Bhartrhari: Vakyapadiya


Input by Yves Ramseier



TEXT WITH PADA MARKERS


 
___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________


PADA MARKERS

For a four-pada verse:
........  $ ........  &
........  % ........  //

For a six-pada verse:
........  $ ........  &
........  % ........  \
........  # ........  //





1st kàõóa
anàdinidhanam brahma  $ ÷abdatattvaü yad akùaram  &
vivartate 'rthabhàvena  % prakriyà jagato yataþ  // BVaky_1.1 //
ekam eva yad àmnàtaü  $ bhinna÷aktivyapà÷rayàt  &
apçthaktve 'pi ÷aktibhyaþ  % pçthaktveneva vartate  // BVaky_1.2 //
adhyàhitakalàü yasya  $ kàla÷aktim upà÷ritàþ  &
janmàdayo vikàràþ ùaó  % bhàvabhedasya yonayaþ  // BVaky_1.3 //
ekasya sarvabãjasya  $ yasya ceyam anekadhà  &
bhoktçbhoktavyaråpeõa  % bhogaråpeõa ca sthitiþ  // BVaky_1.4 //
pràptyupàyo 'nukàra÷ ca  $ tasya vedo maharùibhiþ  &
eko 'py anekavartmeva  % samàmnàtaþ pçthak pçthak  // BVaky_1.5 //
bhedànàü bahumàrgatvaü  $ karmaõy ekatra càõgatà  &
÷abdànàü yata÷aktitvaü  % tasya ÷àkhàsu dçùyate  // BVaky_1.6 //
smçtayo bahuråpàs ca  $ dçùñàdçùñaprayojanàþ  &
tam evà÷ritya liïgebhyo  % vedavidbhiþ prakalpitàþ  // BVaky_1.7 //
tasyàrthavàdaråpàõi  $ ni÷ritàþ svavikalpajàþ  &
ekatvinàü dvaitinàü ca  % pravàdà bahudhàgatà  // BVaky_1.8 //
satyà visuddhis tatroktà  $ vidyaivekapadàgamà  &
yuktà praõavaråpeõa  % sarvavàdàvirodhinà  // BVaky_1.9 //
vidhàtus tasya lokànàm  $ aïgopàïganibandhanàþ  &
vidyàbhedàþ pratàyante  % jnànasaüskàrahetavaþ  // BVaky_1.10 //
àsannaü brahmaõas tasya  $ tapasàm uttamaü tapaþ  &
prathamaü chandasàm aïgam  % àhur vyàkaraõaü budhàþ  // BVaky_1.11 //
pràptaråpavibhàgàyà  $ yo vàcaþ paramo rasaþ  &
yat tat puõyatamaü jyotis  % tasya màrgo 'yam ànjasasþ  // BVaky_1.12 //
arthapravçttitattvànàü  $ ÷abdà eva nibandhanam  &
tattvàvabodjaþ ÷abdànaü  % nàsti vyàkaraõàd çte  // BVaky_1.13 //
tad dvàram apavargasya  $ vàïmalànàü cikitsitam  &
pavitraü sarvavidyànàm  % adhividyaü prakàsate  // BVaky_1.14 //
yathàrthajàtayaþ sarvàþ  $ sabàkçtinibandhanàþ  &
tathaiva loke vidyànàm  % esà vidyà paràyanam  // BVaky_1.15 //
idam àdyaü padasthànaü  $ siddhisopànaparvaõàm  &
iyaü sà mokùamàõànàm  % ajihmà ràjapaddhatiþ  // BVaky_1.16 //
atràtãtaviparyàsaþ  $ kevalàm anupasyati  &
chandasyas chandasàü yonim  % àtmà chandomayãü tanum  // BVaky_1.17 //
pratyasthamitabhedàyà  $ yad vàco råpam uttamam  &
yad asminn eva tamasi  % jyotiþ suddhaü vivartate  // BVaky_1.18 //
vaikçtaü samati kràntà  $ mårtivyàpàradar÷anam  &
vyatãtyàlokatamasã  % prakà÷aü yam upàsate  // BVaky_1.19 //
yatra vàco nimettàni  $ cihnànãvàkùarasmçteþ  &
÷abdapårveõa yogena  % bhàsante pratibimbavat  // BVaky_1.20 //
atharvaõàm aïgirasàü  $ sàünàm çgyajuùasya ca  &
yasminn uccàvacà varõàþ  % pçthaksthitaparigrahàþ  // BVaky_1.21 //
yad ekaü prakriyàbhedair  $ bahudhà pravibhajyate  &
tad vyàkaraõaü àgamya  % paraü brahmàdhigamyate  // BVaky_1.22 //
nityàþ ÷abdàrthasaübandhàs  $ tatràmnàtà maharùibhiþ  &
såtràõàü sànutantràõàü  % bhàùyàõàü ca praõetçbhiþ  // BVaky_1.23 //
apoddhàrapadàrthàþ ye  $ ye càrthàþ sthitalakùaõàþ  &
anvàkhyeyà÷ ca ye ÷abdà  % ye càpi pratipàdakàþ  // BVaky_1.24 //
kàryakàraõabhàvena  $ yogyabhàvena ca sthitàþ  &
dharme ye pratyaye càïgaü  % saübandhàþ sàdhvasàdhuùu  // BVaky_1.25 //
te liïgai÷ ca sva÷abdai÷ ca  $ ÷àstre 'sminn upavarõitàþ  &
smçtyartham anugamyante  % ke cid eva yathàgamam  // BVaky_1.26 //
÷iùñebhya àgamàt siddhàþ  $ sàdhavo dharmasàdhanam  &
arthapratyàyanàbhede  % viparãtàs tv asàdhavaþ  // BVaky_1.27 //
nityatve kçtakatve và  $ teùàm àdir na vidyate  &
pràõinàm iva sà caiùà  % vyavasthànityatocyate  // BVaky_1.28 //
nànarthikàm imàü ka÷ cid  $ vyavasthàü kartum arhati  &
tasmàn nibadhyate ÷iùñaiþ  % sàdhutvaviùayà smçtiþ  // BVaky_1.29 //
na càgamàd çte dharmas  $ tarkeõa vyavatiùñhate  &
çùãõàm api yaj j¤ànaü  % tad apy àgamapårvakam  // BVaky_1.30 //
dharmasya càvyavacchinnàþ  $ panthàno ye vyavasthitàþ  &
na tàül lokaprasiddhatvàt  % ka÷ cit tarkeõa bàdhate  // BVaky_1.31 //
avasthàde÷akàlànàü  $ bhedàd bhinnàsu ÷aktiùu  &
bhàvànàm anumànena  % prasiddhir atidurlabhà  // BVaky_1.32 //
nirj¤àta÷akter dravyasya  $ tàü tàn arthakriyàü prati  &
vi÷iùñadravyasaübandhe  % sà ÷aktiþ pratibadhyate  // BVaky_1.33 //
yatnenànumito 'py arthaþ  $ ku÷alair anumàtçbhiþ  &
abhiyuktatarair anyair  % anyathaivopapàdyate  // BVaky_1.34 //
pareùàm asamàkhyeyam  $ abhyàsàd eva jàyate  &
maõiråpyàdivij¤ànaü  % tadvidàü nànumànikam  // BVaky_1.35 //
pratyakùam anumànaü ca  $ vyatikramya vyavasthitàþ  &
pitçrakùaþpi÷àcànàü  % karmajà eva siddhayaþ  // BVaky_1.36 //
àvirbhåtaprakà÷ànàm  $ anupaplutacetasàm  &
atãtànàgataj¤ànaü  % pratyakùàn na vi÷iùyate  // BVaky_1.37 //
atãndriyàn asaüvedyàn  $ pa÷yanty àrùeõa cakùuùà  &
ye bhàvàn vacanaü teùàü  % nànumànena bàdhate  // BVaky_1.38 //
yo yasya svam iva j¤ànaü  $ dar÷anaü nàti÷aïkate  &
sthitaü pratyakùapakùe taü  % katham anyo nivartayet  // BVaky_1.39 //
idaü puõyam idaü pàpam  $ ity etasmin padadvaye  &
àcaõóàlamanuùyàõàm  % alpaü ÷àstraprayojanam  // BVaky_1.40 //
caitanyam iva ya÷ càyam  $ avicchedena vartate  &
àgamas tam upàsãno  % hetuvàdair na bàdhyate  // BVaky_1.41 //
hastaspar÷àd ivàndhena  $ viùame pathi dhàvatà  &
anumànapradhànena  % vinipàto na durlabhaþ  // BVaky_1.42 //
tasmàd akçtakaü ÷àstraü  $ smçtiü ca sanibandhanàm  &
à÷rityàrabhyate ÷iùñaiþ  % sàdhutvaviùayà smçtiþ  // BVaky_1.43 //
dvàv upàdàna÷abdeùu  $ ÷abdau ÷abdavido viduþ  &
eko nimittaü ÷abdànàm  % aparo 'rthe prayujyate  // BVaky_1.44 //
avibhakto vibhaktebhyo  $ jàyate 'rthasya vàcakaþ  &
÷abdas tatràrtharåpàtmà  % saübandham upagacchati  // BVaky_1.45 //
àtmabhedaü tayoþ ke cid  $ astãty àhuþ puràõagàþ  &
buddhibhedàd abhinnasya  % bhedam eke pracakùate  // BVaky_1.46 //
araõisthaü yathà jyotiþ  $ prakà÷àntarakàraõam  &
tadvac chabdo 'pi buddhisthaþ  % ÷rutãnàü kàraõaü pçthak  // BVaky_1.47 //
vitarkitaþ purà buddhyà  $ kva cid arthe nive÷itaþ  &
karaõebhyo vivçttena  % dhvaninà so 'nugçhyate  // BVaky_1.48 //
nàdasya kramajàtatvàn  $ na pårvo na para÷ ca saþ  &
akramaþ kramaråpeõa  % bhedavàn iva jàyate  // BVaky_1.49 //
pratibimbaü yathànyatra  $ sthitaü toyakriyàva÷àt  &
tatpravçttim ivànveti  % sa dharmaþ sphoñanàdayoþ  // BVaky_1.50 //
àtmaråpaü yathà j¤àne  $ j¤eyaråpaü ca dç÷yate  &
artharåpaü tathà ÷abde  % svaråpaü ca prakà÷ate  // BVaky_1.51 //
àõóabhàvam ivàpanno  $ yaþ kratuþ ÷abdasaüj¤akaþ  &
vçttis tasya kriyàråpà  % bhàga÷o bhajate kramam  // BVaky_1.52 //
yathaikabuddhiviùayà  $ mårtir àkriyate pañe  &
mårtyantarasya tritayam  % evaü ÷abde 'pi dç÷yate  // BVaky_1.53 //
yathà prayoktuþ pràg buddhiþ  $ ÷abdeùv eva pravartate  &
vyavasàyo grahãtéõàm  % evaü teùv eva jàyate  // BVaky_1.54 //
arthopasarjanãbhåtàn  $ abhidheyeùu keùu cit  &
caritàrthàn paràrthatvàn  % na lokaþ pratipadyate  // BVaky_1.55 //
gràhyatvaü gràhakatvaü ca  $ dve ÷aktã tejaso yathà  &
tathaiva sarva÷abdànàm  % ete pçthag avasthite  // BVaky_1.56 //
viùayatvam anàpannaiþ  $ ÷abdair nàrthaþ prakà÷yate  &
na sattayaiva te 'rthànàm  % agçhãtàþ prakà÷akàþ  // BVaky_1.57 //
ato 'nirj¤àtaråpatvàt  $ kim àhety abhidhãyate  &
nendriyàõàü prakà÷ye 'rthe  % svaråpaü gçhyate tathà  // BVaky_1.58 //
bhedenàvagçhãtau dvau  $ ÷abdadharmàv apoddhçtau  &
bhedakàreùu hetutvam  % avirodhena gacchataþ  // BVaky_1.59 //
vçddhyàdayo yathà ÷abdàþ  $ svaråpopanibandhanàþ  &
àdaicpratyàyitaiþ ÷abdaiþ  % saübandhaü yànti saüj¤ibhiþ  // BVaky_1.60 //
agni÷abdas tathaivàyam  $ agni÷abdanibandhanaþ  &
agni÷rutyaiti saübandham  % agni÷abdàbhidheyayà  // BVaky_1.61 //
yo ya uccàryate ÷abdo  $ niyataü na sa kàryabhàk  &
anyapratyàyane ÷aktir  % na tasya pratibadhyate  // BVaky_1.62 //
uccaran paratantratvàd  $ guõaþ kàryair na yujyate  &
tasmàt tadarthaiþ kàryàõàü  % saübandhaþ parikalpyate  // BVaky_1.63 //
sàmànyam à÷ritaü yad yad  $ upamànopameyayoþ  &
tasya tasyopamàneùu  % dharmo 'nyo vyatiricyate  // BVaky_1.64 //
guõaþ prakarùahetur yaþ  $ svàtantryeõopadi÷yate  &
tasyà÷ritàd guõàd eva  % prakçùñatvaü pratãyate  // BVaky_1.65 //
tasyàbhidheyabhàvena  $ yaþ ÷abdaþ samavasthitaþ  &
tasàpy uccàraõe råpam  % anyat tasmàd vivicyate  // BVaky_1.66 //
pràk samj¤inàbhisaübandhàt  $ saüj¤à råpapadàrthikà  &
ùaùñyà÷ ca prathamàyà÷ ca  % nimittatvàya kalpate  // BVaky_1.67 //
tatràrthavattvàt prathamà  $ saüj¤à÷abdàd vidhãyate  &
asyete vyatireka÷ ca  % tadarthàd eva jàyate  // BVaky_1.68 //
svaü råpam iti kai÷ cit tu  $ vyaktiþ saüj¤opadi÷yate  &
jàteþ kàryàõi saüsçùñà  % jàtis tu pratipadyate  // BVaky_1.69 //
saüj¤inãü vyaktim icchanti  $ såtre gràhyàm athàpare  &
jàtipratyàyità vyaktiþ  % prade÷eùåpatiùñhate  // BVaky_1.70 //
kàryatve nityatàyàü và  $ ke cid ekatvavàdinaþ  &
kàryatve nityatàyàü và  % ke cin nànàtvavàdinaþ  // BVaky_1.71 //
padabhede 'pi varõànàm  $ ekatvaü na nivartate  &
vàkyeùu padam ekaü ca  % bhinneùv apy upalabhyate  // BVaky_1.72 //
na varõavyatirekeõa  $ padam anyac ca vidyate  &
vàkyaü varõapadàbhyàü ca  % pravibhàgo na ka÷ cana  // BVaky_1.73 //
pade na varõà vidyante  $ varõeùv avayavà na ca  &
vàkyàt padànàm atyantaü  % pravibhàgo na ka÷ cana  // BVaky_1.74 //
bhinnadar÷anam à÷ritya  $ vyavahàro 'nugamyate  &
tatra yan mukhyam ekeùàü  % tatrànyeùàü viparyayaþ  // BVaky_1.75 //
sphotasyàbhinnakàlasya  $ dhvanikàlànupàtinaþ  &
grahaõopàdhibhedena  % vçttibhedaü pracakùate  // BVaky_1.76 //
svabhàvabhedàn nityatve  $ hrasvadãrghaplutàdiùu  &
pràkçtasya dhvaneþ kàlaþ  % ÷abdasyety upacaryate  // BVaky_1.77 //
÷abdasya grahaõe hetuþ  $ pràkçto dhvanir iùyate  &
sthitibhedanimittatvaü  % vaikçtaþ pratipadyate  // BVaky_1.78 //
÷abdasyordhvam abhivyakter  $ vçttibhedaü tu vaikçtaþ  &
dhvanayaþ samupohante  % sphoñàtmà tair na bhidyate  // BVaky_1.79 //
indriyasyaivasaüskàraþ  $ ÷abdasyaivobhavasya và  &
kriyate dhvanibhir vàdàs  % trayo 'bhivyaktivàdinàm  // BVaky_1.80 //
indriyasyaiva saüskàraþ  $ samàdhànà¤janàdibhiþ  &
viùayasya tu saüskàraþ  % tadgandhapratipattaye  // BVaky_1.81 //
cakùuùaþ pràpyakàritve  $ tejasà tu dvayor api  &
viùayendriyayor iùñà  % saüskàraþ sa kramo dhvaneþ  // BVaky_1.82 //
sphoñaråpàvibhàgena  $ dhvaner grahaõam iùyate  &
kai÷ cit dhvanir asaüvedyaþ  % svatantro 'nyaiþ prakalpitaþ  // BVaky_1.83 //
yathànuvàkaþ ÷loko và  $ soóhatvam upagacchate  &
àvçttyà na tu sa granthaþ  % pratyàvçtti niråpyate  // BVaky_1.84 //
pratyayair anupàkhyeyair  $ grahaõànuguõais tathà  &
dhvaniprakà÷ite ÷abde  % svaråpam avadhàryate  // BVaky_1.85 //
nàdair àhitabãjàyàm  $ antyena dhvaninà saha  &
àvçttaparipàkàyàü  % buddhau ÷abdo 'vadhàryate  // BVaky_1.86 //
asata÷ càntaràle yठ $ chabdàn astãti manyate  &
pratipattur a÷aktiþ sà  % grahaõopàya eva saþ  // BVaky_1.87 //
bhedànukàro j¤ànasya  $ vàca÷ copaplavo dhruvaþ  &
kramopasçùñaråpà vàg  % j¤ànaü j¤eyavyapà÷rayam  // BVaky_1.88 //
*j¤eyena na vinà j¤ànaü  $ vyavahàre 'vatiùñhate  &
nàlabdhakramayà vàcà  % ka÷ cid artho 'bhidhãyate  // BVaky_1.89 *//
yathàdyasaükhyàgrahaõam  $ upàyaþ pratipattaye  &
saükhyàntaràõàü bhede 'pi  % tathà ÷abdàntara÷rutiþ  // BVaky_1.90 //
pratyekaü vya¤jakà bhinna  $ varõavàkyapadeùu ye  &
teùàm atyantabhede 'pi  % saükãrõà iva ÷aktayaþ  // BVaky_1.91 //
yathaiva dar÷anaiþ pårvair  $ dåràt saütamase 'pi và  &
anyathàkçtya viùayam  % anyathaivàdhyavasyati  // BVaky_1.92 //
vyajyamàne tathà vàkye  $ vàkyàbhivyaktihetubhiþ  &
bhàgàvagraharåpeõa  % pårvaü buddhiþ pravartate  // BVaky_1.93 //
yathànupårvãniyamo  $ vikàre kùãrabãjayoþ  &
tathaiva pratipattéõàü  % niyato buddhiùu kramaþ  // BVaky_1.94 //
bhàgavatsv api teùv eva  $ råpabhedo dhvaneþ kramàt  &
nirbhàgeùv abhyupàyo và  % bhàgabhedaprakalpanam  // BVaky_1.95 //
anekavyaktyabhivyaïgyà  $ jàtiþ sphoña iti smçtà  &
kai÷ cit vyaktaya evàsya  % dhvanitvena prakalpitàþ  // BVaky_1.96 //
avikàrasya ÷abdasya  $ nimittair vikçto dhvaniþ  &
upalabdhau nimittatvam  % upayàti prakà÷avat  // BVaky_1.97 //
na cànityeùv abhivyaktir  $ niyamena vyavasthità  &
à÷rayair api nityànàü  % jàtãnàü vyaktir iùyate  // BVaky_1.98 //
de÷àdibhi÷ ca saübandho  $ dçùñaþ kàyavatàm api  &
de÷abhedavikalpe 'pi  % na bhedo dhvani÷abdayoþ  // BVaky_1.99 //
grahaõagràhyayoþ siddhà  $ yogyatà niyatà yathà  &
vyaïgyavya¤jakabhàve 'pi  % tathaiva sphoñanàdayoþ  // BVaky_1.100 //
sadç÷agrahaõànàü ca  $ gandhàdãnàü prakà÷akam  &
nimittaü niyataü loke  % pratidravyam avasthitam  // BVaky_1.101 //
prakà÷akànàü bhedàü÷ ca  $ prakà÷yo 'rtho 'nuvartate  &
tailodakàdibhede tat  % pratyakùaü pratibimbake  // BVaky_1.102 //
viruddhaparimàõeùu  $ vajràdar÷atalàdiùu  &
parvatàdisaråpàõàü  % bhàvànàü nàsti saübhavaþ  // BVaky_1.103 //
tasmàd abhinnakàleùu  $ varõavàkyapadàdiùu  &
vçttikàlaþ svakàla÷ ca  % nàdabhedàd vibhajyate  // BVaky_1.104 //
yaþ saüyogavibhàgàbhyàü  $ karaõair upajanyate  &
sa sphoñaþ ÷abdajàþ ÷abdà  % dhvanayo 'nyair udàhçtàþ  // BVaky_1.105 //
alpe mahati và ÷abde  $ sphoñakàlo na bhidyate  &
paras tu ÷abdasaütànaþ  % pracayàpacayàtmakaþ  // BVaky_1.106 //
dåràt prabheva dãpasya  $ dhvanimàtraü tu lakùyate  &
ghaõñàdånàü ca ÷abdeùu  % vyakto bhedaþ sa dç÷yate  // BVaky_1.107 //
dravyàbhighàtàt pracitau  $ bhinnau dãrghaplutàv api  &
kampe tåparate jàtà  % nàdà vçtter vi÷eùakàþ  // BVaky_1.108 //
anavasthitakampe 'pi  $ karaõe dhvanayo 'pare  &
sphoñàd evopajàyante  % jvàlà jvàlàntaràd iva  // BVaky_1.109 //
vàyor aõånàü j¤ànasya  $ ÷abdatvàpattir iùyate  &
kai÷ cid dar÷anabhedo hi  % pravàdeùv anavasthitaþ  // BVaky_1.110 //
*labdhakriyàþ prayatnena  $ vaktur icccànuvartinà  &
sthàneùv abhihato vàyuþ  % ÷abdatvaü pratipadyate  // BVaky_1.111 *//
*tasya kàraõasàmarthyàd  $ vegapracayadharmaõaþ  &
saünipàtàd vibhajyante  % sàravatyo 'pi mårtayaþ  // BVaky_1.112 *//
*aõavaþ sarva÷aktitvàd  $ bhedasaüsargavçttayaþ  &
chàyàtapatamaþ÷abda-  % bhàvena pariõàminaþ  // BVaky_1.113 *//
*sva÷aktau vyajyamànàyàü  $ prayatnena samãritàþ  &
abhràõãva pracãyante  % ÷abdàkhyàþ paramàõavaþ  // BVaky_1.114 *//
*athàyam àntaro j¤àtà  $ såkùmavàgàtmani sthitaþ  &
vyaktaye svasya råpasya  % ÷abdatvena vivartate  // BVaky_1.115 *//
*sa manobhàvam àpadya  $ tejasà pàkam àgataþ  &
vàyum àvi÷ati pràõam  % athàsau samudãryate  // BVaky_1.116 *//
*antaþkaraõatattvasya  $ vàyur à÷rayatàü gataþ  &
taddharmeõa samàviùñas  % tejasaiva vivartate  // BVaky_1.117 *//
*vibhajan svàtmano granth㤠 $ chrutiråpaiþ pçthagvidhaiþ  &
pràõo varõàn abhivyajya  % varõeùv evopalãyate  // BVaky_1.118 *//
*àtmà buddhyà samarthyàrthàn  $ mano yuïkte vivakùayà  &
manaþ kàyàgnim àhanti  % sa prerayati màrutam  // BVaky_1.119 *//
ajasravçttir yaþ ÷abdaþ  $ såkùmatvàn nopalabhyate  &
vyajanàd vàyur iva sa  % svanimittàt pratãyate  // BVaky_1.120 //
tasya pràõe ca yà ÷aktir  $ yà ca buddhau vyavasthità  &
vivartamànà sthàniùu  % saiùà bhedaü prapadyate  // BVaky_1.121 //
÷abdeùv evà÷rità ÷aktir  $ vi÷vasyàsya nibandhanã  &
yannetraþ pratibhàtmàyaü  % bhedaråpaþ pratàyate  // BVaky_1.122 //
÷abdàdibhedaþ ÷abdena  $ vyàkhyàto råpyate yataþ  &
tasmàd arthavidhàþ sarvàþ  % ÷abdamàtràsu ni÷ritàþ  // BVaky_1.123 //
(ùaógàdibhedaþ a)
÷abdasyapariõàmo 'yam  $ ity àmnàyavido viduþ  &
chandobhya eva prathamam  % etad vi÷vaü pravartate  // BVaky_1.124 //
vibhajya bahudhàtmànaü  $ sa cchandasyaþ prajàpatiþ  &
chandomayãbhir màtràbhir  % bahudhaiva vive÷a tam  // BVaky_1.125 //
sàdhvã vàg bhåyasã yeùu  $ puruùeùu vyavasthità  &
adhikaü vartate teùu  % puõyaü råpaü prajàpateþ  // BVaky_1.126 //
pràjàpatyaü mahat tejas  $ tatpàtrair iva saüvçttam  &
÷arãrabhede viduùàü  % svàü yonim upadhàvati  // BVaky_1.127 //
yad etan maõóalaü bhàsvad  $ dhàma citrasya ràdhasaþ  &
tadbhàvam abhisaübhåya  % vidyàyàü pravilãyate  // BVaky_1.128 //
itikartavyatà loke  $ sarvà ÷abdavyapà÷rayà  &
yàü pårvàhitasaüskàro  % bàlo 'pi pratipadyate  // BVaky_1.129 //
àdyaþ kàraõavinyàsaþ  $ pràõasyordhvaü samãraõam  &
sthànànàm abhighàta÷ ca  % na vinà ÷abdabhàvanàm  // BVaky_1.130 //
na so 'sti pratyayo loke  $ yaþ ÷abdànugamàd çte  &
anuviddham iva j¤ànaü  % sarvaü ÷abdena bhàsate  // BVaky_1.131 //
vàgråpatà cet utkràmed  $ avabodhasya ÷à÷vatã  &
na prakà÷aþ prakà÷eta  % sà hi pratyavamar÷inã  // BVaky_1.132 //
sà sarvavidyà÷ilpànàü  $ kalànàü copabandhanã  &
tadva÷àd abhiniùpannaü  % sarvaü vastu vibhajyate  // BVaky_1.133 //
saiùà saüsàriõàü saüj¤à  $ bahir anta÷ ca vartate  &
tanmàtràm avyatikràntaü  % caitanyaü sarvajàtiùu  // BVaky_1.134 //
arthakriyàsu vàk sarvàn  $ samãhayati dehinaþ  &
tadutkràntau visaüj¤o 'yaü  % dç÷yate kàùñakuóyavat  // BVaky_1.135 //
*bhedodgràhavivartena  $ labdhàkàraparigrahà  &
àmnàtà sarvavidyàsu  % vàg eva prakçtiþ parà  // BVaky_1.136 *//
*ekatvam anatikràntà  $ vàïnetrà vàïnibandhanàþ  &
pçthak pratyavabhàsante  % vàgvibhàgà gavàdayaþ  // BVaky_1.137 *//
*ùaódvàraü ùaóadhiùñhànàü  $ [ùañpra]bodhàü ùaóavyayàm  &
te mçtyum ativartante  % ye vai vàcam upàsate  // BVaky_1.138 *//
pravibhàge yathà kartà  $ tayà kàrye pravartate  &
avibhàge tathà saiva  % kàryatvenàvatiùñhate  // BVaky_1.139 //
*pravibhajyàtmanàtmànaü  $ sçùñvà bhàvàn pçthagvidhàn  &
sarve÷varaþ sarvamayaþ  % svapne bhoktà pravartate  // BVaky_1.140 *//
svamàtrà paramàtrà và  $ ÷rutyà prakramyate yathà  &
tathaiva råóhatàm eti  % tayà hy artho vidhãyate  // BVaky_1.141 //
atyantam atathàbhåte  $ nimitte ÷rutyapà÷rayàt  &
dç÷yate 'làtacakràdau  % vastvàkàraniråpaõà  // BVaky_1.142 //
api prayoktur àtmànaü  $ ÷abdam antar avasthitam  &
pràhur mahàntam çùabhaü  % yena sàyujyam iùyate  // BVaky_1.143 //
tasmàd yaþ ÷abdasaüskàraþ  $ sà siddhiþ paramàtmanaþ  &
tasya pravçttitattvaj¤as  % tad brahmàmçtam a÷nute  // BVaky_1.144 //
*pràõavçttim atikrànte  $ vàcas tattve vyavasthitaþ  &
kramasaühàrayogena  % saühçtyàtmànam àtmani  // BVaky_1.145 *//
*vàcaþ saüskàram àdhàya  $ vàcaü j¤àne nive÷ya ca  &
vibhajya bandhanàny asyàþ  % kçtvà tàü chinnabandhanàm  // BVaky_1.146 *//
*jyotir àntaram àsàdya  $ cchinnagranthiparigrahaþ  &
kàraõajyotiùaikatvaü  % chittvà granthãn pravartate  // BVaky_1.147 *//
na jàtv akartçkam ka÷ cid  $ àgamaü pratipadyate  &
bãjaü sarvàgamàpàye  % trayy evàto vyavasthità  // BVaky_1.148 //
astaü yàteùu vàdeùu  $ kartçùv anyeùv asatsv api  &
÷rutismçtyuditaü dharmaü  % loko na vyativartate  // BVaky_1.149 //
j¤àne svàbhàvike nàrthaþ  $ ÷àstraiþ ka÷ cana vidyate  &
dharmo j¤ànasya hetu÷ cet  % tasyàmnàyo nibandhanam  // BVaky_1.150 //
veda÷àstràvirodhã ca  $ tarka÷ cak÷ur apa÷yatàm  &
råpamàtràd dhi vàkyàrthaþ  % kevalaü nàtitiùñhati  // BVaky_1.151 //
sato 'vivakùà pàràrthyaü  $ vyaktir arthasya laiïgikã  &
iti nyàyo bahuvidhas  % tarkeõa pravibhajyate  // BVaky_1.152 //
÷abdànàm eva sà ÷aktis  $ tarko yaþ puruùà÷rayaþ  &
sa ÷abdànugato nyàyo  % 'nàgameùv anibandhanaþ  // BVaky_1.153 //
*yad udumbaravarõànàü  $ ghañãnàü maõóalaü mahat  &
pãtaü na gamayet svargaü  % kiü tat kratugataü nayet  // BVaky_1.154 *//
råpàdayo yathà dçùñàþ  $ paryarthaü yata÷aktayaþ  &
÷abdàs tathaiva dç÷yante  % viùàpaharaõàdiùu  // BVaky_1.155 //
yathaiùàü tatra sàmarthyaü  $ dharme 'py evaü pratãyatàm  &
sàdhånàü sàdhubhis tasmàd  % vàcyam abhyudayàrthinàm  // BVaky_1.156 //
sarvo 'dçùñaphalàn arthàn  $ àgamàt pratipadyate  &
viparãtaü ca sarvatra  % ÷akyate vaktum àgame  // BVaky_1.157 //
sàdhutvaj¤ànaviùayà  $ seyaü vyàkaraõasmçtiþ  &
avicchedena ÷iùñànàm  % idaü smçtinibandhanam  // BVaky_1.158 //
vaikharyà madhyamàyà÷ ca  $ pa÷yantyà÷ caitad adbhutam  &
anekatãrthabhedàyàs  % trayyà càcaþ paraü param  // BVaky_1.159 //
*gaur iva prakùaraty ekà  $ rasam uttama÷àlinã  &
divyàdivyena råpeõa  % bhàratã gauþ ÷ucismità  // BVaky_1.160 *//
*etayor antaraü pa÷ya  $ såkùmayoþ spandamànayoþ  &
pràõàpànàntare nityam  % ekà sarvasya tiùñhati  // BVaky_1.161 *//
*anyà tv apreryamàõaiva  $ vinà pràõena vartate  &
jàyate hi tataþ pràõo  % vàcam àpyàyayan punaþ  // BVaky_1.162 *//
*pràõenàpyàyità saivaü  $ vyavahàranibandhanã  &
sarvasyocchvàsam àsàdya  % na vàg vadati karhi cit  // BVaky_1.163 *//
*ghoùiõã jàtanirghoùà  $ aghoùà ca pravartate  &
tayor api ca ghoùiõyà  % nirghoùaiva garãyasã  // BVaky_1.164 *//
*sthàneùu vivçte vàyau  $ kçtavarõaparigrahà  &
vaikharã vàk prayoktéõàü  % pràõavçttinibandhanà  // BVaky_1.165 *//
*kevalaü buddhyupàdàna-  $ kramaråpànupàtinã  &
pràõavçttim atikramya  % madhyamà vàk pravartate  // BVaky_1.166 *//
*avibhàgà tu pa÷yantã  $ sarvataþ saühçtakramà  &
svaråpajyotir evàntaþ  % såkùmà vàg anapàyinã  // BVaky_1.167 *//
*pãyåùàpåryamàõàpi  $ nityam àgantubhir malaiþ  &
antyà kaleva somasya  % nàtyantam abhidhãyate  // BVaky_1.168 *//
*yasyàü dçùñasvaråpàyàm  $ adhikàro nivartate  &
puruùe ùoóa÷akale  % tàm àhur amçtàü kalàm  // BVaky_1.169 *//
*pràptoparàgaråpà sà  $ viplavair anuùaïgibhiþ  &
vaikharã sattvamàtreva  % guõair na vyavakãryate  // BVaky_1.170 *//
tadvibhàgàvibhàgàbhyàü  $ kriyamàõàm avasthitam  &
svabhàvaj¤ais tu bhàvànàü  % dç÷yante ÷abda÷aktayaþ  // BVaky_1.171 //
anàdim avyavacchinnàü  $ ÷rutim àhur akartçkàm  &
÷iùñair nibadhyamànà tu  % na vyavacchidyate smçtiþ  // BVaky_1.172 //
avibhàgàd vivçttànàm  $ abhikhyà svapnavac chrutau  &
bhàvatattvaü tu vij¤àya  % liïgebhyo vihità smçtiþ  // BVaky_1.173 //
kàyavàgbuddhiviùayà  $ ye malàþ samavasthitàþ  &
cikitsàlakùaõàdhyàtma-  % ÷àstrais teùàü vi÷uddhayaþ  // BVaky_1.174 //
÷abdaþ saüskàrahãno yo  $ gaur iti prayuyukùyate  &
tam apabhraü÷am icchanti  % vi÷iùñàrthanive÷inam  // BVaky_1.175 //
asvagoõyàdayaþ ÷abdàþ  $ sàdhavo viùayàntare  &
nimittabhedàt sarvatra  % sàdhutvaü ca vyavasthitam  // BVaky_1.176 //
te sàdhuùv anumànena  $ pratyayotpattihetavaþ  &
tàdàtmyam upagamyeva  % ÷abdàrthasya prakà÷akàþ  // BVaky_1.177 //
na ÷iùñair anugamyante  $ paryàyà iva sàdhavaþ  &
te yataþ smçti÷àstreõa  % tasmàt sàkùàd avàcakàþ  // BVaky_1.178 //
aübvaübv iti yathà bàlaþ  $ ÷ikùamàõo 'pabhàùate  &
avyaktaü tadvidàü tena  % vyaktau bhavati ni÷cayaþ  // BVaky_1.179 //
evaü sàdhau prayoktavye  $ yo 'pabhraü÷aþ prayujyate  &
tena sàdhuvyavahitaþ  % ka÷ cid artho 'bhidhãyate  // BVaky_1.180 //
pàraüparyàd apabhraü÷à  $ viguõeùv abhidhàtçùu  &
prasiddhim àgatà yena  % teùàü sàdhur avàcakaþ  // BVaky_1.181 //
daivã vàg vyatikãrõeyam  $ a÷aktair abhidhàtçbhiþ  &
anityadar÷inàü tv asmin  % vàde buddhiviparyayaþ  // BVaky_1.182 //
ubhayeùàm avicchedàd  $ anya÷abdavivakùayà  &
yo 'nyaþ prayujyate ÷abdo  % na so 'rthasyàbhidhàyakaþ  // BVaky_1.183 //


