Harsadeva: Ratnavalinatika
Based on the ed. by Carl Cappeller in: Otto B”htlingk: Sanskrit-Chrestomathie,
3. verbesserte und vermehrte Auflage, herausgegeben von Richard Garbe,
Leipzig 1909, pp. 326-382.


Input by Martin Straube, 2003




NOTE: 
- Act III: Only the prave÷aka has been typed in.
- Additional information in brackets.



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________




Harùadeva: Ratnàvalãnàñikà


(Act I)

pàdàgrasthitayà muhuþ stanabhareõànãtayà namratàü
÷aübhoþ saspçhalocanatrayapathaü yàntyà tadàràdhane |
hrãmatyà ÷irasãhitaþ sapulakasvedodgamotkampayà
vi÷liùyan kusumà¤jalir girijayà kùipto 'ntare pàtu vaþ || 1 || (1.1)
api ca |
autsukyena kçtatvarà sahabhuvà vyàvartamànà hriyà
tais tair bandhuvadhåjanasya vacanair nãtàbhimukhyaü punaþ |
dçùñvàgre varam àttasàdhvasarasà gaurã nave saügame
saürohatpulakà hareõa hasatà ÷liùñà ÷ivàyàstu vaþ || 2 || (1.2)
api ca |
krodheddhair dçùtipàtais tribhir upa÷amità vahnayo 'mã trayo 'pi
tràsàrtà çtvijo 'dha÷ capalagaõahçtoùõãùapaññàþ patanti |
dakùaþ stautyasya patnã vilapati kçpaõaü vidrutaü càpi devaiþ
÷aüsan nityàttahàso makhamathanavidhau pàtu devyai ÷ivo vaþ || 3 || (1.3)
api ca |
jitam uóupatinà namaþ surebhyo
dvijavçùabhà nirupadravà bhavantu |
bhavatu ca pçthivã samçddhasasyà
pratapatu candravapur narendracandraþ || 4 || (1.4)

(1.1) nàndyante
Såtradhàraþ | alam ativistareõa | adyàhaü vasantotsave sabahumànam àhåya nànàdigde÷àgatena ràj¤aþ ÷rãharùadevasya pàdapadmopajãvinà ràjasamåhenokto yathà | asmatsvàminà ÷rãharùadevenàpårvavasturacanàlaïkçtà ratnàvalã nàma nàñikà kçtety asmàbhiþ ÷rotraparamparayà ÷rutà na tu prayogato dçùñà | tat tasyaiva ràj¤aþ sakalajanahçdayàhlàdino bahumànàd asmàsu cànugrahabuddhyà yathàvat prayogeõa tvayà nàñayitavyeti | tad yàvad idànãü nepathyaracanàü kçtvà yathàbhilaùitaü saüpàdayàmi | parikramyàvalokya ca | aye | àvarjitàni sakalasàmàjikànàü manàüsãti me ni÷cayaþ | kutaþ |
÷rãharùo nipuõaþ kaviþ pariùad apy eùà guõagràhiõã
loke hàri ca vatsaràjacaritaü nàñye ca dakùà vayaü |
vastv ekaikam apãha và¤chitaphalapràpteþ padaü kiü punar
madbhàgyopacayàd ayaü samuditaþ sarvo guõànàü gaõaþ || 5 || (1.5)
tad yàvad ahaü gçhaü gatvà gçhiõãm àhåya saügãtakam anutiùñhàmi | parikramya nepathyàbhimukham avalokya ca | idam asmadãyaü gçham | yàvat pravi÷àmi | uccaiþ | àrye | itas tàvat |
(1.2) pravi÷ya
Nañã | ajjautta | iamhi | àõavedu ajjo | ko õioo aõuciññhãadu tti |
(1.3) Såtradhàraþ | àrye | ratnàvalãdar÷anotsuko 'yaü ràjalokaþ | tad gçhyatàü nepathyam |
(1.4) Nañã | sodvegam | ajja | õiccinto dàõiü si tumaü | tà kãsa õa õaccasi | mama uõa mandabhàiõãe ekkà jjevva duhidà | sà vi tae kahiü pi desantare diõõà | dåraññhideõa jàmàduõà se pàõiggahaõaü kadhaü bhavissadi tti imàe cintàe appà vi õa me paóibhàdi | kiü uõa õaccidavvaü |
(1.5) Såtradhàraþ | àrye | dårasthitenety alam udvegena | pa÷ya |
dvãpàd anyasmàd api madhyàd api jalanidher di÷o 'py antàt |
ànãya jhañiti ghañayati vidhir abhimatam abhimukhãbhåtaþ || 6 || (1.6)
(1.6) Nepathye | sàdhu bharataputra sàdhu | evam etat | kaþ saüdehaþ | dvãpàd anyasmàd iti punaþ pañhati |
(1.7) Såtradhàraþ | àkarõya nepathyàbhimukham avalokya ca | àrye | kim ataþ paraü vilambase | nanv ayaü mama kanãyàn bhràtà gçhãtayaugandharàyaõabhåmikaþ pràpta eva | tad ehi | nepathyagrahaõàya sajjãbhavàva | iti niùkràntau |
iti prastàvanà |

tataþ pravi÷ati yaugandharàyaõaþ |
(1.8) Yaugandharàyaõaþ | evam etat | kaþ saüdehaþ | dvãpàd anyasmàd iti punaþ pañhati | anyathà kva siddhàde÷apratyayapràrthitàyàþ siühale÷varaduhituþ samudre pravahaõabhaïganimagnàyàþ phalakàsàdanaü kva ca kau÷àmbãyena vaõijà siühalebhyaþ pratyàgacchatà tadavasthàyàþ saübhàvanaü ratnamàlàcihnàyà÷ cehànayanam | sarvathà spç÷anti naþ svàminam abhyudayàþ | vicintya | mayàpi cainàü devãhaste sagauravaü nikùipatà yuktam evànuùñhitam | ÷rutaü ca mayà | bàbhravyo 'pi ka¤cukã vasubhåtinà siühale÷varàmàtyena saha kathaü katham api samudràd uttãrya kosalocchittaye gatasya rumaõvato milita iti | tad evaü niùpannapràyam api prayojanaü na me dhçtim àvahati | kaùño 'yaü khalu bhçtyabhàvaþ | kutaþ |
pràrambhe 'smin svàmino vçddhihetau
daivenetthaü dattahastàvalambe |
siddher bhràntir nàsti satyaü tathàpi
svecchàcàrã bhãta evàsmi bhartuþ || 7 || (1.7)
nepathye kalakalaþ |
(1.9) Yaugandharàyaõaþ | àkarõya | aye | yathàyam abhihanyamànamçdumçdaïgànugatasaügãtamadhuraþ puraþ pauràõàm uccarati carcarãdhvanis tathà tarkayàmi | madanamahamahãyàüsaü purajanapramodam avalokayituü pràsàdàbhimukhaü prasthito deva iti | årdhvam avalokya | aye katham | adhiråóha eva devaþ pràsàdaü | ya eùa
vi÷ràntavigrahakatho ratimठjanasya
citte vasan priyavasantaka eva sàkùàt |
paryutsuko nijamahotsavadar÷anàya
vatse÷varaþ kusumacàpa ivàbhyupaiti || 8 || (1.8)
tad yàvad gçhaü gatvà kàrya÷eùaü cintayàmi | iti niùkràntaþ |
iti viùkambhakaþ |

tataþ pravi÷aty àsanastho gçhãtavasantotsavaveùo ràjà vasantaka÷ ca |
(1.10) Ràjà | sàdaram | sakhe vasantaka |
(1.11) Vidåùakaþ | àõavedu bhavaü |
(1.12) Ràjà |
ràjyaü nirjita÷atru yogyasacive nyastaþ samasto bharaþ
samyakpàlanalàlitàþ pra÷amità÷eùopasargàþ prajàþ |
pradyotasya sutà vasantasamayas tvaü ceti nàmnà dhçtiü
kàmaþ kàmam upaitv ayaü mama punar manye mahàn utsavaþ || 9 || (1.9)
(1.13) Vidåùakaþ | saharùam | bho vaassa | evvaü õedaü | ahaü uõa jàõàmi | õa bhavado õa kàmadevassa mama jjevva ekkassa bamhaõassa aaü maaõamahåsavo tti jeõa piavaasseõa tumaü ti mantãadi | vilokya | tà kiü imiõà | pekkha dàva imassa mahumattakàmiõãjaõasaaïgàhagahidaõaccantaõàarajaõajaõidakodåhalassa samantado saüvuttamaddaluddàmacaccarãsaddamuhararacchàmuhasohiõo paiõõapaóavàsapu¤japi¤jarijjantadahadisàmuhassa sasirãattaõaü maaõamahåsavassa |
(1.14) Ràjà | saharùaü samantàd avalokya | aho | paràü koñim adhirohati pramodaþ puraþ paurànàm | tathà hi |
kãrõaiþ piùñàtakaughaiþ kçtadivasamukhaiþ kuïkumakùodagaurair
hemàlaïkàrabhàbhir bharanamita÷ikhaiþ ÷ekharaiþ kaiïkiràtaiþ |
eùà veùàbhilakùyasvavibhavavijità÷eùavitte÷ako÷à 
kau÷àmbã ÷àtakumbhadravakhacitajanevaikapãtà vibhàti || 10 || (1.10)
api ca |dhàràyantravimuktasaütatapayaþpåraplute sarvataþ
sadyaþ sàndravimardakardamakçtakrãóe kùaõam pràïgaõe |
uddàmapramadàkapolanipatatsindåraràgàruõaiþ
saindårãkriyate janena caraõanyàsaiþ puraþ kuññimam || 11 || (1.11)
(1.15) Vidåùakaþ | vilokya | edaü pi dàva suviaóóhajaõàpåridasiïgaajalapahàramukkasikkàramaõoharaü vàravilàsiõãjaõavilasidaü avaloedu piavaasso |
(1.16) Ràjà | vilokya | vayasya | samyag dçùñaü tvayà | kutaþ |
asmin prakãrõapañavàsakçtàndhakàre
dçùño manàï maõivibhåùaõara÷üijàlaiþ |
pàtàlam udyataphaõàkçti÷çïgako 'yaü
màm adya saüsmarayatãva bhujaïgalokaþ || 12 ||
(1.17) Vidåùakaþ | vilokya | bho vaassa | pekkha pekkha | esà khu maaõià maaõasarisaü vasantàhiõaaü õaccantã cådaladiàe saha ido jjevva àacchadi |

