Bhattanarayana: Venisamhara

Based on:
Venisamhara: Die Ehrenrettung der K”nigin, Ein Drama in 6 Akten von Bhatta Narayana.
Julius Grill (Ed.). Leipzig : Fues's Verlag (R. Reisland) 1871.

Venisamhara of Bhatta Narayana.Edited with the commentary of Jagaddhara
by M. R. Kale. Delhi : Motilal Banarsidass 1989.


Input by Yves Codet, Toulouse (August 2002)


****************************************************************
NOTE: This e-text is converted from Unicode Devanagari encoding. 
Therefore word boundaries are not spaced.
****************************************************************


ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿
³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   ³
³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³
³						   ³
³ Text converted to Classical Sanskrit Extended    ³
³ (CSX) encoding:				   ³
³ 						   ³
³ description             character  =	ASCII	   ³
³  						   ³
³ long a                  à             224	   ³
³ long A                  â             226	   ³
³ long i                  ã             227	   ³
³ long I                  ä             228	   ³
³ long u                  å             229	   ³
³ long U                  æ             230	   ³
³ vocalic r               ç             231	   ³
³ vocalic R               è             232	   ³
³ long vocalic r          é             233	   ³
³ vocalic l               ë             235	   ³
³ long vocalic l          í             237	   ³
³ velar n                 ï             239	   ³
³ velar N                 ð             240	   ³
³ palatal n               ¤             164	   ³
³ palatal N               ¥             165	   ³
³ retroflex t             ñ             241	   ³
³ retroflex T             ò             242	   ³
³ retroflex d             ó             243	   ³
³ retroflex D             ô             244	   ³
³ retroflex n             õ             245	   ³
³ retroflex N             ö             246	   ³
³ palatal s               ÷             247	   ³
³ palatal S               ø             248	   ³
³ retroflex s             ù             249	   ³
³ retroflex S             ú             250	   ³
³ anusvara                ü             252	   ³
³ anusvara (overdot)      §             167	   ³
³ capital anusvara        ý             253	   ³
³ visarga                 þ             254	   ³
³ (capital visarga                      255)	   ³
³ long e                  ¹             185	   ³
³ long o                  º             186	   ³
³ 						   ³
³ additional:					   ³
³ l underbar              ×             215	   ³
³ r underbar              Ÿ             159	   ³
³ n underbar              ­             173	   ³
³ k underbar              É             201	   ³
³ t underbar              Â             194	   ³
³ 						   ³
³ Other characters of the CSX encoding table are   ³
³ not included. Accents have been dropped in order ³
³ to facilitate word search.			   ³
ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ




*...**    = stage
&...&:    = speaker
{Pkt_n}   = Prakrit Text  
SktCh_n:  = Sanskrit Chaya of Prakrit text
[s...]    = divisions of the plot


**************************************************************************

Bhaññanàràyaõa: Veõãsaühàra


DRAMATIS PERSONAE:

Stage director
Assistant of the stage director
Yudhiùñhira
Bhãmasena
Arjuna
Sahadeva
Kçùõa
Dhçtaràùñra
Duryodhana
Karõa
Kçpa
A÷vatthàman
Saüjaya
Sundaraka, an attendant on Karõa
Chamberlain of Yudhiùñhira
Chamberlain of Duryodhana
Ràkùasa (Rudhirapriya), an attendant on Hióimbà
Ràkùasa, a friend of Duryodhana
Charioteers, doorkeepers
Draupadã
Bhànumatã, wife of Duryodhana
Gàndhàrã
Duþ÷alà, sister of Duryodhana and wife of Jayadratha
Ràkùasã, wife of Rudhirapriya
Mother of Jayadratha
Attendants on Draupadã and Bhànumatã

***************************************************************************

veõãsaühàram   /
ACT_1
prathamo 'ïkaþ   /

VERSE_1.1
niùiddhairapyebhirlulitamakarando madhukaraiþ  $ karairindoranta÷churita iva saübhinnamukulaþ  &
vidhattàü siddhiü no nayanasubhagàmasya sadasaþ  œ prakãrõaþ puùpàõàü haricaraõayora¤jalirayam  // 1.1 //

api ca
VERSE_1.2
kàlindyàþ pulineùu kelikupitàmutsçjya ràse rasaü  $ gacchantãmanugacchato '÷rukaluùàü kaüsadviùo ràdhikàm  &
tatpàdapratimànive÷itapadasyodbhåtaromodgate-  œ rakùuõõo 'nunayaþ prasannadayitàdçùñasya puùõàtu vaþ  // 1.2 //

api ca
VERSE_1.3
dçùñaþ saprema devyà kimidamiti bhayàtsaübhramàccàsurãbhiþ  $ ÷àntàntastattvasàraiþ sakaruõamçùibhirviùõunà sasmitena  &
àkçùyàstraü sagarvairupa÷amitavadhåsaübhramairdaityavãraiþ  œ sànandaü devatàbhirmayapuradahane dhårjañiþ pàtu yuùmàn  // 1.3 //

*nàndyante**


&såtradhàraþ&:
alamatiprasaïgena  /
VERSE_1.4
÷ravaõà¤jalipuñapeyaü viracitavànbhàratàkhyamamçtaü yaþ  /
tamahamaràgamakçùõaü kçùõadvaipàyanaü vande  // 1.4 //

*samantàdavalokya**
tadbhavantaþ pariùadagresaràþ vij¤àpyaü naþ kiücidasti  /
VERSE_1.5
kusumà¤jalirapara iva prakãryate kàvyabandha eùo 'tra  /
madhuliha iva madhubindånviralànapi bhajata guõale÷àn  // 1.5 //

tadidaü kavermçgaràjalakùmaõo bhaññanàràyaõasya kçtiü veõãsaühàraü nàma nàñakaü prayoktumudyatà vayam  / tadatra kavipari÷ramànurodhàdvodàttakathàvastugauravàdvà navanàñakadar÷anakutåhalàdvà bhavadbhiravadhànaü dãyamànamabhyarthaye  /

*nepathye**


bhàva tvaryatàü tvaryatàm  / ete khalvàryaviduràj¤ayà puruùàþ sakalameva ÷ailåùajanaü vyàharanti  / pravartyantàmaparihãyamànamàtodyavinyàsàdikà vidhayaþ  / prave÷akàlaþ kila tatrabhavataþ pàrà÷aryanàradatumburujàmadagnyaprabhçtibhirmunivçndàrakairanugamyamànasya bharatakulahitakàmyayà svayaü pratipannadautyasya devakãsåno÷cakrapàõermahàràjaduryodhana÷ibiraü prati prasthàtukàmasyeti  /


&såtradhàraþ&:
*àkarõya sànandam**
aho nu khalu bho bhagavatà jagatprabhavasthitinirodhaprabhaviùõunà viùõunàdyànugçhãtamidaü bharatakulaü sakalaü ca ràjakamanayoþ kurupàõóavaràjaputrayoràhavakalpàntànalapra÷amahetunà svayaü saüdhikàriõà kaüsàriõà dåtena  / tatkimiti pàripàr÷vika nàrambhayasi ku÷ãlavaiþ saha saügãtakam  /

*pravi÷ya**


&pàripàr÷vikaþ&:
bhavatu  / àrambhayàmi  / kaü samayamà÷ritya gãyatàm  /


&såtradhàraþ&:
nanvamumeva tàvaccandràtapanakùatrakrau¤cahaüsakulasaptacchadakumudapuõóarãkakà÷akusumaparàgadhavalitagaganadiïmaõóalaü svàdujalajalà÷ayaü ÷aratsamayamà÷ritya pravartyatàü saügãtakam  / tathà hyasyàü ÷aradi
VERSE_1.6
satpakùà madhuragiraþ prasàdhità÷à madoddhatàrambhàþ  /
nipatanti dhàrtaràùñràþ kàlava÷ànmedinãpçùñhe  // 1.6 //



&pàripàr÷vikaþ&:
*sasaübhramam**
bhàva ÷àntaü pàpaü pratihatamamaïgalam  /


&såtradhàraþ&:
*savailakùyasmitam**
màriùa ÷aratsamayavarõanà÷aüsayà haüsà dhàrtaràùñrà iti vyapadi÷yante  / tatkiü ÷àntaü pàpaü pratihatamamaïgalam  /


&pàripàr÷vikaþ&:
na khalu na jàne  / kiü tvamaïgalà÷aüsayàsya vo vacanasya yatsatyaü kampitamiva me hçdayam  /


&såtradhàraþ&:
màriùa nanu sarvamevedànãü pratihatamamaïgalaü svayaü pratipannadautyena saüdhikàriõà kaüsàriõà  / tathà hi
VERSE_1.7
nirvàõavairadahanàþ pra÷amàdarãõàü  $ nandantu pàõóutanayàþ saha màdhavena  &
raktaprasàdhitabhuvaþ kùatavigrahà÷ca  œ svasthà bhavantu kururàjatanayàþ sabhçtyàþ  // 1.7 //


*nepathye  / sàdhikùepam**


àþ duràtmanvçthàmaïgalapàñhaka ÷ailåùàpasada  /
VERSE_1.8
làkùàgçhànalaviùànnasabhàprave÷aiþ  $ pràõeùu vittanicayeùu ca naþ prahçtya  &
àkçùñapàõóavavadhåparidhànake÷àþ  œ svasthà bhavanti mayi jãvati dhàrtaràùñràþ  // 1.8 //


[saüdhyaïga / value="upakùepa" resp="V 6.69" from="pl1"]
*såtradhàrapàripàr÷vikàvàkarõayataþ**


&pàripàr÷vikaþ&:
bhàva kuta etat  /


&såtradhàraþ&:
*pçùñhato vilokya**
aye eùa khalu vàsudevagamanàtkurusaüdhànamamçùyamàõaþ pçthulalàñatañaghañitavikañakãnà÷atoraõatri÷ålàyamànabhãùaõabhrukuñiràpibanniva naþ sarvàndçùñipàtena sahadevànugamyamànaþ kruddho bhãmasena ita evàbhivartate  / tanna yuktamasya purataþ sthàtum  / tadita àvàmanyatra gacchàvaþ  /

*iti niùkràntau**

prastàvanà  /


*tataþ pravi÷ati sahadevànugamyamànaþ kruddho bhãmasenaþ**


&bhãmasenaþ&:
àþ duràtmanvçthàmaïgalapàñhaka ÷ailåùàpasada  /*làkùàgçhetyàdi punaþ pañhati**



&sahadevaþ&:
*sànunayam**
àrya marùaya marùaya  / anumatameva no bharataputrasyàsya vacanam  / nirvàõavairadahanà iti yathàrthameva  / sabhçtyàþ kuravaþ kùatajàlaükçtavasuüdharàþ kùata÷arãrà÷ca svargasthà bhavantviti bravãti  /


&bhãmasenaþ&:
*sopàlambham**
na khalu na khalvamaïgalàni cintayitumarhanti bhavantaþ kauravàõàm  / saüdheyàste bhràtaro yuùmàkam  /


&sahadevaþ&:
*saroùam**
àrya
VERSE_1.9
dhçtaràùñrasya tanayànkçtavairànpade pade  /
ràjà na cenniùeddhà syàtkaþ kùameta tavànujaþ  // 1.9 //



&bhãmasenaþ&:
evamidam  / ata evàhamadyaprabhçti bhinno bhavadbhyaþ  / pa÷ya  /
VERSE_1.10
pravçddhaü yadvairaü mama khalu ÷i÷oreva kurubhi-  $ rna tatràryo heturna bhavati kirãñã na ca yuvàm  &
jaràsaüdhasyoraþsthalamiva viråóhaü punarapi  œ krudhà saüdhiü bhãmo vighañayati yåyaü ghañayata  // 1.10 //


[saüdhyaïga / value="parikara" resp="V" from="pl2"]

&sahadevaþ&:
*sànunayam**
àrya evamatisaübhçtakrodheùu yuùmàsu kadàcitkhidyate guruþ  /


&bhãmasenaþ&:
kiü nàma khidyate guruþ  / guruþ khedamapi jànàti  / pa÷ya  /
VERSE_1.11
tathàbhåtàü dçùñvà nçpasadasi pà¤càlatanayàü  $ vane vyàdhaiþ sàrdhaü suciramuùitaü valkaladharaiþ  &
viràñasyàvàse sthitamanucitàrambhanibhçtaü  œ guruþ khedaü khinne mayi bhajati nàdyàpi kuruùu  // 1.11 //

tatsahadeva nivartasva  / evaü càticirapravçddhàmarùoddãptasya bhãmasya vacanàdvij¤àpaya ràjànam  /


&sahadevaþ&:
àrya kimiti  /


&bhãmasenaþ&:
evaü vij¤àpaya  /
VERSE_1.12
yuùmacchàsanalaïghanàühasi mayà magnena nàma sthitaü  $ pràptà nàma vigarhaõà sthitimatàü madhye 'nujànàmapi  &
krodhollàsita÷oõitàruõagadasyocchindataþ kauravà-  œ nadyaikaü divasaü mamàsi na gururnàhaü vidheyastava  // 1.12 //

*ityuddhataü parikràmati**



&sahadevaþ&:
*tamevànugacchannàtmagatam**
aye kathamàryaþ pà¤càlyà÷catuþ÷àlaü praviùñaþ  / bhavatu tàvadahamatraiva tiùñhàmi  /*iti sthitaþ**



&bhãmasenaþ&:
*pratinivçtyàvalokya ca**
sahadeva gaccha tvaü gurumanuvartasva  / ahamapyàyudhàgàraü pravi÷yàyudhasahàyo bhavàmi  /


&sahadevaþ&:
àrya nedamàyudhàgàraü pà¤càlyà÷catuþ÷àlamidam  /


&bhãmasenaþ&:
*savitarkam**
kiü nàma nedamàyudhàgàraü pà¤càlyà÷catuþ÷àlamidam  /*kiücidvihasya saharùam**
àmantrayitavyà mayà pà¤càlã  /*sapraõayaü sahadevaü haste gçhãtvà**
vatsa àgamyatàm  / yadàryaþ kurubhiþ saüdhànamicchannasmànpãóayati tadbhavànapi pa÷yatu  /

*ubhau prave÷aü nàñayataþ**


&sahadevaþ&:
àrya idamàsanamàstãrõam  / atropavi÷ya pratipàlayatvàryaþ kçùõàgamanam  /


&bhãmasenaþ&:
*upavi÷ya**
vatsa kçùõàgamanamityanenopodghàtena smçtam  / atha bhagavànkçùõaþ kena paõena saüdhiü kartuü suyodhanaü prati prahitaþ  /


&sahadevaþ&:
àrya pa¤cabhirgràmaiþ  /


&bhãmasenaþ&:
*karõau pidhàya**
ahaha hanta devasyàjàta÷atrorapyayamãdç÷astejopakarùa iti yatsatyaü kampitamiva me hçdayam  /*parivçtya sthitvà**
tadvatsa na tvayà kathitaü na mayà ÷rutam  /
VERSE_1.13
yattadårjitamatyugraü kùàtraü tejo 'sya bhåpateþ  /
dãvyatàkùaistadànena nånaü tadapi hàritam  // 1.13 //


*nepathye**


{Pkt_1}samassasadu samassasadu bhaññiõã  /


SktCh_1: samà÷vasitu samà÷vasitu bhaññinã  /


&sahadevaþ&:
*nepathyàbhimukhamavalokyàtmagatam**
aye kathaü yàj¤asenã muhurupacãyamànabàùpapañalasthagitanayanàryasamãpamupasarpati  / tatkaùñataramàpatitam  /
VERSE_1.14
yadvaidyutamiva jyotiràrye kruddhe 'dya saübhçtam  /
tatpràvçóiva kçùõeyaü nånaü saüvardhayiùyati  // 1.14 //


*tataþ pravi÷ati yathànirdiùñà draupadã ceñã ca  / draupadã sàsraü ni÷vasiti**


&ceñã&:
{Pkt_2}samassasadu samassasadu bhaññiõã  / abaõaissadi de maõõuü õiccàõubaddhakuruvelo kumàlo bhãmaseõo  /


SktCh_2: samà÷vasitu samà÷vasitu bhaññinã  / apaneùyati te manyuü nityànubaddhakuruvairaþ kumàro bhãmasenaþ  /


&draupadã&:
{Pkt_3}ha¤je buddhimadie hodi edaü jai mahàràassa paóiulo huvissadi  /


SktCh_3: ha¤je buddhimatike bhavatyetadyadi mahàràjasya pratikålo bhaviùyati  /


&ceñã&:
{Pkt_4}*vilokya**
eso kumàlo ciññhadi  / tà õaü ubasappadu bhaññiõã  /


SktCh_4: eùa kumàrastiùñhati  / tadenamupasarpatu bhaññinã  /


&draupadã&:
{Pkt_5}ha¤je evvaü karemha  /


SktCh_5: ha¤je evaü kurvaþ  /

*iti parikràmataþ**


&ceñã&:
{Pkt_6}*upasçtya**
jaadu jaadu kumàlo  /


SktCh_6: jayatu jayatu kumàraþ  /


&bhãmasenaþ&:
*a÷çõvanyattadårjitamiti punaþ pañhati**



&ceñã&:
{Pkt_7}*parivçtya**
bhaññiõi parikubido via kumàlo lakkhãadi  /


SktCh_7: bhaññini parikupita iva kumàraþ lakùyate  /


&draupadã&:
{Pkt_8}ha¤je jai evvaü tà avahãraõà bi esà maü assàsaadi  / tà ettha ubaviññhà bhavia suõomi dàva õàhassa vavasidaü  /


SktCh_8: ha¤je yadyevaü tadavadhãraõàpyeùà màmà÷vàsayati  / tadatropaviùñà bhåtvà ÷çõomi tàvannàthasya vyavasitam  /

*ubhe tathà kurutaþ**


&bhãmasenaþ&:
*sakrodhaü sahadevamadhikçtya**
kiü nàma pa¤cabhirgràmaiþ saüdhiþ  /
VERSE_1.15
mathnàmi kaurava÷ataü samare na kopà-  $ dduþ÷àsanasya rudhiraü na pibàmyurastaþ  &
saücårõayàmi gadayà na suyodhanorå  œ saüdhiü karotu bhavatàü nçpatiþ paõena  // 1.15 //



&draupadã&:
{Pkt_9}*saharùaü janàntikam**
õàha assudapuvvaü khu de ãdisaü vaaõaü  / tà puõo bi dàva bhaõàhi  /


SktCh_9: nàtha a÷rutapårvaü khalu ta ãdç÷aü vacanam  / tatpunarapi tàvadbhaõa  /


&bhãmasenaþ&:
*a÷çõvanneva mathnàmãtyàdi punaþ pañhati**



&sahadevaþ&:
àrya kiü mahàràjasya saüde÷o 'vyutpanna iva gçhãtaþ  /


&bhãmasenaþ&:
kà punaratra vyutpattiþ  /


&sahadevaþ&:
àrya evaü guraõà saüdiùñam  /


&bhãmasenaþ&:
kasya  /


&sahadevaþ&:
suyodhanasya  /


&bhãmasenaþ&:
kimiti  /


&sahadevaþ&:
VERSE_1.16
indraprasthaü vçkaprasthaü jayantaü vàraõàvatam  /
prayaccha caturo gràmànkaücidekaü tu pa¤camam  // 1.16 //



&bhãmasenaþ&:
tataþ kim  /


&sahadevaþ&:
tadevamanayà pratinàmagràmapràrthanayà pa¤camasya càkãrtanàdviùabhojanajatugçhadàhadyåtasabhàdyapakàrasthànodghàñanamevedaü manye  /


&bhãmasenaþ&:
*sàñopam**
vatsa evaü kçte kiü kçtaü bhavati  /


&sahadevaþ&:
àrya evaü kçte loke tàvatsvagotrakùayà÷aïki hçdayamàviùkçtaü bhavati kururàjasyàsaüdheyatà ca dar÷ità bhavati  /


&bhãmasenaþ&:
sarvamapyetadanarthakam  / kururàjasya tàvadasaüdheyatà tadaiva nivedità yadaivàsmàbhirito vanaü gacchadbhiþ sarvaireva kurukulasya nidhanaü pratij¤àtam  / loke 'pi ca dhàrtaràùñrakulakùayaþ kiü lajjàkaro bhavatàm  / api ca re mårkha
VERSE_1.17
yuùmànhrepayati krodhàlloke ÷atrukulakùayaþ  /
na lajjayati dàràõàü sabhàyàü ke÷akarùaõam  // 1.17 //



&draupadã&:
{Pkt_10}*janàntikam**
õàha õa lajjanti ede  / tumaü bi dàva mà visumarehi  /


SktCh_10: nàtha na lajjanta ete  / tvamapi tàvanmà vismàrùãþ  /


&bhãmasenaþ&:
*sasmaraõam**
vatsa kathaü cirayati pà¤càlã  /


&sahadevaþ&:
àrya kà khalu velà tatrabhavatyàþ pràptàyàþ  / kiü tu roùàve÷ava÷àdàgatàpyàryeõa nopalakùità  /


&bhãmasenaþ&:
*dçùñvà sàdaràm**
devi samuddhatàmarùairasmàbhiràgatàpi bhavatã nopalakùità  / ato na manyuü kartumarhasi  /


&draupadã&:
{Pkt_11}õàha udàsãõesu tumhesu maõõå õa uõa kubidesu  /


SktCh_11: nàtha udàsãneùu yuùmàsu manyurna punaþ kupiteùu  /


&bhãmasenaþ&:
yadyevamapagataparãbhavamàtmànaü samarthayasva  /*hastaü gçhãtvà pàr÷ve samupave÷ya mukhamavalokya**
kiü punaratrabhavatãmudvignàmivopalakùayàmi  /


&draupadã&:
{Pkt_12}õàha kiü uvveakàlaõaü tumhesu saõõihidesu  /


SktCh_12: nàtha kimudvegakàraõaü yuùmàsu saünihiteùu  /


&bhãmasenaþ&:
kimiti nàvedayasi  /*ke÷ànavalokya**
atha và kimàveditena
VERSE_1.18
jãvatsu pàõóuputreùu dåramaproùiteùu ca  /
pà¤càlaràjatanayà vahate yadimàü da÷àm  // 1.18 //



&draupadã&:
{Pkt_13}ha¤je buddhimadie õivedehi dàva õàhassa  / ko aõõo maha parihaveõa khijjadi  /


SktCh_13: ha¤je buddhimatike nivedaya tàvannàthasya  / ko 'nyo mama parãbhavena khidyate  /


&ceñã&:
{Pkt_14}jaü devã àõavedi  /*bhãmamupasçtyà¤jaliü baddhvà**
kumàla ido bi ahiaü ajja maõõukàlaõaü àsã devãe  /


SktCh_14: yaddevyàj¤àpayati  / kumàra ito 'pyadhikamadya manyukàraõamàsãddevyàþ  /


&bhãmasenaþ&:
kiü nàmàsmàdapyadhikataram  / tatkathaya kathaya  /
VERSE_1.19
kauravyavaü÷adàve 'sminka eùa ÷alabhàyate  /
muktaveõãü spç÷annenàü kçùõàü dhåma÷ikhàmiva  // 1.19 //



&ceñã&:
{Pkt_15}suõàdu kumàlo  / ajja khu devã ambàsahidà subhaddappamuheõa sabattivaggeõa parivudà ajjàe gandhàlãe pàdavandaõaü kàduü gadà àsã  /


SktCh_15: ÷çõotu kamàraþ  / adya khalu devyambàsahità subhadràpramukheõa sapatnãvargeõa parivçtàryàyà gàndhàryàþ pàdavandanaü kartuü gatàsãt  /


&bhãmasenaþ&:
yuktametat  / vandyàþ khalu guravaþ  / tatastataþ  /


&ceñã&:
{Pkt_16}tado paóiõiuttamàõà bhàõumadãe diññhà  /


SktCh_16: tataþ pratinivartamànà bhànumatyà dçùñà  /


&bhãmasanaþ&:
*sakrodham**
àþ ÷atrorbhàryayà dçùñà  / hanta sthànaü krodhasya devyàþ  / tatastataþ  /


&ceñã&:
{Pkt_17}tado tàe deviü pekkhia sahãvaaõadiõõadiññhãe sagavvaü ãsi vihasia bhaõidaü  /


SktCh_17: tatastayà devãü prekùya sakhãvadanadattadçùñyà sagarvamãùadvihasya bhaõitam  /


&bhãmasenaþ&:
na kevalaü dçùñoktà ca  / aho kiü kurmaþ  / tatastataþ  /


&ceñã&:
{Pkt_18}ai jaõõaseõi pa¤ca gàmà patthãanti tti suõãadi  / kãsa dàõiü bi de kesà õa saüjamãanti  /


SktCh_18: ayi yàj¤aseni pa¤cagràmàþ pràrthyanta iti ÷råyate  / kasmàdidànãmapi te ke÷à na saüyamyante  /


&bhãmasenaþ&:
sahadeva ÷rutam  /


&sahadevaþ&:
kimihocyate  / duryodhanakalatraü hi sà  / pa÷ya  /
VERSE_1.20
strãõàü hi sàhacaryàdbhavanti cetàüsi bhartçsadç÷àni  /
madhuràpi hi mårcchayate viùaviñapisamà÷rità vallã  // 1.20 //



&bhãmasenaþ&:
buddhimatike tato devyà kimabhihitam  /


&ceñã&:
{Pkt_19}kumàla jai parijaõahãõà bhave tado devã bhaõàdi  /


SktCh_19: kumàra yadi parijanahãnà bhavettadà devã bhaõati  /


&bhãmasenaþ&:
kiü punarabhihitaü bhavatyà  /


&ceñã&:
{Pkt_20}mae evvaü bhaõidaü  / ai bhàõumadi tumhàõaü amukkesu kesesu kahaü amhàõaü devãe kesà saüjamãanti tti  /


SktCh_20: mayà evaü bhaõitam  / ayi bhànumati yuùmàkamamukteùu ke÷eùu kathamasmàkaü devyàþ ke÷àþ saüyamyanta iti  /


&bhãmasenaþ&:
*saparitoùam**
sàdhu buddhimatike sàdhu  / tadabhihitaü yadasmatparijanocitam  /*svàbharaõàni buddhimatikàyai prayacchati**
atrabhavati pà¤càlaràjatanaye ÷råyatàm  / acireõaiva kàlena
VERSE_1.21
ca¤cadbhujabhramitacaõóagadàbhighàta-  $ saücårõitoruyugalasya suyodhanasya  &
styànàvanaddhaghana÷oõita÷oõapàõi-  œ ruttaüsayiùyati kacàüstava devi bhãmaþ  // 1.21 //


[saüdhyaïga / value="parinyàsa" resp="V 6.71" from="pl3"]

&draupadã&:
{Pkt_21}kiü õàha dukkaraü tue parikubideõa  /
 aõugeõhantu edaü vavasidaü de bhàdaro  /

SktCh_21: kiü nàtha duùkaraü tvayà parikupitena  / anugçhõantvetadvyavasitaü te bhràtaraþ  /

[saüdhyaïga / value="vilobhana" resp="V 6.72" from="ch21" to="pl4"]

&sahadevaþ&:
anugçhãtametadasmàbhiþ  /

*nepathye mahànkalakalaþ  / sarve savismayamàkarõayanti**


&bhãmasenaþ&:
VERSE_1.22
manthàyastàrõavàmbhaþplutakuharavalanmandaradhvànadhãraþ  $ koõàghàteùu garjatpralayaghanaghañànyo 'nyasaüghaññacaõóaþ  &
kçùõàkrodhàgradåtaþ kurukulanidhanotpàtanirghàtavàtaþ  œ kenàsmatsiühanàdapratirasitasakho dundubhistàóyate 'yam  // 1.22 //


*pravi÷ya saübhràntaþ**


&ka¤cukã&:
kumàra eùa khalu bhagavànvàsudevaþ  /

*sarve kçtà¤jalayaþ samuttiùñhanti**


&bhãmasenaþ&:
*sasaübhramam**
kvàsau bhagavàn  /


&ka¤cukã&:
pàõóavapakùapàtàmarùitena suyodhanena saüyantumàrabdhaþ  /

*sarve saübhramaü nàñayanti**


&bhãmasenaþ&:
kiü saüyataþ  /


&ka¤cukã&:
na hi na hi saüyantumàrabdhaþ  /


&bhãmasenaþ&:
kiü kçtaü devena  /


&ka¤cukã&:
tataþ sa mahàtmà dar÷itavi÷varåpatejaþsaüpàtamårcchitamavadhåya kurukulamasmacchibirasaünive÷amanupràptaþ  / kamàramavilambitaü draùñumicchati  /


&bhãmasenaþ&:
*sopahàsam**
kiü nàma duràtmà suyodhano bhagavantaü saüyantumicchati  /*àkà÷e dattadçùñiþ**
àþ duràtmankurukulapàüsana evamatikràntamaryàde tvayi nimittamàtreõa pàõóavakrodhena bhavitavyam  /


&sahadevaþ&:
àrya kimasau duràtmà suyodhano vàsudevamapi bhagavantaü svena råpeõa na jànàti  /


&bhãmasenaþ&:
vatsa måóhaþ khalvayaü duràtmà  / kathaü jànàtu  / pa÷ya  /
VERSE_1.23
àtmàràmà vihitamatayo nirvikalpe samàdhau  $ j¤ànodrekàdvighañitatamogranthayaþ sattvaniùñhàþ  &
yaü vãkùante kamapi tamasàü jyotiùàü và parastà-  œ ttaü mohàndhaþ kathamayamamuü vettu devaü puràõam  // 1.23 //

àrya jayaüdhara kimidànãmadhyavasyati guruþ  /


&ka¤cukã&:
svayameva gatvà mahàràjasyàdhyavasitaü j¤àsyati kumàraþ  /
*iti niùkràntaþ**


*nepathye kalakalànantaram**


bho bho drupadaviràñavçùõyandhakasahadevaprabhçtayo 'smadakùauhiõãpatayaþ kauravacamåpradhànayodhà÷ca ÷çõvantu bhavantaþ  /
VERSE_1.24
yatsatyavratabhaïgabhãrumanasà yatnena mandãkçtaü  $ yadvismartumapãhitaü ÷amavatà ÷àntiü kulasyecchatà  &
taddyåtàraõisaübhçtaü nçpavadhåke÷àmbaràkarùaõaiþ  œ krodhajyotiridaü mahatkuruvane yaudhiùñhiraü jçmbhate  // 1.24 //



&bhãmasenaþ&:
*àkarõya  / saharùam**
jçmbhatàü jçmbhatàmapratihataprasaramàryasya krodhajyotiþ  /


&draupadã&:
{Pkt_22}õàha kiü dàõiü eso palaajalaharatthaõidamaüsalo khaõe khaõe samaradunduhã tàóãadi  /


SktCh_22: nàtha kimidànãmeùa pralayajaladharastanitamàüsalaþ kùaõe kùaõe samaradundubhistàóyate  /


&bhãmasenaþ&:
devi kimanyat  / yaj¤aþ pravartate  /


&draupadã&:
{Pkt_23}*savismayam**
ko eso jaõõo  /


SktCh_23: ka eùa yaj¤aþ  /


&bhãmasenaþ&:
raõayaj¤aþ  / tathà hi
VERSE_1.25
catvàro vayamçtvijaþ sa bhagavànkarmopadeùñà hariþ  $ saügràmàdhvaradãkùito narapatiþ patnã gçhãtavratà  &
kauravyàþ pa÷avaþ priyàparibhavakle÷opa÷àntiþ phalaü  œ ràjanyopanimantraõàya rasati sphãtaü ya÷odundubhiþ  // 1.25 //



&sahadevaþ&:
àrya gacchàmo vayamidànãü gurujanànuj¤àptà kikramànuråpamàcaritum  /


&bhãmasenaþ&:
vatsa ete vayamudyatà evàryasyànuj¤ànamanuùñhàtum  /*
utthàya**
devi gacchàmo vayamidànãü kurukulakùayàya  /


&draupadã&:
{Pkt_24}*bàùpaü dhàrayantã**
õàha asurasamaràhimuhassa hariõo via maïgalaü tumhàõaü hodu  /


SktCh_24: nàtha asurasamaràbhimukhasya hareriva maïgalaü yuùmàkaü bhavatu  /


&ubhau&:
pratigçhãtaü maïgalavacanamasmàbhiþ  /


&draupadã&:
{Pkt_25}aõõaü ca õàha puõo bi tumhehiü samaràdo àacchia ahaü samàsàsaidavvà  /


SktCh_25: anyacca nàtha punarapi yuùmàbhiþ samaràdàgatyàhaü samà÷vàsayitavyà  /


&bhãmasenaþ&:
nanu pà¤càlaràjatanaye kimadyàpyalãkà÷vàsanayà  /
VERSE_1.26
bhåyaþ paribhavaklàntilajjàvidhuritànanam  /
aniþ÷eùitakauravyaü na pa÷yasi vçkodaram  // 1.26 //



&draupadã&:
{Pkt_26}õàha mà khu mà khu jaõõaseõãparihavuddãbidakobàõalà aõavekkhidasarãrà saücarissaha  / jado appamattasaücaraõijjàiü riubalàiü suõãanti  /


SktCh_26: nàtha mà khalu mà khalu yàj¤asenãparibhavoddãpitakopànalà anapekùita÷arãràþ saücariùyatha  / yato 'pramattasaücaraõãyàni ripubalàni ÷råyante  /