àkhyàtaü ÷abdasaüghàto  $ jàtiþ saüghàtavartinã  &
eko 'navayavaþ ÷abdaþ  % kramo buddhyanusaühçtiþ  // BVaky_2.1 //
padam àdyaü pçthak sarvaü  $ padaü sàpekùam ity api  &
vàkyaü prati matir bhinnà  % bahudhà nyàyadar÷inàm  // BVaky_2.2 //
nighàtàdivyavasthàrthaü  $ ÷àstre yat paribhàùitam  &
sàkàïkùàvayavaü tena  % na sarvaü tulyalakùaõaü  // BVaky_2.3 //
sàkàïkùàvayavaü bhede  $ parànàkàïkùa÷abdakam  &
karmapradhànaü guõavad  % ekàrthaü vàkyam ucyate  // BVaky_2.4 //
saübodhanapadaü yac ca  $ tat kriyàyà vi÷eùakam  &
tathà tiïantaü tatràhus  % tiïantasya vi÷eùakam  // BVaky_2.5 //
yathànekam api ktvàntaü  $ tiïantasya vi÷eùakam  &
tathà tiïantaü tatràhus  % tiïantasya vi÷eùakam  // BVaky_2.6 //
yathaika eva sarvàrtha-  $ prakà÷aþ pravibhajyate  &
dç÷yabhedànukàreõa  % vàkyàrthàvagamas tathà  // BVaky_2.7 //
citrasyaikasya råpasya  $ yathà bhedanidar÷anaiþ  &
nãlàdibhiþ samàkhyànaü  % kriyate bhinnalakùaõaiþ  // BVaky_2.8 //
tathaivaikasya vàkyasya  $ niràkàïkùasya sarvataþ  &
÷abdàntaraiþ samàkhyànaü  % sàkàïkùair anugamyate  // BVaky_2.9 //
yathà pade vibhajyante  $ prakçtipratyayàdayaþ  &
apoddhàras tathà vàkye  % padànàm upapadyate  // BVaky_2.10 //
varõàntarasaråpatvaü  $ varõabhàgeùu dçùyate  &
padàntarasaråpà÷ ca  % padabhàgà iva sthitàþ  // BVaky_2.11 //
bhàgair anarthakair yuktà  $ vçùabhodakayàvakàþ  &
anvayavyatirekau tu  % vyavahàranibandhanam  // BVaky_2.12 //
÷abdasya na vibhàgo 'sti  $ kuto 'rthasya bhaviùyati  &
vibhàgaiþ prakriyàbhedam  % avidvàn pratipadyate  // BVaky_2.13 //
bràhmaõàrtho yathà nàsti  $ ka÷ cid bràhmaõakambale  &
devadattàdayo vàkye  % thataiva syur anarthakàþ  // BVaky_2.14 //
sàmànyàrthas tirobhåto  $ na vi÷eùe 'vatiùñhate  &
upàttasya kutas tyàgo  % nivçttaþ kvàvatiùñhatàm  // BVaky_2.15 //
a÷àbdo yadi vàkyàrthaþ  $ padàrtho 'pi tathà bhavet  &
evaü sati ca saübandhaþ  % ÷abdasyàrthena hãyate  // BVaky_2.16 //
vi÷e÷a÷abdàþ keùàü cit  $ sàmànyapratiråpakàþ  &
÷abdàntaràbhisaübandhàd  % vyajyante pratipattçùu  // BVaky_2.17 //
teùàü tu kçtsno vàkyàrthaþ  $ pratibhedaü samàpyate  &
vyaktopavya¤janà siddhir  % arthasya pratipatçùu  // BVaky_2.18 //
sa vyaktaþ kramavठchabda  $ upàü÷u yam adhãyate  &
akramas tu vitatyeva  % buddhir yatràvatiùñhate  // BVaky_2.19 //
yathotkùepavi÷eùe 'pi  $ karmabhedo na gçhyate  &
àvçttau vyajyate jàtiþ  % karmabhir bhramaõàdibhiþ  // BVaky_2.20 //
varõavàkyapadeùv evaü  $ tulyopavya¤janà ÷rutiþ  &
atyantabhede tattvasya  % saråpeva pratãyate  // BVaky_2.21 //
nityeùu ca kutaþ pårvaü  $ paraü và paramàrthataþ  &
ekasyaiva tu sà ÷aktir  % yad evam avabhàsate  // BVaky_2.22 //
ciraü kùipram iti j¤àne  $ kàlabhedàd çte yathà  &
bhinnakàle prakà÷ete  % sa dharmo hrasvadãrghayoþ  // BVaky_2.23 //
na nityaþ kramamàtràbhiþ  $ kàlo bhedam ihàrhati  &
vyàvartinãnàü màtràõàm  % abhàve kãdç÷aþ kramaþ  // BVaky_2.24 //
tàbhyo yà jàyate buddhir  $ ekà sà bhàgavarjità  &
sà hi sva÷aktyà bhinneva  % kramapratyavamar÷inã  // BVaky_2.25 //
kramollekhànuùaïgeõa  $ tasyàü yad bãjam àhitam  &
tattvanànàtvayos tasya  % niruktir nàvatiùñhate  // BVaky_2.26 //
bhàvanàsamaye tv etat  $ kramasàmarthyam akramam  &
vyàvçttabhedo yenàrtho  % bhedavàn upalabhyate  // BVaky_2.27 //
padàni vàkye tàny eva  $ varõàs te ca pade yadi  &
varõeùu varõabhàgànàü  % bhedaþ syàt paramàõuvat  // BVaky_2.28 //
bhàgànàm anupa÷leùàn  $ na varõo na padaü bhavet  &
teùàm avyapade÷yatvàt  % kim anyad vyapadi÷yatàm  // BVaky_2.29 //
yad antaþ÷abdatattvaü tu  $ bhàgair ekaü prakà÷itam  &
tam àhur apare ÷abdaü  % tasya vàkye tathaikatàm  // BVaky_2.30 //
arthabhàgais tathà teùàm  $ antaro 'rthaþ prakà÷yate  &
ekasyaivàtmano bhedau  % ÷abdàrthàv apçthaksthitau  // BVaky_2.31 //
prakà÷akaprakà÷yatvaü  $ kàryakàraõaråpatà  &
antarmàtràtmanas tasya  % ÷abdatattvasya sarvadà  // BVaky_2.32 //
tasyaivàstitvanàstitve  $ sàmarthye samavasthite  &
akrame kramanirbhàse  % vyavahàranibandhane  // BVaky_2.33 //
saüpratyayapramàõatvàt  $ padàrthàstitvakalpane  &
padàrthàbhyuccaye tyàgàd  % ànarthakyaü prasajyate  // BVaky_2.34 //
ràja÷abdena ràjàrtho  $ bhinnaråpeõa gamyate  &
vçttàv àkhyàtasadç÷aü  % padam anyat prayujyate  // BVaky_2.35 //
yathà÷vakarõa ity ukte  $ vinaivà÷vena gamyate  &
ka÷ cid eva vi÷iùño 'rthaþ  % sarveùu pratyayas tathà  // BVaky_2.36 //
vàkyeùu arthàntaragataþ  $ sàdç÷yaparikalpane  &
keùàü cit råóhi÷abdatvaü  % ÷àstra evànugamyate  // BVaky_2.37 //
upàdàyàpi ye heyàs  $ tàn upàyàn pracakùate  &
upàyànàü ca niyamo  % nàva÷yam avatiùñhate  // BVaky_2.38 //
arthaü kathaü cit puruùaþ  $ ka÷ cit saüpratipadyate  &
saüsçùñà và vibhaktà cà  % bhedà vàkyanibandhanàþ  // BVaky_2.39 //
so 'yam ity abhisaübandho  $ buddhyà prakramyate yadà  &
vàkyàrthasya tadaiko 'pi  % varõaþ pratyàyakaþ kva cit  // BVaky_2.40 //
kevalena padenàrtho  $ yàvàn evàbhidhãyate  &
vàkyasthaü tàvato 'rthasya  % tad àhur abhidhàyakam  // BVaky_2.41 //
saübandhe sati yat tv anyad  $ àdhikyam upajàyate  &
vàkyàrtam eva taü pràhur  % anekapadasaü÷rayam  // BVaky_2.42 //
sa tv anekapadastho 'pi  $ pratibhedaü samàpyate  &
jàtivat samudàye 'pi  % saükhyàvat kalpyate 'paraiþ  // BVaky_2.43 //
sarvabhedànuguõyaü tu  $ sàmànyam apare viduþ  &
tad arthàntarasaüsargàd  % bhajate bhedaråpatàm  // BVaky_2.44 //
bhedàn àkàïkùatas tasya  $ yà pariplavamàmatà  &
avacchinatti saübandhas  % tàü vi÷eùe nive÷ayan  // BVaky_2.45 //
kàryànumeyaþ saübandho  $ råpaü tasya na vidyate  &
asattvabhåtam atyantam  % atas taü pratijànate  // BVaky_2.46 //
niyataü sàdhane sàdhyaü  $ kriyà niyatasàdhanà  &
sa saünidhànamàtreõa  % niyamaþ saüprakà÷ate  // BVaky_2.47 //
guõabhàvena sàkàïkùaü  $ tatra nàma pravartate  &
sàdhyatvena nimittàni  % kriyàpadam apekùate  // BVaky_2.48 //
santa eva vi÷eùà ye  $ padàrtheùv avibhàvitàþ  &
te kramàd anugamyante  % na vàkyam abhidhàyakam  // BVaky_2.49 //
÷abdànàü kramamàtre ca  $ nànyaþ ÷abdo 'sti vàcakaþ  &
kramo hi dharmaþ kàlasya  % tena vàkyaü na vidyate  // BVaky_2.50 //
ye ca saübhavino bhedàþ  $ padàrtheùv avibhàvitàþ  &
te saünidhàne vyajyante  % na tu varõeùv ayaü kramaþ  // BVaky_2.51 //
varõànàü ca padànàü ca  $ kramamàtranive÷inã  &
padàkhyà vàkyasaüj¤à ca  % ÷abdatvaü neùyate tayoþ  // BVaky_2.52 //
samàne 'pi tu ÷abdatve  $ dçùñaþ saüpratyayaþ padàt  &
prativarõaü tv asau nàsti  % padasyàrtham ato viduþ  // BVaky_2.53 //
yathà sàvayavà varõà  $ vinà vàcyena kena cit  &
arthavantaþ samudità  % vàkyam apy evam iùyate  // BVaky_2.54 //
anarthakàny apàyatvàt  $ padàrthenàrthavanti và  &
krameõoccaritàny àhur  % vàkyàrthaü bhinnalakùaõam  // BVaky_2.55 //
nityatve samudàyànàü  $ jàter và parikalpane  &
ekasyaikàrthatàm àhur  % vàkyasyàvyabhicàriõãm  // BVaky_2.56 //
abhedapårvakàbhedàþ  $ kalpità vàkyavàdibhiþ  &
bhedapårvàn abhedàüs tu  % manyante padadar÷inaþ  // BVaky_2.57 //
padaprakçtibhàva÷ ca  $ vçttibhedena varõyate  &
padànàü saühità yoniþ  % saühità và padà÷rayà  // BVaky_2.58 //
padàmnàya÷ ca yady anyaþ  $ saühitàyà nidar÷akaþ  &
nityas tatra kathaü kàryaü  % padaü lakùaõadar÷anàt  // BVaky_2.59 //
prativarõam asaüvedyaþ  $ padàrthapratyayo yathà  &
pade÷v evam asaüvedyaü  % vàkyàrthasya niråpaõam  // BVaky_2.60 //
vàkyàrthaþ saünivi÷ate  $ padeùu sahavçttiùu  &
yathà tathaiva varõeùu  % padàrthaþ sahavçttiùu  // BVaky_2.61 //
såkùmaü gràhyaü yathànyena  $ saüsçùñaü saha gçhyate  &
varõo 'py anyena varõena  % saübaddho vàcakas tathà  // BVaky_2.62 //
padasyoccàraõàd artho  $ yathà ka÷ cin niråpyate  &
varõànàm api sàünidhyàt  % tathà so 'rthaþ pratãyate  // BVaky_2.63 //
pràptasya yasya sàmarthyàn  $ niyamàrthà punaþ ÷rutiþ  &
tenàtyantaü vi÷eùeõa  % sàmànyaü yadi bàdhyate  // BVaky_2.64 //
yajeteti tato dravyaü  $ pràptaü sàmarthyalakùaõam  &
vrãhi÷rutyà nivarteta  % na syàt pratinidhis tathà  // BVaky_2.65 //
tasmàd vrãhitvam adhikaü  $ vrãhi÷abdaþ prakalpayet  &
dravyatvam aviruddhatvàt  % pràptyarthaþ san na bàdhate  // BVaky_2.66 //
tena càpi vyavacchinne  $ dravyatve sahacàriõi  &
asaübhavàd vi÷eùàõàü  % tatrànyeùàm adar÷anam  // BVaky_2.67 //
na ca sàmànyavat sarve  $ kriyà÷abdena lakùitàþ  &
vi÷eùà na hi sarveùàü  % satàü ÷abdo 'bhidhàyakaþ  // BVaky_2.68 //
÷uklàdayo guõàþ santo  $ yathà tatràvivakùitàþ  &
tathàvivakùà bhedànàü  % dravyatvasahacàriõàm  // BVaky_2.69 //
asaünidhau pratinidhir  $ mà bhån nityasya karmaõaþ  &
kàmyasya và pravçttasya  % lopa ity upapadyate  // BVaky_2.70 //
vi÷iùñaiva kriyà yena  $ vàkyàrthaþ parikalpyate  &
dravyàbhàve pratinidhau  % tasya tat syàt kriyàntaram  // BVaky_2.71 //
nirj¤àtàrthaü padaü yac ca  $ tadarthe pratipàdite  &
pikàdi yad avij¤àtaü  % tat kim ity anuyujyate  // BVaky_2.72 //
sàmarthyapràpitaü yac ca  $ vyaktyartham anuùajyate  &
÷rutir evànuùaïgeõa  % bàdhikà liïgavàkyayoþ  // BVaky_2.73 //
apràpto yas tu ÷uklàdiþ  $ saünidhànena gamyate  &
sa yatnapràpito vàkye  % ÷rutidharmavilakùaõaþ  // BVaky_2.74 //
abhinnam eva vàkyaü tu  $ yady abhinnàrtham iùyate  &
tat sarvaü ÷rutibhåtatvàn  % na ÷rutyaiva virotsyate  // BVaky_2.75 //
vàkyànàü samudàya÷ ca  $ ya ekàrthaprasiddhaye  &
sàkàïkùàvayavas tatra  % vàkyàrtho 'pi na vidyate  // BVaky_2.76 //
pràsaïgikam idaü kàryam  $ idaü tantreõa labhyate  &
idam àvçttibhedàbhyàm  % atra bàdhasamuccayau  // BVaky_2.77 //
åho 'smin viùaye nyàyyaþ  $ saübandho 'sya na bàdhyate  &
sàmànyasyàtide÷o 'yaü  % vi÷eùo 'tràtidi÷yate  // BVaky_2.78 //
arthitvam atra sàmarthyam  $ asminn artho na bhidyate  &
÷àstràt pràptàdhikàro 'yaü  % vyudàso 'sya kriyàntare  // BVaky_2.79 //
iyaü ÷rutyà kramapràptir  $ iyam uccàraõàd iti  &
kramo 'yam atra balavàn  % asmiüs tu na vivakùitaþ  // BVaky_2.80 //
idaü paràïgaiþ saübaddham  $ aïgànàm aprayojakam  &
prayojakam idaü teùàm  % atredaü nàntarãyakam  // BVaky_2.81 //
idaü pradhànaü ÷eùo 'yaü  $ viniyogakramas tv ayam  &
sàkùàd asyopakàrãdam  % idam àràd vi÷eùakam  // BVaky_2.82 //
÷aktivyàpàrabhedo 'smin  $ phalam atra tu bhidyate  &
saübandhàj jàtabhedo 'yaü  % bhedas tatràvivakùitaþ  // BVaky_2.83 //
prasajyapratiùedho 'yaü  $ paryudàso 'yam atra tu  &
idaü gauõam idaü mukhyaü  % vyàpãdaü guru laghv idam  // BVaky_2.84 //
bhedenàïgàïgibhàvo 'sya  $ bahubhedaü vikalpyate  &
idaü niyamyate 'syàtra  % yogyatvam upajàyate  // BVaky_2.85 //
asya vàkyàntare dçùñàl  $ liïgàd bhedo 'numãyate  &
ayaü ÷abdair apoddhçtya  % padàrthaþ pravibhajyate  // BVaky_2.86 //
iti vàkyeùu ye dharmàþ  $ padàrthopanibandhanàþ  &
sarve tena prakalperan  % padaü cet syad avàcakam  // BVaky_2.87 //
avibhakte 'pi vàkyàrthe  $ ÷aktibhedàd apoddhçte  &
vàkyàntaravibhàgena  % yathoktaü na virudhyate  // BVaky_2.88 //
yathaivaikasya gandhasya  $ bhedena parikalpanà  &
puùpàdiùu tathà vàkye  % 'py arthabhedo 'bhidhãyate  // BVaky_2.89 //
gavaye narasiühe vàpy  $ ekaj¤ànàvçte yathà  &
bhàgaü jàtyantarasyaiva  % sadç÷aü pratipadyate  // BVaky_2.90 //
aprasiddhaü tu yaü bhàgam  $ adçùñam anupa÷yati  &
tàvaty asaüvidaü måóhaþ  % sarvatra pratipadyate  // BVaky_2.91 //
tathà pikàdiyogena  $ vàkye 'tyantavilakùaõe  &
sadç÷asyeva saüj¤ànam  % asato 'rthasya manyate  // BVaky_2.92 //
ekasya bhàge sàdç÷yaü  $ bhàge bheda÷ ca lakùyate  &
nirbhàgasya prakà÷asya  % nirbhàgeõaiva cetasà  // BVaky_2.93 //
tathaiva bhàge sàdç÷yaü  $ bhàge bhedo 'vasãyate  &
bhàgàbhàve 'pi vàkyànàm  % atyantaü bhinnadharmaõàm  // BVaky_2.94 //
råpanà÷e padànàü syàt  $ kathaü càvadhikalpanà  &
agçhãtàvadhau ÷abde  % kathaü càrtho vivicyate  // BVaky_2.95 //
saüsarga iva råpàõàü  $ ÷abde 'nyatra vyavasthitaþ  &
nànàråpeùu tadråpaü  % tantreõàparam iùyate  // BVaky_2.96 //
tasminn abhede bhedànàü  $ saüsarga iva vartate  &
råpaü råpàntaràt tasmàd  % ananyat pravibhajyate  // BVaky_2.97 //
÷àstre pratyàyakasyàpi  $ kvacid ekatvam à÷ritam  &
pratyàyyena kvacid bhedo  % grahaõagràhyayoþ sthitaþ  // BVaky_2.98 //
å ity abhedam à÷ritya  $ yathàsaükhyaü prakalpitam  &
lçluñor grahaõe bhedo  % gràhyàbhyàü parikalpitaþ  // BVaky_2.99 //
yasyety etad aõo råpaü  $ saüj¤inàm abhidhàyakam  &
na hi pratãyamànena  % grahaõasyàsti saübhavaþ  // BVaky_2.100 //
å ity etad abhinnaü ca  $ bhinnavàkyanibandhanam  &
bhedena grahaõaü yasya  % pararåpam iva dvayoþ  // BVaky_2.101 //
plutasyàïgavivçddhiü ca  $ samàhàram acos tathà  &
vyudasyatà punar bhedaþ  % ÷abdeùv atyantam à÷ritaþ  // BVaky_2.102 //
ardharcàdiùu ÷abdeùu  $ råpabhedaþ kramàd yathà  &
tantràt tathaika÷abdatve  % bhinnànàü ÷rutir anyathà  // BVaky_2.103 //
saühitàviùaye varõàþ  $ svaråpeõàvikàriõaþ  &
÷abdàntaratvaü yàntãva  % ÷aktyantaraparigrahàt  // BVaky_2.104 //
indriyàdivikàreõa  $ dçùñaü gràhyeùu vastuùu  &
àtmatyàgàd çte bhinnaü  % grahaõaü sa kramaþ ÷rutau  // BVaky_2.105 //
abhidhànakriyàbhedàc  $ chabdeùv avikçteùv api  &
råpam atyantabhedena  % tad evaikaü prakà÷ate  // BVaky_2.106 //
çco và gãtimàtraü và  $ sàma dravyàntaraü na tu  &
gãtibhedàt tu gçhyante  % tà eva vikçtà çcaþ  // BVaky_2.107 //
upàyàc chrutisaühàre  $ bhinnànàm eka÷eùiõàm  &
tantreõoccàraõe teùàü  % ÷àstre sàdhutvam ucyate  // BVaky_2.108 //
parigçhya ÷rutiü caikàü  $ råpabhedavatàm api  &
tantreõoccàraõaü kàryam  % anyathà te na sàdhavaþ  // BVaky_2.109 //
saråpàõàü ca vàkyànàü  $ ÷àstreõàpratipàditam  &
tantreõoccàraõàd ekaü  % råpaü sàdhåpalabhyate  // BVaky_2.110 //
ekasyànekaråpatvaü  $ nàlikàdiparigrahàt  &
yathà tathaiva tantràt syàd  % bahånàm ekaråpatà  // BVaky_2.111 //
yathà padasaråpàõàü  $ vàkyànàü saübhavaþ pçthak  &
tathà vàkyàntaràbhàve  % syàd eùàü pçthagarthatà  // BVaky_2.112 //
abhidheyaþ padasyàrtho  $ vàkyasyàrthaþ prayojanam  &
yasya tasya na saübandho  % vàkyànàm upapadyate  // BVaky_2.113 //
tatra kriyàpadàny eva  $ vyapekùante parasparam  &
kriyàpadànuùaktas tu  % saübandho 'tha pratãyate  // BVaky_2.114 //
àvçttir anuvàdo và  $ padàrthavyaktikalpane  &
pratyekaü tu samàpto 'rthaþ  % sahabhåteùu vartate  // BVaky_2.115 //
avikalpitavàkyàrthe  $ vikalpà bhàvanà÷rayàþ  &
atràdhikaraõe vàdàþ  % pårveùàü bahudhà matàþ  // BVaky_2.116 //
abhyàsàt pratibhàhetuþ  $ sarvaþ ÷abdo 'paraiþ smçtaþ  &
bàlànàü ca tira÷càü ca  % yathàrthapratipàdane  // BVaky_2.117 //
anàgama÷ ca so 'bhyàsaþ  $ samayaþ kai÷ cid iùyate  &
anantaram idaü kàryam  % asmàd ity upadar÷akaþ  // BVaky_2.118 //
asty arthaþ sarva÷abdànàü  $ iti pratyàyyalakùaõam  &
apårvadevatàsvargaiþ  % samam àhur gavàdiùu  // BVaky_2.119 //
prayogadar÷anàbhyàsàd  $ àkàràvagrahas tu yaþ  &
na sa ÷abdasya viùayaþ  % sa hi yatnàntarà÷rayaþ  // BVaky_2.120 //
ke cid bhedàþ prakà÷yante  $ ÷abdais tadabhidhàyibhiþ  &
anuniùpàdinaþ kàü÷ cic  % chabdàrthàn iti manyate  // BVaky_2.121 //
jàteþ pratyàyake ÷abde  $ yà vyaktir anuùaïgiõã  &
na tadvyaktigatàn bhedठ % jàti÷abdo 'valambate  // BVaky_2.122 //
ghañàdãnàü na càkàràn  $ pratyàyayati vàcakaþ  &
vastumàtranive÷itvàt  % tadgatir nàntarãyakà  // BVaky_2.123 //
kriyà vinà prayogeõa  $ na dçùñà ÷abdacodità  &
prayogas tv anuniùpàdã  % ÷abdàrtha iti gamyate  // BVaky_2.124 //
niyatàs tu prayogà ye  $ niyataü yac ca sàdhanam  &
teùàü ÷abdàbhidheyatvam  % aparair anugamyate  // BVaky_2.125 //
samudàyo 'bhidheyo vàpy  $ avikalpasamuccayaþ  &
asatyo vàpi saüsargaþ  % ÷abdàrthaþ kai÷ cid iùyate  // BVaky_2.126 //
asatyopàdhi yat satyaü  $ tad và ÷abdanibandhanàm  &
÷abdo vàpy abhijalpatvam  % àgato yàti vàcyatàm  // BVaky_2.127 //
so 'yam ity abhisaübandhàd  $ råpam ekãkçtaü yatà  &
÷abdasyàrthena taü ÷abdam  % abhijalpaü pracakùate  // BVaky_2.128 //
tayor apçthagàtmatve  $ råóhir avyabhicàriõã  &
kiü cid eva kva cid råpaü  % pràdhànyenàvatiùñhate  // BVaky_2.129 //
loke 'rtharåpatàü ÷abdaþ  $ pratipannaþ pravartate  &
÷àstre tåbhayaråpatvaü  % pravibhaktaü vivakùayà  // BVaky_2.130 //
a÷akteþ sarva÷akter và  $ ÷abdair eva prakalpità  &
ekasyàrthasya niyatà  % kriyàdiparikalpanà  // BVaky_2.131 //
yo vàrtho buddhiviùayo  $ bàhyavastunibandhanaþ  &
sa bàhyaü vastv iti j¤àtaþ  % ÷abdàrtha iti gamyate  // BVaky_2.132 //
àkàravantaþ saüvedyà  $ vyaktismçtinibandhanàþ  &
ete pratyavabhàsante  % saüvinüàtraü tv ato 'nyathà  // BVaky_2.133 //
yathendriyaü saünipatad  $ vaicitreõopadar÷akaü  &
tathaiva ÷abdàd arthasya  % pratipattir anekadhà  // BVaky_2.134 //
vaktrànyathaiva prakrànto  $ bhinneùu pratipattçùu  &
svapratyayànukàreõa  % ÷abdàrthaþ pravibhajyate  // BVaky_2.135 //
ekasminn api dç÷ye 'rthe  $ dar÷anaü bhidyate pçthak  &
kàlàntareõa caiko 'pi  % taü pa÷yaty anyathà punaþ  // BVaky_2.136 //
ekasyàpi ca ÷abdasya  $ nimittair avyavasthitaiþ  &
ekena bahubhi÷ càrtho  % bahudhà parikalpyate  // BVaky_2.137 //
tasmàd adçùñatattvànàü  $ sàparàdhaü bahucchalaü  &
dar÷anaü vacanaü vàpi  % nityam evànavasthitam  // BVaky_2.138 //
çùãõàü dar÷anaü yac ca  $ tattve kiü cid avasthitam  &
na tena vyavahàro 'sti  % na tac chabdanibandhanaü  // BVaky_2.139 //
talavad dç÷yate vyoma  $ khadyoto havyavàó iva  &
naiva càsti talaü vyomni  % na khadyote hutà÷anaþ  // BVaky_2.140 //
tasmàt pratyakùam apy arthaü  $ vidvàn ãkùeta yuktitaþ  &
na dar÷anasya pràmàõyàd  % dç÷yam arthaü prakalpayet  // BVaky_2.141 //
asamàkhyeyatattvànàm  $ arthànàü laukikair yathà  &
vyavahàre samàkhyànaü  % tat praj¤o na vikalpayet  // BVaky_2.142 //
vicchedagrahaõe 'rthànàü  $ pratibhànyaiva jàyate  &
vàkyàrtha iti tàm àhuþ  % padàrthair upapàditàm  // BVaky_2.143 //
idaü tad iti sànyeùàm  $ anàkyeyà kathaü cana  &
pratyàtmavçtti siddhà sà  % kartràpi na niråpyate  // BVaky_2.144 //
upa÷leùam ivàrthànàü  $ sà karoty avicàrità  &
sàrvaråpyam ivàpannà  % viùayatvena vartate  // BVaky_2.145 //
sàk÷àc chabdena janitàü  $ bhàvanànugamena và  &
itikartavyatàyàü tàü  % na ka÷ cid ativartate  // BVaky_2.146 //
pramàõatvena tàü lokaþ  $ sarvaþ samanugacchati  &
samàrambhàþ pratàyante  % tira÷càm api tadva÷àt  // BVaky_2.147 //
yathà dravyavi÷eùàõàü  $ paripàkair ayatnajàþ  &
madàdi÷aktayo dçùñàþ  % pratibhàs tadvatàü tathà  // BVaky_2.148 //
svaravçttiü vikurute  $ madhau puüskokilasya kaþ  &
jantvàdayaþ kulàyàdi-  % karaõe ÷ikùitàþ katham  // BVaky_2.149 //
àhàraprãtyapadveùa-  $ plavanàdikriyàsu kaþ  &
jàtyanvayaprasiddhàsu  % prayoktà mçgapakùiõàm  // BVaky_2.150 //
bhàvanànugatàd etad  $ àgamàd eva jàyate  &
àsattiviprakarùàbhyàm  % àgamas tu vi÷iùyate  // BVaky_2.151 //
svabhàvavaraõàbhàsa-  $ yogàdçùñopapàditàm  &
vi÷iùñopahitàü ceti  % pratibhàü ùaóvidhàü viduþ  // BVaky_2.152 //
yathà saüyogibhir dravyair  $ lakùite 'rthe prayujyate  &
go÷abdo na tv asau teùàü  % vi÷e÷àõàü prakà÷akaþ  // BVaky_2.153 //
àkàravarõàvayavaiþ  $ saüsçùñeùu gavàdiùu  &
÷abdaþ pravartamàno 'pi  % na tàn aïgãkaroty asau  // BVaky_2.154 //
saüsthànavarõàvayavair  $ vi÷iùñe 'rthe prayujyate  &
÷abdo na tasyàvayave  % pravçttir upalabhyate  // BVaky_2.155 //
durlabhaü kasya cil loke  $ sarvàvayavadar÷anaü  &
kai÷ cit tv avayavair dçùñair  % arthaþ kçtso 'numãyate  // BVaky_2.156 //
tathà jàtyutpalàdãnàü  $ gandhena sahacàriõàm  &
nityasaübandhinàü dçùñaü  % guõànàm avadhàraõam  // BVaky_2.157 //
saükhyàpramàõasaüsthàna-  $ nirapekùaþ pravartate  &
bindau ca samudàye ca  % vàcakaþ salilàdiùu  // BVaky_2.158 //
saüskàràdiparicchinne  $ tailàdau yo vyavasthitaþ  &
àhaikade÷aü tattvena  % tasyàvayavavartinà  // BVaky_2.159 //
yenàrthenàbhisaübaddham  $ abhidhànaü prayujyate  &
tadarthàpagame tasya  % prayogo vinivartate  // BVaky_2.160 //
yàüs tu saübhavino dharmàn  $ antarõãya prayujyate  &
÷abdas teùàü na sàünidhyaü  % niyamena vyapekùate  // BVaky_2.161 //
yathà roma÷aphàdãnàü  $ vyabhicàre 'pi dç÷yate  &
go÷abdo na tathà jàter  % viprayoge pravartate  // BVaky_2.162 //
tasmàt saübhavino 'rthasya  $ ÷abdàt saüpratyaye sati  &
adçùñaviprayogàrthaþ  % saübandhitvena gamyate  // BVaky_2.163 //
vàcikà dyotikà va syur  $ dvitvàdãnàü vibhaktayaþ  &
syàd và saükhyàvato 'rthasya  % samudàyo 'bhidhàyakaþ  // BVaky_2.164 //
vinà saükhyàbhidhànàd và  $ saükhyàbhedasamanvitàn  &
arthàn svaråpabhedena  % kàm÷ cid àhur gavàdayaþ  // BVaky_2.165 //
ye ÷abdà nityasaübandhà  $ viveke j¤àta÷aktayaþ  &
anvayavyatirekàbhyàü  % teùàm artho vibhajyate  // BVaky_2.166 //
yàvac càvyabhicàreõa  $ tayoþ ÷akyaü prakalpanam  &
niyamas tatra na tv evaü  % niyamo nuñ÷abàdiùu  // BVaky_2.167 //
saübhave nàbhidhànasya  $ lakùaõatvaü prakalpate  &
àpekùikyo hi saüsarge  % niyatàþ ÷abda÷aktayaþ  // BVaky_2.168 //
na kåpasåpayåpànàm  $ anvayo 'rthasya dç÷yate  &
ato 'rthàntaravàcitvaü  % saüghàtasyaiva gamyate  // BVaky_2.169 //
anvàkhyànàni bhidyante  $ ÷abdavyutpattikarmasu  &
bahånàü saübhave 'rthànàü  % nimittaü kiü cid iùyate  // BVaky_2.170 //
vairavàsiùñhagiri÷às  $ tathaikàgàrikàdayaþ  &
kai÷ cit kathaü cid àkhyàtà  % nimittàvadhisaükaraiþ  // BVaky_2.171 //
yathà pathaþ samàkhyànaü  $ vçkùavalmãkaparvataiþ  &
aviruddhaü gavàdãnàü  % bhinnai÷ ca sahacàribhiþ  // BVaky_2.172 //
anyathà ca samàkhyànam  $ avasthàbhedadar÷ibhiþ  &
kriyate kiü÷ukàdãnàm  % ekade÷àvadhàraõaü  // BVaky_2.173 //
kai÷ cin nirvacanaü bhinnaü  $ girater garjater gameþ  &
gavater gadater vàpi  % gaur ity atrànudar÷itam  // BVaky_2.174 //
gaur ity eva svaråpàd và  $ go÷abdo goùu vartate  &
vyutpàdyate na và sarvaü  % kai÷ cic cobhayatheùyate  // BVaky_2.175 //
sàmànyenopade÷a÷ ca  $ ÷àstre laghvartham à÷ritaþ  &
jàtyantaravad anyasya  % vi÷eùàþ pratipàdakàþ  // BVaky_2.176 //
arthàntare ca yad vçttaü  $ tat prakçtyantaraü viduþ  &
tulyaråpaü na tad råóhàv  % anyasminn anuùajyate  // BVaky_2.177 //
bhinnàv ijiyajã dhàtå  $ niyatau viùayàntare  &
kai÷ cit kathaü cid uddiùñau  % citraü hi pratipàdanam  // BVaky_2.178 //
evaü ca vàlavàyàdi  $ jitvarãvad upàcaret  &
bhedàbhedàbhyupagame  % na virodho 'sti ka÷ cana  // BVaky_2.179 //
aóàdãnàü vyavasthàrthaü  $ pçthaktvena prakalpanam  &
dhàtåpasargayoþ ÷àstre  % dhàtur eva tu tàdç÷aþ  // BVaky_2.180 //
tathà hi saügràmayateþ  $ sopasargàd vidhiþ smçtaþ  &
kriyàvi÷eùàþ samghàte  % prakramyante tathàvidhàþ  // BVaky_2.181 //
kàryàõàm antaraïgatvam  $ evaü dhàtåpasargayoþ  &
sàdhanair yàti saübandhaü  % tathàbhåtaiva sà kriyà  // BVaky_2.182 //
prayogàrtheùu siddhaþ san  $ bhettavyo 'rtho vi÷iùyate  &
pràk ca sàdhanasaübandhàt  % kriyà naivopajàyate  // BVaky_2.183 //
dhàtoþ sàdhanayogasya  $ bhàvinaþ prakramàd yathà  &
dhàtutvaü karmabhàva÷ ca  % tathànyad api dç÷yatàm  // BVaky_2.184 //
bãjakàleùu saübandhàd  $ yathà làkùàrasàdayaþ  &
varõàdipariõàmena  % phalànàm upakurvate  // BVaky_2.185 //
buddhisthàd abhisaübandhàt  $ tathà dhàtåpasargayoþ  &
abhyantarãkçtàd bhedaþ  % padakàle prakà÷ate  // BVaky_2.186 //
kva cit saübhavino bhedàþ  $ kevalair anidar÷itàþ  &
upasargeõa saübandhe  % vyajyante praniràdinà  // BVaky_2.187 //
sa vàcako vi÷eùàõàü  $ saübhavàd dyotako 'pi và  &
÷aktyàdhànàya và dhàtoþ  % sahakàrã prayujyate  // BVaky_2.188 //
sthàdibhiþ kevalair yac ca  $ gamanàdi na gamyate  &
tatrànumànàd dvividhàt  % taddharmà pràdir ucyate  // BVaky_2.189 //
aprayoge 'dhiparyo÷ ca  $ yàvad dçùñaü kriyàntaram  &
tasyàbhidhàyako dhàtuþ  % saha tàbhyàm anarthakaþ  // BVaky_2.190 //
tathaiva svàrthikàþ ke cit  $ saüghàtàntaravçttayaþ  &
anarthakena saüsçùñàþ  % prakçtyarthànuvàdinaþ  // BVaky_2.191 //
nipàtà dyotakàþ ke cit  $ pçthagarthaprakalpane  &
àgamà iva ke cit tu  % saübhåyàrthasya sàdhakàþ  // BVaky_2.192 //
upariùñàt purastàd và  $ dyotakatvaü na bhidyate  &
teùu prayujyamàneùu  % bhinnàrtheùv api sarvathà  // BVaky_2.193 //
càdayo na prayujyante  $ padatve sati kevalàþ  &
pratyayo vàcakatve 'pi  % kevalo na prayujyate  // BVaky_2.194 //
samuccitàbhidhàne tu  $ vyatireko na vidyate  &
asattvabhåto bhàva÷ ca  % tiïpadair abhidhãyate  // BVaky_2.195 //
samuccitàbhidhàne 'pi  $ vi÷iùñàrthàbhidhàyinàm  &
guõair padànàü saübandhaþ  % paratantràs tu càdayaþ  // BVaky_2.196 //
janayitvà kriyà kà cit  $ saübandhaü vinivartate  &
÷råyamàõe kriyà÷abde  % saübandho jàyate kva cit  // BVaky_2.197 //
tatra ùaùñhã pratipadaü  $ samàsasya nivçttaye  &
vihità dar÷anàrthaü tu  % kàrakaü pratyudàhçtam  // BVaky_2.198 //
sa copajàtaþ saübandho  $ vinivçtte kriyàpade  &
karmapravacanãyena  % tatra tatra niyamyate  // BVaky_2.199 //
yena kriyàpadàkùepaþ  $ sa kàrakavibhaktibhiþ  &
yujyate vir yathà tasya  % likhàv anupasargatà  // BVaky_2.200 //
tiùñhater aprayoga÷ ca  $ dçùño 'praty ajayann iti  &
sunv abhãty àbhimukhye ca  % kevalo 'pi prayujyate  // BVaky_2.201 //
karmapravacanãyatvaü  $ kriyàyoge vidhãyate  &
ùatvàdivinivçttyarthaü  % svatyàdãnàü vidharmaõàm  // BVaky_2.202 //
hetuhetumator yoga-  $ paricchede 'nunà kçte  &
àrambhàd bàdhyate pràptà  % tçtãyà hetulakùaõà  // BVaky_2.203 //
kriyàyà dyotako nàyaü  $ na saübandhasya vàcakaþ  &
nàpi kriyàpadàkùepi  % saübandhasya tu bhedakaþ  // BVaky_2.204 //
anarthakànàü saüghàtaþ  $ sàrthako 'narthakas tathà  &
varõànàü padam arthena  % yuktaü nàvayavàþ pade  // BVaky_2.205 //
padànàm arthayuktànàü  $ saüghàto bhidyate punaþ  &
arthàntaràvabodhena  % saübandhavigamena ca  // BVaky_2.206 //
sàrthakànarthakau bhede  $ saübandhaü nàdhigacchataþ  &
adhigacchata ity eke  % kuñãràdinidar÷anàt  // BVaky_2.107 //
arthavadbhyo vi÷iùñàrthaþ  $ saüghàta upajàyate  &
nopajàyata ity eke  % samàsasvàrthikàdiùu  // BVaky_2.208 //
ke cid dhi yutasiddhàrthà  $ bhede nirj¤àta÷aktayaþ  &
anvayavyatirekàbhyàü  % ke cit kalpita÷aktayaþ  // BVaky_2.209 //
÷àstràrtha eva varõànàm  $ arthavattve pradar÷itaþ  &
dhàtvàdãnàü hi ÷uddhànàü  % laukiko 'rtho na vidyate  // BVaky_2.210 //
kçttaddhitànàm artha÷ ca  $ kevalànàm alaukikaþ  &
pràg vibhaktes tadantasya  % tathaivàrtho na vidyate  // BVaky_2.211 //
abhivyaktataro yo 'rthaþ  $ pratyayànteùu lakùyate  &
arthavattàprakaraõàd  % à÷ritaþ sa tathàvidhaþ  // BVaky_2.212 //
àtmabhedo na cet ka÷ cid  $ varõebhyaþ padavàkyayoþ  &
anyonyàpekùayà ÷aktyà  % varõaþ syàd abhidhàyakaþ  // BVaky_2.213 //
varõena kena cin nyånaþ  $ saüghàto yo 'bhidhàyakaþ  &
na cec chabdàntaram asàv  % anyånas tena gamyate  // BVaky_2.214 //
sa tasmin vàcake ÷abde  $ nimittàt smçtim àdadhat  &
sàkùàd iva vyavahitaü  % ÷abdenàrtham upohate  // BVaky_2.215 //
padavàcyo yathà nàrthaþ  $ ka÷ cid gaurakharàdiùu  &
saty api pratyaye 'tyantaü  % samudàye na gamyate  // BVaky_2.216 //
samanvita ivàrthàtmà  $ padàrthair yaþ pratãyate  &
padàrthadar÷anaü tatra  % tathaivànupakàrakam  // BVaky_2.217 //
samudàyàvayavayor  $ bhinnàrthatve ca vçttiùu  &
yugapad bhedasaüsargau  % viruddhàv anuùaïgiõau  // BVaky_2.218 //
ka÷ ca sàdhanamàtràrthàn  $ adhyàdãn parikalpayet  &
aprayuktapada÷ càrtho  % bahuvrãhau kathaü bhavet  // BVaky_2.219 //
praj¤usaüj¤vàdyavayavair  $ na càsty arthàvadhàraõam  &
tasmàt saüghàta evaiko  % vi÷iùñàrthanibandhanam  // BVaky_2.220 //
gargà ity eka evàyaü  $ bahuùv artheùu vartate  &
dvandvasaüj¤o 'pi saüghàto  % bahånàm abhidhàyakaþ  // BVaky_2.221 //
yathaika÷eùe bhujyàdiþ  $ pratyekam avatiùñhate  &
kriyaivaü dvandvavàcye 'rthe  % pratyekaü pravibhajyate  // BVaky_2.222 //
yac ca dvandvapadàrthasya  $ tacchabdena vyapekùaõam  &
sàpi vyàvçttaråpe 'rthe  % sarvanàmasaråpatà  // BVaky_2.223 //
yathà ca khadiracchede  $ bhàgeùu kramavàüs chidiþ  &
tathà dvandvapadàrthasya  % bhàgeùu kramadar÷anam  // BVaky_2.224 //
saïghaikade÷e prakràntàn  $ yathà saïghànupàtinaþ  &
kriyàvi÷eùàn manyante  % sa dvandvàvayave kramaþ  // BVaky_2.225 //
pratipàdayatà vçttim  $ abuddhàn vàkyapårvikàm  &
vçttau padàrthabhedena  % pràdhànyam upadar÷itam  // BVaky_2.226 //
abhedàd abhidheyasya  $ na¤samàse vikalpitam  &
pràdhànyaü bahudhà bhàùye  % doùàs tu prakriyàgatàþ  // BVaky_2.227 //
jahatsvàrthavikalpe ca  $ sarvàrthatyàgam icchatà  &
bahuvrãhipadàrthasya  % tyàgaþ sarvasya dar÷itaþ  // BVaky_2.228 //
÷àstre kva cit prakçtyarthaþ  $ pratyayenàbhidhãyate  &
prakçtau vinivçttàyàü  % pratyayàrtha÷ ca dhàtubhiþ  // BVaky_2.229 //
yam artham àhatur bhinnau  $ pratyayàv eka eva tam  &
kva cid àha pacantãti  % dhàtus tàbhyàü vinà kva cit  // BVaky_2.230 //
anvàkhyànasmçter ye ca  $ pratyayàrthà nibandhanam  &
nirdiùñàs te prakçtyarthàþ  % smçtyantara udàhçtàþ  // BVaky_2.231 //
prasiddher udvamikarãty  $ evaü ÷àstre 'bhidhãyate  &
vyavahàràya manyante  % ÷àstràrthaprakriyà yataþ  // BVaky_2.232 //
÷àstreùu prakriyàbhedair  $ avidyaivopavarõyate  &
anàgamavikalpà tu  % svayaü vidyopavartate  // BVaky_2.233 //
anibaddhaü nimitteùu  $ nirupàkhyaü phalaü yathà  &
tathà vidyàpy anàkhyeyà  % ÷àstropàyeva lakùyate  // BVaky_2.234 //
yathàbhyàsaü hi vàg arthe  $ pratipattiü samãhate  &
svabhàva iva cànàdir  % mithyàbhyàso vyavasthitaþ  // BVaky_2.235 //
utprekùate sàvayavaü  $ paramàõum apaõóitaþ  &
tathàvayavinaü yuktam  % anyair avayavaiþ punaþ  // BVaky_2.236 //
ghañàdidar÷anàl lokaþ  $ paricchinno 'vasãyate  &
samàrambhàc ca bhàvànàm  % àdimad brahma ÷à÷vatam  // BVaky_2.237 //
upàyàþ ÷ikùamàõànàü  $ bàlànàm upalàpanàþ  &
asatye vartmani sthitvà  % tataþ satyaü samãhate  // BVaky_2.238 //
anyathà pratipadyàrthaü  $ padagrahaõapårvakam  &
punar vàkye tam evàrtham  % anyathà pratipadyate  // BVaky_2.239 //
upàttà bahavo 'py arthà  $ yeùv ante pratiùedhanam  &
kriyate te nivartante  % tasmàt tàüs tatra nà÷rayet  // BVaky_2.240 //
vçkùo nàstãti vàkyaü ca  $ vi÷iùñàbhàvalakùaõam  &
nàrthe na buddhau saübandho  % nivçtter avatiùñhate  // BVaky_2.241 //
vicchedapratipattau ca  $ yady astãty avadhàryate  &
a÷abdavàcyà sà buddhir  % nivartyeta sthità katham  // BVaky_2.242 //
atha yaj j¤ànam utpannaü  $ tan mithyeti na¤à kçtam  &
na¤o vyàpàrabhede 'sminn  % abhàvàvagatiþ katham  // BVaky_2.243 //
niràdhàrapravçttau ca  $ pràkpravçttir na¤o bhavet  &
athàdhàraþ sa evàsya  % niyamàrthà ÷rutir bhavet  // BVaky_2.244 //
niyamadyotanàrthà vàpy  $ anuvàdo yathà bhavet  &
ka÷ cid evàrthavàüs tatra  % ÷abdaþ ÷eùàs tv anarthakàþ  // BVaky_2.245 //
viruddhaü càbhisaübandham  $ udàhàryàdibhiþ kçtam  &
vàkye samàpte vàkyàrtham  % anyathà pratipadyate  // BVaky_2.246 //
stutinindàpradhàneùu  $ vàkyeùv artho na tàdç÷aþ  &
padànàü pravibhàgena  % yàdç÷aþ parikalpyate  // BVaky_2.247 //
athàsaüsçùña evàrthaþ  $ padeùu samavasthitaþ  &
vàkyàrthasyàbhyupàyo 'sàv  % ekasya pratipàdane  // BVaky_2.248 //
pårvaü padeùv asaüsçùño  $ yaþ kramàd upacãyate  &
chinnagrathitakalpatvàt  % tad vi÷iùñataraü viduþ  // BVaky_2.249 //
ekam àhur anekàrthaü  $ ÷abdam anye parãkùakàþ  &
nimittabhedàd ekasya  % sàrvàrthyaü tasya bhidyate  // BVaky_2.250 //
yaugapadyam atikramya  $ paryàye vyavatiùñhate  &
arthaprakaraõàbhyàü và  % yogàc chabdàntareõa và  // BVaky_2.251 //
yathà sàsnàdimàn piõóo  $ go÷abdenàbhidhãyate  &
tathà sa eva go÷abdo  % vàhãke 'pi vyavasthitaþ  // BVaky_2.252 //
sarva÷aktes tu tasyaiva  $ ÷abdasyànekadharmaõaþ  &
prasiddhibhedàd gauõatvaü  % mukhyatvaü copajàyate  // BVaky_2.253 //
eko mantras tathàdhyàtmam  $ adhidaivam adhikratu  &
asaükareõa sarvàrtho  % bhinna÷aktir avasthitaþ  // BVaky_2.254 //
gotvànuùaïgo vàhãke  $ nimittàt kai÷ cid iùyate  &
arthamàtraü viparyastaü  % ÷abdaþ svàrthe vyavasthitaþ  // BVaky_2.255 //
tathà svaråpaü ÷abdànàü  $ sarvàrtheùv anuùajyate  &
arthamàtraü viparyastaü  % svaråpe tu ÷rutiþ sthità  // BVaky_2.256 //
ekatvaü tu saråpatvàc  $ chabdayor gauõamukhyayoþ  &
pràhur atyantabhede 'pi  % bhedamàrgànudar÷inaþ  // BVaky_2.257 //
sàmidhenyantaraü caivam  $ àvçttàv anuùajyate  &
mantràs ca viniyogena  % labhante bhedam åhavat  // BVaky_2.258 //
tàny àmnàyàntaràõy eva  $ pañhyate kiü cid eva tu  &
anarthakànàü pàñho và  % ÷eùas tv anyaþ pratãyate  // BVaky_2.259 //
÷abdasvaråpam arthas tu  $ pàñhe 'nyair upavarõyate  &
atyantabhedaþ sarveùàü  % tatsaübandhàt tu tadvatàm  // BVaky_2.260 //
anyà saüskàrasàvitrã  $ karmaõy anyà prayujyate  &
anyà japaprabandheùu  % sà tv ekaiva pratãyate  // BVaky_2.261 //
arthasvaråpe ÷abdànàü  $ svaråpàd vçttim icchataþ  &
vàkyaråpasya vàkyàrthe  % vçttir anyànapekùayà  // BVaky_2.262 //
anekàrthatvam ekasya  $ yaiþ ÷abdasyànugamyate  &
siddhyasiddhikçtà teùàü  % gauõamukhyaprakalpanà  // BVaky_2.263 //
arthaprakaraõàpekùo  $ yo và ÷abdàntaraiþ saha  &
yuktaþ pratyàyayaty arthaü  % taü gauõam apare viduþ  // BVaky_2.264 //
÷uddhasyoccàraõe svàrthaþ  $ prasiddho yasya gamyate  &
sa mukhya iti vij¤eyo  % råpamàtranibandhanaþ  // BVaky_2.265 //
yas tv anyasya prayogeõa  $ yatnàd iva niyujyate  &
tam aprasiddhaü manyante  % gauõàrthàbhinive÷inam  // BVaky_2.266 //
svàrthe pravartamàno 'pi  $ yasyàrthaü yo 'valambate  &
nimittaü tatra mukhyaü syàn  % nimittã gauõa iùyate  // BVaky_2.267 //
puràràd iti bhinne 'rthe  $ yau vartete virodhini  &
arthaprakaraõàpekùaü  % tayor apy avadhàraõam  // BVaky_2.268 //
vàkyasyàrthàt padàrthànàm  $ apoddhàre prakalpite  &
÷abdàntareõa saübandhaþ  % kasyaikasyopapadyate  // BVaky_2.269 //
yac càpy ekaü padaü dçùñaü  $ caritàstikriyaü kva cit  &
tad vàkyàntaram evàhur  % na tad anyena yujyate  // BVaky_2.270 //
yac ca ko 'yam iti pra÷ne  $ gaur a÷va iti cocyate  &
pra÷na eva kriyà tatra  % prakràntà dar÷anàdikà  // BVaky_2.271 //
naivàdhikatvaü dharmàõàü  $ nyånatà và prayojikà  &
àdhikyam api manyante  % prasiddher nyånatàü kva cit  // BVaky_2.272 //
jàti÷abdo 'ntareõàpi  $ jàtiü yatra prayujyate  &
saübandhisadç÷àd dharmàt  % taü gauõam apare viduþ  // BVaky_2.273 //
viparyàsàd ivàrthasya  $ yatràrthàntaratàm iva  &
manyante sa gavàdis tu  % gauõa ity ucyate kva cit  // BVaky_2.274 //
niyatàþ sàdhanatvena  $ råpa÷aktisamanvitàþ  &
yathà karmasu gamyante  % sãràsimusalàdayaþ  // BVaky_2.275 //
kriyàntare na caiteùàü  $ vibhavanti na ÷aktayaþ  &
råpàd eva tu tàdarthyaü  % niyamena pratãyate  // BVaky_2.276 //
tathaiva råpa÷aktibhyàm  $ utpattyà samavasthitaþ  &
÷abdo niyatatàdarthyaþ  % ÷aktyànyatra prayujyate  // BVaky_2.277 //
÷rutimàtreõa yatràsya  $ sàmarthyam avasãyate  &
taü mukhyam arthaü manyante  % gauõaü yatnopapàditam  // BVaky_2.278 //
goyuùmanmahatàü cvyarthe  $ svàrthàd arthàntare sthitau  &
arthàntarasya tadbhàvas  % tatra mukhyo 'pi dç÷yate  // BVaky_2.279 //
mahattvaü ÷uklabhàvaü ca  $ prakçtiþ pratipadyate  &
bhedenàpekùità sà tu  % gauõatvasya prasàdhikà  // BVaky_2.280 //
agnisomàdayaþ ÷abdà  $ ye svaråpapadàrthakàþ  &
saüj¤ibhiþ saüprayujyante  % 'prasiddhes teùu gauõatà  // BVaky_2.281 //
agnidattas tu yo 'gniþ syàt  $ tatra svàrthopasarjanaþ  &
÷abdo dattàrthavçttitvàd  % gauõatvaü pratipadyate  // BVaky_2.282 //
nimittabhedàt prakrànte  $ ÷abdavyutpattikarmaõi  &
hari÷candràdiùu suño  % bhàvàbhàvau vyavasthitau  // BVaky_2.283 //
çùyàdau pràptasaüskàro  $ yaþ ÷abdo 'nyena yujyate  &
tatràntaraïgasaüskàro  % bàhye 'rthe na nivartate  // BVaky_2.284 //
atyantaviparãto 'pi  $ yathà yo 'rtho 'vadhàryate  &
yathàsaüpratyayaü ÷abdas  % tatra mukhyaþ prayujyate  // BVaky_2.285 //
yady api pratyayàdhãnam  $ arthatattvàvadhàraõam  &
na sarvaþ pratyayas tasmin  % prasiddha iva jàyate  // BVaky_2.286 //
dar÷anaü salile tulyaü  $ mçgatçùõàdidar÷anaiþ  &
bhedàt tu spar÷anàdãnàü  % na jalaü mçgatçùõikà  // BVaky_2.287 //
yad asàdhàraõaü kàryaü  $ prasiddhaü rajjusarpayoþ  &
tena bhedaparicchedas  % tayos tulye 'pi dar÷ane  // BVaky_2.288 //
prasiddhàrthaviparyàsa-  $ nimittaü yac ca dç÷yate  &
yas tasmàl lakùyate bhedas  % tam asatyaü pracakùate  // BVaky_2.289 //
yac ca nimnonnataü citre  $ saråpaü parvatàdibhiþ  &
na tatra pratighàtàdi  % kàryaü tadvat pravartate  // BVaky_2.290 //
spar÷aprabandho hastena  $ yathà cakrasya saütataþ  &
na tathàlàtacakrasya  % vicchinnaü spç÷yate hi tat  // BVaky_2.291 //
vaprapràkàrakalpai÷ ca  $ spar÷anàvaraõe yathà  &
nagareùu na te tadvad  % gandharvanagareùv api  // BVaky_2.292 //
mçgapa÷vàdibhir yàvàn  $ mukhyair arthaþ prasàdhyate  &
tàvàn na mçnmayeùv asti  % tasmàt te viùayaþ kanaþ  // BVaky_2.293 //
mahàn àvriyate de÷aþ  $ prasiddhaiþ parvatàdibhiþ  &
alpade÷àntaràvasthaü  % pratibimbaü tu dç÷yate  // BVaky_2.294 //
maraõàdinimittaü ca  $ yathà mukhyà viùàdayaþ  &
na te svapnàdiùu svasya  % tadvad arthasya sàdhakàþ  // BVaky_2.295 //
de÷akàlendriyagatair  $ bhedair yad dç÷yate 'nyathà  &
yathà prasiddhir lokasya  % tathà tad avasãyate  // BVaky_2.296 //
yac copaghàtajaü j¤ànaü  $ yac ca j¤ànam alaukikam  &
na tàbhyàü vyavahàro 'sti  % ÷abdà lokanibandhanàþ  // BVaky_2.297 //
ghañàdiùu yathà dãpo  $ yenàrthena prayujyate  &
tato 'nyasyàpi sàünidhyàt  % sa karoti prakà÷anam  // BVaky_2.298 //
saüsargiùu tathàrtheùu  $ ÷abdo yena prayujyate  &
tasmàt prayojakàd anyàn  % api pratyàyayaty asau  // BVaky_2.299 //
nirmanthanaü yathàraõyor  $ agnyartham upapàditam  &
dhåmam apy anabhipretaü  % janayaty ekasàdhanam  // BVaky_2.300 //
tathà ÷abdo 'pi kasmiü÷ cit  $ pratyàyye 'rthe vivakùite  &
avivakùitam apy arthaü  % prakà÷ayate saünidheþ  // BVaky_2.301 //
yathaivàtyantasaüsçùñas  $ tyaktum artho na ÷akyate  &
tathà ÷abdo 'pi saübandhã  % pravivaktuü na ÷akyate  // BVaky_2.302 //
arthànàü saünidhàne 'pi  $ sati caiùàü prakà÷ane  &
prayojako 'rthaþ ÷abdasya  % råpàbhede 'pi gamyate  // BVaky_2.303 //
kva cid guõapradhànatvam  $ arthànàm avivakùitam  &
kva cit sàünidhyam apy eùàü  % pratipattàv akàraõam  // BVaky_2.304 //
*yac cànupàttaü ÷abdena  $ tat kasmiü÷ cit pratãyate  &
kva cit pradhànam evàrtho  % bhavaty ayasya lakùaõam  // BVaky_2.305 *//
*àkhyàtaü taddhitàrthasya  $ yat kiü cid upadar÷akam  &
guõapradhànabhàvasya  % tatra dçùño viparyayaþ  // BVaky_2.306 *//
*nirde÷e liïgasaükhyànàü  $ saünidhànam akàraõam  &
pramàõam ardhahrasàdàv  % anupàttaü pratãyate  // BVaky_2.307 //
hrasvasyàrdhaü ca yad dçùñaü  $ tat tasyàsaünidhàv api  &
hrasvasya lakùaõàrthatvàt  % tadvad evàbhidhãyate  // BVaky_2.308 //
dãrghaplutàbhyàü tasya syàn  $ màtrayà và vi÷eùaõam  &
jàter và lakùaõàya syàt  % sarvathà saptaparõavat  // BVaky_2.309 //
gantavyaü dç÷yatàü sårya  $ iti kàlasya lakùaõe  &
j¤àyatàü kàla ity etat  % sopàyam abhidhãyate  // BVaky_2.310 //
vidhyaty adhanuùety atra  $ vi÷eùeõa nidar÷yate  &
sàmànyam à÷rayaþ ÷akter  % yaþ ka÷ cit pratipàdakaþ  // BVaky_2.311 //
kàkebhyo rakùyatàü sarpir  $ iti bàlo 'pi coditaþ  &
upaghàtapare vàkye  % na ÷vàdibhyo na rakùati  // BVaky_2.312 //
prakùàlane ÷aràvàõàü  $ sthànanirmàrjanaü tathà  &
anuktam api råpeõa  % bhujyaïgatvàt pratãyate  // BVaky_2.313 //
vàkyàt prakaraõàd arthàd  $ aucityàd de÷akàlataþ  &
÷abdàrthàþ pravibhajyante  % na råpàd eva kevalàt  // BVaky_2.314 //
saüsargo viprayoga÷ ca  $ sàhacaryaü virodhità  &
arthaþ prakaraõaü liïgaü  % ÷abdasyànyasya saünidhiþ  // BVaky_2.315 //
sàmarthyam aucitã de÷aþ  $ kàlo vyaktiþ svaràdayaþ  &
÷abdàrthasyànavacchede  % vi÷eùasmçtihetavaþ  // BVaky_2.316 //
bhedapakùe 'pi sàråpyàd  $ bhinnàrthàþ pratipattçùu  &
niyatà yànty abhivyaktiü  % ÷abdàþ prakaraõàdibhiþ  // BVaky_2.317 //
nàmàkhyàtasaråpà ye  $ kàryàntaranibandhanàþ  &
÷abdà vàkyasya teùv artho  % na råpàd adhigamyate  // BVaky_2.318 //
yà pravçttinivçttyarthà  $ stutinindàprakalpanà  &
ku÷alaþ pratipattà tàm  % ayathàrthàü samãhate  // BVaky_2.319 //
vidhãyamànaü yat krarma  $ dçùñàdçùñaprayojanam  &
ståyate sà stutis tasya  % kartur eva prayojikà  // BVaky_2.320 //
vyàghràdivyapade÷ena  $ yathà bàlo nivartyate  &
asatyo 'pi tathà ka÷ cit  % pratyavàyo 'bhidhãyate  // BVaky_2.321 //
na saüvidhànàü kçtvàpi  $ pratyavàye tathàvidhe  &
÷àstreõa pratiùiddhe 'rthe  % vidvàn ka÷ cit pravartate  // BVaky_2.322 //
sarpeùu saüvidhàyàpi  $ siddhair mantrauùadhàdibhiþ  &
nànyathà pratipattavyaü  % na dato gamayed iti  // BVaky_2.323 //
kva cit tattvasamàkhyànaü  $ kriyate stutinindayoþ  &
tatràpi ca pravçtti÷ ca  % nivçtti÷ copadi÷yate  // BVaky_2.324 //
råpaü sarvapadàrthànàü  $ vàkyàrthopanibandhanam  &
sàpekùà ye tu vàkyàrthàþ  % padàrthair eva te samàþ  // BVaky_2.325 //
vàkyaü tad api manyante  $ yat padaü caritakriyam  &
antareõa kriyà÷abdaü  % vàkyàder dvitvadar÷anàt  // BVaky_2.326 //
àkhyàta÷abde niyataü  $ sàdhanaü yatra gamyate  &
tad apy ekaü samàptàrthaü  % vàkyam ity abhidhãyate  // BVaky_2.327 //
÷abdavyavahità buddhir  $ aprayuktapadà÷rayà  &
anumànaü tadarthasya  % pratyaye hetur ucyate  // BVaky_2.328 //
[this verse is only in Rau]
apare tu padasyaiva  $ tam arthaü pratijànate   &
÷abdàntaràbhisaübandham  % antareõa vyavasthitam  // BVaky_2.329 //
yasminn uccarite ÷abde  $ yadà yo 'rthaþ pratãyate  &
tam àhur arthaü tasyaiva  % nànyad arthasya lakùaõam  // BVaky_2.330 //
kriyàrthopapade÷v evaü  $ sthàninàü gamyate kriyà  &
vçttau niràdibhi÷ caivaü  % kràntàdyarthaþ pratãyate  // BVaky_2.331 //
tàni ÷abdàntaràõy eva  $ paryàyà iva laukikàþ  &
arthaprakaraõàbhyàü tu  % teùàü svàrtho niyamyate  // BVaky_2.332 //
pratibodhàbhyupàyàs tu  $ ye taü taü puruùaü prati  &
nàva÷yaü te 'bhisaübaddhàþ  % ÷abdà j¤eyena vastunà  // BVaky_2.333 //
asatyàü pratipattau và  $ mithyà và pratipàdane  &
svair arthair nityasaübandhàs  % te te ÷abdà vyavasthitàþ  // BVaky_2.334 //
yathàprakaraõaü dvàram  $ ity asyàü karmaõaþ ÷rutau  &
badhàna dehi vety etad  % upàyàd avagamyate  // BVaky_2.335 //
tatra sàdhanavçttir yaþ  $ ÷abdaþ sattvanibandhanaþ  &
na sa pradhànabhåtasya  % sàdhyasyàrthasya vàcakaþ  // BVaky_2.336 //
svàrthamàtraü prakà÷yàsau  $ sàpekùo vinivartate  &
arthas tu tasya saübandhã  % prakalpayati saünidhim  // BVaky_2.337 //
pàràrthyasyàvi÷iùñatvàn  $ na ÷abdàc chabdasaünidhiþ  &
nàrthàc chabdasya sàünidhyaü  % na ÷abdàd arthasaünidhiþ  // BVaky_2.338 //
naùñaråpam ivàkhyàtam  $ àkùiptaü karmavàcinà  &
yadi pràptaü pradhànatvaü  % yugapad bhàvasattvayoþ  // BVaky_2.339 //
tais tu nàmasaråpatvam  $ àkhyàtasyàsya varõyate  &
anvayavyatirekàbhyàü  % vyavahàro vibhajyate  // BVaky_2.340 //
na càpi råpàt saüdehe  $ vàcakatvaü nivartate  &
ardhaü pa÷or iti yathà  % sàmarthyàt tad dhi kalpate  // BVaky_2.341 //
sarvaü sattvapadaü ÷uddhaü  $ yadi bhàvanibandhanam  &
saüsarge ca vibhakto 'sya  % tasyàrtho na pçthag yadi  // BVaky_2.342 //
kriyàpradhànam àkhyàtaü  $ nàmnàü sattvapradhànatà  &
catvàri padajàtàni  % sarvam etad virudhyate  // BVaky_2.343 //
vàkyasya buddhau nityatvam  $ arthayogaü ca laukikam  &
dçùñvà catuùñvaü nàstãti  % vadaty audumbaràyaõaþ  // BVaky_2.344 //
vyàptimàü÷ ca laghu÷ caiva  $ vyavahàraþ padà÷rayaþ  &
loke ÷àstre ca kàryàrthaü  % vibhàgenaiva kalpitaþ  // BVaky_2.345 //
na loke pratipattéõàm  $ arthayogàt prasiddhayaþ  &
tasmàd alaukiko vàkyàd  % anyaþ ka÷ cin na vidyate  // BVaky_2.346 //
anyatra ÷råyamàõai÷ ca  $ liïgair vàkyai÷ ca såcitàþ  &
svàrthà eva pratãyante  % råpàbhedàd alakùitàþ  // BVaky_2.347 //
utsargavàkye yat tyaktam  $ a÷abdam iva ÷abdavat  &
tad bàdhakeùu vàkyeùu  % ÷rutam anyatra gamyate  // BVaky_2.348 //
bràhmaõànàü ÷rutir dadhni  $ prakràntà màñharàd vinà  &
màñharas takrasaübandhàt  % tatràcaùñe yathàrthatàm  // BVaky_2.349 //
anekàkhyàtayoge 'pi  $ vàkyaü nyàyàpavàdayoþ  &
ekam eveùyate kai÷ cid  % bhinnaråpam iva sthitam  // BVaky_2.350 //
niyamaþ pratiùedha÷ ca  $ vidhi÷eùas tathà sati  &
dvitãye yo lug àkhyàtas  % taccheùam alukaü viduþ  // BVaky_2.351 //
niràkàïkùàõi nirvçttau  $ pradhànàni parasparam  &
teùàm anupakàritvàt  % kathaü syàd ekavàkyatà  // BVaky_2.352 //
vi÷eùavidhinàrthitvàd  $ vàkya÷eùo 'numãyate  &
vidheyavan nivartye 'rthe  % tasmàt tulyaü vyapekùaõam  // BVaky_2.353 //
saüj¤à÷abdaikade÷o yas  $ tasya lopo na vidyate  &
vi÷iùñaråpà sà saüj¤à  % kçtà ca na nivartate  // BVaky_2.354 //
saüj¤àntaràc ca dattàder  $ nànyà saüj¤à pratãyate  &
saüj¤inaü devadattàkhyaü  % datta÷abdaþ kathaü vadet  // BVaky_2.355 //
sarvair avayavais tulyaü  $ saübandhaü samudàyavat  &
ke cic chabdasvaråpàõàü  % manyante sarvasaüj¤ibhiþ  // BVaky_2.356 //
varõànàm arthavattvaü tu  $ saüj¤ànàü saüj¤ibhir bhavet  &
saübaddho 'vayavaþ saüj¤à-  % praviveke na kalpate  // BVaky_2.357 //
sarvasvaråpair yugapat  $ saübandhe sati saüj¤inaþ  &
naikade÷asaråpebhyas  % tatpratyàyanasaübhavaþ  // BVaky_2.358 //
ekade÷àt tu saüghàte  $ keùàü cij jàyate smçtiþ  &
smçtes tu viùayàc chabdàt  % saüghàtàrthaþ pratãyate  // BVaky_2.359 //
ekade÷àt smçtir bhinne  $ saüghàte niyatà katham  &
kathaü pratãyamànaþ syàc  % chabdo 'rthasyàbhidhàyakaþ  // BVaky_2.360 //
ekade÷asaråpàs tu  $ tais tair bhedaiþ samanvitàþ  &
anuniùpàdinaþ ÷abdàþ  % saüj¤àsu samavasthitàþ  // BVaky_2.361 //
sàdhàraõatvàt saüdhigdhàþ  $ sàmarthyàn niyatà÷rayàþ  &
teùàü ye sàdhavas teùu  % ÷àstre lopàdi ÷iùyate  // BVaky_2.362 //
tulyàyàm anuniùpattau  $ jye-drà-ghà ity asàdhavaþ  &
na hy anvàkhyàyake ÷àstre  % teùu dattàdivat smçtiþ  // BVaky_2.363 //
kçtaõatvà÷ ca ye ÷abdà  $ nityàþ kharaõasàdayaþ  &
ekadravyopade÷itvàt  % tàn sàdhån saüpracakùate  // BVaky_2.364 //
gotràõy eva tu tàny àhuþ  $ saüj¤à÷aktisamanvayàt  &
nimittàpekùaõaü teùu  % svàrthe nàva÷yam iùyate  // BVaky_2.365 //
vyavahàràya niyamaþ  $ saüj¤ànàü saüj¤ini kva cit  &
nitya eva tu saübandho  % óitthàdiùu gavàdivat  // BVaky_2.366 //
kçtakatvàd anityatvaü  $ saübandhasyopapadyate  &
saüj¤àyàü sà hi puruùair  % yathàkàmaü niyujyate  // BVaky_2.367 //
yathà hi pàüsulekhànàü  $ bàlakair madhukràdayaþ  &
saüj¤àþ kriyante sarvàsu  % saüj¤àsv eùaiva kalpanà  // BVaky_2.368 //
vçddhyàdãnàü ca ÷àstre 'smi¤  $ chaktyavacchedalakùaõaþ  &
akçtrimo hi saübandho  % vi÷eùaõavi÷eùyavat  // BVaky_2.369 //
saüj¤à svaråpam à÷ritya  $ nimitte sati laukikã  &
kà cit pravartate kà cin  % nimittàsaünidhàv api  // BVaky_2.370 //
÷àstre 'pi mahatã saüj¤à  $ svaråpopanibandhanà  &
anumànaü nimittasya  % saünidhàne pratãyate  // BVaky_2.371 //
àvçtter anumànaü và  $ sàråpyàt tatra gamyate  &
÷abdabhedànumànaü và  % ÷aktibhedasya và gatiþ  // BVaky_2.372 //
kva cid viùayabhedena  $ kçtrimà vyavatiùñhate  &
saükhyàyàm ekaviùayaü  % vyavasthànaü dvayor api  // BVaky_2.373 //
viùayaü kçtrimasyàpi  $ laukikaþ kva cid uccaran  &
vyàpnoti dåràt saübuddhau  % tathà hi grahaõaü dvayoþ  // BVaky_2.374 //
saïghaika÷eùadvandveùu  $ ke cit sàmarthyalakùaõam  &
pratyà÷rayam avasthànaü  % kriyàõàü pratijànate  // BVaky_2.375 //
bhojanaü phalaråpàbhyàm  $ ekaikasmin samàpyate  &
anyathà hi vyavasthàne  % na tadarthaþ prakalpyate  // BVaky_2.376 //
annàdànàdi råpàü ca  $ sarve tçptiphalàü bhujim  &
pratyekaü pratipadyante  % na tu nàñyakriyàm iva  // BVaky_2.377 //
pàdyavat sà vibhàgena  $ sàmarthyàd avatiùñhate  &
bhujiþ karoti bhujyarthaü  % na tantreõa pradãpavat  // BVaky_2.378 //
dç÷yàdis tu kriyaikàpi  $ tathàbhåteùu karmasu  &
àvçttim antareõàpi  % samudàyà÷rayà bhavet  // BVaky_2.379 //
bhinnavyàpàraråpàõàü  $ vyavahàràdidar÷ane  &
kartéõàü dar÷anaü bhinnaü  % saübhåyàrthasya sàdhakam  // BVaky_2.380 //
lakùyasya lokasiddhatvàc  $ chàstre liïgasya dar÷anàt  &
arthiùv àdaikùu bhedena  % vçddhisaüj¤à samàpyate  // BVaky_2.381 //
÷atàdànapradhànatvàd  $ daõóane ÷atakarmake  &
arthinàü guõabhede 'pi  % saükhyeyo 'rtho na bhidyate  // BVaky_2.382 //
saïghasyaiva vidheyatvàt  $ kàryavat pratipàdane  &
tatra tantreõa saübandhaþ  % samàsàbhyastasaüj¤ayoþ  // BVaky_2.383 //
lakùaõàrthà ÷rutir yeùàü  $ kàü cid eva kriyàü prati  &
tair vyastai÷ ca samastai÷ ca  % sa dharma upalakùyate  // BVaky_2.384 //
vçùalair na praveùñavyam  $ ity etasmin gçhe yathà  &
pratyekaü saühatànàü ca  % prave÷aþ pratiùidhyate  // BVaky_2.385 //
saübhåya tv arthalipsàdi-  $ pratiùedhopade÷ane  &
pçthag apratiùiddhatvàt  % pravçttir na virudhyate  // BVaky_2.386 //
vyavàyalakùaõàrthàtvàd  $ añkupvàïàdibhis tathà  &
pratyekaü và samastair và  % õatvaü na pratiùidhyate  // BVaky_2.387 //
anugrahàrthà bhoktéõàü  $ bhujir àrabhyate yadà  &
de÷akàlàdyabhedena  % nànugçhõàti tàn asau  // BVaky_2.388 //
pàtràdibhedàn nànàtvaü  $ yasyaikasyopadi÷yate  &
viparyaye và bhinnasya  % tasyaikatvaü prakalpyate  // BVaky_2.389 //
saühatyàpi ca kurvàõà  $ bhedena pratipàditàþ  &
svaü svaü bhojyaü vibhàgena  % pràptaü saübhåya bhu¤jate  // BVaky_2.390 //
vãpsàyà viùayàbhàvàd  $ virodhàd anyasaükhyayà  &
dvidhà samàptyayogàc ca  % ÷atam saïghe 'vatiùñhate  // BVaky_2.391 //
bhujir dvandvaika÷eùàbhyàü  $ yatrànyaiþ saha ÷iùyate  &
tatràpi lakùaõàrthatvàd  % dvidhà vàkyaü samàpyate  // BVaky_2.392 //
vàkyàntaràõàü pratyekaü  $ samàptiþ kai÷ cid iùyate  &
råpàntareõa yuktànàü  % vàkyanàü tena saügrahaþ  // BVaky_2.393 //
na vàkyasyàbhidheyàni  $ bhedavàkyàni kàni cit  &
tasmiüs tåccarite bhedàüs  % tathànyàn pratipadyate  // BVaky_2.394 //
yeùàü samasto vàkyàrthaþ  $ pratibhedaü samàpyate  &
teùàü tadànãü bhinnasya  % kiü padàrthasya sattayà  // BVaky_2.395 //
atha tair eva janitaþ  $ so 'rtho bhinneùu vartate  &
pårvasyàrthasya tena syàd  % virodhaþ saha và sthitiþ  // BVaky_2.396 //
sahasthitau virodhitvaü  $ syàd vi÷iùñàvi÷iùñayoþ  &
vyabhicàrã tu saübandhas  % tyàge 'rthasya prasajyate  // BVaky_2.397 //
ekaþ sàdhàraõo vàcyaþ  $ prati÷abdam avasthitaþ  &
saïghe saïghiùu càrthàtmà  % samnidhànanide÷akaþ  // BVaky_2.398 //
yathà sàdhàraõe svatvaü  $ tyàgasya ca phalaü dhane  &
prãti÷ càvikalà tadvat  % saübandho 'rthena tadvatàm  // BVaky_2.399 //
varõànàm arthavattàyàü  $ tenaivàrthena tadvati  &
samudàye na caikatvaü  % bhedena vyavatiùñhate  // BVaky_2.400 //
ekenaiva pradãpena  $ sarve sàdhàraõaü dhanam  &
pa÷yanti tadvad ekena  % supà saükhyàbhidhãyate  // BVaky_2.401 //
nàrthavattà pade varõe  $ vàkye caivaü vi÷iùyate  &
abhyàsàt prakramo 'nyas tu  % viruddha iva dç÷yate  // BVaky_2.402 //
viniyogàd çte ÷abdo  $ na svàrthasya prakà÷akaþ  &
arthàbhidhànasaübandham  % uktidvàraü pracakùate  // BVaky_2.403 //
yathà praõihitaü cakùur  $ dar÷anàyopakalpate  &
tathàbhisaühitaþ ÷abdo  % bhavaty arthasya vàcakaþ  // BVaky_2.404 //
kriyàvyavetaþ saübandho  $ dçùñaþ karaõakarmabhiþ  &
abhidhàniyamas tasmàd  % abhidhànàbhidheyayoþ  // BVaky_2.405 //
bahuùv ekàbhidhàneùu  $ sarveùv ekàrthakàriùu  &
yat prayoktàbhisaüdhatte  % ÷abdas tatràvatiùñhate  // BVaky_2.406 //
àmnàya÷abdàn abhyàse  $ ke cid àhur anarthakàn  &
svaråpamàtravçttãü÷ ca  % pareùàü pratipàdane  // BVaky_2.407 //
abhidhànakriyàyogàd  $ arthasya pratipàdakàn  &
niyogabhedàn manyante  % tàn evaikatvadar÷inaþ  // BVaky_2.408 //
teùàm atyantanànàtvaü  $ nànàtvavyavahàriõaþ  &
akùàdãnàm iva pràhur  % ekajàtisamanvayàt  // BVaky_2.409 //
prayogàd abhisaüdhànam  $ anyad eùu na vidyate  &
viùaye yata÷aktitvàt  % sa tu tatra vyavasthitaþ  // BVaky_2.410 //
nànàtvasyaiva saüj¤ànam  $ arthaprakaraõàdibhiþ  &
na jàtv arthàntare vçttir  % anyàrthànàü kathaü cana  // BVaky_2.411 //
padaråpam ca yad vàkyam  $ astitvopanibandhanam  &
kàmaü vimar÷as tatràyaü  % na vàkyàvayave pade  // BVaky_2.412 //
yathaivànarthakair varõair  $ vi÷iùño 'rtho 'bhidhãyate  &
padair anarthakair evaü  % vi÷iùño 'rtho 'bhidhãyate  // BVaky_2.413 //
yad antaràle j¤ànaü tu  $ padàrtheùåpajàyate  &
pratipatter upàyo 'sau  % prakramànavadhàraõàt  // BVaky_2.414 //
pårvair arthair anugato  $ yathàrthàtmà paraþ paraþ  &
saüsarga eva prakràntas  % tathànyeùv arthavastuùu  // BVaky_2.415 //
aïgãkçte tu keùàü cit  $ sàdhyenàrthena sàdhane  &
àràdhaniyamàrthaiva  % sàdhanànàü punaþ ÷rutiþ  // BVaky_2.416 //
àdhàre niyamàbhàvàt  $ tadàkùepo na vidyate  &
sàmarthyàt saübhavas tasya  % ÷rutis tv anyanivçttaye  // BVaky_2.417 //
kriyà kriyàntaràd bhinnà  $ niyatàdhàrasàdhanà  &
prakràntà pratipattéõàü  % bhedàþ saübodhahetavaþ  // BVaky_2.418 //
avibhàgaü tu ÷abdebhyaþ  $ kramavadbhyo 'padakramam  &
prakà÷ate tadanyeùàü  % vàkyaü vàkyàrtha eva ca  // BVaky_2.419 //
svaråpaü vidyate yasya  $ tasyàtmà na niråpyate  &
nàsti yasya svaråpaü tu  % tasyaivàtmà niråpyate  // BVaky_2.420 //
a÷abdam apare 'rthasya  $ råpanirdhàraõaü viduþ  &
arthàvabhàsaråpà ca  % ÷abdebhyo jàyate smçtiþ  // BVaky_2.421 //
anyathaivàgnisaübandhàd  $ dàhaü dagdho 'bhimanyate  &
anyathà dàha÷abdena  % dàhàrthaþ saüpratãyate  // BVaky_2.422 //
pçthaïniviùñatattvànàü  $ pçthagarthànupàtinàm  &
indriyàõàü yathà kàryam  % çte dehàn na kalpate  // BVaky_2.423 //
tathà padànàü sarveùàü  $ pçthagarthanive÷inàm  &
vàkyebhyaþ pravibhaktànàm  % arthavattà na vidyate  // BVaky_2.424 //
saüsargaråpaü saüsçùñeùv  $ arthavastuùu gçhyate  &
nàtropàkhyàyate tattvam  % apadàrthasya dar÷anàt  // BVaky_2.425 //
dar÷anasyàpi yat satyaü  $ na tathà dar÷anaü sthitam  &
vastu saüsargaråpeõa  % tad aråpaü niråpyate  // BVaky_2.426 //
astitvenànuùakto và  $ nivçttyàtmani và sthitaþ  &
artho 'bhidhãyate yasmàd  % ato vàkyaü prayujyate  // BVaky_2.427 //
kriyànuùaïgeõa vinà  $ na padàrthaþ pratãyate  &
satyo và viparãto và  % vyavahàre na so 'sty ataþ  // BVaky_2.428 //
sad ity etat tu yad vàkyaü  $ tad abhåd asti neti và  &
kriyàbhidhànasaübandham  % antareõa na gamyate  // BVaky_2.429 //
àkhyàtapadavàcye 'rthe  $ sàdhanopanibandhane  &
vinà sattvàbhidhànena  % nàkàïkùà vinivartate  // BVaky_2.430 //
pràdhànyàt tu kriyà pårvam  $ arthasya pravibhajyate  &
sàdhyaprayuktàny aïgàni  % phalaü tasya prayojakam  // BVaky_2.431 //
prayoktaivàbhisaüdhatte  $ sàdhyasàdhanaråpatàm  &
arthasya càbhisaübandha-  % kalpanàü prasamãhate  // BVaky_2.432 //
pacikriyàü karotãti  $ karmatvenàbhidhãyate  &
paktiþ karaõaråpaü tu  % sàdhyatvena pratãyate  // BVaky_2.433 //
yo 'ü÷o yenopakàreõa  $ prayoktéõàü vivakùitaþ  &
arthasya sarva÷aktitvàt  % sa tathaiva vyavasthitaþ  // BVaky_2.434 //
àràdvçttiùu saübandhaþ  $ kadà cid abhidhãyate  &
à÷liùño yo 'nupa÷liùñaþ  % sa kadà cit pratãyate  // BVaky_2.435 //
saüsçùñànàü vibhaktatvaü  $ saüsarga÷ ca vivekinàm  &
nànàtmakànàm ekatvaü  % nànàtvaü ca viparyaye  // BVaky_2.436 //
sarvàtmakatvàd arthasya  $ nairàtmyàd và vyavasthitam  &
atyantayata÷aktitvàc  % chabda eva nibandhanam  // BVaky_2.437 //
vaståpalakùaõaþ ÷abdo  $ nopakàrasya vàcakaþ  &
na sva÷aktiþ padàrthànàü  % saüspraùñuü tena ÷akyate  // BVaky_2.438 //
saübandhidharmà saüyogaþ  $ sva÷abdenàbhidhãyate  &
saübandhaþ samavàyas tu  % saübandhitvena gamyate  // BVaky_2.439 //
lakùaõàd vyavatiùñhante  $ padàrthà na tu vastutaþ  &
upakàràt sa evàrthaþ  % kathaü cid anugamyate  // BVaky_2.440 //
vàkyàrtho yo 'bhisaübandho  $ na tasyàtmà kva cit sthitaþ  &
vyavahàre padàrthànàü  % tam àtmànaü pracakùate  // BVaky_2.441 //
padàrthe samudàye và  $ samàpto naiva và kva cit  &
padàrtharåpabhedena  % tasyàtmà pravibhajyate  // BVaky_2.442 //
anvàkhyànàya yo bhedaþ  $ pratipattinibandhanam  &
sàkàïkùàvayavaü bhede  % tenànyad upavarõyate  // BVaky_2.443 //
aneka÷akter ekasya  $ pravibhàgo 'nugamyate  &
ekàrthatvaü hi vàkyasya  % màtrayàpi pratãyate  // BVaky_2.444 //
saüpratyayàrthàd bàhyo 'rthaþ  $ sann asan và vibhajyate  &
bàhyãkçtya vibhàgas tu  % ÷aktyapoddhàralakùaõaþ  // BVaky_2.445 //
pratyayàrthàtmaniyatàþ  $ ÷aktayo na vyavasthitàþ  &
anyatra ca tato råpaü  % na tàsàm upalabhyate  // BVaky_2.446 //
bahu÷v api tiïanteùu  $ sàkàïkùeùv ekavàkyatà  &
tiïà tiïbhyo nighàtasya  % paryudàsas tathàrthavàn  // BVaky_2.447 //
ekatiï yasya vàkyaü tu  $ ÷àstre niyatalakùaõam  &
tasyàtiïgrahaõenàrtho  % vàkyabhedàn na vidyate  // BVaky_2.448 //
tiïantàntarayukteùu  $ yuktayukteùu và punaþ  &
mçgaþ pa÷yata yàtãti  % bhedàbhedau na tiùñhataþ  // BVaky_2.449 //
itikartavyatàrthasya  $ sàmarthyàd yatra kàïkùyate  &
a÷abdalakùaõàkàïkùaü  % samàptàrthaü tad ucyate  // BVaky_2.450 //
tattvànvàkhyànamàtre tu  $ yàvàn artho 'nuùajyate  &
vinàpi tatprayogeõa  % ÷ruter vàkyaü samàpyate  // BVaky_2.451 //
ciïkramyamàõo 'dhãùvàtra  $ japaü÷ caïkramaõaü kuru  &
tàdarthyasyàvi÷eùe 'pi  % ÷abdàd bhedaþ pratãyate  // BVaky_2.452 //
phalavantaþ kriyàbhedàþ  $ kriyàntaranibandhanàþ  &
asaükhyàtàþ kramodde÷air  % ekàkhyàtanidar÷itàþ  // BVaky_2.453 //
nivçtabhedà sarvaiva  $ kriyàkhyàte 'bhidhãyate  &
÷ruter a÷akyà bhedànàü  % pravibhàgaprakalpanà  // BVaky_2.454 //
a÷vamedhena yakùyante  $ ràjànaþ sattram àsate  &
bràhmaõà iti nàkhyàta-  % råpàd bhedaþ pratãyate  // BVaky_2.455 //
sakçc chrutà saptada÷asv  $ anàvçttàpi yà kriyà  &
prajàpatyeùu sàmarthyàt  % sà bhedaü pratipadyate  // BVaky_2.456 //
devadattàdiùu bhujiþ  $ pratyekam avatiùñhate  &
pratisvatantraü vàkyaü và  % bhedena pratipadyate  // BVaky_2.457 //
uccàraõe tu vàkyànàm  $ anyad råpaü na gçhyate  &
pratipattau tu bhinnànàm  % anyad råpaü pratãyate  // BVaky_2.458 //
ekaü grahaõavàkyaü ca  $ sàmànyenàbhidhãyate  &
kartarãti yathà tac ca  % pa÷vàdiùu vibhajyate  // BVaky_2.459 //
yadi àkàïkùà nivarteta  $ tadbhåtasya sakçc chrutau  &
naivànyenàbhisaübandhaü  % tad upeyàt kathaü cana  // BVaky_2.460 //
ekaråpam anekàrthaü  $ tasmàd upanibandhanam  &
yonir vibhàgavàkyànàü  % tebhyo 'nanyad iva sthitam  // BVaky_2.461 //
kva cit kriyà vyaktibhàgair  $ upakàre pravartate  &
sàmànyabhàga evàsyàþ  % kva cid arthasya sàdhakaþ  // BVaky_2.462 //
kàlabhinnà÷ ca ye bhedà  $ ye càpy uùñràsikàdiùu  &
prakrame jàtibhàgasya  % ÷abdàtmà tair na bhidyate  // BVaky_2.463 //
ekasaükhyeùu bhedeùu  $ bhinnà jàtyàdibhiþ kriyàþ  &
bhedena viniyujyante  % tacchabdasya sakçc chrutau  // BVaky_2.464 //
akùàdeùu yathà bhinnà  $ bhakùibha¤jidivikriyàþ  &
prayogakàlàbhede 'pi  % pratibhedaü pçthak sthitàþ  // BVaky_2.465 //
akùiõàü tantriõàü tantram  $ upàyas tulyaråpatà  &
eùàü kramo vibhaktànàü  % tannibaddhà sakçc chrutiþ  // BVaky_2.466 //
dvàv apy upàyau ÷abdànàü  $ prayoge samavasthitau  &
kramo và yaugapadyaü và  % yau loko nàtivartate  // BVaky_2.467 //
krame vibhajyate råpaü  $ yaugapadye na bhidyate  &
kriyà tu yaugapadye 'pi  % kramaråpànupàtinã  // BVaky_2.468 //
bhedasaüsarga÷aktã dve  $ ÷abdàd bhinne iva sthite  &
yaugapadye 'py anekena  % prayoge bhidyate ÷rutiþ  // BVaky_2.469 //
abhinno råpabhedena  $ ya eko 'rtho vivakùitaþ  &
tasyàvayavadharmeõa  % samudàyo 'nugamyate  // BVaky_2.470 //
bhedanirvacane tv asya  $ pratyedaü và samàpyate  &
÷rutir vacanabhinnà và  % vàkyabhede 'vatiùñhate  // BVaky_2.471 //
tatraikavacanànto và  $ so 'kùa÷abdaþ prayujyate  &
pratyekaü và bahutvena  % pravibhàgo yathà÷ruti  // BVaky_2.472 //
dviùñhàni yàni vàkyàni  $ teùv apy ekatvadar÷inàm  &
aneka÷akter ekasya  % sva÷aktiþ pravibhajyate  // BVaky_2.473 //
atyantabhinnayor và syàt  $ prayoge tantralakùaõaþ  &
upàyas tatra saüsargaþ  % pratipattçùu bhidyate  // BVaky_2.474 //
bhedenàdhigatau pårvaü  $ ÷abdau tulya÷rutã punaþ  &
tantreõa pratipattàraþ  % prayoktrà pratipàditàþ  // BVaky_2.475 //
ekasyàpi vivakùàyàm  $ anuniùpadyate paraþ  &
vinàbhisaüdhinà ÷abdaþ  % ÷aktiråpaþ prakà÷ate  // BVaky_2.476 //
anekà ÷aktir ekasya  $ yugapac chråyate kva cit  &
agniþ prakà÷adàhàbhyàm  % ekatràpi niyujyate  // BVaky_2.477 //
àvçtti÷aktibhinnàrthe  $ vàkye sakçd api ÷rute  &
liïgàd và tantradharmàd và  % vibhàgo vyavatiùñhate  // BVaky_2.478 //
saüprasàraõasaüj¤àyàü  $ liïgàbhyàü varõavàkyayoþ  &
pravibhàgas tathà såtra  % ekasminn eva jàyate  // BVaky_2.479 //
tathà dvirvacane 'cãti  $ tantropàyàd alakùaõaþ  &
eka÷eùeõa nirde÷o  % bhàùya eva pradar÷itaþ  // BVaky_2.480 //
pràyeõa saükùeparucãn  $ alpavidyàparigrahàn  &
saüpràpya vaiyàkaraõàn  % saügrahe 'stam upàgate  // BVaky_2.481 //
kçte 'tha pàta¤jalinà  $ guruõà tãrthadar÷inà  &
sarvesaü nyàyabãjànàü  % mahàbhàùye nibandhane  // BVaky_2.482 //
alabdhagàdhe gàmbhãryàd  $ uttàna iva sauùñhavàt  &
tasminn akçtabuddhãnàm  % naivàvàsthita ni÷cayaþ  // BVaky_2.483 //
vaijisaubhavaharyakùaiþ  $ ÷uùkatarkànusàribhiþ  &
àrùe viplàvite granthe  % saügrahapratika¤cuke  // BVaky_2.484 //
yaþ pàta¤jali÷iùyebhyo  $ bhraùño vyàkaraõàgamaþ  &
kàlena dàkùiõàtyeùu  % granthamàtro vyavasthitaþ  // BVaky_2.485 //
parvatàd àgamaü labdhvà  $ bhàùyabãjànusàribhiþ  &
sa nãto bahu÷àkhatvaü  % càndràcàryàdibhiþ punaþ  // BVaky_2.486 //
nyàyaprasthànamàrgàüs tàn  $ abhyasya svam ca dar÷anam  &
praõãto guruõàsmàkam  % ayam àgamasaügrahaþ  // BVaky_2.487 //
vartmanàm atra keùàm cid  $ vastumàtram udàhçtam  &
kàõóe tçtãye nyakùena  % bhaviùyati vicàraõà  // BVaky_2.488 //
praj¤à vivekaü labhate  $ bhinnair àgamadar÷anaiþ  &
kiyad và ÷akyam unnetuü  % svatarkam anudhàvatà  // BVaky_2.489 //
tat tad utprekùamàõànàü  $ puràõair àgamair vinà  &
anupàsitavçddhànàü  % vidyà nàtiprasãdati  // BVaky_2.490 //


3,1: Jàtisamudde÷a
dvidhà kai÷ cit padaü bhinnaü  $ caturdhà pa¤cadhàpi và  &
apoddhçtyaiva vàkyebhyaþ  % prakçtipratyayàdivat  // BVaky_3,1.1 //
padàrthànàm apoddhàre  $ jàtir và dravyam eva và  &
padàrthau sarva÷abdànàü  % nityàv evopavarõitau  // BVaky_3,1.2 //
keùàü cit sàhacaryeõa  $ jàtiþ ÷aktyupalakùaõam  &
khadiràdiùv a÷akteùu  % ÷aktaþ pratinidhãyate  // BVaky_3,1.3 //
asvàtantryaphalo bandhiþ  $ pramàõàdãva ÷iùyate  &
ato jàtyabhidhàne 'pi  % ÷aktihãnaü na gçhyate  // BVaky_3,1.4 //
saü÷leùamàtraü badhnàtir  $ yadi syàt tu vivakùitaþ  &
÷aktyà÷raye tato liïgaü  % pramàõàdyanu÷àsanam  // BVaky_3,1.5 //
svà jàtiþ prathamaü ÷abdaiþ  $ sarvair evàbhidhãyate  &
tato 'rthajàtiråpeùu  % tadadhyàropakalpanà  // BVaky_3,1.6 //
yathà rakte guõe tattvaü  $ kaùàye vyapadi÷yate  &
saüyogisannikarùàc ca  % vastràdiùv api gçhyate  // BVaky_3,1.7 //
tathà ÷abdàrthasaübandhàc  $ chabde jàtir avasthità  &
vyapade÷e 'rthajàtãnàü  % jàtikàryàya kalpate  // BVaky_3,1.8 //
jàti÷abdaika÷eùe sà  $ jàtãnàü jàtir iùyate  &
÷abdajàtaya ity atra  % tajjàtiþ ÷abdajàtiùu  // BVaky_3,1.9 //
yà ÷abdajàtiþ ÷abdeùu  $ ÷abdebhyo bhinnalakùaõà  &
jàtiþ sà ÷abdajàtitvam  % avyatikramya vartate  // BVaky_3,1.10 //
arthajàtyabhidhàne 'pi  $ sarve jàtyabhidhàyinaþ  &
vyàpàralakùaõà yasmàt  % padàrthàþ samavasthitàþ  // BVaky_3,1.11 //
jàtau padàrthe jàtir và  $ vi÷eùo vàpi jàtivat  &
÷abdair apekùyate yasmàd  % atas te jàtivàcinaþ  // BVaky_3,1.12 //
dravyadharmà padàrthe tu  $ dravye sarvo 'rtha ucyate  &
dravyadharmà÷rayàd dravyam  % ataþ sarvo 'rtha iùyate  // BVaky_3,1.13 //
anupravçttidharmo và  $ jàtiþ syàt sarvajàtiùu  &
vyàvçttidharmasàmànyaü  % vi÷eùe jàtir iùyate  // BVaky_3,1.14 //
saüyogidharmabhedena  $ de÷e ca parikalpite  &
teùu de÷eùu sàmànyam  % àkà÷asyàpi vidyate  // BVaky_3,1.15 //
ade÷ànàü ghañàdãnàü  $ de÷àþ saübandhino yathà  &
àkà÷asyàpy ade÷asya  % de÷àþ saübandhinas tathà  // BVaky_3,1.16 //
bhinnavastvà÷rayà buddhiþ  $ saüyogiùv anuvartate  &
samavàyiùu bhedasya  % grahaõaü vinivartate  // BVaky_3,1.17 //
ataþ saüyogide÷ànàü  $ gauõatvaü parikalpyate  &
avivekàt prade÷ebhyo  % mukhyatvaü samavàyinàm  // BVaky_3,1.18 //
anupravçttiråpà yà  $ prakhyà tàm àkçtiü viduþ  &
ke cid vyàvçttiråpàü tu  % dravyatvena pracakùate  // BVaky_3,1.19 //
bhinnà iti paropàdhir  $ abhinnà iti và punaþ  &
bhàvàtmasu prapa¤co 'yaü  % saüsçùñeùv eva jàyate  // BVaky_3,1.20 //
naikatvaü nàpi nànàtvaü  $ na sattvam na ca nàstità  &
àtmatattveùu bhàvànàm  % asaüsçùñeùu vidyate  // BVaky_3,1.21 //
sarva÷aktyàtmabhåtatvaü  $ ekasyaiveti nirõaye  &
bhàvànàm àtmabhedasya  % kalpanà syàd anarthikà  // BVaky_3,1.22 //
tasmàd dravyàdayaþ sarvàþ  $ ÷aktayo bhinnalakùaõàþ  &
saüsçùñàþ puruùàrthasya  % sàdhikà na tu kevalàþ  // BVaky_3,1.23 //
yathaiva cendriyàdãnàm  $ àtmabhåtà samagratà  &
tathà saübandhisaübandha-  % saüsarge 'pi pratãyate  // BVaky_3,1.24 //
na tad utpadyate kiü cid  $ yasya jàtir na vidyate  &
àtmàbhivyaktaye jàtiþ  % kàraõànàü prayojikà  // BVaky_3,1.25 //
kàraõeùu padaü kçtvà  $ nityànityeùu jàtayaþ  &
kva cit kàryeùv abhivyaktim  % upayànti punaþ punaþ  // BVaky_3,1.26 //
nirvarttyamànaü yat karma  $ jàtis tatràpi sàdhanam  &
svà÷rayasyàbhiniùpattyai  % sà kriyàõàü prayojikà  // BVaky_3,1.27 //
vidhau và pratiùedhe và  $ bràhmaõatvàdi sàdhanam  &
vyaktyà÷ritàsrità jàteþ  % saükhyàjàtir vi÷eùikà  // BVaky_3,1.28 //
yathà jalàdibhir vyaktaü  $ mukham evàbhidhãyate  &
tathà dravyair abhivyaktà  % jàtir evàbhidhãyate  // BVaky_3,1.29 //
yathendriyagato bheda  $ indriyagrahaõàd çte  &
indriyàrtheùv adç÷yo 'pi  % j¤ànabhedàya kalpate  // BVaky_3,1.30 //
tathàtmaråpagrahaõàt  $ keùàü cid vyaktayo vinà  &
sàmànyaj¤ànabhedànàm  % upayànti nimittatàm  // BVaky_3,1.31 //
satyàsatyau tu yau bhàgau  $ pratibhàvaü vyavasthitau  &
satyaü yat tatra sà jàtir  % asatyà vyaktayaþ smçtàþ  // BVaky_3,1.32 //
saübandhibhedàt sattaiva  $ bhidyamànà gavàdiùu  &
jàtir ity ucyate tasyàü  % sarve ÷abdà vyavasthitàþ  // BVaky_3,1.33 //
tàü pràtipadikàrthaü ca  $ dhàtvarthaü ca pracakùate  &
sà nityà sà mahàn àtmà  % tàm àhus tvatalàdayaþ  // BVaky_3,1.34 //
pràptakramà vi÷eùeùu  $ kriyà saivàbhidhãyate  &
kramaråpasya saühàre  % tat sattvam iti kathyate  // BVaky_3,1.35 //
saiva bhàvavikàreùu  $ ùaó avasthàþ prapadyate  &
krameõa ÷aktibhiþ svàbhir  % evaü pratyavabhàsate  // BVaky_3,1.36 //
àtmabhåtaþ kramo 'py asyà  $ yatredaü kàladar÷anam  &
paurvàparyàdiråpeõa  % pravibhaktam iva sthitam  // BVaky_3,1.37 //
tirobhàvàbhyupagame  $ bhàvànàü saiva nàstità  &
labdhakrame tirobhàve  % na÷yatãti pratãyate  // BVaky_3,1.38 //
pårvasmàt pracyutà dharmàd  $ apràptà cottaraü padam  &
tadantaràle bhedànàm  % à÷rayàj janma kathyate  // BVaky_3,1.39 //
à÷rayaþ svàtmamàtrà và  $ bhàvà và vyatirekinaþ  &
sva÷aktayo và sattàyà  % bhedadar÷anahetavaþ  // BVaky_3,1.40 //
pçthivyàdiùv abhivyaktau  $ na saüsthànam apekùate  &
anucchinnà÷rayàj jàtir  % anitye 'py à÷raye sthità  // BVaky_3,1.41 //
anucchedyà÷rayàm eke  $ sarvàü jàtiü pracakùate  &
na yaugapadyaü pralaye  % sarvasyeti vyavasthitàþ  // BVaky_3,1.42 //
prakçtau pravilãneùu  $ bhedeùv ekatvadar÷inàm  &
dravyasattvaü prapadyante  % svà÷rayà eva jàtayaþ  // BVaky_3,1.43 //
bràhmaõatvàdayo bhàvàþ  $ sarvapràõiùv avasthitàþ  &
abhivyaktàþ svakàryàõàü  % sàdhakà ity api smçtiþ  // BVaky_3,1.44 //
citràdiùv apy abhivyaktir  $ jàtãnàü kai÷cid iùyate  &
pràõyà÷ritàs tu tàþ pràptau  % nimittaü puõyapàpayoþ  // BVaky_3,1.45 //
j¤ànaü tv asmad vi÷iùñànàü  $ tàsu sarvendriyam viduþ  &
àbhyàsàn maõiråpyàdi-  % vi÷eùeùv iva tadvidàm  // BVaky_3,1.46 //
jàtyutpalàdigandhàdau  $ bhedatattvaü yad à÷ritam  &
tad bhàvapratyayair loke  % 'nityatvàn nàbhidhãyate  // BVaky_3,1.47 //
asva÷abdàbhidhànàs tu  $ narasiühàdijàtayaþ  &
saråpàvayavevànyà  % tàsu ÷rutir avasthità  // BVaky_3,1.48 //
jàtyavasthàparicchede  $ saükhyà saükhyàtvam eva và  &
viprakarùe 'pi saüsargàd  % upakàràya kalpate  // BVaky_3,1.49 //
lakùaõà ÷abdasaüskàre  $ vyàpàraþ kàryasiddhaye  &
saükhyàkarmàdi÷aktãnàü  % ÷rutisàmye 'pi dç÷yate  // BVaky_3,1.50 //
na vinà saükhyayà ka÷ cit  $ sattvabhåto 'rtha ucyate  &
ataþ sarvasya nirde÷e  % saükhyà syàd avivakùità  // BVaky_3,1.51 //
ekatvaü và bahutvaü và  $ keùàü cid avivakùitam  &
tad dhi jàtyabhidhànàya  % dvitvaü tu syàd vivakùitam  // BVaky_3,1.52 //
yady etau vyàdhitau syàtàü  $ deyaü syàd idam auùadham  &
ity evaü lakùaõe 'rthasya  % dvitvaü syàd avivakùitam  // BVaky_3,1.53 //
ekàdi÷abdavàcyàyàþ  $ karmasv aïgatvam iùyate  &
saükhyàyàþ khanati dvàbhyàm  % iti råpàd dhi sà÷rità  // BVaky_3,1.54 //
yajeta pa÷unety atra  $ saüskàrasyàpi saübhave  &
yathà jàtis tathaikatvaü  % sàdhanatvena gamyate  // BVaky_3,1.55 //
liïgàt tu syàt dvitãyàdes  $ tad ekatvaü vivakùitam  &
ekàrthaviùayatve ca  % tal liïgaü jàtisaükhyayoþ  // BVaky_3,1.56 //
anyatràvihitasyaiva  $ sa vidhiþ prathamaü pa÷oþ  &
kriyàyàm aïgabhàva÷ ca  % tat tv etasmàd vivakùitam  // BVaky_3,1.57 //
grahàs tv anyatra vihità  $ bhinnasaükhyàþ pçthak pçthak  &
pràjàpatyà navety evam-  % àdibhedasamanvitàþ  // BVaky_3,1.58 //
aïgatvena pratãtànàü  $ saümàrge tv aïginàü punaþ  &
nirde÷aü prati yà saükhyà  % sà kathaü syàd vivakùità  // BVaky_3,1.59 //
nànyatra vidhir astãti  $ saüskàro nàpi càïgità  &
hetuþ saükhyàvivakùàyà  % yatnàt sà hi vivakùità  // BVaky_3,1.60 //
saümàrjane vi÷eùa÷ ca  $ na grahe kva cid à÷ritaþ  &
vihitàs te ca saüskàryàþ  % sarveùàm à÷rayas tataþ  // BVaky_3,1.61 //
pratyà÷rayaü samàptàyàü  $ jàtàv ekena cet kriyà  &
pa÷unà na prakalpeta  % tat syàd eva prakalpanam  // BVaky_3,1.62 //
ekena ca prasiddhàyàü  $ kriyàyàü yadi saübhavàt  &
pa÷vantaram upàdeyam  % upàdànam anarthakam  // BVaky_3,1.63 //
yathaivàhitagarbhàyàü  $ garbhàdhànàm anarthakam  &
tathaikena prasiddhàyàü  % pa÷vantaram anarthakam  // BVaky_3,1.64 //
tàvatàrthasya siddhatvàd  $ ekatvasyàvyatikramam  &
ke cid icchanti na tv atra  % saükhyàïgatvena gçhyate  // BVaky_3,1.65 //
dvitãyàdi tu yal liïgam  $ uktanyàyànuvàdi tat  &
na saükhyà sàdhanatvena  % jàtivat tena gamyate  // BVaky_3,1.66 //
anvayavyatirekàbhyàü  $ saükhyàbhyupagame sati  &
yuktaü yat sàdhanatvaü syàn  % na tv anyàrthopalakùaõaü  // BVaky_3,1.67 //
sàdhanatve padàrthasya  $ sàmarthyaü na prahãyate  &
saükhyàvyàpàradharmo 'tas  % tena liïgena gamyate  // BVaky_3,1.68 //
apårvasya vidheyatvàt  $ pràdhànyam avasãyate  &
vihitasya paràrthatvàc  % che÷abhàvaþ pratãyate  // BVaky_3,1.69 //
saümàrgasya vidheyatvàt  $ anyatra vihite grahe  &
vidhivàkye ÷rutà saükhyà  % lakùaõàyàü na bàdhyate  // BVaky_3,1.70 //
vidhivàkyàntare saükhyà  $ pa÷or nàsti virodhinã  &
tasmàt saguõa evàsau  % sahaikatvena gamyate  // BVaky_3,1.71 //
nirj¤àtadravyasaübandhe  $ yaþ karmaõy upadi÷yate  &
gunas tenàrthità tasya  % dravyeõeva pratãyate  // BVaky_3,1.72 //
ka÷cid eva guõo dravye  $ yathà sàmarthyalakùaõaþ  &
àdhàro 'pi guõasyaivaü  % pràptaþ sàmarthyalakùaõaþ  // BVaky_3,1.73 //
tayos tu pçthagarthitve  $ saübandho yaþ pratãyate  &
na tasminn upaghàto 'sti  % kalpyam anyan na cà÷rutam  // BVaky_3,1.74 //
kriyayà yo 'bhisaübandhaþ  $ sa ÷rutipràpitas tayoþ  &
à÷rayà÷rayiõor vàkyàn  % niyamas tv avatiùñhate  // BVaky_3,1.75 //
tatra dravyaguõàbhàve  $ pratyekaü syàd vikalpanam  &
÷rutipràpto hi saübandho  % balavàn vàkyalakùaõàt  // BVaky_3,1.76 //
yadà tu jàtiþ ÷aktir và  $ kriyàü praty upadi÷yate  &
sàmarthyàt saünidhãyete  % tatra dravyaguõau tadà  // BVaky_3,1.77 //
jàtãnàü ca guõànàü ca  $ tulye 'ïgatve kriyàü prati  &
guõàþ pratinidhãyante  % chàgàdãnàü na jàtayaþ  // BVaky_3,1.78 //
vyakti÷akteþ samàsannà  $ jàtayo na tathà guõàþ  &
sàkùàd dravyaü kriyàyogi  % guõas tasmàd vikalpate  // BVaky_3,1.79 //
sàmyenànyataràbhàve  $ vikalpaþ kai÷cid iùyate  &
atadguõo 'ta÷ chàgaþ syàn  % meùo và tadguõo bhavet  // BVaky_3,1.80 //
jàter à÷ritasaükhyàyàþ  $ pravçttir upalabhyate  &
saükhyàvi÷eùam utsçjya  % kvacit saiva pravartate  // BVaky_3,1.81 //
paràïgabhåtaü sàmànyaü  $ yujyate dravyasaükhyayà  &
svàrthaü pravartamànaü tu  % na saükhyàm avalambate  // BVaky_3,1.82 //
yajeta pa÷unety atra  $ yajyarthàyàü pa÷u÷rutau  &
kçtàrthaikena pa÷unà  % pradhànaü bhavati kriyà  // BVaky_3,1.83 //
yàvatàü saübhavo yasya  $ sa kuryàt tàvatàü yadi  &
àlambhanaü guõais tena  % pradhànaü syàt prayojitam  // BVaky_3,1.84 //
saümçjyamànatantre tu  $ grahe yatra kriyà÷rutiþ  &
saükhyàvi÷eùagrahaõaü  % naiva tatràdriyàmahe  // BVaky_3,1.85 //
÷iùyamàõapare vàkye  $ yad ekagrahaõaü kçtam  &
÷eùe vi÷iùñasaükhye 'pi  % vyaktaü tal liïgadar÷anam  // BVaky_3,1.86 //
samàsapratyayavidhau  $ yathà nipatità ÷rutiþ  &
guõànàü paratantràõàü  % nyàyenaivopapadyate  // BVaky_3,1.87 //
guõe 'pi nàïgãkriyate  $ pradhànàntarasiddhaye  &
saükhyà kartà tathà karmaõy  % avi÷iùñaþ pratãyate  // BVaky_3,1.88 //
yasyànyasya prasaktasya  $ niyamàrthà punaþ ÷rutiþ  &
nivçttau caritàrthatvàt  % saükhyà tatràvivakùità  // BVaky_3,1.89 //
saråpasamudàyàt tu  $ vibhaktir yà vidhãyate  &
ekas tatràrthavàn siddhaþ  % samudàyasya vàcakaþ  // BVaky_3,1.90 //
pratyayasya pradhànasya  $ samàsasyàpi và vidhau  &
siddhaþ saükhyàvivakùàyàü  % sarvathànugraho guõe  // BVaky_3,1.91 //
abhedaråpaü sàdç÷yam  $ àtmabhåtà÷ ca ÷aktayaþ  &
jàtiparyàyavàcitvam  % eùàm apy upavarõyate  // BVaky_3,1.92 //
daõóopàditsayà daõóaü  $ yady api pratipadyate  &
na tasmàd eva sàmarthyàt  % sa daõóãti pratãyate  // BVaky_3,1.93 //
necchànimittàd icchàvàn  $ iti j¤ànam pravartate  &
tasmàt saty api sàmarthye  % buddhir arthàntarà÷rayà  // BVaky_3,1.94 //
svabhàvo vyapade÷yo và  $ sàmarthyaü vàvatiùñhate  &
sarvasyànte yatas tasmàd  % vyavahàro na kalpate  // BVaky_3,1.95 //
yadà bhedàn parityajya  $ buddhyaika iva gçhyate  &
vyaktyàtmaiva tadà tatra  % buddhir ekà pravartate  // BVaky_3,1.96 //
bhedaråpair anusyåtaü  $ yadaikam iva manyate  &
samåhàvagrahà buddhir  % bahubhyo jàyate tadà  // BVaky_3,1.97 //
*yadà sahavivakùàyàm  $ ekabuddhinibandhanaþ  &
baddhàvayavavicchedaþ  % samudàyo 'bhidhãyate  // BVaky_3,1.98 *//
*pratikriyaü samàptatvàd  $ eko bhedasamanvitaþ  &
dvandve dvitvàdibhedena  % tadàsàv upagamyate  // BVaky_3,1.99 *//
sakçtpravçttàv ekatvam  $ àvçttau sadç÷àtmatàm  &
bhinnàtmakànàü vyaktãnàü  % bhedàpohàt prapadyate  // BVaky_3,1.100 //
anupravçtteti yathà-  $ bhinnà buddhiþ pratãyate  &
artho vyàvçttaråpo 'pi  % tathà tattvena gçhyate  // BVaky_3,1.101 //
saråpàõàü ca sarveùàü  $ na bhedopanipàtinaþ  &
vidyante vàcakàþ ÷abdà  % nàpi bhedo 'vadhàryate  // BVaky_3,1.102 //
j¤àna÷abdàrthaviùayà  $ vi÷eùà ye vyavasthitàþ  &
teùàü duravadhàratvàj  % j¤ànàdyekatvadar÷anam  // BVaky_3,1.103 //
j¤àneùv api yathàrtheùu  $ tathà sarveùu jàtayaþ  &
saüsargadar÷ane santi  % tà÷ càrthasya prasàdhikàþ  // BVaky_3,1.104 //
j¤eyastham eva sàmànyaü  $ j¤ànànàm upakàrakam  &
na jàtu j¤eyavaj j¤ànaü  % pararåpeõa råpyate  // BVaky_3,1.105 //
yathà jyotiþ prakà÷ena  $ nànyenàbhiprakà÷yate  &
j¤ànàkàras tathànyena  % na j¤ànenopagçhyate  // BVaky_3,1.106 //
*na càtmasamavetasya  $ sàmànyasyàvadhàraõe  &
j¤àna÷aktiþ samarthà syàj  % j¤àtasyànyasya vastunaþ  // BVaky_3,1.107 *//
*ayaugapadye j¤ànànàm  $ asyety agrahaõaü na ca  &
yathopalabdhi smaraõam  % upalabdhe ca jàyate  // BVaky_3,1.108 *//
ghañaj¤ànam iti j¤ànaü  $ ghañaj¤ànavilakùaõam  &
ghaña ity api yaj j¤ànaü  % viùayopanipàti tat  // BVaky_3,1.109 //
yato viùayaråpeõa  $ j¤ànaråpaü na gçhyate  &
artharåpaviviktaü ca  % svaråpaü nàvadhàryate  // BVaky_3,1.110 //


