Harsadeva: Ratnavalinatika Based on the ed. by Carl Cappeller in: Otto B”htlingk: Sanskrit-Chrestomathie, 3. verbesserte und vermehrte Auflage, herausgegeben von Richard Garbe, Leipzig 1909, pp. 326-382. Input by Martin Straube, 2003 ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ NOTE: - Act III: Only the praveÓaka has been typed in. - Additional information in brackets. Har«adeva: RatnÃvalÅnÃÂikà (Act I) pÃdÃgrasthitayà muhu÷ stanabhareïÃnÅtayà namratÃæ Óaæbho÷ sasp­halocanatrayapathaæ yÃntyà tadÃrÃdhane | hrÅmatyà ÓirasÅhita÷ sapulakasvedodgamotkampayà viÓli«yan kusumäjalir girijayà k«ipto 'ntare pÃtu va÷ || 1 || (1.1) api ca | autsukyena k­tatvarà sahabhuvà vyÃvartamÃnà hriyà tais tair bandhuvadhÆjanasya vacanair nÅtÃbhimukhyaæ puna÷ | d­«ÂvÃgre varam ÃttasÃdhvasarasà gaurÅ nave saægame saærohatpulakà hareïa hasatà Óli«Âà ÓivÃyÃstu va÷ || 2 || (1.2) api ca | krodheddhair d­«tipÃtais tribhir upaÓamità vahnayo 'mÅ trayo 'pi trÃsÃrtà ­tvijo 'dhaÓ capalagaïah­to«ïÅ«apaÂÂÃ÷ patanti | dak«a÷ stautyasya patnÅ vilapati k­païaæ vidrutaæ cÃpi devai÷ Óaæsan nityÃttahÃso makhamathanavidhau pÃtu devyai Óivo va÷ || 3 || (1.3) api ca | jitam u¬upatinà nama÷ surebhyo dvijav­«abhà nirupadravà bhavantu | bhavatu ca p­thivÅ sam­ddhasasyà pratapatu candravapur narendracandra÷ || 4 || (1.4) (1.1) nÃndyante SÆtradhÃra÷ | alam ativistareïa | adyÃhaæ vasantotsave sabahumÃnam ÃhÆya nÃnÃdigdeÓÃgatena rÃj¤a÷ ÓrÅhar«adevasya pÃdapadmopajÅvinà rÃjasamÆhenokto yathà | asmatsvÃminà ÓrÅhar«adevenÃpÆrvavasturacanÃlaÇk­tà ratnÃvalÅ nÃma nÃÂikà k­tety asmÃbhi÷ Órotraparamparayà Órutà na tu prayogato d­«Âà | tat tasyaiva rÃj¤a÷ sakalajanah­dayÃhlÃdino bahumÃnÃd asmÃsu cÃnugrahabuddhyà yathÃvat prayogeïa tvayà nÃÂayitavyeti | tad yÃvad idÃnÅæ nepathyaracanÃæ k­tvà yathÃbhila«itaæ saæpÃdayÃmi | parikramyÃvalokya ca | aye | ÃvarjitÃni sakalasÃmÃjikÃnÃæ manÃæsÅti me niÓcaya÷ | kuta÷ | ÓrÅhar«o nipuïa÷ kavi÷ pari«ad apy e«Ã guïagrÃhiïÅ loke hÃri ca vatsarÃjacaritaæ nÃÂye ca dak«Ã vayaæ | vastv ekaikam apÅha vächitaphalaprÃpte÷ padaæ kiæ punar madbhÃgyopacayÃd ayaæ samudita÷ sarvo guïÃnÃæ gaïa÷ || 5 || (1.5) tad yÃvad ahaæ g­haæ gatvà g­hiïÅm ÃhÆya saægÅtakam anuti«ÂhÃmi | parikramya nepathyÃbhimukham avalokya ca | idam asmadÅyaæ g­ham | yÃvat praviÓÃmi | uccai÷ | Ãrye | itas tÃvat | (1.2) praviÓya NaÂÅ | ajjautta | iamhi | Ãïavedu ajjo | ko ïioo aïuciÂÂhÅadu tti | (1.3) SÆtradhÃra÷ | Ãrye | ratnÃvalÅdarÓanotsuko 'yaæ rÃjaloka÷ | tad g­hyatÃæ nepathyam | (1.4) NaÂÅ | sodvegam | ajja | ïiccinto dÃïiæ si tumaæ | tà kÅsa ïa ïaccasi | mama uïa mandabhÃiïÅe ekkà jjevva duhidà | sà vi tae kahiæ pi desantare diïïà | dÆraÂÂhideïa jÃmÃduïà se pÃïiggahaïaæ kadhaæ bhavissadi tti imÃe cintÃe appà vi ïa me pa¬ibhÃdi | kiæ uïa ïaccidavvaæ | (1.5) SÆtradhÃra÷ | Ãrye | dÆrasthitenety alam udvegena | paÓya | dvÅpÃd anyasmÃd api madhyÃd api jalanidher diÓo 'py antÃt | ÃnÅya jhaÂiti ghaÂayati vidhir abhimatam abhimukhÅbhÆta÷ || 6 || (1.6) (1.6) Nepathye | sÃdhu bharataputra sÃdhu | evam etat | ka÷ saædeha÷ | dvÅpÃd anyasmÃd iti puna÷ paÂhati | (1.7) SÆtradhÃra÷ | Ãkarïya nepathyÃbhimukham avalokya ca | Ãrye | kim ata÷ paraæ vilambase | nanv ayaæ mama kanÅyÃn bhrÃtà g­hÅtayaugandharÃyaïabhÆmika÷ prÃpta eva | tad ehi | nepathyagrahaïÃya sajjÅbhavÃva | iti ni«krÃntau | iti prastÃvanà | tata÷ praviÓati yaugandharÃyaïa÷ | (1.8) YaugandharÃyaïa÷ | evam etat | ka÷ saædeha÷ | dvÅpÃd anyasmÃd iti puna÷ paÂhati | anyathà kva siddhÃdeÓapratyayaprÃrthitÃyÃ÷ siæhaleÓvaraduhitu÷ samudre pravahaïabhaÇganimagnÃyÃ÷ phalakÃsÃdanaæ kva ca kauÓÃmbÅyena vaïijà siæhalebhya÷ pratyÃgacchatà tadavasthÃyÃ÷ saæbhÃvanaæ ratnamÃlÃcihnÃyÃÓ cehÃnayanam | sarvathà sp­Óanti na÷ svÃminam abhyudayÃ÷ | vicintya | mayÃpi cainÃæ devÅhaste sagauravaæ nik«ipatà yuktam evÃnu«Âhitam | Órutaæ ca mayà | bÃbhravyo 'pi ka¤cukÅ vasubhÆtinà siæhaleÓvarÃmÃtyena saha kathaæ katham api samudrÃd uttÅrya kosalocchittaye gatasya rumaïvato milita iti | tad evaæ ni«pannaprÃyam api prayojanaæ na me dh­tim Ãvahati | ka«Âo 'yaæ khalu bh­tyabhÃva÷ | kuta÷ | prÃrambhe 'smin svÃmino v­ddhihetau daivenetthaæ dattahastÃvalambe | siddher bhrÃntir nÃsti satyaæ tathÃpi svecchÃcÃrÅ bhÅta evÃsmi bhartu÷ || 7 || (1.7) nepathye kalakala÷ | (1.9) YaugandharÃyaïa÷ | Ãkarïya | aye | yathÃyam abhihanyamÃnam­dum­daÇgÃnugatasaægÅtamadhura÷ pura÷ paurÃïÃm uccarati carcarÅdhvanis tathà tarkayÃmi | madanamahamahÅyÃæsaæ purajanapramodam avalokayituæ prÃsÃdÃbhimukhaæ prasthito deva iti | Ærdhvam avalokya | aye katham | adhirƬha eva deva÷ prÃsÃdaæ | ya e«a viÓrÃntavigrahakatho ratimä janasya citte vasan priyavasantaka eva sÃk«Ãt | paryutsuko nijamahotsavadarÓanÃya vatseÓvara÷ kusumacÃpa ivÃbhyupaiti || 8 || (1.8) tad yÃvad g­haæ gatvà kÃryaÓe«aæ cintayÃmi | iti ni«krÃnta÷ | iti vi«kambhaka÷ | tata÷ praviÓaty Ãsanastho g­hÅtavasantotsavave«o rÃjà vasantakaÓ ca | (1.10) RÃjà | sÃdaram | sakhe vasantaka | (1.11) VidÆ«aka÷ | Ãïavedu bhavaæ | (1.12) RÃjà | rÃjyaæ nirjitaÓatru yogyasacive nyasta÷ samasto bhara÷ samyakpÃlanalÃlitÃ÷ praÓamitÃÓe«opasargÃ÷ prajÃ÷ | pradyotasya sutà vasantasamayas tvaæ ceti nÃmnà dh­tiæ kÃma÷ kÃmam upaitv ayaæ mama punar manye mahÃn utsava÷ || 9 || (1.9) (1.13) VidÆ«aka÷ | sahar«am | bho vaassa | evvaæ ïedaæ | ahaæ uïa jÃïÃmi | ïa bhavado ïa kÃmadevassa mama jjevva ekkassa bamhaïassa aaæ maaïamahÆsavo tti jeïa piavaasseïa tumaæ ti mantÅadi | vilokya | tà kiæ imiïà | pekkha dÃva imassa mahumattakÃmiïÅjaïasaaÇgÃhagahidaïaccantaïÃarajaïajaïidakodÆhalassa samantado saævuttamaddaluddÃmacaccarÅsaddamuhararacchÃmuhasohiïo paiïïapa¬avÃsapu¤japi¤jarijjantadahadisÃmuhassa sasirÅattaïaæ maaïamahÆsavassa | (1.14) RÃjà | sahar«aæ samantÃd avalokya | aho | parÃæ koÂim adhirohati pramoda÷ pura÷ paurÃnÃm | tathà hi | kÅrïai÷ pi«ÂÃtakaughai÷ k­tadivasamukhai÷ kuÇkumak«odagaurair hemÃlaÇkÃrabhÃbhir bharanamitaÓikhai÷ Óekharai÷ kaiÇkirÃtai÷ | e«Ã ve«Ãbhilak«yasvavibhavavijitÃÓe«avitteÓakoÓà kauÓÃmbÅ ÓÃtakumbhadravakhacitajanevaikapÅtà vibhÃti || 10 || (1.10) api ca |dhÃrÃyantravimuktasaætatapaya÷pÆraplute sarvata÷ sadya÷ sÃndravimardakardamak­takrŬe k«aïam prÃÇgaïe | uddÃmapramadÃkapolanipatatsindÆrarÃgÃruïai÷ saindÆrÅkriyate janena caraïanyÃsai÷ pura÷ kuÂÂimam || 11 || (1.11) (1.15) VidÆ«aka÷ | vilokya | edaæ pi dÃva suvia¬¬hajaïÃpÆridasiÇgaajalapahÃramukkasikkÃramaïoharaæ vÃravilÃsiïÅjaïavilasidaæ avaloedu piavaasso | (1.16) RÃjà | vilokya | vayasya | samyag d­«Âaæ tvayà | kuta÷ | asmin prakÅrïapaÂavÃsak­tÃndhakÃre d­«Âo manÃÇ maïivibhÆ«aïaraÓæijÃlai÷ | pÃtÃlam udyataphaïÃk­tiÓ­Çgako 'yaæ mÃm adya saæsmarayatÅva bhujaÇgaloka÷ || 12 || (1.17) VidÆ«aka÷ | vilokya | bho vaassa | pekkha pekkha | esà khu maaïià maaïasarisaæ vasantÃhiïaaæ ïaccantÅ cÆdaladiÃe saha ido jjevva Ãacchadi | tata÷ praviÓato madalÅlÃæ nÃÂayantyau dvipadÅkhaï¬aæ gÃyantyau cetyau | (1.18) Madanikà gÃyati | kusumÃuhapiadÆao maulÃiabahucÆao | si¬hiliamÃïaggahaïao vÃai dÃhiïapavaïao || 13 || virahaviva¬¬hiasoao kaÇkhiapiaaïamelao | pa¬ivÃlaïaasamatthao tammai juvaÅsatthao || 14 || iha pa¬hamaæ mahumÃso jaïassa hiaÃi kuïai mauÃiæ | pacchà vijjhai kÃmo laddhappasarehi kusumabÃïehiæ || 15 || (1.19) RÃjà | nirvarïya | aho madhuro 'yam ÃsÃæ nirbhara÷ krŬÃrasa÷ | srasta÷ sragdÃmaÓobhÃæ tyajati viracitÃm Ãkula÷ keÓapÃÓa÷ k«ÅbÃyà nÆpurau ca dviguïataram imau krandata÷ pÃdalagnau | vyasta÷ kampÃnubandhÃd anavaratam uro hanti hÃro 'yam asyÃ÷ krŬantyÃ÷ pŬayeva stanabharavinamanmadhyabhaÇgÃnapek«am || 16 || (1.20) VidÆ«aka÷ | bho vaassa | ahaæ pi edÃïaæ baddhapariarÃïaæ majjhe ïaccanto maaïamahÆsavaæ mÃïaissaæ | (1.21) RÃjà | vayasya | evaæ kriyatÃm | (1.22) VidÆ«aka÷ | jaæ bhavaæ Ãïavedi | ity utthÃya ceÂyor madhye n­tyati | bhodi maaïie | mama vi edaæ caccariæ sikkhÃvehi | (1.23) Madanikà | ae hadÃsa | ïa esà caccarÅ | (1.24) VidÆ«aka÷ | bhodi | kiæ khu edaæ | (1.25) Madanikà | hadÃsa | duvadÅkhaï¬aæ kkhu edaæ | (1.26) VidÆ«aka÷ | sahar«am | kiæ ediïà khaï¬eïa modaà karÅanti | (1.27) Madanikà | vihasya | ïa hi ïa hi | pa¬hÅadi kkhu edaæ | (1.28) VidÆ«aka÷ | savi«Ãdam | jai pa¬hÅadi tà alaæ ediïà | varaæ piavaassassa jjevva saÃsaæ gamissaæ | iti gantum udyata÷ | (1.29) Ubhe | haste g­hÅtvà | hadÃsa | kahiæ gacchasi | idha jjevva kÅlamha | iti ubhe vidÆ«akaæ bahuvidham Ãkar«ata÷ | (1.30) VidÆ«aka÷ | hastam Ãk­«ya prapalÃyya rÃjÃnam upas­tya | vaassa | ïaccido mhi | (1.31) RÃjà | sÃdhu k­tam | (1.32) CÆtalatikà | halà maaïie | ciraæ khu amhehiæ kÅlidaæ | tà ehi | ïivedemha dÃva bhaÂÂiïÅe saædesaæ mahÃrÃassa | (1.33) Madanikà | ehi | tuvaramha | parikramyopas­tya ca | (1.34) Ubhe | jaadu jaadu bhaÂÂà | devÅ Ãïavedi | ity ardhokte lajjÃæ nÃÂayantyau | ïa hi ïa hi | viïïavedi | (1.35) RÃjà | sahar«aæ vihasya sÃdaram | madanike | nanv Ãj¤ÃpayatÅty eva ramaïÅyaæ viÓeÓato 'dya madanamahotsave | tad ucyatÃm | kim Ãj¤Ãpayati devÅti | (1.36) VidÆ«aka÷ | à dÃsÅe dhÅe | kiæ devÅ Ãïavedi | (1.37) Cetyau | evvaæ bhaÂÂiïÅ viïïavedi jadhà | ajja mae maarandujjÃïaæ gadua rattÃsoasaæÂhidassa bhaavado kusumÃuhassa pÆà ïivvattidavvà | tattha ajjautteïa saæïihideïa hodavvaæ ti | (1.38) RÃjà | vayasya | kiæ vyaktavyam | utsavÃd utsavÃntaram Ãpatitam | (1.39) VidÆ«aka÷ | tà uÂÂhehi | tahiæ jevva gacchamha jeïa tahiæ gadassa mama vi bamhaïassa sotthivÃaïaæ kiæ pi bhavissadi | (1.40) RÃjà | madanike | gamyatÃæ devyai nivedayituæ | ayam aham Ãgata eva makarandodyÃnam iti | (1.41) CeÂyau | jaæ bhaÂÂà Ãïavedi | iti ni«krÃnte | (1.42) RÃjà | vayasya | ehi | avatarÃva | ity utthÃya prÃsÃdÃvataraïaæ nÃÂayata÷ | (1.43) RÃjà | vayasya | ÃdeÓaya makarandodyÃnasya mÃrgam | (1.44) VidÆ«aka÷ | edu edu bhavaæ | iti parikrÃmata÷ | (1.45) VidÆ«aka÷ | agrato 'valokya | bho | edaæ maarandujjÃïaæ | tà ehi | pavisamha | iti praviÓata÷ | (1.46) VidÆ«aka÷ | savismayam | bho mahÃrÃa | pekkha pekkha | edaæ taæ malaamÃrudandolidamaulantasahaÃrama¤jarÅreïupa¬alapa¬ibaddhapa¬avidÃïaæ mattamahuaraïiaramukkajhaÇkÃramilidamahuradarakoilÃlÃvasaægÅdasuhÃvahaæ tuha ÃgamaïadaæsidÃaraæ via maarandujjÃïaæ lakkhÅadi | tà avaloedu piavaasso | (1.47) RÃjà | samantÃd avalokya | aho ramyatà makarandodyÃnasya | iha hi udyadvidrumakÃntibhi÷ kisalayais tÃmrÃæ tvi«aæ bibhrato bh­ÇgÃlÅvirutai÷ kalair aviÓadavyÃhÃralÅlÃbh­ta÷ | ghÆrïanto malayÃnilÃhaticalai÷ ÓÃkhÃsamÆhair muhur bhrÃntiæ prÃpya madhuprasaÇgam adhunà mattà ivÃmÅ drumÃ÷ || 17 || (1.17) api ca |mÆle gaï¬Æ«asekÃsava iva bakulair vamyate pu«pav­«tyà madhvÃtÃmre taruïyà mukhaÓaÓini cirÃc campakÃny adya bhÃnti | ÃkarïyÃÓokapÃdÃhati«u ca raïatÃæ nirbharaæ nÆpurÃïÃæ jhaÇkÃrasyÃnugÅtair anukaraïam ivÃrabhyate bh­ÇgasÃrthai÷ || 18 || (1.18) (1.48) VidÆ«aka÷ | Ãkarïya | bho vaassa | ïa ede mahuarà ïeurasaddaæ aïuharanti | ïeurasaddo jjevva eso devÅe pariaïassa | (1.49) RÃjà | vayasya | samyag avadhÃritam | tata÷ praviÓati vÃsavadattà käcanamÃlà sÃgarikà vibhavataÓ ca parÅvÃrÃ÷ | (1.50) VÃsavadattà | ha¤je ka¤canamÃle | Ãdesehi maarandujjÃïamaggaæ | (1.51) KäcanamÃlà | edu edu bhaÂÂiïÅ | (1.52) VÃsavadattà | parikramya | ha¤je ka¤caïamÃle | adha kettia dÆre dÃïiæ so rattÃsoapÃavo jahiæ mae bhaavado maaïassa pÆà ïivvattidavvà | (1.53) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | Ãsaïïo jjevva | kiæ ïa pekkhadi bhaÂÂiïÅ | iaæ khu ïirantarubbhiïïakusumasohiïÅ bhaÂÂiïÅe parigahidà mÃhavÅladà | esà khu avarà ïomÃliÃladà jÃe aÃlakusumasamuggamasaddhÃlueïa bhaÂÂiïà appà ÃÃsÅadi | tà edaæ adikkamia dÅsadi jjevva so rattÃsoapÃavo jahiæ devÅ pÆaæ ïivvattaissadi | (1.54) VÃsavadattà | tà ehi | tahiæ gacchamha | (1.55) KäcanamÃlà | edu edu bhaÂÂiïÅ | sarvÃ÷ parikrÃmanti | (1.56) VÃsavadattà | aaæ so rattÃsoapÃavo jahiæ pÆaæ nivvattaissaæ | teïa hi me pÆÃïimittÃiæ uvaaraïÃiæ uvaïehi | (1.57) SÃgarikà | upas­tya | bhaÂÂiïi | edaæ savvaæ sajjaæ | (1.58) VÃsavadattà | nirÆpyÃtmagatam | aho pamÃdo pariaïassa | jassa daæsaïapadhÃdo rakkhÅadi tassa jjevva diÂÂhigoaraæ pa¬idà bhave | bhodu evvaæ dÃva | prakÃÓam | ha¤je sÃarie | kÅsa tumaæ ajja maaïamahÆsavaparÃhÅïe pariaïe sÃriaæ ujjhia idha Ãadà | tà tahiæ jevva lahuæ gaccha | edaæ pi savvaæ pÆovaaraïaæ ka¤caïamÃlÃe hatthe samappehi | (1.59) SÃgarikà | jaæ bhaÂÂiïÅ Ãïavedi | tathà k­tvà kati cit padÃni gatvÃtmagatam | sÃrià mae susaægadÃe hatthe samappidà | evvaæ pi atthi me kodÆhalaæ pekkhiduæ | kiæ jadhà tÃdassa anteure bhaavaæ aïaÇgo accÅadi idha vi tadhà jevva kiæ và aïïadha tti | tà alakkhidà bhavia pekkhissaæ | parikramyÃvalokya ca | jÃva idha pÆÃsamao bhodi tÃva ahaæ pi bhaavantaæ maaïaæ jevva pÆiduæ kusumÃiæ avaciïissaæ | iti kusumÃvacayaæ nÃÂayati | (1.60) VÃsavadattà | ka¤caïamÃle | pa¬iÂÂhÃvehi bhaavantaæ pajjuïïaæ | (1.61) KäcanamÃlà | jaæ bhaÂÂiïÅ Ãïavedi | iti tathà karoti | (1.62) VidÆ«aka÷ | parikramyÃvalokya ca | bho vaassa | jadhà vÅsanto ïeurasaddo tadhà takkemi | Ãadà devÅ asoamÆlaæ ti | (1.63) RÃjà | vayasya | samyag avadhÃritam | paÓya | e«Ã kusumasukumÃramÆrtir dadhatÅ niyamena tanutaraæ madhyam | ÃbhÃti makaraketo÷ pÃrÓvasthà cÃpaya«tir iva || 19 || tad ehi | upasarpÃva | upas­tya | priye vÃsavadatte | (1.64) VÃsavadattà | vilokya | kadhaæ | ajjautto | jaadu jaadu ajjautto | alaÇkaredu imaæ desaæ Ãsaïapa¬iggaheïa | edaæ Ãsaïaæ | ettha uvavisadu ajjautto | rÃjà nÃÂyenopaviÓati | (1.65) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | sahatthadiïïakusumakuÇkumacandaïathÃsaehiæ sohidaæ kadua rattÃsoapÃavaæ accÅadu bhaavaæ pajjuïïo | (1.66) VÃsavadattà | teïa uvaïehi me pÆovaaraïÃiæ | (1.67) KäcanamÃlopanayati | (1.68) VÃsavadattà tathà karoti | (1.69) RÃjà | priye vÃsavadatte | pratyagramajjanaviÓe«aviviktakÃnti÷ kausumbharÃgarucirasphuradaæÓukÃntà | vibhrÃjase makaraketanam arcayantÅ bÃlapravÃlaviÂapiprabhavà lateva || 20 || (1.20) api ca |sp­«Âas tvayai«a dayitesmarapÆjÃvyÃp­tena hastena | udbhinnÃparam­dutara-kisalaya iva lak«yate 'Óoka÷ || 21 || (1.21) api ca | anaÇgo 'yam anaÇgatvam adya nindi«yati dhruvam | yad anena na saæprÃpta÷ pÃïisparÓotsavas tava || 22 || (1.22) (1.70) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | accido bhaavaæ pajjuïïo | tà karehi bhaÂÂiïo pÆÃsakkÃraæ | (1.71) VÃsavadattà | teïa hi uvaïehi me kusumÃiæ vilevaïaæ ca | (1.72) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | edaæ savvaæ sajjaæ | (1.73) VÃsavadattà nÃÂyena rÃjÃnaæ pÆjayati | (1.74) SÃgarikà g­hÅtakusumà | haddhÅ haddhÅ | kadhaæ | kusumalohÃkkhittahiaÃe adiciraæ mae kadaæ | tà imiïà sinduvÃravi¬avena vÃridà bhavia pekkhÃmi | vilokya | kadhaæ | paccakkho jjevva bhaavaæ kusumÃuho pÆaæ pa¬icchadi | tà ahaæ pi imehiæ kusumehiæ idhaÂÂhidà jevva bhaavantaæ kusumÃuhaæ pÆaissaæ | iti kusumÃni prak«ipati | ïamo de bhaavaæ kusumÃuha | amohadaæsaïo me bhavissasi | diÂÂhaæ jaæ daÂÂhavvaæ | iti praïamati | accharÅaæ | diÂÂho vi puïo pekkhidavvo | tà jÃva ïa ko vi pekkhadi tÃva jjevva gamissaæ | iti ni«krÃmati | (1.75) KäcanamÃlà | ajja vasantaa | ehi | saæpadaæ tumaæ sotthivÃaïaæ pa¬iccha | (1.76) VidÆ«aka upasarpati | (1.77) VÃsavadattà | vilepanakusumÃbharaïadÃnapÆrvakam | ajja vasantaa | edaæ sotthivÃaïaæ | ity arpayati | (1.78) VidÆ«aka÷ | sahar«aæ g­hÅtvà | sotthi bhodÅe | (1.79) Nepathye vaitÃlika÷ paÂhati | astÃpÃstasamastabhÃsi nabhasa÷ pÃraæ prayÃte ravÃv ÃsthÃnÅæ samaye samaæ n­pajana÷ sÃyantane saæpatan | saæpraty eva saroruhadyutim u«a÷ pÃdÃæs tavÃsevituæ prÅtyutkar«ak­to d­ÓÃm udayanasyendor ivodvÅk«ate || 23 || (1.80) SÃgarikà | pariv­tya rÃjÃnam avalokya sasp­ham | kadhaæ | aaæ so rÃà udaaïo jassa ahaæ tÃdeïa diïïà | tà parapesaïakarisidaæ me sarÅraæ edassa daæsaïeïa bahumadaæ samvuttaæ | (1.81) RÃjà | katham | utsavÃpah­tacetobhi÷ saædhyÃtikramo 'py asmÃbhir nopalak«ita÷ | devi | paÓya | udayataÂÃntaritam iyaæprÃcÅ sÆcayati diÇ niÓÃnÃtham | paripÃï¬unà mukhenapriyam iva h­dayasthitaæ ramaïÅ || 24 || devi | tad utti«Âha | ÃvÃsÃbhyantaraæ praviÓÃva | Sarva utthÃya parikrÃmanti | (1.82) SÃgarikà | kadhaæ | patthidà devÅ | bhodu | turidaæ gamissaæ | rÃjÃnaæ sasp­haæ d­«Âvà ni÷Óvasya ca | haddhÅ haddhÅ | mandabhÃinÅe mae pekkhiduæ pi ciraæ ïa pÃrido aaæ jaïo | iti ni«krÃntà | (1.83) RÃjà | parikrÃman | devi tvanmukhapaÇkajena ÓaÓina÷ ÓobhÃtiraskÃriïà