Kalidasa: Meghaduta Based on the edition by M.R. Kale ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ kaÓcit kÃntÃvirahaguruïà svÃdhikÃrÃt pramatta÷ $ ÓÃpenÃstaægamitamahimà var«abhogyeïa bhartu÷ & yak«aÓ cakre janakatanayÃsnÃnapuïyodake«u % snigdhacchÃyÃtaru«u vasatiæ rÃmagiryÃÓrame«u // 1.1 // tasminn adrau katicid abalÃviprayukta÷ sa kÃmÅ $ nÅtvà mÃsÃn kanakavalayabhraæÓariktaprako«Âha÷ & ëìhasya prathamadivase megham ÃÓli«ÂasÃnuæ % vaprakrŬÃpariïatagajaprek«aïÅyaæ dadarÓa // 1.2 // tasya sthitvà katham api pura÷ kautukÃdhÃnahetor $ antarbëpaÓ ciram anucaro rÃjarÃjasya dadhyau & meghÃloke bhavati sukhino 'py anyathÃv­tti ceta÷ % kaïÂhÃÓle«apraïayini jane kiæ punar dÆrasaæsthe // 1.3 // pratyÃsanne nabhasi dayitÃjÅvitÃlambanÃrthÅ $ jÅmÆtena svakuÓalamayÅæ hÃrayi«yan prav­ttim & sa pratyagrai÷ kuÂajakusumai÷ kalpitÃrghÃya tasmai % prÅta÷ prÅtipramukhavacanaæ svÃgataæ vyÃjahÃra // 1.4 // dhÆmajyoti÷salilamarutÃæ saænipÃta÷ kva megha÷ $ sandeÓÃrthÃ÷ kva paÂukaraïai÷ prÃïibhi÷ prÃpaïÅyÃ÷ & ity autsukyÃd aparigaïayan guhyakas taæ yayÃce % kÃmÃrtà hi prak­tik­païÃÓ cetanÃcetae«u // 1.5 // jÃtaæ vaæÓe bhuvanavidite pu«karÃvartakÃnÃæ $ jÃnÃmi tvÃæ prak­tipuru«aæ kÃmarÆpaæ maghona÷ & tenÃrthitvaæ tvayi vidhivaÓÃd dÆrabandhur gato 'haæ % yÃc¤Ã moghà varam adhiguïe nÃdhame labdhakÃmà // 1.6 // saætaptÃnÃæ tvamasi Óaraïaæ tat payoda priyÃyÃ÷ $ saædeÓaæ me hara dhanapatikrodhaviÓle«itasya & gantavyà te vasatir alakà nÃma yak«eÓvarÃïÃæ % bÃhyodyÃnasthitaharaÓiraÓcandrikÃdhautaharmyà // 1.7 // tvÃm ÃrƬhaæ pavanapadavÅm udg­hÅtÃlakÃntÃ÷ $ prek«i«yante pathikavanitÃ÷ pratyayÃd ÃÓvasantya÷ & ka÷ saænaddhe virahavidhurÃæ tvayy upek«eta jÃyÃæ % na syÃd anyo 'py aham iva jano ya÷ parÃdhÅnav­tti÷ // 1.8 // tvÃæ cÃvaÓyaæ divasagaïanÃtatparÃm ekapatnÅm $ avyÃpannÃm avihatagatir drak«yasi bhrÃt­jÃyÃm & ÃÓÃbandha÷ kusumasad­Óaæ prÃyaÓo hy aÇganÃnÃæ % sadya÷ pÃti praïayi h­dayaæ viprayoge ruïaddhi // 1.9 // mandaæ mandaæ nudati pavanaÓ cÃnukÆlo yathà tvÃæ $ vÃmaÓ cÃyaæ nadati madhuraæ cÃtakas te sagandha÷ & garbhÃdhÃnak«aïaparicayÃn nÆnam ÃbaddhamÃlÃ÷ % sevi«yante nayanasubhagaæ khe bhavantaæ balÃkÃ÷ // 1.10 // kartuæ yac ca prabhavati mahÅm ucchilÅndhrÃm avandhyÃæ $ tac chrutvà te Óravaïasubhagaæ garjitaæ mÃnasotkÃ÷ & à kailÃsÃd bisakisalayacchedapÃtheyavanta÷ % saæpatsyante nabhasi bhavato rÃjahaæsÃ÷ sahÃyÃ÷ // 1.11 // Ãp­cchasva priyasakham amuæ tuÇgam ÃliÇgya Óailaæ $ vandyai÷ puæsÃæ raghupatipadair aÇkitaæ mekhalÃsu & kÃle kÃle bhavati bhavato yasya saæyogam etya % snehavyaktiÓ ciravirahajaæ mu¤cato bëpamu«ïam // 1.12 // margaæ tÃvac ch­ïu kathayatas tvatprayÃïÃnurÆpaæ $ saædeÓaæ me tadanu jalada Óro«yasi Órotrapeyam & khinna÷ khinna÷ Óihari«u padaæ nyasya gantÃsi yatra % k«Åïa÷ k«Åïa÷ parilaghu paya÷ srotasÃæ copabhujya // 1.13 // adre÷ Ó­Çgaæ harati pavana÷ kiæ svid ity unmukhÅbhir $ d­«ÂotsÃhaÓ cakitacakitaæ mugdhasiddhÃÇganÃbhi÷ & sthÃnÃd asmÃt sarasaniculÃd utpatodaÇmukha÷ khaæ % diÇnÃgÃnÃæ pathi pariharan sthÆlahastÃvalepÃn // 1.14 // ratnacchÃyÃvyatikara iva prek«yametatpurastÃd $ valmÅkÃgrÃt prabhavati dhanu÷khaï¬am Ãkhaï¬alasya & yena ÓyÃmaæ vapur atitarÃæ kÃntim Ãpatsyate te % barheïeva sphuritarucinà gopave«asya vi«ïo÷ // 1.15 // tvayy Ãyantaæ k­«iphalam iti bhrÆvikÃrÃn abhij¤ai÷ $ prÅtisnigdhairjanapadavadhÆlocanai÷ pÅyamÃna÷ & sadya÷sÅrotka«aïasurabhi k«etram Ãruhya mÃlaæ % kiæcit paÓcÃd vraja laghugatir bhÆya evottareïa // 1.16 // tvÃm ÃsÃrapraÓamitavanopaplavaæ sÃdhu mÆrdhnà $ vak«yaty adhvaÓramaparigataæ sÃnumÃn ÃmrakÆÂa÷ & na k«udro 'pi prathamasuk­tÃpek«ayà saæÓrayÃya % prÃpte mitre bhavati vimukha÷ kiæ punar yas tatthoccai÷ // 1.17 // channopÃnta÷ pariïataphaladyotibhi÷ kÃnanÃmrais $ tvayy ÃrƬhe Óikharam acala÷ snigdhaveïÅsavarïe & nÆnaæ yÃsyaty amaramithunaprek«aïÅyÃm avasthÃæ % madhye ÓyÃma÷ stana iva bhuva÷ Óe«avistÃrapÃï¬u÷ // 1.18 // sthitvà tasmin vanacaravadhÆbhuktaku¤je muhÆrtaæ $ toyotsargadrutataragatis tatparaæ vartma tÅrïa÷ & revÃæ drak«yasy upalavi«ame vindhyapÃde viÓÅrïÃæ % bhakticchedair iva viracitÃæ bhÆtim aÇge gajasya // 1.19 // {adhvaklÃntaæ pratimukhagataæ sÃnumÃnÃmrakÆÂas $ tuÇgena tvÃæ jalada Óirasà vak«yati ÓlÃghamÃna÷ & ÃsÃreïa tvam api Óamayes tasya naidÃgham agniæ % sadbhÃvÃrdra÷ phalati na cireïopakÃro mahatsu // 1.19a} // tasyÃs tiktair vanagajamadair vÃsitaæ vÃntav­«Âir $ jambÆku¤japratihatarayaæ toyam ÃdÃya gacche÷ & anta÷sÃraæ ghana tulayituæ nÃnila÷ Óak«yati tvÃæ % rikta÷ sarvo bhavati hi laghu÷ pÆrïatà gauravÃya // 1.20 // nÅpaæ d­«Âvà haritakapiÓaæ kesarair ardharƬhair $ ÃvirbhÆtaprathamamukulÃ÷ kandalÅÓ cÃnukaccham & jagdhvÃraïye«v adhikasurabhiæ gandham ÃghrÃya corvyÃ÷ % sÃraÇgÃs te jalalavamuca÷ sÆcayi«yanti mÃrgam // 1.21 // ambhobindugrahaïacaturÃæÓ cÃtakÃn vÅk«amÃïÃ÷ $ ÓreïÅbhÆtÃ÷ parigaïanayà nirdiÓanto balÃkÃ÷ & tvÃm ÃsÃdya stanitasamaye mÃnayi«yanti siddhÃ÷ % sotkampÃni priyasahacarÅsaæbhramÃliÇgitÃni // 1.22 // utpaÓyÃmi drutamapi sakhe matpriyÃrthaæ yiyÃso÷ $ kÃlak«epaæ kakubhasurabhau parvate parvete te & ÓuklÃpÃÇgai÷ sajalanayanai÷ svÃgatÅk­tya kekÃ÷ % pratudyÃta÷ katham api bhavÃn gantum ÃÓu vyavasyet // 1.23 // pÃï¬ucchÃyopavanav­taya÷ ketakai÷ sÆcibhinnair $ nŬÃrambhair g­habalibhujÃm ÃkulagrÃmacaityÃ÷ & tvayy Ãsanne pariïataphalaÓyÃmajambÆvanÃntÃ÷ % saæpatsyante katipayadinasthÃyihaæsà