3,2: Dravyasamudde÷aþ
àtmà vastu svabhàva÷ ca  $ ÷arãraü tattvam ity api  &
dravyam ity asya paryàyàs  % tac ca nityam iti smçtam  // BVaky_3,2.1 //
satyaü vastu tadàkàrair  $ asatyair avadhàryate  &
asatyopàdhibhiþ ÷abdaiþ  % satyam evàbhidhãyate  // BVaky_3,2.2 //
adhruveõa nimittena  $ devadattagçhaü yathà  &
gçhãtaü gçha÷abdena  % ÷uddham evàbhidhãyate  // BVaky_3,2.3 //
suvarõàdi yathà yuktam  $ svair àkàrair apàyibhiþ  &
rucakàdyabhidhànànàü  % ÷uddham evaiti vàcyatàm  // BVaky_3,2.4 //
àkàrai÷ ca vyavacchedàt  $ sàrvàrthyam avarudhyate  &
yathaiva cakùuràdãnàü  % sàmarthyaü nàlikàdibhiþ  // BVaky_3,2.5 //
teùv àkàreùu yaþ ÷abdas  $ tathàbhåteùu vartate  &
tattvàtmakatvàt tenàpi  % nityam evàbhidhãyate  // BVaky_3,2.6 //
na tattvàtattvayor bheda  $ iti vçddhebhya àgamaþ  &
atattvam iti manyante  % tattvam evàvicàritam  // BVaky_3,2.7 //
vikalparåpaü bhajate  $ tattvam evàvikalpitam  &
na càtra kàlabhedo 'sti  % kàlabheda÷ cagçhyate  // BVaky_3,2.8 //
yathà viùayadharmàõàü  $ j¤àne 'tyantam asaübhavaþ  &
tadàtmeva ca tat siddham  % atyantam atadàtmakam  // BVaky_3,2.9 //
tathà vikàraråpàõàü  $ tattve 'tyantam asaübhavaþ  &
tadàtmeva ca tat tattvam  % atyamntam atadàtmakam  // BVaky_3,2.10 //
satyam àkçtisaühàre  $ yad ante vyavatiùñhate  &
tan nityaü ÷abdavàcyaü tac  % chabdàt tac ca na bhidyate  // BVaky_3,2.11 //
na tad asti na tan nàsti  $ na tad ekaü na tat pçthak  &
na saüsçùñaü vibhaktaü và  % vikçtaü na ca nànyathà  // BVaky_3,2.12 //
tan nàsti vidyate tac ca  $ tad ekaü tat pçthak pçthak  &
saüsçùñaü ca vibhaktaü ca  % vikçtaü tat tad anyathà  // BVaky_3,2.13 //
tasya ÷abdàrthasaübandha-  $ råpam ekasya dç÷yate  &
tad dç÷yaü dar÷anaü draùñà  % dar÷ane ca prayojanam  // BVaky_3,2.14 //
vikàràpagame satyaü  $ suvarõaü kuõóale yathà  &
vikàràpagame satyàü  % tathàhuþ prakçtiü paràm  // BVaky_3,2.15 //
vàcyà sà sarva÷abdànàü  $ ÷abdà÷ ca na pçthak tataþ  &
apçthaktve ca saübandhas  % tayor nànàtmanor iva  // BVaky_3,2.16 //
àtmà paraþ priyo dveùyo  $ vaktà vàcyaü prayojanam  &
viruddhàni yathaikasya  % svapne råpàõi cetasaþ  // BVaky_3,2.17 //
ajanmani tathà nitye  $ paurvàparyavivarjite  &
tattve janmàdiråpatvaü  % viruddham upalabhyate  // BVaky_3,2.18 //

3.3: Saübandhasamudde÷a
j¤ànaü prayoktur bàhyo 'rthaþ  $ svaråpaü ca pratãyate  &
÷abdair uccaritais teùàü  % saübandhaþ samavasthitaþ  // BVaky_3,3.1 //
pratipattur bhavaty arthe  $ j¤àne và saü÷ayaþ kvacit  &
svaråpeùåpalabhyeùu  % vyabhicàro na vidyate  // BVaky_3,3.2 //
asyàyaü vàcako vàcya  $ iti ùaùñhyà pratãyate  &
yogaþ ÷abdàrthayos tattvam  % apy ato vyapadi÷yate  // BVaky_3,3.3 //
nàbhidhànaü svadharmeõa  $ saübandhasyàsti vàcakam  &
atyantaparatantratvàd  % råpaü nàsyàpadi÷yate  // BVaky_3,3.4 //
upakàràt sa yatràsti  $ dharmas tatrànugamyate  &
÷aktãnàm api sà ÷aktir  % guõànàm apy asau guõaþ  // BVaky_3,3.5 //
taddharmaõos tu tàcchabdyaü  $ saüyogasamavàyayoþ  &
tayor apy upakàràrthà  % niyatàs tadupàdhayaþ  // BVaky_3,3.6 //
kà cid eva hi sàvasthà  $ kàryaprasavasåcità  &
kasya cit kena cid yasyàü  % saüyoga upajàyate  // BVaky_3,3.7 //
niràtmakànàm utpattau  $ niyamaþ kvacid eva yaþ  &
tenaivàvyapavarga÷ ca  % pràptabhede sa yatkçtaþ  // BVaky_3,3.8 //
àtmàntarasya yenàtmà  $ tadàtmevàvadhàryate  &
yata÷ caikatvanànàtvaü  % tattvaü nàdhyavasãyate  // BVaky_3,3.9 //
tàü ÷aktiü samavàyàkhyàü  $ ÷aktãnàm upakàriõãm  &
hedàbhedàv atikràntàm  % anyathaiva vyavasthitàm  // BVaky_3,3.10 //
dharmaü sarvapadàrthànàm  $ atãtaþ sarvalakùaõaþ  &
anugçhõàti saübandha  % iti pårvebhya àgamaþ  // BVaky_3,3.11 //
padàrthãkçta evànyaiþ  $ sarvatràbhyupagamyate  &
saübandhas tena ÷abdàrthaþ  % pravibhaktuü na ÷akyate  // BVaky_3,3.12 //
samavàyàt sva àdhàraþ  $ svà ca jàtiþ pratãyate  &
ekàrthasamavàyàt tu  % guõàþ svàdhàra eva ye  // BVaky_3,3.13 //
dravyatvasattàsaüyogàþ  $ svànyàdhàropabandhanàþ  &
tatprade÷avibhàgà÷ ca  % guõà dvitvàdaya÷ ca ye  // BVaky_3,3.14 //
ke cit svà÷rayasaüyuktàþ  $ ke cit tatsamavàyinaþ  &
saüyuktasamaveteùu  % samavetàs tathàpare  // BVaky_3,3.15 //
svà÷rayeõa tu saüyuktaiþ  $ saüyuktaü vibhu gamyate  &
samavàyasya saübandho  % nàparas tatra dç÷yate  // BVaky_3,3.16 //
saübandhasyàvi÷iùñatvàn  $ na càtra niyamo bhavet  &
tasmàcchabdàrthayor naivaü  % saübandhaþ parikalpyate  // BVaky_3,3.17 //
adçùñavçttilàbhena  $ yathà saüyoga àtmanaþ  &
kva cit svasvàmiyogàkhyo  % 'bhede 'nyatràpi sa kramaþ  // BVaky_3,3.18 //
pràptiü tu samavàyàkhyàü  $ vàcyadharmàtivartinãm  &
prayoktà pratipattà và  % na ÷abdair anugacchati  // BVaky_3,3.19 //
avàcyam iti yad vàcyaü  $ tad avàcyatayà yadà  &
vàcyam ityavasãyeta  % vàcyam eva tadà bhavet  // BVaky_3,3.20 //
athàpy avàcyam ity evaü,  $ na tad vàcyaü pratãyate  &
vivakùitàsya yàvasthà  % saiva nàdhyavasãyate  // BVaky_3,3.21 //
tathànyathà sarvathà ca  $ yasyàvàcyatvam ucyate  &
tatràpi naiva sàvasthà  % taiþ ÷abdaiþ pratiùidhyate  // BVaky_3,3.22 //
na hi saü÷ayaråpe 'rthe  $ ÷eùatvena vyavasthite  &
avyudàse svaråpasya  % saü÷ayo 'nyaþ pravartate  // BVaky_3,3.23 //
yadà ca nirõayaj¤àne  $ nirõayatvena nirõayaþ  &
prakramyate tadà j¤ànaü  % svadharme nàvatiùñhate  // BVaky_3,3.24 //
sarvaü mithyà bravãmãti  $ naitad vàkyaü vivakùyate  &
tasya mithyàbhidhàne hi  % prakrànto 'rtho na gamyate  // BVaky_3,3.25 //
na ca vàcakaråpeõa  $ pravçttasyàsti vàcyatà  &
pratipàdyaü na tat tatra  % yenànyat pratipàdyate  // BVaky_3,3.26 //
asàdhikà pratij¤eti  $ neyam evàbhidhãyate  &
yathà, tathàsya dharmo 'pi  % nàtra ka÷cit pratãyate  // BVaky_3,3.27 //
vyàpàrasyàparo yasmàn  $ na vyàpàro 'sti ka÷cana  &
virodham anavasthàü và  % tasmàt sarvatra nà÷rayet  // BVaky_3,3.28 //
indriyàõàü svaviùayeùv  $ anàdir yogyatà yathà  &
anàdir arthaiþ ÷abdànàü  % saübandho yogyatà tathà  // BVaky_3,3.29 //
asàdhur anumànena  $ vàcakaþ kai÷cid iùyate  &
vàcakatvàvi÷eùe và  % niyamaþ puõyapàpayoþ  // BVaky_3,3.30 //
saübandha÷abde saübandho  $ yogyatà¤ü prati yogyatà  &
samayàd yogyatàsaüvin  % màtàputràdiyogavat  // BVaky_3,3.31 //
÷abdaþ kàraõam arthasya  $ sa hi tenopajanyate  &
tathà ca buddhiviùayàd  % arthàc chabdaþ pratãyate  // BVaky_3,3.32 //
bhojanàdy api manyante  $ buddhyarthe yad asaübhavi  &
buddhyarthàd eva buddhyarthe  % jàte tad api dç÷yate  // BVaky_3,3.33 //
anityeùv api nityatvam  $ abhidheyàtmanà sthitam  &
anityatvaü sva÷aktir và  % sà ca nityàn na bhidyate  // BVaky_3,3.34 //
÷abdenàrthasya saüskàro  $ dçùñàdçùñaprayojanaþ  &
kriyate so 'bhisaübandham  % antareõa kathaü bhavet  // BVaky_3,3.35 //
nàva÷yam abhidheyeùu  $ saüskàraþ sa tathàvidhaþ  &
dçsyate na ca saübandhas  % tathàbhåto vivakùitaþ  // BVaky_3,3.36 //
sati pratyayahetutvaü  $ saübandha upapadyate  &
÷abdasyàrthe yatas tatra  % saübandho 'stãti gamyate  // BVaky_3,3.37 //
nitye 'nitye 'pi vàpy arthe  $ puruùeõa kathaücana  &
saübandho 'kçtasaübandhaiþ  % ÷abdaiþ kartuü na ÷akyate  // BVaky_3,3.38 //
vyapade÷e padàrthànàm  $ anyà sattaupacàrikã  &
sarvàvasthàsu sarveùàm  % àtmaråpasya dar÷ikà  // BVaky_3,3.39 //
sphañikàdi yathà dravyaü  $ bhinnaråpair upà÷rayaiþ  &
sva÷aktiyogàt saübandhaü  % tàdråpyeõeva gacchati  // BVaky_3,3.40 //
tadvac chabdo 'pi sattàyàm  $ asyàü pårvaü vyavasthitaþ  &
dharmair upaiti saübandham  % avirodhivirodhibhiþ  // BVaky_3,3.41 //
evaü ca pratiùedhyeùu  $ pratiùedhaprakëptaye  &
à÷riteùåpacàreõa  % pratiùedhaþ pravartate  // BVaky_3,3.42 //
àtmalàbhasya janmàkhyà  $ satà labhyaü ca labhyate  &
yadi saj jàyate kasmàd  % athàsaj jàyate katham  // BVaky_3,3.43 //
sato hi gantur gamanaü,  $ sati gamye pravartate  &
gantçvac cen na janmàrtho,  % na cet tadvan na jàyate  // BVaky_3,3.44 //
upacarya tu kartàram  $ abhidhànapravçttaye  &
puna÷ ca karmabhàvena  % tàü kriyàü ca tadà÷rayàm  // BVaky_3,3.45 //
athopacàrasattaivaü  $ vidheyas tatra làdayaþ  &
janmanà tu virodhitvàn  % mukhyà sattà na vidyate  // BVaky_3,3.46 //
àtmànam àtmanà bibhrad  $ astãti vyapadi÷yate  &
antarbhàvàc ca tenàsau  % karmaõà na sakarmakaþ  // BVaky_3,3.47 //
pràk ca sattàbhisaübandhàn  $ mukhyà sattà kathaü bhavet  &
asaü÷ ca nàsteþ kartà syàd  % upacàras tu pårvavat  // BVaky_3,3.48 //
tasmàd bhinneùu dharmeùu  $ virodhiùv avirodhinãm  &
virodhikhyàpanàyaiva  % ÷abdais tais tair upà÷ritàm  // BVaky_3,3.49 //
abhinnakàlàm artheùu  $ bhinnakàleùv avasthitàm  &
pravçttihetuü sarveùàü  % ÷abdànàm aupacàrikãm  // BVaky_3,3.50 //
etàü sattàü padàrtho hi  $ na ka÷ cid ativartate  &
sà ca saüpratisattàyàþ  % pçthag bhà÷ye nidar÷ità  // BVaky_3,3.51 //
prade÷asyaikade÷aü và  $ parato và niråpaõam  &
viparyayam abhàvaü và  % vyavahàro 'nuvartate  // BVaky_3,3.52 //
yathendriyasya vaiguõyàn  $ màtràdhyàropavàn iva  &
jàyate pratyayo 'rthebhyas  % tathaivodde÷ajà matiþ  // BVaky_3,3.53 //
akçtsnaviùayàbhàsaü  $ ÷abdaþ pratyayam à÷ritaþ  &
artham àhànyaråpeõa  % svaråpeõàniråpitam  // BVaky_3,3.54 //
råpaõavyapade÷àbhyàü  $ laukike vartmani sthitau  &
j¤ànaü praty abhilàpaü ca  % sadç÷au bàlapaõóitau  // BVaky_3,3.55 //
sarvàrtharåpatà ÷uddhir  $ j¤ànasya nirupà÷rayà  &
tato 'py asya paràü ÷uddhim  % eke pràhur aråpikàm  // BVaky_3,3.56 //
upaplavo hi j¤ànasya  $ bàhyàkàrànupàtità  &
kàluùyam iva tat tasya  % saüsarge vyatibhedajam  // BVaky_3,3.57 //
yathà ca j¤ànam àlekhàd  $ a÷uddhau vyavatiùñhate  &
tathopà÷rayavàn arthaþ  % svaråpàd viprakçùyate  // BVaky_3,3.58 //
evam arthasya ÷abdasya  $ j¤ànasya ca viparyaye  &
bhàvàbhàvàv abhedena  % vyavahàrànupàtinau  // BVaky_3,3.59 //
yathà bhàvam upà÷ritya  $ tadabhàvo 'nugamyate  &
tathàbhàvam upà÷ritya  % tadbhàvo 'py anugamyate  // BVaky_3,3.60 //
nàbhàvo jàyate bhàvo  $ naiti bhàvo 'nupàkhyatàm  &
ekasmàd àtmano 'nanyau  % bhàvàbhàvau vikalpitau  // BVaky_3,3.61 //
abhàvasyànupàkhyatvàt  $ kàraõaü na prasàdhakam  &
sopàkhyasya tu bhàvasya  % kàraõaü kiü kari÷yati  // BVaky_3,3.62 //
tasmàt sarvam abhàvo và  $ bhàvo và sarvam iùyate  &
na tv avasthàntaraü kiü cid  % ekasmàt satyataþ sthitam  // BVaky_3,3.63 //
tasmàn nàbhàvam icchanti  $ ye loke bhàvavàdinaþ  &
abhàvavàdino vàpi  % na bhàvaü tattvalakùaõam  // BVaky_3,3.64 //
advaye caiva sarvasmin  $ svabhàvàd ekalakùaõe  &
parikalpeùu maryàdà  % vicitraivopalabhyate  // BVaky_3,3.65 //
catasro hi yathàvasthà  $ nirupàkhye prakalpitàþ  &
evaü dvaividhyam apy etad  % bhàvàbhàvavyapà÷rayam  // BVaky_3,3.66 //
avirodhã virodhã và  $ sann asan vàpi yuktitaþ  &
kramavàn akramo vàpi  % nàbhàva upapadyate  // BVaky_3,3.67 //
avirodhã virodhã và  $ sann asan vàpi tattvataþ  &
kramavàn akramo vàpi  % tena bhàvo na vidyate  // BVaky_3,3.68 //
abhàve triùu kàleùu  $ na bhedasyàsti saübhavaþ  &
tasminn asati bhàve 'pi  % traikàlyaü nàvatiùñhate  // BVaky_3,3.69 //
àtmatattvaparityàgaþ  $ parato nopapadyate  &
àtmatattvaü tu parataþ  % svato và nopakalpate  // BVaky_3,3.70 //
tattve virodho nànàtva  $ upakàro na ka÷ cana  &
tattvànyatvaparityàge  % vyavahàro nivartate  // BVaky_3,3.71 //
yatra draùñà ca dç÷yaü ca  $ dar÷anaü càvikalpitam  &
tasyaivàrthasya satyatvaü  % ÷ritàs trayyantavedinaþ  // BVaky_3,3.72 //
sàmànyaü và vi÷eùaü và  $ yasmàd àhur vi÷eùavat  &
÷abdàs tasmàd asatyeùu  % bhedeùv eva vyavasthitàþ  // BVaky_3,3.73 //
na hy abhàvasya sadbhàve  $ bhàvasyàtmà prahãyate  &
na càbhàvasya nàstitve  % bhàvasyàtmà prasåyate  // BVaky_3,3.74 //
na ÷àbaleyasyàstitvaü  $ bàhuleyasya bàdhakam  &
na ÷àbaleyo nàstãti  % bàhuleyaþ prakalpate  // BVaky_3,3.75 //
abhàvo yadi vastu syàt  $ tatreyaü syàt vicàraõà  &
tata÷ ca tadabhàve 'pi  % syàd vicàryam idaü punaþ  // BVaky_3,3.76 //
avastu syàd atãtaü yad  $ vyavahàrasya gocaram  &
tatra vastugato bhedo  % na nirvacanam arhati  // BVaky_3,3.77 //
apade 'rthe padanyàsaþ  $ kàraõasya na vidyate  &
atha ca pràgasadbhàvaþ  % kàraõe sati dçùyate  // BVaky_3,3.78 //
kà tasya pràgavastheti  $ vastvà÷ritam idaü punaþ  &
pràg avastheti na hy etad  % dvayam apy asty avastuni  // BVaky_3,3.79 //
na cordhvam asti nàstãti  $ vacanàyànibandhanam  &
alaü syàd apadasthànam  % etad vàcaþ pracakùate  // BVaky_3,3.80 //
atyadbhutà tv iyaü vçttir  $ yad abhàgaü yad akramam  &
bhàvànàü pràg abhåtànàm  % àtmatattvaü prakà÷ate  // BVaky_3,3.81 //
vikalpotthàpitenaiva  $ sarvo bhàvena laukikaþ  &
mukhyeneva padàrthena  % vyavahàro vidhãyate  // BVaky_3,3.82 //
bhàva÷aktim ata÷ cainàü  $ manyante nityavàdinaþ  &
bhàvam eva kramam pràhur  % na bhàvàd aparaþ kramaþ  // BVaky_3,3.83 //
kramàn na yaugapadyasya  $ ka÷ cid bhedo 'sti tattvataþ  &
yathaiva bhàvàn nàbhàvaþ  % ka÷ cid anyo 'vasãyate  // BVaky_3,3.84 //
kàlasyàpy aparaü kàlaü  $ nirdi÷anty eva laukikàþ  &
na ca nirde÷amàtreõa  % vyatireko 'nugamyate  // BVaky_3,3.85 //
àdhàraü kalpayan buddhyà  $ nàbhàve vyavatiùñhate  &
avastuùv api notprekùà  % kasya cit pratibadhyate  // BVaky_3,3.86 //
tasmàc chaktivibhàgena  $ nityaþ sadasadàtmakaþ  &
eko 'rthaþ ÷abdavàcyatve  % bahuråpaþ prakà÷ate  // BVaky_3,3.87 //
vyavahàra÷ ca lokasya  $ padàrthaiþ parikalpitaiþ  &
÷àstre padàrthaþ kàryàrthaü  % laukikaþ pravibhajyate  // BVaky_3,3.88 //

3,4: Bhåyodravyasamudde÷aþ
saüsargaråpàt saübhåtàþ  $ saüvidråpàd apoddhçtàþ  &
÷àstre vibhaktà vàkyàrthàt  % prakçtipratyayàrthavat  // BVaky_3,4.1 //
nimittabhåtàþ sàdhutve  $ ÷àstràd anumitàtmakàþ  &
ke cit padàrthà vakùyante  % saük÷epeõa yathàgamam  // BVaky_3,4.2 //
vaståpalakùaõaü yatra  $ sarvanàma prayujyate  &
dravyam ity ucyate so 'rto  % bhedyatvena vivak÷itaþ  // BVaky_3,4.3 //

3,5: Guõasamude÷a
saüsargi bhedakaü yad yat  $ savyàpàraü pratãyate  &
guõatvaü paratantratvàt  % tasya ÷àstra udàhçtam  // BVaky_3,5.1 //
dravyasyàvyapade÷asya  $ ya upàdãyate guõaþ  &
bhedako vyapade÷àya  % tatprakarùo 'bhidhãyate  // BVaky_3,5.2 //
sarvasyaiva pradhànasya  $ na vinà bhedahetunà  &
prakarùo vidyate nàpi  % '÷abdasyopaiti vàcyatàm  // BVaky_3,5.3 //
vidyamànàþ pradhàneùu  $ na sarve bhedahetavaþ  &
vi÷eùa÷abdair ucyante  % vyàvçttàrthàbhidhàyibhiþ  // BVaky_3,5.4 //
vaståpalakùaõe tatra  $ vi÷eùo vyàpçto yadi  &
prakarùo niyamàbhàvàt  % syàd avij¤àtahetukaþ  // BVaky_3,5.5 //
sarvaü ca sarvato 'va÷yaü  $ niyamena prakçùyate  &
saüsargiõà nimittena  % nikçùñenàdhikena và  // BVaky_3,5.6 //
nàpekùate nimittaü ca  $ prakarùe vyàpçtaü yadi  &
dravyasya syàd upàdànaü  % prakarùaü praty anarthakaü  // BVaky_3,5.7 //
savyàpàro guõas tasmàt  $ svaprakarùanibandhanaþ  &
dravyàtmànaü bhinatty eva  % svaprakarùaü nive÷ayan  // BVaky_3,5.8 //
aråpaü pararåpeõa  $ dravyam àkhyàyate yathà  &
aprakarùaü prakarùeõa  % guõasyàvi÷yate tathà  // BVaky_3,5.9 //

3,6: Diksamudde÷a
dik sàdhanam kriyà kàla  $ iti vastvabhidhàyinaþ  &
÷aktiråpe padàrthànàm  % atyantam anavasthitàþ  // BVaky_3,6.1 //
vyatirekasya yo hetur  $ avadhipratipàdyayoþ  &
çjv ity evam yato 'nyena  % vinà buddhiþ pravartate  // BVaky_3,6.2 //
karmano jàtibhedànàm  $ abhivyaktir yadà÷rayà  &
sà svair upàdhibhir bhinnà  % ÷aktir dig iti kathyate  // BVaky_3,6.3 //
paràparatve mårtinàü  $ de÷abhedanibandhane  &
tata eva prakalpete  % kramaråpe tu kàlataþ  // BVaky_3,6.4 //
àkà÷asya prade÷ena  $ bhàgai÷ cànyaiþ pçthak pçthak  &
sà saüyogavibhàgànàm  % upàdhitvàya kalpate  // BVaky_3,6.5 //
di÷o vyavasthà de÷ànàü  $ digvyavasthà na vidyate  &
÷aktayaþ khalu bhàvànàm  % upakàraprabhàvitàþ  // BVaky_3,6.6 //
pratyastaråpà bhàveùu  $ dik pårvety abhidhãyate  &
pårvabuddhir yato dik sà  % samàkhyàmàtram anyathà  // BVaky_3,6.7 //
svàïgàd vyavasthà yà loke  $ na tasyàm niyatà di÷aþ  &
pratyaïmukhasya yat pa÷càt  % tat purastàd viparyaye  // BVaky_3,6.8 //
de÷avyavasthàniyamo  $ dikùu na vyavatiùñhate  &
råóham apy aparatvena  % pårvam ity abhidhãyate  // BVaky_3,6.9 //
ato bhàùitapuüskatvàt  $ puüvadbhàvo na sidhyati  &
asminn arthe na ÷abdena  % prasavaþ kva cid ucyate  // BVaky_3,6.10 //
dik÷akter abhidhàne tu  $ niyataü di÷i dar÷anam  &
pårvàdinàü yathà ùaùñer  % jãvitasyàvadhàraõe  // BVaky_3,6.11 //
chàyàbhàbhyàü nagàdãnàm  $ bhàgabhedaþ prakalpate  &
ataddharmasu bhàveùu  % bhàgabhedo na kalpate  // BVaky_3,6.12 //
paramàõor abhàgasya  $ di÷à bhàgo vidhãyate  &
bhàgaprakalpanà÷aktiü  % prathamàü tàü pracakùate  // BVaky_3,6.13 //
ade÷à÷ càpy abhàgà÷ ca  $ niùkramà nirupà÷rayàþ  &
bhàvàþ saüsargiråpàt tu  % ÷aktibhedaþ prakalpate  // BVaky_3,6.14 //
nirbhàgàtmakatà tulyà  $ paramàõor ghañasya ca  &
bhàgaþ ÷aktyantaraü tatra  % parimàõaü ca yat tayoþ  // BVaky_3,6.15 //
yataþ prakalpate bhedo  $ bhedas tatràpi dç÷yate  &
adçùñoparatiü bhedam  % ato 'yuktataraü viduþ  // BVaky_3,6.16 //
sarvatra tasya kàryasya  $ dar÷anàd vibhur iùyate  &
vibhutvam etad evàhur  % anyaþ kàyavatàü vidhiþ  // BVaky_3,6.17 //
caitanyavat sthità loke  $ dikkàlaparikalpanà  &
prakçtiü pràõinàü tàü hi  % ko 'nyathà sthàpayiùyati  // BVaky_3,6.18 //
saükaro vyavahàràõàü  $ prakçteþ syàd viparyaye  &
tasmàt tyajann imàn bhàvàn  % punar evàvalambate  // BVaky_3,6.19 //
tasyàs tu ÷akteþ pårvàdi-  $ bhedo bhàvàntarà÷rayaþ  &
bhinnà dik tena bhedena  % bhedàyaivopakalpate  // BVaky_3,6.20 //
avadhitvena càpekùà-  $ yoge diglakùaõo vidhiþ  &
pårvam asyeti ùaùñhy eva  % dçùñà dharmàntarà÷raye  // BVaky_3,6.21 //
pårvàdinàü viparyàso  $ 'dçùña÷ càvadhyasaükare  &
çjv etad asyety etac ca  % liïgaü na vyatikãryate  // BVaky_3,6.22 //
antaþkaraõadharmo và  $ bahir evaü prakà÷ate  &
asyàü tv antarbahirbhàvaþ  % prakriyàyàü na vidyate  // BVaky_3,6.23 //
ekatvam àsàü ÷aktãnàü  $ nànàtvaü veti kalpane  &
avastupatite j¤àtvà  % satyato na paràmç÷et  // BVaky_3,6.24 //
vikalpàtãtatattveùu  $ saüketopanibandhanàþ  &
bhàveùu vyavahàrà ye  % lokas tatrànugamyate  // BVaky_3,6.25 //
naikatvam asty anànàtvaü  $ vinaikatvena netarat  &
paramàrthe tayor eùa  % bhedo 'tyantaü na vidyate  // BVaky_3,6.26 //
na ÷aktãnàü tathà bhedo  $ yathà ÷aktimatàm sthitiþ  &
na ca laukikam ekatvaü  % tàsàm àtmasu vidyate  // BVaky_3,6.27 //
naikatvaü vyavatiùñheta  $ nànàtvaü cen na kalpayet  &
nànàtvaü càvahãyeta  % yady ekatvaü na kalpayet  // BVaky_3,6.28 //

3,7: Sàdhanasamudde÷a
svà÷raye samavetànàü  $ tadvad evà÷rayàntare  &
kriyàõàm abhiniùpattau  % sàmarthyaü sàdhanaü viduþ  // BVaky_3,7.1 //
÷aktimàtràsamåhasya  $ vi÷vasyànekadharmaõaþ  &
sarvadà sarvathà bhàvàt  % kva cit kiü cid vivakùyate  // BVaky_3,7.2 //
sàdhanavyavahàra÷ ca  $ buddhyavasthànibandhanaþ  &
sann asan vàrtharåpeùu  % bhedo buddhyà prakalpyate  // BVaky_3,7.3 //
buddhyà samãhitaikatvàn  $ pa¤càlàn kurubhir yadà  &
punar vibhajate vaktà  % tadàpàyaþ pratãyate  // BVaky_3,7.4 //
÷abdopahitaråpàü÷ ca  $ buddher viùayatàü gatàn  &
pratyakùam iva kaüsàdãn  % sàdhanatvena manyate  // BVaky_3,7.5 //
buddhipravçttiråpaü ca  $ samàropyàbhidhàtçbhiþ  &
artheùu ÷aktibhedànàü  % kriyate parikalpanà  // BVaky_3,7.6 //
vyaktau padàrthe ÷abdàder  $ janyamànasya karmaõaþ  &
sàdhanatvaü tathà siddhaü  % buddhiråpaprakalpitam  // BVaky_3,7.7 //
svatantraparatantratve  $ kramaråpaü ca dar÷itam  &
nirãheùv api bhàveùu  % kalpanopanibandhanam  // BVaky_3,7.8 //
÷aktayaþ ÷aktimanta÷ ca  $ sarve saüsargavàdinàm  &
bhàvàs teùv asva÷abdeùu  % sàdhanatvaü niråpyate  // BVaky_3,7.9 //
ghañasya dç÷ikarmatve  $ mahattvàdãni sàdhanam  &
råpasya dç÷ikarmatve  % råpatvàdãni sàdhanam  // BVaky_3,7.10 //
svaiþ sàmànyavi÷eùai÷ ca  $ ÷aktimanto rasàdayaþ  &
niyatagrahaõà loke  % ÷aktayas tàs tathà÷rayaiþ  // BVaky_3,7.11 //
indriyàrthamanaþkartç-  $ saübandhaþ sàdhanaü kva cit  &
yad yadà yadanugràhi  % tat tadà tatra sàdhanam  // BVaky_3,7.12 //
sva÷abdair abhidhàne tu  $ sa dharmo nàbhidhãyate  &
vibhaktyàdibhir evàsàv  % upakàraþ pratãyate  // BVaky_3,7.13 //
nimittabhàvo bhàvànàm  $ upakàràrtham à÷ritaþ  &
natir àvarjanety evaü  % siddhaþ sàdhanam iùyate  // BVaky_3,7.14 //
sa tebhyo vyatirikto và  $ teùàm àtmaiva và tathà  &
vyatirekam upà÷ritya  % sàdhanatvena kalpyate  // BVaky_3,7.15 //
saüdar÷anaü pràrthanàyàü  $ vyavasàye tv anantarà  &
vyavasàyas tathàrambhe  % sàdhanatvàya kalpate  // BVaky_3,7.16 //
pårvasmin yà kriyà saiva  $ parasmin sàdhanaü matà  &
saüdar÷ane tu caitanyaü  % vi÷iùñaü sàdhanaü viduþ  // BVaky_3,7.17 //
niùpattimàtre kartçtvaü  $ sarvatraivàsti kàrake  &
vyàpàrabhedàpekùàyàü  % karaõatvàdisaübhavaþ  // BVaky_3,7.18 //
putrasya janmani yathà  $ pitroþ kartçtvam ucyate  &
ayam asyàm iyaü tv asmàd  % iti bhedo vivakùayà  // BVaky_3,7.19 //
guõakriyàõàü kartàraþ  $ kartrà nyakkçta÷aktayaþ  &
nyaktàyàm api saüpårõaiþ  % svair vyàpàraiþ samanvitàþ  // BVaky_3,7.20 //
karaõatvàdibhir j¤àtàþ  $ kriyàbhedànupàtibhiþ  &
svàtantryam uttaraü labdhvà  % pradhàne yànti kartçtàm  // BVaky_3,7.21 //
yathà ràj¤à niyukteùu  $ yoddhçtvaü yoddhçùu sthitam  &
teùu vçttau tu labhate  % ràjà jayaparàjayau  // BVaky_3,7.22 //
tathà kartrà niyukteùu  $ sarveùv ekàrthakàriùu  &
kartçtvaü karaõatvàder  % uttaraü na virudhyate  // BVaky_3,7.23 //
anà÷rite tu vyàpàre  $ nimittaü hetur iùyate  &
à÷ritàvadhibhàvaü tu  % lakùaõe lakùaõaü viduþ  // BVaky_3,7.24 //
dravyàdiviùayo hetuþ  $ kàrakaü niyatakriyam  &
kartà kartrantaràpekùaþ  % kriyàyàü hetur iùyate  // BVaky_3,7.25 //
kriyàyai karaõaü tasya  $ dçùñaþ pratinidhis tathà  &
hetvarthà tu kriyà tasmàn  % na sa pratinidhãyate  // BVaky_3,7.26 //
pràtilomyànulomyàbhyàü  $ hetur arthasya sàdhakaþ  &
tàdarthyam ànulomyena  % hetutvànugataü tu tat  // BVaky_3,7.27 //
sarvatra sahajà ÷aktir  $ yàvaddravyam avasthità  &
kriyàkàle tv abhivyakter  % à÷rayàd upakàriõã  // BVaky_3,7.28 //
kuóyasyàvaraõe ÷aktir  $ asyàdãnàü vidàraõe  &
sarvadà sa tu san dharmaþ  % kriyàkàle niråpyate  // BVaky_3,7.29 //
svà"ngasaüyoginaþ pà÷à  $ daityànàü vàruõà yathà  &
vyajyante vijigãùåõàü  % dravyàõàü ÷aktayas tathà  // BVaky_3,7.30 //
taikùõyagauravakàñhinya-  $ saüsthànaiþ svair asir yadà  &
chedyaü prati vyàpriyate  % ÷aktimàn gçhyate tadà  // BVaky_3,7.31 //
prà"n nimittàntarodbhåtaü  $ kriyàyàþ kai÷ cid iùyate  &
sàdhanaü sahajaü kai÷ cit  % kriyànyaiþ pårvam iùyate  // BVaky_3,7.32 //
pravçttir eva prathamaü  $ kva cid apy anapà÷rità  &
÷aktãr ekàdhikaraõe  % srotovad apakarùati  // BVaky_3,7.33 //
apårvaü kàla÷aktiü và  $ kriyàü và kàlam eva và  &
tam evamlaksanam bhàvam  % ke cid àhuh katham ca na  // BVaky_3,7.34 //
nityàþ ùañ ÷aktayo 'anyeùàü  $ bhedàbhedasamanvitàþ  &
kriyàsaüsiddhaye 'rtheùu  % jàtivat samavasthitàþ  // BVaky_3,7.35 //
dravyàkàràdibhedena  $ tà÷ càparimità iva  &
dç÷yante tattvam àsàü tu  % ùañ ÷aktãr nàtivartate  // BVaky_3,7.36 //
nimittabhedàd ekaiva  $ bhinnà ÷aktiþ pratãyate  &
ùoóhà kartçtvam evàhus  % tatpravçtter nibandhanam  // BVaky_3,7.37 //
tattve và vyatireke và  $ vyatiriktaü tad ucyate  &
÷abdapramàõako lokaþ  % sa ÷àstreõànugamyate  // BVaky_3,7.38 //
paramàrthe tu naikatvaü  $ pçthaktvàd bhinnalakùaõam  &
pçthaktvaikatvaråpeõa  % tattvam eva prakà÷ate  // BVaky_3,7.39 //
yat pçthaktvam asaüdigdhaü  $ tad ekatvàn na bhidyate  &
yad ekatvam asaüdigdhaü  % tat pçthaktvàn na bhidyate  // BVaky_3,7.40 //
dyauþ kùamà vàyur àdityaþ  $ sàgaràþ sarito di÷aþ  &
antaþkaraõatattvasya  % bhàgà bahir avasthitàþ  // BVaky_3,7.41 //
kàlavicchedaråpeõa  $ tad evaikam avasthitam  &
sa hy apårvàparo bhàvaþ  % kramaråpeõa lakùyate  // BVaky_3,7.42 //
dçùño hy avyatireke 'pi  $ vyatireko 'nvaye 'sati  &
vçkùàdyarthànvayas tasmàd  % vibhaktyartho 'nya iùyate  // BVaky_3,7.43 //
sàmànyaü kàrakaü tasya  $ saptàdyà bhedayonayaþ  &
ùañ karmàkhyàdibhedena  % ÷eùabhedas tu saptamã  // BVaky_3,7.44 //
[atha karmàdhikàraþ]
nirvartyaü ca vikàryaü ca  $ pràpyaü ceti tridhà matam  &
tatrepsitatamaü karma  % caturdhànyat tu kalpitam  // BVaky_3,7.45 //
audàsãnyena yat pràpyaü  $ yac ca kartur anãpsitam  &
saüj¤àntarair anàkhyàtaü  % yad yac càpy anyapårvakam  // BVaky_3,7.46 //
satã vàvidyamànà và  $ prakçtiþ pariõàminã  &
yasya nà÷riyate tasya  % nirvartyatvaü pracakùate  // BVaky_3,7.47 //
prakçtes tu vivakùàyàü  $ vikàryaü kai÷ cid anyathà  &
nirvartyaü ca vikàryaü ca  % karma ÷àstre pradar÷itam  // BVaky_3,7.48 //
yad asaj jàyate sad và  $ janmanà yat prakà÷yate  &
tan nirvartyaü vikàryaü ca  % karma dvedhà vyavasthitam  // BVaky_3,7.49 //
prakçtyucchedasaübhåtaü  $ kiü cit kàùñhàdibhasmavat  &
kiü cid guõàntarotpattyà  % suvarõàdivikàravat  // BVaky_3,7.50 //
kriyàkçtà vi÷eùàõàü  $ siddhir yatra na gamyate  &
dar÷anàd anumànàd và  % tat pràpyam iti kathyate  // BVaky_3,7.51 //
vi÷eùalàbhaþ sarvatra  $ vidyate dar÷anàdibhiþ  &
keùàü cit tadabhivyakti-  % siddhir dçùñiviùàdiùu  // BVaky_3,7.52 //
àbhàsopagamo vyaktiþ  $ soóhatvam iti karmaõaþ  &
vi÷eùàþ pràpyamàõasya  % kriyàsiddhau vyavasthitàþ  // BVaky_3,7.53 //
nirvartyàdiùu tat pårvam  $ anubhåya svatantratàm  &
kartrantaràõàü vyàpàre  % karma saüpadyate tataþ  // BVaky_3,7.54 //
tadvyàpàraviveke 'pi  $ svavyàpàre vyavasthitam  &
karmàpadiùñàüllabhate  % kva cic chàstrà÷rayàn vidhãn  // BVaky_3,7.55 //
nivçttapreùaõaü karma  $ svakriyàvayave sthitam  &
nivartamàne karmatve  % sve kartçtve 'vatiùñhate  // BVaky_3,7.56 //
tàni dhàtvantaràõy eva  $ pacisidhyativad viduþ  &
bhede 'pi tulyaråpatvàd  % ekatvaparikalpanà  // BVaky_3,7.57 //
ekade÷e samåhe ca  $ vyàpàràõàü pacàdayaþ  &
svabhàvataþ pravartante  % tulyaråpasamanvitàþ  // BVaky_3,7.58 //
nyagbhàvanà nyagbhavanaü  $ ruhau ÷uddhe pratãyate  &
nyagbhàvanà nyagbhavanaü  % õyante 'pi pratipadyate  // BVaky_3,7.59 //
avasthàü pa¤camãm àhur  $ õyante tàü karmakartari  &
nivçttapreùaõàd dhàtoþ  % pràkçte 'rthe õij ucyate  // BVaky_3,7.60 //
bravãti pacater arthaü  $ sidhyatir na vinà õicà  &
sa õyantaþ pacater arthe  % pràkçte vyavatiùñhate  // BVaky_3,7.61 //
keùàü cid devadattàder  $ vyàpàro yaþ sakarmake  &
sa vinà devadattàdeþ  % kañàdiùu vivakùyate  // BVaky_3,7.62 //
nivçttapreùaõaü karma  $ svasya kartuþ prayojakam  &
preùaõàntarasaübandhe  % õyante lenàbhidhãyate  // BVaky_3,7.63 //
sadç÷àdiùu yat karma-  $ kartçtvaü pratipadyate  &
àpattyàpàdane tatra  % viùayatvaü prati kriye  // BVaky_3,7.64 //
kuta÷ cid àhçtya padam  $ evaü ca parikalpane  &
karmasthabhàvakatvaü syàd  % dar÷anàdyabhidhàyinàm  // BVaky_3,7.65 //
vi÷eùadar÷anaü yatra  $ kriyà tatra vyavasthità  &
kriyàvyavasthà tv anyeùàü  % ÷abdair eva prakà÷yate  // BVaky_3,7.66 //
kàlabhàvàdhvade÷ànàm  $ antarbhåtakriyàntaraiþ  &
sarvair akarmakair yoge  % karmatvam upajàyate  // BVaky_3,7.67 //
àdhàratvam iva pràptàs  $ te punar dravyakarmasu  &
kàlàdayo bhinnakakùyaü  % yànti karmatvam uttaram  // BVaky_3,7.68 //
atas taiþ karmabhir dhàtur  $ yukto 'dravyair akarmakaþ  &
lasya karmaõi bhàve ca  % nimittatvàya kalpate  // BVaky_3,7.69 //
sarvaü càkathitaü karma  $ bhinnakakùyaü pratãyate  &
dhàtvarthodde÷abhedena  % tan nepsitatamaü kila  // BVaky_3,7.70 //
pradhànakarma kathitaü  $ yat kriyàyàþ prayojakam  &
tatsiddhaye kriyàyuktam  % anyat tv akathitaü smçtam  // BVaky_3,7.71 //
duhyàdivan nayatyàdau  $ karmatvam akathà÷rayam  &
àkhyàtànupayoge tu  % niyamàc cheùa iùyate  // BVaky_3,7.72 //
antarbhåtaõijarthànàü  $ duhyàdãnàü õijantavat  &
siddhaü pårveõa karmatvaü  % õijantaniyamas tathà  // BVaky_3,7.73 //
karaõasya svakakùyàyàü  $ na prakarùà÷rayo yathà  &
karmaõo 'pi svakakùyàyàü  % na syàd ati÷ayas tathà  // BVaky_3,7.74 //
karmaõas tv àptum iùñatva  $ à÷rite 'ti÷ayo yataþ  &
à÷rãyate tato 'tyantaü  % bhedaþ pårveõa karmaõà  // BVaky_3,7.75 //
õijante ca yathà kartà  $ sakriyaþ san prayujyate  &
na duhyàdau tathà kartà  % niùkriyo 'pi prayujyate  // BVaky_3,7.76 //
bhedavàkyaü tu yan õyante  $ nãduhiprakçtau ca yat  &
÷abdàntaratvàn naivàsti  % saüspar÷as tasya dhàtunà  // BVaky_3,7.77 //
yathaivaikam apàdànaü  $ ÷àstre bhedena dar÷itam  &
tathaikam eva karmàpi  % bhedena pratipàditam  // BVaky_3,7.78 //
nirvartyo và vikàryo và  $ pràpyo và sàdhanà÷rayaþ  &
kriyàõàm eva sàdhyatvàt  % siddharåpo 'bhidhãyate  // BVaky_3,7.79 //
ahiteùu yathà laulyàt  $ kartur icchopajàyate  &
viùàdiùu bhayàdibhyas  % tathaivàsau pravartate  // BVaky_3,7.80 //
pradhànetarayor yatra  $ dravyasya kriyayoþ pçthak  &
÷aktir guõà÷rayà tatra  % pradhànam anurudhyate  // BVaky_3,7.81 //
pradhànaviùayà ÷aktiþ  $ pratyayenàbhidhãyate  &
yadà guõe tadà tadvad  % anuktàpi prakà÷ate  // BVaky_3,7.82 //
pacàv anuktaü yat karma  $ ktvànte bhàvàbhidhàyini  &
bhujau ÷aktyantare 'py ukte  % tat taddharma prakà÷ate  // BVaky_3,7.83 //
iùe÷ ca gamisaüspar÷àd  $ gràme yo lo vidhãyate  &
tatreùiõaiva nirbhogaþ  % kriyate gamikarmaõaþ  // BVaky_3,7.84 //
paktvà bhujyata ity atra  $ keùàü cin na vyapekùate  &
odanaü pacatiþ so 'sàv  % anumànàt pratãyate  // BVaky_3,7.85 //
tathàbhinivi÷au karma  $ yat ti"nante 'bhidhãyate  &
ktvànte 'dhikaraõatve 'pi  % na tatrecchanti saptamãm  // BVaky_3,7.86 //
yan nirvçttà÷rayaü karma  $ pràpter apracitaü punaþ  &
bhakùyàdiviùayàpattyà  % bhidyamànaü tad ãpsitam  // BVaky_3,7.87 //
dhàtor arthàntare vçtter  $ dhàtvarthenopasaügrahàt  &
prasiddher avivakùàtaþ  % karmaõo 'karmikà kriyà  // BVaky_3,7.88 //
bhedà ya ete catvàraþ  $ sàmànyena pradar÷itàþ  &
te nimittàdibhedena  % bhidyante bahudhà punaþ  // BVaky_3,7.89 //
[iti karmàdhikàraþ]
[atha karaõàdhikàraþ]
kriyàyàþ pariniùpattir  $ yadvyàpàràd anantaram  &
vivakùyate yadà tatra  % karaõatvaü tadà smçtam  // BVaky_3,7.90 //
vastutas tad anirde÷yaü  $ na hi vastu vyavasthitam  &
sthàlyà pacyata ity eùà  % vivakùà dç÷yate yataþ  // BVaky_3,7.91 //
karaõeùu tu saüskàram  $ àrabhante punaþ punaþ  &
viniyogavi÷eùàü÷ ca  % pradhànasya prasiddhaye  // BVaky_3,7.92 //
svakakùyàsu prakarùa÷ ca  $ karaõànàü na vidyate  &
à÷ritàti÷ayatvaü tu  % paratas tatra lakùaõam  // BVaky_3,7.93 //
svàtantrye 'pi prayoktàra  $ àràd evopakurvate  &
karaõena hi sarveùàü  % vyàpàro vyavadhãyate  // BVaky_3,7.94 //
kriyàsiddhau prakarùo 'yaü  $ nyagbhàvas tv eva kartari  &
siddhau satyàü hi sàmànyaü  % sàdhakatvaü prakçùyate  // BVaky_3,7.95 //
asyàdãnàü tu kartçtve  $ taikùõyàdi karaõaü viduþ  &
taikùõyàdãnàü svatantratve  % dvedhàtmà vyavatiùñhate  // BVaky_3,7.96 //
àtmabhede 'pi saty evam  $ eko 'rthaþ sa tathà sthitaþ  &
tadà÷rayatvàd bhede 'pi  % kartçtvaü bàdhakaü tataþ  // BVaky_3,7.97 //
yathà ca saünidhànena  $ karaõatvaü pratãyate  &
tathaivàsaünidhàne 'pi  % kriyàsiddheþ pratãyate  // BVaky_3,7.98 //
stokasya vàbhinirvçtter  $ anirvçtte÷ ca tasya và  &
prasiddhiü karaõatvasya  % stokàdãnàü pracakùate  // BVaky_3,7.99 //
dharmàõàü tadvatà bhedàd  $ abhedàc ca vi÷iùyate  &
kriyàvadher avaccheda-  % vi÷eùàd bhidyate yathà  // BVaky_3,7.100 //
[iti karaõàdhikàraþ]