tataþ pravi÷ato madalãlàü nàñayantyau dvipadãkhaõóaü gàyantyau cetyau |
(1.18) Madanikà gàyati |
kusumàuhapiadåao maulàiabahucåao |
sióhiliamàõaggahaõao vàai dàhiõapavaõao || 13 ||
virahavivaóóhiasoao kaïkhiapiaaõamelao |
paóivàlaõaasamatthao tammai juvaãsatthao || 14 ||
iha paóhamaü mahumàso jaõassa hiaài kuõai mauàiü |
pacchà vijjhai kàmo laddhappasarehi kusumabàõehiü || 15 ||
(1.19) Ràjà | nirvarõya | aho madhuro 'yam àsàü nirbharaþ krãóàrasaþ |
srastaþ sragdàma÷obhàü tyajati viracitàm àkulaþ ke÷apà÷aþ
kùãbàyà nåpurau ca dviguõataram imau krandataþ pàdalagnau |
vyastaþ kampànubandhàd anavaratam uro hanti hàro 'yam asyàþ
krãóantyàþ pãóayeva stanabharavinamanmadhyabhaïgànapekùam || 16 ||
(1.20) Vidåùakaþ | bho vaassa | ahaü pi edàõaü baddhapariaràõaü majjhe õaccanto maaõamahåsavaü màõaissaü |
(1.21) Ràjà | vayasya | evaü kriyatàm |
(1.22) Vidåùakaþ | jaü bhavaü àõavedi | ity utthàya ceñyor madhye nçtyati | bhodi maaõie | mama vi edaü caccariü sikkhàvehi |
(1.23) Madanikà | ae hadàsa | õa esà caccarã |
(1.24) Vidåùakaþ | bhodi | kiü khu edaü |
(1.25) Madanikà | hadàsa | duvadãkhaõóaü kkhu edaü |
(1.26) Vidåùakaþ | saharùam | kiü ediõà khaõóeõa modaà karãanti |
(1.27) Madanikà | vihasya | õa hi õa hi | paóhãadi kkhu edaü |
(1.28) Vidåùakaþ | saviùàdam | jai paóhãadi tà alaü ediõà | varaü piavaassassa jjevva saàsaü gamissaü | iti gantum udyataþ |
(1.29) Ubhe | haste gçhãtvà | hadàsa | kahiü gacchasi | idha jjevva kãlamha | iti ubhe vidåùakaü  bahuvidham àkarùataþ |
(1.30) Vidåùakaþ | hastam àkçùya prapalàyya ràjànam upasçtya | vaassa | õaccido mhi |
(1.31) Ràjà | sàdhu kçtam |
(1.32) Cåtalatikà | halà maaõie | ciraü khu amhehiü kãlidaü | tà ehi | õivedemha dàva bhaññiõãe saüdesaü mahàràassa |
(1.33) Madanikà | ehi | tuvaramha | parikramyopasçtya ca |
(1.34) Ubhe | jaadu jaadu bhaññà | devã àõavedi | ity ardhokte lajjàü nàñayantyau | õa hi õa hi | viõõavedi |
(1.35) Ràjà | saharùaü vihasya sàdaram | madanike | nanv àj¤àpayatãty eva ramaõãyaü vi÷e÷ato 'dya madanamahotsave | tad ucyatàm | kim àj¤àpayati devãti |
(1.36) Vidåùakaþ | à dàsãe dhãe | kiü devã àõavedi |
(1.37) Cetyau | evvaü bhaññiõã viõõavedi jadhà | ajja mae maarandujjàõaü gadua rattàsoasaüñhidassa bhaavado kusumàuhassa påà õivvattidavvà | tattha ajjautteõa saüõihideõa hodavvaü ti |
(1.38) Ràjà | vayasya | kiü vyaktavyam | utsavàd utsavàntaram àpatitam |
(1.39) Vidåùakaþ | tà uññhehi | tahiü jevva gacchamha jeõa tahiü gadassa mama vi bamhaõassa sotthivàaõaü kiü pi bhavissadi |
(1.40) Ràjà | madanike | gamyatàü devyai nivedayituü | ayam aham àgata eva makarandodyànam iti |
(1.41) Ceñyau | jaü bhaññà àõavedi | iti niùkrànte |
(1.42) Ràjà | vayasya | ehi | avataràva |
ity utthàya pràsàdàvataraõaü nàñayataþ |
(1.43) Ràjà | vayasya | àde÷aya makarandodyànasya màrgam |
(1.44) Vidåùakaþ | edu edu bhavaü |
iti parikràmataþ |
(1.45) Vidåùakaþ | agrato 'valokya | bho | edaü maarandujjàõaü | tà ehi | pavisamha |
iti pravi÷ataþ |
(1.46) Vidåùakaþ | savismayam | bho mahàràa | pekkha pekkha | edaü taü malaamàrudandolidamaulantasahaàrama¤jarãreõupaóalapaóibaddhapaóavidàõaü mattamahuaraõiaramukkajhaïkàramilidamahuradarakoilàlàvasaügãdasuhàvahaü tuha àgamaõadaüsidàaraü via maarandujjàõaü lakkhãadi | tà avaloedu piavaasso |
(1.47) Ràjà | samantàd avalokya | aho ramyatà makarandodyànasya | iha hi
udyadvidrumakàntibhiþ kisalayais tàmràü tviùaü bibhrato
bhçïgàlãvirutaiþ kalair avi÷adavyàhàralãlàbhçtaþ |
ghårõanto malayànilàhaticalaiþ ÷àkhàsamåhair muhur
bhràntiü pràpya madhuprasaïgam adhunà mattà ivàmã drumàþ || 17 || (1.17)
api ca |måle gaõóåùasekàsava iva bakulair vamyate puùpavçùtyà
madhvàtàmre taruõyà mukha÷a÷ini ciràc campakàny adya bhànti |
àkarõyà÷okapàdàhatiùu ca raõatàü nirbharaü nåpuràõàü
jhaïkàrasyànugãtair anukaraõam ivàrabhyate bhçïgasàrthaiþ || 18 || (1.18)
(1.48) Vidåùakaþ | àkarõya | bho vaassa | õa ede mahuarà õeurasaddaü aõuharanti | õeurasaddo jjevva eso devãe pariaõassa |
(1.49) Ràjà | vayasya | samyag avadhàritam |
tataþ pravi÷ati vàsavadattà kà¤canamàlà sàgarikà vibhavata÷ ca parãvàràþ |
(1.50) Vàsavadattà | ha¤je ka¤canamàle | àdesehi maarandujjàõamaggaü |
(1.51) Kà¤canamàlà | edu edu bhaññiõã |
(1.52) Vàsavadattà | parikramya | ha¤je ka¤caõamàle | adha kettia dåre dàõiü so rattàsoapàavo jahiü mae bhaavado maaõassa påà õivvattidavvà |
(1.53) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | àsaõõo jjevva | kiü õa pekkhadi bhaññiõã | iaü khu  õirantarubbhiõõakusumasohiõã bhaññiõãe parigahidà màhavãladà | esà khu avarà õomàliàladà jàe aàlakusumasamuggamasaddhàlueõa bhaññiõà appà ààsãadi | tà edaü adikkamia dãsadi jjevva so rattàsoapàavo jahiü devã påaü õivvattaissadi |
(1.54) Vàsavadattà | tà ehi | tahiü gacchamha |
(1.55) Kà¤canamàlà | edu edu bhaññiõã |
sarvàþ parikràmanti |
(1.56) Vàsavadattà | aaü so rattàsoapàavo jahiü påaü nivvattaissaü | teõa hi me påàõimittàiü uvaaraõàiü uvaõehi |
(1.57) Sàgarikà | upasçtya | bhaññiõi | edaü savvaü sajjaü |
(1.58) Vàsavadattà | niråpyàtmagatam | aho pamàdo pariaõassa | jassa daüsaõapadhàdo rakkhãadi tassa jjevva diññhigoaraü paóidà bhave | bhodu evvaü dàva | prakà÷am | ha¤je sàarie | kãsa tumaü ajja maaõamahåsavaparàhãõe pariaõe sàriaü ujjhia idha àadà | tà tahiü jevva lahuü gaccha | edaü pi savvaü påovaaraõaü ka¤caõamàlàe hatthe samappehi |
(1.59) Sàgarikà | jaü bhaññiõã àõavedi | tathà kçtvà kati cit padàni gatvàtmagatam | sàrià mae susaügadàe hatthe samappidà | evvaü pi atthi me kodåhalaü pekkhiduü | kiü jadhà tàdassa anteure bhaavaü aõaïgo accãadi idha vi tadhà jevva kiü và aõõadha tti | tà alakkhidà bhavia pekkhissaü | parikramyàvalokya ca | jàva idha påàsamao bhodi tàva ahaü pi bhaavantaü maaõaü jevva påiduü kusumàiü avaciõissaü | iti kusumàvacayaü nàñayati |
(1.60) Vàsavadattà | ka¤caõamàle | paóiññhàvehi bhaavantaü pajjuõõaü |
(1.61) Kà¤canamàlà | jaü bhaññiõã àõavedi | iti tathà karoti |
(1.62) Vidåùakaþ | parikramyàvalokya ca | bho vaassa | jadhà vãsanto õeurasaddo tadhà takkemi | àadà devã asoamålaü ti |
(1.63) Ràjà | vayasya | samyag avadhàritam | pa÷ya | eùà
kusumasukumàramårtir dadhatã niyamena tanutaraü madhyam |
àbhàti makaraketoþ pàr÷vasthà càpayaùtir iva || 19 ||
tad ehi | upasarpàva | upasçtya | priye vàsavadatte |
(1.64) Vàsavadattà | vilokya | kadhaü | ajjautto | jaadu jaadu ajjautto | alaïkaredu imaü desaü àsaõapaóiggaheõa | edaü àsaõaü | ettha uvavisadu ajjautto |
ràjà nàñyenopavi÷ati |
(1.65) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | sahatthadiõõakusumakuïkumacandaõathàsaehiü sohidaü kadua rattàsoapàavaü accãadu bhaavaü pajjuõõo |
(1.66) Vàsavadattà | teõa uvaõehi me påovaaraõàiü |
(1.67) Kà¤canamàlopanayati |
(1.68) Vàsavadattà tathà karoti |
(1.69) Ràjà | priye vàsavadatte |
pratyagramajjanavi÷eùaviviktakàntiþ
kausumbharàgarucirasphuradaü÷ukàntà |
vibhràjase makaraketanam arcayantã
bàlapravàlaviñapiprabhavà lateva || 20 || (1.20)
api ca |spçùñas tvayaiùa dayitesmarapåjàvyàpçtena hastena |
udbhinnàparamçdutara-kisalaya iva lakùyate '÷okaþ || 21 || (1.21)
api ca | anaïgo 'yam anaïgatvam adya nindiùyati dhruvam |
yad anena na saüpràptaþ pàõispar÷otsavas tava || 22 || (1.22)
(1.70) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | accido bhaavaü pajjuõõo | tà karehi bhaññiõo påàsakkàraü |
(1.71) Vàsavadattà | teõa hi uvaõehi me kusumàiü vilevaõaü ca |
(1.72) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | edaü savvaü sajjaü |
(1.73) Vàsavadattà nàñyena ràjànaü påjayati |
(1.74) Sàgarikà gçhãtakusumà | haddhã haddhã | kadhaü | kusumalohàkkhittahiaàe adiciraü mae kadaü | tà imiõà sinduvàravióavena vàridà bhavia pekkhàmi | vilokya | kadhaü | paccakkho jjevva bhaavaü kusumàuho påaü paóicchadi | tà ahaü pi imehiü kusumehiü idhaññhidà jevva bhaavantaü kusumàuhaü påaissaü | iti kusumàni prakùipati | õamo de bhaavaü kusumàuha | amohadaüsaõo me bhavissasi | diññhaü jaü daññhavvaü | iti praõamati | accharãaü | diññho vi puõo pekkhidavvo | tà jàva õa ko vi pekkhadi tàva jjevva gamissaü | iti niùkràmati |
(1.75) Kà¤canamàlà | ajja vasantaa | ehi | saüpadaü tumaü sotthivàaõaü paóiccha |
(1.76) Vidåùaka upasarpati |
(1.77) Vàsavadattà | vilepanakusumàbharaõadànapårvakam | ajja vasantaa | edaü sotthivàaõaü | ity arpayati |
(1.78) Vidåùakaþ | saharùaü gçhãtvà | sotthi bhodãe |
(1.79) Nepathye vaitàlikaþ pañhati |
astàpàstasamastabhàsi nabhasaþ pàraü prayàte ravàv
àsthànãü samaye samaü nçpajanaþ sàyantane saüpatan |
saüpraty eva saroruhadyutim uùaþ pàdàüs tavàsevituü
prãtyutkarùakçto dç÷àm udayanasyendor ivodvãkùate || 23 ||
(1.80) Sàgarikà | parivçtya ràjànam avalokya saspçham | kadhaü | aaü so ràà udaaõo jassa ahaü tàdeõa diõõà | tà parapesaõakarisidaü me sarãraü edassa daüsaõeõa bahumadaü samvuttaü |
(1.81) Ràjà | katham | utsavàpahçtacetobhiþ saüdhyàtikramo 'py asmàbhir nopalakùitaþ | devi | pa÷ya |
udayatañàntaritam iyaüpràcã såcayati diï ni÷ànàtham |
paripàõóunà mukhenapriyam iva hçdayasthitaü ramaõã || 24 ||
devi | tad uttiùñha | àvàsàbhyantaraü pravi÷àva |
Sarva utthàya parikràmanti |
(1.82) Sàgarikà | kadhaü | patthidà devã | bhodu | turidaü gamissaü | ràjànaü saspçhaü dçùñvà niþ÷vasya ca | haddhã haddhã | mandabhàinãe mae pekkhiduü pi ciraü õa pàrido aaü jaõo | iti niùkràntà |
(1.83) Ràjà | parikràman |
devi tvanmukhapaïkajena ÷a÷inaþ ÷obhàtiraskàriõà
pa÷yàbjàni vinirjitàni sahasà gacchanti vicchàyatàm |
÷rutvà te parivàravàravanitàgãtàni bhçïgàïganà
lãyante mukulàntareùu ÷anakaiþ saüjàtalajjà iva || 25 ||
iti niùkràntàþ sarve |

