Harsadeva: Priyadarsika
Based on M.R. Kale's edition: Priyadar÷ikà of ørã Harùadeva,
edited with an exhaustive introduction, a short Sanskrit commentary,
various readings, a literal English translation, copious notes and useful appendices,
Bombay : Gopal Narayana & Co 1928 (repr. Delhi et al. : Motilal Banarsidass 1977).


Input by a Paris-3 Sorbonne-Nouvelle University group of Master students in Indology : Pilar Altinier, Dominique Fradkine, Cl‚mentine Peroumal-Delavigne, Carmen Sylvia Spiers (checked and supervised by Nalini Balbir).
[GRETIL-Version vom 4.9.2015]


ANALYTIC TEXT VERSION (compounds separated by hyphens)



STRUCTURE OF REFERENCES (added):
HPri_n.nn = HPri_aïka.verse


NOTE:
Typos corrected, especially in Prakrit portions.
The Prakrit sequence -hm- of Kale has been systematically replaced by -mh-.
When applying, the Prakrit text comes first, followed by the Sanskrit chàyà within square brackets.


#<...># = BOLD for pagination of Kale's ed.
%<...>% = ITALICS for chàyà




___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________





÷rãHarùadeva-viracità |
|| Priyadar÷ikà ||

#<[p. 1]>#
dhåma-vyàkula-dçùñir indu-kiraõair àhlàditàkùã punaþ
pa÷yantã varam utsukànata-mukhã bhåyo hriyà brahmaõaþ  /
serùyà pàda-nakhendu-darpaõa-gate Gaïgàü dadhàne hare
spar÷àd-utpulakà kara-graha-vidhau Gaurã ÷ivàyàstu vaþ  // HPri_1.1 //

api ca |
Kailàsàdràv udaste paricalati gaõeùållasat-kautukeùu
kroóaü màtuþ Kumàre vi÷ati viùa-muci prekùamàõe sa-roùam  /
#<[p. 2]>#
pàdàvaùñambha-sãdad-vapuùi Da÷amukhe yàti pàtàla-målaü
kruddho 'py à÷liùña-mårtir bhaya-ghanam Umayà pàtu tuùñaþ øivo naþ  // HPri_1.2 //

(nàndy-ante såtradhàraþ parikramya) | adyàhaü vasantotsave sa-bahu-mànam àhåya
nànà-dig-de÷àd àgatena ràj¤aþ ÷rã-Harùadevasya pàda-padmopajãvinà ràja-samåhenoktaþ yathàsmat-svàminà ÷rãHarùadevenàpårva-vastu-racanàlaükçtà Priyadar÷ikà nàma #<[p. 3]># nàñikà kçtety asmàbhiþ ÷rotra-paraüparayà ÷rutam | na tu prayogato dçùñà |
tat tasyaiva ràj¤aþ sarva-jana-hçdayàhlàdino bahu-mànàd asmàsu cànugraha-buddhyà
yathàvat prayogena tvayà nàñayitavyeti | tad yàvan nepathya-racanàü kçtvà yathàbhilaùitaü saüpàdayàmi | parito 'valokya | àvarjitàni sàmàjika-manàüsãti me ni÷cayaþ | kutaþ |

÷rã-Harùo nipuõaþ kaviþ pariùad apy eùà guõa-gràhiõã
loke hàri ca Vatsaràja-caritaü nàñye ca dakùà vayam  /
vastv ekaikam apãha và¤chita-phala-pràpteþ padaü kiü punar
mad-bhàgyopacayàd ayaü samuditaþ sarvo guõànàü gaõaþ  // HPri_1.3 //

(nepathyàbhimukham avalokya) | aye | kathaü prastàvanàbhyudyate mayi viditàsmad-abhipràyo 'ïgàdhipater Dçóhavarmaõaþ ka¤cukino bhåmikàü kçtvàsmad-bhràteta evàbhivartate | tad yàvad aham apy anantara-bhåmikàü saüpàdayàmi |
(iti niùkràntaþ) |
(iti prastàvanà) |


#<[p. 4]>#
prathamo 'ïkaþ |
(tataþ pravi÷ati ka¤cukã |)

ka¤cukã - (sa-÷oka-÷ramaü nàñayan | niþ÷vasya) | kaùñaü bhoþ kaùñam |

ràj¤o vipad-bandhu-viyoga-duþkhaü de÷a-cyutir durgama-màrga-khedaþ  /
àsvàdyate 'syàþ kañu-niùphalàyàþ phalaü mayaitac cira-jãvitàyàþ  // HPri_1.4 //

(sa-÷okaü sa-vismayaü ca) | tàdç÷asyàpi nàmàpratihata-÷akti-trayasya Raghu-Dilãpa-Nala-tulyasya devasya Dçóhavarmaõo mat-pràrthyamànàpy anena sva-duhità Vatsaràjàya datteti baddhànu÷ayena Vatsaràjo bandhanàn na nivartata iti ca labdha-randhreõa sahasàgatya Kaliïga-hatakena vipattir ãdç÷ã kriyata iti yat satyam upapannam api na ÷raddadhe | katham ekànta-niùñhuram ãdç÷aü ca daivam asmàsu | yena sàpi ràjaputrã yathà-kathaücid enàü Vatsaràjàyopanãya svàminam an-çõaü kariùyàmãti matvà mayà tàdç÷àd api pralaya-kàla-dàruõàd avaskanda-saübhramàd apavàhya devasya Dçóhavarmaõo mitra-bhàvànvitasyaivàñavikasya nçpater Vindhyaketor gçhe sthàpità satã snànàya nàtidåram ity Agastya-tãrthaü gate mayi kùaõàt kair api nipatya hate Vindhyaketau rakùobhir iva nirmànuùã-kçte dagdhe sthàne na j¤àyate kasyàm avasthàyàü vartata iti | nipuõaü ca vicitam etan mayà sarvaü sthànam | na ca j¤àtaü kiü tair eva dasyubhir nãtàthavà dagdheti | tat kiü karomi manda-bhàgyaþ | (vicintya) | aye | ÷rutaü mayà bandhanàt paribhraùñaþ Pradyota-tanayàm apahçtya Vatsaràjaþ Kau÷àmbãm àgata iti | #<[p. 5]># kiü tatraiva gacchàmi | (niþ÷vasyàtmano 'vasthàü pa÷yan) | kim iva hi ràjaputryà vinà tatra gatvà kathayiùyàmi | aye | kathitaü càdya mama Vindhyaketunà -- mà bhaiùãþ | jãvati tatra-bhavàn mahà-ràjo Dçóhavarmà gàóha-prahàra-jarjarã-kçto baddhas tiùñhati | iti | tad adhunà svàminam eva gatvà pàda-paricaryayà jãvita-÷eùam àtmanaþ saphalayiùyàmi (parikramyordhvam avalokya) | aho atidàruõatà ÷aradàtapasya | yad evam aneka-duþkha-saütàpitenàpi mayà tãkùõo 'vagamyate |

ghana-bandhana-mukto 'yaü kanyà-grahaõàt paraü tulàü pràpya  /
ravir adhigata-sva-dhàmà pratapati khalu Vatsaràja iva  // HPri_1.5 //

(iti niùkràntaþ) |
(iti viùkambhakaþ) |

(tataþ pravi÷ati ràjà vidåùaka÷ ca) |
ràjà -
bhçtyànàm avikàrità parigatà dçùñà matir mantriõàü
mitràõy apy upalakùitàni viditaþ paurànuràgo 'dhikam  /
nirvyåóhà raõa-sàhasa-vyasanità strã-ratnam àsàditaü
nirvyàjàd iva dharmataþ kim iva na pràptaü mayà bandhanàt  // HPri_1.6 //

#<[p. 6]>#
vidåùakaþ - (sa-roùam) | bho vassa | kahaü taü evva dàsãe uttaü bandhaõa-hadaaü pasaüsesi | taü dàõiü visumaridaü | jaü taha õava-ggaho via gaa-vaã khala-khalàamàõa-loha-siïkhalàbandha-paóikkhalanta-calaõo suõõa-dukkhara-pisuõida-hiaa-saüdàvo rosa-vas'-uttambhida-diññhã gurua-kara-phoóia-dharaõi-maggo raaõãsu vi aõiddà-suhaü aõuhådo si | %<[bho vayasya | kathaü tam eva dàsyàþ putraü bandhana-hatakaü pra÷aüsasi | tad idànãü vismçtam | yat tathà nava-graha iva gaja-patiþ khala-khalàyamàna-loha-÷çïkhalàbandha-pratiskhalac-caraõaþ ÷ånya-mukha-puùkara-pi÷unita-ddhçdaya-saütàpo roùa-va÷ottambhita-dçùñir guruka-kara-sphoñita-dharaõi-màrgo rajanãùv apy anidrà-sukham anubhåto 'si]>% |

ràjà - Vasantaka durjanaþ khalv asi | pa÷ya |

dçùñaü càrakam andhakàra-gahanaü no tan-mukhendu-dyutiþ
pãóà te nigala-svanena madhuràs tasyà giro na ÷rutàþ  /
krårà bandhana-rakùiõo 'dya manasi snigdhàþ kañàkùà na te
doùàn pa÷yasi bandhanasya na punaþ Pradyota-putryà guõàn  // HPri_1.7 //

vidåùakaþ - (sa-garvam) | bho | jai dàva bandhaõaü suha-õibandhaõaü hoi tà kãsa tumaü Dióhavammà baddho tti Kaliïga-raõõo uvari rosaü bandhesi | %<[bhoþ | yadi tàvad bandhanaü sukha-nibandhanaü bhavati>% #<[p. 7]># %<tat kasmàt tvaü Dçóhavarmà baddha iti Kaliïga-ràjasyopari roùaü badhnàsi] |>%

ràjà - (vihasya) | dhiï mårkha | na khalu sarvo Vatsaràjo ya evaü Vàsavadattàm avàpya bandhanàn niryàsyati | tad àstàü tàvad iyaü kathà | Vindhyaketor upari bahåny ahàni Vijayasenasya preùitasya na càdyàpi tat-sakà÷àt ka÷cid àgataþ | tad àhåyatàü tàvad amàtyo Rumaõvàn | tena saha kiücid àlapitum icchàmi |

(pravi÷ya) |
pratãhàrã - jedu jedu devvo | eso kkhu Vijaaseõo amacco Rumaõõo vi paóihàra-bhåmiü uvaññhio | %<[jayatu jayatu devaþ | eùa khalu Vijayaseno 'màtyo Rumaõvàn api pratãhàra-bhåmim upasthitau] |>%

ràjà - tvaritaü prave÷aya tau |

pratãhàrã - jaü devo àõavedi | %<[yad deva àj¤àpayati] |>% (iti niùkràntà) |

(tataþ pravi÷ati Rumaõvàn Vijayasena÷ ca)
Rumaõvàn - (vicintya) |

tat kùanam api niùkràntàþ kçta-doùà iva vinàpi doùeõa  /
pravi÷anti ÷aïkamànà ràja-kulaü pràya÷o bhçtyàþ  // HPri_1.8 //

(upasçtya) | jayatu devaþ |

ràjà - (àsanaü nirdi÷ya) | Rumaõvan | ita àsyatàm |

Rumaõvàn - (sa-smitam upavi÷ya | eùa khalu jita-Vindhyaketur Vijayasenaþ
praõamati |
(Vijayasenas tathà karoti) |

ràjà - (sàdaraü pariùvajya) | api ku÷alã bhavàn |

Vijayasenaþ - adya svàminaþ prasàdàt |

ràjà - Vijayasena upavi÷yatàm |

#<[p. 8]>#

(Vijayasena upavi÷ati) |

ràjà - Vijayasena kathaya Vindhyaketor vçttàntam |

Vijayasenaþ - deva kim aparaü kathayàmi | yàdç÷aþ svàmini kupite |

ràjà - tathàpi vistarataþ ÷rotum icchàmi |

Vijayasenaþ - deva ÷råyatàm | ito vayaü deva-pàdàde÷àd yathàdiùñena kari-turaga-padàti-dainyena mahàntam apy adhvànaü divasa-trayeõollaïghya prabhàta-velàyàm atarkità eva Vindhyaketor upari nipatitàþ smaþ |

ràjà - tatas tataþ |

Vijayasenaþ - tataþ so 'py asmad-bala-tumula-kalakalàkarõanena pratibuddhaþ kesarãva Vindhya-kandaràn nirgatya Vindhyaketur an-apekùita-bala-vàhano yathàsaünihita katipaya-sahàyaþ sahasà sva-nàmodghoùayann asmàn abhiyoddhuü pravçttaþ |

ràjà - (Rumaõvantam avalokya sa-smitam) | ÷obhitaü Vindhyaketunà | tatas tataþ |

Vijayasenaþ - tato 'smàbhir ayam asàv iti dviguõatara-baddha-matsarotsàhair mahatà vimardena niþ÷eùita-sahàya eka eva vimarditàdhika-bala-krodha-vego dàruõataraü saüprahàram akarot |

ràjà - sàdhu Vindhyaketo | sàdhu sàdhu |

Vijayasenaþ - kiü và varõyate deva | saükùepato vij¤àpayàmi |

pàdàtaü pàtter eva prathamataram uraþ-peùa-màtreõa piùñvà
dåràn nãtvà ÷araughair hariõa-kulam iva trastam a÷vãyam à÷àþ  /
#<[p. 9]>#
sarvatrotsçùña-sarva-praharaõa-nivahas tårõam utkhàya khaógaü
pa÷càt kartuü pravçttaþ kari-kara-kadalã-kànana-ccheda-lãlàm  // HPri_1.9 //

evaü bala-tritayam àkulam eka eva
kurvan kçpàõa-kiraõa-cchuritàüsa-kåñaþ  /
÷astra-prahàra-÷ata-jarjaritoru-vakùàþ
÷rànta÷ ciràd vinihato yudhi Vindhyaketuþ  // HPri_1.10 //

ràjà - Rumaõvan | sat-puruùocitaü màrgam anugacchato yat satyaü vrãóità eva vayaü Vindhyaketor maraõena |

Rumaõvàn - deva tvad-vidhànàm evaü guõaika-pakùa-pàtinàü ripor api guõàþ prãtiü janayanti |

ràjà - Vijayasena apy asti Vindhyaketor apatyaü yatràsya paritoùasya phalaü dar÷ayàmi |

Vijayasenaþ - deva idam api vij¤àpayàmi | evaü sa-bandhu-parivàre hate Vindhyaketau tam anusçtàsu saha-dharma-càriõãùu Vindhya-÷ikharà÷riteùu jana-padeùu ÷ånyã-bhåte tat-sthàne hà tàta hà màtaþ iti kçta-kçpaõa-pralàpà Vindhyaketor ve÷many àbhijàtyànuråpà kanyakà tad-duhitety asmàbhir ànãtà dvàri tiùñhati | tàü prati devaþ pramàõam |

#<[p. 10]>#
ràjà - Ya÷odhare gaccha | tvam eva Vàsavadattàyàþ samarpaya | vaktavyà ca devã | bhaginã-buddhyà tvayaiva sarvadà draùñavyà | gãta-nçtta-vàdyàdiùu vi÷iùña-kanyakocitaü sarvaü ÷ikùayitavyà | yadà vara-yogyà bhaviùyati tadà màü smàrayeti |

pratãhàrã - jaü devo àõavedi | %<[yad deva àj¤àpayati]>% | (iti niùkràntà) |

(nepathye vaitàlikaþ) |

lãlà-majjana-maïgalopakaraõa-snànãya-sampàdinaþ
sarvàntaþpura-vàra-vibhramavatã-lokasya te saüprati  /
àyàsa-skhalad-aü÷ukàvyavahita-cchàyàvadàtaiþ stanair
utkùiptàpara-÷àtakumbha-kala÷evàlaükçtà snàna-bhåþ  // HPri_1.11 //

ràjà - (årdhvam avalokya) | aye kathaü nabho-madhyam adhyàste bhagavàn sahasra-dãdhitiþ | saüprati hi |