&bhãmasenaþ&:
ayi sukùatriye
VERSE_1.27
anyo 'nyàsphàlabhinnadviparudhiravasàmàüsamastiùkapaïke  $ magnànàü syandanànàmuparikçtapadanyàsavikràntapattau  &
sphãtàsçkpànagoùñhãrasada÷iva÷ivàtåryançtyatkabandhe  œ saügràmaikàrõavàntaþpayasi vicarituü paõóitàþ pàõóuputràþ  // 1.27 //


*iti niùkràntàþ sarve**


iti prathamo 'ïkaþ  /

ACT_2
dvitãyo 'ïkaþ  /

*tataþ pravi÷ati ka¤cukã**


&ka¤cukã&:
àdiùño 'smi mahàràjaduryodhanena  / vinayaüdhara satvaraü gaccha tvam  / anviùyatàü devã bhànumatã  / api nivçttàmbàyàþ pàdavandanasamayànna veti  / yatastàü vilokya nihatàbhimanyavo ràdheyajayadrathaprabhçtayo 'smatsenàpatayaþ samarabhåmiü gatvà sabhàjayitavyà iti  / tanmayà drutataraü gantavyam  / aho prabhaviùõutà mahàràjasya yanmama jarasàbhibhåtasya maryàdàmàtramevàvarodhavyàpàraþ  / atha và kimiti jaràmupàlabheya yataþ sarvàntaþpurikàõàmeva vyàvahàriko veùa÷ceùñà ca  / tathà hi
VERSE_2.1
noccaiþ satyapi cakùuùãkùitamalaü ÷rutvàpi nàkarõitaü  $ ÷aktenàpyadhikàra ityadhikçtà yaùñiþ samàlambità  &
sarvatra skhaliteùu dattamanasà yàtaü mayà noddhataü  œ sevàsvãkçtajãvitasya jarasà kiü nàma yanme kçtam  // 2.1 //

*parikramya dçùñvàkà÷e**
vihaügike api ÷va÷råjanapàdavandanaü kçtvà pratinivçttà bhànumatã  /*karõaü dattvà**
kiü kathayasi  / eùà bhànumatã devã patyuþ samaravijayà÷aüsayà nirvartitagurudevapàdavandanàdyaprabhçtyàrabdhaniyamà bàlodyàne tiùñhatãti  / tadbhadre gaccha tvamàtmavyàpàràya yàvadahamapyatrasthàü devãü mahàràjàya nivedayàmi  /*iti parikramya**
sàdhu pativrate sàdhu strãbhàve 'pi vartamànà varaü bhavatã na punarmahàràjaþ yo 'yamudyateùu balavatsvabalavatsu và vàsudevasahàyeùu pàõóuputreùvariùvadyàpyantaþpuravihàramanubhavati  /*vicintya**
idamaparamayathàtathaü svàmina÷ceùñitam  / kutaþ
VERSE_2.2
à ÷astragrahaõàdakuõñhapara÷ostasyàpi jetà mune-  $ stàpàyàsya na pàõóusånubhirayaü bhãùmaþ ÷araiþ ÷àyitaþ  &
prauóhànekadhanurdharàrivijaya÷ràntasya caikàkino  œ bàlasyàyamaràtilånadhanuùaþ prãto 'bhimanyorvadhàt  // 2.2 //

sarvathà daivaü naþ svasti kariùyati  / tadyàvadatrasthàü devãü mahàràjàya nivedayàmi  /*iti niùkràntaþ**


viùkambhakaþ  /


*tataþ pravi÷atyàsanasthà devã bhànumatã sakhã ceñã ca**


&sakhã&:
{Pkt_27}sahi bhàõumadi kãsa dàõiü tumaü sibiõaadaüsaõamettassa kide ahimàõiõo mahàràadujjohaõassa mahisã bhavia evvaü vialiadhãrabhàvà adimettaü saütappasi  /


SktCh_27: sakhi bhànumati kasmàdidànãü tvaü svapnadar÷anamàtrasya kçte 'bhimànino mahàràjaduryodhanasya mahiùã bhåtvaivaü vigalitadhãrabhàvàtimàtraü saütapyase  /


&ceñã&:
{Pkt_28}bhaññiõi sohaõaü bhaõàdi suvaaõà  / sibiõaanto jaõo kiü õa khu palabadi  /


SktCh_28: bhaññini ÷obhanaü vadati suvadanà  / svapa¤janaþ kiü na khalu pralapati  /


&bhànumatã&:
{Pkt_29}ha¤je evvaü edaü  / kiü du edaü sibiõaaü adimettaü akusaladaüsaõaü me paóibhàdi  /


SktCh_29: ha¤je evametat  / kiü tvayaü svapno 'timàtramaku÷aladar÷ano me pratibhàti  /


&sakhã&:
{Pkt_30}piasahi jai evvaü tà kahehi sibiõaaü jeõa amhe bi paóiññhàbaantão dhammappasaüsàe devadàsaükittaõeõa duvvàdipaóiggaheõa a paóihaóissàmo  /


SktCh_30: priyasakhi yadyevaü tatkathaya svapnaü yenàvàmapi pratiùñhàpayantyau dharmapra÷aüsayà devatàsaükãrtanena dårvàdiparigraheõa ca parihariùyàvaþ  /


&ceñã&:
{Pkt_31}sohaõaü kkhu bhaõàdi suvaaõà  / akusaladaüsaõà sibiõaà devadàõaü pasaüsàe kusalapariõàmà honti tti suõãadi  /


SktCh_31: ÷obhanaü khalu bhaõati suvadanà  / aku÷aladar÷anàþ svapnà devatànàü pra÷aüsayà ku÷alapariõàmà bhavantãti ÷råyate  /


&bhànumatã&:
{Pkt_32}jai evvaü tà kahaissaü  / avahidà dàva hohi  /


SktCh_32: yadyevaü tatkathayiùye  / avahità tàvadbhava  /


&sakhã&:
{Pkt_33}avahidamhi  / kahedu piasahã  /


SktCh_33: avahitàsmi  / kathayatu priyasakhã  /


&bhànumatã&:
{Pkt_34}halà bhaeõa visumaridamhi  / tà ciññha jàva savvaü sumaria kahaissaü  /*iti cintàü nàñayati**



SktCh_34: halà bhayena vismçtàsmi  / tattiùñha yàvatsarvaü smçtvà kathayiùyàmi  /

*tataþ pravi÷ati duryodhanaþ ka¤cukã ca**


&duryodhanaþ&:
såktamidaü kasyacit  /
VERSE_2.3
guptyà sàkùànmahànalpaþ svayamanyena và kçtaþ  /
karoti mahatãü prãtimapakàro 'pakàriõàm  // 2.3 //

yenàdya droõakarõajayadrathàdibhirhatamabhimanyumupa÷rutya samucchvàsitamiva na÷cetasà  /


&ka¤cukã&:
deva nedamatiduùkaramàcàrya÷astraprabhàvàõàü karõajayadrathayorvà  / kà nàmàtra ÷làghà  /


&ràjà&:
vinayaüdhara kimàha bhavàn  / eko bahubhirbàlo låna÷aràsana÷ca nihata ityatra kà ÷làghà kurupuügavànàmiti  / måóha pa÷ya  /
VERSE_2.4
hate jarati gàïgeye puraskçtya ÷ikhaõóinam  /
yà ÷làghà pàõóuputràõàü saivàsmàkaü bhaviùyati  // 2.4 //



&ka¤cukã&:
*savailakùyam**
deva na mamàyaü saükalpaþ  / kiü tu bhavatpauruùapratãghàto 'smàbhirnàvalokitapårva ityata evaü vij¤àpayàmi  /


&ràjà&:
evamidam  /
VERSE_2.5
sahabhçtyagaõaü sabàndhavaü sahamitraü sasutaü sahànujam  /
svabalena nihanti saüyuge na ciràtpàõóusutaþ suyodhanam  // 2.5 //



&ka¤cukã&:
*karõau pidhàya sabhayam**
÷àntaü pàpam  / pratihatamamaïgalam  /


&ràjà&:
vinayaüdhara kiü mayoktam  /


&ka¤cukã&:
*sahabhçtyagaõaü sabàndhavaü sahamitraü sasutaü sahànujam  / svabalena nihanti saüyuge na ciràtpàõóusutaü suyodhanaþ  // iti pañhati**
etadviparãtamabhihitaü devena  /


&ràjà&:
vinayaüdhara adya khalu bhànumatã yathàpårvaü màmanàmantrya vàsabhavanàtpràtareva niùkrànteti vyàkùiptaü me manaþ  / tadàde÷aya tamudde÷aü yatrasthà bhànumatã  /


&ka¤cukã&:
ita ito devaþ  /

*ubhau parikràmataþ**


&ka¤cukã&:
*puro 'valokya samantato gandhamàghràya**

deva pa÷ya pa÷ya  / etattuhinakaõa÷i÷irasamãraõodvellitabandhanacyuta÷ephàlikàviracitakusumaprakaramãùadàlohitamugdhavadhåkapolapàñalalodhraprasånavijita÷yàmalatàsaubhàgyamunmãlitabakulakundakusumasurabhi÷ãtalaü prabhàtakàlaramaõãyamagrataste bàlodyànam  / tadavalokayatu devaþ  / tathà hi
VERSE_2.6
pràleyami÷ramakarandakaràlako÷aiþ  $ puùpaiþ samaü nipatità rajanãprabuddhaiþ  &
arkàü÷ubhinnamukulodarasàndragandha-  œ saüsåcitàni kamalànyalayaþ patanti  // 2.6 //



&ràjà&:
*samantàdavalokya**
vinayaüdhara idamaparamamuùminnuùasi ramaõãyam  / pa÷ya  /
VERSE_2.7
jçmbhàrambhapravitatadalopàntajàlapraviùñai-  $ rhastairbhànornçpataya iva spç÷yamànà vibuddhàþ  &
strãbhiþ sàrdhaü ghanaparimalastokalakùyàïgaràgà  œ mu¤cantyete vikacanalinãgarbha÷ayyàü dvirephàþ  // 2.7 //



&ka¤cukã&:
deva nanveùà devã bhànumatã suvadanayà taralikayà ca paryupàsyamànà tiùñhati  / tadupasarpatu devaþ  /


&ràjà&:
*dçùñvà**
àrya vinayaüdhara gaccha tvaü sàügràmikaü me rathamupakalpayitum  / ahamapyeùa devãü dçùñvànupadamàgata eva  /


&ka¤cukã&:
eùa kçto devàde÷aþ  /*iti niùkràntaþ**



&sakhã&:
{Pkt_35}piasahi abi sumaridaü tue  /


SktCh_35: priyasakhi api smçtaü tvayà  /


&bhànumatã&:
{Pkt_36}sahi sumaridaü  / ajja kila pamadavaõe àsãõàe mama aggado keõa bi adisaidadivvaråbiõà õauleõa ahisadaü vàbàdidaü  /


SktCh_36: sakhi smçtam  / adya kila pramadavana àsãnàyà mamàgrataþ kenàpyati÷ayitadivyaråpiõà nakulenàhi÷ataü vyàpàditam  /


&ubhe&:
{Pkt_37}*apavàryàtmagatam**
santaü pàbaü paóihadaü amaïgalaü  /*prakà÷am**
tado tado  /


SktCh_37: ÷àntaü pàpaü pratihatamamaïgalam  / tatastataþ  /


&bhànumatã&:
{Pkt_38}adisaüdàbobagahãahiaàe visumaridaü mae  / tà puõo bi sumaria kahaissaü  /


SktCh_38: atisaütàpopagçhãtahçdayayà vismçtaü mayà  / tatpunarapi smçtvà kathayiùye  /


&ràjà&:
aho devã bhànumatã suvadanàtaralikàbhyàü saha kimapi mantrayamàõà tiùñhati  / bhavatu  / anena latàjàlenàntaritaþ ÷çõomi tàvadàsàü vi÷rabdhàlàpam  /*iti tathà sthitaþ**



&sakhã&:
{Pkt_39}sahi alaü saüdàbeõa  / kahedu piasahã  /


SktCh_39: sakhi alaü saütàpena  / kathayatu priyasakhã  /


&ràjà&:
kiü nu khalvasyàþ saütàpakàraõam  / atha vànàmantrya màmiyamadya vàsabhavanànniùkrànteti samarthita evàsyà mayà kopaþ  / ayi bhànumati aviùayaþ khalu duryodhano bhavatyàþ kopasya  /
VERSE_2.8
kiü kaõñhe ÷ithilãkçto bhujalatàpà÷aþ pramàdànmayà  $ nidràcchedavivartaneùvabhimukhaü nàdyàsi saübhàvità  &
anyastrãjanasaükathàlaghurahaü svapne tvayà lakùito  œ doùaü pa÷yasi kaü priye parijanopàlambhayogye mayi  // 2.8 //

*vicintya**
atha và
VERSE_2.9
iyamasmadupà÷rayaikacittà manasà premanibaddhamatsareõa  /
niyataü kupitàtivallabhatvàtsvayamutprekùya mamàparàdhale÷am  // 2.9 //

tathàpi ÷çõumastàvatkiü vakùyatãti  /


&bhànumatã&:
{Pkt_40}halà haü tado tassa adisaidadivvaråbiõo õaulassa daüsaõeõa ussuà jàdà  /


SktCh_40: halà ahaü tatastasyàti÷ayitadivyaråpiõo nakulasya dar÷anenotsukà jàtà  /


&ràjà&:
*savailakùyam**
kiü nàmàti÷ayitadivyaråpiõo nakulasya dar÷anenotsukà jàtà  / tatkimanayà pàpayà màdrãsutànuraktayà vayamevaü vipralabdhàþ  /*sotprekùamiyamasmaditi pañhitvà**
måóha duryodhana kulañàvipralabhyamànamàtmànaü bahumanyamàno 'dhunà kiü vakùyasi  /*kiü kaõñha ityàdi pañhitvà di÷o 'valokya**
aho etadarthamevàsyàþ pràtareva viviktasthànàbhilàùaþ sakhãjanasaükathàsu ca pakùapàtaþ  / duryodhanastu mohàdavij¤àtabandhakãhçdayasàraþ kvàpi paribhràntaþ  / àþ pàpe matparigrahapàüsule
VERSE_2.10
tadbhãrutvaü tava mama puraþ sàhasànãdç÷àni  $ ÷làghà sàsmadvapuùi vinayavyutkrame 'pyeùa ràgaþ  &
taccaudàryaü mayi jaóamatau càpale ko 'pi panthàþ  œ khyàte tasminvitamasi kule janma kaulãnametat  // 2.10 //



&sakhã&:
{Pkt_41}tado tado  /


SktCh_41: tatastataþ  /


&bhànumatã&:
{Pkt_42}tado ujjhia taü àsaõaññhàõaü ladàmaõóabaü paviññhà  / tado so bi maü aõusaranto evva ladàmaõóabaü paviññho  /


SktCh_42: tata ujjhitvà tadàsanasthànaü latàmaõóapaü praviùñà  / tataþ so 'pi màmanusaranneva latàmaõóapaü praviùñaþ  /


&ràjà&:
aho kuñalocitamasyàþ pàpàyà a÷àlãnatvam  /
VERSE_2.11
yasmiü÷cirapraõayanirbharabaddhabhàva-  $ màvedito rahasi matsuratopabhogaþ  &
tatraiva du÷caritamadya nivedayantã  œ hrãõàsi pàpahçdaye na sakhãjane 'smin  // 2.11 //



&ubhe&:
{Pkt_43}tado tado  /


SktCh_43: tatastataþ  /


&bhànumatã&:
{Pkt_44}tado teõa sagavvaü pasàriakareõa apahariaü me thaõaüsuaü  /


SktCh_44: tatastena sagarvaü prasàritakareõàpahçtaü me stanàü÷ukam  /


&ràjà&:
*vicintya**
sagarvaü prasàritakareõàpahçtaü me stanàü÷ukam  /*sakrodham**
alamataþ paraü ÷rutvà  / bhavatu tàvattasya paravanitàskandanapragalbhasya màdrãsutahatakasya jãvitamapaharàmi  /*kiücidgatvà vicintya**
atha veyameva tàvatpàpa÷ãlà prathamamanu÷àsanãyà  /*iti nivartate**



&ubhe&:
{N_45}tado tado  /


SktCh_45: tatastataþ  /


&bhànumatã&:
{Pkt_46}tado haü ajjauttassa pabhàdamaïgalatåraravamisseõa vàravilàsiõãsaügãdasaddeõa paóibodhidamhi  /


SktCh_46: tato 'hamàryaputrasya prabhàtamaïgalatåryaravami÷reõa vàravilàsinãsaügãta÷abdena pratibodhitàsmi  /


&ràjà&:
*savitarkam**
kiü nu pratibodhitàsmãti svapnadar÷anamanayà varõitaü bhavet  /*vicintya**
bhavatu sakhãvacanàdvyaktirbhaviùyati  /

*ubhe saviùàdamanyo 'nyaü pa÷yataþ**


&suvadanà&:
{Pkt_47}jaü kiü bi ettha accàhidaü taü bhàãrahãppamuhàõaü õaãõaü salileõa avaharãadu  / bhaavadàõaü bamhaõàõaü bi àsãsàe àhudihudeõa pajjalideõa bhaavadà hudàsaõeõa a õassadu  /


SktCh_47: yatkimapyatràtyàhitaü tadbhàgãrathãpramukhàõàü nadãnàü salilenàpahriyatàm  / bhagavatàü bràhmaõànàmapyà÷iùàhutihutena prajvalitena bhagavatà hutà÷anena ca na÷yatu  /


&ràjà&:
alaü vikalpena  / svapnadar÷anamevaitadanayà varõitam  / mayà punarmandadhiyànyathaiva saübhàvitam  /
VERSE_2.12
diùñyàrdha÷rutivipralambhajanitakrodhàdahaü no gato  $ diùñyà no paruùaü ruùàrdhakathane kiücinmayà vyàhçtam  &
màü pratyàyayituü vimåóhahçdayaü diùñyà kathàntaü gatà  œ mithyàdåùitayànayà virahitaü diùñyà na jàtaü jagat  // 2.12 //



&bhànumatã&:
{Pkt_48}halà kahehi kiü ettha suhasåaaü  /


SktCh_48: halà kathaya kimatra ÷ubhasåcakam  /


&sakhã ceñã ca&:
{Pkt_49}*anyo 'nyamavalokyàpavàrya**
ettha õatthi thoaü bi suhasåaaü  / jai ettha alãaü kahaissaü tà piasahãe abaràhiõã bhavissaü  / so evva siõiddho jaõo jo pucchido parusaü bi hidaü bhaõàdi  /*prakà÷am**
sahi savvaü evva edaü asuhaõivedaõaü  / tà devadàõaü paõàmeõa dujàdijaõapaóiggaheõa a antarãadu  / õa hu dàñhiõo õaulassa và daüsaõaü ahisadavahaü a sibiõae pasaüsanti viakkhaõà  /


SktCh_49: atra nàsti stokamapi ÷ubhasåcakam  / yadyatràlãkaü kathayiùye tatpriyasakhyà aparàdhinã bhaviùyàmi  / sa eva snigdho jano yaþ pçùñaþ paruùamapi hitaü bhaõati  / sakhi sarvamevaitada÷ubhanivedanam  / taddevatànàü praõàmena dvijàtijanapratigraheõa càntaryatàm  / na khalu daüùñriõo nakulasya và dar÷anamahi÷atavadhaü ca svapne pra÷aüsanti vicakùaõàþ  /


&ràjà&:
avitathamàha suvadanà  / nakulena pannaga÷atavadhaþ stanàü÷ukàpaharaõaü ca niyatamariùñodarkaü tarkayàmi  /
VERSE_2.13
paryàyeõa hi dç÷yante svapnàþ kàmaü ÷ubhà÷ubhàþ  /
÷atasaükhyà punariyaü sànujaü spç÷atãva màm  // 2.13 //

*vàmàkùispandanaü såcayitvà**
àþ mamàpi nàma duryodhanasyànimittàni hçdayakùobhamàvedayanti  /*sàvaùñambham**
atha và bhãrujanahçdayaprakampaneùu kà gaõanà duryodhanasyaivaüvidheùu  / gãta÷càyamartho 'ïgirasà  /
VERSE_2.14
grahàõàü caritaü svapno 'nimittànyupayàcitam  /
phalanti kàkatàlãyaü tebhyaþ pràj¤à na bibhyati  // 2.14 //

tadbhànumatyàþ strãsvabhàvasulabhàmalãkà÷aïkàmapanayàmi  /


&bhànumatã&:
{Pkt_50}halà suvaaõe pekkha dàva udaagirisiharantaridavimukkarahavaro vialidasaüjhàràappasaõõaduràloamaõóalo jàdo bhaavaü diahaõàho  /


SktCh_50: halà suvadane pa÷ya tàvadudayagiri÷ikharàntaritavimuktarathavaro vigalitasaüdhyàràgaprasannaduràlokamaõóalo jàto bhagavàndivasanàthaþ  /


&sakhã&:
{Pkt_51}sahi rosàõidakaõaapattasariseõa ladàjàlantarobahidakiraõaõivaheõa pi¤jaridujjàõabhåmibhào duppekkhaõijjo bhaavaü sahassarassã saüvutto  / tà samao de lohidacandaõakusumagabbheõa aggheõa pajjubaññhàduü  /


SktCh_51: sakhi roùàõitakanakapatrasadç÷ena latàjàlàntaropahitakiraõanivahena pi¤jaritodyànabhåmibhàgo duþprekùaõãyo bhagavànsahasrara÷miþ saüvçttaþ  / tatsamayaste lohitacandanakusumagarbheõàrgheõa paryupasthàtum  /


&bhànumatã&:
{Pkt_52}ha¤je taralie ubaõehi me agghabhàaõaü jàva bhaavado sahassarassiõo sabariaü õivvattemi  /


SktCh_52: ha¤je taralike upanaya me 'rghyabhàjanaü yàvadbhagavataþ sahasrara÷meþ saparyàü nirvartayàmi  /


&ceñã&:
{Pkt_53}jaü devã àõabedi  /*iti niùkràntà**



SktCh_53: yaddevyàj¤àpayati  /


&ràjà&:
ayameva sàdhutarovasaraþ priyàsamãpamupagantum  /*ityupasarpati**


*pravi÷ya**


&ceñã&:
{Pkt_54}bhaññiõi edaü agghabhàaõaü  / tà õivvattãadu bhaavado sahassarassiõo sabarià  /


SktCh_54: bhaññini idamarghyabhàjanam  / tannivartyatàü bhagavataþ sahasrara÷meþ saparyà  /


&sakhã&:
{Pkt_55}*vilokyàtmagatam**
kahaü mahàrào àado  / hanta jàdo se õiamabhaïgo  /


SktCh_55: kathaü mahàràja àgataþ  / hanta jàto 'syà niyamabhaïgaþ  /

*ràjopasçtya saüj¤ayà parijanamutsàrya svayamevàrghyapàtraü gçhãtvà dadàti**


&bhànumatã&:
{Pkt_56}*dinakaràbhimukhã bhåtvà**
bhaavaü ambaramahàsarekkasahassapatta puvvadihàvahåmuhamaõóalakuïkumavisesaa saalabhuaõekkaraaõappadãba jaü ettha sibiõaadaüsaõe kiü bi accàhidaü taü bhaavado paõàmeõa sabhàduassa ajjauttassa kusalapariõàmi hodu  /*arghyaü dattvà**
ha¤je taralie ubaõehi me kusumàiü  / abaràõaü bi devadàõaü sabariaü õivvattemi  /*hastau prasàrayati**



SktCh_56: bhagavannambaramahàsaraekasahasrapatra pårvadi÷àvadhåmukhamaõóalakuïkumavi÷eùaka sakalabhuvanaikaratnapradãpa yadatra svapnadar÷ane kimapyatyàhitaü tadbhagavataþ praõàmena sabhràtçkasyàryaputrasya ku÷alapariõàmi bhavatu  / ha¤je taralike upanaya me kusumàni  / aparàsàmapi devatànàü saparyàü nirvartayàmi  /

*ràjà puùpàõyupanayati spar÷asukhamabhinãya ca kusumàni bhåmau pàtayati**


&bhànumatã&:
{Pkt_57}*saroùam**
aho pamàdo pariaõassa  /*parivçtya dçùñvà sasaübhramam**
kahaü ajjautto  /


SktCh_57: aho pramàdaþ parijanasya  / kathamàryaputraþ  /


&ràjà&:
devi anipuõaþ parijano 'yamevaüvidhe sevàvakà÷e  / tatprabhavatyatrànu÷àsane devã  /

*bhànumatã lajjàü nàñayati**


&ràjà&:
ayi priye
VERSE_2.15
vikira dhavaladãrghàpàïgasaüsarpi cakùuþ  $ parijanapathavartinyatra kiü saübhrameõa  &
smitamadhuramudàraü devi màmàlapoccaiþ  œ prabhavati mama pàõyora¤jaliþ sevituü tvàm  // 2.15 //



&bhànumatã&:
{Pkt_58}ajjautta abbhaõuõõàdàe tue atthi me kassiü bi õiame ahilàso  /


SktCh_58: àryaputra abhyanuj¤àtàyàstvayàsti me kasminnapi niyame 'bhilàùaþ  /


&ràjà&:
÷rutavistàra evàsmi bhavatyàþ svapnavçttàntaü prati  / tadalamevaü prakçtisukumàramàtmànaü khedayitum  /


&bhànumatã&:
{Pkt_59}ajjautta adimettaü me saïkà bàhei  / tà aõumaõõadu maü ajjautta  /


SktCh_59: àryaputra atimàtraü màü ÷aïkà bàdhate  / tadanumanyatàü màmàryaputraþ  /


&ràjà&:
*sagarvam**
devi alamanayà ÷aïkayà  / pa÷ya  /
VERSE_2.16
kiü no vyàptadi÷àü prakampitabhuvàmakùauhiõãnàü phalaü  $ kiü droõena kimaïgaràjavi÷ikhairevaü yadi klàmyasi  &
bhãru bhràtç÷atasya me bhujavanacchàyàü sukhopasthità  œ tvaü duryodhanakesarãndragçhiõã ÷aïkàspadaü kiü tava  // 2.16 //



&bhànumatã&:
{Pkt_60}ajjautta õa hu kiü bi me saïkàkàlaõaü tumhesu saõõihidesu  / kiü tu ajjauttassa evva maõorahasaüpattiü abhiõandàmi  /


SktCh_60: àryaputra na khalu kimapi me ÷aïkàkàraõaü yuùmàsu saünihiteùu  / kiü tvàryaputrasyaiva manorathasaüpattimabhinandàmi  /


&ràjà&:
ayi sundari etàvanta eva manorathà yadahaü dayitayà saügataþ svecchayà viharàmãti  / pa÷ya  /
VERSE_2.17
premàbaddhastimitanayanàpãyamànàbja÷obhaü  $ lajjàyogàdavi÷adakathaü mandamandasmitaü và  &
vaktrenduü te niyamamuùitàlaktakàgràdharaü và  /  œ pàtuü và¤chà paramasulabhaü kiü nu duryodhanasya  // 2.17 //


*nepathye mahànkalakalaþ  / sarva àkarõayanti**


&bhànumatã&:
{Pkt_61}*sabhayaü ràjànaü pariùvajya**
parittàadu parittàadu ajjautto  /


SktCh_61: paritràyatàü paritràyatàmàryaputraþ  /


&ràjà&:
*samantàdavalokya**
priye alaü saübhrameõa  / pa÷ya  /
VERSE_2.18
dikùu vyåóhàïghripàïgastçõajañilacalatpàü÷udaõóo 'ntarikùe  $ jhàükàrã ÷arkaràlaþ pathiùu viñapinàü skandhakàùaiþ sadhåmaþ  &
pràsàdànàü niku¤jeùvabhinavajaladodgàragambhãradhãra-  œ ÷caõóàrambhaþ samãro vahati paridi÷aü bhãru kiü saübhrameõa  // 2.18 //



&sakhã&:
{Pkt_62}mahàrào pavisadu edaü dàrupavvaapàsàdaü  / uvveakàrã khu aaü utthidaparusaraakalusãkidaõaaõo ummålidataruvarasaddavittatthamanduràparibbhaññhavallahatulaügamapajjàulãkidajaõapaddhaã bhãsaõo samãraõàsàro  /


SktCh_62: mahàràjaþ pravi÷atvimaü dàruparvatapràsàdam  / udvegakàrã khalvayamutthitaparuùarajaþkaluùãkçtanayana unmålitataruvara÷abdavitrastamanduràparibhraùñavallabhaturaügamaparyàkulãkçtajanapaddhatirbhãùaõaþ samãraõàsàraþ  /


&ràjà&:
*saharùam**
upakàri khalvidaü vàtyàcakraü suyodhanasya  / yasya prasàdàdayatnaparityaktaniyamayà devyà saüpàdito 'smanmanorathaþ  / kathamiti  /
VERSE_2.19
nyastà na bhrukuñirna bàùpasalilairàcchàdite locane  $ nãtaü nànanamanyataþ sa÷apathaü nàhaü spç÷anvàritaþ  &
tanvyà magnapayodharaü bhayava÷àdàbaddhamàliïgitaü  œ bhaïktàsyà niyamasya bhãùaõamarunnàyaü vayasyo mama  // 2.19 //

tatsaüpårõamanorathasya me kàmacàraþ saüprati vihàreùu  / tadito dàruparvatapràsàdameva gacchàmaþ  /

*sarve vàtyàbàdhàü råpayanto yatnataþ parikràmanti**


&ràjà&:
VERSE_2.20
kuru ghanoru padàni ÷anaiþ ÷anairayi vimu¤ca gatiü parivepinãm  /
patasi bàhulatoparibandhanaü mama nipãóaya gàóhamuraþsthalam  // 2.20 //

*prave÷aü råpayitvà**
priye alabdhàvakà÷aþ samãraõaþ saüvçtatvàdgarbhagçhasya  / visrabdhamunmãlaya cakùurunmçùñareõunikaram  /


&bhànumatã&:
{Pkt_63}*saharùam**
diññhià iha dàva uppàdasamãraõo õa bàdhedi  /


SktCh_63: diùñyeha tàvadutpàtasamãraõo na bàdhate  /


&sakhã&:
{Pkt_64}mahàràa àrohaõasaübhamaõissahaü piasahãe årujualaü  / tà kãsa dàõiü mahàrào àsaõavediü õa bhåsedi  /


SktCh_64: mahàràja àrohaõasaübhramaniþsahaü priyasakhyà åruyugalam  / tatkasmàdidànãü mahàràja àsanavedãü na bhåùayati  /


&ràjà&:
*devãmavalokya**
bhavati analpamevàpakçtaü vàtyàsaübhrameõa  / tathà hi
VERSE_2.21
reõurbàdhàü vidhatte tanurapi mahatãü netrayoràyatatvà-  $ dutkampo 'lpo 'pi pãnastanabharitamuraþ kùiptahàraü dunoti  &
årvormande 'pi yàte pçthujaghanabharàdvepathurvardhate 'syà  œ vàtyà khedaü kç÷àïgayàþ suciramavayavairdattahastà karoti  // 2.21 //


*sarva upavi÷anti**


&ràjà&:
tatkimityanàstãrõaü kañhinaü ÷ilàtalamadhyàste devã  /
VERSE_2.22
lolàü÷ukasya pavanàkulitàü÷ukàntaü  $ tvaddçùñihàri mama locanabàndhavasya  &
adhyàsituü tava ciraü jaghanasthalasya  œ paryàptameva karabhoru mamoruyugmam  // 2.22 //


*pravi÷ya pañàkùepeõa saübhràntaþ**


&ka¤cukã&:
deva bhagnaü bhagnam  /

*sarve sàtaïkaü pa÷yanti**


&ràjà&:
kiü nàma  /


&ka¤cukã&:
bhagnaü bhãmena  /


&ràjà&:
àþ kiü pralapasi  /


&bhànumatã&:
{Pkt_65}ajja kiü aõatthaü mantesi  /


SktCh_65: àrya kimanarthaü mantrayase  /


&ka¤cukã&:
*sabhayam**
nanu bhagnaü bhãmena bhavataþ  /


&ràjà&:
dhikpralàpinvçddhàpasada ko 'yamadya te vyàmohaþ  /


&ka¤cukã&:
deva na khalu ka÷cidvyàmohaþ  / satyameva bravãmi  /
VERSE_2.23
bhagnaü bhãmena bhavato marutà rathaketanam  /
patitaü kiïkiõãkvàõabaddhàkrandamiva kùitau  // 2.23 //



&ràjà&:
balavatsamãraõavegàtkampite bhuvane bhagnaþ syandanaketuþ  / tatkimityuddhataü pralapasi bhagnaü bhagnamiti  /


&ka¤cukã&:
deva na kiücit  / kiü tu ÷amanàrthamasyànimittasya vij¤àpayitavyo deva iti svàmibhaktirmàü mukharayati  /


&bhànumatã&:
{Pkt_66}ajjautta pariharãadu edaü aõimittaü pasaõõabamhaõaveàõughoseõa homeõa a  /


SktCh_66: àryaputra parihàryatàmetadanimittaü prasannabràhmaõavedànughoùeõa homena ca  /