iti prathamo 'ïkaþ |

(Act II)

tataþ pravi÷ati ÷àrikàpa¤jaravyagrahastà susaügatà |
(2.1) Susaügatà | haddhã haddhã | adha kahiü dàõiü mama hatthe imaü sàriaü õikkhivia gadà me piasahã sàarià bhavissadi | anyato dçùñvà | esà khu õiuõià ido jjevva àacchadi |
tataþ pravi÷ati nipuõikà |
(2.2) Nipuõikà | uvaladdho kkhu mae bhaññiõo vuttanto | tà jàva gadua bhaññiõãe õivedemi | iti parikràmati |
(2.3) Susaügatà | halà õiuõie | kahiü dàõiü tumaü vimhaàkhittahiaà via idhaññhidaü maü avadhãria ido adikkamasi |
(2.4) Nipuõikà | kadhaü | susaügadà | halà susaügade | suññhu tae jàõidaü | edaü khu mama vimhaassa kàraõaü | ajja kila bhaññà siripavvadàdo àadassa sirikhaõóadàsaõàmadheassa dhammiassa saàsàdo aàlakusumasaüjaõaõadohalaü sikkhia attaõo parigahidaü õomàliaü kusumasamiddhisohidaü karissadi tti edaü vuttantaü devãe õivediduü pesida mhi | tumaü uõa kahiü patthidà |
(2.5) Susaügatà | piasahiü sàariaü aõõesiduü |
(2.6) Nipuõikà | diññhà mae sàarià gahidasamuggaacittaphalaavaññià kaalãharaü pavisantã | tà gaccha piasahiü | ahaü pi devãsaàsaü gamissaü |
iti niùkrànte |
iti prave÷akaþ |