daÓÃrïÃ÷ // 1.24 // te«Ãæ dik«u prathitavidiÓÃlak«aïÃæ rÃjadhÃnÅæ $ gatvà sadya÷ phalam avikalaæ kÃmukatvasya labdhà & tÅropÃntastanitasubhagaæ pÃsyasi svÃdu yasmÃt % sabhrÆbhaÇgaæ mukham iva payo vetravatyÃÓ calormi // 1.25 // nÅcairÃkhyaæ girim adhivases tatra viÓrÃmahetos $ tvatsamparkÃt pulakitam iva prau¬hapu«pai÷ kadambai÷ & ya÷ puïyastrÅratiparimalodgÃribhir nÃgarÃïÃm % uddÃmÃni prathayati ÓilÃveÓmabhir yauvanÃni // 1.26 // viÓrÃnta÷ san vraja vananadÅtÅrajÃnÃæ ni«i¤cann $ udyÃnÃnÃæ navajalakaïair yÆthikÃjÃlkÃni & gaï¬asvedÃpanayanarujÃklÃntakarïotpalÃnÃæ % chÃyÃdÃnÃt k«aïaparicita÷ pu«palÃvÅmukhÃnÃm // 1.27 // vakra÷ panthà yadapi bhavata÷ prasthitasyottarÃÓÃæ $ saudhotsaÇgapraïayavimukho mà sma bhÆr ujjayinyÃ÷ & vidyuddÃmasphuritacakritais tatra paurÃÇganÃnÃæ % lolÃpÃÇgair yadi na ramase locanair va¤cito 'si // 1.28 // vÅcik«obhastanitavihagaÓreïikäcÅguïÃyÃ÷ $ saæsarpantyÃ÷ skhalitasubhagaæ darÓitÃvartanÃbha÷ & nirvindhyÃyÃ÷ pathi bhava rasÃbhyantara÷ saænipatya % strÅïÃm Ãdyaæ praïayavacanaæ vibhramo hi priye«u // 1.29 // veïÅbhÆtapratanusalilà tÃm atÅtasya sindhu÷ $ pÃï¬ucchÃyà taÂaruhatarubhraæÓibhirjÅrïaparïai÷ & saubhÃgyaæ te subhaga virahÃvasthayà vya¤jayantÅ % kÃrÓyaæ yena tyajati vidhinà sa tvayaivopapÃdya÷ // 1.30 // prÃpyÃvantÅn udayanakathÃkovidagrÃmav­ddhÃn $ pÆrvoddi«ÂÃm upasara purÅæ ÓrÅviÓÃlÃæ viÓÃlÃm & svalpÅbhÆte sucaritaphale svargiïÃæ gÃæ gatÃnÃæ % Óe«ai÷ puïyair h­tam iva diva÷ kÃntimat khaï¬am ekam // 1.31 // dÅrghÅkurvan paÂu madakalaæ kÆjitaæ sÃrasÃnÃæ $ pratyÆ«e«u sphuÂitakamalÃmodamaitrÅka«Ãya÷ & yatra strÅïÃæ harati surataglÃnim aÇgÃnukÆla÷ % ÓiprÃvÃta÷ priyatama iva prÃrthanÃcÃÂukÃra÷ // 1.32 // hÃrÃæs tÃrÃæs taralaguÂikÃn koÂiÓa÷ ÓaÇkaÓuktÅ÷ $ Óa«paÓyÃmÃn marakatamaïÅn unmayÆkhaprarohÃn & d­«Âvà yasyÃæ vipaïiracitÃn vidrumÃïÃæ ca bhaÇgÃn % saælak«yante salilanidhayas toyamÃtrÃvaÓe«Ã÷ // 1.33 // pradyotasya priyaduhitaraæ vatsarÃjo 'tra jahre $ haimaæ tÃladrumavanam abhÆd atra tasyaiva rÃj¤a÷ & atrodbhrÃnta÷ kila nalagiri÷ stambham utpÃÂya darpÃd % ity ÃgantÆn ramayati jano yatra bandhÆn abhij¤a÷ // 1.34 // jÃlodgÅrïair upacitavapu÷ keÓasaæskÃradhÆpair $ bandhuprÅtyà bhavanaÓikhjibhir dattan­tyopahÃra÷ & harmye«v asyÃ÷ kusumasurabhi«v adhavakhedaæ nayethà % lak«mÅæ paÓyaæl lalitavanitÃpÃdarÃgÃÇkite«u // 1.35 // bhartu÷ kaïÂhacchavir iti gaïai÷ sÃdaraæ vÅk«yamÃïa÷ $ puïyaæ yÃyÃs tribhuvanaguror dhÃma caï¬ÅÓvarasya & dhÆtodyÃnaæ kuvalayarajogandhibhir gandhavatyÃs % toyakrŬÃniratayuvatisnÃnatiktair marudbhi÷ // 1.36 // apy anyasmi¤ jaladhara mahÃkÃlam ÃsÃdya kÃle $ sthÃtavyaæ te nayanavi«ayaæ yÃvad atyeti bhÃnu÷ & kurvan sandhyÃvalipaÂahatÃæ ÓÆlina÷ ÓlÃghanÅyÃm % ÃmandrÃïÃæ phalam avikalaæ lapsyase garjitÃnÃm // 1.37 // pÃdanyÃsai÷ kvaïitaraÓanÃs tatra lÅlÃvadhÆtai $ ratnacchÃyÃkhacitavalibhiÓ cÃmarai÷ klÃntahastÃ÷ & veÓyÃs tvatto nakhapadasukhÃn prÃpya var«ÃgrabindÆn % Ãmok«yante tvayi madhukaraÓreïidÅrghÃn kaÂak«Ãn // 1.38 // paÓcÃd uccairbhujataruvanaæ maï¬alenÃbhlÅna÷ $ sÃædhyaæ teja÷ pratinavajapÃpu«paraktaæ dadhÃna÷ & n­ttÃrambhe hara paÓupater ÃrdranÃgÃjinecchÃæ % ÓÃntodvegastimitanayanaæ d­«Âabhaktir bhavÃnyà // 1.39 // gacchantÅnÃæ ramÃïavasatiæ yo«itÃæ tatra naktaæ $ ruddhÃloke narapatipathe sÆcibhedyais tamobhi÷ & saudÃmanyà kanakanika«asnigdhayà darÓayorvÅæ % toyotsargastanitamuharo mà ca bhÆrviklavÃstÃ÷ // 1.40 // tÃæ kasyÃæcid bhavanavalabhau suptapÃrÃvatÃyÃæ $ nÅtvà rÃtriæ ciravilasanÃt khinnavidyutkalatra÷ & d­«Âe sÆrye punarapi bhavÃn vÃhayedadhvaÓe«aæ % mandÃyante na khalu suh­dÃmabhyupatÃrthak­tyÃ÷ // 1.41 // tasmin kÃle nayanasaliaæ yo«itÃæ khaï¬itÃnÃæ $ ÓÃntiæ neyaæ praïayibhir ato vartma bhÃnos tyajÃÓu & prÃleyÃstraæ kamalavadanÃt so.api hartuæ nalinyÃ÷ % pratyÃv­ttastvayi kararudhi syÃdanalpabhyasÆya÷ // 1.42 // gambhÅrÃyÃ÷ payasi saritaÓ cetasÅva prasanne $ chÃyÃtmÃpi prak­tisubhago lapsyate te praveÓam & tasmÃd asyÃ÷ kumudaviÓadÃny arhasi tvaæ na dhairyÃn % moghÅkartuæ caÂulaÓaphorodvartanaprek«itÃni // 1.43 // tasyÃ÷ kiæcit karadh­tam iva prÃptvÃÅraÓÃkhaæ $ h­tvà nÅlaæ salilavasanaæ muktarodhonitambam & prasthÃnaæ te katham api sakhe lambamÃnasya bhÃvi % j¤ÃtÃsvÃdo viv­tajaghanÃæ ko vihÃtuæ samarthà // 1.44 // tvanni«yandocchvasitavasudhÃgandhasamparkaramya÷ $ srotorandhradhvanitasubhagaæ dantibhi÷ pÅyamÃna÷ & nÅcair vÃsyaty upajigami«or devapÆrvaæ giriæ te % ÓÅto vÃyu÷ pariïamayità kÃnanodumbarÃïÃm // 1.45 // tatra skandaæ niyatavasatiæ pu«pameghÅk­tÃtmà $ pu«pÃsÃrai÷ snapayatu bhavÃn vyomagaÇgÃjalÃrdrai÷ & rak«Ãhetor navaÓaÓibh­tà vÃsavÅnÃæ camÆnÃm % atyÃdityaæ hutavahamukhe saæbh­taæ tad dhi teya÷ // 1.46 // jyotirlekhÃvalayi galitaæ yasya barhaæ bhavÃnÅ $ putrapremïà kuvalayadalaprÃpi karïe karoti & dhautÃpÃÇgaæ haraÓaÓirucà pÃvakes taæ mayÆraæ % paÓcÃd adrigrahaïagurubhir garjitair nartayethÃ÷ // 1.47 // ÃrÃdyainaæ Óaravaïabhavaæ devam ullaÇghitÃdhvà $ siddhadvandvair jalakaïabhayÃd vÅïibhir muktamÃrga÷ & vyÃlambethÃ÷ surabhitanayÃlambhajÃæ mÃnayi«yan % srotomÆrtyà bhuvi pariïatÃæ rantidevasya kÅrtim // 1.48 // tvayy ÃdÃtuæ jalam avanate ÓÃrÇgiïo varïacaure $ tasyÃ÷ sindho÷ p­thum api tanuæ dÆrabhÃvÃt pravÃham & prek«i«yante gaganagatayo nÆnam Ãvarjya d­«Âir % ekaæ bhuktÃguïam iva bhuva÷ sthÆlamadhyendranÅlam // 1.49 // tÃm uttÅrya vraja paricitabhrÆlatÃvibhramÃïÃæ $ pak«motk«epÃd