&ràjà&:
*sàvaj¤am**
nanu gaccha  / purohitasumitràya nivedaya  /


&ka¤cukã&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti niùkràntaþ**


*pravi÷ya**


&pratãhàrã&:
{Pkt_67}*sodvegamupasçtya**
jaadu jaadu mahàrào  / mahàràa esà khu jàmàduõo sindhuràassa màdà dussalà a paóihàrabhåmãe ciññhadi  /


SktCh_67: jayatu jayatu mahàràjaþ  / mahàràja eùà khalu jàmàtuþ sindhuràjasya màtà duþ÷alà ca pratãhàrabhåmau tiùñhati  /


&ràjà&:
*kiücidvicintyàtmagatam**
kiü jayadrathamàtà duþ÷alà ceti  / kaccidabhimanyuvadhàmarùitaiþ pàõóuputrairna kiücidatyàhitamàceùñitaü bhavet  /*prakà÷am**
gaccha  / prave÷aya ÷ãghram  /


&pratãhàrã&:
{Pkt_68}jaü mahàrào àõabedi  /*iti niùkràntaþ**



SktCh_68: yanmahàràja àj¤àpayati  /

*tataþ pravi÷ati saübhràntà jayadrathamàtà duþ÷alà ca  / ubhe sàsraü duryodhanasya pàdayoþ patataþ**


&màtà&:
{Pkt_69}parittàadu parittàadu kuluõàho  /


SktCh_69: paritràyatàü paritràyatàü kurunàthaþ  /

*duþ÷alà roditi**


&ràjà&:
*sasaübhramamutthàpya**
amba samà÷vasihi samà÷vasihi  / kimatyàhitam  / api ku÷alaü samaràïgaõeùvapratirathasya jayadrathasya  /


&màtà&:
{Pkt_70}jàda kudo kusalaü  /


SktCh_70: jàta kutaþ ku÷alam  /


&ràjà&:
kathamiva  /


&màtà&:
{Pkt_71}*sà÷aïkam**
ajja khu puttavahàmarisuddãbideõa gaõóãviõà aõatthamide diasaõàhe tassa vaho paóiõõàdo  /


SktCh_71: adya khalu putravadhàmarùoddãpitena gàõóãvinànastamite divasanàthe tasya vadhaþ pratij¤àtaþ  /


&ràjà&:
*sasmitam**
idaü tada÷rukàraõamambàyà duþ÷alàyà÷ca  / putra÷okàdunmattasya kirãñinaþ pralàpairevamavasthà  / aho mugdhatvamabalànàm  / amba kçtaü viùàdena  / vatse duþ÷ale alama÷rupàtena  / kuta÷càyaü tasya dhanaüjayasya prabhàvo duryodhanabàhuparigharakùitasya mahàrathajayadrathasya vipattimutpàdayitum  /


&màtà&:
{Pkt_72}jàda puttabandhuvahàmarisuddãbidakobàõalà aõavekkhidasarãrà vãrà parikkamanti  /


SktCh_72: jàta putrabandhuvadhàmarùoddãpitakopànalà anapekùita÷arãrà vãràþ parikràmanti  /


&ràjà&:
*sopahàsam**
evametat  / sarvajanaprasiddhaivàmarùità pàõóavànàm  / pa÷ya  /
VERSE_2.24
hastàkçùñavilolake÷avasanà duþ÷àsanenàj¤ayà  $ pà¤càlã mama ràjacakrapurato gaurgauriti vyàhçtà  &
tasminneva sa kiü nu gàõóivadharo nàsãtpçthànandano  œ yånaþ kùatriyavaü÷ajasya kçtinaþ krodhàspadaü kiü na tat  // 2.24 //



&màtà&:
{Pkt_73}asamattapaóiõõàbharassa attavaho se paóiõõàdo  /


SktCh_73: asamàptapratij¤àbharasyàtmavadho 'sya pratij¤àtaþ  /


&ràjà&:
yadyevamalamànandasthàne 'pi te viùàdena  / nanu vaktavyamutsannaþ sànujo yudhiùñhira iti  / anyacca màtaþ kà ÷aktirasti dhanaüjayasyànyasya và kuru÷ataparivàravardhitamahimnaþ kçpakarõadroõà÷vatthàmàdimahàrathadviguõãkçtaniràvaraõavikramasya nàmàpi grahãtuü te tanayasya  / ayi sutaparàkramànabhij¤e
VERSE_2.25
dharmàtmajaü prati yamau ca kathaiva nàsti  $ madhye vçkodarakirãñabhçtorbalena  &
eko 'pi visphuritamaõóalacàpacakraü  œ kaþ sindhuràjamabhiùeõayituü samarthaþ  // 2.25 //



&bhànumatã&:
{Pkt_74}ajjautta jai bi evvaü taha bi gurukidapaóiõõàbharo dhaõaüjao õidàõaü kkhu saükàe  /


SktCh_74: àryaputra yadyapyevaü tathàpi gurukçtapratij¤àbharo dhanaüjayaþ nidànaü khalu ÷aïkàyàþ  /


&màtà&:
{Pkt_75}jàde sàhu kàloidaü tue mantidaü  /


SktCh_75: jàte sàdhu kàlocitaü tvayà mantritam  /


&ràjà&:
àþ mamàpi nàma duryodhanasya ÷aïkàsthànaü pàõóavàþ  / pa÷ya  /
VERSE_2.26
kodaõóajyàkiõàïkairagaõitaripubhiþ kaïkañonmuktadehaiþ  $ ÷liùñànyo 'nyàtapatraiþ sitakamalavanabhràntimutpàdayadbhiþ  &
reõugrastàrkabhàsàü pracaladasilatàdanturàõàü balànà-  œ màkràntà bhràtçbhirme di÷i di÷i samare koñayaþ saüpatanti  // 2.26 //

api ca bhànumati vij¤àtapàõóavaprabhàve kiü tvamapyevamà÷aïkase  / pa÷ya  /
VERSE_2.27
duþ÷àsanasya hçdayakùatajàmbupàne  $ duryodhanasya ca yathà gadayorubhaïge  &
tejasvinàü samaramårdhani pàõóavànàü  œ j¤eyà jayadrathavadhe 'pi tathà pratij¤à  // 2.27 //

kaþ ko 'tra bhoþ  / jaitraü me rathamupakalpaya tàvat  / yàvadahamapi tasya pragalbhapàõóavasya jayadrathaparirakùaõenaiva mithyàpratij¤àvailakùyasaüpàditama÷astrapåtaü maraõamupadi÷àmi  /

*pravi÷ya**


&ka¤cukã&:
deva
VERSE_2.28
udghàtakvaõitavilolahemaghaõñaþ  $ pràlambadviguõitacàmaraprahàsaþ  &
sajjo 'yaü niyamitavalgitàkulà÷vaþ  œ ÷atråõàü kùapitamanoratho rathaste  // 2.28 //



&ràjà&:
devi pravi÷a tvamabhyantarameva  /*yàvadahamapi tasya pragalbhapàõóavasya ityàdi pañhanparikràmati**


*iti niskràntàþ sarve**


iti dvitãyo 'ïkaþ  /
ACT_3
tçtãyo 'ïkaþ  /

*tataþ pravi÷ati vikçtaveùà ràkùasã**


&ràkùasã&:
*vikçtaü vihasya saparitoùam**

VERSE_3.1
hadamàõu÷amaü÷abhàlae kumbha÷aha÷÷ava÷àhiü ÷aücide  /
aõi÷aü a pibàmi ÷oõiaü vali÷a÷adaü ÷amale huvãadu  // 3.1 //

{Pkt_77}*nçtyantã saparitoùam**
jai ÷indhulàavahadiahe via diahe diahe ÷amalakamma paóibajjai ajjuõe tado pajjattabhalidakoññhàgàle maü÷a÷oõiehiü me gehe huvãadi  /*parikramya di÷o 'valokya**
aha kahiü õu khu luhilappie huvãadi  / tà jàva ima÷÷iü ÷amale piabhattàlaü luhilappiaü aõõe÷àmi  /*parikramya**
hodu ÷addàbai÷÷aü dàva  / ale luhilappià luhilappià ido ehi ido ehi  /


SktCh_76: hatamànuùamàüsabhàrake kumbhasahasravasàbhiþ saücite  / ani÷aü ca pibàmi ÷oõitaü varùa÷ataü samaro bhavatu  // 1  //

SktCh_77: yadi sindhuràjavadhadivasa iva divase divase samarakarma pratipadyate 'rjunastadà paryàptabhçtakoùñhàgàraü màüsa÷oõitairme gçhaü bhaviùyati  / atha kva nu khalu rudhirapriyo bhaviùyati  / tadyàvadetasminsamare priyabhartàraü rudhirapriyamanveùyàmi  / bhavatu ÷abdàyiùye tàvat  / are rudhirapriya rudhirapriya ita ehãta ehi  /

*tataþ pravi÷ati tathàvidho ràkùasaþ**


&ràkùasaþ&:
*÷ramaü nàñayan**

VERSE_3.2
paccaggahadàõaü maü÷ae jai uõhe luhile a lambhai  /
tà e÷e maha pali÷÷ame khaõamettaü evva lahu õa÷÷ai  // 3.2 //


SktCh_78: pratyagrahatànàü màüsaü yadyuùõaü rudhiraü ca labhyeta  / tadeùa mama pari÷ramaþ kùaõamàtrameva laghu na÷yet  // 2  //

*ràkùasã punarvyàharati**


&ràkùasaþ&:
{Pkt_79}*àkarõya**
ale ke e÷e maü saddàbedi  /*vilokya**
kahaü pià me va÷àgandhà  /*upasçtya**
va÷àgandhe kã÷a maü ÷addàbe÷i  /

VERSE_3.3
luhilà÷avapàõamattie laõahiõóaõakhalantagattie  /
÷addàa÷i kã÷a maü pie puli÷a÷aha÷÷aü hadaü ÷uõãadi  // 3.3 //


SktCh_79: are kaiùà màü ÷abdàyate  / kathaü priyà me vasàgandhà  / vasàgandhe kasmànmàü ÷abdàyase  /

SktCh_80: rudhiràsavapànamattike raõahiõóanaskhaladgàtrike  / ÷abdàyase kasmànmàü priye puruùasahasraü hataü ÷råyate  // 3  //


&ràkùasã&:
{Pkt_81}ale luhilappià edaü kkhu mae tuha kàlaõàdo paccaggahada÷÷a ka÷÷a bi làe÷iõo pahådava÷à÷iõehacikkaõaü koõhaü õavaluhilaü aggamaü÷aü a àõãdaü  / tà pibàhi õaü  /


SktCh_81: are rudhirapriya idaü khalu mayà tava kàraõàtpratyagrahatasya kasyàpi ràjarùeþ prabhåtavasàsnehacikkaõaü koùõaü navarudhiramagramàüsaü cànãtam  / tatpibaitat  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_82}*saparitoùam**
÷àhu va÷àgandhe ÷àhu  / ÷ohaõaü tue kidaü  / baliamhi pibà÷ide  / tà ubaõehi  /


SktCh_82: sàdhu vasàgandhe sàdhu  / ÷obhanaü tvayà kçtam  / balavadasmi pipàsitaþ  / tadupanaya  /


&ràkùasã&:
{Pkt_83}ale luhilappià edi÷e hadaõalagaatulaügama÷oõiava÷à÷amuddadu÷÷aücale ÷amalàïgaõe paóibbhamante tumaü pibà÷ie ÷i tti accaliaü accaliaü  /


SktCh_83: are rudhirapriya ãdç÷e hatanaragajaturaügama÷oõitavasàsamudraduþsaücare samaràïgaõe paribhramaüstvaü pipàsito 'sãtyà÷caryamà÷caryam  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_84}ai ÷utthide õaü putta÷oa÷aütattahiaaü ÷àmiõiü hióimbàdeiü pekkhiduü gadamhi  /


SktCh_84: ayi susthite nanu putra÷okasaütaptahçdayàü svàminãü hióimbàdevãü prekùituü gato 'smi  /


&ràkùasã&:
{Pkt_85}luhilappià ajja bi ÷àmiõãe hióimbàdeãe ghaóukkaa÷oe õa uba÷ammadi  /


SktCh_85: radhirapriya adyàpi svàminyà hióimbàdevyà ghañotkaca÷oko nopa÷àmyati  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_86}va÷àgandhe kudo ÷e uba÷ame  / kevalaü ahimaõõuvaha÷oa÷amàõadukkhàe ÷ubhaddàdevãe jaõõa÷eõãe a kadhaü kadhaü vi ÷amà÷à÷ãadi  /


SktCh_86: vasàgandhe kuto 'syà upa÷amaþ  / kevalamabhimanyuvadha÷okasamànaduþkhayà subhadràdevyà yàj¤asenyà ca kathaü kathamapi samà÷vàsyate  /


&ràkùasã&:
{Pkt_87}luhilappià geõha edaü hatthi÷ilakabàla÷aüciaü aggamaü÷obadaü÷aü  / pibàhi õava÷oõiàsavaü  /


SktCh_87: rudhirapriya gçhàõaitaddhasti÷iraþkapàlasaücitamagramàüsopadaü÷am  / piba nava÷oõitàsavam  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_88}*tathà kçtvà**
va÷àgandhe aha kiappahådaü tue ÷aüciaü luhilaü aggamaü÷aü a  /


SktCh_88: vasàgandhe atha kiyatprabhåtaü tvayà saücitaü rudhiramagramàüsaü ca  /


&ràkùasã&:
{Pkt_89}ale luhilappià puvva÷aüciaü jàõà÷i jevva tumaü  / õava÷aüciaü ÷iõu dàva  / bhaadatta÷oõiakumbhe ÷indhulàava÷àkumbhe duve dubadamacchàhibabhåli÷÷ava÷omadattabalhãappamuhàõaü õalindàõaü aõõàõaü bi pàkidapuli÷àõaü luhilava÷àmaü÷a÷÷a ghaóà abiõaddhamuhà ÷aha÷÷a÷aükkhà ÷anti me gehe  /


SktCh_89: are rudhirapriya pårvasaücitaü jànàsyeva tvam  / navasaücitaü ÷çõu tàvat  / bhagadatta÷oõitakumbhaþ sindhuràjavasàkumbhau dvau drupadamatsyàdhipabhåri÷ravaþsomadattabàlhãkapramukhàõàü narendràõàmanyeùàmapi pràkçtapuruùàõàü rudhiravasàmàüsasya ghañà apinaddhamukhàþ sahasrasaükhyàþ santi me gehe  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_90}*saparitoùamàliïgya**
÷àhu ÷ugghaliõãe ÷àhu  / imiõà de ÷ugghaliõitteõa ajja uõa ÷àmiõãe hióimbàdevãe ÷aüvihàõeõa a paõaññhaü me jammadàliddaü  /


SktCh_90: sàdhu sugçhiõi sàdhu  / anena te sugçhiõãtvenàdya punaþ svàminyà hióimbàdevyàþ saüvidhànena ca pranaùñaü me janmadàridryam  /


&ràkùasã&:
{Pkt_91}luhilappià kedi÷e ÷àmiõãe ÷aüvihàõe kide  /


SktCh_91: rudhirapriya kãdç÷aü svàminyà saüvidhànaü kçtam  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_92}va÷àgandhe ajja kkhu ahaü ÷àmiõãe hióimbàdevãe ÷avahumàõaü ÷addàbia àõatte jaha luhilappià ajja pahudi tue ajjautta÷÷a bhãma÷eõa÷÷a piññhadoõupiññhaü ÷amale àhiõóidavvaü tti  / tà ta÷÷a aõumaggagàmiõo hadamàõu÷a÷oõiaõaãdaü÷aõappaõaññhabubhukkhàpibà÷a÷÷a iha evva me ÷aggaloo huvãadi  / tumaü bi vi÷÷addhà bhavia luhilava÷àhiü kumbha÷aha÷÷aü ÷aücehi  /


SktCh_92: vasàgandhe adya khalvahaü svàminyà hióimbàdevyà sabahumànaü ÷abdàyyàj¤apto yathà rudhirapriya adya prabhçti tvayàryaputrasya bhãmasenasya pçùñhato 'nupçùñhaü samara àhiõóitavyamiti  / tattasyànumàrgagàmino hatamànuùa÷oõitanadãdar÷anapranaùñabubhukùàpipàsasyehaiva me svargaloko bhaviùyati  / tvamapi visrabdhà bhåtvà rudhiravasàbhiþ kumbhasahasraü saücinu  /


&ràkùasã&:
{Pkt_93}luhilappià kiüõimittaü kumàlabhãma÷eõa÷÷a piññhadoõupiññhaü àhiõóãadi  /


SktCh_93: rudhirapriya kiünimittaü kumàrabhãmasenasya pçùñhato 'nupçùñhamàhiõóyate  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_94}va÷àgandhe teõa hi ÷àmiõà viodaleõa du÷÷à÷aõa÷÷a luhilaü pàduü paóiõõàdaü  / taü ca amhehiü lakkha÷ehiü aõuppavi÷ia pàdavvaü tti  /


SktCh_94: vasàgandhe tena hi svàminà vçkodareõa duþ÷àsanasya rudhiraü pàtuü pratij¤àtam  / taccàsmàbhã ràkùasairanupravi÷ya pàtavyamiti  /


&ràkùasã&:
{Pkt_95}*saharùam**
÷àhu ÷àmiõi ÷àhu  / ÷u÷aüvihàõe me bhattà tue kade  /


SktCh_95: sàdhu svàmini sàdhu  / susaüvidhàno me bhartà tvayà kçtaþ  /

*nepathye mahànkalakalaþ  / ubhàvàkarõayataþ**


&ràkùasã&:
{Pkt_96}*àkarõya sasaübhramam**
ale luhilappià kiü õu kkhu e÷e mahante kalaale ÷uõãadi  /


SktCh_96: are rudhirapriya kiü nu khalveùa mahànkalakalaþ ÷råyate  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_97}*dçùñvà**
va÷àgandhe e÷e kkhu dhiññhajjuõõeõa doõe ke÷e÷u àkiññhia a÷ibatteõa vàbàdãadi  /


SktCh_97: vasàgandhe eùa khalu dhçùñadyumnena droõaþ ke÷eùvàkçùyàsipatreõa vyàpàdyate  /


&ràkùasã&:
{Pkt_98}*saharùam**
luhilappià ehi  / gacchia doõa÷÷a luhilaü pivamha  /


SktCh_98: rudhirapriya ehi  / gatvà droõasya rudhiraü pibàvaþ  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_99}*sabhayam**
va÷àgandhe bamhaõa÷oõiaü kkhu edaü galaaü dahante dahante pavi÷adi  / tà kiü ediõà  /


SktCh_99: vasàgandhe bràhmaõa÷oõitaü khalvetadgalaü dahaddahatpravi÷ati  / tatkimetena  /

*nepathye punaþ kalakalaþ**


&ràkùasã&:
{Pkt_100}luhilappià puõo bi e÷e mahante kalaale ÷uõãadi  /


SktCh_100: rudhirapriya punarapyeùa mahànkalakalaþ ÷råyate  /


&ràkùasaþ&:
{Pkt_101}va÷àgandhe e÷e kkhu a÷÷atthàme àkiññhidà÷ibatte ido evva àacchadi  / kadà bi dubadasudalo÷eõa amhe bi vàbàdai÷÷adi  / tà ehi  / atikkamamha  /


SktCh_101: vasàgandhe eùa khalva÷vatthàmàkçùñàsipatra ita evàgacchati  / kadàciddrupadasutaroùeõàvàmapi vyàpàdayiùyati  / tadehi  / atikramàvaþ  /

*iti niùkràntau**

prave÷akaþ  /


*tataþ pravi÷atyutkhàtakhaógaþ kalakalamàkarõayanna÷vatthàmà**


&a÷vatthàmà&:
VERSE_3.4
mahàpralayamàrutakùubhitapuùkaràvartaka-  $ pracaõóaghanagarjitapratiravànukàrã muhuþ  &
ravaþ ÷ravaõabhairavaþ sthagitarodasãkandaraþ  œ kuto 'dya samarodadherayamabhåtapårvaþ puraþ  // 3.4 //

*vicintya**
dhruvaü gàõóãvinà sàtyakinà vçkodareõa và yauvanadarpàdatikràntamaryàdena parikopitastàtaþ samullaïghya ÷iùyapriyatàmàtmaprabhàvasadç÷amàceùñate  / tathà hi
VERSE_3.5
yadduryodhanapakùapàtasadç÷aü yuktaü yadastragrahe  $ ràmàllabdhasamastahetiguruõo vãryasya yatsàüpratam  &
loke sarvadhanuùmatàmadhipateryaccànuråpaü ruùaþ  œ pràrabdhaü ripughasmareõa niyataü tatkarma tàtena me  // 3.5 //

*pçùñhato vilokya**
tadalamidànãü mama rathapratãkùayànayà  / sa÷astra evàsmi sajalajaladharaprabhàbhàsureõa supragrahavimalakaladhautatsaruõàmunà khaógena  / yàvatsamarabhuvamavataràmi  /*parikramya  / vàmàkùispandanaü såcayitvà**
àþ kathaü mamàpi nàmà÷vatthàmnaþ samaramahotsavapramodanirbharasya tàtavikramadar÷analàlasasyànimittàni samaragamanavighnamutpàdayanti  / bhavatu gacchàmi  /*sàvaùñambhaü parikramyàgrato vilokya**
kathamavadhãritakùàtradharmàõàmujjhitasatpuruùocitalajjàvaguõñhanànàü vismçtasvàmisatkàralaghucetasàü dviradaturaügamacaraõacàriõàmagaõitakulaya÷aþsadç÷aparàkramavratànàü raõabhåmeþ samantàdapakràmatàmayaü mahànnàdo balànàm  /*niråpya**
hà dhikkaùñam  / kathamete mahàrathàþ karõàdayo 'pi samaràtparàïmukhà bhavanti  / kathaü nu tàtàdhiùñhitànàmapi balànàmiyamavasthà bhavet  / bhavatu saüstambhayàmi  / bho bhoþ kauravasenàsamudravelàparipàlanamahàmahãdharà narapatayaþ kçtaü kçtamamunà samaraparityàgasàhasena  /
VERSE_3.6
yadi samaramapàsya nàsti mçtyo-  $ rbhayamiti yuktamito 'nyataþ prayàtum  &
atha maraõamava÷yameva jantoþ  œ kimiti mudhà malinaü ya÷aþ kurudhve  // 3.6 //

api ca
VERSE_3.7
astrajvàlàvalãóhapratibalajaladherantaraurvàyamàõe  $ senànàthe sthite 'sminmama pitari gurau sarvadhanvã÷varàõàm  &
karõàlaü saübhrameõa vraja kçpa samaraü mu¤ca hàrdikya ÷aïkàü  œ tàte càpadvitãye vahati raõadhuràü ko bhayasyàvakà÷aþ  // 3.7 //


*nepathye**


kuto 'dyàpi te tàtaþ  /


&a÷vatthàmà&:
*÷rutvà**
kiü bråtha  / kuto 'dyàpi te tàta iti  /*saroùam**
àþ kùudràþ samarabhãravaþ kathamevaü pralapatàü vaþ sahasradhà na dãrõamanayà jihvayà  /
VERSE_3.8
dagdhuü vi÷vaü dahanakiraõairnodità dvàda÷àrkà  $ vàtà vàtà di÷i di÷i na và saptadhà sapta bhinnàþ  &
channaü meghairna gaganatalaü puùkaràvartakàdyaiþ  œ pàpaü pàpàþ kathayata kathaü ÷auryarà÷eþ piturme  // 3.8 //


*pravi÷ya saübhràntaþ saprahàraþ**


&såtaþ&:
paritràyatàü paritràyatàü kumàraþ  /*iti pàdayoþ patati**



&a÷vatthàmà&:
*vilokya**
aye kathaü tàtasya sàrathira÷vasenaþ  / àrya nanu trailokyatràõakùamasya sàrathirasi  / kiü mattaþ paritràõamicchasi  /


&såtaþ&:
*utthàya sakaruõam**
kuto 'dyàpi te tàtaþ  /


&a÷vatthàmà&:
*sàvegam**
kiü tàta eva nàsti  /


&såtaþ&:
atha kim  /


&a÷vatthàmà&:
hà tàta  /*iti mohamupagataþ**



&såtaþ&:
kamàra samà÷vasihi samà÷vasihi  /


&a÷vatthàmà&:
*labdhasaüj¤aþ sàsram**
hà tàta hà sutavatsala hà lokatrayaikadhanurdhara hà jàmadag nyàstrasarvasvapratigrahapraõayin kvàsi  / prayaccha me prativacanam  /


&såtaþ&:
kamàra alamatyanta÷okàvegena  / vãrapuruùocitàü vipattimupagate pitari tvamapi tadanuråpeõaiva vãryeõa ÷okasàgaramuttãrya sukhã bhava  /


&a÷vatthàmà&:
*a÷råõi vimucya**
àrya kathaya kathaya kathaü tàdçgbhujavãryasàgarastàto 'pi nàmàstamupagataþ  /
VERSE_3.9
kiü bhãmàdgurudakùiõàü gurugadàdbhãmapriyaþ pràptavàn



&såtaþ&:
÷àntaü pàpam  / ÷àntaü pàpam  /


&a÷vatthàmà&:
VERSE_3.9
antevàsidayàlurujjhitanayenàsàdito jiùõunà  /



&såtaþ&:
kathamevaü bhaviùyati  /


&a÷vatthàmà&:
VERSE_3.9
govindena sudar÷anasya niyataü dhàràpathaü pràpitaþ



&såtaþ&:
etadapi nàsti  /


&a÷vatthàmà&:
VERSE_3.9
÷aïke nàpadamanyataþ khalu gurorebhya÷caturthàdaham  // 3.9 //



&såtaþ&:
kumàra
VERSE_3.10
ete 'pi tasya kupitasya mahàstrapàõeþ  $ kiü dhårjañeriva tulàmupayànti saükhye  &
÷okoparuddhahçdayena yadà tu ÷astraü  œ tyaktaü tadàsya vihitaü ripuõàtighoram  // 3.10 //



&a÷vatthàmà&:
kiü punaþ kàraõaü ÷okasyàstraparityàgasya và  /


&såtaþ&:
nanu kumàra eva kàraõam  /


&a÷vatthàmà&:
kathamahameva nàma  /


&såtaþ&:
÷råyatàm  /*a÷råõi vimucya**

VERSE_3.11
a÷vatthàmà hata iti pçthàsånunà spaùñamuktvà  $ svairaü ÷eùe gaja iti kila vyàhçtaü satyavàcà  &
tacchrutvàsau dayitatanayaþ pratyayàttasya ràj¤aþ  œ ÷astràõyàjau nayanasalilaü càpi tulyaü mumoca  // 3.11 //



&a÷vatthàmà&:
hà tàta hà sutavatsala hà vçthàmadarthaparityaktajãvita hà ÷auryarà÷e hà ÷iùyapriya hà yudhiùñhirapakùapàtin  /*iti roditi**



&såtaþ&:
kumàra alamatyantaparidevanakàrpaõyena  /


&a÷vatthàmà&:
VERSE_3.12
÷rutvà vadhaü mama mçùà sutavatsalena  $ tàta tvayà saha ÷arairasavo vimuktàþ  &
jãvàmyahaü punarayaü bhavatà viyuktaþ  œ kråre 'pi tanmayi mudhà tava pakùapàtaþ  // 3.12 //

*iti mohamupagataþ**



&såtaþ&:
samà÷vasitu samà÷vasitu kamàraþ  /

*tataþ pravi÷ati kçpaþ**


&kçpaþ&:
*sodvegaü niþ÷vasya**

VERSE_3.13
dhiksànujaü kurupatiü dhigajàta÷atruü  $ digbhåpatãnviphala÷astrabhçto dhigasmàn  &
ke÷agrahaþ khalu tadà drupadàtmajàyà  œ droõasya càdya likhitairiva vãkùito yaiþ  // 3.13 //

tatkathaü nu khalu vatsaü drakùyàmya÷vatthàmànam  / atha và himavatsàragurucetasi j¤àtalokasthitau tasminna khalu ÷okàvegamahamà÷aïke  / kiü tu pituþ paribhavasadç÷amupa÷rutya na jàne kiü vyavasyatãti  / atha và
VERSE_3.14
ekasya tàvatpàko 'yaü dàruõo bhuvi vartate  /
ke÷agrahe dvitãye 'sminnånaü niþ÷eùitàþ prajàþ  // 3.14 //

*vilokya**
tadayaü vatsastiùñhati  / yàvadupasarpàmi  /*upasçtya sasaübhramam**
vatsa samà÷vasihi samà÷vasihi  /


&a÷vatthàmà&:
*saüj¤àü labdhvà sàsram**
hà tàta hà sakalabhuvanaikaguro  /*àkà÷e**
yudhiùñhira yudhiùñhira
VERSE_3.15
à janmano na vitathaü bhavatà kiloktaü  $ na dvekùi yajjanamatastvamajàta÷atruþ  &
tàte gurau dvijavare mama bhàgyadoùà-  œ tsarvaü tadekapada eva kathaü nirastam  // 3.15 //



&såtaþ&:
kumàra eùa te màtulaþ ÷àradvataþ pàr÷ve tiùñhati  /


&a÷vatthàmà&:
*pàr÷ve vilokya sabàùpam**
màtula màtula
VERSE_3.16
gato yenàdya tvaü saha raõabhuvaü sainyapatinà  $ ya ekaþ ÷åràõàü gurukaõóånikaùaõaþ  &
parãhàsà÷citràþ satatamabhavanyena bhavataþ  œ svasuþ ÷làghyo bhartà kva nu khalu sa te màtula gataþ  // 3.16 //



&kçpaþ&:
parigataparigantavya eva bhavàn  / tadalamatyanta÷okàvegena  /


&a÷vatthàmà&:
màtula parityaktameva mayà paridevanam  / eùo 'haü sutavatsalaü tàtamevànugacchàmi  /


&kçpaþ&:
vatsa anupapannaü bhavadvidhànàmidam  /


&såtaþ&:
kumàra alamatisàhasena  /


&a÷vatthàmà&:
àrya ÷àradvata
VERSE_3.17
madviyogabhayàttàtaþ paralokamito gataþ  /
karomi virahaü tasya vatsalasya kathaü pituþ  // 3.17 //



&kçpaþ&:
vatsa yàvadayaü saüsàrastàvatprasiddhaiveyaü lokayàtrà yatputraiþ pitaro lokadvaye 'pyanuvartanãyà iti  / pa÷ya  /
VERSE_3.18
nivàpà¤jalidànena ketanaiþ ÷ràddhakarmabhiþ  /
tasyopakàre ÷aktastvaü kiü jãvankimutànyathà  // 3.18 //



&såtaþ&:
àyuùman yathaiva màtulaste ÷àradvataþ kathayati tattathà  /


&a÷vatthàmà&:
àrya satyameveदm  / kiü tvatidurvahatvàcchokabhàrasya na ÷aknomi tàtavirahitaþ kùaõamapi pràõàndhàrayitum  / tadgacchàmi tamevodde÷aü yatra tathàvidhamapi pitaraü drakùyàmi  /*uttiùñhankhaógamàlokya vicintya**
kçtamadyàpi ÷astragrahaõavióambanayà  / bhagava¤÷astra
VERSE_3.19
gçhãtaü yenàsãþ paribhavabhayànnocitamapi  $ prabhàvàdyasyàbhånna khalu tava ka÷cinna viùayaþ  &
parityaktaü tena tvamasi suta÷okànna tu bhayà-  œ dvimokùye ÷astra tvàmahamapi yataþ svasti bhavate  // 3.19 //

*ityutsçjati**


*nepathye**


bho bho ràjànaþ kathamiha bhavantaþ sarve gurorbhàradvàjasya paribhavamamunà nç÷aüsena prayuktamupekùante  /


&a÷vatthàmà&:
*àkarõya ÷anaiþ ÷astraü spç÷an**
kiü gurorbhàradvàjasya paribhavaþ  /

*punarnepathye**


VERSE_3.20
àcàryasya tribhuvanagurornyasta÷astrasya ÷okà-  $ ddroõasyàjau nayanasalilakùàlitàrdrànanasya  &
maulau pàõiü palitadhavale nyasya kçtvà nç÷aüsaü  œ dhçùñadyumnaþ sva÷ibiramayaü yàti sarve sahadhvam  // 3.20 //



&a÷vatthàmà&:
*sakrodhaü sakampaü ca kçpasåtau dçùñvà**
kiü nàmedam  /
VERSE_3.21
pratyakùamàttadhanuùàü manuje÷varàõàü  $ pràyopave÷asadç÷aü vratamàsthitasya  &
tàtasya me palitamaulinirastakà÷e  œ vyàpàritaü ÷irasi ÷astrama÷astrapàõeþ  // 3.21 //



&kçpaþ&:
vatsa evaü kila janaþ kathayati  /


&a÷vatthàmà&:
kiü tàtasya duràtmanà parimçùñamabhåcchiraþ  /


&såtaþ&:
*sabhayam**
kumàra àsãdayaü tasya tejorà÷erdevasya navaþ paribhavàvatàraþ  /


&a÷vatthàmà&:
hà tàta hà putrapriya mama mandabhàgadheyasya kçte ÷astraparityàgàttathàvidhena kùudreõàtmà paribhàvitaþ  / atha và
VERSE_3.22
parityakte dehe raõa÷irasi ÷okàndhamanasà  $ ÷iraþ ÷và kàko và drupadatanayo và parimç÷et  &
sphuraddivyàstraughadraviõamadamattasya ca ripo-  œ rmamaivàyaü pàdaþ ÷irasi nihitastasya na karaþ  // 3.22 //