àbhàty arkàü÷u-tàpa-kvathad iva ÷apharodvartanair dãrghikàmbha÷
chatràbhaü nçtta-lãlà-÷ithilam api ÷ikhã barha-bhàraü tanoti  /
#<[p. 11]>#
chàyà-cakraü taråõàü hariõa-÷i÷ur upaityàlavàlàmbu-lubdhaþ
sadyas tyaktvà kapolaü vi÷ati madhu-karaþ karõa-pàlãü gajasya  // HPri_1.12 //

Rumaõvan | uttiùñhottiùñha | pravi÷yàbhyantaram eva kçta-yathocita-kriyàþ sat-kçtya Vijayasenaü Kaliïgocchittaye preùayàmaþ |

(iti niùkràntàþ sarve) |
(iti prathamo 'ïkaþ) ||
*

vidåùakaþ - õaü bhaõido mhi Indãvariàe jaha ajja uvavàsa-õiama-ññhià devã Vàsavadattà sotthi-vàaõa-õimittaü saddàvedi tti | tà jàva dhàrà-ghar'-ujjàõa-digghiàe õhàia devã-pàsaü gadua kukkuña-vàdaü karissaü | aõõahà kahaü amhàõaü sarisà brahmaõà (sic) ràa-kule paóiggahaü karenti | (nepathyàbhimukham avalokya) kahaü eso pia-vaasso ajja devãe virah'-ukkaõñha-viõodaõà-õimittaü dhàrà-ghar'-ujjàõe evva patthido | tà jàva vaasseõa saha evva gadua jahodidaü aõuciññhissaü | [%<nanu bhaõito 'smãndivarikayà yathà upavàsa-niyama-sthità devã Vàsavadattà svasti-vàcana-nimittaü ÷abdàyateti | tad yàvad dhàrà-gçhodyàna-dãrghikàyàü snàtvà devã-pàr÷vaü gatvà kukkuña-vàdaü kariùyàmi>% | %<anyathà katham asmàbhiþ sadç÷à bràhmaõà ràja-kule pratigrahaü kurvanti (nepathyàbhimukham avalokya) katham eùa priya-vayasyo 'dya devyà virahotkaõñhà-vinodanà-nimittaü dhàrà-gçhodyànam eva prasthitaþ>% | %<tad yàvad vayasyena sahaiva gatvà yathoditam anuùñhàsyàmi>% |]%<
>%
#<[p. 12]>#
(tataþ pravi÷ati sotkanõñho ràjà)
ràjà -
kùàmàü maïgala-màtra-maõóana-bhçtaü mandodyamàlàpinãm
àpàõdu-cchavinà mukhena vijita-pràtas-tanendu-dyutim  /
sotkaõthàü niyamopavàsa-vidhinà ceto mamotkaõñhate
tàü draùñuü prathamànuràga-janitàvasthàm ivàdya priyàm  // HPri_2.1 //

vidåùakaþ- (upasçtya) sotthi hode | vaóóhadu bhavaü | [%<svasti bhavate>% | %<vardhatàü bhagavàn>% |]

ràjà -(vilokya) Vasantaka | kasmàt prahçùña iva lakùyase |

vidåùakaþ - accadi kkhu devã bamhaõaü | [%<arcati khalu devã bràhmaõam>% |]

ràjà - yady evaü tataþ kim |

vidåùakaþ - (sa-garvam) bho | ãriso kkhu bamhaõo jo cau-vveda-pa¤ca-veda-chaññha-veda-bamhaõa-sahassa-pajjàule ràaule paóhamaü (Kale : pu-) ahaü evva devã-saàsado sotthià-vààõaü lahemi | [%<bhoþ>% | %<ãdç÷aþ khalu bràhmaõaþ>% | %<ya÷ caturveda-pa¤ca-veda-ùaó-veda-bràhmaõa-sahasra-paryàkule rja-kule prathamam aham eva devã-sakà÷àt svasti-vàcanaü labhe>% |]

ràjà - (vihasya) veda-saükhyayaivàveditaü bràhmaõyam | tad àgaccha mahà-bràhmaõa | dhàrà-gçhodyànam eva gacchàvaþ |

vidåùakaþ - jaü devo àõavedi | [%<yad deva àj¤àpayati>% |]

ràjà - gacchàgrataþ |

#<[p. 13]>#
vidåùakaþ - bho ehi gacchamha | (parikramyàvalokya ca) bho vaassa pekkha pekkha | avirada-paóanta-viviha-kusuma-suumàla-silà-al'-ucchangassa parimala-õilãõa-mahuara-bhara-bhagga-baula-màladã-ladà-jàlaassa kamala-gandha-gahaõ'-uddàma-màruda-pajjava (Kale : parjava-)buddha-bandhåa-bandhaõassa avirala-tamàla-taru-pihidà-tapa-paàsassa assa dhàrà-ghar'-ujjàõassa sa-ssarãaaü | [%<bho ehi gacchàvaþ>% | %<(parikramyàvalokya ca) bho vayasya pa÷ya pa÷ya>% | %<avirata-patad-vividha-kusuma->%
%<sukumàra-÷ilà-talotsaïgasya parimala-nilãna-madhukara-bhara-bhagna-bakula-màlatã-latà-jàlakasya kamala-gandha-grahaõoddàma-màruta-paryavabuddha-bandhåka-bandhanasyàvirala-tamàla-taru-pihitàtapa-prakà÷asyàsya dhàrà-gçhodyànasya sa-÷rãkatàm>% |]

ràjà - vayasya sàdhv abhihitam | atra hi |

vçntaiþ kùudra-pravàla-sthagitam iva talaü bhàti ÷ephàlikànàü
gandhaþ sapta-cchadànàü sapadi gaja-madàmoda-mohaü karoti  /
ete connidra-padma-cyuta-bahala-rajaþ-pu¤ja-piïgàïgaràgà
gàyanty avyakta-vàcaþ kim api madhu-liho vàruõã-pàna-mattàþ  // HPri_2.2 //

vidåùakaþ - bho vaassa | edaü pi dàva pekkha pekkha | jo eso avirala-paóanta-kusuma-õiaro ajja vi patt'-antara-gaëanta-varisàvasàõa-salila-bindå via lakkhãadi #<[p. 14]># sattavaõõa-pààvo | [%<bho vayasya etad api tàvat pa÷ya pa÷ya>% | %<ya eùo 'virala-patad-kusuma-nikaro 'dyàpi patràntara-galad-varùàvasàna-salila-bindur iva lakùyate saptaparõa-pàdapaþ>% |]

ràjà - vayasya samyag utprekùitam | bahv eva sadç÷aü jalada-samayasya | tathà hi |

bibhràõà mçdutàü ÷irãùa-kusuma-÷rã-hàribhiþ ÷àdvalaiþ
sadyaþ kalpita-kuññimà marakata-kùodair iva kùàlitaiþ  /
eùà saüprati bandhanàd vigalitair bandhåka-puùpotkaraiþ
adyàpi kùitir indra-gopaka-÷atai÷ cchanneva saülakùyate  // HPri_2.3 //

(tataþ pravi÷ati ceñã)

ceñã - àõatta mhi devãe Vàsavadattàe | hanje Indãvarie ajja mae Agatthi-mahesiõo aggho dàdavvo | tà gaccha tumaü | sehàlià-kusuma-màlaü lahu geõhia àacchetti | esà vi âraõõià dhàrà-ghar'-ujjàõa-dãhiàe jàva evva viàsiàiü kamalàiü õa atthàhilàsiõà #<[p. 15]># sujjeõa maulàvijjanti tàva evva lahuaü avaciõua àacchadu tti | esà tavassiõã taü dãhiaü õa jàõàdi | tà geõhia taü gamissaü | (nepathyàbhimukham avalokya) ido ido âraõõie ehi | [%<àj¤àptàsmi devyà Vàsavadattayà>% | %<ha¤je Indãvarike adya mayàgastya-maharùaye 'rgho dàtavyaþ>% | %<tad gaccha tvam>% | %<÷ephalikà-kusuma-màlàü laghu gçhãtvàgaccheti>% | %<eùàpy âraõyikà dhàrà-gçhodyàna-dãrghikàyà yàvad eva vikasitàni kamalàni nàstàbhilàùiõà såryeõa mukulàyyante tàvad eva laghv avacintyàgacchatv iti>% | %<eùà tapasvinã tàü dãrghikàü na jànàti>% | %<tad gçhãtvà tàü gamiùyàmi (nepathyàbhimukham avalokya)>%]

(tataþ pravi÷aty âraõyikà)

âraõyikà - (sa-bàùpodvegam àtma-gatam) taha õàma tàrise vaüse uppaõõàe aõõa-jaõaü àõõàvia ññhiyàe saüpadaü parassa mae àõattã kàdavvetti õatthi kkhu dukkharaü devvassa | ahavà maha evva eso doso jeõa jàõantãe vi õa vàvàdio appà | tà kiü saüpadaü karissaü | ahavà dukkharaü dàõiü mae cintidaü | varaü evva edaü vi õa uõa appaõo mah'-agghaü vaüsaü paàsaantãe lahå-kido appà | tà kà gaã | jaha-bhaõidaü aõuciññhissaü | [%<(sa-bàùpodvegam àtma-gatam) tathà nàma tàdç÷e vaü÷a utpannayànya-janam àj¤àpya sthitayà sàüprataü parasya mayàj¤aptiþ kartavyeti nàsti khalu duùkaraü daivasya>% | %<athavà mamaivaiùa doùo yena jànatyàpi na vyàpàdita àtmà>% | %<tat kiü sàüprataü kariùyàmi>% | %<athavà duùkaram idànãü mayà cintitam>% | %<varam evaitad api>% | %<na punar àtmano mahàrghaü vaü÷aü prakà÷ayantyà mayà laghå-kçta àtmà>% | %<tat kà gatiþ>% | %<yathàbhaõitam anuùñhàsyàmi>% |]

ceñã - ido ehi âraõõie | %<ita ehi âraõyike>% |

âraõyikà - iaü àacchàmi | (÷ramaü nàñayantã) hanje dåre kiü ajja vi digghià | [%<iyam àgacchàmi>% | %<(÷ramaü nàñayantã) ha¤je dåre kim adyàpi dãrghikà>% |]

ceñã - esà sehàlià-gumm'-antarià | tà ehi odaramha | (avataraõaü nàñayataþ) [%<eùà ÷ephalikà-gulmàntarità>% | %<tad ehi avataràvaþ>% | (%<avataraõaü nàñayataþ>%)]
ràjà - vayasya kim anyad iva cintayasi | nanu bravãmi bahv eva sadç÷aü jalada-samayasyeti |
(bibhràõà mçdutàm ityàdi punaþ pañhati)

vidåùakaþ - (sa-krodham) bho tumaü dàva edaü aõõaü a pekkhanto ukkaõñha-õibbharaü viõodesi appàõaü | mama uõa bamhaõassa sotthi-vàaõa-velà adikkamadi | tà jàva ahaü tuvariaü dãhiàe õhàia devãe saàsaü gamissaü | [%<(sa-krodham) bhoþ tvaü tàvad etad anyac ca pa÷yann utkaõñhà-nirbharaü vinodayasyàtmànam>% | %<mama punar bràhmaõasya svasti-vàcana-velàtikramati>% | %<tad yàvad ahaü tvaritaü dãrghikàyàü snàtvà devyàþ sakà÷aü gamiùyàmi>% |]

#<[p. 16]>#
ràjà -nanu mårkha pàraügatà eva vayaü dãrghikàyàþ | evam anekendriya-sukhàti÷ayam anubhavann api nopalakùayasi | pa÷ya |

÷rotraü haüsa-svano 'yaü sukhayati dayità-nåpura-hràda-kàrã
dçùñi-prãtiü vidhatte taña-taru-vivaràlakùità saudha-pàlã  /
gandhenàmbhoruhàõàü parimala-pañunà jàyate ghràõa-saukhyaü
gàtràõàü hlàdam ete vidadhati maruto vàri-saüparka-÷ãtàþ  // HPri_2.4 //

tadehi dãrghikà-tañam upasarpàvaþ | (parikramyàvalokya ca) vayasya pa÷ya pa÷ya |
udyàna-devatàyàþ sphuña-païkaja-kànti-hàriõã svacchà  /
dçùñir iva dãrghikeyaü ramayati màü dar÷anenaiva  // HPri_2.5 //

vidåùakaþ - (sa-kautukam) bho vaassa pekkha pekkha | kà esà kusuma-parimala-suandha-veõã-mahuaràvalã vidduma-laàruõa-hattha-pallavà ujjalanta-taõu-komala-bàhu-ladà saccaü paccakkha-carã via ujjàõa-devadà itthià dãsai | [%<(sa-kautukam) bho vayasya pa÷ya pa÷ya>% | %<kaiùà kusuma-parimala-sugandha-veõi-madhukaràvalir vidruma-latàruõa-hasta-pallavà ujjvalat-tanu-komala-bàhu-latà satyaü pratyakùa-carãvodyàna-devatà strã dç÷yate>% |]

ràjà - (sa-kautukaü vilokya) vayasya nirati÷aya-svaråpa-÷obhà-janita-bahu-vikalpeyam | yat satyam aham api nàvagacchàmi | pa÷ya |
#<[p. 17]>#
pàtàlàd bhuvanàlokana-parà kiü nàga-kanyotthità
mithyà tat khalu dçùñam eva hi mayà tasmin kuto 'stãdç÷ã  /
mårtà syàd iha kaumudã na ghañate tasyà divà dar÷anaü
keyaü hasta-tala-sthitena kamalenàlokyate ÷rãr iva  // HPri_2.6 //

vidåùakaþ - (niråpya) esà kkhu devãe pariàrià Indãvarià | tà gumm'-antarià bhavia pekkha mha | [%<(niråpya) eùà khalu devyàþ paricàrikendãvarikà>% | %<tad gulmàntaritau bhåtvà pa÷yàvaþ>% |]
(ubhau tathà kurutaþ)

ceñã - (kamalinã-patra-grahaõaü nàñayantã) âraõõie avaiõu (Kale : avaiõuü) tumaü padumàiü | ahaü vi edassiü õaliõã-pattammi sehàlià-kusumàãü avaiõua devã-saàsaü gamissaü | [%<(kamalinã-patra-grahaõaü nàñayantã)>% %<âraõyike avacinu tvaü padmàni>% | %<aham apy etasmin nalinã-patre ÷ephàlikà-kusumàny avacitya devã-sakà÷aü gamiùyàmi>% |]

ràjà - vayasya saülàpa iva vartate | tad avahitàþ ÷çõumaþ | kadàcid ita eva vyaktã-bhaviùyati |
(ceñã gamanaü nàñayati)

âraõyikà - halà Indãvarie õa sakkuõomi tue viõà muhuttaü vi ettha àsiduü | [%<halà Indãvarike>% | %<na ÷aknomi tvayà vinà muhårtam apy atràsitum>% |]

ceñã - (vihasya) jàdisaü ajja mae devãe mantidaü sudaü tàriseõa ciraü evva mae viõà tue àsidavvaü | [(%<vihasya)>% %<yàdç÷am adya mayà devyà mantritaü ÷rutaü tàdç÷ena ciram eva mayà vinà tvayàsitavyam>% |]

#<[p. 18]>#
âraõyikà - (sa-viùàdam) kiü devãe mantidaü | [%<kiü devyà mantritam>% |]

ceñã - evaü | tadà esà ahaü mahà-ràeõa bhaõidà jaha jadà esà Vi¤jhakedu-duhidà vara-joggà bhavissadi tadà ahaü sumaràidavvetti | tà saüpadaü sumaràvemi jeõa se vara-cintà-pajjàulo bhavissadi | [%<etat>% | %<tadaiùàhaü mahà-ràjena bhaõità yathà yadaiùà Vindhyaketu-duhità vara-yogyà bhaviùyati tadàhaü smàrayitavya iti>% | %<tat sàüprataü mahà-ràjaü smàrayàmi yenàsyà vara-cintà-paryàkulo bhaviùyati>% |]

ràjà - (sa-harùam) iyaü sà Vindhyaketor duhità | (sànutàpam) ciraü muùitàþ smo vayam | vayasya nirdoùa-dar÷anà kanyakà khalv iyam | vi÷rabdham idànãü pa÷yàmaþ |

âraõyikà - (sa-roùaü karõau pidhàya) tà gaccha tumaü | õa maha tue asaübaddha-ppalàviõãe paoaõaü | [%<tad gaccha tvam>% | %<na mama tvayàsaübaddha-pralàpinyà prayojanam>% |]

(ceñy apasçtya puùpàvacayaü nàñayati)

ràjà - aho sutaràü prakañã-kçtam àbhijàtyaü dhãratayà | vayasya dhanyaþ khalv asau ya etad aïga-spar÷a-sukha-bhàjanaü bhaviùyati |
(âraõyikà kamalàvacayaü nàñayati)

vidåùakaþ - bho vaassa pekkha pekkha | accariaü accariaü | esà salila-calanta-kara-pallava-ppahà-vitthideõa ohasia-sohaü karedi kamala-vaõaü avaciõantã | [%<bho vayasya pa÷ya pa÷ya>% | %<à÷caryam à÷caryam>% | %<eùà salila-calat-kara-pallava-prabhà-vistçtenàpahasita-÷obhaü karoti kamala-vanam avacinvatã>% |]

ràjà - vayasya satyam evaitat | pa÷ya |
#<[p. 19]>#
acchinnàmçta-bindu-vçùñi-sadç÷ãü prãtiü dadatyà dç÷àü
yàtàyà vigalat-payodhara-pañà-draùñavyatàü kàm api  /
asyà÷ candramasas tanor iva kara-spar÷àspadatvaü gatà
naite yan mukulã-bhavanti sahasà padmàs tad evàdbhutam  // HPri_2.7 //

âraõyikà - (bhramara-bàdhaü nàñayantã) ha ddhi ha ddhi | ede kkhu avare pariccaia kamaliõiü õãluppala-vaõàiü samàpaóantà õiuõaaraü bàdhantà ààsaanti maü duññha-mahuarà | (uttarãyeõa mukhaü pidhàya sa-bhayam) halà Indãvarie parittàehi maü parittàehi maü | ede kkhu duññha-mahuarà paribhavissanti | [%<(bhramara-bàdhaü nàñayantã) hà dhik hà dhik>% | %<ete khalv apare parityajya kamalinãü nãlotpala-vanàni samàpatanto nipuõataraü bàdhamànà àyàsayanti màü (uttarãyeõa mukhaü pidhàya sa-bhayam) halà Indãvarike paritràyasva màü paritràyasva màm>% | %<ete khalu duùña-madhukaràþ paribhaviùyanti>% |]

vidåùakaþ - bho vaassa puõõà de maõorahà | jàva evva gabbha-dàsãe sudà õa àacchadi dàva evva tumaü vi tuõhãko bhavia uvasappa | esà vi salila-sadda-såideõa paa-saücàreõa Indãvarià àacchadi tti jàõia tumaü evva olambissadi | [%<bho vayasya pårõàs te manorathàþ>% | %<yàvad eva garbha-dàsyàþ sutà nàgacchati tàvad eva tvam api tåùõãko bhåtvopasarpa>% | %<eùàpi salila-÷abda-såcitena pada-saücàreõendãvarikàgacchatãti j¤àtvà tvàm evàvalambiùyate>% |]

ràjà - sàdhu vayasya sàdhu | kàlànuråpam upadiùñam | (ity âraõyikà-samãpam upasarpati)

#<[p. 20]>#
âraõyikà - (pada-÷abdàkarõanaü nàñayantã) Indãvarie | lahu uvasappa lahu uvasappa | àulã-kida mhi duññha-mahuarehiü (ràjànam avalambate) | [%<Indãvarike laghåpasarpa laghåpasarpa>% | %<akulã-kçtàsmi duùña-madhukaraiþ>% |]

(ràjà kaõñhe gçhõàti | âraõyikottarãyaü mukhàd apanãya ràjànam a-pa÷yantã bhramaràvalokanaü nàñayati)

ràjà - (svottarãyeõa bhramaràn nivàrayan)

ayi visçja viùàdaü bhãru bhçïgàs tavaite
parimala-rasa-lubdhà vaktra-padme patanti  /
vikirasi yadi bhåyas tràsa-lolàyatàkùã
kuvalaya-vana-lakùmãü tat kutas tvàü tyajanti  // HPri_2.8 //

âraõyikà - (ràjànaü dçùñvà sàdhvasaü nàñayantã) kahaü õa esà Indãvarià | (sa-bhayaü ràjànaü tyaktvàpasarantã) Indãvarie lahu àaccha lahu àaccha | parittàehi màü | [%<kathaü naiùendãvarikà>% | %<(sa-bhayaü ràjànaü tyaktvàpasarantã) Indãvarike>% | %<laghv àgaccha laghv àgaccha>% | %<paritràyasva màm>% |]

vidåùakaþ - hodi saala-puóhavã-parittàõa-samattheõa Vaccha-ràeõa parittàantã ceóiü Indãvariaü akkandasi | [%<bhavati sakala-pçthvã-paritràõa-samarthena Vatsa-ràjena paritràyamàõà ceñãm Indãvarikàm àkrandasi>% |]

(ràjà ayi visçja ityàdi punaþ pañhati)

âraõyikà - (ràjànam avalokya sa-spçhaü sa-lajjaü càtma-gatam) aaü kkhu so mahà-rào jassa ahaü tàdeõa diõõà | ñhàõe kkhu tàdassa pakkha-vàdo (àkulatàü nàñayati) | [%<ayaü khalu sa mahà-ràjo yasyàhaü tàtena dattà>% | %<sthàne khalu tàtasya pakùa-pàtaþ>% |]

#<[p. 21]>#
ceñã - ààsià kkhu âraõõià duññha-mahuarehiü | tà jàva uvasappia samassàsemi | âraõõie mà bhaàhi | esà uvaada mhi | [%<àyàsità khalu âraõyikà duùña-madhukaraiþ>% | %<tad yàvad upasarpya samà÷vàsayàmi>% | %<âraõyike mà bibhihi>% | %<eùopagatàsmi>% |]

vidåùakaþ - bho osara osara | esà kkhu Indãvarãà àadà | edaü uttantaü pekkhia devãe õivedaissadi | (aïgulyà nirdi÷ya) tà imaü evva kadalã-gharaü pavisia muhuttaü ciññamha | [%<bhoþ apasaràpasara>% | %<eùà khalv Indãvarikàgatà>% | %<etaü vçttàntaü prekùya devyai nivedayiùyati>% | %<(aïgulyà nirdi÷ya) tad idam eva kadalã-gçhaü pravi÷ya muhårtaü tiùñhàvaþ>% |]

(ubhau tathà kurutaþ)

ceñã -(upasçtya kapolau spç÷antã) hanje âraõõie kamala-sarisassa tuha vaaõassa aaü doso jaü mahuarà evvaü avarajjhanti | (haste gçhãtvà) tà ehi gacchamha | pariõado diaho | [%<ha¤je âraõyike>% | %<kamala-sadç÷asya tava vadanasyàhaü doùo yan madhukarà evam aparàdhyanti (haste gçhãtvà) tad ehi gacchàvaþ>% | %<pariõato divasaþ>% |]

(gamanaü nàñayataþ)

âraõyikà - (kadalã-grhàbhimukham avalokya) hanje Indãvarie adi-sisiradàe salilassa årå-tthambho via samuppaõõo | tà saõiaü saõiaü gacchamha | [%<ha¤je Indãvarike ati-÷i÷iratayà salilasyoru-stambha iva samutpannaþ>% | %<tac chanaiþ ÷anair gacchàvaþ>% |]

ceñã - taha | %<taha>% |
(iti niùkrànte)

vidåùakaþ - bho ehi õikkamamha | taü geõhia esà dàsãe sudà Indãvarià gadà | [%<bhoþ ehi niùkràmàvaþ>% | %<tàü gçhãtvaiùà dàsyàþ sutendãvarikà gatà>% |]

ràjà -(niþ÷vasya) kathaü gatà | sakhe Vasantaka| na khalv a-vighnam abhilaùitam a-dhanyaiþ pràpyate | (vilokya) sakhe pa÷ya pa÷ya |
#<[p. 22]>#
àbaddha-mukham apãdam kaõñakitaü kamala-kànanaü tasyàþ  /
sukumàra-pàõi-pallava-saüspar÷a-sukhaü kathayatãva  // HPri_2.9 //

(niþ÷vasya) sakhe | ka idànãm upàyaþ punas tàü draùñum |

vidåùakaþ - bho tume evva puttaliaü bha¤jia dàõiü rodisi | õa maha kkhu bamhaõassa vaaõaü karesi | [%<bhoþ tvam eva puttalikàü bhaïktvedànãü rodiùi>% | %<na mama khalu bràhmaõasya vacanaü karoùi>% |]

ràjà - kiü mayà na kçtam |

vidåùakaþ - taü dàõiü visumaridaü | jaha tuõhãko bhavia uvasappetti mae bhaõidaü | adi-saükaóe jaü bhavaü pavisia alia-paüóicca-du-vvidaddhadàe ai visija visàdetti edehiü aõõehiü a kaóua-vaaõehiü õibbhacchia (Kale : -ccia) saüpadaü kiü rodisi | puõo vi uvàaü pucchasi | [%<tad idàniü vismçtam>% | %<yathà tuùõãko bhåtvopasarpeti mayà bhaõitam>% | %<ati-saükañe yad bhavàn pravi÷yàlãka-pàõóitya-dur-vidagdhatayà ayi visçja viùàdaü ity etair anyai÷ ca kañu-vacanair nirbhartsya sàüprataü kiü rodiùi>% | %<punar apy upàyaü pçcchasi>% |]

ràjà - kathaü samà÷vàsanam api nirbhartsitam iti bhaõitaü mårkheõa |

vidåùakaþ - jàõidaü evva ko ettha mukkho tti | tà kiü edeõa | atthama-àhilàsã bhaavaü sahassa-rassã | tà ehi abbhantaraü evva pavisamha | [%<j¤àtam eva ko 'tra mårkha iti>% | %<tat kim anena astamayàbhilàùã bhagavàn sahasra-ra÷miþ>% | %<tad ehy abhyantaram eva pravi÷àvaþ>% |]

ràjà - (vilokya) aye pariõata-pràyo divasaþ | ahaha | saüprati hi

hçtvà padma-vana dyutiü priyatameveyaü dina-÷rãr gatà
ràgo 'smin mama cetasãva savitur bimbe 'dhikaü lakùyate  /
#<[p. 23]>#
cakràhvo 'ham iva stithaþ saha-carãü dhyàyan nalinyàù tañe
saüjàtà sahasà mameva bhuvanasyàpy andhakàrà di÷aþ  // HPri_2.10 //

(iti niùkràntàþ sarve |)
(iti dvitãyo 'ïkaþ) ||
*

tçtãyo 'ïkaþ |

(tataþ pravi÷ati Manoramà |)
Manoramà - àõatta mhi devãe Vàsavadattàe hanje Maõorame jaü taü Saükiccàyaõãe ajja-uttassa mama a uttantaü õàóaovaõibaddhaü tassa õaccidavva-sesaü #<[p. 24]># ajja tumhehiü komudã-mahåsave õaccidavvaü ti | hio kkhu âraõõiàe pia-sahãe suõõa-hiaàe aõõahà evva õaccidaü | ajja uõa Vàsavadattà-bhåmiàe tàe jai taha karãadi tado avassaü devã kuppadi | tà kahiü dàva tàü pekkhia uvàlambhissaü | (vilokya |)esà âraõõià appaõà evva kiü vi kiü vi mantaantã digghià-tãle kadalã-gharaaü pavisadi | tà gumm'-antarià bhavia suõissaü dàva se vãsaddha-jappidàõiü | [%<àj¤aptàsmi devyà Vàsavadattayà ha¤je Manorame yaþ sa Sàïkçtyàyany àrya-putrasya mama ca vçttànto nàñakopanibaddhas tasya nartitavya-÷eùam adya yuùmàbhiþ kaumudã-mahotsave nartitavyam iti | hyaþ khalv âraõyikayà priya-sakhyà ÷ånya-hçdayayànyathaiva nartitam | adya punar Vàsavadattà-bhåmikayà tayà yadi tathà kriyate tato 'va÷yaü devã kupyati | tat kutra tàvat tàü prekùyopàlapsye | (vilokya |) eùàraõyikàtmanaiva kim api kim api mantrayamàõà dãrghikà-tãre kadalã-gçhaü pravi÷ati | tad gulmàntarità bhåtvà ÷roùyàmi tàvad asyà vi÷rabdha-jalpitàni |>%]
(tataþ pravi÷aty àsana-sthà kàmàvasthàü nàñayanty âraõyikà |)

âraõyikà - (niþ÷vasya |) hiaa dullaha-jaõaü patthaanto tumaü kãsa maü dukkhidaü karesi | [%<hçdaya durlabha-janaü pràrthayamànaü tvaü kasmàn màü duþkhitàü karoùi |]>%

Manoramà - taü edaü edassa suõõa-hiaattaõassa kàraõaü | kiü uõa esà patthedi | avahidà dàva suõissaü | [%<tad etad asyàþ ÷ånya-hçdayatvasya kàraõam | kiü punar eùà pràrthayate | avahità tàvac chroùyàmi |>%]

âraõyikà - (sàsram |) kahaü taha õàma somma-daüsaõo bhavia mahà-rào evvaü saüdàvedi maü | acchariaü acchariam | ahavà maha evva esà a-bhàa-headà | õa uõa mahà-ràassa doso | [%<kathaü tathà nàma saumya-dar÷ano bhåtvà mahà-ràja evaü saütàpayati màm | à÷caryam à÷caryam | (niþ÷vasya |) athavà mamaivaiùà 'bhàgadheyatà | na punar mahà-ràjasya doùaþ |>%]


Manoramà - (sa-bàùpam |) kaham mahà-rào evva se patthaõijjo | sàhu pia-sahã sàhu | abhijàa-sariso de ahilàso | [%<kathaü mahà-ràja evàsyàþ pràrthanãyaþ | sàdhu priya-sakhi sàdhu | àbhijàtya-sadç÷as te 'bhilàùaþ |>%]

âraõyikà - kassa dàva edaü uttantaü õivedia sajjha-veaõaü via dukkhaü kàraissaü | (vicintya |) ahavà atthi me hiaa-õivvisesa pia-sahã Manoramà | tàe vi edaü lajjàe õa pàremi kahiduü | savvahà maraõaü vajjia kudo me hiaassa aõõa õivvudã | [%<kasmai tàvad etaü vçttàntaü nivedya sahya-vedanam iva duþkhaü kariùyàmi | (vicintya |) athavà asti me hçdaya-nirvi÷eùà priya-sakhã Manoramà | tasyà apy etal lajjayà na pàrayàmi kathayitum | sarvathà maraõaü varjayitvà kuto me hçdayasyànyà nirvçtiþ |>%]


