Mahendravarman I: Mattavilasaprahasana Based on the editions by N.P. Unni 1998 (Nag Publishers) and T.G. Sastri 1917 (Trivandrum Sanskrit Series) Input by Christian Ferstl Variants collated {in pointed brackets} Examples: {... S : ... U} records differences between the ed. Sastri 1917 and Unni 1998 (no misprints recorded) {... : Kha} variant in ms. kha recorded in the ed. Sastri 1917, but not recorded in Unni 1998 (Sastri's siglum K corresponds to siglum A in the ed. Unni 1998; Kha corresponds to B) {... : EF} variants recorded for mss. E and F in the edition Unni 1998) {... E} insertion or addition in ms. E S v.l. indicates a variant reading in a ms. used by Sastri (either Ka or Kha, but not indicated) If not recorded otherwise, the same readings are found in the editions Unni 1998 and Sastri 1917 (typos in Unni's ed. are not recorded). (...) = stage direction [...] = Sanskrit chàyà {...} = variant reading (1) etc. = end note Verses have been devided into four pàdas each, one pàda per line. #<...># = BOLD for verses %<...>% = ITALICS for dramatis personae ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ // ÷rãþ // mattavilàsaprahasanaü ÷rãmahendravikramavarmapraõãtam / - - - (nàndyante tataþ pravi÷ati såtradhàraþ /) %% - ## bhoþ ! samàsàditaþ khalu mayà yavãyasãü bhàryàü adhikçtya samutpannavyalãkàyàü jyeùñhàyàü me kuñumbinyàü yuktataraþ prasàdanopàyaþ, yac cirasyàdya vayaü prekùàdhikàre pariùadà niyuktàþ smaþ / tad yàvad enàm upasarpàmi / ({parikramya CDEH} nepathyàbhimukham avalokya) àrye ! itas tàvat / (pravi÷ya) %% - (saroùam) ayya! kiü cirassa kàlassa jovvaõa{guõa : guõõa H}bharamattavilàsappahasaõaü (o?daü)seduü (2) àado si / [àrya! kiü cirasya kàlasya yauvanaguõabharamattavilàsaprahasanaü dar÷ayitum àgato 'si /] %% - yathàha bhavatã / %% - tàe eva {dàva : dàõiü D} daüsehi, jà tue ramaidavvà / [tayaiva tàvad dar÷aya, yà tvayà ramayitavyà /] %% - tvayà saha dar÷ayiùyàmãti / %% - kiü tàe evva õiutto si / [kiü tayaiva niyukto 'si /] %% - evam etat / api ca, tatra gatà mahàntam anugrahaü lapsyase / %% - tava evva khu edaü jujjai / [{tavaiva : tathaivaü G} khalv etad yujyate /] %% - bhavati! kim iva na yujyate / tvatprayogaparitoùità pariùad anurahãùyatãti / %% - (saharùam) evaü / laddho ayyamissàõaü pasàdo / [evam / labdha àryami÷ràõàü prasàdaþ /] %% - bàóham / labdhaþ / %% - jai evaü, kiü de piakkhàõiaü demi / [yady evaü, kiü te {priyàkhyànikaü : priyàkhyànitakaü G} dadàmi /] %% - alaü priyàkhyànikapunaruktena / {pa÷ya : kutaþ E}, ## %% - kiü dàõi ayyeõa paujjidavvaü / [kim idànãm àryeõa {prayoktavyam : nàñakaü nàñayitavyam G} /] %% - nanu tvayaivàbhihitaü mattavilàsaprahasanam iti / %% - õåõaü {imassiü : imasmi Unni} pakkhavàdã me kovo, jeõa abhippààõu{råvaü : gadaü Kha} bhaõàvida hmi / ayya! kadamo uõa so kavã, jo imàe kidãe paàsãadi / [{nånam : àm G} asmin pakùapàtã me kopaþ, yenàbhipràyànuråpaü bhàõitàsmi / àrya! katamaþ punaþ sa kaviþ, {yo 'nayà kçtyà prakàsyate : yenànayà kçtyà àtmànam eva prakà÷ayiùyati G} /] %% - bhavati! ÷råyatàm / {vidita D}pallavakuladharaõimaõóala{kula : om. H}parvatasya sarvanayavijitasamastasàmantamaõóalasya àkhaõóalasamaparàkrama÷riyaþ ÷rimahimànuråpadànavibhåtiparibhåtaràjaràjasya ÷rãsiühaviùõuvarmaõaþ putraþ ÷atruùaóvarganigrahaparaþ parahitaparatantratayà mahàbhåtasadharmà mahàràjaþ ÷rãmahendravikramavarmà nàma / api ca - ## kiü ca - #<àkare såktiratnànàü yasmin guõagarãyasàm / arghanti (3) bahu såktàni satàü sàralaghåny api // 4 //># %% - kiü dàõi ayyeõa vilambãadi / õaü apuruvadàe turiaü aõuññhidavvo aaü paoo / [kim idànãm àryeõa vilambyate / nanv apårvatayà tvaritam anuùñhàtavyo 'yaü prayogaþ /] %% - {ahaü tu : hanta E} - ## ({nepathye S : naipathye U}) priye! devasome! %% - {(÷rutvà) E} ## (niùkràntau /) {sthàpanà : àmukham EH} / (tataþ pravi÷ati saparigrahaþ kapàlã /) %% - (kùãbatàü råpayitvà) priye! devasome! satyam