àþ duràtmanpà¤càlàpasada
VERSE_3.23
tàtaü ÷astragrahaõavimukhaü ni÷cayenopalabhya  $ tyaktvà ÷aïkàü khalu vidadhataþ pàõimasyottamàïge  &
a÷vatthàmà karadhçtadhanuþ pàõóupà¤càlasenà-  œ tålotkùepapralayapavanaþ kiü na yàtaþ smçtiü te  // 3.23 //

yudhiùñhira yudhiùñhira ajàta÷atro amithyàvàdindharmaputra sànujasya te kimanenàpakçtam  / atha và kimanenàlãkaprakçtijihmacetasà  / arjuna sàtyake bàhu÷àlinvçkodara màdhava yuktaü nàma bhavatàü suràsuramanujalokaikadhanurdharasya dvijanmanaþ pariõatavayasaþ sarvàcàryasya vi÷eùato mama pituramunà drupadakulakalaïkena manujapa÷unà spç÷yamànamuttamàïgamupekùitam  / atha và sarva evaite pàtakinaþ  / kimetaiþ
VERSE_3.24
kçtamanumataü dçùñaü và yairidaü gurupàtakaü  $ manujapa÷ubhirnirmaryàdairbhavadbhirudàyudhaiþ  &
narakaripuõà sàrdhaü teùàü sabhãmakirãñinà-  œ mayamahamasçïmedomàüsaiþ karomi di÷àü balim  // 3.24 //



&kçpaþ&:
vatsa kiü na saübhàvyate bhàradvàjatulye bàhu÷àlini divyàstragràmakovide bhavati  /


&a÷vatthàmà&:
bho bhoþ pàõóavamatsyasomakamàgadhàdyàþ kùatriyàpasàdàþ
VERSE_3.25
piturmårdhni spçùñe jvaladanalabhàsvatpara÷unà  $ kçtaü yadràmeõa ÷rutimupagataü tanna bhavatàm  &
kimadyà÷vatthàmà tadarirudhiràsàravighasaü  œ na karma krodhàndhaþ prabhavati vidhàtuü raõamukhe  // 3.25 //

såta gaccha tvaü sarvopakaraõaiþ sàügràmikaiþ sarvàyudhairupetaü mahàhavalakùaõaü nàmàsmatsyandanamupanaya  /


&såtaþ&:
yadàj¤àpayati kumàraþ  /*iti niùkràntaþ**



&kçpaþ&:
vatsa ava÷yapratikartavye 'smindàruõe paribhavàgnau sarveùàmasmàkaü ko 'nyastvàmantareõa ÷aktaþ pratikartum  / kiü tu


&a÷vatthàmà&:
kimataþ param  /


&kçpaþ&:
sainàpatye 'bhiùiktaü bhavantamicchàmi samarabhuvanamavatàrayitum  /


&a÷vatthàmà&:
màtula paratantramidamakiücitkaraü ca  /


&kçpaþ&:
vatsa na khalu paratantraü nàkiücitkaraü ca  / pa÷ya  /
VERSE_3.26
bhavedabhãùmamadroõaü dhàrtaràùñrabalaü katham  /
yadi tattulyakarmàtra bhavàndhuri na yujyate  // 3.26 //

kçtaparikarasya bhavàdç÷asya trailokyamapi na kùamaü paripanthãbhavituü kiü punaryudhiùñhirabalam  / tadevaü manye parikalpitàbhiùekopakaraõaþ kauravaràjo na ciràttvàmevàbhyapekùamàõastiùñhatãti  /


&a÷vatthàmà&:
yadyevaü tvarate me paribhavànaladahyamànamidaü cetastatpratãkàrajalàvagàhanàya  / tadahaü gatvà tàtavadhaviùaõõamànasaü kurupatiü sainàpatyasvayaügrahaõapraõayasamà÷vàsanayà mandasaütàpaü karomi  /


&kçpaþ&:
vatsa evamidam  / atastamevodde÷aü gacchàvaþ  /

*iti parikràmataþ**

*tataþ pravi÷ataþ karõaduryodhanau**


&duryodhanaþ&:
aïgaràja
VERSE_3.27
tejasvã ripuhatabandhuduþkhapàraü  $ bàhubhyàü vrajati dhçtàyudhaplavàbhyàm  &
àcàryaþ sutanidhanaü ni÷amya saükhye  œ kiü ÷astragrahasamaye vi÷astra àsãt  // 3.27 //

atha và såktamidamabhiyuktaiþ prakçtirdustyajeti  / yataþ ÷okàndhamanasà tena vimucya kùàtradharmakàrka÷yaü dvijàtidharmasulabho màrdavaparigrahaþ kçtaþ  /


&karõaþ&:
ràjankaurave÷vara na khalvidamevam  /


&duryodhanaþ&:
kathaü tarhi  /


&karõaþ&:
evaü kilàsyàbhipràyo yathà÷vatthàmà mayà pçthivãràjye 'bhiùektavya iti  / tasyàbhàvàdvçddhasya me bràhmaõasya vçthà ÷astragrahaõamiti tathà kçtavàn  /


&duryodhanaþ&:
*sa÷iraþkampam**
evamidam  /


&karõaþ&:
etadarthaü ca kauravapàõóavapakùapàtapravçttamahàsaügràmasya ràjakasya parasparakùayamapekùamàõena tena pradhànapuruùavadhopekùà kçtà  /


&duryodhanaþ&:
upapannamidam  /


&karõaþ&:
anyacca ràjan drupadenàpyasya bàlyàtprabhçtyabhipràyavedinà na svaràùñre vàso dattaþ  /


&duryodhanaþ&:
sàdhu aïgaràja sàdhu  / nipuõamabhihitam  /


&karõaþ&:
na càyaü mamaikasyàbhipràyaþ  / anye 'bhiyuktà api naivedamanyathà manyante  /


&duryodhanaþ&:
evametat  / kaþ saüdehaþ  /
VERSE_3.28
dattvàbhayaü so 'tiratho badhyamànaü kirãñinà  /
sindhuràjamupekùeta naivaü cetkathamanyathà  // 3.28 //



&kçpaþ&:
*vilokya**
vatsa eùa duryodhanaþ såtaputreõa sahàsyàü nyagrodhacchàyàyàmupaviùñastiùñhati  / tadupasarpàvaþ  /

*tathà kçtvà**


&ubhau&:
vijayatàü kaurave÷varaþ  /


&duryodhanaþ&:
*dçùñvà**
aye kathaü kçpo '÷vatthàmà ca  /*àsanàdavatãrya kçpaü prati**
guro abhivàdaye  /*a÷vatthàmànamuddi÷ya**
àcàryaputra
VERSE_3.29
ehyasmadarthahatatàta pariùvajasva  $ klàntairidaü mama nirantaramaïgamaïgaiþ  &
spar÷astavaiùa bhujayoþ sadç÷aþ pituste  œ ÷oke 'pi yo vikçtimeti tanåruheùu  // 3.29 //


*àliïgya pàr÷va upave÷ayati  / a÷vatthàmà bàùpamutsçjati**


&karõaþ&:
drauõàyana alamatyarthamàtmànaü ÷okànale prakùipya  /


&duryodhanaþ&:
àcàryaputra ko vi÷eùa àvayorasminvyasanamahàrõave  / pa÷ya  /
VERSE_3.30
tàtastava praõayavànsa pituþ sakhà me  $ ÷astre yathà tava guruþ sa tathà mamàpi  &
kiü tasya dehanidhane kathayàmi duþkhaü  œ jànãhi tadguru÷ucà manasà tvameva  // 3.30 //



&kçpaþ&:
vatsa yathàha kurupatistathaivaitat  /


&a÷vatthàmà&:
ràjannevaü pakùapàtini tvayi yuktameva ÷okabhàraü laghåkartum  / kiü tu
VERSE_3.31
mayi jãvati mattàtaþ ke÷agrahaõamavàptavàn  /
kathamanye kariùyanti putrebhyaþ putriõaþ spçhàm  // 3.31 //



&karõaþ&:
drauõàyana kimatra kriyate yadà tenaiva sarvaparibhavatràõahetunà ÷astramutsçjatà tàdç÷ãmavasthàmàtmà nãtaþ  /


&a÷vatthàmà&:
aïgaràja kimàha bhavànkimatra kriyata iti  / ÷råyatàü yatkriyate  /
VERSE_3.32
yo yaþ ÷astraü bibharti svabhujagurumadaþ pàõóavãnàü camånàü  $ yo yaþ pà¤càlagotre ÷i÷uradhikavayà garbha÷ayyàü gato và  &
yo yastatkarmasàkùã carati mayi raõe ya÷ca ya÷ca pratãpaþ  œ krodhàndhastasya tasya svayamapi jagatàmantakasyàntako 'ham  // 3.32 //

api ca bho jàmadagnya÷iùya karõa
VERSE_3.33
de÷aþ so 'yamaràti÷oõitajalairyasminhradàþ påritàþ  $ kùatràdeva tathàvidhaþ paribhavastàtasya ke÷agrahaþ  &
tànyevàhita÷astraghasmaraguråõyastràõi bhàsvanti me  œ yadràmeõa kçtaü tadeva kurute drauõàyanaþ krodhanaþ  // 3.33 //



&duryodhanaþ&:
àcàryaputra tasya tathàvidhasyànanyasàdhàraõasya te vãrabhàvasya kimanyatsadç÷am  /


&kçpaþ&:
ràjansumahànkhalu droõaputreõa voóhumadhyavasitaþ samarabhàraþ  / tadahamevaü manye  / bhavatà kçtaparikaro 'yamucchettuü lokatrayamapi samarthaþ kiü punaryudhiùñhirabalam  / ato 'bhiùicyatàü sainàpatye  /


&duryodhanaþ&:
suùñhu yujyamànamabhihitaü yuùmàbhiþ  / kiü tu pràkpratipanno 'yamartho 'ïgaràjasya  /


&kçpaþ&:
ràjannasadç÷aparibhava÷okasàgare nimajjantamenamaïgaràjasyàrthe naivopekùituü yuktam  / asyàpi tadevàrikulamanu÷àsanãyam  / ataþ kimasya pãóà na bhaviùyati  /


&a÷vatthàmà&:
ràjankaurave÷vara kimadyàpi yuktàyuktavicàraõayà  /
VERSE_3.34
prayatnaparibodhitaþ stutibhiradya ÷eùe ni÷à-  $ make÷avamapàõóavaü bhuvanamadya niþsomakam  &
iyaü parisamàpyate raõakathàdya doþ÷àlinà  œ vyapaitu nçpakànanàtigururadya bhàro bhuvaþ  // 3.34 //



&karõaþ&:
*vihasya**
vaktuü sukaramidaü duùkaramadhyavasàtum  / bahavaþ kauravabale 'sya karmaõaþ ÷aktàþ  /


&a÷vatthàmà&:
aïgaràja evamidam  / bahavaþ kauravabale 'tra ÷aktàþ  / kiü tu duþkhopahataþ ÷okàve÷ava÷àdbravãmi na punarvãrajanàdhikùepeõa  /


&karõaþ&:
måóha duþkhitasyà÷rupàtaþ kupitasya càyudhadvitãyasya saügràmàvataraõamucitaü naivaüvidhàþ pralàpàþ  /


&a÷vatthàmà&:
*sakrodham**
are re ràdhàgarbhabhàrabhåta såtàpasada mamàpi nàmà÷vatthàmno duþkhitasyà÷rubhiþ pratikriyàmupadi÷i na ÷astreõa  / pa÷ya  /
VERSE_3.35
nirvãryaü guru÷àpabhàùitava÷àtkiü me tavevàyudhaü  $ saüpratyeva bhayàdvihàya samaraü pràpto 'smi kiü tvaü yathà  &
jàto 'haü stutivaü÷akãrtanavidàü kiü sàrathãnàü kule  œ kùudràràtikçtàpriyaü pratikaromyasreõa nàstreõa yat  // 3.35 //



&karõaþ&:
*sakrodham**
are re vàcàña vçthà÷astragrahaõadurvidagdha baño
VERSE_3.36
nirvãryaü và savãryaü và mayà notsçùñamàyudham  /
yathà pà¤càlabhãtena pitrà te bàhu÷àlinà  // 3.36 //

api ca
VERSE_3.37
såto và såtaputro và yo và ko và bhavàmyaham  /
daivàyattaü kule janma madàyattaü tu pauruùam  // 3.37 //



&a÷vatthàmà&:
*sakrodham**
are re rathakàrakulakalaïka ràdhàgarbhabhàrabhåta are àyudhànabhij¤a tàtamapyadhikùipasi  / atha và
VERSE_3.38
sa bhãruþ ÷åro và prathitabhujasàrastribhuvane  $ kçtaü yattenàjau pratidinamiyaü vetti vasudhà  &
parityaktaü ÷astraü kathamiti sa satyavratadharaþ  œ pçthàsånuþ sàkùã tvamasi raõabhãro kva nu tadà  // 3.38 //



&karõaþ&:
*vihasya**
evaü bhãruraham  / punarvikramaikarasaü tava pitaramanusmçtya mahànme saü÷ayo jàtaþ  / api ca re måóha
VERSE_3.39
yadi ÷astramujjhitama÷astrapàõayo  $ na nivàrayanti kimarãnudàyudhàn  &
yadanena maulidalane 'pyudàsitaü  œ suciraü striyeva nçpacakrasaünidhau  // 3.39 //



&a÷vatthàmà&:
*sakrodhaü sakampaü ca**
duràtmanràjavallabha pragalbha såtàpasada asaübaddhapralàpin
VERSE_3.40
kathamapi na niùiddho duþkhinà bhãruõà và  $ drupadatanayapàõistena pitrà mamàdya  &
tava bhujabaladarpàdhmàyamànasya vàmaþ  œ ÷irasi caraõa eùa nyasyate vàrayainam  // 3.40 //

*iti tathà kartumuttiùñhati**



&kçpaduryodhanau&:
guruputra marùaya  /*iti nivàrayataþ**


*a÷vatthàmà caraõaprahàraü nàñayati**


&karõaþ&:
*sakrodhamutthàya khaógamàkçùya**
are duràtmanvàcàla brahmabandho àtma÷làgha
VERSE_3.41
jàtyà kàmamavadhyo 'si caraõaü tvimamuddhçtam  /
anena lånaü khaógena patitaü vetsyasi kùitau  // 3.41 //



&a÷vatthàmà&:
are måóha kiü nàma jàtyà kàmamavadhyo 'ham  / iyaü sà jàtistyaktà  /*iti yaj¤opavãtaü chinatti  / puna÷ca sakrodham**

VERSE_3.42
adya mithyàpratij¤o 'sau kirãñã kriyate mayà  /
÷astraü gçhàõa và tyaktvà maulau và racayà¤jalim  // 3.42 //


*ubhàvapi khaógamàkçùyànyo 'nyaü prahartumudyatau  / kçpaduryodhanau vàrayataþ**


&duryodhanaþ&:
sakhe àcàryaputra ÷astragrahaõenàlam  /


&kçpaþ&:
vatsa såtaputra ÷astragrahaõenàlam  /


&a÷vatthàmà&:
màtula màtula kiü nivàrayasi  / ayamapi tàtanindàpragalbhaþ såtàpasado dhçùñadyumnapakùapàtyeva  /


&karõaþ&:
ràjanna khalvahaü nivàrayitavyaþ  /
VERSE_3.43
upekùitànàü mandànàü dhãrasattvairavaj¤ayà  /
atràsitànàü krodhàndhairbhavatyeùà vikatthanà  // 3.43 //



&a÷vatthàmà&:
ràjanmu¤ca mu¤cainam  / àsàdayatu madbhujàntaraniùpeùasulabhamasånàmavasàdanam  / anyacca ràjan  / snehena kàryeõa và yattvamenaü tàtàdhikùepakàriõaü duràtmànaü mattaþ parirakùitumicchasi tadubhayamapi vçthaiva  / pa÷ya  /
VERSE_3.44
pàpapriyastava kathaü guõinaþ sahàyaþ  $ såtànvayaþ ÷a÷adharànvayasaübhavasya  &
hantà kirãñinamahaü nçpa mu¤ca kuryàü  œ krodhàdakarõamapçthàtmajamadya lokam  // 3.44 //

*iti prahartumicchati**



&karõaþ&:
*khaógamudyamya**
are vàcàña bràhmaõàdhama ayaü na bhavasi  / ràjanmu¤ca mu¤ca  / na khalvahaü vàrayitavyaþ  /*hantumicchati**


*duryodhanakçpau nivàrayataþ**


&duryodhanaþ&:
karõa guruputra ko 'yamadya yuvayorvyàmohaþ  /


&kçpaþ&:
vatsa anyadeva prastutamanyatràvega iti ko 'yaü vyàmohaþ  / svabalavyasanaü cedamasminkàle ràjakulasyàsya yuùmatta eva bhavatãti vàmaþ panthàþ  /


&a÷vatthàmà&:
màtula na labhyate 'sya kañupralàpino rathakàrakulakalaïkasya darpaþ ÷àtayitum  /


&kçpaþ&:
vatsa akàlaþ khalu svabalapradhànavirodhasya  /


&a÷vatthàmà&:
màtula yadyevam
VERSE_3.45
ayaü pàpo yàvanna nidhanamupeyàdari÷araiþ  $ parityaktaü tàvatpriyamapi mayàstraü raõamukhe  &
balànàü nàthe 'sminparikupitabhãmàrjunabhaye  œ samutpanne ràjà priyasakhabalaü vettu samare  // 3.45 //

*iti khaógamutsçjati**



&karõaþ&:
*vihasya**
kulakramàgatamevaitadbhavàdç÷àü yadastraparityàgo nàma  /


&a÷vatthàmà&:
nanu re aparityaktamapi bhavàdç÷airàyudhaü ciraparityaktameva niùphalatvàt  /


&karõaþ&:
are muóha
VERSE_3.46
dhçtàyudho yàvadahaü tàvadanyaiþ kimàyudhaiþ  /
yadvà na siddhamastreõa mama tatkena setsyati  // 3.46 //


*nepathye**


àþ duràtmandraupadãke÷àmbaràkarùaõamahàpàtakindhàrtaràùñràpasada cirasya khalu kàlasya matsaümukhamàgato 'si  / kùudrapa÷o kvedànãü gamyate  / api ca bho bho ràdheyaduryodhanasaubalaprabhçtayaþ pàõóavavidveùaõa÷càpapàõayo mànadhanàþ ÷çõvantu bhavantaþ  /
VERSE_3.47
spçùñà yena ÷iroruhe nçpa÷unà pà¤càlaràjàtmajà  $ yenàsyàþ paridhànamapyapahçtaü ràj¤àü guråõàü puraþ  &
yasyoraþsthala÷oõitàsavamahaü pàtuü pratij¤àtavà-  œ nso 'yaü madbhujapa¤jare nipatitaþ saürakùyatàü kauravaþ  // 3.47 //


*sarva àkarõayanti**


&a÷vatthàmà&:
*sotpràsam**
aïgaràja senàpate jàmadagnya÷iùya droõopahàsinbhujabalaparirakùitasakalaloka  /*dhçtàyudha iti pañhitvà**
idaü tadàsannatarameva saüvçttam  / rakùainaü sàüprataü bhãmàdduþ÷àsanam  /


&karõaþ&:
àþ kà ÷aktirvçkodarasya mayi jãvati duþ÷àsanasya chàyàmapyàkramitum  / yuvaràja na bhetavyaü na bhetavyam  / ayamahamàgato 'smi  /*iti niùkràntaþ**



&a÷vatthàmà&:
ràjankauravanàtha abhãùmadroõaü saüprati kauravabalamàloóayantau bhãmàrjunau ràdheyenaivaüvidhenànyena và na ÷akyete nivàrayitum  / ataþ svayameva bhràtuþ pratãkàraparo bhava  /


&duryodhanaþ&:
àþ ÷aktirasti duràtmanaþ pavanatanayasyànyasya và mayi jãvati ÷astrapàõau vatsasya chàyàmapyàkramitum  / vatsa na bhetavyaü na bhetavyam  / kaþ ko 'tra bhoþ  / rathamupanaya  /*iti niùkràntaþ**


*nepathye kalakalaþ**


&a÷vatthàmà&:
*agrato vilokya**
màtula hà dhikkaùñam  / eùa khalu bhràtuþ pratij¤àbhaïgabhãruþ kirãñã samaü duryodhanaràdheyau ÷aravarùairdurvàrairabhidravati  / sarvathà pãtaü duþ÷àsana÷oõitaü bhãmena  / na khalu viùahe duryodhanànujasyainàü vipattimavalokayitum  / ançtamanumataü nàma  / màtula ÷astraü ÷astram  /
VERSE_3.48
satyàdapyançtaü ÷reyo dhiksvargaü narako 'stu me  /
bhãmàdduþ÷àsanaü tràtuü tyaktamatyaktamàyudham  // 3.48 //

*iti khaógaü grahãtumicchati**


*nepathye**


mahàtmanbhàradvàjasåno na khalu satyavacanamanullaïghitapårvamullaïghayitumarhasi  /


&kçpaþ&:
vatsa a÷arãriõã bhàratã bhavantamançtàdabhirakùati  /


&a÷vatthàmà&:
kathamiyamamànuùã vàgnànumanute saügràmàvataraõaü mama  / bhoþ kaùñam  / àþ pakùapàtino devà api pàõóavànàm  / sarvathà pãtaü duþ÷àsana÷oõitaü bhãmena  / bhoþ kaùñaü kaùñam  /
VERSE_3.49
duþ÷àsanasya rudhire pãyamàne 'pyudàsitam  /
duryodhanasya kartàsmi kimanyatpriyamàhave  // 3.49 //

màtula ràdheyakrodhava÷àdanàryamasmàbhiràcaritam  / atastvamapi tàvadasya ràj¤aþ pàr÷vavartã bhava  /


&kçpaþ&:
gacchàmyahamatra pratividhàtum  / bhavànapi ÷ibirasaünive÷ameva pratiùñhatàm  /

*parikramya niùkràntau**


iti tçtãyo 'ïkaþ  /

ACT_4
caturtho 'ïkaþ  /
*tataþ pravi÷ati prahàramårcchitaü rathasthaü duryodhanamapaharansåtaþ  / såtaþ sasaübhramaü parikràmati**

*nepathye**


bho bho bàhubalàvalepapravartitamahàsamaradohadàþ kauravapakùapàtapaõãkçtapràõadraviõasaücayà narapatayaþ saüstabhyantàü saüstabhyantàü nihataduþ÷àsanapãtàva÷eùa÷oõitasnapitabãbhatsaveùavçkodaradar÷anabhayapariskhalatpraharaõàni raõàtdravanti balàni  /


&såtaþ&:
*vilokya**
kathameùa dhavalacapalacàmaracumbitakanakakamaõóalunà ÷ikharàvabaddhavaijayantãsåcitena hatagajavàjinarakalevarasahasrasaümardaviùamodghàtakçtakalakalakiïkiõãjàlamàlinà rathena ÷aravarùastambhitaparabalaparàkramaprasaraþ pradrutamàtmabalamà÷vàsayankçpaþ kirãñinàbhiyuktamaïgaràjamanusarati  / hanta jàtamasmadbalànàmavalambanam  /

*nepathye kalakalànantaram**


bho bhoþ asmaddar÷anabhayaskhalitakàrmukakçpàõatomara÷aktayaþ kauravacamåbhañàþ pàõóavapakùapàtina÷ca yodhàþ na bhetavyaü na bhetavyam  / ayamahaü nihataduþ÷àsanapãvaroraþsthalakùatajàsavapànamadoddhato  rabhasagàmã stokàva÷iùñapratij¤àmahotsavaþ kauravaràjasya dyåtanirjito dàsaþ pàrthamadhyamo bhãmasenaþ sarvànbhavataþ sàkùãkaromi  / ÷råyatàm  /
VERSE_4.1
ràj¤o mànadhanasya kàrmukabhçto duryodhanasyàgrataþ  $ pratyakùaü kurubàndhavasya miùataþ karõasya ÷alyasya ca  &
pãtaü tasya mayàdya pàõóavavadhåke÷àmbaràkarùiõaþ  œ koùõaü jãvata eva tãkùõakarajakùuõõàdasçgvakùasaþ  // 4.1 //



&såtaþ&:
*÷rutvà sabhayam**
aye àsanna eva duràtmà kauravaràjaputramahàvanotpàtamàruto màrutiþ  / anupalabdhasaüj¤a÷ca tàvadatra mahàràjaþ  / bhavatu  / sudåramapaharàmi syandanam  / kadàcidduþ÷àsana ivàsminnapyayamanàryo 'nàryamàcariùyati  /*tvaritataraü parikramyàvalokya ca**
aye ayamasau sarasãsarojavilolanasurabhi÷ãtalamàtari÷vasaüvàhitasàndrakisalayo  nyagrodhapàdapaþ  / ucità vi÷ràmabhåriyaü samaravyàpàrakhinnasya vãrajanasya  / atra sthita÷càyàcitatàlavçntena haricandanacchañà÷ãtalenàprayatnasurabhiõà da÷àpariõàmayogyena sarasãsamãraõenàmunà gataklamo bhaviùyati mahàràjaþ  / lånaketu÷càyaü ratho 'nivàrita eva pravekùyati cchàyàm  /*iti prave÷aü råpayitvà**
kaþ ko 'tra bhoþ  /*samantàdavalokya**
kathaü na ka÷cidatra parijanaþ  / nånaü tathàvidhasya vçkodarasya dar÷anàdevaüvidhasya ca svàminastràsena ÷ibirasaünive÷ameva praviùñaþ  / kaùñaü bhoþ kaùñam  /
VERSE_4.2
dattvà droõena pàrthàdabhayamapi na saürakùitaþ sindhuràjaþ  $ kråraü duþ÷àsane 'sminhariõa iva kçtaü bhãmasenena karma  &
duþsàdhyàmapyarãõàü laghumiva samare pårayitvà pratij¤àü  œ nàhaü manye sakàmaü kurukulavimukhaü daivametàvatàpi  // 4.2 //

*ràjànamavalokya**
kathamadyàpi na cetanàü labhate mahàràjaþ  / bhoþ kaùñam  /*niþ÷vasya**

VERSE_4.3
madakalitakareõubhajyamàne  $ vipina iva prakañaika÷àla÷eùe  &
hatasakalakumàrake kule 'smiü-  œ stvamapi vidheravalokitaþ kañàkùaiþ  // 4.3 //

nanu bho hatavidhe bharatakulavimukha
VERSE_4.4
akùatasya gadàpàõeranàråóhasya saü÷ayam  /
eùàpi bhãmasenasya pratij¤à påryate tvayà  // 4.4 //



&duryodhanaþ&:
*÷anairupalabdhasaüj¤aþ**
àþ ÷aktirasti duràtmano vçkodarahatakasya mayi jãvati duryodhane pratij¤àü pårayitum  / vatsa duþ÷àsana na bhetavyaü na bhetavyam  / ayamahamàgato 'smi  / nanu såta pràpaya rathaü tamevodde÷aü yatra vatso me duþ÷àsanaþ  /


&såtaþ&:
àyuùmannakùamàþ saüprati vàhàste rathamudvoóhum  /*apavàrya**
manorathaü ca  /


&duryodhanaþ&:
*rathàdavatãrya sagarvaü sàkåtaü ca**
kçtaü syandanagamanakàlàtipàtena  /


&såtaþ&:
*savailakùyaü sakaruõaü ca**
marùayatu marùayatvàyuùmàn  /


&duryodhanaþ&:
dhiksåta kiü rathena  / kevalamaràtivimardasaüghaññasaücàrã duryodhanaþ khalvaham  / tadgadàmàtrasahàyaþ samarabhuvamavataràmi  /


&såtaþ&:
àyuùmannevametat  / kaþ saüdehaþ  /


&duryodhanaþ&:
yadyevaü kimevaü bhàùase  / pa÷ya  /
VERSE_4.5
bàlasya me prakçtidurlalitasya pàpaþ  $ pàpaü vyavasyati samakùamudàyudho 'sau  &
asminnivàrayasi kiü vyavasàyinaü màü  œ krodho na nàma karuõà na ca te 'sti lajjà  // 4.5 //



&såtaþ&:
*sakaruõaü pàdayornipatya**
etadvij¤àpayàmi  / àyuùmansaüpårõapratij¤ena nivçttena bhavitavyamidànãü duràtmanà vçkodarahatakena  / ata evaü bravãmi  /


&duryodhanaþ&:
*sahasà bhåmau patan**
hà vatsa duþ÷àsana hà madàj¤àvirodhitapàõóava hà vikramaikarasa hà madaïkadurlalita hà aràtikulagajaghañàmçgendra hà yuvaràja kvàsi  / prayaccha me prativacanam  /*iti niþ÷vasya mohamupagataþ**



&såtaþ&:
ràjansamà÷vasihi samà÷vasihi  /


&duryodhanaþ&:
*saüj¤àü labdhvà  / niþ÷vasya**

VERSE_4.6
mukto yatheùñamupabhogasukheùu naiva  $ tvaü làlito 'pi hi mayà na vçthàgrajena  &
asyàstu vatsa tava heturahaü vipatte-  œ ryatkàrito 'syavinayaü  na ca rakùito 'si  // 4.6 //

*iti patati**



&såtaþ&:
àyuùmansamà÷vasihi samà÷vasihi  /


&duryodhanaþ&:
dhiksåta kimanuùñhitaü bhavatà  /
VERSE_4.7
rakùaõãyena satataü bàlenàj¤ànuvartinà  /
duþ÷àsanena bhràtràhamupahàreõa rakùitaþ  // 4.7 //



&såtaþ&:
mahàràja marmabhedibhiriùutomara÷aktipràsavarùairmahàrathànàmapahçtacetanatvànni÷ceùñaþ kçto mahàràja ityapahçto mayà rathaþ  /


&duryodhanaþ&:
såta viråpaü kçtavànasi  /
VERSE_4.8
tasyaiva pàõóavapa÷oranujadviùo me  $ kùodairgadà÷anikçtairna vibodhito 'smi  &
tàmeva nàdhi÷ayito rudhiràrdra÷ayyàü  œ dauþ÷àsanãü yadahamà÷u vçkodaro và  // 4.8 //

*ni÷vasya nabho vilokya**
nanu bho hatavidhe kçpàvirahita bharatakulavimukha
VERSE_4.9
api nàma bhavenmçtyurna ca hantà vçkodaraþ  /



&såtaþ&:
÷àntaü pàpaü ÷àntaü pàpam  / mahàràja kimidam  /


&duryodhanaþ&:
VERSE_4.9
ghàtità÷eùabandhorme kiü ràjyena jayena và  // 4.9 //


*tataþ pravi÷ati ÷araprahàravraõabaddhapaññikàlaükçtakàyaþ sundarakaþ**


&sundarakaþ&:
{Pkt_102}ajjà abi õàma imassiü uddese sàrahidudão diññho tumhehiü mahàràadujjohaõo õa vetti *niråpya**
kahaü õa ko bi mantedi  / hodu  / edàõaü baddhapariaràõaü purisàõaü samåho dãsai  / ettha gadua pucchissaü  /*parikramya vilokya ca**
kahaü ede kkhu sassàmiõo gàóhappahàrahadassa ghaõasaüõàhajàladubbhejjamuhehiü kaïkavadaõehiü hiaàdo sallàiü uddharanti  / tà õa kkhu ede jàõanti  / hodu  / aõõado viciõaissaü  /*agrato 'valokya kiücitparikramya**
ime kkhu abare pahådadarà saügadà vãramaõussà dãsanti  / tà ettha gadua pucchissaü  /*upagamya**
haüho jàõaha tumhe kassiü uddese kuruõàho vaññai tti  /*dçùñvà**
kahaü ede bi maü pekkhia ahiadaraü roanti  / tà õa hu ede bi jàõanti  / hà adikaruõaü kkhu ettha vaññai  / esà vãramàdà samalaviõihadaü puttaaü suõia rattaüsuaõivasaõàe samaggabhåsaõàe vahåe saha aõumaradi  /*sa÷làgham**
sàhu vãramàde sàhu  / aõõassiü bi jammantare aõihadaputtaà huvissasi  / hodu  / aõõado viciõaissaü  /*anyato vilokya**
aaü abaro bahuppahàraõihadakào akidavvaõappaóãàro evva johasamåho imaü suõõàsaõaü tulaügamaü ubàlahia roidi  / õåõaü edàõaü ettha evva sàmã vàbàdido  / tà õa hu ede bi jàõanti  / hodu  / aõõado gadua pucchissaü  /*sarvato vilokya**
kahaü savvo evva avatthàõuråbaü visaõaü aõuhavanto bhàadheavimuhadàe pajjàulo jaõo  / tà kaü ettha pucchissaü  / kaü và ubàlahissaü  / hodu  / saaü evva ettha viciõaissaü  /*parikramya**
hodu  / devvaü dàõãü ubàlahissaü  / haüho devva eàdasàõaü akkhohiõãõaü õàho jeññho bhàdusadassa bhattà gaïgeaddoõaïgaràasallakibakidavammassatthàmappamuhassa ràacakkassa saalapahuvãmaõóalekkaõàho mahàràadujjohaõo bi aõõesãadi  / aõõesãanto bi õa jàõãadi kassiü uddese vaññai tti  /*vicintya niþ÷vasya ca**
aha và kiü ettha devvaü ubàlahàmi  / tassa kkhu edaü õibbhacchiaviuravaaõavãassa avahãridapidàmahahidobadesaïkurassa sauõippocchàhaõàdiviråóhamålassa jadugehajådavisasàhiõo saübhådaciraàlasaübaddhaveràlavàlassa pa¤càlãkesaggahaõakusumassa phalaü pariõamadi  /*anyato vilokya**
jahà ettha eso viviharaaõappahàsaüvalidasårakiraõappasådasakkacàbasahassasaüpåridadasadisàmuho  låõakeduvaüso raho dãsai tà ahaü takkemi avassaü ediõà mahàràadujjohaõassa vissàmuddeseõa hodavvaü  / jàva õiråbemi  /*upagamya dçùñvà ni÷vasya ca**
kadhaü eàdasàõaü akkhohiõãõaü õàako bhavia mahàrào dujjohaõo pàidapuriso via asalàhaõãe bhåmie upaviññho ciññhadi  / atha và tassa kkhu edaü pa¤càlãkesaggahakusumassa phalaü pariõamadi  /