#<[p. 25]>#
Manoramà - (sàsram |) haddhi haddhi | adibhåmiü gado se tavassiõãe aõurào | tà kiü dàõiü ettha karissaü [%<hà dhik hà dhik | atibhåmiü gato 'syàs tapasvinyà anuràgaþ | tat kim idànãm atra kariùyàmi |>%]

âraõyikà - (sàbhilàùam |) aaü so uddeso jassiü mahuarehiü ààsijjantã olambia mahà-ràeõa samassàsida mhi bhãru mà bhaàhi tti | [%<ayaü sa udde÷o yasmin madhukarair àyàsyamànàvalambya mahà-ràjena samà÷vàsitàsmi bhiru mà bibhãhãti |>%]

Manoramà - (sa-harùam |) kahaü esà vi diññhà mahà-ràeõa | savvahà atthi se jãvidassa uvào | jàva uvasappia samassàsemi õaü | (sahasopasçtya |) juttaü õàma hiaassa vi lajjiduü | [%<katham eùàpi dçùñà mahà-ràjena | sarvathàsty asyà jãvitasyopàyaþ | yàvad upasçtya samà÷vàsayàmy enàm | (sahasopasçtya |) yuktaü nàma hçdayasyàpi lajjitum |>%]

âraõyikà - (sa-lajjam àtma-gatam |) haddhi haddhi | savvaü sudaü edàe | tà ettha juttaü evva paàsaiduü | (prakà÷aü haste gçhãtvà |) pia-sahi mà kuppa mà kuppa | lajjà evva ettha avarajjhadi | [%<hà dhik hà dhik | sarvaü ÷rutam etayà | tad atra yuktam eva prakà÷ayitum | (prakà÷aü haste gçhãtvà |) priya-sakhi mà kupya mà kupya | lajjaivàtràparàdhyati |>%]

Manoramà - (sa-harùam |) sahi alaü saükàe | edaü me àakkha | saccaü evva tumaü mahà-ràeõa diññhà õa vetti | [%<sakhi alaü ÷aïkayà | etan ma àcakùva | satyam eva tvaü mahà-ràjena dçùñà na veti |>%]

âraõyikà - (sa-lajjam adho-mukhã |) sudaü evva pia-sahãe savvaü | [%<÷rutam eva priya-sakhyà sarvam |>%]

Manoramà - jai diññhà mahà-ràeõa tumaü tà alaü saütappideõa | so evva dàõiü daüsaõovàa-pajjàulo bhavissadi | [%<yadi dçùñà mahà-ràjena tvaü tad alaü saütàpitena | sa evedànãü dar÷anopàya-paryàkulo bhaviùyati |]>%

#<[p. 26]>#
âraõyikà - ahaü sahã-aõo pakkha-vàdeõa mantedi | ai sahi-pakkha-vàdiõi | devã-guõa-õiala-õibaddhe kkhu tassiü jaõe kudo edaü | [%<ayaü sakhã-janaþ pakùa-pàtena mantrayate | ayi sakhi-pakùa-pàtini | devã-guõa-nigaóa-nibaddhe khalu tasmi¤ jane kuta etat |>%]

Manoramà - (vihasya |) halà a-paõóide kamaliõã-baddhàõurào vi mahuaro màladãü pekkhia ahiõava-rasàssàda-lampaóo kudo taü aõ-àsàdia ññhidiü karedi | [%<halà a-paõóite kamalinã-baddhànuràgo 'pi madhu-karo màlatãü prekùyàbhinava-rasàsvàda-lampañaþ kutas tàm an-àsàdya sthitiü karoti |>%]

âraõyikà - kiü ediõa a-saübhàvideõa | tà ehi | ahiaü kkhu saradàdaveõa saütappàiü ajja vi õa me aïgàiü saüdàvaü mu¤candi | [%<kim etenàsaübhàvitena | tad ehi | adhikaü khalu ÷aradàtapena saütaptàny adyàpi na me 'ïgàni saütàpaü mu¤canti |>%]

Manoramà - ai lajjàlue õa juttam edàvatthaü gadàe vi de appà pacchàdiduü | [%<ayi lajjàluke na yuktam etad avasthàü gatayàpi ta àtmà pracchàdayitum |>%]
(âraõyikà mukham avanamayati |)

Manoramà - ai a-visambha-sãle kiü dàõiü pacchàdesi | õãsàsa-õiha-viõiggao diahaü ratiü vi tujjha aõurào avirada-paóanta-kusuma-sara-sara-õivaha-pautta-huükàra-saddo via õa bhaõai | (àtma-gatam |)ahavà õa hu aaü kàlo uvàlambhassa | tà jàva õaliõã-pattàiü se hiae dàissaü | (utthàya #<[p. 27]># dãrghikàya nalinã-pattràõi gçhãtvàraõyikàyà hçdaye dadatã |)samassasadu sahã samassasadu sahã | [%<ayi a-vi÷rambha-÷ãle kim idànãü pracchàdayasi | ni÷vàsà-nibha-vinirgato divasaü ràtrim api tavànuràgo 'virata-patat-kusuma-÷ara-÷ara-nivaha-pravçtta-huïkàra-÷abda iva na bhaõati | (àtma-gatam |) athavà na khalv ayaü kàla upàlambhasya | tad yàvan nalinã-patràõy asyà hçdaye dàsyàmi | (utthàya dãrghikàya nalinã-pattràõi gçhãtvàraõyikàyà hçdaye dadatã |) samà÷vasitu sakhã samà÷vasitu sakhã |>%]
(tataþ pravi÷ati vidåùakaþ)

vidåùakaþ - adi-mahaõto kkhu pia-vaassassa âraõõiàe uvari aõurào | jeõa pariccatta-ràa-kajjo tàe evva daüsaõovàaü cintaanto appàõaü viõodei | (vicintya) kahiü dàõiü taü pekkhe | ahavà tahiü evva dàva digghiàe aõõesàmi | [%<atimahàn khalu priya-vayasyasyàraõiyakàyà upary anuràgaþ | yena parityakta-ràja-kàryas tasyà eva dar÷anopàyaü cintayann àtmànaü vinodayati | (vicintya |) kutredànãü tàü prekùe | athavà tatraiva tàvad dãrghikàyàm anviùyàmi | (parikràmati |)>%]

Manoramà - (àkarõya |) pada-saddo via suõãadi | tà kadalã-gumm'-antaridà bhavia pekkhamha dàva ko eso tti | [%<pada-÷abda iva ÷råyate | tat kadalã-gulmàntarite bhåtvà prekùàvahe tàvat ka eùa iti>% |]
(ubhe tathà kçtvà pa÷yataþ |)

âraõyikà - kahaü so evva mahà-ràassa pasa-parivañña (sic) bamhaõo | [%<kathaü sa eva mahà-ràjasya pàr÷va-parivartã bràhmaõaþ |]>%

Manoramà - kahaü Vasantao evva | avi õàma taha have | [%<kathaü Vasantaka eva | (saharùam àtma-gatam |) api nàma tathà bhavet |>%]%<
>%
vidåùakaþ - (di÷o 'valokya |) kiü dàõiü âraõõià saccaü evva saüvuttà | [%<kim idànãm âraõyikà satyam eva saüvçttà>% |]%<
>%
Manoramà - (sa-smitam |) sahi ràa-vaasso kkhu bamhaõo tumaü uddissia mantedi | tà dàva avahidà suõamha | [%<sakhi ràja-vayasyaþ khalu bràhmaõas tvàm uddi÷ya mantrayate | tat tàvad avahite ÷çõuvaþ>% |]%<
>%(âraõyikà sa-spçhaü sa-lajjaü ca ÷çõoti |)


vidåùakaþ - (sodvegam |) #<[p. 28] >#jadà dàva mae garu-maaõa-saüdàva-õãsaha-sarãrassa pia-vaassassa vaaõeõa devãõaü Vàsavadattà-Padumàvadãõaü aõõaõam a devãõaü bhavaõàiü aõõesanteõa õa sà diññhà tadà jahiü digghiàe diññhà idaü vi dàva pekkhissaü ti àado mhi | tà jàva iha vi õatthi | kiü dàõiü karissaü | [%<yadà tàvan mayà guru-madana-saütàpa-niþsaha-÷arãrasya priya-vayasyasya vacanena devyor Vàsavadattà-Padmàvatyor anyàsàü ca devãnàü bhavanàny anviùyatà na sà dçùñà tadà yatra dãrghikàyàü dçùñedam api tàvat prekùiùya ity àgato 'smi | tad yàvad ihàpi nàsti | kim idànãü kariùye>% |]

Manoramà -sudaü pia-sahãe | [%<÷rutaü priya-sakhyà>% |]%<
>%vidåùakaþ - (vicintya |) ahavà bhaõido evva ahaü vaasseõa | jai taü aõõesanto õa pekkhasi tà tado vi dàva digghiàdo tàe karaala-pparisa-di-uõia-suha-ssãalàiü õaliõã-pattàiü geõhia àaccha tti | tà kahaü edàiü jàõidavvàiü | [%<athavà bhaõita evàhaü vayasyena | yadi tàm anviùyan na prekùase tat tato 'pi tàvad dãrghikàtas tasyàþ karatala-spar÷a-dviguõita-sukha-÷ãtalàni nalinã-patràõi gçhãtvàgaccheti | tat katham etàni j¤àtavyàni |>%]

Manoramà - aaü me avasaro | Vasantaa ehi | ahaü de jàõàvemi | [%<ayaü mamàvasaraþ | (upasçtya vidåùakaü haste gçhãtvà |) Vasantaka ehi | ahaü te j¤àpayàmi |>%]%<
>%
vidåùakaþ - (sa-bhayam |) kassa tumaü jàõàvesi | kiü devãe | õa hu mae kiü vi mantidaü | [%<kasya tvaü j¤àpayàsi | kiü devyàþ | na khalu mayà kim api mantritam |]>%

Manoramà - Vasantaa alaü saükàe | jàdisã âraõõiàe kide attaõo pia-vaassassa avatthà tue vaõõidà tado di-uõadarà bhaññiõo vi kide mama pia-sahãe avatthà | tà pekkha pekkha | (upasçtya âraõyikàü dar÷ayati |) [%<Vasantaka alaü ÷aïkayà | yàdç÷y âranyikàyàþ kçta àtmanaþ priya-vayasyasyàvasthà tvayà varõità tato dvi-guõatarà bhartur api kçte mama priya-sakhyà avasthà | tat pa÷ya pa÷ya | (upasçtya âraõyikàü dar÷ayati |)>%]


#<[p. 29]>#
vidåùakaþ - (dçùñvà sa-harùam |) sa-phalo me parissamo | sotthi hodãe | [%<sa-phalo me pari÷ramaþ | svasti bhavatyai |>%]%<
>%(âraõyikà sa-lajjaü kamalinã-pattràõy apanãyottiùñhati |)

Manoramà - ajja Vasantaa tuha daüsaõena evva avagado pia-sahãe saüdàvo jeõa saaü evva õaliõã-pattàiü avaõei | tà aõugaõhàdu ajjo imàiü | [%<àrya Vasantaka | tava dar÷anenaivàpagataþ priya-sakhyàþ saütàpo yena svayam eva nalinã-patràõy apanayati | tad anugçhõàtv àrya imàni>% |]

âraõyikà - (sàvegam |) ai parihàsa-sãle | kãsa maü lajjàvesi | (kiücit paràï-mukhãtiùñhati |) [%<ayi parihàsa-÷ãle | kasmàn màü lajjayasi | (kiücit paràï-mukhã tiùñhati |)>%]

vidåùakaþ - (sa-viùàdam |) ciññhaüdu dàva õaliõã-pattàiü | adi-lajjàluà de pia-sahã | tà kahaü edàõaü samàamo bhavissadi | [%<tiùñhantu tàvan nalinã-pattràõi | ati(lajjàlukà te priya-sakhã | tat katham etayoþ samàgamo bhaviùyati |>%]

Manoramà - (kùaõaü vicintya sa-harùam |) Vasantaa evvaü via | (karõe kathayati |) [%<Vasantaka evam iva |>%]

vidåùakaþ - sàhu pia-sahi sàhu | (apavàrya |) jàva evva tumhe õevaccha-ggahaõaü karettha dàva evva ahaü vi vaassaü geõhia àacchàmi | [%<sàdhu priya-sakhi sàdhu | (apavàrya |) yàvad eva yuvàü nepathya-grahaõaü kuruthas tàvad evàham api vayasyaü gçhãtvàgacchàmi |>%]
(iti niùkràntaþ |)

Manoramà - adi-kovaõe | uññhehi uññhehi | õaccidavvaü amhehiü tassa evva õàóaassa õaccida-sesaü | tà ehi | pekkhà-gharaü evva gacchamha | (parikramyàvalokya |) idaü pekkhàgàraü | jàva ehi pavisamha | sàhu sàhu | savvaü sajjã-kidaü | devãe àantavvaü | [%<ati-kopane uttiùñhottiùñha | nartitavyam asmàbhis tasyaiva nañakasya nartita-÷eùam | tad ehi | prekùà-gçham eva gacchàvaþ | (parikramyàvalokya |) idaü prekùàgàram | yàvad ehi pravi÷àvaþ | (praviùñakenàvalokya |) sàdhu sàdhu sarvaü sajjã-kçtam | devyàgantavyam |>%
(tataþ pravi÷ati devã Sàïkçtyàyanã vibhavata÷ ca parivàraþ |)


#<[p. 30]>#
Vàsavadattà - bhavaadi aho de kavittaõaü | jeõa edaü gåóha-uttantaü õàóaovaõibaddhaü sàõubhavaü vi amhàõaü ajja-utta-caridaü a-diññha-puvvaü via disantaü ahiaaraü kodåhalaü vaóóhaadi | [%<bhagavati aho te kavitvam | yenaitad gåóha-vçttàntaü nàñakopanibaddhaü sànubhavam apy asmàkam àryaputra-caritam a-dçùña-pårvam iva dç÷yamànam adhikataraü kautåhalaü vardhayati |>%]

Sàïkçtyàyanã - àyuùmati à÷raya-guõa evàyam ãdç÷o yad a-sàram api kàvyam ava÷yam eva ÷çõvatàü ÷ravaõa-sukham utpàdayati | pa÷ya |

pràyo yat kiü cid api pràpnoty utkarùam à÷rayàn mahataþ  /
mattebha-kumbha-taña-gatam eti hi ÷çïgàratàm bhasma  // HPri_3.1 //

Vàsavadattà -(sa-smitam) bhaavadi savvassa vallaho jàmàdo hodi tti jàõiadi evva edaü | tà kiü ediõà kahàõubandheõa | varaü taü evva õaccidavvaü daññhuü | [%<bhagavati sarvasya vallabho jàmàtà bhaktãti j¤àyata evaitat | tat kim etena kathànubandhena | varaü tad eva nartitavyaü draùñum |>%]

Sàïkçtyàyanã - evam | Indãvarike prekùà-gçham àde÷aya |
ceñã - edu edu bhaññiõã | [%<etu etu bhaññinã>% |]
(sarvàþ parikràmanti |)
Sàïkçtyàyanã - (vilokya |) aho prekùaõãyatà prekùà-gçhasya |

àbhàti ratna-÷ata-÷obhita-÷àta-kumbha-
stambhàvasakta-pçthu-mauktika-dàma-ramyam  /
adhyàsitaü yuvatibhir vijitàpsarobhiþ
prekùà-gçhaü sura-vimàna-samànam etat  // HPri_3.2 //

#<[p. 31]>#
Manoramàraõyake -(upasçtya |) jedu jedu bhaññiõã | [%<jayatu jayatu bhaññinã>% |]