paÓyÃbjÃni vinirjitÃni sahasà gacchanti vicchÃyatÃm | Órutvà te parivÃravÃravanitÃgÅtÃni bh­ÇgÃÇganà lÅyante mukulÃntare«u Óanakai÷ saæjÃtalajjà iva || 25 || iti ni«krÃntÃ÷ sarve | iti prathamo 'Çka÷ | (Act II) tata÷ praviÓati ÓÃrikÃpa¤jaravyagrahastà susaægatà | (2.1) Susaægatà | haddhÅ haddhÅ | adha kahiæ dÃïiæ mama hatthe imaæ sÃriaæ ïikkhivia gadà me piasahÅ sÃarià bhavissadi | anyato d­«Âvà | esà khu ïiuïià ido jjevva Ãacchadi | tata÷ praviÓati nipuïikà | (2.2) Nipuïikà | uvaladdho kkhu mae bhaÂÂiïo vuttanto | tà jÃva gadua bhaÂÂiïÅe ïivedemi | iti parikrÃmati | (2.3) Susaægatà | halà ïiuïie | kahiæ dÃïiæ tumaæ vimhaÃkhittahiaà via idhaÂÂhidaæ maæ avadhÅria ido adikkamasi | (2.4) Nipuïikà | kadhaæ | susaægadà | halà susaægade | suÂÂhu tae jÃïidaæ | edaæ khu mama vimhaassa kÃraïaæ | ajja kila bhaÂÂà siripavvadÃdo Ãadassa sirikhaï¬adÃsaïÃmadheassa dhammiassa saÃsÃdo aÃlakusumasaæjaïaïadohalaæ sikkhia attaïo parigahidaæ ïomÃliaæ kusumasamiddhisohidaæ karissadi tti edaæ vuttantaæ devÅe ïivediduæ pesida mhi | tumaæ uïa kahiæ patthidà | (2.5) Susaægatà | piasahiæ sÃariaæ aïïesiduæ | (2.6) Nipuïikà | diÂÂhà mae sÃarià gahidasamuggaacittaphalaavaÂÂià kaalÅharaæ pavisantÅ | tà gaccha piasahiæ | ahaæ pi devÅsaÃsaæ gamissaæ | iti ni«krÃnte | iti praveÓaka÷ | tata÷ praviÓati g­hÅtacitraphalakà madanÃvasthÃæ nÃÂayantÅ sÃgarikà | (2.7) SÃgarikà | hiaa | pasÅda pasÅda | kiæ imiïà ÃÃsamettaphalaeïa dullahajaïapatthaïÃïubandheïa | aïïaæ ca | jeïa jjevva diÂÂhametteïa Ådiso saætÃvo vaÂÂadi puïo vi taæ jevva pekkhiduæ ahilasasi tti aho de mƬhadà | adiïisaæsa hiaa | jammado pahudi saha saæva¬¬hidaæ imaæ jaïaæ pariccaia khaïamettadaæsaïaparicidaæ jaïaæ aïuacchanto ïa lajjasi | adha và ko tuha doso | aïaÇgasarapa¬aïabhÅdeïa tae evvaæ ajjhavasidaæ | bhodu | aïaÇgaæ dÃva uvÃlahissaæ | sÃsram | bhaavaæ kusumÃuha | ïijjidasurÃsuro bhavia itthÅjaïaæ paharanto ïa lajjasi | savvadhà mama mandabhÃiïÅe imiïà duïïimitteïa avassaæ maraïaæ uvaÂÂhidaæ | phalakam avalokya | tà jÃva ïa ko vi idha Ãacchadi tÃva Ãlekkhasamappidaæ taæ ahimadaæ jaïaæ pekkhia jadhÃsamÅhidaæ karissaæ | sÃva«Âambham ekamanà bhÆtvà nÃÂyena phalakaæ g­hÅtvà ni÷Óvas ya | jai vi adisaddhaseïa vevadi aaæ adimettaæ me aggahattho tadhà vi tassa jaïassa aïïo daæsaïovÃo ïatthi tti jadhà tadhà Ãlihia pekkhissaæ | iti nÃÂyena likhati | tata÷ praviÓati susaægatà | (2.8) Susaægatà | edaæ khu kaalÅharaæ | tà jÃva pavisÃmi | praviÓyÃvalokya ca savismayaæ | kiæ uïa esà garuÃïurÃÃkhittahiaà ÃlihantÅ ïa maæ pekkhadi | tà jÃva diÂÂhipadhaæ se pariharia ïirÆvaissaæ | svairaæ p­«Âhato 'syÃ÷ sthitvà d­«Âvà ca sahar«am | kadhaæ | bhaÂÂà Ãlihido | sÃhu sÃarie sÃhu | adha và ïa kamalÃaraæ vajjia rÃahaæsÅ aïïassiæ ahiramadi | (2.9) SÃgarikà | sabëpam | Ãlihido mae eso | kiæ uïa ïiva¬antabÃhasalilà me diÂÂhÅ pekkhiduæ ïa pahavadi | Ærdhvam aÓrÆïi saæharantÅ susaægatÃæ d­«ÂvottarÅyeïa pracchÃdayantÅ vilokya smitaæ k­tvà | kadhaæ | susaægadà | sahi susaægade | ido uvavisa | (2.10) Susaægatà | upaviÓya phalakaæ d­«Âvà ca | sahi | ko eso tae Ãlihido | (2.11) SÃgarikà | sahi | ïaæ pauttamahÆsavo bhaavaæ aïaÇgo | (2.12) Susaægatà | savismayaæ | aho de ïiuïattaïaæ | kiæ uïa suïïaæ via cittaæ pa¬ibhÃdi | tà ahaæ pi Ãlihia radisaïÃdhaæ karissaæ | vartikÃæ g­hÅtvà nÃÂyena likhati | (2.13) SÃgarikà | vilokya sakrodham | sahi | kÅsa tae ahaæ ettha Ãlihidà | (2.14) Susaægatà | sahi | kiæ aÃraïe kuppasi | jÃdiso tae kÃmadevo Ãlihido tÃdisÅ mae radÅ Ãlihidà | tà aïïadhÃsaæbhÃviïi kiæ tuha ediïà Ãlavideïa | kadhehi savvaæ vuttantaæ | (2.15) SÃgarikà | salajjà svagatam | ïaæ jÃïida mhi piasahÅe | prakÃÓam | piasahi | mahadÅ khu me lajjà | tà tadhà karesu jadhà ïa avaro ko vi edaæ vuttantaæ jÃïissadi | (2.16) Susaægatà | sahi | mà lajja mà lajja | Ådisassa kaïïaÃraanassa avassaæ jevva Ådise vare ahilÃseïa hodavvaæ | tadhà vi jadhà ïa ko vi avaro edaæ vuttantaæ jÃïissadi tadhà karemi | edÃe uïa medhÃviïÅe sÃriÃe ettha kÃraïeïa hodavvaæ | kadà vi esà imassa ÃlÃvassa gahidakkharà kassa vi purado mantaissadi tti | (2.17) SÃgarikà | sahi | ado vi me adhiadaraæ saætÃvo vaÂÂadi | (2.18) Susaægatà | sÃgarikÃyà h­daye hastaæ dattvà | sahi | samassasa samassasa | jÃva imÃdo digghiÃdo ïaliïÅvattaÃiæ muïÃliÃo a geïhia lahuæ lahuæ ÃacchÃmi | ni«kramya puna÷ pravi«Âà nÃÂyena nalinÅpattrÃïi sÃgarikÃyà h­daye nik«ipati | (2.19) SÃgarikà | sahi | avaïehi imÃiæ ïaliïÅvattÃiæ muïÃliÃo a | alaæ ediïà | kÅsa aÃraïe attÃïaaæ ÃÃsesi | ïaæ bhaïÃmi | dullahajaïÃïurÃolajjà garuÅ paravvaso appà | piasahi visamaæ pemmaæmaraïaæ saraïaæ ïavaram ekkaæ || 26 || (2.1) iti mÆrchati | (2.20) Nepathye kalakala÷ | kaïÂhe k­ttÃvaÓe«aæ kanakamayam adha÷ Ó­ÇkhalÃdÃma kar«an krÃntvà dvÃrÃïi helÃcalacaraïaraïatkiÇkiïÅcakravÃla÷ | dattÃtaÇko 'ÇganÃnÃm anus­tasaraïi÷ saæbhramÃd aÓvapÃlai÷ prabhra«Âo 'yaæ plavaÇga÷ praviÓati n­pater mandiraæ mandurÃyÃ÷ || 27 || (2.2) api ca |na«Âaæ var«avarair manu«yagaïanÃbhÃvÃd apÃsya trapÃm anta÷ ka¤cukika¤cukasya viÓati trÃsÃd ayaæ vÃmana÷ | paryantÃÓrayibhir nijasya sad­Óaæ nÃmna÷ kirÃtai÷ k­taæ kubjà nÅcatayaiva yÃnti Óanakair Ãtmek«aïÃÓaÇkina÷ || 28 || (2.3) (2.21) Susaægatà | Ãkarïya sasaæbhramam | sahi | uÂÂhehi uÂÂhehi | eso kkhu duÂÂhavÃïaro ido jjevva Ãacchadi | (2.22) SÃgarikà | kiæ dÃïiæ karissaæ | (2.23) Susaægatà | ehi | imassiæ tamÃlavi¬avandhaÃre pavisia edaæ adivÃhemha | iti parikramyaikÃnte paryavasthite | (2.24) SÃgarikà | susaægade | kadhaæ | tae cittaphalao ujjhido | kadà vi ko vi taæ pekkhissadi | (2.25) Susaægatà | ai suÂÂhide | kiæ ajja vi cittaphalaeïa karissasi | eso vi dadhibhattalampa¬o edaæ pa¤jaraæ ugghìia duÂÂhavÃïaro adikkanto | esà khu medhÃviïÅ u¬¬Åïà aïnado gacchadi | tà ehi | lahuæ aïusaramha | (2.26) SÃgarikà | sahi | evvaæ karemha | iti parikrÃmata÷ | (2.27) Nepthye | hÅ hÅ bho | accharÅaæ accharÅaæ | (2.28) SÃgarikà | sabhayaæ vilokya | susaægade | jÃïÅadi | puïo vi duÂÂhavÃïaro jjevva Ãacchadi tti | (2.29) Susaægatà | d­«Âvà vihasya | ai kÃdare | mà bhÃÃhi | bhaÂÂiïo parivÃsavattÅ khu eso ajja vasantao | tata÷ praviÓati vidÆ«aka÷ | (2.30) VidÆ«aka÷ | hÅ hÅ bho | accharÅaæ accharÅaæ | sÃhu re sirikaï¬adÃsa dhammia sÃhu | (2.31) SÃgarikà sasp­ham avalokayati | (2.32) Susaægatà | sahi | kiæ ediïà diÂÂheïa | dÆrÅbhÆdà khu sÃrià | tà aïusaramha | iti ni«krÃnte | (2.33) VidÆ«aka÷ | sÃhu re sirikaï¬adÃsa sÃhu | jeïa diïïametteïa jjevva dohalaeïa ÅdisÅ ïomÃlià saævuttà jeïa ïirantarubbhiïïakusumagucchacchÃdidavi¬avà uvahasantÅ via lakkhÅadi devÅparigahidaæ mÃhavÅladaæ | tà jÃva gadua piavaassassa ïivedemi | parikramyÃvalokya ca | eso kkhu piavaasso tassa dohalaassa laddhappaccaadÃe parokkhaæ pi taæ ïomÃliaæ paccakkhaæ via kusumidaæ pekkhanto harisupphullaloaïo ido jjevva Ãacchadi | tà jÃva ïaæ uvasappÃmi | iti rÃjÃnaæ prati gata÷ | tata÷ praviÓati yathÃnirdi«Âo rÃjà | (2.34) RÃjà | sahar«aæ | uddÃmotkalikÃæ vipÃï¬urarucaæ prÃrabdhaj­mbhÃæ k«aïÃd ÃyÃsaæ Óvasanodgamair aviralair ÃtanvatÅm Ãtmana÷ | adyodyÃnalatÃm imÃæ samadanÃæ nÃrÅm ivÃnyÃæ dhruvaæ paÓyan kopavipÃÂaladyuti mukhaæ devyÃ÷ kari«yÃmy aham || 29 || (2.4) (2.35) VidÆ«aka÷ | sahasopas­tya | jaadu jaadu piavaasso | bho vaassa | diÂÂhià va¬¬hasi | jeïa diïïametteïa iti puïa÷ paÂhati | (2.36) RÃjà | ka÷ saædeha÷ | acintyo hi maïimantrau«adhÅnÃæ prabhÃva÷ | tad ÃdeÓaya mÃrgaæ yena vayam api tadÃlokanena cak«u«a÷ phalam anubhavÃma÷ | (2.37) VidÆ«aka÷ | sÃÂopam | edu edu bhavaæ | ity ubhau parikrÃmata÷ | (2.38) VidÆ«aka÷ | Ãkarïya sabhayaæ niv­tya rÃjÃnaæ haste g­hÅtvà sasaæbhramam | bho vaassa | ehi | palÃamha | (2.39) RÃjà | kim artham | (2.40) VidÆ«aka÷ | bho | edassiæ baulapÃave ko vi bhÆdo pa¬ivasadi | (2.41) RÃjà | dhiÇ mÆrkha | viÓrabdhaæ gamyatÃm | kuta Åd­ÓÃnÃm atra saæbhava÷ | (2.42) VidÆ«aka÷ | phu¬akkharaæ jevva mantedi | jai mama vaaïaæ ïa pattiÃasi tà aggado bhavia saaæ jevva Ãaïïehi | (2.43) RÃjà | tathà k­tvà Órutvà ca | spa«tÃk«aram idaæ tÃvan madhuraæ strÅsvabhÃvata÷ | alpÃÇgatvÃd anirhrÃdi manye vadati ÓÃrikà || 30 || (2.5) Ærdhvaæ nirÆpya smitaæ k­tvà | ÓÃrikaiva | (2.44) VidÆ«aka÷ | Ærdhvaæ nirÆpya | kadhaæ | saccaæ jevva sÃrià | (2.45) RÃjà | vihasya | evam | (2.46) VidÆ«aka÷ | bho vaassa | tumaæ bhaÃluo jeïa sÃriaæ bhÆdaæ ti mantesi | (2.47) RÃjà | dhiÇ mÆrkha | yad Ãtmanà k­tam tan mayi saæbhÃvayasi | (2.48) VidÆ«aka÷ | bho | jai evvaæ mà khu maæ ïivÃresu | saro«aæ daï¬akakëÂham udyamya | à dÃsÅe dhÅe sÃrie | tumaæ jaïÃsi | saccaæ jevva bamhaïo bhaÃdi tti | tà ciÂÂha dÃva | imiïà pisuïajaïahiaaku¬ileïa daï¬aaÂÂheïa paripakkaæ via phalaæ imÃdo baulapÃavÃdo tumaæ pìaissaæ | iti hantum udyata÷ | (2.49) RÃjà | nivÃrayan | kim apy e«Ã ramaïÅyaæ vyÃharati | tat kiæ enÃæ trÃsayasi | Ó­ïuvas tÃvat | ity Ãkarïayata÷ | (2.50) VidÆ«aka÷ | bho | esà bhaïÃdi | sahi | ko eso tae Ãlihido | sahi | ïaæ pauttamahÆsavo bhaavaæ aïaÇgo tti | puïo vi esà bhaïÃdi | sahi | kÅsa tae ahaæ ettha Ãlihidà | sahi | kiæ aÃraïe kuppasi | jÃdiso tae kÃmadevo Ãlihido tÃdisÅ mae radÅ Ãlihidà | tà aïïadhÃsaæbhÃviïi | kiæ tue ediïà Ãlavideïa | kadhehi savvaæ vuttantaæ ti | bho vaassa | kiæ ïedaæ | (2.51) RÃjà | vayasya | evaæ tarkayÃmi | kayÃpi h­dayavallabho 'nurÃgÃd Ãlikhya kÃmadevavyapadeÓena nihnuta÷ | tatsakhyÃpi pratyabhij¤Ãya vaidagdhyÃt sÃpi tatraiva rativyapadeÓenÃlikhiteti | (2.52) VidÆ«aka÷ | choÂikÃæ dattvà | jujjadi kkhu edaæ | (2.53) RÃjà | vayasya | tÆ«ïÅæ bhava | punar apy e«Ã vyÃharati | (2.54) VidÆ«aka÷ | punar Ãkarïya | bho | esà bhaïÃdi | mà lajjà mà lajjà | Ådisassa kaïïaÃraaïassa avassaæ jevva Ådise vare ahilÃseïa hodavvaæ ti | bho vaassa | jà esà Ãlihidà sà khu kaïïaà daæsaïÅà | (2.55) RÃjà | yady evam avahitau Ó­ïuvas tÃvat | asty avakÃÓo 'smÃkaæ kautÆhalasya | (2.56) VidÆ«aka÷ | punar Ãkarïya | bho | sudaæ tae jaæ edÃe mantidaæ | sahi | avaïehi imÃiæ ïaliïÅvattÃiæ muïÃliÃo a | alaæ ediïà | kÅsa aÃraïe attÃïaaæ ÃÃsesi tti | (2.57) RÃjà | vayasya | na kevala Órutam abhiprÃyo 'pi lak«ita eva | (2.58) VidÆ«aka÷ | bho | mà paï¬idagavvaæ uvvaha | ahaæ de savvaæ suïia vakkhÃïaissaæ | suïamha dÃva | kiæ kurukurÃadi dÃsÅe dhÅà sÃrià | (2.59) RÃjà | yuktam abhihitam | punar Ãkarïayata÷ | (2.60) VidÆ«aka÷ | bho | esà dÃsÅe dhÅà caduvvedÅ via bamhaïo ricÃiæ pa¬hiduæ pauttà | (2.61) RÃjà | vayasya | kim apy anyacetasà mayà nÃvadhÃritam | tat kathaya | kim anyoktam | (2.62) VidÆ«aka÷ | bho | edaæ edÃe pa¬hidaæ | dullaha ityÃdi puna÷ paÂhati | (2.63) RÃjà | vihasya | sÃdhu mahÃbrÃhmaïa sÃdhu | ko 'nya evaævidhaæ brÃhmaïaæ bhavantaæ muktvaivaævidhÃnÃm ­cÃm abhij¤a÷ | (2.64) VidÆ«aka÷ | kiæ khu dÃïiæ edaæ | (2.65) RÃjà | mÆrkha | gÃthikeyam | kayÃpi ÓlÃghyayauvanayà priyatamam anÃsÃdayantyà jÅvitanirapek«ayoktam | (2.66) VidÆ«aka÷ | uccair vihasya | ahaha | kiæ edehiæ vakkabhaïidehiæ | ujjuaæ jevva kiæ ïa bhaïÃsi jadhà | maæ aïÃsÃdaantÅe tti | aïïadhà ko aïïo kusumacÃvavavadeseïa ïiïhÆvÅadi | uccair vihasya | ahaha | (2.67) RÃjà | Ærdhvam avalokya | dhiÇ mÆrkha | kim uccair vihasatà tyayeyam uttrÃsità yeno¬¬ÅyÃny atra kvÃpi gatà | (2.68) ubhau nirÆpayata÷ | (2.69) VidÆ«aka÷ | vilokya | bho esà khu kaalÅhara gadà | tà lahuæ aïusaramha | (2.70) RÃjà | evaæ bhavatu | parikramya | durvÃrÃæ madanaÓaravyathÃæ vahantyà kÃminyà yad abhihitaæ pura÷ sakhÅnÃm | tad bhÆya÷ ÓiÓuÓukaÓÃrikÃbhir uktaæ dhanyÃnÃæ ÓravaïapathÃtithitvam eti || 31 || (2.5) (2.71) VidÆ«aka÷ | bho vaassa | edaæ kaalÅharaæ | jÃva pavisamha | ity ubhau praviÓata÷ | (2.72) VidÆ«aka÷ | kiæ edÃe dÃsÅe dhÅÃe sÃriÃe | idha dÃva mandamÃruduvvellidabÃlakaalÅdalasÅdale silÃdale uvavisia muhuttaaæ vÅsamha | (2.73) RÃjà | yad abhirucitaæ bhavate | ity upaviÓata÷ | (2.74) rÃjà durvÃrÃmityÃdi puna÷ paÂhati | (2.75) VidÆ«aka÷ | pÃrÓvato 'valokya | ediïà khu uïa ugghìidaduvÃreïa tÃe sÃriÃe pa¤jareïa hodavvaæ | (2.76) RÃjà | vayasya | nirÆpyatÃm | (2.77) VidÆ«aka÷ | jaæ bhavaæ Ãïavedi | parikramyÃvalokya ca | eso vi cittaphalao | jÃva ïaæ geïhÃmi | phalakaæ g­hÅtvà nirÆpya ca sahar«am | bho vaassa | diÂÂhià va¬¬hasi | (2.78) RÃjà | sakautukam | vayasya | kim etat | (2.79) VidÆ«aka÷ | bho | edaæ khu taæ jaæ mae bhaïidaæ | tumaæ jevva ettha Ãlihido | aïïadhà ko aïïo kusumacÃvavavadeseïa ïiïhÆvÅadi tti | (2.80) RÃjà | sahar«aæ hastau prasÃrya | sakhe | upanaya | (2.81) VidÆ«aka÷ | bho | ïa edaæ daæsaissaæ | sà vi kaïïaà idha jjevva Ãlihidà ciÂÂhadi | tà kiæ pÃritosieïa viïà Ådisaæ kaïïaÃraaïaæ daæsÅadi | (2.82) RÃjà | kaÂakaæ samarpayann eva balÃd g­hÅtvà savismayaæ paÓyati | vayasya | lÅlÃvadhÆtapadmÃkathayantÅ pak«apÃtam adhikaæ na÷ | mÃnasam upaiti keya¤citragatà rÃjahaæsÅva || 32 || (2.8) api ca |vidhÃyÃpÆrvapÆrïendum asyà mukham abhÆd dhruvam | dhÃtà nijÃsanÃmbhojavinimÅlanadu÷sthita÷ || 33 || (2.9) tata÷ praviÓati sÃgarikà susaægatà ca | (2.83) Susaægatà | sahi | ïa samÃsÃdidà sÃrià | cittaphalaaæ pi dÃva imÃdo kaalÅharÃdo geïhia lahuæ gacchamha | (2.84) SÃgarikà | sahi | evvaæ karemha | ity upasarpata÷ | (2.85) VidÆ«aka÷ | bho | kÅsa uïa esà avaïadamuhÅ Ãlihidà | (2.86) Susaægatà | Ãkarïya | sahi | jadhà vasantao mantedi tadhà takkemi | bhaÂÂiïo vi idha jjevva hodavvaæ ti | tà kaalÅgummantaridÃo bhavia pekkhamha | ity ubhe Ãkarïayata÷ | (2.87) RÃjà | vayasya | paÓya paÓya | vidhÃyÃpÆrvapÆrïendum ityÃdi puna÷ paÂhati | (2.88) Susaægatà | sahi | diÂÂhià va¬¬hasi | eso de piavallaho tumaæ jevva ïivvaïïaanto ciÂÂhadi | (2.89) SÃgarikà | sahi | kiæ ettha parihÃsasÅladÃe imaæ jaïaæ lahuæ karesi | (2.90) VidÆ«aka÷ | rÃjÃnaæ cÃlayitvà | ïaæ bhaïÃmi | kÅsa esà avaïadamuhÅ Ãlihida tti | (2.91) RÃjà | vayasya | nanu ÓÃrikayaiva sarvam Ãveditam | (2.92) Susaægatà | daæsidaæ khu medhÃviïÅe attaïo medhÃvittaïaæ | (2.93) VidÆ«aka÷ | bho | avi suhaadi de esà loaïÃiæ ïa và | (2.94) SÃgarikà | sasÃdhvasaæ svagataæ | kiæ eso bhaïissadi tti jaæ saccaæ maraïajÅvidÃïaæ antare vaÂÂÃmi | (2.95) RÃjà | vayasya | kim ucyate | mukhayatÅti | paÓya | k­ccheïoruyugaæ vyatÅtya suciraæ bhrÃntvà nitambasyale madhye 'syÃstrÅvalÅtaraÇgavi«ame ni÷«pandatÃm Ãgatà me d­«Âis t­«iteva saæprati Óanair Ãruhya tuÇgau stanau sÃkÃÇk«aæ muhur Åk«ate jalalavaprasyandinÅ locane || 34 || (2.9) (2.96) Susaægatà | sahi | sudaæ tae | (2.97) SÃgarikà | sahi | tumaæ jevva suïa jÃe ÃlekkhaviïïÃïaæ vaïïÅadi | (2.98) VidÆ«aka÷ | bho vaassa | jassa uïa ÅdisÅo vi piasamÃgamaæ bahumaïïanti tassa de attaïo uvari ko parihavo jeïa imÃe jjevva Ãlihidaæ attÃïaaæ ïa pekkhasi | (2.99) RÃjà | nivarïya | vayasya | anayÃlikhito 'ham iti yat satyam idÃnÅm Ãtmany eva bahumÃna÷ | tat kathaæ na paÓyÃmi | bhÃti patito likhantyÃs tasyà bëpÃmbuÓÅkarakaïaugha÷ | svedodgama iva karatalasaæsparÓÃd eva me vapu«i || 35 || (2.10) (2.100) SÃgarikà | Ãtmagatam | hiaa | samassasa samassasa | maïoradho vi de ettiaæ bhÆmiæ ïa gado | (2.101) Susaægatà | sahi | tumaæ jevva ekkà salÃhaïÅà jÃe bhaÂÂà evvaæ saætosÅadi | (2.102) VidÆ«aka÷ | pÃrÓvato 'valokya | bho | edaæ avaraæ sarasakamaliïÅdalamuïÃlaviraidaæ tÃe maaïÃvatthÃsÆaaæ saaïÅaæ lakkhÅadi | (2.103) RÃjà | nipuïaæ abhilak«itam | tathà hi | parimlÃnaæ pÅnastanajaghanasaÇgÃdubhayata- stanor madhyasyÃnta÷ parimilanam aprÃpya haritam | idaæ vyastanyÃsaæ ÓlathabhujalatÃk«epavalanai÷ k­ÓÃÇgyÃ÷ saætÃpaæ vadati bisinÅpattraÓayanam || 36 || (2.11) api casthitam urasi viÓÃlaæ padminÅpattram etat kathayati na tathÃntar manmathotthÃm avasthÃm | atiÓayaparitÃpaglÃpitÃbhyÃæ yathÃsyÃ÷ stanayugapariïÃhaæ maï¬alÃbhyÃæ bravÅti || 37 || (2.12) (2.104) VidÆ«aka÷ | nÃÂyena m­ïÃlikÃæ g­hÅtvà | bho | aaæ avaro tÃe jjevva pÅïatthaïakilissantakomalamuïÃlahÃro | tà pekkhadu bhavaæ | (2.105) RÃjà | g­hÅtvorasi vinyasya | ayi ja¬aprak­te | paricyutas tatkucakumbhamadhyÃt kiæ Óo«am ÃyÃsi m­ïÃlahÃra | na sÆk«matantor api tÃvakasya tatrÃvakÃÓo bhavata÷ kathaæ syÃt || 38 || (2.13) (2.106) Susaægatà | Ãtmagatam | haddhÅ haddhÅ | garuÃïurÃÃkhittahiao asaæbaddhaæ bhaÂÂà mantiduæ pautto | tà ïa juttaæ ado avaraæ uvekkhiduæ | bhodu evvaæ dÃva | prakÃÓam | sahi | jassa kade tumaæ Ãadà so aaæ de purado ciÂÂhadi | (2.107) SÃgarikà | sÃsÆyam | susaægade | kassa kade ahaæ Ãadà | (2.108) Susaægatà | vihasya | ai aïïasaÇkide | ïaæ cittaphalaassa | tà geïha edaæ | (2.109) SÃgarikà | saro«am | susaægade | ausala mhi tuha ÅdisÃïaæ ÃlÃvÃïaæ | tà gamissaæ | iti gantum iccati | (2.110) Susaægatà | sÃgarikÃæ g­hÅtvà | ai asahaïe | idha dÃva muhuttaaæ ciÂÂha | jÃva imÃdo kaalÅharÃdo cittaphalaaæ geïhia ÃacchÃmi | iti kadalÅg­haæ praviÓati | (2.111) VidÆ«aka÷ | susaægatÃæ d­«Âvà sasaæbhramam | bho vaassa | pacchÃdehi edaæ cittaphalaaæ | esà khu devÅe paricÃrià susaægadà Ãadà | (2.112) RÃjà paÂÃntena phalakaæ pracchÃdayati | (2.113) Susaægatà | upas­tya | jaadu jaadu bhaÂÂà | (2.114) RÃjà | susaægate | katham aham ihastho bhavantyà j¤Ãta÷ | (2.115) Susaægatà | bhaÂÂà | ïa kevalaæ tumaæ cittaphalaeïa samaæ savvo vi vuttanto mae viïïÃdo | tà devÅe gadua ïivedaissaæ | iti gantum icchati | (2.116) VidÆ«aka÷ | apavÃrya sabhayam | bho | savvaæ saæbhÃvÅadi | muharà khu esà gabbhadÃsÅ | tà paritosehi ïaæ | (2.117) RÃjà | yuktam abhihitam | susaægatÃæ haste g­hÅtvà | susaægate | krŬÃmÃtram evaitat | tathÃpi nÃkÃraïe tvayà devÅ khedayitavyà | karïÃbharaïaæ samarpayati | (2.118) Susaægatà | praïamya sasmitam | bhaÂÂà | alaæ saÇkÃe | mae vi bhaÂÂiïo pasÃdeïa kÅlidaæ jevva | tà kiæ kaïïÃharaïaeïa | eso jjevva me garuo pasÃdo | jaæ kÅsa tae ahaæ ettha cittaphalae Ãlihida tti kuvidà me piasahÅ sÃarià | tà esà jevva pasÃdÅadu | (2.119) RÃjà | sasaæbhramam utthÃya | kvÃsau | kvÃsau | (2.120) Susaægatà | edu edu bhaÂÂà | Sarva utti«Âhanti | (2.121) VidÆ«aka÷ | bho | ahaæ geïhÃmi cittaphalaaæ | kadà vi imiïà puïo vi kajjaæ bhavissadi | Sarve kadalÅg­hÃn ni«krÃmanti | (2.122) SÃgarikà | rÃjÃnaæ d­«Âvà sahar«aæ samÃdhvasaæ sakampaæ cÃtmÃnaæ prati | haddhÅ haddhÅ | edaæ pekkhia ïa sakkaïomi padÃdo padaæ pi gantuæ | tà kiæ dÃïiæ ettha karissaæ | (2.123) VidÆ«aka÷ | sÃgarikÃæ d­«Âvà | accharÅaæ accharÅaæ | Ådisaæ pi ïÃma kaïïaÃraaïaæ mÃïusaloe dÅsadi | tà takkemi | paÃvadiïo vi edaæ ïimmia vimhao samuppaïïo tti | (2.124) RÃjà | vayasya | mamÃpy etad eva manasi vartate | d­Óa÷ p­thutarÅk­tà jitanijÃbjapattratvi«aÓ caturbhir api sÃdhu sÃdhv iti mukhai÷ samaæ vyÃh­tam | ÓirÃæsi calitÃni vismayavaÓÃd dhruvaæ vedhasà vidhÃya lalanÃæ jagattrayalalÃm abhÆtÃm imÃm || 39 || (2.14) (2.125) SÃgarikà | sÃsÆyaæ susaægatÃm avalokya | susaægade | Ådiso cittaphalao tae Ãïido | iti gantum iccati | (2.126) RÃjà | d­«Âiæ ru«Ã k«ipasi bhÃmini yady apÅmÃæ snigdheyam e«yati tathÃpi na rÆk«abhÃvam | tyaktvà tvarÃæ vraja padaskhalitair ayaæ te khedaæ gami«yati gurur nitarÃæ nitamba÷ || 40 || (2.15) (2.127) Susaægatà | bhaÂÂà | adikovaïà khu esà | tà hatthe geïhia pasÃdehi ïaæ | (2.128) RÃjà | sÃnanadam | yathÃha bhvatÅ | sÃgarikÃæ haste g­hÅtvà sparÓaæ nÃÂayati | (2.129) VidÆ«aka÷ | bho | esà khu tae apuvvà sirÅ samÃsÃdidà | (2.130) RÃjà | vayasya | satyam | ÓrÅr e«Ã pÃïir apy asyÃ÷ pÃrijÃtasya pallava÷ | kuto 'nyathà pataty e«a svedacchadmÃm­tadrava÷ || 41 || (2.16) ayi | prasÅda | na khalu sakhÅjane yuktam evaævidhaæ kopÃnubandhaæ kartum | (2.131) Susaægatà | sahi | adakkhiïà si dÃïiæ tumaæ jà evvaæ bhaÂÂiïà hatthe avalambidà ajja vi kovaæ ïa mu¤casi | (2.132) VidÆ«aka÷ | esà khu avarà devÅ vÃsavadattà | (2.133) RÃjà sacakitaæ sÃgarikÃæ mu¤cati | (2.134) SÃgarikà | susaægade | kiæ dÃïiæ ettha karissaæ | (2.135) Susaægatà | sahi | edÃe tamÃlavÅdhiÃe antaridÃo bhavia ïikkamamha | iti ni«krÃnte | (2.136) RÃjà | vilokya savismayam | vayasya | kvÃsau devÅ vÃsavadattà | (2.137) VidÆ«aka÷ | edaæ mae bhaïidaæ jadhà | esà khu avarà devÅ vÃsavadattà adidÅhakovaïadÃe saævutta tti | (2.138) RÃjà | dhiÇ mÆrkha | prÃptà katham api daivÃtkaïÂham anÅtaiva sà prakaÂarÃgà | ratnÃvalÅva kÃntÃmama hastÃd bhraæ«ità bhvatà || 42 || (2.17) tata÷ praviÓati vÃsavadattà käcanamÃlà ca | (2.139) VÃsavadattà | ha¤je ka¤caïamÃle | adha kettia dÆre dÃïiæ sà ajjauttaparigahidà ïomÃlià | (2.140) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | edaæ kaalÅharaæ adikkamia dÅsadi jjevva | tà edu bhaÂÂiïÅ | iti parikrÃmata÷ | (2.141) RÃjà | vayasya | kvedÃnÅæ priyatamà dra«Âavyà | (2.142) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | jadhà samÅve bhaÂÂà mantedi tadhà takkemi | tumaæ jevva pa¬ivÃlaanto ciÂÂhadi tti | tà uvasappadu bhaÂÂiïÅ | (2.143) VÃsavadattà | upas­tya | jaadu jaadu ajjautto | (2.144) RÃjà | apavÃrya | vayasya | pracchÃdaya citraphalakam | (2.145) VidÆ«ako g­hÅtvottarÅyeïa pracchÃdayati | (2.146) VÃsavadattà | ajjautta | kusumidà ïomÃlià | (2.147) RÃjà | devi | prathamam apy Ãgatair asmÃbhis tvaæ cirayasÅti naiva d­«Âà | tad ehi | sahitÃv eva paÓyÃva | (2.148) VÃsavadattà | nivarïya | ajjuttamuharÃeïa jjevva mae jÃïidaæ jadhà | kusumidà sà ïomÃlia tti | tà ïa gamissaæ | (2.149) VidÆ«aka÷ | bhodi | jai evvaæ tà jidaæ amhehiæ | iti bÃhÆ prasÃrya n­Âyan kak«ataÂÃt phalake nipatite vi«Ãdaæ nÃÂayati | (2.150) RÃjÃpavÃrya vidÆ«akam aÇgulyà tarjayati | (2.151) VidÆ«aka÷ | apavÃrya | bho | mà kuppa | ahaæ jevva ettha jÃïissaæ | (2.152) KäcanamÃlà | phalakaæ g­hÅtvà | pekkhadu pekkhadu bhaÂÂiïÅ | kiæ ettha Ãlihidaæ | (2.153) VÃsavadattà | nirÆpya | aaæ ajjautto | iaæ pi sÃarià | rÃjÃnaæ prati | ajjutta | kiæ ïedaæ | (2.154) RÃjà | savailak«yam apavÃrya | vayasya | kiæ bravÅmi | (2.155) VidÆ«aka÷ | bhodi | appà kila dukkhaæ ÃlihÅadi tti mama vaaïaæ suïia piavaasseïa edaæ viïïÃïaæ daæsidaæ | (2.156) RÃjà | yathÃha vasantakas tathaivaitat | (2.157) VÃsavadattà | phalakaæ nirdiÓya | ajjutta | esà vi jà avarà tuha samÅve dÅsadi edaæ kiæ ajjavasantaassa viïïÃïaæ | (2.158) RÃjà | savailak«yasmitam | devi | alam anyathà saæbhÃvitena | iyaæ hi mayà svacetasaiva parikalpyÃlikhità na tu d­«ÂapÆrvà | (2.159) VidÆ«aka÷ | bhodi | saccaæ | savÃmi bamhattaïeïa jai ÅdisÅ kadà vi diÂÂhapuvvà | (2.160) KäcanamÃlà | apavÃrya | bhaÂÂiïi | ghuïakkharaæ pi kadà vi saævadadi | (2.161) VÃsavadattà | apavÃrya | ai ujjue | vasantao kkhu eso | ïa jÃïÃsi tumaæ edassa vakkabhaïidaæ | prakÃÓam | ajjautta | mama uïa edaæ cittaphalaaæ pekkhantÅe sÅsaveaïà samuppaïïà | tà gamissaæ | (2.162) RÃjà | paÂÃntena g­hÅtvà | devi | prasÅdeti brÆyÃm idam asati kope na ghaÂate kari«yÃmy eva no punar iti bhaved abhyupagama÷ | na me do«o 'stÅti tvam idam api ca j¤Ãsyasi m­«Ã kim etasmin vaktuæ k«amam iti na vedmi priyatame || 43 || (2.18) (2.163) VÃsavadattà | savinayaæ paÂÃntam Ãkar«antÅ | ajjautta | mà aïïadhà saæbhÃvehi | saccaæ jevva sÅsaveaïà samuppaïïà | tà gamissaæ | iti ni«krÃnte | (2.164) VidÆ«aka÷ | bho | diÂÂhià va¬¬hasi | khemeïa amhÃïaæ adikkantà aÃlavÃdÃvalÅ | (2.165) RÃjà | dhiÇ mÆrkha | k­taæ parito«eïa | ÃbhijÃtyà nigƬho na lak«ittas tvayà devyÃ÷ kopÃnubandha÷ | tathà hi | bh­Æbhaïge sahasodgate 'pi vadanaæ nÅtaæ parÃæ namratÃm Å«an mÃæ prati bhedakÃri hasitaæ noktaæ vaco ni«Âhuram | antarbëpaja¬ik­taæ prabhutayà cak«ur na vispharitaæ kopaÓ ca prakaÂÅk­to dayitayà muktaÓ ca na praÓraya÷ || 44 || (2.19) tad ehi | devÅsakÃÓam eva gacchÃva | iti ni«krÃntau | iti dvitÅyo 'Çka÷ | (Act III) tata÷ praviÓati madanikà | (3.1) Madanikà | ÃkÃÓe | kosambie | avi diÂÂhà tae bhaÂÂiïÅsaÃse ka¤caïamÃlà ïa và | Ãkarïya | kiæ bhaïÃsi | ko vi kÃlo tÃe Ãacchia gadÃe tti | tà kahiæ dÃïiæ pekkhissaæ | agrato 'valokya | esà khu ka¤caïamÃlà ido jjevva Ãacchadi | tà jÃva uvasappÃmi | tata÷ praviati käcanamÃlà | (3.2) KäcanamÃlà | sotprÃsam | sÃhu re vasantaa sÃhu | adisaido tae amaccajoandharÃaïao imÃe saædhiviggahacintÃe | (3.3) Madanikà | upas­tya sasmitam | halà ka¤caïamÃle | kiæ ajjavasantaeïa kadaæ jeïa so evvaæ salÃhÅadi | (3.4) KäcanamÃlà | halà maaïie | kiæ tuha ediïà pucchideïa paoaïaæ | ïa tumaæ imaæ rahassaæ rakkhiduæ pÃresi | (3.5) Madanikà | savÃmi devÅe caraïehiæ jai kassa vi purado paÃsemi | (3.6) KäcanamÃlà | jai evvaæ tà suïaæ | ajja kkhu mae rÃaulÃdo pa¬iïivattantÅe cittasÃliÃduvÃre ajjavasantaassa susaægadÃe samaæ ÃlÃvo sudo | (3.7) Madanikà | sakautukaæ | sahi | kÅdiso | (3.8) KäcanamÃlà | jadhà | susaægade | ïa kkhu sÃariaæ vajjia piavaassassa kiæ pi assatthadÃe kÃraïaæ | tà cintehi ettha pa¬iÃraæ ti | (3.9) Madanikà | tado susaægadÃe kiæ bhaïidaæ | (3.10) KäcanamÃlà | evvaæ bhaïidaæ | ajja kkhu devÅe cittaphalaavuttantasaÇkidÃe sÃariaæ rakkhiduæ mama