Abhinanda:
Ramacaritamahakavya, 1-3 (to be continued)

Based on the edition by K.S. Ramaswami Sastri Siromani:
Ramacarita of Abhinanda. Baroda: Oriental Institute, 1930. 
Gaekwad's Oriental Series No. XLVI.


Input by Harunaga Isaacson

ANALYTIC TEXT VERSION (BHELA conventions)


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________

ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions:

Sandhi markers:
(. =short vowel, - =long vowel)

in word-sandhi:
1: . .  e.g.: veda+anta = vedà1nta
2: - .
3: . -
4: - -
 
in sentence-sandhi:
7: . .  e.g.: ca+api = cà7pi
8: . -
9: - .
0: - -





prathamaþ sargaþ

atha màlyavataþ prasthe kàkutsthasya viyoginaþ  &
durnivàrà÷rusaüvego jagàma jaladàgamaþ  // Rc_1.1 //

÷a÷àma vçùñir meghànàm utsaïge tasya bhåbhçtaþ  &
viraràma na ràmasya dhàràsantatir a÷ruõaþ  // Rc_1.2 //

itas tataþ pariõatiü bheje barhiõakåjitam  &
hà priye ràjaputrã7ti na ràmaparidevitam  // Rc_1.3 //

kà9py abhikhyà virajasoþ såryàcandramasor abhåt  &
dà÷arathyos tathai9và8sãd ayogopahatà ruciþ  // Rc_1.4 //

nirmalendu nabho reje vikacàbjaü babhau saraþ  &
paraü parya÷ruvadanau mamlaturbhràtaràvubhau  // Rc_1.5 //

smartavyakalikàjàlaü jaj¤e kuñajakànanam  &
àsãt tathai9va tu mano ràmasyo7tkalikàkulam  // Rc_1.6 //

prapede punar udbhedaþ ÷ucinà kacchaketakaiþ  &
upakriyàyàþ sadç÷aü nà8rebhe ravisånunà  // Rc_1.7 //

àkçùñamàlatãgandhaþ siùeve ràghavaü marut  &
ànãtamaithilãvàrtas tam àrtaü na tu màrutiþ  // Rc_1.8 //

ràmàya påràpagamavyaktodde÷à÷ cakà÷ire  &
àste 'smàsu na sãte9ti ÷aüsantya iva nimnagàþ  // Rc_1.9 //

yadàrdraviraho ràmaþ pràpitaþ pràõasaü÷ayam  &
nånaü tenà7nutàpena jagmur jaladaràjayaþ  // Rc_1.10 //

dyaur muktameghàvaraõà savitarkonmukhaü muhuþ  &
yayàce sàrasarutair vicàram iva ràghavam  // Rc_1.11 //

di÷o dadç÷ire tena stenaü taü parimàrgatà  &
màrgadànàparàdhinyo gatà dåraü bhayàd iva  // Rc_1.12 //

tasyà8kçtivi÷eùasya vi÷eùàt kaùñam ãdç÷am  &
kacchàþ kà÷acchalàd åhur itã7va palitàgamam  // Rc_1.13 //

pa÷yantyà iva kaùñàü tàm avasthàü maithilãpateþ  &
÷uùkapaïkacayavyàjàd vidadre hçdayaü bhuvaþ  // Rc_1.14 //

vçùñivicchedajàtena tànavenà7samàptinà  &
prapedire jaladharàs tasya sabrahmacàritàm  // Rc_1.15 //

yayau virahasaüvartaþ padminãràjahaüsayoþ  &
apàraduþkhàrõavayor na sãtàràmabhadrayoþ  // Rc_1.16 //

÷àntanirjharajhàtkàradhàràþ ÷ikhariõo babhuþ  &
ràmasya vi÷adàlàpa÷u÷råùànibhçtà iva  // Rc_1.17 //

tasya cakru÷ camatkàraü vyatãtasamayà api  &
smitàbhamukulodbhedàþ kadambavanaràjayaþ  // Rc_1.18 //

adç÷yanta puras tena khelàþ kha¤janapaïktayaþ  &
asmaryanta ca ni÷vasya priyànayanavibhramàþ  // Rc_1.19 //

abravãd atha kàlaj¤as tatkàlapratipattaye  &
praõamya lakùmaõo ràmaü ràmàvirahaniþsaham  // Rc_1.20 //

jàtaü vibhàtam amalaü pa÷ya pràvçõõi÷à gatà  &
utsàhakamalasyà7yaü vikàsàvasaras tava  // Rc_1.21 //

ucchrayaü tãrataravo raver årjam abhãùavaþ  &
madaü gopatayo gçhõanty abhiyogaü jigãùavaþ  // Rc_1.22 //

prasãda dãyatàü karõaþ kåjadbhiþ kurarair amã  &
pràrthayantã7va saücàraü tañàþ kardamadurgatàþ  // Rc_1.23 //

bhuvi bhàsvadabhãùåõàü tvadiùåõàü ca ÷atruùu  &
ayaü sampatituü kàlaþ sa duùkàlo 'tivàhitaþ  // Rc_1.24 //

sudåronnataparyantàs tãryante saükramair iva  &
analpagàdhàþ saritas tarubhiþ pårapàtitaiþ  // Rc_1.25 //

àviùkçtavi÷uddhibhyàü nadyaþ sumahilà iva  &
kulàbhyàm iva kålàbhyàm àpatsv api cakàsati  // Rc_1.26 //

jalajànàü sumanasàü vayasàü jalasevinàm  &
asya pratijalàdhàraü sàmagryam avalokyate  // Rc_1.27 //

yuyutsàrabhasotkhàtasaritkhàtakarodhasaþ  &
kukudmanto madakalàþ kalayanti jaganty adhaþ  // Rc_1.28 //

vi÷ve÷a kuru vi÷vàsam àvartante na te ghanàþ  &
amã ÷yàmalayanty à÷àþ ÷ukàþ ÷àlivanonmukhàþ  // Rc_1.29 //

mçgàþ samprati ÷àleyaü sampannaü sampatanty amã  &
sàketam adhitiùñhantam arthinas tvàm ivo7nmukhàþ  // Rc_1.30 //

kàryadig gçhyatàü kà9pi kim àrya sthãyate vçthà  &
evam evà7yam asmàkam iùño 'pi kim upaiùyati  // Rc_1.31 //

vijayàya bhavàsãno mayy arpitavapurbharaþ  &
mårcchànuvalanavyastaþ prastaras tyajyatàm ayam  // Rc_1.32 //

pratãùñopatyakàsàladalàgrajalabindavaþ  &
sàryantàü kùaõam uddhåya sthagitàüsatañà jañàþ  // Rc_1.33 //

muhårtaü kriyatàm àrya kapolavirahã karaþ  &
vyuùito valkalagranthir aüsàd unmocyatàm ayam  // Rc_1.34 //

ito vitatya dãyantàm iùavaþ klinnayantraõàþ  &
nirmuktàrdrajaraccailam àdattàm àyataü dhanuþ  // Rc_1.35 //

ito 'vatãryatàü pràsthàd asvàsthyam idam ujjhyatàm  &
jahã7ùubhir da÷agrãvaü da÷adigvedha÷odhitaiþ  // Rc_1.36 //

çjur àdãyatàü panthàþ kàryakanthà garãyasã  &
utsàryatàm idaü dåraü tamaþ kiükàryatàmayam  // Rc_1.37 //

àryàyàþ ÷ivam evà7sti ÷atrur nihata eva te  &
alaü dattvà9vasàdàya trailokya÷araõaü vapuþ  // Rc_1.38 //

ràkùasàpa÷adaþ ko 'sau tvayi sajya÷aràsane  &
anena te 'vasàdena dåram àropitaþ punaþ  // Rc_1.39 //

a÷ruvegaiþ pramãlàbhir vilàpair akhilaþ sa te  &
àmçùñadehayàtrasya màsaþ prauùñhapado gataþ  // Rc_1.40 //

kriyatàm adhuno9tsàha÷ cintyatàü nidhanaü dviùaþ  &
kaþ svabàhusahàyànàü mahatàm àtmanigrahaþ  // Rc_1.41 //

bhadraü bhàdrapadacchedacchinnàbhràjinarajjave  &
tubhyaü puruùanàgàya nirvighnatarase 'dhunà  // Rc_1.42 //

prasãda kuru bhåyo 'pi dehayàtràü yathà tathà  &
anullaïghitavij¤aptir lakùmaõo 'varajeùu te  // Rc_1.43 //

agàdhaü dhairyam àryasya triùu lokeùu gãyate  &
janamàtrocitaþ ko 'yam àkalpakaparigrahaþ  // Rc_1.44 //

aropa÷amitodagrajàmadagnyàgnitejasaþ  &
pratãcchati ÷aràsàraü tavà8rya ruùitasya kaþ  // Rc_1.45 //

svakçtyabhàrasannyàsã yàvad itthaü viùãdasi  &
tàvad antakadaüùñràõàm aràtir atithir na te  // Rc_1.46 //