tataþ pravi÷ati gçhãtacitraphalakà madanàvasthàü nàñayantã sàgarikà |
(2.7) Sàgarikà | hiaa | pasãda pasãda | kiü imiõà ààsamettaphalaeõa dullahajaõapatthaõàõubandheõa | aõõaü ca | jeõa jjevva diññhametteõa ãdiso saütàvo vaññadi puõo vi taü jevva pekkhiduü ahilasasi tti aho de måóhadà | adiõisaüsa hiaa | jammado pahudi saha saüvaóóhidaü imaü jaõaü pariccaia khaõamettadaüsaõaparicidaü jaõaü aõuacchanto õa lajjasi | adha và ko tuha doso | aõaïgasarapaóaõabhãdeõa tae evvaü ajjhavasidaü | bhodu | aõaïgaü dàva uvàlahissaü | sàsram | bhaavaü kusumàuha | õijjidasuràsuro bhavia itthãjaõaü paharanto õa lajjasi | savvadhà mama mandabhàiõãe imiõà duõõimitteõa avassaü maraõaü uvaññhidaü | phalakam avalokya | tà jàva õa ko vi idha àacchadi tàva àlekkhasamappidaü taü ahimadaü jaõaü pekkhia jadhàsamãhidaü karissaü | sàvaùñambham ekamanà bhåtvà nàñyena phalakaü gçhãtvà niþ÷vas
ya | jai vi adisaddhaseõa vevadi aaü adimettaü me aggahattho tadhà vi tassa jaõassa aõõo daüsaõovào õatthi tti jadhà tadhà àlihia pekkhissaü | iti nàñyena likhati |
tataþ pravi÷ati susaügatà |
(2.8) Susaügatà | edaü khu kaalãharaü | tà jàva pavisàmi | pravi÷yàvalokya ca savismayaü | kiü uõa esà garuàõurààkhittahiaà àlihantã õa maü pekkhadi | tà jàva diññhipadhaü se pariharia õiråvaissaü | svairaü pçùñhato 'syàþ sthitvà dçùñvà ca saharùam | kadhaü | bhaññà àlihido | sàhu sàarie sàhu | adha và õa kamalàaraü vajjia ràahaüsã aõõassiü ahiramadi |
(2.9) Sàgarikà | sabàùpam | àlihido mae eso | kiü uõa õivaóantabàhasalilà me diññhã pekkhiduü õa pahavadi | årdhvam a÷råõi saüharantã susaügatàü dçùñvottarãyeõa pracchàdayantã vilokya smitaü kçtvà | kadhaü | susaügadà | sahi susaügade | ido uvavisa |
(2.10) Susaügatà | upavi÷ya phalakaü dçùñvà ca | sahi | ko eso tae àlihido |
(2.11) Sàgarikà | sahi | õaü pauttamahåsavo bhaavaü aõaïgo |
(2.12) Susaügatà | savismayaü | aho de õiuõattaõaü | kiü uõa suõõaü via cittaü paóibhàdi | tà ahaü pi àlihia radisaõàdhaü karissaü | vartikàü gçhãtvà nàñyena likhati |
(2.13) Sàgarikà | vilokya sakrodham | sahi | kãsa tae ahaü ettha àlihidà |
(2.14) Susaügatà | sahi | kiü aàraõe kuppasi | jàdiso tae kàmadevo àlihido tàdisã mae radã àlihidà | tà aõõadhàsaübhàviõi kiü tuha ediõà àlavideõa | kadhehi savvaü vuttantaü |
(2.15) Sàgarikà | salajjà svagatam | õaü jàõida mhi piasahãe | prakà÷am | piasahi | mahadã khu me lajjà | tà tadhà karesu jadhà õa avaro ko vi edaü vuttantaü jàõissadi |
(2.16) Susaügatà | sahi | mà lajja mà lajja | ãdisassa kaõõaàraanassa avassaü jevva ãdise vare ahilàseõa hodavvaü | tadhà vi jadhà õa ko vi avaro edaü vuttantaü jàõissadi tadhà karemi | edàe uõa medhàviõãe sàriàe ettha kàraõeõa hodavvaü | kadà vi esà imassa àlàvassa gahidakkharà kassa vi purado mantaissadi tti |
(2.17) Sàgarikà | sahi | ado vi me adhiadaraü saütàvo vaññadi |
(2.18) Susaügatà | sàgarikàyà hçdaye hastaü dattvà | sahi | samassasa samassasa | jàva imàdo digghiàdo õaliõãvattaàiü muõàliào a geõhia lahuü lahuü àacchàmi | niùkramya punaþ praviùñà nàñyena nalinãpattràõi sàgarikàyà hçdaye nikùipati |
(2.19) Sàgarikà | sahi | avaõehi imàiü õaliõãvattàiü muõàliào a | alaü ediõà | kãsa aàraõe attàõaaü ààsesi | õaü bhaõàmi |
dullahajaõàõuràolajjà garuã paravvaso appà |
piasahi visamaü pemmaümaraõaü saraõaü õavaram ekkaü || 26 || (2.1)
iti mårchati |
(2.20) Nepathye kalakalaþ |
kaõñhe kçttàva÷eùaü kanakamayam adhaþ ÷çïkhalàdàma karùan
kràntvà dvàràõi helàcalacaraõaraõatkiïkiõãcakravàlaþ |
dattàtaïko 'ïganànàm anusçtasaraõiþ saübhramàd a÷vapàlaiþ
prabhraùño 'yaü plavaïgaþ pravi÷ati nçpater mandiraü manduràyàþ || 27 || (2.2)
api ca |naùñaü varùavarair manuùyagaõanàbhàvàd apàsya trapàm
antaþ ka¤cukika¤cukasya vi÷ati tràsàd ayaü vàmanaþ |
paryantà÷rayibhir nijasya sadç÷aü nàmnaþ kiràtaiþ kçtaü
kubjà nãcatayaiva yànti ÷anakair àtmekùaõà÷aïkinaþ || 28 || (2.3)
(2.21) Susaügatà | àkarõya sasaübhramam | sahi | uññhehi uññhehi | eso kkhu duññhavàõaro ido jjevva àacchadi |
(2.22) Sàgarikà | kiü dàõiü karissaü |
(2.23) Susaügatà | ehi | imassiü tamàlavióavandhaàre pavisia edaü adivàhemha |
iti parikramyaikànte paryavasthite |
(2.24) Sàgarikà | susaügade | kadhaü | tae cittaphalao ujjhido | kadà vi ko vi taü pekkhissadi |
(2.25) Susaügatà | ai suññhide | kiü ajja vi cittaphalaeõa karissasi | eso vi dadhibhattalampaóo edaü pa¤jaraü ugghàóia duññhavàõaro adikkanto | esà khu medhàviõã uóóãõà aõnado gacchadi | tà ehi | lahuü aõusaramha |
(2.26) Sàgarikà | sahi | evvaü karemha |
iti parikràmataþ |
(2.27) Nepthye | hã hã bho | accharãaü accharãaü |
(2.28) Sàgarikà | sabhayaü vilokya | susaügade | jàõãadi | puõo vi duññhavàõaro jjevva àacchadi tti |
(2.29) Susaügatà | dçùñvà vihasya | ai kàdare | mà bhààhi | bhaññiõo parivàsavattã khu eso ajja vasantao |
tataþ pravi÷ati vidåùakaþ |
(2.30) Vidåùakaþ | hã hã bho | accharãaü accharãaü | sàhu re sirikaõóadàsa dhammia sàhu |
(2.31) Sàgarikà saspçham avalokayati |
(2.32) Susaügatà | sahi | kiü ediõà diññheõa | dårãbhådà khu sàrià | tà aõusaramha |
iti niùkrànte |
(2.33) Vidåùakaþ | sàhu re sirikaõóadàsa sàhu | jeõa diõõametteõa jjevva dohalaeõa ãdisã õomàlià saüvuttà jeõa õirantarubbhiõõakusumagucchacchàdidavióavà uvahasantã via lakkhãadi devãparigahidaü màhavãladaü | tà jàva gadua piavaassassa õivedemi | parikramyàvalokya ca | eso kkhu piavaasso tassa dohalaassa laddhappaccaadàe parokkhaü pi taü õomàliaü paccakkhaü via kusumidaü pekkhanto harisupphullaloaõo ido jjevva àacchadi | tà jàva õaü uvasappàmi | iti ràjànaü prati gataþ |
tataþ pravi÷ati yathànirdiùño ràjà |
(2.34) Ràjà | saharùaü |
uddàmotkalikàü vipàõóurarucaü pràrabdhajçmbhàü kùaõàd
àyàsaü ÷vasanodgamair aviralair àtanvatãm àtmanaþ |
adyodyànalatàm imàü samadanàü nàrãm ivànyàü dhruvaü
pa÷yan kopavipàñaladyuti mukhaü devyàþ kariùyàmy aham || 29 || (2.4)
(2.35) Vidåùakaþ | sahasopasçtya | jaadu jaadu piavaasso | bho vaassa | diññhià vaóóhasi | jeõa diõõametteõa iti puõaþ pañhati |
(2.36) Ràjà | kaþ saüdehaþ | acintyo hi maõimantrauùadhãnàü prabhàvaþ | tad àde÷aya màrgaü yena vayam api tadàlokanena cakùuùaþ phalam anubhavàmaþ |
(2.37) Vidåùakaþ | sàñopam | edu edu bhavaü |
ity ubhau parikràmataþ |
(2.38) Vidåùakaþ | àkarõya sabhayaü nivçtya ràjànaü haste gçhãtvà sasaübhramam | bho vaassa | ehi | palàamha |
(2.39) Ràjà | kim artham |
(2.40) Vidåùakaþ | bho | edassiü baulapàave ko vi bhådo paóivasadi |
(2.41) Ràjà | dhiï mårkha | vi÷rabdhaü gamyatàm | kuta ãdç÷ànàm atra saübhavaþ |
(2.42) Vidåùakaþ | phuóakkharaü jevva mantedi | jai mama vaaõaü õa pattiàasi tà aggado bhavia saaü jevva àaõõehi |
(2.43) Ràjà | tathà kçtvà ÷rutvà ca |
spaùtàkùaram idaü tàvan madhuraü strãsvabhàvataþ |
alpàïgatvàd anirhràdi manye vadati ÷àrikà || 30 || (2.5)
årdhvaü niråpya smitaü kçtvà | ÷àrikaiva |
(2.44) Vidåùakaþ | årdhvaü niråpya | kadhaü | saccaü jevva sàrià |
(2.45) Ràjà | vihasya | evam |
(2.46) Vidåùakaþ | bho vaassa | tumaü bhaàluo jeõa sàriaü bhådaü ti mantesi |
(2.47) Ràjà | dhiï mårkha | yad àtmanà kçtam tan mayi saübhàvayasi |
(2.48) Vidåùakaþ | bho | jai evvaü mà khu maü õivàresu | saroùaü daõóakakàùñham udyamya | à dàsãe dhãe sàrie | tumaü jaõàsi | saccaü jevva bamhaõo bhaàdi tti | tà ciññha dàva | imiõà pisuõajaõahiaakuóileõa daõóaaññheõa paripakkaü via phalaü imàdo baulapàavàdo tumaü pàóaissaü | iti hantum udyataþ |
(2.49) Ràjà | nivàrayan | kim apy eùà ramaõãyaü vyàharati | tat kiü enàü tràsayasi | ÷çõuvas tàvat |
ity àkarõayataþ |
(2.50) Vidåùakaþ | bho | esà bhaõàdi | sahi | ko eso tae àlihido | sahi | õaü pauttamahåsavo bhaavaü aõaïgo tti | puõo vi esà bhaõàdi | sahi | kãsa tae ahaü ettha àlihidà | sahi | kiü aàraõe kuppasi | jàdiso tae kàmadevo àlihido tàdisã mae radã àlihidà | tà aõõadhàsaübhàviõi | kiü tue ediõà àlavideõa | kadhehi savvaü vuttantaü ti | bho vaassa | kiü õedaü |
(2.51) Ràjà | vayasya | evaü tarkayàmi | kayàpi hçdayavallabho 'nuràgàd àlikhya kàmadevavyapade÷ena nihnutaþ | tatsakhyàpi pratyabhij¤àya vaidagdhyàt sàpi tatraiva rativyapade÷enàlikhiteti |
(2.52) Vidåùakaþ | choñikàü dattvà | jujjadi kkhu edaü |
(2.53) Ràjà | vayasya | tåùõãü bhava | punar apy eùà vyàharati |
(2.54) Vidåùakaþ | punar àkarõya | bho | esà bhaõàdi | mà lajjà mà lajjà | ãdisassa kaõõaàraaõassa avassaü jevva ãdise vare ahilàseõa hodavvaü ti | bho vaassa | jà esà àlihidà sà khu kaõõaà daüsaõãà |
(2.55) Ràjà | yady evam avahitau ÷çõuvas tàvat | asty avakà÷o 'smàkaü kautåhalasya |
(2.56) Vidåùakaþ | punar àkarõya | bho | sudaü tae jaü edàe mantidaü | sahi | avaõehi imàiü õaliõãvattàiü muõàliào a | alaü ediõà | kãsa aàraõe attàõaaü ààsesi tti |
(2.57) Ràjà | vayasya | na kevala ÷rutam abhipràyo 'pi lakùita eva |
(2.58) Vidåùakaþ | bho | mà paõóidagavvaü uvvaha | ahaü de savvaü suõia vakkhàõaissaü | suõamha dàva | kiü kurukuràadi dàsãe dhãà sàrià |
(2.59) Ràjà | yuktam abhihitam |
punar àkarõayataþ |
(2.60) Vidåùakaþ | bho | esà dàsãe dhãà caduvvedã via bamhaõo ricàiü paóhiduü pauttà |
(2.61) Ràjà | vayasya | kim apy anyacetasà mayà nàvadhàritam | tat kathaya | kim anyoktam |
(2.62) Vidåùakaþ | bho | edaü edàe paóhidaü | dullaha ityàdi punaþ pañhati |
(2.63) Ràjà | vihasya | sàdhu mahàbràhmaõa sàdhu | ko 'nya evaüvidhaü bràhmaõaü bhavantaü muktvaivaüvidhànàm çcàm abhij¤aþ |
(2.64) Vidåùakaþ | kiü khu dàõiü edaü |
(2.65) Ràjà | mårkha | gàthikeyam | kayàpi ÷làghyayauvanayà priyatamam anàsàdayantyà jãvitanirapekùayoktam |
(2.66) Vidåùakaþ | uccair vihasya | ahaha | kiü edehiü vakkabhaõidehiü | ujjuaü jevva kiü õa bhaõàsi jadhà | maü aõàsàdaantãe tti | aõõadhà ko aõõo kusumacàvavavadeseõa õiõhåvãadi | uccair vihasya | ahaha |
(2.67) Ràjà | årdhvam avalokya | dhiï mårkha | kim uccair vihasatà tyayeyam uttràsità yenoóóãyàny atra kvàpi gatà |
(2.68) ubhau niråpayataþ |
(2.69) Vidåùakaþ | vilokya | bho esà khu kaalãhara gadà | tà lahuü aõusaramha |
(2.70) Ràjà | evaü bhavatu | parikramya |
durvàràü madana÷aravyathàü vahantyà
kàminyà yad abhihitaü puraþ sakhãnàm |
tad bhåyaþ ÷i÷u÷uka÷àrikàbhir uktaü
dhanyànàü ÷ravaõapathàtithitvam eti || 31 || (2.5)
(2.71) Vidåùakaþ | bho vaassa | edaü kaalãharaü | jàva pavisamha |
ity ubhau pravi÷ataþ |
(2.72) Vidåùakaþ | kiü edàe dàsãe dhãàe sàriàe | idha dàva mandamàruduvvellidabàlakaalãdalasãdale silàdale uvavisia muhuttaaü vãsamha |
(2.73) Ràjà | yad abhirucitaü bhavate |
ity upavi÷ataþ | 
(2.74) ràjà durvàràmityàdi punaþ pañhati |
(2.75) Vidåùakaþ | pàr÷vato 'valokya | ediõà khu uõa ugghàóidaduvàreõa tàe sàriàe pa¤jareõa hodavvaü |
(2.76) Ràjà | vayasya | niråpyatàm |
(2.77) Vidåùakaþ | jaü bhavaü àõavedi | parikramyàvalokya ca | eso vi cittaphalao | jàva õaü geõhàmi | phalakaü gçhãtvà niråpya ca saharùam | bho vaassa | diññhià vaóóhasi |
(2.78) Ràjà | sakautukam | vayasya | kim etat |
(2.79) Vidåùakaþ | bho | edaü khu taü jaü mae bhaõidaü | tumaü jevva ettha àlihido | aõõadhà ko aõõo kusumacàvavavadeseõa õiõhåvãadi tti |
(2.80) Ràjà | saharùaü hastau prasàrya | sakhe | upanaya |
(2.81) Vidåùakaþ | bho | õa edaü daüsaissaü | sà vi kaõõaà idha jjevva àlihidà ciññhadi | tà kiü pàritosieõa viõà ãdisaü kaõõaàraaõaü daüsãadi |
(2.82) Ràjà | kañakaü samarpayann eva balàd gçhãtvà savismayaü pa÷yati | vayasya |
lãlàvadhåtapadmàkathayantã pakùapàtam adhikaü naþ |
mànasam upaiti keya¤citragatà ràjahaüsãva || 32 || (2.8)
api ca |vidhàyàpårvapårõendum asyà mukham abhåd dhruvam |
dhàtà nijàsanàmbhojavinimãlanaduþsthitaþ || 33 || (2.9)
tataþ pravi÷ati sàgarikà susaügatà ca |
(2.83) Susaügatà | sahi | õa samàsàdidà sàrià | cittaphalaaü pi dàva imàdo kaalãharàdo geõhia lahuü gacchamha |
(2.84) Sàgarikà | sahi | evvaü karemha |
ity upasarpataþ |
(2.85) Vidåùakaþ | bho | kãsa uõa esà avaõadamuhã àlihidà |
(2.86) Susaügatà | àkarõya | sahi | jadhà vasantao mantedi tadhà takkemi | bhaññiõo vi idha jjevva hodavvaü ti | tà kaalãgummantaridào bhavia pekkhamha |
ity ubhe àkarõayataþ |
(2.87) Ràjà | vayasya | pa÷ya pa÷ya | vidhàyàpårvapårõendum ityàdi punaþ pañhati |
(2.88) Susaügatà | sahi | diññhià vaóóhasi | eso de piavallaho tumaü jevva õivvaõõaanto ciññhadi |
(2.89) Sàgarikà | sahi | kiü ettha parihàsasãladàe imaü jaõaü lahuü karesi |
(2.90) Vidåùakaþ | ràjànaü càlayitvà | õaü bhaõàmi | kãsa esà avaõadamuhã àlihida tti |
(2.91) Ràjà | vayasya | nanu ÷àrikayaiva sarvam àveditam |
(2.92) Susaügatà | daüsidaü khu medhàviõãe attaõo medhàvittaõaü |
(2.93) Vidåùakaþ | bho | avi suhaadi de esà loaõàiü õa và |
(2.94) Sàgarikà | sasàdhvasaü svagataü | kiü eso bhaõissadi tti jaü saccaü maraõajãvidàõaü antare vaññàmi |
(2.95) Ràjà | vayasya | kim ucyate | mukhayatãti | pa÷ya |
kçccheõoruyugaü vyatãtya suciraü bhràntvà nitambasyale
madhye 'syàstrãvalãtaraïgaviùame niþùpandatàm àgatà
me dçùñis tçùiteva saüprati ÷anair àruhya tuïgau stanau
sàkàïkùaü muhur ãkùate jalalavaprasyandinã locane || 34 || (2.9)
(2.96) Susaügatà | sahi | sudaü tae |
(2.97) Sàgarikà | sahi | tumaü jevva suõa jàe àlekkhaviõõàõaü vaõõãadi |
(2.98) Vidåùakaþ | bho vaassa | jassa uõa ãdisão vi piasamàgamaü bahumaõõanti tassa de attaõo uvari ko parihavo jeõa imàe jjevva àlihidaü attàõaaü õa pekkhasi |
(2.99) Ràjà | nivarõya | vayasya | anayàlikhito 'ham iti yat satyam idànãm àtmany eva bahumànaþ | tat kathaü na pa÷yàmi |
bhàti patito likhantyàs tasyà bàùpàmbu÷ãkarakaõaughaþ |
svedodgama iva karatalasaüspar÷àd eva me vapuùi || 35 || (2.10)
(2.100) Sàgarikà | àtmagatam | hiaa | samassasa samassasa | maõoradho vi de ettiaü bhåmiü õa gado |
(2.101) Susaügatà | sahi | tumaü jevva ekkà salàhaõãà jàe bhaññà evvaü saütosãadi |
(2.102) Vidåùakaþ | pàr÷vato 'valokya | bho | edaü avaraü sarasakamaliõãdalamuõàlaviraidaü tàe maaõàvatthàsåaaü saaõãaü lakkhãadi |
(2.103) Ràjà | nipuõaü abhilakùitam | tathà hi |
parimlànaü pãnastanajaghanasaïgàdubhayata-
stanor madhyasyàntaþ parimilanam apràpya haritam |
idaü vyastanyàsaü ÷lathabhujalatàkùepavalanaiþ
kç÷àïgyàþ saütàpaü vadati bisinãpattra÷ayanam || 36 || (2.11)
api casthitam urasi vi÷àlaü padminãpattram etat
kathayati na tathàntar manmathotthàm avasthàm |
ati÷ayaparitàpaglàpitàbhyàü yathàsyàþ
stanayugapariõàhaü maõóalàbhyàü bravãti || 37 || (2.12)
(2.104) Vidåùakaþ | nàñyena mçõàlikàü gçhãtvà | bho | aaü avaro tàe jjevva pãõatthaõakilissantakomalamuõàlahàro | tà pekkhadu bhavaü |
(2.105) Ràjà | gçhãtvorasi vinyasya | ayi jaóaprakçte |
paricyutas tatkucakumbhamadhyàt
kiü ÷oùam àyàsi mçõàlahàra |
na såkùmatantor api tàvakasya
tatràvakà÷o bhavataþ kathaü syàt || 38 || (2.13)
(2.106) Susaügatà | àtmagatam | haddhã haddhã | garuàõurààkhittahiao asaübaddhaü bhaññà mantiduü pautto | tà õa juttaü ado avaraü uvekkhiduü | bhodu evvaü dàva | prakà÷am | sahi | jassa kade tumaü àadà so aaü de purado ciññhadi |
(2.107) Sàgarikà | sàsåyam | susaügade | kassa kade ahaü àadà |
(2.108) Susaügatà | vihasya | ai aõõasaïkide | õaü cittaphalaassa | tà geõha edaü |
(2.109) Sàgarikà | saroùam | susaügade | ausala mhi tuha ãdisàõaü àlàvàõaü | tà gamissaü | iti gantum iccati |
(2.110) Susaügatà | sàgarikàü gçhãtvà | ai asahaõe | idha dàva muhuttaaü ciññha | jàva imàdo kaalãharàdo cittaphalaaü geõhia àacchàmi | iti kadalãgçhaü pravi÷ati |
(2.111) Vidåùakaþ | susaügatàü dçùñvà sasaübhramam | bho vaassa | pacchàdehi edaü cittaphalaaü | esà khu devãe paricàrià susaügadà àadà |
(2.112) Ràjà pañàntena phalakaü pracchàdayati |
(2.113) Susaügatà | upasçtya | jaadu jaadu bhaññà |
(2.114) Ràjà | susaügate | katham aham ihastho bhavantyà j¤àtaþ |
(2.115) Susaügatà | bhaññà | õa kevalaü tumaü cittaphalaeõa samaü savvo vi vuttanto mae viõõàdo | tà devãe gadua õivedaissaü | iti gantum icchati |
(2.116) Vidåùakaþ | apavàrya sabhayam | bho | savvaü saübhàvãadi | muharà khu esà gabbhadàsã | tà paritosehi õaü |
(2.117) Ràjà | yuktam abhihitam | susaügatàü haste gçhãtvà | susaügate | krãóàmàtram evaitat | tathàpi nàkàraõe tvayà devã khedayitavyà | karõàbharaõaü samarpayati |
(2.118) Susaügatà | praõamya sasmitam | bhaññà | alaü saïkàe | mae vi bhaññiõo pasàdeõa kãlidaü jevva | tà kiü kaõõàharaõaeõa | eso jjevva me garuo pasàdo | jaü kãsa tae ahaü ettha cittaphalae àlihida tti kuvidà me piasahã sàarià | tà esà jevva pasàdãadu |
(2.119) Ràjà | sasaübhramam utthàya | kvàsau | kvàsau |
(2.120) Susaügatà | edu edu bhaññà |
Sarva uttiùñhanti |
(2.121) Vidåùakaþ | bho | ahaü geõhàmi cittaphalaaü | kadà vi imiõà puõo vi kajjaü bhavissadi |
Sarve kadalãgçhàn niùkràmanti |
(2.122) Sàgarikà | ràjànaü dçùñvà saharùaü samàdhvasaü sakampaü càtmànaü prati | haddhã haddhã | edaü pekkhia õa sakkaõomi padàdo padaü pi gantuü | tà kiü dàõiü ettha karissaü |
(2.123) Vidåùakaþ | sàgarikàü dçùñvà | accharãaü accharãaü | ãdisaü pi õàma kaõõaàraaõaü màõusaloe dãsadi | tà takkemi | paàvadiõo vi edaü õimmia vimhao samuppaõõo tti |
(2.124) Ràjà | vayasya | mamàpy etad eva manasi vartate |
dç÷aþ pçthutarãkçtà jitanijàbjapattratviùa÷
caturbhir api sàdhu sàdhv iti mukhaiþ samaü vyàhçtam |
÷iràüsi calitàni vismayava÷àd dhruvaü vedhasà
vidhàya lalanàü jagattrayalalàm abhåtàm imàm || 39 || (2.14)
(2.125) Sàgarikà | sàsåyaü susaügatàm avalokya | susaügade | ãdiso cittaphalao tae àõido | iti gantum iccati |
(2.126) Ràjà |
dçùñiü ruùà kùipasi bhàmini yady apãmàü
snigdheyam eùyati tathàpi na råkùabhàvam |
tyaktvà tvaràü vraja padaskhalitair ayaü te
khedaü gamiùyati gurur nitaràü nitambaþ || 40 || (2.15)
(2.127) Susaügatà | bhaññà | adikovaõà khu esà | tà hatthe geõhia pasàdehi õaü |
(2.128) Ràjà | sànanadam | yathàha bhvatã | sàgarikàü haste gçhãtvà spar÷aü nàñayati |
(2.129) Vidåùakaþ | bho | esà khu tae apuvvà sirã samàsàdidà |
(2.130) Ràjà | vayasya | satyam |
÷rãr eùà pàõir apy asyàþ pàrijàtasya pallavaþ |
kuto 'nyathà pataty eùa svedacchadmàmçtadravaþ || 41 || (2.16)
ayi | prasãda | na khalu sakhãjane yuktam evaüvidhaü kopànubandhaü kartum |
(2.131) Susaügatà | sahi | adakkhiõà si dàõiü tumaü jà evvaü bhaññiõà hatthe avalambidà ajja vi kovaü õa mu¤casi |
(2.132) Vidåùakaþ | esà khu avarà devã vàsavadattà |
(2.133) Ràjà sacakitaü sàgarikàü mu¤cati |
(2.134) Sàgarikà | susaügade | kiü dàõiü ettha karissaü |
(2.135) Susaügatà | sahi | edàe tamàlavãdhiàe antaridào bhavia õikkamamha |
iti niùkrànte |
(2.136) Ràjà | vilokya savismayam | vayasya | kvàsau devã vàsavadattà |
(2.137) Vidåùakaþ | edaü mae bhaõidaü jadhà | esà khu avarà devã vàsavadattà adidãhakovaõadàe saüvutta tti |
(2.138) Ràjà | dhiï mårkha |
pràptà katham api daivàtkaõñham anãtaiva sà prakañaràgà |
ratnàvalãva kàntàmama hastàd bhraüùità bhvatà || 42 || (2.17)
tataþ pravi÷ati vàsavadattà kà¤canamàlà ca |
(2.139) Vàsavadattà | ha¤je ka¤caõamàle | adha kettia dåre dàõiü sà ajjauttaparigahidà õomàlià |
(2.140) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | edaü kaalãharaü adikkamia dãsadi jjevva | tà edu bhaññiõã |
iti parikràmataþ |
(2.141) Ràjà | vayasya | kvedànãü priyatamà draùñavyà |
(2.142) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | jadhà samãve bhaññà mantedi tadhà takkemi | tumaü jevva paóivàlaanto ciññhadi tti | tà uvasappadu bhaññiõã |
(2.143) Vàsavadattà | upasçtya | jaadu jaadu ajjautto |
(2.144) Ràjà | apavàrya | vayasya | pracchàdaya citraphalakam |
(2.145) Vidåùako gçhãtvottarãyeõa pracchàdayati |
(2.146) Vàsavadattà | ajjautta | kusumidà õomàlià |
(2.147) Ràjà | devi | prathamam apy àgatair asmàbhis tvaü cirayasãti naiva dçùñà | tad ehi | sahitàv eva pa÷yàva |
(2.148) Vàsavadattà | nivarõya | ajjuttamuharàeõa jjevva mae jàõidaü jadhà | kusumidà sà õomàlia tti | tà õa gamissaü |
(2.149) Vidåùakaþ | bhodi | jai evvaü tà jidaü amhehiü | iti bàhå prasàrya nçñyan kakùatañàt phalake nipatite viùàdaü nàñayati |
(2.150) Ràjàpavàrya vidåùakam aïgulyà tarjayati |
(2.151) Vidåùakaþ | apavàrya | bho | mà kuppa | ahaü jevva ettha jàõissaü |
(2.152) Kà¤canamàlà | phalakaü gçhãtvà | pekkhadu pekkhadu bhaññiõã | kiü ettha àlihidaü |
(2.153) Vàsavadattà | niråpya | aaü ajjautto | iaü pi sàarià | ràjànaü prati | ajjutta | kiü õedaü |
(2.154) Ràjà | savailakùyam apavàrya | vayasya | kiü bravãmi |
(2.155) Vidåùakaþ | bhodi | appà kila dukkhaü àlihãadi tti mama vaaõaü suõia piavaasseõa edaü viõõàõaü daüsidaü |
(2.156) Ràjà | yathàha vasantakas tathaivaitat |
(2.157) Vàsavadattà | phalakaü nirdi÷ya | ajjutta | esà vi jà avarà tuha samãve dãsadi edaü kiü ajjavasantaassa viõõàõaü |
(2.158) Ràjà | savailakùyasmitam | devi | alam anyathà saübhàvitena | iyaü hi mayà svacetasaiva parikalpyàlikhità na tu dçùñapårvà |
(2.159) Vidåùakaþ | bhodi | saccaü | savàmi bamhattaõeõa jai ãdisã kadà vi diññhapuvvà |
(2.160) Kà¤canamàlà | apavàrya | bhaññiõi | ghuõakkharaü pi kadà vi saüvadadi |
(2.161) Vàsavadattà | apavàrya | ai ujjue | vasantao kkhu eso | õa jàõàsi tumaü edassa vakkabhaõidaü | prakà÷am | ajjautta | mama uõa edaü cittaphalaaü pekkhantãe sãsaveaõà samuppaõõà | tà gamissaü |
(2.162) Ràjà | pañàntena gçhãtvà | devi |
prasãdeti bråyàm idam asati kope na ghañate
kariùyàmy eva no punar iti bhaved abhyupagamaþ |
na me doùo 'stãti tvam idam api ca j¤àsyasi mçùà
kim etasmin vaktuü kùamam iti na vedmi priyatame || 43 || (2.18)
(2.163) Vàsavadattà | savinayaü pañàntam àkarùantã | ajjautta | mà aõõadhà saübhàvehi | saccaü jevva sãsaveaõà samuppaõõà | tà gamissaü |
iti niùkrànte |
(2.164) Vidåùakaþ | bho | diññhià vaóóhasi | khemeõa amhàõaü adikkantà aàlavàdàvalã |
(2.165) Ràjà | dhiï mårkha | kçtaü paritoùeõa | àbhijàtyà nigåóho na lakùittas tvayà devyàþ kopànubandhaþ | tathà hi |
bhçåbhaõge sahasodgate 'pi vadanaü nãtaü paràü namratàm
ãùan màü prati bhedakàri hasitaü noktaü vaco niùñhuram |
antarbàùpajaóikçtaü prabhutayà cakùur na vispharitaü
kopa÷ ca prakañãkçto dayitayà mukta÷ ca na pra÷rayaþ || 44 || (2.19)
tad ehi | devãsakà÷am eva gacchàva |
iti niùkràntau |