SktCh_102: àryàþ api nàmàsminde÷e sàrathidvitãyo dçùño yuùmàbhirmahàràjaduryodhano na veti  / kathaü na ko 'pi mantrayate  / bhavatu  / eteùàü baddhaparikaràõàü puruùàõàü samåho dç÷yate  / atra gatvà prakùyàmi  / kathamete khalu svasvàmino gàóhaprahàrahatasya ghanasaünàhajàladurbhedyamukhaiþ kaïkavadanairhçdayàcchalyànyuddharanti  / tanna khalvete jànanti  / bhavatu  / anyato viceùyàmi  / ime khalvapare prabhåtataràþ saügatà vãramanuùyà dç÷yante  / tadatra gatvà prakùyàmi  / haüho jànãtha yåyaü kasminnudde÷e kurunàtho vartata iti  / kathamete 'pi màü prekùyàdhikataraü rudanti  / tanna khalvete 'pi jànanti  / hà atikaruõaü khalvatra vartate  / eùà vãramàtà samaravinihataü putrakaü ÷rutvà raktàü÷ukanivasanayà samagrabhuùaõayà vadhvà sahànumriyate  / sàdhu vãramàtaþ sàdhu  / anyasminnapi janmàntare 'nihataputrakà bhaviùyasi  / bhavatu  / anyato viceùyàmi  / ayamaparo bahuprahàranihatakàyo 'kçtavraõabandha eva yodhasamåha imaü ÷ånyàsanaü turaügamamupàlabhya roditi  / nånameteùàmatraiva svàmã vyàpàditaþ  / tanna khalvete 'pi jànanti  / bhavatu  / anyato gatvà prakùyàmi  / kathaü sarva evàvasthànuråpaü vyasanamanubhavanbhàgadheyavimukhatayà paryàkulo janaþ  / tatkamatra prakùyàmi  / kaü vopàlapsye  / bhavatu  / svayamevàtra viceùyàmi  / bhavatu  / daivamidànãmupàlapsye  / haüho daiva ekàda÷ànàmakùauhiõãnàü nàtho jyeùñho bhràtç÷atasya bhartà gàïgeyadroõàïgaràja÷alyakçpakçtavarmà÷vatthàmapramukhasya ràjacakrasya sakalapçthvãmaõóalaikanàtho mahàràjaduryodhano 'pyanviùyate  / anviùyamàõo 'pi na j¤àyate kasminnudde÷e vartata iti  / atha và kimatra daivamupàlabhe  / tasya khalvidaü
nirbhartsitaviduravacanabãjasyàvadhãritapitàmahahitopade÷àïkurasya ÷akuniprotsàhanàdiviråóhamålasya jatugçhadyåtaviùa÷àkhinaþ saübhåtacirakàlasaübaddhavairàlavàlasya pà¤càlãke÷agrahaõakusumasya phalaü pariõamati  / yathàtraiva vividharatnaprabhàsaüvalitasåryakiraõaprasåta÷akracàpasahasrasaüpåritada÷adi÷àmukho  lånaketavaü÷o ratho dç÷yate tathàhaü tarkayàmyava÷yametena mahàràjaduryodhanasya vi÷ràmodde÷ena bhavitavyamiti  / yàvanniråpayàmi  / kathamekàda÷ànàmakùauhiõãnàü nàyako bhåtvà mahàràjo duryodhanaþ pràkçtapuruùa ivà÷làghanãyàyàü bhåmàvupavaùñastiùñhati  / atha và tasya khalvidaü pà¤càlãke÷agrahakusumasya phalaü pariõamati  /

*upasçtya såtaü saüj¤ayà pçcchati**


&såtaþ&:
*dçùñvà**
aye kathaü saügràmàtsundarakaþ pràptaþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_103}*upagamya**
jedu jedu mahàrào  /


SktCh_103: jayatu jayatu mahàràjaþ  /


&duryodhanaþ&:
*vilokya**
aye sundarakaþ  / sundaraka kaccitku÷alamaïgaràjasya  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_104}deva kusalaü sarãrametteõa  /


SktCh_104: deva ku÷alaü ÷arãramàtreõa  /


&duryodhanaþ&:
*sasaübhramam**
sundaraka kiü kirãñinàsya nihatà dhaureyà hataþ sàrathirbhagno và rathaþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_105}deva õa bhaggo raho  / se maõoraho bi  /


SktCh_105: deva na bhagno rathaþ  / asya manoratho 'pi  /


&duryodhanaþ&:
*saroùam**
kimavispaùñakathitairàkulamapi paryàkulayasi me hçdayam  / tada÷eùato vispaùñaü kathyatàm  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_106}jaü devo àõabedi  / ae devassa muuóamaõippahàveõa abaõãdà me raõappahàraveaõà  /*iti sàñopaü parikramya**
suõàdu devo  / atthi dàõiü kumàladussàsaõavaha  /*ityardhokte mukhamàcchàdya ÷aïkàü nàñayati**



SktCh_106: yaddeva àj¤àpayati  / aye devasya mukuñamaõiprabhàveõàpanãtà me raõaprahàravedanà  / ÷çõotu devaþ  / astãdànãü kumàraduþ÷àsanavadha  /


&såtaþ&:
sundaraka kathaya  / kathitameva daivena  /


&duryodhanaþ&:
kathyatàm  / ÷rutamasmàbhiþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_107}saõàdu devo  / ajja dàva kumàladussàsaõavahàmarisideõa sàmiõà aïgaràeõa kuóilabhiuóãbhaïgabhãsaõaõióalabaññeõa aviõõàdasaüdhàõamokkhasilãmuhasaüghàdavarisiõà abhijutto so durààro majjhamapaõóavo bhãmaseõahadao  /


SktCh_107: ÷çõotu devaþ  / adya tàvatkumàraduþ÷àsanavadhàmarùitena svàminàïgaràjena kuñilabhrukuñãbhaïgabhãùaõaniñalapaññenàvij¤àtasaüdhànamokùa÷ilãmukhasaüghàtavarùiõàbhiyuktaþ sa duràcàro madhyamapàõóavo bhãmasenahatakaþ  /


&ubhau&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_108}tado deva uhaabalamilantadippantakarituraapadàdisamubbhådadhåliõiareõa pallatthagaaghaóàsaüghàdeõa a vittharanteõa andhaàreõa andhãkidaü uhaabalaü  / õa hu gagaõatalaü lakkhãadi  /


SktCh_108: tato deva ubhayabalamiladdãpyamànakarituragapadàtisamudbhåtadhålinikareõa paryastagajaghañàsaüghàtena ca vistãrõamànenàndhakàreõàndhãkçtamubhayabalam  / na khalu gaganatalaü lakùyate  /


&ubhau&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_109}tado deva dåràkaññhiadhaõugguõàcchoóaõañaükàreõa gambhãrabhãsaõeõa jàõãadi gajjidaü palaajalahareõa tti  /


SktCh_109: tato deva dåràkçùñadhanurguõàcchoñanañaükàreõa gambhãrabhãùaõena j¤àyate garjitaü pralayajaladhareõeti  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_110}tado deva doõõaü bi tàõaü aõõoõõasiühaõàdagajjidapisuõaü vivihaparimukkappaharaõàhadakavaasaügalidajjalaõavijjucchaóàbhàsuraü gambhãratthaõiacàpajalaharaü ppasarantasaradhàràsahassavarisaü jàdaü samaraduddiõaü  /


SktCh_110: tato deva dvayorapi tayoranyo 'nyasiühanàdagarjitapi÷unaü vividhaparimuktapraharaõàhatakavacasaügalitajvalanavidyucchañàbhàsuraü gambhãrastanitacàpajaladharaü prasaraccharadhàràsahasravarùi jàtaü samaradurdinam  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_111}tado a deva edassiü antare jeññhassa bhàduõo paràbhavasaïkiõà dhaõaüjaeõa vajjaõigghàdaõigghosavisamarasidadhaaaggaññhidamahàvàõaro turaügamasaüvàhaõavàpidavàsudevasaïkhacakkàsigadàla¤chidacaubbàhudaõóaduddaüsaõo àpåriapa¤cajaõõadeadattatàrarasidappaóiravabharidadasadisàmuhakuharo dhàvido taü uddesaü rahavaro  /


SktCh_111: tata÷ca deva etasminnantare jyeùñhasya bhràtuþ paràbhava÷aïkinà dhanaüjayena vajranirghàtanirghoùaviùamarasitadhvajàgrasthitamahàvànarasturaügamasaüvàhanavyàpçtavàsudeva÷aïkhacakràsigadàlà¤chitacaturbàhudaõóadurdar÷ana àpåritapà¤cajanyadevadattatàrarasitapratiravabharitada÷adi÷àmukhakuharo dhàvitastamudde÷aü rathavaraþ  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_112}tado bhãmaseõadhanaüjaehiü abhijuttaü pidaraü pekkhia sasaübhamaü vialiaü avadhåõia raaõasãsaaü àkaõõàkaññhidakañhiõakodaõóajão dàhiõahatthukkhittasarapuïkhavighaññaõatuvaràidasàrahio taü desaü ubagado kumàlavisaseõo  /


SktCh_112: tato bhãmasenadhanaüjayàbhyàmabhiyuktaü pitaraü prekùya sasaübhramaü vigalitamavadhåya ratna÷ãrùakamàkarõàkçùñakañhinakodaõóajãvaþ dakùiõahastotkùipta÷arapuïkhavighaññanatvaritasàrathistaü de÷amupagataþ kumàravçùasenaþ  /


&duryodhanaþ&:
*sàvaùñhambham**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_113}tado a deva teõa àacchanteõa evva kumàlavisaseõeõa vidalidàsiladàsàmalasiõiddhapuïkhehiü kañhiõakaïkabattehiü kisaõavaõõehiü sàõasilàõisidasàmalasallabandhehiü kusumido via tarå muhuttaeõa silãmuhehiü pacchàdido dhaõaüjaassa rahavaro  /


SktCh_113: tata÷ca deva tenàgacchataiva kumàravçùasenena vidalitàsilatà÷yàmalasnigdhapuïkhaiþ kañhinakaïkapatraiþ kçùõavarõaiþ ÷àõa÷ilàni÷ita÷yàmala÷alyabandhaiþ kusumita iva tarurmuhårtena ÷ilãmukhaiþ pracchàdito dhanaüjayasya rathavaraþ  /


&ubhau&:
*saharùam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_114}tado deva tikkhavikkhittaõisidabhallabàõavarisiõà dhaõaüjaeõa ãsi vihasia bhaõidaü  / are re visaseõa piduõo bi dàva de õa juttaü maha kubidassa abhimuhaü ñhàduü  / kiü uõa bhavado bàlassa  / tà gaccha  / abarehiü kumàrehiü saha àodhehi tti  / evvaü vàaü õisamia guraaõàhikkhebeõa uddãbiakobobarattamuhamaõóalaviambhiabhiuóãbhaïgabhãsaõeõa càbadhàriõà kumàlavisaseõeõa bi mammabhedaehiü parusavisamehiü sudivahakidappaõaehiü õibbhacchido gaõóãvã bàõehiü õa uõa duññhavaaõehiü  /


SktCh_114: tato deva tãkùõavikùiptani÷itabhallabàõavarùiõà dhanaüjayeneùadvihasya bhaõitam  / are re vçùasena piturapi tàvatte na yuktaü mama kupitasyàbhimukhaü sthàtum  / kiü punarbhavato bàlasya  / tadgaccha  / aparaiþ kumàraiþ sahàyudhyasveti  / evaü vàcaü ni÷amya gurujanàdhikùepeõoddãpitakopoparaktamukhamaõóalavijçmbhitabhrukuñãbhaïgabhãùaõena càpadhàriõà kumàravçùasenenàpi marmabhedakaiþ paruùaviùamaiþ ÷rutipathakçtapraõayairnirbhartsito gàõóãvã bàõairna punarduùñavacanaiþ  /


&duryodhanaþ&:
sàdhu vçùasena sàdhu  / sundaraka tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_115}tado deva õisidasaràbhighàdaveaõopajàdamaõõuõà kirãñiõà caõóagaõóãvajãàsaddaõijjidavajjaõigghàdaghoseõa bàõaõipadaõapaóisiddhadaüsaõappasareõa patthudaü sikkhàbalàõuråbaü kiü bi accaliaü  /


SktCh_115: tato deva ni÷ita÷aràbhighàtavedanopajàtamanyunà kirãñinà caõóagàõóãvajãvà÷abdanirjitavajranirghàtaghoùeõa bàõanipatanapratiùiddhadar÷anaprasareõa prastutaü ÷ikùàbalànuråpaü kimapyà÷caryam  /


&duryodhanaþ&:
*sàkåtam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_116}tado a deva taü tàrisaü pekkhia sattuõo samaravvàbàracaurattaõaü avibhàviatåõãramuhadhaõugguõagamaõàgamaõasarasaüdhàõamokkhacaóulakaraaleõa kumàlavisaseõeõa bi savisesaü patthudaü samalakamma  /


SktCh_116: tata÷ca deva tattàdç÷aü prekùya ÷atroþ samaravyàpàracaturatvamavibhàvitatåõãramukhadhanurguõagamanàgamana÷arasaüdhànamokùacañulakaratalena kumàravçùasenenàpi savi÷eùaü prastutaü samarakarma  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_117}tado deva etthantare vimukkasamaravvàbàro muhuttavissamidaveràõubandho doõaü bi kururàapaõóavabalàõaü sàhu kumàlavisaseõa sàhu tti kidakalaalo vãraloo avaloiduü pautto  /


SktCh_117: tato deva atràntare vimuktasamaravyàpàro muhårtavi÷ramitavairànubandho dvayorapi kururàjapàõóavabalayoþ sàdhu kumàravçùasena sàdhviti kçtakalakalo vãraloko 'valokayituü pravçttaþ  /


&duryodhanaþ&:
*savismayam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_118}tado a deva avahãridasaaladhàõukkacakkaparakkamasàliõo sudassa tahàviheõa samalakammàlambheõa harisarosakaruõàsaükaóe vaññamàõassa sàmiõo aïgaràassa õipaóià sarapaddhaã bhãmaseõe bapphapajjàulà diññhã kumàlavisaseõe  /


SktCh_118: tata÷ca deva avadhãritasakaladhànuùkacakraparàkrama÷àlinaþ sutasya tathàvidhena samarakarmàrambheõa harùaroùakaruõàsaükañe vartamànasya svàmino 'ïgaràjasya nipatità ÷arapaddhatirbhãmasene bàùpaparyàkulà dçùñiþ kumàravçùasene  /


&duryodhanaþ&:
*sabhayam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_119}tado a deva uhaabalappauttasàhukàràmarisideõa saravarisappajjalideõa gaõóãviõà turaesu sàrahiü pi rahavare dhaõuü pi jãàiü pi õalindala¤chaõe sidàdabatte bi a vàbàrido samaü silãmuhàsàro  /


SktCh_119: tata÷ca deva ubhayabalapravçttasàdhukàràmarùitena ÷aravarùaprajvalitena gàõóãvinà turageùu sàrathàvapi rathavare dhanuùyapi jãvàyàmapi narendralà¤chane sitàtapatre 'pi ca vyàpàritaþ samaü ÷ilãmukhàsàraþ  /


&duryodhanaþ&:
*sabhayam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_120}tado deva viraho låõaguõakodaõóo paribbhamaõavvàbàramettappaóisiddhasarasaüpàdo maõóalehiü viariduü pautto kumàlo  /


SktCh_120: tato deva viratho lånaguõakodaõóaþ paribhramaõavyàpàramàtrapratiùiddha÷arasaüpàto maõóalairvicarituü pravçttaþ kamàraþ  /


&duryodhanaþ&:
*sà÷aïkam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_121}tado deva sudarahaviddhaüsaõàmarisuddãbideõa sàmiõà aïgaràeõa agaõiabhãmaseõàbhijoeõa parimukko dhaõaüjaassa ubari silãmuhàsàro  / kumàlo bi parijaõobaõãdaü aõõaü rahaü àruhia puõo bi pautto dhaõaüjaeõa saha àodheduü  /


SktCh_121: tato deva sutarathavidhvaüsanàmarùoddãpitena svàminàïgaràjenàgaõitabhãmasenàbhiyogena parimukto dhanaüjayasyopari ÷ilãmukhàsàraþ  / kumàro 'pi parijanopanãtamanyaü rathamàruhya punarapi pravçtto dhanaüjayena sahàyoddhum  /


&ubhau&:
sàdhu vçùasena sàdhu  / tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_122}tado deva bhaõidaü a kumàleõa re re tàdàhikkhebamuhala majjhamapaõóava maha sarà tuha sarãraü ujjhia aõõassiü õa õibaóanti  / tti bhaõia sarasahassehiü paõóavasarãraü pacchàdia siühaõàdeõa gajjiduü pautto  /


SktCh_122: tato deva bhaõitaü ca kumàreõa re re tàtàdhikùepamukhara madhyamapàõóava mama ÷aràstava ÷arãramujjhitvànyasminna nipatanti  / iti bhaõitvà ÷arasahasraiþ pàõóava÷arãraü pracchàdya siühanàdena garjituü pravçttaþ  /


&duryodhanaþ&:
*savismayam**
aho bàlasya paràkramo mugdhasvabhàvo 'pi  / tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_123}tado a deva taü sarasaüpàdaü samavadhåõia õisidasaràbhighàdajàdamaõõuõà kirãñiõà gahidà rahucchaïgàdo kaõantakaõaakiïkiõãjàlajhaükàraviràiõã mehobarohavimukkaõahatthalaõimmalà õisidasàmalasiõiddhamuhã viviharaaõappahàbhàsurabhãsaõaramaõãadaüsaõà sattã sobahàsaü vimukkà a kumàlàhimuhã  /


SktCh_123: tata÷ca deva taü ÷arasaüpàtaü samavadhåya ni÷ita÷aràbhighàtajàtamanyunà kirãñinà gçhãtà rathotsaïgàtkvaõatkanakakiïkiõãjàlajhaükàraviràviõã meghoparodhavimuktanabhastalanirmalà ni÷ita÷yàmalasnigdhamukhã vividharatnaprabhàbhàsurabhãùaõaramaõãyadar÷anà ÷aktiþ sopahàsaü vimuktà ca kumàràbhimukhã  /


&duryodhanaþ&:
*saviùàdam**
ahaha  / tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_124}tado a deva pajjalantiü sattiü pekkhia vialiaü aïgaràassa hatthàdo sasaraü dhaõuü hiaàdo vãrasulaho ucchàho õaaõàdo bàpphasalilaü vaaõàdo rasidaü  / hasidaü a dhaõaüjaeõa siühaõàdaü viõàdidaü viodaleõa dukkalaü dukkalaü tti àkkandidaü kurubaleõa  /


SktCh_124: tata÷ca deva prajvalantãü ÷aktiü prekùya vigalitamaïgaràjasya hastàtsa÷araü dhanurhçdayàdvãrasulabha utsàho nayanàdbàùpasalilaü vadanàdrasitam  / hasitaü ca dhanaüjayena siühanàdaü vinàditaü vçkodareõa duùkaraü duùkaramityàkranditaü kurubalena  /


&duryodhanaþ&:
*saviùàdam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_125}tado deva kumàlavisaseõeõa àkaõõàkiññhaõisidakhurappehiü ciraü õijjhàia addhapahe evva bhàãrahã via bhaavadà visamaloaõeõa tidhà kidà sattã  /


SktCh_125: tato deva kumàravçùasenenàkarõàkçùñani÷itakùuraprai÷ciraü nidhyàyàrdhapatha eva bhàgãrathãva bhagavatà viùamalocanena tridhà kçtà ÷aktiþ  /


&duryodhanaþ&:
sàdhu vçùasena sàdhu  / tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_126}tado a deva edassiü antare kidakalakalamuhareõa vãraloasàhuvàdeõa antarido samaratåraravo  / siddhacàlaõagaõavimukkakusumappakareõa pacchàdidaü samalaïgaõaü  /


SktCh_126: tata÷ca deva etasminnantare kçtakalakalamukhareõa vãralokasàdhuvàdenàntaritaþ samaratåryaravaþ  / siddhacàraõagaõavimuktakusumaprakareõa pracchàditaü samaràïgaõam  /


&duryodhanaþ&:
aho bàlasya paràkramaþ  / tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_127}tado a deva bhaõiaü sàmiõà aïgaràeõa  / bho viodala asamatto tuha maha bi samalavvàbàro  / tà aõumaõõa maü muhuttaaü  / pekkhàma dàva vacchassa tuha bhàduõo a dhaõuvvedasikkhàõiuõattaõaü  / tuha bi edaü pekkhaõãaü tti  /


SktCh_127: tata÷ca deva bhaõitaü svàminàïgaràjena  / bho vçkodara asamàptastava mamàpi samaravyàpàraþ  / tadanumanyasva màü muhårtam  / prekùàvahe tàvadvatsasya tava bhràtu÷ca dhanurveda÷ikùànipuõatvam  / tavàpyetatprekùaõãyamiti  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_128}tado deva viradà raõavvàbàraõibbandhàdo muhuttaaü pasamidaverà duve bi pekkhaà jàdà bhãmaseõaïgaràà  /


SktCh_128: tato deva viratau raõavyàpàranirbandhànmuhårtaü pra÷amitavairau dvàvapi prekùakau jàtau bhãmasenàïgaràjau  /


&duryodhanaþ&:
*sàbhipràyam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_129}tado a deva edassiü antare sattikhaõóaõàmarisideõa gaõóãviõà bhaõiaü  / are re dujjohaõappamuhà  /*ityardhokte lajjàü nàñayati**



SktCh_129: tata÷ca deva etasminnantare ÷aktikhaõóanàmarùitena gàõóãvinà bhaõitam  / are re duryodhanapramukhàþ  /


&duryodhanaþ&:
sundaraka kathyatàm  / paravacanametat  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_130}suõàdu devo  / are dujjohaõappamuhà kurubalaseõàpahuõaà are aviõaaõokaõõadhàra kaõõa tumhehiü maha parokkhaü bahuhiü mahorahehiü parivària eàã maha puttao ahimaõõå vàbàdido  / ahaü uõa tumhàõaü pekkhantàõaü evva edaü kumàlavisaseõaü sumaridavvasesaü karomi  / tti bhaõia sagavvaü àpphàlidaü õeõa vajjaõigghàdaõigghosabhãsaõajãàravaü gaõóãvaü  / sàmiõà bi sajjãkidaü kàlapuññhaü  /


SktCh_130: ÷çõotu devaþ  / are duryodhanapramukhàþ kurubalasenàprabhavaþ are avinayanaukarõadhàra karõa yuùmàbhirmama parokùaü bahubhirmahàrathaiþ parivçtyaikàkã mama putrako 'bhimanyurvyàpàditaþ  / ahaü punaryuùmàkaü prekùamàõànàmevaitaü kumàravçùasenaü smartavya÷eùaü karomi  / iti bhaõitvà sagarvamàsphàlitamanena vajranirghàtanirghoùabhãùaõajãvàravaü gàõóãvam  / svàminàpi sajjãkçtaü kàlapçùñham  /


&duryodhanaþ&:
*sàvahittham**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_131}tado a deva paóisiddhabhãmaseõasamalakammàlambheõa gaõóãviõà viraidà aïgaràavisaseõarahakålaükasào duve bàõaõaão  / tehiü bi duvehiü aõõoõõasiõehadaüsidasikkhàvisesehiü ahijutto so durààro majjhamapaõóao  /


SktCh_131: tata÷ca deva pratiùiddhabhãmasenasamarakarmàrambheõa gàõóãvinà viracite aïgaràjavçùasenarathakålaükaùe dve bàõanadyau  / tàbhyàmapi dvàbhyàmanyo 'nyasnehadar÷ita÷ikùàvi÷eùàbhyàmabhiyuktaþ sa duràcàro madhyamapàõóavaþ  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_132}tado a deva gaõóãviõà tàrarasidajãàõigghosamettaviõõàdabàõavariseõa taha àaridaü pattihiü jaha õa õahatthalaü õa sàmã õa raho õa dharaõã õa kumàlo õa keduvaüso õa balàiü õa sàrahã õa tulaügamà õa disào õa vãraloo a lakkhãadi  /


SktCh_132: tata÷ca deva gàõóãvinà tàrarasitajãvànirghoùamàtravij¤àtabàõavarùeõa tathàcaritaü patribhiryathà na nabhastalaü na svàmã na ratho na dharaõã na kumàro na ketuvaü÷o na balàni na sàrathirna turaügamà na di÷o na vãraloka÷ca lakùyate  /


&duryodhanaþ&:
*savismayam**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_133}tado a deva adikkante saravarise khaõamettaü evva saharisasiühaõàde paõóavaseõõe savisàdamukkakkande koravabale samutthido mahanto kalaalo hà hado kumàlavisaseõo tti  /


SktCh_133: tata÷ca deva atikrànte ÷aravarùe kùaõamàtrameva saharùasiühanàde pàõóavasainye saviùàdamuktàkrande kauravabale samutthito mahànkalakalo hà hataþ kumàravçùasena iti  /


&duryodhanaþ&:
*sabàùparodham**
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_134}tado deva pekkhàmi kumàlaü hadasàrahitulaügaü låõàdabattacàbacàmarakeduvaüsaü saggabbhaññhaü via sulakumàlaü ekkeõa evva hiaamammabhediõà silãmuheõa bhiõõadehaü rahamajjhe pallatthaü  /


SktCh_134: tato deva prekùe kumàraü hatasàrathituraügaü lånàtapatracàpacàmaraketuvaü÷aü svargabhraùñamiva surakumàramekenaiva hçdayamarmabhedinà ÷ilãmukhena bhinnadehaü rathamadhye paryastam  /


&duryodhanaþ&:
*sàsram**
ahaha kumàra vçùasena  / alamataþ paraü ÷rutvà  / hà vatsa hà madaïkadurlalita hà madàj¤àkara hà gadàyudhapriya÷iùya hà ÷auryasàgara hà ràdheyakulapraroha hà priyadar÷ana hà duþ÷àsananirvi÷eùa hà sarvaguruvatsala prayaccha me prativacanam  /
VERSE_4.10
paryàptanetramaciroditacandrakànta-  $ mudbhidyamànanavayauvanaramya÷obham  &
pràõàpahàraparivartitadçùñi dçùñaü  œ karõena tatkathamivànanapaïkajaü te  // 4.10 //



&såtaþ&:
àyuùmannalamatyantaduþkhàvegena  /


&duryodhanaþ&:
såta puõyavanto hi duþkhabhàjo bhavanti  / asmàkaü punaþ
VERSE_4.11
pratyakùaü hatabandhånàmetatparibhavàgninà  /
hçdayaü dahyate 'tyarthaü kuto duþkhaü kuto vyathà  // 4.11 //

*iti mohamupagataþ**



&såtaþ&:
samà÷vasitu samà÷vasitu mahàràjaþ  /*iti pañàntena vãjayati**



&duryodhanaþ&:
*labdhasaüj¤aþ**
bhadra sundaraka tato vayasyena kiü pratipannamaïgaràjena  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_135}tado a deva tahàvidhassa puttassa daüsaõeõa saügalidaü assujalaü ujjhia aõabekkhidaparappaharaõàbhioeõa sàmiõà aïgaràeõa abhijutto dhaõaüjao  / taü a sudavahàmarisuddãbidaparakkamaü vimukkajãvidàsaü taha parakkamantaü pekkhia bhãmaõaulasahadevapa¤càlappamuhehiü antarido dhaõaüjaassa rahavaro  /


SktCh_135: tata÷ca deva tathàvidhasya putrasya dar÷anena saügalitama÷rujalamujjhitvànavekùitaparapraharaõàbhiyogena svàminàïgaràjenàbhiyukto dhanaüjayaþ  / taü ca sutavadhàmarùoddãpitaparàkramaü vimuktajãvità÷aü tathà paràkramantaü prekùya bhãmanakulasahadevapà¤càlapramukhairantarito dhanaüjayasya rathavaraþ  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_136}tado deva sallena bhaõidaü  / aïgaràa kkhalidatulaügamo mathidacakkaõemikåbaro de raho  / tà õa juttaü bhãmajjuõehiü saha àjujjiduü  / tti bhaõia õivattido raho odàrido sàmã sandaõàdo bahuppaàraü a samassàsido  /


SktCh_136: tato deva ÷alyena bhaõitam  / aïgaràja skhalitaturaügamo mathitacakranemikåbaraste rathaþ  / tanna yuktaü bhãmàrjunàbhyàü sahàyoddhum  / iti bhaõitvà nirvartito ratho 'vatàritaþ svàmã syandanàdbahuprakàraü ca samà÷vàsitaþ  /


&duryodhanaþ&:
tatastataþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_137}tado a sàmiõà suiraü vilabia pariaõobaõãdaü aõõaü rahaü pekkhia dãhaü õissasia mai diññhã viõikkhittà  / sundaraa ehi tti bhaõidaü a  / tado ahaü ubagado sàmisamãbaü  / tado abaõãa sãsaññhàõàdo paññiaü sarãrasaügalidehiü soõiabindåhiü littamuhaü bàõaü kadua avalihia pesido devassa saüdeso  /*iti paññakàmarpayati**



SktCh_137: tata÷ca svàminà suciraü vilapya parijanopanãtamanyaü rathaü prekùya dãrghaü niþ÷vasya mayi dçùñirvinikùiptà  / sundaraka ehãti bhaõitaü ca  / tato 'hamupagataþ svàmisamãpam  / tato 'panãya ÷ãrùasthànàtpaññikàü ÷arãrasaügalitaiþ ÷oõitabindubhirliptamukhaü bàõaü kçtvàbhilikhya preùito devasya saüde÷aþ  /


&duryodhanaþ&:
*gçhãtvà vàcayati**
svasti  / mahàràjaduryodhanaü samaràïgaõàtkarõa etadantaü kaõñhe gàóhamàliïgya vij¤àpayati  /
VERSE_4.12
astragràmavidhau kçtã na samareùvasyàsti tulyaþ pumà-  $ nbhràtçbhyo 'pi mamàdhiko 'yamamunà jeyàþ pçthàsånavaþ  &
tvatsaübhàvita ityahaü na ca hato duþ÷àsanàrirmayà  œ tvaü duþkhapratikàramehi bhujayorvãryeõa bàùpeõa và  // 4.12 //

vayasya karõa kimidaü bhràtç÷atavadhaduþkhitaü màmapareõa vàk÷alyena ghaññayasi  / bhadra sundaraka athedànãü kimàrambho 'ïgaràjaþ  /


&sundarakaþ&:
{Pkt_138}deva abaõãdasarãràvaraõo attavahakidaõiccao puõo bi pattheõa saha samalaü maggedi  /


SktCh_138: deva apanãta÷arãràvaraõa àtmavadhakçtani÷cayaþ punarapi pàrthena saha samaraü màrgayate  /


&duryodhanaþ&:
*àvegàdàsanàduttiùñhan**
såta rathamupanaya  / sundaraka tvamapi madvacanàttvaritataraü gatvà vayasyamaïgaràjaü pratibodhaya  / alamatisàhasena  / abhinna evàyamàvayoþ saükalpaþ  / na khalu bhavàneko jãvitaparityàgàkàïkùã  / kiü tu
VERSE_4.13
hatvà pàrthànsalilama÷ivaü bandhuvargàya dattvà  $ muktvà bàùpaü saha katipayairmantribhi÷càribhi÷ca  &
kçtvànyo 'nyaü suciramapunarbhàvi gàóhopagåóhaü  œ saütyakùyàvo hatatanumimàü duþkhitau nirvçtau ca  // 4.13 //

atha ca ÷okaü prati mayà na kiücitsaüdeùñavyam  /
VERSE_4.14
vçùaseno na te putro na me duþ÷àsano 'nujaþ  /
tvàü bodhayàmi kimahaü tvaü màü saüsthàpayiùyasi  // 4.14 //



&sundarakaþ&:
{Pkt_139}jaü devo àõabedi  /*iti niùkràntaþ**



SktCh_139: yaddeva àj¤àpayati  /


&duryodhanaþ&:
tårõameva rathamupasthàpaya  /


&såtaþ&:
*karõaü dattvà**
deva hreùàsaüvalito nemidhvaniþ ÷råyate  / tathà tarkayàmi nånaü parijanopanãto rathaþ  /


&duryodhanaþ&:
såta gaccha tvaü sajjãkuru  /


&såtaþ&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti niùkramya punaþ pravi÷ati**



&duryodhanaþ&:
*vilokya**
kimiti nàråóho 'si  /


&såtaþ&:
eùa khalu tàto 'mbà ca saüjayàdhiùñhitaü rathamàruhya devasya samãpamupagatau  /


&duryodhanaþ&:
kiü nàma tàto 'mbà ca saüpràptau  / kaùñamatibãbhatsamàcaritaü daivena  / såta gaccha tvaü syandanaü tårõamupahara  / ahamapi tàtadar÷anaü pariharannekànte tiùñhàmi  /


&såtaþ&:
deva tvadeka÷eùabàndhavàvetau kathamiva na samà÷vàsayasi  /


&duryodhanaþ&:
såta kathamiva samà÷vàsayàmi vimukhabhàgadheyaþ  / pa÷ya  /
VERSE_4.15
adyaivàvàü raõamupagatau tàtamambàü ca dçùñvà  $ ghràtastàbhyàü ÷irasi vinato 'haü ca duþ÷àsana÷ca  &
tasminbàle prasabhamariõà pràpite tàmavasthàü  œ pàr÷vaü pitrorapagataghçõaþ kiü nu vakùyàmi gatvà  // 4.15 //

tathàpyava÷yaü vandanãyau gurå  /

*iti niùkràntau**

iti caturtho 'ïkaþ  /

ACT_5
pa¤camo 'ïkaþ  /
*tataþ pravi÷ati rathayànena gàndhàrã saüjayo dhçtaràùñra÷ca**


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa saüjaya kathaya kathaya kasminnudde÷e kurukulakànanaikapravàlo vatso me duryodhanastiùñhati  / kaccijjãvati và na và  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_140}jàda jai saccaü jãvadi me vaccho tà kadhehi kassiü dese vaññadi  /


SktCh_140: jàta yadi satyaü jãvati me vatsastatkathaya kasminde÷e vartate  /


&saüjayaþ&:
nanveùa mahàràja eka eva nyagrodhacchàyàyàmupaviùñastiùñhati  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_141}*sakaruõam**
jàda eàã tti bhaõàsi  / kiü õu kkhu saüpadaü bhàdusadaü se pàse bhavissadi  /


SktCh_141: jàta ekàkãti bhaõasi  / kiü nu khalu sàüprataü bhràtç÷atamasya pàr÷ve bhaviùyati  /


&saüjayaþ&:
tàta amba avatarataü svairaü rathàt  /

*ubhàvavataraõaü nàñayataþ**

*tataþ pravi÷ati savrãóamupaviùño duryodhanaþ**


&saüjayaþ&:
*upasçtya**
vijayatàü mahàràjaþ  / nanveùa tàto 'mbayà saha pràptaþ  / kiü na pa÷yati mahàràjaþ  /

*duryodhano vailakùyaü nàñayati**


&dhçtaràùñraþ&:
VERSE_5.1
÷alyàni vyapanãya kaïkavadanairunmocite kaïkañe  $ baddheùu vraõapaññakeùu ÷anakaiþ karõe kçtàpà÷rayaþ  &
dårànnirjitasàntvitànnarapatãnàlokaya§llãlayà  œ sahyà putraka vedaneti na mayà pàpena pçùño bhavàn  // 5.1 //


*dhçtaràùñro gàndhàrã ca spar÷enopetyàliïgataþ**


&gàndhàrã&:
{Pkt_142}vaccha adigàóhappahàraveaõàpajjàulassa amhesu saüõihidesu bi õa pasaradi de vàõã  /


SktCh_142: vatsa atigàóhaprahàravedanàparyàkulasyàsmàsu saünihiteùvapi na prasarati te vàõã  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa duryodhana kimakçtapårvaþ saüprati mayyapyayamavyàhàraþ  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_143}vaccha jai tumaü bi amhe õàlabasi tà kiü saüpadaü vaccho dussàsaõo àlabadu dummarisaõo và adha aõõo và  /*iti roditi**



SktCh_143: vatsa yadi tvamapyasmànnàlapasi tatkiü sàüprataü vatso duþ÷àsana àlapatu durmarùaõo vàthànyo và  /


&duryodhanaþ&:
VERSE_5.2
pàpo 'hamapratikçtànujanà÷adar÷ã  $ tàtasya bàùpapayasàü tava càmba hetuþ  &
durjàtamatra vimale bharatànvavàye  œ kiü màü sutakùayakaraü suta ityavaiùi  // 5.2 //



&gàndhàrã&:
{Pkt_144}jàda alaü paridevideõa  / tumaü bi dàva ekko imassa andhajualassa maggobadesao  / tà ciraü jãva  / kiü me rajjeõa jaeõa và  /


SktCh_144: jàta alaü paridevitena  / tvamapi tàvadeko 'syàndhayugalasya màrgopade÷akaþ  / tacciraü jãva  / kiü me ràjyena jayena và  /


&duryodhanaþ&:
VERSE_5.3
màtaþ kimapyasadç÷aü kçpaõaü vacaste  $ sukùatriyà kva bhavatã kva ca dãnataiùà  &
nirvatsale suta÷atasya vipattimetàü  œ tvaü nànucintayasi rakùasi màmayogyam  // 5.3 //

nånaü viceùñitamidaü suta÷okasya  /


&saüjayaþ&:
mahàràja kiü vàyaü lokavàdo vitatho na ghañasya kåpapàte rajjurapi tatra prakùeptavyeti  /


&duryodhanaþ&:
apuùkalamidam  / upakriyamàõàbhàve kimupakaraõena  /*iti roditi**



&dhçtaràùñraþ&:
*duryodhanaü pariùvajya**
vatsa samà÷vasihi samà÷vàsaya càsmànimàmatidãnàü màtaraü ca  /


&duryodhanaþ&:
tàta durlabhaþ samà÷vàsa idànãü yuùmàkam  / kiü tu
VERSE_5.4
kuntyà saha yuvàmadya mayà nihataputrayà  /
viràjamànau ÷oke 'pi tanayànanu÷ocatam  // 5.4 //



&gàndhàrã&:
{Pkt_145}jàda edaü evva saüpadaü pabhådaü jaü tumaü bi dàva ekko jãvasi  / tà jàda akàlo de samarassa  / pasãda  / eso de sãsa¤jalã  / õivattãadu samaravvàbàràdo  / apacchimaü karehi me vaaõaü  /


SktCh_145: jàta etadeva sàüprataü prabhåtaü yattvamapi tàvadeko jãvasi  / tajjàta akàlaste samarasya  / prasãda  / eùa te ÷ãrùà¤jaliþ  / nivartyatàü samaravyàpàràt  / apa÷cimaü kuru me vacanam  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa ÷çõu vacanaü tavàmbàyà mama ca nihatà÷eùabandhuvargasya  / pa÷ya  /
VERSE_5.5
dàyàdà na yayorbalena gaõitàstau droõabhãùmau hatau  $ karõasyàtmajamagrataþ ÷amayato bhãtaü jagatphàlgunàt  &
vatsànàü nidhanena me tvayi ripuþ ÷eùapratij¤o 'dhunà  œ mànaü vairiùu mu¤ca tàta pitaràvandhàvimau pàlaya  // 5.5 //



&duryodhanaþ&:
samaràtpratinivçtya kiü mayà kartavyam  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_146}jàda jaü pidà de viuro và bhaõàdi  /


SktCh_146: jàta yatpità te viduro và bhaõati  /


&saüjayaþ&:
deva evamidam  /


&duryodhanaþ&:
saüjaya adyàpyupadeùñavyamasti  /


&saüjayaþ&:
deva yàvatpràõiti tàvadupadeùñavyabhåmirvijigãùuþ praj¤àvatàm  /


&duryodhanaþ&:
*sakrodham**
÷çõumastàvadbhavata eva praj¤àvataþ saüpratyasmadanuråpamupade÷am  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa yuktavàdini saüjaye kimatra krodhena  / yadi prakçtimàpadyase tadahameva bhavantaü bravãmi  / ÷råyatàm  /


&duryodhanaþ&:
kathayatu tàtaþ  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa kiü vistareõa  / saüdhattàü bhavànidànãmapi yudhiùñhiramãpsitapaõabandhena  /


&duryodhanaþ&:
tàta tanayasnehavaiklavyàdambà bàli÷atvàtsaüjaya÷ca kàmamevaü bravãtu  / yuùmàkamapyevaü vyàmohaþ  / atha và prabhavati putranà÷ajanmà hçdayajvaraþ  / anyacca tàta askhalitabhràtç÷ato 'haü yadà tadàvadhãritavàsudevasàmopanyàsaþ  / saüprati hi dçùñapitàmahàcàryànujaràjacakravipattiþ sva÷arãramàtrasnehàdudàttapuruùavrãóàvahamasukhàvasànaü ca kathamiva kariùyati duryodhanaþ saha pàõóavaiþ saüdhim  / anyacca nayavedinsaüjaya
VERSE_5.6
hãyamànàþ kila ripornçpàþ saüdadhate paràn  /
duþ÷àsane hate 'hãnàþ sànujàþ pàõóavàþ katham  // 5.6 //



&dhçtaràùñraþ&:
vatsa evaü gate 'pi matpràrthanayà na kiücinna karoti yudhiùñhiraþ  / anyacca sarvadaivàprakçùñamàtmànaü manyate yudhiùñhiraþ  /


&duryodhanaþ&:
kathamiva  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa ÷råyatàü pratij¤à yudhiùñhirasya  / nàhamekasyàpi bhràturvipattau pràõàndhàrayàmãti  / bahucchalatvàtsaügràmasyànujanà÷amà÷aïkamàno yadaiva bhavate rocate tadaivàsau sajjaþ saüdhàtum  /


&saüjayaþ&:
evamidam  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_147}jàda upapattijuttaü paóibajjassa piduõo vaaõaü  /


SktCh_147: jàta upapattiyuktaü pratipadyasva piturvacanam  /


&duryodhanaþ&:
tàta amba saüjaya
VERSE_5.7
ekenàpi vinànujena maraõaü pàrthaþ pratij¤àtavà-  $ nbhràtþõàü nihate ÷ate 'bhilaùate duryodhano jãvitum  &
taü duþ÷àsana÷oõità÷anamariü bhinnaü gadàkoñibhi-  œ rbhãmaü dikùu na vikùipàmi kçpaõaþ saüdhiü vidadhyàmaham  // 5.7 //



&gàndhàrã&:
{Pkt_148}hà jàda dussàsaõa hà madaïkadullalita hà juaràa assudapuvvà kkhu kassa bi loe ãdisã vipattã  / hà vãrasadappasaviõi hadagandhàri dukkhasadaü pasådàsi õa uõa sudasadaü  /


SktCh_148: hà jàta duþ÷àsana hà madaïkadurlalita hà yuvaràja a÷rutapårvà khalu kasyàpi loka ãdç÷ã vipattiþ  / hà vãra÷ataprasavini hatagàndhàri duþkha÷ataü prasåtàsi na punaþ suta÷atam  /

*sarve rudanti**


&saüjayaþ&:
*bàùpamutsçjya**
tàta amba pratibodhayituü mahàràjamimàü bhåmiü yuvàmàgatau  / tadàtmàpi tàvatsaüstabhyatàm  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa duryodhana evaü vimukheùu bhàgadheyeùu tvayi càmu¤cati sahajaü mànamariùu tvadeka÷eùajãvitàlambaneyaü tapasvinã gàndhàrã kamavalambatàü ÷araõamahaü ca  /


&duryodhanaþ&:
÷råyatàü yatpratipattumidànãü pràptakàlam  /
VERSE_5.8
kalitabhuvanà bhuktai÷varyàstiraskçtavidviùaþ  $ praõata÷irasàü ràj¤àü cåóàsahasrakçtàrcanàþ  &
abhimukhamarãnghnantaþ saükhye hatàþ ÷atàtmajà  œ vahatu sagareõoóhàü tàto dhuraü sahito 'mbayà  // 5.8 //

viparyaye tvasyàdhipaterullaïghitaþ kùàtradharmaþ syàt  /

*nepathye mahànkalakalaþ**


&gàndhàrã&:
{Pkt_149}*àkarõya sabhayam**
jàda kahiü edaü hàhàkàramissaü tårarasidaü suõãadi  /


SktCh_149: jàta kutraitaddhàhàkàrami÷raü tåryarasitaü ÷råyate  /


&saüjayaþ&:
amba bhåmiriyamevaüvidhànàü bhãrujanatràsanànàü mahàninàdànàm  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa saüjaya j¤àyatàmatibhairavaþ khalu vistàrã hàhàravaþ  / kàraõenàsya mahatà bhavitavyam  /


&duryodhanaþ&:
tàta prasãda  / paràïmukhaü khalu daivamasmàkam  / yàvadaparamapi kiücidatyàhitaü na ÷ràvayati tàvadevàj¤àpaya màü saügràmàvataraõàya  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_150}jàda muhuttaaü dàva maü mandabhàiõiü samassàsehi  /


SktCh_150: jàta muhårtaü tàvanmàü mandabhàgyàü samà÷vàsaya  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa yadyapi bhavànsamaràya kçtani÷cayastathàpi rahaþ parapratãghàtopàya÷cintyatàm  /


&duryodhanaþ&:
VERSE_5.9
pratyakùaü hatabàndhavà mama pare hantuü na yogyà rahaþ  $ kiü và tena kçtena tairiva kçtaü yanna prakà÷aü raõe  &



&gàndhàrã&:
{Pkt_151}jàda eàã tumaü  / ko de sahàattaõaü karissadi  /


SktCh_151: jàta ekàkã tvam  / kaste sàhàyyaü kariùyati  /


&duryodhanaþ&:
VERSE_5.9
eko 'haü bhavatãsutakùayakaro màtaþ kiyanto 'rayaþ  œ sàmyaü kevalametu daivamadhunà niùpàõóavà medinã  // 5.9 //


*nepathye  / kalakalànantaram**


bho bho yodhàþ nivedayantu bhavantaþ kaurave÷varàya  / idaü mahatkadanaü pravçttam  / alamapriya÷ravaõaparàïmukhatayà  / yataþ kàlànuråpaü pratividhàtavyamidànãm  / tathà hi
VERSE_5.10
tyaktapràjanara÷miraïkitatanuþ pàrthàïkitairmàrgaõai-  $ rvàhaiþ syandanavartmanàü paricayàdàkçùyamàõaþ ÷anaiþ  &
vàrtàmaïgapatervilocanajalairàvedayanpçcchatàü  œ ÷ånyenaiva rathena yàti ÷ibiraü ÷alyaþ kurå¤÷alyayan  // 5.10 //



&duryodhanaþ&:
*÷rutvà sà÷aïkam**
àþ kenedamavispaùñama÷anipàtadàruõamudghoùitam  / kaþ ko 'tra bhoþ  /

*pravi÷ya saübhràntaþ**


&såtaþ&:
hà hatàþ smaþ  /*ityàtmànaü pàtayati**



&duryodhanaþ&:
ayi kathaya kathaya  /


&såtaþ&:
àyuùmankimanyat  /
VERSE_5.11
÷alyena yathà ÷alyena mårcchitaþ pravi÷atà janaugho 'yam  /
÷ånyaü karõasya rathaü manorathamivàdhiråóhena  // 5.11 //



&duryodhanaþ&:
hà vayasya karõa  /*iti mohamupagataþ**



&gàndhàrã&:
{Pkt_152}jàda samassasa samassasa  /


SktCh_152: jàta samà÷vasihi samà÷vasihi  /


&saüjayaþ&:
samà÷vasitu samà÷vasitu devaþ  /


&dhçtaràùñraþ&:
bhoþ kaùñaü kaùñam  /
VERSE_5.12
bhãùme droõe ca nihate ya àsãdavalambanam  /
vatssaya me suhçcchåro ràdheyaþ so 'pyayaü hataþ  // 5.12 //

vatsa samà÷vasihi samà÷vasihi  / nanu bho hatavidhe
VERSE_5.13
andho 'nubhåta÷ataputravipattiduþkhaþ  $ ÷ocyàü da÷àmupagataþ saha bhàryayàham  &
asminna÷eùitasuhçdgurubandhuvarge  œ duryodhane 'pi hi kçto bhavatà nirà÷aþ  // 5.13 //

vatsa duryodhana samà÷vasihi samà÷vasihi  / samà÷vàsaya tapasvinãü màtaraü ca  /


&duryodhanaþ&:
*labdhasaüj¤aþ**

VERSE_5.14
ayi karõa karõasukhadàü prayaccha me  $ giramudgiranniva mudaü mayi sthiràm  &
satatàviyuktamakçtàpriyaü priyaü  œ vçùasenavatsala vihàya yàsi màm  // 5.14 //

*punarmohamupagataþ**


*sarve samà÷vàsayanti**


&duryodhanaþ&:
VERSE_5.15
mama pràõàdhike tasminnaïgànàmadhipe hate  /
ucchvasannapi lajje 'hamà÷vàse tàta kà kathà  // 5.15 //

api ca
VERSE_5.16
÷ocàmi ÷ocyamapi ÷atruhataü na vatsaü  $ duþ÷àsanaü tamadhunà na ca bandhuvargam  &
yenàtiduþ÷ravamasàdhu kçtaü tu karõe  œ kartàsmi tasya nidhanaü samare kulasya  // 5.16 //



&gàndhàrã&:
{Pkt_153}jàda sióhilehi dàva khaõamettaü bapphamokkhaü  /


SktCh_153: jàta ÷ithilaya tàvatkùaõamàtraü bàùpamokùam  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa kùaõamàtraü parimàrjayà÷råõi  /


&duryodhanaþ&:
VERSE_5.17
màmuddi÷ya tyajanpràõànkenacinna nivàritaþ  /
tatkçte tyajato bàùpaü kiü me dãnasya vàryate  // 5.17 //

såta kenaitadasaübhàvanãyamasmatkulàntakaraü karma kçtaü syàt  /


&såtaþ&:
àyuùmannevaü kila janaþ kathayati  /
VERSE_5.18
bhåmau nimagnacakra÷cakràyudhasàratheþ ÷araistasya  /
nihataþ kilendrasånorasmatsenàkçtàntasya  // 5.18 //



&duryodhanaþ&:
VERSE_5.19
karõànanendusmaraõàtkùubhitaþ ÷okasàgaraþ  /
vàóaveneva ÷ikhinà pãyate krodhajena me  // 5.19 //

tàta amba prasãdatam  /
VERSE_5.20
jvalanaþ ÷okajanmà màmayaü dahati duþsahaþ  /
samànàyàü vipattau me varaü saü÷ayito raõaþ  // 5.20 //



&dhçtaràùñraþ&:
*duryodhanaü pariùvajya rudan**

VERSE_5.21
bhavati tanaya satyaü saü÷ayaþ sàhaseùu  $ dravati hçdayametadbhãmamutprekùya bhãmam  &
anikçtinipuõaü te ceùñitaü màna÷auõóa  œ cchalabahulamarãõàü saügaraü hà hato 'smi  // 5.21 //



&gàndhàrã&:
{Pkt_154}jàda teõa evva sudasadakadanteõa viodaleõa samaü samalaü maggesi  /


SktCh_154: jàta tenaiva suta÷atakçtàntena vçkodareõa samaü samaraü màrgayase  /


&duryodhanaþ&:
tiùñhatu tàvadvçkodaraþ  /
VERSE_5.22
pàpena yena hçdayasthamanoratho me  $ sarvàïgacandanaraso nayanàmalenduþ  &
putrastavàmba tava tàta nayaika÷iùyo  œ karõo hataþ sapadi tatra ÷aràþ patantu  // 5.22 //

såta alamidànãü kàlàtipàtena  / sajjaü me rathamupàhara  / bhayaü cetpàõóavebhyastiùñha  / gadàmàtrasahàya eva samarabhuvamavataràmi  /


&såtaþ&:
alamanyathà saübhàvitena  / ayamahamàgata eva  /*iti niùkràntaþ**



&dhçtaràùñraþ&:
vatsa duryodhana yadi sthira evàsmàndagdhumayaü te vyavasàyastatsaünihiteùu vãreùu senàpatiþ ka÷cidabhiùicyatàm  /


&duryodhanaþ&:
nanvabhiùikta eva  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_155}jàda kadaro uõa so jahiü edaü hadàsaü olambissaü  /


SktCh_155: jàta kataraþ punaþ sa yatremàü hatà÷àmavalambiùye  /


&dhçtaràùñraþ&:
kiü và ÷alya uta và÷vatthàmà  /


&saüjayaþ&:
hà kaùñam  /
VERSE_5.23
gate bhãùme hate droõe karõe ca vinipàtite  /
à÷à balavatã ràja¤÷alyo jeùyati pàõóavàn  // 5.23 //



&duryodhanaþ&:
kiü và ÷alyenota và÷vatthàmnà  /
VERSE_5.24
karõàliïganadàyã và pàrthapràõaharo 'pi và  /
anivàritasaüpàtairayamàtmà÷ruvàribhiþ  // 5.24 //


*nepathye kalakalaü kçtvà**


bho bhoþ kauravabalapradhànayodhà alamasmànavalokya bhayàditastato gamanena  / kathayantu bhavantaþ kasminnudde÷e suyodhanastiùñhati  /

*sarve sasaübhramamàkarõayanti**

*pravi÷ya saübhràntaþ**


&såtaþ&:
àyuùman
VERSE_5.25
pràptàvekarathàråóhau pçcchantau tvàmitastataþ  /



&sarve&:
ka÷ca ka÷ca  /


&såtaþ&:
VERSE_5.25
sa karõàriþ sa ca kråro vçkakarmà vçkodaraþ  // 5.25 //



&gàndhàrã&:
{Pkt_156}*sabhayam**
jàda kiü ettha paóipajjidavvaü  /


SktCh_156: jàta kimatra pratipattavyam  /


&duryodhanaþ&:
nanu saünihitaiveyaü gadà  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_157}hà hadamhi mandabhàiõã  /


SktCh_157: hà hatàsmi mandabhàginã  /


&duryodhanaþ&:
amba alamidànãü kàrpaõyena  / saüjaya rathamàropya pitarau ÷ibiraü pratiùñhasva  / pràpto 'smacchokàpanodapraõayã janaþ  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa kùaõamekaü pratãkùasva yàvadanayorbhàvamupalabhe  /


&duryodhanaþ&:
tàta kimanenopalabdhena  /

*tathà pravi÷ato rathàråóhau bhãmàrjunau**


&bhãmaþ&:
bho bhoþ suyodhanànujãvinaþ kimiti saübhramàdayathàyathaü caranti bhavantaþ  / alamàvayoþ ÷aïkayà  /
VERSE_5.26
kartà dyåtacchalànàü jatumaya÷araõoddãpanaþ so 'timànã  $ kçùõàke÷ottarãyavyapanayanamarutpàõóavà yasya dàsàþ  &
ràjà duþ÷àsanàdergururanuja÷atasyàïgaràjasya mitraü  œ kvàste duryodhano 'sau kathayata na ruùà draùñumàgatau svaþ  // 5.26 //



&dhçtaràùñraþ&:
saüjaya dàruõaþ khalåpakùepaþ pàpasya  /


&saüjayaþ&:
tàta karmaõà kçtaniþ÷eùavipriyàþ saüprati vàcà vyavasyanti  /


&duryodhanaþ&:
såta kathaya gatvobhayorayaü tiùñhatãti  /


&såtaþ&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*tàvupasçtya**
bho vçkodaràrjunau eùa mahàràjastàtenàmbayà ca saha nyagrodhacchàyàyàmupaviùñastiùñhati  /


&arjunaþ&:
àrya prasãda  / na yuktaü putra÷okapãóitau pitarau punarasmaddar÷anenodvejayitum  / tadgacchàvaþ  /


&bhãmaþ&:
måóha anullaïghanãyaþ sadàcàraþ  / na yuktamanabhivàdya gurångantum  /*upasçtya**
saüjaya pitrornamaskçtiü ÷ràvaya  / atha và tiùñha  / svayaü vi÷ràvya nàmakarmaõã vandanãyà guravaþ  /*iti rathàdavatarataþ**



&arjunaþ&:
*upagamya**
tàta amba
VERSE_5.27
sakalaripujayà÷à yatra baddhà sutaiste  $ tçõamiva paribhåto yasya garveõa lokaþ  &
raõa÷irasi nihantà tasya ràdhàsutasya  œ praõamati pitarau vàü madhyamaþ pàõóavo 'yam  // 5.27 //



&bhãmaþ&:
VERSE_5.28
cårõità÷eùakauravyaþ kùãbo duþ÷àsanàsçjà  /
bhaïktà suyodhanasyorvorbhãmo 'yaü ÷irasà¤cati  // 5.28 //



&dhçtaràùñraþ&:
duràtmanvçkodara na khalvidaü bhavataiva kevalaü sapatnànàmapakçtam  / yàvatkùatraü tàvatsamaravijayino jità hatà÷ca vãràþ  / tatkimevaü vikatthanàbhirasmànudvejayasi  /


&bhãmaþ&:
tàta alaü manyunà  /
VERSE_5.29
kçùñà ke÷eùu kçùõà tava sadasi puraþ pàõóavànàü nçpairyaiþ  $ sarve te krodhavahnau kçta÷alabhakulàvaj¤ayà yena dagdhàþ  &
etasmàcchràvaye 'haü na khalu bhujabala÷làghayà nàpi darpà-  œ tputraiþ pautrai÷ca karmaõyatiguruõi kçte tàta sàkùã tvameva  // 5.29 //



&duryodhanaþ&:
are re maruttanaya kimevaü vçddhasya ràj¤aþ purato ninditavyamàtmakarma ÷làghase  / api ca
VERSE_5.30
kçùñà ke÷eùu bhàryà tava tava ca pa÷ostasya ràj¤aþ tayorvà  $ pratyakùaü bhåpatãnàü mama bhuvanapateràj¤ayà dyåtadàsã  &
asminvairànubandhe vada kimapakçtaü tairhatà ye narendrà  œ bàhvorvãryàtirekadraviõagurumadaü màmajitvaiva darpaþ  // 5.30 //

àþ duràtman  / eùa na bhavasi  /*iti sakrodhamutthàya hantumicchati**


*dhçtaràùñro dhçtvopave÷ayati  / bhãmaþ krodhaü nàñayati**


&arjunaþ&:
àrya prasãda  / kimatra krodhena  /
VERSE_5.31
apriyàõi karotyeùa vàcà ÷akto na karmaõà  /
hatabhràtç÷ato duþkhã pralàpairasya kà vyathà  // 5.31 //



&bhãmaþ&:
are re bharatakulakalaïka
VERSE_5.32
atraiva kiü na vi÷aseyamahaü bhavantaü  $ duþ÷àsanànugamanàya kañupralàpin  &
vighnaü gurå na kuruto yadi madgadàgra-  œ nirbhidyamànaraõitàsthani te ÷arãre  // 5.32 //

anyacca måóha
VERSE_5.33
÷okaiþ strãvannayanasalilaü yatparityàjito 'si  $ bhràturvakùaþsthalavighañane yacca sàkùãkçto 'si  &
àsãdetattava kunçpateþ kàraõaü jãvitasya  œ kruddhe yuùmatkulakamalinãku¤jare bhãmasene  // 5.33 //



&duryodhanaþ&:
duràtmanbharatakulàpasada dyåtadàsa pàõóavapa÷o nàhaü bhavàniva vikatthanàpragalbhaþ  / kiü tu
VERSE_5.34
drakùyanti na ciràtsuptaü bàndhavàstvàü raõàïgaõe  /
madgadàbhinnavakùo 'sthiveõikàbhãmabhåùaõam  // 5.34 //



&bhãmaþ&:
*vihasya**
yadyevaü nà÷raddheyo bhavàn  / tathàpi pratyàsannameva kathayàmi  /
VERSE_5.35
pãnàbhyàü madbhujàbhyàü bhramitagurugadàghàtasaücårõitoroþ  $ krårasyàdhàya pàdaü tava ÷irasi nçõàü pa÷yatàü ÷vaþ prabhàte  &
tvanmukhyabhràtçcakroddalanagaladasçkcandanenànakhàgraü  œ styànenàrdreõa càktaþ svayamanubhavità bhåùaõaü bhãmamasmi  // 5.35 //


*nepathye**


bho bho bhãmasenàrjunau eùa khalu nihatà÷eùàràticakra àkràntapara÷uràmàbhiràmaya÷àþ pratàpatàpitadiïmaõóalasthàpitasvajanaþ ÷rãmànajàta÷atrurdevo yudhiùñhiraþ samàj¤àpayati  /


&ubhau&:
kimàj¤àpayatyàryaþ  /

*punarnepathye**


VERSE_5.36
kurvantvàptà hatànàü raõa÷irasi janà vahnisàddehabhàrà-  $ na÷rånmi÷raü kathaüciddadatu jalamamã bàndhavà bàndhavebhyaþ  &
màrgantàü j¤àtidehànhatanaragahane khaõóitàngçdhrakaïkai-  œ rastaü bhàsvànprayàtaþ saha ripubhirayaü saühriyantàü balàni  // 5.36 //



&ubhau&:
yadàj¤àpayatyàryaþ  /*iti niùkràntau**


*nepathye**


are re gàõóãvàkarùaõabàhu÷àlinnarjunàrjuna kvedànãü gamyate  /
VERSE_5.37
karõakrodhena yuùmadvijayi dhanuridaü tyaktametànyahàni  $ prauóhaü vikràntamàsãdvana iva bhavatàü ÷åra÷ånye raõe 'smin  &
spar÷aü smçtvottamàïge pituranavajitanyastaheterupetaþ  œ kalpàgniþ pàõóavànàü drupadasutacamåghasmaro drauõirasmi  // 5.37 //



&dhçtaràùñraþ&:
*àkarõya saharùam**
vatsa duryodhana droõavadhaparibhavoddãpitakrodhapàvakaþ piturapi samadhikabalaþ ÷ikùàvànamaropama÷càyama÷vatthàmà pràptaþ  / tatpratyupagamanena tàvadayaü saübhàvyatàü vãraþ  /


&gàndhàrã&:
{Pkt_158}jàda paccuggaccha edaü mahàbhàaü  /


SktCh_158: jàta pratyudgacchainaü mahàbhàgam  /


&duryodhanaþ&:
tàta amba kimanenàïgaràjavadhà÷aüsinà vçthàyauvana÷astrabalabhareõa  /


&dhçtaràùñraþ&:
vatsa na khalvasminkàle paràkramavatàmevaüvidhànàü vàïmàtreõàpi viràgamutpàdayitumarhasi  /

*pravi÷ya**


&a÷vatthàmà&:
vijayatàü kauravàdhipatiþ  /


&duryodhanaþ&:
*utthàya**
guruputra ita àsyatàm  /*ityupave÷ayati**



&a÷vatthàmà&:
ràjanduryodhana
VERSE_5.38
karõena karõasubhagaü bahu yattaduktvà  $ yatsaügareùu vihitaü viditaü tvayà tat  &
drauõistvadhijyadhanuràpatito 'bhyamitra-  œ meùo 'dhunà tyaja nçpa pratikàracintàm  // 5.38 //



&duryodhanaþ&:
*sàbhyasåyam**
àcàryaputra
VERSE_5.39
avasàne 'ïgaràjasya yoddhavyaü bhavatà kila  /
mamàpyantaü pratãkùasva kaþ karõaþ kaþ suyodhanaþ  // 5.39 //



&a÷vatthàmà&:
*svagatam**
kathamadyàpi sa eva karõapakùapàto 'smàsu ca paribhavaþ  /*prakà÷am**
ràjankaurave÷vara evaü bhavatu  /*iti niùkràntaþ**



&dhçtaràùñraþ&:
vatsa ka eùa te vyàmoho yadasminnapi kàle evaüvidhasya mahàbhàgasyà÷vatthàmno vàkpàruùyeõàparàgamutpàdayasi  /


&duryodhanaþ&:
kimasyàpriyamançtaü ca mayoktam  / kiü và nedaü krodhasthànam  / pa÷ya  /
VERSE_5.40
akalitamahimànaü kùatriyairàttacàpaiþ  $ samara÷irasi yuùmadbhàgyadoùàdvipannam  &
parivadati samakùaü mitramaïgàdhiràjaü  œ mama khalu kathayàsminko vi÷eùo 'rjune và  // 5.40 //



&dhçtaràùñraþ&:
vatsa tavàpi ko 'tra doùaþ  / avasànamidànãü bharatakulasya  / saüjaya kimidànãü karomi mandabhàgyaþ  /*vicintya**
bhavatvevaü tàvat  / saüjaya madvacanàdbråhi bhàradvàjama÷vatthàmànam  /
VERSE_5.41
smarati na bhavànpãtaü stanyaü vibhajya sahàmunà  $ mama ca mçditaü kùaumaü bàlye tvadaïgavivartanaiþ  &
anujanidhanasphãtàcchokàdatipraõayàcca ya-  œ dvacanavikçtiùvasya krodho mudhà kriyate tvayà  // 5.41 //