àtatàyã sa vij¤àto jãvaty àrye9ti ca ÷rutam  &
pràpto yàtràsahaþ kàlaþ kàlakùepasya ko guõaþ  // Rc_1.47 //

na j¤àyate paraü vyaktam arer màyàvinaþ padam  &
tanmàrgaõaü ca suhçdà sugrãveõa prati÷rutam  // Rc_1.48 //

diïmukhàhåtavikhyàtakapiyåthaþ kapã÷varaþ  &
kùaõàn nånam asav àryapàdamåle patiùyati  // Rc_1.49 //

÷àlipiïgamahãpçùñhaspardhaye9va bhaviùyati  &
raühasviharisaüghàtasampàtakapilaü nabhaþ  // Rc_1.50 //

teùàm àroùarucirair aciràn mukhamaõóalaiþ  &
drakùyate taruõàditya÷atacchannam ivà7mbaram  // Rc_1.51 //

aho dãptir aho kàntir aho ÷ãlam aho balam  &
aho ÷aktir aho bhaktir aho praj¤à hanåmataþ  // Rc_1.52 //

pragalbhenà7pramattena tenà7bhyantaramantriõà  &
nånam asmatkçte svaptuü sugrãvàya na dãyate  // Rc_1.53 //

sa ca pratyupakàràya tvarayaty enam àdçtaþ  &
dhruvaü buddhivayovçddhaþ sacivo jàmbavàn api  // Rc_1.54 //

tad evaü hetunà kena vànarendro vilambate  &
nà7sau kçtaghnasya bhaved guõavadbhçtyasaügrahaþ  // Rc_1.55 //

àgantavyaü dhruvaü tena màrgità0ryà pravçttinà  &
prapannaparakçtyànàm atyuùõo hi samudyamaþ  // Rc_1.56 //

tvatprasàdàptasambhogasukhasaümãlitena và  &
na tenà7mår dadç÷ire di÷aþ proùitakàlikàþ  // Rc_1.57 //

kiyacciraü punar asau tasya na ÷rutim eùyati  &
krãóàtañàkahaüsànàü ninàdo madamårchitaþ  // Rc_1.58 //

uktaiþ kim atha bhåyobhir adya ÷vo và0gamiùyati  &
paryutsukitakiùkindhaþ satyasandho harã÷varaþ  // Rc_1.59 //

vyatireke 'pi yat kàryaü tadapyàrya pradhàryatàm  &
gçhyatàü kàryasiddhir nas tadvilambatiraskçtà  // Rc_1.60 //

yas tatho9pakçtaþ pårvam àryeõà8ryàkçte 'dhunà  &
sa ÷ãtalaþ syàd athavà paracittàni vetti kaþ  // Rc_1.61 //

sa prati÷rutam arthaü naþ sphãto vismçtavàn iva  &
gatvà0÷u smàryatàm àrya kàryataptasya kà kùamà  // Rc_1.62 //

tam ahaü bodhayiùyàmi daõóagarbhàbhir uktibhiþ  &
sàma saümãlayaty eva sukhasaktàn pramàdinaþ  // Rc_1.63 //

prasãda jãyatàü mohaþ ko 'ham ity avadhãyatàm  &
drutam uttãrõa evà8ste vyasanàbdhiþ kiyàn ayam  // Rc_1.64 //

sånçtair iti saumitreþ prãtaþ pãyåùavarùibhiþ  &
tam antarvedanàvegaü jigàye7va raghådvahaþ  // Rc_1.65 //

unmãlayàmàsa dç÷au di÷aþ kiücid alokata  &
unnanàma ca talpàntàn mocayan pakùmalà jañàþ  // Rc_1.66 //

satvaraprahvasaumitricãrotsàritareõuni  &
÷ucini kvacid àsanne niùasàda ÷ilàtale  // Rc_1.67 //

upaviùñas tadà ràmo na reje sãtayà vinà  &
dhvajo nirvaijayantãkaþ paurandara ivo7cchritaþ  // Rc_1.68 //

anåpaviùñam anujaü danujàrim ivà7drijit  &
pratyabhàùata vàtsalyagadgadàni padàni saþ  // Rc_1.69 //

ehy ehi priyasaülàpa hlàdayà0liïgitena màm  &
ruddhaü ruddham upaity a÷ru tvàm apã8kùe na lakùmaõa  // Rc_1.70 //

hà vatsa bhavato 'pã7yam avasthà9ïgeùu vartate  &
dhriyatàü ràmahatakaþ kle÷ayann ekabàndhavam  // Rc_1.71 //

nà7sti vatsa cikitsà9sya vyàdher vidhurajanmanaþ  &
yasya yàpanayà kùãõam idaü te sàntvanàmçtam  // Rc_1.72 //

naikadurvàraghoràdhighaññanàcalità api  &
tavà8÷vàsanayà vatsa na gacchanti mamà7savaþ  // Rc_1.73 //

pitur naþ priyamitrasya lånapakùasya maddviùà  &
saüsmaran no7tsahe vatsa marmacchedaü jañàyuùaþ  // Rc_1.74 //

tàtasya tàtamitrasya vatsavatsalayos tayoþ  &
aham eva gataþ pàpo nidhanàya nimittatàm  // Rc_1.75 //

priyàpahàrajaþ ÷àmyet samyag unmålite ripau  &
manyur dehàvadhir ayaü tàtamitravipattibhåþ  // Rc_1.76 //

nabhastalàt khagapatau patati cchinnapakùatau  &
ko 'paras tàü mama suhçn mà bhaiùãr ity abhàùata  // Rc_1.77 //
     
syàd vatsa ràmahatakàt klãbaþ kaþ puruùo 'paraþ  &
ekapatnãm anugatàm aràter yo na rakùati  // Rc_1.78 //

tayà teùu tapasvinyà sãdator àvayor api  &
daõóakàraõyakaùñeùu mukhaü na vidhurãkçtam  // Rc_1.79 //

videharàjasya sutà snuùà da÷arathasya sà  &
hataràmasya jàye9ti bhramati sma vane vane  // Rc_1.80 //

svam apy apuùõatà kàyam api jàyàm arakùatà  &
mayà samaþ ÷rutaþ ko 'pi jàtaþ klãbo raghoþ kule  // Rc_1.81 //

tvaü kevalaü na subhràtà tathà vilapatà muhuþ  &
tirya¤co 'pi mayà9muùmin vane lakùmaõa roditàþ  // Rc_1.82 //

dikùu sannaddhameghàsu mama ghoràdhisàkùiõàm  &
avahan nirjharanibhàn nagànàm a÷runimnagàþ  // Rc_1.83 //

àràd àkarõitasnigdhanavàbdaninadair api  &
matkàruõyàd araõye 'pi nà7nçtyata kalàpibhiþ  // Rc_1.84 //

satyam eùyati sugrãvaþ satyaü jãvati jànakã  &
tvadvaco na viparyeti bhràtar bråhi punaþ punaþ  // Rc_1.85 //

tvadvàkya÷ãkarair ebhir niruddhabahirudgamaþ  &
mamà7ntar leóhi marmàõi sãtàvirahamurmuraþ  // Rc_1.86 //

tasmàd api dahaty uccair ayaü màm aparaþ ÷ikhã  &
yad vanaukasi nirvaire mukto vàlini màrgaõaþ  // Rc_1.87 //

gurvã puna÷ ca lajje9yam uttamarõair ivà7dhunà  &
màrgitavyo yad asmàbhiþ plavagàþ pratyupakriyàm  // Rc_1.88 //

nà7sti pratyupakàrà÷à tatra na÷ capale kapau  &
yenà7tilaghuno9ttuïgo laïghitaþ satyapàdapaþ  // Rc_1.89 //

uttiùñha vatsa gacchàvaþ sàdhayàmo 'nyato 'dhunà  &
navai÷varyasukhavyagraþ sugrãvo nàgam iùyati  // Rc_1.90 //

tapasvã ramatàm evaü ciràd dàraiþ samàgataþ  &
sa pãóyamànaþ praõayàd virasaþ kiü kariùyati  // Rc_1.91 //

kiü ca vatsa da÷àsàmyàj jàtàþ smaþ suhçdaþ purà  &
tasyà7dhunà tu vistãrõavibhavàndhasya ke vayam  // Rc_1.92 //