iti dvitãyo 'ïkaþ |

(Act III)

tataþ pravi÷ati madanikà |
(3.1) Madanikà | àkà÷e | kosambie | avi diññhà tae bhaññiõãsaàse ka¤caõamàlà õa và | àkarõya | kiü bhaõàsi | ko vi kàlo tàe àacchia gadàe tti | tà kahiü dàõiü pekkhissaü | agrato 'valokya | esà khu ka¤caõamàlà ido jjevva àacchadi | tà jàva uvasappàmi |
tataþ praviati kà¤canamàlà |
(3.2) Kà¤canamàlà | sotpràsam | sàhu re vasantaa sàhu | adisaido tae amaccajoandharàaõao imàe saüdhiviggahacintàe |
(3.3) Madanikà | upasçtya sasmitam | halà ka¤caõamàle | kiü ajjavasantaeõa kadaü jeõa so evvaü salàhãadi |
(3.4) Kà¤canamàlà | halà maaõie | kiü tuha ediõà pucchideõa paoaõaü | õa tumaü imaü rahassaü rakkhiduü pàresi |
(3.5) Madanikà | savàmi devãe caraõehiü jai kassa vi purado paàsemi |
(3.6) Kà¤canamàlà | jai evvaü tà suõaü | ajja kkhu mae ràaulàdo paóiõivattantãe cittasàliàduvàre ajjavasantaassa susaügadàe samaü àlàvo sudo |
(3.7) Madanikà | sakautukaü | sahi | kãdiso |
(3.8) Kà¤canamàlà | jadhà | susaügade | õa kkhu sàariaü vajjia piavaassassa kiü pi assatthadàe kàraõaü | tà cintehi ettha paóiàraü ti |
(3.9) Madanikà | tado susaügadàe kiü bhaõidaü |
(3.10) Kà¤canamàlà | evvaü bhaõidaü | ajja kkhu devãe cittaphalaavuttantasaïkidàe sàariaü rakkhiduü mama hatthe samappaantãe jaü õevatthaü me pasàdãkidaü teõa jjevva viraidadevãvesaü sàariaü geõhia ahaü pi ka¤caõamàlàvesadhàriõã bhavia padãse idha àgamissaü | tumaü pi cittasàliàduvàre maü paóivàlaissasi | tado màhavãladàmaõóave tàe saha bhaññiõo saügamo bhavissadi tti |
(3.11) Madanikà | hadàsà tumaü susaügade jà evvaü pariaõavacchalaü deviü va¤cesi |
(3.12) Kà¤canamàlà | halà | tumaü dàõiü kahiü patthidà |
(3.13) Madanikà | assatthasarãrassa bhaññiõo kusalavuttantaü jàõiduü gadà tumaü ciraasi tti uttammantãe devãe pesida mhi | 
(3.14) Kà¤canamàlà | adiujjuà dàõiü devã jà evvaü pattiàadi | parikramyàvalokya ca | eso kkhu bhaññà assatthadàmiseõa attaõo maaõàvatthaü pacchàdaanto dantatoraõavaóabhãe uvaviññho ciññhadi | tà ehi | edaü vuttantaü bhaññiõãe õivedemha |
iti niùkrànte |
iti prave÷akaþ |