evaitat - tapasà kàmaråpatà pràpyata iti / yat tvayà paramavratasya vidhivadanuùñhànenànya eva råpàti÷ayaþ kùaõàt pratipannaþ / tava hi - ## %% - bhaavaü! mattaü via mattaü via maü bhanàsi / [bhagavan! mattàm iva mattàm iva màü bhaõasi /] %% - kim àha bhavatã / %% - õa hu ki¤ci bhaõàmi / [na khalu ki¤cid bhaõàmi /] %% - kin nu khalu matto 'smi / %% - bhaavaü! paribbhamai paribbhamai puhuvã / puro vadàmi via / avalamba dàõi maü / [bhagavan! paribhramati paribhramati pçthivã / puraþ patàmãva / valambasvedànãü màm /] %% - priye! {tathàstu : tathà D} / (avalambamànaþ patanaü råpayitvà) priye! somadeve! kiü tvaü kupitàsi, yad avalambitum upasarpato me dårãbhavasi / %% - aho õu khu àadakovà somadevà, jà tue sãseõa paõamia aõuõãamàõà vi durãhoi / [aho nu khalv àgatakopà somadevà, yà tvayà ÷ãrùeõa praõamyànunãyamànàpi dårãbhavati /] %% - nanu tvam evàsi somadevà / (dhyàtvà) na hi {na hi D}, devasomà / %% - bhaavaü! õaü tahà vallahà somadevà, õàrhadi mama õàmakeõàbhidhàduü / [bhagavan! nanu tathà vallabhà somadevà, nàrhati mama {nàmakenàbhidhàtum : nàmadheyenàbhidhàtum G} /] %% - bhavati! sulabhapadaskhalito me mado 'yaü {tavàtràparàddhaþ : tavàtràparàdhyati EG} / %% - diññhià õa tuvaü / [diùñyà na tvam /] %% - kathaü madyadoùo màm evaü saïkràmayati / bhavatu {bhavatu : om. F} / {aham E} adyaprabhçti madyaniùevaõàn nivçtto 'smi / %% - bhaavaü! mà mà mama kàraõàdo vadabhaïgeõa tavo khaõóeduü / [{bhagavan! mà mà mama : mà mà evaü bhagavan mama G} kàraõàd vratabhaïgena tapaþ khaõóayitum /] (pàdayoþ patati /) %% - (saharùam {utthàpyàliïgya : utthàpyàlióya ca CDE)} {dhçrõa dhçrõa : dhçùõa dhçùõa D : dhirõa dhirõa EG} namaþ ÷ivàya / priye! ## %% - bhaavaü! õaü tahà bhaõidavvaü / aghante mokkhamaggaü aõõahà vaõõaanti / [bhagavan! nanu tathà bhaõitavyam / arhanto {mokùamàrgam anyathà : anyathà mokùamàrga G (note ambiguous)} varõayanti / ] %% - bhadre! te khalu mithyàdçùñayaþ / kutaþ - ## %% - santaü santaü pàvaü / [÷àntaü ÷àntaü pàpam /] %% - ÷àntaü ÷àntaü pàpam / na khalu te pàpà àkùepamukhenàpy abhidhàtum arhanti, ye brahmacaryake÷anirloñana{maladhàraõa : om. F}bhojanavelàniyama{malinapaña : dikpaña D}paridhànàdibhiþ pràõinaþ parikle÷ayanti / tadidànãü kutãrthasaïkãrtanopahatàü jihvàü surayà prakùàlayitum icchàmi / %% - teõa hi aõõaü {dàõiü S : dàõi U} suràpaõaü gcchàmo / [tena hy anyam idànãü suràpàõaü gacchàvaþ /] %% - priye! {tathàstu / : tathàstu / kà¤cã... (? C)} ({ubhau : om. (C?)} parikràmataþ /) %% - aho tu khalu vimàna÷ikharavi÷ràntaghanarasitasandigdhamçdaïga÷abdasya madhusamayanirmàõamàtçkàyamàõamàlyàpaõasya kusuma÷aravijayaghoùaõàyamànavarayuvatikà¤cãravasya {kà¤cãpurasya : om. H} parà vibhåtiþ / api ca - ## %% - bhaavaü! bhaavadã vàruõã via aõavagãamahurà ka¤cã / [bhagavan! bhagavatã vàruõãvànavagãtamadhurà kà¤cã /] %% - priye! pa÷ya pa÷ya / eùa suràpaõo yaj¤avàñavibhåtim anukaroti / {atra hi : tatra E} dhvajastambho yåpaþ, surà somaþ, ÷auõóà çtvijaþ, caùakà÷ camasàþ, ÷ålyamàüsaprabhçtaya upadaü÷à havir vi÷eùàþ, mattavacanàni yajåüsi, gãtàni sàmàni, udaïkàþ sruvàþ, tarùo 'gniþ, suràpaõàdhipatir yajamànaþ / %% - ahmàaü pi ettha bhikkhà ruddabhào bhavissadi / [àvayor apy atra bhikùà {rudrabhàgo : vibhàgaþ G} bhaviùyati /] %% - aho dar÷anãyàni prahata{mardala : maddala CDE}{karaõànugatàni : karaõàhitàni F : karaõàhatàni C} vividhàïgahàravacanabhråvikàràõi ucchritaikahastàvalambitottarãyàõi {vigalita : vigalitàni E}vasanapratisamàdhànakùaõaviùamitalayàni vyàkulitakaõñhaguõàni mattavilàsançttàni / %% - aho rasio khu àayyo / [aho rasikaþ khalv àcàryaþ /] %% - eùà bhagavatã vàruõã caùakeùv àvarjità pratyàde÷o maõóanànàm, anunayaþ praõayakupitànàü, paràkramo yauvanasya, jãvitaü vibhramànàm / kiü bahunà - ## %% - bhaavaü! jujjai edaü / õa hi loovaàraõirado loaõàho loaü viõàsedi / [bhagavan! yujyata etat / na hi lokopakàranirato lokanàtho lokaü vinà÷ayati /] (ubhau kapolapañahaü kurutaþ /) %% - bhavati! bhikùàü dehi / (nepathye) bhaavaü! esà bhikkhà / paóigaõhadu bhaavaü / [bhagavan! eùà bhikùà / pratigçhõàtu {bhagavàn : om. F : bhavàn G} /] %% - {eùa : eùa eùa CDE} pratigçhõàmi / priye! kva me kapàlam / %% - ahaü vi õa pekkhàmi / [aham api na pa÷yàmi /] %% - (dhyàtvà) à, tasminn eva suràpaõe vismçtam iti tarkayàmi / bhavatu, pratinivçtya drakùyàvaþ / %% - bhaavaü! adhammo khu eso àdarovaõãdàe bhikkhàe appaóiggaho / kiü {dàõi S : dàõã U} karamha / [bhagavan! adharmaþ khalv eùa àdaropanãtàyà bhikùàyà apratigrahaþ / kim idànãü kurvaþ /] %% - {priye! H} àpaddharmaü pramàõãkçtya go÷çïgeõa pratigçhyatàm / %% - bhaavaü! taha / [bhagavan! tathà /] (pratigçhõàti /) (ubhau {tathà kçtvà E} parikramyàvalokayataþ /) %% - katham ihàpi na dç÷yate / (viùàdaü råpayitvà) bho bho màhe÷varàþ! màhe÷varàþ! asmadãyaü bhikùàbhàjanam iha bhavadbhiþ kiü dçùñaü / {(karõan dattvà E)} kim àhur bhavantaþ - na khalu vayaü pà÷yàma iti / hà hato 'smi / bhraùñaü me tapaþ / kenàham idànãü kapàlã bhaviùyàmi / bhoþ! kaùñam / ## (patitaþ ÷irastàóanaü råpayitvà) bhavatu / asti lakùaõamàtram / na mukto 'smi kapàli{saüj¤àyàþ : saüj¤ayà Kha} / (uttiùñhati /) %% - bhaavaü! keõa khu gahãóaü kavàlaü / [bhagavan! kena khalu gçhãtaü kapàlam {bhavet G} /] %% - priye! tarkayàmi ÷ålyamàüsagarbhatvàc chunà và ÷àkyabhikùunà veti / %% - teõa hi aõõesaõaõimittaü savvaü {ka¤cãuraü : ka¤cãpuram CF} paribbhamàmo / [tena hy anveùaõanimittaü sarvaü kà¤cãpuraü paribhramàvaþ /] %% - priye! tathà / (ubhau parikràmataþ /) - - - ({tataþ pravi÷ati ÷àkyabhikùuþ pàtrahastaþ / : om. H(4)}) %<øàkyabhikùuþ>% - aho {uvàsaassa : uvàghaassa Ka(5)A(6)} dhaõadàsaseññhiõo {mahà F}savvàvàsamahàdàõamahimàõo, jahiü mae abhimadavaõõagandharaso macchamaüsappaàrabahulo aaü piõóavàdo samàsàdido / jàva dàõi ràavihàraü evva gacchàmi / (parikramya àtmagatam) bhoþ! paramakàruõieõa bhaavadà tahàgaeõa pàsàdesu vàso, {suvihi(a)sayyesu S : suvihiasayyesu U : suvihidasayyesu C : suvihisayyesu F(7)} pajjaïkesu saaõaü, puvvaõhe bhoaõaü, avaraõhe surasàõi pàõaàõi, {pa¤casuga(ndhavvo?ndhova)hiaü S : pa¤casugandhavodhiaü Ka : pa¤casugandhobodhiaü AF : pa¤casugandhavvo CD} {tambollaü : tambullaü CD}, saõhavasaõaparighàõaü ti edehi uvadesehi bhikkhusaïghassa aõuggahaü karanteõa kiõõu {hu : khu C} itthiàpariggaho suràvàõavihàõaü ca õa diññhaü / ahava kahaü savva¤co edaü õa pekkhadi / avassaü edehi duññhabuddhatthavirehi õirucchàehi ahmàõaü taruõajaõànaü macchareõa pióaaputthaesu itthiàsuràvàõa{vihàõàõi : vaaõàõi KhaB} palàmiññhàõi tti takkemi / kahiü õu hu aviõaññhamålapàñhaü samàsàdaeaü / tado sampuõõaü buddhavaaõaü loe paàsaanto saïghovaàraü karissaü / (parikràmati) [{(gandham àghràya E)} aho upàsakasya dhanadàsa÷reùñhinaþ sarvàvàsamahàdànamahimà, yasmin mayàbhimatavarõagandharaso matsyamàüsaprakàrabahulo 'yaü piõóapàtaþ samàsàditaþ / yàvad idànãü ràjavihàram eva gacchàmi / bhoþ! paramakàruõikena bhagavatà tathàgatena pràsàdeùu vàsaþ, suvihita÷ayyeùu paryaïkeùu ÷ayanaü, pårvàhõe bhojanam, aparàhõe surasàni pànakàni, pa¤ca{sugandhopahitaü : sugandhodbodhitaü G} tàmbålaü, ÷lakùõavasanaparidhànam ity etair upade÷air bhikùusaïghasyànugrahaü kurvatà khin nu khalu strãparigrahaþ {suràpànavidhànaü : suràpànaü G} ca na dçùñam / atha và kathaü sarvaj¤a etan na {pa÷yati : prekùiùyati G} / ava÷yam etair duùñabuddhasthavirair nirutsàhair asmàkaü taruõajanànàü matsareõa piñakapustakeùu strãsuràpàna{vidhànàni : vacanàni G} paràmçùñànãti tarkayàmi / kutra nu khalv avinaùñamålapàñhaü samàsàdayeyam / tataþ sampårõaü buddhavacanaü loke prakà÷ayan saïghopakàraü kariùyàmi /] %% - bhaavaü! pekkha pekkha / eso rattapaóo imassiü vissatthapurisasampàde ràamagge saïkuidasavvaïgo ubhayapakkhasa¤càridadiññhã saïkidapadavikkhevo {turiaturiaü S : turiaturio S v.l. : turiaü U : turio BD} gacchai / [bhagavan! pa÷ya