gçhãtasàdhuvartmà9pi sadyaþ sampràpya sampadam  &
patati skhalito 'tãva pramattaþ prahate pathi  // Rc_1.93 //

sa vatsa viralo jantur vipatkàlaprati÷rutam  &
sadyaþ sampanmado yasya na vilumpati cetasi  // Rc_1.94 //

astu sàdhur asàdhur và na vicàryaþ sa me 'dhunà  &
vatsa no7tsahate cetas tatra dogdhum upakriyàm  // Rc_1.95 //

asàv anàgataþ ÷reyàn àgacchan vatsa vàryatàm  &
prave÷ayanti suhçdaü na dhãràþ svàrthasaükañe  // Rc_1.96 //

kartavyo9pakçtiþ sadbhir yatra tatra vipadgate  &
avimç÷ya kçto 'smàbhiþ sa punaþ kçpaõaþ paõaþ  // Rc_1.97 //

kiü kùiptam acalapràntàd antaþsupta÷ivà÷atam  &
nirde÷apuruùeõe7va kaïkàlaü dundubher mayà  // Rc_1.98 //

kasyà7rthasya kçte viddhàþ sapta sàlàs tapasvinaþ  &
sa mà pratyetu vaidheyaþ kiü na sàdhitam anyataþ  // Rc_1.99 //

akùàtraü kùatriyayuvà ko nu ràma iva kùipet  &
vi÷ikhaü vàlini vyagre sugrãvasya pa÷oþ kçte  // Rc_1.100 //

na parityajyate màrgas tàvan nirvàcyakardamaþ  &
yàvat pihitakaùñàya kàryàyà8tmà na dãyate  // Rc_1.101 //

iùvai9kayà mayà viddho bàli÷ena valãmukhaþ  &
anuddhàràþ ÷aràs tena ropità mayi vàïmayàþ  // Rc_1.102 //

anavàptavipatpàraþ smariùyàmi kiyanti và  &
vatsa kàlocitaü ÷àdhi na ràmaþ kiücid ãkùate  // Rc_1.103 //

avalambasva màü bhràtaþ sãtàsmaraõanissaham  &
dåraü punaþ prabhavatà mano mohena lupyate  // Rc_1.104 //

sanàthobhayapàr÷vasya tvayà vatsa tayà ca me  &
vaneùu ca sataþ kaùñam ajaniùña na kiücana  // Rc_1.105 //

hà bhãru hà priyatame hà madvirahakàtare  &
kvà7sã7ty ardhoktinissaüj¤o jagàma sa mahãtalam  // Rc_1.106 //

màtaþ kaikeyi tuùñà9si bhuïkùva ràjyam akaõñakam  &
vadann ity apatat tasya lakùmaõa÷ caraõàbjayoþ  // Rc_1.107 //

tatas tau sà÷runayanau mçgair vidhuravãkùitau  &
nipetatur diva iva bhraùñau vidhuravã kùitau  // Rc_1.108 //

iti nipatitayos tayor dvayor da÷arathanandanayor mahãtale  &
da÷abhir api digaïganàmukhair adhçtiva÷àd iva tatyaje ruciþ  // Rc_1.109 //

ete nikàmarasikasya jayanti pàdàþ ÷rãhàravarùayuvaràjamahãtalendoþ  &
yair dvàda÷àrkakiraõotkaradurnivàraþ sçùño 'bhinandakumudasya mahàvikàsaþ  // Rc_1.110 //

ity abhinandakçtau ràmacarite mahàkàvye prathamaþ sargaþ samàptaþ  |/


***********************************************************************

dvitãyaþ sargaþ

tàm anãkùitacarãm adhãratàm àtmano 'tha viniyamya lakùmaõaþ  &
sàntvanàrtham iti vàcam abravãt tãvramanyurayamåóham agrajam  // Rc_2.1 //

kàryam àrya pari÷iùñam ucyatàü mucyatàm idam ayogajaü tamaþ  &
ràjatå7dyamadivàkarodayasmeram à÷u mukhapaïkajaü tava  // Rc_2.2 //

àsituü samaya eùa nà8vayor moham ittham avalambituü na ca  &
utsahasva nanu hçùyatàü ciràdiùv adhãnam adhunà9bhikàïkùitam  // Rc_2.3 //

kevalaü phalabhujo na tasya nas taskarasya nilaye 'sti ni÷cayaþ  &
abhyupaitu ravinandanaþ kùaõàd andhakàram idam apy apaiùyati  // Rc_2.4 //

aurasàn api sutàn arãn iva ghnanti kàraõava÷àn mahãbhujaþ  &
nigrahàd anujavidviùaþ kapeþ kiü pçthagjana ivà7nutapyase  // Rc_2.5 //

krãóatàü mçgavaneùu dhanvinàü jãvakoñikadane 'pi kà kùatiþ  &
khidyase kim ani÷aü prayojanàd ekavànaravadhaþ kutaþ kçtaþ  // Rc_2.6 //

tasya ca pravayaso jañàyuùaþ svargiõaþ kim adhunà9nu÷ocyate  &
yena jarjarakalevaravyayàt krãtam indukiraõojjvalaü ya÷aþ  // Rc_2.7 //

etad ekam ativàhyatàm ahaþ ÷vo na sa plavagaràñpratãkùyate  &
tat prasãda parito vicãyatà0tmanai9va sanagàrõavà9vaniþ  // Rc_2.8 //

tat kabandha÷abarãhanåmatàm àvayor ajani saïgataü yathà  &
iùña÷aüsi vana÷ailapànthayoþ kiü tathà9nyad api nà8patet punaþ  // Rc_2.9 //

yatra yatra tava siddhir agrataþ kaþ kariùyati na te samãhitam  &
ujjvale kçtavidàü na kevalaü tena vartmani duràtmanà sthitam  // Rc_2.10 //

sambhavaty abhimaraþ pure 'thavà tasya tãvram aya÷aþ kim ucyate  &
duþkham utkhanati kaõñakàvalãr aïgasandhiùu navaþ kile8÷varaþ  // Rc_2.11 //

samprati prathamam àrya gçhyatàü tatpravçttim upalabdhum udyamaþ  &
marùaõãyaparilambadåùaõaþ so 'dhunà9py akapaño ghañate cet  // Rc_2.12 //

mu¤ca moham avatãryatàm itaþ sevyatàm iyam anàvilà nadã  &
eùa gacchati javàj japàruõo vàruõãm aruõasàrathir di÷am  // Rc_2.13 //

unmimãla raghunandana÷ ciràt tan ni÷amya vacanaü camatkçtaþ  &
apy ayogavidhurà na ÷erate saümukhãnavidhayas tathàvidhàþ  // Rc_2.14 //

muktamoham avalokya lakùmaõas taü mçgàïkam iva meghanirgatam  &
àdade 'tha ÷a÷ikàntabhådharasyandabindu÷i÷iràü sarasvatãm  // Rc_2.15 //

eùa pa÷ya patito nabhastalàd asta÷ailagahaneùu na÷yati  &
sandhyayà caramadikpragalbhayà bhagnasàndrakarapa¤jaraþ khagaþ  // Rc_2.16 //

÷akyam arcitum anuccapàõibhiþ pà÷apàõinagarãnivàsibhiþ  &
sànurodha iva dårabandhuro bandhujãvakusumàruõo raviþ  // Rc_2.17 //

eùa muktakarapàñavo ravir nàñayaty anuguõatvam appatau  &
àpadi prakçtir ujjhità varaü nà8÷rayasya visadçg viceùñitam  // Rc_2.18 //

bimbamålarucirà raver amã recayanti gaganaü gabhastayaþ  &
pårayanti ca mahãü mahãruhàm àyatàþ prati÷arãrayaùñayaþ  // Rc_2.19 //

agrataþ ÷ikhara÷àkhisaühate÷ chàyayo9pacitayà9pasàritaþ  &
pçùñhato 'tinibhçtaü mahãbhçtàm àtapaþ kañakam à÷u no7jjhati  // Rc_2.20 //

svãkaroti ÷anakair anokahacchàyam adri÷ikharasthalãr api  &
hãyate nijavapuùy api kramàd àtapasya mamatà tapasvinaþ  // Rc_2.21 //

appater di÷i viceùñate ravir vyàkulàþ ÷akunayaþ svananty amã  &
dhvàntadçùñiviùadar÷anàd dine durnivàranidhane nimãlati  // Rc_2.22 //

kãryate kçtaravaiþ khagavrajair eùa tallatañacaityapàdapaþ  &
sàyam adhvanikañe nirargalaþ sajjanàlaya iva pravàsibhiþ  // Rc_2.23 //

yànti khinnajanasevyatàm amã saumya sormi÷ucivàlukàcayàþ  &
pràntasuptakalahaüsapaïktayaþ svairanãramaruto nadãtañàþ  // Rc_2.24 //

dhik tañàntavasatãn sitacchadàn pa÷yataþ kamalaùaõóavai÷asam  &
staumi taü divasam àrya kevalaü yo 'stam eti samam abjabandhunà  // Rc_2.25 //

dantamålanihitaikasallakãpallavo 'lasavilokitànugaþ  &
eùa muktagirikandaraþ ÷anair vàri vàraõapatiþ pratiùñhate  // Rc_2.26 //