[atha kartradhikàraþ]
pràg anyataþ ÷aktilàbhàn  $ nyagbhàvàpàdanàd api  &
tadadhãnapravçttitvàt  % pravçttànàü nivartanàt  // BVaky_3,7.101 //
adçùñatvàt pratinidheþ  $ praviveke ca dar÷anàt  &
àràd apy upakàritve  % svàtantryaü kartur ucyate  // BVaky_3,7.102 //
dharmair abhyuditaiþ ÷abde  $ niyamo na tu vastuni  &
kartçdharmavivakùàyàü  % ÷abdàt kartà pratãyate  // BVaky_3,7.103 //
ekasya buddhyavasthàbhir  $ bhede ca parikalpite  &
kartçtvaü karaõatvaü ca  % karmatvaü copajàyate  // BVaky_3,7.104 //
utpatteþ pràg asadbhàvo  $ buddhyavasthànibandhanaþ  &
avi÷iùñaþ satànyena  % kartà bhavati janmanaþ  // BVaky_3,7.10@ //
kàraõaü kàryabhàvena  $ yadà vàvyavatiùñhate  &
kàrya÷abdaü tadà labdhvà  % kàryatvenopajàyate  // BVaky_3,7.106 //
yathàheþ kuõóalãbhàvo  $ vyagràõàü và samagratà  &
tathaiva janmaråpatvaü  % satàm eke pracakùate  // BVaky_3,7.107 //
vibhaktayoni yat kàryaü  $ kàraõebhyaþ pravartate  &
svà jàtir vyaktiråpeõa  % tasyàpi vyavatiùñhate  // BVaky_3,7.108 //
bhàveùv eva padanyàsaþ  $ praj¤àyà vàca eva và  &
nàstãty apy apade nàsti  % na ca sad bhidyate tataþ  // BVaky_3,7.109 //
buddhi÷abdau pravartete  $ yathàbhåteùu vastuùu  &
teùàm anyena tattvena  % vyavahàro na vidyate  // BVaky_3,7.110 //
àkà÷asya yathà bheda÷  $ chàyàyà÷ calanaü yathà  &
janmanà÷àv abhede 'pi  % tathà kai÷ cit prakalpitau  // BVaky_3,7.111 //
yathaivàkà÷anàstitvam  $ asan mårtiniråpitam  &
tathaiva mårtinàstitvam  % asadàkà÷ani÷rayam  // BVaky_3,7.112 //
yathà tadarthair vyàpàraiþ  $ kriyàtmà vyapadi÷yate  &
abhedagrahaõàd eùa  % kàryakàraõayoþ kramaþ  // BVaky_3,7.113 //
vikàro janmanaþ kartà  $ prakçtir veti saü÷aye  &
bhidyate pratipattçõàü  % dar÷anaü li"ngadar÷anaiþ  // BVaky_3,7.114 //
këpi saüpadyamàne yà  $ caturthã sà vikàrataþ  &
suvarõapiõóe prakçtau  % vacanaü kuõóalà÷rayam  // BVaky_3,7.115 //
vàkye saüpadyateþ kartà  $ sa"ngha÷ cvyantasya kathyate  &
vçttau saïghãbhavantãti  % bràhmaõànàü svatantratà  // BVaky_3,7.116 //
atvaü saüpadyate yas tvaü  $ na tasmin yuùmadà÷rayà  &
pravçttiþ puruùasyàsti  % pràkçtaþ sa vidhãyate  // BVaky_3,7.117 //
pårvàvasthàm avijahat  $ saüspç÷an dharmam uttaram  &
saümårchita ivàrthàtmà  % jàyamàno 'bhidhãyate  // BVaky_3,7.118 //
savyàpàrataraþ ka÷ cit  $ kva cid dharmaþ pratãyate  &
saüsçjyante ca bhàvànàü  % bhedavatyo 'pi ÷aktayaþ  // BVaky_3,7.119 //
viparãtàrthavçttitvaü  $ puruùasya viparyaye  &
gamyeta sàdhanaü hy atra  % savyàpàraü pratãyate  // BVaky_3,7.120 //
tvam anyo bhavasãty eùà  $ tatra syàt parikalpanà  &
ràj¤i bhçtyatvamàpanne  % yathà tadvad gatir bhavet  // BVaky_3,7.121 //
saübhàvanàt kriyàsiddhau  $ kartçtvena samà÷ritaþ  &
kriyàyàm àtmasàdhyàyàü  % sàdhanànàü prayojakaþ  // BVaky_3,7.122 //
prayogamàtre nyagbhàvaü  $ svàtantryàd eva ni÷ritaþ  &
avi÷iùño bhavaty anyaiþ  % svatantrair muktasaü÷ayaiþ  // BVaky_3,7.123 //
nimittebhyaþ pravartante  $ sarva eva svabhåtaye  &
abhipràyànurodho 'pi  % svàrthasyaiva prasiddhaye  // BVaky_3,7.124 //
[iti kartradhikàraþ][atha hetvadhikàraþ]
preùaõàdhyeùaõe kurvaüs  $ tatsamarthàni càcaran  &
kartaiva vihitàü ÷àstre  % hetusaüj¤àü prapadyate  // BVaky_3,7.125 //
dravyamàtrasya tu praiùe  $ pçcchyàder loó vidhãyate  &
sakriyasya prayogas tu  % yadà sa viùayo õicaþ  // BVaky_3,7.126 //
guõakriyàyàü svàtantryàt  $ preùaõe karmatàü gataþ  &
niyamàt karmasaüj¤àyàþ  % svadharmeõàbhidhãyate  // BVaky_3,7.127 //
kriyàyàþ prerakaü karma  $ hetuþ kartuþ prayojakaþ  &
karmàrthà ca kriyotpatti-  % saüskàrapratipattibhiþ  // BVaky_3,7.128 //
[iti hetvadhikàraþ]
[atha saüpradànàdhikàraþ]
aniràkaraõàt kartus  $ tyàgà"ngaü karmaõepsitam  &
preraõànumatibhyàü ca  % labhate saüpradànatàm  // BVaky_3,7.129 //
hetutve karmasaüj¤àyàü  $ ÷eùatve vàpi kàrakam  &
rucyarthàdiùu ÷àstreõa  % saüpradànàkhyam ucyate  // BVaky_3,7.130 //
bhedasya ca vivakùàyàü  $ pårvàü pårvàü kriyàü prati  &
parasyà"ngasya karmatvàn  % na kriyàgrahaõaü kçtam  // BVaky_3,7.131 //
kriyàõàü samudàye tu  $ yadaikatvaü vivakùitam  &
tadà karma kriyàyogàt  % svàkhyayaivopacaryate  // BVaky_3,7.132 //
bhedàbhedavivakùà ca  $ svabhàvena vyavasthità  &
tasmàd gatyarthakarmatve  % vyabhicàro na dç÷yate  // BVaky_3,7.133 //
vikalpenaiva sarvatra  $ saüj¤e syàtàm ubhe yadi  &
àrambheõa na yogasya  % pratyàkhyànaü samaü bhavet  // BVaky_3,7.134 //
tyàgaråpaü prahàtavye  $ pràpye saüsargadar÷anam  &
àsthitaü karma yat tatra  % dvairåpyaü bhajate kriyà  // BVaky_3,7.135 //
[iti saüpradànàdhikàraþ]

[athàpàdànàdhikàraþ]
nirdiùñaviùayaü kiü cid  $ upàttaviùayaü tathà  &
apekùitakriyaü ceti  % tridhàpàdànam ucyate  // BVaky_3,7.136 //
saüyogabhedàd bhinnàtmà  $ gamir eva bhramir yathà  &
dhruvàvadhir apàyo 'pi  % samavetas tathàdhruve  // BVaky_3,7.137 //
dravyasvabhàvo na dhrauvyam  $ iti såtre pratãyate  &
apàyaviùayaü dhrauvyaü  % yat tu tàvad vivakùitam  // BVaky_3,7.138 //
saraõe devadattasya  $ dhrauvyaü pàte tu vàjinaþ  &
àviùñaü yad apàyena  % tasyàdhrauvyaü pracakùate  // BVaky_3,7.139 //
ubhàv apy adhruvau meùau  $ yady apy ubhayakarmaje  &
vibhàge pravibhakte tu  % kriye tatra vivakùite  // BVaky_3,7.140 //
meùàntarakriyàpekùam  $ avadhitvaü pçthak pçthak  &
meùayoþ svakriyàpekùaü  % kartçtvaü ca pçthak pçthak  // BVaky_3,7.141 //
abhedena kriyaikà tu  $ dvisàdhyà ced vivakùità  &
meùàv apàye kartàrau  % yady anyo vidyate 'vadhiþ  // BVaky_3,7.142 //
gatir vinà tv avadhinà  $ nàpàya iti gamyate  &
vçkùasya parõaü patatãty  % evaü bhàùye nidar÷itam  // BVaky_3,7.143 //
bhedàbhedau pçthagbhàvaþ  $ sthiti÷ ceti virodhinaþ  &
yugapan na vivakùyante  % sarve dharmà balàhake  // BVaky_3,7.144 //
dhanuùà vidhyatãty atra  $ vinàpàyavivakùayà  &
karaõatvaü yato nàsti  % tasmàt tad ubhayaü saha  // BVaky_3,7.145 //
ekaiva và satã ÷aktir  $ dviråpà vyavatiùñhate  &
nimittaü saüj¤ayos tatra  % parayà bàdhyate 'parà  // BVaky_3,7.146 //
nirdhàraõe vibhakte yo  $ bhãtràdãnàü ca yo vidhiþ  &
upàttàpekùitàpàyaþ  % so 'budhapratipattaye  // BVaky_3,7.147 //
[ity apàdànàdhikàraþ]
[athàdhikaraõàdhikàraþ]
kartçkarmavyavahitàm  $ asàkùàd dhàrayat kriyàm  &
upakurvat kriyàsiddhau  % ÷àstre 'dhikaraõaü smçtam  // BVaky_3,7.148 //
upa÷leùasya càbhedas  $ tilàkà÷akañàdiùu  &
upakàràs tu bhidyante  % saüyogisamavàyinàm  // BVaky_3,7.149 //
avinà÷o gurutvasya  $ pratibandhe svatantratà  &
digvi÷eùàd avaccheda  % ityàdyà bhedahetavaþ  // BVaky_3,7.150 //
àkà÷am eva keùàü cid  $ de÷abhedaprakalpanàt  &
àdhàra÷aktiþ prathamà  % sarvasaüyoginàü matà  // BVaky_3,7.151 //
idam atreti bhàvànàm  $ abhàvàn na prakalpate  &
vyapade÷as tam àkà÷a-  % nimittaü saüpracakùate  // BVaky_3,7.152 //
kàlàt kriyà vibhajyanta  $ àkà÷àt sarvamårtayaþ  &
etàvàü÷ caiva bhedo 'yam  % abhedopanibandhanaþ  // BVaky_3,7.153 //
yady apy upavasir de÷a-  $ vi÷eùam anurudhyate  &
÷abdapravçttidharmàt tu  % kàlam evàvalambate  // BVaky_3,7.154 //
vasatàv aprayukte 'pi  $ de÷o 'dhikaraõaü tataþ  &
aprayuktaü triràtràdi  % karma copavasau smçtam  // BVaky_3,7.155 //
[ity adhikaraõàdhikàraþ]
[atha ÷eùàdhikàraþ]
saübandhaþ kàrakebhyo 'nyaþ  $ kriyàkàrakapårvakaþ  &
÷rutàyàm a÷rutàyàü và  % kriyàyàü so 'bhidhãyate  // BVaky_3,7.156 //
dviùñho 'py asau paràrthatvàd  $ guõeùu vyatiricyate  &
tatràbhidhãyamànaþ san  % pradhàne 'py upayujyate  // BVaky_3,7.157 //
nimittaniyamaþ ÷abdàt  $ saübandhasya na gçhyate  &
karmapravacanãyais tu  % sa vi÷eùo 'varudhyate  // BVaky_3,7.158 //
sàdhanair vyapadiùñe ca  $ ÷råyamàõakriye punaþ  &
proktà pratipadaü ùaùñhã  % samàsasya nivçttaye  // BVaky_3,7.159 //
niùñhàyàü karmaviùayà  $ ùaùthã ca pratiùidhyate  &
÷eùalakùaõayà ùaùñhyà  % samàsastatra neùyate  // BVaky_3,7.160 //
anyena vyapadiùñasya  $ yasyànyatropajàyate  &
vyatirekaþ sa dharmau dvau  % labhate viùayàntare  // BVaky_3,7.161 //
pràdhànyaü svaguõe labdhvà  $ pradhàne yàti ÷eùatàm  &
sahayoge svayoge 'taþ  % pradhànatvaü na hãyate  // BVaky_3,7.162 //
[iti ÷eùàdhikàraþ]
siddhasyàbhimukhãbhàva-  $ màtraü saübodhanaü viduþ  &
pràptàbhimukhyo hy arthàtmà  % kriyàsu viniyujyate  // BVaky_3,7.163 //
saübodhanaü na vàkyàrtha  $ iti pårvebhya àgamaþ  &
udde÷ena vibhaktyarthà  % vàkyàrthàt samapoddhçtàþ  // BVaky_3,7.164 //
vibhaktyarthe 'vyayãbhàva-  $ vacanàd avasãyatàm  &
anyo dravyàd vibhaktyarthaþ  % so 'vyayenàbhidhãyate  // BVaky_3,7.165 //
dravyaü tu yad yathàbhåtaü  $ tad atyantaü tathà bhavet  &
kriyàyoge 'pi tasyàsau  % dravyàtmà nàpahãyate  // BVaky_3,7.166 //
tasmàd yat karaõaü dravyaü  $ tat karma na punar bhavet  &
sarvasya vànyathàbhàvas  % tasya dravyàtmano bhavet  // BVaky_3,7.167 //

3,8: Kriyàsamudde÷a
yàvat siddham asiddhaü và  $ sàdhyatvenàbhidhãyate  &
à÷ritakramaråpatvàt  % tat kriyeti pratiyate  // BVaky_3,8.1 //
kàryakàraõabhàvena  $ dhvanatãty à÷ritakramaþ  &
dhvaniþ kramanivçttau tu  % dhvanir ity eva kathyate  // BVaky_3,8.2 //
÷vete ÷vetata ity etac  $ chvetatvena prakà÷ate  &
à÷ritakramaråpatvàd  % abhidhànaü pravartate  // BVaky_3,8.3 //
guõabhåtair avayavaiþ  $ samåhaþ kramajanmanàm  &
buddhyà prakalpitàbhedaþ  % kriyeti vyapadi÷yate  // BVaky_3,8.4 //
samåhaþ sa tatbàbhåtaþ  $ pratibhedam samåhisu  &
samàpyate tato bhede  % kàlabhedasya saübhavaþ  // BVaky_3,8.5 //
kramàt sadasatàü teùàm  $ àtmàno na samåhinàm  &
sadvastuviùayair yànti  % saübandhaü cakùuràdibhiþ  // BVaky_3,8.6 //
yathà gaur iti samghàtaþ  $ sarvo nendriyagocaraþ  &
bhàga÷as tåpalabdhasya  % buddhau råpaü niråpyate  // BVaky_3,8.7 //
indriyair anyathàpràptau  $ bhedàm÷opanipàtibhiþ  &
alàtacakravad råpaü  % kriyàõàü parikalpyate  // BVaky_3,8.8 //
yathà ca bhàgàþ pacater  $ udakàsecanàdayaþ  &
udakàsecanàdinàü  % j¤eyà bhàgàs tathàpare  // BVaky_3,8.9 //
ya÷ càpakarùaparyantam  $ anupràptaþ pratãyate  &
tatraikasmin kriyà÷abdaþ  % kevale na prayujyate  // BVaky_3,8.10 //
pårvottarais tathà bhàgaiþ  $ samavasthàpitakramaþ  &
ekaþ so 'py asadadhyàsàd  % àkhyàtair abhidhãyate  // BVaky_3,8.11 //
kàlànupàti yad råpaü  $ tad astãty anugamyate  &
paritas tu paricchinnaü  % bhàva ity eva kathyate  // BVaky_3,8.12 //
vyavahàrasya siddhatvàn  $ na ceyaü guõakalpanà  &
upacàro hi mukhyasya  % saübhavàd avatiùñhate  // BVaky_3,8.13 //
àhitottara÷aktitvàt  $ pratyekaü và samåhinaþ  &
anekaråpà lakùyante  % kramavanta ivàkramàþ  // BVaky_3,8.14 //
anantaraü phalaü yasyàþ  $ kalpate tàm kriyàm viduþ  &
pradhànabhåtàü tàdarthyàd  % anyàsàü tu tadàkhyatà  // BVaky_3,8.15 //
*kriyàpravçttau yo hetus  $ tadarthaü yad viceùñitam  &
anapekùya prayu¤jãta  % gacchatãty avadhàrayan  // BVaky_3,8.16 *//
satsu pratyayaråpo 'sau  $ bhàvo yàvan na jàyate  &
tàvat pareùàü råpeõa  % sàdhyaþ sann abhidhãyate  // BVaky_3,8.17 //
siddhe tu sàdhanàkàïkùà  $ kçtàrthatvàn nivartate  &
na kriyàvàcinàü tasmàt  % prayogas tatra vidyate  // BVaky_3,8.18 //
sa càpårvàparibhåta  $ ekatvàd akramàtmakaþ  &
pårvàparàõàü dharmeõa  % tadarthenànugamyate  // BVaky_3,8.19 //
asan nivartate tasmàd  $ yat sat tad upalabhyate  &
tayoþ sadasato÷ càsàv  % àtmaika iva gçhyate  // BVaky_3,8.20 //
jàtim anye kriyàm àhur  $ anekavyaktivartinãm  &
asàdhyà vyaktiråpeõa  % sà sàdhyevopalabhyate  // BVaky_3,8.21 //
ante yà và kriyàbhàge  $ jàtiþ saiva kriyà smçtà  &
sà vyakter anuniùpàde  % jàyamàneva gamyate  // BVaky_3,8.22 //
svavyàpàravi÷iùñànàm  $ sattà và, kartçkarmanàm  &
kriyà vyàpàrabhedeùu  % sattà và samavàyinã  // BVaky_3,8.23 //
antye vàtmani yà sattà  $ sà kriyà kai÷ cid iùyate  &
bhàva eva hi dhàtvartha  % ity avicchinna àgamaþ  // BVaky_3,8.24 //
buddhiü tajjàtim anye tu  $ buddhisattàm athàpare  &
pratyastaråpàü bhàveùu  % kriyeti pratijànate  // BVaky_3,8.25 //
àvirbhàvatirobhàvau  $ janmanà÷au tathàparaiþ  &
ùañsu bhàvavikàreùu  % kalpitau vyàvahàrikau  // BVaky_3,8.26 //
tàbhyàü sarvapravçttãnàm  $ abhedenopasamgrahaþ  &
janmaivà÷ritasàråpyaü  % sthitir ity abhidhãyate  // BVaky_3,8.27 //
*jàyamànàn na janrnànyad  $ vinà÷e 'py apadàrthatà  &
ato bhàvavikàreùu  % sattaikà vyavatiùñhate  // BVaky_3,8.28 *//
*pårvabhàgas tu yaj jàtàt  $ taj janmety apadi÷yate  &
à÷ritakramaråpeõa  % nimittatve vivakùite  // BVaky_3,8.29 //
àkhyàta÷abdair artho 'sàv  $ evaübhåto 'bhidhãyate  &
nàma÷abdàþ pravartante  % saüharanta iva kramam  // BVaky_3,8.30 //
phalaü phalàpade÷o và  $ vastu và tadvirodhi yat  &
tad anyad eva pårveùàü  % nàga ity apadi÷yate  // BVaky_3,8.31 //
naivàsti naiva nàstãti  $ vastuno grahanàd vinà  &
kalpate pararåpeõa  % vastv anyad anugamyate  // BVaky_3,8.32 //
bhàvàbhàvau ghañàdinàm  $ aspç÷ann api pàõinà  &
ka÷ cid vedàprakà÷e 'pi  % prakà÷e tata eva và  // BVaky_3,8.33 //
vyàpi saukùmyaü kva cid yàti  $ kva cit saühanyate punaþ  &
akurvàõo 'tha và kiü cit  % sva÷aktyaivaü prakà÷ate  // BVaky_3,8.34 //
sarvaråpasya tattvasya  $ yat krameõeva dar÷anam  &
bhàgair iva prakëpti÷ ca  % tàü kriyàm apare viduþ  // BVaky_3,8.35 //
sattà sva÷aktiyogena  $ sarvaråpà vyavasthità  &
sàdhyà ca sàdhanaü caiva  % phalaü bhoktà phalasya ca  // BVaky_3,8.36 //
kriyàm anye tu manyante  $ kva cid apy anapà÷ritàm  &
sàdhanaikàrthakàritve  % pravçttim anapàyinãm  // BVaky_3,8.37 //
sàmànyabhåtà sà pårvaü  $ bhàga÷aþ pravibhajyate  &
tato vyàpàraråpeõa  % sàdhyeva vyavatiùñhate  // BVaky_3,8.38 //
prakçtiþ sàdhanànàü sà  $ prathamaü tac ca kàrakam  &
vyàpàràõàü tato 'nyatvam  % aparair upavarõyate  // BVaky_3,8.39 //
bahånàü saübhave 'rthànàü  $ ke cid evopakàrinaþ  &
saüsarge ka÷ cid esàü tu  % pràdhànyena pratãyate  // BVaky_3,8.40 //
sàdhyatvàt tatra càkhyàtair  $ vyàpàràþ siddhasàdhanàþ  &
pràdhànyenàbhidhãyante  % phalenàpi pravartitàþ  // BVaky_3,8.41 //
ekatvàvçttibhàvàbhyàü  $ bhedàbhedasamanvaye  &
saükhyàs tatropalabhyante  % saükhyeyàvayavakriyàþ  // BVaky_3,8.42 //
siddhasyàrthasya pàkàdeþ  $ kathaü sàdhanayogità  &
sàdhyatve và tiïantena  % kçtàü bhedo na ka÷ cana  // BVaky_3,8.43 //
tatra kàrakayogàyà  $ yady àkhyàtaü nibandhanam  &
ùaùñhvàþ sà lena saübandhe  % vyudastà kartçkarmanoþ  // BVaky_3,8.44 //
ekàbhidhàna eko 'rtho  $ yugapac ca dvidharmabhàk  &
na saübhavati siddhatve  % sa sàdhyaþ syàt kathaü punaþ  // BVaky_3,8.45 //
etàvat sàdhanaü sàdhyam  $ etàvad iti kalpanà  &
÷àstra eva na vàkye 'sti  % vibhàgaþ paramàrthataþ  // BVaky_3,8.46 //
àkhyàta÷abde bhàgàbhyàü  $ sàdhyasàdhanavartità  &
prakalpità yathà ÷àstre  % sa gha¤àdisv api kramaþ  // BVaky_3,8.47 //
sàdhyatvena kriyà tatra  $ dhàturåpanibandhanà  &
sattvabhàvas tu yas tasyàþ  % sa gha¤àdinibandhanaþ  // BVaky_3,8.48 //
bandhutàbhedaråpeõa  $ bandhu÷abde vyavasthità  &
samåho bandhvavasthà tu  % pratyayenàbhidhãyate  // BVaky_3,8.49 //
tatra yam prati sàdhyatvam  $ asiddhà taü prati kriyà  &
siddhà tu yasmin sàdhyatvaü  % na tam eva punaþ prati  // BVaky_3,8.50 //
ràj¤aþ putrasya napteti  $ na ràj¤i vyatiricyate  &
putrasyàrthaþ pradhànatvaü  % na càsya vinivartate  // BVaky_3,8.51 //
mçgo dhàvati pa÷yeti  $ sàdhyasàdhanaråpatà  &
tathà viùayabhedena  % saraõasyopapadyate  // BVaky_3,8.52 //
lakçtyaktakhalarthànàü  $ tathàvyayakçtàm api  &
råóhiniùñhàgha¤àdinàm  % dhàtuþ sàdhyasya vàcakaþ  // BVaky_3,8.53 //
sàdhyasyàpariniùpatteþ  $ so 'yam ity anupagrahaþ  &
tiïantair antareõevam  % upamànaü tato na taiþ  // BVaky_3,8.54 //
sàdhanatvaü prasiddhaü ca  $ tiïkùu saübandhinàü yataþ  &
tenàdhyàropa eva syàd  % upamà tu na vidyate  // BVaky_3,8.55 //
nyåneùu ca samàptàrtham  $ upamànaü vidhãyate  &
kriyà caivà÷raye sarvà  % tatra tatra samàpyate  // BVaky_3,8.56 //
yenaiva hetunà haüsaþ  $ patatãty abhidhãyate  &
àtau tasya samàptatvàd  % upamàrtho na vidyate  // BVaky_3,8.57 //
kriyàõàü jàtibhinnànàü  $ sàdç÷yaü nàvadhàryate  &
siddhe÷ ca prakrame sàdhyam  % upamàtum na ÷akyate  // BVaky_3,8.58 //
vanam vçkùà iti yathà  $ bhedàbhedavyapà÷rayàt  &
arthàtmà bhidyate bhàve  % sa bàhyàbhyantare kramaþ  // BVaky_3,8.59 //
sàmànye bhàva ity atra  $ yal liïgam upalabhyate  &
bhedànàü anumeyatvàn  % na tat teùu vivakùyate  // BVaky_3,8.60 //
nirde÷e caritàrthatvàl  $ liïgaü bhàve 'vivaksitam  &
upamànavidhitvàc ca  % bhàvàd anyat pacàdisu  // BVaky_3,8.61 //
bhavatau yat pacàdinàü  $ tàvad atropadi÷yate  &
na ca liïgam pacàdinàü  % bhavatau samavasthitam  // BVaky_3,8.62 //
eka÷ ca so 'rthaþ sattàkhyaþ  $ katham cit kai÷ cid ucyate  &
liïgàni càsya bhidyante  % paciråpàdibhedavat  // BVaky_3,8.63 //
àcàryo màtula÷ ceti  $ yathaiko vyapadi÷yate  &
sambandhibhedàd arthàtmà  % sa vidhiþ paktibhàvayoþ  // BVaky_3,8.64 //

3,9: Kàlasamudde÷aþ
vyàpàravyatirekeõa  $ kàlam eke pracakùate  &
nityam ekaü vibhu dravyaü  % parimàõaü kriyàvatàm  // BVaky_3,9.1 //
diùñiprasthasuvarõàdi  $ mårtibhedàya kalpate  &
kriyàbhedàya kàlas tu  % saükhyà sarvasya bhedikà  // BVaky_3,9.2 //
utpattau ca sthitau caiva  $ vinà÷e càpi tadvatàm  &
nimittaü kàlam evàhur  % vibhaktenàtmanà sthitam  // BVaky_3,9.3 //
tam asya lokayantrasya  $ såtradhàraü pracakùate  &
pratibandhàbhyanuj¤àbhyàü  % tena vi÷vaü vibhajyate  // BVaky_3,9.4 //
yadi na pratibadhnãyàt  $ pratibandhaü ca notsçjet  &
avasthà vyatikãryeran  % paurvàparyavinàkçtàþ  // BVaky_3,9.5 //
tasyàtmà bahudhà bhinno  $ bhedair dharmàntarà÷rayaiþ  &
na hi bhinnam abhinnaü và  % vastu kiü cana vidyate  // BVaky_3,9.6 //
naiko na càpy aneko 'sti  $ na ÷uklo nàpi càsitaþ  &
dravyàtmà sa tu saüsargàd  % evaüråpaþ prakà÷ate  // BVaky_3,9.7 //
saüsarginàü tu ye bhedà  $ vi÷eùàs tasya te matàþ  &
sa bhinnas tair vyavasthànàü  % kàlo bhedàya kalpate  // BVaky_3,9.8 //
vi÷iùñakàlasaübandhàd  $ vçttilàbhaþ prakalpate  &
÷aktãnàü saüprayogasya  % hetutvenàvatiùñhate  // BVaky_3,9.9 //
janmàbhivyaktiniyamàþ  $ prayogopanibandhanàþ  &
nityàdhãnasthititvàc ca  % sthitir niyamapårvikà  // BVaky_3,9.10 //
sthitasyànugrahas tais tair  $ dharmaiþ saüsargibhis tataþ  &
pratibandhas tirobhàvaþ  % prahàõam iti càtmanaþ  // BVaky_3,9.11 //
pratyavasthaü tu kàlasya  $ vyàpàro 'tra vyavasthitaþ  &
kàla eva hi vi÷vàtmà  % vyàpàra iti kathyate  // BVaky_3,9.12 //
mårtãnàü tena bhinnànàm  $ àcayàpacayàþ pçthak  &
lakùyante pariõàmena  % sarvàsàü bhedayoginà  // BVaky_3,9.13 //
jalayantrabhramàve÷a-  $ sadç÷ãbhiþ pravçttibhiþ  &
sa kalàþ kalayan sarvàþ  % kàlàkhyàü labhate vibhuþ  // BVaky_3,9.14 //
pratibhaddhà÷ ca yàs tena  $ citrà vi÷vasya vçttayaþ  &
tàþ sa evànujànàti  % yathà tantuþ ÷akuntikàþ  // BVaky_3,9.15 //
vi÷iùñakàlasaübandhàl  $ labdhapàkàsu ÷aktiùu  &
kriyàbhivyajyate nityà  % prayogàkhyena karmaõà  // BVaky_3,9.16 //
jàtiprayuktà tasyàü tu  $ phalavyaktiþ prajàyate  &
kuto 'py adbhutayà vçttyà  % ÷aktibhiþ sà niyamyate  // BVaky_3,9.17 //
tatas tu samavàyàkhyà  $ ÷aktir bhedasya bàdhikà  &
ekatvam iva tà vyaktãr  % àpàdayati kàraõaiþ  // BVaky_3,9.18 //
athàsmàn niyamàd årdhvaü  $ jàtayo yàþ prayojikàþ  &
tàþ sarvà vyaktim àyànti  % svacche chàyà ivàmbhasi  // BVaky_3,9.19 //
kàraõànuvidhàyitvàd  $ atha kàraõa pårvakàþ  &
guõàs tatropajàyante  % svajàtivyaktihetavaþ  // BVaky_3,9.20 //
à÷rayàõàü ca nityatvam  $ à÷ritànàü ca nityatà  &
tà vyaktãr anugçhõàti  % sthitis tena prakalpate  // BVaky_3,9.21 //
anityasya yathotpàde  $ pàratantryaü tathà sthitau  &
vinà÷àyaiva tat ÷çùñam  % asvàdhãnasthitiü viduþ  // BVaky_3,9.22 //
sthitaþ saüsargibhir bhàvaiþ  $ svakriyàsv anugçhyate  &
naiùàü sattàm anudgçhya  % vçttir janmavatàü smçtà  // BVaky_3,9.23 //
jaràkhyà kàla÷aktir yà  $ ÷aktyantaravirodhinã  &
sà ÷aktãþ pratibadhnàti  % jàyante ca virodhinaþ  // BVaky_3,9.24 //
prayojakàs tu ye bhàvàþ  $ sthitibhàgasya hetavaþ  &
tirobhavanti te sarve  % yata àtmà prahãyate  // BVaky_3,9.25 //
yathaivàdbutayà vçttyà  $ niùkramaü nirnibandhanam  &
apadaü jàyate sarvaü  % tathàsyàtmà prahãyate  // BVaky_3,9.26 //
kriyayor apavargiõyor  $ nànàrthasamavetayoþ  &
saübandhinà vinaikena  % paricchedaþ kathaü bhavet  // BVaky_3,9.27 //
yathà tulàyàü haste và  $ nànàdravyavyavasthitam  &
gurutvaü parimãyeta  % kàlàd evaü kriyàgatiþ  // BVaky_3,9.28 //
jahàti sahavçttà÷ ca  $ kriyàþ sa samavasthitàþ  &
vrãhir yathodakaü tena  % hàyanàkhyàü prapadyate  // BVaky_3,9.29 //
pratibandhàbhyanuj¤àbhyàü  $ vçttir yà tasya ÷àsvatã  &
tayà vibhajyamàno 'sau  % bhajate kramaråpatàü  // BVaky_3,9.30 //
kartçbhedàt tadartheùu  $ pracayàpacayau gataþ  &
samatvaü viùamatvaü và  % sa ekaþ pratipadyate  // BVaky_3,9.31 //
kriyàbhedàd yathaikasmiüs  $ takùàdyàkhyà pravartate  &
kriyàbhedàt tathaikasminn  % çtvàdyàkhyopajàyate  // BVaky_3,9.32 //
àrambha÷ ca kriyà caiva  $ niùñhà cety abhidhãyate  &
dharmàntaràõàm adhyàsa-  % bhedàt sadasadàtmanaþ  // BVaky_3,9.33 //
yàvàü÷ ca dvyaõukàdãnàü  $ tàvàn himavato 'py asau  &
na hy àtmà kasya cid bhettuü  % pracetuü vàpi ÷akyate  // BVaky_3,9.34 //
anyais tu bhàvair anyeùàü  $ pracayaþ parikalpyate  &
÷anair idam idaü kùipram  % iti tena pratãyate  // BVaky_3,9.35 //
asata÷ ca kramo nàsti  $ sa hi bhettuü na ÷akyate  &
sato 'pi càtmatattvaü yat  % tat tathaivàvatiùñhate  // BVaky_3,9.36 //
kriyopàdhi÷ ca san bhåta-  $ bhaviùyadvartamànatàþ  &
ekàda÷àbhir àkàrair  % vibhaktàþ pratipadyate  // BVaky_3,9.37 //
bhåtaþ pa¤cavidhas tatra  $ bhaviùyaü÷ ca caturvidhaþ  &
vartamàno dvidhàkhyàta  % ity ekàda÷a kalpanàþ  // BVaky_3,9.38 //
kàle nidhàya svaü råpaü  $ praj¤ayà yan nigçhyate  &
bhàvàs tato nivartante  % tatra saükrànta÷aktayaþ  // BVaky_3,9.39 //
bhàvinàü caiva yad råpaü  $ tasya ca pratibimbakam  &
sunirmçùña ivàdar÷e  % kàla evopapadyate  // BVaky_3,9.40 //
tçõaparõalatàdãni  $ yathà sroto 'nukarùati  &
pravartayati kàlo 'pi  % màtrà màtràvatàü tathà  // BVaky_3,9.41 //
àvi÷yevànusaüdhatte  $ yathà gatimatàü gatãþ  &
vàyus tatraiva kàlàtmà  % vidhatte kramaråpatàm  // BVaky_3,9.42 //
ayanapravibhàga÷ ca  $ gatã÷ ca jyotiùàü dhruvà  &
nivçttiprabhavà÷ caiva  % bhåtànàü tannibandhanàþ  // BVaky_3,9.43 //
màtràõàü pariõàmà ye  $ kàlavçttyanupàtinaþ  &
nakùatràkhyà pçthak teùu  % cihnamàtraü tu tàrakàþ  // BVaky_3,9.44 //
rutair mçga÷akuntànàü  $ sthàvaràõàü ca vçttibhiþ  &
chàyàdipariõàmai÷ ca  % çtudhàmà niråpyate  // BVaky_3,9.45 //
nirbhàsopagamo yo 'yaü  $ kramavàn iva dç÷yate  &
akramasyàpi vi÷vasya  % tat kàlasya viceùñitam  // BVaky_3,9.46 //
dåràntikavyavasthànam  $ adhvàdhikaraõaü yathà  &
cirakùipravyavasthànaü  % kàlàdhikaraõaü tathà  // BVaky_3,9.47 //
tasyàbhinnasya kàlasya  $ vyavahàre kriyàkçtàþ  &
bhedà iva trayaþ siddhà  % yàül loko nàtivartate  // BVaky_3,9.48 //
ekasya ÷aktayas tisraþ  $ kàlasya samavasthitàþ  &
yatsaübandhena bhàvànàü  % dar÷anàdar÷ane satàm  // BVaky_3,9.49 //
dvàbhyàü sa kila ÷aktibhyàü  $ bhàvànàü varaõàtmakaþ  &
÷aktis tu vartamànàkhyà  % bhàvaråpaprakà÷inã  // BVaky_3,9.50 //
anàgatà janma÷akteþ  $ ÷aktir apratibandhikà  &
atãtàkhyà tu yà ÷aktis  % tayà janma virudhyate  // BVaky_3,9.51 //
tamaþprakà÷avat tv ete  $ trayo 'dhvàno vyavasthitàþ  &
akramàs teùu bhàvànàü  % kramaþ samupalabhyate  // BVaky_3,9.52 //
dvau tu tatra tamoråpàv  $ ekasyàlokavat sthitiþ  &
atãtam api keùàü cit  % punar viparivartate  // BVaky_3,9.53 //
yugapad vartamànatvaü  $ taddharmà pratipadyate  &
keùàü cid vartamànatvàc  % caiti tadvad atãtatàm  // BVaky_3,9.54 //
hetupakàràd àkùipto  $ vartamànatvam àgataþ  &
÷àntahetåpakàraþ san  % punar nopaiti dar÷anam  // BVaky_3,9.55 //
dve eva kàlasya vibhoþ  $ keùàü cic chaktivartmanã  &
karoti yàbhyàü bhàvànàm  % unmãlananimãlane  // BVaky_3,9.56 //
kalàbhiþ pçthagarthàbhiþ  $ pravibhaktaü svabhàvataþ  &
ke cid buddhyanusaühàra-  % lakùaõaü taü pracakùate  // BVaky_3,9.57 //
j¤ànànugata÷aktiü và  $ bàhyaü và satyataþ sthitam  &
kàlàtmànam anà÷ritya  % vyavahartuü na ÷akyate  // BVaky_3,9.58 //
tisro bhàvasya bhàvasya  $ keùàü cid bhàva÷aktayaþ  &
tàbhiþ sva÷aktibhiþ sarvaü  % sadaivàsti ca nàsti ca  // BVaky_3,9.59 //
sattvàd avyatirekeõa  $ tàs tisro 'pi vyavasthitàþ  &
kramas tàs tadabhedàc ca  % sadasattvaü na bhidyate  // BVaky_3,9.60 //
dar÷anàdar÷anenaikaü  $ dçùñàdçùñaü tad eva tu  &
adhvanàm ekatà nàsti  % na ca kiü cin nivartate  // BVaky_3,9.61 //
÷aktyàtmadevatàpakùair  $ bhinnaü kàlasya dar÷anam  &
prathamaü tad avidyàyàü  % yad vidyàyàü na vidyate  // BVaky_3,9.62 //
abhede yadi kàlasya  $ hrasvadãrghaplutàdiùu  &
dç÷yate bhedanirbhàsaþ  % sa cirakùiprabuddhivat  // BVaky_3,9.63 //
hrasvadãrghaplutàvçttyà  $ nàlikàsalilàdiùu  &
kathaü pracayayogaþ syàt  % kalpanàmàtrahetukaþ  // BVaky_3,9.64 //
abhivyaktinimittasya  $ pracayena pracãyate  &
abhinnam api ÷abdasya  % tattvam apracayàtmakam  // BVaky_3,9.65 //
evaü màtràturãyasya  $ bhedo dà÷atayasya và  &
parimàõavikalpena  % ÷abdàtmani na vidyate  // BVaky_3,9.66 //
anuniùpàdikalpena  $ ye 'ntaràla iva sthitàþ  &
÷abdàs te pratipattéõàm  % upàyàþ pratipattaye  // BVaky_3,9.67 //
vi÷iùñam avadhiü taü tam  $ upàdàya prakalpate  &
kàlaþ kàlavatàm ekaþ  % kùaõamàsartubhedabhàk  // BVaky_3,9.68 //
buddhyavagrahabhedàc ca  $ vyavahàràtmani sthitaþ  &
tàvàn eva kùaõaþ kàlo  % yugamanvantaràõi và  // BVaky_3,9.69 //
pratibandhàbhyanuj¤àbhyàü  $ nàlikàvivarà÷rite  &
yad ambhasi prakùaraõaü  % tat kàlasyaiva ceùñitam  // BVaky_3,9.70 //
alpe mahati và chidre  $ tatsaübandhe na bhidyate  &
kàlasya vçttir àtmàpi  % tam evàsyànuvartate  // BVaky_3,9.71 //
àkrãóa iva kàlasya  $ dç÷yate yaþ sva÷aktibhiþ  &
bahuråpasya bhàveùu  % bahudhà tena bhidyate  // BVaky_3,9.72 //
tvacisàrasya và vçddhiü  $ tçõaràjasya và dadhat  &
tàvat tadvçddhiyogena  % kàlatattvaü vikalpate  // BVaky_3,9.73 //
vyatikrame 'pi màtràõàü  $ tasya nàsti vyatikramaþ  &
na gantçgatibhedena  % màrgabhedo 'sti ka÷ cana  // BVaky_3,9.74 //
udayàstamayàvçttyà  $ jyotiùàü lokasiddhayà  &
kàlasyàvyatipàte 'pi  % tàddharmyam iva lakùyate  // BVaky_3,9.75 //
àdityagrahanakùatra-  $ parispandam athàpare  &
bhinnam àvçttibhedena  % kàlaü kàlavido viduþ  // BVaky_3,9.76 //
kriyàntarapariccheda-  $ pravçttà yà kriyàü prati  &
nirj¤àtaparimàõà sà  % kàla ity abhidhãyate  // BVaky_3,9.77 //
j¤àne råpasya saükràntir  $ j¤ànenaivànusaühçtiþ  &
ataþ kriyàntaràbhàve  % sà kriyà kàla iùyate  // BVaky_3,9.78 //
bhåto ghaña itãyaü ca  $ sattàyà eva bhåtatà  &
bhåtà satteti sattàyàþ  % sattà bhåtàbhidhãyate  // BVaky_3,9.79 //
parato bhidyate sarvam  $ àtmà tu na vikalpyate  &
parvatàdisthitis tasmàt  % pararåpeõa bhidyate  // BVaky_3,9.80 //
prasiddhabhedà vyàpàrà  $ viråpàvayavakriyàþ  &
sàhacaryeõa bhidyante  % saråpàvayavakriyàþ  // BVaky_3,9.81 //
*vyavadhànam ivopaiti  $ nivçtta iva dç÷yate  &
kriyàsamåho bhujyàdir  % antaràlapravçttibhiþ  // BVaky_3,9.82 *//
*na ca vicchinnaråpo 'pi  $ so 'viràmàn nivartate  &
sarvaiva hi kriyànyena  % samkãrõevopalabhyate  // BVaky_3,9.83 *//
*tadantaràladçùñà và  $ sarvaivàvayavakriyà  *&
sàdç÷yàt sati bhede tu  % tadaïgatvena gçhyate  // BVaky_3,9.84 //
sad asad vàpi vastu syàt  $ tçtãyaü nàsti kiü cana  &
tena bhåtabhaviùyantau  % muktvà madhyaü na vidyate  // BVaky_3,9.85 //
nirvçttiråpam ekasya  $ bhedàbhàvàn na kalpate  &
sad asad vàpi tenaikaü  % kramaråpaü kathaü bhavet  // BVaky_3,9.86 //
bahånàü cànavasthànàd  $ ekam evopalabhyate  &
yathopalabdhi smaraõaü  % tatra càpy upapadyate  // BVaky_3,9.87 //
sadasadråpam ekaü syàd  $ sarvasyaikatvakalpane  &
nirvçttiråpaü nirvçtteþ  % sàmànyam atha và bhavet  // BVaky_3,9.88 //
kàryotpattau samarthaü và  $ svena dharmeõa tat tathà  &
àtmatattvena gçhyeta  % sà càsmin vartamànatà  // BVaky_3,9.89 //
kriyàprabandharåpaü yad  $ adhyàtmaü vinigçhyate  &
saükràntaråpam ekatra  % tàm àhur vartamànatàm  // BVaky_3,9.90 //
kriyàtipattir atyantaü  $ kriyànutpattilakùaõà  &
na ca bhåtam anutpannaü  % na bhaviùyat tathàvidham  // BVaky_3,9.91 //
pràg viruddhakriyotpàdàn  $ nirvçtte và virodhini  &
vyàpàre 'vadhibhedena  % viùayas tatra bhidyate  // BVaky_3,9.92 //
vyabhicàre nimittasya  $ sàdhutvaü na prakalpate  &
bhàvy àsãd iti såtreõa  % tat kàle 'nyatra ÷iùyate  // BVaky_3,9.93 //
svakàla eva sàdhutve  $ kàlabhede gatiþ katham  &
vàkyàrthàd atadartheùu  % vi÷iùñatvaü na sidhyati  // BVaky_3,9.94 //
tadartha÷ ced avayavo  $ bhàvino bhåtatàgatiþ  &
na syàd atyantabhåtatvam  % evaikaü tatra saübhavet  // BVaky_3,9.95 //
vi÷iùñakàlatà pårvaü  $ tathàpi tu vi÷eùaõe  &
à÷rayàt so 'ntaraïgatvàt  % tatra sàdhur bhaviùyati  // BVaky_3,9.96 //
àmi÷ra eva prakràntaþ  $ sa padàrthas tathàvidhaþ  &
kevalasya vimi÷ratvaü  % nitye 'rthe nopapadyate  // BVaky_3,9.97 //
÷uddhe ca kàle vyàkhyàtam  $ àmi÷re na prasidhyati  &
sàdhutvam ayathàkàlaü  % tat såtreõopadi÷yate  // BVaky_3,9.98 //
àkhyàtapadavàcye 'rthe  $ nirvartyatvàt pradhànatà  &
vi÷eùaõaü tadàkùepàt  % tatkàle vyavatiùñhate  // BVaky_3,9.99 //
saüpratyayànukàro và  $ ÷abdavyàpàra eva và  &
adhyasyate viruddhe 'rthe  % na ca tena virudhyate  // BVaky_3,9.100 //
bhåtaü bhaviùyad ity etau  $ pratyayau vartamànatàm  &
atyajantau prapadyete  % viruddhà÷rayaråpatàm  // BVaky_3,9.101 //
adhvano vartamànasya  $ viùayeõa bhaviùyatà  &
bhàùye bhaviùyatkàleti  % kàryàrthaü vyapadi÷yate  // BVaky_3,9.103 //
icchà cikãr÷atãty atra  $ svakàlam anurudhyate  &
bhaviùyati prakçtyarthe  % tatkàlaü nànurudhyate  // BVaky_3,9.104 //
à÷àsyamànatantratvàd  $ à÷aüsàyàü viparyayaþ  &
prayoktçdharmaþ ÷abdàrthe  % ÷abdair evànu÷ajyate  // BVaky_3,9.105 //
apchàlibãjasaüyoge  $ vartate niùpadir yadà  &
tatràvayavavçttitvàd  % bhaviùyatpratiùedhanam  // BVaky_3,9.106 //
phalaprasavaråpe tu  $ niùpadau bhåtakàlatà  &
dharmàntareùu tad råpam  % adhyasya parikalpyate  // BVaky_3,9.107 //
upayukte nimittànàü  $ vyàpàre phalasiddhaye  &
tatra råpaü yad adhyastaü  % tatkàlaü tat pratãyate  // BVaky_3,9.108 //
niùpattàv avadhiþ ka÷ cit  $ ka÷ cit prativivakùitaþ  &
hetujanmavyapekùàtaþ  % phalajanmeti cocyate  // BVaky_3,9.109 //
abahiþsàdhanàdhãnà  $ siddhir yatra vivakùità  &
tat sàdhanàntaràbhàvàt  % siddham ity apadi÷yate  // BVaky_3,9.110 //
tasmàd avadhibhedena  $ siddhà mukhyaiva bhåtatà  &
anàgatatvam astitvaü  % hetudharmavyapekùaõe  // BVaky_3,9.111 //
satàm indriyasaübandhàt  $ saiva sattà vi÷iùyate  &
bhedena vyavahàro hi  % vastvantaranibandhanaþ  // BVaky_3,9.112 //
astitvaü vastumàtrasya  $ buddhyà tu parigçhyate  &
yaþ samàsàdanàd bhedaþ  % sa tatra na vivakùitaþ  // BVaky_3,9.113 //
yogàd và strãtvapuüstvàbhyàü  $ na kiü cid avatiùñhate  &
svasminn àtmani tatrànyad  % bhåtaü bhàvi ca kathyate  // BVaky_3,9.114 //

