eùu õerayàde÷aþ syàt / kàmàyà¤cakre / àyàdaya iti õiï và / cakame / cakamàte / cakamire / cakamiùe / cakamàthe / cakamidhve / cakame / cakamivahe / cakamimahe / kàmayità / kàmayitàse / kamità / kàmayiùyate, kamiùyate / kàmayatàm / akàmayata / kàmayeta / kàmayiùãùña // ## iõaþ paro ya iñ tataþ pareùàü ùãdhvaüluïliñàü dhasya và óhaþ / kàmayiùãóhvam, kàmayiùãdhvam / kamiùãùña / kamiùãdhvam // #<õi÷ridru÷rubhyaþ kartari caï // VLk_530 = P_3,1.48 //># õyantàt ÷ryàdibhya÷ca cle÷caï syàt kartrarthe luïi pare / ## iti sthite -- . #<õeraniñi // VLk_531 = P_6,4.51 //># anióàdàvàrdhadhàtuke pare õerlopaþ syàt / #<õau caïyupadhàyà hrasvaþ // VLk_532 = P_7,4.1 //># caïpare õau yadaïgaü tasyopadhàyà hrasvaþ syàt // ## caïi pare anabhyàsasya dhàtvavayavasyaikàcaþ prathamasya dve sto 'jàderdvitãyasya // ## caïpare õau yadaïgaü tasya yo 'bhyàso laghuparaþ, tasya sanãva kàryaü syàõõàvaglope 'sati // ## abhyàsasyàta it syàt sani // ## laghorabhyàsasya dãrghaþ syàt sanvadbhàvaviùaye / acãkamata, õiïbhàvapakùe -- (%%þ) / acakamata / akàmayiùyata, akamiùyata // ## gatau // 3 // ayate // ## ayatiparasyopasargasya yo rephastasya latvaü syàt / plàyate / palàyate // ## day ay às ebhya àm syàlliñi / ayà¤cakre / ayità / ayiùyate / ayatàm / àyata / ayeta / ayiùãùña / vibhàùeñaþ / ayiùãóhvam, ayiùãdhvam / àyiùña / àyióhvam, àyidhvam / àyiùyata // ## dãptau // 4 // dyotate // ## anayorabhyàsasya samprasàraõaü syàt / didyute // ## dyutàdibhyo luïaþ parasmaipadaü và syàt / puùàdãtyaï / adyutat, adyotiùña / adyotiùyata // evaü #<÷vità># varõe // 5 // #<¤imidà># snehane // 6 // #<¤iùvidà># snehanamocanayoþ // 7 // mohanayorityeke / #<¤ikùvidà># cetyeke // ## dãptàvabhiprãtau ca // 8 // ## parivartane // 9 // #<÷ubha># dãptau // 10 //#< kùubha># saücalane // 11 // #<õabha># tubha hiüsàyàm // 12-13 // ## avasraüsane // 14-15-16 // dhvaüsu gatau ca // ## vi÷vàse // 17 // ## vartane // 18 // vartate / vavçte / vartità // ## vçtàdibhyaþ pa¤cabhyo và parasmaipadaü syàtsye sani ca // ## vçtuvçdhu÷çdhusyandåbhyaþ sakàràderàrdhadhàtukasyeõ na syàt taïànayorabhàve / vartsyati, vartiùyate / vartatàm / avartata / varteta / vartiùãùña / avartiùña / avartsyat, avartiùyat // ## dàne // 19 // dadate // ## ÷aserdadervakàràdãnàü guõa÷abdena vihito yo 'kàrastasya ettvàbhyàsalopau na / dadade / dadadàte / dadadire / dadità / dadiùyate / dadatàm / adadata / dadeta / dadiùãùña / adadiùña / adadiùyata // ## lajjàyàm // 20 // trapate // ## eùàmata ettvamabhyàsalopa÷ca syàt kiti liñi señi thali ca / trepe / trapità, traptà / trapiùyate, trapsyate / trapatàm / atrapata / trapeta / trapiùãùña, trapsãùña / atrapiùña, atrapta / atrapiùyata, atrapsyata // %% #<÷ri¤># sevàyàm // 1 // ÷rayati, ÷rayate / ÷i÷ràya, ÷i÷riye / ÷rayitàsi, ÷rayitàse / ÷rayiùyati, ÷rayiùyate / ÷rayatu, ÷rayatàm / a÷rayat, a÷rayata / ÷rayet, ÷rayeta / ÷rãyàt, ÷rayiùãùña / caï / a÷i÷riyat, a÷i÷riyata / a÷rayiùyat, a÷rayiùyata // ## bharaõe // 2 // bharati, bharate / babhàra / babhratuþ / babhruþ / babhartha / babhçva / babhçma / babhre / babhçùe / bhartàsi, bhartàse / bhariùyati, bhariùyate / bharatu, bharatàm / abharat, abharata / bharet, bhareta // ## ÷e yaki yàdàvàrdhadhàtuke liïi ca çto riï àde÷aþ syàt / rãïi prakçte riïvidhànasàmarthyàddãrgho na / bhriyàt // ## çvarõàtparau jhalàdã liïsicau kitau stastaïi / bhçùãùña / bhçùãyàstàm / abhàrùãt // ## sico lopo jhali / abhçta / abhçùàtàm / abhariùyat, abhariùyata //#< hç¤># haraõe // 3 // harati, harate / jahàra / jahartha / jahriva / jahrima / jahre / jahriùe / hartàsi, hartàse / hariùyati, hariùyate / haratu, haratàm / aharat, aharata / haret, hareta / hriyàt, hçùãùña / hçùãyàstàm / ahàrùãt, ahçta / ahariùyat, ahariùyata // ## dhàraõe // 4 // dharati, dharate // #<õã¤># pràpaõe // 5 // nayati, nayate // #<óupacaù># pàke // 6 // pacati, pacate / papàca / pecitha, papaktha / pece / paktàsi, paktàse // ## sevàyàm // 7 // bhajati, bhajate / babhàja, bheje / bhaktàsi, bhaktàse / bhakùyati, bhakùyate / abhàkùãt, abhakta / abhakùàtàm // ## devapåjà saïgatikaraõadàneùu // 8 // yajati, yajate // ## vacyàdãnàü grahyàdãnàü càbhyàsasya samprasàraõaü liñi / iyàja // ## vacisvapyoryajàdãnàü ca saüprasàraõaü syàt kiti / ãjatuþ / ãjuþ / iyajitha, iyaùñha / ãje / yaùñà // #<ùaóhoþ kaþ si // VLk_550 = P_8,2.41 //># yakùyati, yakùyate / ijyàt, yakùãùña / ayàkùãt, ayaùña // ##a pràpaõe // 9 // vahati, vahate / uvàha / åhatuþ / åhuþ / uvahitha // ## jhaùaþ parasyostathordhaþ syànna tu dadhàteþ // #<óho óhe lopaþ // VLk_552 = P_8,3.13 //># ## anayoravarõasya otsyàóóhalope / uvoóha / åhe / voóhà / vakùyati / avàkùãt / avoóhàm / avàkùuþ / avàkùãþ / avoóham / avoóha / avàkùam / avàkùva / avàkùma / avoóha / avakùàtàm / avakùata / avoóhàþ / avakùàthàm / avoóhvam / avakùi / avakùvahi / avakùmahi // iti bhvàdayaþ // 1 // athàdàdayaþ ## bhakùaõe // 1 // ## luk syàt / atti / attaþ / adanti / atsi / atthaþ / attha / admi / advaþ / admaþ / ## ado ghasë và syàlliñi / jaghàsa / upadhàlopaþ // #<÷àsivasighasãnàü ca // VLk_556 = P_8,3.60 //># iõkubhyàü parasyaiùàü sasya ùaþ syàt / ghasya cartvam // jakùatuþ / jakùuþ / jaghasitha / jakùathuþ / jakùa / jaghàsa, jaghasa / jakùiva / jakùima / àda / àdatuþ / àduþ // ## ad ç vye¤ ebhyasthalo nityamiñ syàt / àditha / attà / atsyati / attu / attàt / attàm / adantu // ## horjhalantebhya÷ca herdhiþ syàt / addhi / attàt / attam / atta / adàni / adàva / adàma // ## adaþ parasyàpçktasàrvadhàtukasya añ syàtsarvamatena / àdat / àttàm / àdan / àdaþ / àttam / àtta / àdam / àdva / àdma / adyàt / adyàtàm / adyuþ / adyàt / adyàstàm / adyàsuþ // ## ado ghasë syàlluïi sani ca / ëditvàdaï / aghasat / àtsyat // ## hiüsàgatyoþ // 2 // hanti // ## anunàsikàntànàmeùàü vanate÷ca lopaþ syàjjhalàdau kiti ïiti pare / yamiraminamigamihanimanyatayo 'nudàttopade÷àþ / tanu kùaõu kùiõu çõu tçõu ghçõu vanu manu tanotyàdayaþ / hataþ / ghnanti / haüsi / hathaþ / hatha / hanmi / hanvaþ / hanmaþ / jaghàna / jaghnatuþ / jaghnuþ // ## abhyàsàtparasya hanterhasya kutvaü syàt / jaghanitha, jaghantha / jaghnathuþ / jaghna / jaghniva / jaghnima / hantà / haniùyati / hantu, hatàt / hatàm / ghnantu // ## hau pare // ## ita urdhvamàpàdasamàpteràbhãyam, samànà÷raye tasminkartavye tadasiddham / iti jasyàsiddhatvànna herluk / jahi, hatàt / hatam / hata / hanàni / hanàva / hanàma / ahan / ahatàm / aghnan / ahan / ahatam / ahata / ahanam / ahanva / ahanma / hanyàt / hanyàtàm / hanyuþ // #<àrdhadhàtuke // VLk_565 = P_2,4.35 //># ityadhikçtya // ## ## vadhàde÷o 'dantaþ / ardhadhàtuke iti viùayasaptamã, tena àrdhadhàtukopade÷e akàràntatvàdato lopaþ / vadhyàt / vadhyàstàm / àde÷asyànekàctvàdekàca itãõniùedhàbhàvàdiñ / 'ato halàdeþ' iti vçddhau pràptàyàm ---- . ## paranimitto 'jàde÷aþ sthànivat, sthànibhåtàdacaþ pårvatvena dçùñasya vidhau kartavye / ityallopasya sthànivattvànna vçddhiþ / avadhãt / ahaniùyat // ## mi÷ràõàmi÷raõayoþ // 3 // ## lugviùaye uto vçddhiþ piti halàdau sàrvadhàtuke natvabhyastasya / yauti / yutaþ / yuvanti / yauùi / yuthaþ / yutha / yaumi / yuvaþ / yumaþ / yuyàva / yavità / yaviùyati / yautu, yutàt / ayaut / ayutàm / ayuvan / yuyàt / iha uto vçddhirna, bhàùye - 'picca ïinna ïicca pinna' iti vyàkhyànàt / yuyàtàm / yuyuþ / yåyàt / yåyàstàm / yåyàsuþ / ayàvãt / ayaviùyat // ## pràpaõe // 4 // yàti / yàtaþ / yànti / yayau / yàtà / yàsyati / yàtu / ayàt / ayàtàm // ## àdantàtparasya laïo jherjus và syàt / ayuþ, ayàn / yàyàt / yàyàtàm / yàyuþ / yàyàt / yàyàstàm / yàyàsuþ / ayàsãt / ayàsyat / ## gatigandhanayoþ // 5 // ## dãptau // 6 // #<ùõà># ÷auce // 7 // #<÷rà># pàke // 8 // ## kutsàyàü gatau // 9 // ## bhakùaõe // 10 // ## dàne // 11 // ## àdàne // 12 // ## lavane // 13 // ## rakùaõe // 14 // ## prakathane // 15 // ayaü sàrvadhàtuke eva prayoktavyaþ // ## j¤àne // 16 // ## vetterlañaþ parasmaipadànàü õalàdayo và syuþ / veda / vidatuþ / viduþ / vettha / vidathuþ / vida / veda / vidva / vidma / pakùe -- vetti / vittaþ / vidanti // ## ebhyo liñi àmvà syàt / viderantatvapratij¤ànàdàmi na guõaþ / vidà¤cakàra, viveda / vedità / vediùyati // ## vetterloñi àm guõàbhàvo loño luk loóantakarotyanuprayoga÷ca và nipàtyate puruùavacane na vivakùite // ## tanàdeþ kç¤a÷ca uþ pratyayaþ syàt / ÷apo 'pavàdaþ / guõau / vidàïkarotu // ## utpratyayàntasya kç¤o 'ta utsàrvadhàtuke kïiti / vidàïkurutàt / vidàïkurutàm / vidàïkurvantu / vidàïkuru / vidàïkaravàõi / avet / avittàm / aviduþ // ## dhàtordasya padàntasya sipi rurvà / aveþ, avet / vidyàt / vidyàtàm / vidyuþ / vidyàt / vidyàstàm / avedãt / avediùyat // ## bhuvi // 17 // asti // #<÷nasorallopaþ // VLk_577 = P_6,4.111 //># ÷nasyàste÷càto lopaþ sàrvadhàtuke kïiti / staþ / santi / asi / sthaþ / stha / asmi / svaþ / smaþ / ## upasargeõaþ pràdusa÷càsteþ sasya ùo yakàre 'ci ca pare / niùyàt / praniùanti, pràduþ ùanti / yacparaþ kim ? / abhistaþ // ## àrdhadhàtuke / babhåva / bhavità / bhaviùyati / astu, stàt / stàm / santu // ## ghoraste÷ca ettvaü syàddhau pare abhyàsalopa÷ca / ettvasyàsiddhatvàddherdhiþ / ÷nasorityallopaþ / tàtaïpakùe ettvaü na, pareõa tàtaïà bàdhàt / edhi, stàt / stam / sta / asàni / asàva / asàma / àsãt / àstàm / àsan / syàt / syàtàm / syuþ / bhåyàt / abhåt / abhaviùyat // ## gatau // 18 // eti / itaþ // ## ajàdau pratyaye pare / yanti // ## abhyàsasya ivarõovarõayoriyaïuvaïau sto 'savarõe 'ci / iyàya // ## iõo 'bhyàsasya dãrghaþ syàt kiti liñi / ãyatuþ / ãyuþ / iyayitha, iyetha / età / eùyati / etu / ait / aitàm / àyan / iyàt // ## upasargàtparasya iõo 'õo hrasva àrdhadhàtuke kiti liïi / niriyàt / ubhayata à÷rayaõe nàntàdivat / abhãyàt / aõaþ kim ? sameyàt // ## gàtistheti sico luk / agàt / aiùyat // #<÷ãï># svapne // 19 // #<÷ãóaþ sàrvadhàtuke guõaþ // VLk_586 = P_7,4.21 //># kkïiti cetyasyàpavàdaþ / ÷ete / ÷ayàte // #<÷ãïo ruñ // VLk_587 = P_7,1.6 //># ÷ãóaþ parasya jhàde÷asyàto ruóàgamaþ syàt / ÷erate / ÷eùe / ÷ayàthe / ÷edhve / ÷aye / ÷evahe / ÷emahe / ÷i÷ye / ÷i÷yàte / ÷i÷yire / ÷ayità / ÷ayiùyate / ÷etàm / ÷ayàtàm / a÷eta / a÷ayàtàm / a÷erata / ÷ayãta / ÷ayãyàtàm / ÷ayãran / ÷ayiùãùña / a÷ayiùña / a÷ayiùyata // ## adhyayane // 20 // iïikàvadhyupasargato na vyabhicàrataþ / adhãte / adhãyàte / adhãyate // ## iïo gàï syàlliñi / adhijage / adhijagàte / adhijagire / adhyetà / adhyeùyate / adhãtàm / adhãyàtàm / adhãyatàm / adhãùva / adhãyàthàm / adhãdhvam / adhyayai / adhyayàvahai / adhyayàmahai / adhyaita / adhyaiyàtàm / adhyaiyata / adhyaithàþ / adhyaiyàthàm / adhyaidhvam / adhyaiyi / adhyaivahi / adhyaimahi / adhãyãta / adhãyãyàtàm / adhãyãran / adhyeùãùña // ## iïo gàï và syàt // ## gàïàde÷àtkçñàdibhya÷ca pare '¤õitaþ pratyayà ïitaþ syuþ // ## eùàmàta ãtsyàddhalàdau kïityàrdhadhàtuke / adhyagãùña, adhyaiùña / adhyagãùyata, adhyaiùyata // ## prapåraõe // 21 // dogdhi / dugdhaþ / duhanti / dhokùi / dugdhe / duhàte / duhate / dhukùe / duhàthe / dhugdhve / duhe / duhvahe / duhmahe / dudoha, duduhe / dogdhàsi, dogdhàse / dhokùyati, dhokùyate / dogdhu, dugdhàt / dugdhàm / duhantu / dugdhi, dugdhàt / dugdham / dugdha / dohàni / dohàva / dohàma / dugdhàm / duhàtàm / duhatàm / dhukùva / duhàthàm / dhugghvam / dohai / dohàvahai / dohàmahai / adhok / adugdhàm / aduhan / adoham / adugdha / aduhàtàm / aduhata / adhugdhvam / duhyàt, duhãta // ## iksamãpàddhalaþ parau jhalàdã liïsicau kitau stastaïi / dhukùãùña // #<÷ala igupadhàdaniñaþ ksaþ // VLk_593 = P_3,1.45 //># igupadho yaþ ÷alantastasmàdaniña÷cleþ ksàde÷aþ syàt / adhukùat // ## eùàü ksasya lugvà syàddantye taïi / adugdha, adhukùata // ## ajàdau taïi ksasya lopaþ / adhukùàtàm / adhukùanta / adugdhàþ, adhukùathàþ / adhukùàthàm / adhugdhvam, adhukùadhvam / adhukùi / aduhvahi, adhukùàvahi / adhukùàmahi / adhokùyata // evaü ## upacaye // 22 // ## àsvàdane // 23 // leóhi / lãóhaþ / lihanti / lekùi / lãóhe / lihàte / lihate / likùe / lihàthe / lãóhve / lileha, lilihe / leóhàsi, leóhàse / lekùyati, lekùyate / leóhu / lãóhàm / lihantu / lãóhi / lehàni / lãóhàm / aleñ, aleó / alikùat, alãóha, alikùata / alekùyat, alekùyata // ## vyaktàyàü vàci // 24 // ## bruvo lañastibàdãnàü pa¤cànàü õalàdayaþ pa¤ca và syurbruva÷càhàde÷aþ / àha / àhatuþ / àhuþ // #<àhasthaþ // VLk_597 = P_8,2.35 //># jhali pare / cartvam / àttha / àhathuþ // ## bruvaþ parasya halàdeþ pita ãñ syàt / bravãti / bråtaþ / bruvanti / bråte / bruvàte / bruvate // ## àrdhadhàtuke / uvàca / åcatuþ / åcuþ / uvacitha, uvaktha / åce / vaktàsi, vaktàse / vakùyati, vakùyate / bravãtu, bråtàt / bruvantu / bråhi / bravàõi / bråtàm / bravai / abravãt, abråta / bråyàt, bruvãta / ucyàt, vakùãùña // ## ebhya÷caleraï syàt // ## aïi pare / avocat, avocata / avakùyat, avakùyata / (ga. så.) $$ / carkarãtamiti yaïlugantasya saüj¤à, tadadàdau bodhyam // #<årõu¤># àcchàdane // 25 // #<årõotervibhàùà // VLk_602 = P_7,3.90 //># và vçddhiþ syàddhalàdau piti sàrvadhàtuke / årõauti, årõoti / årõutaþ / årõuvanti / årõute / årõuvàte / årõuvate / (%<årõoteràmneti vàcyam>%) // ## acaþ paràþ saüyogàdayo nadarà dvirna bhavanti / nu÷abdasya dvitvam / årõunàva / årõunuvatuþ / årõunuvuþ // ## ióàdipratyayo và ïitsyàt / årõunuvitha, årõunavitha / årõuvità, årõavità / årõuviùyati, årõaviùyati / årõautu, årõotu / årõavàni / årõavai // ## årõoterguõo 'pçkte halàdau piti sàrvadhàtuke / vçddhyapavàdaþ / aurõotu / aurõoþ / årõuyàt / årõuyàþ / årõuvãta / årõåyàt / årõuviùãùña, årõaviùãùña // #<årõotervibhàùà // VLk_606 = P_7,1.6 //># ióàdau sici và vçddhiþ parasmaipade pare / pakùe guõaþ / aurõàvãt, aurõuvãt, aurõavãt / aurõàviùñàm, aurõuviùñàm, aurõaviùñàm / aurõuviùña, aurõaviùña / aurõuviùyat, aurõaviùyat / aurõuviùyata, aurõaviùyata // ityadàdayaþ // 2 // atha juhotyàdayaþ ## dànàdanayoþ // 1 // ## ÷apaþ ÷luþ syàt // #<÷lau // VLk_608 = P_6,1.10 //># dhàtordve staþ / juhoti / juhutaþ / ## jhasyàtsyàt / hu÷nuvoriti yaõ / juhvati // ## ebhyo liñi àm và syàdàmi ÷làviva kàryaü ca / juhavà¤cakàra, juhàva / hotà / hoùyati / juhotu, juhutàt / juhutàm / juhvatu / juhudhi / juhavàni / ajuhot / ajuhutàm // ## igantàïgasya guõo 'jàdau jusi / ajuhavuþ / juhuyàt / håyàt / ahauùãt / ahoùyat // #<¤ibhã># bhaye // 2 // bibheti // ## ikàro và syàddhalàdau kïiti sàrvadhàtuke / bibhitaþ, bibhãtaþ / bibhyati / bibhayà¤cakàra, bibhàya / bhetà / bheùyati / bibhetu, bibhitàt, bibhãtàt / abibhet / bibhãyàt / bhãyàt / abhaiùãt / abheùyat // ## lajjàyàm // 3 // jihreti / jihrãtaþ / jihriyati / jihrayà¤cakàra, jihràya / hretà / hreùyati / jihretu / ajihret / jihriyàt / hrãyàt / ahraiùãt / ahreùyat // ## pàlana påraõayoþ // 4 // ## abhyàsasya ikàro 'ntàde÷aþ syàt ÷lau / piparti // ## aïgàvayavauùñhyapårvo ya ét tadantasyàïgasya ut syàt // ## rephavàntasya dhàterupadhàyà iko dãrgho hali / pipårtaþ / pipurati / papàra // #<÷édépràü hrasvo và // VLk_616 = P_7,4.12 //># eùàü liñi hrasvo và syàt / papratuþ // #<çcchatyétàm // VLk_617 = P_7,4.11 //># taudàdika çccher çdhàtor étàü ca guõo liñi / paparatuþ / paparuþ // ## vçïvç¤bhyàmédantàcceño dãrgho và syànna tu liñi / parità, parãtà / parãùyati, pariùyati / pipartu / apipaþ / apipårtàm / apiparuþ / pipåryàt / påryàt / apàrãt // ## atra iño na dãrghaþ / apàriùñàm / apariùyat, aparãùyat // ## tyàge // 5 // jahàti // ## idvà syàddhalàdau kïiti sàrvadhàtuke / jahitaþ // #<ã halyaghoþ // VLk_621 = P_6,4.113 //># ÷nàbhyastayoràta ãt syàt sàrvadhàtuke kïiti halàdau na tu ghoþ / jahãtaþ // #<÷nàbhyastayoràtaþ // VLk_622 = P_6,4.112 //># anayoràto lopaþ kïiti sàrvadhàtuke / jahati / jahau / hàtà / hàsyati / jahàtu, jahitàt, jahãtàt // #<à ca hau // VLk_623 = P_6,4.117 //># jahàterhai pare à syàccàdidãtau / jahàhi, jahihi, jahãhi / ajahàt / ajahuþ // ## jahàteràlopo yàdau sàrvadhàtuke / jahyàt / erliïi / heyàt / ahàsãt / ahàsyat // ## màne ÷abde ca // 6 // ## bhç¤ màï ohàï eùàü trayàõàmabhyàsasya itsyàt ÷lau / mimãte / mimàte / mimate / mame / màtà / màsyate / mimãtàm / amimãta / mimãta / màsãùña / amàsta / amàsyata // ## gatau // 7 // jihãte / jihàte / jihate / jahe / hàtà / hàsyate / jihãtàm / ajihãta / jihãta / hàsãùña / ahàsta / ahàsyata // #<óu bhç¤># dhàraõapoùaõayoþ // 8 // bibharti / bibhçtaþ / bibhrati / bibhçte / bibhràte / bibhrate / vibharà¤cakàra, babhàra / babhartha / babhçva / bibharà¤cakre, babhre / bhartàsi, bhartàse / bhariùyati, bhariùyate / bibhartu / bibharàõi / bibhçtàm / abibhaþ / abibhçtàm / abibharuþ / abibhçta / bibhçyàt, bibhrãta / bhriyàt, bhçùãùña / abhàrùãt, abhçta / abhariùyat, abhariùyata // #<óu dà¤># dàne // 9 // dadàti / dattaþ / dadati / datte / dadàte / dadate / dadau, dade / dàtàsi, dàtàse / dàsyati, dàsyate / dadàtu // ## dàråpà dhàråpà÷ca dhàtavo ghusaüj¤àþ syurdàpdaipau vinà / ghvasorityettvam / dehi / dattam / adadàt, adatta / dadyàt, dadãta / deyàt, dàsãùña / adàt / adàtàm / aduþ // ## anayoridantàde÷aþ sicca kitsyàdàtmanepade / adita / adàsyat, adàsyata // #<óu dhà¤># dhàraõapoùaõayoþ // 10 // dadhàti // ## dviruktasya jhaùantasya dhà¤o ba÷o bhaù syàttayoþ sdhvo÷ca parataþ / dhattaþ / dadhati / dadhàsi / dhatthaþ / dhattha / dhatte / dadhàte / dadhate / dhatse / dhaddhve / ghvasoreddhàvabhyàsa lopa÷ca / dhehi / adadhàt, adhatta / dadhyàt, dadhãta / dheyàt, dhàsãùña / adhàt, adhita / adhàsyat / adhàsyata // #<õijir># ÷aucapoùaõayoþ // 11 // %<(ira itsaüj¤à vàcyà>%) // #<õijàü trayàõàü guõaþ ÷lau // VLk_629 = P_7,4.57 //># õijvijviùàmabhyàsasya guõaþ syàt ÷lau / nenekti / neniktaþ / nenijati / nenikte / nineja, ninije / nektà / nekùyati, nekùyate / nenektu / nenigdhi // ## laghåpadhaguõo na syàt / nenijàni / neniktàm / anenek / aneniktàm / anenijuþ / anenijam / anenikta / nenijyàt / nenijãta / nijyàt, nikùãùña // ## irito dhàto÷cleraï và parasmai padeùu / anijat, anaikùãt, anikta / anekùyat, anekùyata // iti juhotyàdayaþ // 3 // atha divàdayaþ ## krãóàvijigãùàvyavahàradyutistutimodamadasvapnakàntigatiùu // 1 // ## ÷apo 'pavàdaþ / hali ceti dãrghaþ / dãvyati / dideva / devità / deviùyati / dãvyatu / adãvyat / dãvyet / dãvyàt / adevãt / adeviùyat // evaü#< ùivu># tantusantàne // 2 // ##gàtravikùepe // 3 // nçtyati / nanarta / nartità // ## ebhyaþ parasya sijbhinnasya sàderàrdhadhàtukasyeóvà / nartiùyati, nartsyati / nçtyatu / ançtyat / nçtyet / nçtyàt / anartãt / anartiùyat, anartsyat // ## udvege // 4 // và bhrà÷eti ÷yanvà / trasyati, trasati / tatràsa // ## eùàü kiti liñi señi thali ca etvàbhyàsalopau và / tresatuþ, tatrasatuþ / tresitha, tatrasitha / trasità // #<÷o># tanåkaraõe // 5 // ## lopaþ syàt / ÷yati / ÷yataþ / ÷yanti / ÷a÷au / ÷a÷atuþ / ÷àtà / ÷àsyati // ## ebhyassico lugvà syàtparasmaipade pare / a÷àt / a÷àtàm / a÷uþ / iñsakau / a÷àsãt / a÷àsiùñàm // ##chedane // 6 // chyati // #<ùo># 'ntakarmaõi // 7 // syati / sasau //#< do># 'vakhaõóane // 8 // dyati / dadau / deyàt / adàt // vyadha tàóane // 9 // ## eùàü samprasàraõaü syàtkiti ïiti ca / vidhyati / vivyàdha / vividhatuþ / vividhuþ / vivyadhitha, vivyaddha / vyaddhà / vyatsyati / vidhyet / vidhyàt / avyàtsãt // ## puùñau // 10 // puùyati / pupoùa / pupoùitha / poùñà / pokùyati / puùàdãtyaï / apuùat // #<÷uùa># ÷oùaõe // 11 // ÷uùyati / ÷u÷oùa / a÷uùat // #<õa÷a># adar÷ane // 12 // na÷yati / nanà÷a / ne÷atuþ // ## radh na÷ tçp dçp druh muh ùõuh ùõih ebhyo valàdyàrdhadhàtukasya veñ syàt / ne÷itha // ## num syàt / nanaüùñha / ne÷iva, ne÷va / ne÷ima, ne÷ma / na÷ità, naüùñà / na÷iùyati, naïkùyati / na÷yatu / ana÷yat / na÷yet / na÷yàt / ana÷at // #<ùåï># pràõiprasave // 13 // såyate / suùuve / kràdiniyamàdiñ / suùuviùe / suùuvivahe / suùuvimahe / savità sotà // ##paritàpe // 14 // dåyate // ## kùaye // 15 // dãyate // ## dãïaþ parasyàjàdeþ kïita àrdhadhàtukasya yuñ / (%%) / didãye // ## eùàmàtvaü syàllyapi càda÷ityejnimitte / dàtà / dàsyati / (sthàghvorittve dãïaþ pratiùedhaþ) / adàsta // #<óãï># vihàyasà gatau // 16 // óãyate / óióye / óayità // ## pàne // 17 // pãyate / petà / apeùña // ## màne // 18 // màyate / mame // ## pràdurbhàve // 19 // ## anayorjàde÷aþ syàcchiti / jàyate / jaj¤e / janità / janiùyate // ## ebhya÷cle÷ciõ và syàdekavacane ta÷abde pare // ## ciõaþ parasya luk syàt // ## anayorupadhàyà vçddhirna syàcciõi ¤õiti kçti ca / ajani, ajaniùña // ## dãptau // 20// dãpyate / didãpe / adãpi, adãpiùña //#< pada># gatau // 21 // padyate / pede / pattà / patsãùña // ## pada÷cle÷ciõ syàtta÷abde pare / apàdi / apatsàtàm / apatsata // ## sattàyàm // 22 // vidyate / vettà / avitta // ## avagamane // 23 // budhyate / boddhà / bhotsyate / bhutsãùña / abodhi, abuddha / abhutsàtàm // ## saüprahàre // 24 // yudhyate / yuyudhe / yoddhà / ayuddha // ## visarge // 25 // sçjyate / sasçje / sasçjiùe // ## anayoramàgamaþ syàjjhalàdàvakiti / sraùñà / srakùyati / sçkùãùña / asçùña / asçkùàtàm // ## titikùàyàm // 26 // mçùyati, mçùyate // mamarùa / mamarùitha / mamçùiùe / marùitàsi / marùiùyati, marùiùyate // #<õaha># bandhane // 27 // nahyati, nahyate / nanàha / nehitha, nanaddha / nehe / naddhà / natsyati / anàtsãt, anaddha // iti divàdayaþ // 4 // atha svàdayaþ #<ùu¤># abhiùave // 1 // ## ÷apo 'pavàdaþ / sunoti / sunutaþ / hu÷nuvoriti yaõ / sunvanti / sunvaþ, sunuvaþ / sunute / sunvàte / sunvate / sunvahe, sunuvahe / suùàva, suùuve / sotà / sunu / sunavàni / sunavai / sunuyàt / såyàt // ## ebhyassica iñ syàtparasmaipadeùu / asàvãt, asoùña //#< ci¤># cayane // 2 // cinoti, cinute // ## abhyàsàtparasya kutvaü và syàtsani liñi ca / cikàya, cicàya; cikye, cicye / acaiùãt, aceùña // ## àcchàdane // 3 // stçõoti, stçõute // #<÷arpårvàþ khayaþ // VLk_651 = P_7,4.61 //># abhyàsasya ÷arpårvàþ khayaþ ÷iùyante 'nye halo lupyante / tastàra / tastaratuþ / tastare / guõor'tãti guõaþ / staryàt // #<çta÷ca saüyogàdeþ // VLk_652 = P_7,2.43 //># çdantàtsaüyogàdeþ parayoþ liïsicorióvà syàttaïi / stariùãùña, stçùãùña / astariùña, astçta // ## kampane // 4 // dhånoti, dhånute / dudhàva / svaratãti veñ / dudhavitha, dudhotha // #<÷ryukaþ kiti // VLk_653 = P_7,2.11 //># ÷ri¤a ekàca ugantàcca gitkitoriõ na / paramapi svaratyàdivikalpaü bàdhitvà purastàtpratiùedha kàõóàrambha sàmarthyàdanena niùedhe pràpte kràdiniyamànnityamiñ / dudhuviva / dudhuve / adhàvãt, adhaviùña, adhoùña / adhaviùyat, adhoùyat / adhaviùyatàm, adhoùyatàm / adhaviùyata, adhoùyata // iti svàdayaþ // 5 // atha tudàdayaþ ## vyathane // 1 // ## ÷apo 'pavàdaþ / tudati, tudate / tutoda / tutoditha / tutude / tottà / atautsãt, atuta // #<õuda >#preraõe // 2 // nudati, nudate / nunoda / nottà / ## pàke // 3 // grahijyeti samprasàraõam / sasya ÷cutvena ÷aþ / ÷asya ja÷tvena jaþ / bhçjjati, bhçjjate // ## bhrasjo rephasyopadhàyà÷ca sthàne ramàgamo và syàdàrdhadhàtuke / mitvàdantyàdacaþ paraþ / sthànaùaùñhãnirde÷àdropadhayornivçttiþ / babharja / babharjatuþ / babharjitha, babharùñha / babhrajja / babhrajjatuþ / babhrajjitha / skoriti salopaþ / vra÷ceti ùaþ / babhraùñha / babharje, babhrajje / bharùñà, bhraùñà / bharkùyati, bhrakùyati / kïiti ramàgamaü bàdhitvà samprasàraõaü pårvavipratiùedhena / bhçjjyàt / bhçjjyàstàm / bhçjjyàsuþ / bharkùãùña, bhrakùãùña / abhàrkùãt, abhràkùãt / abharùña, abhraùña // ## vilekhane // 4 // kçùati kçùate / cakarùa, cakçùe // ## upade÷e 'nudàtto ya çdupadhastasyàmvà syàjjhalàdàvakiti / kraùñà, karùñà / kçkùãùña / %<(spç÷amç÷akçùatçpadçpàü cleþ sijvà vaktavyaþ)>% / akràkùãt, akàrkùãt, akçkùat / akçùña / akçkùàtàm / akçkùata / ksapakùe akçkùata / akçkùàtàm / akçkùanta // ## saügame // 5 // milati, milate, mimela / melità / amelãt // ## mocane // 6 // #<÷e mucàdãnàm // VLk_657 = P_7,1.59 //># muc lip vid lup sic kçt khid pi÷àü num syàt ÷e pare / mu¤cati, mu¤cate / moktà / mucyàt / mukùãùña / amucat, amukta / amukùàtàm / ## chedane // 7 // lumpati, lumpate / loptà / alupat / alupta /#< vidë># làbhe // 8 // vindati, vindate / viveda, vivede / vyàghrabhåtimate señ / vedità / bhàùyamate 'niñ / parivettà // #<ùica># kùaraõe // 9 // si¤cati, si¤cate // ## ebhya÷cleraï syàt / asicat // #<àtmanepadeùvanyatarasyàm // VLk_659 = P_3,1.54 //># lipisicihvaþ parasya cleraï và / asicata, asikta // ## upadehe // 10 // upadeho vçddhiþ / limpati, limpate / leptà / alipat, alipata, alipta// %% ## chedane // 11 // kçntati / cakarta / kartità / kartiùyati, kartsyati / akartãt // ## parighàte // 12 // khindati / cikheda / khettà // ## avayave // 13 // piü÷ati / pe÷ità // ## chedane // 14 // vç÷cati / vavra÷ca / vavra÷citha, vavraùñha / vra÷cità, vraùñà / vra÷ciùyati, vrakùyati / vç÷cyàt / avra÷cãt, avràkùãt // ## vyàjãkaraõe // 15 // vicati / vivyàca / vivicatuþ / vyacità / vyaciùyati / vicyàt / avyàcãt, avyacãt / vyaceþ kuñàditvamanasãti tu neha pravartate, anasãti paryudàsena kçnmàtraviùayatvàt // ## u¤che // 16 // u¤chati / 'u¤chaþ kaõa÷a àdànaü kaõi÷àdyarjanaü ÷ilam /' iti yàdavaþ // #<çccha># gatãndriyapralayamårtibhàveùu // 17 // çcchati / çcchatyétàmiti guõaþ / dvihal grahaõasya aneka halupasakùaõatvànnuñ / ànarccha / ànarcchatuþ / çcchità // ## utsarge // 18 // ujjhati // ## vimohane // 19 // lubhati // ## icchatyàdeþ parasya tàderàrdhadhàtukasyeóvà syàt / lobhità, lobdhà / lobhiùyati // ## tçptau // 20-21 // tçpati / tatarpa / tarpità / atarpãt / tçmphati / (%<÷e tçmphàdãnàü num vàcyaþ)>% / àdi÷abdaþ prakàre, tena ye 'tra nakàrànuùaktàste tçmphàdayaþ / tatçmpha / tçphyàt // ## sukhane // 22-23 // mçóati / pçóati / #<÷una># gatau // 24 // ÷unati // ## icchàyàm // 25 // icchati / eùità, eùñà / eùiùyati / iùyàt / aiùãt // ## kauñilye // 26 // gàïkuñàdãti ïittvam // cukuñitha / cukoña, cukuña / kuñità // ## saü÷leùaõe // 27 // puñati / puñità / ## vikasane // 28 // spuñati / spuñità // ## saücalane // 29-30 // sphurati / sphulati // ## ùatvaü và syàt / niþùphurati, niþsphurati / #<õå >#stavane // 31 // pariõåtaguõodayaþ / nuvati / nunàva / nuvità // #<ñumasjo># ÷uddhau // 32 // majjati / mamajja / mamajjitha / masjina÷oriti num / (%% / saüyegàdilopaþ / mamaïktha / maïktà / maïkùyati / amàïkùãt / amàïktàm / amàïkùuþ // ## bhaïge // 33 // rujati / roktà / rokùyati / araukùãt //#< bhujo># kauñilye // 34 // rujivat // ## prave÷ane // 35 // vi÷ati //#< mç÷a># àmar÷ane // 36 // àmar÷anaü spar÷aþ // anudàttasya cardupadhasyànyatarasyàm // amràkùãt, amàrkùãt, amçkùat //#< ùadë >#vi÷araõagatyavasàdaneùu // 37 // sãdatãtyàdi // #<÷adë># ÷àtane // 38 // #<÷adeþ ÷itaþ // VLk_662 = P_1,3.60 //># ÷idbhàvino 'smàttaïànau staþ / ÷ãyate / ÷ãyatàm / a÷ãyata / ÷ãyeta / ÷a÷àda / ÷attà / ÷atsyati / a÷adat / a÷atsyat // ## vikùepe // 39 // #<éta iddhàtoþ // VLk_663 = P_7,1.100 //># édantasya dhàtoraïgasya itsyàt / kirati / cakàra / cakaratuþ / cakaruþ / karãtà, karità / kãryàt // ## upàtkirateþ suñ chedane/ upaskirati / (%%) / upàskirat / upacaskàra // ## upàtprate÷ca kirateþ suñ syàt hiüsàyàm / upaskirati / pratiskirati // ## nigaraõe // 40 // ## girate rephasya lo vàjàdau pratyaye / girati, gilati / jagàra, jagàla / jagaritha, jagalitha / garãtà, garità, galãtà, galità // ## j¤ãpsàyàm // 42 // grahijyeti samprasàraõam / pçcchati / papraccha / papracchatuþ / praùñà / prakùyati / apràkùãt // ## pràõatyàge // 42 // ## luïliïoþ ÷ita÷ca prakçtibhåtànmçïastaï nànyatra / riï / iyaï / mriyate / mamàra / martà / mariùyati / mçùãùña / amçta // ## vyàyàme // 43 // pràyeõàyaü vyàïpårvaþ / vyàpriyate / vyàpapre / vyàpapràte / vyàpariùyate / vyàpçta / vyàpçùàtàm // ## prãtisevanayoþ // 44 // juùate / jujuùe // ## bhayacalanayoþ // 45 // pràyeõàyamutpårvaþ / udvijate // ## vijeþ para ióàdipratyayo ïidvat / udvijità // iti tudàdayaþ // 6 // atha rudhàdayaþ ## àvaraõe // 1 // ## ÷apo 'pavàdaþ / ruõaddhi / ÷nasorallopaþ / rundhaþ / rundhanti / ruõatsi / rundhaþ / rundha / ruõadhmi / rundhvaþ / rundhmaþ / rundhe / rundhàte / rundhate / runtse / rundhàthe / rundhve / rundhe / rundhvahe / rundhmahe / rurodha, rurudhe / roddhàsi, roddhàse / rotsyasi, rotsyase / rotsyati, rotsyate / ruõaddhu, rundhàt / rundhàm / rundhantu / rundhi / ruõadhàni / ruõadhàva / ruõadhàma / rundhàm / rundhàtàm / rundhatàm / runtsva / ruõadhai / ruõadhàvahai / ruõadhàmahai / aruõat, aruõad / arundhatàm / arundhan / aruõaþ, aruõat, aruõad / arundha / arundhàtàm / arundhata / arundhàþ / rundhyàt / rundhãta / rudhyàt, rutsãùña / arudhat, arautsãt / aruddha / arutsàtàm / arutsata / arotsyat, arautsãt / aruddha / arutsàtàm / arutsata / arotsyat, arotsyata // ## vidàraõe // 2 // ## dvaidhãkaraõe // 3 // ## yoge // 4 // ## virecane // 5 // riõakti, riïkte / rireca / rektà rekùyati ariõak / aricat, araikùãt, arikta // ## pçthagbhàve // 6 // vinakti viïkte // ## saüpeùaõe // 7 // kùuõatti, kùunte / kùottà // akùudat, akùautsãt, akùutta / ## dãptidevanayoþ // 8 // chçõatti chçnte / caccharda / se 'sicãti veñ / cacchçdiùe, cacchçtse / chardità / chardiùyati, chartsyati / acchçdat, acchardãt, acchardiùña // ## hiüsànàdarayoþ // 9 // tçõatti, tçnte // ##veùñane // 10 // kçõatti // ## hiüsàyàm // 11-12// ## tçhaþ ÷nami kçte imàgamo halàdau piti sàrvadhàtuke / tçõeóhi / tçõóhaþ / tatarha / tarhità / atçõeñ // #<÷nànnalopaþ // VLk_671 = P_6,4.23 //># ÷namaþ parasya nasya lopaþ syàt / hinasti / jihiüsa / hiüsità // ## padàntasya sasya daþ syàttipi na tvasteþ / sasajuùorurityasyàpavàdaþ / ahinat, ahinad / ahiüstàm / ahiüsan // ## padàntasya dhàtoþ sasya ruþ syàdvà, pakùe daþ / ahinaþ, ahinat, ahinad // ## kledane // 13 // unatti / untaþ / undanti / undà¤cakàra / aunat, aunad / auntàm / aundan / aunaþ, aunat, aunad / aunadam // ## vyaktimrakùaõakàntigatiùu // 14 // anakti / aïktaþ / a¤janti / àna¤ja / àna¤jitha, ànaïktha / a¤jità, aïktà / aïgdhi / anajàni / ànak // ## a¤jeþ sico nityamiñ syàt / à¤jãt // ## saükocane // 15 // tanakti / ta¤cità, taïktà / ## bhayacalanayoþ // 16 // vinakti // viïktaþ / vija ióiti ïittvam / vivijitha / vijità / avinak / avijãt // #<÷iùë># vi÷eùaõe // 17 // ÷inaùñi / ÷iü ÷iüùñaþ / ÷iüùanti / ÷inakùi / ÷i÷eùa / ÷i÷eùitha / ÷eùñà / ÷ekùyati / herdhiþ / ÷iõóóhi / ÷inaùàõi / a÷inañ / ÷iüùyàt / ÷iùyàt / a÷iùat // evaü#< piùë >#saücårõane // 18 // ## àmardane // 19 // ÷nànnalopaþ / bhanakti / babha¤jitha, babhaïktha / bhaïktà / bhaïgdhi / abhàïkùãt // ## pàlanàbhyavahàrayoþ // 20 // bhunakti / bhoktà / bhokùyati / abhunak // ## taïànau staþ / odanaü bhuïkte / anavane kim? mahãü bhunakti // #<¤iindhã># dãptau // 21 // inddhe / indhàte / indhàtàm / inadhai / aindha / aindhatàm / aindhàþ / ## vicàraõe // 22 // vinte / vettà // iti rudhàdayaþ // 7 // atha tanàdayaþ ## vistàre // 1 // ## ÷apo 'pavàdaþ / tanoti, tanute / tatàna, tene / tanitàsi, tanitàse / tanotu / tanutàm / atanot, atanuta / tanuyàt, tanvãta / tanyàt, taniùãùña / atànãt, atanãt // ## tanàdeþ sico và luk syàttathàsoþ / atata, ataniùña / atathàþ, ataniùñàþ / ataniùyat, ataniùyata // #<ùaõu># dàne // 2 // sanoti, sanute // ## janasanakhanàmàtvaü và yàdau kïiti / sàyàt, sanyàt // ## eùàmàkàre 'ntàde÷aþ syàt sani jhalàdau kïiti / asàta, asaniùña // ##hiüsàyàm // 3 // kùaõoti, kùaõute // hmyanteti na vçddhiþ / akùaõãt, akùata, akùaõiùña / akùathàþ, akùaõiùñhàþ // ##ca // 4 // apratyaye laghåpadhasya guõo và / kùeõoti, kùiõoti / kùeõità / akùeõãt, akùita, akùeõiùña // ## adane // 5 // tçõoti, tarõoti; tçõute, tarõute // #<óukç¤># karaõe // 6 // karoti // ## upratyayàntasya kç¤o 'kàrasya uþ syàt sàrvadhàtuke kïiti / kurutaþ // ## bhasya kurchurorupadhàyà na dãrghaþ / kurvanti // ## karoteþ pratyayokàrasya nityaü lopo mvoþ parayoþ / kurvaþ / kurmaþ / kurute / cakàra, cakre / kartàsi, kartàse / kariùyati, kariùyate / karotu / kurutàm / akarot / akuruta // ## kç¤a ulopo yàdau pratyaye pare / kuryàt, kurvãta / kriyàt, kçùãùña / akàrùãt, akçta / akariùyat, akariùyata // ## ## samparipårvasya karoteþ suñ syàd bhåùaõe saüghàte càrthe / saüskaroti / alaïkarotãtyarthaþ / saüskurvanti / saïghãbhavantãtyarthaþ / sampårvasya kvacidabhåùaõe 'pi suñ / saüskçtaü bhakùà iti j¤àpakàt // ## upàtkç¤aþ suñ syàdeùvartheùu càtpràguktayorarthayoþ / pratiyatno guõàdhànam / vikçtameva vaikçtaü vikàraþ / vàkyàdhyàhàra àkàïkùitaikade÷apåraõam / upaskçtà kanyà / upaskçtà bràhmaõàþ / edhodakasyopaskaroti / upaskçtaü bhuïkte / upaskçtaü bråte // ## yàcane // 7 // vanute / vavane // ## avabodhane // 8 // manute / mene / maniùyate / manutàm / amanuta / manvãta / maniùãùña / amata, amaniùña / amaniùyata // iti tanàdayaþ // 8 // atha kryàdayaþ #<óukrã¤># dravyavinimaye // 1 // ## ÷apo 'pavàdaþ / krãõàti / ã halyaghoþ / krãõãtaþ / ÷nàbhyastayoràtaþ / krãõanti / krãõàsi / krãõãthaþ / krãõãtha / krãõàmi / krãõãvaþ / krãõãmaþ / krãõãte / krãõàte / krãõate / krãõãùe / krãõàthe / krãõãdhve / krãõe / krãõãvahe / krãõãmahe / cikràya / cikriyatuþ / cikriyuþ / cikrayitha, cikretha / cikriya / cikriye / kretà / kreùyati, kreùyate / krãõàtu, krãõãtàt / krãõãtàm / akrãõàt, akrãõãta / krãõãyàt, krãõãta / krãyàt, kreùãùña / akraiùãt, akreùyata // ## tarpaõe kàntau ca // 2 // prãõàti, prãõãte // #<÷rã¤># pàke // 3 // ÷rãõàti, ÷rãõãte // ## hiüsàyàm // 4 // ## upasargasthànnimittàtparasyaitayornasya õaþ syàt / pramãõàti, pramãõãte / mãnàtãtyàtvam / mamau / mimyatuþ / mamitha, mamàtha / mimye / màtà / màsyati / mãyàt, màsãùña / amàsãt / amàsiùñàm / amàsta // #<ùi¤># bandhane // 5 // sinàti, sinãte / siùàya, siùye / setà // ## àplavane // 6 // ## càt ÷nà / skunoti, skunàti / skunute, skunãte / cuskàva, cuskuve / skotà / askauùãt, askoùña // stanbhvàdaya÷catvàraþ sautràþ / sarve rodhanàrthàþ parasmaipadinaþ // ## halaþ parasya ÷naþ ÷ànajàde÷aþ syàddhau pare / stabhàna // ## cleraï và syàt // ## stanbheþ sautrasya sasya ùaþ syàt / vyaùñabhat / astambhãt // ## bandhane // 7 // yunàti, yunãte / yotà // ## ÷abde // 8 // knånàti, knånãte // ## hiüsàyàm // 9 // dråõàti, dråõãte // ##vidàraõe // 10 // dçõàti, dçõãte // ## pavane // 11 // ## på¤ lå¤ sté¤ ké¤ vé¤ dhå¤ ÷é pé vé bhé mé dé jé jhé dhé né ké é gé jyà rã lã vlã plãnàü caturviü÷ateþ ÷iti hrasvaþ / punàti, punãte / pavità // ## chedane // 12 // lunàti, lunãte // ## àcchàdane // 13 // stçõàti / ÷arpårvàþ khayaþ / tastàra / tastaratuþ / tastare / starãtà / starità / stçõãyàt, stçõãta / stãryàt // ## vçïvç¤bhyàmédantàcca parayorliïsicorió và syàttaïi // ## véta iño liïi na dãrghaþ / stariùãùña / u÷ceti kittvam / stãrùãùña / sici ca parasmaipadeùu / astàrãt / astàriùñàm / astàriùuþ / astarãùña, astariùña, astãrùña // ## hiüsàyàm // 14 // kçõàti, kçõãte / cakàra, cakare // ## varaõe // 15 // vçõàti, vçõãte / vavàra, vavare / varità, varãtà / udoùñhyetyuttvam / våryàt / variùãùña, vårùãùña / avàrãt / avàriùñàm / avariùña, avarãùña, avårùña // ## kampane // 16 // dhunàti, dhunãte / dhavità, dhotà / adhàvãt / adhaviùña, adhoùña //#< graha># upàdàne // 17 // gçhõàti, gçhõãte / jagràha, jagçhe // ## ekàco grahervihitasyeño dãrgho na tu liñi / grahãtà / gçhõàtu / halaþ ÷naþ ÷ànajjhàviti ÷naþ ÷ànajàde÷aþ / gçhàõa / gçhyàt, grahãùãùña / hmyanteti na vçddhiþ / agrahãt / agrahãùñàm / agrahãùña / agrahãùàtàm // ##a niùkarùe // 18 // kuùõàti / koùità //#< a÷a># bhojane // 19 // a÷nàti / à÷a / a÷ità / a÷iùyati / a÷nàtu / a÷àna // ## steye // 20 // moùità / muùàõa // ##avabodhane // 21 // jaj¤au // ## saübhaktau // 22 // vçõãte / vavçùe // vavçóhve / varità, varãtà / avarãùña, avariùña, avçta // iti kryàdayaþ // 