÷ãlayanti kariõaþ svavàsitàvàri sairibhasamåharecitam  &
màlatãvanavikàsavàsità vànti palvalatañàntavàyavaþ  // Rc_2.27 //

saütyajanti masçõaü saraþsarittallamålasalilàni sairibhàþ  &
sambhajanti sahasà bhayadrutair ãkùitàþ kurarasàrasairibhàþ  // Rc_2.28 //

saümukhãnaghanapatrabandhanàt pa÷ya païkajavanàd anàratam  &
pãtako÷amakarandasaücayàþ saücaranti madhupàþ kumudvatãm  // Rc_2.29 //

no7panãtamukhamudram ambujaü muktamudram atha nai7va kairavam  &
etadãkùitaparasparaü punaþ patriyugmam apanidravai÷asam  // Rc_2.30 //

rodhasaþ pulinam abjinãü tatas tàm atãtya bhajate kumudvatãm  &
tatra tapta iva gàhate payaþ sàyam àrdraviraho vihaïgamaþ  // Rc_2.31 //

svãkçtaü na nalinair nimãlitaü na sphuñaü kumudakuómalasmitam  &
etadãkùitaparasparaü paraü måóham ambhasi vihaïgamadvayam  // Rc_2.32 //

jarjaraü tyajati vàsaraplavaü na prasàrayati mantharàn karàn  &
ety adçùñam avalambya kevalaü vyomavàrinidhi÷eùam aü÷umàn  // Rc_2.33 //

÷ràvitàgamam iva dvijàravair dhvàntam oü iti jagat pratãcchati  &
tràtum åùmarahitaþ kùamo 'dhunà na svamaõóalam api prabhàkaraþ  // Rc_2.34 //

dç÷yatàm udayati sma yàdç÷as tàdç÷as taraõir astam ãyate  &
utsavavyasanayoþ prabhur vidhir vikriyàsu mahatàm anã÷varaþ  // Rc_2.35 //

sphãtam abjakulam ãkùyatàm itas tallam ullasitahaüsasàrasam  &
ni÷calàcchaparimaõóalodakapràntamantharamçõàlakaõñakam  // Rc_2.36 //

÷ãlayanty acalamekhalàsv amã ÷ãtalàsu ruravo nirudyamàþ  &
pårva÷aùpakabalànuvartinaþ stokaca¤calamukhàþ sukhàsikàm  // Rc_2.37 //

dãdhitãþ paricitàþ parityajaty abjinãr api ca nà7nurudhyate  &
sandhyayà varuõadigvadhåm anupràpitaþ kam api ràgam aü÷umàn  // Rc_2.38 //

dyaå ravãndurahità9pi nirmalà bhår avçkùasalilà9pi ÷ãtalà  &
antaràlam avalambya ÷obhate vàsarakùaõadayoþ kùaõaü jagat  // Rc_2.39 //

nirjharo 'yam iyam àpagà saraþ palvalaü ca vimalaü vibhàty adaþ  &
yatra cittam iha paryupàsyatàü tatra tatrabhavatã pitçprasåþ  // Rc_2.40 //

ity ubhau vyavahitàntaravyathau tau samàpya samayocitaü vidhim  &
satkçtiü dadhatur ànane mithaþ pràrthanàü kim api ràmalakùmaõau  // Rc_2.41 //

yatra vàti na kumudvatãmarut kaumudã bata na yatra vãkùyate  &
taü niråpitasamantam a¤jasà bhejatuþ parisaraü raghådvahau  // Rc_2.42 //

dçùñipàõitalappàta÷odhitàm uddhçtasthagitakaõñakàvañàm  &
astçõàn navatçõena medinàü ràmabhadra÷ayanàya lakùmaõaþ  // Rc_2.43 //
nirõineja sahasà suùupsataþ pàdapadmayugam agrajanmanaþ  &
svàü÷ukoddhçtajalaü karàbjayoþ kau÷alàc ca samavàhayat punaþ  // Rc_2.44 //

adhvajarjaritaràjalakùaõaü lakùmaõa÷ caraõam agrajanmanaþ  &
àmamar÷a ciram a÷ru vartayan kevalopakaraõena pàõinà  // Rc_2.45 //

svairam agrakarajair vivçtya ca vyàkulàü samanayaj jañàñavãm  &
aïgade÷am anayad vidhåya ca srastaràtisçtam a¤calaü tvacaþ  // Rc_2.46 //

pàr÷vayor upadadhe maheùudhã àdade ÷irasi påjitaü dhanuþ  &
unmamàrja dhutasaühçtena ca svà¤calena punaruktam àstaram  // Rc_2.47 //

ity ajasram anujàtasevayà jãyamànavanavàsayàtanaþ  &
svaptukàma iva sàlasendriyaþ saüvive÷a raghunandanaþ kùaõam  // Rc_2.48 //

mãlitonmiùitalocanaþ ÷anair jàgaråkam avalokya so 'nujam  &
uccavàmakarapaïkajodaranyastamaulir avadan mitaü vacaþ  // Rc_2.49 //

gaccha vatsa ÷ayanãyam àtmanaþ kli÷yase kç÷ataraþ kiyac ciram  &
nidrayà vi÷adatàü vraja kùaõaü na kùamaþ pratini÷ãthajàgaraþ  // Rc_2.50 //

pràtar asti bahu kçtyam àvayor bhràtar àtmani kim asy atatparaþ  &
cintyatàm uùasi tasya saügatiþ ÷ãtalasya kapicakravartinaþ  // Rc_2.51 //

àspadàdhigamagarvito 'stu và9py astu và9nuditabhåtivikriyaþ  &
àvayoþ samayabaddhayoþ puno ni÷cayàrtham adhigamya eva saþ  // Rc_2.52 //

tad vibhàtu rajanã sukhena te yàsyataþ plavagaràjamandiram  &
pakùayor yad anuråpamuktayos tat tadai9va ca samarthayiùyate  // Rc_2.53 //

åcivàn iti babhåva nirvacàþ kuómalãkçtavilocanotpalaþ  &
adhya÷eta caraõàmbujàntikaü tasya joùam anagho jaghanyajaþ  // Rc_2.54 //

tatra tatra ca ÷ayànayo÷ ciràd vãrayor vigatasàdhvasà iva  &
uddhatair dadur ulåkahuükçtair andhakàrajayaghoùaõàü drumàþ  // Rc_2.55 //

vyàtatoóuda÷anà9pi mucyase na tvam arkacirasaüstutà9dhunà  &
ity ariùñaripukåjitais tamo dyàü bruvàõam iva dåram udyayau  // Rc_2.56 //

kevalaü ÷akunayo na nãóagàþ ÷àkhino 'pi ÷ayitàþ samantataþ  &
jaj¤ire timirataskaràvalãlupyamànavibhavà÷ ca bhåbhçtaþ  // Rc_2.57 //

na sthalã na pulinaü na sindhavo nà7calà na tarava÷ cakà÷ire  &
dåùitadvitayavàdam udbabhàv ekam eva timiraü vibhåtimat  // Rc_2.58 //

tatra mugdhapçùatas tamoghane pàr÷vagàm api mçgãm ahàrayat  &
pràpa kokayuvatir yadçcchayà patyur àdhitaralasya saügamam  // Rc_2.59 //

vçddham aïkam anayac chi÷ubhramàc cumbati sma dayite9ti yåthapam  &
svãyam apy uditasaü÷ayaþ ÷anair aïgam aïgam amç÷ad valãmukhaþ  // Rc_2.60 //

sarvataþ parigate9va parvatair àcite9va tarubhir nirantaram  &
àplute9va salilair itas tataþ ÷akyate sma cirasaüstutà9pi bhåþ  // Rc_2.61 //

dikùu dakùam avanàv anàkulaü khe 'tikhelam añavãùu bhãùaõam  &
mattam adriùu darãùu durjayaü pràduràsa viùame samaü tamaþ  // Rc_2.62 //

bhejur aikyam iva tulyavai÷asàþ sàyam eva malinair mukhair di÷aþ  &
gçhyamàõa÷ikharà tama÷cayair dyauþ papàta vasudhàsakhãtale  // Rc_2.63 //