3,10: Puruùasamudde÷a
pratyaktà parabhàva÷ càpy  $ upàdhã kartçkarmanoþ  &
tayoþ ÷rutivi÷eùeõa  % vàcakau madhyamottamau  // BVaky_3,10.1 //
sad asad vàpi caitanyam  $ etàbhyàm avagamyate  &
caitanyabhàge prathamaþ  % puruùo na tu vartate  // BVaky_3,10.2 //
budhijànàticitibhiþ  $ prathame puruùe sati  &
samj¤ànàrthair na caitanya-  % syopayogaþ prakà÷yate  // BVaky_3,10.3 //
saübodhanàrthaþ sarvatra  $ madhyame kai÷ cid iùyate  &
tathà saübodhane sarvàü  % prathamàü yuùmado viduþ  // BVaky_3,10.4 //
saübodhanaü na loke 'sti  $ vidhàtavyena vastunà  &
svàhendra÷atrur vardhasva  % yathà ràjà bhaveti ca  // BVaky_3,10.5 //
yuùmadarthasya siddhatvàn  $ niyatà càdyudàttatà  &
yuùmadaþ prathamàntasya  % para÷ cen na padàd asau  // BVaky_3,10.6 //
guõapradhànatàbhedaþ  $ puru÷àdiviparyayaþ  &
nirde÷a÷ cànyathà ÷àstre  % nityatvàn na virudhyate  // BVaky_3,10.7 //
yathànirde÷am arthàþ syur  $ yesàü ÷àstraü vidhàyakam  &
kim cit sàmànyam à÷ritya  % sthite tu pratipàdanam  // BVaky_3,10.8 //
yo '÷ve yaþ pãñha ity atra  $ bhåtayor a÷vapãñhayoþ  &
yathopalakùaõàrthatvaü  % tathàrtheùv anu÷àsanam  // BVaky_3,10.9 //

3,11: Saükhyàsamudde÷a
saükhyàvàn sattvabhåto 'rthaþ  $ sarva evàbhidhãyate  &
bhedàbhedavibhàgo hi  % loke saükhyànibandhanaþ  // BVaky_3,11.1 //
sa dharmo vyatirikto và  $ teùàü àtmaiva và tathà  &
bhedahetutvam à÷ritya  % saükhyeti vyapadi÷yate  // BVaky_3,11.2 //
samavetà paricchedye  $ kva cid anyatra sà sthità  &
prakalpayati bhàvànàü  % saükhyà bhedaü tathàtmanaþ  // BVaky_3,11.3 //
paratve càparatve ca  $ bhede tulyà ÷rutir yathà  &
saükhyà÷abdàbhidheyatvaü  % bhedahetos tathà guõe  // BVaky_3,11.4 //
asvatantre svatantratvaü  $ paradharmo yathà guõe  &
abhedye bhedyabhàvo 'pi  % dravyadharmas tathà guõe  // BVaky_3,11.5 //
svabuddhyà tam apoddhçtya  $ loko 'py àgamam à÷ritaþ  &
svadharmàd anyadharmeõa  % vyàcaùñe pratipattaye  // BVaky_3,11.6 //
paropakàratattvànàü  $ svàtantryenàbhidhàyakaþ  &
÷abdaþ sarvapadàrthànà  % svadharmad viprakçùyate  // BVaky_3,11.7 //
yathaivàviùayaü j¤ànaü  $ na kiü cid avabhàsate  &
tathà bhàvo 'py asaüsçùño  % na ka÷ cid upalabhyate  // BVaky_3,11.8 //
bhedena tu samàkhyàtaü  $ yal loko 'py anuvartate  &
àgamàc chàstrasadç÷o  % vyavahàraþ sa varõyate  // BVaky_3,11.9 //
buddhau sthiteùu teùv evam  $ adhyàropo na durlabhaþ  &
paradharmasya na hy atra  % sadasattvaü prayojakam  // BVaky_3,11.10 //
sàmànyeùv api sàmànyaü  $ vi÷eùeùu vi÷iùñatà  &
saükhyàsu saükhyà liïgeùu  % liïgam evaü prakalpate  // BVaky_3,11.11 //
ato dravyà÷ritàü saükhyàm  $ àhuþ saüsargavàdinaþ  &
bhedàbhedavyatãteùu  % bhedàbhedavidhàyinãm  // BVaky_3,11.12 //
àtmàntarànàü yenàtmà  $ tadråpa iva lakùyate  &
atadråpeõa saüsargàt  % sà nimittasaråpatà  // BVaky_3,11.13 //
saüsçùñeùv api nirbhàge  $ bhåteùv arthakriyà yathà  &
sattvàdiùu ca màtràsu  % sarvàsv evaü pratãyate  // BVaky_3,11.14 //
dvitvàdiyonir ekatvaü  $ bhedàs tatpårvakà yataþ  &
vinà tena na saükhyànàm  % anyàsàm asti saübhavaþ  // BVaky_3,11.15 //
ekatve buddhisahite  $ nimittaü dvitvajanmani  &
ekatvàbhyàü samutpannam  % evaü và tat pratãyate  // BVaky_3,11.16 //
ekatvasamudàyo và  $ sàpekùe và pçthak pçthak  &
ekatve dvitvam ity evaü  % tayor dvivacanaü bhavet  // BVaky_3,11.17 //
eko 'pi guõabhedena  $ saïgho bhedaü prakalpayet  &
à÷rayà÷rayibhedo hi  % tadà÷rayanibandhanaþ  // BVaky_3,11.18 //
saükhyeyasaïghasaükhyàna-  $ saïghaþ saükhyeti kathyate  &
vim÷atyàdisu sànyasva  % dravyasaïghasya bhedikà  // BVaky_3,11.19 //
ekaviü÷atisaükhvàvàü  $ saükhyàntarasaråpayoþ  &
ekasyàü buddhyanàvçttyà,  % bhàgayor iva kalpanà  // BVaky_3,11.20 //
asaükhyàsamudàyatvàt  $ saükhyàkàryaü vidhãyate  &
samåhatve tu tan na syàt  % svàïgàdisamudàyavat  // BVaky_3,11.21 //
saükhyeyàntaratantràsu  $ yà saükhyàsu pravartate  &
àvçttivargasaükhyeyà  % tàü saükhyàü tàdç÷ãü viduþ  // BVaky_3,11.22 //
na saükhyàyàü na saükhyeye  $ dvau da÷ety asti saübhavaþ  &
bhedàbhàvàn na saükhyàyàü  % virodhàn na tadà÷raye  // BVaky_3,11.23 //
saükhyàyete da÷advargau  $ dvida÷à iti saükhyayà  &
tadråpe vàpi saükhyeya  % àvçttiþ parigaõyate  // BVaky_3,11.24 //
saükhyà nàma na saükhyàsti  $ saüj¤aiùeti yathocyate  &
råpaü na råpam apy evaü  % samj¤à sà hi sitàdiùu  // BVaky_3,11.25 //
saükhyànajàtiyogàt tu  $ saükhyà saükhyeti kathyate  &
råpatvajàtiyogàc ca  % råpe råpam iti smçtam  // BVaky_3,11.26 //
nimittam ekam ity atra  $ vibhaktyà nàbhidhãyate  &
tadvatas tu yad ekatvaü  % vibhaktis tatra vartate  // BVaky_3,11.27 //
ekasya pracayo dçùñaþ  $ samåha÷ ca dvayos tathà  &
nimittavyatirekeõa  % saükhyànyà bhedikà tataþ  // BVaky_3,11.28 //
tad ekam api caikatvaü  $ vibhakti÷ravaõàd çte  &
nocyate tena ÷abdena  % vibhaktyà tu sahocyate  // BVaky_3,11.29 //
anvayavyatirekau ca  $ yadi syàd vacanàntaram  &
syàtàm asati tasmim÷ ca  % prakçtyartho na kalpyate  // BVaky_3,11.30 //
ekatvam eka ity atra  $ ÷uddhadravyavi÷eùaõam  &
saguõas tu prakçtyartho  % vibhaktyarthena bhidyate  // BVaky_3,11.31 //
dvyekayor iti nirde÷àt  $ saükhyàmàtre 'pi saübhavaþ  &
ekàdãnàü prasiddhyà tu  % saükhyeyàrthatvam ucyate  // BVaky_3,11.32 //

3,12: Upagrahasamudde÷a
ya àtmanepadàd bhedaþ  $ kva cid arthasya gamyate  &
anyata÷ càpi làde÷àn  % manyante tam upagraham  // BVaky_3,12.1 //
kva cit sàdhanam evàsau  $ kva cit tasya vi÷eùaõam  &
sàdhanaü tatra karmàdi  % vyaktavàco vi÷eùaõam  // BVaky_3,12.2 //
kriyà viùayabhedena  $ jãvikàdiùu bhidyate  &
làde÷aiþ sa kriyàbhedo  % vàkyeùv api niyamyate  // BVaky_3,12.3 //
dhàtvarthas tadvi÷eùa÷ càpy  $ uktaþ kva cid upagrahaþ  &
dhàtvartho gandhanàdiþ syàd  % vyatihàro vi÷eùaõam  // BVaky_3,12.4 //
kriyàpravçttàv àkhyàtà  $ kai÷ cit svàrthaparàrthatà  &
asati và sati vàpi  % vivakùitanibandhanà  // BVaky_3,12.5 //
kesàü cit kartrabhipràye  $ õicà saha vikalpate  &
àtmanepadam anyesàü  % tadarthà prakçtir yathà  // BVaky_3,12.6 //
krãõãùva vapate dhatte  $ cinoti cinute 'pi ca  &
àptaprayogà dç÷yante  % yeùu õyartho 'bhidhãyate  // BVaky_3,12.7 //
saüvidhànaü pacàdinàü  $ kva cid arthaþ pratãyate  &
tannimittà yathànyàpi  % kriyàdhi÷rayaõàdikà  // BVaky_3,12.8 //
kartrabhipràyatà såtre  $ kriyàbhedopalakùaõam  &
tathàbhåtà kriyà yà hi  % tatkartà phalabhàg yataþ  // BVaky_3,12.9 //
yathopalakùyate kàlas  $ tàrakàdar÷anàdibhiþ  &
tathà phalavi÷eùeõa  % kriyàbhedo nidar÷yate  // BVaky_3,12.10 //
kriyàvi÷eùavacane  $ sàmarthyam uparudhyate  &
kesàü cid anye tu kçtàþ  % svariteto ¤itas tathà  // BVaky_3,12.11 //
anubandha÷ ca siddhe 'rthe  $ smçtyartham anuùajyate  &
tulyàrtheùv api càva÷yaü  % na sarveùv ekadharmatà  // BVaky_3,12.12 //
dç÷ãkùyoþ sadç÷e 'py arthe  $ nàbhedaþ pratipårvayoþ  &
õyarthopàdàyinas tasmàn  % na tulyàrthàþ pacàdibhiþ  // BVaky_3,12.13 //
umbhyarthe vartamànasya  $ karoter bhinnadharmaõaþ  &
õyarthopàdàyità tasmàn  % niyatàþ ÷abda÷aktayaþ  // BVaky_3,12.14 //
tathà hy anuprayogasya  $ karoter àtmanepade  &
pårvavadgrahaõaü pràpte  % svaritaü samupasthitam  // BVaky_3,12.15 //
ekatve 'pi kriyàkhyàte  $ sàdhanà÷rayasaükhyayà  &
bhidyate na tu liïgàkhyo  % bhedas tatra tadà÷ritaþ  // BVaky_3,12.16 //
tasmàd avasthite 'py arthe  $ kasya cit pratibadhyate  &
÷abdasya ÷aktiþ sa tv eùa  % ÷àstre 'nvàkhyàyate vidhiþ  // BVaky_3,12.17 //
yasyàrthasya prasiddhyartham  $ àrabhyante pacàdayaþ  &
tat pradhànaü phalaü teùàü  % na làbhàdi prayojanam  // BVaky_3,12.18 //
yatrobhau svàmidàsau tu  $ pràrabhete saha kriyàm  &
yugapad dharmabhedena  % dhàtus tatra na vartate  // BVaky_3,12.19 //
yatra pratividhànàrthaþ  $ pacis tatràtmanepadam  &
parasmaipadam anyatra  % saüskàràdyabhidhàyini  // BVaky_3,12.20 //
saüvidhàtu÷ ca sàünidhyàd  $ dàse dharmo 'nusajyate  &
plakùa÷abdasya sàünidhyàn  % nyagrodhe plakùatà yathà  // BVaky_3,12.21 //
puroóà÷àbhidhànaü ca  $ dhànàdiùu yathà sthitam  &
chattriõà càbhisaübandhàc  % chattri÷abdàbhidheyatà  // BVaky_3,12.22 //
arthàt pratãtam anyonyaü  $ pàràrthyam avivakùitam  &
ity ayaü ÷eùaviùayaþ  % kai÷ cid atrànuvarõyate  // BVaky_3,12.23 //
atha pratividhàtà yo  $ halaiþ kçùati pa¤cabhiþ  &
bhàùye nodàhçtaü kasmàt  % pràptaü tatràtmanepadam  // BVaky_3,12.24 //
pratãtatvàt tadarthasya  $ ÷eùatvaü yadi kalpyate  &
na syàt pràptavibhàùàsau  % svaritetàü nivartikà  // BVaky_3,12.25 //
÷uddhe tu saüvidhànàrthe  $ kai÷ cid atreùyate kçùiþ  &
taddharmà yajir ity evaü  % na syàt tatràtmanepadam  // BVaky_3,12.26 //
atra tåpapadenàyam  $ arthabhedaþ pratãyate  &
pràpte vibhàùà kriyate  % tasmàn nàtràtmanepadam  // BVaky_3,12.27 //

3,13: Liïgasamudde÷a
stanake÷àdisaübandho  $ vi÷iùñà và stanàdayaþ  &
tadupavya¤janà jàtir  % guõàvasthà guõàs tathà  // BVaky_3,13.1 //
÷abdopajanito 'rthàtmà  $ ÷abdasaüskàra ity api  &
liïgànàü liïgatattvaj¤air  % vikalpàþ sapta dar÷itàþ  // BVaky_3,13.2 //
upàdànavikalpà÷ ca  $ liïgànàü sapta varõitàþ  &
vikalpasaüniyogàbhyàü  % ye ÷abdeùu vyavasthitàþ  // BVaky_3,13.3 //
tisro jàtaya evaitàþ  $ kesàü cit samavasthitàþ  &
aviruddhà, viruddhàbhir  % gomahiùyàdijàtibhiþ  // BVaky_3,13.4 //
hastinyàü vaóavàyàü ca  $ strãti buddheþ samanvayaþ  &
atas tàü jàtim icchanti  % dravyàdisamavàyinãm  // BVaky_3,13.5 //
paratantrasya yal liïgam  $ apoddhàre vivakùite  &
tatràsau ÷abdasaüskàraþ  % ÷abdair eva vyapà÷ritaþ  // BVaky_3,13.6 //
buddhyà kalpitaråpeùu  $ liïgeùv api ca saübhavaþ  &
strãtvàdãnàü vyavasthà hi  % sà liïgair vyapadi÷yate  // BVaky_3,13.7 //
yathà salilanirbhàsà  $ mçgatçùõàsu jàyate  &
jalopalabdhyanuguõàd  % bãjàd buddhir jale 'sati  // BVaky_3,13.8 //
tathaivàvyapade÷yebhyo  $ hetubhyas tàrakàdiùu  &
mukhyebhya iva liïgebhyo  % bhedà loke vyavasthitàþ  // BVaky_3,13.9 //
vyakteùu vyaktaråpàõàü  $ stanàdãnàü tu dar÷anàt  &
avyaktavya¤janàvyakter  % jàtir na parikalpyate  // BVaky_3,13.10 //
astitvaü ca pratij¤àya  $ sadàdar÷anam icchataþ  &
atyantàdar÷ane na syàd  % asattvaü prati ni÷cayaþ  // BVaky_3,13.11 //
na càlam anumànàya  $ ÷abdo 'dar÷anapårvakaþ  &
siddhe hi dar÷ane kiü syàd  % anumànaprayojanam  // BVaky_3,13.12 //
àvirbhàvas tirobhàvaþ  $ sthiti÷ cety anapàyinaþ  &
dharmà mårtiùu sarvàsu  % liïgatvenànudar÷itàþ  // BVaky_3,13.13 //
sarvamårtyàtmabhåtànàü  $ ÷abdàdinàü guõe guõe  &
trayaþ sattvàdidharmàs te  % sarvatra samavasthitàþ  // BVaky_3,13.14 //
råpasya càtmamàtrànàü  $ ÷uklàdinàü pratikùaõam  &
kà cit pralãyate kà cit  % kathaü cid abhivardhate  // BVaky_3,13.15 //
kvathitodakavac caiùàm  $ anavasthitavçttità  &
ajasraü sarvabhàvànàü  % bhàùya evopavarõità  // BVaky_3,13.16 //
pravçtter ekaråpatvaü  $ sàmyaü và sthitir ucyate  &
avirbhàvatirobhàva-  % pravçttyà vàvatiùñhate  // BVaky_3,13.17 //
guõà ity eva buddher và  $ nimittatvaü sthitir matà  &
sthite÷ ca sarvaliïgànàü  % sarvanàmatvam ucyate  // BVaky_3,13.18 //
sthiteùu sarvaliïgeùu  $ vivakùàniyamà÷rayaþ  &
kasya cic chabdasaüskàre  % vyàpàraþ kva cid iùyate  // BVaky_3,13.19 //
saünidhàne nimittànàü  $ kiü cid eva pravartakam  &
yathà takùàdi÷abdànàü  % lingeùu niyamas tathà  // BVaky_3,13.20 //
bhàvatattvadç÷aþ ÷iùñàþ  $ ÷abdàrtheùu vyavasthitàþ  &
yad yad dharme 'ïgatàm eti  % liïgaü tat tat pracakùate  // BVaky_3,13.21 //
svarabhedàd yathà ÷abdàþ  $ sàdhavo viùayàntare  &
liïgabhedàt tathà siddhàt  % sàdhutvam anugamyate  // BVaky_3,13.22 //
prayogo viprayoga÷ ca  $ loke yatropalabhyate  &
÷àstram àrabhyate tatra  % na prayogàviparyaye  // BVaky_3,13.23 //
upàdhibhedàd artheùu  $ guõadharmasya kasya cit  &
nimittabhàvaþ sàdhutve  % vivakùà ca vyavasthità  // BVaky_3,13.24 //
himàraõye mahattvena  $ yukte strãtvam avasthitam  &
hrasvopàdhivi÷iùñàyàþ  % kuñyàþ prasavayogità  // BVaky_3,13.25 //
÷abdàntarànàü bhinne 'rtha  $ upàyàþ pratipattaye  &
ekatàm iva ni÷citya  % laghvartham upadar÷itàþ  // BVaky_3,13.26 //
utpattiþ prasavo 'nyeùàü  $ nà÷aþ saüstyànam ity api  &
àtmaråpaü tu bhàvànàü  % sthitir ity apadi÷yate  // BVaky_3,13.27 //
dçùñaü nimittaü kesàü cij  $ jàtyàdivad avasthitam  &
dçùñavac chabdasaüskàra-  % màtraü tu parikalpitam  // BVaky_3,13.28 //
yathà prasiddhe 'py ekatve  $ nànàtvàbhinive÷inaþ  &
nànàtvaü janayantãva  % ÷abdà liïge 'pi sa kramaþ  // BVaky_3,13.29 //
idaü veyam ayaü veti  $ ÷abdasaüskàramàtrakam  &
nimittadar÷anàd arthe  % kai÷ cit sarvatra varõyate  // BVaky_3,13.30 //
nàva÷yaü viùayatvena  $ nimittaü vyavatiùñhate  &
indriyàdi yathàdçùñaü  % bhedahetus tad iùyate  // BVaky_3,13.31 //