&saüjayaþ&:
yadàj¤àpayati tàtaþ  /*ityuttiùñhati**



&dhçtaràùñraþ&:
api cedamanyattvayà vaktavyam  /
VERSE_5.42
yanmocitastava pità vitathena ÷astraü  $ yattàdç÷aþ paribhavaþ sa tathàvidho 'bhåt  &
etadvicintya balamàtmani pauruùaü ca  œ duryodhanoktamapahàya vidhàsyasãti  // 5.42 //



&saüjayaþ&:
yadàj¤àpayati tàtaþ  /*iti niùkràntaþ**



&duryodhanaþ&:
såta sàügràmikaü me rathamupakalpaya  /


&såtaþ&:
yadàj¤àpayatyàyuùmàn  /*iti niùkràntaþ**



&dhçtaràùñraþ&:
gàndhàri ito vayaü madràdhipateþ ÷alyasya ÷ibirameva gacchàvaþ  / vatsa tvamapyevaü kuru  /

*iti parikramya niùkràntàþ sarve**

iti pa¤camo 'ïkaþ  /

ACT_6
ùaùñho 'ïkaþ  /
*tataþ pravi÷atyàsanastho yudhiùñhiro draupadã ceñã puruùa÷ca**


&yudhiùñhiraþ&:
*vicintya niþ÷vasya ca**

VERSE_6.1
tãrõe bhãùmamahodadhau kathamapi droõànale nirvçte  $ karõà÷ãviùabhogini pra÷amite ÷alye ca yàte divam  &
bhãmena priyasàhasena rabhasàtsvalpàva÷eùe jaye  œ sarve jãvitasaü÷ayaü vayamamã vàcà samàropitàþ  // 6.1 //



&draupadã&:
{Pkt_159}*sabàùpam**
mahàràa pa¤càlie tti kiü õa bhaõidaü  /


SktCh_159: mahàràja pà¤càlyeti kiü na bhaõitam  /


&yadhiùñhiraþ&:
kçùõe nanu mayà  /*puruùamavalokya**
budhaka  /


&puruùaþ&:
deva àj¤àpaya  /


&yadhiùñhiraþ&:
ucyatàü sahadevaþ  / kruddhasya vçkodarasyàparyuùitadàruõàü pratij¤àmupalabhya pranaùñasya màninaþ kauravaràjasya padavãmanveùñumatinipuõamatayasteùu teùu sthàneùu paramàrthàbhij¤à÷caràþ susacivà÷ca bhaktimantaþ pañupañaharavavyaktaghoùaõàþ suyodhanasaücàravedinaþ prati÷rutadhanapåjàpratyupakriyà÷carantu samantàtsamantapa¤cakam  / api ca
VERSE_6.2
païke và saikate và sunibhçtapadavãvedino yàntu dà÷àþ  $ ku¤jeùu kùuõõavãrunnicayaparicayà ballavàþ saücarantu  &
vyàdhà vyàghràñavãùu svaparapadavido ye ca randhreùvabhij¤à  œ ye siddhavya¤janà và pratimuninilayaü te ca càrà÷carantu  // 6.2 //



&puruùaþ&:
yadàj¤àpayati devaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
tiùñha  / evaü ca vaktavyaþ sahadevaþ  /
VERSE_6.3
j¤eyà rahaþ ÷aïkitamàlapantaþ  $ suptà rugàrtà madiràvidheyàþ  &
tràso mçgàõàü vayasàü viràvo  œ nçpàïkapàdapratimà÷ca yatra  // 6.3 //



&puruùaþ&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti niùkramya punaþ pravi÷ya saharùam**
deva pà¤càlakaþ pràptaþ  /


&yadhiùñhiraþ&:
tvaritaü prave÷aya  /


&puruùaþ&:
*niùkramya pà¤càlakena saha pravi÷ya**
eùa devaþ  / upasarpatu pà¤càlakaþ  /


&pà¤càlakaþ&:
jayatu jayatu devaþ  / priyamàvedayàmi mahàràjàya devyai ca  /


&yudhiùñhiraþ&:
bhadra pà¤càlaka kaccidàsàdità tasya duràtmanaþ kauravàdhamasya padavã  /


&pà¤càlakaþ&:
deva na kevalaü padavã  / sa eva duràtmà devãke÷àmbaràkarùaõamahàpàtakapradhànaheturupalabdhaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
sàdhu  / bhadra priyamàveditam  / atha dar÷anagocaraü gataþ  /


&pà¤càlakaþ&:
deva samaragocaraü pçccha  /


&draupadã&:
{Pkt_160}*sabhayam**
kahaü samaragoaro vaññai me õàho  /


SktCh_160: kathaü samaragocaro vartate me nàthaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
*sà÷aïkam**
satyaü samaragocaro me vatsaþ  /


&pà¤càlakaþ&:
satyam  / kimanyathà vakùyate mahàràjàya  /


&yudhiùñhiraþ&:
VERSE_6.4
trastaü vinàpi vaùayàduruvikramasya  $ ceto vivekaparimantharatàü prayàti  &
jànàmi codyatagadasya vçkodarasya  œ sàraü raõeùu bhujayoþ pari÷aïkita÷ca  // 6.4 //

*draupadãmavalokya**
ayi sukùatriye
VERSE_6.5
guråõàü bandhånàü kùitipatisahasrasya ca puraþ  $ puràbhådasmàkaü nçpasadasi yo 'yaü paribhavaþ  &
priye pràyastasya dvitayamapi pàraü gamayati  œ kùayaþ pràõànàü naþ kurupatipa÷orvàdya nidhanam  // 6.5 //

atha và kçtaü saüdehena  /
VERSE_6.6
nånaü tenàdya vãreõa pratij¤àbhaïgabhãruõà  /
badhyate ke÷apà÷aste sa càsyàkarùaõakùamaþ  // 6.6 //

pà¤càlaka kathaya kathaya kathamupalabdhaþ sa duràtmà kasminnudde÷e kiü vàdhunà pravçttamiti  /


&draupadã&:
{Pkt_161}bhadda kahehi kahehi  /


SktCh_161: bhadra kathaya kathaya  /


&pà¤càlakaþ&:
÷çõotu devo devã ca  / astãha devena hate madràdhipatau ÷alye gàndhàraràjakula÷alabhe sahadeva÷astrànalaü praviùñe senàpatinidhananiràkrandaviralayodhojjhitàsu samarabhåmiùu ripubalaparàjayoddhatavalgitavicitraparàkramàsàditavimukhàràticakràsu dhçùñadyumnàdhiùñhitàsu ca yuùmatsenàsu pranaùñeùu kçpakçtavarmà÷vatthàmasu tathà dàruõàmaparyuùitàü pratij¤àmupalabhya kumàravçkodarasya na j¤àyate kvàpi pralãnaþ sa duràtmà kauravàdhamaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
tatastataþ  /


&draupadã&:
{Pkt_162}ayi parado kahehi  /


SktCh_162: ayi parataþ kathaya  /


&pà¤càlakaþ&:
avadhattàü devo devã ca  / tata÷ca bhagavatà vàsudevenàdhiùñhitamekarathamàråóhau kumàrabhãmàrjunau samantàtsamantapa¤cakaü paryañitumàrabdhau tamanàsàditavantau ca  / anantaraü daivamanu÷ocati màdç÷e bhçtyavarge dãrghamuùõaü ca ni÷vasati kumàre bãbhatsau jaladharasamayani÷àsaücàritataóitprakarapiïgalaiþ kañàkùairàdãpayati gadàü vçkodare yatkiücanakàritàmadhikùipati vidherbhagavati nàràyaõe ka÷citsaüviditaþ kumàrasya màruterujjhitamàüsabhàraþ pratyagravi÷asitamçgalohitacaraõanivasanastvaramàõo 'ntikamupetya puruùaþ paruùa÷vàsagrastàrdha÷rutavarõànumeyapadayà vàcà kathitavàn  / kumàra asminmahato 'sya sarasastãre dve padapaddhatã samavatãrõapratibimbe  / tayorekà sthalamuttãrõà na dvitãyà  / paratra kumàraþ pramàõamiti  / tataþ sasaübhramaü prasthitàþ sarve vayaü tameva puraskçtya  / gatvà ca sarastãraü parij¤àyamànasuyodhanapadalà¤chanàü padavãmàsàdya bhagavatà vàsudevenoktam  / bho vãra vçkodara jànàti kila suyodhanaþ salilastambhanãü vidyàm  / tannånaü tena tvadbhayàtsarasãmenàmadhi÷ayitena bhavitavyam  / etacca vacanamupa÷rutya ràmànujasya sakaladiïniku¤japåritàtiriktamudbhràntasalilacara÷akuntakulaü tràsoddhatanakragràhamàloóya saraþsalilaü bhairavaü ca garjitvà kumàravçkodareõàbhihitam  / are re vçthàprakhyàpitàlãkapauruùàbhimàninpà¤càlaràjatanayàke÷àmbaràkarùaõamahàpàtakindhàrtaràùñràpasada
VERSE_6.7
janmendoramale kule vyapadi÷asyadyàpi dhatse gadàü  $ màü duþ÷àsanakoùõa÷oõitamadhukùãbaü ripuü manyase  &
darpàndho madhukaiñabhadviùi haràvapyuddhataü ceùñase  œ tràsànme nçpa÷o vihàya samaraü païke 'dhunà lãyase  // 6.7 //

api ca bho mànandha
VERSE_6.8
pà¤càlyà manyuvahniþ sphuñamupa÷amitapràya eva prasahya  $ vyàsaktaiþ ke÷apà÷airhatapatiùu mayà kauravàntaþpureùu  &
bhràturduþ÷àsanasya sravadasçgurasaþ pãyamànaü nirãkùya  œ krodhàtkiü bhãmasene vihitamasamaye yattvayàsto 'bhimànaþ  // 6.8 //



&draupadã&:
{Pkt_163}õàha abaõãdo me maõõå jai puõo bi sulahaü daüsaõaü bhavissadi  /


SktCh_163: nàtha apanãto me manyuryadi punarapi sulabhaü dar÷anaü bhaviùyati  /


&yudhiùñhiraþ&:
kçùõe nàmaïgalàni vyàhartumarhasyasminkàle  / bhadra tatastataþ  /


&pà¤càlakaþ&:
tata÷caivaü bhàùamàõena vçkodareõàvatãrya krodhoddhatabhramitabhãùaõagadàpàõinà sahasaivollaïghitatãramutsannanalinãvanamapaviddhamårcchitagràhamudbhràntamatsya÷akuntamatibhairavàravabhramitavàrisaücayamàyatamapi tatsaraþ samantàdàloóitam  /


&yudhiùñhiraþ&:
bhadra tathàpi kiü notthitaþ  /


&pà¤càlakaþ&:
deva kathaü notthitaþ  /
VERSE_6.9
tyaktvotthitaþ sarabhasaü sarasaþ sa måla-  $ mudbhåtakopadahanograviùasphuliïgaþ  &
àyastabhãmabhujamandaravellanàbhiþ  œ kùãrodadheþ sumathitàdiva kàlakåñaþ  // 6.9 //



&yudhiùñhiraþ&:
sàdhu sukùatriya sàdhu  /


&draupadã&:
{Pkt_164}paóibaõõo samaro õa và  /


SktCh_164: pratipannaþ samaro na và  /


&pà¤càlakaþ&:
utthàya ca tasmàtsalilà÷ayàtkarayugalottambhitatoraõãkçtabhãmagadaþ kathayati sma  / are re màrute kiü bhayena pralãnaü duryodhanaü manyate bhavàn  / måóha anihatapàõóuputraþ prakà÷aü lajjamàno vi÷ramitumadhyavasitavànasmi pàtàlam  / evaü cokte vàsudevakirãñibhyàü dvàvapyantaþsalilaü niùiddhasamarasamàrambhau sthalamuttàritau bhãmasuyodhanau  / àsãna÷ca kauravaràjaþ kùititale gadàü nikùipya vi÷ãrõarathasahasraü nihatakuru÷atagajavàjinarasahasrakalevarasaümardasaüpatadgçdhrakaïkajambåkamutsannasuyodhamasmadvãramuktasiühanàdamapamitrabàndhavamakauravaü raõasthànamavalokyàyatamuùõaü ca niþ÷vasitavàn  / tata÷ca vçkodareõàbhihitam  / ayi bhoþ kauravaràja kçtaü bandhunà÷adar÷anamanyunà  / maivaü viùàdaü kçthàþ paryàptàþ pàõóavàþ samaràyàhamasahàya iti  /
VERSE_6.10
pa¤cànàü manyase 'smàkaü yaü suyodhaü suyodhana  /
daü÷itasyàtta÷astrasya tena te 'stu raõotsavaþ  // 6.10 //

itthaü ca ÷rutvànasåyànvitàü dçùñiü kumàrayornikùipyoktavàndhàrtaràùñraþ  /
VERSE_6.11
karõaduþ÷àsanavadhàttulyàveva yuvàü mama  /
apriyo 'pi priyo yoddhuü tvameva priyasàhasaþ  // 6.11 //

ityutthàya parasparakrodhàdhikùepaparuùavàkkalahaprastàvitaghorasaügràmau vicitravibhramabhramitagadàparibhàsurabhujadaõóau maõóalairvicaritumàrabdhau bhãmaduryodhanau  / ahaü ca devena cakrapàõinà devasakà÷amanupreùitaþ  / àha ca devo devakãnandanaþ  / aparyuùitapratij¤e ca màrutau pranaùñe kauravaràje mahànàsãnno viùàdaþ  / saüprati punarbhãmasenenàsàdite suyodhane niùkaõñakãbhåtaü bhuvanatalaü parikalayatu bhavàn  / abhyudayocità÷cànavarataü pravartyantàü maïgalasamàrambhàþ  / kçtaü saüdehena  /
VERSE_6.12
påryantàü salilena ratnakala÷à ràjyàbhiùekàya te  $ kçùõàtyantacirojjhite ca kabarãbandhe karotu kùaõam  &
ràme ÷àtakuñhàrabhàsurakare kùatradrumocchedini  œ krodhàndhe ca vçkodare paripatatyàjau kutaþ saü÷ayaþ  // 6.12 //



&draupadã&:
{Pkt_165}*sabàùpam**
jaü devo tihuaõaõàho bhaõàdi taü kahaü aõõahà bhavissadi  /


SktCh_165: yaddevastribhuvananàtho bhaõati tatkathamanyathà bhaviùyati  /


&pà¤càlakaþ&:
na kevalamiyamà÷ãþ  / asuraniùådanasyàde÷o 'pi  /


&yudhiùñhiraþ&:
ko hi nàma bhagavatà saüdiùñaü vikalpayati  / kaþ ko 'tra bhoþ  /

*pravi÷ya**


&ka¤cukã&:
àj¤àpayatu devaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
devasya devakãnandanasya bahumànàdvatsasya me vijayamaïgalàya pravartyantàü taducitàþ samàrambhàþ  /


&ka¤cukã&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*sotsàhaü parikramya**
bho bhoþ saüvidhàtþõàü puraþsarà yathàpradhànamantarve÷mikà dauvàrikà÷ca eùa khalu bhujabalaparikùepottãrõakauravaparibhavasàgarasya nirvyåóhadurvahapratij¤àbhàrasya suyodhanànuja÷atonmålanaprabha¤janasya duþ÷àsanoraþsthalavidalananàrasiühasya duryodhanorustambhabhaïgavini÷citavijayasya balinaþ pràbha¤janervçkodarasya snehapakùapàtinà manasà maïgalàni kartumàj¤àpayati devo yudhiùñhiraþ  /*àkà÷e**
kiü bråtha  / sarvato 'dhikataramapi pravçttaü kiü nàlokayasãti  / sàdhu putrakàþ sàdhu  / anuktahitakàrità hi prakà÷ayati manogatàü svàmibhaktim  /


&yudhiùñhiraþ&:
àrya jayaüdhara  /


&ka¤cukã&:
àj¤àpayatu devaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
gaccha priyakhyàpakaü pà¤càlakaü pàritoùikeõa paritoùaya  /


&ka¤cukã&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti pà¤càlakena saha niùkràntaþ**



&draupadã&:
{Pkt_166}mahàràa kiüõimittaü uõa õàhabhãmaseõeõa so durààro bhaõido  / pa¤càõaü bi amhàõaü majjhe jeõa de roadi teõa saha de saügàmo hodu tti  / jai maddãsudàõaü ekadareõa saha saügàmo teõa patthido bhave tado accàhidaü bhave  /


SktCh_166: mahàràja kiünimittaü punarnàthabhãmasenena sa duràcàro bhaõitaþ  / pa¤cànàmapyasmàkaü madhye yena te rocate tena saha te saügràmo bhavatviti  / yadi màdrãsutayorekatareõa saha saügràmastena pràrthito bhavettato 'tyàhitaü bhavet  /


&yudhiùñhiraþ&:
kçùõe evaü manyate jaràsaüdhaghàtã  / hatasakalasuhçdbandhuvãrànujaràjanyàsu kçpakçtavarmà÷vatthàma÷eùàsvekàda÷asvakùauhiõãùvabàndhavaþ ÷arãramàtravibhavaþ kadàcidutsçùñanijàbhimàno dhàrtaràùñraþ parityajedàyudhaü tapovanaü và vrajetsaüdhiü và pitçmukhena yàceta  / evaü sati sudåramatikràntaþ pratij¤àbhàro bhavetsakalaripujayasyeti  / samaraü pratipattuü pa¤cànàmapi pàõóavànàmekasyàpi naiva kùamaþ suyodhanaþ  / ÷aïke càhaü gadàyuddhaü vçkodarasyaivànena  / ayi sukùatriye pa÷ya  /
VERSE_6.13
krodhodgårõagadasya nàsti sadç÷aþ satyaü raõe màruteþ  $ kauravye kçtahastatà punariyaü deve yathà sãriõi  &
svastyaståddhatadhàrtaràùñranalinãnàgàya vatsàya me  œ ÷aïke tasya suyodhanena samaraü naivetareùàmaham  // 6.13 //


*nepathye**


tçùito 'smi bhostçùito 'smi  / saübhàvayatu ka÷citsalilacchàyàsaüpradànena màm  /


&yudhiùñhiraþ&:
*àkarõya**
kaþ ko 'tra bhoþ  /

*pravi÷ya**


&ka¤cukã&:
àj¤àpayatu devaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
j¤àyatàü kimetat  /


&ka¤cukã&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti niùkramya punaþ pravi÷ya**
deva kùunmànatithirupasthitaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
÷ãghraü prave÷aya  /


&ka¤cukã&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti niùkràntaþ**


*tataþ pravi÷ati muniveùadhàrã càrvàko nàma ràkùasaþ**


&ràkùasaþ&:
*àtmagatam**
eùo 'smi càrvàko nàma ràkùasaþ  / suyodhanasya mitraü pàõóavànva¤cayituü bhramàmi  /*prakà÷am**
tçùito 'smi  / saübhàvayatu màü ka÷cijjalacchàyàpradànena  /*iti ràj¤aþ samãpamupasarpati**


*sarva uttiùñhanti**


&yudhiùñhiraþ&:
mune abhivàdaye  /


&ràkùasaþ&:
akàlo 'yaü samudàcàrasya  / jalapradànena saübhàvayatu màm  /


&yudhiùñhiraþ&:
mune idamàsanam  / upavi÷yatàm  /


&ràkùasaþ&:
*upavi÷ya**
nanu bhavatàpi kriyatàmàsanaparigrahaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
*upavi÷ya**
kaþ ko 'tra bhoþ  / salilamupanaya  /

*pravi÷ya gçhãtabhçïgàraþ**


&ka¤cukã&:
*upasçtya**
mahàràja ÷i÷irasurabhisalilasaüpårõo 'yaü bhçïgàraþ pànabhàjanaü cedam  /


&yudhiùñhiraþ&:
mune nirvartyatàmudanyàpratikàraþ  /


&ràkùasaþ&:
*pàdau prakùalyopaspç÷anvicintya**
bhoþ kùatriyastvamiti manye  /


&yudhiùñhiraþ&:
samyagvedã bhavàn  / kùatriya evàsmi  /


&ràkùasaþ&:
sulabha÷ca svajanavinà÷aþ saügràmeùu pratidinamato nàdeyaü bhavadbhyo jalàdikam  / bhavatu  / chàyayaivànayà sarasvatã÷i÷irataraügaspç÷à marutà cànena vigataklamo bhaviùyàmi  /


&draupadã&:
{Pkt_167}buddhimadie vãehi mahessiü imiõà tàlavinteõa  /


SktCh_167: buddhimatike vãjaya maharùimanena tàlavçntena  /

*ceñã tathà karoti**


&ràkùasaþ&:
bhavati anucito 'yamasmàsu samudàcàraþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
mune kathaya kathamevaü bhavànpari÷ràntaþ  /


&ràkùasaþ&:
munijanasulabhena kautåhalena tatrabhavatàü mahàkùatriyàõàü dvandvayuddhamavalokayituü paryañàmi samantapa¤cakam  / adya tu balavattayà ÷aradàtapasyàparyàptamevàvalokya gadàyuddhamarjunasuyodhanayoràgato 'smi  /

*sarve viùàdaü nàñayanti**


&ka¤cukã&:
mune na khalvevam  / bhãmasuyodhanayoriti kathaya  /


&ràkùasaþ&:
àþ aviditavçttànta eva kathaü màmàkùipasi  /


&yudhiùñhiraþ&:
maharùe kathaya kathaya  /


&ràkùasaþ&:
kùaõamàtraü vi÷ramya sarvaü kathayàmi bhavato na punarasya vçddhasya  /


&yudhiùñhiraþ&:
kathaya kimarjunasuyodhanayoriti  /


&ràkùasaþ&:
nanu pårvameva kathitaü mayà pravçttaü gadàyuddhamiti  /


&yudhiùñhiraþ&:
na bhãmasuyodhanayoriti  /


&ràkùasaþ&:
vçttaü tat  /

*yudhiùñhiro draupadã ca mohamupagatau**


&ka¤cukã&:
*salilenàsicya**
samà÷vasitu devo devã ca  /


&ceñã&:
{Pkt_168}samassasidu samassasidu devã  /


SktCh_168: samà÷vasitu samà÷vasitu devã  /

*ubhau saüj¤àü labhete**


&yudhiùñhiraþ&:
kiü kathayasi mune vçttaü bhãmasuyodhanayorgadàyuddhamiti  /


&draupadã&:
{Pkt_169}bhaavaü kahehi kahehi kiü vuttaü tti  /


SktCh_169: bhagavankathaya kathaya kiü vçttamiti  /


&ràkùasaþ&:
ka¤cukinkau punaretau  /


&ka¤cukã&:
brahmanneùa devo yudhiùñhira iyamapi pà¤càlaràjatanayà  /


&ràkùasaþ&:
àþ dàruõamupakràntaü mayà nç÷aüsena  /


&draupadã&:
{Pkt_170}hà õàha bhãmaseõa  /*iti mohamupagatà**



SktCh_170: hà nàtha bhãmasena  /


&ka¤cukã&:
kiü nàma kathitam  /


&ceñã&:
{Pkt_171}samassasidu samassasidu devã  /


SktCh_171: samà÷vasitu samà÷vasitu devã  /


&yudhiùñhiraþ&:
*sàsram**
brahman
VERSE_6.14
pade saüdigdha evàsminduþkhamàste yudhiùñhiraþ  /
vatsasya ni÷cite tattve pràõatyàgàdayaü sukhã  // 6.14 //



&ràkùasaþ&:
*sànandamàtmagatam**
atraiva me yatnaþ  /*prakà÷am**
yadi tvava÷yaü kathanãyaü tadà saükùepataþ kathayàmi  / na yuktaü bandhuvyasanaü vistareõàvedayitum  /


&yudhiùñhiraþ&:
*a÷råõi mu¤can**

VERSE_6.15
sarvathà kathaya brahmansaükùepàdvistareõa và  /
vatsasya kimapi ÷rotumeùa dattaþ kùaõo mayà  // 6.15 //



&ràkùasaþ&:
÷råyatàm  /
VERSE_6.16
tasminkauravabhãmayorgurugadàghoradhvanau saüyuge



&draupadã&:
{Pkt_172}*sahasotthàya**
tado tado  /


SktCh_172: tatastataþ  /


&ràkùasaþ&:
*svagatam**
kathaü punaranayorlabdhasaüj¤atàmapanayàmi  /
VERSE_6.16
sãrã satvaramàgata÷ciramabhåttasyàgrataþ saügaraþ  /
àlambya priya÷iùyatàü tu halinà saüj¤à rahasyàhità  $ yàmàsàdya kuråttamaþ pratikçtiü duþ÷àsanàrau gataþ  // 6.16 //



&yudhiùñhiraþ&:
hà vatsa vçkodara  /*iti mohamupagataþ**



&draupadã&:
{Pkt_173}hà õàha bhãmaseõa hà maha paribhavapaóiàrapariccattajãvia jaóàsurabaahióimbakimmãrakãcaajaràsaüdhaõisådaõa soandhiàharaõacàóuàra dehi me paóivaaõaü  /*iti mohamupagatà**



SktCh_173: hà nàtha bhãmasena hà mama paribhavapratãkàraparityaktajãvita jañàsurabakahióimbakirmãrakãcakajaràsaüdhaniùådana saugandhikàharaõacàñukàra dehi me prativacanam  /


&ka¤cukã&:
*sàsram**
hà kumàra bhãmasena dhàrtaràùñrakulakamalinãpràleyavarùa  /*sasaübhramam**
samà÷vasitu mahàràjaþ  / bhadre samà÷vàsaya svàminãm  / maharùe tvamapi tàvadà÷vàsaya mahàràjam  /


&ràkùasaþ&:
*svagatam**
à÷vàsayàmi pràõànparityàjayitum  /*prakà÷am**
bho bhãmàgraja kùaõamekamàdhãyatàü samà÷vàsaþ  / kathà÷eùo 'sti  /


&yudhiùñhiraþ&:
*samà÷vasya**
maharùe kimasti kathà÷eùaþ  /


&draupadã&:
{Pkt_174}*pratibudhya sabhayam**
bhaavaü kadhehi kãdiso kadhàseso tti  /


SktCh_174: bhagavankathaya kãdç÷aþ kathà÷eùa iti  /


&ka¤cukã&:
kathaya kathaya  /


&ràkùasaþ&:
tata÷ca hate tasminsukùatriye vãrasulabhàü gatimupagate samagrasaügalitaü bhràtçvadha÷okajaü bàùpaü pramçjya bhràtçvadha÷okàdapahàya gàõóãvaü pratyagrakùatajacchañàcarcitàü tàmeva gadàü bhràtçhastàdàkçùya nivàryamàõo 'pi saüdhitsunà vàsudevenàgacchàgaccheti sopahàsaü bhramitagadàjhaükàramårcchitagambhãravacanadhvaninàhåyamànaþ kauravaràjena tçtãyo 'nujaste kirãñã yoddhumàrabdhaþ  / akçtinastasya gadàghàtànnidhanamutprekùamàõena kàmapàlenàrjunapakùapàtã devakãsånuratiprayatnàtsvarathamàropya dvàrakàü nãtaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
sàdhu bho arjuna tadaiva pratipannà vçkodarapadavã gàõóãvaü parityajatà  / ahaü punaþ kenopàyena pràõàpagamamahotsavamutsahiùye  /


&draupadã&:
{Pkt_175}hà õàha bhãmasaõa õa juttaü dàõiü de kaõãasaü bhàdaraü asikkhidaü gadàe dàruõassa sattuõo ahimuhaü gacchantaü ubekkhiduü  /*mohamupagatà**



SktCh_175: hà nàtha bhãmasena na yuktamidànãü te kanãyàüsaü bhràtarama÷ikùitaü gadàyàü dàruõasya ÷atrorabhimukhaü gacchantamupekùitum  /


&ràkùasaþ&:
tata÷càham


&yudhiùñhiraþ&:
bhavatu mune kimataþ paraü ÷rutena  / hà tàta bhãmasena kàntàravyasanabàndhava hà maccharãrasthitivicchedakàtara jatugçhavipatsamudrataraõayànapàtra hà kirmãrahióimbàsurajaràsaüdhavijayaikamalla hà kãcakasuyodhanànujakamalinãku¤jara hà dyåtapaõapraõayinhà madàj¤àsaüpàdaka hà kauravavanadàvànala
VERSE_6.17
nirlajjasya durodaravyasanino vatsa tvayà sà tadà  $ bhaktyà me samadadvipàyutabalenàïgãkçtà dàsatà  &
kiü nàmàpakçtaü mayàdhikamatastvayyadya yadgamyate  œ tyaktvà nàtha sabàndhavaü sapadi màü prãtiþ kva te sàdhunà  // 6.17 //



&draupadã&:
{Pkt_176}*saüj¤àmupalabhyotthàya ca**
mahàràa kiü edaü vaññai  /


SktCh_176: mahàràja kimetadvartate  /


&yudhiùñhiraþ&:
kçùõe kimanyat  /
VERSE_6.18
sa kãcakaniùådano bakahióimbakirmãrahà  $ madàndhamagadhàdhipadviradasaüdhibhedà÷aniþ  &
gadàparigha÷obhinà bhujayugena tenànvitaþ  œ priyastava mamànujo 'rjunagururgato 'staü kila  // 6.18 //



&draupadã&:
{Pkt_177}õàha bhãmaseõa tue kila me kesà saüamidavvà  / õa juttaü vãrassa khattiassa paóiõõàdaü sióhileduü  / tà paóibàlehi maü jàva ubasappàmi  /*punarmohamupagatà**



SktCh_177: nàtha bhãmasena tvayà kila me ke÷àþ saüyamitavyàþ  / na yuktaü vãrasya kùatriyasya pratij¤àtaü ÷ithilayitum  / tatpratipàlaya màü yàvadupasarpàmi  /


&yudhiùñhiraþ&:
*àkà÷e**
amba pçthe ÷ruto 'yaü tava putrasya samudàcàraþ  / màmekamanàthaü vilapantamutsçjya kvàpi gataþ  / tàta jaràsaüdha÷atro kiü nàma vaiparãtyametàvatà kàlenàlpàyuùi tvayi samàlokitaü janena  / atha và mayaiva bahåpalabdham  /
VERSE_6.19
dattvà me karadãkçtàkhilançpàü yanmedinãü lajjase  $ dyåte yacca paõãkçto 'pi hi mayà na krudhyasi prãyase  &
sthityarthaü mama matsyaràjabhavane pràpto 'si yatsådatàü  œ vatsaitàni vina÷varasya sahasà dçùñàni cihnàni  // 6.19 //

mune kiü kathayasi  /*tasminkauravabhãmayorityàdi pañhati**



&ràkùasaþ&:
evametat  /


&yudhiùñhiraþ&:
dhigasmadbhàgadheyàni  / bhagavankàmapàla kçùõàgraja subhadràbhràtaþ
VERSE_6.20
j¤àtiprãtirmanasi na kçtà kùatriyàõàü na dharmo  $ råóhaü sakhyaü tadapi gaõitaü nànujasyàrjunena  &
tulyaþ kàmaü bhavatu bhavataþ ÷iùyayoþ snehabandhaþ  œ ko 'yaü panthà yadasi vimukho mandabhàgye mayãttham  // 6.20 //

*draupadãmupagamya**
ayi pà¤càli uttiùñha  / samànaduþkhàvevàvàü bhavàvaþ  / mårcchayà kiü màmevamatisaüdhatse  /


&draupadã&:
{Pkt_178}*labdhasaüj¤à**
bandhedu õàho dujjohaõarudhilàddeõa hattheõa dussàsaõamukkaü me kesahatthaü  / ha¤je buddhimadie tava paccakkhaü evva õàheõa paóiõõàdaü  /*ka¤cukinamupetya**
ajja kiü saüdiññhaü dàva me deveõa devaãõandaõeõa puõo bi kesaraaõà àrambhãadu tti  / tà ubaõehi me pupphadàmàiü  / viraehi dàva kavariü  / karehi bhaavado õàràaõassa vaaõaü  / õa hu so alãaü saüdisadi  / aha và kiü mae saütattàe bhaõidaü  / aciragadaü ajjauttaü aõugamissaü  /*yudhiùñhiramupagamya**
mahàràa àdãbaa me cidaü  / tumaü bi khattadhammaü aõuvaññanto evva õàhassa jãviaharassa ahimuho hohi  /


SktCh_178: badhnàtu nàtho duryodhanarudhiràrdreõa hastena duþ÷àsanamuktaü me ke÷ahastam  / ha¤je buddhimatike tava pratyakùameva nàthena pratij¤àtam  / àrya kiü saüdiùñaü tàvanme devena devakãnandanena punarapi ke÷aracanàrabhyatàmiti  / tadupanaya me puùpadàmàni  / viracaya tàvatkabarãm  / kuru bhagavato nàràyaõasya vacanam  / na khalu so 'lãkaü saüdi÷ati  / atha và kiü mayà saütaptayà bhaõitam  / aciragatamàryaputramanugamiùyàmi  / mahàràja àdãpaya me citàm  / tvamapi kùatradharmamanuvartamàna eva nàthasya jãvitaharasyàbhimukho bhava  /


&yudhiùñhiraþ&:
yuktamàha pà¤càlã  / ka¤cukinkriyatàmiyaü tapasvinã citàsaüvibhàgena sahyavedanà  / mamàpi sajjaü dhanurupanaya  / alamatha và dhanuùà  /
VERSE_6.21
tasyaiva deharudhirokùitapàñalàïgã-  $ màdàya saüyati gadàmapavidhya càpam  &
bhràtçpriyeõa kçtamadya yadarjunena  œ ÷reyo mamàpi hi tadeva kçtaü jayena  // 6.21 //