pa÷ya / eùa raktapaño 'smin vi÷vastapuruùa{sampàte : sa¤càre G} ràjamàrge saïkucitasarvàïga ubhayapakùasa¤càritadçùñiþ ÷aïkitapadavikùepas tvaritatvaritaü gacchati /] %% - priye! evam etat / api càsya haste cãvaràntaþpracchàditaü kim apy astãva / %% - bhaavaü! teõa hi {olambia : avila S v.l. BCD)} àsàdia jànãmo / [bhagavan! tena hy {avalambyàsàdya : avalambitaü samàsàdya G} jànãvaþ /] %% - bhavati! tathà / ({upagamya : ubhàv anugamya D}) bho bhikùo! tiùñha / %<øàkyabhikùuþ>% - ko õu khu maü evaü bhaõàdi / (nivçtyàvalokya) ai ayaü eaüvvavàsã duññhakavàlio / bhodu, imassa suràvibbhamassa lakkhaü õa homi / ({satvaraü : tvarito KhaBCD} gacchati /) [ko nu khalu màm evaü bhaõati / ayi ayam ekàmravàsã duùña{kàpàlikaþ : kapàlã G} / bhavatu, asya suràvibhramasya lakùyaü na bhavàmi /] %% - priye! hanta labdhaü kapàlaü / asya hi maddar÷anajanitabhayàt tvaraiva cauryasàkùitvaü pratipannà / (drutam upagamyàgrato ruõaddhi / àþ dhårtta! {kvedànãü gamiùyasi : om. C} /) %<øàkyabhikùuþ>% - kavàliàusa! mà mà evaü / kiü edaü / (àtmagatam) aho laliaråvà uvàsià / [kàpàlikopàsika! {mà maivam : mà maivaü vaktum G : om. CF} / kim etat / aho lalitaråpà upàsikà /] %% - bho bhikùo! dar÷aya {bhavàn H} tàvat / yàvad etat te pàõau {cãvaràntaþpracchàditaü : cãvaràntaritaü C} draùtum icchàmi / %<øàkyabhikùuþ>% - kiü ettha pekkhidavvaü / bhikkhàbhàaõaü khu edaü / [kim atra draùñavyam / bhikùàbhàjanaü khalv etat /] %% - ata eva draùñum icchàmi / %<øàkyabhikùuþ>% - à, usa! mà mà evaü / pacchaõõaü khu edaü õedavvaü / [à, upàsaka! mà maivam / pracchannaü khalv etan netavyam /] %% - nånam evamàdipracchàdananimittaü bahucãvaradhàraõaü buddhenopadiùñam / %<øàkyabhikùuþ>% - saccaü edam / [satyam etat /] %% - idaü {tat : om. DG} {saüvçtasatyam : saüvçñhaü satyam G : saüvçtaü paramasatyam D} / paramàrthasatyaü ÷rotum icchàmi / %<øàkyabhikùuþ>% - bhodu ettao parihàso / adikkamadi bhikkhàvelà / sàhemi ahaü / (pratiùñhate /) [bhavatv etàvàn parihàsaþ / atikràmati bhikùàvelà / sàdhayàmy aham /] %% - {àþ : haþ G}, dhårtta! kva gamiùyasi / dãyatàü me kapàlam / (cãvaràntam {àlambate : avalambate CDE} /) %<øàkyabhikùuþ>% - õamo buddhàa / [namo buddhàya /] %% - namaþ karapañàyeti vaktavyaü, yena cora÷àstraü praõãtam / athavà kharapañàd apy asminn adhikàre buddha evàdhikaþ / kutaþ - ## %<øàkyabhikùuþ>% - santaü pàpaü santaü pàpaü / [÷àntaü {pàpaü : om. G} ÷àntaü pàpaü /] %% - evaü suvçttasya tapasvinaþ katham iva pàpaü na ÷àmyati / %% - bhaavaü! parissanto via lakkhãasi / õa edaü suhovàasulahaü kavàlaü / tà edinà gosiïgeõa suraü pibia jàdabalo bhavia imiõà saha vivàdaü karehi / [bhagavan! pari÷rànta iva lakùyase / naitat sukhopàyasulabhaü kapàlaü / tad etena go÷çïgeõa suràü pãtvà jàtabalo bhåtvànena saha vivàdaü kuru /] %% - tathàstu / (devasomà {kapàline : om. C} suràü prayacchati /) %% - (pãtvà) priye! tvayàpi ÷ramàpanodaþ kartavyaþ / %% - bhaavaü! taha / (pibati /) [bhagavan! tathà /] %% - ayam asmàkam apakàrã / saüvibhàgapradhànaþ svasiddhàntaþ {pramàõayitavyaþ C} / ÷eùam àcàryàya pradãyatàm / %% - jaü bhaavaü àõavedi / gahõadu bhaavaü / [yad bhagavàn àj¤àpayati / gçþõàtu {bhagavàn : bhavàn G} /] %<øàkyabhikùuþ>% - (àtmagatam) aho suhovaõado abbhudao / ettao doso - mahàjaõo pekkhissadi / (prakà÷am) bhodi / mà mà evaü / õa {vaóóhadi : vaddhai KaA} ahmàõaü / (sçkvaõã leóhi /) [aho sukhopanato 'bhyudayaþ / etàvàn {atra khalu eùa G} doùaþ - mahàjano drakùyati / bhavati / mà maivam / na vardhate 'smàkam /] %% - dhaüsa / kudo de ettiàõi bhàadheàõi / [{dhvaüsasva : duùña G} / kutas te {etàvanti : etàni G} bhàgadheyàni /] %% - priye! iyam asyecchàvirodhinã vàg mukhaprasekena skhala(ya?)ti (8) / %<øàkyabhikùuþ>% - idàõiü vi õatthi de karuõà / [idànãm api { nàsti te : te nàsti G} karuõà /] %% - yady asti karuõà, kathaü vãtaràgo bhaviùyàmi / %<øàkyabhikùuþ>% - evaü vãdaràgiõà vãdaroseõa vi hodavvaü / [evaü