hatthe samappaantÅe jaæ ïevatthaæ me pasÃdÅkidaæ teïa jjevva viraidadevÅvesaæ sÃariaæ geïhia ahaæ pi ka¤caïamÃlÃvesadhÃriïÅ bhavia padÅse idha Ãgamissaæ | tumaæ pi cittasÃliÃduvÃre maæ pa¬ivÃlaissasi | tado mÃhavÅladÃmaï¬ave tÃe saha bhaÂÂiïo saægamo bhavissadi tti | (3.11) Madanikà | hadÃsà tumaæ susaægade jà evvaæ pariaïavacchalaæ deviæ va¤cesi | (3.12) KäcanamÃlà | halà | tumaæ dÃïiæ kahiæ patthidà | (3.13) Madanikà | assatthasarÅrassa bhaÂÂiïo kusalavuttantaæ jÃïiduæ gadà tumaæ ciraasi tti uttammantÅe devÅe pesida mhi | (3.14) KäcanamÃlà | adiujjuà dÃïiæ devÅ jà evvaæ pattiÃadi | parikramyÃvalokya ca | eso kkhu bhaÂÂà assatthadÃmiseïa attaïo maaïÃvatthaæ pacchÃdaanto dantatoraïava¬abhÅe uvaviÂÂho ciÂÂhadi | tà ehi | edaæ vuttantaæ bhaÂÂiïÅe ïivedemha | iti ni«krÃnte | iti praveÓaka÷ | (Act IV) tata÷ praviÓati g­hÅtaratnamÃlà susaægatà | (4.1) Susaægatà | sakaruïam | hà piasahi sÃarie | hà lajjÃlue | hà sahÅjaïavacchale | hà udÃrasÅle | hà sommadaæsaïe | kahiæ dÃïiæ tumaæ mae pekkhidavvà | iti roditi | Ærdhvam avalokya ni÷Óvasya ca | ai devvahadaa | jai sà asÃmaïïarÆvasohà tÃdisÅ tae ïimmidà tà kÅsa uïa Ådisaæ avatthantaraæ pÃvidà | iaæ ca raaïamÃlà jÅvidaïirÃsÃe tÃe kassa vi bamhaïassa hatthe pa¬ivÃdesu tti bhaïia mama hatthe samappidà | tà jÃva kaæ pi bamhaïaæ aïïesÃmi | parikramyÃvalokya ca | eso kkhu ajjavasantao ido jjevva Ãacchadi | tà jÃva edassa jjevva pa¬ivÃdaissaæ | tata÷ praviÓati h­«Âo vasantaka÷ | (4.2) VidÆ«aka÷ | hÅ hÅ bho | ajja kkhu piavaasseïa pasÃdidÃe devÅe vÃsavadattÃe bandhaïÃdo moÃvia sahatthadiïïehiæ modaehiæ udaraæ me pÆridaæ | aïïaæ ca | paÂÂaæsuajualaæ kaïïÃharaæ ca diïïaæ | tà jÃva piavaassaæ pekkhÃmi | (4.3) Susaægatà | rudatÅ sahasopas­tya | ajjavasantaa | ciÂÂha dÃva | (4.4) VidÆ«aka÷ | d­«Âvà | kadhaæ | susaægadà | bhodi susaægade | kiæ ïimittaæ rodÅadi | kiæ ïu sÃariÃe accÃhidaæ saævuttaæ | (4.5) Susaægatà | edaæ jevva ïivedaissaæ | sà khu tavassiïÅ devÅe ujjaiïiæ pesida tti pavÃdaæ kadua addharatte uvaÂÂhide ïa jÃïÅadi kahiæ ïÅda tti | (4.6) VidÆ«aka÷ | sodvegam | hà bhodi sÃarie | adiïigghiïaæ devÅe kadaæ | (4.7) Susaægatà | iaæ ca raaïamÃlà tÃe jÅvidaïirÃsÃe ajjavasantaassa hatthe pa¬ivÃdesu tti bhaïia mama hatthe samappidà | tà geïhadu ajjo edaæ | (4.8) VidÆ«aka÷ | sakaruïam | ïa me Ådise patthÃve hatthe edaæ geïhiduæ pasaradi | ubhau rudata÷ | (4.9) Susaægatà | k­tÃïjali÷ | tÃe jjevva aïuggahaæ karanto aÇgÅkaredu ajjo | (4.10) VidÆ«aka÷ | vicintya | adha và uvaïehi jeïa imÃe jjevva sÃariÃvirahadukkhidaæ piavaassaæ viïodaissaæ | (4.11) Susaægatopanayati | (4.12) VidÆ«aka÷ | g­hÅtvà nirÆpya savismayam | susaægade | kudo uïa tÃe Ådissassa alaÇkÃrassa samÃgamo | (4.13) Susaægatà | ajja | mae vi edaæ jevva kodÆhaleïa pucchidà Ãsi | (4.14) VidÆ«aka÷ | tado tÃe kiæ bhaïidaæ | (4.15) Susaægatà | tado sà uddhaæ pekkhia dÅhaæ ïissasia susaægade kiæ tuha edÃe kadhÃe tti bhaïia rodiduæ pauttà | (4.16) VidÆ«aka÷ | kadhidaæ jevva sÃmaïïajaïadullaheïa imiïà paricchaeïa | savvadhà mahÃhijaïasaæbhavÃe tÃe hodavvaæ ti | susaægade | piavaasso dÃïiæ kahiæ | (4.17) Susaægatà | ajja | eso kkhu bhaÂÂà devÅbhavaïÃdo ïikkamia pha¬iasilÃmaï¬avaæ gado | tà gacchadu ajjo | ahaæ pi devÅe pÃsavattiïÅ bhavissaæ | iti ni«krÃntau | iti praveÓaka÷ | tata÷ praviÓaty Ãsanastho rÃjà | (4.18) RÃjà | vicintya | savyÃjai÷ Óapathai÷ priyeïa vacasà cittÃnuv­ttyÃdhikaæ vailak«yeïa pareïa pÃdapatanair vÃkyai÷ sakhÅnÃæ muhu÷ | pratyÃsattim upÃgatà na hi tathà devÅ rudatyà yathà prak«Ãlyeva tayaiva bëpasalilai÷ kopo 'panÅta÷ svayam || 64 || (4.1) sotkaïÂhaæ ni÷Óvasya | idÃnÅæ devyÃæ prasannÃyÃæ sÃgarikÃcintaiva mÃæ bÃdhate | tathà hi ambhojagarbhasukumÃratanus tad Ãsau kaïÂhagrahe prathamarÃgaghane vilÅya | sadya÷ patanmadanamÃrgaïarandhramÃrgair manye mama priyatamà h­dayaæ pravi«Âà || 65 || (4.2) yo 'pi me viÓrÃmasthÃnaæ vasantaka÷ so 'pi devyà saæyatas ti«Âhati | tat kasyÃgre bëpamok«aæ karomi | iti ni÷Óvasati | tata÷ praviÓati vidÆ«aka÷ | (4.19) VidÆ«aka÷ | rÃjÃnaæ d­«Âvà | eso kkhu ïirantarukkaïÂhÃparikkhÃmaæ pi savisesasalÃhaïÅaæ taïuæ samuvvahanto udido via dudiÃcando adhiadaraæ sohadi piavaasso | tà jÃva ïaæ uvasappÃmi | upas­tya | sotthi bhavado | diÂÂhià va¬¬hasi devÅhatthagadeïÃvi mae puïo vi edehiæ acchÅhiæ jaæ diÂÂho si | (4.20) RÃjà | d­«Âvà sahar«aæ | katham | vasantaka÷ prÃpta÷ | sakhe | pari«vajasva mÃm | (4.21) VidÆ«aka÷ pari«vajate | (4.22) RÃjà | ve«eïaiva niveditas te devyÃ÷ prasÃda÷ | tat kathyatÃm idÃnÅm | sÃgarikÃyÃ÷ kiæ vartata iti | (4.23) VidÆ«ako 'dhomukhas ti«Âhati | (4.24) RÃjà | vayasya | kiæ na kathayasi | (4.25) VidÆ«aka÷ | bho | appiaæ ti ïivediduæ ïa pÃremi | (4.26) RÃjà | katham | apriyam | vyaktam uts­«Âaæ jÅvitaæ tayà | hà priye sÃgarike | iti mohaæ nÃÂayati | (4.27) VidÆ«aka÷ | sasaæbhramam | samassasadu samassasadu piavaasso | (4.28) RÃjà | samÃÓvasya sÃsram | prÃïÃ÷ parityajata kÃmam adak«iïaæ mÃæ he dak«iïà bhavata madvacanaæ kurudhvam | ÓÅghraæ na yÃtha yadi tanmu«itÃ÷ stha nÆnaæ yÃtà sudÆram adhunà gajagÃminÅ sà || 66 || (4.3) (4.29) VidÆ«aka÷ | bho mà aïïadhà saæbhÃvehi | sà khu devÅe ujjaiïiæ pesidà | ado mae appiaæ ti bhaïidaæ | (4.30) RÃjà | aho | niranurodhà mayi devÅ | vayasya | kenaitad ÃkhyÃtam | (4.31) VidÆ«aka÷ | bho +|, susaægadÃe | aïïaæ ca | tÃe jjevva mama hatthe keïÃvi kajjeïa iaæ raaïamÃlà pesidà | (4.32) RÃjà | kim aparam | mÃæ samÃÓvÃsayitum | tad vayasyopanaya | (4.33) VidÆ«aka upanayati | (4.34) RÃjà | g­hÅtvà ratnamÃlÃæ nirvarïya h­daye vinyasya | ahaha | kaïÂhÃÓle«aæ samÃsÃdya tasyÃ÷ prabhra«ÂayÃnayà | tulyÃvasthà sakhÅveyaæ tanur ÃÓvÃsyate mama || 67 || (4.4) vayasya | tvam eva paridhatsva yena vayam enÃæ d­«Âvà dh­tiæ kari«yÃma÷ | (4.35) VidÆ«aka÷ | jaæ bhavaæ Ãïavedi | iti paridadhÃti | (4.36) RÃjà | sÃsram | vayasya | durlabhaæ punardarÓanaæ priyÃyÃ÷ | (4.37) VidÆ«aka÷ | diÓo 'valokya sabhayam | bho | mà evvaæ mantehi | kadà vi ko vi idha saæcaradi | tata÷ praviÓati kha¬gahastà vasuædharà | (4.38) Vasuædharà | upas­tya | jaadu jaadu bhaÂÂà | eso kkhu rumaïïado bhÃiïeo vijaavammà piaæ kiæ pi ïivedidukÃmo duvÃre ciÂÂhadi | (4.39) RÃjà | vasuædhare | avilambitaæ praveÓaya | (4.40) Vasuædharà | jaæ devo Ãïavedi | iti ni«kramya vijayavarmaïà saha puna÷ praviÓya ca | vijaavammaæ | eso kkhu bhaÂÂà | tà uvasappadu ajjo ïaæ | (4.41) Vijayavarmà | upas­tya | jayati jayati deva÷ | deva | di«Âyà vardhase rumaïvato vijayena | (4.42) RÃjà | saparito«am | vijayavarman | api jitÃ÷ kosalÃ÷ | (4.43) Vijayavarmà | devasya prasÃdena | (4.44) RÃjà | sÃdhu rumaïvan sÃdhu | acirÃn mahatprayojanam anu«Âhitam | vijayavarman | tat kathaya kathÃm | ativistarata÷ Órotum icchÃmi | (4.45) Vijayavarmà | deva | ÓrÆyatÃm | ito devÃdeÓÃt katipayair eva vÃsarair anekakarituragapadÃtidurnivÃreïa mahatà balasamÆhena gatvà rumaïvÃn vindhyadurgÃvasthitasya kosalapater dvÃram ava«Âabhya samÃvÃsayitum ÃrabdhavÃn | (4.46) RÃjà | tatas tata÷ | (4.47) Vijayavarmà | tata÷ kosaleÓvaro 'pi darpÃt paribhavam asahamÃno hÃstikaprÃyam Ãtmasainyaæ sajjÅk­tavÃn | (4.48) VidÆ«aka÷ | vijaavammaæ | lahuæ Ãcakkha | vedadi me hiaaæ | (4.49) RÃjà | tatas tata÷ | (4.50) Vijayavarmà | deva | k­taniÓcayaÓ cÃsau yoddhuæ nirgatya vindhyÃd abhavad abhimukhas tatk«aïaæ digvibhÃgÃn vindhyenevÃpareïa dvipapatip­tanÃpŬabandhena rundhan | vegÃd bÃïÃn vimu¤cann atha samadagajotpi«Âapattir nipatya pratyÃyÃd vächitÃptidviguïitarabhasas taæ rumaïvÃn k«aïena || 68 || (4.5) api ca |astravyastaÓirastraÓastraka«aïai÷ k­ttottamÃÇge muhur vyƬhÃs­ksariti svanatpraharaïair gharmodvamadvahnini | ÃhÆyÃjimukhe sa kosalapatir bhagne pradhÃne bale (4.51) RÃjà | katham | asmadÅyÃny api balÃni bhagnÃni | (4.52) Vijayavarmà | ekenaiva rumaïvatà ÓaraÓatair mattadvipastho hata÷ || 69 || (4.6) (4.53) VidÆ«aka÷ | jaadu jaadu bhavaæ | jidaæ amhehi÷ | iti n­tyati | (4.54) RÃjà | sÃdhu kosalapate sÃdhu | m­tyur api te ÓlÃghyo yasya Óatravo 'py evaæ puru«akÃraæ varïayanti | (4.55) Vijayavarmà | rumaïvÃn api kosale«u madbhrÃtaraæ jyÃyÃæsaæ jayavarmÃïaæ sthÃpayitvà prahÃravraïitaæ hÃstakaprÃyam aÓe«asainyam