uparivilasatk­«ïaÓÃraprabhÃïÃm & kundak«epÃnugamadhukaraÓrÅmu«Ãm Ãtmabimbaæ % pÃtrÅkurvan daÓapuravadhÆnetrakautÆhalÃnÃm // 1.50 // brahmÃvartaæ janapadam atha cchÃyayà gÃhamÃna÷ $ k«etraæ k«atrapradhanapiÓunaæ kauravaæ tad bhajethÃ÷ & rÃjanyÃnÃæ ÓitaÓaraÓatair yatra gÃï¬Åvadhanvà % dhÃrÃpÃtais tvam iva kamalÃny abhyavar«an mukhÃni // 1.51 // hitvà hÃlÃm abhimatarasÃæ revatÅlocanÃÇkÃæ $ bandhuprÅtyà samaravimukho lÃÇgalÅ yÃ÷ si«eve & k­tvà tÃsÃm adhigamam apÃæ saumya sÃrasvatÅnÃm % anta÷ Óuddhas tvam api bhavità varïamÃtreïa k­«ïa÷ // 1.52 // tasmÃd gaccher anukanakhalaæ ÓailarÃjÃvatÅrïÃæ $ jÃhno÷ kanyÃæ sagaratanayasvargasopÃnapaÇktim & gaurÅvaktrabhrukuÂiracanÃæ yà vihasyeva phenai÷ % Óambho÷ keÓagrahaïam akarod indulagnormihastà // 1.53 // tasyÃ÷ pÃtuæ suragaja iva vyomni paÓcÃrdhalambÅ $ tvaæ ced acchasphaÂikaviÓadaæ tarkayes tiryag ambha÷ & saæsarpantyà sapadi bhavata÷ srotasi cchÃyayÃsau % syÃd asthÃnopagatayamunÃsaægamevÃbhirÃmà // 1.54 // ÃsÅnÃnÃæ surabhitaÓilaæ nÃbhigandhair m­gÃïÃæ $ tasyà eva prabhavam acalaæ prÃpya gauraæ tu«Ãrai÷ & vak«yasy adhvaÓramavinayena tasya Ó­Çge ni«aïïa÷ % ÓobhÃæ ÓubhrÃæ trinayanav­«otkhÃtapaÇkopameyam // 1.55 // taæ ced vÃyau sarati saralaskandhasaæghaÂÂajanmà $ bÃdhetolkÃk«apitacamarÅbÃlabhÃro davÃgni÷ & arhasy enaæ Óamayitum alaæ vÃridhÃrÃsahasrair % ÃpannÃrtipraÓamanaphalÃ÷ saæpado hy uttamÃnÃm // 1.56 // ye saærambhotpatanarabhasÃ÷ svÃÇgabhaÇgÃya tasmin $ muktÃdhvÃnaæ sapadi Óarabhà laÇghayeyur bhavantam & tÃn kurvÅthÃs tumulakarakÃv­«ÂipÃtÃvakÅrïan % ke và na syu÷ paribhavapadaæ ni«phalÃrambhayatnÃ÷ // 1.57 // tatra vyaktaæ d­«adi caraïanyÃsam ardhendumaule÷ $ ÓaÓvat siddhair upacitabaliæ bhaktinamra÷ parÅyÃ÷ & yasmin d­«Âe karaïavigamÃd Ærdhvam uddhÆtapÃpÃ÷ % kalpi«yante sthiragaïapadaprÃptaye ÓraddadhÃnÃ÷ // 1.58 // ÓabdÃyante madhuram anilai÷ kÅcakÃ÷ pÆryamÃïÃ÷ $ saæraktÃbhis tripuravijayo gÅyate kiænarÃbhi÷ & nirhrÃdas te muraja iva cet kandare«u dhvani÷ syÃt % saægÅtÃrtho nanu paÓupates tatra bhÃvÅ samagra÷ // 1.59 // prÃleyÃdrer upataÂam atikramya tÃæs tÃn viÓe«Ãn $ haæsadvÃraæ bh­gupatiyaÓovartma yat krau¤carandhram & tenodÅcÅæ diÓam anusares tiryag ÃyÃmaÓobhÅ % ÓyÃma÷ pÃdo baliniyamanÃbhyudyatasyeva vi«ïo÷ // 1.60 // gatvà cordhvaæ daÓamukhabhujocchvÃsitaprasthasaædhe÷ $ kailÃsasya tridaÓavanitÃdarpaïasyÃtithi÷ syÃ÷ & Ó­ÇgocchrÃyai÷ kumudaviÓadair yo vitatya sthita÷ khaæ % rÃÓÅbhÆta÷ pratidinam iva tryambakasyaÂÂahÃsa÷ // 1.61 // utpaÓyÃmi tvayi taÂagate snigdhabhinnäjanÃbhe $ sadya÷ k­ttadviradadaÓanacchedagaurasya tasya & ÓobhÃm adre÷ stimitanayanaprek«aïÅyÃæ bhavitrÅm % aæsanyaste sati halabh­to mecake vÃsasÅva // 1.62 // hitvà tasmin bhujagavalayaæ Óambhunà dattahastà $ krŬÃÓaile yadi ca vicaret pÃdacÃreïa gaurÅ & bhaÇgÅbhaktyà viracitavapu÷ stambhitÃntarjalaugha÷ % sopÃnatvaæ kuru maïitaÂÃrohaïÃyÃgrayÃyÅ // 1.63 // tatrÃvaÓyaæ valayakuliÓoddhaÂÂanodgÅrïatoyaæ $ ne«yanti tvÃæ surayuvatayo yantradhÃrÃg­hatvam & tÃbhyo mok«as tava yadi sakhe gharmalabdhasya na syÃt % krŬÃlolÃ÷ Óravaïaparu«air garjitair bhÃyayes tÃ÷ // 1.64 // hemÃmbhojaprasavi salilaæ mÃnasasyÃdadÃna÷ $ kurvan kÃmaæ k«aïamukhapaÂaprÅtim airÃvatasya & dhunvan kalpadrumakisalayÃn yaæÓukÃnÅva vÃtair % nÃnÃce«Âair jaladalalitair nirviÓes taæ nagendram // 1.65 // tasyotsaÇge praïayina iva srastagaÇgÃdukÆlÃæ $ na tvaæ d­«Âvà na punar alakÃæ j¤Ãsyase kÃmacÃrin & yà va÷ kÃle vahati salilodgÃram uccair vimÃnà % muktÃjÃlagrathitam alakaæ kÃminÅvÃbhrav­ndam // 1.66 // {Ættaramegha÷} vidhunvantaæ lalitavanitÃ÷ sendracÃpaæ sacitrÃ÷ $ saægÅtÃya prahatamurajÃ÷ snigdhagambhÅragho«am & antastoyaæ maïimayabhuvas tuÇgam abhraælihÃgrÃ÷ % prÃsÃdÃs tvÃæ tulayitum alaæ yatra tais tair viÓe«ai÷ // 2.1 // haste lÅlÃkamalam alake bÃlakundÃnuviddhaæ $ nÅtà lodhraprasavarajasà pÃï¬utÃm Ãnane ÓrÅ÷ & cƬÃpÃÓe navakuravakaæ cÃru karïe ÓirÅ«aæ % sÅmante ca tvadupagamajaæ yatra nÅpaæ vadhÆnÃm // 2.2 // yatronmattabhramaramukharÃ÷ pÃdapà nityapu«pà $ haæsaÓreïÅracitaraÓanà nityapadmà nalinya÷ & kekotkaïÂhà bhuvanaÓikhino nityabhÃsvatkalÃpà % nityajyotsnÃ÷ prahitatamov­ttiramyÃ÷ prado«Ã÷ // 2.3 // Ãnandotthaæ nayanasalilamyatra nÃnyair nimittair $ nÃnyas tÃpaæ kusumaÓarajÃd i«ÂasaæyogasÃdhyÃt & nÃpy anyasmÃt praïayakalahÃd viprayogopapattir % vitteÓÃnÃæ na ca khalu vayo yauvanÃd anyad asti // 2.4 // yasyÃæ yak«Ã÷ sitamaïimayÃny etya harmyasthalÃni $ jyotiÓchÃyÃkusumaracitÃny uttamastrÅsahÃyÃ÷ & Ãsevante madhu ratiphalaæ kalpav­k«aprasÆtaæ % tvadgambhÅradhvani«u Óanakai÷ pu«kare«v Ãhate«u // 2.5 // mandÃkinyÃ÷ salilaÓiÓirai÷ sevyamÃnà marudbhir $ mandÃrÃïÃm anutaÂaruhÃæ chÃyayà vÃrito«ïÃ÷ & anve«Âavyai÷ kanakasikatÃmu«Âinik«epagƬhai÷ % saækrŬante maïibhiramaraprÃrthitayà yatra kanyÃ÷ // 2.6 // nÅvÅbandhocchvÃsitaÓithilaæ yatra bimbÃdharÃïÃæ $ k«aumaæ rÃgÃdanibh­takare«v Ãk«ipatsu priye«u & arcistuÇgÃn abhimukham api prÃpya ratnapradÅpÃn % hrÅmƬhÃnÃæ bhavati viphalapreraïà cÆrïamu«Âi÷ // 2.7 // netrà nÅtÃ÷ satatagatinà yadvimÃnÃgrabhÆmÅr $ ÃlekhyÃnÃæ salilakaïikÃdo«am utpÃdya sadya÷ & ÓaÇkÃsp­«Âà iva jalamucas tvÃd­Óà jÃlamÃrgair % dhÆmodgÃrÃnuk­tinipuïà jarjarà ni«patanti // 2.8 // yatra strÅïÃæ priyatamabhujocchvÃsitÃliÇgitÃnÃm $ aÇgaglÃniæ suratajanitÃæ tantujÃlÃvalambÃ÷ & tvatsaærodhÃpagamaviÓadaÓ candrapÃdair niÓÅthe % vyÃlumpanti sphuÂajalalavasyandinaÓ candrakÃntÃ÷ // 2.9 // ak«ayyÃntarbhavananidhaya÷ pratyahaæ raktakaïÂhair $ udgÃyadbhir dhanapatiyaÓa÷ kiænarair yatra sÃrdham & vaibhrÃjÃkhyaæ vibudhavanitÃvÃramukhyasahÃyà % baddhÃlÃpà bahirupavanaæ kÃmino nirviÓanti // 2.10 // gatyutkampÃd alakapatitair yatra mandÃrapu«pai÷ $ putracchedai÷ kanakakamalai÷ karïavisraæÓibhiÓ ca & muktÃjÃlai÷ stanaparisaracchinnasÆtraiÓ ca hÃrair % naiÓo mÃrga÷ savitur udaye sÆcyate kÃminÅnÃm // 2.11 // vÃsaÓ citraæ madhu nayanayor vibhramÃdeÓadak«aæ $ pu«podbhedaæ saha kisalayair bhÆ«aïÃnÃæ vikalpam & lÃk«ÃrÃgaæ caraïakamalanyÃsayogyaæ ca yasyÃm % eka÷ sÆte sakalam abalÃmaï¬anaæ kalpav­k«a÷ // 2.12 // patraÓyÃmà dinakarahayaspardhino yatra vÃhÃ÷ $ ÓailodagrÃs tvam iva kariïo v­«Âimanta÷ prabhedÃt & yodhÃgraïya÷ pratidaÓamukhaæ saæyuge tasthivÃæsa÷ % pratyÃdi«ÂÃbharaïarucayaÓ candrahÃsavraïÃÇkai÷ // 2.13 // matvà devaæ dhanapatisakhaæ yatra sÃk«Ãd vasantaæ $ prÃyaÓ cÃpaæ na vahati bhayÃn manmatha÷ «aÂpadajyam & sabhrÆbhaÇgaprahitanayanai÷ kÃmilak«ye«v amoghais % tasyÃrambhaÓ caturavanitÃvibhramair eva siddha÷ // 2.14 // tatrÃgÃraæ dhanapatig­hÃn uttareïÃsmadÅyaæ $ dÆrÃl lak«yaæ surapatidhanuÓcÃruïà toraïena & yasyopÃnte k­takatanaya÷ kÃntayà vardhito me % hastaprÃpyastavakanamito bÃlamandÃrav­k«a÷ // 2.15 // vÃpÅ cÃsmin marakataÓilÃbaddhasopÃnamÃrgà $ haimaiÓchannà vikacakamalai÷ snigdhavaidÆryanÃlai÷ & yasyÃs toye k­tavasatayo mÃnasaæ saænik­«Âaæ % nÃdhyÃsyanti vyapagataÓucas tvÃm api prek«ya haæsÃ÷ // 2.16 // tasyÃs tÅre racitaÓikhara÷ peÓalair indranÅlai÷ $ krŬÃÓaila÷ kanakakadalÅve«Âanaprek«aïÅya÷ & madgehinyÃ÷ priya iti sakhe cetasà kÃtareïa % prek«yopÃntasphuritata¬itaæ tvÃæ tam eva smarÃmi // 2.17 // raktÃÓokaÓ calakisalaya÷ kesaraÓ cÃtra kÃnta÷ $ pratyÃsannau kuruvakav­ter mÃdhavÅmaï¬apasya & eka÷ sakhyÃs tava saha mayà vÃmapÃdÃbhilëŠ% kÃÇk«aty anyo vadanamadirÃæ dohadacchadmanÃsyÃ÷ // 2.18 // tanmadhye ca sphaÂikaphalakà käcanÅ vÃsaya«Âir $ mÆle baddhà maïibhir anatiprau¬havaæÓaprakÃÓai÷ & tÃlai÷ Ói¤jÃvalayasubhagair nartita÷ kÃntayà me % yÃm adhyÃste divasavigame nÅlakaïÂha÷ suh­d va÷ // 2.19 // ebhi÷ sÃdho h­dayanihitair lak«aïair lak«ayethà $ dvÃropÃnte likhitavapu«au ÓaÇkhapadmau ca d­«Âvà & k«ÃmacchÃyÃæ bhavanam adhunà madviyogena nÆnaæ % sÆryÃpÃye na khalu kamalaæ pu«yati svÃmabhikhyÃm // 2.20 // gatvà sadya÷ kalabhatanutÃæ ÓÅghrasaæpÃtaheto÷ $ krŬÃÓaile prathamakathite ramyasÃnau ni«aïïa÷ & arhasy antarbhavanapatitÃæ kartum alpÃlpabhÃsaæ % khadyotÃlÅvilasitanibhÃæ vidyudunme«ad­«Âim // 2.21 // tanvÅ ÓyÃmà ÓikharÅdaÓanà pakvabimbÃdharau«ÂhÅ $ madhye k«Ãmà cakitahariïÅprek«aïà nimnanÃbhi÷ & ÓroïÅbhÃrÃd alasagamanà stokanamrà