3,14: Vçttisamudde÷a
kutsàpra÷aüsàti÷ayaiþ  $ samàptàrthaü tu yujyate  &
padaü svàrthàdayaþ sarve  % yasmàt kutsàdihetavaþ  // BVaky_3,14.1 //
devadattàdikutsàyàü  $ vartate kutsita÷rutiþ  &
kutsitasthà tu yà kutsà  % tadarthaþ ko vidhãyate  // BVaky_3,14.2 //
prakçùña iti ÷uklàdi-  $ prakarùasyàbhidhàyakaþ  &
prakçùñasya prakarùe tu  % tarabàdir vidhãyate  // BVaky_3,14.3 //
kutsitatvena kutsyo và  $ na samyag vàpi kutsitaþ  &
sva÷abdàbhihite kena  % vi÷iùño 'rthaþ pratãyate  // BVaky_3,14.4 //
na ca sàüpratikã kutsà  $ bhedàbhàvàt pratãyate  &
påjyate kutsitatvena  % pra÷astatvena kutsyate  // BVaky_3,14.5 //
vi÷eùaõavi÷eùyatvaü  $ padayor upajàyate  &
na pràtipadikàrtha÷ ca  % tatraiva vyatiricyate  // BVaky_3,14.6 //
vi÷eùyaü syàd anirj¤àtaü  $ nirj¤àto 'rtho vi÷eùaõam  &
paràrthatvena ÷eùatvaü  % sarveùàm upakàriõàm  // BVaky_3,14.7 //
vibhaktibhedo niyamàd  $ guõaguõyabhidhàyinoþ  &
sàmànàdhikaraõyasya  % prasiddhir dravya÷abdayoþ  // BVaky_3,14.8 //
dravye 'nirj¤àtajàtãye  $ kçùõa÷abdaþ prayujyate  &
anirj¤àtaguõe caivaü  % tila÷abdaþ pravartate  // BVaky_3,14.9 //
sàmànyànàm asaübandhàt  $ tau vi÷eùe vyavasthitau  &
råpàbhedàd vi÷eùaü tam  % abhivyaïktuü na ÷aknutaþ  // BVaky_3,14.10 //
tàv eva saünipatitau  $ bhedena pratipàdane  &
avacchedam ivàdhàya  % saü÷ayaü vyapakarùataþ  // BVaky_3,14.11 //
dravyàtmà guõasaüsarga-  $ bhedàd à÷rãyate pçthak  &
jàtisaübandhabhedàc ca  % dvitãya iva gçhyate  // BVaky_3,14.12 //
nimittair abhisaübandhàd  $ yà nimittasaråpatà  &
tayaikasyàpi nànàtvaü  % råpabhedàt prakalpate  // BVaky_3,14.13 //
dravyàvasthà tçtãyà tu  $ yasyàü saüsçjyate dvayam  &
tayor avasthayor bhedàd  % à÷rayatve niyujyate  // BVaky_3,14.14 //
buddhyaikaü bhidyate bhinnam  $ ekatvaü copagacchati  &
buddhyàvasthà vibhajyante  % sà hy arthasya vidhàyikà  // BVaky_3,14.15 //
vyapade÷ivad ekasmin  $ buddhyà nànàtvakalpanà  &
tayà kalpitabhedaþ sann  % arthàtmà vyapadi÷yate  // BVaky_3,14.16 //
kriyàbhedena dçùñànàm  $ a÷màdãnàü punaþ punaþ  &
kiü cid dar÷anam anyena  % dar÷anenàpadi÷yate  // BVaky_3,14.17 //
prayogabhedàd dhàtånàü  $ prakalpya bahuråpatàm  &
bhedàbhedàv upàdàya  % kva cid ekàctvam ucyate  // BVaky_3,14.18 //
anvayavyatirekàbhyàm  $ arthavàn parikalpitaþ  &
eko dhàtvarthavigamàd  % varõatvenopacaryate  // BVaky_3,14.19 //
dravyàtmànas trayas tasmàd  $ buddhau nànà vyavasthitàþ  &
à÷rayà÷rayidharmeõety  % ayaü pårvebhya àgamaþ  // BVaky_3,14.20 //
sàmànàdhikaraõyaü ca  $ ÷abdayoþ kai÷ cid iùyate  &
vi÷eùaõavi÷eùyatvaü  % saüj¤àsaüj¤itvam eva ca  // BVaky_3,14.21 //
keùàü cij jàtiguõayor  $ ekàrthasamavetayoþ  &
vçttiþ kçùõatileùv iùñà  % ÷abde dravyàbhidhàyini  // BVaky_3,14.22 //
saüs tu råparasàdinàm  $ à÷rayo nàbhidhãyate  &
dravyàbhidhànena vinà  % tatas te dvandvabhàvinaþ  // BVaky_3,14.23 //
dravyàbhidhàyã kçùõàdir  $ àkàïkùàvàn pravartate  &
nimittànuvidhàyitvàt  % tat tilàdau na vidyate  // BVaky_3,14.24 //
evaü jàtimati dravye  $ pratyàsanne kriyàü prati  &
guõadharma guõàviùñaü  % dravyaü bhedàya kalpate  // BVaky_3,14.25 //
guõamàtràbhidhàyitvaü  $ ke cid icchanti vçttiùu  &
ajà÷vàdiùu saübandhàd  % råóhãnàm iva råóhibhiþ  // BVaky_3,14.26 //
tile pårvam upàtte và  $ tatraiva matub iùyate  &
sa ca dharmaþ samàseùu  % guõas tasmàd vi÷eùaõam  // BVaky_3,14.27 //
[pañvãmçdvyoþ samàse tu  $ yady apy ekàrthavçttità  &
bhinnam atràdhikaraõaü  % pràg vçttes tac ca gçhyate  // BVaky_3,14.28 *//
anusyåteva bhedàbhyàm  $ ekà prakhyopajàyate  &
yadà sahavivakùàü tàm  % àhur dvandvaika÷eùayoþ  // BVaky_3,14.29 //
itaretarayogas tu  $ bhinnasaïghàbhidhàyinàm  &
pratyekaü ca samåho 'sau  % samåhiùu samàpyate  // BVaky_3,14.30 //
vyàpàrasamudàyasya  $ yathàdhi÷rayaõàdiùu  &
pratyekaü jàtivad vçttis  % tathà dvandvapadeùv api  // BVaky_3,14.31 //
÷auõóàrdharcapuroóà÷a-  $ cchattriõo 'tra nidar÷anam  &
te viùõumitrà iti ca  % bhinneùu sahacàriùu  // BVaky_3,14.32 //
arthàntaràbhidhàyitvaü  $ tathàrthàntaravartinàm  &
yàbhyàü caikam anekàrthaü  % tàbhyàm evàparaü padam  // BVaky_3,14.33 //
samudàyàntaratvàc ca  $ tàdç÷o 'rtho na laukikaþ  &
anvayavyatirekàbhyàü  % ÷àstràrtho 'pi na dç÷yate  // BVaky_3,14.34 //
duþkhà durupapàdà ca  $ tasmàd bhàùye 'py udàhçtà  &
yugapadvàcità sà tu  % vyavahàràrtham à÷rità  // BVaky_3,14.35 //
samudàyam upakramya  $ padaü tasyàü prayujyate  &
vibhàgena samàkhyàne  % tatas tad dvyartham ucyate  // BVaky_3,14.36 //
vàkye 'pi niyatà dharmàþ  $ ke cid vçttau dvayos tathà  &
te tv abhedena sàmarthya-  % màtra evopavarõitàþ  // BVaky_3,14.37 //
vçttau vi÷eùavçttitvàd  $ bhede sàmànyavàcità  &
upamànasamàsàdau  % ÷yàmàdãnàm udàhçtà  // BVaky_3,14.38 //
vçttir anyapadàrthe yà  $ tasyà vàkyeùv asaübhavaþ  &
càrthe dvandvapadànàü ca  % bhede vçttir na vidyate  // BVaky_3,14.39 //
bhede sati niràdãnàü  $ kràntàdyartheùv asaübhavaþ  &
pràg vçtter jàtivàcitvaü  % na ca gaurakharàdiùu  // BVaky_3,14.40 //
krãóàyà, jãvikàyà÷ ca  $ vàkyenàvacanàt tathà  &
na nityagrahaõaü yuktaü  % kauñilye yaïvidhau yathà  // BVaky_3,14.41 //
nirdhàraõàdiviùaye  $ vyapekùaiva yataþ sthità  &
samàsapratiùedhànàü  % tato nàsti prayojanam  // BVaky_3,14.42 //
vidhibhiþ pratiùedhai÷ ca  $ bhedàbhedanidar÷anam  &
kçtaü dvandvaikavadbhàve  % saïghavçttyupade÷avat  // BVaky_3,14.43 //
sàmarthyam avi÷eùoktam  $ api lokavyavasthayà  &
vçttyavçttyoþ prayogaj¤air  % vibhaktaü pratipattçbhiþ  // BVaky_3,14.44 //
arthasya vinivçttatvàl  $ lugàdi na virudhyate  &
ekàrthãbhàva evàtaþ  % samàsàkhyà vidhãyate  // BVaky_3,14.45 //
vyavasthitavibhàùà ca  $ sàmànye kai÷ cid iùyate  &
tathà vàkyaü vyapekùàyàü  % samàso 'nyatra ÷iùyate  // BVaky_3,14.46 //
tulya÷rutitvàt tattve 'pi  $ ràjàdãnàm upà÷rite  &
vçttau vi÷eùaõàkàïkùà-  % gamakatvàn nivartate  // BVaky_3,14.47 //
saübandhi÷abdaþ sàpekùo  $ nityaü sarvaþ prayujyate  &
svàrthavat sà vyapekùàsya  % vçttàv api na hãyate  // BVaky_3,14.48 //
samudàyena saübandho  $ yesàü gurukulàdinà  &
saüspç÷yàvayavàüs te 'pi  % yujyante tadvatà saha  // BVaky_3,14.49 //
abudhàn praty upàyà÷ ca  $ vicitràþ pratipattaye  &
÷abdàntaratvàd atyanta-  % bhedo vàkyasamàsayoþ  // BVaky_3,14.50 //
asamàse samàse ca  $ gorathàdiùv adar÷anàt  &
yuktàdinàü na ÷àstreõa  % nivçttyanugamaþ kçtaþ  // BVaky_3,14.51 //
÷abdàntaratvàd yuktàdiþ  $ kva cid vàkye prayujyate  &
praparõaprapalà÷àdau  % gata÷abda÷ ca vçttiùu  // BVaky_3,14.52 //
vi÷eùaõavi÷esyatvaü  $ kai÷ cid ekas tathà÷rayaþ  &
upàye tattvadar÷itvàd  % iùyate vçttivàkyayoþ  // BVaky_3,14.53 //
padaü yathaiva vçkùàdi  $ vi÷iùñe 'rthe vyavasthitam  &
nãlotpalàdy api tathà  % bhàgàbhyàü vartate vinà  // BVaky_3,14.54 //
÷rotriyakùetriyàdinàü  $ na ca vàsiùñhagàrgyavat  &
bhedena pratyayo loke  % tulyaråpàsamanvayàt  // BVaky_3,14.55 //
saptaparõàdivad bhedo  $ na vçttau vidyate kva cit  &
råóhyaråóhivibhàgo 'pi  % kriyate pratipattaye  // BVaky_3,14.56 //
yà sàmànyà÷rayà saüj¤à  $ vi÷eùaviùayà ca yà  &
bahulagrahaõàn nàsti  % pravçttir ubhayos tayoþ  // BVaky_3,14.57 //
susåkùmajañake÷àdau  $ samàso 'vayave yadi  &
syàt syàt tatràntaraïgatvàd  % bàdhako 'vayavasvaraþ  // BVaky_3,14.58 //
samudàyasya vçttau ca  $ naikade÷o vibhàùyate  &
bheda eva vibhàùàyà  % niyato viùayo yataþ  // BVaky_3,14.59 //
yata÷ càviùayaþ so 'syàs  $ tasmàn nàsty akçtàrthatà  &
abhedaprakrame 'tyantaü  % bhedànàm apasàraõàt  // BVaky_3,14.60 //
mahàkaùña÷ritety evaü  $ na syàd bhedaþ padatraye  &
vçttàv avayavasyàttvaü  % yasmàn na pratiùidhyate  // BVaky_3,14.61 //
mahàraõyam atãte tu  $ tripadàd bhidyate svaraþ  &
yasmàt tatràntaraïgatvàd  % bàdhako 'vayavasvaraþ  // BVaky_3,14.62 //
sati÷iùñabaliyastvàt  $ thàthàdisvara eva tu  &
dvipade tena yagapat  % tritayaü na samasyate  // BVaky_3,14.63 //
yeùàm apåjyamànatvaü  $ paràrthànugamàtmake  &
vi÷eùaõavi÷eùyatvam  % api teùàü na kalpate  // BVaky_3,14.64 //
vi÷eùaþ ÷råyamàõo 'pi  $ pradhàneùu guõeùu và  &
÷abdàntaratvàd vàkye tu  % vçttau nityaü na vidyate  // BVaky_3,14.65 //
vi÷eùakarmasaübandhe  $ nirbhukte 'pi kçtàdibhiþ  &
vi÷eùanirapekùo 'nyaþ  % kçta÷abdaþ pravartate  // BVaky_3,14.66 //
akarmakatve saty evaü  $ ktàntaü bhàvàbhidhàyi tat  &
tataþ kriyàvatà kartrà  % yogo bhavati karmaõàm  // BVaky_3,14.67 //
avigrahà gatàdisthà  $ yathà gràmàdikarmabhiþ  &
saübadhyate kriyà tadvat  % kçtapårvyàdiùu sthità  // BVaky_3,14.68 //
muõóisåtrvàdayo 'sadbhir  $ bhàgair anugatà iva  &
vibhaktàþ kalpitàtmàno  % dhàtavaþ kuññicarcivat  // BVaky_3,14.69 //
putrãyatau na putro 'sti  $ vi÷eùecchà tu tàdç÷ã  &
vinaiva putrànugamàd  % yà putre vyavatiùñhate  // BVaky_3,14.70 //
pràõair vinà yathà dhàrir  $ jãvatau pràõakarmakaþ  &
na càtra dhàrir na pràõà  % jãvatis tu kriyàntaram  // BVaky_3,14.71 //
tathà vineùiputràbhyàü  $ putrãyàyàü kriyàntaram  &
anvàkhyànàya bhedàs tu  % sadç÷àþ pratipàdakàþ  // BVaky_3,14.72 //
àkùepàc ca prayoge.na  $ viùayàntaravartinà  &
sad apãcchàkyacaþ karma  % vàkya eva prayujyate  // BVaky_3,14.73 //
prasiddhena hçtaþ ÷abdo  $ bhàvagarhàbhidhàyinà  &
abhyàse tulyaråpatvàn  % na yaïantaþ prayujyate  // BVaky_3,14.74 //
÷abdà yathà vibhajyante  $ bhàgair iva vikalpitaiþ  &
anvàkhyeyàs tathà ÷àstram  % atidåre vyavasthitam  // BVaky_3,14.75 //
arthasyànugamaü kaü cid  $ dçùñvaiva parikalpitam  &
padaü vàkye pade dhàtur  % dhàtau bhàga÷ ca muõóivat  // BVaky_3,14.76 //
aviprayogaþ sàdhutve  $ vyutpattir anavasthità  &
upàyàn pratipattãnàü  % nàbhimanyeta satyataþ  // BVaky_3,14.77 //
yathaiva óitthe davatiþ  $ pàcake pacatis tathà  &
óayati÷ ca paci÷ caiva  % dvàv apy etàv alaukikau  // BVaky_3,14.78 //
prakçtipratyayàv åhyau  $ padàt tàbhyàü padaü tathà  &
anubandhasvaràdibhyaþ  % ÷iùñaiþ ÷àstraü na tàn prati  // BVaky_3,14.79 //
÷àstradçùñis tu ÷àstrasya  $ pràptimàtre 'py ani÷cite  &
yujyate pratyavàyena  % ÷àstraü cakùur apa÷yatàm  // BVaky_3,14.80 //
arthàntaràbhidhànàc ca  $ paurvàparyaü na bhidyate  &
ràjadantàhitàgnyàdi-  % ràjà÷vàdiùu sarvathà  // BVaky_3,14.81 //
vinaiva pratyayair vçttau  $ ye bhinnàrthàbhidhàyinaþ  &
gargàdayo lukà teùàü  % sàdhutvam anugamyate  // BVaky_3,14.82 //
[so 'yam ity abhisaübandhàt  $ pratyayena vinà yadi  &
bhçgvàdayaþ prayujyeran  % nàpatye niyamo bhavet  // BVaky_3,14.83 *//
so 'yam ity abhisaübandhe  $ liïgopavya¤janàd çte  &
praùñhàdiùu na jàyaiva  % niyamena pratãyate  // BVaky_3,14.84 //
mànameyàbhisaübandha-  $ vi÷eùe 'ïgãkçte tathà  &
prasthàdãnàm asàdhutvaü  % taddhitena vinà bhavet  // BVaky_3,14.85 //
taddhito yogabhedena  $ vàkyaü và syàd vibhàùitam  &
parimàõàdhike tatra  % prathamà ÷iùyate punaþ  // BVaky_3,14.86 //
vyatiriktasya sàdhutve  $ tad eva ca nidar÷anam  &
yujyate 'ïgãkçtàdhikyaü  % tat sarvàbhir vibhaktibhiþ  // BVaky_3,14.87 //
÷uklàdiùu matublopo  $ vyatirekasya dar÷anàt  &
asàdhutvanivçttyarthaü  % sàdhavas te bidàdivat  // BVaky_3,14.88 //
vi÷eùaõàd vi÷eùye 'rthe  $ tadbhàvàbhyuccaye sati  &
puna÷ ca pratisaühàre  % vçttim eke pracakùate  // BVaky_3,14.89 //
nimitte pratyayaþ pårvo  $ nànupràpto nimittinà  &
nimittavati buddhe÷ ca  % na nimittasaråpatà  // BVaky_3,14.90 //
saüskàrasahitàj j¤ànàn  $ nopa÷lesaþ smçter api  &
vyàpàre tannimittànàü  % na gràhyaü syàt tathà sthitam  // BVaky_3,14.91 //
antaþkaraõavçttau ca  $ vyarthà bàhyàrthakalpanà  &
tasmàd anupakàre và  % gràhyaü và na tathà sthitam  // BVaky_3,14.92 //
anusyåteva saüsçùñair  $ arthe buddhiþ pravartate  &
vyàkhyàtàro vibhajyàrthàüs  % tàn bhedena pracakùate  // BVaky_3,14.93 //
tadàtmany avibhakte ca  $ buddhyantaram upà÷ritàþ  &
vibhàgam iva manyante  % vi÷eùaõavi÷eùyayoþ  // BVaky_3,14.94 //
abudhàn prati vçttiü ca  $ vartayantaþ prakalpitàm  &
àhuþ paràrthavacane  % tyàgàbhyuccayadharmatàm  // BVaky_3,14.95 //
anvayàd gamyate so 'rtho  $ virodhã và nivartate  &
dvyartham arthàntare vàpi  % tatràhur upasarjanam  // BVaky_3,14.96 //
upàyamàtraü nànàtvaü  $ samåhas tv eka eva saþ  &
vikalpàbhyuccayàbhyàü và  % bhedasaüsargakalpanà  // BVaky_3,14.97 //
vçttiü vartayatàm evam  $ abudhapratipattaye  &
bhinnàþ saübodhanopàyàþ  % puruùeùv anavasthitàþ  // BVaky_3,14.98 //
vàcikà dyotikà vàpi  $ saükhyànàü và vibhaktayaþ  &
tadråpe 'vayave vçttau  % saükhyàbhedo nivartate  // BVaky_3,14.99 //
abhedaikatvasaükhyà và  $ tatrànyaivopajàyate  &
saüsargarupaü saiükhyànàm  % avibhaktaü tad ucyate  // BVaky_3,14.100 //
yathauùadhirasàþ sarve  $ madhuny àhita÷aktayaþ  &
avibhàgena vartante  % tàü saükhyàü tàdç÷ãü viduþ  // BVaky_3,14.101 //
bhedànàü và parityàgàt  $ saükhyàtmà sa tathàvidhaþ  &
vyàpàràj jàtibhàgasya  % bhedàpohena vartate  // BVaky_3,14.102 //
agçhãtavi÷eùeõa  $ yathà råpeõa råpavàn  &
prakhyàyate na ÷uklàdi-  % bhedaråpas tu gçhyate  // BVaky_3,14.103 //
bhedaråpasamàve÷e  $ tathà saty avivakùite  &
bhàgaþ prakà÷itaþ ka÷ cic  % chàstre 'ïgatvena gçhyate  // BVaky_3,14.104 //
saükþyàsàmànyaråpeõa  $ tadà so 'm÷aþ pratãyate  &
arthasyàneka÷aktitve  % ÷abdair niyata÷aktibhiþ  // BVaky_3,14.105 //
avyayànàü ca yo dharmo  $ ya÷ ca bhedavatàü kramaþ  &
abhinnavyapade÷àrham  % antaràlaü tad etayoþ  // BVaky_3,14.106 //
aluka÷ caikavadbhàvas  $ tasmin sati na ÷iùyate  &
sa ca goùucaràdãnàü  % dharmo 'sti vacanàntare  // BVaky_3,14.107 //
jàtau dvivacanàbhàvàt  $ tad vçttiùu na vidyate  &
pratyàkhyàne tu yogasya  % dravye goùucaràdayaþ  // BVaky_3,14.108 //
à÷rayàd bhedavattàyàþ  $ sarvabhedasamanvayaþ  &
dravyàbhidhànapakùo 'pi  % jàtyàkhyàyàü na vidyate  // BVaky_3,14.109 //
sarvadravyagati÷ caivam  $ eka÷eùa÷ ca nocyate  &
pratyàkhyàte 'nyathà såtre  % bhinnadravyagatir bhavet  // BVaky_3,14.110 //
vçttau yo yuktavadbhàvo  $ varaõàdiùu ÷iùyate  &
abhedaikatvasaükhyàyàü  % godau tatra na sidhyati  // BVaky_3,14.111 //
pràg vçtter yuktavadbhàve  $ ùaùñhã bhedà÷rayà bhavet  &
vçttau saükhyàvi÷eùàõàü  % tyàgàd bhedo nivartate  // BVaky_3,14.112 //
vidyamànàsu saükhyàsu  $ ke cit saükhyàntaraü viduþ  &
abhedàkhyam upagràhi  % vçttau tac copajàyate  // BVaky_3,14.113 //
vyàpàraü yàti bhedàkhyais  $ tat svair avayavaiþ kva cit  &
àtmà bhedànapekùo 'sya  % kva cid eti nimittatàm  // BVaky_3,14.114 //
dàsyàþ patir iti vyakto  $ godàv iti ca dç÷yate  &
vyàpàrabhedaþ saükhyàyàs  % tasmàd eva vyavasthitaþ  // BVaky_3,14.115 //
dvyàdinàü ca dviputràdau  $ bàhyo bhedo nivartate  &
vibhaktivàcyaþ svàrthatvàn  % nimittaü tv avatiùñhate  // BVaky_3,14.116 //
dvitvopasarjane saïghe  $ dvi÷abdas tatra vartate  &
so 'yam ity abhisaübandhàd  % ubha÷abde na tat tathà  // BVaky_3,14.117 //
ubhayas tatra tulyàrtho  $ vçttau nityaü prayujyate  &
såtre 'pi nityagrahaõaü  % tadartham abhidhãyate  // BVaky_3,14.118 //
àpi ke càparàrthatvàn  $ nàbheda upajàyate  &
ubhe iti tataþ svàrthe  % bhede vçttiþ prayujyate  // BVaky_3,14.119 //
strãtvàbhidhànapakùe 'pi  $ guõabhàvaviparyayaþ  &
svabhàvàd aparàrthatvàt  % tatra bhedo na hãyate  // BVaky_3,14.120 //
tasmàd dvivacanàñ ñàpa÷  $ cobhayo 'nyatra dç÷yate  &
pratyayaü tayapaü hitvà  % nàsty uttarapade punaþ  // BVaky_3,14.121 //
pràptiþ pragçhyasaüj¤àyà  $ na syàt pratyayalakùaõàt  &
kumàryagàre na hy asti  % samàso vacanàntare  // BVaky_3,14.122 //
ekadvayor ya¤àdinàü  $ vibhàùà luï na kalpate  &
yauùmàkas tàvaka÷ ceti  % bhedàbhàvàn na sidhyati  // BVaky_3,14.123 //
dçùño gàrgyatare bhedas  $ tathà gargatarà iti  &
yuùmatpità tvatpiteti  % tathàde÷au vyavasthitau  // BVaky_3,14.124 //
upàdhibhåtà yà saükhyà  $ prakçtau samavasthità  &
àde÷aiþ samjnayà vàpi  % vibhaktyà vyajyate vinà  // BVaky_3,14.125 //
÷aurpike màsajàte ca  $ parimàõaü svabhàvataþ  &
upàdhibhåtàm à÷ritya  % saükhyàü bhedena vartate  // BVaky_3,14.1.26 //
vayasvini paricchedaþ  $ krãte càpi na gamyate  &
iùño 'bhedàd çte tatra  % patimàõam anarthakam  // BVaky_3,14.127 //
bhinnasyàbhedavacanàt  $ prasthàdibhyaþ ÷aso vidhiþ  &
taddharmatvàd abhedàt tu  % ghañàdibhyo na dç÷yate  // BVaky_3,14.128 //
÷råyate vacanaü yatra  $ bhàvas tatra vi÷iùyate  &
nivartate yad vacanaü  % tasya bhàvo na vidyate  // BVaky_3,14.129 //
kàryaü sattà÷rayaü ÷àstràd  $ apravçttir adar÷anam  &
vàkye dçùñaü yad atyantam  % abhàvas tasya vçttiùu  // BVaky_3,14.130 //
samj¤àviùayabhedàrthaü  $ prasaktàdar÷anaü smçtam  &
÷råyamànaü tu vacanaü  % vi÷iùñam upalabhyate  // BVaky_3,14.131 //
abhàvo và luko yatra  $ råpavàn và vidhãyate  &
vyabhicàràn nimittasya  % tatràsàdhuþ prasajyate  // BVaky_3,14.132 //
bhedaþ saükhyàvi÷eùo và  $ vyàkhyàto vçttivàkyayoþ  &
sarvatraiva vi÷eùas tu  % nàva÷yaü tàdç÷o bhavet  // BVaky_3,14.133 //
àte÷ ca bhedahetutvàn  $ na liïgena vi÷eùyate  &
pradhànaü mçgadugdhàdau  % gàrgãputre na sa kramaþ  // BVaky_3,14.134 //
abhede liïgasaükhyàbhyàü  $ yogàc chuklaü pañà iti  &
prasakte ÷àstram àrabdhaü  % siddhaye liïgasaükhyayoþ  // BVaky_3,14.135 //
paràrthaü ÷eùabhàvaü yo  $ vçttiùu pratipadyate  &
guõo vi÷eùaõatvena  % sa såtre vyapadi÷yate  // BVaky_3,14.136 //
÷abdàntaratvàd vàkyeùu  $ vi÷eùà yady api ÷rutàþ  &
vçtter abhinnaråpatvàt  % teùu vçttir na vidyate  // BVaky_3,14.137 //
råpàc ca ÷abdasaüskàraþ  $ sàmànyaviùayo yataþ  &
tasmàt tadà÷rayaü liïgaü  % vacanaü ca prasajyate  // BVaky_3,14.138 //
saliïgaü ca sasaükhyaü ca  $ tato dravyàbhidhàyinà  &
saübadhyate padaü tatra  % tayor bhinnà ÷rutir bhavet  // BVaky_3,14.139 //
bhàvino bahiraïgasya  $ vacanàd à÷rayasya ye  &
liïgasaükhye guõànàü te  % såtreõa pratipàdite  // BVaky_3,14.140 //
vi÷eùavçtter api ca  $ råpàbhedàd alakùitaþ  &
yasmàd vi÷eùas tenàtra  % bhedakàryaü na kalpate  // BVaky_3,14.141 //
vi÷eùa eva sàmànyaü  $ vi÷esàd bhidyate yataþ  &
abhedo hi vi÷eùàõàm  % à÷rito vinivartakaþ  // BVaky_3,14.142 //
yad yad à÷rãyate tat tad  $ anyasya vinivartakam  &
bhedàbhedavibhàgas tu  % sàmànye na niråpyate  // BVaky_3,14.143 //
apoddhàra÷ ca sàmànyam  $ iti tasyopakàrinaþ  &
nimittàvastham evàtas  % tat svadharmeõa gçhyate  // BVaky_3,14.144 //
anirdhàritadharmatvàd  $ bhedà eva vikalpitàþ  &
nimittair vyapadi÷yante  % sàmànyàkhyàvi÷esitàþ  // BVaky_3,14.145 //
yadà tu vyapadi÷yete  $ liïgasaükhye svabhàvataþ  &
prayogeùv eva sàdhutvaü  % vàkye prakramyate tadà  // BVaky_3,14.146 //
tatra prayogo 'niyato  $ guõànàm à÷rayaiþ saha  &
sàmànyaü yat tad atyantaü  % tatraiva samavasthitam  // BVaky_3,14.147 //
na gotvaü ÷àbaleyasya  $ gaur iti vyapadi÷yate  &
÷uklatvaü bàhuleyasya  % ÷ukla ity apadi÷yate  // BVaky_3,14.148 //
vyatireke ca saty evaü  $ matupaþ ÷ravanaü bhavet  &
lug anvàkhyàyate tasmàd  % rasàdibhya÷ ca nàsti saþ  // BVaky_3,14.149 //
yat so 'yam iti saübandhàd  $ råpàbhedena vartate  &
÷uklàdivat tato lopas  % tad rasàdau na vidyate  // BVaky_3,14.150 //
àve÷o liïgasaükhyàbhyàü  $ kva cin ma¤càdivat sthitah  &
so 'yam ity abhisaübandhe  % sa prasthàdau na vidyate  // BVaky_3,14.151 //
liïgam liïgaparityàge  $ såtraü pratyaya÷àsanam  &
so 'yam ity abhisaübandhàt  % puü÷abde stryabhidhàyini  // BVaky_3,14.152 //
à÷raye liïgasaükhyàbhyàm  $ à÷ritaü vyapadi÷yate  &
vi÷eùaõànàü càjàter  % iti ÷àstravyavasthayà  // BVaky_3,14.153 //
nimittànuvidhàyitvàd  $ ye dharmà bhedahetuùu  &
ta à÷raye 'pi vidyanta  % iti buddhir nivartyate  // BVaky_3,14.154 //
àkhyàyate ca ÷àstreõa  $ lokaråóhà svabhàvataþ  &
nimittatulyà godàdau  % pravçttir liïgasaükhyayoþ  // BVaky_3,14.155 //
haritakyàdiùu vyaktiþ  $ saükhyà khalatikàdiùu  &
manuùyalubvi÷eùàõàm  % abhidheyà÷rayaü dvayam  // BVaky_3,14.156 //
jàtiprayoge jàtyà cet  $ saübandham upagacchati  &
vi÷eùaõaü tato dharmठ % jàtes tat pratipadyate  // BVaky_3,14.157 //
lubante saünipatitaü  $ jàter anyad vi÷eùaõam  &
lubantasya pradhànatvàt  % taddharmair vyapadi÷yate  // BVaky_3,14.158 //
na¤samàsabahuvrãhi-  $ dvandvastryati÷ayeùu ye  &
bhedà bhàùyànusàreõa  % vàcyàs te liïgasaükhyayoþ  // BVaky_3,14.159 //
yadi ùaùñhãdvitãyàntàn  $ nikçùñàt tamabàdayaþ  &
nyakkàriõi syur utkçùñe  % prakçteþ syàd viliïgatà  // BVaky_3,14.160 //
kàlyàü kàlàd dvitãyàntàt  $ kàle kàlyàs tarab bhavet  &
nyakkàriõi tathà gàrgye  % gargebhyaþ pratyayo bhavet  // BVaky_3,14.161 //
nyakkartçùu ca gargeùu  $ gàrgyàt syàt tac ca neùyate  &
kumàryàþ svàrthike ïãp syàt  % prakçtyartho hi nàdhikaþ  // BVaky_3,14.162 //
ùaùñhyantàd adhike tasmàd  $ guõe svà÷rayavartini  &
utkçùñasamavetàyàü  % kriyàyàü và vidhãyate  // BVaky_3,14.163 //
upàttaü ca prakçtyartho  $ dravyam evà÷rayas tayoþ  &
so 'yam ity abhisaübandhàd  % abhedena pratãyate  // BVaky_3,14.164 //
råpàbhedàc ca tad dravyam  $ àkàïkùàvat pratãyate  &
vi÷eùair bhinnaråpais tad  % à÷rayair iva yujyate  // BVaky_3,14.165 //
bhinnaråpesu yal liïgaü  $ vi÷eùesu vyavasthitam  &
saükhyà ca tàbhyàm dravyàtmà  % so 'bhinno vyapadi÷yate  // BVaky_3,14.166 //
à÷rayaþ samavàyi ca  $ nimittaü liïgasaükhyayoþ  &
kartçsthabhàvakaþ ÷etir  % ato bhàùya udàhçtaþ  // BVaky_3,14.167 //
nimittam à÷rayatvena  $ gçhyeta yadi sàdhanam  &
karmàpadiùñayoþ pràptis  % tatra syàl liïgasaükhyayoþ  // BVaky_3,14.168 //
÷àstre nimittabhàvena  $ samudàyàd apoddhçtaþ  &
stryarthas tasyecchayà yogaþ  % prakçtyà pratyayena và  // BVaky_3,14.169 //
strã÷abdo guõa÷abdatvàt  $ tulyadharmà sitàdibhiþ  &
guõamàtre prayujyeta  % saüstyànavati và÷raye  // BVaky_3,14.170 //
stryarthaþ saüstyànavad dravyaü  $ prakçtyartha÷ ca yady asau  &
dravyopalakùaõàrthatvaü  % saüstyànasya tathà sati  // BVaky_3,14.171 //
saüstyànena kva cid dravyaü  $ dçùñaü yady upalakùitam  &
anaïgãkçtasaüstyànàt  % tadvçtteþ pratyayo bhavet  // BVaky_3,14.172 //
bhåtàdayaþ ùaóàkhyà÷ ca  $ saüstyànenopalakùite  &
bràhmaõyàdau yadà vçttàs  % tebhyaþ syuþ pratyayàs tadà  // BVaky_3,14.173 //
tadvanto hi pradhànatvàt  $ pratyayàõàm prayojakàþ  &
sàmànàdhikaraiõye 'pi  % tasmàñ ñàbàdisaübhavaþ  // BVaky_3,14.174 //
guõamàtràbhidhàyitvaü  $ strã÷abde varõyate yadà  &
prakçtyartha÷ ca saüstyànaü  % svàrthikàþ pratyayàs tadà  // BVaky_3,14.175 //
saüstyàne kevale vçttiþ  $ prakçtãnàm na vidyate  &
tadàviùñe tato dravye  % gçhyante samavasthitàþ  // BVaky_3,14.176 //
upakàri ca saüstyànaü  $ yeùu ÷abdeùv apekùitam  &
tebhyaù ñàbàdayas tac ca  % bhåtàdiùv avivakùitam  // BVaky_3,14.177 //
saüstyànaü pratyayasyàrthaþ  $ ÷uddham à÷rãyate yadà  &
tadà dvivacanàneka-  % pratyayatvaü na sidhyati  // BVaky_3,14.178 //
jàti÷ cet strãtvam evàsau  $ bhedo 'nyatràvivakùitaþ  &
yasmàd bhinnair api dravyais  % tad ekaü sad vi÷iùyate  // BVaky_3,14.179 //
màtràõàm hi tirobhàve  $ parimàõam na vidyate  &
kumàrya iti tena syàt  % kumàryàü bhedasaübhavàt  // BVaky_3,14.180 //
jàtisaükhyàsamàhàrair  $ yathaiva sahacàriõi  &
dravye kriyàþ pravartanta  % ekàtmatve vyapekùite  // BVaky_3,14.181 //
mårtibhyo mårtidharmàõàm  $ tathàbhedasya dar÷anàt  &
sàmànàdhikaraõyaü ca  % kriyàyoga÷ ca kalpate  // BVaky_3,14.182 //
sàmànàdhikaraõye tu  $ matublopàd apekùite  &
luk taddhitalukãti syàl  % luk tatràpy upalakùaõam  // BVaky_3,14.183 //
kesàü cit tyaktabhedeùu  $ dravyeùv eva vidhãyate  &
saüstyànavatsu ñàbàdir  % abhedena samanvayàt  // BVaky_3,14.184 //
sàmànyabhåto dravyàtmà  $ paricchinnaparigrahaþ  &
kriyàbhir yujyate bhedair  % bhàga÷a÷ càvatiùñhate  // BVaky_3,14.185 //
÷uklàdiùv à÷rayadravyaü  $ pràdhànyenàbhidhãyate  &
strãtvaü tu pratyayàrthatvàd  % abhidhàviùayo yataþ  // BVaky_3,14.186 //
so 'yam ity abhisaübandhàd  $ à÷rayaü pratipadyate  &
strãtvaü svabhàvasiddho và  % guõabhàvaviparyayaþ  // BVaky_3,14.187 //
sàkàïkùatvàd guõatvena  $ sàmànyaü vopadi÷yate  &
vyaktãnàm àtmadharmo 'sàv  % ekaprakhyànibandhanaþ  // BVaky_3,14.188 //
evambhåtà ca sàvasthà  $ bhàgabhedaparigrahe  &
kçte buddhyaiva bhedànàm  % à÷rayatve ca kalpite  // BVaky_3,14.189 //
niskçùñeùv api bhedeùu  $ vyaktiråpà÷raye tataþ  &
liïgapratyavamar÷ena  % liïgasaükhye prapadyate  // BVaky_3,14.190 //
antarena ca÷abdasya  $ prayogaü dvandvabhàvinàm  &
avi÷iùñàrthavçttitvaü  % råpàbhedàt pratãyate  // BVaky_3,14.191 //
vikalpavati và vçttir  $ nivartye 'tha samuccite  &
teùàm aj¤àta÷aktãnàü  % dyotakena niyamyate  // BVaky_3,14.192 //
vçttau vi÷iùñaråpatvàc  $ ca÷abdo vinivartate  &
arthabhede 'pi sàråpyàt  % tac càrthenàpadi÷yate  // BVaky_3,14.193 //
casya càsattvabhåto 'rthaþ  $ sa evà÷riyate yadi  &
taddharmatvaü tato dvandve  % càdiùv arthakçtaü hi tat  // BVaky_3,14.194 //
càrthaþ ÷abde kva cid bhedàt  $ kathaü cit samavasthitaþ  &
dyotakà÷ càdayas tasya  % vaktà dvandvas tu tadvatàm  // BVaky_3,14.195 //
vikalpàdyabhidheyasya  $ càrthasyànyapadàrthatà  &
dyotakatvàn na kalpeta  % tasmàt sad upalakùyate  // BVaky_3,14.196 //
tatra svàbhàvikaü liïgaü  $ ÷abdadharme vyapekùite  &
÷abdaþ ka÷ cit tam evàrthaü  % kathaü cit pratipadyate  // BVaky_3,14.197 //
÷abdàd arthàþ pratàyante  $ sa bhedànàü vidhàyakaþ  &
anumànaü vivakùàyàþ  % ÷abdàd anyan na vidyate  // BVaky_3,14.198 //
samuccitaþ syàd dvandvàrtho  $ guõabhåtasamuccayaþ  &
samuccayo vàpi bhaved  % guõabhåtasamuccitaþ  // BVaky_3,14.199 //
samuccitasya pràdhànye  $ liïgasaükhye svabhàvataþ  &
samuccayasya pràdhànye  % ÷àstraü syàt pratipàdakam  // BVaky_3,14.200 //
samuccayavato 'rthasya  $ pràdhànye 'py apare viduþ  &
nimittànuvidhàyitvàd  % asiddhim liïgasaükhyayoþ  // BVaky_3,14.201 //
samuccayo nimittaü cet  $ syàn nimittànuvartanam  &
anvayavyatirekàbhyàü  % càrtho dvandvanibandhanaþ  // BVaky_3,14.202 //
samuccitanimittatve  $ càrthasyàpagame 'pi và  &
svabhàvasiddhe dvandvasya  % liïgasaükhye vyavasthite  // BVaky_3,14.203 //
padàntarasthasyàrthasya  $ dyotakatvàn na yujyate  &
nipàto liïgasaükhyàbhyàü  % dvandvas tv arthasya vàcakaþ  // BVaky_3,14.204 //
nimittànuvidhàne ca  $ dravyadharmànapekùaõàt  &
guõapradhànabhàvena  % kriyàyogo na kalpate  // BVaky_3,14.205 //
yasya nàsti kriyàyogaþ  $ svatantro 'sau na vidyate  &
artho dvandvasya tatra syàd  % upàdànam anarthakam  // BVaky_3,14.206 //
samuccayavato 'rthasya  $ vàcako nànuvartate  &
nimittam api càsyàrthaþ  % svadharmair yujyate tataþ  // BVaky_3,14.207 //
bàhyo nàsty à÷rayo dvandve  $ vi÷eùau tatra hi ÷rutau  &
samuccayas tadàdhàras  % taddharmair vyapadi÷yate  // BVaky_3,14.208 //
yo vàvayavabhedàbhyàü  $ bhedavadbhyàm ivànvitaþ  &
ekaþ samåho dharmàn sa  % bhàgayoþ pratipadyate  // BVaky_3,14.209 //
eka÷ ca dvyàtmako 'rtho 'sau  $ bhedàbhedasamanvitaþ  &
yau bhedàv à÷ritas tatsthe  % liïgasaükhye prapadyate  // BVaky_3,14.210 //
yathà sva÷abdàbhihite  $ caitràrthe na prayujyate  &
caitra÷abdo bahuvrihàv  % aprayogas tathà bhavet  // BVaky_3,14.211 //
yathà gaur iti ÷uklàder  $ abhidhànaü na vidyate  &
evaü yasyàbhisaübandho  % gobhis tàvat pratãyate  // BVaky_3,14.212 //
saübandhã niyato råóha÷  $ citràõàü na ca vidyate  &
gavàü yathà vajrapàõis  % tryakùe và 'pi vyavasthitaþ  // BVaky_3,14.213 //
÷abdàntaratvàd vàkyeùu  $ vi÷eùà yady api ÷rutàþ  &
vçtti÷abdo 'nya evàyaü  % sàmànyasyàbhidhàyakaþ  // BVaky_3,14.214 //
agor acitrago÷ caiva  $ råpabhedàn nivartakaþ  &
na citragur vi÷eùàõàü  % råpàbhedàt tu vàcakaþ  // BVaky_3,14.215 //
yathà citragur ity etat  $ prayukte na prayujyate  &
evaü yadi syàt sàmànyaü  % tasya na syàt prati÷rutiþ  // BVaky_3,14.216 //
sarvàdayo vi÷eùàs tu  $ prade÷ànàü nivartakàþ  &
yathà prade÷àþ sàmànya-  % prade÷àntarabàdhakàþ  // BVaky_3,14.217 //
vibhaktyarthàbhidhànàd và  $ ùaùñhã nànuprayujyate  &
dravyasyànabhidhànàt tu  % tacchabdo 'nuprayujyate  // BVaky_3,14.218 //
sàmànàdhikaraõyaü cen  $ matublopàt prakalpate  &
matupo 'pi tadarthatvàd  % anavasthà prasajyate  // BVaky_3,14.219 //
saübandhasya ca saübandã  $ saübandho 'nyaþ prasajyate  &
vibhaktyarthapradhàne ca  % kriyàyogo na kalpate  // BVaky_3,14.220 //
vibhaktyarthapradhànatvàt  $ tatas tatreti na kriyà  &
dç÷yàdiþ karmakartràdi-  % nimittatvàya kalpate  // BVaky_3,14.221 //
antarbhavec ca saübandhaþ  $ pràdhànyàbhihitaþ katham  &
sa pràtipadikàrtha÷ ca  % tathàbhåtaþ kathaü bhatvet  // BVaky_3,14.222 //
asaübhavàt tu saübandhe  $ saübandhasahacàriõi  &
jàtisaükhyàsamàhàra-  % kàryàõàm iva saübhavaþ  // BVaky_3,14.223 //
so 'yam ity abhisaübandhàd  $ vi÷iùñà÷rayavàcinàm  &
÷uklàdival liïgasaükhye  % ÷àstràrambhàd bhaviùyataþ  // BVaky_3,14.224 //
bhedena tu vivakùàyàü  $ sàmànye và vivakùite  &
saliïgasya sasaükhyasya  % padàrthasyàgatir bhavet  // BVaky_3,14.225 //
sàdhutvaü na vibhaktyartha-  $ màtre vçttasya dç÷yate  &
kçtsnàrthavçtteþ sàdhutvam  % ity arthagrahaõaü kçtam  // BVaky_3,14.226 //
so 'yam ity abhisaübandhàd  $ dravyavçttir ayaü yadà  &
saliïgasya sasaükhyasya  % tadà sàdhutvam ucyate  // BVaky_3,14.227 //
antarbhåtavibhaktyarthe  $ ùaùñhã na ÷råyate yathà  &
tathà÷rutiþ prasajyeta  % liïgasaükhyàbhidhàyinàm  // BVaky_3,14.228 //
sàdharmyam avyayena syàd  $ bahuvrãhes tathà sati  &
liïgasaükhyànimittasya  % saüskàrasyàpavartanàt  // BVaky_3,14.229 //
prayuktena ca saübandhàc  $ caitràdi÷ravanaü bhavet  &
vinà vibhaktyà saübandho  % vibhaktyà vidyate vinà  // BVaky_3,14.230 //
abhidhàne 'pi saükhyàyàþ  $ saükhyàtvaü na nivartate  &
ùaùñhyarthasyàbhidhàne tu  % syàt pràtipadikàrthatà  // BVaky_3,14.231 //
anuprayogasiddhyarthaü  $ na vibhaktyarthakalpanà  &
vastvantaram upakùiptam  % iti ke cit pracakùate  // BVaky_3,14.232 //
saübandibhir vi÷iùñànàm  $ saübandhànàü nimittatà  &
saübandhair và vi÷iùñànàü  % tadvatàü syàn nimittatà  // BVaky_3,14.233 //
ke cit saüyogino daõóàd  $ viùàõàt samavàyinaþ  &
tadvati pratyayàn àhur  % bahuvrãhiü tathaiva ca  // BVaky_3,14.234 //
bhinnaü saübandhibhedena  $ saübandham apare viduþ  &
nimittaü sa vibhaktyarthaþ  % samàsenàbhidhãyate  // BVaky_3,14.235 //
pradhànam anyàrthatayà  $ bhinnaü svair upasarjanaiþ  &
nimittam abbidheyaü và  % sarvapa÷càd apekùyate  // BVaky_3,14.236 //
svàmini vyatireka÷ ca  $ vàkye yady api dç÷yate  &
pràdhànya eva tasyeùño  % bahuvrãhir vivakùite  // BVaky_3,14.237 //
gavàü vi÷eùaõatvena  $ yadà tadvàn pravartate  &
asyaità iti tatràrthe  % bahuvrãhir na vidyate  // BVaky_3,14.238 //
yadà pratyavamar÷as tu  $ tàsàü svàmã gavàm iti  &
gobhis tadàbhisaübandho  % nimittatvàya kalpate  // BVaky_3,14.239 //
apekùamànaþ saübandhaü  $ råóhitvasya nivçttaye  &
nimittànuvidhàyitvàt  % taddharmàrthaþ prasajyate  // BVaky_3,14.240 //
nànà citrà iti yathà  $ nimittam anurudhyate  &
nànàbhåte 'pi vçttaþ san  % bahuvrãhis tathà bhavet  // BVaky_3,14.241 //
saübandhini nimitte tu  $ dravyadharmo na hãyate  &
liïgàbhàvo hi liïgasya  % virodhitvena vartate  // BVaky_3,14.242 //
saükhvàvàül liïgavàm÷ càrtho  $ 'bhinnadharmà, nimittataþ  &
àsanna eva dravyatvàt  % taddharmair na virudhyate  // BVaky_3,14.243 //
vibhaktyarthena càviùñaü  $ ÷uddhaü ceti dvidhà sthitam  &
dravyaü ÷uddhasya yo dharmaþ  % sa na syàd anyadharmaõaþ  // BVaky_3,14.244 //
dravyamàtrasya nirde÷e  $ bhedo 'yam avivakùitaþ  &
granthe pårvatra bhedas tu  % dvitãye 'nupradar÷itaþ  // BVaky_3,14.245 //
dravyasya grahaõaü càtra  $ liïgasaükhyàvi÷eùaõam  &
dravyà÷ritatvaü hi tayos  % tato 'nyasya na sidhyataþ  // BVaky_3,14.246 //
saübandhibhinnasaübandha-  $ parichinne pravartate  &
samàso dravyasàmànye  % vi÷iùñàrthànupàtini  // BVaky_3,14.247 //
dravyadharmànatikrànto  $ bhedadharmeùv avasthitaþ  &
bhaviùyadà÷rayàpekùe  % liïgasaükhye prapadyate  // BVaky_3,14.248 //
÷àstrapravçttibhede 'pi  $ laukiko 'rtho na bhidyate  &
na¤samase yatas tatra  % trayaþ pakùà vicàritàþ  // BVaky_3,14.249 //
÷abdàntare 'pi caikatvam  $ à÷rityaivaü vicàraõà  &
abrahmaõàdiùu na¤aþ  % prayogo na hi vidyate  // BVaky_3,14.250 //
pràk samàsàt padàrthànàü  $ nivçttir dyotyate na¤à  &
svabhàvato nivçttànàü  % råpàbhedàd alakùità  // BVaky_3,14.251 //
bràhmaõàdisthayà vàkyeùv  $ àkhyàtapadavàcyayà  &
kriyayà yasya saübandho  % vçttis tasya na vidyate  // BVaky_3,14.252 //
pàcakàdipadasthà cen  $ na¤à saübadhyate kriyà  &
tatra sattànupàdànàt  % tripakùã nopapadyate  // BVaky_3,14.253 //
sattayaivàbhisaübandho  $ yadi sarvatra kalpyate  &
asann iti samàse 'smin  % sattànyà parikalpyatàm  // BVaky_3,14.254 //
ktvànte ca tumunante ca  $ na¤samàse na dç÷yate  &
vi÷eùaõavi÷eùyatvaü  % na¤àsattàbhidhàyinà  // BVaky_3,14.255 //
kriyàyàþ sàdhanàdhàra-  $ sàmànye na¤ vyavasthitaþ  &
tato vi÷iùñair àdhàrair  % yujyate bràhmaõàdibhiþ  // BVaky_3,14.256 //
vçttau yathà gatàdyartham  $ upàdàya niràdayaþ  &
yujyante sàdhanàdhàrair  % na¤samàse 'pi sa kramaþ  // BVaky_3,14.257 //
tatràsati na¤o vçtter  $ bràhmaõakùatriyàdibhiþ  &
vi÷eùaõavi÷eùyatvaü  % kalpyate kubjakha¤javat  // BVaky_3,14.258 //
kàmacàre ca saty evam  $ asataþ syàt pradhànatà,  &
guõatvam itareùàü ca  % teùàü và syàt pradhànatà  // BVaky_3,14.259 //
pràdhànyenà÷ritàþ pårvaü  $ ÷ruteþ sàmànyavçttayaþ  &
vi÷eùa eva prakràntà  % bràhmaõakùatrivàdavaþ  // BVaky_3,14.260 //
yathà gauràdibhis teùàm  $ avacchedo vidhãyate  &
asatàpy anabhivyaktaü  % tàdàtmyaü vyajyate tathà  // BVaky_3,14.261 //
yathà sattàbhidhànàya  $ sann arthaþ parikalpyate  &
tathàsattàbhidhànàya  % nirupàkhyo 'pi kalpate  // BVaky_3,14.262 //
kùatriyàdau padaü kçtvà  $ buddhiþ sattàntarà÷rayà  &
jàtyà bhinnàü tataþ sattàü  % prasaktàm apakarùati  // BVaky_3,14.263 //
abhàva iti bhàvasya  $ pratiùedhe vivakùite  &
sopàkhyatvam anà÷ritya  % pratiùedho na kalpate  // BVaky_3,14.264 //
anekadharmavacanàþ  $ ÷abdàþ saïghàbhidhàyinaþ  &
ekade÷eùu vartante  % tulyaråpàþ svabhàvataþ  // BVaky_3,14.265 //
yathaikade÷akaraõàt  $ kçta itv abhidhãyate  &
akçta÷ ceti saüghàtaþ  % sa evàbràhmaõe kramaþ  // BVaky_3,14.266 //
bràhmaõo 'bràhmaõas tasmàd  $ upanyàsàt prasajyate  &
akçte và kçtàsaïgàd  % avi÷iùñaü kçtàkçtàt  // BVaky_3,14.267 //
amukhyasaübhave tatra  $ mukhyasya vinivçttaye  &
÷àstrànvàkhyànasamaye  % na¤ prayukto vi÷eùakaþ  // BVaky_3,14.268 //
padàrthànupaghàtena  $ dç÷yate 'nyavi÷eùaõam  &
atha jàtimato 'rthasya  % ka÷ cid dharmo nivartitaþ  // BVaky_3,14.269 //
ava÷yaü bràhmaõe ka÷ cit  $ kva cid dharmo na vidyate  &
vi÷eùàvacanàt tatra  % na¤aþ ÷rutir anarthikà  // BVaky_3,14.270 //
avi÷iùñasya paryàyo  $ na¤vi÷iùñaþ prasajyate  &
anvàkhyànàd dhi sàdhutvam  % evaübhåte pratãyate  // BVaky_3,14.271 //
padàrthànupaghàtena  $ yady apy atra vi÷eùaõam  &
upacàrasato 'rthasya  % sàvasthà dyotyate na¤à  // BVaky_3,14.272 //
vi÷eùyeùu yathàbhåtaþ  $ padàrthaþ samavasthitaþ  &
tathàbhåte tathàbhàvo  % gamyate bhedahetubhiþ  // BVaky_3,14.273 //
nivçtte 'vayavas tasmin  $ padàrthe vartate katham  &
nànimittà hi ÷abdasya  % pravçttir upapadyate  // BVaky_3,14.274 //
àràc chabdavad ekasya  $ viruddhe 'rthe svabhàvataþ  &
÷abdasya vçttir yady asti  % na¤aþ ÷rutir anarthikà  // BVaky_3,14.275 //
atha svabhàvo vacanàd  $ anvàkhyeyatvam arhati  &
tad vàcyam aprasiddhatvàn  % na¤àrtho vinivartyate  // BVaky_3,14.276 //
yady apy ubhayavçttitvaü  $ pradhànaü tu pratãyate  &
prasthànaü gamyate ÷uddhe  % tadarthe 'pi na tiùñhatau  // BVaky_3,14.277 //
kimartham atathàbhåte  $ 'sati mukhyàrthasaübhave  &
bhede bràhmaõa÷abdasya  % vçttir abhyupagamyate  // BVaky_3,14.278 //
ayaü padàrtha etasmin  $ kùatriyàdau na vidyate  &
iti tadvacanaþ ÷abdaþ  % pratyayàya prayujyate  // BVaky_3,14.279 //
buddher viùayatàü pràpte  $ ÷abdàd arthe pratãyate  &
pravçttir và nivçttir và  % grutyà hy artho 'nusajyate  // BVaky_3,14.280 //
asamyagupade÷àd và  $ nimittàt saü÷ayasya và  &
÷abdapravçttir na tv asti  % loùñàdiùu viparyayàt  // BVaky_3,14.281 //
anekasmàd asa iti  $ pràdhànye sati sidhyati  &
sàpekùatvaü pradhànànàm  % evaü yuktaü tvatalvidhau  // BVaky_3,14.282 //
ekasya ca pradhànatvàt  $ tadvi÷eùaõasaünidhau  &
pradhànadharmàvyàvçttir  % ato na vacanàntaram  // BVaky_3,14.283 //
pradhànam atra bhedyatvàd  $ ekàrtho vikçto na¤à  &
hitvà svadharmàn vartante  % dvyàdayo 'py ekatàü gatàþ  // BVaky_3,14.284 //
bràhmaõatvaü yathàpannà  $ na¤yuktàþ kùatriyàdayaþ  &
dvitvàdiùu tathaikatvaü  % na¤yogàd upacaryate  // BVaky_3,14.285 //
ekatvayogam àsàdya  $ sa dharmaþ pratiùidhyate  &
dvyàdibhyas teùu tacchabdo  % vartate bràhmaõàdivat  // BVaky_3,14.286 //
àviùñasaükhyo vàkye 'sau  $ yathà dvyàdau prayujyate  &
vçttau tasya pradhànatvàt  % sà saükhyà na nivartate  // BVaky_3,14.287 //
pratiùedhyo yathàbhåtas  $ tathàbhåto 'nuùajyate  &
vacanàntarayoge hi  % na so 'rthaþ pratiùidhyate  // BVaky_3,14.288 //
a÷ukla iti kçùõàdir  $ yathàrthaþ saüpratãyate  &
saükhyàntaraü tathàneka  % ity atràpy abhidhãyate  // BVaky_3,14.289 //
kriyàprasaïgàt sarveùu  $ karmasv aïgãkçteùu ca  &
ekasmin pratiùiddhe 'pi  % pràptam anyat pratãyate  // BVaky_3,14.290 //
kriyà÷ruti÷ ca prakrànte  $ prasajyapratiùedhane  &
paryudàse tu niyataü  % saükhyeyàntaram ucyate  // BVaky_3,14.291 //
dhàtvarthaþ karmaviùayo  $ vyapadiùñaþ svasàdhanaiþ  &
arthàt sarvàõi karmàõi  % pràg àkùipyàvatiùñhate  // BVaky_3,14.292 //
nirj¤àtasàdhanàdhàre  $ yatràkhyàte prayujyate  &
aneka iti pa÷càc ca  % tiùñhatãty anuùajyate  // BVaky_3,14.293 //
sàdhyatvàt tatra siddhena  $ kriyà dravyeõa lakùyate  &
pràg evàïgãkçtaü dravyam  % ataþ pårveõa bhidyate  // BVaky_3,14.294 //
saükhyaiva pratiùedhena  $ saükhyàntaram apekùate  &
vàkye 'pi tena naikatva-  % màtram eva nivartyate  // BVaky_3,14.295 //
snehàntaràd avacchedas  $ tathàsatteþ pratãyate  &
tailena bhojane 'pràpte  % na tv anyad upasecanam  // BVaky_3,14.296 //
ekàrthe vartamànàbhyàm  $ asatà bràhmaõena ca  &
yadà jàtyantaraü bàhyaü  % kùatriyàdy apadi÷yate  // BVaky_3,14.297 //
÷yàmeva ÷astrã kanyeti  $ yathànyad vyapadi÷yate  &
asan bràhmaõa ity àbhyàü  % tathànye kùatriyàdayaþ  // BVaky_3,14.298 //
asàsno gaur iti yathà,  $ gavayo vyapadi÷yate  &
jàtyantaraü na gor eva  % sasnàbhàvaþ pratãyate  // BVaky_3,14.299 //
tulyaråpaü yathàkhyàtaü  $ kaõñakair bhedahetubhiþ  &
khadiraü jàtibhedena  % kharjåràt pratipadyate  // BVaky_3,14.300 //
avidyamànabràhmaõyo  $ yàdç÷o bràhmaõo bhavet  &
aïgãkçtopamànena  % tathànyo 'rtho 'bhidhãyate  // BVaky_3,14.301 //
avçùñayo yathà varsà  $ nãhàràbhrasamàvçtàþ  &
tadråpatvàt sa hemanta  % ity abhinnaþ pratãyate  // BVaky_3,14.302 //
apare bràhmaõàdãnàü  $ sarveùàü jàtivàcinàm  &
dravyasyànyapadàrthatve  % na¤à yogaü pracakùate  // BVaky_3,14.303 //
na caivaüviùayaþ ka÷ cid  $ bahuvrãhiþ prakalpate  &
agur a÷va iti vyàptir  % na¤samàsena yasya na  // BVaky_3,14.304 //
dvandvaikade÷inor uktà  $ paravalliïgatà yataþ  &
avarùàsu tato 'siddhir  % iùñayor liïgasaükhyayoþ  // BVaky_3,14.305 //
vi÷eùaõaü bràhmaõàdi  $ kriyàsaübandhino 'sataþ  &
yadà viùayabhinnaü tat  % tadàsattvam pratãyate  // BVaky_3,14.306 //
bràhmaõatvena càsattvàd  $ ucyate sat tad anyathà  &
asad ity api sattvena  % sataþ sattà nivartyate  // BVaky_3,14.307 //
samanyadravyavçttitvàn  $ nimittànuvidhàyinaþ  &
ayogo liïgasaükhyàbhyàü  % syàd và sàmànyadharmatà  // BVaky_3,14.308 //
pràg asattvàbhidhàyitvaü  $ samàse dravyavàcità  &
nimittànuvidhànaü ca  % na sarvatra svabhàvataþ  // BVaky_3,14.309 //
nimittànuvidhàne ca  $ kriyàyogo na kalpate  &
tathà càvyapade÷yatvàd  % upàdànam anarthakam  // BVaky_3,14.310 //
asatsàmànyavçttir và  $ vi÷eùaiþ kùatriyàdibhiþ  &
prayuktair à÷rayair bhinno  % yàti talliïgasaükhyatàm  // BVaky_3,14.311 //