vãtaràgiõà vãtaroùeõàpi bhavitavyam /] %% - vãtaroùo bhaviùyàmi, yadi me svakaü dàsyati / %<øàkyabhikùuþ>% - kiü de saaü / [kiü te svakaü /] %% - kapàlam / %<øàkyabhikùuþ>% - kahaü kavàlaü / [{kathaü : kasmin EG} kapàlam /] %% - kathaü kapàlam ity àha / athavà yuktam etat / ## %% - bhaavaü! kevalaü làlãyamàõo õa daissadi / tà edassa hatthàdo àcchindia gacchàmo / [bhagavan! kevalaü làlyamàno na dàsyati / tad etasya hastàd àcchidya gacchàvaþ /] %% - priye! tathà / (àcchettuü {vyàpriyate : vyàpriyete C} /) %<øàkyabhikùuþ>% - dhaüsa duññhakavàlia / (hastena nudan pàdena {tàóayati : pàtayati D} /) [{dhvaüsasva : dhvaüsa (9) gaccha G} duùñakàpàlika!] %% - kathaü patito 'smi / %% - mudo si dàsievutta! ({ke÷àpakar÷aõaü : ke÷àkar÷aõaü D} råpayitvà niràlambanà patità /) [mçto 'si dàsyàþputra!] %<øàkyabhikùuþ>% - (àtmagatam) aghaü buddhassa viõõàõaü, jeõa muõóaõaü {diññhaü : kidaü KaA} / (prakà÷am) uññhehi uññhehi usie! uññhehi / (iti devasomàm {utthàpayati : hastena gçhõàti E} /) [arhaü {(arghaü và) S: (aghaü và) U} buddhasya vij¤ànam, yena muõóanaü dçùñam / uttiùñhottiùñha upàsike uttiùñha /] %% - pa÷yantu pa÷yantu màhe÷varàþ anena duùñabhikùunàmadhàrakeõa nàgasenena mama priyatamàpàõigrahaõaü kriyamàõam / %<øàkyabhikùuþ>% - à vusa! mà mà evaü / dhammo khu ahmàõaü visamapadidàõukampà / [à upàsaka! {(àyuùman! và) SU} mà maivam / dharmaþ khalv {ayam G} asmàkaü {viùamapatitànukampà : viùamapatitànàm anukampà G} /] %% - kim ayam api sarvaj¤adharmaþ / nanv ahaü pårvaü patito 'smi / bhavatu, kim anena / idànãü tava ÷iraþkapàlaü mama bhikùàkapàlaü bhaviùyati / (sarve kalahaü {råpayanti : kurvanti C} /) %<øàkyabhikùuþ>% - dukkhaü dukkhaü / [duþkhaü duþkham /] %% - pa÷yantu pa÷yantu màhe÷varàþ / eùa duùñabhikùunàmadhàrako {nàgaseno DF} mama bhikùàkapàlaü muùitvà svayam evàkrandati / bhavatu, aham apy àkro÷ayiùye / abrahmaõyam abrahmaõyam / - - - (tataþ pravi÷ati pà÷upataþ) %% - satyasoma! kim artham àkrandasi / %% - bho babhrukalpa! duùñabhikùunàmadhàrako nàgaseno mama bhikùàkapàlaü corayitvà dàtuü necchati / %% - (àtmagatam) {aye! D} yad asmàbhir anuùñheyaü, gandharvaiþ tad anuùñhitam / eùa duràtmà, ## tad idànãü pratihastiprotsàhanena {asmat G}÷atrupakùaü dhvaüsayàmi / (prakà÷am) bho nàgasena! apy evam etad, yathàyam àha / %<øàkyabhikùuþ>% - bhaavaü! tuvaü pi evaü bhaõàsi / àdiõõàdàõà veramaõaü sikkhàpadaü / mudhàvàdà veramaõaü sikkhàpadaü / {abbamhacayyà : abbamha¤¤acayyà (Ka)(10)A} veramaõaü sikkhàpadaü / pàõàdipàdà veramaõaü sikkhàpadaü / {akàlabhoaõà : bhoaõakàlattherà KaAF} veramaõaü sikkhàpadaü / ahmàaü buddhadhammaü saraõaü gacchàmi / [bhagavan! tvam {apy evaü bhaõasi : api na jànàsi G} / adattàdànàd viramanaü ÷ikùàpadam / mçùàvàdàd viramanaü ÷ikùàpadam / abrahmacaryàd viramanaü ÷ikùàpadam / pràõàtipàtàd viramanaü ÷ikùàpadam / akàlabhojanàd viramanaü ÷ikùàpadam / asmàkaü {buddhadharmaü : buddhaü dharmaü G} ÷araõaü gacchàmi /] %% - satyasoma! ãdç÷a eùàü samayaþ / kim atra prativacanam / %% - nanv asmàkam ançtaü na vaktavyam iti samayaþ / %% - ubhayam apy upapannam / ko {'tra : om. D} nirõayopàyaþ / %<øàkyabhikùuþ>% - buddhavaaõaü pamàõãkaraanto bhikkhå suràbhàaõaü gaõhadi tti ko ettha hedå / [{bho G} buddhavacanaü pramàõãkurvan bhikùuþ suràbhàjanaü gçhõàtãti ko 'tra hetuþ /] %% - nahi pratij¤àmàtreõa hetuvàdinaþ siddhir asti / %% - pratyakùe hetuvacanaü nirarthakam / %% - kathaü pratyakùam eva / %% - bhaavaü! edassa hatthe civaràntappacchàdidaü kavàlaü / [bhagavan! etasya haste cãvaràntaþpracchàditaü kapàlam /] %% - ÷rutaü bhavatà / %<øàkyabhikùuþ>% - bho bhaavaü! edaü kavàlaü õa parakeraaü / [bho bhagavan! etat kapàlaü na parakãyam /] %% - tena hi dar÷aya tàvat / %<øàkyabhikùuþ>% - taha / [tathà /] (dar÷ayati /) %% - pa÷yantu pa÷yantu màhe÷varàþ kàpàlikena {kapàline KaAF} kçtam anyàyyam asya bhadantasya sàdhuvçttatàü ca / %<øàkyabhikùuþ>% - àdiõõàdàõà veramaõaü