Subandhu: Vasavadatta Based on the edition by Jaydev Mohanlal Shukla: Vàsavadattà of Subandhu, Jodhpur 1966. Input by Christian Ferstl [GRETIL-Version vom 16.9.2015] NOTE: Square brackets: as printed in Shukla's edition Round brackets: corrections of misprints Proper names are capitalized #<...># = BOLD ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ oü namo bhàratyai || karabadarasadç÷am alikhaü bhuvanatalaü yatprasàdataþ kavayaþ / pa÷yanti såkùmamatayaþ sà jayati sarasvatã devã // SuVas_1 // khinno 'si mu¤ca ÷ailaü bibhçmo vayam iti vadatsu ÷ithilabhujaþ / bharabhugnavitatabàhuùu gopeùu hasan harir jayati // SuVas_2 // kañhinataradàmaveùñanalekhàsandehadàyino yasya / ràjanti valivibhaïgàþ sa pàtu dàmodaro bhavataþ // SuVas_3 // sa jayati himakaralekhà cakàsti yasyotsukomayà nihità / nayanapratãpakajjalajighçkùayà ÷irasi rajata÷uktir iva // SuVas_4 // bhavati subhagatvam adhikaü vistàritaparaguõasya sujanasya / vahati vikàsitakumudo dviguõaruciü himakarodyotaþ // SuVas_5 // viùadharato 'py ativiùamaþ khala iti na mçùà vadanti vidvàüsaþ / yad ayaü nakuladveùã sa kuladveùã punaþ pi÷unaþ // SuVas_6 // atimaline kartavye bhavati khalànàm atãva nipuõà dhãþ / timire hi kau÷ikànàü råpaü pratipadyate dçùñiþ // SuVas_7 // hasta iva bhåtimalino laïghayati yathà yathà khalaþ sujanam / darpaõam iva taü kurute tathà tathà nirmalacchàyam // SuVas_8 // vidhvastaparaguõànàü bhavati khalànàm atãva malinatvam / antarita÷a÷irucàm api salilamucàü malinim àbhyadhikaþ // SuVas_9 // sà rasavattà nihatà navakà vilasanti carati no kaïkaþ / sarasãva kãrti÷eùaü gatavati bhuvi vikramàditye // SuVas_10 // aviditaguõàpi satkavibhaõitiþ karõeùu vamati madhudhàràm / anadhigataparimalàpi hi harati dç÷aü màlatãmàlà // SuVas_11 // guõinàm api nijaråpapratipattiþ parata eva saübhavati / svamahimadar÷anam akùõor mukuratale jàyate yasmàt // SuVas_12 // sarasvatãdattavaraprasàda÷ cakre subandhuþ sujanaikabandhuþ / pratyakùara÷leùamayaprabandhaü vinyàsavaidagdhyanidhir nibandham // SuVas_13 // #<1)># abhåd abhåtapårvaþ, sarvorvãpaticakracåóàmaõi÷reõã÷àõakoõakaùaõanirmalãkçtacaraõanakhamaõiþ, õçsiüha iva dar÷itaka÷ipukùetradànavismayaþ, kçùõa iva kçtavasudevatarpaõaþ, nàràyaõa iva saukaryasamàsàditadharaõãmaõóalaþ, kaüsàràtir iva janitaya÷odànandasamçddhiþ, ànakadundubhir iva kçtakàvyàdaraþ, sàgara÷àyãvànantabhogãcåóàmaõira¤jitapàdaþ, varuõa ivà÷àntarakùaõaþ, agastya iva dakùiõà÷àprasàdhakaþ, jalanidhir iva vàhinã÷atanàyakaþ samakarapracàra÷ ca, hara iva mahàsenànuyàto nirjitamàra÷ ca, merur iva vibudhàlayo vi÷vakarmà÷raya÷ ca, ravir iva kùaõadànapriya÷ cchàyàsantàpahara÷ ca, kusumaketur iva janitàniruddhasaüpad ratisukhaprada÷ ca, vidyàdharo 'pi sumanàþ, dhçtaràùñro 'pi guõapriyaþ, kùamànugato 'pi sudharmà÷ritaþ, bçhannalànubhàvo 'py antaþsaralaþ, mahiùãsaübhavo 'pi vçùotpàdã, ataralo 'pi mahànàyakaþ ràjà Cintàmaõir nàma | #<2)># yatra ca ÷àsati dharaõimaõóalaü chalanigrahaprayogà vàdeùu, nàstikatà càrvàkeùu, kaõñakayogo niyogeùu, parãvàdo vãõàsu, khalasaüyogaþ ÷àliùu, dvijihvasaïgçhãtir àhituõóikeùu, kara[cchedaþ këptakara]grahaõeùu, netrotpàñanaü munãnàü, ràjaviruddhatà païkajànàü, sarvabhaumayogo diggajànàü, ÷ålasaüyogo yuvatiprasave, agnitulà÷uddhiþ suvarõànàü, duþ÷àsanadar÷anaü bhàrate, karapatradàraõaü jalajànàü, param evaü vyavasthitam | mahàvaràho gotroddharaõapravçtto 'pi gotroddalanam akarot | ràghavaþ pariharann api janakabhuvaü janakabhuvà saha vanaü vive÷a | bharato 'pi ràmadar÷itabhaktir api ràjye viràmam akarot | nalasya damayantyà militasyàpi punar bhåparigraho jàtaþ | pçthur api gotrasamutsàraõàd vistàritabhåmaõóalaþ | itthaü nàsti vàgavasaraþ pårvatararàjeùu | #<3)># sa punar anya eva tyaktasarvapårvorvãpaticaritaþ | tathà hi | sarvataþ kañakasaücàriõo gandharvàn dar÷ita÷çïgonnatiþ sukhayan na viraràma | sa himàlayo nàva÷yàyocchalitaþ no màyàjanmane hita÷ ca | asau hi mànã giri sthito vçùadhvaja÷ ca | [asau] sadgatiþ, avadhåtàkhilakàntàraþ, pàvakàgresaraþ, na bhogotsukaþ sumanoharaþ[÷ ca] | sa ratnàkaro 'nahimayaþ, katham agàdhaþ, samaryàdaþ, nodreko 'py asya vismayaþ, himakarà÷rayo 'mçtamayaþ, satpàtraþ, tasyàcalo na krodhaþ, mahànadãnaþ, sapotaþ sa samudraþ | [sa candra iva] kùaõadànandakaraþ, kumudavanabandhuþ, sakalakalàkulagçhaü, natàràtibalaþ | [sa samudro] mitrodayahetuþ, kà¤cana ÷obhàü bibhrat, acalàdhikalakùmãþ sumerur iva | yasya ca ripuvargaþ sadà pàrtho 'pi na mahàbhàrataraõayogyaþ, bhãùmo 'py a÷àntanave hitaþ, sànucaro 'pi na gotrabhåùitaþ | api ca sa tri÷aïkur iva nakùatrapathasthalitaþ, ÷aïkaro 'pi na viùàdã, pàvako 'pi na kçùõavartmà, à÷rayà÷o ['pi] na dahanaþ, nàntaka ivàkasmàd apahçtajãvanaþ, na ràhur mitramaõóalagrahaõavardhitaruciþ, na nala iva kalivilasitavinañitaþ, na cakrãva ÷çgàlavadhastutisamullasitaþ, nandagopa iva ya÷odayànvitaþ, jaràsandha iva ghañitasandhivigrahaþ, bhàrgava iva sadànabhogaþ, da÷aratha iva sumitropetaþ sumantràdhiùñhita÷ ca, dilãpa iva sudakùiõànugato rakùitagu÷ ca, ràma iva janitaku÷alavayo råpocchràyaþ | tasya ca pàrijàta ivà÷ritanandanaþ, himàlaya iva janita÷ivaþ, mandara iva bhogibhogàïkitaþ, kailàsa iva mahe÷varopabhuktakoñiþ, madhur iva nànàràmànandakaraþ, kùãrodamathanodyatamandara iva mukharitabhuvanaþ, ràgarajjur ivollàsitaratiþ, ã÷ànabhåtisa¤caya iva sandhyocchalitaþ, ÷aranmegha ivàvadàtahçdayo viùõupadàvalambã ca, pàrtha iva samarasàhasocitaþ, kaüsa iva kuvalayàpãóabhåùitaþ, tàrkùya iva [vinatànandakaraþ] sumukhanandana[÷ ca], viùõur iva kroóãkçtasutanuþ, ÷àntanava iva svava÷asthàpitakàladharmaþ, kauravavyåha iva su÷armàdhiùñhitaþ, subàhur api ràmànandã, samadçùñir api mahe÷varo, muktàmayo 'py ataralamadhyo, jalada iva vimalataravàridhàràtràsitaràjahaüsaþ, vaü÷apradãpo 'py akùatada÷aþ, tanayaþ Kandarpaketur nàma | #<4)># yena ca candreõeva sakalakalàkulagçheõa, ÷arvarãtihàriõà, kumudavanabandhunà, prasàdità÷ena, vilokità jaladhaya ivollasitagotràþ, sudåravartitajãvanàþ, prasannasattvàþ santaþ paràm çddhim avàpuþ prajàlokàþ | yasya ca janitàniruddhalãlasya, ratipriyasya, kusuma÷aràsanasya, makaraketor iva dar÷anena vanitàjanasya hçdayam ullalàsa | yasmai cànugatadakùiõasadàgataye, netra÷rutisukhadakomalakokilarutàya, vikàsitapallavàya, kçtakàntàrataraïgàya, surabhisumano'bhiràmàya, sarvajanasulabhapadmàya, vistçtakarasaüpade, atikràntadamanakàya vasantàyeva, vanalatà ivotkalikàsahasrasaükulàþ, bhramarasaïgatàþ, pravàlahàriõyaþ, vilasadvayasas taruõyaþ spçhayàücakruþ | yasya [ca] samarabhuvi bhujadaõóena kodaõóaü, kodaõóena bàõàþ, bànai ripu÷iraþ, tenàpi bhåmaõóalaü, tena cànanubhåtapårvo nàyakaþ, nàyakena ca kãrtiþ, kãrtyà ca saptasàgaràþ, sàgaraiþ kçtayugàdi ràjacaritasmaraõaü, anena ca sthairyaü, amunà ca pratikùaõam à÷caryam àsàditam | yasya ca pratàpànaladagdhànàü ripusundarãõàü karatalatàóanabhãtair iva muktàhàraiþ payodharaparisaro muktaþ | yasya ca nihitanàràcajarjaritamattamàtaïgakumbhasthalavigalitamuktàphaladanturitaparisare, taratpatrarathe, raktavàrisaücaratkarikacchapotphullapuõóarãka÷atasamàkule, nçtyatkabandhe, surasundarãsaügamotsukacàrabhañàhaïkàrasaübhàrabhãùaõe, samarasarasi, bhinnapadàtikarituragarudhiràrdro jayalakùmãpàdàlaktakaràgara¤jita iva khaógo raràja | #<5)># atha sa kadàcid avasannàyàü yàmavatyàü dadhidhavale kàlakùapaõakapiõóa iva ni÷àyamunàphenastabake, menakànakhamarjana÷ilà÷akala iva madhucchatracchàyamaõóalodare, pa÷cimàcalopadhànasukhanilãna÷irasaþ, tàóaïka iva ÷eùamadhubhàji, caùaka iva vibhàvarãvadhvàþ, aparajalanidhipayasi ÷aïkhakàntikàmuke nimajjati kumudinãnàyake, ÷i÷irakardamitakumudaparàgamadhyabaddhacaraõeùu, ùañcaraõeùu, kalapralàpabodhitacakitàbhisàrikàsu sàrikàsu, prabuddhàdhyàpakakarmañheùu mañheùu, bhàsaràgamukharakàrpañikopagãyamànakàvyakathàsu rathyàsu, sakalanipãtani÷àtimirasaüghàtam atitanãyastayà soóhum asamartheùv iva kajjalavyàjàd udvamatsu, kàmimithunanidhuvanalãlàdar÷anàrtham ivodgrãvikà÷atadànakhinneùu, vividhabudhà÷rayabhavanavicitrasuratakrãóàsàkùiùu, ÷araõàgatam ivàdhonilãnaü timiram avatsu, durjanavacaneùv iva dagdhasnehatayà mandimànam upagateùu, ativçddheùv iva da÷àntam upagateùu, vipannasadã÷vareùv iva pàtramàtra÷eùeùu, dànaveùv iva ni÷àntapathacàriùu, astagiri÷ikhareùv iva patitapataïgeùu, prdãpeùu, anavaratamakarandabindusaüdohamohamukharamadhukaranikurumbahuükàramukhariteùu, mlànimànam upagacchatsu vàsàgàrakusumopahàreùu, vigalitakundair alakaiþ priyaviraha÷okàd bàùpabindån utsçjadbhir iva priyatamagamananiùedham iva kurvatãùu vàcàlatulàkoñibhi÷ caraõapallavair