&ràkùasaþ&:
ràjanripujayavimukhaü te yadi cetastadà yatra tatra và pràõatyàgaü kuru  / vçthà tatra gamanam  /


&ka¤cukã&:
dhiïmune ràkùasasadç÷aü hçdayaü bhavataþ  /


&ràkùasaþ&:
*sabhayaü svagatam**
kiü j¤àto 'hamanena  /*prakà÷am**
bhoþ ka¤cukintayorgadayà khalu yuddhaü pravçttamarjunaduryodhanayoþ  / jànàmi ca tayorgadàyàü bhujasàram  / duþkhitasya punarasya ràjarùeraparamaniùña÷ravaõaü pariharannevaü bravãmi  /


&yudhiùñhiraþ&:
*bàùpaü visçjan**
sàdhu maharùe sàdhu  / susnigdhamabhihitam  /


&ka¤cukã&:
mahàràja kiü nàma ÷okàndhatayà devena devakalpenàpi pràkçteneva tyajate kùàtradharmaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
àrya jayaüdhara
VERSE_6.22
÷akùyàmi no parighapãvarabàhudaõóau  $ vitte÷a÷akrapuradar÷itavãryasàrau  &
bhãmàrjunau kùititale praviceùñamànau  œ draùñuü tayo÷ca nidhanena ripuü kçtàrtham  // 6.22 //

ayi pà¤càlaràjatanaye maddurnayapràpta÷ocyada÷e yathà saüdãpyate pàvakastathà sahitàveva bandhujanaü saübhàvayàvaþ  /


&draupadã&:
{Pkt_179}ajja karehi dàrusaücaaü  / pajjalãadu aggã  / tuvaradi me hiaaü õàhaü pekkhiduü  /*sarvato dçùñvà**
kahaü õa ko bi mahàràassa vaaõaü karedi  / hà õàha bhãmaseõa taü evva edaü ràaulaü tue virahidaü pariaõo vi saüpadaü pariharadi  /


SktCh_179: àrya kuru dàrusaücayam  / prajvàlyatàmagniþ  / tvarate me hçdayaü nàthaü prekùitum  / kathaü na ko 'pi mahàràjasya vacanaü karoti  / hà nàtha bhãmasena tadevedaü ràjakulaü tvayà virahitaü parijano 'pi sàüprataü pariharati  /


&ràkùasaþ&:
sadç÷amidaü bharatakulavadhånàü patyuranusaraõam  /


&yudhiùñhiraþ&:
maharùe na ka÷cicchçõoti tàvadàvayorvacanam  / tadindhanapradànena prasàdaþ kriyatàm  /


&ràkùasaþ&:
munijanaviruddhamidam  /*svagatam**
pårõo me manorathaþ  / yàvadanupalakùitaþ samindhayàmi vahnim  /*prakà÷am**
ràjanna ÷aknumo vayamiha sthàtum  /*iti niùkràntaþ**



&yudhiùñhiraþ&:
kçùõe na ka÷cidasmadvacanaü karoti  / bhavatu  / svayamevàhaü dàrusaücayaü kçtvà citàmàdãpayàmi  /


&draupadã&:
{Pkt_180}tuvaradu tuvaradu mahàrào  /


SktCh_180: tvaratàü tvaratàü mahàràjaþ  /

*nepathye kalakalaþ**


&draupadã&:
{Pkt_181}*sabhayamàkarõya**
mahàràa kassa bi eso baladappidassa visamo saïkhaõigghoso suõãadi  / abaraü bi appiaü suõiduü atthi õibbandho tado vilambãadi  /


SktCh_181: mahàràja kasyàpyeùa baladarpitasya viùamaþ ÷aïkhanirghoùaþ ÷råyate  / aparamapyapriyaü ÷rotumasti nirbandhastato vilambyate  /


&yudhiùñhiraþ&:
na khalu vilambyate  / uttiùñha  /*iti sarve parikràmanti**
ayi pà¤càli ambàyàþ sapatnãjanasya ca kiücitsaüdi÷ya nivartaya parijanam  /


&draupadã&:
{Pkt_182}mahàràa ambàe evvaü saüdisissaü  / jo so baahióimbakimmãrajaóàsurajaràsaüdhavijaamallo de majjhamaputto so mama hadàsàe pakkhabàdeõa paraloaü gado tti  /


SktCh_182: mahàràja ambàyà evaü saüdekùyàmi  / yaþ sa bakahióimbakirmãrajañàsurajaràsaüdhavijayamallaste madhyamaputraþ sa mama hatà÷àyàþ pakùapàtena paralokaü gata iti  /


&yudhiùñhiraþ&:
bhadre buddhimatike ucyatàmasmadvacanàdambà  /
VERSE_6.23
yenàsi tatra jatuve÷mani dãpyamàne  $ nirvàhità saha sutairbhujayorbalena  &
tasya priyasya balinastanayasya pàpa-  œ màkhyàmi te 'mba kathayetkathamãdçganyaþ  // 6.23 //

àrya jayaüdhara tvayàpi sahadevasakà÷aü gantavyam  / vaktavya÷ca tatrabhavànpàõóukulabçhaspatirmàdreyaþ kanãyànasmàkam  / sakalakurukulakamalàkaradàvànalo yudhiùñhiraþ paralokamabhiprasthitaþ priyànujamapratikålaü satatamà÷aüsanãyamasaümåóhaü vyasane 'bhyudaye ca dhçtimantaü bhavantamaviralamàliïgya ÷irasi càghràyedaü pràrthayate  /
VERSE_6.24
mama hi vayasà dåreõàlpaþ ÷rutena samo bhavà-  $ nsahajakçtayà buddhyà jyeùñho manãùitayà guruþ  &
÷irasi mukulau pàõã kçtvà bhavantamato 'rthaye  œ mayi viralatàü neyaþ snehaþ piturbhava vàridaþ  // 6.24 //

api ca bàlye saüvardhitasya nityàbhimànino 'smatsadç÷ahçdayasàrasyàpi nakulasya mamàj¤ayà vacane sthàtavyam  / taducyatàü nakulaþ  / nànugantavyàsmatpadavã  / tvayà hi vatsa
VERSE_6.25
vismçtyàsmàn÷rutivi÷adayà praj¤ayà sànujena  $ piõóànpàõóorudakapçùatàna÷rugarbhànpradàtum  &
dàyàdànàmapi tu bhavane yàdavànàü kule và  œ kàntàre và kçtavasatinà rakùaõãyaü ÷arãram  // 6.25 //

gaccha jayaüdhara asmaccharãraspçùñikayà ÷àpitena bhavatàkàlahãnamidamava÷yamàvedanãyam  /


&draupadã&:
{Pkt_183}halà buddhimadie bhaõàhi mama vaaõeõa piasahiü subhaddaü  / ajja vacchàe uttaràe cauttho màso paóibaõõassa gabbhassa  / tumaü evva edaü kulapaóiññhàbaaü sàvahàõaü rakkha  / kadà bi ido paraloagadassa sasuraulassa amhàõaü bi salilabindudo bhavissadi tti  /


SktCh_183: halà buddhimatike bhaõa mama vacanena priyasakhãü subhadràm  / adya vatsàyà uttaràyà÷caturtho màsaþ pratipannasya garbhasya  / tvamevaitaü kulapratiùñhàpakaü sàvadhànaü rakùa  / kadàpãtaþ paralokagatasya ÷va÷urakulasyàsmàkamapi salilabindudo bhaviùyatãti  /


&yudhiùñhiraþ&:
*sàsram**
bhoþ kaùñam  /
VERSE_6.26
÷àkhàrodhasthagitavasudhàmaõóale maõóità÷e  $ pãnaskandhe susadç÷amahàmålaparyantabandhe  &
dagdhe daivàtsumahati tarau tasya såkùmàïkure 'smi-  œ nnà÷àbandhaü kamapi kurute chàyayàrthã jano 'yam  // 6.26 //

sàdhu  / idànãmadhyavasitaü karaõãyam  /*ka¤cukinamavalokya**
àrya jayaüdhara sva÷arãreõa ÷àpito 'si tathàpi na gamyate  /


&ka¤cukã&:
*sàkrandam**
hà deva pàõóo tava sutànàmajàta÷atrubhãmàrjunanakulasahadevànàmayaü dàruõaþ pariõàmaþ  / hà devi kunti bhojaràjabhavanapatàke
VERSE_6.27
bhràtuste tanayena ÷auriguruõà ÷yàlena gàõóãvina-  $ stasyaivàkhiladhàrtaràùñranalinãvyàlolane dantinaþ  &
àcàryeõa vçkodarasya halinonmattena mattena và  œ dagdhaü tvatsutakànanaü nanu mahã yasyà÷rayàcchãtalà  // 6.27 //

*iti rudanniùkràntaþ**



&yudhiùñhiraþ&:
jayaüdhara jayaüdhara  /

*pravi÷ya**


&ka¤cakã&:
àj¤àpayatu devaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
vaktavyamiti bravãmi  / na punaretàvanti bhàgadheyàni naþ  / yadi kadàcidvijayã syàdvatso 'rjunastadvaktavyo 'smadvacanàdbhavatà  /
VERSE_6.28
halã hetuþ satyaü bhavati mama vatsasya nidhane  $ tathàpyeùa bhràtà sahajasuhçdaste madhuripoþ  &
ataþ krodhaþ kàryo na khalu yadi ca pràõiùi tato  œ vanaü gacchermà gàþ punarakaruõàü kùàtrapadavãm  // 6.28 //



&ka¤cukã&:
yadàj¤àpayati devaþ  /*iti niùkràntaþ**



&yudhiùñhiraþ&:
*agniü dçùñvà saharùam**
kçùõe nanåddhata÷ikhàhastàhåtàsmadvidhavyasanijanaþ samiddho bhagavànhutà÷anastatrendhanãkaromyàtmànam  /


&draupadã&:
{Pkt_184}pasãdadu pasãdadu mahàrào mama imiõà apacchimeõa paõaeõa  / ahaü dàva aggado pavisàmi  /


SktCh_184: prasãdatu prasãdatu mahàràjo mamànenàpa÷cimena praõayena  / ahaü tàvadagrataþ pravi÷àmi  /


&yudhiùñhiraþ&:
yadyevaü sahitàvevàbhyudayamupabhokùyàvahe  /


&ceñã&:
{Pkt_185}hà bhaavanto loabàlà parittàaha parittàaha  / eso kkhu somavaüsaràesã ràasåasaütappidahavvavàho khaõóavasaütappidahudavahassa kirãóiõo jeññho bhàdà sugihãdaõàmaheo mahàràajuhiññhiro  / esà bi pa¤càlaràataõaà devã jaõõavedimajjhasaübhavà jaõõaseõã  / duve bi õikkaruõajalaõassa ppaveseõa indhaõãhonti  / tà parittàaha ajjà parittàaha  / kadhaü õa ko bi parittàadi  /*tayoragrataþ patitvà**
kiü vavasidaü devãe deveõa a  /


SktCh_185: hà bhagavanto lokapàlàþ paritràyadhvaü paritràyadhvam  / eùa khalu somavaü÷aràjarùã ràjasåyasaütarpitahavyavàhaþ khàõóavasaütarpitahutavahasya kirãñino jyeùñho bhràtà sugçhãtanàmadheyo mahàràjayudhiùñhiraþ  / eùàpi pà¤càlaràjatanayà devã yaj¤avedimadhyasaübhavà yàj¤asenã  / dvàvapi niùkaruõajvalanasya prave÷enendhanãbhavataþ  / tatparitràyadhvamàryàþ paritràyadhvam  / kathaü na ko 'pi paritràyate  / kiü vyavasitaü devyà devena ca  /


&yudhiùñhiraþ&:
ayi buddhimatike yadvatsalena priyànujena vinà sadç÷aü tat  / uttiùñhottiùñha bhadre udakamupanaya  /


&ceñã&:
{Pkt_186}jaü devo àõabedi  /*iti niùkramya punaþ pravi÷ya ca**
jedu jedu mahàrào  /


SktCh_186: yaddeva àj¤àpayati  / jayatu jayatu mahàràjaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
pà¤càli tvamapi tàvatsvapakùapàtino vçkodarasya priyasyàrjunasyodakakriyàü kuru  /


&draupadã&:
{Pkt_187}mahàrào evva karedu  / ahaü puõo jalaõaü pavisissaü  /


SktCh_187: mahàràja eva karotu  / ahaü punarjvalanaü pravekùyàmi  /


&yudhiùñhiraþ&:
anatikramaõãyaü lokavçttam  / bhadre udakamupanaya  /

*ceñã tathà karoti**


&yudhiùñhiraþ&:
*pàdau prakùàlyopaspç÷ya ca**
eùa tàvatsalilà¤jalirgàïgeyàya bhãùmàya gurave  / ayaü prapitàmahàya ÷àntanave  / ayamapi pitàmahàya vicitravãryàya  /*sàsram**
tàtasyàdhunàvasaraþ  / ayamapi tatrabhavate sugçhãtanàmne pitre pàõóave  /
VERSE_6.29
adya prabhçti vàrãdamasmatto durlabhaü punaþ  /
tàta màdryambayà sàrdhaü mayà dattaü nipãyatàm  // 6.29 //

VERSE_6.30
etajjalaü jalajanãlavilocanàya  $ bhãmàya tasya mama càpyavibhaktamastu  &
ekaü kùaõaü virama vatsa pipàsito 'pi  œ pàtuü tvayà saha javàdayamàgato 'smi  // 6.30 //

atha và sukùatriyàõàü gatimupagataü vatsamahamupagato 'pyakçtã draùñum  / vatsa bhãmasena
VERSE_6.31
mayà pãtaü pãtaü tadanu bhavatàmbàstanayugaü  $ maducchiùñairvçttiü janayasi rasairvatsalatayà  &
vitàneùvapyevaü tava mama ca some vidhirabhå-  œ nnivàpàmbhaþ pårvaü pibasi kathamevaü tvamadhunà  // 6.31 //

kçùõe tvamapi dehi salilà¤jalim  /


&draupadã&:
{Pkt_188}ha¤je buddhimadie ubaõehi me salilaü  /


SktCh_188: ha¤je buddhimatike upanaya me salilam  /

*ceñã tathà karoti**


&draupadã&:
{Pkt_189}*upasçtya jalà¤jaliü pårayitvà**
mahàràa kassa salilaü demhi  /


SktCh_189: mahàràja kasmai salilaü dadàmi  /


&yudhiùñhiraþ&:
VERSE_6.32
tasmai dehi jalaü kçùõe sahasà gacchate divam  /
ambàpi yena gàndhàryà ruditena sakhã kçtà  // 6.32 //



&draupadã&:
{Pkt_190}õàha bhãmaseõa pariaõobaõãdaü udaaü saggagadassa de pàdodaaü bhodu  /


SktCh_190: nàtha bhãmasena parijanopanãtamudakaü svargagatasya te pàdodakaü bhavatu  /


&yudhiùñhiraþ&:
phàlgunàgraja
VERSE_6.33
asamàptapratij¤e 'staü yàte tvayi mahàbhuje  /
muktake÷yaiva dattaste priyayà salilà¤jaliþ  // 6.33 //



&draupadã&:
{Pkt_191}uññhehi mahàràa dåraü gacchadi de bhàdà  /


SktCh_191: uttiùñha mahàràja dåraü gacchati te bhràtà  /


&yudhiùñhiraþ&:
*dakùiõàkùispandanaü såcayitvà**
pà¤càli nimittàni me kathayanti saübhàvayiùyasi vçkodaramiti  /


&draupadã&:
{Pkt_192}mahàràa suõimittaü bhodu  /


SktCh_192: mahàràja sunimittaü bhavatu  /

*nepathye kalakalaþ**

*pravi÷ya saübhràntaþ**


&ka¤cukã&:
paritràyatàü paritràyatàü mahàràjaþ  / eùa khalu duràtmà kauravàpasadaþ kùatajàbhiùekapàñalitàmbara÷arãraþ samucchritadigdhabhãùaõagadàpàõirudyatakàladaõóa iva kçtànto 'trabhavatãü pà¤càlaràjatanayàmitastataþ parimàrgamàõa ita evàbhivartate  /


&yudhiùñhiraþ&:
hà daiva te nirõayo jàtaþ  / hà gàõóãvadhanvan  /*iti muhyati**



&draupadã&:
{Pkt_193}hà ajjautta hà mama saaüvarasaaügàhadullalida piaü bhàduaü aõugadosi õa uõa mahàràaü imaü dàsajaõaü a  /*iti mohamupagatà**



SktCh_193: hà àryaputra hà mama svayaüvarasvayaügràhadurlalita priyaü bhràtaramanugato 'si na punarmahàràjamimaü dàsajanaü ca  /


&yudhiùñhiraþ&:
hà vatsa savyasàcinhà trilocanàïganiùpeùamalla hà nivàtakavacoddharaõaniùkaõñakãkçtàmaraloka hà badaryà÷ramamunidvitãyatàpasa hà droõàcàryapriya÷iùya hà astra÷ikùàbalaparitoùitagàïgeya hà ràdheyakulakamalinãpràleyavarùa hà gandharvanirvàsitaduryodhana hà pàõóavakulakamalinãràjahaüsa
VERSE_6.34
tàü vatsalàmanabhivàdya vinãtamambàü  $ gàóhaü ca màmanupaguhya mayàpyanuktaþ  &
etàü svayaüvaravadhåü dayitàmadçùñvà  œ dãrghapravàsamayi tàta kathaü gato 'si  // 6.34 //

*mohamupagataþ**



&ka¤cukã&:
bhoþ kaùñam  / eùa duràtmà kauravàdhamo yatheùñamita evàbhivartate  / sarvathà saüpratyayameva kàlocitaþ pratãkàraþ  / citàsamãpamupanayàmyatrabhavatãü pà¤càlaràjatanayàm  / ahamapyevamevànugacchàmi  /*ceñãü prati**
bhadre tvamapi devyà bhràtaraü dhçùñadyumnaü nakulasahadevau vàvàpnuhi  / atha vaivamavasthite mahàràje 'stamitayorbhãmàrjunayoþ kuto 'tra paritràõà÷à  /


&ceñã&:
{Pkt_194}parittàaha parittàaha ajjà  /


SktCh_194: paritràyadhvaü paritràyadhvamàryàþ  /

*nepathye kalakalànantaram**


bho bhoþ samantapa¤cakasaücàriõaþ kùatajàsavamattayakùaràkùasapi÷àcabhåtavetàlakaïkagçdhrajambukolåkavàyasabhåyiùñhà viralayodhapuruùàþ kçtamasmaddar÷anatràsena  / kathayata kasminnudde÷e yàj¤asenã saünihiteti  / kathayàmyupalakùaõaü tasyàþ  /
VERSE_6.35
årå kareõa parighaññayataþ salãlaü  $ duryodhanasya purato 'pahçtàmbarà yà  &
duþ÷àsanena kacakarùaõabhinnamauliþ  œ sà draupadã kathayata kva punaþ prade÷e  // 6.35 //



&ka¤cukã&:
hà devi yaj¤avedisaübhave paribhåyase saüpratyanàthà kurukulakalaïkena  /


&yudhiùñhiraþ&:
*sahasotthàya sàvaùñambham**
pà¤càli na bhetavyaü na bhetavyam  /*sasaübhramam**
kaþ ko 'tra bhoþ  / saniùaïgaü me dhanurupanaya  / duràtmanduryodhanahataka àgacchàgaccha  / apanayàmi te gadàkau÷alasaübhçtaü bhujadarpaü ÷ilãmukhàsàreõa  / anyacca re kurukulàïgàra
VERSE_6.36
priyamanujamapa÷yaüstaü jaràsaüdhamallaü  $ kupitaharakiràtàyodhinaü taü ca vatsam  &
tvamiva kañhinacetàþ pràõituü nàsmi ÷akto  œ nanu punarapahartuü bàõavarùaistavàsån  // 6.36 //


*tataþ pravi÷ati gadàpàõiþ kùatajasiktasarvàïgo bhãmasenaþ**


&bhãmasenaþ&:
*uddhataü parikràman**
bho bhoþ samantapa¤cakasaücàriõaþ sainikàþ ko 'yamàvegaþ  /
VERSE_6.37
nàhaü rakùo na bhåto ripurudhirajalaplàvitàïgaþ prakàmaü  $ nistãrõorupratij¤àjalanidhigahanaþ krodhanaþ kùatriyo 'smi  &
bho bho ràjanyavãràþ samara÷ikhi÷ikhàdagdha÷eùàþ kçtaü va-  œ stràsenànena lãnairhatakarituragàntarhitairàsyate yat  // 6.37 //

kathayantu bhavantaþ kasminnudde÷e pà¤càlã tiùñhati  /


&draupadã&:
{Pkt_195}*labdhasaüj¤à**
parittàadu parittàadu mahàrào  /


SktCh_195: paritràyatàü paritràyatàü mahàràjaþ  /


&ka¤cukã&:
devi pàõóusnuùe uttiùñhottiùñha  / saüprati jhañiti citàprave÷a eva ÷reyàn  /


&draupadã&:
{Pkt_196}*sahasotthàya**
kahaü õa saübhàvemi ajja bi cidàsamãbaü  /


SktCh_196: kathaü na saübhàvayàmyadyàpi citàsamãpam  /


&yudhiùñhiraþ&:
kaþ ko 'tra bhoþ  / saniùaïgaü dhanurupanaya  / kathaü na ka÷citparijanaþ  / bhavatu  / bàhuyuddhenaiva duràtmànaü gàóhamàliïgya jvalanamabhipàtayàmi  /*parikaraü badhnàti**



&ka¤cukã&:
devi pàõóusnuùe saüyamyantàmidànãü nayanoparodhino duþ÷àsanàvakçùñà mårdhajàþ  / astamità saüprati pratãkàrà÷à  / citàsamãpameva drutataraü saübhàvaya  /


&yudhiùñhiraþ&:
kçùõe na khalvanihate tasminduràtmani duryodhane saühartavyàþ ke÷àþ  /


&bhãmasenaþ&:
pà¤càli na khalu mayi jãvati saühartavyà duþ÷àsanavilulità veõiràtmapàõibhyàm  / tiùñhatu tiùñhatu  / svayamevàhaü saüharàmi  /

*draupadã bhayàdapasarpati**


&bhãmasenaþ&:
tiùñha tiùñha bhãru kvàdhunà gamyate  /*iti ke÷eùu grahãtumicchati**



&yudhiùñhiraþ&:
*vegàdbhãmamàliïgya**
duràtmanbhãmàrjuna÷atro suyodhanahataka
VERSE_6.38
à÷ai÷avàdanudinaü janitàparàdho  $ matto balena bhujayorhataràjaputraþ  &
àsàdya me 'ntaramidaü bhujapa¤jarasya  œ jãvanprayàsi na padàtpadamadya pàpa  // 6.38 //



&bhãmasenaþ&:
aye kathamàryaþ suyodhana÷aïkayà krodhànnirdayaü màmàliïgati  /


&ka¤cukã&:
*niråpya saharùam**
mahàràja va¤cyase  / ayaü khalvàyuùmànbhãmasenaþ suyodhanakùatajàruõãkçtasakala÷arãràmbaro durlakùavyaktiþ  / alamadhunà saüdehena  /


&ceñã&:
{Pkt_197}*draupadãmàliïgya**
devi õivattãadu õivattãadu  / eso kkhu påridapaóiõõàbhàro õàho de veõãsaühàraü kàduü tumaü evva aõõesadi  /


SktCh_197: devi nivçtyatàü nivçtyatàm  / eùa khalu påritapratij¤àbhàro nàthaste veõãsaühàraü kartuü tvàmevànviùyati  /


&draupadã&:
{Pkt_198}ha¤je kiü maü alãavaaõehiü àsàsesi  /


SktCh_198: ha¤je kiü màmalãkavacanairà÷vàsayasi  /


&yudhiùñhiraþ&:
jayaüdhara kiü kathayasi  / nàyamanujadveùã duryodhanahatakaþ  /


&bhãmasenaþ&:
deva ajàta÷atro bhãmàrjunaguro kuto 'dyàpi duryodhanahatakaþ  / mayà hi tasya duràtmanaþ pàõóukulaparibhàvinaþ
VERSE_6.39
bhåmau kùiptaü ÷arãraü nihitamidamasçkcandanàbhaü nijàïge  $ lakùmãràrye niùaõõà caturudadhipayaþsãmayà sàrdhamurvyà  &
bhçtyà mitràõi yodhàþ kurukulamakhilaü dagdhametadraõàgnau  œ nàmaikaü yadbravãùi kùitipa tadadhunà dhàrtaràùñrasya ÷eùam  // 6.39 //


*yudhiùñhiraþ svairaü muktvà bhãmamavalokayanna÷råõi pramàrjayati**


&bhãmasenaþ&:
*pàdayoþ patitvà**
jayatvàryaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
vatsa bàùpajalàntaritanayanatvànna pa÷yàmi te mukhacandram  / tatkathaya kaccijjãvati bhavànsamaü kirãñinà  /


&bhãmasenaþ&:
nihatasakalaripupakùe tvayi naràdhipe jãvati bhãmo 'rjuna÷ca  /


&yudhiùñhiraþ&:
*punargàóhamàliïgya**

VERSE_6.40
riporàstàü tàvannidhanamidamàkhyàhi ÷ata÷aþ  $ priyo bhràtà satyaü tvamasi mama yo 'sau bakaripuþ  &



&bhãmasenaþ&:
àrya so 'ham  /


&yudhiùñhiraþ&:
VERSE_6.40
jaràsaüdhasyoraþsarasi rudhiràsàrasalile  œ tañàghàtakrãóàlalitamakaraþ saüyati bhavàn  // 6.40 //



&bhãmasenaþ&:
àrya sa evàham  / tanmu¤catu màmàryaþ kùaõamekam  /


&yudhiùñhiraþ&:
kimaparamava÷iùñam  /


&bhãmasenaþ&:
àrya sumahadava÷iùñam  / saüyacchàmi tàvadanena suyodhana÷oõitokùitena pàõinà pà¤càlyà duþ÷àsanàvakçùñaü ke÷ahastam  /


&yudhiùñhiraþ&:
satvaraü gacchatu bhavàn  / anubhavatu tapasvinã veõãsaühàramahotsavam  /


&bhãmasenaþ&:
*draupadãmupasçtya**
devi pà¤càlaràjatanaye diùñyà vardhase ripukulakùayeõa  / alamalamevaüvidhaü màmàlokya tràsena  /
VERSE_6.40
kçùñà yenàsi ràj¤àü sadasi nçpa÷unà tena duþ÷àsanena  $ styànànyetàni tasya spç÷a mama karayoþ pãta÷eùàõyasç¤ji  &
kànte ràj¤aþ kuråõàmapi sarasamidaü madgadàcårõitoro-  œ raïge 'ïge 'sçïniùaktaü tava paribhavajasyànalasyopa÷àntyai  // 6.40 //

buddhimatike kva sà saüprati bhànumatã yopahasati pàõóavadàràn  / bhavati yaj¤avedisaübhave yàj¤aseni  /


&draupadã&:
{Pkt_199}àõabedu õàho  /


SktCh_199: àj¤àpayatu nàthaþ  /


&bhãmasenaþ&:
smarati bhavatã yanmayoktam  /*ca¤cadbhujetyàdiSee stanza 1.21. pårvoktaü pañhati**



&draupadã&:
{Pkt_200}õàha õa kevalaü sumaràmi  / aõuhavàmi a õàhassa pasàdeõa  /


SktCh_200: nàtha na kevalaü smaràmi  / anubhavàmi ca nàthasya prasàdena  /


&bhãmasenaþ&:
*veõãmavadhåya**
bhavati saüyamyatàmidànãü dhàrtaràùñrakulakàlaràtrirduþ÷àsanaviluliteyaü veõã  /


&draupadã&:
{Pkt_201}õàha visumaridamhi edaü vàbàraü  / õàhassa pasàeõa puõo bi sikkhissaü  /


SktCh_201: nàtha vismçtàsmyetaü vyàpàram  / nàthasya prasàdena punarapi ÷ikùiùye  /

*bhãmasenaþ veõãü badhnàti**

*nepathye**


mahàsamarànaladagdha÷eùàya svasti bhavatu ràjanyakulàya  /
VERSE_6.42
krodhàndhairyasya mokùàtkùatanarapatibhiþ pàõóuputraiþ kçtàni  $ pratyà÷aü muktake÷ànyatulabhujabalaiþ pàrthivàntaþpuràõi  &
kçùõàyàþ ke÷apà÷aþ kupitayamasakho dhåmaketuþ kuråõàü  œ so 'yaü baddhaþ prajànàü viramatu nidhanaü svasti ràj¤àü kulebhyaþ  // 6.42 //



&yudhiùñhiraþ&:
devi eùa te veõãsaühàro 'bhinandyate nabhastalasaücàriõà siddhajanena  /

*tataþ pravi÷ataþ kçùõàrjunau**


&kçùõaþ&:
*yudhiùñhiramupagamya**
vijayatàü nihatasakalàràtimaõóalaþ sànujaþ pàõóavakulacandramà mahàràjo yudhiùñhiraþ  /


&arjunaþ&:
jayatvàryaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
*vilokya**
aye bhagavànpuõóarãkàkùo vatsa÷ca kirãñã  / bhagavannabhivàdaye  /*kirãñinaü prati**
ehyehi vatsa  /

*arjunaþ praõamati**


&yudhiùñhiraþ&:
*vàsudevaü prati**
deva kutastasya vijayàdanyadyasya bhagavànpuràõapuruùo nàràyaõaþ svayaü maïgalànyà÷àste  /
VERSE_6.43
kçtagurumahadàdikùobhasaübhåtamårtiü  $ guõinamudayanà÷asthànahetuü prajànàm  &
ajamamaramacintyaü cintayitvàpi na tvàü  œ bhavati jagati duþkhã kiü punardeva dçùñvà  // 6.43 //

*arjunamàliïgya**
vatsa pariùvajasva màm  /


&kçùõaþ&:
mahàràja yudhiùñhira
VERSE_6.44
vyàso 'yaü bhagavànamã ca munayo vàlmãkiràmàdayo  $ dhçùñadyumnamukhà÷ca sainyapatayo màdrãsutàdhiùñhitàþ  &
pràptà màgadhamatsyayàdavakulairàj¤àvidheyaiþ samaü  œ skandhottambhitatãrthavàrikala÷à ràjyàbhiùekàya te  // 6.44 //

ahaü punarduràtmanà càrvàkeõa viprakçtaü bhavantamupalabhyàrjunena saha tvaritataramàyàtaþ  /


&yudhiùñhiraþ&:
kathaü càrvàkeõa rakùasà vayamevaü vipralabdhàþ  /


&bhãmasenaþ&:
*saroùam**
kvàsau dhàrtaràùñrasakhà puõyajanàpasado yenàryasya mahàü÷cittavibhramaþ kçtaþ  /


&kçùõaþ&:
nigçhãtaþ sa duràtmà nakulena  / tatkathaya mahàràja kimasmàtparaü samãhitaü saüpàdayàmi  /


&yudhiùñhiraþ&:
evaü puõóarãkàkùa na kiücinna dadàti bhagavànprasannaþ  / ahaü tu puruùasàdhàraõayà buddhyà saütuùyàmi  / na khalvataþ paramabhyarthayituü kùamaþ  / pa÷yatu devaþ  /
VERSE_6.45
krodhàndhaiþ sakalaü hataü ripukulaü pa¤càkùatàste vayaü  $ pà¤càlyà mama durnayopajanitastãrõo nikàràrõavaþ  &
tvaü devaþ puruùottamaþ sukçtinaü màmàdçto bhàùase  œ kiü nàmànyadataþ paraü bhagavato yàce prasannàdaham  // 6.45 //

tathàpi prãtatara÷cedbhagavàüstadidamastu  /
VERSE_6.46
akçpaõamaruk÷ràntaü jãvyàjjanaþ puruùàyuùaü  $ bhavatu bhagavanbhaktirdvaitaü vinà puruùottame  &
dayitabhuvano vidvadbandhurguõeùu vi÷eùavi-  œ tsatatasukçtã bhåyàdbhåpaþ prasàdhitamaõóalaþ  // 6.46 //

api ca
VERSE_6.47
avanimavanipàlàþ pàntu vçùñiü vidhattàü  $ jagati jaladharàlã ÷asyapårõàstu bhåmiþ  &
tvayi muranarakàrau bhaktiradvaitayogà-  œ dbhavatu mama sudãrghaü havyama÷nantu devàþ  // 6.47 //



&kçùõaþ&:
evamastu  /

*iti niùkràntàþ sarve**

iti ùaùñho 'ïkaþ  /

samàptamidaü veõãsaühàraü nàma nàñakam  /



idaü ca vidagdhasnigdhaviyogadurmanasà vipralapitaü tena kavinà  /

kàvyàlàpasubhàùitavyasaninaste ràjahaüsà gatà-
stà goùñhyaþ kùayamàgatà guõalava÷làghyàstu vàcaþ satàm  /
sàlaükàrarasaprasannamadhuràkàràþ kavãnàü giraþ
pràptà nà÷amayaü tu bhåmivalaye jãyàtprabandho mahàn  //