sikkhàpadaü / {... (iti punas tad eva pañhati /) : KaACD repeat the whole passage} ({ityàdi pañhitvà E} ubhau nçtyataþ /) %<øàkyabhikùuþ>% - haddhi / {lajjitavve : udidavve C} kàle õaccadi / [hà dhik / lajjitavye kàle nçtyati /] %% - àþ ko nçtyati / (sarvato vilokya {àtmagatam R} /) à mama naùñabhikùàbhàjana{dar÷ana : janita H}kutåhalamalayànilaprayuktàyà dhruvam asya nçttabuddhiþ prãtilatàyà vilasiteùu / %<øàkyabhikùuþ>% - bhaavaü! keõa kàraõeõa edaü õa lakkhãadi / bho àcikkhadu bhaavaü / imassa aaü vaõõo / [{bho G} bhagavan! kena kàraõenaitan na lakùyate / bhoþ àcaùñàü bhagavàn / asyàyaü varõaþ /] %% - kim atra vaktavyam / nanu mayà dçùñam / kàkàd api kçùõam idaü kapàlam / %<øàkyabhikùuþ>% - teõa hi edaü mamakeraaü ti saaü eva abbhuvagadaü / [tena hy etan madãyam iti svayam evàbhyupagatam /] %% - satyam abhyupagataü tava varõàntarakaraõe naipuõyam / pa÷ya, ## api ca, #<àvçtaü bahir anta÷ ca kaùàyeõànapàyinà / tvàü pràptaü syàt kathaü nàma kapàlam akaùàyitam // 16 //># %% - hà hadahmi mandabhàà / savvalakkhaõasampaõõadàe kamalàsaõasãsakavàlàõubhàvassa puõõamàsisomadaüsaõassa õiccasuràgandhiõo edassa maliõapaóasaüsaggeõa ia ãdisã avitthà saüvuttà / (iti roditi /) [hà hatàsmi mandabhàgà / sarvalakùaõasaüpannatayà {kamalàsana÷ãrùakapàlànubhàvasya : om. G} paurõamàsãsomadar÷anasya nityasuràgandhina etasya malinapañasaüsargeõeyam ãdç÷y avasthà saüvçttà /] %% - priye! alaü santàpena / punaþ ÷ucir bhaviùyati / ÷råyante hi mahànti bhåtàni pràya÷cittair apanãtakalmaùàõi bhavanti / {tathà hi : yathà C} - #<àsthàya prayato mahàvratam idaü bàlenducåóàmaõiþ svàmã no mumuce pitàmaha÷ira÷chedodbhavàd enasaþ / nàtho 'pi tridivaukasàü tri÷irasaü tvaùñus tanåjaü purà hatvà yaj¤a÷atena ÷àntadurito bheje punaþ puõyatàm // 17 //># bho babhrukalpa! nanv evam etat / %% - {àgamànugatam : àgamànuråpam C} abhihitam / %<øàkyabhikùuþ>% - {bho : bhodu C} vaõõo dàva mae kido / imassa saõñhàõaparimàõaü keõa õimmidaü / [bhoþ! varõas tàvan mayà kçtaþ / asya saüsthànaparimàõaü {kena nirmitaü : tàvat katham G} /] %% - nanu màyàsantànasambhavàþ khalu bhavantaþ / %<øàkyabhikùuþ>% - kettiaü velaü bhavantaü akkosàmi / gaõhadu bhaavaü / [kiyantãü velàü bhavantam àkro÷àmi / gçhõàtu (11) bhagavàn /] %% - nånam evaü buddhenàpi dànaparimità pårità / %<øàkyabhikùuþ>% - evaü {gade : kide F} {kiü S : ki U} dàõiü me saraõaü / [evaü gate kim idànãü me ÷araõam /] %% - nanu buddhadharmasaïghàþ / %% - nàyaü vyavahàro mayà paricchettuü ÷akyate / tad adhikaraõam eva yàsyàmaþ / %% - bhagavan! yady evaü, namaþ kapàlàya / [bhaavaü! jai evaü, õamo kavàlassa /] %% - ko 'bhipràyaþ / %% - eso uõa aõeavihàrabhoasamadhigadavittasa¤cao jahàkàmaü adhikaraõakàruõiàõaü muhàõi påreduü pàredi / ahmàaü puõa ahicammabhådimattavibhavassa dariddakavàliassa pariàriàõaü ko etta vibhavo adhikaraõaü pavisiduü / [eùa punar anekavihàrabhogasamadhigatavittasaücayo yathàkàmam {adhikaraõa : kàruõa C}{kàraõikànàü : kàruõikànàü All mss.(12)} mukhàni pårayituü pàrayati / asmàkaü punar ahicarmabhåtimàtra{vibhavasya : vibhava G}daridrakàpàlikasya paricàrikàõàü ko 'tra vibhavo 'dhikaraõaü praveùñum / ] %% - {naitad evam : mà maivam C} / ## %% - kçtam anena / kuta÷ cid api nyàyya{nyàya BCE}vçtter bhayaü nàsti / %<øàkyabhikùuþ>% - {(pà÷upatam avalokya) D} bho bhaavaü! tumaü dàva aggado hohi {hodu ABCF} / [bho bhagavan! tvaü tàvad agrato bhava /] %% - bàóham {prathamaþ kalpaþ KhaBCDE} / (sarve parikràmanti /) - - - (tataþ pravi÷aty unmattakaþ /) %% - e÷o e÷o duññhakukkule / ÷ullamaü÷agabbhaü kavàlaü gaõhia dhàva÷i / dà÷ãevutta! kahiü gami÷÷i÷i / e÷o dàõiü kavàlaü õikkhivia maü khàyidukàmo ahimuhaü àhàvai / (di÷o vilokya) imiõà patthaleõa dantàõi ÷e bha¤ji÷÷aü / kahaü kavàlaü ujjhia palàa÷i / ummatte duññhakukkule ãdi÷eõa {õàma : om. F} ÷ålattaõeõa mae ÷aha vi lo÷aü kale÷i / gàma÷ågalaü àluhia gagaõam uppadideõa ÷àgaleõa paóipa¤jia làvaõaü