pratyabhàn na purato na pçùñhataþ pàr÷vayo÷ ca vi÷adaü na kiücana  &
vyàna÷e bhuvanam a¤janàcalaprasthapaïktinibióaü ni÷àtamaþ  // Rc_2.64 //

na dvitãyam anubhåyate sma vastv antikàd api tamas tiraskçtam  &
kevalàtmaviùayaü tadà9bhavaj j¤ànam ulbaparivàsinàm iva  // Rc_2.65 //

dårami÷ritaparasparàïgakair apy ayogajanitajvarair iva  &
durlabhànanavilokanàmçtair dåyate sma mithunair mitho bhç÷am  // Rc_2.66 //

so 'ti÷ãtahima÷ãkaro marun nånam ulmukacayàn avàkirat  &
yac cukåja bhç÷am àrtikàhalaü cakravàkayuvatis tapasvinã  // Rc_2.67 //

uccacàra na vanasthalãùv asau marmaraþ patitapatranisvanaþ  &
nà7viràsa karikçùñasallakãbhaïgayonir asakçc cañatkçtiþ  // Rc_2.68 //

tasthur àsthitamanuùyamårtayo yàmikà iva vidårato 'drayaþ  &
prahvabàlaviñapàgrapàõayas tau parãtya taravaþ siùevire  // Rc_2.69 //

dràï nidàgham anudadrajo 'dhunàd vi÷lathàü bçhatikàm asàrayat  &
pratyapadyata vanànilas tayor ekasannihitayàmikavratam  // Rc_2.70 //

sànujasya tamasi pramãlatas tasya bhàvimamatàhçtà iva  &
ujjvalàyataviùàõasåcità÷ cakrire parikaraü mataïgajàþ  // Rc_2.71 //

dãpakçtyam akarod upàntike niùprakamparuciroùadhãgaõaþ  &
tenur adrivanamadhyasuptayor maïgalàni vanadevatàs tayoþ  // Rc_2.72 //

ehi jànaki bhujàntaraü kharaþ prastaro 'yam asi kiü paràïmukhã  &
matkapolam upadhàya supyatàm aprasaktir iyatã kadà nu te  // Rc_2.73 //

kùiptam aü÷ukam idaü mayo9rasi prãyatàü tava nirànandaþ stanaþ  &
nãvinodini kare kuru kùamàm àyatàkùi nudasã7va kiü punaþ  // Rc_2.74 //

suptavàkyam iti maithilãpater maithilãvirahadåyamànayà  &
diksakhãnivahavàritàsrayà ÷u÷ruve vasudhayo9pasannayà  // Rc_2.75 //

mad bibheti virahã raghådvaho mad vinà ca na jagat pramodate  &
tat karomi kim itã7va cintayan no7jjagàma sahasà ni÷àkaraþ  // Rc_2.76 //

na sma bhàti kim api sphuñaü puraþ kiücid ãritakareõa kevalam  &
dç÷yate sma divi dåravartinà tarjyamànam iva kenacit tamaþ  // Rc_2.77 //

jàyate sma ghanamàlatãguõa÷reõigarbhakabarãmanoharam  &
meghavàhanadigaïganàmukhe mugdhacandrakarakarburaü tamaþ  // Rc_2.78 //

sànuràgam upagåóham agrimair aü÷ubhiþ ÷a÷abhçto davãyasaþ  &
unnanàma namucidviùo di÷i srastastaütamasabhàram ambaram  // Rc_2.79 //

ujjvalàgrakiraõaprave÷akaproktasatvarasamàgamo 'pi san  &
prekùyate sma janitotsuka÷ ciràd vyomaraïgamukhasaümukhaþ ÷a÷ã  // Rc_2.80 //

audayena ÷a÷ino gabhastinà bhinna÷eùatimiraü vyaràjata  &
mçjyamànam iva ÷akradiïmukhaü kuïkumena mçganàbhoyogin  // Rc_2.81 //

taü babhàra na vidhur navodayaü kiü tu kuïkumavilepanàruõam  &
ekam utsukava÷àt payodharaü vyàcakàra haridigvilàsinã  // Rc_2.82 //

àttajaitranijapuùpadhanvano manmathasya bhuvanàni jeùyataþ  &
unnanàma purataþ ÷a÷icchalàt pårõarukmakala÷aþ payonidheþ  // Rc_2.83 //

diksaràgamukhasannidhàpitasphãtacandracaùakà ÷atakratoþ  &
kùãbabhàvam iva bibhratã babhau vi÷lathàcchatimiràü÷ukoccayà  // Rc_2.84 //

nandayan bhuvanam unmukhaü ciràn mandayan smaraviruddham udyamam  &
krandayan virahiõo vihaïgamàn sàndrayan pramadam indur udyayau  // Rc_2.85 //

locanàlinivahaikapaïkajaü cittahaüsa÷ayanãyasaikatam  &
ujjagàma ratikelimandiraü yàminãyuvatijãvitaü ÷a÷ã  // Rc_2.86 //

àliliïga rajanãm ahàsayad bidyamànamukulàü kumudvatãm  &
agrahãd uóuvadhåkaràn karair dyàü prasàdam anayat samaü ÷as÷ã  // Rc_2.87 //

àdade viyad alà¤chanavrataü là¤chanaü nijam agåhad aü÷ubhiþ  &
pràhiõod apasçtàsu kaumudãü dikùu dakùatanayàparigrahã  // Rc_2.88 //

vyàpya dåram atha nirmalaü viyad vãtapaïkam iva païkajàkaram  &
rejur agrakiraõàþ kùapàpateþ påtakokanadakandakomalàþ  // Rc_2.89 //

khe kakupsu bhuvi ca kùapàpateþ petur åóhanicayà marãcayaþ  &
yatra tatra kuharàõi kànicit kampamànam avi÷an ni÷àtamaþ  // Rc_2.90 //

kùiptam indurucibhir vyalambata tryambakasya ÷ikhina÷ ca diïmukhe  &
tatra nunnam anubandhaniþsahaü kàndi÷ãkam iva niùñhitaü tamaþ  // Rc_2.91 //

kandaràõi ca mahàmahãbhçtàü koñaràõi ca jaranmahãruhàm  &
adhyuvàsa kamalodaràõi ca dhvàntam adhvagavadhåmukhàni ca  // Rc_2.92 //

svãcakàra karakoñilàlanàlambitoóutatimekhalàü divam  &
ràgabhaïgam atisaüstavàd gatàü devaràjadi÷am indur atyajat  // Rc_2.93 //

àtatàna gaganàïgaõàdhikair medinãm amçtavarùibhir vidhuþ  &
viprayuktajanadhåmaketubhiþ ketakàgra÷ucibhir marãcibhiþ  // Rc_2.94 //

saükucadbhir abhiràmatàdhike sàdhu candramasi puùkaraiþ kçtam  &
udyatà jayini kàminãmukhe tena sàhasam anuùñhitaü punaþ  // Rc_2.95 //

uccakhàna ruùam uccamaõóalaþ khaõóanàm agamayad viùahyatàm  &
mànapaïkam apanãya kàminãþ kàntahastam anayan ni÷àpatiþ  // Rc_2.96 //

vyaktavartmabilavàhinãvanagràmagulmagahanàdribhedayà  &
saumyatàdhikavi÷eùayà9jani jyotsnayà divasaniþspçho janaþ  // Rc_2.97 //

pãyate sma kumudaü na locanai÷ candrikà tapati rohitacchadam  &
pràduràsa param utpibann aliþ saurabhaü niravalambam ambuni  // Rc_2.98 //

ekike9va nijavçndamadhyagà9py uccukåja sabhayà sitacchadã  &
dantamålam asakçc ca saü÷ayàd àmamar÷a kariõaþ kareõukà  // Rc_2.99 //

ketakãùu kadalãùu vàlukàsv a÷masu sphuñitakairave 'mbhasi  &
lambhite9va laharãparamparàm ullalàsa ÷a÷ikàntivàhinã  // Rc_2.100 //

pràptasåkùmaghanapallavàntarai÷ citritàþ ÷a÷ikarair itas tataþ  &
bibhrati sma tarumåla÷àyinaþ ÷ambaràþ pçùatayåthavibhramam  // Rc_2.101 //

kçcchralabdhanaga÷çïgasandhayo dattamanmathajayàbhisandhayaþ  &
maithilãtaravadhåduràsadaü ràghavàïkam avi÷ac cha÷itviùaþ  // Rc_2.102 //

jàgarùi kà÷mari niùãdasi kovidàra kutrà7si vatsa kçtamàla tamàla pa÷ya  &
kiü vartate raghupater iti satvaràbhir uktaü drumaugham avalokya vanasthalãbhiþ  // Rc_2.103 //

anyonyadårapariùaktavi÷àlasàndra÷àkhà÷atais tarubhir antarayàübabhåve  &
udbhåtaghoravirahajvaralaïghitasya candràtapaþ sa khalu dà÷arather apathyaþ  // Rc_2.104 //

kumudavanam ahetu tyaktanidraü tadà0sãd gaganam uóuvitànair dhig vçthai9va praphullam  &
ajani jagad adhã÷asyà7gçhãtes tadànãü vidhur api vidhavastrãyauvanodbheda÷ocyaþ  // Rc_2.105 //