Vàsavadattà -Maõorame adikkandà khu saüjjhà | tà gacchaha | lahu gaõhaha õevacchaü | [%<Manorame atikràntà khalu saüdhyà | tad gacchatam | laghu gçhõãtaü nepathyam |>%]

ubhe - jaü devã àõavedi | [%<yad devy àj¤àpayati>% |]
(iti prasthite |)

Vàsavadattà - âraõõie edehiü evva mad-anga-piõaddhehiü àbharaõehiü õevaccha-bhåmiü gadua appàõaaü pasàhehi | %<(>%àbharaõàny aïgàd avatàrya âraõyikàyàþ samarpayati) Maõorame tumaü vi öalagiri-ggahaõa-parituññheõa tàdeõa ajja-uttassa diõõàiü àbharaõàiü Indãvarià-saàsàdo geõhia õevaccha-bhåmiaü gadua appàõaü maõóehi jeõa su-sadisã dãsasi mahà-ràassa | [%<âraõyike etair eva mad-aïga-pinaddhair àbharaõair nepathya-bhåmiü gatvàtmànaü prasàdhya | (àbharaõàny aïgàd avatàrya âraõyikàyàþ samarpayati) Manorame tvam api Nalagiri-grahaõa-parituùñena tàtenàryaputrasya dattàny àbharaõànãndãvarikà-sakà÷àd gçhãtvà nepathya-bhåmiü gatvàtmànaü maõóaya yena su-sadç÷ã dç÷yase mahà-ràjasya |>%]
(Manoramà Indãvarikà-sakà÷àd àbharaõàni gçhãtvà sahàraõyakayà niùkràntà |)

Indãvarikà - edaü àsaõaü | uvavisadu bhaññiõã | [%<idam àsanam | upavi÷atu bhaññiõã |>%]

Vàsavadattà -(àsanaü nirdi÷ya |) uvavisadu bhaavadã | [%<upavi÷atu bhagavatã>% |]
(ubhe upavi÷ataþ |)
(tataþ pravi÷ati gçhãta-nepathyaþ ka¤cukã |)
ka¤cukã -
antaþpuràõàü vihita-vyavasthaþ
pade pade 'haü skhalitàni rakùan  /
#<[p. 32]
>#jaràturaþ samprati daõóa-nãtyà
sarvaü nçpasyànukaromi vçttam  // HPri_3.3 //

bhoþ àj¤àpito 'smi vimànità÷eùa-÷atru-sainyena yathàrtha-nàmnà Mahàsenena samàdi÷yatàm antaþpureùu yathà - ÷vo vayam Udayanotsavam anubhavàmaþ | ato yuùmàbhir utsavànuråpa-veùojjvalena parijanena saha Manmathodyànaü gantavyam iti |

Sàïkçtyàyanã - (ka¤cukinaü nirdi÷ya |) ràja-putri pravçttà prekùà | dç÷yatàm |

ka¤cukã - tad etad àdeùñavyam parijanena saha gantavyam iti | na gçhãta-nepathyeneti | kutaþ |

pàdair nåpuribhir nitamba-phalakaiþ ÷i¤jàna-kà¤cã-guõair
hàràpàdita-kàntibhiþ stana-tañaiþ keyåribhir bàhubhiþ  /
karõaiþ kuõóalibhiþ karaiþ sa-valayaiþ sa-svastikair mårdha-jair
devãnàü paricàrikà-parijano 'py eteùu saüdç÷yate  // HPri_3.4 //

na khalu kiücid atràpårvam anuùñheyam | kevalaü svàmy-àde÷a iti matvàhaü samàdiùñas tad àj¤à-÷eùaü ràja-putryai nivedayàmi | (parikramyàvalokya ca |) iyaü #<[p. 33]># sà Vàsavadattà vãõà-hastayà Kà¤canamàlayànugamyamànà gandharva-÷àlàm praviùñà | yàvad asyàþ kathayàmi | (parikràmati |)
(tataþ pravi÷ati gçhãta-Vàsavadattà-nepathyàsanasthàraõyikà
vãõà-hastà Kà¤canamàlà ca |)

âraõyikà - halà Kancaõamàle kãsa uõa ciràadi ajja vi vãõààrio | [%<halà Kà¤canamàle kasmàt puna÷ cirayaty adyàpi vãõàcàryaþ |>%]

Kà¤canamàlà - bhaññi-dàrie diññho deõa ekko ummatto | tassa vaaõaü suõia citteõa bhàvido ohasanto ciññhai | [%<bhartç-dàrike dçùñas tenaika unmattaþ | tasya vacanaü ÷rutvà citreõa bhavito 'pahasaüs tiùñhati>% |]

âraõyikà - (sa-hasta-tàlaü vihasya |) hanje suññhu edaü pucchadi | sarisà sarise ranjanti tti duve ettha ummattà | [%<ha¤je suùñhv etaü pçcchati | sadç÷àþ sadç÷e rajanta iti dvàv atronmattau |>%]

Sàïkçtyàyanã - ràja-putryàþ sadç÷am àkàram pa÷yàmy asyàs tàdç÷enàkàreõàva÷yaü tvadãyàü bhåmikàü saübhàvayiùyati |

ka¤cukã - (upasçtya) ràja-putri devas tvàm àj¤àpayati | ÷vo 'va÷yam asmàbhir vãõàü vàdayantã ÷rotavyà | tat tvayà nava-tantrã-sajjayà Ghoùavatyà stheyam iti |

âraõyikà - ayya jai evvaü lahu vãõààriaü visajjehi | [%<àrya yady evaü laghu vãõàcàryaü visarjaya>% |]

ka¤cukã - eùa Vatsa-ràjaü preùayàmi | (iti niùkràntaþ |)

âraõyikà - Kancaõamàle uvaõehi me Ghosavadãü jàva se taütão parikkhemi | [%<Kà¤canamàle upanaya me Ghoùavatãü yàvad asyàs tantrãþ parãkùe>% |]
(Kà¤canamàlà vãõàm arpayati | âraõyikotsaïge vãõàü kçtvà sàrayati |)
(tataþ pravi÷ati gçhãta-Vatsa-ràja-nepathyà Manoramà |)

#<[p. 34]>#
Manoramà - (sva-gatam |) ciraadi kkhu mahà-rào kiü õa kahidaü Vasantaeõa | ahavà devãe bhàadi | jai dàõiü àacche tado ramaõijjaü have | [%<cirayati khalu mahà-ràjaþ | kiü na kathitaü Vasantakena | athavà devyà bibheti | yadãdànãm àgacchet tato ramanãyaü bhavet>% |]

(tataþ pravi÷ati ràjàvaguõñhita-÷arãro vidåùaka÷ ca |)

ràjà -
saütàpam prathamaü tathà na kurute ÷ãtàü÷ur adyaiva me
ni÷vàsà glapayanty ajasram adhunaivoùõàs tathà nàdharam  /
saüpraty eva mano na ÷ånyam alasàny aïgàni no pårvavad
duþkhaü yàti manoratheùu tanutàü saücintyamàneùv api  // HPri_3.5 //

vayasya satyam evoktam Manoramayà | yathaiùà mama priya-sakhã mahà-ràjasya devyà dar÷ana-pathàd api rakùyate tad ayaü samàgamopàyaþ | adya ràtràv asmàbhir Udayana-caritaü nàma nàñakaü devyàþ purato nartitavyam | tatra âraõyikà Vàsavadattà bhaviùyati | aham api Vatsa-ràjaþ | tac caritenaiva sarvaü ÷ikùitavyam | tad àgatya svayam eva svàü bhåmikàü kurvàõaþ samàgamotsavam anubhavatv iti |

vidåùakaþ - jai maü õa pattiàasi esà Maõoramà tuha vesaü dhàraantã ciññhai | tà uvasappia saaü evva puccha | [%<yadi màü na pratyàyayasy eùà Manoramà tava veùaü dhàrayantã tiùñhati | tad upasçtya svayam eva pçccha |>%]%<
>%
ràjà - (Manoramàm upasçtya |) Manorame satyam idaü yad Vasantako 'bhidhatte |

Manoramà - bhaññà saccaü evva | maõóaa edehiü àbharaõehiü appàõaaü | [%<bhartaþ satyam eva | maõóayaitair àbharaõair àtmànam |>%]%<
>%(ity àbharaõàny aïgàd avatàrya ràj¤e samarpayati |)
(ràjà paridadhàti |)

#<[p. 35]>#
vidåùakaþ - ede kkhu rààõo dàsãe vi evvaü õaccàvianti | aho kajjassa garuadà | [%<ete khalu ràjàno dàsyàpi evaü nartyante | aho kàryasya gurutà |>%]

ràjà - (vihasya |) mårkha naiùa kàlaþ parihàsasya | nibhçtena citra-÷àlàm pravi÷ya Manoramayà sahàsman-nçttam pa÷yatà sthãyatàm |
(ubhau tathà kurutaþ |)

âraõyikà - Kancaõamàle ciññhadu vãõà | puccchissaü dàva kiü vi | [%<Kà¤canamàle tiùñhatu vãõà | prakùyàmi tàvat kim api>% |]

ràjà - ÷çõomi tàvat katamo 'yam udde÷o vartate |
(ity avahitaþ ÷çõoti |)

Kà¤canamàlà - pucchadu bhaññi-dàrià | [%<pçcchatu bhartç-dàrikà>% |]

âraõyikà - saccaü evva tàdo mantedi evvaü jahà jai vãõaü vàdaanto avaharedi maü Vaccha-rào avassaü bandhaõàdo muncemi tti | [%<satyam eva tàto mantrayate evaü yathà - yadi vãõàü vàdayann apaharati màü Vatsa-ràjo 'va÷yaü bandhanàn mu¤càmãti |>%]

ràjà -(pravi÷ya pañàkùepeõa sa-harùaü vastrànte grathitam badhnàti |) evam etat | kaþ saüdehaþ |

sa-parijanaü Pradyotaü vismayam upanãya vàdayan vãõàm  /
Vàsavadattàm apaharàmi na ciràd eveti pa÷yàmy  // HPri_3.6 //

yataþ su-saüvihitaü sarvaü Yaugandharàyaõena |

Vàsavadattà -(sahasotthàya |) jedu jedu accautto | [%<jayatu jayatv àrya-putraþ>% |]

ràjà - (sva-gatam |) kathaü pratyabhij¤àto 'smi devyà |
Sàïkçtyàyanã - (sa-smitam |) ràja-putri alam alaü saübhrameõa | prekùaõãyakam etat |


#<[p. 36]>#
ràjà - (àtma-gataü sa-harùam) idànãm ucchvàsito 'smi |

Vàsavadattà -(sa-vilakùa-smitam upavi÷ya |) kahaü Maõoramà esà | mae uõa jàõidaü ajja-utto eso tti | sàhu Maõorame sàhu | sohaõaü õaccidaü | [%<kathaü Manoramaiùà | mayà punar j¤àtam àrya-putra eùa iti | sàdhu Manorame sàdhu | ÷obhanaü nartitam |>%]

Sàïkçtyàyanã - ràja-putri sthàna eva kçtà bhràntis te Manoramayà | pa÷ya |

råpaü tan nayanotsavàspadam idaü veùaþ sa evojjvalaþ
sà matta-dviradocità gatir iyaü tat sattvam atyårjitam  /
lãlà saiva sa eva sàndra-jalada-hràdànukàrã svaraþ
sàkùàd dar÷ita eùa naþ ku÷alayà Vatse÷a evànayà  // HPri_3.7 //

Vàsavadattà -hanje Indãvarie | baddheõa ajja-utteõa ahaü vãõaü sikkhàvidà | tà se karehi õãl'-uppala-dàmaeõa õialaõam | [%<ha¤je Indãvarike baddhenàryaputreõàhaü vãõàü ÷ikùità | tad asya kuru nãlotpaladàmakena nigaóanam |>%]
(÷iraso 'panãya nãlotpala-dàmàrpayati |)
(Indãvarikà tathà kçtvà punas tatraivopavi÷ati |)

âraõyikà - Kancaõamàle kahehi kahehi | õaü saccaü evva mantedi tàdo jai vãõaü vàdaanto avaharedi maü Vaccha-rào tado avassaü bandhaõàdo mu¤cemi tti | [%<Kà¤canamàle kathaya kathaya | nanu satyam eva mantrayate tàto yadi vãõàü vàdayat apaharati màü Vatsa-ràjas tato 'va÷yaü bandhanàn mu¤càmãti |>%]

Kà¤canamàlà - bhaññhi-dàrie saccaü | taha karehi jaha Vaccha-ràassa avassaü bahu-madà hosi | [%<bhartç-dàrike satyam | tathà kuru yathà Vatsa(ràjasyàva÷yaü bahu-matà bhavasi>% |]


#<[p. 37]>#
ràjà - niùpàditam eva Kà¤canamàlayà yat tad àsmàbhir abhilaùitam |

âraõyikà - jai evvaü tà àdareõa vàdaissaü | [%<yady evaü tad àdareõa vàdayiùyàmi>% |] (gàyantãvàdayati)

ghaõa-bandhaõa-saüruddhaü gaaõaü daññhåõa màõasaü eduü  /
ahilasai ràa-haüso daiaü gheåõa appaõo vasaiü  // HPri_3.8 //

[%<ghana-bandhana-saüruddhaü gaganaü dçùñvà mànasam etum  /
abhilaùati ràja-haüso dayitàü gçhãtvàtmano vasatim  // HPri_3.8 //>%]
(vidåùako nidràü nàñayati |)

Manoramà - (hastena càlayantã |) Vasantaa pekkha pekkha pia-sahã me õaccai | [%<Vasantaka pa÷ya pa÷ya | priya-sakhã me nçtyati |>%]

vidåùakaþ - (sa-roùam |) dàsãe sude tumaü vi õa desi suviduü | jada-ppahudi pia-vaasseõa âraõõià diññhà tada-ppahudi teõa saha mae rattiü-divaü õiddà õa diññhà | tà aõõado õikkamia suvissaü | [%<dàsyàþ sute tvam api na dadàsi svaptum | yadà-prabhçti priya-vayasyenàraõyikà dçùñà tadà-prabhçti tena saha mayà ràtraü-divaü nidrà na dçùñà | tad anyato niùkramya svapsyàmi |>%]
(niùkramya ÷ete)

(âraõyikà punar gàyati |)
ahiõava-ràa-kkhittà mahuarià vàmaeõa kàmeõa  /
uttamai patthantãdaññhuü pia-daüsaõaü daiaü  // HPri_3.9 //
[%<abhinava-ràga-kùiptà madhu-karikà vàmakena kàmena  >%/
%<uttàmyati pràrthayamànà draùñuü priya-dar÷anaü dayitam  // HPri_3.9 //>%]

ràjà - (tat-kùaõaü ÷rutvà sahasopasçtya |) sàdhu ràja-putri sàdhu | aho gãtam aho vàditram | tathà hi |

#<[p. 38]>#
vyaktir vya¤jana-dhàtunà da÷avidhenàpy atra labdhàdhunà
vispaùño druta-madhya-lambita-paricchinnas tridhàyaü layaþ  /
gopuccha-pramukhàþ krameõa yatayas tisro 'pi saüpàditàs
tatvaughànugatà÷ ca vàdya-vidhayaþ samyak trayo dar÷itàþ  // HPri_3.10 //