balà gahãde ÷akka÷ude timiïgale / ai elaõóalukkha! kiü bhaõà÷i / aliaü aliaü tti / õaü e÷e mu÷ala÷amavi÷àlalambahatthe daddule me ÷akkhã / ahava tellokkavidiapalakkama÷÷a ÷akkhiõà kiü kayyaü / {evaü : evvaü dàva D} kali÷÷aü / kukkilakhàdia÷e÷aü maü÷akhaõóaü khàdi÷÷aü / (khàdan bhràntaþ /) hà hà màlido mhi, bappheõa màlido mhi / (ruditvà vilokya) ke e÷e maü tàle÷i / (vilokya /) duññhadàlaà! ja÷÷a và ka÷÷a và {bhàuõeo S : bhàaõeo U} khu ahaü, bhãma÷eõa÷÷a ghañukkao via / avi a ÷uõàtha - ## kahaü maü bàhanti / pa÷ãdantu pa÷ãdantu dàlaabhaññà / ima÷÷a maü÷akhaõóa÷÷a kàlaõàdo mà maü bàheha / (agrato vilokya /) e÷e khu amhàõaü ààlie ÷ålanandã / {jàva S : jàvaü U} õaü uva÷appàmi / (iti dhàvati /) [eùa eùa duùñakukkuraþ / ÷ålyamàüsagarbhaü kapàlaü gçhãtvà {dhàvasi : dhàvati G} / dàsyàþputra! kutra gamiùyasi / eùa idànãü kapàlaü nikùipya màü khàditukàmo 'bhimukham àdhàvati / anena prastareõa dantàn asya bhaïkùyàmi / kathaü kapàlam ujjhitvà palàyase / unmatto duùñakukkura ãdç÷ena nàma ÷åratvena {saha G} mayà {sahàpi roùaü : saha virodhaü G} karoùi / gràma{såkaram : såkaragalam G} àruhya gaganam utpatitena {sàgareõa : (probably) ÷vagaõena G(13)} {prabha¤jya : pratibha¤jya G} {ràvaõaü balàd : airàvataü G} gçhãtaþ {÷akrasutas : sasutas G} timiïgilaþ /(14) ayi eraõóavçkùa! kiü bhaõasi / alãkam alãkam iti / {nanv eùa musalasamavi÷àlalambahasto darduro me sàkùã : hanumata eùà musalasamavi÷àlalambahaste dardure me ÷aktiþ G} / {athavà trailokyaviditaparàkramasya sàkùiõà kiü kàryam : athavà kiü mama trailokyaviditaparàkramasya ÷aktyàþ kàryam G} / evaü {kariùyàmi : tàvat kariùye G} / kukkurakhàdita÷eùaü màüsakhaõóaü khàdiùyàmi / hà hà {bàùpeõa màrito 'smi : màlito 'smi bàùpeõa G} / ka eùa màü tàóayasi / {duùñadàrakà : duùñadàrakabhartàra! vàsudevasya bhàgi G}! yasya và kasya và bhàgineyaþ khalv ahaü, bhãmasenasya ghañotkaca iva / api ca ÷çõutha - gçhãta÷ålà bahuveùadhàriõaþ ÷ataü pi÷àcà udare {vahanti : vasanti G} me / ÷ataü ca vyàghràõàü nisargabhãùaõaü mukhena mu¤càmy ahaü mahoragàn // 19 // kathaü {màü bàdhante : punar api màü tàóayanti G} / prasãdantu prasãdantu dàrakabhartàraþ! asya màüsakhaõóasya kàraõàd mà màü {bàdhadhvam : tàóayatha G} / eùa khalv asmàkam àcàryaþ ÷åranandã / yàvad enam {upasarpàmi : upaharàmi G(15)}/] %% - aye! ayam unmattakaþ ita evàbhivartate / ya eùaþ - nirviùñojjhitacitracãvaradharo råkùair nitàntàkulaiþ ke÷air uddhatabhasma{pàüsu : pàõóu D}nicayair nirmàlya{màlàkulaiþ : màlàvçtaþ CE : màlàvçtaiþ D} / ## %% - {(pà÷upatam avalokya) CDE} jàva õaü uva÷appàmi / (upasçtya) mahà÷àhuõo caõóàlakukkula÷÷a ÷aà÷àdo ahiadaü edaü {kavàlaü : om. D} paóigaõhadu bhaavaü / [yàvad enam upasarpàmi / mahàsàdho÷ caõóàlakukkurasya sakà÷àd {mayà G} adhigatam etat kapàlaü pratigçhõàtu {bhagavàn : bhavàn / bhagavan(16) / mastakena vandàmi G} /] %% - (sadçùñikùepam /) pàtre pratipàdyatàm / %% - mahàbamhaõa! kaliadu pa÷àdo / [mahàbràhmaõa! kriyatàü prasàdaþ /] %<øàkyabhikùuþ>% - eso mahàpàsuvado edassa joggã / [eùa mahàpà÷upata etasya yogyaþ /] (Satyasoma!) %% - (kapàlinam upagamya kapàlaü bhåmau nikùipya pradakùiõãkçtya pàdayoþ patitvà) mahàdeva! kalãadu pa÷àdo / e÷o de a¤jalã / [mahàdeva! kriyatàü prasàdaþ / eùa te '¤jaliþ /] %% - {priye! C} asmadãyaü {idaü E} kapàlam / %% - {bhagavan! G} evaü edaü / [evam etat /] %% - bhagavatprasàdàt punar api kapàlã saüvçttaþ / (grahãtum icchati /) %% - dà÷ãevutta! vi÷aü khàdehi / [dàsyàþputra! viùaü khàda /] (kapàlam àcchidya gacchati /) %% - (anusçtya) {eùa : hanta C : kaùñam eùa E} yamapuruùo me jãvitaü harati / abhyavapadyetàü bhavantau / %% - hodu / amhe de sahàà homa / [bhavatu / àvàü te sahàyau bhavàvaþ /] (sarve rundhanti /) %% - bhoþ / tiùñha tiùñha / %% - ki÷÷a maü lundhanti / [kasmàn màü rundhanti /] %% - asmadãyaü kapàlaü dattvà gamyatàm / %% - måóha! ki õa pekkha÷i, ÷uvaõõabhàaõaü khu edaü / [måóha! kiü na