(Act IV)

tataþ pravi÷ati gçhãtaratnamàlà susaügatà |
(4.1) Susaügatà | sakaruõam | hà piasahi sàarie | hà lajjàlue | hà sahãjaõavacchale | hà udàrasãle | hà sommadaüsaõe | kahiü dàõiü tumaü mae pekkhidavvà | iti roditi | årdhvam avalokya niþ÷vasya ca | ai devvahadaa | jai sà asàmaõõaråvasohà tàdisã tae õimmidà tà kãsa uõa ãdisaü avatthantaraü pàvidà | iaü ca raaõamàlà jãvidaõiràsàe tàe kassa vi bamhaõassa hatthe paóivàdesu tti bhaõia mama hatthe samappidà | tà jàva kaü pi bamhaõaü aõõesàmi | parikramyàvalokya ca | eso kkhu ajjavasantao ido jjevva àacchadi | tà jàva edassa jjevva paóivàdaissaü |
tataþ pravi÷ati hçùño vasantakaþ |
(4.2) Vidåùakaþ | hã hã bho | ajja kkhu piavaasseõa pasàdidàe devãe vàsavadattàe bandhaõàdo moàvia sahatthadiõõehiü modaehiü udaraü me påridaü | aõõaü ca | paññaüsuajualaü kaõõàharaü ca diõõaü | tà jàva piavaassaü pekkhàmi |
(4.3) Susaügatà | rudatã sahasopasçtya | ajjavasantaa | ciññha dàva |
(4.4) Vidåùakaþ | dçùñvà | kadhaü | susaügadà | bhodi susaügade | kiü õimittaü rodãadi | kiü õu sàariàe accàhidaü saüvuttaü |
(4.5) Susaügatà | edaü jevva õivedaissaü | sà khu tavassiõã devãe ujjaiõiü pesida tti pavàdaü kadua addharatte uvaññhide õa jàõãadi kahiü õãda tti |
(4.6) Vidåùakaþ | sodvegam | hà bhodi sàarie | adiõigghiõaü devãe kadaü |
(4.7) Susaügatà | iaü ca raaõamàlà tàe jãvidaõiràsàe ajjavasantaassa hatthe paóivàdesu tti bhaõia mama hatthe samappidà | tà geõhadu ajjo edaü |
(4.8) Vidåùakaþ | sakaruõam | õa me ãdise patthàve hatthe edaü geõhiduü pasaradi |  ubhau rudataþ |
(4.9) Susaügatà | kçtàõjaliþ | tàe jjevva aõuggahaü karanto aïgãkaredu ajjo |
(4.10) Vidåùakaþ | vicintya | adha và uvaõehi jeõa imàe jjevva sàariàvirahadukkhidaü piavaassaü viõodaissaü |
(4.11) Susaügatopanayati |
(4.12) Vidåùakaþ | gçhãtvà niråpya savismayam | susaügade | kudo uõa tàe ãdissassa alaïkàrassa samàgamo |
(4.13) Susaügatà | ajja | mae vi edaü jevva kodåhaleõa pucchidà àsi |
(4.14) Vidåùakaþ | tado tàe kiü bhaõidaü |
(4.15) Susaügatà | tado sà uddhaü pekkhia dãhaü õissasia susaügade kiü tuha edàe kadhàe tti bhaõia rodiduü pauttà |
(4.16) Vidåùakaþ | kadhidaü jevva sàmaõõajaõadullaheõa imiõà paricchaeõa | savvadhà mahàhijaõasaübhavàe tàe hodavvaü ti | susaügade | piavaasso dàõiü kahiü |
(4.17) Susaügatà | ajja | eso kkhu bhaññà devãbhavaõàdo õikkamia phaóiasilàmaõóavaü gado | tà gacchadu ajjo | ahaü pi devãe pàsavattiõã bhavissaü |
iti niùkràntau |
iti prave÷akaþ |

tataþ pravi÷aty àsanastho ràjà |
(4.18) Ràjà | vicintya |
savyàjaiþ ÷apathaiþ priyeõa vacasà cittànuvçttyàdhikaü
vailakùyeõa pareõa pàdapatanair vàkyaiþ sakhãnàü muhuþ |
pratyàsattim upàgatà na hi tathà devã rudatyà yathà
prakùàlyeva tayaiva bàùpasalilaiþ kopo 'panãtaþ svayam || 64 || (4.1)
sotkaõñhaü niþ÷vasya | idànãü devyàü prasannàyàü sàgarikàcintaiva màü bàdhate | tathà hi
ambhojagarbhasukumàratanus tad àsau
kaõñhagrahe prathamaràgaghane vilãya |
sadyaþ patanmadanamàrgaõarandhramàrgair
manye mama priyatamà hçdayaü praviùñà || 65 || (4.2)
yo 'pi me vi÷ràmasthànaü vasantakaþ so 'pi devyà saüyatas tiùñhati | tat kasyàgre bàùpamokùaü karomi | iti niþ÷vasati |

tataþ pravi÷ati vidåùakaþ |
(4.19) Vidåùakaþ | ràjànaü dçùñvà | eso kkhu õirantarukkaõñhàparikkhàmaü pi savisesasalàhaõãaü taõuü samuvvahanto udido via dudiàcando adhiadaraü sohadi piavaasso | tà jàva õaü uvasappàmi | upasçtya | sotthi bhavado | diññhià vaóóhasi devãhatthagadeõàvi mae puõo vi edehiü acchãhiü jaü diññho si |
(4.20) Ràjà | dçùñvà saharùaü | katham | vasantakaþ pràptaþ | sakhe | pariùvajasva màm |
(4.21) Vidåùakaþ pariùvajate |
(4.22) Ràjà | veùeõaiva niveditas te devyàþ prasàdaþ | tat kathyatàm idànãm | sàgarikàyàþ kiü vartata iti |
(4.23) Vidåùako 'dhomukhas tiùñhati |
(4.24) Ràjà | vayasya | kiü na kathayasi |
(4.25) Vidåùakaþ | bho | appiaü ti õivediduü õa pàremi |
(4.26) Ràjà | katham | apriyam | vyaktam utsçùñaü jãvitaü tayà | hà priye sàgarike | iti mohaü nàñayati |
(4.27) Vidåùakaþ | sasaübhramam | samassasadu samassasadu piavaasso |
(4.28) Ràjà | samà÷vasya sàsram |
pràõàþ parityajata kàmam adakùiõaü màü
he dakùiõà bhavata madvacanaü kurudhvam |
÷ãghraü na yàtha yadi tanmuùitàþ stha nånaü
yàtà sudåram adhunà gajagàminã sà || 66 || (4.3)
(4.29) Vidåùakaþ | bho mà aõõadhà saübhàvehi | sà khu devãe ujjaiõiü pesidà | ado mae appiaü ti bhaõidaü |
(4.30) Ràjà | aho | niranurodhà mayi devã | vayasya | kenaitad àkhyàtam |
(4.31) Vidåùakaþ | bho +|, susaügadàe | aõõaü ca | tàe jjevva mama hatthe keõàvi kajjeõa iaü raaõamàlà pesidà |
(4.32) Ràjà | kim aparam | màü samà÷vàsayitum | tad vayasyopanaya |
(4.33) Vidåùaka upanayati |
(4.34) Ràjà | gçhãtvà ratnamàlàü nirvarõya hçdaye vinyasya | ahaha |
kaõñhà÷leùaü samàsàdya tasyàþ prabhraùñayànayà |
tulyàvasthà sakhãveyaü tanur à÷vàsyate mama || 67 || (4.4)
vayasya | tvam eva paridhatsva yena vayam enàü dçùñvà dhçtiü kariùyàmaþ |
(4.35) Vidåùakaþ | jaü bhavaü àõavedi | iti paridadhàti |
(4.36) Ràjà | sàsram | vayasya | durlabhaü punardar÷anaü priyàyàþ |
(4.37) Vidåùakaþ | di÷o 'valokya sabhayam | bho | mà evvaü mantehi | kadà vi ko vi idha saücaradi |

tataþ pravi÷ati khaógahastà vasuüdharà |
(4.38) Vasuüdharà | upasçtya | jaadu jaadu bhaññà | eso kkhu rumaõõado bhàiõeo vijaavammà piaü kiü pi õivedidukàmo duvàre ciññhadi |
(4.39) Ràjà | vasuüdhare | avilambitaü prave÷aya |
(4.40) Vasuüdharà | jaü devo àõavedi | iti niùkramya vijayavarmaõà saha punaþ pravi÷ya ca | vijaavammaü | eso kkhu bhaññà | tà uvasappadu ajjo õaü |
(4.41) Vijayavarmà | upasçtya | jayati jayati devaþ | deva | diùñyà vardhase rumaõvato vijayena |
(4.42) Ràjà | saparitoùam | vijayavarman | api jitàþ kosalàþ |
(4.43) Vijayavarmà | devasya prasàdena |
(4.44) Ràjà | sàdhu rumaõvan sàdhu | aciràn mahatprayojanam anuùñhitam | vijayavarman | tat kathaya kathàm | ativistarataþ ÷rotum icchàmi |
(4.45) Vijayavarmà | deva | ÷råyatàm | ito devàde÷àt katipayair eva vàsarair anekakarituragapadàtidurnivàreõa mahatà balasamåhena gatvà rumaõvàn vindhyadurgàvasthitasya kosalapater dvàram avaùñabhya samàvàsayitum àrabdhavàn |
(4.46) Ràjà | tatas tataþ |
(4.47) Vijayavarmà | tataþ kosale÷varo 'pi darpàt paribhavam asahamàno hàstikapràyam àtmasainyaü sajjãkçtavàn |
(4.48) Vidåùakaþ | vijaavammaü | lahuü àcakkha | vedadi me hiaaü |
(4.49) Ràjà | tatas tataþ |
(4.50) Vijayavarmà | deva | kçtani÷caya÷ càsau
yoddhuü nirgatya vindhyàd abhavad abhimukhas tatkùaõaü digvibhàgàn
vindhyenevàpareõa dvipapatipçtanàpãóabandhena rundhan |
vegàd bàõàn vimu¤cann atha samadagajotpiùñapattir nipatya
pratyàyàd và¤chitàptidviguõitarabhasas taü rumaõvàn kùaõena || 68 || (4.5)
api ca |astravyasta÷irastra÷astrakaùaõaiþ kçttottamàïge muhur
vyåóhàsçksariti svanatpraharaõair gharmodvamadvahnini |
àhåyàjimukhe sa kosalapatir bhagne pradhàne bale
(4.51) Ràjà | katham | asmadãyàny api balàni bhagnàni |
(4.52) Vijayavarmà | ekenaiva rumaõvatà ÷ara÷atair mattadvipastho hataþ || 69 || (4.6)
(4.53) Vidåùakaþ | jaadu jaadu bhavaü | jidaü amhehiþ | iti nçtyati |
(4.54) Ràjà | sàdhu kosalapate sàdhu | mçtyur api te ÷làghyo yasya ÷atravo 'py evaü puruùakàraü varõayanti |
(4.55) Vijayavarmà | rumaõvàn api kosaleùu madbhràtaraü jyàyàüsaü jayavarmàõaü sthàpayitvà prahàravraõitaü hàstakapràyam a÷eùasainyam anuvartamànaþ ÷anaiþ ÷anair àgata eva |
(4.56) Ràjà | vasuüdhare | ucyatàü yaugandharàyaõaþ | pradãyatàü matprasàdo 'syeti |
(4.57) Vasuüdharà | jaü devo àõavedi | iti vijayavarmaõà saha niùkràntà |