÷vasiti janakaputrã satvaro bhànuputraþ kapipatir upasannaü suprabhàtaü tave7ti  &
jagur iva raghunàthàyà7rdhabuddhàþ svananto madhuram apararàtre patriõaþ ke 'pi ke 'pi  // Rc_2.106 //

ity abhinandakçtau ràmacarite mahàkàvye sandhyàtama÷candrodayavarõano nàma dvitãyaþ sargaþ samàptaþ  //

kavãnàü kiü dattair nçpapa÷ubhir anyair avasare paraü pçthvãpàlaþ kùaõam api sa karõo vitaratu  &
anàttaü tattvaj¤air api suvipulàrthavyayabhiyà pratiùñhàü yeno7ccair jagati gamitaü ràmacaritam  //

% NB \msC\ reads here (instead of this verse?)
pàlànvayàmbujavanaikavirocanàya tasmai namo 'stu yuvaràjanare÷varàya  &
koñipradànaghañitojjvalakãrtimårtir yenà7maratvapadavãü gamito 'bhinandaþ  //


***********************************************************************


tçtãyaþ sargaþ

atha prabuddhaþ prathamaü vibuddham àsãnam àdàya tadaïghriyugmam  &
prakàmanidràbhigamàbhiràmo ràmaþ sumitràsutam ity uvàca  // Rc_3.1 //

kim ittham eva kùapito ni÷ãthaþ kaccin muhåràrdham asi prasuptaþ  &
asmin prasàdàvasare dhiyàü ca pratiùñhita÷ cetasi kas tavà7rthaþ  // Rc_3.2 //

vanaukasas tasya nave÷varasya bhàvàvabodhàya punar vimç÷ya  &
yat pràptakàlaü tad udàharà8÷u prasthànakàlo 'yam atipra÷astaþ  // Rc_3.3 //

svakàryalàbhastimitaþ kapi÷ cen na ka÷cid artho 'nusçtena tena  &
ripaå7petaü varam arthibhàvàd vikàrasaüdehasahe na mitre  // Rc_3.4 //

kàryàntarà÷àrahitena tena vyaktaü khalenà7dya vayaü nirastàþ  &
dattaþ pradãrghàgrahaõàbhidhàno yenà7yam àràd api no 'rdhacandraþ  // Rc_3.5 //

ruddhas tapasvã sa kathaü na kai÷cin mohàndhakåpe nipatan madàndhaþ  &
kiü de÷akàs te 'pi hanåmadàdyàþ sadyaþ padaü pràpya samaü vipannàþ  // Rc_3.6 //

riùñaü na dçùñaü pavamànasånor na cà7gnisånor na ca vàlisånoþ  &
sarve 'pi kiükàraõam ekadai9va pramãtakalpàþ kapidàrakàs te  // Rc_3.7 //

sa durnivàro harir adya ÷etàm àsvàditai÷varyamadhur madena  &
kathaü punar jàgarakàla eva suptàs tadàptà iti me vitarkaþ  // Rc_3.8 //

devàt prasåtena himetaràü÷or årjasvalais taiþ sakhibhir vçtena  &
udàradehadyutinà9smadarthe niranvayaü tena tamaþ prapannam  // Rc_3.9 //

aho mahan mohajam andhakàraü yenà7dya madhyesabham uddhureõa  &
utsàrya tàn mantrimaõipradãpàn plavaïgaràjaþ prasabhaü gçhãtaþ  // Rc_3.10 //

lobhasya mohasya manobhavasya madasya cà7tiprasaro na ruddhaþ  &
ruddhaþ paraü pårõamanorathena tenà7dya naþ pratyupakàravegaþ  // Rc_3.11 //

samràñpadasthasya padàd apetàþ samprãtaye samprati mà sma bhåmaþ  &
dçùñàstrasàrà api tasya bhãroþ kiü bhãtaye vatsa vayaü na bhåtàþ  // Rc_3.12 //

sthàne nirastaþ sudhiyà9grajena sa tena màyàmasçõo duràtmà  &
mayà madàndhena punar vçthai9va kroùñà mçgendrasya pade 'bhiùiktaþ  // Rc_3.13 //
nirve÷aniryàtana÷àñhyanidràü nãceùu daõóaþ paruùo nihanti  &
tathà9pi dàkùiõyavilambitavyam idaü dhanus taü prati màmakãnam  // Rc_3.14 //

yàvan na vi÷ràmyati vegajanmà dikùu dhvanir vàlibhidaþ ÷arasya  &
tàvat punas taïka iha trilokyàm àkràntakiùkindham upakrameta  // Rc_3.15 //

asmàsu nà8vedayati sma garvàt kurvãta ÷eùàrivadhaü bhujàbhyàm  &
vidhàya sauràjyam asaå7peyàd ity arthità pa÷yati na pramàõam  // Rc_3.16 //

tad eùa me nirmalasargasargaþ ùaóvargaruddho ripuvat sa heyaþ  &
nà7sau niùiddhas tava yànapakùo mayà bata pràg asamàhitena  // Rc_3.17 //

asaü÷ayaü sa pratihàrapàlãsasambhramàveditasannikarùam  &
tvàü praty asåyàü hçdayena dhàsyaty upasthitàntaþpuraviprayogaþ  // Rc_3.18 //

tadvaktram àrkes taruõàrkatàmraü tvatprãtivàkyair akçtapramodam  &
bhaviùyati pratyupakàrabhàranirvàhacintàgamasàndhakàram  // Rc_3.19 //

smariùyati tvàü na sa bodhyamàno 'py àlokayiùyaty athavà na pçùñaþ  &
pratyeùi kàntàjanamadhyavartã sa cintayà9smadgatayà9dhunà0ste  // Rc_3.20 //

àvàü yadai9và7dritañe niviùñau sa kàlikàü vãkùya purãü praviùñaþ  &
àmçùñam àsãc capalena tena sauhàrdam asmadviùayaü tadai9va  // Rc_3.21 //

ahaþsv amãùu kùaõa eva nà8sãd àsãn na saüde÷aharo 'nuråpaþ  &
ityàdi sa vyaktam alãkam eva tvatprãtyupàlambhapadeùu vaktà  // Rc_3.22 //

kçtàvahelaþ praõayaprasannaü niruttaraþ satvarakàryavàdam  &
prekùiùyate roùalavànuraktaü valãmukhaþ ÷uùkamukho mukhaü te  // Rc_3.23 //

tasyà8gamàd yaþ sahasà bhaviùyaty arthasya tasyà7bhavanaü mamà7stu  &
bàdhiùyate vàlivadhàtiriktas tadve÷mayàtrànu÷ayaþ sadà nau  // Rc_3.24 //

sa pràktano nånam anarthabhàjà nãtas talaü tena hitaiùivargaþ  &
utthàpitair dåram asàv idànãü divàni÷aü dãvyati durvidagdhaiþ  // Rc_3.25 //

akùà mçgàkùyo mçgayà madhåni prekùà÷ ca tasyà7dya haranti kàlam  &
na pràpnuvanti kùaõam àptavàcaþ sadàdçtà÷ càraõacàñuvàdàþ  // Rc_3.26 //

vadanti bhãtàþ sacivà na kiücit kiü cintayà9smadgatayà viñànàm  &
svayaü na sampraty anusaüdadhàti pårvàparaü kàmaparaþ sa ràjà  // Rc_3.27 //

na sårayo na sthavirà na dhãràþ puraþsthitàþ prà÷nikatàü prayànti  &
saütiùñhate saüsadi saü÷ayànaþ pçùñhopaviùñàsu vilàsinãùu  // Rc_3.28 //

itthaügate tatra gatasya kena manyus tavo7dãrõarayo nivàryaþ  &
vicàyamàõo na guõàya naþ syàd asau kapãnàü kadanànubandhaþ  // Rc_3.29 //

prapanna÷àñhyasya hañhopanàmàd àneùyamàõasya guõaü na vãkùe  &
tathàvidhà hi dviùatàü stavena kaùanti karõau param antikasthàþ  // Rc_3.30 //