9 // atha curàdayaþ ## steye // 1 // ## ebhyo õic syàt / cårõàntebhyaþ 'pràtipadikàddhàtvarthe' ityeva siddhe teùàmiha grahaõaü prapa¤càrtham / curàdibhyastu svàrthe / puganteti guõaþ / sanàdyantà iti dhàtutvam / tip÷abàdi / guõàyàde÷au / corayati // #<õica÷ca // VLk_698 = P_1,3.74 //># õijantàdàtmanepadaü syàtkartçgàmini kriyàphale / corayate / corayàmàsa / corayità / coryàt, corayiùãùña / õi÷rãti caï / õau caïãti hrasvaþ / caïãti dvitvam / halàdiþ ÷eùaþ / dãrgho laghorityabhyàsasya dãrghaþ / acåcurat, acåcurata // ## vàkyaprabandhe // 2 // allopaþ // ## alvidhyarthamidam / paranimitto 'jàde÷aþ sthànivat syàtsthàni bhåtàdacaþ pårvatvena dçùñasya vidhau kartavye / iti sthànivatvànnopadhàvçddhiþ / kathayati / aglopitvàddãrghasanvadbhàvau na / acakathat // ## saükhyàne // 3 // gaõayati // #<ã ca gaõaþ // VLk_700 = P_7,4.97 //># gaõayaterabhyàsasya ã syàccaïpare õau càdat / ajãgaõat, ajagaõat // iti curàdayaþ // atha õyantaprakriyà ## kriyàyàü svàtantryeõa vivakùitor'thaþ kartà syàt // ## kartuþ prayojako hetusaüj¤aþ kartçsaüj¤a÷ca syàt // ## prayojakavyàpàre preùaõàdau vàcye dhàtorõic syàt / bhavantaü prerayati bhàvayati // ## sani pare yadaïgaü tadavayavàbhyàsokàrasya itsyàt pavargayaõjakàreùvavarõapareùu parataþ // abãbhavat // #<ùñhà># gatinivçttau // ## sthàpayati // ## upadhàyà idàde÷aþ syàccaïpare õau / atiùñhipat // ## ceùñàyàm // ## ghañàdãnàü j¤apàdãnàü copadhàyà hrasvaþ syàõõau / ghañayati // ## j¤àne j¤àpane ca // j¤apayati / ajij¤apat // iti õyantaprakriyà atha sannantaprakriyà ## iùikarmaõa iùiõaikakartçkàddhàtoþ sanpratyayo và syàdicchàyàm // ## vyaktàyàü vàci // ## sannantasya yaïantasya ca dhàtoranabhyàsasya prathamasyaikàco dve sto 'jàdestu dvitãyasya / sanyataþ / pañhitumicchati pipañhiùati / karmaõaþ kim ? gamanenecchati / samàna kartçkàt kim ? ÷iùyàþ pañhantvitãcchati guruþ / và grahaõàdvàkyamapi // luïsanorghasë // ## sasya taþ syàtsàdàvàrdhadhàtuke / attumicchati jighatsati / ekàca iti neñ // ## ajantànàü hanterajàde÷agame÷ca dãrgho jhalàdau sani // ## igantàjjhalàdiþ san kit syàt / éta iddhàtoþ / kartumicchati cikãrùati // ## graherguherugantàcca sana iõ na syàt / bubhåùati // iti sannantaprakriyà // atha yaïantaprakriyà ## paunaþpunye bhç÷àrthe ca dyotye dhàtorekàco halàderyaï syàt // ## abhyàsasya guõo yaïi yaïluki ca parataþ / ïidantatvàdàtmanepadam / punaþ punarati÷ayena và bhavati bobhåyate / bobhåyà¤cakre / abobhåyiùña // ## gatyarthàtkauñilya eva yaï syànna tu kriyàsamabhihàre // ## akito 'bhyàsasya dãrgho yaïyaïlukoþ / kuñilaü vrajati vàvrajyate // ## yasyeti saüghàtagrahaõam / halaþ parasya ya÷abdasya lopa àrdhadhàtuke / àdeþ parasya / ato lopaþ / vàvrajà¤cakre / vàvrajità // ## çdupadhasya dhàtorabhyàsasya rãgàgamo yaïyaïlukoþ / varãvçtyate / varãvçtà¤cakre / varãvartità // ## õatvaü na / narãnçtyate / jarãgçhyate // iti yaïanta prakriyà // atha yaïluk prakriyà ## yaïo'ci pratyaye luk syàt, cakàràttaü vinàpi kvacit / anaimittiko 'ya mantaraïgatvàdàdau bhavati / tataþ pratyayalakùaõena yaïantatvàddvitvam / abhyàsakàryam / dhàtutvàllaóàdayaþ / ÷eùàtkartarãti parasmaipadam / carkarãtaü cetyadàdau pàñhàcchapo luk // ## yaïlugantàtparasya halàdeþ pitaþ sàrvadhàtukasyeó và syàt / bhåsuvoriti guõaniùedho yaïluki bhàùàyàü na, bobhotu, tetikte iti chandasi nipàtanàt / bobhavãti, bobhoti / bobhåtaþ / adabhyastàt / bobhuvati / bobhavà¤cakàra, bobhavàmàsa / bobhavità / bobhaviùyati / bobhavãtu, bobhotu, bobhåtàt / bobhåtàm / bobhuvatu / bobhåhi / bobhavàni / abobhavãt, abobhot / abobhåtàm / abobhavuþ / bobhåyàt / bobhåyàtàm / bobhåyuþ / bobhåyàt / bobhåyàstàm / bobhåyàsuþ / gàtistheti sico luk / yaïo vetãñpakùe guõaü bàdhitvà nityatvàdvuk / abobhåvãt, abobhot / abobhåtàm / abobhåvuþ / abobhaviùyat // . iti yaïluk prakriyà // atha nàmadhàtavaþ ## iùikarmaõa eùituþ saübandhinaþ subantàdicchàyàmarthe kyac pratyayo và syàt // ## etayoravayavasya supo luk // ## avarõasya ãþ / àtmanaþ putramicchati putrãyati // ## kyaci kyaïi ca nàntameva padaü nànyat / nalopaþ / ràjãyati / nàntameveti kim? vàcyati / hali ca / gãryati / påryati / dhàtorityeva / neha - divamicchati divyati // ## halaþ parayoþ kyackyaïàrelopo vàrdhadhàtuke / àdeþ parasya / ato lopaþ / tasya sthànivattvàllaghåpadhaguõo na / samidhità, samidhyità // ## uktaviùaye kàmyac syàt / putramàtmana icchati putrakàmyati / putrakàmyità // ## upamànàtkarmaõaþ subantàdàcàrer'the kyac / putramivàcarati putrãyati chàtram / viùõåyati dvijam // %<(sarvapràtipadikebhyaþ kvibvà vaktavya>%þ) / ato guõe / kçùõa ivàcarati kçùõati / sva ivàcarati svati / sasvau // ## anunàsikàntasyopadhàyà dãrghaþ syàtkvau jhalàdau ca kïiti / idamivàcarati idàmati / ràjeva ràjànati / panthà iva pathãnati // ## caturthyantàt kaùña÷abdàdutsàher'the kyaï syàt / kaùñàya kramate kaùñàyate / pàpaü kartumutsahata ityarthaþ // #<÷abdavairakalahàbhrakaõvameghebhyaþ karaõe // VLk_732 = P_3,1.17 //># ebhyaþ karmabhyaþ karotyarthe kyaï syàt / ÷abdaü karoti ÷abdàyate // (ga.så) $$; iti õic // (ga.så) $$ / pràtipadikàddhàtvarthe õic syàt, iùñhe yathà pràtipadikasya puüvadbhàva-rabhàva-ñilopa- vinmatublopa-yaõàdilopa-prasthasphàdyàde÷a-bhasaüj¤àstadvaõõàvapi syuþ / ityallopaþ / ghañaü karotyàcaùñe và ghañayati // iti nàmadhàtavaþ atha kaõóvàdayaþ // ## ebhyo dhàtubhyo nityaü yak syàtsvàrthe / ## gàtravigharùaõe // 1 // kaõóåyati / kaõóåyata ityàdi // iti kaõóvàdayaþ // athàtmanepadaprakriyà ## kriyàvinimaye dyotye kartaryàtmanepadam / vyatilunãte / anyasya yogyaü lavanaü karotãtyarthaþ // ## vyatigacchanti / vyatighnanti // ## nivi÷ate // ## parikrãõãte / vikrãõãte / avakrãõãte // ## vijayate / paràjayate // ## saütiùñhate / avatiùñhate / pratiùñhate / vitiùñhate // ## ÷atamapajànãte / apalapatãtyarthaþ // ## sarpiùo jànãte / sarpiùopàyena pravartata ityarthaþ // ## dharmamuccarate / ullaïghya gacchatãtyarthaþ // ## rathena sa¤carate // ## sampårvàddàõastçtãyàntena yuktàduktaü syàt tçtãyà ceccaturthyarthe / dàsyà saüyacchate kàmã // ## sanaþ pårvo yo dhàtustena tulyaü sannantàdapyàtmanepadaü syàt / edidhiùyate // ## iksamãpàddhalaþ paro jhalàdiþ san kit / nivivikùate // ## kç¤aþ gandhanaü såcanam / utkurute / såcayatãtyarthaþ / avakùepaõaü bhartsanam / ÷yeno vartikàmutkurute / bhartsayatãtyarthaþ / harimupakurute / sevata ityarthaþ / paradàràn prakurute / teùu sahasà pravartate / edhodakasyopaskurute / guõamàdhatte / kathàþ prakurute / prakathayatãtyarthaþ / ÷ataü prakurute / dharmàrthaü viniyuïkte / eùu kim ? kañaü karoti // ## odanaü bhuïkte / anavane kim ? mahãü bhunakti // ityàtmanepadaprakriyà // atha parasmaipadaprakriyà ## kartçge ca phale gandhanàdau ca parasmaipadaü syàt / anukaroti / paràkaroti // ## ## preraõe svaritet / abhikùipati // ## pravahati // ## parimçùyati // ## ## krãóàyàm // viramati // ## yaj¤adattamuparamati / uparamayatãtyarthaþ / antarbhàvitaõyartho 'yam // iti parasmaipadaprakriyà // iti padavyavasthà // atha bhàvakarmaprakriyà ## lasyàtmanepadam // ## dhàtoryak bhàvakarmavàcini sàrvadhàtuke / bhàvaþ kriyà / sà ca bhàvàrthakalakàreõànådyate / yuùmadasmadbhyàü sàmànàdhikaraõyàbhàvàtprathamaþ puruùaþ / tiïvàcyakriyàyà adravya råpatvena dvitvàdyapratãterna dvivacanàdi kiütvekavacanamevotsargataþ / tvayà mayà anyai÷ca bhåyate / babhåve // ## upade÷e yo 'c tadantànàü hanàdãnàü ca ciõãvàïgakàryaü và syàtsyàdiùu bhàvakarmaõorgamyamànayoþ syàdãnàmióàgama÷ca / ciõvadbhàvapakùe 'yamiñ / ciõvadbhàvàd vçddhiþ / bhàvità, bhavità / bhàviùyate, bhaviùyate / bhåyatàm / abhåyata / bhàviùãùña, bhaviùãùña // ## cle÷ciõsyàdbhàvakarmavàcini ta÷abde pare / abhàvi / abhàviùyata, abhaviùyata / akarmako 'pyupasargava÷àtsakarmakaþ / anubhåyate ànanda÷caitreõa tvayà mayà ca / anubhåyete / anubhåyante / tvamanubhåyase / ahamanubhåye / anvabhàvi / anvabhàviùàtàm, anvabhaviùàtàm / õilopaþ / bhàvyate / bhàvayà¤cakre, bhàvayàmbabhåve, bhàvayàmàse / ciõvadiñ / àbhãyatvenà siddhatvàõõilopaþ / bhàvità, bhàvayità / bhàviùyate, bhàvayiùyate / abhàvyata / bhàvyeta / bhàviùãùña, bhàvayiùãùña / abhàvi / abhàviùàtàm, abhàvayiùàtàm // bubhåùyate // akçtsàrvadhàtukayordãrghaþ / ståyate viùõuþ / stàvità, stotà / stàviùyate, stoùyate / astàvi / astàviùàtàm, astoùàtàm // #<ç># gatau / guõor'tãti guõaþ / aryate // ## smaraõe / smaryate / sasmare / upade÷agrahaõàcciõvadiñ / àrità, artà / smàrità, smartà / aniditàmiti nalopaþ / trasyate / iditastu nandyate / saüprasàraõam / ijyate // ## àkàro 'ntàde÷o và syàt / tàyate, tanyate // ## tapa÷cle÷ciõ na syàt karmakartaryanutàpe ca / anvatapta pàpena / ghumàsthetãttvam / dãyate / dhãyate / dade // #<àto yuk ciõkçtoþ // VLk_760 = P_7,3.33 //># àdantànàü yugàgamaþ syàcciõi ¤õiti kçti ca / dàyità, dàtà / dàyiùãùña, dàsãùña / adàyi / adàyiùàtàm // bhajyate // ## nalopo và syàt / abhàji, abha¤ji // labhyate // ## labhernumàgamo và syàt / alambhi, alàbhi // iti bhàvaprakriyà // atha karmakartçprakriyà yadà karmaiva kartçtvena vivakùitaü tadà sakarmakàõàmapyakarmakatvàtkartari bhàve ca lakàraþ // ## karmasthayà kriyayà tulyakriyaþ kartà karmavatsyàt / kàryàtide÷o 'yam / tena yagàtmanepadaciõvadiñaþ syuþ / pacyate phalam / bhidyate kàùñham / abhedi / bhàve, bhidyate kàùñhena // iti karmakartçprakriyà // atha lakàràrthaprakriyà ## smçtibodhinyupapade bhåtànadyatane dhàtorëñ / laïo'pavàdaþ // ## nivàse // smarasi kçùõa gokule vatsyàmaþ / evaü budhyase, cetayase, ityàdiprayoge 'pi // ## yadyoge uktaü na / abhijànàsi kçùõa yadvane abhu¤jmahi // ## liño 'pavàdaþ / yajati sma yudhiùñhiraþ // ## vartamàne ye pratyayà uktàste vartamànasàmãpye bhåte bhaviùyati ca và syuþ / kadàgato 'si / ayamàgacchàmi, ayamàgamaü và / kadà gamiùyasi / eùa gacchàmi, gamiùyàmi và // ## và syàt / kçùõaü nameccetsukhaü yàyàt / kçùõaü naüsyati cetsukhaü yàsyati / (%%) / neha / hantãti palàyate // vidhinimantraõeti liï / $$ preraõaü bhçtyàdernikçùñasya pravartanam / yajeta // $$ niyogakaraõam, àva÷yake ÷ràddhabhojanàdau dauhitràdeþ pravartanam / iha bhu¤jãta // $<àmantraõaü>$ kàmacàrànuj¤à / ihàsãta // $$ü satkàrapårvako vyàpàraþ / putramadhyàpayed bhavàn // $$ saüpradhàraõam / kiü bho vedamadhãyãya uta tarkam // $$ yàc¤à / bho bhojanaü labheya / evaü loñ // iti lakàràrthaprakriyà // iti tiïantaü samàptam // atha kçdante kçtprakriyà ## àtçtãyàdhyàyasamàpterye pratyayàste dhàtoþ pare syuþ / kçdatiïiti kçtsaüj¤à // ## asmindhàtvadhikàre 'saråpo 'pavàdapratyaya utsargasya bàdhako và syàt stryadhikàroktaü vinà // ## õvultçcàvityataþ pràk kçtyasaüj¤àþ syuþ // ## kçtpratyayaþ kartari syàt / iti pràpte --. ## ete bhàvakarmaõoreva syuþ // ## dhàtorete pratyayàþ syuþ / edhitavyam, edhanãyaü tvayà / bhàve autsargikamekavacanaü klãbatvaü ca / cetavya÷cayanãyo và dharmastvayà (kelimara upasaükhyànam) pacelimà màùàþ / paktavyà ityarthaþ / bhidelimàþ saralàþ / bhettavyà ityarthaþ / karmaõi pratyayaþ // ## kvacitpravçttiþ kvacidapravçttiþ kvacidvibhàùà kvacidanyadeva / vidhervidhànaü bahudhà samãkùya caturvidhaü bàhulakaü vadanti // 1 // snàtyaneneti snànãyaü cårõam / dãyate 'smai dànãyo vipraþ // ## ajantàddhàtoryat syàt / ceyam // #<ãdyati // VLk_777 = P_6,4.65 //># yati pare àta ãtsyàt / deyam / gleyam // ## pavargàntàdadupadhàdyatsyàt / õyato 'pavàdaþ / ÷apyam / labhyam // ## ebhyaþ kyap syàt // ## ityaþ / stutyaþ / #<÷àsu># anu÷iùñau // #<÷àsa idaïhaloþ // VLk_781 = P_6,4.34 //># ÷àsa upadhàyà itsyàdaïi halàdau kïiti / ÷iùyaþ / vçtyaþ / àdçtyaþ / juùyaþ // ## mçjeþ kyabvà / mçjyaþ // #<çhalorõyat // VLk_783 = P_3,1.124 //># çvarõàntàddhalantàcca dhàtorõyat / kàryam / hàryam / dhàryam // ## cajoþ kutvaü syàt ghiti õyati ca pare // ## mçjeriko vçddhiþ sàrvadhàtukàrdhadhàtukayoþ / màrgyaþ // ## bhogyamanyat // iti kçtyaprakriyà // atha