Harsadeva: Priyadarsika Based on M.R. Kale's edition: PriyadarÓikà of ÁrÅ Har«adeva, edited with an exhaustive introduction, a short Sanskrit commentary, various readings, a literal English translation, copious notes and useful appendices, Bombay : Gopal Narayana & Co 1928 (repr. Delhi et al. : Motilal Banarsidass 1977). Input by a Paris-3 Sorbonne-Nouvelle University group of Master students in Indology : Pilar Altinier, Dominique Fradkine, Cl‚mentine Peroumal-Delavigne, Carmen Sylvia Spiers (checked and supervised by Nalini Balbir). [GRETIL-Version vom 4.9.2015] ANALYTIC TEXT VERSION (compounds separated by hyphens) STRUCTURE OF REFERENCES (added): HPri_n.nn = HPri_aÇka.verse NOTE: Typos corrected, especially in Prakrit portions. The Prakrit sequence -hm- of Kale has been systematically replaced by -mh-. When applying, the Prakrit text comes first, followed by the Sanskrit chÃyà within square brackets. #<...># = BOLD for pagination of Kale's ed. %<...>% = ITALICS for chÃyà ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ ÓrÅHar«adeva-viracità | || PriyadarÓikà || #<[p. 1]># dhÆma-vyÃkula-d­«Âir indu-kiraïair ÃhlÃditÃk«Å puna÷ paÓyantÅ varam utsukÃnata-mukhÅ bhÆyo hriyà brahmaïa÷ / ser«yà pÃda-nakhendu-darpaïa-gate GaÇgÃæ dadhÃne hare sparÓÃd-utpulakà kara-graha-vidhau GaurÅ ÓivÃyÃstu va÷ // HPri_1.1 // api ca | KailÃsÃdrÃv udaste paricalati gaïe«Ællasat-kautuke«u kro¬aæ mÃtu÷ KumÃre viÓati vi«a-muci prek«amÃïe sa-ro«am / #<[p. 2]># pÃdÃva«Âambha-sÅdad-vapu«i DaÓamukhe yÃti pÃtÃla-mÆlaæ kruddho 'py ÃÓli«Âa-mÆrtir bhaya-ghanam Umayà pÃtu tu«Âa÷ Áivo na÷ // HPri_1.2 // (nÃndy-ante sÆtradhÃra÷ parikramya) | adyÃhaæ vasantotsave sa-bahu-mÃnam ÃhÆya nÃnÃ-dig-deÓÃd Ãgatena rÃj¤a÷ ÓrÅ-Har«adevasya pÃda-padmopajÅvinà rÃja-samÆhenokta÷ yathÃsmat-svÃminà ÓrÅHar«adevenÃpÆrva-vastu-racanÃlaæk­tà PriyadarÓikà nÃma #<[p. 3]># nÃÂikà k­tety asmÃbhi÷ Órotra-paraæparayà Órutam | na tu prayogato d­«Âà | tat tasyaiva rÃj¤a÷ sarva-jana-h­dayÃhlÃdino bahu-mÃnÃd asmÃsu cÃnugraha-buddhyà yathÃvat prayogena tvayà nÃÂayitavyeti | tad yÃvan nepathya-racanÃæ k­tvà yathÃbhila«itaæ saæpÃdayÃmi | parito 'valokya | ÃvarjitÃni sÃmÃjika-manÃæsÅti me niÓcaya÷ | kuta÷ | ÓrÅ-Har«o nipuïa÷ kavi÷ pari«ad apy e«Ã guïa-grÃhiïÅ loke hÃri ca VatsarÃja-caritaæ nÃÂye ca dak«Ã vayam / vastv ekaikam apÅha vächita-phala-prÃpte÷ padaæ kiæ punar mad-bhÃgyopacayÃd ayaæ samudita÷ sarvo guïÃnÃæ gaïa÷ // HPri_1.3 // (nepathyÃbhimukham avalokya) | aye | kathaæ prastÃvanÃbhyudyate mayi viditÃsmad-abhiprÃyo 'ÇgÃdhipater D­¬havarmaïa÷ ka¤cukino bhÆmikÃæ k­tvÃsmad-bhrÃteta evÃbhivartate | tad yÃvad aham apy anantara-bhÆmikÃæ saæpÃdayÃmi | (iti ni«krÃnta÷) | (iti prastÃvanÃ) | #<[p. 4]># prathamo 'Çka÷ | (tata÷ praviÓati ka¤cukÅ |) ka¤cukÅ - (sa-Óoka-Óramaæ nÃÂayan | ni÷Óvasya) | ka«Âaæ bho÷ ka«Âam | rÃj¤o vipad-bandhu-viyoga-du÷khaæ deÓa-cyutir durgama-mÃrga-kheda÷ / ÃsvÃdyate 'syÃ÷ kaÂu-ni«phalÃyÃ÷ phalaæ mayaitac cira-jÅvitÃyÃ÷ // HPri_1.4 // (sa-Óokaæ sa-vismayaæ ca) | tÃd­ÓasyÃpi nÃmÃpratihata-Óakti-trayasya Raghu-DilÅpa-Nala-tulyasya devasya D­¬havarmaïo mat-prÃrthyamÃnÃpy anena sva-duhità VatsarÃjÃya datteti baddhÃnuÓayena VatsarÃjo bandhanÃn na nivartata iti ca labdha-randhreïa sahasÃgatya KaliÇga-hatakena vipattir Åd­ÓÅ kriyata iti yat satyam upapannam api na Óraddadhe | katham ekÃnta-ni«Âhuram Åd­Óaæ ca daivam asmÃsu | yena sÃpi rÃjaputrÅ yathÃ-kathaæcid enÃæ VatsarÃjÃyopanÅya svÃminam an-­ïaæ kari«yÃmÅti matvà mayà tÃd­ÓÃd api pralaya-kÃla-dÃruïÃd avaskanda-saæbhramÃd apavÃhya devasya D­¬havarmaïo mitra-bhÃvÃnvitasyaivÃÂavikasya n­pater Vindhyaketor g­he sthÃpità satÅ snÃnÃya nÃtidÆram ity Agastya-tÅrthaæ gate mayi k«aïÃt kair api nipatya hate Vindhyaketau rak«obhir iva nirmÃnu«Å-k­te dagdhe sthÃne na j¤Ãyate kasyÃm avasthÃyÃæ vartata iti | nipuïaæ ca vicitam etan mayà sarvaæ sthÃnam | na ca j¤Ãtaæ kiæ tair eva dasyubhir nÅtÃthavà dagdheti | tat kiæ karomi manda-bhÃgya÷ | (vicintya) | aye | Órutaæ mayà bandhanÃt paribhra«Âa÷ Pradyota-tanayÃm apah­tya VatsarÃja÷ KauÓÃmbÅm Ãgata iti | #<[p. 5]># kiæ tatraiva gacchÃmi | (ni÷ÓvasyÃtmano 'vasthÃæ paÓyan) | kim iva hi rÃjaputryà vinà tatra gatvà kathayi«yÃmi | aye | kathitaæ cÃdya mama Vindhyaketunà -- mà bhai«Å÷ | jÅvati tatra-bhavÃn mahÃ-rÃjo D­¬havarmà gìha-prahÃra-jarjarÅ-k­to baddhas ti«Âhati | iti | tad adhunà svÃminam eva gatvà pÃda-paricaryayà jÅvita-Óe«am Ãtmana÷ saphalayi«yÃmi (parikramyordhvam avalokya) | aho atidÃruïatà ÓaradÃtapasya | yad evam aneka-du÷kha-saætÃpitenÃpi mayà tÅk«ïo 'vagamyate | ghana-bandhana-mukto 'yaæ kanyÃ-grahaïÃt paraæ tulÃæ prÃpya / ravir adhigata-sva-dhÃmà pratapati khalu VatsarÃja iva // HPri_1.5 // (iti ni«krÃnta÷) | (iti vi«kambhaka÷) | (tata÷ praviÓati rÃjà vidÆ«akaÓ ca) | rÃjà - bh­tyÃnÃm avikÃrità parigatà d­«Âà matir mantriïÃæ mitrÃïy apy upalak«itÃni vidita÷ paurÃnurÃgo 'dhikam / nirvyƬhà raïa-sÃhasa-vyasanità strÅ-ratnam ÃsÃditaæ nirvyÃjÃd iva dharmata÷ kim iva na prÃptaæ mayà bandhanÃt // HPri_1.6 // #<[p. 6]># vidÆ«aka÷ - (sa-ro«am) | bho vassa | kahaæ taæ evva dÃsÅe uttaæ bandhaïa-hadaaæ pasaæsesi | taæ dÃïiæ visumaridaæ | jaæ taha ïava-ggaho via gaa-vaÅ khala-khalÃamÃïa-loha-siÇkhalÃbandha-pa¬ikkhalanta-calaïo suïïa-dukkhara-pisuïida-hiaa-saædÃvo rosa-vas'-uttambhida-diÂÂhÅ gurua-kara-pho¬ia-dharaïi-maggo raaïÅsu vi aïiddÃ-suhaæ aïuhÆdo si | %<[bho vayasya | kathaæ tam eva dÃsyÃ÷ putraæ bandhana-hatakaæ praÓaæsasi | tad idÃnÅæ vism­tam | yat tathà nava-graha iva gaja-pati÷ khala-khalÃyamÃna-loha-Ó­ÇkhalÃbandha-pratiskhalac-caraïa÷ ÓÆnya-mukha-pu«kara-piÓunita-ddh­daya-saætÃpo ro«a-vaÓottambhita-d­«Âir guruka-kara-sphoÂita-dharaïi-mÃrgo rajanÅ«v apy anidrÃ-sukham anubhÆto 'si]>% | rÃjà - Vasantaka durjana÷ khalv asi | paÓya | d­«Âaæ cÃrakam andhakÃra-gahanaæ no tan-mukhendu-dyuti÷ pŬà te nigala-svanena madhurÃs tasyà giro na ÓrutÃ÷ / krÆrà bandhana-rak«iïo 'dya manasi snigdhÃ÷ kaÂÃk«Ã na te do«Ãn paÓyasi bandhanasya na puna÷ Pradyota-putryà guïÃn // HPri_1.7 // vidÆ«aka÷ - (sa-garvam) | bho | jai dÃva bandhaïaæ suha-ïibandhaïaæ hoi tà kÅsa tumaæ Di¬havammà baddho tti KaliÇga-raïïo uvari rosaæ bandhesi | %<[bho÷ | yadi tÃvad bandhanaæ sukha-nibandhanaæ bhavati>% #<[p. 7]># %% rÃjà - (vihasya) | dhiÇ mÆrkha | na khalu sarvo VatsarÃjo ya evaæ VÃsavadattÃm avÃpya bandhanÃn niryÃsyati | tad ÃstÃæ tÃvad iyaæ kathà | Vindhyaketor upari bahÆny ahÃni Vijayasenasya pre«itasya na cÃdyÃpi tat-sakÃÓÃt kaÓcid Ãgata÷ | tad ÃhÆyatÃæ tÃvad amÃtyo RumaïvÃn | tena saha kiæcid Ãlapitum icchÃmi | (praviÓya) | pratÅhÃrÅ - jedu jedu devvo | eso kkhu Vijaaseïo amacco Rumaïïo vi pa¬ihÃra-bhÆmiæ uvaÂÂhio | %<[jayatu jayatu deva÷ | e«a khalu Vijayaseno 'mÃtyo RumaïvÃn api pratÅhÃra-bhÆmim upasthitau] |>% rÃjà - tvaritaæ praveÓaya tau | pratÅhÃrÅ - jaæ devo Ãïavedi | %<[yad deva Ãj¤Ãpayati] |>% (iti ni«krÃntÃ) | (tata÷ praviÓati RumaïvÃn VijayasenaÓ ca) RumaïvÃn - (vicintya) | tat k«anam api ni«krÃntÃ÷ k­ta-do«Ã iva vinÃpi do«eïa / praviÓanti ÓaÇkamÃnà rÃja-kulaæ prÃyaÓo bh­tyÃ÷ // HPri_1.8 // (upas­tya) | jayatu deva÷ | rÃjà - (Ãsanaæ nirdiÓya) | Rumaïvan | ita ÃsyatÃm | RumaïvÃn - (sa-smitam upaviÓya | e«a khalu jita-Vindhyaketur Vijayasena÷ praïamati | (Vijayasenas tathà karoti) | rÃjà - (sÃdaraæ pari«vajya) | api kuÓalÅ bhavÃn | Vijayasena÷ - adya svÃmina÷ prasÃdÃt | rÃjà - Vijayasena upaviÓyatÃm | #<[p. 8]># (Vijayasena upaviÓati) | rÃjà - Vijayasena kathaya Vindhyaketor v­ttÃntam | Vijayasena÷ - deva kim aparaæ kathayÃmi | yÃd­Óa÷ svÃmini kupite | rÃjà - tathÃpi vistarata÷ Órotum icchÃmi | Vijayasena÷ - deva ÓrÆyatÃm | ito vayaæ deva-pÃdÃdeÓÃd yathÃdi«Âena kari-turaga-padÃti-dainyena mahÃntam apy