vilasitàsu, rajani÷eùasuratapari÷ramavigalitake÷apà÷adaradalitamàlatãmàlàparimalalubdhamukharamadhukaranikurumbapakùànilapãtanidàghajala÷ãkarakaõàsu, udvelladbhujavallãjhaõatkàrasubhagàsu, [nava]nakhapadadaùñake÷anirmokavedanàkçtasãtkàravinirgatadugdhamugdhada÷anakiraõacchañàdhavalitabhogavàsàsu, punardar÷anapçcchàvidhurasakhãjanànukùaõavãkùyamàõapriyatamàsu, kùaõadàgatasuratavaiyàtyavacana÷atasaüsmàrakagçha÷ukacàñuvyàhçtikùaõajanitamandàkùàsu, ÷aradvàsaralakùmãùv iva nakhàlaïkçtapayodharàsu, àsannamaraõàsv iva jãvite÷apuràbhimukhãùu, vasantavanaràjiùv ivotkalikàbahulàsu, priyair àliïgyamànàsu kàminãùu, àndolitakusumakesare, ke÷areõumuùiraõitamadhukaramaõãnàü ramaõãnàü, vikacakumudàkare mudàkare saïgabhàji, priyavirahitàsu rahitàsu sukhena murmuram iva varùati samantàd arpake darpakeùu dahanasya, dåraprasàritakokapriyatamàrute màrute vahati, jaghanamadananagaratoraõena, manmathamahànidhimandirakanakapràkàreõa, romalatàlavàlavalayena, gaganacandramaõóalapariveùeõa, tribhuvanavijayapra÷astiromàvalãkanakapatreõa, sakalajanahçdayabandãnivàsaparikhàvalayena, jagallocanavilàsa÷alàkàguõeneva mekhalàdàmnà parikalitajaghanasthalàm, unnatapayodharabhàràntaritamukhadar÷anàpràptikhedeneva gurunitambapayodharakumbhapãóàjanitàyàseneva, payodharakala÷ayoþ kathaü mayy eva pàto bhaviùyatãti cintayeva, gçhãtagurukalatrànu÷ayeneva, vidhàtur atipãóayato hastaparàmar÷ajanitaparikle÷eneva kùãõataratàm upagatena madhyabhàgenàlaïkçtàm, anuràgaratnamayakanakaparuvakàbhyàü cåcuka[mudrà]sanàthàbhyàm, atigurupariõàhatayà patanabhayakhillitàbhyàm iva cåcukacchalena vidhinà iva kãlitàbhyàü, sakalàvayavaniùikta÷eùalàvaõyayuktàbhyàü, [hçdaya]tañàkakamalàbhyàü [iva] hçcchayacàturikàvibhramàbhyàü, romàvalãlatàphalàbhyàü, kandarpadarpavardhanava÷ãkaraõacårõapårõasamudràbhyàü, a÷eùajanahçdayapatanasa¤jàtagauravàbhyàü, saüsàramahàtaruphalàbhyàü, yauvanamahàpàdapaprasavàbhyàü, hàralatàmçõàlalobhanãyacakracàkàbhyàü, hàralatàromàvalãsaïgamavyàjaprayàgataruphalàbhyàü, tribhuvanavijayapari÷ramakhinnasya makaraketor vijanavàsagçhàbhyàm udbhàsamànàü stanabhyàü, mukhacandrasaütatasaünihitasandhyàràgeõa, dantamaõirakùàsinduramudrànukàriõà, niþsaratà hçdayànuràgeõeva ra¤jitena, ràgasàgaravidruma÷akalenevàdharapallavenopa÷obhamànàü, taruõaketakadaladràghãyasà pakùmalacañulàlasena hçdayàvàsagçhàvasthitasya hçcchayavilàsino gavàkùa÷aïkàm upajanayatà, saràgeõàpi nirvàõaü janayatà, gatiprasararodhaka÷ravaõakçtakopenevopàntalohitena dhavalayateva jagada÷eùaü, utphullakamalakànanasanàtham iva gaganaü kurvatà, dugdhàmbhonidhisahasràõãvodvamatà, kundalãlotpalamàlatãmàlàlakùmãm upahasatà nayanayugalena vibhåùitàü, da÷anaratnatulàdaõóena nayanasetusamuddhatabandhena yauvanamanmathavàraõavaraõóakeneva nàsàvaü÷ena pariùkçtà, vilocanakuvalayabhramarapaïktibhyàü mukhamadanamandiratoraõàbhyàü, ràgasàgaraveõikàbhyàü, yauvananartakalàsikàbhyàü bhrålatàbhyàü viràjitàü, ghanasamayàkà÷alakùmãm ivollasaccàrupayodharàü, jayaghoùaõàpannajanatàm ivollasattulàkoñipratiùñhitàü, suyodhanadhçtim iva karõavi÷ràntalocanàü, vàmanalãlàm iva dar÷itavalibhaïgàü, vç÷cikaravisthitim ivàtikràntakanyàtulàü, uùàm ivàniruddhadar÷anasukhàü, ÷acãm iva vandanekùaõaruciü, pa÷upatitàõóavalãlàm ivollasaccakùuþ÷ravasaü, añavãm ivottuïga÷yàmalakucàü, vànarasenàm iva sugrãvàïga÷obhitàü, ÷anai÷ careõa pàdena saumyena dar÷anena guruõà nitambena, lohitenàdhareõa vikacena vilocanena bhàsvatàlaïkàreõa, grahamayãm iva saüsàrabhitticitralekhàm iva trailokyasaundaryasaïketabhåmim iva rasà¤janasiddhim iva yauvanasya, saükalpavçttim iva ÷çïgàrasya, nidhànam iva kautukasya, vijayapatàkàm iva makaradhvajasya, abhibhåtim iva madanakàntàbhyàþ, saïketabhåmim iva làvaõyasya, staübhanacårõam ivendriyàõàü, mohana÷aktim iva manmathasya, vihàrasthalãm iva saundaryasya, ekàyatana÷àlàm iva saubhàgyasya, utpattisthànam iva kànteþ, [àkarùaõamantrasiddhi]m iva manasaþ, cakùurbandhanamahauùadhim iva manmathendrajàlinaþ, tribhuvanavilocanamçùñim iva prajàpateþ kanyakàm aùñàda÷avarùade÷ãyàm apa÷yat svapne | #<6)># atha tàü prãtivistàritena pibann iva cakùuùà, janiterùyayeva nidrayà cirasevitayà mumuce | vibuddhas tu viùasarasãva durjanavacasãva nimagnam àtmànam avadhàrayituü na ÷a÷àka | tathà hi kùaõam àkà÷atalàliïganàrthaü prasàritabàhuyugalaþ "ehy ehi priyatame, mà gaccha mà gaccheti" dikùu vidikùu ca vilikhitàm ivotkãrõàm iva cakùuùi nikhàtàm iva hçdaye priyàm àjuhàva | tatas tatraiva ÷ayyàtale nilãno niùiddhà÷eùaparijanadar÷ano dattakapàñaþ parihçtatàmbålàhàràdisakalopabhogas taü divasam anayat | tathàiva ni÷àm api svapnasamàgamecchàbhir anaiùãt | #<7)># atha tasya priyasakho Makarando nàma katham api labdhaprave÷aþ kandarpasàyakaprahàraviva÷aü Kandarpaketum uvàca | "sakhe, kim idam asàmpratam asàdhujanocitacaritam à÷rito 'si? tavaitad àlokya [caritaü] vitarkadolàsu nivasanti santaþ | khalà(þ) punas tat tad aniùñam anucitam evàvadhàrayanti | aniùñodbhàvanarasàntaraü khalahçdayaü bhavati | ko nàmàsya tattvaniråpaõe samarthaþ | tathà hi bhãmo 'pi na bakadveùã, à÷rayà÷o 'pi màtari÷và, atikañur api mahàrasaþ, sarùapasneha iva karayugalàlito 'pi ÷irasà dhçto 'pi na kàñavaü jahàti | tàlaphalarasa ivàpàtamadhuraþ pariõàmavirasas tikta÷ ca | pàdaparàga ivàdhåto 'pi mårdhànàü kaùàyayati | viùataruprasava iva yathà yathànubhåyate tathà tathà moham eva draóhayati | na vàriviraho 'sya jàyate nãcade÷asyeva | nidàghadivasa iva matsaro vahati saütàpaü sumanasàm | andhakàra iva doùànubandhacaturaþ vi÷vakarmàvalopanodyataþ | viråpàkùo 'pi cakradharaþ, ÷akra÷ ca ivoccaiþ÷ravàþ nade÷ajapra÷aüsã ca | ÷arasyeva nirbhinnasyàpi sataþ snehaü dar÷ayati | takràña iva hçdayaü viloóayati | yakùabalir ivàtmaghoùamukharo maõóalabhramaõakathaka÷ ca | mattamàtaïga iva svava÷àlolamukho 'dharãkçtadàna÷ ca | vçùabha iva surabhiyànavikalaþ kàmãva gotraskhalanavidhuro vàmàdhvànurakta÷ ca | ajãrõavikàra iva kalevare 'pi vacasi mandimànam àvahati | va¤caka iva raktaþ kañukaphalena vibhàvarãrakta÷ ca | pareta iva bandhutàpadar÷anaþ | para÷ur iva bhadra÷riyam api khaõóayati | kuddàla iva dalitagotraþ kùamàbhàjaþ pràõino nikçntati | ratakãla iva jaghanyakarmalagno 'pi hrepayati sàdhån | duùña÷årpa÷rutir iva kànanarucir anugatam api yavasaü tataü nànumodate | abãjàd eva jàyante 'kàõóàt prasaranti khalavyasanàïkuràþ durucchedà÷ ca bhavanti | asatàü hçdi praviùño hi doùalavaþ karàlàyate, satàü na vi÷aty eva hçdayam, bhåyo yadi katham api vi÷ati tadà pàrada iva kùaõamàtraü na tiùñhati | mçgà iva [vinoda]bindoþ ÷ramagàþ bhavanti sàdhavaþ | sukhaü janà hi bhavàdç÷àþ ÷aratsamayà iva haranti na ca mitrasya sacetanà visadç÷am upadi÷anti | acetanànàm api maitrã samucitapakùanikùiptà | [tathà hi] màdhurya÷aitya÷ucitvatàpa÷àntibhiþ payaþ paya iti nimittatàm upagatasya dugdhasya matsamàgamàd vardhitasya kvàthe puro mamaiva kùayo yukta iti vicintyeva vàriõàpi kùãyate | tad idam asàüpratam àcaritam | sakhe gçhàõa sàdhujanocitam adhvànam | sàdhavo hi mohàt param utpathapravçttà bhavantãtyàdi" vadati tasmin katham api smaraprahàraparava÷aþ parimitàkùaram uvàca [Kandarpaketuþ] | "vayasya, ditir iva ÷atamanyusamàkulà bhavati sajjanacittavçttiþ | nàyam upade÷akàlaþ | pacyanta ivàïgàni kvathyanta ivendriyàõi | bhidyanta iva marmàõi | niþsarantãva pràõàþ | unmålyanta iva vivekàþ | naùñeva smçtiþ | tad adhunà yadi tvaü sahapàüsukçãóitasamaduþkhasukho 'si tadà màm anugacchety" uktvà parijanàlakùitas tena sahaiva puràn nirjagàma | #<8)># anantaraü katipayanalva÷atam adhvànaü gatvàgastyavacanasamàhçtabrahmàõóagata÷ikharasahasraþ, kandaràntaralatàgçhasukhaprasuptavidyàdharamithunagãtàkarõanasukhitacamarãgaõamàraõotsukita÷abara÷atasaübàdhakakùatañaþ, kañakakarikaràkçùñabhagnasyandamànaharicandanàmodavàhigandhavàhasurabhita÷ilàtalaþ, sudårapatanabhagnatàlaphalarasàrdrakaratalàsvàdasotsuka÷àkhàmçgakadambakaþ, pralambamànanirjharavarasavidhopaviùñajãvaüjãvakamithunalihyamànavividhaphalarasàmodasurabhitaparisaraþ, sarabhasakesarisahasrakharanakharadhàràvidàritamattamàtaïgakumbhasthalagalitamuktàphala÷abala÷ikharatayà ÷irolagnaü tàràgaõam ivodvahan, sugrãva iva çkùagavaya÷arabhakesarikumudasevyamànapàdacchàyaþ, pa÷upatir iva nàganiþ÷vàsasamutkùiptabhåtiþ, janàrdana iva vicitravanamàlaþ, sahasrakiraõa iva saptapatrasyandanopetaþ, viråpàkùa iva sannihitaguhaþ ÷ivànugata÷ ca, kàmãva kàntàroùarasànugataþ samadana÷ ca, ÷rãparvataþ iva sannihitamallikàrjunaþ, naravàhanadatta iva priyaïgu÷yàmàsanàthaþ, ÷i÷ur iva kçtadhàtrãdhçtiþ, vàsaràrambha ivàruõaprabhàpàñalitapatravanaràjiþ, kçùõapakùa iva bahulatàgahanaþ, karõa ivànubhåta÷atakoñidànaþ, bhãùma iva ÷ikhaõóimuktair ardhacandrai ràcitaþ, kàmasåtravinyàsa iva mallanàgaghañitakàntàrasàmoditaþ, hiraõyaka÷ipur iva ÷ambarakulà÷rayaþ, gairikaràgavyàjàd upariravirathamàrgamàrgaõàrtham ivàruõenopàsyamànaþ, ÷ikharagatasåryàcandramastayà vistàritavilocano 'gastyamàrgam ivodvãkùamàõaþ, srastàntranàla iva jaradajagarabhogaiþ, kumbhakarõa iva dantàntaràlagatavànaravyåhaþ, piõóàlaktakàïkitapadapaïktisåcitasa¤carita÷acãpativàravilàsinãsaïketaketakãmaõóapaþ, akulãno 'pi sadvaü÷abhåùitaþ, dar÷itàbhayo 'pi mçtyuphaladàyã, saprastho 'py aparimàõaþ, sanado 'pi niþ÷abdaþ, bhãmo 'pi kãcakasuhçt, pihitàmbaro 'py ullasadaü÷uko Vindhyo nàma mahàgirir adç÷yata | #<9)># ya÷ ca pravçddhagulmatayaiveha dç÷yamànabahudhàtuvikàraþ, sàdhur iva sànugrahapracàraprakañitamahimà, mãmàüsànyàya iva pihitadigambaradar÷anaþ | ya÷ ca harivaü÷air iva puùkarapràdurbhàvaramaõãyaiþ, rà÷ibhir iva mãnamithunakulãrasaïgataiþ, karaõair iva ÷akuninàgabhadrabàlabakulopetaiþ khàtakair upa÷obhitopàntaþ | ya÷ ca kusumavicitràbhiþ, vaü÷apatrapatitàbhiþ, sukumàralalitàbhiþ puùpitàgràbhiþ ÷ikhariõãbhiþ praharùiõãbhir latàbhir dar÷itànekavçttavilàsaþ | ya÷ ca samadakalahaüsasàrasarasitodbhràntabhàkåñavikañapucchakacchavyàdhåtavikacakamalakhaõóavigalitamakarandabindusandohasurabhitasalilayà, sàyantanasamayonmajjadràjasundarinàbhimaõóalanipãtasalilayà, madamukhararàjahaüsakulakolàhalamukharitakålapulinayà, tañanikañamattamàtaïgagaõóapiõóanirgatamadadhàràstabakitasalilayà, tãrapraråóhaketakãkànananipatitadhålãnikurumbajàtasaikatasukhopaviùñataruõasuramithunanidhuvanalãlàparimalasàkùikålopavanayà, tañàvañanikañanipatitajambåkhaõóamaõóapàvasthitajaladevatàvagàhyamànapayasà, tãrapraråóhavetasalatàbhyantaranilãnadàtyåhavyåhamadakalakuhakuhàràvakautukàkçùñasuramithunasaüskriyamàõopabhogayà, upakålasa¤jàtakulàlakukkuñaghañàghåtkàratãrayà, jalamànuùamçditasukumàrapulinayà, upavanavàtàndolitataralataraïgayà, nalaniku¤japu¤janiviùñabakoñakakuñumbinãnirãkùyamàõàrddha÷apharayà, potàdhànalubdhakakoyaùñikaskabhanabhãmavetasavanayà, taraïgamàlàsantaraduddaõóapàladar÷anadhàvadaticapalaràjilaràjiràjitopakålasalilayà, kha¤jarãñakaõàñãnamithunamaithunopajàtanidhigrahaõakautukakiràta÷atakhanyamànatãrayà, kruddhayeva dar÷itamukhbhaïgayà, mattayeva skhaladgatyà, dinàrambhalakùmyeva vardhamànavelayà, bhàratasamarabhåmyeva nçtyatkabandhayà, pràvçùeva vijçmbhamàõa÷atapatrapihitaviùadharayà, dhanakàmayeva kçtabhåbhçtsevayà revayà priyatamayeva prasàritavãcihastopagåóhaþ | ya÷ ca harikharanakharavidàritakumbhasthalavikalavàraõadhvànaiþ / adyàpi kumbhasambhavam àhvayatãvoccatàlabhujaþ // SuVas_14 // tato Makarandas tam uvàca: pa÷yoda¤cadavà¤cada¤citavapuþpa÷càrdhapårvàrdhabhàk stabdhottànitapçùñhaniùñhitamanàgbhugnàgralàïgålabhçt / daüùñràkoñivisaïkañàsyakuharaþ kurvan sañàm utkañàm utkarõaþ kurute kramaü karipatau kråràkçtiþ kesarã // SuVas_15 // api ca utkarõo 'yam akàõóacaõóimakuñaþ sphàratsphuratkesaraþ kråràkàrakaràlakàyavikañaþ stabdhordhvalàïgålabhçt / citreõàpi na ÷akyate vilikhituü sarvàïgasaïkocabhàk cãtkurvadgiriku¤jaku¤jara÷iraþ kumbhasthalastho hariþ // SuVas_16 // #<10)># anantaraü ca nãcade÷anadyeva nyagrodhopacitayà, uttaragograhaõasamarabhåmyeva vijçmbhitabçhannalayà, marude÷añakkayàtrayeva ghanasàrasàrthavàhinyà, vidagdhamadhugoùñhyeva nànàviñapãtàsavayà, nalakåbaracittavçttyeva satatadhçtarambhayà, mattamàtaïgagatyeva ghaõñàravaviditamàrgayà, sadã÷varasevayeva dårodgatabahuphalayà, viràñalakùmyeva ànanditakãcaka÷atayà Vindhyàñavyà katipayapadaü gatvà, kàmina iva madana÷alàkàïkitasya, vikartanasyeva snigdhacchàyasya, vaikuõñhasyeva lakùmãbhçtaþ, yàtrodyatançpater iva ghanapatra÷obhitasya, vedasyeva bhåri÷àkhàlaïkçtasya, gàõikyasyevànekapallavojjvalasya, jambåvçkùasya talacchàyàyàü vi÷a÷ràma | #<11)># atràntare bhagavàn api marãcimàlã àtapaklàntamattamahiùalocanapàñalamaõóala÷ caramàcala÷çïgam àruroha | #<12)># tato Makarandaþ phalamålàny àdàya katham api tam abhininditàhàraparicayam akàrùãt | svayaü ca tadupabhukta÷eùam a÷anam akarot | atha tàm eva priyatamàü þçdayaphalake saükalpatålikayà likhitàm avalokayan niùyandakaraõagràmaþ Kandarpaketur Makarandaviracitapallava÷ayane suùvàpa | athàrdhayàmamàtrakhaõóitàyàü vibhàvaryàü tatra jambåtaru÷ikhare mithaþ kalahàyamànayoþ ÷uka÷àrikayoþ kalakalaü ÷rutvà, Kandarpaketur Makarandam uvàca | "vayasya ÷ruõuvas tàvad etayor àlàpam" iti | tataþ sàrikà prakopataralàkùaram uvàca | "kitava ÷àrikàntaram anviùya samàgato 'si, katham itarathà ràtrir iyatã taveti" | tac chrutvà ÷ukas tàm abravãt | "bhadre 'pårvà mayà kathà ÷rutà" | atha samupajàtakutåhalayànubadhyamànaþ sa kathayitum àrebhe | #<13)># asti pra÷astasudhàdhavalaiþ bçhatkathàlambair iva ÷àlabha¤jikopa÷obhitaiþ, vçttair iva samàõavakakrãóitaiþ, kariyåthair iva samattavàraõaiþ, sugrãvasainyair iva sagavàkùaiþ, balibhavanair iva sutalasannive÷air ve÷mabhir udbhàsitaü, dhanadenàpi pracetasà, prajàpàlenàpi ràmeõa, priyaüvadenàpi puùpaketunà, bharatenàpi ÷atrughnena, tithipareõàpy atithisatkàrapravaõena, asaïkhyenàpi saïkhyàvatà, marmabhedenàpi vãratareõa, apatitenàpi nànàsavàsaktena, sudar÷anenàpy acakreõa, aj¤àtamadenàpi supratãkena, apakùapàtinàpi haüsena, aviditasnehakùayeõàpi kulapradãpena, agraheõàpi kàvyajãvaj¤ena, nidàghadivaseneva vçùavardhitarucinà, màghaviràmadivaseneva tapasyàrambhinà, nabhasvateva satpathagàminà, vivasvateva gopatinà, mahe÷vareõeva candraü dadhatà nivàsijanenànugataü, ghanàghaneneva pravàlamaõimaõóalena, devàïganàjanenevendràõãparicitavidagdhena, vanagajeneva navapallavapallavitarucinà, kokileneva parapuùñena, bhramareõeva kusumeùu làlitena, jalaukeneva raktàkçùñinipuõena, yàyajåkeneva suratàrthinà, mahànañabàhuneva baddhabhujaïgena, garuóeneva vilàsihçdayatàpakàriõà, andhàsureõeva ÷ålànàm uparigatena ve÷yàjanenàdhiùñhitaü Kusumapuraü nàma nagaram | #<14)># yatra ca suràsuramaulimaõimàlàlàlitacaraõàravindà, ÷umbhani÷umbhabalamahàvanadàvànalajvàlà, mahiùamahàsuragirivaravajradhàrà, praõayapraõatagaïgàdharajañàjåñaskhalitajàhnavãjaladhàràdhautapàdapadmà bhagavatã Kàtyàyanã Caõóàbhidhànà svayaü nivasati | yasya parisare suràsuramukuñakusumarajoràjiparimalavàhinã, prajàpatikamaõóaludharmadravadhàrà, dharàtalagatasagarasuta÷atasuranagarasamàrohaõapuõyarajjuþ, airàvaõakañakamañhakampitatañà, haricandanasyandanasurabhitasalilà salãlasurasundarãnitambabimbàhatitaralitataraïgà, snànàvatãrõasaptarùimàlàvimalajañàñavãparimalapuõyaveõiþ, eõatilakamukuñajañàjåñakuharabhràntijanitasaüskàratayaiva kuñilàvartà, dharaõãva sàrvabhaumakaraspar÷opabhogakùamà, jaladakàlasarasãva gandhàndhoparibhramadbhramaramàlànumãyamànajalamagnakumudapuõóarãkà, chandovicitir iva màlinãsanàthà, grahapaïktir iva såryàtmajopa÷obhità saràjahaüsà ca, ÷aratkàladina÷rãr ivojjvalatkokanadà prabuddhapuõóarãkàkùà ca, hatàndhatamasàpi tamasànvità, [vãcikalitàpy avãcidurgamà] bhagavatã Bhàgarathã pravahati | #<15)># [yac ca] di÷i di÷i kusumanikaram iva tàràgaõam udvahadbhiþ, uttambhitajaladaiþ, anåruka÷àbhighàtaparava÷aravirathaturagagràsaviùamitapallavaiþ, candracamåruruciracaraõasaïkràntàmçtakaõanikarasekasa¤jàtabahalasukumàranavakisalayasahasrakalitàkàlasandhyàvibhramaiþ, bharatacaritair iva sadàràmà÷ritaiþ, mahàvãrair iva nàrikeladharaiþ, asaüskçtataruõair iva dåraprasàritàkùaiþ, tapasvibhir iva japàsaktaiþ, prasàdhitair iva màlopa÷obhitaiþ, màtaïgakumbhasthaladàraõodyatasiühair ivotkarõakesaraiþ, sàriùñair api cirajãvibhiþ, muniyutair api madanàdhiùñhitaiþ, upavanapàdapair upa÷obhitaü, aditijañharam ivànekadevakulàdhyàsitaü, pàtàlam iva mahàbali÷obhitaü bhujaïgàdhiùñhitaü ca, suràlayair api pavitraü, bhogibhir api nirupadrutam | #<16)># tatra ca suratabharakhinnasuptasãmantinãratnatàñaïkamudràïkitabàhudaõóaþ, pracaõóapratipakùalakùmãke÷apà÷akusumamàlàmodasurabhitakarakamalaþ, pra÷astakedàra iva bahudhànyakàryasaüpàdakaþ, pàrtha iva subhadrànvitaþ sabhãmasena÷ ca, kçùõa iva satyabhàmopetaþ øçïgàra÷ekharo nàma ràjà prativasati | yo balabhit pàvako dharmaràõ nirçtiþ pracetàþ sadàgatir dhanadaþ ÷aïkara ity aùñamårtir apy anaùñamårtiþ | suràõàü pàtàsau sa punar atipuõyaikahçdayo grahas tasyàsthàne gururucitamàrge sa nirataþ / karas tasyàtyarthaü vahati ÷atakoñipraõayitàü sa sarvasvaü dàtà tçõam iva sure÷aü vijayate // SuVas_17 // jãvàkçùñiü sa cakre mçdhabhuvi dhanuùaþ ÷atrur àsãd gatàsur lakùàptir màrgaõànàm abhavad aribale tad ya÷as tena labdham / muktà tena kùameti tvaritam arigaõair uttamàïgaiþ pratãùño pa¤catvaü dveùisainye sthitam avanipatir nàpa saïkhyàntaraü saþ // SuVas_18 // #<17)># yatra ca ràjanãticature caturambudhimekhalàyà bhuvo nàyake ÷àsati vasumatãü pitçkàrye vçùotsargaþ, ÷a÷inaþ kanyàtulàrohaþ, yogeùu ÷ålaghàtàdicintà, dakùiõavàmakaraõaü digvini÷cayeùu, ÷arabhedo dadhiùu, ÷çïkhalàbandho varõagrathanàsu, utprekùàùepaþ kàvyàlaïkàreùu, lakùadànacyutiþ sàyakànàü, kvipàü sarvavinà÷aþ, ko÷asaïkocaþ kamalàkareùu, jàtihãnatà duùkuleùu na puùpamàlàsu, ÷çïgàrahànir jaratkariùu na