spçù.o na ced vikriyayà kayà9pi no7pasthitaþ kàryava÷àd idànãm  &
etu svayaü na kriyate vçthai9va sa tvadbalàtkàraniruddha÷obhaþ  // Rc_3.31 //

yathà0vayos tàtajañàyuùo9ktam uktaü kabandhena yathà ca tena  &
tatho9payàsyaty aciràd ava÷yam àhåtacakro haricakravartã  // Rc_3.32 //

yat satyam àdityasamudbhavatvàd udbhåtim eùyanti guõàs tadãyàþ  &
tulàgrasampàtavilambadoùe tasmin visaüvàdam ahaü na ÷aïke  // Rc_3.33 //

viropataptasya vide÷avàsàd àjagmuùas tasya nijàdhivàsam  &
iyanty ahàny utsukabandhuvargasaüvargaõavyagratayai9va yànti  // Rc_3.34 //

sa nånam àyàsyati vànarendraþ saüde÷akàrpaõyam asaümataü me  &
sarvasvabhåtaü visçjanti vatsa kàryàtipàte 'pi na dhairyam àryàþ  // Rc_3.35 //

vyatãtavighnaþ suhçdarthanighno na ÷ãtalaþ sthàsyati kiü gatena  &
sa tvaryamàõas tvaramàõa eva dhairyasya naþ pàram avàpsyatã7va  // Rc_3.36 //

dhig astu màü taü prati vipratãpam à÷aïkitaü tad bahu yena yad và  &
svakàryadolàsu jano 'lpabhàgyaþ pràï ni÷cinoti vyatirekam eva  // Rc_3.37 //

itthaü na màü pratyupapattim eti tatrà8dyapakùadvitaye 'pi yàtrà  &
varaü visoóhàni kiyanty apã7ha saïkhyàtakàlàbhyadhikàny ahàni  // Rc_3.38 //

svàlocitaü vaktu bhavàn idànãm ity anuùñheyam asaü÷ayaü yat  &
bàlyàt prabhçty eva tavo7ttarà dhãr na pårvapakùe 'bhinive÷am eti  // Rc_3.39 //

iti prasannàü giram agrajasya ÷rutvà ciràd vãtaviùàdapaïkaþ  &
mukha÷riyai9vo7jjvalayà9bhinandann idaü sumitràtanayo jagàda  // Rc_3.40 //

samarthitaü sàdhu samastam eva kçtã kapiþ kiü bahuno9ditena  &
pravyaktam apy etad adoùadçùñyà gçhãtam àryeõa na yat tadàgaþ  // Rc_3.41 //

tasyo8rjitenà7tiraver avadyaü nai7ve8kùate 'ntaþkaraõaü mamà7pi  &
ayaü punas tena kuto na jànàmy atikramaþ kàlakçto na dçùñaþ  // Rc_3.42 //

visarjità và punaràgamàya samàpatanty adya na te nalàdyàþ  &
samàharatiudyatavittavarùo varùàntarebhyaþ pravaràn harãn và  // Rc_3.43 //

aùñàda÷advãpakapãndramaulir maulàn asau vàlivadhapralãnàn  &
naikàbhyupàyopahitàn idànãm uta pratãcchaty atisatkriyàbhiþ  // Rc_3.44 //

apràptasaütoùam asaüvibhaktasambhuktasarvasvam anuplaveùu  &
athà8di÷aty arpitasàrako÷aþ prakàmapàtheyaparigrahàya  // Rc_3.45 //

atho sa bhãtàturabàlavçddhàn vçddhopasevã sanibhaü niyuïkte  &
yathàyathaü sadmani padmasaükhyàsameta÷àkhàmçgayåthanàthaþ  // Rc_3.46 //

tad ittham utthànasamàkulatvàn na tvaryamàõo 'pi sa dåùaõàya  &
àryeõa tatrà7py asamàgatasya chàyàcyutiþ kai9va niråpità me  // Rc_3.47 //

j¤eyo 'sti naþ pårvam arer udantas tatas tadantàya vidheyam asti  &
ity àkulatvàn mama tàvad àrya kàryopataptiþ kùamate na dhairyam  // Rc_3.48 //

anarthibhàvàd upacàravàdàd àkàragupte÷ ca parãbhavanti  &
yathàtathàrthapratipàdanena prayànti mitràõi nirantaratvam  // Rc_3.49 //

mithaþ prasàdaskhalanàd upàdher upaiti sakhyaü khalayoþ khilatvam  &
gçhõàti satpåruùayor na doùam audàryasaüvàdakçtà tu maitrã  // Rc_3.50 //

niryantraõaü yatra na vartitavyaü na moditavyaü praõayàtivàde  &
vi÷aïkitànyonyabhayaü vidåràn namaskriyàm arhati sauhçdaü tat  // Rc_3.51 //

visrabdham àj¤àpaya kiü karomi kathaü ghañena plavagàdhiràjaþ  &
yat kiücid àdi÷ya nibhena kiü màü niùedhasi kle÷am ive8kùamàõaþ  // Rc_3.52 //

sthito 'smi tàvad dinam etad eùyaty anyedyur àj¤àü tava na pratãkùe  &
àryo 'nurodhàn na yunakti yatra tatrà7ham ambàniyamàt svatantraþ  // Rc_3.53 //

tad eùa niùkramya tathà karomi tatpårvasaïgaþ plavago yathà0÷u  &
taü vairisaühàramahopakàram àryàya niryàtayituü yatena  // Rc_3.54 //

dhik taü dhanuùpàõim anuplavaü màü mudhà manaþparyuùitàvalepam  &
anvãkùate yasya mamà7vasàdàd àryaþ sahàyàntaram antaraj¤aþ  // Rc_3.55 //

dhik÷àtatàü sannataparvatàü dhig dhik pàtavegaü ca mamà8÷ugànàm  &
alakùitodde÷am api dviùantaü nihatya nà8yànti hi yat kùaõena  // Rc_3.56 //

kharàdirakùaþkadaneùu dãrgham amã parij¤àtarasàþ kim anyat  &
asçgbhujàü bhoktum asçk tvarantàü bhåyo 'pi bhåcandra tavà7rdhacandràþ  // Rc_3.57 //

àtàñakàsaüj¤apanàt prapannas tvayai9ùa varõà÷ramarakùaõàya  &
samàpyatàü ÷eùanibarhaõena kùapàcaràõàü nidhanàdhikàraþ  // Rc_3.58 //

uddhçtya ghoràyudhavçndavçùñim anuùñhitàm ogha÷aravyayena  &
sa ràkùasebhyo 'mbaragocarebhyas tràtas tvayai9kena makho maharùeþ  // Rc_3.59 //

taü kàlakalpaü kiyatà ÷rameõa tathà9vadhãr màrgarudhaü viràdham  &
àsan muhårtàþ kati ca ghnatas te sainyaü janasthànapateþ svarasya  // Rc_3.60 //

àsãt kùuraprasya kiyàn vilambaþ kråreùu teùu tri÷iraþ÷iraþsu  &
katã7ùavo dåùaõadehayàtrànivàraõàrthaü ca raõe visçùñàþ  // Rc_3.61 //

kasyà7valambàd akarot paràsuü màrãcam uccàvacamàyam àryaþ  &
j¤àtà ca diksaüj¤apitas tvayai9va kùapàcaràõàm adhipa÷ ca so 'pi  // Rc_3.62 //

ity aprapa¤coditakàraõàni mithas tayos tathyaguõagrahàõi  &
neduþ stuvànà iva sånçtàni khagàþ kulàyeùu kçtaikamatyàþ  // Rc_3.63 //

àropya sandhyàü di÷i vajrapàõeþ paryasya candraü kakubhi pratãcyàm  &
utsaïgitoóuprakarà khagànàm àdàya nidràü rajanã jagàma  // Rc_3.64 //

kavi÷ ca jãva÷ ca suta÷ ca bhåmeþ sa dakùiõà÷àtilako muni÷ ca  &
àsannasåryàü÷ubhayadrutasya kùaõaü rarakùur bhagaõasya pçùñham  // Rc_3.65 //

dig dar÷ayàmàsa mukhaü saràgaü na yàvad aindrã gaõike9va mattà  &
tàvad dvije÷o 'ïkam iyàya sindhoþ sandhyàsurà÷ãkaraseka÷aïkã  // Rc_3.66 //

visarjitoóuþ kùaõam indur àsãd àsãd upànteùv api nà7ndhakàram  &
bhç÷aü di÷ã7ndrasya raràja sandhyà sindåriõã9va graharàjamudrà  // Rc_3.67 //

uccetum uccair uóukuómalàni vyàkurvatã ràgam atipragàóham  &
÷àkhàm ivà8lambya di÷aü maghonaþ sandhyà viyad bhåruham àruroha  // Rc_3.68 //