pràg à÷rayo hi bhedàya  $ pradhàne 'bhyantarãkçtaþ  &
punaþ pratyavamar÷ena  % vibhakta iva dç÷yate  // BVaky_3,14.312 //
samàse ÷råyate svàrtho  $ yena tadvàüs tadà÷rayaþ  &
dravyaü tu liïgasaükhyàvad  % asatàbhyantarãkçtam  // BVaky_3,14.313 //
ekàrthaviùayau ÷abdau  $ tasminn anyàrthavartinau  &
asataiva tu bhedànàü  % sarveùàm upasaügrahaþ  // BVaky_3,14.314 //
te kùatriyàdibhir vàcyà  $ vàcyà và sarvanàmabhiþ  &
yàntãvànyapadàrthatvaü  % na¤o råpàvikalpanàt  // BVaky_3,14.315 //
vi÷eùasyàprayoge tu  $ liïgasaükhye na sidhyataþ  &
avarùàdiùu dosa÷ ca  % hemanto 'nyà÷rayo yataþ  // BVaky_3,14.316 //
àkçtiþ sarva÷abdànàü  $ yadà vàcyà pratãyate  &
ekatvàd eka÷abdatvaü  % nyàyyaü tasyà÷ ca varõyate  // BVaky_3,14.317 //
àviùñaliïgatà tasyàü  $ syàd gràmyapagusaïghavat  &
dravyabhede 'pi caikatvàt  % tatraikavacanaü bhavet  // BVaky_3,14.318 //
à÷rayàõàü hi liïgaiþ sà  $ niyatair eva yujyate  &
tathà ca yuktavadbhàve  % pratiùedho nirarthakaþ  // BVaky_3,14.319 //
sarvatràviùñaliïgatvaü  $ lokaliïgaparigrahe  &
virodhitvàt prasajyeta  % nà÷ritaü tac ca laukikam  // BVaky_3,14.320 //
sàmànyam àkçtir bhàvo  $ jàtir ity atra laukikam  &
liïgaü na saübhavaty eva  % tenànyat parigçhyate  // BVaky_3,14.321 //
pravçttir iti sàmànyaü  $ lakùaõaü tasya kathyate  &
àvirbhàvas tirobhàvaþ  % sthiti÷ cety atha bhidyate  // BVaky_3,14.322 //
pravçttimantaþ sarve 'rthàs  $ tisçbhi÷ ca pravçttibhiþ  &
satataü na viyujyante  % vàca÷ caivàtra saübhavaþ  // BVaky_3,14.323 //
ya÷ càpravçttidharmàrtha÷  $ citiråpeõa gçhyate  &
anuyàtãva so 'nyeùàü  % pravçttãr vi÷vagà÷rayàþ  // BVaky_3,14.324 //
tenàsya citiråpaü ca  $ citikàla÷ ca bhidyate  &
tasya svaråpabhedas tu  % na ka÷ cid api vidyate  // BVaky_3,14.325 //
acetaneùu caitanyaü  $ saükràntam iva dç÷yate  &
pratibimbakadharmeõa  % yat tac chabdanibandhanam  // BVaky_3,14.326 //
avasthà tàdç÷ã nàsti  $ yà liïgena na yujyate  &
kva cit tu ÷abdasaüskàro  % liïgasyànà÷raye sati  // BVaky_3,14.327 //
kçttaddhitàbhidheyànàü  $ bhàvànàü na virudhyate  &
÷àstre liïgaü guõàvasthà  % tathà càkçtir iùyate  // BVaky_3,14.328 //
liïgaü prati na bhedo 'sti  $ dravyapakùe 'pi ka÷ cana  &
tasmàt sapta vikalpà ye  % saivàtràviùñaliïgatà  // BVaky_3,14.329 //
vacane niyamaþ ÷àstràd  $ dravyasyàbhyupagamyate  &
yatas tad àkçtau ÷àstram  % anyathaiva samarthyate  // BVaky_3,14.330 //
vartate yo bahuùv artho  $ 'bhede tasya vivakùite  &
svà÷rayair vyapadiùñasya  % ÷àstre vacanam ucyate  // BVaky_3,14.331 //
yadà tv à÷rayabhedena  $ bheda eva pratãyate  &
àkçter dravyapakùena  % tadà bhedo na vidyate  // BVaky_3,14.332 //
abhede tv eka÷abdatvàc  $ chàstràc ca vacane sati  &
eka÷eùo na vaktavyo  % vacanànàü ca saübhavaþ  // BVaky_3,14.333 //
nanu cànabhidheyatve  $ dravyasya tadapà÷rayaþ  &
àkçter upakàro 'yaü  % dravyàbhàvàn na kalpate  // BVaky_3,14.334 //
vyapade÷o 'bhidheyena  $ na ÷àstre ka÷ cid à÷ritaþ  &
dravyaü nàma padàrtho yo  % na ca sa pratiùidhyate  // BVaky_3,14.335 //
guõabhàvo 'bhidheyatvaü  $ prati dravyasya nà÷ritaþ  &
upakàri guõaþ ÷eùaþ  % paràrtha iti kalpanà  // BVaky_3,14.336 //
dravye na guõabhàvo 'sti  $ vinàdravyàbhidhàyitàm  &
àkçtau và pradhànatvam  % ata evaü samarthyate  // BVaky_3,14.337 //
kai÷ cid guõapradhànatvaü  $ nàmàkhyàtavad iùyate  &
na vçttivat paràrthasya  % guõabhàvas tu varõyate  // BVaky_3,14.338 //
guõabhåtasya nànàtvàd  $ àkçter eka÷abdatà  &
siddho vacanabheda÷ ca  % dravyabhedasamanvayàt  // BVaky_3,14.339 //
sàdhanaü guõabhàvena  $ kriyàyà bhedakaü yathà  &
àkhyàteùv eka÷abdàyà  % jàter dravyaü tathocyate  // BVaky_3,14.340 //
ekatve tulyaråpatvàc  $ chabdànàü pratipàdane  &
nimittàt tadvato 'rthasya  % vi÷iùñagrahaõe sati  // BVaky_3,14.341 //
so 'yam ity abhisaübandhàd  $ à÷rayair àkçteþ saha  &
pravçttau bhinna÷abdàyàü  % liïgasaükhye prasidhyataþ  // BVaky_3,14.342 //
pràk ca jàtyabhisaübandhàt  $ sarvanàmàbhidheyatà  &
vaståpalakùaõaü sattve  % prayujyante tyadàdayaþ  // BVaky_3,14.343 //
pàkau pàkà iti yathà  $ bhedakaþ kai÷ cid à÷rayaþ  &
iùyate cànupàdàno  % dharmo 'sau guõavàcinàm  // BVaky_3,14.344 //
à÷rayasyànupàdàne  $ kevalaü labhate yadi  &
àdhàradharmàn sàmànyaü  % purastàt tad vicàritam  // BVaky_3,14.345 //
jàtau pårvaü pravçttànàü  $ ÷abdànàü jàtivàcinàm  &
a÷abdavàcyàt saübandhàd  % vyaktir apy upajàyate  // BVaky_3,14.346 //
so 'yam ity abhisaübandhàj  $ jàtidharmopacaryate  &
dravyaü tadà÷rayo bhedo  % jàte÷ càbhyupagamyate  // BVaky_3,14.347 //
ma¤ca÷abdo yathàdheyaü  $ ma¤ceùv eva vyavasthitaþ  &
tattvenàha tathà jàti-  % ÷abdo dravyeùu vartate  // BVaky_3,14.348 //
tatra jàtipadàrthatvaü  $ tathaivàbhyupagamyate  &
jàtir utsçùñasaükhyà tu  % dravyàtmany anuùajyate  // BVaky_3,14.349 //
asyedam iti và yatra  $ so 'yam ity api và ÷rutiþ  &
vartate paradharmeõa  % tad anyad abhidhãyate  // BVaky_3,14.350 //
yat pradhànaü na tasyàsti  $ svaråpam aniråpanàt  &
guõasya càtmanà dravyaü  % tadbhàvenopalakùyate  // BVaky_3,14.351 //
guõasya bhedakàle tu  $ pràdhànyam upajàyate  &
saüsarga÷rutir artheùu  % sàkùàd eva na vartate  // BVaky_3,14.352 //
jàtau vçtto yadà dravye  $ sa ÷abdo vartate punaþ  &
jàter eva padàrthatvaü  % na tadàbhyupagamyate  // BVaky_3,14.353 //
pravçttànàü punar vçttir  $ ekatvenopavarõyate  &
pratipatter upàyeùu  % na tattvam anugamyate  // BVaky_3,14.354 //
apçthak÷abdavàcyasya  $ jàtir à÷rãyate yadà  &
dravyasya sati saüspar÷e  % tadà jàtipadàrthatà  // BVaky_3,14.355 //
dravyasya sati saüspar÷e  $ dravyam à÷rãyate yadà  &
vàcyaü tenaiva ÷abdena  % tadà dravyapadàrthatà  // BVaky_3,14.356 //
apçthak÷abdavàcyàpi  $ bhedamàtre pravartate  &
yadà saübandhavaj jàtiþ  % sàpi dravyapadàrthatà  // BVaky_3,14.357 //
atyantabhinnayor eva  $ jàtidravyàbhidhàyinoþ  &
avàcyasyopakàritva  % à÷rite tåbhayàrthatà  // BVaky_3,14.358 //
à÷rite tv à÷rayakçtaü  $ bhedam abhyupagacchatà  &
puna÷ càpy eka÷abdatvaü  % jàti÷abde 'nuvarõitam  // BVaky_3,14.359 //
anirjàtasya nirj¤ànaü  $ yena tan mànam ucyate  &
prasthàdi tena meyàtmà  % sàkalyenàvadhàryate  // BVaky_3,14.360 //
anirj¤àtaü prasiddhena  $ yena taddharma gamyate  &
sàkalyenàparij¤ànàd  % upamànaü tad ucyate  // BVaky_3,14.361 //
dvayoþ samànayor dharma  $ upamànopameyayoþ  &
samàsa upamànànàü  % ÷abdais tadabhidhàyibhiþ  // BVaky_3,14.362 //
àdhàrabhedàd bhedo yaþ  $ ÷yàmatve so 'vivakùitaþ  &
guõo 'sàv à÷ritaikatvo  % bhinnàdhàraþ pratãyate  // BVaky_3,14.363 //
guõayor niyato bhedo  $ guõajàtes tathaikatà  &
ekatve 'tyantabhede và,  % nopamànasya saübhavaþ  // BVaky_3,14.364 //
jàtimàtravyapekùàyàm  $ upamàrtho na ka÷ cana  &
÷yàmatvam ekaü guõayor  % ubhayor api vartate  // BVaky_3,14.365 //
yenaiva hetunà ÷yàmà  $ ÷astrã tatra pratãyate  &
sa hetur devadattàyàþ  % pratyaye na vi÷iùyate  // BVaky_3,14.366 //
à÷rayàd yo guõe bhedo  $ jàter yà càvi÷iùñatà  &
tàbhyàm ubhàbhyàü dravyàtmà  % savyàpàraþ pratãyate  // BVaky_3,14.367 //
so 'yam ekatvanànàtve  $ vyavahàraþ samà÷ritaþ  &
bhedàbhedavimar÷ena  % vyatikãrõena vartate  // BVaky_3,14.368 //
÷yàmety evàbhidhiyeta  $ jàtimàtre vivakùite  &
÷astryàdinàm upàdàne  % tatra nàsti prayojanam  // BVaky_3,14.369 //
a÷abdavàcyo yo bhedaþ  $ ÷yàmamàtre na vartate  &
÷yàmeùu keùu cid vçttir  % yasya so 'tra vyapekùyate  // BVaky_3,14.370 //
÷yàmeùu keùu cit kiü cit  $ kiü cit sarvatra vartate  &
sàmànyaü ka÷ cid ekasmi¤  % chyàme bhedo vyavasthitaþ  // BVaky_3,14.371 //
tathà hi sati saurabhye  $ bhedo jàtyutpalàdiùu  &
gandhànàü sati bhede tu  % sàdç÷yam upalabhyate  // BVaky_3,14.372 //
guõànàm à÷rayàd bhedaþ  $ svato vàpy anugamyate  &
anirde÷yàd vi÷eùàd và  % saükaràd và guõàntaraiþ  // BVaky_3,14.373 //
upamànaü prasiddhatvàt  $ sarvatra vyatiricyate  &
upameyatvam àdhikye  % sàmye và na nivartate  // BVaky_3,14.374 //
anyais tu mànaü jàtyàdi  $ bhedyasyàrthasya varõyate  &
anirj¤àtasvaråpo hi  % j¤eyo 'rthas tena mãyate  // BVaky_3,14.375 //
mitas tu svena mànena  $ prasiddho yo guõà÷rayaþ  &
à÷rayàntaramànàya  % svadharmeõa pravartate  // BVaky_3,14.376 //
råpàntareõa saüspar÷o  $ råpàntaravatàü satàm  &
bhinnena yasya bhedyànàm  % upamànaü tad ucyate  // BVaky_3,14.377 //
dharmaþ samànaþ ÷yàmàdir  $ upamànopameyayoþ  &
à÷riyamànapràdhànyo  % dharmeõànyena bhidyate  // BVaky_3,14.378 //
÷astrãkumàryoþ sadç÷aþ  $ ÷yàma ity evam à÷rite  &
vyapade÷yam aneneti  % nimittaü guõayoþ sthitam  // BVaky_3,14.379 //
yadà nimittais tadvanto  $ gacchantãva tadàtmatàm  &
bhedà÷rayaü tadàkhyànam  % upamànopameyayoþ  // BVaky_3,14.380 //
tattvàsaïgavivakùàyàü  $ yeùu bhedo nivartate  &
luptopamàni tàny àhus  % taddharmeõa samà÷rayàt  // BVaky_3,14.381 //
÷astryàü prasiddhaü ÷yàmatvaü  $ mànaü sà tena mãyate  &
anyà ÷yàmà tu tadråpà  % tenàtyantaü na mãyate  // BVaky_3,14.382 //
÷astriü svena guõenàto  $ mimànàm à÷rayàntaram  &
asamàptaguõaü siddher  % upamànaü pracakùate  // BVaky_3,14.383 //
upameye sthito dharmaþ  $ ÷ruto 'nyatrànumãyate  &
÷ruto 'tha vopamànastha  % upameye 'numiyate  // BVaky_3,14.384 //
adhãyate bràhmaõavat  $ kùatriyà iti dç÷yate  &
upameyasya bhinnatvàd  % vacanaü kùatriyà÷rayam  // BVaky_3,14.385 //
sàdhàraõaü bruvan dharma  $ kva cid eva vyavasthitam  &
sàmànyavacanaþ ÷abda  % iti såtre 'padi÷yate  // BVaky_3,14.386 //
nàbhedena na bhedena  $ guõo dviùñho 'bhidhãyate  &
bhinnayor dharmayor ekaþ  % ÷råyate 'nyaþ pratãyate  // BVaky_3,14.387 //
nàtyantàya mimãte yat  $ sàmànye samavasthitam  &
sàdç÷yàd upameyàrtha-  % samãpe parikalpyate  // BVaky_3,14.388 //
mànaü prati samãpaü và  $ sàdç÷yena pratãyate  &
paricchedàd dhi sàdç÷yam  % iha mànopamànayoþ  // BVaky_3,14.389 //
ekajàtivyapekùàyàü  $ tad evety avasãyate  &
bhedasyaiva vyapekùàyàm  % anyad eveti gamyate  // BVaky_3,14.390 //
karmatvaü karaõatvaü ca  $ bhedenaivà÷ritaü yataþ  &
atyantaikatvaviùayo  % na syàt tenàtra sam÷ayaþ  // BVaky_3,14.391 //
bhede 'pi tulyaråpatvàc  $ chàlãmü tàn iti dç÷yate  &
jàtyabhedàt sa evàyam  % iti bhinno 'bhidhãyate  // BVaky_3,14.392 //
kathaü hy avayavo 'nyasya  $ syàd anya iti cocyate  &
atyantabhede nànàtvaü  % yatra tattvaü na vidyate  // BVaky_3,14.393 //
abhedasya vivakùàyàm  $ ekatvaü saïghasaïghinoþ  &
saïghinor na tv abhedo 'sti  % tathànyatvam udàhçtam  // BVaky_3,14.394 //
tatràbhinnavyapekùàyàm  $ upamàrtho na vidyate  &
yo hi gaur iti vij¤àne  % hetuþ so 'sti gavàntare  // BVaky_3,14.395 //
vyàvçttànàü vi÷eùàõàü  $ vyàpàre tu vivakùite  &
na ka÷ cid upakàro 'sti  % buddher buddhyantaraü prati  // BVaky_3,14.396 //
kiü cid yatràsti sàmànyaü  $ yadi bhedà÷ ca ke cana  &
gotvaü goùv asti sàmànyaü  % bhedà÷ ca ÷abalàdayaþ  // BVaky_3,14.397 //
sàmànyaü ÷yàmatànyaiva  $ tad dhi sàdhàraõaü dvayoþ  &
tad eva siddhyasiddhibhyàü  % bheda ity apadi÷yate  // BVaky_3,14.398 //
÷yàmatvam eva sàmànyam  $ anyeùàm ubhayoþ sthitam  &
saüpårnatvàt tad anyasmàd  % vi÷eùa iti gamyate  // BVaky_3,14.399 //
àkçtau vàpi sàmànye  $ kva cid eva vyavasthitàþ  &
÷yàmàdau ye 'vasãyante  % vi÷eùàs ta ihà÷ritàþ  // BVaky_3,14.400 //
jàter abhede bhede và  $ sàdç÷yaü tat pracakùate  &
ka÷ cit kadà cit arthàtmà  % tathàbhåto 'padi÷yate  // BVaky_3,14.401 //
yatràrthe pratyayàbhedo  $ na kadà cid vikalpate  &
avidyamànabhedatvàt  % sa eka iti gamyate  // BVaky_3,14.402 //
yo 'rtha à÷ritanànàtvaþ  $ sa evety apadi÷yate  &
vyàpàraü jàtibhàgasya  % tatràpi pratijànate  // BVaky_3,14.403 //
jàtibhàgà÷rayà prakhyà  $ tatràbhinnà pravartate  &
vyaktibhàgà÷rayà buddhis  % tatra bhedena jàyate  // BVaky_3,14.404 //
anyatra vartamànaü sad  $ bhedàbhedasamanvitam  &
nimittaü punar anyatra  % nànàtveneva gçhyate  // BVaky_3,14.405 //
àdhàreùu padanyàsaü  $ kçtvopaiti tadà÷rayam  &
sa sàdç÷yasya viùaya  % ity anyair apadi÷yate  // BVaky_3,14.406 //
paràpekùe yathà bhàve  $ kàraõàkhyà pravartate  &
tathànyàdhigamàpekùam  % upamànaü pracakùate  // BVaky_3,14.407 //
gurugi÷yapitàputra-  $ kriyàkàlàdayo yathà  &
vyavahàràs tathaupamyam  % apy apekùànibandhanam  // BVaky_3,14.408 //
÷yàmatvam upamàne ced  $ vçttaü vçttau prayujyate  &
upameyaü samàsena  % bàhyaü tatràbhidhãyate  // BVaky_3,14.409 //
ñàbanta eva caitràdau  $ ÷yàmà÷abdas tathà bhavet  &
såtre ca prathamàbhàvàn  % na ÷yàmàdyupasarjanam  // BVaky_3,14.410 //
atha tv ekavibhaktitvàd  $ guõatvàd vopasarjanam  &
naivaü tittirikalmàùyàm  % iùñaþ strãpratyayo bhavet  // BVaky_3,14.411 //
sati÷iùñabalãyastvàd  $ bàhye ïiùi ca saty api  &
upamànasvaro na syàt  % tasmàt stryantaþ samasyate  // BVaky_3,14.412 //
guõe na copamànasthe  $ sàpekùatvaü prakalpate  &
pradhànasya tathà na syàd  % vyàghràdau liïgadar÷anam  // BVaky_3,14.413 //
tasmàt sati guõatve 'pi  $ pràdhànyaü vigrahàntare  &
naivaüjàtãyakaü ÷àstre  % saübhavaty upasarjanam  // BVaky_3,14.414 //
upameyàtmani ÷yàmo  $ vartamàno 'bhidhãyate  &
upamàneùv anirdiùñaþ  % sàmarthyàt sa pratãyate  // BVaky_3,14.415 //
dravyamàtre 'pi nirdiùñe  $ candravaktre 'nugamyate  &
vi÷iùña eva candrastho  % guõo nopaplavàdayaþ  // BVaky_3,14.416 //
bhedabhàvanayaitac ca  $ samàse 'py upavarõyate  &
vi÷iùñaguõabhinne 'rthe  % padam anyat prayujyate  // BVaky_3,14.417 //
yadi bhinnàdhikaraõo  $ vacanàd anugamyate  &
mçgãva capalety atra  % puüvadbhàvo na sidhyati  // BVaky_3,14.418 //
astrãpårvapadatvàt tu  $ puüvadbhàvo bhaviùyati  &
yathaiva mçgadugdhàdau  % na cet stryartho vivakùyate  // BVaky_3,14.419 //
÷astrãva ÷astrã÷yàmeti  $ devadattaiva kathyate  &
tasyàm evobhayaü tasmàd  % ucyate ÷àstravigrahe  // BVaky_3,14.420 //
puüvadbhàvasya siddhyarthaü  $ pakùe strãpratyayasya ca  &
bahv apekùyam atas tasyàm  % ubhayapratipàdanam  // BVaky_3,14.421 //
÷yàmà ÷astrã yathà ÷yàmà  $ ÷astrãkalpeti cocyate  &
tatropamànetarayoþ  % ÷yàmety etad apekùyate  // BVaky_3,14.422 //
atha ÷yàmeva ÷astrãyaü  $ ÷yàmety evaü prayujyate  &
÷astrã yatheyam ÷yàmeti  % tàvad eva pratãyate  // BVaky_3,14.423 //
upalakùaõamàtràrthà  $ guõasyàsya yadi ÷rutiþ  &
pçthag dvayoþ ÷ruto 'py eùa  % neùñasvàrthasya vàcakaþ  // BVaky_3,14.424 //
upameyaü tu yad vàcyaü  $ tasya cet pratipàdane  &
savyàpàrà guõàs tatra  % sarvasyoktiþ sakçcchrutau  // BVaky_3,14.425 //
prakàràdhàrabhedena  $ vi÷eùe samavasthitaþ  &
÷abdàntaràbhisaübandhe  % sàmànyavacanaþ katham  // BVaky_3,14.426 //
sàdç÷yamàtraü sàmànyaü  $ dviùñhaü kai÷ cit pratãyate  &
guõo bhede 'py abhedena  % dvivçttir và vivakùitaþ  // BVaky_3,14.427 //
vyàpàro jàtibhàgasya  $ dravyayor vàbhidhitsitaþ  &
råpàt sàmànyavàcitvaü  % pràg và vçtter udàhçtam  // BVaky_3,14.428 //
vyàghra÷abdo yadà ÷auryàt  $ puruùàrthe 'vatiùñhate  &
tadàdhikaraõàbhedàt  % samàsasyàsti saübhavaþ  // BVaky_3,14.429 //
÷åra÷abdaprayoge tu  $ vyàghra÷abdo mçge sthitaþ  &
bhinne 'dhikaraõe vçttes  % tatra naivàsti saübhavaþ  // BVaky_3,14.430 //
sàmànàdhikaraõye 'pi  $ guõabhedasya saübhavàt  &
prayogaþ ÷åra÷abdasya  % samàse 'py anuùajyate  // BVaky_3,14.431 //
påjopàdhi÷ ca yo dçùñaþ  $ kutsanopàdhaya÷ ca ye  &
teùàü bhinnanimittatvàn  % niyamàrthà punaþ ÷rutiþ  // BVaky_3,14.432 //
asaübhave 'pi và vçtteþ  $ syàd etal liïgadar÷anam  &
acver iti yathà liïgam  % abhàve 'pi bhç÷àdiùu  // BVaky_3,14.433 //
vatyantàvayave vàkye  $ yad aupamyaü pratãyate  &
tatpratyayavidhau såtre  % nirde÷o 'yaü vicàryate  // BVaky_3,14.434 //
kriyety upàdhiþ pràthamyàt  $ prakçtyarthasya yady api  &
na pràtipadikaü tatra  % kriyàvàcy upapadyate  // BVaky_3,14.435 //
sattvavçttasya ÷eùe và  $ tçtãyà sàdhane 'pi và  &
tiïàm asattvavàcitvàd  % ubhayaü tan na vidyate  // BVaky_3,14.436 //
pàkàdayas tçtãyàntàþ  $ sattvadharmasamanvayàt  &
na kriyety apadi÷yante  % kçtvo 'rthapratyaye yathà  // BVaky_3,14.437 //
ye càvyayakçtaþ ke cit  $ kriyàdharmasamanvitàþ  &
teùàm asattvavàcitvaü  % tiïantair na vi÷iùyate  // BVaky_3,14.438 //
kçtvasujviùayà yàpi  $ ÷ayitavyàdiùu kriyà  &
upamànopameyatvaü  % tatràtyantam asaübhavi  // BVaky_3,14.439 //
na kevalau dravyaguõau  $ tadvàn vàpy upamãyate  &
÷ayitavyàdibhis teùu  % nopamàrtho 'sti ka÷ cana  // BVaky_3,14.440 //
upamànopameyatve  $ dravye cànuktadharmiõi  &
nimittatvena gamyante  % råóhayogàþ kriyàguõàþ  // BVaky_3,14.441 //
hotavyasadç÷o hotety  $ atràpy artho na vidyate  &
virodhàt kriyayà tasmàt  % kriyàvàn nopamãyate  // BVaky_3,14.442 //
kriyà samànajàtiyà  $ tadbhàvàn nopamãyate  &
jàtibhede 'pi pàkena  % bhinnàþ pàkàdayaþ kriyàþ  // BVaky_3,14.443 //
àdhàrabhedàd bhinnàyàm  $ upamànasya saübhavaþ  &
adhyetavyena vipràõàü  % tulyam adhyayanaü vi÷àm  // BVaky_3,14.444 //
arthàt prakaraõàd vàpi  $ yatràpekùyaü pratãyate  &
sàmarthyàd anapekùasya  % tasya vçttiþ prasajyate  // BVaky_3,14.445 //
tailapàkena tulye ca  $ ghçtapàke vivakùite  &
kriyàvad api kàryàõàü  % dar÷anàt pratyayo bhavet  // BVaky_3,14.446 //
atiïgrahaõam evaü tu  $ samàsasya nivartakam  &
gamanaü kàrakasyeti  % õvuly anyasmin na saübhavet  // BVaky_3,14.447 //
sarvasya parihàràrthaü  $ samudàyatvam à÷ritam  &
÷uddhàyàþ saübhavàn na syàt  % kriyàyà bràhmaõàdiùu  // BVaky_3,14.448 //
upamànavivakùàyàü  $ svadharma÷ ca nivartate  &
kriyàyà na ÷rutàd yasmàd  % upamànaü samàpyate  // BVaky_3,14.449 //
tçtãyo 'py à÷rito bhedo  $ dharmaþ sàdhàraõo dvayoþ  &
vyàpàravàn na kçtsnasya  % sàmyaü kçtsnena vidyate  // BVaky_3,14.450 //
dravye vàpi kriyàyàü và  $ nimittàt tat prakalpate  &
kriyàõàü vidyamànatvàd  % vçttir na syàd gavàdiùu  // BVaky_3,14.451 //
abhàvàt kevalàyàs tu  $ tadvàn arthaþ pratãyate  &
pradhànàsaübhave yuktà  % lakùaõàrthà kriyà÷rutiþ  // BVaky_3,14.452 //
kriyàntareùu sàpekùàþ  $ kriyà÷abdàþ kriyàntare  &
upakàràya gçhyante  % yathaiva bràhmaõàdayaþ  // BVaky_3,14.453 //
yathà prakarùaþ sarvatra  $ nimittàntarahetukaþ  &
dravyavad guõa÷abde 'pi  % sa nimittam apekùate  // BVaky_3,14.454 //
yo ya uccàryate ÷abdaþ  $ sa svaråpanibandhanaþ  &
yathà tathopamàneùu  % vyapekùa na nivartate  // BVaky_3,14.455 //
kriyàvçttes tçtãyàntasy-  $ aivaü càsaübhave sati  &
prasiddhanyàyakaraõo  % bhàùye yujir udàhçtaþ  // BVaky_3,14.456 //
antarbhåte tu karaõe  $ prayogo na punar bhavet  &
nyàyenàyuktam ity atra  % jãvatau pràõakarmavat  // BVaky_3,14.457 //
÷àstràbhyàsàc ca bhedo 'yam  $ ayuktam iti varõyate  &
a÷obhanam asaübaddham  % iti råóhir vyavasthità  // BVaky_3,14.458 //
vivibhaktiþ prakçtyarthaü  $ praty upàdhiþ kathaü bhavet  &
vibhaktipariõàme ca  % prakalpyaü viùayàntaram  // BVaky_3,14.459 //
vibhaktyantarayogo hi  $ yasya tad viùayàntare  &
vibhaktyantarasaübandhaþ  % sàmarthyàd anumãyate  // BVaky_3,14.460 //
sàråpyàt tu tad evedam  $ iti tatropacaryate  &
÷abdàntaraü vibhaktyà tu  % yuktaü ÷àstre tad a÷rutam  // BVaky_3,14.461 //
prakçti÷ cet tçtãyàntà  $ tenety asmàt pratãyate  &
kriyeti prathamàntà sà  % kathaü bhavitum arhati  // BVaky_3,14.462 //
kriyayeti tçtãyà ca  $ prayoge kasya kalpyatàm  &
tenety asya hi saübandhaþ  % såtrasthena na vidyate  // BVaky_3,14.463 //
sopaskàreùu såtreùu  $ vàkya÷eùaþ samarthyate  &
tena yat tat tçtãyàntaü  % kriyà cet seti gamyate  // BVaky_3,14.464 //
upàdheþ kasya cid vàkye  $ prayoga upalabhyate  &
pratãyamànadharmànyo  % na kadà cit prayujyate  // BVaky_3,14.465 //
nãlam utpalam ity atra  $ na vi÷eùye na bhedake  &
ka÷ cit taddharmavacano  % vàkye ÷abdaþ prayujyate  // BVaky_3,14.466 //
atyantànugamàt tatra  $ na såtre na ca vigrahe  &
vibhaktipariõàmena  % kiü cid asti prayojanam  // BVaky_3,14.467 //
tçtãyàntaü kriyety etad  $ vigrahe na prayujyate  &
yathà daõóaþ praharaõaü  % krãóàyàm iti dç÷yate  // BVaky_3,14.468 //
ghavidhau yac ca saüj¤àyàm  $ iti såtra udàhçtam  &
upàdànaü prayogeùu  % tasyàtyantaü na vidyate  // BVaky_3,14.469 //
yair aprayuktaiþ saüskàraþ  $ pradhàneùu pratãyate  &
te bhede 'pi vibhaktãnàü  % nirdi÷yanta upàdhayaþ  // BVaky_3,14.470 //
samudàyeùu vartante  $ bhàvànàü sahacàriõàm  &
÷abdàs tat tv avivakùàyàü  % samuccayavikalpayoþ  // BVaky_3,14.471 //
samuccayas tu kriyate  $ yeùu pratyarthavçttiùu  &
bhedàdhiùñhànayà yogas  % tesàü bhavati saükhyayà  // BVaky_3,14.472 //
sarvair vi÷iùñàs tair arthair  $ janyante sahacàribhiþ  &
buddhayaþ pratipattéõàü  % ÷abdàrthàüs tàn ato viduþ  // BVaky_3,14.473 //
saüsçùñàþ pratyayeùv arthàþ  $ sarva evopakàrinaþ  &
teùàü pratyayaråpeõa  % sarveùàü ÷abdavàcyatà  // BVaky_3,14.474 //
kevalànàü tu bhàvànàü  $ na råpam avadhàryate  &
aniråpitaråpeùu  % teùu ÷abdo na vartate  // BVaky_3,14.475 //
pårva÷abdaprayogàc ca  $ samåhàn na nivartate  &
vartate 'vayave nàpi  % nopàttaü tyajate kva cit  // BVaky_3,14.476 //
samudàyàbhidhàyi ca  $ yadi bhedaü vi÷eùayet  &
tatràtulyavibhaktitvaü  % pårvakàyàdivad bhavet  // BVaky_3,14.477 //
samåhe ca prade÷e ca  $ pa¤càlà iti dç÷yate  &
tathà vi÷eùaõaü sarva  % ity etad upapadyate  // BVaky_3,14.478 //
tathàrdhapippalãty atra  $ jàtyantaranivçttaye  &
ardhaü ca pippalã ceti  % khande ÷abdaþ pratãyate  // BVaky_3,14.479 //
pa¤càlànàü prade÷o 'pi  $ bhinno janapadàntaràt  &
tatrànyasya nivçttyarthe  % ÷abde bhedo na gamyate  // BVaky_3,14.480 //
prasiddhàs tu vi÷eùeõa  $ samudàye vyavasthitàþ  &
prade÷e dar÷anaü teùàm  % arthaprakaraõàdibhiþ  // BVaky_3,14.481 //
yad upavya¤janaü jàteþ  $ sahacàri ca karmasu  &
tatra và råóhasaübandhaü  % yat pràyeõopalakùitam  // BVaky_3,14.482 //
samudàyaþ prade÷o vety  $ evaü tasminn anà÷rite  &
arthàtmany avi÷eùeõa  % vartante bràhmaõàdayaþ  // BVaky_3,14.483 //
ya÷ ca tulya÷rutir dçùñaþ  $ samudàye vyavasthitaþ  &
tenopacaritaikatvaü  % prade÷e 'py upalabhyate  // BVaky_3,14.484 //
saüskàràd upaghàtàd và  $ vçtto 'ktaparimàõake  &
tailàdau jàti÷abdo 'tra  % sàmarthyàd avasãyate  // BVaky_3,14.485 //
na jàtiguõa÷abdeùu  $ mårtibhedo vivakùitaþ  &
te jàtiguõasaübandha-  % bhedamàtranibandhanàþ  // BVaky_3,14.486 //
kçùõàdivyapade÷a÷ ca  $ sarvàvayavavçttibhiþ  &
guõais te 'py ekade÷asthàþ  % pañàdãnàü vi÷eùakàþ  // BVaky_3,14.487 //
pañàvayavavçttàs tu  $ yadà tatra pañàdayaþ  &
tadà tailàdivat teùàü  % jàti÷abdatvam ucyate  // BVaky_3,14.488 //
nivçttyarthà ÷rutir yeùàü  $ bhedas teùv anapekùitaþ  &
prade÷e samudàye và  % guõo 'nyeùàü nivartakaþ  // BVaky_3,14.489 //
bràhmaõàdhyayane tatra  $ vartate bràhmaõa÷rutiþ  &
sàdç÷yaü tatra dçùñaü hi  % kùatriyàdhyayanàdibhiþ  // BVaky_3,14.490 //
bràhmaõàdhyayane vçttir  $ yadi syàd bràhmaõa÷ruteþ  &
vaktavyaü kena dharmeõa  % tulyatvaü kriyayor iti  // BVaky_3,14.491 //
adhyetari yadà vçttir  $ ucyate bràhmaõa÷ruteþ  &
nimittatvaü tadopaiti  % kriyaivàdhyetari sthità  // BVaky_3,14.492 //
simha÷abdena saübandhe  $ gauryamàtràbhidhàyinà  &
caitràt ùaùñhã prasajyeta  % yoge ÷attryàdibhir yathà  // BVaky_3,14.493 //
bràhmaõàyeva dàtavyaü  $ vai÷yàyety evamàdiùu  &
saüpradànàdiyoga÷ ca  % kriyàmàtre na kalpate  // BVaky_3,14.494 //
kriyàmàtràbhidhàyitvàd  $ avyayeùu vater na ca  &
pàñhaþ kadà cit kartavyas  % tulyau pakùàv ubhau yataþ  // BVaky_3,14.495 //
jahàti jàtiü dravyaü và  $ tasmàn nàvayave sthitaþ  &
kriyàyàs tu ÷rutir yasmàt  % tadvaty arthe 'vatiùñhate  // BVaky_3,14.496 //
akriyàõàü nivçttyarthà,  $ yata÷ càtra kriyà÷rutiþ  &
kriyopalakùite tasmàt  % kriyà÷abdaþ pratãyate  // BVaky_3,14.497 //
hotavyàdiùu yasmàc ca  $ kriyànyà bràhmaõàdivat  &
apekùaõãyà ÷uddhe 'rthe  % tasmàd vçttir na kasya cit  // BVaky_3,14.498 //
sarvaü vàpy ekade÷o và  $ yasminn à÷riyate kva cit  &
vi÷eùavçttiü taü sarvam  % àhur bhede vyavasthitam  // BVaky_3,14.499 //
samuccayo vikalpo và  $ prakàràþ sarva eva và  &
vi÷eùà iti varõyante  % sàmànyaü vàvikalpitam  // BVaky_3,14.500 //
na hi bràhmaõa ity atra  $ bhedaþ ka÷ cid apà÷ritaþ  &
apàkçto và tenàyaü  % samudàye vyavasthitaþ  // BVaky_3,14.501 //
kriyà tv à÷rãyate yasmin  $ sa bhedo 'dhyavasãyate  &
tathànyathà sarvathà cety  % aprayoge na vidyate  // BVaky_3,14.502 //
upamàne kriyàvçttim  $ upameye kriyà÷rutiþ  &
pratyàyayantã bhedasya  % karotãva padàrthatàm  // BVaky_3,14.503 //
vyàpàreõaiva sàdç÷ye  $ vyàpàrasya vivakùite  &
kriyàvadvacanàc chabdàt  % pratyayaþ pratipàdyate  // BVaky_3,14.504 //
kriyàvato 'pi sàdç÷ye  $ vaktum iùñe kriyàvatà  &
adhyetà bràhmaõa iva  % pratyayo na nivartate  // BVaky_3,14.505 //
adhãte tulya ity evaü  $ puülliïgena vi÷eùaõam  &
kriyàvati kriyàyàü tu  % tulya÷abde napuüsakam  // BVaky_3,14.506 //
prakçtyarthe vi÷iùñe 'pi  $ pratyayàrthàvi÷eùaõàt  &
putreõa tulyaþ kapila  % iti vçttiþ prasajyate  // BVaky_3,14.507 //
yàþ putre råóhasaübandhàþ  $ kriyà loke vivakùitàþ  &
tàbhiþ kriyàvataþ putràd  % guõatulye vatir bhavet  // BVaky_3,14.508 //
antarbhåtaü nimittaü ca  $ råóhi÷abdeùu yady api  &
kriyàs tu sahacàriõyo  % råóhàþ santi padàrthavat  // BVaky_3,14.509 //
kramaü tu yadi bàdhitvà  $ pratyayàrthavi÷eùaõam  &
pradhànànugrahàt sàmyàd  % vibhakte÷ càvatiùñhate  // BVaky_3,14.510 //
prakçter avi÷iùñatvàt  $ kriyàtulye prasajyate  &
putràdau guõa÷abdebhyaþ  % pårvoktasya viparyaye  // BVaky_3,14.511 //
sthålena tulyo yàtãti  $ bahiraïgà kriyà÷rutiþ  &
animittaü vates tulyaü  % yàtãty atreùyate vatiþ  // BVaky_3,14.512 //
dvayaü vi÷eùyate tena  $ yad ekatra vi÷eùaõaü  &
tulya÷abdo hi taü dharmam  % ubhayastham apekùate  // BVaky_3,14.513 //
ekaþ samàno dharma÷ ced  $ upamànopameyayoþ  &
tulayà saümitaü tulyam  % iti tatropapadyate  // BVaky_3,14.514 //
såtre ÷ruta÷ ca dviùñho 'sàv  $ abhedena pratãyate  &
na ca sàmànya÷abdatvàd  % a÷rutà gamyate kriyà  // BVaky_3,14.515 //
a÷rutà÷ ca pratãyante  $ nide÷asthàyitàdayaþ  &
ye dharmà niyatàs teùàü  % putràdiùu na vidyate  // BVaky_3,14.516 //
anà÷ritakriyas tasmàn  $ na tulyo 'sti kriyàvatà  &
kriyàyàþ ÷ravaõe sàpi  % kriyàvattà pratãyate  // BVaky_3,14.517 //
dvayoþ pratividhànàc ca  $ jyàyastvam abhidhãyate  &
nityàsattvàbhidhàyitvàt  % pratyayàrthavi÷eùaõe  // BVaky_3,14.518 //
asattvabhåto vyàpàraþ  $ kevalaþ pratyaye yataþ  &
vidyate lakùaõàrthatvaü  % nàsti tena kriyà÷ruteþ  // BVaky_3,14.519 //
kriyàvatas tu grahaõàt  $ prakçtyarthavi÷eùaõe  &
kriyàmàtrena tulyatve  % siddhàsattvàbhidhàyità  // BVaky_3,14.520 //
yadà kriyànimittaü tu  $ sàdç÷yaü syàt kriyàvatoþ  &
kriyàvato 'bhidheyatvàt  % tadà dravyàbhidhàyità  // BVaky_3,14.521 //
avyayeùu vateþ pàñhaþ  $ kàryas tatra svaràdivat  &
bràhmaõena samo 'dhyetety  % atra ca pratyayo bhavet  // BVaky_3,14.522 //
sàmànàdhikaraõyaü ca  $ vatyarthenàpadi÷yate  &
tulyam ity anyathà kalpyo  % vàkya÷eùo '÷ruto bhavet  // BVaky_3,14.523 //
kriyàvato÷ ca sàdç÷ye  $ pratyayàrthavi÷eùaõe  &
adhyetrà sadç÷o 'dhyetety  % atra nàsti vater vidhiþ  // BVaky_3,14.524 //
tulyàrthair iti yà tasyàs  $ tçtãyàyà na bhidyate  &
artho bhede 'pi sarvàbhir  % itaràbhir vibhaktibhiþ  // BVaky_3,14.525 //
bhojyate bràhmaõa iva  $ tulyaü bhuktaü dvijàtinà  &
pa÷yati bràhmaõam iva  % tulyaü vipreõa pa÷yati  // BVaky_3,14.526 //
bràhmaõeneva vij¤àtaü  $ tulyaü j¤àtaü dvijàtinà  &
dãyatàü bràhmaõàyeva  % tulyaü vipreõa dãyatàm  // BVaky_3,14.527 //
bràhmaõàd iva vai÷yàt tvam  $ adhãùvàdhyayanaü bahu  &
ity evamàdibhir bhedas  % tçtãyàyà na ka÷ cana  // BVaky_3,14.528 //
tulyaü madhurayàdhãye  $ màtrà tulyaü smaràmi tàm  &
madhuràyà÷ ca màtu÷ ca  % kathaü sàdç÷yakalpanà  // BVaky_3,14.529 //
madhuràviùayaþ pàñhaþ  $ smaraõaü màtçkarmakam  &
madhuràmàtç÷abdàbhyàm  % abhedenàbhidhãyate  // BVaky_3,14.530 //
uùñràvayavatulyeùu  $ mukheùåùñra÷rutir yathà  &
vartate gçhatulye ca  % pràsàde madhurà÷rutiþ  // BVaky_3,14.531 //
yathàdhyayanayoþ sàmyam  $ adhyetror apadi÷yate  &
tathà kriyàgatair dharmair  % ucyante sàdhanà÷rayàþ  // BVaky_3,14.532 //
ivàrthe yac ca vacanaü  $ pårvasåtre ca yo vidhiþ  &
kriyà÷abda÷rutau bhedo  % na ka÷ cid vidyate tayoþ  // BVaky_3,14.533 //
yady apy upàdhir anyatra  $ niyato na prayujyate  &
råpàbhedàt tv anirj¤àtà  % kriyàtra ÷råyate punaþ  // BVaky_3,14.534 //
yathà vyutparayaþ pucchau  $ kyaïante suduràdayaþ  &
saty api pratyayàrthatve  % bhedàbhàvàd udàhçtàþ  // BVaky_3,14.535 //
evaü ca sati pårveõa  $ siddho 'tràpi vater vidhiþ  &
niyame vàbhidhàne và  % bhidyate na kriyà÷rutiþ  // BVaky_3,14.536 //
ive dravyàdiviùayaþ  $ pratyayaþ punar ucyate  &
kriyàõàm eva sadç÷ve  % pårvasåtre vidhãyate  // BVaky_3,14.537 //
madhuràyàm iva gçhà  $ bràhmaõasyeva pàõóuràþ  &
ity atra dravyaguõayoþ  % pårveõa na vatir bhavet  // BVaky_3,14.538 //
àrambhasyàkriyàrthatve  $ nàrtho yogena vidyate  &
çte kriyàyà grahaõàt  % pårvayogena sidhyati  // BVaky_3,14.539 //
madhuràvayave vçttir  $ vvàkhyàtà madhurà÷ruteþ  &
bràhmaõàvayavàn dantàn  % vakùyati bràhmaõa÷rutiþ  // BVaky_3,14.540 //
na kà cid ivayoge  $ tu bàhyàt saübandhino  &
ùaùñhã vidhãyate tatra  % pårveõa pratyayo bhavet  // BVaky_3,14.541 //
àdhikyaü tulya÷abdena  $ saübandha upajàyate  &
ùaùñhãtçtãye tatra stas  % tulya÷abdo hi vàcakaþ  // BVaky_3,14.542 //
iva÷abdaprayoge tu  $ bàhyàt saübandhino vinà  &
nàdhikyam upamàne 'sti  % dyotakaþ sa prayujyate  // BVaky_3,14.543 //
ive yo vyatireko 'tra  $ sa pràsàdàdihetukaþ  &
tulye tadviùayàpekùam  % àdhikyam upajàyate  // BVaky_3,14.544 //
gavayena samo 'nadvàn  $ iti vçttis tathà bhavet  &
na tv asti gaur ivety atra  % vyatireka ivà÷rayaþ  // BVaky_3,14.545 //
upameyena saübandhàt  $ pràk pràsàdàdihetuke  &
vyatireke vater bhàvo  % na tulyàrthatvahetuke  // BVaky_3,14.546 //
iva÷abdena saübandhe  $ na tçtãyà vidhãyate  &
prakçtàü tàm atas tyaktvà  % vibhaktyantaraü à÷ritam  // BVaky_3,14.547 //
saptamy api na tatràsti  $ j¤àpakàrthà tu sà kçtà  &
iùñà sà ÷eùaviùaye  % niyatàsu vibhaktiùu  // BVaky_3,14.548 //
yadi tu vyatirekeõa  $ viùaye 'smin vibhaktayaþ  &
pravarteraüs tçtãyaiva  % vyabhicàraü pradar÷ayet  // BVaky_3,14.549 //
vyabhicàre tathà siddhe  $ saptamãgrahaõàd vinà  &
saptamy evocyate sarvà  % na santy anyà vibhaktayaþ  // BVaky_3,14.550 //
atyantam atra viùaye  $ saptamyà j¤àpakàrthayà  &
bàdhità vinivarteta  % ùaùñhã sà gçhyate punaþ  // BVaky_3,14.551 //
pårvàbhyàm eva yogàbhyàü  $ vigrahàntarakalpanàt  &
arhàrthe 'pi vatiþ siddhaþ  % sa tv ekena nidar÷yate  // BVaky_3,14.552 //
tena tulyam iti pràpte  $ kriyopàdhiþ prasidhyati  &
ràjavad vartate ràjety  % atra bhede vivakùite  // BVaky_3,14.553 //
ràjatvena prasiddhà ye  $ pçthuprabhçtayo nçpàþ  &
yudhiùñhiràntàs te 'nyeùàm  % upamànaü mahãkùitàm  // BVaky_3,14.554 //
siddhyasiddhikçto bheda  $ upamànopameyayoþ  &
sarvatraiva yato 'siddhaü  % prasiddhenopamãyate  // BVaky_3,14.555 //
ràjavad råpam asyeti  $ ràjany eva vivakùite  &
akriyàrthena yogena  % dvitãyena bhaviùyati  // BVaky_3,14.556 //
upamànàvivakùàyàü  $ niyamàrtho 'yam ucyate  &
dharmo 'rhatikriyàkartà  % tadarthaü vacanaü punaþ  // BVaky_3,14.557 //
kçtahastavad ity etat  $ prasiddheùv eva dç÷yate  &
ràjatvena prasiddhe ca  % ràj¤i ràjavad ity api  // BVaky_3,14.558 //
aràj¤i yeùàü dharmàõàü  $ dçùño 'tyantam asaübhavaþ  &
te ràjani niyamyante  % tyajyante vyabhicàriõaþ  // BVaky_3,14.559 //
arhate÷ ca kriyà kartrã  $ yà tasyàü vatir iùyate  &
ràjànam arhati cchattram  % iti na tv evamàdiùu  // BVaky_3,14.560 //
prayuktànàü hi ÷abdànàü  $ ÷àstreõànugamaþ satàm  &
chattràdyarthe tu vacane  % pratyàkhyànaü na saübhavet  // BVaky_3,14.561 //
tadarham iti nàrabdhaü  $ såtraü vyàkaraõàntare  &
saübhavaty upamàtràpi  % bhedasya parikalpanàt  // BVaky_3,14.562 //
ekasya kàryanirj¤ànàt  $ siddhasya viùayàntare  &
taddharmatvavivakùàyàü  % buddhyà bhedaþ prakalpyate  // BVaky_3,14.563 //
såtràrambhàn na caitasmàd  $ iva÷abdasya vidyate  &
prayogaþ so 'pi caitasya  % viùaye vidyate vateþ  // BVaky_3,14.564 //
dasyuhendra ivety etad  $ aindramantre prayujyate  &
anyatra dçùñakarmendro  % yathety asmin vivakùite  // BVaky_3,14.565 //
pårvàm avasthàm à÷ritya  $ yàvasthà vyapadi÷yate  &
sadç÷as tvaü tavaiveti  % tatraivam abhidhãyate  // BVaky_3,14.566 //
prasiddhabhedaü yatrànyad  $ upamànaü na vidyate  &
upameyasya tatràtmà  % svabuddhyà pravibhajyate  // BVaky_3,14.567 //
yo 'pi svàbhàviko bhedaþ  $ so 'pi buddhinibandhanaþ  &
tenàsmin viùaye bhinnam  % abhinnaü và na vidyate  // BVaky_3,14.568 //
aïgadã kuõóalã ceti  $ dar÷ayan bhedahetubhiþ  &
caitram ãdç÷am ity àha  % buddhyavasthàparigrahàt  // BVaky_3,14.569 //
etaiþ ÷abdair yathàbhåtaþ  $ pratyayàtmopajàyate  &
tatpratyayànukàreõa  % viùayo 'py upapadyate  // BVaky_3,14.570 //
buddhyavasthàvibhàgena  $ bhedakàryaü pratãyate  &
janyanta iva ÷abdànàm  % arthàþ sarve vivakùayà  // BVaky_3,14.571 //
tathàvidhe 'pi bàhye 'rthe  $ bhidyante yatra buddhayaþ  &
na tatra ka÷ cit sàdç÷yaü  % sad api pratipadyate  // BVaky_3,14.572 //
atyantaü viùaye bhinne  $ yàvat prakhyà na bhidyate  &
na tàvat pratyabhij¤ànaü  % kasya cid vinivartate  // BVaky_3,14.573 //
ayam eva tu såtreõa  $ bhedo bhedena dar÷itaþ  &
prasiddham api durj¤ànam  % abudhaþ pratipadyate  // BVaky_3,14.574 //
vaiyàkaraõavad bråte  $ na vaiyàkaraõaþ sadà  &
vaiyàkaraõavad bråùvety  % ataþ so 'py abhidhãyate  // BVaky_3,14.575 //
ke cit pumàüso bhàùante  $ strãvat puüvac ca yoùitaþ  &
vyabhicàre svadharmo 'pi  % punas tenopadi÷yate  // BVaky_3,14.576 //
sadç÷as tvaü tavaiveti  $ loke yad abhidhãyate  &
upamànàntaraü tatra  % prasaktaü vinivartate  // BVaky_3,14.577 //
yuktam aupayikaü ràj¤a  $ ity arthasya nidar÷ane  &
upamànàvivakùàyàü  % tadarham iti pañhyate  // BVaky_3,14.578 //
prasaktànuprasaktas tu  $ vati÷eùo 'bhidhãyate  &
upamànàbhisaübandhàd  % asmin vatir udàhçtaþ  // BVaky_3,14.579 //
pradhànakalpanàbhàve  $ guõa÷abdasya dar÷anàt  &
upasargàd vatau siddhà  % dhàtau dhàtvarthakalpanà  // BVaky_3,14.580 //
svaü råpam iti caitasminn  $ arthasyàpi parigrahaþ  &
råpavaj j¤àpitas tasmàd  % àsanno 'rtho grahãùyate  // BVaky_3,14.581 //
dhàtvarthenopajanitaü  $ sàdhanatvena sàdhanam  &
dhàtunà kçtam ity evam  % asmin såtre pratãyate  // BVaky_3,14.582 //
yaþ ÷abda÷ caritàrthatvàd  $ atyantaü na prayujyate  &
viùaye 'dar÷anàt tatra  % lopas tasyàbhidhãyate  // BVaky_3,14.583 //
kriyàyàü sàdhane dravye  $ pràdayo ye vyavasthitàþ  &
tebhyaþ sattvàbhidhàyibhyo  % vatiþ svàrthe vidhãyate  // BVaky_3,14.584 //
pratyayena vinà pràdis  $ tatràrthe na prayujyate  &
bhedena tu samàkhyàne  % vibhàgaþ parikalpitaþ  // BVaky_3,14.585 //
anaïgãkçtasattvaü tu  $ yadi gçhyeta sàdhanam  &
vibhaktibhir niyogaþ syàd  % yathaiva tasilàdiùu  // BVaky_3,14.586 //
pàñhàd yair avibhaktitvaü  $ vatyanteùv anugamyate  &
teùàm udvata ity atra  % vaktavyà savibhaktità  // BVaky_3,14.587 //
vatyarthaü nàvagàhete  $ puüvad ity asya dar÷anàt  &
na¤sna¤àv apavàdasya  % bàdhakaü tan nipàtanam  // BVaky_3,14.588 //
etam utkràmato nånaü  $ vatyarthaü na¤sna¤àv iti  &
tayoþ pravçttàv utsargo  % bàdhanàn nopapadyate  // BVaky_3,14.589 //
na¤sna¤au vihitau yena  $ sa yogo nàvagàhate  &
vatiprakaraõaü tad dhi  % liïgam evaü samarthyate  // BVaky_3,14.590 //
abhedenopamànasya  $ bhinnàrthopanipàtità  &
åhas tathopamànànàm  % aïgavan nopalabhyate  // BVaky_3,14.591 //
gàvedhuke carau dçùñà  $ govikartàkùavàpayoþ  &
pa÷å rudra iva hy etàv  % ity ekavacana÷rutiþ  // BVaky_3,14.592 //
upamànasya bhedàc ca  $ bahuùu syàd a¤o vidhiþ  &
kà÷yapà iti lopaþ syàt  % tathà pratikçtiùv api  // BVaky_3,14.593 //
evaü tu yuktavadbhàvàd  $ atraikavacanaü bhavet  &
lum manuùye tathoktaü syàl  % liïgasyaikasya siddhaye  // BVaky_3,14.594 //
upameyeùu bhinneùu  $ kiü cid ekaü pravartate  &
pratyayasya vidhau tatra  % nityaü yuktavad iùyate  // BVaky_3,14.595 //
yadà pratyupameyaü tu  $ tad ekaikam avasthitam  &
tadà bàhyàrthabhedena  % taddhitàntaü pracãyate  // BVaky_3,14.596 //
yathà samåhapracaye  $ dvigånàü bhinnasaükhyatà  &
pa¤capålyàdiùu tathà  % lubantapracayo bhavet  // BVaky_3,14.597 //
pracaye bhidyamàne tu  $ saükhyà påleùu bhidyate  &
arthabhedo lubanteùu  % naivaü ka÷ cana dç÷yate  // BVaky_3,14.598 //
yeùåpameyavacanaþ  $ ÷abdo 'nyo na prayujyate  &
upamànasya tatrànyaiþ  % saükhyàyà bheda iùyate  // BVaky_3,14.599 //
yathà guóatilàdãnàü  $ prayogàd ekasaükhyatà  &
pàkàder aprayoge tu  % bhinnà saükhyàbhidhãyate  // BVaky_3,14.600 //
yaþ saübandhigato bhedaþ  $ sa prayoge pratãyate  &
saübandhinàm ato bheda  % upameye na gamyate  // BVaky_3,14.601 //
tasmàt sàmànya÷abdatva-  $ prasaïgavinivçttaye  &
upameyagato bheda  % upamàneùu dç÷yate  // BVaky_3,14.602 //
upamànaü samastànàm  $ abhinnam ÷råyate kva cit  &
bhinnànàm upameyanàm  % ekaikam vopamãyate  // BVaky_3,14.603 //
yathà garuóa ity etad  $ vyåhàpekùaü prayujyate  &
ekena yatra sàdç÷yaü  % vainateyena hastinàm  // BVaky_3,14.604 //
ekasyàpi pratãyeta  $ bhinnà pratikçtiþ saha  &
kà÷yapasyeti tenàyaü  % pratyekam avatiùñhate  // BVaky_3,14.605 //
meghàþ ÷aila ivety ukte  $ samastànàü pratãyate  &
sàdç÷yam giriõaikena  % pratyekaü tena bhidyate  // BVaky_3,14.606 //
chàpekùà tadviùayatà  $ vidheyatvàn na gamyate  &
kàkatàlãyam ity atra  % prasiddham hy upalakùaõam  // BVaky_3,14.607 //
ràjà÷vàdi÷ ca viùayaþ  $ syàd anyo vety ani÷citam  &
tena cchasya vidhànàt pràg  % vyapade÷o na vidyate  // BVaky_3,14.608 //
dvayor ivàrthayor atra  $ nimittatvaü pratãyate  &
ekenàvayavo yuktaþ  % pratyayo 'nyena yujyate  // BVaky_3,14.609 //
caitrasya tatràgamanaü  $ kàkasyàgamanaü yathà  &
dasyor abhinipàtas tu  % tàlasya patanaü yathà  // BVaky_3,14.610 //
saünipàte tayor yànyà  $ kriyà tatropajàyate  &
vadhàdir upameye 'rthe  % tayà chavidhir iùyate  // BVaky_3,14.611 //
kriyàyàü samavetàyàü  $ dravya÷abdo 'vatiùñhate  &
pàtàgamanayoþ kàka-  % tàla÷abdau tathà sthitau  // BVaky_3,14.612 //
yad anvàkhyàyakaü vàkyaü  $ tad evaü parikalpyate  &
prayogavàkvaü yal loke  % tad evaü na prayujyate  // BVaky_3,14.613 //
yayor atarkità pràptir  $ dç÷yate kàkatàlavat  &
tayoþ samàsaprakçter  % vçttir abhyupagamyate  // BVaky_3,14.614 //
kàkasya tàlena yathà  $ vadho yasya tu dasyunà  &
tatra citrãkçte 'nyasminn  % upameye cha iùyate  // BVaky_3,14.615 //
ca¤catprakàra÷ ca¤catko  $ bçhatka iti càpare  &
maõimaóóåkakhadyotàn  % sàdç÷vena pracakùate  // BVaky_3,14.616 //
tatronmeùanimeùàbhyàü  $ khadyota upamãyate  &
÷vàsaprabandhair maõóåkaþ  % spandamànaprabho maõiþ  // BVaky_3,14.617 //
pravikàsiprabho 'lpo 'pi  $ mahàn ya upalabhyate  &
bçhatka iti tatraiùa  % maõau ÷abdaþ prayujyate  // BVaky_3,14.618 //
sàdç÷yam eva sarvatra  $ prakàraþ kai÷ cid iùyate  &
bhede 'pi tu prakàràkhyà  % kai÷ cid abhyupagamyate  // BVaky_3,14.619 //
prakàravacanaþ ka÷ cit  $ prakàravati saüsthitaþ  &
prakàramàtre vartitvà  % ka÷ cit tadvati vartate  // BVaky_3,14.620 //
sàdç÷yagrahaõaü såtre  $ sadç÷asyopalakùaõam  &
tulyayor avyayãbhàve  % saha÷abdo 'bhidhàyakaþ  // BVaky_3,14.621 //
vipsàsàdç÷yayor vçttir  $ yà yathàrthàbhidhàyinaþ  &
sa càyam avyayãbhàve  % bhedo bhedena dar÷itaþ  // BVaky_3,14.622 //
sàdç÷yaü yogyatà kai÷ cid  $ anàv abhyupagamyate  &
yat tu mårtigataü sàmyaü  % tat sahenàbhidhãyate  // BVaky_3,14.623 //
itthaübhàve 'pi sàdç÷yaü  $ buddhyavasthànibandhanam  &
grahaõe bhedamàtrasya  % tatrànyaivàbhidhãyate  // BVaky_3,14.624 //
gaur vàhãka iti dvitve  $ sàdç÷yaü pratyudàhçtam  &
÷uklàdau sati niùpanne  % vàhãko na dvir ucyate  // BVaky_3,14.625 //

iti bhartçharikçtaü vàkyapadãyam samàptam