janeùu, durvarõayogaþ kambikàdiùu na kàminãkàntiùu, gàndhàravicchedo ràgeùu na pauravanitàsu, mårcchàdhigamo gàneùu, kharmàbhàvo nãcasevakeùu na paridhàneùu, malinàmbaratvaü ni÷àsu na janeùu, calaràgatà gãteùu na vidagdhajaneùu, vçùahàniþ nidhuvanalãlàsu na paureùu, bhaïguratvaü ràgavikçtiùu na citteùu, anaïgatà kàmadeve na parijane, màràgamo yauvanodayeùu na prakçtiùu, dvijaghàtaþ surateùu na prajàsu, ra÷anàbandho ratikalaheùu na dànànumatiùu, adhararàgatà taruõãùu na parijaneùu, kartanam alakabhråùu na purandhrãùu, nistriü÷atvam asãnàü, karavàlanà÷o yodhànàü paraü vyavasthitaþ | #<18)># tasya ca mahiùã diggajamadalekhevànanditàlimàlà, pàrvatãva sukumàrà candralekhàlaïkçtà ca, vanaràjir iva navamàlikodbhàsità sacitrakà ca, apsarassaühatir iva saühatasuke÷ã sama¤jughoùà ca, sarvàntaþpurapradhànabhåtà Anaïgavatã nàma | tayo÷ ca madhyamopàntavayasi vartamànayoþ katham api daiva(va)÷àt tribhuvanavilobhanãyàkçtiþ, pulomatanayevànanditasahasranetrà Vàsavadattà nàma [tanayà] babhåva | atha sà ràvaõabhujavana ivollàsitagotreva pariõàmam upayàty api yauvanabhàve pariõayaparaïmukhã tasthau | #<19)># athaikadà tu vijçmbhamàõasahakàrakorakanikurumbanipatitamadhukaramàlàmadahuïkàrajanitapathikasaüjvaraþ, komalamalayamàrutodbhåtacåtaprasavasarasàsvàdakaùàyakaõñhakalakaõñhakuharitabharitasakaladiïmukhaþ, vikacakamalakhaõóalãyamànamattakalahaüsakulakolàhalamukharitakamalasarovaraþ, parabhçtanakhakoñipàñitapàñalakuómalavivaravinirgatamadhudhàràsàra÷ãkarakaõanikarasamàrabdhadakùiõasamãrabàõadurvraõitapathikavadhåhçdayaþ, madhumadamuditakàminãgaõóåùasãdhusekapulakitabakulaþ, madanarayaparava÷avikàsinãtulàkoñivikañacañulacaraõàravindàmandaprahàrahçùñakaïkeli÷ataþ, pratidi÷am a÷lãlapràyagãyamàna÷ravaõotsukakhiïgajanapràyapràrabdhacarcarãgãtàkarõanamuhyadanekapathika÷ataþ, durjana iva satàmarasaþ, duùkula iva jàtihãnaþ, ràvaõa ivàpãtalohitapalà÷a÷atasevitaþ, mahà÷çïgàrãva sugandhavahaþ, suràjeva samçddhakuvalayaþ, vàstavika iva vardhitasukhà÷aþ, satkavikàvyabandha ivàbaddhatuhãnaþ, satpuruùa iva doùànubandharahitaþ, kaivarta iva baddharàjãvotpalamàlaþ, samçddhakàsàra÷akunisàrtha iva ninditamaruvakaþ, ÷akra ivendràõãrucitaþ, mahàvãra ivàdharãkçtadamanakaþ, khiïga ivàmlànasubhago vasantakàla àjagàma | #<20)># atidårapravçddhena madhunà jagati ko và na vikriyate yad atimukto 'pi munir api vicakàsa | kusuma÷arasya navacåta÷aramålanilãnamadhukaràvali patreõeva reje | vçntanirgatavicakilavivare gu¤janmadhukaro makaraketos tribhuvanavijaya÷aïkhadhvanim iva cakàra | navayàvakapaïkapallavitasanåpurataruõãcaraõaprahàrànuràgava÷àn navakisalayacchalena tam eva ràgam udavahad a÷okapàdapaþ | madhuramadhudhvanitakàminãmukhakamalasaïgànuràgàd iva tadrasam àtmakusumeùu bibhrad bakulatarå raràjata | antaràntarànipatitamadhukaranikarakirmãraþ kaïkeliguccho 'rdhanirvàõamanobhavacitàcakrànukàrã pathikajanadàham uvàha | vikacavicakilaràjir alikula÷abalendranãlamuktàvalãva madhu÷riyo ruruce | virahiõãhçdayamathanàya kusuma÷arasya cakram iva nàgakesarakusumam a÷obhata | pathikahçdayam astyaü grahãtuü makaraketoþ palàva iva pàñalipuùpam ada÷yata | #<21)># kandarpakelisaüpallampañalàñãlalàñatañavikañadhammilamalanamilitaparimalasamçddhamadhurimaguõaþ, kàmakalàkalàpacàrusundarãsundarastanakala÷aghusçõadhåliparimalàmodavàhã, raõaraõakarasitakàntakuntalãkuntalollàsanasaïkràntaparimalamilitàlimàlà madhuratarajhaïkàramukharitanabhastalaþ, navayauvanaràgataralakeralãkapolapàlipatràvalãparicayacaturaþ, catuþùaùñikalàkalàpavidagdhamukhamàlavãnitambabimbasaüvàhaku÷alaþ, surata÷ramava÷àïghrãnãrandhrapãnapayodharabhàranidàghakaõa÷i÷irito malayànilo vavau | #<22)># atràntare Vàsavadattàsakhãjanàd viditàbhipràyaþ øçïgàra÷ekharaþ svasutàsvayaüvaràrtham a÷eùadharaõitalabhàjàü bhåbhujàü saïgatam akarot | tato dagdhakçùõàguruparimalàmoditamadhuvratamàlàbahalagumagumàyitamukharitaü, atirabhasahàsacchañàdãdhitiparimilitaü, anekakathàlàpavidagdha÷çïgàramayajanasamàkulaü, dahyamànasugandhasaurabhàkçùñapuropavanaùañpadakulasamàkulaü, arjunasamaram iva nandighoùamukharitadigantaü ma¤cam àruroha Vàsavadattà | #<23)># tatra kecit kalàïkurà iva vijitanagaramaõóanàþ, apare pàõóavà iva divyacakùuþkçùõàguruparimilitàþ, anye ÷araddivasà iva dårapravçddhà÷àþ, itare py àhartum udyatà iva svabalàrthinaþ, kecid vyàdhà iva ÷akuna÷ràvakàþ, kecid àkheñina iva råpànusàrapravçttàþ, kecij jaiminimata÷ràviõa iva tathàgata[mata]dhvaüsinaþ, kecit kha¤janà iva sàüvatsaraphaladar÷inaþ, kecit sumeruparisarà iva kàrtasvaramayàþ, kecit kumudàkarà iva bhàsvaddar÷ananimãlitàþ, kecid dhàrtaràùñrà iva vi÷varåpàvalokanajanitendrajàlodbhåtapratyayàþ, kecid àtmanivàraõabuddhyà balavanto 'pi suvàhàþ, kecit pàõigrahaõàrthino 'py asukaraü manyamànàþ, kecid adharãbhåtà (a)pi sthiràþ, kecit pàõóuputrà ivà[kùahçdayà]j¤ànahçtakùamàþ, kecid bçhatkathàbandhino guõàóhyàþ, kecit tiryaggatayo gandhavàhàþ, kecit kauravasainikà iva droõà÷àsåcakàþ, kecit kumudàkarà ivàsoóhabhàsaþ kùaõam evaü sthità ràjaputràþ | sà ca kùaõenaikaika÷aþ samavalokya kumàrikà ta(s)màt karõãrathàd avatatàra | #<24)># atha sà tasyàm eva ràtrau svapne vàlinam ivàïgadopa÷obhitaü, kuhåmukham iva hàrikaõñhaü, kanakamçgam iva ràmàkarùaõanipuõaü, jayantam iva vacanàmçtànanditavçddha÷ravasaü, kçùõam iva kaü saharùaü na kurvantaü, mahàmegham iva vilasatkarakaü, [samudram iva] mahàsattvaü, màlinyà kabarikayà, tuïgabhadrayà nàsikayà, ÷oõenàdhareõa, narmadayà vàcà, godayà bhujayà svarvàhinyà kãrtyà ca puõyamayam iva, àdikandaü ÷çïgàrapàdapasya, rohaõagiriü sakalaguõaratnasamåhasya, prabhava÷ailaü sundarakathànadãnàü, surabhimàsaü vaidagdhyasahakàrasya, àdar÷atalaü saujanyamukhasya, àdikandaü vidyàlatànàü, svayaüvarapatiü sarasvatyàþ, spardhàgçhaü kãrtilakùmyoþ, àdigçhaü ÷ãlasaüpadàü, ko÷am iva mahàsaundaryasya tribhuvanalobhanãyàkçtiü yuvànaü dadar÷a | #<25)># "sa Cintàmaõinàmno ràj¤as tanayaþ Kandarpaketur nàmeti" sà svapna eva nàmàdikam a÷rauùãt | anantaraü "aho prajàpate råpanirmàõakau÷alam idaü, manye svasyaiva naipuõyasya saundaryadar÷anotsukamanasà kamalabhuvà jagattrayasamavàye råpaparamàõån àdàdya viracito 'yam anyathà katham ayam asya kàntivi÷eùa" iti, "vçthaiva damayantã nalasya kçte vana[vàsa]vai÷asam avàpa, mudhaivendumatã mahiùy apy ajànuràgiõã babhåva, aphalam iva duùyantasya kçte ÷akuntalàpi durvàsasaþ ÷àpam anubabhåva, nirarthakam iva madanama¤jukà naravàhanadattaü cakame, niùkàraõam evorugarimanirjitarambhà[rambhà] nalakåbaram acãkamata, viphalam eva dhåmorõà svayaüvaràrthagatadevagrahagandharvasahasreùu dharmaràjam akàïkùateti" bahudhiyà cintayantã virahamurmuramadhyam àråóheva vàóavàgni÷ikhà[kavaliteva], kàlàgnirudrapàvakagrasteva, pàtàlaguhàpraviùñeva, [÷ånyakaraõa]gràmàlikhitam iva, utkãrõam iva, nigalitam iva, vajralepaghañitam iva, astipa¤jarapraviùñam iva, marmàntaràsthitam iva, [majjàrasa÷abalitam iva], pràõaparãtam iva, antaràtmànam adhiùñhitam iva, rudhirà÷ayadravãbhåtam iva, palalasaüvibhaktam iva Kandarpaketuü manyamànà, unmatteva, badhireva, måkeva, ÷ånyeva, nirastakaraõagràmeva, mårcchàgçhãteva, grahagrasteva, yauvanasàgarataraïgaparamparàparigateva, ràgarajjubhir apavàriteva, kandarpakusumabàõaiþ kãliteva, ÷çïgàraviùaghårõiteva, råpaparibhàvana÷alyakhilliteva, malayànilàhatajãviteva "priyasakhy Anaïgalekhe vitara[me] hçdaye pàõipàdaü duþsaho virahasantàpaþ, mugdhe Madanama¤jari si¤ca candanodakena, sarale Vasantasene saüvçõu ke÷akalàpapà÷am, tarale Lavaïgavati vikira ketakadhåliü, Màlini alaü ÷aivaladalena, capale Citralekhe likha citre cittacoraü janaü, bhàmini Vilàsavati vikùipa muktàcårõanikaram, ràgiõi Ràgalekhe sthagaya nalinãdalasamåhena payodharabharam, sukànte Kàntimati mandaü mandam apanaya bàùpabindån, yå(thi)kàlaïkçte Yå(thi)ke sa¤càraya nalinãdalàrdravàtàn, ehi bhagavati nidre anugçhàõa màm, dhig indriyair aparaiþ, kim iti locanamayàni mamàïgàni vidhinà na kçtàni, bhagavan kusumàyudha tavàyam a¤jalir anucaro, bhava bhàvavati tàdç÷e jane, [malayànila] suratotkaõñhadãkùàguro vaha yatheccham" iti bahuvidhaü bhàùamàõà Vàsavadattà sakhãjanena samaü mumårccha | #<26)># anantaraü parijanaprayatnocchvàsitajãvità ca, kùanam ati÷i÷iraghanasàrarajonimnagàkålapuline, kùanam atituhinajaóamalayarajasaþ saritparisare, kùaõam aravindakànanaparivàritasarastañaviñapacchàyàsu, kùaõam anilollàsitadaleùu kadalãkànaneùu, kùaõaü kusuma÷ayyàsu, kùaõaü nalinãdalasrastareùu, kùaõaü tuùàrasaüghàta÷i÷irita÷ilàtaleùu parijanena nãyamànà, pralayakàloditadvàda÷aravikiraõakalàpatãvravirahàgnidahyamànà satã, atikç÷àü vipràõàm iva tanuü bibhratã, pracaladamandamandaràndolitaduþkhasindhutaralatarataraïgacchañàdhavalahàsacchuritàdharapallavaü tanmukhàravindaü, dvijakulam iva ÷rutipraõayi