tataþ pravi÷ati kà¤canamàlà |
(4.58) Kà¤canamàlà | àõatta mhi devãe jadhà | ha¤je ka¤caõamàle | gaccha | edaü indaàliaü ajjautassa daüsehi tti | parikramyàvalokya ca | eso kkhu bhaññà | tà jàva õaü uvasappàmi | upasçtya | jaadu jaadu bhaññà | bhaññà | devã viõõavedi | eso kkhu ujjaiõãdo sambarasiddhã õàma indaàlio àado | tà pekkhadu õaü ajjautto tti |
(4.59) Ràjà | asti naþ kautukam aindrajàlike | tac chãghraü prave÷aya |
(4.60) Kà¤canamàlà | jaü devo àõavedi | iti niùkramya picchikàvyagrahastenaindrajàlikena saha pravi÷ya | edu edu ajjo |
(4.61) Aindrajàlikaþ parikràmati |
(4.62) Kà¤canamàlà | eso bhaññà | tà uvasappadu ajjo |
(4.63) Aindrajàlikaþ | jaadu jaadu bhaññà | upasçtya picchikàü bhràmayitvà |
paõamaha calaõe indassa indaàlammi laddhaõàmassa |
taha ajjasambarassa vimààsupaóiññhiajasassa || 70 || (4.7)
deva |kiü dharaõãe miaïgoààse mahiharo jale jalaõo |
majjhaõhammi paosodàvijjau dehi àõattiü || 71 || (4.8)
(4.64) Vidåùakaþ | bho vaassa | avihido hodi | bho | ãdiso se avaññhambho jeõa savvaü saübhàvãadi |
(4.65) Aindrajàlikaþ | deva |
kiü jappieõa bahuõàjaü jaü hiaeõa mahasi saüdaññhu |
taü taü dàvemi ahaïguruõo mantappahàveõa || 72 || (4.9)
(4.66) Ràjà | kà¤canamàle | ucyatàü devã | yuùmadãya evàyam aindrajàliko vijanãkçta÷ càyam udde÷aþ | tad àgaccha | sahitàv evainaü pa÷yàva iti |
(4.67) Kà¤canamàlà | jaü bhaññà àõavedi | iti niùkramya vàsavadattayà saha pravi÷ya |
(4.68) Vàsavadattà | ha¤je ka¤caõamàle | ujjaiõãdo àado tti atthi me tassiü indaàlie pakkhavàdo |
(4.69) Kà¤canamàlà | õàdikulabahumàõo kkhu eso devãe | tà edu bhaññiõã |
iti parikràmataþ |
(4.70) Kà¤canamàlà | bhaññiõi | eso bhaññà | tà uvasappadu devã |
(4.71) Vàsavadattà | upasçtya | jaadu jaadu ajjautto |
(4.72) Ràjà | devi | bahu tena garjitam | tad ihasthàv evainaü pa÷yàva |
(4.73) Vàsavadattopavi÷ati |
(4.74) Ràjà | bhadra | praståyatàü bahuvidham indrajàlam |
(4.75) Aindrajàlikaþ | jaü devo àõavedi | iti bahuvidhaü nàñyaü kçñvà picchikàü bhràmayan |
hariharabamhappamuhedeve dàvemi devaràaü ca |
gaaõammi siddhavijjàharabahusatthaü ca õaccantaü || 73 || (4.10)
sarve savismayaü pa÷yanti |
(4.76) Ràjà | årdhvaü dçùñvàsanàd avataran | à÷caryam à÷caryam |
(4.77) Vidåùakaþ | accharãaü accharãaü |
(4.78) Ràjà | devi | pa÷ya |
eùa brahmà saroje rajanikarakalà÷ekharaþ ÷aïkaro 'yaü
dorbhir daityàntako 'yaü sadhanurasigadàcakracihnai÷ caturbhiþ |
eùo 'py airàvatasthas trida÷apatir amã devi devàs tathànye
nçtyanti vyomni caità÷ calacaraõaraõannåpurà divyanàryaþ || 74 || (4.11)
(4.79) Vàsavadattà | accharãaü accharãaü |
(4.80) Vidåùakaþ | à dàsãe putta indaàlia | kiü edehiü devehiü accharàhiü ca daüsidàhiü | jai ediõà parituññheõa kajja tà sàariaü daüsehi |