pårvakçdantam #<õvultçcau // VLk_787 = P_3,1.133 //># dhàtoretau staþ / kartari kçditi kartrarthe // ## yu vu etayoranàkau staþ / kàrakaþ / kartà // ## nandyàderlyuþ, grahyàderõiniþ, pacàderac syàt / nandayatãti nandanaþ / janamardayatãti janàrdanaþ / lavaõaþ / gràhã / sthàyã / mantrã / pacàdiràkçtigaõaþ // ## ebhyaþ kaþ syàt / budhaþ / kç÷aþ / j¤aþ / priyaþ / kiraþ // #<àta÷copasarge // VLk_791 = P_3,1.136 //># praj¤aþ / suglaþ // ## gehe kartari graheþ kaþ syàt / gçham // ## karmaõyupapade dhàtoraõ pratyayaþ syàt / kumbhaü karotãti kumbhakàraþ // #<àto 'nupasarge kaþ // VLk_794 = P_3,2.3 //># àdantàddhàtoranupasargàtkarmaõyupapade kaþ syàt / aõo 'pavàdaþ / àto lopa iñi ca / godaþ / dhanadaþ / kambaladaþ / anupasarge kim ? gosandàyaþ / (và.) %% / målàni vibhujati målavibhujo rathaþ / àkçtigaõo 'yam / mahãdhraþ / kudhraþ // ## adhikaraõe upapade / kurucaraþ // ## bhikùàcàraþ / senàcàraþ / àdàyeti lyabantam / àdàyacaraþ // ## eùu dyotyeùu karoteùñaþ syàt // ## àduttarasyànavyayasya visargasya samàse nityaü sàde÷aþ karotyàdiùu pareùu / ya÷askarã vidyà / ÷ràddhakaraþ / vacanakaraþ // ## õyantàdejeþ kha÷ syàt // ## aruùo dviùato 'jantasya ca mumàgamaþ syàtkhidante pare na tvavyayasya / ÷ittvàcchabàdiþ / janamejayatãti janamejayaþ // ## priyaüvadaþ / va÷aüvadaþ // ## manin kvanip vanip vic ete pratyayà dhàtoþ syuþ // ## va÷àdeþ kçta iõ na syàt // #<÷é># hiüsàyàm // su÷armà pràtaritvà // ## anunàsikasyà'tsyàt / vijàyata iti vijàvà // ## apanayane // avàvà / vic // ## hiüsàyàm // roñ / reñ / sugaõ // ## ayamapi dç÷yate / ukhàsrat / parõadhvat / bàhabhrañ // ## ajàtyarthe supi dhàtorõinistàcchãlye dyotye / uùõabhojã // ## supi manyaterõiniþ syàt / dar÷anãyamànã // #<àtmamàne kha÷ca // VLk_808 = P_3,2.83 //># svakarmake manane varttamànànmanyateþ supi kha÷ syàt càõõiniþ / paõóitamàtmànaü manyate paõóitaümanyaþ / paõóitamànã // ## khidante pare pårvapadasya hrasvaþ / tato mum / kàlimmanyà // ## karaõe upapade bhåtàrthe yajerõiniþ kartari / someneùñavàn somayàjã / agniùñomayàjã // ## karmaõi bhåte / pàraü dçùñavàn pàradç÷và // ## kvanipsyàt / yudhirantarbhàvitaõyarthaþ / ràjànaü yodhitavàn ràjayudhvà / ràjakçtvà // ## karmaõãti nivçttam / saha yodhitavàn sahayudhvà / sahakçtvà // ## ## ïeraluk / sarasijam, sarojam // ## prajà syàtsaütatau jane // ## etau niùñhàsaüj¤au staþ // ## bhåtàrthavçtterdhàtorniùñhà syàt / tatra tayoreveti bhàvakarmaõoþ ktaþ / kartari kçditi kartari ktavatuþ / ukàvitau / snàtaü mayà / stutastvayà viùõuþ / vi÷vaü kçtavàn viùõuþ // ## radàbhyàü parasya niùñhàtasya naþ syàt niùñhàpekùayà pårvasya dhàtordasya ca // #<÷ç># hiüsàyàm // çta it / raparaþ / õatvam / ÷ãrõaþ / bhinnaþ / chinnaþ // ## niùñhàtasya naþ syàt / dràõaþ / glànaþ // ## ekaviü÷aterlå¤àdibhyaþ pràgvat / lånaþ // ## dhàtuþ // grahijyeti saüprasàraõam // ## aïgàvayavàddhalaþ paraü yatsaüprasàraõaü tadantasya dãrghaþ / jãnaþ // ## bhujo bhugnaþ / #<ñuo÷vi>#, ucchånaþ // #<÷uùaþ kaþ // VLk_824 = P_8,2.51 //># niùñhàtasya kaþ // ÷uùkaþ // ## pakvaþ //#< kùai># kùaye // ## kùàmaþ // ## õerlopaþ / bhàvitaþ / bhàvitavàn / dçha hiüsàyàm // ## sthåle balavati ca nipàtyate // ## tàdau kiti / hitam // ## ghusaüj¤akasya dà ityasya dath syàt tàdau kiti / cartvaüm / dattaþ // ## ## liñaþ kànac kvasu÷ca và staþ / taïànàvàtmanepadam / cakràõaþ // ## màntasya dhàtornatvaü mvoþ parataþ / jaganvàn // ## aprathamàntena samànàdhikaraõe laña etau và staþ / ÷abàdi / pacantaü caitraü pa÷ya // #<àne muk // VLk_835 = P_7,2.82 //># adantàïgasya mugàgamaþ syàdàne pare / pacamànaü caitraü pa÷ya / laóityanuvartamàne punarlaógrahaõàt prathamàsàmànàdhikaraõye 'pi kvacit / san dvijaþ // ## vetteþ parasya ÷aturvasuràde÷o và / vidan / vidvàn // ## tau ÷atç÷ànacau satsaüj¤au staþ // #<ëñaþ sadvà // VLk_838 = P_3,3.14 //># vyavasthitavibhàùeyam / tenàprathamàsàmànàdhikaraõye pratyottarapadayoþ saübodhane lakùaõahetvo÷ca nityam / kariùyantaü kariùyamàõaü pa÷ya // #<àkvestacchãlataddharmatatsàdhukàriùu // VLk_839 = P_3,2.134 //># kvipamabhivyàpya vakùyamàõàþ pratyayàstacchãlàdiùu kartçùu bodhyàþ // ## kartà kañàn // ## #<ùaþ pratyayasya // VLk_842 = P_1,3.6 //># pratyayasyàdiþ ùa itsaüj¤aþ syàt / jalpàkaþ / bhikùàkaþ / kuññàkaþ / luõñàkaþ / varàkaþ / varàkã // ## cikãrùuþ / à÷aüsuþ / bhikùuþ // ## vibhràñ / bhàþ // ## rephàcchvorlopaþ kvau jhalàdau kïiti / dhåþ / vidyut / årka / påþ / dç÷igrahaõasyàpakarùàjjavaterdãrghaþ / jåþ / gràvastut / (%%) / vaktãti vàk // ## satukkasya chasya vasya ca kràmàt ÷ åñh ityàde÷au sto 'nunàsike kvau jhalàdau ca kïiti / pçcchatãti pràñ / àyataü stautãti àyataståþ / kañaü pravate kañapråþ / jåruktaþ / ÷rayati hariü ÷rãþ // ## dàbàdeþ ùñran syàtkaraõer'the / dàtyanena dàtram / netram // ## eùàü da÷ànàü kçtpratyayànàmiõ na/ ÷astram / yotram / yoktram / stotram / tottram / setram / sektram / meóhram / patram / daüùñrà / naddhrã // ## aritram / lavitram / dhuvitram / savitram / khanitram / sahitram / caritram // ## WEITER S. 139 pavitram // iti pårvakçdantam // athoõàdayaþ kçvàpàjimisvadisàdhya÷åbhya uõ // 1 // karotãti kàruþ / vàtãti vàyuþ / pàyurgudam / jàyurauùadham / màyuþ pittam / svàduþ / sàdhnoti parakàryamiti sàdhuþ / à÷u ÷ãghram // ## ete vartamàne saüj¤àyàm ca bahulaü syuþ / kecidavihità apyåhyàþ // saüj¤àsu dhàturåpàõi pratyayà÷ca tataþ pare / kàryàdvidyàdanåbandhametacchàstramuõàdiùu // ityuõàdayaþ // athottarakçdantam ## kriyàrthàyàü kriyàyàmupapade bhaviùyatyarthe dhàtoretau staþ / màntatvàdavyayatvam / kçùõaü draùñuü yàti / kçùõaü dar÷ako yàti // ## kàlàrtheùåpapadeùu tumun / kàlaþ samayo velà và bhoktum // ## siddhàvasthàpanne dhàtvarthe vàcye dhàtorgha¤ / pàkaþ // ## kartçbhinne kàrake gha¤ syàt // ## ra¤jernalopaþ syàt / ràgaþ / anayoþ kim? rajyatyasminniti raïgaþ // ## eùu cinotergha¤ àde÷ca kakàraþ / upasamàdhànaü rà÷ãkaraõam / nikàyaþ / kàyaþ/ gomayanikàyaþ // ## ivarõàntàdac / cayaþ / jayaþ // #<édorap // VLk_859 = P_3,3.57 //># évarõàntàduvarõàntàccàp / karaþ / garaþ / yavaþ / lavaþ / stavaþ / pavaþ / (%%) / prasthaþ / vighnaþ // #<óvitaþ ktriþ // VLk_860 = P_3,3.88 //># ## ktripratyayàntàtmap nirvçtter'the / pàkena nirvçttaü paktrimam / óuvap uptrimam // #<ñvito 'thuc // VLk_862 = P_3,3.89 //># #<ñuvepç># kampane, vepathuþ // ## yaj¤aþ / yàc¤à / yatnaþ / vi÷naþ / pra÷naþ / rakùõaþ // ## svapnaþ // ## pradhiþ / upadhiþ // ## strãliïge bhàve ktin syàt / gha¤o 'pavàdaþ / kçtiþ / stutiþ / (%<élvàdibhyaþ ktinniùñhàvadvàcya>%þ) / tena natvam / kãrõiþ / låniþ / dhåniþ / påniþ / (%%) / saüpat / vipat / àpat / (%%) / saüpattiþ / vipattiþ / àpattiþ // #<åtiyåtijåtisàtihetikãrtaya÷ca // VLk_867 = P_3,3.97 //># ete nipàtyante /// ## eùàmupadhàvakàrayoråñh anunàsike kvau jhalàdau kïiti // ataþ kvip / jåþ / tåþ / sråþ / åþ / måþ // ## iùernipàto 'yam // ## pratyayàntebhyo dhàtubhyaþ striyàmakàraþ pratyayaþ syàt / cikãrùà / putrakàmyà // ## gurumato halantàtstriyàmakàraþ pratyayaþ syàt / ãhà // #<õyàsa÷rantho yuc // VLk_872 = P_3,3.107 //># akàrasyàpavàdaþ / kàraõà / hàraõà // ## ## hasitam, hasanam // ## ## dviprabhçtyupasargahãnasya chàderhrasvo ghe pare / dantà÷chàdyante 'neneti dantacchadaþ / àkurvantyasminnityàkaraþ // ## avatàraþ kåpàdeþ / avastàro javanikà // ## halantàdgha¤ / ghàpavàdaþ / ramante yogino 'sminniti ràmaþ / apamçjyate 'nena vyàdhyàdirityapàmàrgaþ // #<ãùaddussuùu kçcchràkçcchràrtheùu khal // VLk_879 = P_3,3.126 //># karaõàdhikaraõayoriti nivçttam / eùu duþkhasukhàrtheùåpapadeùu khal tayoreveti bhàve karmaõi ca / kçcchre - duùkaraþ kaño bhavatà / akçcchre - ãùatkaraþ / sukaraþ // #<àto yuc // VLk_880 = P_3,3.128 //># khalo 'pavàdaþ / ãùatpànaþ somo bhavatà / duùpànaþ / supànaþ // ## pratiùedhàrtheyoralaükhalvorupapadayoþ ktvà syàt / pràcàü grahaõaü påjàrtham / amaivàvyayeneti niyamànnopapadasamàsaþ / do dadghoþ / alaü dattvà / ghumàsthetãttvam / pãtvà khalu / alaükhalvoþ kim? mà kàrùãt / pratiùedhayoþ kim? alaükàraþ // ## samànakartçkayordhàtvarthayoþ pårvakàle vidyamànàddhàtoþ ktvà syàt / bhuktvà vrajati / dvitvamatantram / bhuktvà pãtvà vrajati // ## señ ktvà kinna syàt / ÷ayitvà / señ kim ? kçtvà // ## ivarõovarõopadhàddhalàdeþ ralantàtparau ktvàsanau señau và kitau staþ / dyutitvà, dyotitvà / likhitvà, lekhitvà / vyupadhàtkim ? vartitvà / ralaþ kim ? eùitvà / señ kim ? bhuktvà // ## uditaþ parasya ktava ióvà / ÷amitvà, ÷àntvà / devitvà, dyåtvà / dadhàterhiþ / hitvà // ## hitvà / hàïastu - hàtvà // ## avyayapårvapade 'na¤samàse ktvo lyabàde÷aþ syàt / tuk / prakçtya / ana¤ kim ? akçtvà // #<àbhãkùõye õamul ca // VLk_888 = P_3,4.22 //># àbhãkùõye dyotye pårvaviùaye õamul syàt ktvà ca // ## àbhãkùõye vãpsàyàü ca dyotye padasya dvitvaü syàt / àbhãkùõyaü tiïanteùvavyayasaüj¤akeùu ca kçdanteùu ca / smàraüsmàraü namati ÷ivam / smçtvàsmçtvà / pàyampàyam / bhojambhojam / ÷ràvaü÷ràvam // ## eùu kç¤o õamul syàt / siddho 'prayogo 'sya evambhåta÷cet kç¤ / vyarthatvàtprayogànarha ityarthaþ / anyathàkàram / evaïkàram / kathaïkàram / itthaïkàraü bhuïkte / siddheti kim ? ÷iro 'nyathà kçtvà bhuïkte // ityuttarakçdantam // iti kçdantam // atha vibhaktayarthàþ ## niyatopasthitikaþ pràtipadikàrthaþ / màtra÷abdasya pratyekaü yogaþ / pràtipadikàrthamàtre liïgamàtràdyàdhikye parimàõamàtre saükhyàmàtre ca prathamà syàt / pràtipadikàrthamàtre - uccaiþ / nãcaiþ / kçùõaþ / ÷rãþ / j¤ànam / liïgamàtre - tañaþ, tañã, tañam / parimàõamàtre - droõo vrãhiþ / vacanaü saükhyà / ekaþ, dvau, bahavaþ // ## prathamà syàt / he ràma / iti prathamà / ## kartuþ kriyayà àptumiùñatamaü kàrakaü karmasaüj¤aü syàt // ## anukte karmaõi dvitãyà syàt / hariü bhajati / abhihite tu karmàdau prathamà - hariþ sevyate / lakùmyà sevitaþ // ## apàdànàdivi÷eùairavivakùitaü kàrakaü karmasaüj¤aü syàt / duhyàcpacdaõó rudhipracchicibrå÷àsujimathmuùàm / karmayuk syàdakathitaü tathà syànnãhçkçùvahàm // 1 // gàü dogdhi payaþ / baliü yàcate vasudhàm / taõóulànodanaü pacati / gargàn ÷ataü daõóayati / vrajamavaruõaddhi gàm / màõavakaü panthànaü pçcchati / vçkùamavacinoti phalàni / màõavakaü dharmaü bråte ÷àsti và / ÷ataü jayati devadattam / sudhàü kùãranidhiü mathnàti / devadattaü ÷ataü muùõàti / gràmamajàü nayati harati karùati vahati và / arthanibandhaneyaü saüj¤à / baliü bhikùate vasudhàm / màõavakaü dharmaü bhàùate abhivatte vaktãtyàdi // iti dvitãyà / ## kriyàyàü svàtantryeõa vivakùitor'thaþ kartà syàt // ## kriyàsiddhau prakçùñopakàrakaü karaõasaüj¤aü syàt // ## anabhihite kartari karaõe ca tçtãyà syàt / ràmeõa bàõena hato vàlã// iti tçtãyà / ## dànasya karmaõà yamabhipraiti sa sampradànasaüj¤aþ syàt // ## vipràya gàü dadàti // ## ebhiryoge caturthã / haraye namaþ / prajàbhyaþ svasti / agnaye svàhà / pitçbhyaþ svadhà / alamiti paryàptyarthagrahaõam / tena daityebhyo hariralaü prabhuþ samarthaþ ÷akta ityàdi // iti caturthã / ## apàyo vi÷leùastasminsàdhye yad dhruvamavadhibhåtaü kàrakaü tadapàdànaü syàt // ## gràmàdàyàti / dhàvato '÷vàtpatatãtyàdi // iti pa¤camã / #<ùaùñhã ÷eùe // VLk_904 = P_2,3.50 //># kàrakapràtipadikàrthavyatiriktaþ svasvàmibhàvàdiþ saübandhaþ ÷eùastatra ùaùñhã / ràj¤aþ puruùaþ / karmàdãnàpi saübandhamàtravivakùàyàü ùaùñhyeva / satàü gatam / sarpiùo jànãte / màtuþ smarati / edhodakasyopaskurute / bhaje ÷ambho÷caraõayoþ // iti ùaùñhã / #<àdhàro 'dhikaraõam // VLk_905 = P_1,4.45 //># kartçkarmadvàrà tanniùñhakriyàyà àdhàraþ kàrakamadhikaraõaü syàt // ## adhikaraõe saptamã syàt, cakàràddåràntikàrthebhyaþ / aupa÷leùiko vaiùayiko ' bhivyàpaka÷cetyàdhàrastridhà / kañe àste / sthàlyàü pacati / mokùe icchàsti / sarvasminnàtmàsti / vanasya dåre antike và // iti saptamã / iti vibhaktyarthàþ // atha samàsàþ tatràdau kevalasamàsaþ / samàsaþ pa¤cadhà / tatra samasanaü samàsaþ / sa ca