tadãkùaõayugalaü, sahajasurabhimukhaparimalàmodam àghràtukàmà sudåranirgatanàsàvaü÷alakùmãþ, kalaïkamuktendukalàkomalà, pãyåùaphenapañalapàõduràsyadvijapaïktiþ, tadadçùñacaram anaïgam ati÷ayànaü råpaü, dhanyàni tàni [sthànàni] te ca janapadàþ, puõyanàmàkùaràõi ca tàni sukçtabhà¤ji yàny amunà pariùkçtànãti muhur muhuþ paribhàvayantã, dikùu vilikhitam iva, nabhasy utkãrõam iva, locane pratibimbitam iva, citrapañalikhitam iva, puro dar÷itam ivetas tato vilokayantã vyatiùñhata | #<27)># atha tasyàþ sàrikà Tamàlikà nàma tatsakhãbhiþ sahàlocya Kandarpaketor bhàvam àkalayituü [pra]sthità | àgatà ca mayaiva sàrdham atraiva taror adhas tiùñhatãty" uktvà viraràma | #<28)># atha saharùam utthàya Makarando viditavçttàntàü Tamàlikàm akarot | sà ca kçtapraõàmà Kandarpaketave patrikàm upànayata | atha sa tàü svayam avàcayata | pratyakùadçùñabhàvàpy asthirahçdayà hi kàminã bhavati / svapnànubhåtabhàvà draóhayati na pratyayaü yuvatiþ // SuVas_19 // #<29)># tac chrutvà Kandarpaketur amçtàrõavamagnam iva sarvànandànàm upari vartamàno mandaü mandam utthàya prasàritabàhuyugalas tàm àliliïga | atha tayaiva sàrdhaü samàsãnaþ "kiü vadati, kiü karoti, katham àsta" ityàdi sakalaü vçttàntaü pçcchaüs tàü ni÷àü dinam apy ativàhya cacàla Kandarpaketuþ | atràntare bhagavàn api marãcimàlã enaü vçttàntam iva kathayituü madhyamaü lokam avàtarat | #<30)># atha vàsaratàmracåóacakràkàraþ cakravàkacakrasaïkramitasantàpatayeva mandimànam udvahanmandàrastabakasundaraþ, sindåràhatasuragajakumbhavibhramaü bibhràõaþ, tàõóavacaõóavegocchalitadhårjañijañàjåñakåñabandhabandhuravikañavàsukibhogamaõitàñaïkasaïkà÷anàbhimaõóalaþ, sandhyàsandhinãsarasayàvakapañacàruþ, vàruõivàravilàsinãmaõikuntalakàntiþ, dinakaracchinnavàsarakabandhacakràkaraþ, madhupårõakapàla iva kàlakapàlinaþ, amlànakusumastabaka iva ÷riyaþ, gaganà÷okatarustabakaþ [iva], kanakadarpaõa iva pratãcãvilàsinyàþ, balabhadra iva vàruõãsaïgataþ saràga÷ ca, durvidha iva parityaktavasuþ saviùàda÷ ca, ÷à(kya) iva raktàü÷ukadharaþ, saüj¤opeto bhagavàn caramàrõavapayasi taralataraïgavegocchalitavidrumavikañàkçtir mamajja | #<31)># krameõa ca rajoluñhitotthitakulàyàrthikalahavikalakalaviïkakulakalakalavàcàlita÷ikhareùu ÷ikhariùu, vasatisàkàïkùeùu dhvàïkùeùu, anavaratadahyamànakàlàgurudhåpaparimalodgàreùu vàsàgàreùu, dårvànvitatañinãbaddhagoùñhãkavidagdhajanapraståyamànakathà÷ravaõotsuka÷i÷ujanakalakalanivàraõakupita÷raddheùu vçddheùu, àlolikàtaralarasanàbhiþ kathitakathàbhir jaratãbhir atilaghukaratàóanajanitasukhe, ÷i÷ayiùamàõa÷i÷ujane, viracitakandarpamudràsu kùudràsu, kàmukajanànubaddhyamànadàsãjanavividhà÷lãlavacana÷rutivirasãkçtasandhyàvandanopaviùñeùu ÷iùñeùu, romanthamantharakuraïgakuñumbakàdhyàsyamànamradiùñhagauùñhãnapçùñhàsv araõyasthalãùu, nidràvinidràõadroõakulakalitakulàyeùv àràmataruùu, nirjigamiùati jarattarukoñarakuñãrakuñumbini kau÷ikakule, timiratarjananirgatàsu dahanapraviùñadinakarakiraõàsv iva sphurantãùu dãpalekhàsu, mukharitadhanuùi varùati ÷aranikaram anavaratam a÷eùasaüsàra÷emuùãmuùi makaradhvaje, suratàrambhàkalpa÷obhini, ÷ambhalãbhàùitabhàji bhajati bhuùàü bhujiùyajane, sairandhrãbadhyamànara÷anàjàlajalpàkajaghanàsu janãùu, vi÷ràntakathànubandhatayà pravartamànakathakajanagçhagamanatvareùu catvareùu, samàvàsitakukk(u)ñeùu niùkuñeùu, kçtayaùñisamàrohaõeùu barhiõeùu, vihitasandhyàsamayavyavasthiteùu gçhasthaleùu, saïkocoda¤caduccakesarakoñisaïkañaku÷e÷ayako÷akoñarakuñhãra÷àyini ùañcaraõacakre, athànena pravartatà [vartmanà] bhagavatà bhànunà [à]gantavyam iti sarvapaññamayair vasanair iva maõikuññimàbhir viracitavaruõena, bhagavatà kàlena kçttasya divasamahiùasya rudhi(ra)dhàreva, vidrumalatevàmbaramahàrõavasya, raktakamalinãva gaganataóàkasya, kà¤canasetur iva kandarpasya, ma¤jiùñhàràgàruõapatàkeva gaganaharmyatalasya, lakùmãr iva svayaüvaragçhãtapãtàmbarasya, bhikùukãva tàrànuràgaraktà, raktàmbaradhàriõãva bhagavatã sandhyà samadç÷yata | #<32)># kùaõena ca kùaõadàràgaracanàcaturàsu sandhyà÷iùyàsv iva ve÷yàsu tulàdhàra÷ånyàyàü paõyavãthyàm iva divi, ghanaghanàyamànadalapuñàsu puñakinãùu, timirapratihasteùv iva tata itaþ (pa)ribhramatsu kamalasarasi madhukareùu, vikalakurarãrutacchalena ravivirahavidhuràsu vilapantãùv iva sarojinãùu, kamalinãsandhyàràgarajyamànasalilasthitàsu pativinà÷ahçtpãóyà dahanapraviùñàsv iva kamalinãùu, gaõaka iva nakùatrasåcake pradoùasamaye, harakaõñhakàõóakàlimasanàbhi, daityabalam iva prakañatàrakaü, bhàratasamaram iva vardhamànolåkakalakalaü, dhçùñadyumnavãryam iva kuõñhitadroõaprabhàvaü, nandanavanam iva saücaratkau÷ikaü, kçùõavartmevàkhilakàùñhàpahàrakaü, sagarbham iva ghanatarapàùàõakarka÷àsu giritañãùu, sacakùur iva suptasiühanayanacchavicchañàkapilikeùu sànuùu, sajãvam iva tamomaõibhiþ, saüvardhitam ivàgnihotradhåmalekhàbhir màsalitam iva kàminãke÷apà÷asaüskàradhåpapañalaiþ, uddãpitam iva ghanataralãnamadhukarapañalamecakitapecakikapolataladànadhàrà÷ãkaraiþ, pu¤jãkçtam iva vitatamàlatamàlakànanacchàyàsu, lãyamànam iva kajjalarasa÷yàmabhogibhogeùu, pràvaraõam iva rajanãpàüsulàyàþ, palitauùadham iva vçddhavàrayoùitàm, apatyam iva rajanyàþ, suhçd iva kalikàlasya, mitram iva durjanahçdayànàü, bauddhasiddhàntam iva pratyakùadravyam apahnuvànaü timiram ajçmbhata | #<33)># muditam ivàtimattamàtaïgamaõóalamanoharagaõóamaõóale, phalitam ivàtisàndrabahalacchadavitatatamàlakànane, sphuritam ivàtikàntakàntàjanaghanatarake÷asaühatau, malitam ivendranãlamaõira÷mibhiþ, ati÷ayamàüsalaü tamo 'vañatañàñavãùu, sàñopam atisphuñapàñavotkañaprakañavi÷aïkañaikaviñapotkañavinañitaùañpadàliùu, ghanataraghoraü, atighasmaraviùadharabhogabhàsuraü, madabharamattadantidantadyutitarjanajarjaram | tato ni÷àkaràrambhasamaya iva saükucatkuvalayavyàjaviracità¤jalipuñe namati tamitimire, kùaõena ca sandhyàtàõóavaóambarocchalitamahànañajañàjåñakåñakuñilavivaravartijahanukanyàvàridhàràbindava iva vikãrõàþ, durdharadharaõibhàrabhugnabhãmadiïmàtaïgamaõóalàmukta÷ãkaracchañà ivàtitatàþ, atidavãyonabhastalabhramaõakhinnadinakaraturagavisaravàntaphenastabakà iva [vistãrõàþ], gaganamahàsaraþkumudakànanasandehadàyinaþ, vi÷vaü gaõayatovidhàtuþ ÷a÷ikamañhinãkhaõóena tamomaùã÷yàme 'jina iva viyati saüsàrasyàti÷ånyatvàc chånyabindava iva vitatàþ, jagattrayavijayanirgatasya kusumaketo ratikaratalavikãrõalàjà iva, gulikàstragulikà iva puùpadhanuùaþ, viyadamburà÷iphenastabakà iva, rativiracità gaganàïgaõe àtarpaõapa¤càïgulaya iva, vyomalakùmãhàramuktànikarà iva, candracitàcakràd vàtyàvegavyastàþ kàmakãkasakhaõóà iva, timirodgamadhåmadhåmalasandhyàmalàhitagaganamahàsthalãmahàkañàhabhçjjyamànasphuñitalàjànukàràs tàrà vyaràjanta | tàbhi÷ ca ÷vitrãva viyad a÷obhata | #<34)># tato dãrghocchvàsaracanàku÷alaü sa÷leùabahughañanàpañu satkaviviracanam iva, cakravàkamithunam atãvàkhidyata | kamalinãsa¤caraõalagnamakarandabindulavamadhukaramàlà÷abalagàtraü, kàlapà÷eneva mårtaràma÷àpenàkçùyamàõaü cakravàkamithunam vijaghañe | ravivirahavidhuràyàþ kamalinyà hçdayam iva dvidhà papàña cakravàkamithunam | àgamiùyato himakaradayitasya pàr÷ve saücarantã kumudinyà bhramaramàlà dåtãvàlakùyata | tàrakàvyàjàd astaïgatasya divàkarasya ÷okàd iva kakubho vyarudan | bhàsvato nijadayitasya virahàd abhinavaki¤jalkarà÷ivyàjena murmura iva nalinãko÷ahçdaye jajvàla | ravira÷mibhasmitanabhovanamaùãrà÷ir iva, ÷rutivacanam iva kùatadigambaradar÷anaü, kçùõaråpam api tiraskçtavi÷varåpabhàvaü, sadyodràvitaràjatapaññasamudrapravàha iva ÷àrvaram andhakàram ajçmbhata | #<35)># kùaõena ca kùaõadàràjakanyàkanduka iva, kandarpakanakadarpaõa iva, udayagiribàlamandàrastabakàkçtiþ, pràcãlalàñakusumacakràkàraþ, kuõóalam iva nabha÷riyaþ, divyavadhåprasàdhikàhastasrastàlaktapaña iva, gaganasaudhakanakakumbha iva, prasthànakala÷a iva tribhuvanavijayanirgatasya makaraketoþ, kandarpakàrtasvaratåõamukhacakrakàntitaskaraþ, pràk÷aila÷ikharàgrapraråóhajavàtarukusumacchaviþ, acchakuïkumapiõóapårõasthita[pàtra] iva ni÷àvilàsinyàþ kuïkumàruõa÷veta[stana]kala÷a iva càkhaõóalà÷àyàþ, udayàruõamaõóalo rajanãpatir abhyudayam àsasàda | #<36)># tataþ kàminãhçdayasaïkràmita iva cakoràïganànetrapuñapàñita iva raktakumudako÷akãña iva kùãõatàü jagàma kùaõadàkçto ràgaþ | #<37)># anantaraü ÷arvarãvrajàïganàniùñhyåtanavanãtasvastika iva, kusumaketor mukhacchàyàmudrita iva, ÷vetàtapatram iva makaraketoþ, dantapàlicakra iva viyanmahàseþ, ÷vetacàmara iva madanamahàràjasya, bàlapulinam iva ni÷àyamunàyàþ, sphuñikaliïgam iva gaganatàpasasya, aõóam iva kàloragasya, kambur iva nabhomahàrõavasya, caityam iva madanàridagdhasya makaraketoþ, citàcakram iva kalaïkàïgàra÷abalaü saïkalpajanmanaþ, gaganagàmipuõóarãkam iva, ambaramahàrõavaphenapu¤ja iva, pàradapiõóa iva [kàladhàtuvàdinaþ], ràjatakala÷a iva