âraõyikà - (vãõàü pariùvajyàsanàd utthàya ràjànaü sàbhilàùaü pa÷yantã |) uvàjjhàa paõamàmi | [%<upàdhyàya praõamàmi>% |]

ràjà - (sa-smitam |) yad aham icchàmi tat te bhåyàt |


#<[p. 39]>#
Kà¤canamàlà - (âraõyikàyà àsanaü nirdi÷ya |) iha evva uvavisadu uvajjhào | [%<ihaivopavi÷atu upàdhyàyaþ >%|]

ràjà - (upavi÷ya |) ràja-putrã kvedànãm upavi÷atu |

Ka¤canamàlà -(sa-smitam) dàõiü evva bhaññi-dàrià vijjàmàõena paritosidà tumhehiü | tà aruhadi evva esà uvajjhàa-pãñhiàe | [%<idànãm eva bhartç-dàrikà vidyàmànena paritoùità yuùmàbhiþ | tad arhaty evaiùopàdhyàya-pãñhikàyàþ |>%]

ràjà - upavi÷atv arheyam ardhàsanasya | ràja-putri sthãyatàm |
(âraõyikà Kà¤canamàlàü pa÷yati |)

Kà¤canamàlà - (sa-smitam |) bhaññi-dàrie uvavisa | ko ettha doso | sissa-visesà khu tumaü | [%<bhartç-dàrike upavi÷a | ko 'tra doùaþ | ÷iùya-vi÷eùà khalu tvam >%|]
(âraõyikà sa-lajjam upavi÷ati |)

Vàsavadattà -(sa-lajjam |) bhaavadãe (Kale -ãye) ahiaü kappidaü kavvaü | õa hu ahaü tassiü kàle ekkàsaõe ajja-utteõa saha uvaviññhà | [%<bhagavaty àdhikaü kalpitaü kàvyam | na khalv ahaü tasmin kàla ekàsane àrya-putreõa sahopaviùñà>% |]

ràjà - ràja-putri punaþ ÷rotum icchàmi | vàdaya vãõàm |

âraõyikà - (sa-smitam |) Kancaõamàle ciraü khu mama vàdaantãe parissamo jàdo | dàõiü õissahàiü aïgàiü | tà õa sakkuõomi vàdaiduü | [%<Kà¤canamàle ciraü khalu mama vàdayantyàþ pari÷ramo jàtaþ | idànãü niþsahàny aïgàni | tan na ÷aknomi vàdayitum >%|]

Kà¤canamàlà - uvajjhàa suññhu parissantà bhaññi-dàrià | kavola-tala-baddha-sea-lavàe pekkha se vevanti agga-hatthà | tà samassattà hotu muhuttaaü | [%<upàdhyàya suùñhu pari÷ràntà bhartç-dàrikà | kapola-tala-baddha-sveda-lavàyàþ pa÷yàsyà vepete agra-hastau | tat samà÷vastà bhavatu muhårtam>% |]

ràjà - Kà¤canamàle yuktam abhihitam | (hastena grahãtum icchati |)
(âraõyikà hastam apasàrayati |)

#<[p. 40]>#
Vàsavadattà - (sàsåyam |) bhaavadi ahiaü edaü vi tue kidaü | õa hu ahaü (Kale aaü) Kancaõamàlà-kavveõa vancaidavvà | [%<bhagavati adhikam etad api tvayà kçtam | na khalv ahaü Kà¤canamàlà kàvyena va¤cayitavyà >%|]

Sàïkçtyàyanã - (vihasya |) àyuùmati ãdç÷am eva kàvyaü bhaviùyati |

âraõyikà - (sa-roùam iva |) avehi Kancaõamàle avehi | õa me bahu-madàsi | [%<apehi Kà¤canamàle apehi | na me bahumatàsi >%|]

Kà¤canamàlà - (sa-smitam |) jai ahaü ciññhantã õà bahu-madà tà esà gacchamhi | [%<yady ahaü tiùñhantã na bahu-matà tad eùà gacchàmi>% |]
(iti niùkràntà |)

âraõyikà - (sa-sambhraman |) Kancaõamàle ciññha ciññha | ahaü se agga-hattho samappido | [%<Kà¤canamàle tiùñha tiùñha | ayam asyàgrahastaþ samarpitaþ>% |]

ràjà - (âraõyikàyà hastaü gçhãtvà |)

sadyo 'va÷yàya-bindu-vyatikara-÷i÷iraþ kiü bhavet padma-ko÷o
hlàditvaü nàsya manye sadç÷am idam uùasy eva vãtàtapasya  /
mu¤canty ete himaughaü nakha-rajanikaràþ pa¤ca kiü so 'pi dàhã
j¤àtaü svedàpade÷àd aviratam amçtaü syandate vyaktam etat  // HPri_3.11 //

api ca |

etena bàla-vidruma-pallava-÷obhàpahàra-dakùeõa  /
hçdaye mama tvayàyaü nyasto ràgaþ sva-hastena  // HPri_3.12 //

#<[p. 41]>#
âraõyikà - (spar÷a-vi÷eùaü nàñayantã |) ha ddhi ha ddhi | edaü Maõoramaü parisantãe aõ-atthaü evva me aïgàiü karenti | [%<hà dhik hà dhik | etàü Manoramàü spç÷antyà an-artham eva me 'ïgàni kurvanti>% |]

Vàsavadattà -(sahasotthàya |) bhaavadi pekkha tumaü | ahaü uõa aliaü õa pàremi pekkhiduü | [%<bhagavati pa÷ya tvam | ahaü punar alãkaü na pàrayàmi prekùitum>% |]

Sàïkçtyàyanã - ràja-putri dharma÷àstra-vihita eùa gàndharvo vivàhaþ | kim atra lajjà-sthànam | prekùaõãyakam idam | tan na yuktam a-sthàne rasa-bhaïgaü kçtvà gantum |
(Vàsavadattà parikràmati |)

Indãvarikà - (vilokya |) bhaññiõi Vasantao citta-sàlà-duvàre pasutto ciññhai | [%<bhaññini Vasantaka÷ citra-÷àlà-dvàre prasuptas tiùñhati>% |]

Vàsavadattà -(niråpya |) Vasantao evva eso | (vicintya |) raõõà vi ettha hodavvaü | tà bodhia pucchissaü dàva õaü | [%<Vasantaka evaiùaþ | (vicintya |) ràj¤àpy atra bhavitavyam | tad bodhayitvà prakùyàmi tàvad enam >%|]
(prabodhayati |)

vidåùakaþ - (nidrà-jaóam utthàya sahasà vilokya |) Maõorame kiü õaccia àado pia-vaasso | àdu õaccadi evva | [%<Manorame kiü nartitv àgataþ priya-vayasyaþ | athavà nçtyaty eva |>%]

Vàsavadattà -(sa-viùàdam) kahaü ajja-utto õaccadi | Maõoramà dàõiü kahiü | [%<katham àrya-putro nçtyati | Manoramedànãü kutra >%|]

vidåùakaþ - esà citta-sàlàe ciññhai | [%<eùà citra-÷àlàyàü tiùñhati>% |]

Manoramà - (sa-bhayam àtma-gatam |) kahaü aõõahà evva hiae karia devãe mantidaü | edeõa vi mukkha-baóueõa aõõahà evva buddhia savvaü àulãkidaü | #<[p. 42]># [%<katham anyathaiva hçdaye kçtvà devyà mantritam | etenàpi mårkha-bañukenànyathaiva buddhvà sarvam àkulã-kçtam >%|]

Vàsavadattà -(sa-roùaü hasantã |) sàhu Maõorame sàhu | sohaõaü tue õaccidaü | [%<sàdhu Manorame sàdhu | ÷obhanaü tvayà nartitam>% |]

Manoramà - (sa-bhayaü kampamànà pàdayor nipatya |) bhaññiõi õa hu ahaü ettha avarajjhàmi | edeõa kkhu hadàseõa balàdo alaükaraõàiü geõhia duvàra-ññhideõa iha õiruddhà | õa uõa maha akkandantãe saddo mura-õigghos'-antarido keõa vi sudo | [%<bhaññini na khalv aham atràparàdhyàmi | etena khalu hatà÷ena balàd alaükaraõàni gçhãtvà dvàra-sthiteneha niruddhà | na punar mamàkrandantyàþ ÷abdo muraja-nirghoùàntaritaþ kenàpi ÷rutaþ >%|]

Vàsavadattà - hanje uññhehi | jàõidaü savvaü | Vasantao kkhu âraõõià-vuttanta-õàóae suttadhàro | [%<ha¤je uttiùñha | j¤àtaü sarvam | vasantakaþ khalv âraõyikà-vçttànta-nàñake såtradhàraþ >%|]

vidåùakaþ - saaü evva cintehi | kahiü âraõõià kahiü Vasantao tti | [%<svayam eva cintaya | kutràraõyikà kutra Vasantaka iti >%|]

Vàsavadattà - Maõorame su-ggahãdaü karia õaü àaccha dàva | pekkhaõãaü se pekkhamhi | [%<Manorame sugçhãtaü kçtvainam àgaccha tàvat | prekùaõãyam asya pa÷yàmi>% |]

Manoramà - (sva-gatam |) dàõiü samassasida mhi | (vidåùakaü kare badhnàti | prakà÷am |) hadàsa dàõiü aõubhava attaõo duõõaassa phalaü | [%<idànãü samà÷vasitàsmi | (vidåùakaü kare badhnàti | prakà÷am |) hatà÷a idànãm anubhavàtmano durnayasya phalam>% |]


Vàsavadattà - (sa-saübhramam upasçtya |) ajja-utta paóihadaü edaü a-maïgalaü | (iti pàdayor nãlotpala-dàmàpanayantã sotpràsam |) marisadu ajja-utto jaü Maõorame tti karia õãl'-uppala-dàmaeõa bandhàvido si | [%<àrya-putra pratihastam etad a(maïgalam | (iti pàdayor nãlotpala-dàmàpanayantã sotpràsam |) marùatv àrya-putro yan Manorameti kçtvà nãlotpala-dàmakena bandhito 'si >%|]
(âraõyikà sa-bhayam apasçtya tiùñhati |)


#<[p. 43]>#
ràjà - (sahasotthàya vidåùakam Manoramàü ca dçùñvàtma-gatam |) kathaü vij¤àto 'smi devyà | (vailakùyaü nàñayati |)

Sàïkçtyàyanã - (sarvàn avalokya sa-smitam |) katham anyad evedaü prekùaõãyakaü saüvçttam | a-bhåmir iyam asmad-vidhànàm |
(iti niùkràntà |)

ràjà - (sva-gatam |) a-pårvo 'yaü kopa-prakàraþ | durlabham atrànunayaü pa÷yàmi | (vicintya |) evaü tàvat kariùye | (prakà÷am |) devi tyajyatàü kopaþ |

Vàsavadattà -ajja-utta ko ettha kuvido [%<àryaputra ko 'tra kupitaþ>% |]

ràjà - kathaü na kupitàsi |

snigdhaü yady api vãkùitaü nayanayos tàmrà tathàpi dyutir
màdhurye 'pi sati skhalaty anupadaü te gadgadà vàg iyam  /
ni÷vàsà niyatà api stana-bharotkampena saülakùitàþ
kopas te prakaña-prayatna-vidhçto 'py eùa sphuñaü lakùyate  // HPri_3.13 //

(pàdayor nipatya) prasãda priye prasãda |

Vàsavadattà - âraõõie tumaü kuvida tti saübhàvaanto ajja-utto pie pasãda tti pasàdaadi | tà uvasappa | [%<âraõyike tvaü kupiteti saübhàvayann àrya-putraþ priye prasãdeti prasàdayati | tad upasarpa>% |]
(iti hastenàkarùati |)

âraõyikà - (sa-bhayam |) bhaññiõi õa hu ahaü kiü vi jàõàmi | [%<bhaññini na khalv ahaü kimapi jànàmi>% |]

Vàsavadattà - âraõõie tumaü kahaü õa àõàsi | dàõiü de sikkhàvemi | Indãvarie geõha edaü | [%<âraõyike tvaü kathaü na jànàsi | idànãü te ÷ikùayàmi | Indãvarike gçhàõainàm >%|]

vidåùakaþ - hodi ajja komudã-mahåsave tuha cittaü avahariduü vaasseõa pekkhaõãaü aõuciññhidaü | [%<bhavati adya kaumudã-mahotsave tava cittam apahartuü vayasyena prekùaõãyam anuùñhitam>% |]


#<[p. 44]>#
Vàsavadattà - edaü tuühàõaü duõõaaü pekkhia hàso me jàadi | [%<etaü yuùmàkaü durnayaü prekùya hàso me jàyate>% |]

ràjà - devi alam anyathà vikalpitena | pa÷ya |

bhrå-bhaïgaiþ kriyate lalàña-÷a÷inaþ kasmàt kalaïko mudhà
vàtàkampita-bandhujãva-samatàü nãto 'dharaþ kiü sphuran  /
madhya÷ càdhika-kampita-stana-bhareõàyam punaþ khidyate
kopam mu¤ca tavaiva citta-haraõàyaitan mayà krãóitam  // HPri_3.14 //
devi prasãda prasãda | (iti pàdayoþ patati |)

Vàsavadattà - hanje õivuttaü pekkhaõaaü | tà ehi | abbhantaraü evva pavisamha | [%<ha¤je nivçttaü prekùaõakam | tad ehi | abhyantaram eva pravi÷àvaþ >%|]
(iti niùkràntà |)
iti garbha-nàñakam |

ràjà - (vilokya |) katham akçtvaiva prasàdaü gatà devã |

svedàmbhaþ-kaõa-bhinna-bhãùaõatara-bhråbhaïgam ekaü ruùà
tràsenàparam utplutotpluta-mçga-vyàlola-netrotpalam  /
utpa÷yann aham agrato mukham idaü devyàþ priyàyàs tathà
bhãta÷ cotsuka-mànasa÷ ca mahati kùipto 'smy ahaü saükañe  // HPri_3.15 //

tad yàvad idànãü ÷ayanãyaü gatvà devyàþ prasàdanopàyaü cintayàmi |
(iti niùkràntàþ sarve |)
iti tçtiyo 'ïkaþ |
*

#<[p. 45]>#

cathurtho 'ïkaþ

(tataþ pravi÷ati Manoramà)
Manoramà - (sodvegam |) aho diggha-rosadà devãe | ettiaü kàlaü baddhàe pia-sahãe âraõõiàe uvari aõukampaü õa geõhai | sà tavassiõã attaõo bandhaõassa kileseõa taha õa saütappadi jaha bhaññiõo daüsaõa-õiràsadàe | ãrisaü ca se dukkhaü jeõa ajja evva attàõaü vàvàdaantã mae kahaü vi õivàridà | edaü uttantaü bhaññiõo õivedehi tti Vasantaaü bhaõia àada mhi | [%<aho dãrgha-roùatà devyàþ | etàvantaü kàlaü baddhàyà api priya-sakhyà âraõyikàyà upary anukampàü na gçhõàti | sà tapasviny àtmano bandhanasya kle÷ena tathà na saütapyate yathà bhartur dar÷ana-nirà÷atayà | ãdç÷aü càsyà duþkhaü yenàdyaivàtmànaü vyàpàdayantã mayà katham api nivàrità | etaü vçttàntaü bhartre nivedayeti Vasantakaü bhaõitvàgatàsmi>% |
(tataþ pravi÷ati Kà¤canamàlà |)

Kà¤canamàlà - kahaü aõõesantãe vi mae bhaavaã Saükiccàaõã õa diññhà | tà edaü vi dàva Maõoramaü pucchissam | (upasçtya |) Maõorame avi jàõàsi kahiü bhaavaã Saükiccàaõi tti | [%<kathaü anviùyantyàpi mayà bhagavatã Sàïkçtyàyanã na dçùñà | (vilokya|) tad etàm api tàvan Manoramàü prakùyàmi | (upasçtya |) Manorame api jànàsi kutra bhagavatã Sàïkçtyàyanãti>% |]

Manoramà - (vilokyà÷råõi pramçjya |) halà Kancaõamàle diññhà | kim uõa tàe paoaõam | [%<halà Kà¤canamàle dçùñà | kiü punas tayà prayojanam>% |]