tataþ pravi÷ati vasuüdharà |
(4.81) Vasuüdharà | jaadu jaadu bhaññà | amacco joandharàaõo viõõavedi | eso kkhu vikkamabàhuõo padhàõo amacco vasubhådã ka¤cuiõà saha aõuppesido | taü arihadi devo imassiü jevva sundaramuhuttae pekkhiduü | ahaü pi kajjasesaü samàvia àado jjevva tti |
(4.82) Vàsavadattà | ajjautta | ciññhadu dàva pekkhaõaü | màulakulàdo padhàõo amacco vasubhådã àado | taü dàva pekkhadu ajjautto |
(4.83) Ràjà | yathàha devã | aindrajàlikaü prati | bhadra | vi÷ramyatàm idànãm |
(4.84) Aindrajàlikaþ | jaü devo àõavedi | ekko uõa kheóaõao avassaü deveõa pekkhidavvo |
(4.85) Ràjà | bhadra | evam | drakùyàmaþ |
(4.86) iti niùkrànta aindrajàlikaþ |
(4.87) Vàsavadattà | ka¤caõamàle | dehi se pàritosiaü |
(4.88) Kà¤janamàlà | jaü devã àõavedi | iti niùkràntà |
(4.89) Ràjà | vasantaka | pratyudgamya prave÷yatàü vasubhåtiþ |
(4.90) Vidåùakaþ | jaü bhaññà àõavedi | iti niùkràntaþ |
tataþ pravi÷ato vasantakena saha vasubhåtibàbhravyau |
(4.91) Vasubhåtiþ | samantàd avalokya | aho vatse÷varasya bhavanadvàrabhàsaþ | tathà hi
àkùipto jayaku¤jareõa turagàn nirvarõayan vallabhàn
saügãtadhvaninà hçtaþ kùitibhujàü goùñhãùu tiùñhan kùaõam |
sadyo vismçtasiühalendravibhavaþ kakùàprade÷eùv aho
dvàþsthenaiva kutåhalena mahatà gràmyo yathàhaü kçtaþ || 75 || (4.12)
(4.92) Bàbhravyaþ | adya khalu ciràt svàminaü drakùyàmãti yat satyam ànandàti÷ayena kim apy avasthàntaram anubhavàmi | kutaþ |
vivçddhiü kampasya prathayatitaràü sàdhvasava÷àd
avispaùñàü dçùñiü tirayatitaràü bàùpapañalaiþ |
skhaladvarõàü vàõãü jaóayatitaràü gadgadatayà
jaràyàþ sàhàyyaü mama hi paritoùo 'dya kurute || 76 || (4.13)
(4.93) Vidåùakaþ | agre bhåtvà | edu edu amacco |
(4.94) Vasubhåtiþ | vidåùakasya kaõñhe ratnamàlàü dçùñvàpavàrya | bàbhravya | j¤àyate | saiveyaü ratnamàlà yà devena ràjaputryai prasthànakàle datteti |
(4.95) Bàbhravyaþ | amàtya | asti sàdç÷yam | tat kiü vasantakàd avagacchàmi prabhavam asyàþ |
(4.96) Vasubhåtiþ | bàbhravya | mà maivam | mahati ràjakule ratnànàü bàhulyàn na durlabho bhåùaõànàü saüvàdaþ |
(4.97) Vidåùakaþ | ràjànam uddi÷ya | eso kkhu mahàrào | tà uvasappadu amacco |
(4.98) Vasubhåtiþ | upasçtya | vijayatàü mahàràjaþ |
(4.99) Ràjà | utthàya | àrye | abhivàdaye |
(4.100) Vasubhåtiþ | ÷reyàn bhåyàþ |
(4.101) Ràjà | àsanam àsanam àryàya |
(4.102) Vidåùakaþ | àsanam ànãya | edaü àsaõaü | tà uvavisadu amacco |
(4.103) Vasubhåtir upavi÷ati |
(4.104) Vidåùakaþ | amacca | esà devã vàsavadattà paõàmaü karedi |
(4.105) Vasubhåtiþ | àyuùmati | vatsaràjasadç÷aü putram àpnuhi |
(4.106) Bàbhravyaþ | deva | bàbhravyaþ praõamati |
(4.107) Ràjà | pçùñhe hastaü dattvà | bàbhravya | ita àsyatàm |
(4.108) Bàbhravya upavi÷ati |
(4.109) Ràjà | àrya vasubhåte | api ku÷alaü tatrabhavataþ siühale÷varasya |
(4.110) Vasubhåtiþ | årdhvam avalokya niþ÷vasya ca | deva | na jàne | kiü vij¤àpayàmi mandabhàgya iti |
(4.111) Vàsavadattà | saviùàdam àtmagatam | haddhã haddhã | kiü dàõiü vasubhådã kadhaissadi |
(4.112) Ràjà | vasubhåte | kathaya | paryàkula ivàsmi |
(4.113) Bàbhravyaþ | apavàrya | amàtya | ciram api sthitvà yat kathanãyaü tad idànãm eva kathyatàm |
(4.114) Vasubhåtiþ | sàsram | na ÷akyaü nivedayitum | tathàpy eùa kathayàmi mandabhàgyaþ | deva | yàsau siühale÷vareõa svaduhità ratnàvalã nàmàyuùmatã vàsavadattàü dagdhàm upa÷rutya devàya pårvapràrthità satã dattà |
(4.115) Ràjà | apavàrya | devi | kim idam alãkaü tvanmàtulàmàtyaþ kathayati |
(4.116) Vàsavadattà | ajjautta | ahaü pi õa jàõàmi | ko ettha aliaü mantedi tti |
(4.117) Vidåùakaþ | tado tàe kiü saüvuttaü |
(4.118) Vasubhåtiþ | sà ca yuùmadantikam ànãyamànà yànabhaïgàt sàgare nimagnà | iti rudann adhomukhas tiùñhati |
(4.119) Vàsavadattà | sàsram | hà hadam hi mandabhàiõã | hà bahiõie | kahiü si | dehi me paóivaaõaü |
(4.120) Ràjà | devi | samà÷vasihi samà÷vasihi | duþkhagrahà gatir daivasya | vahanabhaïgapatitotthitau nanv etàv eva te nidar÷anam | iti vasubhåtibàbhravyau dar÷ayati |
(4.121) Vàsavadattà | ajjautta | jujjadi edaü | kudo uõa me ettiàiü bhàadheàiü |
(4.122) Ràjà | apavàrya | bàbhravya | kathaya | kim etat |
(4.123) Nepathye kalakalaþ |
harmyàõàü hema÷çïga÷riyam iva nicayair arciùàm àdadhànaþ
sàndrodyànadrumàgraglapanapi÷unitàtyantatãvràbhitàpaþ |
kurvan krãóàmahãdhraü sajalajaladhara÷yàmalaü dhåmapàtair
eùa ploùàrtayoùijjana iha sahasaivotthito 'ntaþpure 'gniþ || 77 || (4.14)
api ca |devãdàhapravàdo 'yaü yo 'bhål làvaõake purà |
kariùyann iva taü satyaü manye 'gnir ayam utthitaþ || 78 || (4.15)
(4.124) Ràjà | sasaübhramam utthàya | katham | antaþpure 'gniþ | kaùñam | devã vàsavadattà dagdhà | hà priye vàsavadatte |
(4.125) Vàsavadattà | parittàadu parittàadu ajjautto |
(4.126) Ràjà | katham | atisaübhramàd ihasthàpi devã nopalakùità | devi | samà÷vasihi samà÷vasihi |
(4.127) Vàsavadattà | ajjautta | õa attaõo kàraõeõa evvaü bhaõàmi | esà khu mae õigghiõàe idha saüjamidà sàarià vivajjadi | tà parittàadu ajjautto |
(4.128) Ràjà | katham | sàgarikà vipadyate | devi | eùa gacchàmi |
(4.129) Vasubhåtiþ | deva | kim akàraõa eva pataïgavçttiþ kriyate |
(4.130) Bàbhravyaþ | deva | yuktam àha vasubhåtiþ |
(4.131) Vidåùakaþ | ràjànam uttarãye gçhãtvà | bho | mà khu sàhasaü karehi |
(4.132) Ràjà | uttarãyam àkarùan | dhiï mårkha | sàgarikà vipadyate | kim adyàpi pràõà dhàryante | dhåmàbhibhavaü nàñayan |
virama virama vahne mu¤ca dhåmànubandhaü
prakañayasi kim uccair arciùàü cakravàlam |
virahahutabhujàhaü yo na dagdhaþ priyàyàþ
pralayadahanabhàsà tasya kiü tvaü karoùi || 79 || (4.16)
(4.133) Vàsavadattà | kadhaü | mama dukkhakàriõãe vaaõàdo evvaü ajjhavasidaü ajjautteõa | tà ahaü pi aõugamissaü |
(4.134) Vidåùakaþ | parikràmann agrato bhåtvà | ahaü pi padhovadesao homi |
(4.135) Vasubhåtiþ | katham | praviùña eva jvalanaü vatsaràjaþ | tan mamàpi dçùñaràjaputrãvipatter yuktam àtmànam àhutãkartum |
(4.136) Bàbhravyaþ | sàsram | hà mahàràja | kim idam akàraõa eva bharatakulaü saü÷ayatulàm àropitam | atha và kiü pralàpena | aham api bhaktisadç÷am àcaràmi |
iti sarve 'gniprave÷aü nàñayanti |
tataþ pravi÷ati nigaóasaüyatà sàgarikà |
(4.137) Sàgarikà | haddhã haddhã | à | samantado pajjalido hudavaho ajja dukkhàvasàõaü me karissadi |
(4.138) Ràjà | aye | iyam àsannahutavahà sàgarikà vartate | tat tvaritam enàü saübhàvayàmi |
(4.139) Sàgarikà | ràjànaü dçùñvàtmagatam | kadhaü | ajjautto | tà edaü pekkhia puõo me jãvidàsà saüvuttà | prakà÷am | parittàadu parittàadu bhaññà |
(4.140) Ràjà | bhãru | alaü bhayena |
muhårtam api sahyatàü bahula eùa dhåmodgamo
hahà dhig idam aü÷ukaü jvalati te stanàt pracyutam |
muhuþ skhalasi kiü kathaü nigaóasaüyatàsi drutaü
nayàmi bhavatãm itaþ priyatame 'valambasva màm || 80 || (4.17)
kaõñhe gçhãtvà nimãlitàkùaþ spar÷aü nàñayati | aho | kùaõàd apagato me saütàpaþ | ayi | samà÷vasihi samà÷vasihi |
vyaktaü lagno 'pi bhavatãü na dhakùati hutà÷anaþ |
yataþ saütàpam evàyaü spar÷as te harati priye || 81 || (4.18)
unmãlyàkùiõã di÷o 'valokya sàgarikàü ca muktvà | aho mahad à÷caryam |
kvàsau gato hutavahas tadavastham etad
antaþpuraü ...
vàsavadattàü dçùñvà | ... katham avantinçpàtmajeyam |
(4.141) Vàsavadattà | ràj¤aþ ÷arãraü paràmç÷ya saharùam | diññhià | akkhadasarãro ajjautto |
(4.142) Ràjà |
bàbhravyo eùa ...
(4.143) Bàbhravyaþ | deva | idànãü pratyujjãvito 'smi |
(4.144) Ràjà | ... vasubhåtir ayaü ...
(4.145) Vasubhåtiþ | vijayatàü mahàràjaþ |
(4.146) Ràjà | ... vayasya
(4.147) Vidåùakaþ | jaadu jaadu bhavaü |
(4.148) Ràjà | vicintya savitarkam |
svapne matir bhramati kiü nv idam indrajàlam || 82 || (4.19)
(4.149) Vidåùakaþ | bho | mà saüdehaü karehi | bhaõidaü khu teõa dàsãe puttaeõa indajàlieõa jadhà | avassaü jevva deveõa ekko me kheóaõao pekkhidavvo tti |
(4.150) Ràjà | devi | tvadvacanàd iyam ànãtà sàgarikà |
(4.151) Vàsavadattà | vihasya | ajjautta | jàõidaü mae |
(4.152) Vasubhåtiþ | sàgarikàü nivarõyàpavàrya | bàbhravya | sadç÷ãyaü ràjaputryàþ |
(4.153) Bàbhravyaþ | amàtya | mamàpy etad evaü manasi vartate |
(4.154) Vasubhåtiþ | ràjànam uddi÷ya | deva | kuta iyaü kanyakà |
(4.155) Ràjà | devã jànàti |
(4.156) Vasubhåtiþ | devi | kutaþ punar iyaü kanyakà |
(4.157) Vàsavadattà | amacca | esà khu sàariàdo pàvida tti bhaõia amaccajoandharàaõeõa mama hatthe õikkhittà | ado jjevva sàaria tti saddàvãadi |
(4.158) Ràjà | svagatam | yaugandharàyaõena nyasteyam | katham asau mamànivedya kiü cit kariùyati |
(4.159) Vasubhåtiþ | apavàrya | bàbhravya | yathà susadç÷ã vasantakasya kaõñhe ratnamàlà asyà÷ ca sàgaràt pràptis tathà vyaktam eveyaü siühale÷varasya duhità ratnàvalã | upasçtya prakà÷am | àyuùmati ratnàvali | tvam etàvatãm avasthàü gatàsi |
(4.160) Sàgarikà | dçùñvà sàsram | kadhaü | amacco vasubhådã |
(4.161) Vasubhåtiþ | hà hato 'smi mandabhàgyaþ | iti bhumau patati |
(4.162) Sàgarikà | vasubhåter upari patantã | hà tàda | hà amba | kahiü si | dehi me paóivaaõaü |
(4.163) Vàsavadattà | sasaübhramam | ajjaka¤cui | iaü sà mama bahiõià raaõàvalã |
(4.164) Bàbhravyaþ | devi | iyam eva sà |
(4.165) Vàsavadattà | ratnàvalãm àliïgya | bahiõie | samassasa samassasa |
(4.166) Ràjà | katham | udàttavaü÷aprabhavasya siühale÷varasya vikramabahor àtmajeyam |
(4.167) Vidåùakaþ | ratnàvalãü dçùñvà svagatam | paóhamaü jevva mae bhaõidaü | õa kkhu ãdiso sàmaõõajaõassa paricchao bhodi tti |
(4.168) Vàsavadattà | sàsraü bàhå prasàrya | ai ehi | idàõiü piabahiõie | bandhusiõehaü daüsehi |
(4.169) Vasubhåtiþ | àyuùmati | samà÷vasihi samà÷vasihi | nanv iyaü te jyàyasã bhaginã duþkham àste | tat pariùvajasvainàm |
(4.170) Ratnàvalã | samà÷vasya ràjànaü tiryag avalokya svagatam | kidàvaràhà khu ahaü devãe | tà õa sakkaõomi muhaü daüsiduü | ity adhomukhã tiùñhati |
(4.171) Vàsavadattà | apavàrya | ajjautta | lajjàmi ahaü imiõà attaõo õisaüsattaõeõa | tà avaõehi se bandhaõaü |
(4.172) Ràjà | saparitoùam | yathàha devã | iti sàgarikàü mu¤cati |
(4.173) Vàsavadattà | ajjautta | amaccajoandharàaõeõa ettiaü kàlaü dujjaõãkida mhi jeõa jàõanteõa vi õa me õivedidaü |
tataþ pravi÷ati yaugandharàyaõaþ |
(4.174) Yaugandharàyaõaþ |
devyà madvacanàd yathàbhyupagataþ patyur viyogas tathà
sà devasya kalatrasaüghañanayà duþkhaü mayà sthàpità |
tasyàþ prãtim ayaü kariùyati jagatsvàmitvalàbhaþ prabhoþ
satyaü dar÷ayituü tathàpi vadanaü ÷aknomi no lajjayà || 83 || (4.20)
atha và kiü kriyata ãdç÷am atyantamànanãyeùv api niranurodhavçtti svàmibhaktivratam | niråpya | ayaü devaþ | yàvad upasarpàmi | upasçtya | jayati jayati devaþ | deva | kùamyatàü yan mayànivedya kçtam |
(4.175) Ràjà | yaugandharàyaõa | kim anivedya kçtam |
(4.176) Yaugandharàyaõaþ | karotv àsanaparigrahaü devaþ | sarvaü vij¤àpayàmi |
sarva upavi÷anti |
(4.177) Yaugandharàyaõaþ | deva | ÷ruyatàm | yeyaü siühale÷varaduhità sà siddhenàdiùñà yathà | yo 'syàþ pàõigrahaõaü kariùyati sa sàrvabhaumo ràjà bhaviùyatãti | tatas tatpratyayàd asmàbhiþ svàmino 'rthe bahu÷aþ pràrthyamànenàpi siühale÷vareõa devyà vàsavadattàyà÷ cittakhedaü pariharatà yadà na dattà |
(4.178) Ràjà | tadà kim |
(4.179) Yaugandharàyaõaþ | tadà làvaõake devã dagdheti prasiddhim utpàdya tadantikaü bàbhravyaþ prahitaþ |
(4.180) Ràjà | yaugandharàyaõa | ataþ paraü ÷rutam eva mayà | atheyaü devãhaste kim ity anucintya sthàpità |
(4.181) Vidåùakaþ | aõàcakkhidaü pi edaü jàõãadi jjevva jadhà | anteuragadà suheõa de daüsaõapadhaü gamissadi tti |
(4.182) Ràjà | gçhãto 'bhipràyas te vasantakena |
(4.183) Yaugandharàyaõaþ | yathàj¤àpayati devaþ |
(4.184) Ràjà | aindrajàlikavçttànto 'pi manye tvatprayoga eva |
(4.185) Yaugandharàyaõaþ | anyathàntaþpure baddhàyà asyàþ kuto devena dar÷anam | adçùñàyà÷ ca vasubhåtinà kutaþ parij¤ànam | vihasya | parij¤àtàyà÷ ca bhaginyàþ saüprati yathà karaõãyaü tatra devã pramàõam |
(4.186) Vàsavadattà | ajjautta | phuóàü jevva kiü õa bhaõàsi jadhà | paóivàdehi me raaõàvaliü ti |
(4.187) Vidåùakaþ | bhodi | suññhu tae jàõido amaccassa ahippào |
(4.188) Vàsavadattà | ehi raaõàvali ehi | ettiaü pi dàva mama bahiõiàõuråvaü bhodu | iti ratnàvalãü svakãyair àbharaõair alaïkçtya haste gçhãtvà ràjànam upasçtya | ajjautta | edaü raaõàvaliü paóiccha |
(4.189) Ràjà | saharùaü hastau prasàrya | ko devyàþ prasàdaü na bahu manyate |
(4.190) Vàsavadattà | ajjautta | dåre kkhu edàe õàdikulaü | tà tadhà karesu jadhà bandhujaõaü õa sumaredi | iti samarpayati |
(4.191) Ràjà | yathàj¤àpayati devã |
(4.192) Vidåùakaþ | saharùaü nçtyati | hã hã bho | jaadu jaadu bhavaü | puóhavã khu dàõiü hatthagadà piavaassassa |
(4.193) Vasubhåtiþ | devi | sthàne devã÷abdam udvahasi |
(4.194) Bàbhravyaþ | idànãü saphalapari÷ramo 'smi saüvçttaþ |
(4.195) Yaugandharàyaõaþ | deva | kiü te bhåyaþ priyam upakaromi |
(4.196) Ràjà | kim ataþ param api priyam asti | yataþ |
nãto vikramabàhur àtmasamatàü pràpteyam urvãtale
sàraü sàgarikà sasàgaramahãpràpty ekahetuþ priyà |
devã prãtim upàgatà ca bhaginãlàbhàj jitàþ kosalàþ
kiü nàsti tvayi saty amàtyavçùabhe yasmin karomi spçhàm || 84 || (4.21)
tathàpãdam astu bharatavàkyam |
urvãm uddàmasasyàü janayatu visçjanvàsavo vçùñim iùñàm
iùñais traiviùñapànàü vidadhatu vidhivatprãõanaü vipramukhyàþ |
àkalpàntaü ca bhåyat samupacitasukhaþ saügamaþ sajjanànàü
niþ÷eùà yàntu ÷àntiü pi÷unajanagiro durjayà vajralepàþ || 84 || (4.22)
iti niùkràntàþ sarve |

iti caturtho 'ïkaþ |