anuvartamÃna÷ Óanai÷ Óanair Ãgata eva | (4.56) RÃjà | vasuædhare | ucyatÃæ yaugandharÃyaïa÷ | pradÅyatÃæ matprasÃdo 'syeti | (4.57) Vasuædharà | jaæ devo Ãïavedi | iti vijayavarmaïà saha ni«krÃntà | tata÷ praviÓati käcanamÃlà | (4.58) KäcanamÃlà | Ãïatta mhi devÅe jadhà | ha¤je ka¤caïamÃle | gaccha | edaæ indaÃliaæ ajjautassa daæsehi tti | parikramyÃvalokya ca | eso kkhu bhaÂÂà | tà jÃva ïaæ uvasappÃmi | upas­tya | jaadu jaadu bhaÂÂà | bhaÂÂà | devÅ viïïavedi | eso kkhu ujjaiïÅdo sambarasiddhÅ ïÃma indaÃlio Ãado | tà pekkhadu ïaæ ajjautto tti | (4.59) RÃjà | asti na÷ kautukam aindrajÃlike | tac chÅghraæ praveÓaya | (4.60) KäcanamÃlà | jaæ devo Ãïavedi | iti ni«kramya picchikÃvyagrahastenaindrajÃlikena saha praviÓya | edu edu ajjo | (4.61) AindrajÃlika÷ parikrÃmati | (4.62) KäcanamÃlà | eso bhaÂÂà | tà uvasappadu ajjo | (4.63) AindrajÃlika÷ | jaadu jaadu bhaÂÂà | upas­tya picchikÃæ bhrÃmayitvà | païamaha calaïe indassa indaÃlammi laddhaïÃmassa | taha ajjasambarassa vimÃÃsupa¬iÂÂhiajasassa || 70 || (4.7) deva |kiæ dharaïÅe miaÇgoÃÃse mahiharo jale jalaïo | majjhaïhammi paosodÃvijjau dehi Ãïattiæ || 71 || (4.8) (4.64) VidÆ«aka÷ | bho vaassa | avihido hodi | bho | Ådiso se avaÂÂhambho jeïa savvaæ saæbhÃvÅadi | (4.65) AindrajÃlika÷ | deva | kiæ jappieïa bahuïÃjaæ jaæ hiaeïa mahasi saædaÂÂhu | taæ taæ dÃvemi ahaÇguruïo mantappahÃveïa || 72 || (4.9) (4.66) RÃjà | käcanamÃle | ucyatÃæ devÅ | yu«madÅya evÃyam aindrajÃliko vijanÅk­taÓ cÃyam uddeÓa÷ | tad Ãgaccha | sahitÃv evainaæ paÓyÃva iti | (4.67) KäcanamÃlà | jaæ bhaÂÂà Ãïavedi | iti ni«kramya vÃsavadattayà saha praviÓya | (4.68) VÃsavadattà | ha¤je ka¤caïamÃle | ujjaiïÅdo Ãado tti atthi me tassiæ indaÃlie pakkhavÃdo | (4.69) KäcanamÃlà | ïÃdikulabahumÃïo kkhu eso devÅe | tà edu bhaÂÂiïÅ | iti parikrÃmata÷ | (4.70) KäcanamÃlà | bhaÂÂiïi | eso bhaÂÂà | tà uvasappadu devÅ | (4.71) VÃsavadattà | upas­tya | jaadu jaadu ajjautto | (4.72) RÃjà | devi | bahu tena garjitam | tad ihasthÃv evainaæ paÓyÃva | (4.73) VÃsavadattopaviÓati | (4.74) RÃjà | bhadra | prastÆyatÃæ bahuvidham indrajÃlam | (4.75) AindrajÃlika÷ | jaæ devo Ãïavedi | iti bahuvidhaæ nÃÂyaæ k­Âvà picchikÃæ bhrÃmayan | hariharabamhappamuhedeve dÃvemi devarÃaæ ca | gaaïammi siddhavijjÃharabahusatthaæ ca ïaccantaæ || 73 || (4.10) sarve savismayaæ paÓyanti | (4.76) RÃjà | Ærdhvaæ d­«ÂvÃsanÃd avataran | ÃÓcaryam ÃÓcaryam | (4.77) VidÆ«aka÷ | accharÅaæ accharÅaæ | (4.78) RÃjà | devi | paÓya | e«a brahmà saroje rajanikarakalÃÓekhara÷ ÓaÇkaro 'yaæ dorbhir daityÃntako 'yaæ sadhanurasigadÃcakracihnaiÓ caturbhi÷ | e«o 'py airÃvatasthas tridaÓapatir amÅ devi devÃs tathÃnye n­tyanti vyomni caitÃÓ calacaraïaraïannÆpurà divyanÃrya÷ || 74 || (4.11) (4.79) VÃsavadattà | accharÅaæ accharÅaæ | (4.80) VidÆ«aka÷ | à dÃsÅe putta indaÃlia | kiæ edehiæ devehiæ accharÃhiæ ca daæsidÃhiæ | jai ediïà parituÂÂheïa kajja tà sÃariaæ daæsehi | tata÷ praviÓati vasuædharà | (4.81) Vasuædharà | jaadu jaadu bhaÂÂà | amacco joandharÃaïo viïïavedi | eso kkhu vikkamabÃhuïo padhÃïo amacco vasubhÆdÅ ka¤cuiïà saha aïuppesido | taæ arihadi devo imassiæ jevva sundaramuhuttae pekkhiduæ | ahaæ pi kajjasesaæ samÃvia Ãado jjevva tti | (4.82) VÃsavadattà | ajjautta | ciÂÂhadu dÃva pekkhaïaæ | mÃulakulÃdo padhÃïo amacco vasubhÆdÅ Ãado | taæ dÃva pekkhadu ajjautto | (4.83) RÃjà | yathÃha devÅ | aindrajÃlikaæ prati | bhadra | viÓramyatÃm idÃnÅm | (4.84) AindrajÃlika÷ | jaæ devo Ãïavedi | ekko uïa khe¬aïao avassaæ deveïa pekkhidavvo | (4.85) RÃjà | bhadra | evam | drak«yÃma÷ | (4.86) iti ni«krÃnta aindrajÃlika÷ | (4.87) VÃsavadattà | ka¤caïamÃle | dehi se pÃritosiaæ | (4.88) KäjanamÃlà | jaæ devÅ Ãïavedi | iti ni«krÃntà | (4.89) RÃjà | vasantaka | pratyudgamya praveÓyatÃæ vasubhÆti÷ | (4.90) VidÆ«aka÷ | jaæ bhaÂÂà Ãïavedi | iti ni«krÃnta÷ | tata÷ praviÓato vasantakena saha vasubhÆtibÃbhravyau | (4.91) VasubhÆti÷ | samantÃd avalokya | aho vatseÓvarasya bhavanadvÃrabhÃsa÷ | tathà hi Ãk«ipto jayaku¤jareïa turagÃn nirvarïayan vallabhÃn saægÅtadhvaninà h­ta÷ k«itibhujÃæ go«ÂhÅ«u ti«Âhan k«aïam | sadyo vism­tasiæhalendravibhava÷ kak«ÃpradeÓe«v aho dvÃ÷sthenaiva kutÆhalena mahatà grÃmyo yathÃhaæ k­ta÷ || 75 || (4.12) (4.92) BÃbhravya÷ | adya khalu cirÃt svÃminaæ drak«yÃmÅti yat satyam ÃnandÃtiÓayena kim apy avasthÃntaram anubhavÃmi | kuta÷ | viv­ddhiæ kampasya prathayatitarÃæ sÃdhvasavaÓÃd avispa«ÂÃæ d­«Âiæ tirayatitarÃæ bëpapaÂalai÷ | skhaladvarïÃæ vÃïÅæ ja¬ayatitarÃæ gadgadatayà jarÃyÃ÷ sÃhÃyyaæ mama hi parito«o 'dya kurute || 76 || (4.13) (4.93) VidÆ«aka÷ | agre bhÆtvà | edu edu amacco | (4.94) VasubhÆti÷ | vidÆ«akasya kaïÂhe ratnamÃlÃæ d­«ÂvÃpavÃrya | bÃbhravya | j¤Ãyate | saiveyaæ ratnamÃlà yà devena rÃjaputryai prasthÃnakÃle datteti | (4.95) BÃbhravya÷ | amÃtya | asti sÃd­Óyam | tat kiæ vasantakÃd avagacchÃmi prabhavam asyÃ÷ | (4.96) VasubhÆti÷ | bÃbhravya | mà maivam | mahati rÃjakule ratnÃnÃæ bÃhulyÃn na durlabho bhÆ«aïÃnÃæ saævÃda÷ | (4.97) VidÆ«aka÷ | rÃjÃnam uddiÓya | eso kkhu mahÃrÃo | tà uvasappadu amacco | (4.98) VasubhÆti÷ | upas­tya | vijayatÃæ mahÃrÃja÷ | (4.99) RÃjà | utthÃya | Ãrye | abhivÃdaye | (4.100) VasubhÆti÷ | ÓreyÃn bhÆyÃ÷ | (4.101) RÃjà | Ãsanam Ãsanam ÃryÃya | (4.102) VidÆ«aka÷ | Ãsanam ÃnÅya | edaæ Ãsaïaæ | tà uvavisadu amacco | (4.103) VasubhÆtir upaviÓati | (4.104) VidÆ«aka÷ | amacca | esà devÅ vÃsavadattà païÃmaæ karedi | (4.105) VasubhÆti÷ | Ãyu«mati | vatsarÃjasad­Óaæ putram Ãpnuhi | (4.106) BÃbhravya÷ | deva | bÃbhravya÷ praïamati | (4.107) RÃjà | p­«Âhe hastaæ dattvà | bÃbhravya | ita ÃsyatÃm | (4.108) BÃbhravya upaviÓati | (4.109) RÃjà | Ãrya vasubhÆte | api kuÓalaæ tatrabhavata÷ siæhaleÓvarasya | (4.110) VasubhÆti÷ | Ærdhvam avalokya ni÷Óvasya ca | deva | na jÃne | kiæ vij¤ÃpayÃmi mandabhÃgya iti | (4.111) VÃsavadattà | savi«Ãdam Ãtmagatam | haddhÅ haddhÅ | kiæ dÃïiæ vasubhÆdÅ kadhaissadi | (4.112) RÃjà | vasubhÆte | kathaya | paryÃkula ivÃsmi | (4.113) BÃbhravya÷ | apavÃrya | amÃtya | ciram api sthitvà yat kathanÅyaæ tad idÃnÅm eva kathyatÃm | (4.114) VasubhÆti÷ | sÃsram | na Óakyaæ nivedayitum | tathÃpy e«a kathayÃmi mandabhÃgya÷ | deva | yÃsau siæhaleÓvareïa svaduhità ratnÃvalÅ nÃmÃyu«matÅ vÃsavadattÃæ dagdhÃm upaÓrutya devÃya pÆrvaprÃrthità satÅ dattà | (4.115) RÃjà | apavÃrya | devi | kim idam alÅkaæ tvanmÃtulÃmÃtya÷ kathayati | (4.116) VÃsavadattà | ajjautta | ahaæ pi ïa jÃïÃmi | ko ettha aliaæ mantedi tti | (4.117) VidÆ«aka÷ | tado tÃe kiæ saævuttaæ | (4.118) VasubhÆti÷ | sà ca yu«madantikam ÃnÅyamÃnà yÃnabhaÇgÃt sÃgare nimagnà | iti rudann adhomukhas ti«Âhati | (4.119) VÃsavadattà | sÃsram | hà hadam hi mandabhÃiïÅ | hà bahiïie | kahiæ si | dehi me pa¬ivaaïaæ | (4.120) RÃjà | devi | samÃÓvasihi samÃÓvasihi | du÷khagrahà gatir daivasya | vahanabhaÇgapatitotthitau nanv etÃv eva te nidarÓanam | iti vasubhÆtibÃbhravyau darÓayati | (4.121) VÃsavadattà | ajjautta | jujjadi edaæ | kudo uïa me ettiÃiæ bhÃadheÃiæ | (4.122) RÃjà | apavÃrya | bÃbhravya | kathaya | kim etat | (4.123) Nepathye kalakala÷ | harmyÃïÃæ hemaÓ­ÇgaÓriyam iva nicayair arci«Ãm ÃdadhÃna÷ sÃndrodyÃnadrumÃgraglapanapiÓunitÃtyantatÅvrÃbhitÃpa÷ | kurvan krŬÃmahÅdhraæ sajalajaladharaÓyÃmalaæ dhÆmapÃtair e«a plo«Ãrtayo«ijjana iha sahasaivotthito 'nta÷pure 'gni÷ || 77 || (4.14) api ca |devÅdÃhapravÃdo 'yaæ yo 'bhÆl lÃvaïake purà | kari«yann iva taæ satyaæ manye 'gnir ayam utthita÷ || 78 || (4.15) (4.124) RÃjà | sasaæbhramam utthÃya | katham | anta÷pure 'gni÷ | ka«Âam | devÅ vÃsavadattà dagdhà | hà priye vÃsavadatte | (4.125) VÃsavadattà | parittÃadu parittÃadu ajjautto | (4.126) RÃjà | katham | atisaæbhramÃd ihasthÃpi devÅ nopalak«ità | devi | samÃÓvasihi samÃÓvasihi | (4.127) VÃsavadattà | ajjautta | ïa attaïo kÃraïeïa evvaæ bhaïÃmi | esà khu mae ïigghiïÃe idha saæjamidà sÃarià vivajjadi | tà parittÃadu ajjautto | (4.128) RÃjà | katham | sÃgarikà vipadyate | devi | e«a gacchÃmi | (4.129) VasubhÆti÷ | deva | kim akÃraïa eva pataÇgav­tti÷ kriyate | (4.130) BÃbhravya÷ | deva | yuktam Ãha vasubhÆti÷ | (4.131) VidÆ«aka÷ | rÃjÃnam