Kà¤canamàlà - Maõorame ajja devãe Aügàravadãe leho pesido | tassi vàcide bappha- puõõa-õaaõà dióhaü saütappiduü àraddhà devã | tà viõodaõa-õimittaü tàe bhaavadiü aõõesàmi | [%<Manorame adya devyàïgàravatyà lekhaþ preùitaþ | tasmin vàcite bàùpa-pårõa-nayanà dçóhaü saütaptum àrabdhà devã | tad vinodana-nimittaü tasyà bhagavatãü anviùyàmi>% |]

#<[p. 46]
>#Manoramà - halà kiü uõa tassiü lehe àlihidaü | [%<halà kiü punas tasmiül lekha àlikhitam>% |]

Kà¤canamàlà - jà maha bhaiõã sà tava jaõaõã evva | tàe bhattà Dióhavammà tàdo de | tà tava kiü edaü àakkhidavvaü | tassa samahiaü saüvaccharaü Kaliüga-hadaeõa baddhassa | tà õa juttaü edaü uttantaü aõ-iññhaü suõia samãva-ññhidassa samatthassa bhattuõo de evvam udàsãõattaõaü olambiduü tti | [%<yà mama bhaginã sà tava janany eva | tasyà bhartà Dçóhavarmà tàtas te | tat tava kim etad àkhyàtavyaü | tasya samadhikaü saüvatsaraü Kaliïga-hatakena baddhasya | tan na yuktam etaü vçttàntam an-iùñaü ÷rutvà samãpa sthitasya samarthasya bhartus ta evam udàsãnatvam avalambitum iti>% |]

Manoramà - halà Kancaõamàle | jadà dàva aaü uttanto bhaññiõãe õa keõa vi viõõaviidavvo tti bhaññiõà àõattaü tà keõa uõa dàõiü so leho suõàvido | [%<halà Kà¤canamàle | yadà tàvad ayaü vçttànto bhaññinyai na kenàpi vij¤àpitavya iti bhartràj¤aptaü tat kena punar idànãü sa lekhaþ ÷ràvitaþ>% |]

Kà¤canamàlà - aõuvàia tuõhãü (sic) bhådàe maha hatthàdo geõhia saaü evva bhaññiõãe vàido | [%<anuvàcya tåùõãü bhåtàyà mama hastàd gçhãtvà svayam eva bhaññiõyà vàcitaþ>% |]

Manoramà - teõa gaccha tumaü | esà kkhu devã tàe evva saha danta-valahãe ciññhai | teõa gaccha tvaü | [%<eùà khalu devã tayaiva saha danta-valabhyàü tiùñhati>% |]

Kà¤canamàlà - teõa hi bhaññiõã-saàsaü gamissaü | [%<tena hi bhaññinã-sakà÷aü gamiùyàmi>% |]
(iti niùkràntà |)

Manoramà - ciraü khu me âraõõià-saàsàdo àadàe | dióhaü ca õivviõõà sà tavassiõã attaõo jãvideõa | kadài accàhidaü bhave | tà tahi evva gacchàmi (Kale : -ahmi) | [%<ciraü khalu ma âraõyikà-sakà÷àd àgatàyàþ | dçóhaü ca nirviõõà sà tapasviny àtmano jãvitena | kadà cid aty-àhitaü bhavet | tat tatraiva gacchàmi>% | (iti niùkràntà |)
(iti prave÷akaþ |)

#<[p. 47]>#
(tataþ pravi÷ati sodvegàsana-sthà Vàsavadattà Sàïkçtyàyanã vibhavata÷ ca parivàraþ)

Sàïkçtyàyanã - ràja-putri alam udvegena | nedç÷o Vatsa-ràjaþ | katham itthaü gatam api bhavatyà màtç-ùvasç-patiü vij¤àya Vatsa-ràjo ni÷cintaü sthàsyati |

Vàsavadattà - (sàsram|) bhaavadi adi-ujjuà dàõiü tumaü | jassa mae õa kajjaü tassa mama-kerayeõa kiü kajjaü | ajjuàe juttaü mama edaü àlihiduü | sà uõa õa àõàdi ajja vi tàrisã õa Vàsavadatte tti | tuha uõa edaü âraõõiàe uttantaü paccakkhaü | tà kahaü edaü bhaõàsi | [%<bhagavati ati(çjukedànãü tvam | yasya mayà na kàryaü tasya madãyena kiü kàryam | màtur yuktaü mamaitad àlikhituü | sà punar na jànàty adyàpi tàdç÷ã na Vàsavadatteti | tava punar eùa âràõyikà-vçttàntaþ pratyakùaþ | tat katham etad bhaõàsi>% |

Sàïkçtyàyanã - yata eva me pratyakùaü tata eva bravãmi | tena nanu kaumudã-mahotsave tvàü hàsayituü tathà krãóitam |
Vàsavadattà - bhaavadi edaü ettha saccaü | taha hàsida mhi jeõa bhaavadãe purado lajjàe kahaü vi ciññhàmi | tà kiü ta-kkerakàe kahàe | õam edeõa evva pakkha-vàdeõa ettiaü bhåmiü õãda mhi | [%<bhagavati etad atra satyam | tathà hàsitàsmi yena bhagavatyàþ purato lajjayà katham api tiùñhàmi | tat kiü tadãyayà kathayà | nanv etenaiva pakùa-pàtenaitàvatãü bhåmiü nãtàsmi>% | (iti roditi |)

Sàïkçtyàyanã - alaü ràja-putri ruditena | nedç÷o Vatsa-ràjaþ | (vilokya |) athavà pràpta evàyaü yas te manyu-pramàrjanaü karoti |

Vàsavadattà - maõorahà dàõiü ede bhaavadãe | [%<manorathà idànãm ete bhagavatyàþ>% |]
(tataþ pravi÷ati ràjà vidå÷aka÷ ca |)

ràjà - vayasya ka idànãm abhyupàyaþ priyàü mocayitum |

vidåùakaþ - bho vaassa munca visàdaü | ahaü de uvàaü kahaissaü | [%<bho vayasya mu¤ca viùàdam | ahaü ta upàyaü kathayiùyàmi>% |]

#<[p. 48]>#
ràjà - (sa-harùam) vayasya tvaritataram abhidhãyatàm |

vidåùakaþ - bho tumaü dàva aõea-samara saüghaññha-ppahàva-bàhu-sàlã | puõo vi aõea-gaa-turaa-paài-duvvisaha-bala-samudido | tà savva-bala-saüdoheõa anteuraü su-pãóiaü karia dàõim evva âraõõiaü muncàvehi | [%<bho tvaü tàvad aneka-samara-saüghañña-prabhàva-bàhu-÷àlã | punar apy aneka-gaja-turaga-padàti-durviùaha-bala-samuditaþ | tat sarva-bala-saüdohenàntaþpuraü su-pãóitaü kçtvedànãm evàraõyikàü mocaya>% |]

ràjà - vayasya a-÷akyam upadiùñam |

vidåùakaþ - kim ettha a-sakkaü | jado dàva kujja-vàmaõa-buóóha-a¤cui-vajjido maõusso avaro õatthi tarhi | [%<kim atrà÷akyam | yatas tàvat kubja-vàmana-vçddha-ka¤cuki-varjito manuùyo 'paro nàsti tatra>% |]

ràjà - (sàvaj¤am) mårkha kim asaübaddhaü pralapasi | devyàþ prasàdaü muktvà nànyas tasyà mokùaõàbhyupàyaþ | tat kathaya kathaü devãü prasàdayàmi |

vidåùakaþ - bho màsovavàsaü karia jãvidaü dhàrehi | evvaü devã Caõóã pasãdissadi | [%<bhoþ màsopavàsaü kçtvà jãvitaü dhàraya | evaü devã Caõóã prasatsyati>% |]

ràjà - (vihasya) alaü parihàsena | kathaya kathaü devãü prasàdayàmi |

dhçùñaþ kiü purato 'varudhya vihasan gçhõàmi kaõñhe priyàü
kiü và càñu-÷ata-prapa¤ca-racanà-prãtàü kariùyàmi tàm  /
kiü tiùñhàmi kçtà¤jalir nipatito devyàþ puraþ pàdayoþ
satyaü satyam aho na vedmy anunayo devyàþ kathaü syàd iti  // HPri_4.1 //

#<[p. 49]>#
tad ehi | devã-sakà÷am eva gacchàvaþ |

vidåùakaþ - bho gaccha tumaü | ahaü dàõiü evva bandhaõàdo kahaü vi paribbhaüsia àado mhi | to õa gamissaü | [%<bhoþ gaccha tvam | ahaü punar idànãm eva bandhanàt katham api paribhra÷yàgato 'smi | tan na gamiùyàmi>% |]

ràjà - (vihasya kaõñhe gçhãtvà balàn nivartayati |) mårkha àgamyatàm àgamyatàm | (parikramyàvalokya ca) iyaü devã danta-balabhã-madhyam adhyàste | yàvad upasarpàmi | (sa-lajjam upasarpati)
(Vàsavadattà sa-khedam àsanàd uttiùñhati |)
ràjà -

kiü muktam àsanam  alaü mayi sambhrameõa
notthàtum ittham ucitaü mama tànta-madhye   /
dçùñi-prasàda-vidhi-màtra-hçto jano 'yam
aty-àdareõa kim iti kriyate vilakùaþ  // HPri_4.2 //

Vàsavadattà - (mukhaü niråpya) ajja-utta vilakkho dàõiü tumaü hosi | [%<àrya-putra vilakùa idànãü tvaü bhavasi>% |]

ràjà - priye satyam ahaü vilakùaþ | yat pratyakùa 'dçùñàparàdho 'pi bhavatãü prasàdayituü vyavasito 'smi |

Sàïkçtyàyanã - (àsanaü nirdi÷ya |) mahà-ràja kriyatàm àsana-parigrahaþ |

ràjà - (àsanaü nirdi÷ya |) ita ito devy upavi÷atu |
(Vàsavadattà bhåmàv upavi÷ati)

ràjà - àþ kathaü bhåmàv upaviùñà devã | aham apy atraivopavi÷àmi | (iti bhåmàv upavi÷ya kçtà¤jaliþ |) priye prasãda prasãda | kim evaü praõate 'pi mayi gambhãrataraü kopam udvahasi |

#<[p. 50]>#
bhrå-bhaïgaü na karoùi rodiùi muhur mugdhekùaõe kevalaü
nàtiprasphuritàdharànavarataü niþ÷vàsam evojjhasi  /
vàcaü nàpi dadàsi tiùñhasi paraü pradhyàna-namrànanà
kopas te stimito nipãóayati màü gåóha-prahàropamaþ  // HPri_4.3 //

priye prasãda prasãda | (iti pàdayoþ patati |)

Vàsavadattà - adi-suhido õaü si | kiü dàõiü dukkhidaü jaõaü viàresi | uññhehi ko ettha kuvido | [%<ati-sukhito nanv asi>% | %<kim idànãü duþkhitaü janaü vikàrayasi | uttiùñha ko 'tra kupitaþ>% |]

Sàïkçtyàyanã - uttiùñha mahà-ràja | kim anena | anyad eva tàvad udvega-kàraõam asyàþ |

ràjà - (sa-saübhramam |) bhagavati kim anyat |

(Sàïkrtyàyanã karõe kathayati |)

ràjà - (vihasya) yady evam alam udvegena mayàpi j¤àtam | siddha evàsmin prayojane devãü tu diùñyà vardhayiùyàmãti noktam | anyathà katham ahaü Dçóhavarma-vçttànte visrabdhas tiùñhàmi | tat katipayàny ahàni tad vàrtàyà àgatàyàþ | idaü ca tatra vartate |

asmad-balair Vijayasena-puraþsarais tair
àkrànta-bàhya-viùayo vihata-pratàpaþ  /
durgaü Kaliïga-hatakaþ sahasà pravi÷ya
pràkàra-màtra-÷araõo '÷araõaþ kçto 'sau  // HPri_4.4 //

#<[p. 51]>#
tad avasthaü ca taü

nirdiùñàkrànta-mandaü pratidina-viramad-vãra-dàsera-vçttaü
÷a÷vat-saü÷ãryamàõa-dvipa-turaga-nara-kùãõa-niþ÷eùa-sainyam  /
adya ÷vo và vibhagne jhañiti mama balaiþ sarvatas tatra durge
baddhaü yuddhe hataü và bhagavati na ciràc chroùyasi tvaü Kaliïgam  // HPri_4.5 //

Sàïkçtyàyanã - ràja-putri prathamataram eva bhavatyàþ kathitaü mayà katham apratividhàya Vatsa-ràjaþ sthàsyatãti |

Vàsavadattà - jai evvaü piaü me | [%<yady evaü priyaü me>% |]
(pravi÷ya |)

pratãhàrã - jedu jedu bhaññà | eso kkhu Viaaseõo Dióhavamma-ka¤cuã-sahido harisa- samupphulla-loaõo piaü õivedidu-kàmo duvàre ciññhai | [%<jayatu jayatu bhartà | eùa khalu Vijayaseno Dçóhavarma-ka¤cuki-sahito harùa-samutphulla-locanaþ priyaü nivedayitu-kàmo dvàre tiùñhati>% |]

Vàsavadattà - (sa-smitam |) bhaavadi jaha takkemi paridosida mhi ajja-utteõetti [ %<bhagavati yathà tarkayàmi paritoùitàsmy àrya-putreõeti>% |]

Sàïkçtyàyanã - Vatsa-ràja-pakùa-pàtinã khalv ahaü na kiü cid api bravãmi |

ràjà - ÷ãghraü prave÷aya tau |

pratãhàrã - taha | [%<tathà>% |]
(iti ni÷kràntà)
(tataþ pravi÷ati Vijayasenaþ Ka¤cukã ca |)

Vijayasenaþ - bhoþ ka¤cukin | adya svàmi-pàdà draùñavyà iti yat satyam an-upamaü kam api sukhàti÷ayam anubhavàmi |

#<[p. 52]>#
ka¤cukã - Vijayasena a-vitatham etat | pa÷ya |

sukha-nirbharo 'nyathàpi svàminam avalokya bhavati bhçtya-janaþ  /
kiü punar ari-bala-vighañana-nirvyåóha-prabhu-niyoga-bharaþ  // HPri_4.6 //

ubhau - (upasçtya) jayatu jayatu svàmã |
(ràjà ubhàv api pariùvajate |)
ka¤cukã - deva diùñyà vardhase |

hatvà Kaliïga-hatakaü hy asmat-svàmã nive÷ito ràjye  /
devasya samàde÷o nirvyåóho Vijayasenena  // HPri_4.7 //

Vàsavadattà - ai bhaavai ahijàõàsi edaü ka¤cuiü | [%<ayi bhagavati abhijànàsy etaü ka¤cukinam>% |]

Sàïkçtyàyanã - kathaü nàbhijànàmi | nanu sa eùa yasya haste màtç-ùvasà te patrikàm anupreùitavatã |

ràjà - sàdhu Vijayasenena mahà-vyàpàro 'nuùñhitaþ |

(Vijayasenaþ pàdayoþ patati)

ràjà - devi diùñyà vardhase | pratiùñhito ràjye Dçóhavarmà |

Vàsavadattà - (saharùam|) aõuggahida mhi | [%<anugçhãtàsmi>% |]
vidåùakaþ - ãrise abbhudae assiü ràa-ule edaü karaõijjaü | (ràjànaü nirdi÷ya vãõà-vàdanaü nàñayan |) guru-påà | (àtmano yaj¤opavãtaü dar÷ayan|) bamhaõassa sakkàro | (âraõyikàü såcayan|) savva-bandhaõa-mokkho tti | [%<ãdç÷e 'bhyudaye 'smin ràja-kula etat karaõãyam | (ràjànaü nirdi÷ya vãõà-vàdanaü nàñayan |) guru-påjà | (àtmano yaj¤opavãtaü dar÷ayan|) bràhmaõasya satkàraþ | (âraõyikàü såcayan|) sarva-bandhana-mokùa iti>% |]

ràjà - (Vàsavadattàm apavàrya choñikàü dadat |) sàdhu vayasya sàdhu |

#<[p . 53]># vidåùakaþ - hodi kahaü tumaü õa kiü vi ettha samàdisasi | [%<bhavati kathaü tvaü na kim apy atra samàdi÷asi>% |]