dårvàpravàla÷abalaþ, kandarparathacakracàruþ, udayàcalacåóàmaõiþ, ambaramahàpràsàdapàràvataþ, airàvatakumbhasthalam iva, bhagna÷çïgapuràõagomuõóa iva, tàrakà÷vetagodhåma÷àlino nabhaþkùetrasya, pàõóuraràjatapàtram iva siddhàïganàhastasrasto grahapatir ujjagàma | ya÷ ca puõóarãkaü locanamadhukaràõàü, ÷ayanãyasaikataü cittahaüsànàü, sphañikavyajanaü virahavahnãnàm | #<38)># atràntare 'bhisàrikàsàrthapreùitànàü priyatamàn prati dåtãnàü dvyarthàþ saprapa¤càþ vikàrabhaïguràþ pravàdà babhåvuþ | tathà hi | "avastrãkçtam àtmànaü nàkalayasi tattvataþ | prastara iva kråro 'si | na càkarùakacumbakadràvakeùv eko 'py asi, bhràmako 'si paraü kitava | dhamàrthàny aprayuktaþ kùepaõika iva mudhà vàhitataravàris tvam asi | sakhedam iva manasà cintayasi durlabhàm | sattvasàracarito ripumaõóalàgrato nirvçtim upetya tiùñhati | sa khalu vãraþ pratipakùasya yaþ samprahàrataþ ku¤jaràn nayati | dhçtorukaravàlasa¤cayo 'pi paramakàõóa eva etan mahàpadaü vigraheõa labhate | ràjasena rahito ràjase na rahito dhruvam | vi÷àradà vi÷àradàbhravi÷adà vi÷adàtmanãnamahimànam ahimànarakùaõakùamà kùamàtilaka te vãratà vãratà manasi bhåtatà bhåtatà vacasi | sàhasena sà hasena kamalà kamalàlayà jità, sà tvadarpaõà darpaõàkàravimalà÷ayà ÷ayàbjanirjitakisalayà salayàïgulir iva vibhrameõa vibhrameõa gavàkùa÷alàkàvivaraü prati vilokayantã vilokayantã vinà÷àpam anubhavati duþkhàni | jãvanàyaka jãvanàya ka iha nà÷rayati subhagam | anyàs tàvad àsatàü dàsatàü purato 'ham eva bhajàmi, maitry ato maitryato 'stu | a¤jasàrataþ sàrataþ kim api kandarpakaü darpakaü na tanoùi vi÷eùato '÷eùataþ sthitam eva maraõam | ÷añþadhiyàü ÷odhana ya÷odhana premahàryàmahàryà samotkañàkùaiþ kañàkùair àvirbhåtadàsyàs tadàsyàþ parijanàþ | kamalàkçtinàrãõàü kamalàkçtinàrãõàü bhavatà mukhaü malinitam | vi÷vasya vi÷vasya vyavasthàü samàsàdya samàsàd yam anekakàlaü saïgãtasaïgã tanuùe 'tanuùekam anaïgapuùpeùu puùpeùurujà tarasà jàtarasà mandàkùamandà kùaõaü bhramantã muhyati | kàmadhuràdhareõa kà madhuràdhareõa yuktà rajoràjivi÷eùakeõa savi÷eùakeõa mukhendunà tava hçdi lagnà mradimàkareõa kareõa svedabindupayodhareõa payodhareõa vakùaþphalakà¤canena jitànàvilakà¤canena | kàmadàruõa madàruõanetrà smaramayaü ramayantaü tvàm adayaü madayantã paramakamitàraü và¤chati hàriõà hàriõà stanakumbhena hàriõàkùirucihàriõà cakùuùà hàriõà | anantaraü dugdhàrõavapraviùñam iva, sphañikagçhapraviùñam iva ÷vetadvãpanivàsasukham anubhavad iva jagad àmumude | #<39)># krameõa ca vighañamànadalapuñakumudakànanako÷amakarandabindusandohadohadamadhukarakulakalarutamukharitadigante, candrikàpànabharàlasacakorakàminãbhir abhininditàgamane, suratabharakhinnapulindasundarãsvedajalakaõikàpahàriõi prativàti sàyantane tanãyasi ni÷àniþ÷vàsanibhe nabhasvati Kandarpaketus TamàlikàMakarandasahàyo Vàsavadattàjanakanagarãm ayàsãt | #<40)># anantaraü kañakaikade÷aviracitaikàntanihitamuktàmakarandapadmaràga÷akalena Vàsavadattàdar÷anàrtham àsthitena devatàgaõeneva jàtavalayena parigatam, anilollàsitàbhir nabhastaruma¤jarãbhir iva tarjayantãbhir iva gaganapura÷riyaü patàkàbhir upa÷obhamànaü, paññàïkaõaprasçtàbhiþ karpåracandanakuïkumailàgandhodakarasaparimalavàhinãbhir vàhinãbhis tañasphañikapaññasukhaniùaõõanidràyamàõàj¤àtapràsàdapàràvatàlibhiþ prabhra÷yattañaviñapakusumastabakitasalilàbhir anavaratamajjadunmadayuvatijanajaghanàsphàlanocchvasita÷ãkaranikarasnapitavedikàbhiþ, karpårapåraviracitapulinatalaniùaõõaninadànumãyamànaràjahaüsãbhiþ, vikacanãlotpalakànanadar÷itàkàõóacakravàkatimira÷aïkàbhiþ, yuvatãbhir iva supayodharàbhiþ, sugrãvayuddhakalàbhir iva kãlàlasnapitakumbhakarõàbhiþ, sàgarakålabhåmibhir iva sundarãpàdaparàga÷abalàbhiþ, navançpaticittavçttibhir iva kulyàyamànakariõãbhiþ, ÷ikharagatamuktàjàlavyàjena yuvatijanadar÷anàgataü tàràgaõam udvahadbhiþ, kàcakala÷àkçtim udvahantãbhiþ ÷ikhisaühatibhir udbhàsitaiþ pràsàdair upa÷obhitaü, kàlàgarudhåpapañalair dar÷itàkàlajaladonnàham, kvacidgambhãramurajaravàhåtamandamandanartitanãlakaõñhaü, sàyaüsamayam iva nipatitalokalocanaü, janakayaj¤asthànam iva dàrotsukitaràmaü, mànuùam ivàbhinanditasurataü, nidhànam iva kautukasya, àvàsam iva ÷çïgàrasya, kulagçham iva vibhramasya, saïketasthànam iva saundaryasya, Vàsavadattàbhavanaü bhavanandanaprabhàvo dadar÷a | #<41)># "dravasi dravasindhuto nigalite capalà capalàyate kim eùà | stabakas tava karõataþ patito 'yam | Surekhe surayà surayàcanocita÷rãs tvam asi | mattà kalahe kalahemadàmakà¤cãdàmakvaõitaiþ smaram ivàhvayasi | Malaye malayepsitaü dç÷aivàdhigatàsi | Kalike kaliketum imàü mukharàü mu¤ca mekhalàü ÷çõuvaþ kalavallakãvirutam | mekhalà me khalà na bhavati, tvam eva tv ameva mukharatayà mukharatayà ca | trapate 'tra pated iyam avantisenàkusumopahàre mugdhà tava kaitavakairalaü, Lavaïgike vepathur evà÷ayaü vyanakti | vahatãva hatãr Anaïgalekhe smarasàyakànàü tava vapur alasam | pihità 'pi hitàyate | Utkalike tavotkalikà mahormiþ | vadane vada netrapeyakàntau kim upamànam indur apy upayàti | vasatãva satãvrate tava hçdaye ko 'pi | ÷atadhà ÷atadhàrasàrà vàcas tavànubhåtaþ | Kerali karakàkarakàlameghakhaõóatulàm ayam ullasitotphullamallikàmàlabhàrã [tava yàti] kuntalakalàpaþ | Kuntalike puragopuragocaràþ ÷råyante gãtadhvanayaþ | kim atra kalpayasi kùaõam ãkùaõamãlanàt | api cañulaü cañulampañaü sakhãjanam àyàsayasi | Murale stanatà stanatàóaneùu yat saukhyaü labdhaü smaratà smaratàpanodanaü tad iyaü tena viyuktà kiü muhyasi | hatamohatamo dayitaþ smarati sma ratipriyaü tava kau÷alaü | nakharàõàü vraõaþ smarajanyàü sma rajanyàü kurute rujaü na te | kiü locanàbhyàü locanàbhyàü prãõitàkhila janekùaõade÷aþ kùaõade÷aþ kiü na pãyate | priyasakhi madanamàlini màlini bimbàdharasaïgatyàgecchayà viràmaü kuru | madhumadàruõamàlavãkapolatalasamàno 'bhràntasamàno raktamaõóalatayà tvayà ko vi÷eùaþ | Kuraïgike kalpaya kuraïga÷àvakebhyaþ ÷aùpàïkuram | Ki÷orike kàraya ki÷orakapratyavekùàm | Taralike taralaya gurusàndradhåpapañalam | Karpårike pàõóuraya karpåradhålibhiþ payodharabhàram | Màtaïgike mànaya màtaïga÷i÷uyàcanàm | øa÷ilekhe likha lalàñapaññe ÷a÷ilekhàm | Ketakike saïketaya ketakãmaõóapasya dohadam | øakunike dehi krãóà÷akunibhya àhàram | Madanama¤jari ma¤jaraya sabhàmaõóapakadalãgçham | øçïgàrama¤jari saïkalpaya ÷çïgàraracanàm | Sa¤jãvanike vitara jãvajjãvakamithunàya maricapallavam | Pallavike pallavaya karpåradhålibhiþ kçtrimaketakakànanam | Sahakàrama¤jari sa¤janaya sahakàrasaurabhaü vyajanavàteùu | Madanalekhe lekhaya madanalekhaü malayànilasya | Makarike dehi mçõàlàïkuraü ràjahaüsa÷àvakebhyaþ | Vilàsavati vilàsaya mayåraki÷orakam | Tamàlike [pari]malaya malayajarasena bhavanavàñam | Kà¤canike vikira kaståridravaü kà¤canamaõóapikàyàm | Pravàlike secaya ghusçõarasena bàlapravàlakànanam" ity anyonyapraõayape÷alàþ pramadànàm àlàpakathàþ ÷çõvan Kandarpaketur Makarandena samaü vismayam akaron manasi "aho bhavanànàm ati÷àyi saundaryam | aho ÷çïgàraracanàkau÷alam | tathà hi tatkàlalãlàdalitamàlavãda÷anakàõtikomalakàntadantaghañito maõóapaþ | asàv api karpåra÷alàkànirmitayantrapa¤jarasaüyataþ krãóà÷uka" ityàdi paricintayan pravi÷ya vyàkaraõeneva saraktapàdena, bhàraten(ev)a suparvaõà, ràmàyaõeneva sundarakàõóacàruõà jaïghàyugalena viràjamànàü, chandovicitir iva bhràjamànatanumadhyàü, nakùatravidyàm iva gaõanãyahasta÷ravaõàü, nyàyasthitim ivodyotakarasvaråpàü, bauddhasaïgãtim ivàlaïkàraprasàdhitàü, upaniùadam iva sànandàtmakam udyotayantãü, dvijakulasthitim iva càrucaraõàü, vindhyagiri÷riyam iva sunitambàü, tàràm iva gurukalatropa÷obhitàü, ÷atakoñimårtim iva muùñigràhyamadhyàü, priyaïgu÷yàmàsakhãm iva priyadar÷anàü, brahmadattamahiùãm iva somaprabhàü, diggajakareõukàm ivànupamàü, velàm iva tamàlapatrasàdhitàü, a÷vatarakanyàm iva madàlasàü Vàsavadattàü dadar÷a | #<42)># atha prãtivisphàritena cakùuùà pibataþ Kandarpaketor jahàra cetanàü mårcchàvegaþ | tam api pa÷yantã Vàsavadattà mumårccha | atha Makarandasakhãjanaprayatnalabdhasaüj¤au tau ekàsanam alaücakratuþ | tato Vàsavadattàyàþ pràõebhyo 'pi garãyasã sarvavisrambhapàtraü Kalàvatã nàma Kandarpaketum uvàca | "àryaputra nàyaü visrambhakathànàm avasaraþ | ato laghutaram evàbhidhãyate | tvatkçte yànayà vedanànubhåtà sà yadi nabhaþ patràyate sàgaro lolàyate brahmà lipikaràyate bhujagapatir vàkkathakaþ tadà kim api katham apy ekaikair yugasahasrair abhilikhyate kathyate và | tvayà ca ràjyam ujjhitam | kiü bahunàtmà saïkañe samàropitaþ | eùàsmatsvàmiduhità prabhàtàyàü rajanyàü pitrà yauvanàtikramadoùa÷aïkinà bhayena vidyàdharacakravartino Vijayaketoþ putràya Puùpaketave pàõigrahaõàya dàtavyà | anayàpy àlocitam adya yadi taü janam àdàya nàgacchati Tamàlikà, tadàva÷yam eva mayà hutavahe ÷ayitavyam" iti | tad asyàþ sukçtava÷ena mahàbhàgaþ imàü bhåmim anupràptaþ | atha Kandarpaketur bhãtabhãtaþ sapraõayam ànandàmçtasàgaroddàmataraïgalaharãbhir àpluta iva Vàsavadattàyà sahàmantrya Makarandaü vàrtànveùaõàya tatraiva nagare niyujya, bhujageneva sadàgatyabhimukhena Manojavanàmnà turagena tayà saha nagaràn niragàt | #<43.1)># krameõa ca jàïgalakavalàbhilàùamilitaniþ÷aïka÷akunikulasaïkulena ardhadagdhacitàcakrasimisimàyamànavikañakañatçùõàcañulakañapåtanottàlavetàlaravabhãùaõena, ÷åla÷ikharàropita÷aïkitavarõakarõanàsikàcchedarudhirapañalapatitabhàïkàribhambharàlãsambhàrabharitabhåmibhàgabãbhatsena, kañàgnidahyamànapañucañannçkaroñiñaïkàrabhairavaraveõa, ÷ålapàõineva kapàlabalibhasma÷ivàvahnibhåtibhujagàvaruddhadehena, puruùàti÷ayenevànekamaõóalakçtasevena ÷ma÷ànavàñena gatvà, nimeùamàtràd ivàneka÷atayojanaü, pralayakàlavelàm iva samuditàrkasamåhàü, nàgaràjyasthitim ivànantamålàü, sudharmàm iva svacchandasthitakau÷ikàü, satpuruùasevàm iva ÷rãphalàóhyàü, bhàratasamarabhåmim iva dårapraråóhàrjunàü, pulomakulasthitim iva sahasranetrocitendràõikàü, ÷årapàlacittavçttim iva kalitagaõikàrikàü, sajjanasampadam iva vikasità÷okasaralapunnàgàü, ÷i÷ujanalãlàm iva kçtadhàtrãdhçtiü, kvacid ràghavacittavçttim iva vaidehãmayãü, kvacit kùãrasamudramathanavelàm ivojjçmbhamànàmçtàü, kvacin nàràyaõa÷aktim iva svacchandàparàjitàü, kvacid vàlmãkisarasvatãm iva dar÷itekùvàkuvaü÷àü, laïkàm iva bahupalà÷a÷obhitàü, dhàrtaràùñrasenàm ivàrjuna÷aranikaraparivàritàü, nàràyaõamårtim iva bahuråpàü, sugrãvasenàm iva panasacandananalakumudasevitàü, kvacid vidhavàm iva sindåratilakabhåùitàü pravàlàbharaõàü ca, kvacit kurusenàm ivolåkadroõa÷akunisanàthàü dhàrtaràùñrànvitàü ca, amlànajàtivibhåùitàm api viruddhavaü÷àü, dar÷itàbhayàm api bhãùaõàü, satatahitapathyàm api pravçddhagulmàü, ùañpadavyàptàm api dvipadànàkulàü, dvijakulabhåùitàm apy akulãnavaü÷àü vindhyàñavãü vive÷a | atràntare bhagavaty api ni÷à tayor nidràm àdàya jagàma | #<43.2)># krameõa kàlakaivartakena tamisrànàyaü prakùipya gaganamahàsarasi sajãva÷apharanikara ivàpahriyamàõe tàràgaõe, raktàü÷uke viùamapraråóhabisalatà÷arayantrànugata÷atapatrapustakasanàthe makarandabindusandohanirbharapànamattamadhukaramandramuktasvanaiþ sadvarõam iva pañhati vikace kamalàkare, bhikùukçùãvaleneva kàlena timirabãjeùv iva madhukareùu madhurasakardamitakesarapaïkeùu ghanaghañamànadalapuñeùu, rajomurmurasanàthamadhukarapañalànugatoddaõóapuõóarãkavyàjàd dhåpam iva bhagavate kiraõamàline prayacchantyàü kamalinyàü, rajanãvadhåkaradvayocchalitapatanmusalàhatikùatàntara ulåkhala iva candre, kaõóanavikãrõeùu taõóuleùv iva tàràgaõeùånmãlatsu, sandhyàtàmramukhena vàsaravànareõa nabhastarum àrohatà, ÷àkhàbhya iva kampitàbhyo digbhyo vikacaprasåna iva tàràgaõe indumaõóalaphale ca patati, tàràtaõóula÷abalaü nabho 'ïgaõaü sphuradaruõataruõacåóàcàruvadane vàsarakçkavàkau caritum avatarati, "matsaïgatiprasiddho vàruõãsamàgamàd dvijapatir eùa patiùyatãti" hasantyàm ivàkhaõóalakakubhi, karàghàtanihatàndhakàrakarãndrarudhiradhàràbhir ivodayagiri÷ikharanirjharadhautadhàturàgair iva, tvaïgatturaïgakharakhurapuñapàñitapadmaràgacchàyàbhir iva, kesarikaratalàhatamattamàtaïgottamàïgasaïgaladasrasàraõãbhir iva, tribhuvanakàryasampàdanaprabhàvànuràgarasair iva raktamaõóale, tàràkumudavanagrahaõàya prasàritahasta iva kuïkumaràgàruõe, pràcãvilàsinyàþ pårvàcalabhogãndraphaõàrpaõe, gaganendranãlakanakakisalaye, nabhonagarapràcãkà¤canadãnàracakrakumbhe, pràcãlalàñatañakuïkumàrdrabindau, sandhyàbàlalataikakusume, ma¤jiùñhàruõapaññasåtrasadç÷e, sandhyàruõagumphite, pracãkà¤canadãnàracakra iva vàsaravidyàdharasiddhagulike, dhàturàgàruõadiggajapàdatalànukàriõi vibhàvarãtimirataskare bhagavati bhàskare samudayam àrohati, ma¤jiùñhàcàmara iva diggajeùu, mahàbhàratasamararudhirodgàra iva kurukùetreùu, ÷akradhanuþkàntilepa iva jaladacchedeùu, kàùàyapaña iva ÷àkyà÷ramamañhikàsu, kausumbharàga iva dhvajapañapallaveùu, phalapàka iva karkandhuùu, kuïkumacchañàrasa iva vyomasaudhàïgaõasya, sa¤caradaruõayavanikàpaña iva kàlasya, bàlapravàlabhaïgàruõe prasaraty àtape, kùaõena ca cakravàkacakravàlahçdaya÷okasantàpaharaõàd iva, dahanasamanuprave÷àd iva, dinanàthakàntopalasaïgamàd iva, uttiùñhamànam uùnam uùõara÷mer à÷rayati ra÷misa¤caye Kandarpaketuþ sarvaràtrajàgaraparava÷a àhàra÷ånya÷arãratayà ni÷cetanaþ, anekayojana÷atabhramaõakhinnaþ, Vàsavadattayàpy evaüvidhayà saha latàgçhe mandamàrutàndolitakusumaparimalalubdhamukharaparibhramadbhramarajhaïkàramanohare tatkàlasulabhayà nidrayà gçhãto niùpandakaraõagràmaþ suùvàpa | #<44)># tato vaõijãva prasàritàmbare mahàdàvànala iva sakalakàùñhàdãpini pataïgamaõóale madhyaüdinam àruóhe Kandarpaketuþ priyayà vinà latàgçham avalokyotthàya tata ito dattadçùñiþ kùaõaü viñapeùu, kùaõaü taru÷ikhareùu, kùaõam andhakåpeùu, kùaõaü ÷uùkapatrarà÷iùu, kùaõam àkà÷e, kùaõaü dikùu, kùaõaü vidikùu bhramann anavaratadahyamànahçdayo vilalàpa | #<45)># "hà priye Vàsavadatte dehi me dar÷anam | kiü parihàsenàntarhitàsi | tvatkçte mayà yàni duþkhàny anubhåtàni, teùàü tvam eva pramàõam | priyasakhe Makaranda pa÷ya me daivadurvilasitam | kiü mayà na kçtam avadàtaü karma | durvipàkà niyatiþ | duratikramà duþkàlagatiþ | aho grahàõàm atikañu kañàkùapàtanam | aho visadç÷aphalatà gurujanà÷iùàm | aho duþsvapnànàü durnimittànàü ca phalitam | sarvathà na ka÷cid agocaro bhavitavyatànàm | kiü na samyagàgamità vidyàþ | kiü yathàvan nàràdhità guravaþ | kiü nopàsità vahnayaþ | kiü nàbhyarcità devatàþ | kim adhikùiptàþ bhåmidevatàþ | kim apradakùiõãkçtàþ surabhayaþ | kiü na kçtaþ ÷araõecchurabhaya" iti bahuvidhaü vilapan dakùiõena kànanaü nirgatya navyanalanaladanalinãniculapiculavióudabahulena, pracuraciribilvabilvoñajakuñajaruddhopakaõñhena, sotkaõñhabhçïgaràjarasitasundarasundarãvanena, vitatavetravratativràtàvaraõataruõavaruõataruskandhasamunnaddhabhçïgagolakena, golàïgålabhagnagalanmadhupañalarasàsàrasiktatarutalena, tàlahintàlapågapunnàganàgakesaraghanena, ghanasàramallikàketakakovidàramandàrabãjapårakajambãrajambågulmagahanena, pratyåhadàtyåhavyåhakuharitabharitanandãnalaniku¤jena, pu¤jitàkuõñhakaõñhakalakaõñhàdhyàsitoddàmasahakàrapallavena, capalakulàyakukkuñakuñumbasaüvàhitotkañavikañena, korakanikurumbaromà¤citakurabakaràjinà, raktà÷okapallavalàvaõyavilipyamànada÷adi÷à, pravikasitakesararajovisaravardhamànavàsaradhåsarimabhàreõa, paràgapi¤jarama¤jarãyujyamànamadhupama¤ju÷i¤jitajanitajanamudà, madajalamecakitamucukundaskandhakàõóamathyamànaniþ÷aïkakarikarañakaõóåtinà, katipayadivasaprasåtakukkuñãkçtakuñajakoñareõa, cañakasa¤càryamàõacaturavàcàñacàñakair akriyamàõacàñunà, sahacarãcàraõaca¤curacakoracu¤cunà, ÷aileyasukumàra÷ilàtalasukha÷ayita÷a÷a÷i÷unà, ÷ephàlikà÷iphàvivaravisrabdhavartamànagaudherarà÷inà, niràtaïkaraïkuõà, niràkulanakulakelinà, kalakokilakulakavalitasahakàrakalikodgamena, sahakàràràmaromanthàyamànacamarayåthena, ÷ravaõahàrisanãóagirinitambanirjharaninàdanidrànandamandàyamànakarikulakarõatàladundubhinà, samàsannakinnarãgãtaravaramamàõaruruvisareõa, kùataharitaharidràdravarajyamànavaràhapotapotrapàlinà, gu¤jàpu¤jagu¤jajjàhakajàtena, da÷anakupitakapipotapuñakapàñitapàñalakãñapuñasaïkañena, kuli÷a÷ikharakharanakharapracayapracaõóacapeñapàñitamattamàtaïgaraktacchañàcchuritacàrukesarabhàsurakesarikadambakena mahàsàgarakacchapràntena katipayadåraü gatvà, aticapalavãcipracayatayà tàõóavoddaõóadoþùaõóakhaõóapara÷uvióambanàpaõóitaü, vàruõãvijayapatàkàbhir iva ÷eùakulanirmokama¤jarãbhir iva ÷a÷àïkapari÷eùaparamàõusantatibhir iva phenaràjibhir upàntaràmaõãyakaü, aparam iva gaganaü avanãtalam avatãrõam acchàrõavacchalàd ucchalacchãkarakaõanikaranibhena nabha÷caràn muktàphalair iva vilobhayantam, abhayàbhyarthanàgatànekapakùakùitidharabharitakukùibhàgaü, sagarasutakhàtakam, utkhàtapàrijàtam, abhijàtamaõiratnàkaraü, karimakarakulasaïkulaü, ÷akulakavalàbhilàùi, sa¤carannakracakram, astamitatimiïgilakulakandalãvalayàvalãvilulitalavalãlavaïgamàtuluïgagulmam, årmimàrutamarmaritataralatarottàlatàlãtaralataralitajalamànuùamithunamçditatalapulinabàla÷aivàlaü, pravàlàïkurakoñipàñitamukhakhinna÷aïkanakhakharanakhara÷ilàlikhitatañalekhaü, khage÷varagotrapatrarathapañalakalilasalilam, adyàpy anirmuktamandaramathanasaüskàram ivàvartabhràntibhiþ, sàpasàram iva phenaiþ, sasuràmodam iva velàbakulagandhaiþ, saroùam iva garjitaiþ, sakhedam iva niþ÷vasitaiþ, sabhråkuñãbandham iva taraïgaiþ, àlànastambham iva ràmasetunà, kumbhãnasãkukùim iva lavaõotpattisthànaü, vyàkaraõam iva vitatastrãnadãkçtyabahulaü, ràjakulam iva dç÷yamànamahàpàtraü, hastibandham iva vàrigatànekanàgamucyamàna÷åtkàraü, vi÷vàmitraputravargam ivàmbhojacàrumatsyopa÷obhitaü, satpuruùam iva gotrà÷rayaü sàdhum ivàcyutasthitiramaõãyaü, sançpam iva