vi÷eùasaüj¤à vinirmuktaþ kevalasamàsaþ prathamaþ // 1 // pràyeõa pårvapadàrthapradhàno 'vyayãbhàvo dvitãyaþ // 2 // pràyeõottarapadàrthapradhànastatpuruùastçtãyaþ // tatpuruùabhedaþ karmadhàrayaþ / karmadhàrayabhedo dviguþ // 3 // pràyeõànyapadàrthapradhàno bahuvrãhi÷caturthaþ // 4 // pràyeõobhayapadàrthapradhàno dvandvaþ pa¤camaþ // 5 // ## padasaübandhã yo vidhiþ sa samarthà÷rito bodhyaþ // ## kaóàràþ karmadhàraya ityataþ pràk samàsa ityadhikriyate // ## sup supà saha và samasyate // samàsatvàtpràtipadikatvena supo luk / paràrthàbhidhànaü vçttiþ / kçttaddhitasamàsaika÷eùasanàdyantadhàturåpàþ pa¤ca vçttayaþ / vçttyarthàvabodhakaü vàkyaü vigrahaþ / saca laukiko 'laukika÷ceti dvidhà / tatra pårvaü bhåta iti laukikaþ "pårva am bhåta su' ityalaukikaþ / bhåtapårvaþ / bhåtapårve caraóiti nirde÷àtpårvanipàtaþ / %<(ivena samàso vibhaktyalopa÷ca>%) / vàgarthau iva vàgarthàviva // iti kevalasamàsaþ // 1 // athàvyayãbhàvaþ ## adhikàro 'yaü pràk tatpuruùàt // ## vibhaktyarthàdiùu vartamànamavyayaü subantena saha nityaü samasyate so 'vyayãbhàvaþ / pràyeõàvigraho nityasamàsaþ, pràyeõàsvapadavigraho và / vibhaktau, hari ïi adhi iti sthite // ## samàsa÷àstre prathamànirdiùñamupasarjanasaüj¤aü syàt // ## samàse upasarjanaü pràkprayojyam / ityadheþ pràk prayogaþ / supo luk / ekade÷avikçtasyànanyatvàtpràtipadikasaüj¤àyàü svàdyutpattiþ / avyayãbhàva÷cetya vyayatvàtsupo luk / adhihari // ## ayaü napuüsakaü syàt // ## adantàdavyayãbhàvàtsupo na luk, tasya pa¤camã vinà amàde÷a÷ca syàt // gàþ pàtãti gopàstasminnityadhigopam // ## adantàdavyayãbhàvàttçtãyàsaptamyorbahulamambhàvaþ syàt / adhigopam, adhigopena, adhigope và / kçùõasya samãpam upakçùõam / madràõàü samçddhiþ sumadram / yavanànàü vyçddhirduryavanam / makùikàõàmabhàvo nirmakùikam / himasyàtyayo 'tihimam / nidrà saüprati na yujyata ityatinidram / hari÷abdasya prakà÷a itihari / viùõoþ pa÷càdanuviùõu / yogyatàvãpsàpadàrthànativçttisàdç÷yàni yathàrthàþ / råpasya yogyamanuråpam / arthamarthaü prati prartùatham / ÷aktimanatikramya yathà÷akti // ## sahasya saþ syàdavyayãbhàve na tu kàle / hareþ sàdç÷yaü sahari / jyeùñhasyànu pårvyeõetyanujyeùñham / cakreõa yugapat sacakram / sadç÷aþ sakhyà sasakhi / kùatràõàü saüpattiþ sakùatram / tçõamapyaparityajya satçõamatti / agnigranthaparyantamadhãte sàgni // ## nadãbhiþ saha saükhyà samasyate / (%%) / pa¤cagaïgam / dviyamunam // ## àpa¤camasamàpteradhikàro 'yam // ## ÷aradàdibhyaùñac syàtsamàsànto 'vyayãbhàve / ÷aradaþ samãpamupa÷aradam / prativipà÷am / (%%) / upajarasamityàdi // ## annantàdavyayãbhàvàññac syàt // ## nàntasya bhasya ñerlopastaddhite / uparàjam / adhyàtmam // ## annantaü yat klãbaü tadantàdavyayãbhàvàññajvà syàt / upacarmam / upacarma // ## jhayantàdavyayãbhàvàññajvà syàt / upasamidham / upasamit // ityavyayãbhàvaþ // 2 // atha tatpuruùaþ ## adhikàro 'yaü pràgbahuvrãheþ // ## dvigurapi tatpuruùasaüj¤akaþ syàt // ## dvitãyàntaü ÷ritàdiprakçtikaiþ subantaiþ saha và samasyate sa ca tatpuruùaþ / kçùõaü ÷ritaþ kçùõa÷rita ityàdi // ## tçtãyàntaü tçtãyàntàrthakçtaguõavacanenàrthena ca saha và pràgvat / ÷aïkulayà khaõóaþ / dhànyenàrtho dhànyàrthaþ / tatkçteti kim ? akùõà kàõaþ // ## kartari karaõe ca tçtãyà kçdantena bahulaü pràgvat / hariõà tràto haritràtaþ / nakhairbhinnaþ nakhabhinnaþ / (pa.) $$ / nakhanirbhinnaþ // ## caturthyantàrthàya yat tadvàcinà arthàdibhi÷ca caturthyaüntaü và pràgvat / yåpàya dàru yåpadàru / (%%þ) / teneha na - randhanàya sthàlã / (%%) / dvijàrthaþ såpaþ / dvijàrthà yavàgåþ / dvijàrthaü payaþ / bhåtabaliþ / gohitam / gosukham / gorakùitam // ## coràdbhayaü corabhayam // ## ## aluguttarapade / stokànmuktaþ / antikàdàgataþ / abhyà÷àdàgataþ / dåràdàgataþ / kçcchràdàgataþ // #<ùaùñhã // VLk_934 = P_2,2.8 //># subantena pràgvat / ràjapuruùaþ // ## avayavinà saha pårvàdayaþ samasyante ekatvasaükhyàvi÷iùña÷cedavayavã / ùaùñhãsamàsàpavàdaþ / pårvaü kàyasya pårvakàyaþ / aparakàyaþ / ekàdhikaraõe kim ? pårva÷chàtràõàm // ## samàü÷avàcyardha÷abdo nityaü klãbe, sa pràgvat / ardhaü pippalyàþ ardhapippalã / ## saptamyantaü ÷auõóàdibhiþ pràgvat / akùeùu ÷auõóaþ akùa÷oõóa ityàdi / dvitãyàtçtãyetyàdiyogavibhàgàdanyatràpi tçtãyàdivibhaktãnàü prayogava÷àtsamàso j¤eyaþ // ## saüj¤àyàmeveti niyamàrthaü såtram / pårveùukàma÷amã / saptarùayaþ / teneha na - uttarà vçkùàþ / pa¤ca bràhmaõàþ // ## taddhitàrthe viùaye uttarapade ca parataþ samàhàre ca vàcye diksaükhye pràgvat / pårvasyàü ÷àlàyàü bhavaþ - pårvà ÷àlà iti samàse jàte %<(sarvanàmno vçttimàtre puüvadbhàva>%þ) // ## asmàdbhavàdyarthe ¤aþ syàdasaüj¤àyàm // ## ¤iti õiti ca taddhiteùvacàmàderaco vçddhiþ syàt / yasyeti ca / paurva÷àlaþ / pa¤ca gàvo dhanaü yasyeti tripade bahuvrãhau / (%%) // ## go 'ntàttatpuruùàññac syàt samàsànto na tu taddhitaluki / pa¤cagavadhanaþ // ## ## taddhitàrthetyatroktastrividhaþ saükhyàpårvo dvigusaüj¤aþ syàt // ## dvigvarthaþ samàhàra ekavatsyàt // ## samàhàre dvigurdvandva÷ca napuüsakaü syàt / pa¤cànàü gavàü samàhàraþ pa¤cagavam / ## bhedakaü bhedyena samànàdhikaraõena bahulaü pràgvat / nãlamutpalaü nãlotpalam / bahulagrahaõàtkvacinnityam - kçùõasarpaþ / kvacinna - ràmo jàmadagnyaþ // ## ghana iva ÷yàmo ghana÷yàmaþ / (%<÷àkapàrthivàdãnàü siddhaye uttarapadalopasyopasaükhyànam>%) / ÷àkapriyaþ pàrthivaþ ÷àkapàrthivaþ / devapåjako bràhmaõo devabràhmaõaþ // ## na¤ supà saha samasyate // ## na¤o nasya lopa uttarapade / na bràhmaõaþ abràhmaõaþ // ## luptanakàrànna¤a uttarapadasyàjàdernuóàgamaþ syàt / ana÷vaþ / naikadhetyàdau tu na÷abdena saha supsupeti samàsaþ // ## ete samarthena nityaü samasyante / kutsitaþ puruùaþ kupuruùaþ // #<åryàdicvióàca÷ca // VLk_953 = P_1,4.61 //># åryàdaya÷cvyantà óàjantà÷ca kriyàyoge gatisaüj¤àþ syuþ / årãkçtya / ÷uklãkçtya / pañapañàkçtya / supuruùaþ // %<(pràdayo gatàdyarthe prathamayà>%) / pragata àcàryaþ pràcàryaþ / (%%) / atikrànto màlàmiti vigrahe - . ## vigrahe yanniyatavibhaktikaü tadupasarjanasaüj¤aü syànna tu tasya pårvanipàtaþ // ## upasarjanaü yo go÷abdaþ strãpratyayàntaü ca tadantasya pràtipadikasya hrasvaþ syàt / atimàlaþ / %<(avàdayaþ kruùñàdyarthe tçtãyayà>%) / avakruùñaþ kokilayà - avakokilaþ / (%%) / pariglàno 'dhyayanàya paryadhyayanaþ / (%%) / niùkràntaþ kau÷àmbyàþ - niùkau÷àmbiþ // ## saptamyante pade karmaõãtyàdau vàcyatvena sthitaü yatkumbhàdi tadvàcakaü padamupapadasaüj¤aü syàt // ## upapadaü subantaü samarthena nityaü samasyate / atiïanta÷càyaü samàsaþ / kumbham karoti kumbhakàraþ / atiï kim ? mà bhavàn bhåt / màïi luïiti saptamãnirde÷ànmàïupapadam / (pa.) $$ / vyàghrã / a÷vakrãtã / kacchapãtyàdi // ## saükhyàvyayàderaïgulyantasya samàsànto 'c syàt / dve aïgulã pramàõamasya dvyaïgulam / nirgatamaïgulyo niraïgulam // ## ebhyo ràtrerac syàccàtsaükhyàvyayàdeþ / ahargrahaõaü dvandvàrtham // ## etadantau dvandvatatpuruùau puüsyeva / aha÷ca ràtri÷càhoràtraþ / sarvaràtraþ / saükhyàtaràtraþ / (%%) / dviràtram / triràtram // ## etadantàttatpuruùàññac syàt / paramaràjaþ // #<ànmahataþ samànàdhikaraõajàtãyayoþ // VLk_962 = P_6,3.46 //># mahata àkàro 'ntàde÷aþ syàtsamànàdhikaraõe uttarapade jàtãye ca pare / mahàràjaþ / prakàravacane jàtãyar / mahàprakàro mahàjàtãyaþ // ## àtsyàt / dvau ca da÷a ca dvàda÷a / aùñàviü÷atiþ // ## trayoda÷a / trayoviü÷atiþ / trayastriü÷at // ## etayoþ parapadasyeva liïgaü syàt / kukkuñamayåryàvime / mayårãkukkuñàvimau / (%%þ) / pa¤casu kapàleùu saüskçtaþ pa¤cakapàlaþ puroóà÷aþ // ## samasyete / akàra÷cànayorantàde÷aþ / pràpto jãvikàü pràptajãvikaþ / àpannajãvikaþ / alaü kumàryai - alaükumàriþ / ata eva j¤àpakàtsamàsaþ / niùkau÷àmbiþ // ## ardharcàdayaþ ÷abdàþ puüsi klãbe ca syuþ / ardharcaþ / ardharcam / evaü dhvajatãrtha÷arãramaõóapayåpadehàïku÷apàtrasåtràdayaþ / sàmànye napuüsakam / mçdu pacati / pràtaþ kamanãyam // iti tatpuruùaþ // 3 // atha bahuvrãhiþ #<÷eùo bahuvrãhiþ // VLk_968 = P_2,2.23 //># adhikàro 'yaü pràgdvandvàt // ## anekaü prathamàntamanyasya padasyàrthe vartamànaü và samasyate sa bahuvrãhiþ // ## saptamyantaü vi÷eùaõaü ca bahuvrãhau pårvaü syàt / ata eva j¤àpakàdvyadhikaraõapado bahuvrãhiþ // ## halantàdadantàcca saptamyà aluk / kaõñhekàlaþ / pràptamudakaü yaü sa pràptodako gràmaþ / åóharatho 'naóvàn / upahçtapa÷å rudraþ / uddhçtaudanà sthàlã / pãtàmbaro hariþ / vãrapuruùako gràmaþ / (%%þ) / prapatitaparõaþ, praparõaþ / (%%þ) avidyamànaputraþ, aputraþ // ## uktapuüskàdanåï åïo'bhàvo 'syàmiti bahuvrãhiþ / nipàtanàtpa¤camyà aluk ùaùñhyà÷ca luk / tulye pravçttinimitte yaduktapuüskaü tasmàtpara åïo'bhàvo yatra tathàbhåtasya strãvàcaka÷abdasya puüvàcakasyeva råpaü syàt samànàdhikaraõe strãliïge uttarapade na tu påraõyàü priyàdau ca parataþ / gostriyoriti hrasvaþ / citraguþ / råpavadbhàryaþ / anåï kim ? vàmoråbhàryaþ // påraõyàü tu - . ## påraõàrthapratyayàntaü yatstrãliïgaü tadantàtpramàõyantàcca bahuvrãhe rapsyàt / kalyàõã pa¤camã yàsàü ràtrãõàü tàþ kalyàõã pa¤camà ràtrayaþ / strã pramàõã yasya sa strãpramàõaþ / apriyàdiùu kim ? kalyàõãpriya ityàdi // ## svàïgavàcisakthyakùyantàdbahuvrãheþ ùac syàt / dãrghasakthaþ / jalajàkùã / svàïgàtkim ? dãrghasakthi ÷akañam / sthålàkùà veõuyaùñiþ / akùõo 'dar÷anàditi vakùyamàõo 'c // ## àbhyàü mårdhnaþ ùaþ syàdbahuvrãhau / dvimårdhaþ / trimårdhaþ // ## àbhyàü lomno 'psyàdbahuvrãhau / antarlomaþ / bahirlomaþ // ## hastyàdivarjitàdupamànàtparasya pàda÷abdasya lopaþ syàdbahuvrãhau / vyàghrasyeva pàdàvasya vyàghrapàt / ahastyàdibhyaþ kim ? hastipàdaþ / kusålapàdaþ // ## pàdasya lopaþ syàtsamàsànto bahuvrãhau / dvipàt / supàt // ## lopaþ syàt / utkàkut / vikàkut // ## pårõakàkut / pårõakàkudaþ // ## sudurbhyàü hçdayasya hçdbhàvo nipàtyate / suhçnmitram / durhçdamitraþ // ## ## pà÷akalpakakàmyeùu visargasya saþ // ## eùviõa uttarasya visargasya ùo 'nyasya tu saþ / iti saþ / vyåóhoraskaþ // ## iõa uttarasya visargasya ùaþ pà÷akalpakakàmyeùu pareùu / priyasarpiùkaþ // ## niùñhàntaü bahuvrãhau pårvaü syàt / yuktayogaþ // #<÷eùàdvibhàùà // VLk_987 = P_5,4.154 //># anuktasamàsàntàdbahuvrãheþ kabvà / mahàya÷askaþ, mahàya÷àþ // iti bahuvrãhiþ // 4 // atha dvandvaþ ## anekaü subantaü càrthe vartamànaü và samasyate sa dvandvaþ / samuccayànvàcayeta retarayogasamàhàrà÷càrthàþ / tatra "ã÷varaü guruü ca bhajasva' iti parasparanirapekùasyàneka syaikasminnanvayaþ samuccayaþ / "bhikùàmaña gàü cànaya' ityanyatarasyànuùaïgikatvena anvayo 'nvàcayaþ / anayorasàmarthyàtsamàso na / "dhavakhadirau chindhi' iti militànàmanvaya itaretarayogaþ / "saüj¤àparibhàùam' iti samåhaþ samàhàraþ // ## eùu pårvaprayogàrhaü paraü syàt / dantànàü ràjàno ràjadantàþ / (%%þ) / arthadharmau / dharmàrthàvityàdi // ## dvandve ghisaüj¤aü pårvaü syàt / hari÷ca hara÷ca hariharau // ## dvandve pårvaü syàt / ã÷akçùõau // ## ÷ivake÷avau // ## màtrà sahoktau pità và ÷iùyate / màtà ca pità ca pitarau, màtàpitarau và // ## eùàü dvandva ekavat / pàõipàdam / màrdaïgikavaiõavikam / rathikà÷vàroham // ## cavargàntàddaùahàntàcca dvandvàññac syàtsamàhàre / vàk ca tvak ca vàktvacam / tvaksrajam / ÷amãdçùadam / vàktviùam / chatropànaham / samàhàre kim ? pràvçñ÷aradau // iti dvandvaþ // 5 // atha samàsàntàþ #<çkpårabdhåþpathàmànakùe // VLk_996 = P_5,4.74 //># a anakùe iticchedaþ / çgàdyantasya samàsasya apratyayo 'ntàvayavo 'kùe yà dhåstadantasya tu na / ardharcaþ / viùõupuram / vimalàpaü saraþ / ràjadhurà / akùe tu akùadhåþ / dçóhadhårakùaþ / sakhipathaþ / ramyapatho de÷aþ // ## acakùuþparyàyàdakùõo 'c syàtsamàsàntaþ / "gavàmakùãva gavàkùaþ' // ## pragato 'dhvànaü pràdhvo rathaþ // ## påjanàrthàtparebhyaþ samàsàntà na syuþ / suràjà / atiràjà // iti samàsàntàþ // atha taddhitàþ, tatràdau sàdhàraõapratyayàþ ## idaü padatrayamadhikriyate pràgdi÷a iti yàvat // ## ebhyo 'õ syàtpràgdãvyatãyeùvartheùu / a÷vapaterapatyàdi