Vàsavadattà - (Sàïkçtyàyaõãm avalokya sa-smitam |) moidà kkhu hadàseõa âraõõià | [%<mocità khalu hatà÷enàraõyikà>% |]

Sàïkçtyàyanã - kiü và tapasvinyànayà baddhayà |

Vàsavadattà - jaha bhaavadãe roadi | [%<yathà bhagavatyai rocate>% |]

Sàïkçtyàyanã - yady evam aham eva gatvà tàü mocayiùyàmi |
(iti niùkràntà)

ka¤cukã - idam aparaü saüdiùñaü mahà-ràjena Dçóhavarmaõà | tvat-prasàdàt sarvam eva yathàbhilaùitaü saüpannaü | tad ete pràõàs tvadãyàþ | yatheùñam imàn viniyoktuü tvam eva pramàõam iti |
(ràjà sa-lajjam adho-mukhas tiùñhati |)

Vijayasenaþ - deva na ÷akyam eva devaü prati prãti-vi÷eùaü Dçóhavarmaõaþ kathayitum |

ka¤cukã - yady api tubhyaü pratipàditàyàþ Priyadar÷ikàyà asmad-duhituþ paribhraü÷àn na me saübandho jàta iti duþkham àsãt tathàpi Vàsavadattàyàþ pariõetràpi tvayà tad apanãtam eva |

Vàsavadattà - (sàsram |) ajja ka¤cui kahaü me bhaiõã paribbhaññhà | [%<àrya ka¤cukin kathaü me bhaginã paribhraùñà>% |]

ka¤cukã - ràja-putri tasmin Kaliïga-hatakàvaskande vidruteùv itas tato 'ntaþpura-janeùu diùñyà dçùñàm idànãü na yuktam atra sthàtum iti tàm ahaü gçhãtvà Vatsa-ràjàntikaü prasthitaþ | tataþ saücintya tàü Vindhyaketor haste nikùipya nirgato 'smi | yàvat pratãpam àgacchàmi tàvat kair api tat sthànaü saha Vindhyaketunà smartavyatàü nãtam |

#<[p. 54]>#
ràjà - (sa-smitam|) Vijayasena kiü kathayasi |

ka¤cukã - tatra cànviùyatà mayà na pràptà | tadà-prabhçti nàdyàpi vij¤àyate kva vartata iti |
(pravi÷ya Manoramà |)

Manoramà - bhaññiõã pàõa-saüsae vaññai sà tavassiõã | [%<bhaññini pràõa-saü÷aye vartate sà tapasvinã>% |]

Vàsavadattà - (sàsram |) kim uõa tumaü Piadaüsaõà-uttantaü jàõàsi | [%<kiü punas tvaü Priyadar÷anà vçttàntaü jànàsi>% |]

Manoramà - õa hu ahaü Piadaüsaõà-uttantaü jàõàmi | esà kkhu âraõõià kalla- vvavadeseõa àõãdaü visaü pàia pàõa-saüsae vaññadi tti evvaü mae õivedidaü | tà parittàadu bhaññiõã | [%<na khalv ahaü Priyadar÷anà-vçttàntaü jànàmi | eùà khalv âraõyikà kalya-vyapade÷enànãtaü viùaü pãtvà pràõa-saü÷aye vartata iti evaü mayà niveditam | tat paritràyatàm bhaññinã>% |]
(rudatã pàdayoþ patati |)

Vàsavadattà - (sva-gatam|) ha ddhi ha ddhi | Piadaüsaõà-dukkhaü vi me antaridaü âraõõià-uttanteõa | adi-dujjaõo kkhu loo | kadài maü aõõahà saübhàvaissadi | tà edaü ettha juttaü (prakà÷am sa-saübhramam |)| Maõorame lahu iha evva àõehi taü | õàa-loàdo gahida-visa-vijjo ajja-utto ettha kusalo | [%<hà dhik hà dhik | Priyadar÷anà-duþkham api me 'ntaritam âraõyikà-vçttàntena | ati-durjanaþ khalu lokaþ | kadàcin màm anyathà saübhàvayiùyati | tad etad atra yuktam | (prakà÷am sa-saübhramam |) Manorame laghv ihaivànaya tàm | nàga-lokàd gçhãta-viùa-vidya àrya-putro 'tra ku÷alaþ>% |
(niùkràntà Manoramà | tataþ pravi÷ati Manoramayà dhçtà-saviùa-vegam àtmànaü nàñayanty âraõyikà |)

âraõyikà - halà Maõorame kãsa dàõiü maü andhaàraü pavesesi | %<halà Manorame kasmàd idànãü màm andhakàraü prave÷ayasi>% |

Manoramà - (sa-viùàdam |) haddhi haddhi | diññhi vi se saükantà viseõ' evva | (Vàsavadattàü dçùñvà |) bhaññini lahu parittàehi lahu parittàehi | guru-bhådaü se visaü | [%<hà dhik hà dhik | dçùñir api asyàþ saükràntà viùeõaiva>% | %<(Vàsavadattàü dçùñvà |) bhaññini laghu paritràyasva laghu>% #<[p. 55]># %<paritràyasva | gurå bhåtam asyà viùam>% |]

Vàsavadattà - (sa-saübhramaü ràjànaü haste gçhãtvà |) ajja-utta uññhehi uññhehi | lahu vivajajjai kkhu esà tavassiõã | [%<àrya-putra uttiùñhottiùñha | laghu vipadyate khalv eùà tapasvinã>% |]
(sarve pa÷yanti |)

ka¤cukã - (vilokya |) su-sadç÷ã khalv iyaü mama ràja-putryàþ Priyadar÷anàyàþ | (Vàsavadattàü nirdi÷ya) ràja-putri kuta iyaü kanyakà |

Vàsavadattà - ajja Vinjhakeuõo duhidà | taü vàvàdia Vijayaseõeõa àõãdà | [%<àrya Vindhyaketor duhità | taü vyàpàdya Vijayasenenànãtà>% |]

ka¤cukã - kutas tasya duhità | saiveyaü mama ràja-putrã | hà hato 'smi manda-bhàgyaþ | (iti nipatya bhåmàv utthàya |) ràja-putri iyaü sà Priyadar÷ikà bhaginã te |

Vàsavadattà - ajja-utta parittàehi parittàehi | mama bhaiõã vivajjai | [%<àrya-putra paritràyasva paritràyasva | mama bhaginã vipadyate>% |]

ràjà - samà÷vasihi samà÷vasihi | pa÷yàmas tàvat | kaùñaü bhoþ kaùñam |

saüjàta-sàndra-makaranda-rasàü krameõa
pàtuü gata÷ ca kalikàü kamalasya bhçïgaþ  /
dagdhà nipatya sahasaiva himena càsau
vàme vidhau na hi phalanty abhivà¤chitàni  // HPri_4.8 //

Manorame pçcchyatàü tàvat kiü te bodha iti |

Manoramà - sahi kiü de bodho | (sàsraü puna÷ càlayantã ) sahi õaü bhaõàmi kiü de bodho tti | [%<sakhi kiü te bodhaþ |>% %<(sàsraü puna÷ càlayantã) sakhi nanu bhaõàmi kiü te bodha iti>% |]

Priyadar÷ikà - (a-vispaùñam |) jaü edaü avasthànaü (sic) gadàe vi mae õa mahà-rào diññho | [%<yad etad avasthàyàpi mayà na mahà-ràjo dçùñaþ>% |]
(ity ardhokte bhåmau patati |)

#<[p. 56]>#
ràjà - (sàsram|)

eùà mãlayatãdam ãkùaõa-yugaü jàtà mamàndhà di÷aþ
kaõñho 'syàþ pratirudhyate mama giro niryànti kçcchràd imàþ  /
etasyàþ ÷vasitaü hçtaü mama tanur ni÷ceùñatàm àgatà
manye 'syà viùa-vega eva hi paraü sarve tu duþkhaü mama  // HPri_4.9 //

Vàsavadattà - (sàsram) Piadaüsaõe uññhehi uññhehi | pekkha eso mahà-rào ciññhai | kahaü veaõà vi se õaññhà | kiü dàõiü mae avarajjhaü aàõantãe jeõa kuvidà õàlavasi | tà pasãda pasãda | uññhehi uññhehi | õa hu puõo avarajjhissaü | (årdhvam avalokya) hà devva hadaa kiü dàõiü mae avakidaü jeõa edàvatthaü gadà me bhaiõã àdaüsidà | [%<Priyadar÷ane uttiùñhottiùñha | pa÷yaiùa mahà-ràjas tiùñhati | kathaü vedanàpy asyà naùñà | kim idànãü mayàparàddhaü ajànatyà yena kupità nàlapasi | tat prasãda prasãda | uttiùñhottiùñha | na khalu punar aparàtsyàmi | (årdhvam avalokya) hà daiva hataka | kim idànãü mayàpakçtaü yenaitad avasthàü gatà me bhaginyàdar÷ità>% |]
(Priyadar÷ikàyà upari patati |)

vidåùakaþ - bho vaassa kahaü tumaü måóho via ciññhasi | õa eso visàdassa kàlo | visamà kkhu gaã visassa | tà daüsehi appaõo vijjà-pahàvaü | [%<bho vayasya kathaü tvaü måóha iva tiùñhasi | naiùa viùàdasya kàlaþ | viùamà khalu gatir viùasya | tad dar÷aya àtmano vidyà-prabhàvam>% |]

ràjà - satyam evaitat | (Priyadar÷ikàm àlokya) måóha evàham etàvatãü velàm | tad aham enàü jãvayàmi | salilaü salilam |

vidåùakaþ - (niùkramya punaþ pravi÷ya) bho | edaü salilaü | [%<bhoþ etat salilam>% |]
(ràjopasçtya Priyadar÷anàyà upari hastaü nidhàya mantra-smaraõaü nàñayati | Priyadar÷ikà ÷anair uttiùñhati |)

Vàsavadattà - ajja-utta diññhià paccujjãvidà me bhaiõã | [%<àrya-putra diùñyà pratyujjãvità me bhaginã>% |]

#<[p. 57]>#
Vijayasenaþ - aho devasya vidyà-prabhàvaþ |

ka¤cukã - aho sarvatràpratihatà narendratà devasya |

Priyadar÷ikà - (÷anair utthàyopavi÷ya ca jçmbhikàü nàñayantã sa-viùàdam a-vispaùñam |) Maõorame ciraü khu sutta mhi | [%<Manorame ciraü khalu suptàsmi>% |]

vidåùakaþ - bho vaassa õivvåóhaü de vedittaõaü | [%<bho vayasya nirvyåóhaü te vaidyatvam>% |]
(Priyadar÷ikà sàbhilàùaü ràjànaü niråpya sa-lajjaü kiücid adho-mukhã tiùñhati |)

Vàsavadattà - (sa-harùam |) ajja-utta | kiü dàõiü vi esà aõõah' evva karedi | [%<àrya-putra kim idànãm apy eùànyathaiva karoti>% |]

ràjà - (sa-smitam |)
svabhàva-sthà dçùñir na bhavati giro nàti vi÷adàs
tanuþ sãdaty eùà prakaña-pulaka-sveda-kaõikà  /
yathà càyaü kampaþ stana-bhara-parikle÷a-jananas
tathà nàdyàpy asyà niyatam akhilaü ÷àmyati viùam  // HPri_4.10 //

ka¤cukã - (Priyadar÷ikàü nirdi÷ya |) ràja-putri eùa te pitur àj¤à-karaþ | (iti pàdayoþ patati |)

Priyadar÷ikà - (vilokya |) kahaü ka¤cuã ajja-Viõaavaså | (sàsram |) hà tàda | hà ajjåe | [%<kathaü ka¤cukyàrya Vinayavasuþ | (sàsram |) hà tàta | hà màtaþ>% |]

ka¤cukã - ràja-putri alaü ruditena | ku÷alinau te pitarau | Vatsa-ràja-prabhàvàt punas tad avastham eva ràjyam |

Vàsavadattà - (sàsram |) ehi alia-sãle | dàõiü vi dàva bhaiõià siõehaü daüsehi | (kaõñhe gçhãtvà |) dàõiü samassattha mhi | [%<ehy alãka-÷ãle | idànãm api tàvad bhaginã snehaü dar÷aya | (kaõñhe gçhãtvà |) idànãü samà÷vasitàsmi>% |]

#<[p. 58]>#
vidåùakaþ - hodi tumaü bhaiõiü geõhia kaõñhe evvaü parituññhà si | vodiassa pàridosiaü visumaridaü | [%<bhavati tvaü bhaginãü gçhãtvà kaõñha evaü parituùñàsi | vaidyasya pàritoùikaü vismçtam>% |]

Vàsavadattà - Vasantaa õa visumaridaü | [%<Vasantaka na vismçtam>% |]

vidåùakaþ - (ràjànaü nirdi÷ya sa-smitam |) vodia pasàrehi hatthaü | bhaiõãe agga-hatthaü de pàridosiaü dàvissaü | [%<vaidya prasàraya hastam | bhaginyà agra-hastaü te pàritoùikaü dàpayiùyàmi>% |]
(ràjà hastaü prasàrayati |)
(Vàsavadattà Priyadar÷ikà-hastam arpayati |)

ràjà - (hastam upasaühçtya |) kim anayà | sampraty eva katham api prasàditàsi |

Vàsavadattà - ko tumaü a-gaõhiduü | puóhamaü evva tàdeõa iaü diõõà | [%<kas tvam a-grahãtum | prathamam eva tàteneyaü dattà>% |]

vidåùakaþ - bho màõaõãà kkhu devã | mà se paóiålaü karehi | [%<bho mànanãyà khalu devã | màsyàþ pratikålaü kuru>% |]
(Vàsavadattà ràj¤o hastaü balàd àkçùya Priyadar÷ikàm arpayati |)

ràjà - (sa-smitam |) devã prabhavati | kuto 'smàkam anyathà kartuü vibhavaþ |

Vàsavadattà - ajja-utta ado vi paraü kiü de piaü karãadu | [%<àrya-putra ato 'pi paraü kiü te priyaü kriyatàm |>%]

ràjà - kim ataþ paraü priyam | pa÷ya |

niþ÷eùaü Dçóhavarmaõà punar api svaü ràjyam adhyàsitaü
tvaü kopena su-dåram apy apahçtà sadyaþ prasannà mama  /
jãvantã Priyadar÷anà ca bhaginã bhåyas tvayà saïgatà
kiü tat syàd aparaü priyaü priyatame yat sàmprataü pràrthyate  // HPri_4.11 //

#<[p. 59]>#
tathàpãdam astu |
(bharata-vàkyam |)

urvãm uddàma-sasyàü janayatu visçjan Vàsavo vçùñim iùñàm
iùñais traiviùñapànàm vidadhatu vidhivat prãõanaü vipra-mukhyàþ  /
àkalpàntaü ca bhåyàt sthira-samupacità saügatiþ saj-janànàü
niþ÷eùaü yàntu ÷àntiü pi÷una-jana-giro duþsahà vajra-lepàþ  // HPri_4.12 //

(iti niùkràntàþ sarve |)

iti caturtho 'ïkaþ

samàpteyaü Priyadar÷ikà nàma nàñikà |