÷eùoóupuùpastabakoccayàya saüjàtaràgàti÷aye9va sandhyà  &
apy uccakaiþ pårvamahãdhramårdhni sthitvà viyadbhåruham àruroha  // Rc_3.69 //
(tad eve7dam)

visçjya pàõóucchadanaughatulyaü tàràgaõaü vyomatarus tadànãm  &
babhàra sandhyàrucima¤jarãõàü jàlàni bàlàdharakomalàni  // Rc_3.70 //

utsàrite9và7bhrakareõukumbhàj jambhàriyugyàdhikçtair marudbhiþ  &
tatàna sandhye9ti samullasantã nabhoïgaõaü raïgavikàradhåliþ  // Rc_3.71 //

saüvittayas tattvavigàha÷ubhràþ sàüsàrike ràga ivà7dhiråóhe  &
÷anaiþ ÷anair mlànaruco mamajjus tàràþ prasarpaty aruõe cireõa  // Rc_3.72 //

kaiþ ÷ikùità vartayituü tadà0sãd unmãlitaü tålikaye9va citram  &
taraïgavat tuïga÷aradghanàlãvisaüsthule vyomani bàlasandhyà  // Rc_3.73 //

pratyuptamàtraü di÷i devabhartur abhyaktakhaõóàbhrataraïgamàlam  &
babhau visarpaty ayasã7va tailaü nabhastale bàlapataïgatejaþ  // Rc_3.74 //

prasattinirvyåóhasudhàmayåkhaü kham uùõara÷màv api raktim åhe  &
bharaü pratãcchanti mahodayànàü pàtràõi paryàyava÷aüvadàni  // Rc_3.75 //

tàpi¤chakalpaþ kakubhi pratãcyàm àcchàdayàmàsa mçgo mçgàïkam  &
dåràdhiråóhaü janam àpadã7va prakà÷amàno 'ti÷ayàd avarõaþ  // Rc_3.76 //

pradãptasandhyàgni nadaddvijaughaü niraü÷ukadhvastaparàïmukhendu  &
viyadviluptoóukulaü tadà9bhåc cakràntaràkràntapuropameyam  // Rc_3.77 //

mithaþ kçtàlokamahotsavànàü kçtàravaþ sàrasadampatãnàm  &
na bàlabhànoþ kiraõàd abhaiùãn nadãùu nãhàramayo 'ndhakàraþ  // Rc_3.78 //

tatàra saütãrya himàndhakàraü tatà rasantã saritaþ khagàlã  &
raktàravindasya rajobhir àrdrair aktà raviü vàriõi vãkùamàõà  // Rc_3.79 //

smaravyayaklàntavalatpulindãsarvàïgasaüvàhakalàvidagdhaþ  &
vilambya ko÷eùu ku÷e÷ayànàü sasàra kàsàrataraïgavàtaþ  // Rc_3.80 //

atãtya ÷aityaü tañavàlukànàü koùõàsu sasnur munayo nadãùu  &
apàm apåryanta ca nairjharãõàü kuñà girigràmakuñumbinãbhiþ  // Rc_3.81 //

jàtaprakà÷àsu bahiþsthalãùu prakàmacàrotsavajàgaråkaþ  &
ibho bhuvi praskhaladagrahastaþ sasmàra ÷ayyodaraku¤ja÷ayyàm  // Rc_3.82 //

sametya jçmbhànupadaü svayåthyair mithaþ kùaõaü lãóhatuùàralepàþ  &
pratasthire digvalayaü vilokya yathàyathaü kacchabhuvaþ kuraïgàþ  // Rc_3.83 //

adç÷yatà8ràt taralaiþ sthalãùu vanecaràõàü pçtanà kuraïgaiþ  &
papau raveþ saüjvalitograbhàsaü bhujaïgam aughaþ ÷ritanàkurandhraiþ  // Rc_3.84 //

sthalaü kuraïgãnayanair anidrair unmuktamudrair jalajair jalaü ca  &
vilolatàrais taraladvirephair uvàha bhedaü na mithas tadànãm  // Rc_3.85 //

jçmbhàbharàd dåravisaügatànàü mudràvilambena dalàvalãnàm  &
nirvi÷ya niþ÷eùam aliþ paràgam agàd abaddhaþ kumudàkarebhyaþ  // Rc_3.86 //

vive÷a gartaü gatam uttamohir uccaiþ padaü santatam uttamo hi  &
àsãn mahaþ sampadi tuïgatàyàü nabho na kai÷cid gadituü gatàyàm  // Rc_3.87 //

naiþsaïgyam àlambyata kairaveùu yaiþ ÷àntimadbhiþ ÷anakaã raveùu  &
saujanyam ambhojagçhe sametai÷ ciràd dvirephair jagçhe same taiþ  // Rc_3.88 //

reje 'ravindair aravindabandhoþ saüdar÷ane dar÷itaharùavegaiþ  &
vidhor viùehe virahaþ kathaücin nidràvalambàt kumudàkareõa  // Rc_3.89 //

åhe jalair àhitakoparàgaþ kùobhàd alnãnàü nalinãparàgaþ  &
vyasarjayad dyàü vivçtàparàgaþ ÷a÷ã ciràd adhyuùitàparàgaþ  // Rc_3.90 //

yathà viluptoóukadambakàyàü bàlàrkapàdair divi dãpyate sma  &
tathai9va suptàkhilakairavàyàü raktàravindair abhitaþ sarasyàm  // Rc_3.91 //

mukhena bhàti sma sahasrapatraü mitrodayàlokavikasvareõa  &
ma¤jusvanànàm alimàrgaõànàü svayaügrahàyai7av vimudrako÷am  // Rc_3.92 //

÷lathena kecid vivi÷ur mukhena talena kecid dalasaühatãnàm  &
madhåtsukànàü madhupavrajànàm abjeùu na dvàravini÷cayo 'bhåt  // Rc_3.93 //

luloñha dhålãùu papau madhåni pakùmàõi lãóhàni punar lileha  &
àgantave stokam api dvirephaþ sthito dadau nà7ntaram abjamadhye  // Rc_3.94 //

bheje vinidràü nalinãü na kålàn na ÷ãlayàmàsa navàrkabhàsam  &
priyàü pratãyàya tathai9va måóhàü khagaþ svabodhàgamasàbhyasåyaþ  // Rc_3.95 //

bahån asau patrarathas tapasvã cakàra càñån upakaõñhalãnaþ  &
dç÷aü pramãlàpagamàt kaùàyàm unmãlayàmàsa cireõa cakrã  // Rc_3.96 //

pàraü tuùàrakùaõasàndhakàram api smaràrtitvaritaþ pavitrã  &
÷rutapriyàhnvànaravaþ pratasthe sãmantayann abjavanaü vinidram  // Rc_3.97 //

jagàma bha¤janKamalàni kokaþ kokãpariùvaïgamanorathotkaþ  &
sà9py utsukà tatkùaõam àjagàma vilokayantã vanam utpalànàm  // Rc_3.98 //

kurvàõayoþ sarasi padmavanàvanaddhe bhinnàdhvanor vitatham eva gatàgatàni  &
saüvàdidikpatitayoþ patatoþ kathaücid dvandvaü ciràd ghañitam ardhapathe babhåva  // Rc_3.99 //

vyasmaryatàm çtamarãcikaràbhitàpaþ pràtaþ patatrimithunais tapanaü vilokya  &
jàtyai9va ÷ãtalam atho7ùõam alaü na kiücic citrà gatir jagati jantuda÷àva÷ena  // Rc_3.100 //

kartavyanirõayaviråóhamanaþprasàda÷aüsismitena mukhacandramasà viràjan  &
ràmaþ prabhàtapavanàhitavãcikampàü pampàm iyàya sarasãü saha lakùmaõena  // Rc_3.101 //

pàr÷vasthàvarajasasambhramopanãtapratyagrasphuñitavilohitàravindaþ  &
susnàtaþ kçtavidhir a¤jaso9patasthe kàkutsthaþ kanakarasàvadàtam arkam  // Rc_3.102 //

tau dãrghaü vidhivad upàsya pårvasandhyàü påùõãùatprakañitara÷mibarbarãke  &
àsàtàü rahitamahãruhopakaõñhaå7dvellastimitajañàvanau vanànte  // Rc_3.103 //

ity abhinandakavikçtau ràmacarite mahàkàvye mantravini÷cayapårvakapràtaþssandhyàvarõano nàma tçtãyaþ sargaþ samàptaþ  |/