adhvÃnaæ divasa-trayeïollaÇghya prabhÃta-velÃyÃm atarkità eva Vindhyaketor upari nipatitÃ÷ sma÷ | rÃjà - tatas tata÷ | Vijayasena÷ - tata÷ so 'py asmad-bala-tumula-kalakalÃkarïanena pratibuddha÷ kesarÅva Vindhya-kandarÃn nirgatya Vindhyaketur an-apek«ita-bala-vÃhano yathÃsaænihita katipaya-sahÃya÷ sahasà sva-nÃmodgho«ayann asmÃn abhiyoddhuæ prav­tta÷ | rÃjà - (Rumaïvantam avalokya sa-smitam) | Óobhitaæ Vindhyaketunà | tatas tata÷ | Vijayasena÷ - tato 'smÃbhir ayam asÃv iti dviguïatara-baddha-matsarotsÃhair mahatà vimardena ni÷Óe«ita-sahÃya eka eva vimarditÃdhika-bala-krodha-vego dÃruïataraæ saæprahÃram akarot | rÃjà - sÃdhu Vindhyaketo | sÃdhu sÃdhu | Vijayasena÷ - kiæ và varïyate deva | saæk«epato vij¤ÃpayÃmi | pÃdÃtaæ pÃtter eva prathamataram ura÷-pe«a-mÃtreïa pi«Âvà dÆrÃn nÅtvà Óaraughair hariïa-kulam iva trastam aÓvÅyam ÃÓÃ÷ / #<[p. 9]># sarvatrots­«Âa-sarva-praharaïa-nivahas tÆrïam utkhÃya kha¬gaæ paÓcÃt kartuæ prav­tta÷ kari-kara-kadalÅ-kÃnana-ccheda-lÅlÃm // HPri_1.9 // evaæ bala-tritayam Ãkulam eka eva kurvan k­pÃïa-kiraïa-cchuritÃæsa-kÆÂa÷ / Óastra-prahÃra-Óata-jarjaritoru-vak«Ã÷ ÓrÃntaÓ cirÃd vinihato yudhi Vindhyaketu÷ // HPri_1.10 // rÃjà - Rumaïvan | sat-puru«ocitaæ mÃrgam anugacchato yat satyaæ vrŬità eva vayaæ Vindhyaketor maraïena | RumaïvÃn - deva tvad-vidhÃnÃm evaæ guïaika-pak«a-pÃtinÃæ ripor api guïÃ÷ prÅtiæ janayanti | rÃjà - Vijayasena apy asti Vindhyaketor apatyaæ yatrÃsya parito«asya phalaæ darÓayÃmi | Vijayasena÷ - deva idam api vij¤ÃpayÃmi | evaæ sa-bandhu-parivÃre hate Vindhyaketau tam anus­tÃsu saha-dharma-cÃriïÅ«u Vindhya-ÓikharÃÓrite«u jana-pade«u ÓÆnyÅ-bhÆte tat-sthÃne hà tÃta hà mÃta÷ iti k­ta-k­païa-pralÃpà Vindhyaketor veÓmany ÃbhijÃtyÃnurÆpà kanyakà tad-duhitety asmÃbhir ÃnÅtà dvÃri ti«Âhati | tÃæ prati deva÷ pramÃïam | #<[p. 10]># rÃjà - YaÓodhare gaccha | tvam eva VÃsavadattÃyÃ÷ samarpaya | vaktavyà ca devÅ | bhaginÅ-buddhyà tvayaiva sarvadà dra«Âavyà | gÅta-n­tta-vÃdyÃdi«u viÓi«Âa-kanyakocitaæ sarvaæ Óik«ayitavyà | yadà vara-yogyà bhavi«yati tadà mÃæ smÃrayeti | pratÅhÃrÅ - jaæ devo Ãïavedi | %<[yad deva Ãj¤Ãpayati]>% | (iti ni«krÃntÃ) | (nepathye vaitÃlika÷) | lÅlÃ-majjana-maÇgalopakaraïa-snÃnÅya-sampÃdina÷ sarvÃnta÷pura-vÃra-vibhramavatÅ-lokasya te saæprati / ÃyÃsa-skhalad-aæÓukÃvyavahita-cchÃyÃvadÃtai÷ stanair utk«iptÃpara-ÓÃtakumbha-kalaÓevÃlaæk­tà snÃna-bhÆ÷ // HPri_1.11 // rÃjà - (Ærdhvam avalokya) | aye kathaæ nabho-madhyam adhyÃste bhagavÃn sahasra-dÅdhiti÷ | saæprati hi | ÃbhÃty arkÃæÓu-tÃpa-kvathad iva Óapharodvartanair dÅrghikÃmbhaÓ chatrÃbhaæ n­tta-lÅlÃ-Óithilam api ÓikhÅ barha-bhÃraæ tanoti / #<[p. 11]># chÃyÃ-cakraæ tarÆïÃæ hariïa-ÓiÓur upaityÃlavÃlÃmbu-lubdha÷ sadyas tyaktvà kapolaæ viÓati madhu-kara÷ karïa-pÃlÅæ gajasya // HPri_1.12 // Rumaïvan | utti«Âhotti«Âha | praviÓyÃbhyantaram eva k­ta-yathocita-kriyÃ÷ sat-k­tya Vijayasenaæ KaliÇgocchittaye pre«ayÃma÷ | (iti ni«krÃntÃ÷ sarve) | (iti prathamo 'Çka÷) || * vidÆ«aka÷ - ïaæ bhaïido mhi IndÅvariÃe jaha ajja uvavÃsa-ïiama-ÂÂhià devÅ VÃsavadattà sotthi-vÃaïa-ïimittaæ saddÃvedi tti | tà jÃva dhÃrÃ-ghar'-ujjÃïa-digghiÃe ïhÃia devÅ-pÃsaæ gadua kukkuÂa-vÃdaæ karissaæ | aïïahà kahaæ amhÃïaæ sarisà brahmaïà (sic) rÃa-kule pa¬iggahaæ karenti | (nepathyÃbhimukham avalokya) kahaæ eso pia-vaasso ajja devÅe virah'-ukkaïÂha-viïodaïÃ-ïimittaæ dhÃrÃ-ghar'-ujjÃïe evva patthido | tà jÃva vaasseïa saha evva gadua jahodidaæ aïuciÂÂhissaæ | [%% | %% | %% |]%< >% #<[p. 12]># (tata÷ praviÓati sotkanïÂho rÃjÃ) rÃjà - k«ÃmÃæ maÇgala-mÃtra-maï¬ana-bh­taæ mandodyamÃlÃpinÅm ÃpÃïdu-cchavinà mukhena vijita-prÃtas-tanendu-dyutim / sotkaïthÃæ niyamopavÃsa-vidhinà ceto mamotkaïÂhate tÃæ dra«Âuæ prathamÃnurÃga-janitÃvasthÃm ivÃdya priyÃm // HPri_2.1 // vidÆ«aka÷- (upas­tya) sotthi hode | va¬¬hadu bhavaæ | [%% | %% |] rÃjà -(vilokya) Vasantaka | kasmÃt prah­«Âa iva lak«yase | vidÆ«aka÷ - accadi kkhu devÅ bamhaïaæ | [%% |] rÃjà - yady evaæ tata÷ kim | vidÆ«aka÷ - (sa-garvam) bho | Åriso kkhu bamhaïo jo cau-vveda-pa¤ca-veda-chaÂÂha-veda-bamhaïa-sahassa-pajjÃule rÃaule pa¬hamaæ (Kale : pu-) ahaæ evva devÅ-saÃsado sotthiÃ-vÃÃïaæ lahemi | [%% | %<Åd­Óa÷ khalu brÃhmaïa÷>% | %% |] rÃjà - (vihasya) veda-saækhyayaivÃveditaæ brÃhmaïyam | tad Ãgaccha mahÃ-brÃhmaïa | dhÃrÃ-g­hodyÃnam eva gacchÃva÷ | vidÆ«aka÷ - jaæ devo Ãïavedi | [%% |] rÃjà - gacchÃgrata÷ | #<[p. 13]># vidÆ«aka÷ - bho ehi gacchamha | (parikramyÃvalokya ca) bho vaassa pekkha pekkha | avirada-pa¬anta-viviha-kusuma-suumÃla-silÃ-al'-ucchangassa parimala-ïilÅïa-mahuara-bhara-bhagga-baula-mÃladÅ-ladÃ-jÃlaassa kamala-gandha-gahaï'-uddÃma-mÃruda-pajjava (Kale : parjava-)buddha-bandhÆa-bandhaïassa avirala-tamÃla-taru-pihidÃ-tapa-paÃsassa assa dhÃrÃ-ghar'-ujjÃïassa sa-ssarÅaaæ | [%% | %<(parikramyÃvalokya ca) bho vayasya paÓya paÓya>% | %% %% |] rÃjà - vayasya sÃdhv abhihitam | atra hi | v­ntai÷ k«udra-pravÃla-sthagitam iva talaæ bhÃti ÓephÃlikÃnÃæ gandha÷ sapta-cchadÃnÃæ sapadi gaja-madÃmoda-mohaæ karoti / ete connidra-padma-cyuta-bahala-raja÷-pu¤ja-piÇgÃÇgarÃgà gÃyanty avyakta-vÃca÷ kim api madhu-liho vÃruïÅ-pÃna-mattÃ÷ // HPri_2.2 // vidÆ«aka÷ - bho vaassa | edaæ pi dÃva pekkha pekkha | jo eso avirala-pa¬anta-kusuma-ïiaro ajja vi patt'-antara-gaÊanta-varisÃvasÃïa-salila-bindÆ via lakkhÅadi #<[p. 14]># sattavaïïa-pÃÃvo | [%% | %% |] rÃjà - vayasya samyag utprek«itam | bahv eva sad­Óaæ jalada-samayasya | tathà hi | bibhrÃïà m­dutÃæ ÓirÅ«a-kusuma-ÓrÅ-hÃribhi÷ ÓÃdvalai÷ sadya÷ kalpita-kuÂÂimà marakata-k«odair iva k«Ãlitai÷ / e«Ã saæprati bandhanÃd vigalitair bandhÆka-pu«potkarai÷ adyÃpi k«itir indra-gopaka-ÓataiÓ cchanneva saælak«yate // HPri_2.3 // (tata÷ praviÓati ceÂÅ) ceÂÅ - Ãïatta mhi devÅe VÃsavadattÃe | hanje IndÅvarie ajja mae Agatthi-mahesiïo aggho dÃdavvo | tà gaccha tumaæ | sehÃliÃ-kusuma-mÃlaæ lahu geïhia Ãacchetti | esà vi ùraïïià dhÃrÃ-ghar'-ujjÃïa-dÅhiÃe jÃva evva viÃsiÃiæ kamalÃiæ ïa atthÃhilÃsiïà #<[p. 15]># sujjeïa maulÃvijjanti tÃva evva lahuaæ avaciïua Ãacchadu tti | esà tavassiïÅ taæ dÅhiaæ ïa jÃïÃdi | tà geïhia taæ gamissaæ | (nepathyÃbhimukham avalokya) ido ido ùraïïie ehi | [%<Ãj¤ÃptÃsmi devyà VÃsavadattayÃ>% | %% | %% | %<ÓephalikÃ-kusuma-mÃlÃæ laghu g­hÅtvÃgaccheti>% | %% | %% | %%] (tata÷ praviÓaty ùraïyikÃ) ùraïyikà - (sa-bëpodvegam Ãtma-gatam) taha ïÃma tÃrise vaæse uppaïïÃe aïïa-jaïaæ ÃïïÃvia ÂÂhiyÃe saæpadaæ parassa mae ÃïattÅ kÃdavvetti ïatthi kkhu dukkharaæ devvassa | ahavà maha evva eso doso jeïa jÃïantÅe vi ïa vÃvÃdio appà | tà kiæ saæpadaæ karissaæ | ahavà dukkharaæ dÃïiæ mae cintidaæ | varaæ evva edaæ vi ïa uïa appaïo mah'-agghaæ vaæsaæ paÃsaantÅe lahÆ-kido appà | tà kà gaÅ | jaha-bhaïidaæ aïuciÂÂhissaæ | [%<(sa-bëpodvegam Ãtma-gatam) tathà nÃma tÃd­Óe vaæÓa utpannayÃnya-janam Ãj¤Ãpya sthitayà sÃæprataæ parasya mayÃj¤apti÷ kartavyeti nÃsti khalu du«karaæ daivasya>% | %% | %% | %% | %% | %% | %% | %% |] ceÂÅ - ido ehi ùraïïie | %% | ùraïyikà - iaæ ÃacchÃmi | (Óramaæ nÃÂayantÅ) hanje dÆre kiæ ajja vi digghià | [%% | %<(Óramaæ nÃÂayantÅ) ha¤je dÆre kim adyÃpi dÅrghikÃ>% |] ceÂÅ - esà sehÃliÃ-gumm'-antarià | tà ehi odaramha | (avataraïaæ nÃÂayata÷) [%% | %% | (%%)] rÃjà - vayasya kim anyad iva cintayasi | nanu bravÅmi bahv eva sad­Óaæ jalada-samayasyeti | (bibhrÃïà m­dutÃm ityÃdi puna÷ paÂhati) vidÆ«aka÷ - (sa-krodham) bho tumaæ dÃva edaæ aïïaæ a pekkhanto ukkaïÂha-ïibbharaæ viïodesi appÃïaæ | mama uïa bamhaïassa sotthi-vÃaïa-velà adikkamadi | tà jÃva ahaæ tuvariaæ dÅhiÃe ïhÃia devÅe saÃsaæ gamissaæ | [%<(sa-krodham) bho÷ tvaæ tÃvad etad anyac ca paÓyann utkaïÂhÃ-nirbharaæ vinodayasyÃtmÃnam>% | %% | %% |] #<[p. 16]># rÃjà -nanu mÆrkha pÃraægatà eva vayaæ dÅrghikÃyÃ÷ | evam