uttarÅye g­hÅtvà | bho | mà khu sÃhasaæ karehi | (4.132) RÃjà | uttarÅyam Ãkar«an | dhiÇ mÆrkha | sÃgarikà vipadyate | kim adyÃpi prÃïà dhÃryante | dhÆmÃbhibhavaæ nÃÂayan | virama virama vahne mu¤ca dhÆmÃnubandhaæ prakaÂayasi kim uccair arci«Ãæ cakravÃlam | virahahutabhujÃhaæ yo na dagdha÷ priyÃyÃ÷ pralayadahanabhÃsà tasya kiæ tvaæ karo«i || 79 || (4.16) (4.133) VÃsavadattà | kadhaæ | mama dukkhakÃriïÅe vaaïÃdo evvaæ ajjhavasidaæ ajjautteïa | tà ahaæ pi aïugamissaæ | (4.134) VidÆ«aka÷ | parikrÃmann agrato bhÆtvà | ahaæ pi padhovadesao homi | (4.135) VasubhÆti÷ | katham | pravi«Âa eva jvalanaæ vatsarÃja÷ | tan mamÃpi d­«ÂarÃjaputrÅvipatter yuktam ÃtmÃnam ÃhutÅkartum | (4.136) BÃbhravya÷ | sÃsram | hà mahÃrÃja | kim idam akÃraïa eva bharatakulaæ saæÓayatulÃm Ãropitam | atha và kiæ pralÃpena | aham api bhaktisad­Óam ÃcarÃmi | iti sarve 'gnipraveÓaæ nÃÂayanti | tata÷ praviÓati niga¬asaæyatà sÃgarikà | (4.137) SÃgarikà | haddhÅ haddhÅ | à | samantado pajjalido hudavaho ajja dukkhÃvasÃïaæ me karissadi | (4.138) RÃjà | aye | iyam Ãsannahutavahà sÃgarikà vartate | tat tvaritam enÃæ saæbhÃvayÃmi | (4.139) SÃgarikà | rÃjÃnaæ d­«ÂvÃtmagatam | kadhaæ | ajjautto | tà edaæ pekkhia puïo me jÅvidÃsà saævuttà | prakÃÓam | parittÃadu parittÃadu bhaÂÂà | (4.140) RÃjà | bhÅru | alaæ bhayena | muhÆrtam api sahyatÃæ bahula e«a dhÆmodgamo hahà dhig idam aæÓukaæ jvalati te stanÃt pracyutam | muhu÷ skhalasi kiæ kathaæ niga¬asaæyatÃsi drutaæ nayÃmi bhavatÅm ita÷ priyatame 'valambasva mÃm || 80 || (4.17) kaïÂhe g­hÅtvà nimÅlitÃk«a÷ sparÓaæ nÃÂayati | aho | k«aïÃd apagato me saætÃpa÷ | ayi | samÃÓvasihi samÃÓvasihi | vyaktaæ lagno 'pi bhavatÅæ na dhak«ati hutÃÓana÷ | yata÷ saætÃpam evÃyaæ sparÓas te harati priye || 81 || (4.18) unmÅlyÃk«iïÅ diÓo 'valokya sÃgarikÃæ ca muktvà | aho mahad ÃÓcaryam | kvÃsau gato hutavahas tadavastham etad anta÷puraæ ... vÃsavadattÃæ d­«Âvà | ... katham avantin­pÃtmajeyam | (4.141) VÃsavadattà | rÃj¤a÷ ÓarÅraæ parÃm­Óya sahar«am | diÂÂhià | akkhadasarÅro ajjautto | (4.142) RÃjà | bÃbhravyo e«a ... (4.143) BÃbhravya÷ | deva | idÃnÅæ pratyujjÅvito 'smi | (4.144) RÃjà | ... vasubhÆtir ayaæ ... (4.145) VasubhÆti÷ | vijayatÃæ mahÃrÃja÷ | (4.146) RÃjà | ... vayasya (4.147) VidÆ«aka÷ | jaadu jaadu bhavaæ | (4.148) RÃjà | vicintya savitarkam | svapne matir bhramati kiæ nv idam indrajÃlam || 82 || (4.19) (4.149) VidÆ«aka÷ | bho | mà saædehaæ karehi | bhaïidaæ khu teïa dÃsÅe puttaeïa indajÃlieïa jadhà | avassaæ jevva deveïa ekko me khe¬aïao pekkhidavvo tti | (4.150) RÃjà | devi | tvadvacanÃd iyam ÃnÅtà sÃgarikà | (4.151) VÃsavadattà | vihasya | ajjautta | jÃïidaæ mae | (4.152) VasubhÆti÷ | sÃgarikÃæ nivarïyÃpavÃrya | bÃbhravya | sad­ÓÅyaæ rÃjaputryÃ÷ | (4.153) BÃbhravya÷ | amÃtya | mamÃpy etad evaæ manasi vartate | (4.154) VasubhÆti÷ | rÃjÃnam uddiÓya | deva | kuta iyaæ kanyakà | (4.155) RÃjà | devÅ jÃnÃti | (4.156) VasubhÆti÷ | devi | kuta÷ punar iyaæ kanyakà | (4.157) VÃsavadattà | amacca | esà khu sÃariÃdo pÃvida tti bhaïia amaccajoandharÃaïeïa mama hatthe ïikkhittà | ado jjevva sÃaria tti saddÃvÅadi | (4.158) RÃjà | svagatam | yaugandharÃyaïena nyasteyam | katham asau mamÃnivedya kiæ cit kari«yati | (4.159) VasubhÆti÷ | apavÃrya | bÃbhravya | yathà susad­ÓÅ vasantakasya kaïÂhe ratnamÃlà asyÃÓ ca sÃgarÃt prÃptis tathà vyaktam eveyaæ siæhaleÓvarasya duhità ratnÃvalÅ | upas­tya prakÃÓam | Ãyu«mati ratnÃvali | tvam etÃvatÅm avasthÃæ gatÃsi | (4.160) SÃgarikà | d­«Âvà sÃsram | kadhaæ | amacco vasubhÆdÅ | (4.161) VasubhÆti÷ | hà hato 'smi mandabhÃgya÷ | iti bhumau patati | (4.162) SÃgarikà | vasubhÆter upari patantÅ | hà tÃda | hà amba | kahiæ si | dehi me pa¬ivaaïaæ | (4.163) VÃsavadattà | sasaæbhramam | ajjaka¤cui | iaæ sà mama bahiïià raaïÃvalÅ | (4.164) BÃbhravya÷ | devi | iyam eva sà | (4.165) VÃsavadattà | ratnÃvalÅm ÃliÇgya | bahiïie | samassasa samassasa | (4.166) RÃjà | katham | udÃttavaæÓaprabhavasya siæhaleÓvarasya vikramabahor Ãtmajeyam | (4.167) VidÆ«aka÷ | ratnÃvalÅæ d­«Âvà svagatam | pa¬hamaæ jevva mae bhaïidaæ | ïa kkhu Ådiso sÃmaïïajaïassa paricchao bhodi tti | (4.168) VÃsavadattà | sÃsraæ bÃhÆ prasÃrya | ai ehi | idÃïiæ piabahiïie | bandhusiïehaæ daæsehi | (4.169) VasubhÆti÷ | Ãyu«mati | samÃÓvasihi samÃÓvasihi | nanv iyaæ te jyÃyasÅ bhaginÅ du÷kham Ãste | tat pari«vajasvainÃm | (4.170) RatnÃvalÅ | samÃÓvasya rÃjÃnaæ tiryag avalokya svagatam | kidÃvarÃhà khu ahaæ devÅe | tà ïa sakkaïomi muhaæ daæsiduæ | ity adhomukhÅ ti«Âhati | (4.171) VÃsavadattà | apavÃrya | ajjautta | lajjÃmi ahaæ imiïà attaïo ïisaæsattaïeïa | tà avaïehi se bandhaïaæ | (4.172) RÃjà | saparito«am | yathÃha devÅ | iti sÃgarikÃæ mu¤cati | (4.173) VÃsavadattà | ajjautta | amaccajoandharÃaïeïa ettiaæ kÃlaæ dujjaïÅkida mhi jeïa jÃïanteïa vi ïa me ïivedidaæ | tata÷ praviÓati yaugandharÃyaïa÷ | (4.174) YaugandharÃyaïa÷ | devyà madvacanÃd yathÃbhyupagata÷ patyur viyogas tathà sà devasya kalatrasaæghaÂanayà du÷khaæ mayà sthÃpità | tasyÃ÷ prÅtim ayaæ kari«yati jagatsvÃmitvalÃbha÷ prabho÷ satyaæ darÓayituæ tathÃpi vadanaæ Óaknomi no lajjayà || 83 || (4.20) atha và kiæ kriyata Åd­Óam atyantamÃnanÅye«v api niranurodhav­tti svÃmibhaktivratam | nirÆpya | ayaæ deva÷ | yÃvad upasarpÃmi | upas­tya | jayati jayati deva÷ | deva | k«amyatÃæ yan mayÃnivedya k­tam | (4.175) RÃjà | yaugandharÃyaïa | kim anivedya k­tam | (4.176) YaugandharÃyaïa÷ | karotv Ãsanaparigrahaæ deva÷ | sarvaæ vij¤ÃpayÃmi | sarva upaviÓanti | (4.177) YaugandharÃyaïa÷ | deva | ÓruyatÃm | yeyaæ siæhaleÓvaraduhità sà siddhenÃdi«Âà yathà | yo 'syÃ÷ pÃïigrahaïaæ kari«yati sa sÃrvabhaumo rÃjà bhavi«yatÅti | tatas tatpratyayÃd asmÃbhi÷ svÃmino 'rthe bahuÓa÷ prÃrthyamÃnenÃpi siæhaleÓvareïa devyà vÃsavadattÃyÃÓ cittakhedaæ pariharatà yadà na dattà | (4.178) RÃjà | tadà kim | (4.179) YaugandharÃyaïa÷ | tadà lÃvaïake devÅ dagdheti prasiddhim utpÃdya tadantikaæ bÃbhravya÷ prahita÷ | (4.180) RÃjà | yaugandharÃyaïa | ata÷ paraæ Órutam eva mayà | atheyaæ devÅhaste kim ity anucintya sthÃpità | (4.181) VidÆ«aka÷ | aïÃcakkhidaæ pi edaæ jÃïÅadi jjevva jadhà | anteuragadà suheïa de daæsaïapadhaæ gamissadi tti | (4.182) RÃjà | g­hÅto 'bhiprÃyas te vasantakena | (4.183) YaugandharÃyaïa÷ | yathÃj¤Ãpayati deva÷ | (4.184) RÃjà | aindrajÃlikav­ttÃnto 'pi manye tvatprayoga eva | (4.185) YaugandharÃyaïa÷ | anyathÃnta÷pure baddhÃyà asyÃ÷ kuto devena darÓanam | ad­«ÂÃyÃÓ ca vasubhÆtinà kuta÷ parij¤Ãnam | vihasya | parij¤ÃtÃyÃÓ ca bhaginyÃ÷ saæprati yathà karaïÅyaæ tatra devÅ pramÃïam | (4.186) VÃsavadattà | ajjautta | phu¬Ãæ jevva kiæ ïa bhaïÃsi jadhà | pa¬ivÃdehi me raaïÃvaliæ ti | (4.187) VidÆ«aka÷ | bhodi | suÂÂhu tae jÃïido amaccassa ahippÃo | (4.188) VÃsavadattà | ehi raaïÃvali ehi | ettiaæ pi dÃva mama bahiïiÃïurÆvaæ bhodu | iti ratnÃvalÅæ svakÅyair Ãbharaïair alaÇk­tya haste g­hÅtvà rÃjÃnam upas­tya | ajjautta | edaæ raaïÃvaliæ pa¬iccha | (4.189) RÃjà | sahar«aæ hastau prasÃrya | ko devyÃ÷ prasÃdaæ na bahu manyate | (4.190) VÃsavadattà | ajjautta | dÆre kkhu edÃe ïÃdikulaæ | tà tadhà karesu jadhà bandhujaïaæ ïa sumaredi | iti samarpayati | (4.191) RÃjà | yathÃj¤Ãpayati devÅ | (4.192) VidÆ«aka÷ | sahar«aæ n­tyati | hÅ hÅ bho | jaadu jaadu bhavaæ | pu¬havÅ khu dÃïiæ hatthagadà piavaassassa | (4.193) VasubhÆti÷ | devi | sthÃne devÅÓabdam udvahasi | (4.194) BÃbhravya÷ | idÃnÅæ saphalapariÓramo 'smi saæv­tta÷ | (4.195) YaugandharÃyaïa÷ | deva | kiæ te bhÆya÷ priyam upakaromi | (4.196) RÃjà | kim ata÷ param api priyam asti | yata÷ | nÅto vikramabÃhur ÃtmasamatÃæ prÃpteyam urvÅtale sÃraæ sÃgarikà sasÃgaramahÅprÃpty ekahetu÷ priyà | devÅ prÅtim upÃgatà ca bhaginÅlÃbhÃj jitÃ÷ kosalÃ÷ kiæ nÃsti tvayi saty amÃtyav­«abhe yasmin karomi sp­hÃm || 84 || (4.21) tathÃpÅdam astu bharatavÃkyam | urvÅm uddÃmasasyÃæ janayatu vis­janvÃsavo v­«Âim i«ÂÃm i«Âais traivi«ÂapÃnÃæ vidadhatu vidhivatprÅïanaæ vipramukhyÃ÷ | ÃkalpÃntaæ ca bhÆyat samupacitasukha÷ saægama÷ sajjanÃnÃæ ni÷Óe«Ã yÃntu ÓÃntiæ piÓunajanagiro durjayà vajralepÃ÷ || 84 || (4.22) iti ni«krÃntÃ÷ sarve | iti caturtho 'Çka÷ |