pa÷yasi, suvarõabhàjanaü khalv etat /] %% - evaüvidhaü suvarõabhàjanaü kena kçtam / %% - ediõà ÷uvaõõavaõõapaóàvudeõa ÷uvaõõakàràvuttaeõa kidaü tti bhaavaü / ÷uvaõõabhàaõaü tti bhaõàmi / [etena suvarõavarõapañàvçtena suvarõa{kàràvuttena : kàreõa G} kçtam iti bhagavan / suvarõabhàjanam iti bhaõàmi /] %<øàkyabhikùuþ>% - kim aaü ummattao / [kim ayam unmattakaþ /] %% - ummattao tti bahu÷o edaü ÷addaü ÷uõomi / edaü gaõhia dali÷ehi ummattaaü / (kapàline kapàlaü prayachati /) [{unmattaka iti bahu÷a etaü ÷abdaü ÷çõomi / etad gçhãtvà dar÷ayonmattakam / : yuùmàkaü unmattakà / yuùmàkaü putrà unmattakàþ / etad dattvà dar÷ayàmi unmattakatvam / G}] %% - (kapàlaü gçhãtvà) ayam idànãü kuóyenàntarhitaþ / ÷ãghram anugamyatàm / %% - laddhappa÷àde hmi / [labdhaprasàdo 'smi /] (niùkrànto javenonmattakaþ /) %<øàkyabhikùuþ>% - aho acchariaü / paravakkhassa làbheõa ahaü parituññho hmi / [aho à÷caryam / parapakùasya làbhenàhaü parituùño 'smi /] %% - (kapàlaü pariùvajya /) ## %% - bhaavaü! candasamàgadaü via paosaü bhaavantaü pekkhantãe ajja àõandadã via me diññhã / [bhagavan! candrasamàgatam iva pradoùaü bhagavantaü pa÷yatyà adyànandatãva me dçùñiþ /] %% - diùñyà bhavàn vardhate / %% - nanv abhyudayo bhavatàm eva / %% - (àtmagatam /) satyam etat / nàsty adoùavatàü bhayam iti / {yad : om. CD} ayam adya {bhikùur : om. D} vyàghramukhàt {katham api E} paribhraùñaþ / (prakà÷am /) yàvad aham idànãm eva suhçdabhyudayakçtam ànandaü purodhàya bhagavataþ {pårva : pårvaü KaA(17)}{sthalã : sthala C}nivàsino {dhåma : dhåmra H}velàü {pratipàlayàmi : sambhàvayàmi C}/ ayaü càdyaprabhçti - ## (niùkràntaþ pà÷upataþ /) %% - bho nàgasena! yan mayàparàdhaþ kçtaþ, tat prasannahçdayaü tvam icchàmi / %<øàkyabhikùu>% - kiü edaü pi abbhatthaõãaü / kiü de piaü karemi / [kim etad apy abhyarthanãyam / kiü te priyaü karomi /] %% - yadi me bhagavàn prasannaþ, kim ataþ param aham icchàmi / %<{øàkyabhikùu>% - gacchàmi dàva ahaü / [gacchàmi tàvad aham /] %% - gacchatu bhavàn punardar÷anàya / %<øàkyabhikùu>% - taha hodu / (niùkràntaþ /) [tathà bhavatu /] %% - priye devasome! gacchàvas tàvat / : om. (no siglum)(18)} (bharatavàkyam) #<÷a÷vad bhåtyai prajànàü vahatu vidhihutàm àhutiü jàtavedà vedàn viprà bhajantàü surabhiduhitaro bhåridohà bhavantu / udyuktaþ sveùu dharmeùv ayam api vigatavyàpad àcandratàraü ràjanvàn astu ÷aktipra÷amitaripuõà ÷atrumallena lokaþ // 23 //># (niùkràntau /) mattavilàsaprahasanaü samàptam // ******************************************************************* End notes: (1) Note by Sastri, also printed in Unni's edition: karotãty adhyàhartavyam / (2) brackets by Sastri; Unni: daüseduü (3) Note by Sastri (shortened in Unni 1998): argheti målyapràptyarthako dhàtuþ / bahu iti kriyàvi÷eùaõam / bahu arghanti bahu målyaü pràpnuvanti ÷làghàm analpàü labhanta iti yàvat / yaþ svayaü guõottarasåktiratnanidhiþ san parakãyasåktàny alpaguõàny api nàvamanyate, pratyuta ÷làghata eva kevalam iti tàtparyam / yasminn iti vaiùayike sàmãpike vàdhikaraõe saptamã / (4) Or does H omit pàtrahastaþ only? Unni's note is ambiguous. (5) Or is it upàdhaassa in K? The note in my edition is not clearly ligible. (6) Unni does not make clear what the akùara gha is substituted for or where it is inserted. (7) Or suvihisasayyesu? (8) Brackets in both Unni's and Sastri's editions. (9) Probably for dhvaüsaü. (10) No siglum in Sastri's note. (11) Unni records the very same gçhõàtu as a variant. (12) According to Unni. Sastri does not record any variant. (13) (mis)printed: ÷vaõõena. (14) Unni prints (part of) the commentary in G: gràmasåkaraþ kukkuraþ, tasya galaü kaõñham; gaganam utpatitena mayà ÷vagaõena saha airàvataü pratibha¤jya gçhãtaþ sasutas timiïgila iti unmattapralàpaþ / (15) G comments: påjayàmi; asya nayiùye kapàlam iti ÷eùaþ / (16) Unni prints: bhagavàn. (17) Unni prints: pårvai. (18) No siglum added in Unni's note.