anekendriya-sukhÃtiÓayam anubhavann api nopalak«ayasi | paÓya | Órotraæ haæsa-svano 'yaæ sukhayati dayitÃ-nÆpura-hrÃda-kÃrÅ d­«Âi-prÅtiæ vidhatte taÂa-taru-vivarÃlak«ità saudha-pÃlÅ / gandhenÃmbhoruhÃïÃæ parimala-paÂunà jÃyate ghrÃïa-saukhyaæ gÃtrÃïÃæ hlÃdam ete vidadhati maruto vÃri-saæparka-ÓÅtÃ÷ // HPri_2.4 // tadehi dÅrghikÃ-taÂam upasarpÃva÷ | (parikramyÃvalokya ca) vayasya paÓya paÓya | udyÃna-devatÃyÃ÷ sphuÂa-paÇkaja-kÃnti-hÃriïÅ svacchà / d­«Âir iva dÅrghikeyaæ ramayati mÃæ darÓanenaiva // HPri_2.5 // vidÆ«aka÷ - (sa-kautukam) bho vaassa pekkha pekkha | kà esà kusuma-parimala-suandha-veïÅ-mahuarÃvalÅ vidduma-laÃruïa-hattha-pallavà ujjalanta-taïu-komala-bÃhu-ladà saccaæ paccakkha-carÅ via ujjÃïa-devadà itthià dÅsai | [%<(sa-kautukam) bho vayasya paÓya paÓya>% | %% |] rÃjà - (sa-kautukaæ vilokya) vayasya niratiÓaya-svarÆpa-ÓobhÃ-janita-bahu-vikalpeyam | yat satyam aham api nÃvagacchÃmi | paÓya | #<[p. 17]># pÃtÃlÃd bhuvanÃlokana-parà kiæ nÃga-kanyotthità mithyà tat khalu d­«Âam eva hi mayà tasmin kuto 'stÅd­ÓÅ / mÆrtà syÃd iha kaumudÅ na ghaÂate tasyà divà darÓanaæ keyaæ hasta-tala-sthitena kamalenÃlokyate ÓrÅr iva // HPri_2.6 // vidÆ«aka÷ - (nirÆpya) esà kkhu devÅe pariÃrià IndÅvarià | tà gumm'-antarià bhavia pekkha mha | [%<(nirÆpya) e«Ã khalu devyÃ÷ paricÃrikendÅvarikÃ>% | %% |] (ubhau tathà kuruta÷) ceÂÅ - (kamalinÅ-patra-grahaïaæ nÃÂayantÅ) ùraïïie avaiïu (Kale : avaiïuæ) tumaæ padumÃiæ | ahaæ vi edassiæ ïaliïÅ-pattammi sehÃliÃ-kusumÃÅæ avaiïua devÅ-saÃsaæ gamissaæ | [%<(kamalinÅ-patra-grahaïaæ nÃÂayantÅ)>% %<ùraïyike avacinu tvaæ padmÃni>% | %% |] rÃjà - vayasya saælÃpa iva vartate | tad avahitÃ÷ Ó­ïuma÷ | kadÃcid ita eva vyaktÅ-bhavi«yati | (ceÂÅ gamanaæ nÃÂayati) ùraïyikà - halà IndÅvarie ïa sakkuïomi tue viïà muhuttaæ vi ettha Ãsiduæ | [%% | %% |] ceÂÅ - (vihasya) jÃdisaæ ajja mae devÅe mantidaæ sudaæ tÃriseïa ciraæ evva mae viïà tue Ãsidavvaæ | [(%% %% |] #<[p. 18]># ùraïyikà - (sa-vi«Ãdam) kiæ devÅe mantidaæ | [%% |] ceÂÅ - evaæ | tadà esà ahaæ mahÃ-rÃeïa bhaïidà jaha jadà esà Vi¤jhakedu-duhidà vara-joggà bhavissadi tadà ahaæ sumarÃidavvetti | tà saæpadaæ sumarÃvemi jeïa se vara-cintÃ-pajjÃulo bhavissadi | [%% | %% | %% |] rÃjà - (sa-har«am) iyaæ sà Vindhyaketor duhità | (sÃnutÃpam) ciraæ mu«itÃ÷ smo vayam | vayasya nirdo«a-darÓanà kanyakà khalv iyam | viÓrabdham idÃnÅæ paÓyÃma÷ | ùraïyikà - (sa-ro«aæ karïau pidhÃya) tà gaccha tumaæ | ïa maha tue asaæbaddha-ppalÃviïÅe paoaïaæ | [%% | %% |] (ceÂy apas­tya pu«pÃvacayaæ nÃÂayati) rÃjà - aho sutarÃæ prakaÂÅ-k­tam ÃbhijÃtyaæ dhÅratayà | vayasya dhanya÷ khalv asau ya etad aÇga-sparÓa-sukha-bhÃjanaæ bhavi«yati | (ùraïyikà kamalÃvacayaæ nÃÂayati) vidÆ«aka÷ - bho vaassa pekkha pekkha | accariaæ accariaæ | esà salila-calanta-kara-pallava-ppahÃ-vitthideïa ohasia-sohaæ karedi kamala-vaïaæ avaciïantÅ | [%% | %<ÃÓcaryam ÃÓcaryam>% | %% |] rÃjà - vayasya satyam evaitat | paÓya | #<[p. 19]># acchinnÃm­ta-bindu-v­«Âi-sad­ÓÅæ prÅtiæ dadatyà d­ÓÃæ yÃtÃyà vigalat-payodhara-paÂÃ-dra«ÂavyatÃæ kÃm api / asyÃÓ candramasas tanor iva kara-sparÓÃspadatvaæ gatà naite yan mukulÅ-bhavanti sahasà padmÃs tad evÃdbhutam // HPri_2.7 // ùraïyikà - (bhramara-bÃdhaæ nÃÂayantÅ) ha ddhi ha ddhi | ede kkhu avare pariccaia kamaliïiæ ïÅluppala-vaïÃiæ samÃpa¬antà ïiuïaaraæ bÃdhantà ÃÃsaanti maæ duÂÂha-mahuarà | (uttarÅyeïa mukhaæ pidhÃya sa-bhayam) halà IndÅvarie parittÃehi maæ parittÃehi maæ | ede kkhu duÂÂha-mahuarà paribhavissanti | [%<(bhramara-bÃdhaæ nÃÂayantÅ) hà dhik hà dhik>% | %% | %% |] vidÆ«aka÷ - bho vaassa puïïà de maïorahà | jÃva evva gabbha-dÃsÅe sudà ïa Ãacchadi dÃva evva tumaæ vi tuïhÅko bhavia uvasappa | esà vi salila-sadda-sÆideïa paa-saæcÃreïa IndÅvarià Ãacchadi tti jÃïia tumaæ evva olambissadi | [%% | %% | %% |] rÃjà - sÃdhu vayasya sÃdhu | kÃlÃnurÆpam upadi«Âam | (ity ùraïyikÃ-samÅpam upasarpati) #<[p. 20]># ùraïyikà - (pada-ÓabdÃkarïanaæ nÃÂayantÅ) IndÅvarie | lahu uvasappa lahu uvasappa | ÃulÅ-kida mhi duÂÂha-mahuarehiæ (rÃjÃnam avalambate) | [%% | %% |] (rÃjà kaïÂhe g­hïÃti | ùraïyikottarÅyaæ mukhÃd apanÅya rÃjÃnam a-paÓyantÅ bhramarÃvalokanaæ nÃÂayati) rÃjà - (svottarÅyeïa bhramarÃn nivÃrayan) ayi vis­ja vi«Ãdaæ bhÅru bh­ÇgÃs tavaite parimala-rasa-lubdhà vaktra-padme patanti / vikirasi yadi bhÆyas trÃsa-lolÃyatÃk«Å kuvalaya-vana-lak«mÅæ tat kutas tvÃæ tyajanti // HPri_2.8 // ùraïyikà - (rÃjÃnaæ d­«Âvà sÃdhvasaæ nÃÂayantÅ) kahaæ ïa esà IndÅvarià | (sa-bhayaæ rÃjÃnaæ tyaktvÃpasarantÅ) IndÅvarie lahu Ãaccha lahu Ãaccha | parittÃehi mÃæ | [%% | %<(sa-bhayaæ rÃjÃnaæ tyaktvÃpasarantÅ) IndÅvarike>% | %% | %% |] vidÆ«aka÷ - hodi saala-pu¬havÅ-parittÃïa-samattheïa Vaccha-rÃeïa parittÃantÅ ce¬iæ IndÅvariaæ akkandasi | [%% |] (rÃjà ayi vis­ja ityÃdi puna÷ paÂhati) ùraïyikà - (rÃjÃnam avalokya sa-sp­haæ sa-lajjaæ cÃtma-gatam) aaæ kkhu so mahÃ-rÃo jassa ahaæ tÃdeïa diïïà | ÂhÃïe kkhu tÃdassa pakkha-vÃdo (ÃkulatÃæ nÃÂayati) | [%% | %% |] #<[p. 21]># ceÂÅ - ÃÃsià kkhu ùraïïià duÂÂha-mahuarehiæ | tà jÃva uvasappia samassÃsemi | ùraïïie mà bhaÃhi | esà uvaada mhi | [%<ÃyÃsità khalu ùraïyikà du«Âa-madhukarai÷>% | %% | %<ùraïyike mà bibhihi>% | %% |] vidÆ«aka÷ - bho osara osara | esà kkhu IndÅvarÅà Ãadà | edaæ uttantaæ pekkhia devÅe ïivedaissadi | (aÇgulyà nirdiÓya) tà imaæ evva kadalÅ-gharaæ pavisia muhuttaæ ciÂÂamha | [%% | %% | %% | %<(aÇgulyà nirdiÓya) tad idam eva kadalÅ-g­haæ praviÓya muhÆrtaæ ti«ÂhÃva÷>% |] (ubhau tathà kuruta÷) ceÂÅ -(upas­tya kapolau sp­ÓantÅ) hanje ùraïïie kamala-sarisassa tuha vaaïassa aaæ doso jaæ mahuarà evvaæ avarajjhanti | (haste g­hÅtvÃ) tà ehi gacchamha | pariïado diaho | [%% | %% | %% |] (gamanaæ nÃÂayata÷) ùraïyikà - (kadalÅ-grhÃbhimukham avalokya) hanje IndÅvarie adi-sisiradÃe salilassa ÆrÆ-tthambho via samuppaïïo | tà saïiaæ saïiaæ gacchamha | [%% | %% |] ceÂÅ - taha | %% | (iti ni«krÃnte) vidÆ«aka÷ - bho ehi ïikkamamha | taæ geïhia esà dÃsÅe sudà IndÅvarià gadà | [%% | %% |] rÃjà -(ni÷Óvasya) kathaæ gatà | sakhe Vasantaka| na khalv a-vighnam abhila«itam a-dhanyai÷ prÃpyate | (vilokya) sakhe paÓya paÓya | #<[p. 22]># Ãbaddha-mukham apÅdam kaïÂakitaæ kamala-kÃnanaæ tasyÃ÷ / sukumÃra-pÃïi-pallava-saæsparÓa-sukhaæ kathayatÅva // HPri_2.9 // (ni÷Óvasya) sakhe | ka idÃnÅm upÃya÷ punas tÃæ dra«Âum | vidÆ«aka÷ - bho tume evva puttaliaæ bha¤jia dÃïiæ rodisi | ïa maha kkhu bamhaïassa vaaïaæ karesi | [%% | %% |] rÃjà - kiæ mayà na k­tam | vidÆ«aka÷ - taæ dÃïiæ visumaridaæ | jaha tuïhÅko bhavia uvasappetti mae bhaïidaæ | adi-saæka¬e jaæ bhavaæ pavisia alia-paæ¬icca-du-vvidaddhadÃe ai visija visÃdetti edehiæ aïïehiæ a ka¬ua-vaaïehiæ ïibbhacchia (Kale : -ccia) saæpadaæ kiæ rodisi | puïo vi uvÃaæ pucchasi | [%% | %% | %% | %% |] rÃjà - kathaæ samÃÓvÃsanam api nirbhartsitam iti bhaïitaæ mÆrkheïa | vidÆ«aka÷ - jÃïidaæ evva ko ettha mukkho tti | tà kiæ edeïa | atthama-ÃhilÃsÅ bhaavaæ sahassa-rassÅ | tà ehi abbhantaraæ evva pavisamha | [%% | %% | %% |] rÃjà - (vilokya) aye pariïata-prÃyo divasa÷ | ahaha | saæprati hi h­tvà padma-vana dyutiæ priyatameveyaæ dina-ÓrÅr gatà rÃgo 'smin mama cetasÅva savitur bimbe 'dhikaæ lak«yate / #<[p. 23]># cakrÃhvo 'ham iva stitha÷ saha-carÅæ dhyÃyan nalinyë taÂe saæjÃtà sahasà mameva bhuvanasyÃpy andhakÃrà diÓa÷ // HPri_2.10 // (iti ni«krÃntÃ÷ sarve |) (iti dvitÅyo 'Çka÷) || * t­tÅyo 'Çka÷ | (tata÷ praviÓati Manoramà |) Manoramà - Ãïatta mhi devÅe VÃsavadattÃe hanje Maïorame jaæ taæ SaækiccÃyaïÅe ajja-uttassa mama a uttantaæ ïìaovaïibaddhaæ tassa ïaccidavva-sesaæ #<[p. 24]># ajja tumhehiæ komudÅ-mahÆsave ïaccidavvaæ ti | hio kkhu ùraïïiÃe pia-sahÅe suïïa-hiaÃe aïïahà evva ïaccidaæ | ajja uïa VÃsavadattÃ-bhÆmiÃe tÃe jai taha karÅadi tado avassaæ devÅ kuppadi | tà kahiæ dÃva tÃæ pekkhia uvÃlambhissaæ | (vilokya |)esà ùraïïià appaïà evva kiæ vi kiæ vi mantaantÅ digghiÃ-tÅle kadalÅ-gharaaæ pavisadi | tà gumm'-antarià bhavia suïissaæ dÃva se vÅsaddha-jappidÃïiæ | [%<Ãj¤aptÃsmi devyà VÃsavadattayà ha¤je Manorame ya÷ sa SÃÇk­tyÃyany Ãrya-putrasya mama ca v­ttÃnto nÃÂakopanibaddhas tasya nartitavya-Óe«am adya yu«mÃbhi÷ kaumudÅ-mahotsave nartitavyam iti | hya÷ khalv ùraïyikayà priya-sakhyà ÓÆnya-h­dayayÃnyathaiva nartitam | adya punar VÃsavadattÃ-bhÆmikayà tayà yadi tathà kriyate tato 'vaÓyaæ devÅ kupyati | tat kutra tÃvat tÃæ prek«yopÃlapsye | (vilokya |) e«ÃraïyikÃtmanaiva kim api kim api mantrayamÃïà dÅrghikÃ-tÅre kadalÅ-g­haæ praviÓati | tad gulmÃntarità bhÆtvà Óro«yÃmi tÃvad asyà viÓrabdha-jalpitÃni |>%] (tata÷ praviÓaty Ãsana-sthà kÃmÃvasthÃæ nÃÂayanty ùraïyikà |) ùraïyikà - (ni÷Óvasya |) hiaa dullaha-jaïaæ patthaanto tumaæ kÅsa maæ dukkhidaæ karesi | [%% Manoramà - taæ edaæ edassa suïïa-hiaattaïassa kÃraïaæ | kiæ uïa esà patthedi | avahidà dÃva suïissaæ | [%%] ùraïyikà - (sÃsram |) kahaæ taha ïÃma somma-daæsaïo bhavia mahÃ-rÃo evvaæ saædÃvedi maæ | acchariaæ acchariam | ahavà maha evva esà a-bhÃa-headà | ïa uïa mahÃ-rÃassa doso | [%%] Manoramà - (sa-bëpam |) kaham mahÃ-rÃo evva se patthaïijjo | sÃhu pia-sahÅ sÃhu | abhijÃa-sariso de ahilÃso | [%%] ùraïyikà - kassa dÃva edaæ uttantaæ ïivedia sajjha-veaïaæ via dukkhaæ kÃraissaæ | (vicintya |) ahavà atthi me hiaa-ïivvisesa pia-sahÅ Manoramà | tÃe vi edaæ lajjÃe ïa pÃremi kahiduæ | savvahà maraïaæ vajjia kudo me hiaassa aïïa ïivvudÅ | [%%] #<[p. 25]># Manoramà - (sÃsram |) haddhi haddhi | adibhÆmiæ gado se tavassiïÅe aïurÃo | tà kiæ dÃïiæ ettha karissaæ [%%] ùraïyikà - (sÃbhilëam |) aaæ so uddeso jassiæ mahuarehiæ ÃÃsijjantÅ olambia mahÃ-rÃeïa samassÃsida mhi bhÅru mà bhaÃhi tti | [%%] Manoramà - (sa-har«am |) kahaæ esà vi diÂÂhà mahÃ-rÃeïa | savvahà atthi se jÅvidassa uvÃo | jÃva uvasappia samassÃsemi ïaæ | (sahasopas­tya |) juttaæ ïÃma hiaassa vi lajjiduæ | [%%] ùraïyikà - (sa-lajjam Ãtma-gatam |) haddhi haddhi | savvaæ sudaæ edÃe | tà ettha juttaæ evva paÃsaiduæ | (prakÃÓaæ haste g­hÅtvà |) pia-sahi mà kuppa mà kuppa | lajjà evva ettha avarajjhadi | [%%] Manoramà - (sa-har«am |) sahi alaæ saækÃe | edaæ me Ãakkha | saccaæ evva tumaæ mahÃ-rÃeïa diÂÂhà ïa vetti | [%%] ùraïyikà - (sa-lajjam adho-mukhÅ |) sudaæ evva pia-sahÅe savvaæ | [%<Órutam eva priya-sakhyà sarvam |>%] Manoramà - jai diÂÂhà mahÃ-rÃeïa tumaæ tà alaæ saætappideïa | so evva dÃïiæ daæsaïovÃa-pajjÃulo bhavissadi | [%% #<[p. 26]># ùraïyikà - ahaæ sahÅ-aïo pakkha-vÃdeïa mantedi | ai sahi-pakkha-vÃdiïi | devÅ-guïa-ïiala-ïibaddhe kkhu tassiæ jaïe kudo edaæ | [%%] Manoramà - (vihasya |) halà a-paï¬ide kamaliïÅ-baddhÃïurÃo vi mahuaro mÃladÅæ pekkhia ahiïava-rasÃssÃda-lampa¬o kudo taæ aï-ÃsÃdia ÂÂhidiæ karedi | [%%] ùraïyikà - kiæ ediïa a-saæbhÃvideïa | tà ehi | ahiaæ kkhu saradÃdaveïa saætappÃiæ ajja vi ïa me aÇgÃiæ saædÃvaæ mu¤candi | [%%] Manoramà - ai lajjÃlue ïa juttam edÃvatthaæ gadÃe vi de appà pacchÃdiduæ | [%%] (ùraïyikà mukham avanamayati |) Manoramà - ai a-visambha-sÅle kiæ dÃïiæ pacchÃdesi | ïÅsÃsa-ïiha-viïiggao diahaæ ratiæ vi tujjha aïurÃo avirada-pa¬anta-kusuma-sara-sara-ïivaha-pautta-huækÃra-saddo via ïa bhaïai | (Ãtma-gatam |)ahavà ïa hu aaæ kÃlo uvÃlambhassa | tà jÃva ïaliïÅ-pattÃiæ se hiae dÃissaæ | (utthÃya #<[p. 27]># dÅrghikÃya nalinÅ-pattrÃïi g­hÅtvÃraïyikÃyà h­daye dadatÅ |)samassasadu sahÅ samassasadu sahÅ | [%%] (tata÷ praviÓati vidÆ«aka÷) vidÆ«aka÷ - adi-mahaïto kkhu pia-vaassassa ùraïïiÃe uvari aïurÃo | jeïa pariccatta-rÃa-kajjo tÃe evva daæsaïovÃaæ cintaanto appÃïaæ viïodei | (vicintya) kahiæ dÃïiæ taæ pekkhe | ahavà tahiæ evva dÃva digghiÃe aïïesÃmi | [%%] Manoramà - (Ãkarïya |) pada-saddo via suïÅadi | tà kadalÅ-gumm'-antaridà bhavia pekkhamha dÃva ko eso tti | [%% |] (ubhe tathà k­tvà paÓyata÷ |) ùraïyikà - kahaæ so evva mahÃ-rÃassa pasa-parivaÂÂa (sic) bamhaïo | [%% Manoramà - kahaæ Vasantao evva | avi ïÃma taha have | [%%]%< >% vidÆ«aka÷ - (diÓo 'valokya |) kiæ dÃïiæ ùraïïià saccaæ evva saævuttà | [%% |]%< >% Manoramà - (sa-smitam |) sahi rÃa-vaasso kkhu bamhaïo tumaæ uddissia mantedi | tà dÃva avahidà suïamha | [%% |]%< >%(ùraïyikà sa-sp­haæ sa-lajjaæ ca Ó­ïoti |) vidÆ«aka÷ - (sodvegam |) #<[p. 28] >#jadà dÃva mae garu-maaïa-saædÃva-ïÅsaha-sarÅrassa pia-vaassassa vaaïeïa devÅïaæ VÃsavadattÃ-PadumÃvadÅïaæ aïïaïam a devÅïaæ bhavaïÃiæ aïïesanteïa ïa sà diÂÂhà tadà jahiæ digghiÃe diÂÂhà idaæ vi dÃva pekkhissaæ ti Ãado mhi | tà jÃva iha vi ïatthi | kiæ dÃïiæ karissaæ | [%% |] Manoramà -sudaæ pia-sahÅe | [%<Órutaæ priya-sakhyÃ>% |]%< >%vidÆ«aka÷ - (vicintya |) ahavà bhaïido evva ahaæ vaasseïa | jai taæ aïïesanto ïa pekkhasi tà tado vi dÃva digghiÃdo tÃe karaala-pparisa-di-uïia-suha-ssÅalÃiæ ïaliïÅ-pattÃiæ geïhia Ãaccha tti | tà kahaæ edÃiæ jÃïidavvÃiæ | [%%] Manoramà - aaæ me avasaro | Vasantaa ehi | ahaæ de jÃïÃvemi | [%%]%< >% vidÆ«aka÷ - (sa-bhayam |) kassa tumaæ jÃïÃvesi | kiæ devÅe | ïa hu mae kiæ vi mantidaæ | [%% Manoramà - Vasantaa alaæ saækÃe | jÃdisÅ ùraïïiÃe kide attaïo pia-vaassassa avatthà tue vaïïidà tado di-uïadarà bhaÂÂiïo vi kide mama pia-sahÅe avatthà | tà pekkha pekkha | (upas­tya ùraïyikÃæ darÓayati |) [%%] #<[p. 29]># vidÆ«aka÷ - (d­«Âvà sa-har«am |) sa-phalo me parissamo | sotthi hodÅe | [%%]%< >%(ùraïyikà sa-lajjaæ kamalinÅ-pattrÃïy apanÅyotti«Âhati |) Manoramà - ajja Vasantaa tuha daæsaïena evva avagado pia-sahÅe saædÃvo jeïa saaæ evva ïaliïÅ-pattÃiæ avaïei | tà aïugaïhÃdu ajjo imÃiæ | [%<Ãrya Vasantaka | tava darÓanenaivÃpagata÷ priya-sakhyÃ÷ saætÃpo yena svayam eva nalinÅ-patrÃïy apanayati | tad anug­hïÃtv Ãrya imÃni>% |] ùraïyikà - (sÃvegam |) ai parihÃsa-sÅle | kÅsa maæ lajjÃvesi | (kiæcit parÃÇ-mukhÅti«Âhati |) [%%] vidÆ«aka÷ - (sa-vi«Ãdam |) ciÂÂhaædu dÃva ïaliïÅ-pattÃiæ | adi-lajjÃluà de pia-sahÅ | tà kahaæ edÃïaæ samÃamo bhavissadi | [%%] Manoramà - (k«aïaæ vicintya sa-har«am |) Vasantaa evvaæ via | (karïe kathayati |) [%%] vidÆ«aka÷ - sÃhu pia-sahi sÃhu | (apavÃrya |) jÃva evva tumhe ïevaccha-ggahaïaæ karettha dÃva evva ahaæ vi vaassaæ geïhia ÃacchÃmi | [%%] (iti ni«krÃnta÷ |) Manoramà - adi-kovaïe | uÂÂhehi uÂÂhehi | ïaccidavvaæ amhehiæ tassa evva ïìaassa ïaccida-sesaæ | tà ehi | pekkhÃ-gharaæ evva gacchamha | (parikramyÃvalokya |) idaæ pekkhÃgÃraæ | jÃva ehi pavisamha | sÃhu sÃhu | savvaæ sajjÅ-kidaæ | devÅe Ãantavvaæ | [%% (tata÷ praviÓati devÅ SÃÇk­tyÃyanÅ vibhavataÓ ca parivÃra÷ |) #<[p. 30]># VÃsavadattà - bhavaadi aho de kavittaïaæ | jeïa edaæ gƬha-uttantaæ ïìaovaïibaddhaæ sÃïubhavaæ vi amhÃïaæ ajja-utta-caridaæ a-diÂÂha-puvvaæ via disantaæ ahiaaraæ kodÆhalaæ va¬¬haadi | [%%] SÃÇk­tyÃyanÅ - Ãyu«mati ÃÓraya-guïa evÃyam Åd­Óo yad a-sÃram api kÃvyam avaÓyam eva Ó­ïvatÃæ Óravaïa-sukham utpÃdayati | paÓya | prÃyo yat kiæ cid api prÃpnoty utkar«am ÃÓrayÃn mahata÷ / mattebha-kumbha-taÂa-gatam eti hi Ó­ÇgÃratÃm bhasma // HPri_3.1 // VÃsavadattà -(sa-smitam) bhaavadi savvassa vallaho jÃmÃdo hodi tti jÃïiadi evva edaæ | tà kiæ ediïà kahÃïubandheïa | varaæ taæ evva ïaccidavvaæ daÂÂhuæ | [%%] SÃÇk­tyÃyanÅ - evam | IndÅvarike prek«Ã-g­ham ÃdeÓaya | ceÂÅ - edu edu bhaÂÂiïÅ | [%% |] (sarvÃ÷ parikrÃmanti |) SÃÇk­tyÃyanÅ - (vilokya |) aho prek«aïÅyatà prek«Ã-g­hasya | ÃbhÃti ratna-Óata-Óobhita-ÓÃta-kumbha- stambhÃvasakta-p­thu-mauktika-dÃma-ramyam / adhyÃsitaæ yuvatibhir vijitÃpsarobhi÷ prek«Ã-g­haæ sura-vimÃna-samÃnam etat // HPri_3.2 // #<[p. 31]># ManoramÃraïyake -(upas­tya |) jedu jedu bhaÂÂiïÅ | [%% |] VÃsavadattà -Maïorame adikkandà khu saæjjhà | tà gacchaha | lahu gaïhaha ïevacchaæ | [%%] ubhe - jaæ devÅ Ãïavedi | [%% |] (iti prasthite |) VÃsavadattà - ùraïïie edehiæ evva mad-anga-piïaddhehiæ Ãbharaïehiæ ïevaccha-bhÆmiæ gadua appÃïaaæ pasÃhehi | %<(>%ÃbharaïÃny aÇgÃd avatÃrya ùraïyikÃyÃ÷ samarpayati) Maïorame tumaæ vi ×alagiri-ggahaïa-parituÂÂheïa tÃdeïa ajja-uttassa diïïÃiæ ÃbharaïÃiæ IndÅvariÃ-saÃsÃdo geïhia ïevaccha-bhÆmiaæ gadua appÃïaæ maï¬ehi jeïa su-sadisÅ dÅsasi mahÃ-rÃassa | [%<ùraïyike etair eva mad-aÇga-pinaddhair Ãbharaïair nepathya-bhÆmiæ gatvÃtmÃnaæ prasÃdhya | (ÃbharaïÃny aÇgÃd avatÃrya ùraïyikÃyÃ÷ samarpayati) Manorame tvam api Nalagiri-grahaïa-paritu«Âena tÃtenÃryaputrasya dattÃny ÃbharaïÃnÅndÅvarikÃ-sakÃÓÃd g­hÅtvà nepathya-bhÆmiæ gatvÃtmÃnaæ maï¬aya yena su-sad­ÓÅ d­Óyase mahÃ-rÃjasya |>%] (Manoramà IndÅvarikÃ-sakÃÓÃd ÃbharaïÃni g­hÅtvà sahÃraïyakayà ni«krÃntà |) IndÅvarikà - edaæ Ãsaïaæ | uvavisadu bhaÂÂiïÅ | [%%] VÃsavadattà -(Ãsanaæ nirdiÓya |) uvavisadu bhaavadÅ | [%% |] (ubhe upaviÓata÷ |) (tata÷ praviÓati g­hÅta-nepathya÷ ka¤cukÅ |) ka¤cukÅ - anta÷purÃïÃæ vihita-vyavastha÷ pade pade 'haæ skhalitÃni rak«an / #<[p. 32] >#jarÃtura÷ samprati daï¬a-nÅtyà sarvaæ n­pasyÃnukaromi v­ttam // HPri_3.3 // bho÷ Ãj¤Ãpito 'smi vimÃnitÃÓe«a-Óatru-sainyena yathÃrtha-nÃmnà MahÃsenena samÃdiÓyatÃm anta÷pure«u yathà - Óvo vayam Udayanotsavam anubhavÃma÷ | ato yu«mÃbhir utsavÃnurÆpa-ve«ojjvalena parijanena saha ManmathodyÃnaæ gantavyam iti | SÃÇk­tyÃyanÅ - (ka¤cukinaæ nirdiÓya |) rÃja-putri prav­ttà prek«Ã | d­ÓyatÃm | ka¤cukÅ - tad etad Ãde«Âavyam parijanena saha gantavyam iti | na g­hÅta-nepathyeneti | kuta÷ | pÃdair nÆpuribhir nitamba-phalakai÷ Ói¤jÃna-käcÅ-guïair hÃrÃpÃdita-kÃntibhi÷ stana-taÂai÷ keyÆribhir bÃhubhi÷ / karïai÷ kuï¬alibhi÷ karai÷ sa-valayai÷ sa-svastikair mÆrdha-jair devÅnÃæ paricÃrikÃ-parijano 'py ete«u saæd­Óyate // HPri_3.4 // na khalu kiæcid atrÃpÆrvam anu«Âheyam | kevalaæ svÃmy-ÃdeÓa iti matvÃhaæ samÃdi«Âas tad Ãj¤Ã-Óe«aæ rÃja-putryai nivedayÃmi | (parikramyÃvalokya ca |) iyaæ #<[p. 33]># sà VÃsavadattà vÅïÃ-hastayà KäcanamÃlayÃnugamyamÃnà gandharva-ÓÃlÃm pravi«Âà | yÃvad asyÃ÷ kathayÃmi | (parikrÃmati |) (tata÷ praviÓati g­hÅta-VÃsavadattÃ-nepathyÃsanasthÃraïyikà vÅïÃ-hastà KäcanamÃlà ca |) ùraïyikà - halà KancaïamÃle kÅsa uïa cirÃadi ajja vi vÅïÃÃrio | [%%] KäcanamÃlà - bhaÂÂi-dÃrie diÂÂho deïa ekko ummatto | tassa vaaïaæ suïia citteïa bhÃvido ohasanto ciÂÂhai | [%% |] ùraïyikà - (sa-hasta-tÃlaæ vihasya |) hanje suÂÂhu edaæ pucchadi | sarisà sarise ranjanti tti duve ettha ummattà | [%%] SÃÇk­tyÃyanÅ - rÃja-putryÃ÷ sad­Óam ÃkÃram paÓyÃmy asyÃs tÃd­ÓenÃkÃreïÃvaÓyaæ tvadÅyÃæ bhÆmikÃæ saæbhÃvayi«yati | ka¤cukÅ - (upas­tya) rÃja-putri devas tvÃm Ãj¤Ãpayati | Óvo 'vaÓyam asmÃbhir vÅïÃæ vÃdayantÅ Órotavyà | tat tvayà nava-tantrÅ-sajjayà Gho«avatyà stheyam iti | ùraïyikà - ayya jai evvaæ lahu vÅïÃÃriaæ visajjehi | [%<Ãrya yady evaæ laghu vÅïÃcÃryaæ visarjaya>% |] ka¤cukÅ - e«a Vatsa-rÃjaæ pre«ayÃmi | (iti ni«krÃnta÷ |) ùraïyikà - KancaïamÃle uvaïehi me GhosavadÅæ jÃva se taætÅo parikkhemi | [%% |] (KäcanamÃlà vÅïÃm arpayati | ùraïyikotsaÇge vÅïÃæ k­tvà sÃrayati |) (tata÷ praviÓati g­hÅta-Vatsa-rÃja-nepathyà Manoramà |) #<[p. 34]># Manoramà - (sva-gatam |) ciraadi kkhu mahÃ-rÃo kiæ ïa kahidaæ Vasantaeïa | ahavà devÅe bhÃadi | jai dÃïiæ Ãacche tado ramaïijjaæ have | [%% |] (tata÷ praviÓati rÃjÃvaguïÂhita-ÓarÅro vidÆ«akaÓ ca |) rÃjà - saætÃpam prathamaæ tathà na kurute ÓÅtÃæÓur adyaiva me niÓvÃsà glapayanty ajasram adhunaivo«ïÃs tathà nÃdharam / saæpraty eva mano na ÓÆnyam alasÃny aÇgÃni no pÆrvavad du÷khaæ yÃti manorathe«u tanutÃæ saæcintyamÃne«v api // HPri_3.5 // vayasya satyam evoktam Manoramayà | yathai«Ã mama priya-sakhÅ mahÃ-rÃjasya devyà darÓana-pathÃd api rak«yate tad ayaæ samÃgamopÃya÷ | adya rÃtrÃv asmÃbhir Udayana-caritaæ nÃma nÃÂakaæ devyÃ÷ purato nartitavyam | tatra ùraïyikà VÃsavadattà bhavi«yati | aham api Vatsa-rÃja÷ | tac caritenaiva sarvaæ Óik«itavyam | tad Ãgatya svayam eva svÃæ bhÆmikÃæ kurvÃïa÷ samÃgamotsavam anubhavatv iti | vidÆ«aka÷ - jai maæ ïa pattiÃasi esà Maïoramà tuha vesaæ dhÃraantÅ ciÂÂhai | tà uvasappia saaæ evva puccha | [%%]%< >% rÃjà - (ManoramÃm upas­tya |) Manorame satyam idaæ yad Vasantako 'bhidhatte | Manoramà - bhaÂÂà saccaæ evva | maï¬aa edehiæ Ãbharaïehiæ appÃïaaæ | [%%]%< >%(ity ÃbharaïÃny aÇgÃd avatÃrya rÃj¤e samarpayati |) (rÃjà paridadhÃti |) #<[p. 35]># vidÆ«aka÷ - ede kkhu rÃÃïo dÃsÅe vi evvaæ ïaccÃvianti | aho kajjassa garuadà | [%%] rÃjà - (vihasya |) mÆrkha nai«a kÃla÷ parihÃsasya | nibh­tena citra-ÓÃlÃm praviÓya Manoramayà sahÃsman-n­ttam paÓyatà sthÅyatÃm | (ubhau tathà kuruta÷ |) ùraïyikà - KancaïamÃle ciÂÂhadu vÅïà | puccchissaæ dÃva kiæ vi | [%% |] rÃjà - Ó­ïomi tÃvat katamo 'yam uddeÓo vartate | (ity avahita÷ Ó­ïoti |) KäcanamÃlà - pucchadu bhaÂÂi-dÃrià | [%% |] ùraïyikà - saccaæ evva tÃdo mantedi evvaæ jahà jai vÅïaæ vÃdaanto avaharedi maæ Vaccha-rÃo avassaæ bandhaïÃdo muncemi tti | [%%] rÃjà -(praviÓya paÂÃk«epeïa sa-har«aæ vastrÃnte grathitam badhnÃti |) evam etat | ka÷ saædeha÷ | sa-parijanaæ Pradyotaæ vismayam upanÅya vÃdayan vÅïÃm / VÃsavadattÃm apaharÃmi na cirÃd eveti paÓyÃmy // HPri_3.6 // yata÷ su-saævihitaæ sarvaæ YaugandharÃyaïena | VÃsavadattà -(sahasotthÃya |) jedu jedu accautto | [%% |] rÃjà - (sva-gatam |) kathaæ pratyabhij¤Ãto 'smi devyà | SÃÇk­tyÃyanÅ - (sa-smitam |) rÃja-putri alam alaæ saæbhrameïa | prek«aïÅyakam etat | #<[p. 36]># rÃjà - (Ãtma-gataæ sa-har«am) idÃnÅm ucchvÃsito 'smi | VÃsavadattà -(sa-vilak«a-smitam upaviÓya |) kahaæ Maïoramà esà | mae uïa jÃïidaæ ajja-utto eso tti | sÃhu Maïorame sÃhu | sohaïaæ ïaccidaæ | [%%] SÃÇk­tyÃyanÅ - rÃja-putri sthÃna eva k­tà bhrÃntis te Manoramayà | paÓya | rÆpaæ tan nayanotsavÃspadam idaæ ve«a÷ sa evojjvala÷ sà matta-dviradocità gatir iyaæ tat sattvam atyÆrjitam / lÅlà saiva sa eva sÃndra-jalada-hrÃdÃnukÃrÅ svara÷ sÃk«Ãd darÓita e«a na÷ kuÓalayà VatseÓa evÃnayà // HPri_3.7 // VÃsavadattà -hanje IndÅvarie | baddheïa ajja-utteïa ahaæ vÅïaæ sikkhÃvidà | tà se karehi ïÅl'-uppala-dÃmaeïa ïialaïam | [%%] (Óiraso 'panÅya nÅlotpala-dÃmÃrpayati |) (IndÅvarikà tathà k­tvà punas tatraivopaviÓati |) ùraïyikà - KancaïamÃle kahehi kahehi | ïaæ saccaæ evva mantedi tÃdo jai vÅïaæ vÃdaanto avaharedi maæ Vaccha-rÃo tado avassaæ bandhaïÃdo mu¤cemi tti | [%%] KäcanamÃlà - bhaÂÂhi-dÃrie saccaæ | taha karehi jaha Vaccha-rÃassa avassaæ bahu-madà hosi | [%% |] #<[p. 37]># rÃjà - ni«pÃditam eva KäcanamÃlayà yat tad ÃsmÃbhir abhila«itam | ùraïyikà - jai evvaæ tà Ãdareïa vÃdaissaæ | [%% |] (gÃyantÅvÃdayati) ghaïa-bandhaïa-saæruddhaæ gaaïaæ daÂÂhÆïa mÃïasaæ eduæ / ahilasai rÃa-haæso daiaæ gheÆïa appaïo vasaiæ // HPri_3.8 // [%%] (vidÆ«ako nidrÃæ nÃÂayati |) Manoramà - (hastena cÃlayantÅ |) Vasantaa pekkha pekkha pia-sahÅ me ïaccai | [%%] vidÆ«aka÷ - (sa-ro«am |) dÃsÅe sude tumaæ vi ïa desi suviduæ | jada-ppahudi pia-vaasseïa ùraïïià diÂÂhà tada-ppahudi teïa saha mae rattiæ-divaæ ïiddà ïa diÂÂhà | tà aïïado ïikkamia suvissaæ | [%%] (ni«kramya Óete) (ùraïyikà punar gÃyati |) ahiïava-rÃa-kkhittà mahuarià vÃmaeïa kÃmeïa / uttamai patthantÅdaÂÂhuæ pia-daæsaïaæ daiaæ // HPri_3.9 // [%%/ %%] rÃjà - (tat-k«aïaæ Órutvà sahasopas­tya |) sÃdhu rÃja-putri sÃdhu | aho gÅtam aho vÃditram | tathà hi | #<[p. 38]># vyaktir vya¤jana-dhÃtunà daÓavidhenÃpy atra labdhÃdhunà vispa«Âo druta-madhya-lambita-paricchinnas tridhÃyaæ laya÷ / gopuccha-pramukhÃ÷ krameïa yatayas tisro 'pi saæpÃditÃs tatvaughÃnugatÃÓ ca vÃdya-vidhaya÷ samyak trayo darÓitÃ÷ // HPri_3.10 // ùraïyikà - (vÅïÃæ pari«vajyÃsanÃd utthÃya rÃjÃnaæ sÃbhilëaæ paÓyantÅ |) uvÃjjhÃa païamÃmi | [%% |] rÃjà - (sa-smitam |) yad aham icchÃmi tat te bhÆyÃt | #<[p. 39]># KäcanamÃlà - (ùraïyikÃyà Ãsanaæ nirdiÓya |) iha evva uvavisadu uvajjhÃo | [%%|] rÃjà - (upaviÓya |) rÃja-putrÅ kvedÃnÅm upaviÓatu | Ka¤canamÃlà -(sa-smitam) dÃïiæ evva bhaÂÂi-dÃrià vijjÃmÃïena paritosidà tumhehiæ | tà aruhadi evva esà uvajjhÃa-pÅÂhiÃe | [%%] rÃjà - upaviÓatv arheyam ardhÃsanasya | rÃja-putri sthÅyatÃm | (ùraïyikà KäcanamÃlÃæ paÓyati |) KäcanamÃlà - (sa-smitam |) bhaÂÂi-dÃrie uvavisa | ko ettha doso | sissa-visesà khu tumaæ | [%%|] (ùraïyikà sa-lajjam upaviÓati |) VÃsavadattà -(sa-lajjam |) bhaavadÅe (Kale -Åye) ahiaæ kappidaæ kavvaæ | ïa hu ahaæ tassiæ kÃle ekkÃsaïe ajja-utteïa saha uvaviÂÂhà | [%% |] rÃjà - rÃja-putri puna÷ Órotum icchÃmi | vÃdaya vÅïÃm | ùraïyikà - (sa-smitam |) KancaïamÃle ciraæ khu mama vÃdaantÅe parissamo jÃdo | dÃïiæ ïissahÃiæ aÇgÃiæ | tà ïa sakkuïomi vÃdaiduæ | [%%|] KäcanamÃlà - uvajjhÃa suÂÂhu parissantà bhaÂÂi-dÃrià | kavola-tala-baddha-sea-lavÃe pekkha se vevanti agga-hatthà | tà samassattà hotu muhuttaaæ | [%% |] rÃjà - KäcanamÃle yuktam abhihitam | (hastena grahÅtum icchati |) (ùraïyikà hastam apasÃrayati |) #<[p. 40]># VÃsavadattà - (sÃsÆyam |) bhaavadi ahiaæ edaæ vi tue kidaæ | ïa hu ahaæ (Kale aaæ) KancaïamÃlÃ-kavveïa vancaidavvà | [%%|] SÃÇk­tyÃyanÅ - (vihasya |) Ãyu«mati Åd­Óam eva kÃvyaæ bhavi«yati | ùraïyikà - (sa-ro«am iva |) avehi KancaïamÃle avehi | ïa me bahu-madÃsi | [%%|] KäcanamÃlà - (sa-smitam |) jai ahaæ ciÂÂhantÅ ïà bahu-madà tà esà gacchamhi | [%% |] (iti ni«krÃntà |) ùraïyikà - (sa-sambhraman |) KancaïamÃle ciÂÂha ciÂÂha | ahaæ se agga-hattho samappido | [%% |] rÃjà - (ùraïyikÃyà hastaæ g­hÅtvà |) sadyo 'vaÓyÃya-bindu-vyatikara-ÓiÓira÷ kiæ bhavet padma-koÓo hlÃditvaæ nÃsya manye sad­Óam idam u«asy eva vÅtÃtapasya / mu¤canty ete himaughaæ nakha-rajanikarÃ÷ pa¤ca kiæ so 'pi dÃhÅ j¤Ãtaæ svedÃpadeÓÃd aviratam am­taæ syandate vyaktam etat // HPri_3.11 // api ca | etena bÃla-vidruma-pallava-ÓobhÃpahÃra-dak«eïa / h­daye mama tvayÃyaæ nyasto rÃga÷ sva-hastena // HPri_3.12 // #<[p. 41]># ùraïyikà - (sparÓa-viÓe«aæ nÃÂayantÅ |) ha ddhi ha ddhi | edaæ Maïoramaæ parisantÅe aï-atthaæ evva me aÇgÃiæ karenti | [%% |] VÃsavadattà -(sahasotthÃya |) bhaavadi pekkha tumaæ | ahaæ uïa aliaæ ïa pÃremi pekkhiduæ | [%% |] SÃÇk­tyÃyanÅ - rÃja-putri dharmaÓÃstra-vihita e«a gÃndharvo vivÃha÷ | kim atra lajjÃ-sthÃnam | prek«aïÅyakam idam | tan na yuktam a-sthÃne rasa-bhaÇgaæ k­tvà gantum | (VÃsavadattà parikrÃmati |) IndÅvarikà - (vilokya |) bhaÂÂiïi Vasantao citta-sÃlÃ-duvÃre pasutto ciÂÂhai | [%% |] VÃsavadattà -(nirÆpya |) Vasantao evva eso | (vicintya |) raïïà vi ettha hodavvaæ | tà bodhia pucchissaæ dÃva ïaæ | [%%|] (prabodhayati |) vidÆ«aka÷ - (nidrÃ-ja¬am utthÃya sahasà vilokya |) Maïorame kiæ ïaccia Ãado pia-vaasso | Ãdu ïaccadi evva | [%%] VÃsavadattà -(sa-vi«Ãdam) kahaæ ajja-utto ïaccadi | Maïoramà dÃïiæ kahiæ | [%%|] vidÆ«aka÷ - esà citta-sÃlÃe ciÂÂhai | [%% |] Manoramà - (sa-bhayam Ãtma-gatam |) kahaæ aïïahà evva hiae karia devÅe mantidaæ | edeïa vi mukkha-ba¬ueïa aïïahà evva buddhia savvaæ ÃulÅkidaæ | #<[p. 42]># [%%|] VÃsavadattà -(sa-ro«aæ hasantÅ |) sÃhu Maïorame sÃhu | sohaïaæ tue ïaccidaæ | [%% |] Manoramà - (sa-bhayaæ kampamÃnà pÃdayor nipatya |) bhaÂÂiïi ïa hu ahaæ ettha avarajjhÃmi | edeïa kkhu hadÃseïa balÃdo alaækaraïÃiæ geïhia duvÃra-ÂÂhideïa iha ïiruddhà | ïa uïa maha akkandantÅe saddo mura-ïigghos'-antarido keïa vi sudo | [%%|] VÃsavadattà - hanje uÂÂhehi | jÃïidaæ savvaæ | Vasantao kkhu ùraïïiÃ-vuttanta-ïìae suttadhÃro | [%%|] vidÆ«aka÷ - saaæ evva cintehi | kahiæ ùraïïià kahiæ Vasantao tti | [%%|] VÃsavadattà - Maïorame su-ggahÅdaæ karia ïaæ Ãaccha dÃva | pekkhaïÅaæ se pekkhamhi | [%% |] Manoramà - (sva-gatam |) dÃïiæ samassasida mhi | (vidÆ«akaæ kare badhnÃti | prakÃÓam |) hadÃsa dÃïiæ aïubhava attaïo duïïaassa phalaæ | [%% |] VÃsavadattà - (sa-saæbhramam upas­tya |) ajja-utta pa¬ihadaæ edaæ a-maÇgalaæ | (iti pÃdayor nÅlotpala-dÃmÃpanayantÅ sotprÃsam |) marisadu ajja-utto jaæ Maïorame tti karia ïÅl'-uppala-dÃmaeïa bandhÃvido si | [%<Ãrya-putra pratihastam etad a(maÇgalam | (iti pÃdayor nÅlotpala-dÃmÃpanayantÅ sotprÃsam |) mar«atv Ãrya-putro yan Manorameti k­tvà nÅlotpala-dÃmakena bandhito 'si >%|] (ùraïyikà sa-bhayam apas­tya ti«Âhati |) #<[p. 43]># rÃjà - (sahasotthÃya vidÆ«akam ManoramÃæ ca d­«ÂvÃtma-gatam |) kathaæ vij¤Ãto 'smi devyà | (vailak«yaæ nÃÂayati |) SÃÇk­tyÃyanÅ - (sarvÃn avalokya sa-smitam |) katham anyad evedaæ prek«aïÅyakaæ saæv­ttam | a-bhÆmir iyam asmad-vidhÃnÃm | (iti ni«krÃntà |) rÃjà - (sva-gatam |) a-pÆrvo 'yaæ kopa-prakÃra÷ | durlabham atrÃnunayaæ paÓyÃmi | (vicintya |) evaæ tÃvat kari«ye | (prakÃÓam |) devi tyajyatÃæ kopa÷ | VÃsavadattà -ajja-utta ko ettha kuvido [%<Ãryaputra ko 'tra kupita÷>% |] rÃjà - kathaæ na kupitÃsi | snigdhaæ yady api vÅk«itaæ nayanayos tÃmrà tathÃpi dyutir mÃdhurye 'pi sati skhalaty anupadaæ te gadgadà vÃg iyam / niÓvÃsà niyatà api stana-bharotkampena saælak«itÃ÷ kopas te prakaÂa-prayatna-vidh­to 'py e«a sphuÂaæ lak«yate // HPri_3.13 // (pÃdayor nipatya) prasÅda priye prasÅda | VÃsavadattà - ùraïïie tumaæ kuvida tti saæbhÃvaanto ajja-utto pie pasÅda tti pasÃdaadi | tà uvasappa | [%<ùraïyike tvaæ kupiteti saæbhÃvayann Ãrya-putra÷ priye prasÅdeti prasÃdayati | tad upasarpa>% |] (iti hastenÃkar«ati |) ùraïyikà - (sa-bhayam |) bhaÂÂiïi ïa hu ahaæ kiæ vi jÃïÃmi | [%% |] VÃsavadattà - ùraïïie tumaæ kahaæ ïa ÃïÃsi | dÃïiæ de sikkhÃvemi | IndÅvarie geïha edaæ | [%<ùraïyike tvaæ kathaæ na jÃnÃsi | idÃnÅæ te Óik«ayÃmi | IndÅvarike g­hÃïainÃm >%|] vidÆ«aka÷ - hodi ajja komudÅ-mahÆsave tuha cittaæ avahariduæ vaasseïa pekkhaïÅaæ aïuciÂÂhidaæ | [%% |] #<[p. 44]># VÃsavadattà - edaæ tuæhÃïaæ duïïaaæ pekkhia hÃso me jÃadi | [%% |] rÃjà - devi alam anyathà vikalpitena | paÓya | bhrÆ-bhaÇgai÷ kriyate lalÃÂa-ÓaÓina÷ kasmÃt kalaÇko mudhà vÃtÃkampita-bandhujÅva-samatÃæ nÅto 'dhara÷ kiæ sphuran / madhyaÓ cÃdhika-kampita-stana-bhareïÃyam puna÷ khidyate kopam mu¤ca tavaiva citta-haraïÃyaitan mayà krŬitam // HPri_3.14 // devi prasÅda prasÅda | (iti pÃdayo÷ patati |) VÃsavadattà - hanje ïivuttaæ pekkhaïaaæ | tà ehi | abbhantaraæ evva pavisamha | [%%|] (iti ni«krÃntà |) iti garbha-nÃÂakam | rÃjà - (vilokya |) katham ak­tvaiva prasÃdaæ gatà devÅ | svedÃmbha÷-kaïa-bhinna-bhÅ«aïatara-bhrÆbhaÇgam ekaæ ru«Ã trÃsenÃparam utplutotpluta-m­ga-vyÃlola-netrotpalam / utpaÓyann aham agrato mukham idaæ devyÃ÷ priyÃyÃs tathà bhÅtaÓ cotsuka-mÃnasaÓ ca mahati k«ipto 'smy ahaæ saækaÂe // HPri_3.15 // tad yÃvad idÃnÅæ ÓayanÅyaæ gatvà devyÃ÷ prasÃdanopÃyaæ cintayÃmi | (iti ni«krÃntÃ÷ sarve |) iti t­tiyo 'Çka÷ | * #<[p. 45]># cathurtho 'Çka÷ (tata÷ praviÓati ManoramÃ) Manoramà - (sodvegam |) aho diggha-rosadà devÅe | ettiaæ kÃlaæ baddhÃe pia-sahÅe ùraïïiÃe uvari aïukampaæ ïa geïhai | sà tavassiïÅ attaïo bandhaïassa kileseïa taha ïa saætappadi jaha bhaÂÂiïo daæsaïa-ïirÃsadÃe | Årisaæ ca se dukkhaæ jeïa ajja evva attÃïaæ vÃvÃdaantÅ mae kahaæ vi ïivÃridà | edaæ uttantaæ bhaÂÂiïo ïivedehi tti Vasantaaæ bhaïia Ãada mhi | [%% | (tata÷ praviÓati KäcanamÃlà |) KäcanamÃlà - kahaæ aïïesantÅe vi mae bhaavaÅ SaækiccÃaïÅ ïa diÂÂhà | tà edaæ vi dÃva Maïoramaæ pucchissam | (upas­tya |) Maïorame avi jÃïÃsi kahiæ bhaavaÅ SaækiccÃaïi tti | [%% |] Manoramà - (vilokyÃÓrÆïi pram­jya |) halà KancaïamÃle diÂÂhà | kim uïa tÃe paoaïam | [%% |] KäcanamÃlà - Maïorame ajja devÅe AægÃravadÅe leho pesido | tassi vÃcide bappha- puïïa-ïaaïà di¬haæ saætappiduæ Ãraddhà devÅ | tà viïodaïa-ïimittaæ tÃe bhaavadiæ aïïesÃmi | [%% |] #<[p. 46] >#Manoramà - halà kiæ uïa tassiæ lehe Ãlihidaæ | [%% |] KäcanamÃlà - jà maha bhaiïÅ sà tava jaïaïÅ evva | tÃe bhattà Di¬havammà tÃdo de | tà tava kiæ edaæ Ãakkhidavvaæ | tassa samahiaæ saævaccharaæ Kaliæga-hadaeïa baddhassa | tà ïa juttaæ edaæ uttantaæ aï-iÂÂhaæ suïia samÅva-ÂÂhidassa samatthassa bhattuïo de evvam udÃsÅïattaïaæ olambiduæ tti | [%% |] Manoramà - halà KancaïamÃle | jadà dÃva aaæ uttanto bhaÂÂiïÅe ïa keïa vi viïïaviidavvo tti bhaÂÂiïà Ãïattaæ tà keïa uïa dÃïiæ so leho suïÃvido | [%% |] KäcanamÃlà - aïuvÃia tuïhÅæ (sic) bhÆdÃe maha hatthÃdo geïhia saaæ evva bhaÂÂiïÅe vÃido | [%% |] Manoramà - teïa gaccha tumaæ | esà kkhu devÅ tÃe evva saha danta-valahÅe ciÂÂhai | teïa gaccha tvaæ | [%% |] KäcanamÃlà - teïa hi bhaÂÂiïÅ-saÃsaæ gamissaæ | [%% |] (iti ni«krÃntà |) Manoramà - ciraæ khu me ùraïïiÃ-saÃsÃdo ÃadÃe | di¬haæ ca ïivviïïà sà tavassiïÅ attaïo jÅvideïa | kadÃi accÃhidaæ bhave | tà tahi evva gacchÃmi (Kale : -ahmi) | [%% | (iti ni«krÃntà |) (iti praveÓaka÷ |) #<[p. 47]># (tata÷ praviÓati sodvegÃsana-sthà VÃsavadattà SÃÇk­tyÃyanÅ vibhavataÓ ca parivÃra÷) SÃÇk­tyÃyanÅ - rÃja-putri alam udvegena | ned­Óo Vatsa-rÃja÷ | katham itthaæ gatam api bhavatyà mÃt­-«vas­-patiæ vij¤Ãya Vatsa-rÃjo niÓcintaæ sthÃsyati | VÃsavadattà - (sÃsram|) bhaavadi adi-ujjuà dÃïiæ tumaæ | jassa mae ïa kajjaæ tassa mama-kerayeïa kiæ kajjaæ | ajjuÃe juttaæ mama edaæ Ãlihiduæ | sà uïa ïa ÃïÃdi ajja vi tÃrisÅ ïa VÃsavadatte tti | tuha uïa edaæ ùraïïiÃe uttantaæ paccakkhaæ | tà kahaæ edaæ bhaïÃsi | [%% | SÃÇk­tyÃyanÅ - yata eva me pratyak«aæ tata eva bravÅmi | tena nanu kaumudÅ-mahotsave tvÃæ hÃsayituæ tathà krŬitam | VÃsavadattà - bhaavadi edaæ ettha saccaæ | taha hÃsida mhi jeïa bhaavadÅe purado lajjÃe kahaæ vi ciÂÂhÃmi | tà kiæ ta-kkerakÃe kahÃe | ïam edeïa evva pakkha-vÃdeïa ettiaæ bhÆmiæ ïÅda mhi | [%% | (iti roditi |) SÃÇk­tyÃyanÅ - alaæ rÃja-putri ruditena | ned­Óo Vatsa-rÃja÷ | (vilokya |) athavà prÃpta evÃyaæ yas te manyu-pramÃrjanaæ karoti | VÃsavadattà - maïorahà dÃïiæ ede bhaavadÅe | [%% |] (tata÷ praviÓati rÃjà vidÆÓakaÓ ca |) rÃjà - vayasya ka idÃnÅm abhyupÃya÷ priyÃæ mocayitum | vidÆ«aka÷ - bho vaassa munca visÃdaæ | ahaæ de uvÃaæ kahaissaæ | [%% |] #<[p. 48]># rÃjà - (sa-har«am) vayasya tvaritataram abhidhÅyatÃm | vidÆ«aka÷ - bho tumaæ dÃva aïea-samara saæghaÂÂha-ppahÃva-bÃhu-sÃlÅ | puïo vi aïea-gaa-turaa-paÃi-duvvisaha-bala-samudido | tà savva-bala-saædoheïa anteuraæ su-pŬiaæ karia dÃïim evva ùraïïiaæ muncÃvehi | [%% |] rÃjà - vayasya a-Óakyam upadi«Âam | vidÆ«aka÷ - kim ettha a-sakkaæ | jado dÃva kujja-vÃmaïa-bu¬¬ha-a¤cui-vajjido maïusso avaro ïatthi tarhi | [%% |] rÃjà - (sÃvaj¤am) mÆrkha kim asaæbaddhaæ pralapasi | devyÃ÷ prasÃdaæ muktvà nÃnyas tasyà mok«aïÃbhyupÃya÷ | tat kathaya kathaæ devÅæ prasÃdayÃmi | vidÆ«aka÷ - bho mÃsovavÃsaæ karia jÅvidaæ dhÃrehi | evvaæ devÅ Caï¬Å pasÅdissadi | [%% |] rÃjà - (vihasya) alaæ parihÃsena | kathaya kathaæ devÅæ prasÃdayÃmi | dh­«Âa÷ kiæ purato 'varudhya vihasan g­hïÃmi kaïÂhe priyÃæ kiæ và cÃÂu-Óata-prapa¤ca-racanÃ-prÅtÃæ kari«yÃmi tÃm / kiæ ti«ÂhÃmi k­täjalir nipatito devyÃ÷ pura÷ pÃdayo÷ satyaæ satyam aho na vedmy anunayo devyÃ÷ kathaæ syÃd iti // HPri_4.1 // #<[p. 49]># tad ehi | devÅ-sakÃÓam eva gacchÃva÷ | vidÆ«aka÷ - bho gaccha tumaæ | ahaæ dÃïiæ evva bandhaïÃdo kahaæ vi paribbhaæsia Ãado mhi | to ïa gamissaæ | [%% |] rÃjà - (vihasya kaïÂhe g­hÅtvà balÃn nivartayati |) mÆrkha ÃgamyatÃm ÃgamyatÃm | (parikramyÃvalokya ca) iyaæ devÅ danta-balabhÅ-madhyam adhyÃste | yÃvad upasarpÃmi | (sa-lajjam upasarpati) (VÃsavadattà sa-khedam ÃsanÃd utti«Âhati |) rÃjà - kiæ muktam Ãsanam alaæ mayi sambhrameïa notthÃtum ittham ucitaæ mama tÃnta-madhye / d­«Âi-prasÃda-vidhi-mÃtra-h­to jano 'yam aty-Ãdareïa kim iti kriyate vilak«a÷ // HPri_4.2 // VÃsavadattà - (mukhaæ nirÆpya) ajja-utta vilakkho dÃïiæ tumaæ hosi | [%<Ãrya-putra vilak«a idÃnÅæ tvaæ bhavasi>% |] rÃjà - priye satyam ahaæ vilak«a÷ | yat pratyak«a 'd­«ÂÃparÃdho 'pi bhavatÅæ prasÃdayituæ vyavasito 'smi | SÃÇk­tyÃyanÅ - (Ãsanaæ nirdiÓya |) mahÃ-rÃja kriyatÃm Ãsana-parigraha÷ | rÃjà - (Ãsanaæ nirdiÓya |) ita ito devy upaviÓatu | (VÃsavadattà bhÆmÃv upaviÓati) rÃjà - Ã÷ kathaæ bhÆmÃv upavi«Âà devÅ | aham apy atraivopaviÓÃmi | (iti bhÆmÃv upaviÓya k­täjali÷ |) priye prasÅda prasÅda | kim evaæ praïate 'pi mayi gambhÅrataraæ kopam udvahasi | #<[p. 50]># bhrÆ-bhaÇgaæ na karo«i rodi«i muhur mugdhek«aïe kevalaæ nÃtiprasphuritÃdharÃnavarataæ ni÷ÓvÃsam evojjhasi / vÃcaæ nÃpi dadÃsi ti«Âhasi paraæ pradhyÃna-namrÃnanà kopas te stimito nipŬayati mÃæ gƬha-prahÃropama÷ // HPri_4.3 // priye prasÅda prasÅda | (iti pÃdayo÷ patati |) VÃsavadattà - adi-suhido ïaæ si | kiæ dÃïiæ dukkhidaæ jaïaæ viÃresi | uÂÂhehi ko ettha kuvido | [%% | %% |] SÃÇk­tyÃyanÅ - utti«Âha mahÃ-rÃja | kim anena | anyad eva tÃvad udvega-kÃraïam asyÃ÷ | rÃjà - (sa-saæbhramam |) bhagavati kim anyat | (SÃÇkrtyÃyanÅ karïe kathayati |) rÃjà - (vihasya) yady evam alam udvegena mayÃpi j¤Ãtam | siddha evÃsmin prayojane devÅæ tu di«Âyà vardhayi«yÃmÅti noktam | anyathà katham ahaæ D­¬havarma-v­ttÃnte visrabdhas ti«ÂhÃmi | tat katipayÃny ahÃni tad vÃrtÃyà ÃgatÃyÃ÷ | idaæ ca tatra vartate | asmad-balair Vijayasena-pura÷sarais tair ÃkrÃnta-bÃhya-vi«ayo vihata-pratÃpa÷ / durgaæ KaliÇga-hataka÷ sahasà praviÓya prÃkÃra-mÃtra-Óaraïo 'Óaraïa÷ k­to 'sau // HPri_4.4 // #<[p. 51]># tad avasthaæ ca taæ nirdi«ÂÃkrÃnta-mandaæ pratidina-viramad-vÅra-dÃsera-v­ttaæ ÓaÓvat-saæÓÅryamÃïa-dvipa-turaga-nara-k«Åïa-ni÷Óe«a-sainyam / adya Óvo và vibhagne jhaÂiti mama balai÷ sarvatas tatra durge baddhaæ yuddhe hataæ và bhagavati na cirÃc chro«yasi tvaæ KaliÇgam // HPri_4.5 // SÃÇk­tyÃyanÅ - rÃja-putri prathamataram eva bhavatyÃ÷ kathitaæ mayà katham apratividhÃya Vatsa-rÃja÷ sthÃsyatÅti | VÃsavadattà - jai evvaæ piaæ me | [%% |] (praviÓya |) pratÅhÃrÅ - jedu jedu bhaÂÂà | eso kkhu Viaaseïo Di¬havamma-ka¤cuÅ-sahido harisa- samupphulla-loaïo piaæ ïivedidu-kÃmo duvÃre ciÂÂhai | [%% |] VÃsavadattà - (sa-smitam |) bhaavadi jaha takkemi paridosida mhi ajja-utteïetti [ %% |] SÃÇk­tyÃyanÅ - Vatsa-rÃja-pak«a-pÃtinÅ khalv ahaæ na kiæ cid api bravÅmi | rÃjà - ÓÅghraæ praveÓaya tau | pratÅhÃrÅ - taha | [%% |] (iti niÓkrÃntÃ) (tata÷ praviÓati Vijayasena÷ Ka¤cukÅ ca |) Vijayasena÷ - bho÷ ka¤cukin | adya svÃmi-pÃdà dra«Âavyà iti yat satyam an-upamaæ kam api sukhÃtiÓayam anubhavÃmi | #<[p. 52]># ka¤cukÅ - Vijayasena a-vitatham etat | paÓya | sukha-nirbharo 'nyathÃpi svÃminam avalokya bhavati bh­tya-jana÷ / kiæ punar ari-bala-vighaÂana-nirvyƬha-prabhu-niyoga-bhara÷ // HPri_4.6 // ubhau - (upas­tya) jayatu jayatu svÃmÅ | (rÃjà ubhÃv api pari«vajate |) ka¤cukÅ - deva di«Âyà vardhase | hatvà KaliÇga-hatakaæ hy asmat-svÃmÅ niveÓito rÃjye / devasya samÃdeÓo nirvyƬho Vijayasenena // HPri_4.7 // VÃsavadattà - ai bhaavai ahijÃïÃsi edaæ ka¤cuiæ | [%% |] SÃÇk­tyÃyanÅ - kathaæ nÃbhijÃnÃmi | nanu sa e«a yasya haste mÃt­-«vasà te patrikÃm anupre«itavatÅ | rÃjà - sÃdhu Vijayasenena mahÃ-vyÃpÃro 'nu«Âhita÷ | (Vijayasena÷ pÃdayo÷ patati) rÃjà - devi di«Âyà vardhase | prati«Âhito rÃjye D­¬havarmà | VÃsavadattà - (sahar«am|) aïuggahida mhi | [%% |] vidÆ«aka÷ - Årise abbhudae assiæ rÃa-ule edaæ karaïijjaæ | (rÃjÃnaæ nirdiÓya vÅïÃ-vÃdanaæ nÃÂayan |) guru-pÆà | (Ãtmano yaj¤opavÅtaæ darÓayan|) bamhaïassa sakkÃro | (ùraïyikÃæ sÆcayan|) savva-bandhaïa-mokkho tti | [%<Åd­Óe 'bhyudaye 'smin rÃja-kula etat karaïÅyam | (rÃjÃnaæ nirdiÓya vÅïÃ-vÃdanaæ nÃÂayan |) guru-pÆjà | (Ãtmano yaj¤opavÅtaæ darÓayan|) brÃhmaïasya satkÃra÷ | (ùraïyikÃæ sÆcayan|) sarva-bandhana-mok«a iti>% |] rÃjà - (VÃsavadattÃm apavÃrya choÂikÃæ dadat |) sÃdhu vayasya sÃdhu | #<[p . 53]># vidÆ«aka÷ - hodi kahaæ tumaæ ïa kiæ vi ettha samÃdisasi | [%% |] VÃsavadattà - (SÃÇk­tyÃyaïÅm avalokya sa-smitam |) moidà kkhu hadÃseïa ùraïïià | [%% |] SÃÇk­tyÃyanÅ - kiæ và tapasvinyÃnayà baddhayà | VÃsavadattà - jaha bhaavadÅe roadi | [%% |] SÃÇk­tyÃyanÅ - yady evam aham eva gatvà tÃæ mocayi«yÃmi | (iti ni«krÃntÃ) ka¤cukÅ - idam aparaæ saædi«Âaæ mahÃ-rÃjena D­¬havarmaïà | tvat-prasÃdÃt sarvam eva yathÃbhila«itaæ saæpannaæ | tad ete prÃïÃs tvadÅyÃ÷ | yathe«Âam imÃn viniyoktuæ tvam eva pramÃïam iti | (rÃjà sa-lajjam adho-mukhas ti«Âhati |) Vijayasena÷ - deva na Óakyam eva devaæ prati prÅti-viÓe«aæ D­¬havarmaïa÷ kathayitum | ka¤cukÅ - yady api tubhyaæ pratipÃditÃyÃ÷ PriyadarÓikÃyà asmad-duhitu÷ paribhraæÓÃn na me saæbandho jÃta iti du÷kham ÃsÅt tathÃpi VÃsavadattÃyÃ÷ pariïetrÃpi tvayà tad apanÅtam eva | VÃsavadattà - (sÃsram |) ajja ka¤cui kahaæ me bhaiïÅ paribbhaÂÂhà | [%<Ãrya ka¤cukin kathaæ me bhaginÅ paribhra«ÂÃ>% |] ka¤cukÅ - rÃja-putri tasmin KaliÇga-hatakÃvaskande vidrute«v itas tato 'nta÷pura-jane«u di«Âyà d­«ÂÃm idÃnÅæ na yuktam atra sthÃtum iti tÃm ahaæ g­hÅtvà Vatsa-rÃjÃntikaæ prasthita÷ | tata÷ saæcintya tÃæ Vindhyaketor haste nik«ipya nirgato 'smi | yÃvat pratÅpam ÃgacchÃmi tÃvat kair api tat sthÃnaæ saha Vindhyaketunà smartavyatÃæ nÅtam | #<[p. 54]># rÃjà - (sa-smitam|) Vijayasena kiæ kathayasi | ka¤cukÅ - tatra cÃnvi«yatà mayà na prÃptà | tadÃ-prabh­ti nÃdyÃpi vij¤Ãyate kva vartata iti | (praviÓya Manoramà |) Manoramà - bhaÂÂiïÅ pÃïa-saæsae vaÂÂai sà tavassiïÅ | [%% |] VÃsavadattà - (sÃsram |) kim uïa tumaæ PiadaæsaïÃ-uttantaæ jÃïÃsi | [%% |] Manoramà - ïa hu ahaæ PiadaæsaïÃ-uttantaæ jÃïÃmi | esà kkhu ùraïïià kalla- vvavadeseïa ÃïÅdaæ visaæ pÃia pÃïa-saæsae vaÂÂadi tti evvaæ mae ïivedidaæ | tà parittÃadu bhaÂÂiïÅ | [%% |] (rudatÅ pÃdayo÷ patati |) VÃsavadattà - (sva-gatam|) ha ddhi ha ddhi | PiadaæsaïÃ-dukkhaæ vi me antaridaæ ùraïïiÃ-uttanteïa | adi-dujjaïo kkhu loo | kadÃi maæ aïïahà saæbhÃvaissadi | tà edaæ ettha juttaæ (prakÃÓam sa-saæbhramam |)| Maïorame lahu iha evva Ãïehi taæ | ïÃa-loÃdo gahida-visa-vijjo ajja-utto ettha kusalo | [%% | (ni«krÃntà Manoramà | tata÷ praviÓati Manoramayà dh­tÃ-savi«a-vegam ÃtmÃnaæ nÃÂayanty ùraïyikà |) ùraïyikà - halà Maïorame kÅsa dÃïiæ maæ andhaÃraæ pavesesi | %% | Manoramà - (sa-vi«Ãdam |) haddhi haddhi | diÂÂhi vi se saækantà viseï' evva | (VÃsavadattÃæ d­«Âvà |) bhaÂÂini lahu parittÃehi lahu parittÃehi | guru-bhÆdaæ se visaæ | [%% | %<(VÃsavadattÃæ d­«Âvà |) bhaÂÂini laghu paritrÃyasva laghu>% #<[p. 55]># %% |] VÃsavadattà - (sa-saæbhramaæ rÃjÃnaæ haste g­hÅtvà |) ajja-utta uÂÂhehi uÂÂhehi | lahu vivajajjai kkhu esà tavassiïÅ | [%<Ãrya-putra utti«Âhotti«Âha | laghu vipadyate khalv e«Ã tapasvinÅ>% |] (sarve paÓyanti |) ka¤cukÅ - (vilokya |) su-sad­ÓÅ khalv iyaæ mama rÃja-putryÃ÷ PriyadarÓanÃyÃ÷ | (VÃsavadattÃæ nirdiÓya) rÃja-putri kuta iyaæ kanyakà | VÃsavadattà - ajja Vinjhakeuïo duhidà | taæ vÃvÃdia Vijayaseïeïa ÃïÅdà | [%<Ãrya Vindhyaketor duhità | taæ vyÃpÃdya VijayasenenÃnÅtÃ>% |] ka¤cukÅ - kutas tasya duhità | saiveyaæ mama rÃja-putrÅ | hà hato 'smi manda-bhÃgya÷ | (iti nipatya bhÆmÃv utthÃya |) rÃja-putri iyaæ sà PriyadarÓikà bhaginÅ te | VÃsavadattà - ajja-utta parittÃehi parittÃehi | mama bhaiïÅ vivajjai | [%<Ãrya-putra paritrÃyasva paritrÃyasva | mama bhaginÅ vipadyate>% |] rÃjà - samÃÓvasihi samÃÓvasihi | paÓyÃmas tÃvat | ka«Âaæ bho÷ ka«Âam | saæjÃta-sÃndra-makaranda-rasÃæ krameïa pÃtuæ gataÓ ca kalikÃæ kamalasya bh­Çga÷ / dagdhà nipatya sahasaiva himena cÃsau vÃme vidhau na hi phalanty abhivächitÃni // HPri_4.8 // Manorame p­cchyatÃæ tÃvat kiæ te bodha iti | Manoramà - sahi kiæ de bodho | (sÃsraæ punaÓ cÃlayantÅ ) sahi ïaæ bhaïÃmi kiæ de bodho tti | [%% %<(sÃsraæ punaÓ cÃlayantÅ) sakhi nanu bhaïÃmi kiæ te bodha iti>% |] PriyadarÓikà - (a-vispa«Âam |) jaæ edaæ avasthÃnaæ (sic) gadÃe vi mae ïa mahÃ-rÃo diÂÂho | [%% |] (ity ardhokte bhÆmau patati |) #<[p. 56]># rÃjà - (sÃsram|) e«Ã mÅlayatÅdam Åk«aïa-yugaæ jÃtà mamÃndhà diÓa÷ kaïÂho 'syÃ÷ pratirudhyate mama giro niryÃnti k­cchrÃd imÃ÷ / etasyÃ÷ Óvasitaæ h­taæ mama tanur niÓce«ÂatÃm Ãgatà manye 'syà vi«a-vega eva hi paraæ sarve tu du÷khaæ mama // HPri_4.9 // VÃsavadattà - (sÃsram) Piadaæsaïe uÂÂhehi uÂÂhehi | pekkha eso mahÃ-rÃo ciÂÂhai | kahaæ veaïà vi se ïaÂÂhà | kiæ dÃïiæ mae avarajjhaæ aÃïantÅe jeïa kuvidà ïÃlavasi | tà pasÅda pasÅda | uÂÂhehi uÂÂhehi | ïa hu puïo avarajjhissaæ | (Ærdhvam avalokya) hà devva hadaa kiæ dÃïiæ mae avakidaæ jeïa edÃvatthaæ gadà me bhaiïÅ Ãdaæsidà | [%% |] (PriyadarÓikÃyà upari patati |) vidÆ«aka÷ - bho vaassa kahaæ tumaæ mƬho via ciÂÂhasi | ïa eso visÃdassa kÃlo | visamà kkhu gaÅ visassa | tà daæsehi appaïo vijjÃ-pahÃvaæ | [%% |] rÃjà - satyam evaitat | (PriyadarÓikÃm Ãlokya) mƬha evÃham etÃvatÅæ velÃm | tad aham enÃæ jÅvayÃmi | salilaæ salilam | vidÆ«aka÷ - (ni«kramya puna÷ praviÓya) bho | edaæ salilaæ | [%% |] (rÃjopas­tya PriyadarÓanÃyà upari hastaæ nidhÃya mantra-smaraïaæ nÃÂayati | PriyadarÓikà Óanair utti«Âhati |) VÃsavadattà - ajja-utta diÂÂhià paccujjÅvidà me bhaiïÅ | [%<Ãrya-putra di«Âyà pratyujjÅvità me bhaginÅ>% |] #<[p. 57]># Vijayasena÷ - aho devasya vidyÃ-prabhÃva÷ | ka¤cukÅ - aho sarvatrÃpratihatà narendratà devasya | PriyadarÓikà - (Óanair utthÃyopaviÓya ca j­mbhikÃæ nÃÂayantÅ sa-vi«Ãdam a-vispa«Âam |) Maïorame ciraæ khu sutta mhi | [%% |] vidÆ«aka÷ - bho vaassa ïivvƬhaæ de vedittaïaæ | [%% |] (PriyadarÓikà sÃbhilëaæ rÃjÃnaæ nirÆpya sa-lajjaæ kiæcid adho-mukhÅ ti«Âhati |) VÃsavadattà - (sa-har«am |) ajja-utta | kiæ dÃïiæ vi esà aïïah' evva karedi | [%<Ãrya-putra kim idÃnÅm apy e«Ãnyathaiva karoti>% |] rÃjà - (sa-smitam |) svabhÃva-sthà d­«Âir na bhavati giro nÃti viÓadÃs tanu÷ sÅdaty e«Ã prakaÂa-pulaka-sveda-kaïikà / yathà cÃyaæ kampa÷ stana-bhara-parikleÓa-jananas tathà nÃdyÃpy asyà niyatam akhilaæ ÓÃmyati vi«am // HPri_4.10 // ka¤cukÅ - (PriyadarÓikÃæ nirdiÓya |) rÃja-putri e«a te pitur Ãj¤Ã-kara÷ | (iti pÃdayo÷ patati |) PriyadarÓikà - (vilokya |) kahaæ ka¤cuÅ ajja-ViïaavasÆ | (sÃsram |) hà tÃda | hà ajjÆe | [%% |] ka¤cukÅ - rÃja-putri alaæ ruditena | kuÓalinau te pitarau | Vatsa-rÃja-prabhÃvÃt punas tad avastham eva rÃjyam | VÃsavadattà - (sÃsram |) ehi alia-sÅle | dÃïiæ vi dÃva bhaiïià siïehaæ daæsehi | (kaïÂhe g­hÅtvà |) dÃïiæ samassattha mhi | [%% |] #<[p. 58]># vidÆ«aka÷ - hodi tumaæ bhaiïiæ geïhia kaïÂhe evvaæ parituÂÂhà si | vodiassa pÃridosiaæ visumaridaæ | [%% |] VÃsavadattà - Vasantaa ïa visumaridaæ | [%% |] vidÆ«aka÷ - (rÃjÃnaæ nirdiÓya sa-smitam |) vodia pasÃrehi hatthaæ | bhaiïÅe agga-hatthaæ de pÃridosiaæ dÃvissaæ | [%% |] (rÃjà hastaæ prasÃrayati |) (VÃsavadattà PriyadarÓikÃ-hastam arpayati |) rÃjà - (hastam upasaæh­tya |) kim anayà | sampraty eva katham api prasÃditÃsi | VÃsavadattà - ko tumaæ a-gaïhiduæ | pu¬hamaæ evva tÃdeïa iaæ diïïà | [%% |] vidÆ«aka÷ - bho mÃïaïÅà kkhu devÅ | mà se pa¬iÆlaæ karehi | [%% |] (VÃsavadattà rÃj¤o hastaæ balÃd Ãk­«ya PriyadarÓikÃm arpayati |) rÃjà - (sa-smitam |) devÅ prabhavati | kuto 'smÃkam anyathà kartuæ vibhava÷ | VÃsavadattà - ajja-utta ado vi paraæ kiæ de piaæ karÅadu | [%<Ãrya-putra ato 'pi paraæ kiæ te priyaæ kriyatÃm |>%] rÃjà - kim ata÷ paraæ priyam | paÓya | ni÷Óe«aæ D­¬havarmaïà punar api svaæ rÃjyam adhyÃsitaæ tvaæ kopena su-dÆram apy apah­tà sadya÷ prasannà mama / jÅvantÅ PriyadarÓanà ca bhaginÅ bhÆyas tvayà saÇgatà kiæ tat syÃd aparaæ priyaæ priyatame yat sÃmprataæ prÃrthyate // HPri_4.11 // #<[p. 59]># tathÃpÅdam astu | (bharata-vÃkyam |) urvÅm uddÃma-sasyÃæ janayatu vis­jan VÃsavo v­«Âim i«ÂÃm i«Âais traivi«ÂapÃnÃm vidadhatu vidhivat prÅïanaæ vipra-mukhyÃ÷ / ÃkalpÃntaæ ca bhÆyÃt sthira-samupacità saægati÷ saj-janÃnÃæ ni÷Óe«aæ yÃntu ÓÃntiæ piÓuna-jana-giro du÷sahà vajra-lepÃ÷ // HPri_4.12 // (iti ni«krÃntÃ÷ sarve |) iti caturtho 'Çka÷ samÃpteyaæ PriyadarÓikà nÃma nÃÂikà |