à÷vapatam / gàõapatam // ## dityàdibhyaþ patyutatarapadàcca pràgdãvyatiyeùvartheùu õyaþ syàt / aõo 'pavàdaþ / diterapatyaü daityaþ / aditeràdityasya và // ## halaþ parasya yamo lopaþ syàd và yami / iti yalopaþ / àdityaþ / pràjàpatyaþ / (%%) / daivyam/ daivam / (%%) / bàhyaþ (%<ãkakca>%) // ## kiti taddhite càcàmàderaco vçddhiþ syàt / vàhãkaþ / (%%) / gorapatyàdi gavyam // ## autsaþ // ityapatyàdivikàràntàrtha sàdhàraõapratyayàþ // 1 // athàpatyàdhikàraþ ## dhànyànàü bhavana ityataþ pràgartheùu strãpuüsàbhyàü kramànna¤sna¤au staþ / straiõaþ / paiüsnaþ // ## ùaùñhyantàtkçtasandheþ samarthàdapatyer'the uktà vakùyamàõà÷ca pratyayà và syuþ // ## uvarõàntasya bhasya guõastaddhite / upagorapatyamaupagavaþ / à÷vapataþ / daityaþ / autsaþ / straiõaþ / paiüsnaþ // ## apatyatvena vivakùitaü pautràdi gotrasaüj¤aü syàt // ## gotre eka evàpatyapratyayaþ syàt / upagorgotràpatyamaupagavaþ // ## gotràpatye / gargasya gotràpatyaü gàrgyaþ / vàtsyaþ // ## gotre yadya¤antama¤antaü ca tadavayavayoretayorluk syàttatkçte bahutve na tu striyàm / gargàþ / vatsàþ // ## vaü÷ye pitràdau jãvati pautràderyadapatyaü caturthàdi tadyuvasaüj¤ameva syàt // ## yånyapatye gotrapratyayàntàdeva pratyayaþ syàt, striyàü tu na yuvasaüj¤à // ## gotre yau ya¤i¤au tadantàtphak syàt // #<àyaneyãnãyiyaþ phaóhakhachaghàü pratyayàdãnàm // VLk_1016 = P_7,1.2 //># pratyayàdeþ phasya àyan, óhasya ey, khasya ãn, chasya ãy, ghasya iy ete syuþ/ gargasya yuvàpatyaü gàrgyàyaõaþ / dàkùàyaõaþ // ## apatyer'the / dàkùiþ // ## bàhaviþ / auóulomiþ / (%%þ) / uóulomàþ / àkçtigaõo 'yam // ## ebhyo '¤ gotre / ye tvatrànçùayastebhyo 'patye 'nyatra tu gotre / bidasya gotraü baidaþ / baidau / bidàþ / putrasyàpatyaü pautraþ / pautrau / pautràþ / evaü dauhitràdayaþ // #<÷ivàdibhyo 'õ // VLk_1020 = P_4,1.112 //># apatye / ÷aivaþ / gàïgaþ // #<çùyandhakavçùõikurubhya÷ca // VLk_1021 = P_4,1.114 //># çùibhyaþ - vàsiùñhaþ / vai÷vàmitraþ / andhakebhyaþ - ÷vàphalkaþ / vçùõibhyaþ - vàsudevaþ / kurubhyaþ - nàkulaþ / sàhadevaþ // ## saükhyàdipårvasya màtç÷abdasyodàde÷aþ syàdaõ pratyaya÷ca / dvaimàturaþ / ùàõmàturaþ / sàümàturaþ / bhàdramàturaþ // ## strãpratyayàntebhyo óhak / vainateyaþ // ## càdaõ / kànãno vyàsaþ karõa÷ca // ## (%%) // ## yàdau taddhite pare 'n prakçtyà syànna tu bhàvakarmaõoþ / ràjanyaþ / jàtàveveti kim ? - . ## an prakçtyà syàdaõi pare / ràjanaþ / ÷va÷uryaþ // ## kùattriyaþ / jàtàvityeva/ kùàttriranyatra // ## #<ñhasyekaþ // VLk_1030 = P_7,3.50 //># aïgàtparasya ñhasyekàde÷aþ syàt / raivatikaþ // ## janapadakùattriyavàcakàcchabdàda¤ syàdapatye / pà¤càlaþ / (%%) / pa¤càlànàü ràjà pà¤càlaþ / (%%þ) / pauravaþ / (%%) / pàõóyaþ // ## kauravyaþ / naiùadhyaþ // ## a¤àdayastadràjasaüj¤àþ syuþ // ## bahuùvartheùu tadràjasya luk tadarthakçte bahutve na tu striyàm / ikùvàkavaþ / pa¤càlàþ ityàdi // ## asmàttadràjasya luk / kambojaþ / kambojau / (%%) / colaþ / ÷akaþ / keralaþ / yavanaþ // ityapatyàdhikàraþ // 2 // atha raktàdyarthakàþ ## aõ syàt / rajyate 'neneti ràgaþ / kàùàyeõa raktaü vastraü kàùàyam // ## aõ syàt / (%%) / puùyeõa yuktaü pauùamahaþ // ## pårveõa vihitasya lup syàt ùaùñidaõóàtmakasya kàlasyàvàntaravi÷eùa÷cenna gamyate / adya puùyaþ // ## tenetyeva / vasiùñhena dçùñaü vàsiùñhaü sàma // ## vàmadevena dçùñaü sàma vàmadevyam // ## asminnarthe 'õ pratyayo bhavati / vastreõa parivçto vàstro rathaþ // ## ÷aràve uddhçtaþ ÷àràva odanaþ // ## saptamyantàdaõ syàtsaüskçter'the yatsaüskçtaü bhakùà÷cette syuþ / bhràùñreùu saüskçtà bhràùñrà yavàþ // ## indro devatàsyeti aindraü haviþ / pà÷upatam / bàrhaspatyam // #<÷ukràdghan // VLk_1045 = P_4,2.26 //># ÷ukriyam // ## saumyam // ## vàyavyam / çtavyam // ## akçdyakàre asàrvadhàtuke yakàre cvau ca pare çdantàïgasya rãïàde÷aþ / yasyeti ca / pitryam / uùasyam // ## ete nipàtyante / piturbhràtà pitçvyaþ / màturbhràtà màtulaþ / màtuþ pità màtàmahaþ / pituþ pità pitàmahaþ // ## kàkànàü samåhaþ kàkam // ## bhikùàõàü samåho bhaikùam / garbhiõãnàü samåho gàrbhiõam / iha (%%) / iti puüvadbhàve kçte - . ## anapatyàrthe 'õi pare in prakçtyà syàt / tena nastaddhita iti ñilopo na / yuvatãnàü samåho yauvanam // ## talantaü striyàm / gramatà / janatà / bandhutà / (%%) / gajatà / sahàyatà / %<(ahnaþ khaþ kratau>%) / ahãnaþ // ## ## is us uktàntàtparasya ñhasya kaþ / sàktukam / hàstikam / dhainukam // ## ## padàntàbhyàü yakàravakàràbhyàü parasya na vçddhiþ kiütu tàbhyàü pårvau kramàdaijàvàgamau staþ/ vyàkaraõamadhãte veda và vaiyàkaraõaþ // ## kramakaþ / padakaþ / ÷ikùakaþ / mãmàüsakaþ // iti raktàdyarthakàþ // 3 // atha càturarthikàþ ## udumbaràþ santyasminde÷e audumbaro de÷aþ // ## ku÷àmbena nirvçttà nagarã kau÷àmbã // ## ÷ibãnàü nivàso de÷aþ ÷aibaþ // ## vidi÷àyà adårabhavaü nagaraü vaidi÷am // ## janapade vàcye càturarthikasya lup // ## lupi sati prakçtivalliïgavacane staþ / pa¤càlànàü nivàso janapadaþ pa¤càlàþ/ kuravaþ / aïgàþ/ vaïgàþ / kaliïgàþ // ## ajanapadàrtha àrambhaþ / varaõànàmadårabhavaü nagaraü varaõàþ // ## ## jhayantànmatormasya vaþ / kumudvàn / naóvàn // ## mavarõàvarõàntànmavarõàvarõopadhàcca yavàdivarjitàtparasya matormasya vaþ / vetasvàn // ## naóvalaþ / ÷àdvalaþ // #<÷ikhàyà valac // VLk_1070 = P_4,2.89 //># ÷ikhàvalaþ // iti càturarthikàþ // 4 // atha ÷aiùikàþ #<÷eùe // VLk_1071 = P_4,1.92 //># apatyàdicaturarthyantàdanyor'thaþ ÷eùastatràõàdayaþ syuþ / cakùuùà gçhyate càkùuùaü råpam / ÷ràvaõaþ ÷abdaþ / aupaniùadaþ puruùaþ / dçùadi piùñà dàrùadàþ saktavaþ / caturbhiruhyaü càturaü ÷akañam / caturda÷yàü dç÷yate càturda÷aü rakùaþ / "tasya vikàraþ' ityataþ pràk ÷eùàdhikàraþ // ## àbhyàü kramàd ghakhau staþ ÷eùe / ràùñre jàtàdiþ ràùñriyaþ/ avàrapàrãõaþ/ %<(avàrapàràdvigçhãtàdapi viparãtàcceti vaktavyam>%) / avàrãõaþ/ pàrãõaþ/ pàràvàrãõaþ/ iha prakçtivi÷eùàd ghàdayaùñyuñyulantàþ pratyayà ucyante teùàü jàtàdayor'thavi÷eùàþ samartha vibhaktaya÷ca vakùyante // ## gràmyaþ / gràmãõaþ // ## nàdeyam / màheyam / vàràõaseyam // ## dàkùiõàtyaþ / pà÷càtyaþ / paurastyaþ // ## divyam / pràcyam / apàcyam / udãcyam / pratãcyam // ## %<(amehakvatasitrebhya eva>%) / amàtyaþ / ihatyaþ / kvatyaþ / tatastyaþ / tatratyaþ / (%%) / nityaþ // ## yasya samudàyasyàcàü madhye àdirvçddhistadvçddhasaüj¤aü syàt // ## vçddhasaüj¤àni syuþ // ## ÷àlãyaþ / màlãyaþ / tadãyaþ / (%%) / devadattãyaþ, daivadattaþ // ## gahãyaþ // ## càcchaþ / pakùe 'õ / yuvayoryuùmàkaü yuùmadãyaþ, asmadãyaþ // ## yuùmadasmadoretàvàde÷au staþ kha¤yaõi ca / yauùmàkãõaþ / àsmàkãnaþ / yauùmàkaþ / àsmàkaþ // ## ekàrthavàcinoryuùmadasmadostavakamamakau staþ kha¤i aõi ca / tàvakãnaþ / tàvakaþ / màmakãnaþ / màmakaþ / che tu - . ## maparyantayoretayorekàrthavàcinostvamau staþ pratyaye uttarapade ca parataþ / tvadãyaþ / madãyaþ / tvatputraþ / matputraþ // ## madhyamaþ // ## kàlavàcibhyaùñha¤ syàt / kàlikam / màsikam / sàüvatsarikam / %<(avyayànàü bhamàtre ñilopa>%þ) / sàyampràtikaþ / paunaþ punikaþ // ## pràvçùeõyaþ // ## sàyamityàdibhya÷caturbhyo 'vyayebhya÷ca kàlavàcibhyaùñyuñyulau stastayostuñ ca / sàyantanam / cirantanam / pràhõe prage anayoredantatvaü nipàtyate / pràhõetanam / pragetanam / doùàtanam // ## saptamãsamarthàjjàta ityarthe 'õàdayo ghàdaya÷ca syuþ / srugghne jàtaþ sraugghnaþ / utse jàta autsaþ / ràùñre jàto ràùñriyaþ / avàrapàre jàtaþ avàrapàrãõaþ, ityàdi// ## eõyàpavàdaþ / pràvçùikaþ // ## tatretyeva / srugghne pràyeõa bàhulyena bhavati sraugghnaþ // ## srugghne saübhavati sraugghnaþ // ## kau÷eyam vastram // ## srugghne bhavaþ sraugghnaþ / autsaþ / ràùñriyaþ // ## di÷yam / vargyam // #<÷arãràvayavàcca // VLk_1097 = P_4,3.55 //># dantyam / kaõñhyam / (%%) adhyàtmaü bhavamàdhyàtmikam // ## eùàmubhayapadavçddhir¤iti õiti kiti ca/ àdhidaivikam/ àdhibhautikam/ aihalaukikam/ pàralokikam/ àkçtigaõo 'yam // ## jihvàmålãyam / aïgulãyam // ## kavargãyam // ## srugghnàdàgataþ sraugghnaþ // #<ñhagàyasthànebhyaþ // VLk_1102 = P_4,3.75 //># ÷ulka÷àlàyà àgataþ ÷aulka÷àlikaþ // ## aupàdhyàyakaþ / paitàmahakaþ // ## samàdàgataü samaråpyam / pakùe - gahàditvàcchaþ / samãyam / viùamãyam / devadattaråpyam / daivadattam // ## samamayam / devadattamayam // ## himavataþ prabhavati haimavatã gaïgà // ## srugghnaü gacchati sraugdhnaþ panthà dåto và // ## srugghnamabhiniùkràmati sraugghnaü kànyakubjadvàram // ## ÷àrãrakamadhikçtya kçto granthaþ ÷àrãrakãyaþ // ## srugghno nivàso 'sya sraugghnaþ // ## pàõininà proktaü pàõinãyam // ## upagoridam aupagavam // iti ÷aiùikàþ // 5 // atha vikàràrthakàþ ## %<(a÷mano vikàre ñilopo vaktavya>%þ) / a÷mano vikàraþ à÷maþ / bhàsmanaþ / màrttikaþ // ## càdvikàre / mayårasyàvayavo vikàro và màyåraþ / maurvaü kàõóaü bhasma và / paippalam // ## prakçtimàtrànmayaóvà syàt vikàràvayavayoþ/ a÷mamayam, à÷manam/ abhakùyetyàdi kim? maudgaþ såpaþ/ kàrpàsamàcchàdanam // ## àmramayam / ÷aramayam // ## goþ purãùaü gomayam // ## gavyam / payasyam // iti vikàràrthàþ / (pràgdãvyatãyàþ) // 6 // atha ñhagadhikàraþ ## tadvahatãtyataþ pràk ñhagadhikriyate // ## akùairdãvyati khanati jayati jito và àkùikaþ // ## dadhnà saüskçtam dàdhikam / màrãcikam // ## tenetyeva / uóupena tarati auóupikaþ // ## tçtãyàntàdgacchati bhakùayatãtyarthayoùñhak syàt / hastinà carati hàstikaþ / dadhnà carati dàdhikaþ // ## dadhnà saüsçùñaü dàdhikam // ## badaràõyu¤chati bàdarikaþ // ## samàjaü rakùati sàmàjikaþ // #<÷abdadarduraü karoti // VLk_1127 = P_4,4.34 //># ÷abdaü karoti ÷àbdikaþ / darduraü karoti dàrdurikaþ // ## dhàrmikaþ (%%) / àdharmikaþ // #<÷ilpam // VLk_1129 = P_4,4.55 //># mçdaïgavàdanaü ÷ilpamasya màrdaïgikaþ // ## tadasyetyeva / asiþ praharaõamasya àsikaþ / dhànuùkaþ // #<÷ãlam // VLk_1131 = P_4,4.61 //># apåpabhakùaõaü ÷ãlamasya àpåpikaþ // ## naikañiko bhikùukaþ // iti ñhagadhikàraþ / (pràgvahatãyàþ) // 7 // atha yadadhikàraþ ## tasmai hitamityataþ pràg yadadhikriyate // ## rathaü vahati rathyaþ / yugyaþ / pràsaïgyaþ // ## hali ceti dãrghe pràpte - . ## bhasya kurchuro÷copadhàyà iko dãrgho na syàt / dhuryaþ / dhaureyaþ // ## nàvà tàryaü nàvyaü jalam / vayasà tulyo vayasyaþ / dharmeõa pràpyaü dharmyam / viùeõa vadhyo viùyaþ / målena ànàmyaü målyam / målena samo målyaþ / sãtayà samitaü sãtyaü kùetram / tulayà saümitam tulyam // ## agre sàdhuþ - agryaþ / sàmasu sàdhuþ sàmanyaþ / ye càbhàvakarmaõoriti prakçti bhàvaþ / karmaõyaþ / ÷araõyaþ // ## sabhyaþ // iti yato 'vadhiþ / (pràgghitãyàþ) // 8 // atha chayatoradhikàraþ ## tena krãtamityataþ pràk cho 'dhikriyate // ## pràk krãtàdityeva / uvarõàntàdgavàdibhya÷ca yat syàt / chasyàpavàdaþ / ÷aïkave hitaü ÷aïkavyaü dàru / gavyam / (%%) / nabhyo 'kùaþ / nabhyama¤janam // ## vatsebhyo hito vatsãyo godhuk // #<÷arãràvayavàdyat // VLk_1143 = P_5,1.6 //># dantyam / kaõñhyam / nasyam // #<àtmanvi÷vajanabhogottarapadàtkhaþ // VLk_1144 = P_5,1.9 //># #<àtmàdhvànau khe // VLk_1145 = P_6,4.169 //># etau khe prakçtyà staþ / àtmane hitam àtmanãnam / vi÷vajanãnam / màtçbhogãõaþ // iti chayatoravadhiþ / (pràkkrãtãyàþ) // 9 // atha ñha¤adhikàraþ ## tena tulyamiti vatiü vakùyati, tataþ pràk ñha¤adhikriyate // ## saptatyà krãtaü sàptatikam / pràsthikam // ## ## sarvabhåmipçthivãbhyàmaõa¤au staþ / anu÷atikàdãnàü ca / sarvabhåmerã÷varaþ sàrvabhaumaþ / pàrthivaþ // ## ete råóhi÷abdà nipàtyante // ## labdhuü yogyo bhavatãtyarthe dvitãyàntàññha¤àdayaþ syuþ / ÷vetacchatramarhati ÷vaitacchatrikaþ // ## ebhyo yat syàt / daõóamarhati daõóyaþ / arghyaþ / vadhyaþ // ## ahnà nirvçttam àhnikam // iti ñha¤o 'vadhiþ / (pràgvatãyàþ) // 10 // atha tvataloradhikàraþ ## bràhmaõena tulyaü bràhmaõavat adhãte / kriyà cediti kim ? guõatulye mà bhåt / putreõa tulyaþ sthålaþ // ## mathuràyàmiva mathuràvat srugdhne prakàraþ / caitrasyeva caitravanmaitrasya gàvaþ // ## prakçtijanyabodhe prakàro bhàvaþ / gorbhàvo gotvam / gotà / tvàntaü klãbam // #<à ca tvàt // VLk_1157 = P_5,1.120 //># brahmaõastva ityataþ pràk tvatalàvadhikriyete / apavàdaiþ saha samàve÷àrthamidam / cakàro na¤sna¤bhyàmapi samàve÷àrthaþ / striyà bhàvaþ - straiõam / strãtvam / strãtà / pausnam / puüstvam / puüstà // ## vàvacanamaõàdisamàve÷àrtham // ## halàderlaghorçkàrasya raþ syàdiùñheyassu parataþ / pçthumçdubhç÷akç÷adçóhaparivçóhà nàmeva ratvam // #<ñeþ // VLk_1160 = P_6,4.155 //># bhasya ñerlopa iùñhemeyassu / pçthorbhàvaþ prathimà - . ## igantàllaghupårvàt pràtipadikàdbhàve 'õ pratyayaþ / pàrthavam / mradimà, màrdavam // ## càdimanic / ÷auklyam / ÷uklimà / dàróhyam / draóhimà // ## càdbhàve / jaóasya bhàvaþ karma và jàóyam / måóhasya bhàvaþ karma và mauóhyam / bràhmaõyam / àkçtigaõo 'yam // ## sakhyurbhàvaþ karma và sakhyam // ## kàpeyam / j¤àteyam / ## sainàpatyam / paurohityam // iti tvataloradhikàraþ // 11 // atha bhavanàdyarthakàþ ## bhavatyasminniti bhavanam / mudgànàü bhavanaü kùetraü maudgãnam // ## vraiheyam / ÷àleyam // ## hyogodoha÷abdasya hiyaïguràde÷aþ vikàràrthe kha¤ca nipàtyate / duhyata iti dohaþ kùãram / hyogodohasya vikàraþ - haiyaïgavãnaü navanãtam // ## tàrakàþ saüjàtà asya tàrakitaü nabhaþ / paõóitaþ / àkçtigaõo 'yam // ## tadasyetyanuvartate / årå pramàõamasya - årudvayasam / årudaghnam / årumàtram // ## yatparimàõamasya yàvàn / tàvàn / etàvàn // ## àbhyàü vatup syàd vakàrasya gha÷ca // ## dçgdç÷avatuùu idama ã÷ kimaþ kiþ / kiyàn / iyàn // ## pa¤ca avayavà asya pa¤catayam // ## dvayam / dvitayam / trayam / tritayam // ## ubha÷abdàttayapo 'yac syàt sa càdyudàttaþ / ubhayam // ## ekàda÷ànàü påraõaþ ekàda÷aþ // ## óaño maóàgamaþ / pa¤cànàü påraõaþ pa¤camaþ / nàntàtkim ? . ## viü÷aterbhasya ti÷abdasya lopo óiti pare / viü÷aþ / asaükhyàdeþ kim ? ekàda÷aþ // #<ùañkatikatipayacaturàü thuk // VLk_1181 = P_5,2.51 //># eùàü thugàgamaþ syàóóañi/ ùaõõàü ùaùñhaþ/ katithaþ/ katipaya÷abdasyàsaükhyàtve 'pyata eva j¤àpakàóóañ/ katipayathaþ/ caturthaþ // ## óaño 'pavàdaþ / dvayoþ påraõo dvitãyaþ // ## tçtãyaþ // #<÷rotriyaü÷chando 'dhãte // VLk_1184 = P_5,2.84 //># ÷rotriyaþ / vetyanuvçtte÷chàndasaþ // ## pårvaü kçtamanena pårvã // ## kçtapårvà // ## iùñamanena iùñã / adhãtã // iti bhavanàdyarthakàþ // 12 // atha matvarthãyàþ ## gàvo 'syàsminvà santi gomàn // ## tàntasàntau bhasaüj¤au sto matvarthe pratyaye pare / garutmàn / vasoþ saüprasàraõaü / viduùmàn / (%%þ) / ÷uklo guõo 'syàstãti ÷uklaþ pañaþ / kçùõaþ // ## cåóàlaþ / cåóàvàn / pràõisthàtkim ? ÷ikhàvàndãpaþ / pràõyaïgàdeva / medhàvàn // ## lomàdibhyaþ ÷aþ / loma÷aþ / lomavàn / roma÷aþ / romavàn / pàmàdibhyo naþ / pàmanaþ / (ga. så.) $$ / aïganà / (ga. så.) $$ / lakùmaõaþ / picchàdibhya ilac / picchilaþ / picchavàn // ## unnatà dantàþ santyasya danturaþ // ## ke÷avaþ / ke÷ã / ke÷ikaþ / ke÷avàn / (%%) / maõivaþ / (%%) / arõavaþ // ## daõóã / daõóikaþ // ## vrãhã / vrãhikaþ // ## ya÷asvã / ya÷asvàn / màyàvã / medhàvã / sragvã // ## vàggmã // ## ar÷o 'sya vidyate ar÷asaþ / àkçtigaõo 'yam // ## ahaüyuþ ahaïkàravàn / ÷ubhaüyustu ÷ubhànvitaþ // iti matvarthãyàþ // 13 // atha pràgdi÷ãyàþ ## dikchabdebhya ityataþ pràgvakùyamàõàþ pratyayà vibhaktisaüj¤àþ syuþ // ## kimaþ sarvanàmno bahu÷abdàcceti pràgdi÷o 'dhikriyate // ## pa¤camyantebhyaþ kimàdibhyastasil và syàt // ## kimaþ kuþ syàttàdau hàdau ca vibhaktau parataþ / kutaþ, kasmàt // ## pràgdi÷ãye pare / itaþ // ## etadaþ pràgdi÷ãye / anekàltvàtsarvàde÷aþ / ataþ / amutaþ / yataþ / tataþ / bahutaþ / dvyàdestu dvàbhyàm // ## àbhyàü tasil syàt / paritaþ / sarvata ityarthaþ / abhitaþ / ubhayata ityarthaþ // ## kutra / yatra / tatra / bahutra // ## tralo 'pavàdaþ / iha // ## vàgrahaõamapakçùyate / saptamyantàtkimo 'dvà syàt pakùe tral // ## kimaþ kvàde÷aþ syàdati / kva / kutra // ## pa¤camãsaptamãtaravibhaktyantàdapi tasilàdayo dç÷yante / dç÷igrahaõàdbhavadàdiyoga eva / sa bhavàn / tato bhavàn / tatra bhavàn / tambhavantam / tato bhavantam / tatra bhavantam / evaü dãrghàyuþ, devànàmpriyaþ, àyuùmàn // ## saptamyantebhyaþ kàlàrthebhyaþ svàrthe dà syàt // ## dàdau pràgdi÷ãye sarvasya so và syàt / sarvasmin kàle sadà sarvadà / anyadà / kadà / yadà / tadà / kàle kim ? sarvatra de÷e // ## saptamyantàt kàla ityeva // ## idam÷abdasya eta it ityàde÷au stau rephàdau thakàràdau ca pràgdi÷ãye pare/ asmin kàle etarhi/ kàle kim? iha de÷e // ## karhi, kadà / yarhi, yadà / tarhi, tadà // ## eta it etau stau rephàdau thàdau ca pràgdi÷ãye / etasmin kàle etarhi // ## prakàravçttibhyaþ kimàdibhyasthàl syàt svàrthe / tena prakàreõa tathà / yathà // ## thàlo 'pavàdaþ / (%%þ) / anena etena và prakàreõa ittham // ## kena prakàreõa katham // iti pràgdi÷ãyàþ // 14 // atha pràgivãyàþ ## ati÷ayavi÷iùñàrthavçtteþ svàrtha etau staþ / ayameùàmati÷ayenàóhyaþ àóhyatamaþ / laghutamaþ, laghiùñhaþ // ## tiïantàdati÷aye dyotye tamap syàt // ## etau ghasaüj¤au staþ // ## kima edantàttiïo'vyayàcca yo ghastadantàdàmuþ syànna tu dravyaprakarùe / kintamàm / pràhõetamàm / pacatimàm / uccaistamàm / dravyaprakarùe tu uccaistamastaruþ // ## dvayorekasyàti÷aye vibhaktavye copapade suptiïantàdetau staþ / pårvayorapavàdaþ / ayamanayorati÷ayena laghuþ laghutaro laghãyàn / udãcyàþ pràcyebhyaþ pañutaràþ pañãyàüsaþ // ## asya ÷ràde÷aþ syàdajàdyoþ parataþ // ## iùñhàdiùvekàc prakçtyà syàt / ÷reùñhaþ, ÷reyàn // ## pra÷asyasya jyàde÷aþ syàdiùñheyasoþ / jyeùñhaþ // ## àdeþ parasya / jyàyàn // ## bahoþ parayorimeyasorlopaþ syàdbaho÷ca bhåràde÷aþ / bhåmà / bhåyàn // ## bahoþ parasya iùñhasya lopaþ syàd yióàgama÷ca / bhåyiùñhaþ // ## vino matupa÷ca luk syàdiùñheyasoþ / ati÷ayena sragvã srajiùñhaþ / srajãyàn / ati÷ayena tvagvàn tvaciùñhaþ / tvacãyàn // #<ãùadasamàptau kalpabde÷yade÷ãyaraþ // VLk_1233 = P_5,3.67 //># ãùadåno vidvàn vidvatkalpaþ / vidvadde÷yaþ / vidvadde÷ãyaþ / pacatikalpam // ## ãùadasamàptivi÷iùñer'the subantàdbahujvà syàtsa ca pràgeva na tu parataþ / ãùadånaþ pañurbahupañuþ / pañukalpaþ / supaþ kim ? jayati kalpam // ## ive pratikçtàvityataþ pràkkàdhikàraþ // ## kàpavàdaþ / tiïa÷cetyanuvartate // ## kasyàyama÷vo '÷vakaþ/ uccakaiþ/ nãcakaiþ/ sarvake / (%%)/ yuùmakàbhiþ / yuvakayoþ / tvayakà // ## kutsito '÷vo '÷vakaþ // ## anayoþ kataro vaiùõavaþ / yataraþ / tataraþ // ## jàtiparipra÷na iti pratyàkhyàtamàkare / bahånàü madhye ekasya nirdhàraõe óatamajvà syàt / katamo bhavatàü kañhaþ / yatamaþ / tatamaþ / vàgrahaõamakajartham / yakaþ / sakaþ // iti pràgivãyàþ // 15 // atha svàrthikàþ ## kan syàt / a÷va iva pratikçtira÷vakaþ / (%%) / a÷vakaþ // ## pràcuryeõa prastutaü prakçtam, tasya vacanaü pratipàdanam / bhàve adhikaraõe và lyuñ / àdye prakçtamannamannamayam / apåpamayam / dvitãye tu annamayo yaj¤aþ / apåpamayaü parva // ## aõ syàt / praj¤a eva pràj¤aþ / pràj¤ã strã / daivataþ / bàndhavaþ // ## bahåni dadàti bahu÷aþ / alpa÷aþ / (%<àdyàdibhyastaserupasaükhyànam>%) / àdau àditaþ / madhyataþ / antataþ / pçùñhataþ / pàr÷vataþ / àkçtigaõo 'yam / svareõa, svarataþ / varõataþ // ## %<(abhåtatadbhàva iti vaktavyam>%)/ vikàràtmatàü pràpnuvatyàü prakçtau vartamànàdvikàra÷abdàt svàrthe cvirvà syàtkarotyàdibhiryoge// ## avarõasya ãtsyàt cvau / verlope cvyantatvàdavyayatvam / akçùõaþ kçùõaþ saüpadyate taü karoti kçùõãkaroti / brahmãbhavati / gaïgãsyàt / %<(avyayasya cvàvãtvaü neti vàcyam>%) / doùàbhåtamahaþ / divàbhåtà ràtriþ // ## cviviùaye sàtirvà syàtsàkalye // ## sasya ùatvaü na syàt / kçtsnaü ÷astramagniþ saüpadyate 'gnisàdbhavati / dadhi si¤cati // ## cvau pare pårvasya dãrghaþ syàt / agnãbhavati // ## dvyajevàvaraü nyånaü na tu tato nyånamanekàjiti yàvat / tàdç÷amardhaü yasya tasmàóóàc syàt kçbhvastibhiryoge %%) / iti óàci vivakùite dvitvam / (%%) / óàcparaü yadàmreóitaü tasminpare pårvaparayorvarõayoþ pararåpaü syàt / iti takàrapakàrayoþ pakàraþ / pañapañàkaroti / avyaktànukaraõàtkim ? ãùatkaroti / dvyajavaràrdhàtkim ? ÷ratkaroti / avareti kim ? kharañakharañàkaroti / anitau kim ? pañiti karoti // iti svàrthikàþ // 16 // // iti taddhitàþ // atha strãpratyayàþ ## adhikàro 'yam / samarthànàmiti yàvat // ## ajàdãnàmakàràntasya ca vàcyaü yat strãtvaü tatra dyotye ñàp syàt / ajà / eóakà / a÷và / cañakà / måùikà / bàlà / vatsà / hoóà / mandà / vilàtà / ityàdi // medhà / gaïgà / sarvà // ## ugidantàtpràtipadikàtstriyàü ïãpsyàt / bhavatã / bhavantã / pacantã / dãvyantã // #<ñióóhàõa¤dvayasajdaghna¤màtractayapñhakñha¤ka¤kvarapaþ // VLk_1254 = P_4,1.15 //># anupasardanaü yaññidàdi tadantaü yadadantaü pràtipadikaü tataþ striyàü ïãpsyàt / kurucarã / nadañ nadã / devañ devã / sauparõeyã / aindrã / autsã / årudvayasã / årudaghnã / årumàtrã / pa¤catayã / àkùikã / làvaõikã / yàdç÷ã / itvarã / (%%) / straiõã / paiüsnã / ÷àktãkã / yàùñãkã / àóhyaïkaraõã / taruõã / talunã // ## ya¤antàt striyàü ïãpsyàt / akàralope kçte - . ## halaþ parasya taddhitayakàrasyopadhàbhåtasya sopa ãti pare / gàrgã // ## ya¤antàt ùpho và syàtsa ca taddhitaþ // #<ùidgauràdibhya÷ca // VLk_1258 = P_4,1.41 //># ùidbhyo gauràdibhya÷ca striyàü ïãù syàt / gàrgyàyaõã / nartakã / gaurã / anuóuhã / anaóvàhã / àkçtigaõo 'yam // ## prathamavayovàcino 'dantàt striyàü ïãpsyàt / kumàrã // ## adantàd dvigorïãpsyàt / trilokã / ajàditvàttriphalà / tryanãkà senà // ## varõavàcã yo 'nudàttàntastopadhastadantàdanupasarjanàtpràtipadikàdvà ïãp takàrasya nakàràde÷a÷ca / enã, età / rohiõã, rohità // ## udantàd guõavàcino và ïãù syàt / mçdvã, mçduþ // ## ebhyo và ïãù syàt / bahvã, bahuþ / (%%þ)/ ràtrã, ràtriþ / (%%)/ ÷akañã / ÷akañiþ // ## yà pumàkhyà puüyogàt striyàü vartate tato ïãù / gopasya strã gopã / (%%) - . ## pratyayasthàtkàtpårvasyàkàrasyekàraþ syàdàpi sa àpsupaþ paro na cet / gopàlikà / a÷vapàlikà / sarvikà / kàrikà / ataþ kim ? naukà / pratyayasthàtkim ? ÷aknotãti ÷akà / asupaþ kim ? bahuparivràjakà nagarã / (%%þ) / såryasya strã devatà såryà / devatàyàü kim ? (%%) / yalopaþ / sårã - kuntã; mànuùãyam // ## eùàmànugàgamaþ syàt ïãù ca / indrasya strã - indràõã / varuõànã / bhavànã / ÷arvàõã / rudràõã / mçóànã / (%%) / mahaddhimaü himànã / mahadaraõyamaraõyànã / (%%) / duùño yavo yavànã / (%%) / yavanànàü lipiryavanànã / (%%) / màtulànã, màtulã / upàdhyàyànã, upàdhyàyã / (%<àcàryàdaõatvaü ca>%) / àcàryasya strã àcàryànã / %<(aryakùatriyàbhyàü và svàrthe>%), aryàõã, aryà / kùatriyàõã, kùatriyà // ## krãtàntàdadantàt karaõàdeþ striyàü ïãùsyàt / vastrakrãtã / kvacinna / dhanakrãtà // ## asaüyogopadhamupasarjanaü yat svàïgaü tadantàdadantàn ïãùvà syàt / ke÷ànatikràntà - atike÷ã, atike÷à / candramukhã candramukhà / asaüyogopadhàtkim ? sugulphà / upasarjanàtkim ? ÷ikhà // ## kroóàderbahvaca÷ca svàïgànna ïãù / kalyàõakroóà / àkçtigaõo 'yam / sujaghanà // ## na ïãù // ## pårvapadasthànnimittàtparasya nasya õaþ syàt saüj¤àyàü na tu gakàravyavadhàne / ÷årpaõakhà / gauramukhà / saüj¤àyàü kim ? tàmramukhã kanyà // ## jàtivàci yanna ca striyàü niyatamayopadhaü tataþ striyàü ïãù syàt / tañã / vçùalã / kañhã / bahvçcã / jàteþ kim ? muõóà / astrãviùayàtkim ? balàkà / ayopadhàtkim ? kùatriyà / (%%þ) / hayã / gavayã / mukayã / halastaddhitasyeti yalopaþ / manuùã / (%%) / yalopaþ / matsã // ## ïãù / dàkùã // #<åïutaþ // VLk_1274 = P_4,1.66 //># udantàdayopadhànmanuùyajàtivàcinaþ striyàmåï syàt / kuråþ / ayopadhàtkim ? adhvaryurbràhmaõã // ## païgåþ / (%<÷va÷urasyokàràkàralopa÷ca>%) / ÷va÷råþ // #<åråttarapadàdaupamye // VLk_1276 = P_4,1.69 //># upamànavàcã pårvapadamåråttarapadaü yatpràtipadikaü tasmàdåï syàt / karabhoråþ // ## anaupamyàrthaü såtram / saühitoråþ / ÷aphoråþ / lakùaõoråþ / vàmoråþ // #<÷àrïgaravàdya¤o ïãn // VLk_1278 = P_4,1.73 //># ÷àrïgaravàdera¤o yo 'kàrastadantàcca jàtivàcino ïãn syàt/ ÷àrïgaravã/ baidã / bràhmaõã / (%%)/ nàrã // ## yuva¤chabdàt striyàü tiþ pratyayaþ syàt / yuvatiþ //