sajjanakramakaraü, kçtamanyum iva karatoyàplutamukhaü, virahiõam iva candanodakasiktaü, vilàsinam iva narmadàvagataü, uddhçtakàlakåñam api prakañitavi÷arà÷iü, ativçddham api sundarãparigatakaõñhaü, surotpattisthànam apy asuràdhiùñhànaü jalanidhim apa÷yat | #<46)># acintayac ca "aho me kçtàpakàreõàpi vidhinopakçtir eva kçtà yad ayaü locanagocaratàü nãtaþ samudraþ | tad atra deham utsçjya priyàvirahàgniü nirvàpayàmi | yady apy anàturasyàtmatyàgo na vihitas tathàpi kàryaþ | na khalu sarvaþ sarvaü kàryam akàryaü và karoti | asàre saüsàre kena kiü nàma na kçtam | tathà hi | gurudàraharaõaü dvijaràjo 'karot | puråravà bràhmaõadhanatçùõayà vinanà÷a | nahuùaþ parakalatradohadã mahàbhujaga àsãt | yayàtir àhitapàõigrahaõaþ papàta | sudyumnaþ strãmaya ivàbhavat | somasya prakhyàtà jantuvadhanirghçõatà | purukutsaþ kutsita ivàsãt | kuvalayà÷vo nà÷vatarakanyàm api parijahàra | nçgaþ kçkalàsatàm agamat | nalaü kalir abhibhåtavàn | saüvaraõo mitraduhitari viklavatàm agàt | da÷aratha iùñaràmonmàdena mçtyum avàpa | kàrtavãryo gobràhmaõapãóayà pa¤catvam ayàsãt | manuþ suvarõavyasanã nanà÷a | ÷antanur ativyasanàd vipine vilalàpa | yudhiùñhiraþ samara÷irasi satyam utsasarja | nàsty akalaïkaþ ko 'pi pràyaþ | dehatyàge na kalaïkã bhavàmãti" vicintya kurarakharanakhara÷ikharakhaõóitapçthulapçthuromàvilam, avirala÷akula÷alkasaïkulajalanakulakuloccàraü, kroùñukulocchiùñhavikañakarkañakarparaparamparàparigatapràntam, atitaralatarajalarayalulitacañula÷apharakulakavalanakçtam, atinibhçtabaka÷akuninivahadhavalitaparisaram, aticapalajalakapikulaviharaõalulitasalilakaõanikarajaóitaparimalita÷i÷iritam, anudivasanipatadatitaruõavanamahiùa÷çïga÷ikharalikhitaviùamatañam, anavaratacaradasitamukhacaraõavihaganivahamadhuraninadamukharitam, ahimakarakiraõarucijalamanuja÷ayanamçditajaladharaõãtalam, atibahalamadajala÷abalakarañatañakarivara÷atanipatitamadhukaranikaramadhuravirutaratakaram, atijavanapavanavidhutajalavinañananipatitamaõigaõaparigataparisaraü, jalanidhibhujaganirmuktanirmokapaññam iva, darpaõam iva vasundharàyàþ, sphañikakuññimam iva varuõasya pulinatalam àsasàda | #<47)># tataþ kçtasnànàdir jalam avataritum àrebhe ÷arãratyàgàya | #<48)># atha sànugraheùu gràheùu, nirmatsareùumatsyeùu, akùudreùu kùudreùu, vatsaleùu kacchapeùu, akråreùu nakreùu, abhayaïkareùu makareùu, amàreùu ÷i÷umàreùu, àkà÷àt Sarasvatã samudacarat | "àrya Kandarpaketo punar api tava priyayà saügamo bhaviùyatãty acireõa | tad virama maraõavyavasàyàd" iti | tad upa÷rutya maraõàrambhàd viraràma | punaþ priyayà samàgamà÷ayà saüsthitihetubhåtam a÷anaü cikãrùuþ kacchopàntabhuvaü jagàma | tatra tata itaþ paribhraman phalamålàdinà vane vartayan kàlaü ninàya | #<49)># ekadà tu katipayamàsàpagame kàkalãgàyana iva samçddhanimnagànadaþ, sandhyàsamaya iva nartitanãlakaõñhaþ, kumàramayåra iva samåóha÷arajanmà, mahàtapasvãva pra÷amitarajaþprasaraþ, tàpasa iva dhçtajaladakarakaþ, pralayakàla iva dar÷itànekataraõivibhramaþ, nirupadravakànanodde÷a iva ghanotsukitasàraïgaþ, revatãkarapallava iva halidhçtakaraþ àjagàma varùàsamayaþ | #<50)># nirbhinnameghanãlotpalakànane krãóàsarasãva nabhasi smarasya ratnanaukeva, kulañalakùmãmàtaïgakanyànartanacalarajjur iva, nabhaþsaudhatoraõamàlikeva, pravasatànidàghena divaþpayodhare smaraõàya kùatà nakhapadàvalir iva, gaganalakùmãratnara÷anàmàleva, nabhomandàrakusumama¤jarãva, ratinakhamàrjanaratna÷alàkeva, ratna÷uktir iva kusumaketor indradhanurlatà raràja | #<51)># ativeganipãtajaladhi÷aïkhamàlàm iva balàkàcchalàd udvamann ivàdç÷yata jaladharanikaraþ | àpãtaharitaiþ kçùõàsu kedàrikàkoùñhikàsu samutphaladbhir jàtu÷abalair iva dardurair vidyutà samaü cikrãóa varùàkàlaþ | ravidãpakajjalanicayanikaùopala iva meghe samayasuvarõakàranikaùitasuvarõalekheva taóid a÷obhata | virahiõàü hçdayaü vidàrayituü karapatram iva kusumàyudhasya krakacacchadam a÷obhata | jaladadàruõi lolataóillatàpatranipàtavidàrite vegadhåtà÷ cårõacayà iva jalareõavo babhuþ | vicchinnadigvadhåhàramukta iva kharapavanavegabhramitaghanagharaghaññanasa¤cårõitàs tàrànikarà iva bhuvanavijigãùor makaradhvajasya prasthànalàjà¤jalaya iva karakà vyaràjanta | #<52)># anantaram akha¤jakha¤jarãñe 'ku¤citakrau¤casa¤càre, nirbharabharadvàjadvijavàcàñaviñape, pàtrabhrànta÷ukakalamakedàre, prave÷itàve÷ikaràjahaüse, kaüsàridehadyutidyutale, haüsatålatulitaràjajjalamuci, sàndrãkçtendumahàkàmukamudi, madhuramadhutçõavãrudhi, sarasasàrasarasitasàrakàsàre, ka÷erukandalubdhapotripotapautrotkhàtatañataóàgasa¤caranmàùaputrikàpatrãpañalamadhurasàdhvanivihitamudi, kadarthitakadambe kambudviùi, prasçtabisaprasåne, cakitacàtake, viralavàride, tàrataratàrake, vàruõãcàrucandramasi, svàdurasasalile, sphurita÷apharatarkubakoñe, ghåkamaõóåkamaõóale, saïkocitaka¤cukini, kà¤canacchedagaura÷àlini, kro÷adutkro÷e, surabhigandhisaugandhikagandhahàrihariõà÷ve kumudàmodini kaumudãkçtamudi, nibarhabarhiõi, kåjatkoyaùñike, dhçtadhàrtaràùñre, hçùñakalamagopikàgãtasukhitamçgayåthe, kathàkçtakiü÷uke, mlàpitamàlatãlatàmukule, bandhåkabàndhave, sa¤jàtakamu¤jànake, visåtritasautràmaõadhanuùi, smerakà÷mãrarajaþpi¤jaritadi÷i, vikasvarasare ÷aratsamayàrambhe Kandarpaketuþ paribhraman ÷ilàmayãü putrikàü kautukena, mohena, ÷okena, vegena svapriyànukàriõãti hastena paspar÷a | #<53)># anantaraü spçùñamàtrà sà ÷ilàmayãü mårtim utsçjya, punar Vàsavadattà svaråpam àpede | tàm avalokya Kandarpaketur amçtàrõavamagna iva suciram àliïgya papraccha | "priye kathaya kim idaü vçttàntam" | #<54)># sà tu dãrgham uùõaü ca niþ÷vasya kathayitum àrebhe | "àryaputràpuõyàyà mama mandabhàginyàþ "kçte mahàbhàga ujjhitaràjya" iti ekàkã jana iva vàïmanasayor agocaraü duþkham anubhåtavàn | anekadivasàn àhàra÷ånyatayà kç÷ataro nidrànte yadi kadàcit phalamålàdikaü milati, tadà ÷arãrasthitiü karotãti vicintya phalànveùaõàyopavanatarån avalokayantã katipayanalvagocaram agaccham | #<55)># krameõa ca gulmàntaritakriyamàõakàyamànikaü, viracyamàne÷varagçhaü, avatàryamàõakaõñhàlakaü, àrabhyamàõapañukañukaü, vyavasthàpyamànave÷yàsaünive÷aü, ÷råyamàõaturagaheùàravaü, vàdyamànavi÷ràmaóhakkàpuùkaraü, anviùyamàõasvàdusalilà÷ayaü, uddi÷yamànavipaõiketuvàü÷aü senàsannive÷am apa÷yam | tam avalokyàham acintayam | "kim ayaü mamànveùaõàya tàtasya vyåha àhosvid àryaputrasya vàhinãsambhàra" iti cintayantyàü mayi paricàrakakathitodanto màm uddi÷ya senàpatir dhàvitaþ | tato 'nantaraü kiràtasainyasenàpatis tàdç÷a eva senàsamanvito mçgayàvyàjenàgataþ so 'pi dàvitaþ | #<56)># anantaraü cintitaü mayà | "yady aham àryaputràya kathayàmi tadaikàky ebhir ava÷yam eva hantavyaþ | atha na kathayàmi tadàham evaibhir hantavyeti" cintàkùaõa eva dvayoþ sainyayor yuddham abhåd ekàmiùàbhiyuktayor gçdhrayor iva | tataþ pravçttaprati÷aràsàradurdinahçtadinakarakiraõe, rathakarmavi÷àradadviradakaradårotkùiptakhaógadharasubhaña÷liùyamàõavidyàdharavibhrame, samaradar÷anasa¤caradanekanabha÷caracàraõacakravàle, vetàlasamàkràntaskandhakabandhacakrakriyamàõacàrupracàre, càrabhañakhaógakhaõóitadviradapàdasamàptapi÷àcãkarõolåkhalàbharaõakautuke, samutphullaphalakini, nadannàndãke, kàndi÷ãkabhãruõi raõakhale, sçgàlãpràrthanãyeùv àmiùapiõóeùv iva vatsadantakùateùu tçõeùv iva, jihmagadaùñeùv iva ÷arãreùv anàsthàü kalayantaþ samaü dviùàü dhanuùàü ca jãvàkarùaõaü cakruþ | #<57)># tyàgina iva dànavanto màrgaõasantàpam asahantaþ mahàmçgà utkupità iva kùamàü mu¤cantas turagà rejuþ | karõàbhyàü paraparivàda÷ravaõakutåhalibhyàü, netràbhyàm àlokitasàdhuvipattibhyàü, mårdhnà càsthàne praõamatà "tyakto 'ham" iti harùàd eva nanarta ciraü kabandhaþ | #<58)># tataþ parihàseneva cakùuùã pidadhatà paràpavàda÷ravaõàruõeva ÷rotravçttiü sthagayatà, sonmàdeneva vàyuvegavikùiptena, palitaïkaraõeneva surayoùitàü, andhaükaraõeneva yodhànàü, timireõeva samarapradoùasya, patiteneva vimuktagotreõa, mãmàüsakadar÷aneneva tiraskçtadigambaradar÷anena, satpuruùeõeva viùõupadàvalambinà samarajena rajasà jajçmbhe | tatra samarasambhàre ka÷cid à÷aïkitorubhaïgaþ suyodhana iva yodhaþ payasi vive÷a | ka÷cic charatalpa÷ayo bhãùma iva ciràya ÷vasann àsãt | ka÷cit karõa iva viklavãbhåtasarvàïgaþ ÷aktimokùaõam akarot | tato vidhvastadhvajapañaü patatpatàkaü cyutacàpacàmaràpãóaü skhalatkhaógadhenukaü tatsamastasainyam anyonyaü nidhanam avàpa | #<59)># anantaraü yasyà÷ramas tena muninà puùpàdikam àdàyàgatena pratipannasarvavçttàntena "mamàyam à÷ramo bhagna iti ÷ilàmayã bhaveti" ÷aptàham | anantaraü "varàkã bahuduþkham anubhavatãti" karuõayàryaputrasya spar÷àvadhi ÷àpàntam akarot |" #<60)># tataþ Kandarpaketuþ samàgatena Makarandena Vàsavadattayà saha svapuraü gatvà hçdayàbhilaùitàni tàni tàni suratasukhàny anubhavan kàlaü ninàya || iti mahàkavi-Subandhu-viracità Vàsavadattà nàma kathà samàptà |