stanÃbhyÃæ % yà tatra syÃd yuvatÅvi«aye s­«Âir Ãdyaiva dhÃtu÷ // 2.22 // tÃæ jÃnÅthÃ÷ parimitakathÃæ jÅvitaæ me dvitÅyaæ $ dÆrÅbhÆte mayi sahacare cakravÃkÅm ivaikÃm & gìhotkaïÂhÃæ guru«u divase«v e«u gacchatsu bÃlÃæ % jÃtÃæ manye ÓiÓiramathitÃæ padminÅæ vÃnyarÆpÃm // 2.23 // nÆnaæ tasyÃ÷ prabalaruditocchÆnanetraæ priyÃyà $ ni÷ÓvÃsÃnÃm aÓiÓiratayà bhinnavarïÃdharo«Âham & hastanyastaæ mukham asakalavyakti lambÃlakatvÃd % indor dainyaæ tvadanusaraïakli«ÂakÃnter bibharti // 2.24 // Ãloke te nipatati purà sà balivyÃkulà và $ matsÃd­Óyaæ virahatanu và bhÃvagamyaæ likhantÅ & p­cchantÅ và madhuravacanÃæ sÃrikÃæ pa¤jarasthÃæ % kaccid bhartu÷ smarasi rasike tvaæ hi tasya priyeti // 2.25 // utsaÇge và malinavasane saumya nik«ipya vÅïÃæ $ madgotrÃÇkaæ viracitapadaæ geyam udgÃtukÃmà & tantrÅm ÃrdrÃæ nayanasalilai÷ sÃrayitvà kathaæcid % bhÆyo bhÆya÷ svayam api k­tÃæ mÆrcchanÃæ vismarantÅ // 2.26 // Óe«Ãn mÃsÃn virahadivÃsasthÃpitasyÃvadher và $ vinyasyantÅ bhuvi gaïanayà dehalÅdattapu«pai÷ & sambhogaæ và h­dayanihitÃrambham ÃsvÃdayantÅ % prÃyeïaite ramaïavirahe«v aÇganÃnÃæ vinodÃ÷ // 2.27 // savyÃpÃram ahani na tathà pŬayed viprayoga÷ $ ÓaÇke rÃtrau gurutaraÓucaæ nirvinodÃæ sakhÅæ te & matsandeÓa÷ sukhayitum alaæ paÓya sÃdhvÅæ niÓÅthe % tÃm unnidrÃm avaniÓayanÃæ saudhavÃtÃyanastha÷ // 2.28 // Ãdhik«ÃmÃæ virahaÓayane saæni«aïïaikapÃrÓvÃæ $ prÃcÅmÆle tanum iva kalÃmÃtraÓe«Ãæ himÃæÓo÷ & nÅtà rÃtri÷ k«aïa iva mayà sÃrdham icchÃratair yà % tÃm evo«ïair virahamahatÅm aÓrubhir yÃpayantÅm // 2.29 // pÃdÃn indoram­taÓiÓiräjalamÃrgapravi«ÂÃn $ pÆrvaprÅtyà gatamabhumukhaæ saæniv­ttaæ tathaiva & cak«u÷ khedÃt salilagurubhi÷ pak«mabhiÓchÃdayantÅæ % sÃbhre.ahnÅva sthalakamalinÅ na prabhuddhÃæ na suptÃm // 2.30 // ni÷ÓvÃsenÃdharakisalayakleÓinà vik«ipantÅæ $ ÓuddhasnÃnÃt paru«amalakaæ nÆnamÃgaïïdalambam & matsaæbhoga÷ kathamupanamet svapnajo.apÅti nidrÃm % ÃkÃÇk«antÅæ nayanasalilotpŬaruddhÃvakÃÓam // 2.31 // Ãdye baddhà virahadivase yà Óikhà dÃma hitvà $ ÓÃpasyÃnte vigalitaÓucà tÃæ mayodve«ÂanÅyÃm & sparÓakli«ÂÃm ayamitanakhenÃsak­tsÃrayantÅæ % gaï¬ÃbhogÃt kaÂhinavi«amÃm ekaveïÅæ kareïa // 2.32 // sà saænyastÃbharaïam abalà peÓalaæ dhÃrayantÅ $ ÓayyotsaÇge nihitam asak­d du÷khadu÷khena gÃtram & tvÃm apy asraæ navajalamayaæ mocayi«yaty avaÓyaæ % prÃya÷ sarvo bhavati karuïÃv­ttir ÃrdrÃntarÃtmà // 2.33 // jÃne sakhyÃs tava mayi mana÷ saæbh­tasnehamasmÃd $ itthaæbhÆtÃæ prathamavirahe tÃm ahaæ tarkayÃmi & vÃcÃlaæ mÃæ na khalu subhagaæmanyabhÃva÷ karoti % pratyak«aæ te nikhilam acirÃd bhrÃtar uktaæ mayà yat // 2.34 // ruddhÃpÃÇgaprasaram alakair a¤janasnehaÓÆnyaæ $ pratyÃdeÓÃd api ca madhuno vism­tabhrÆvilÃsam & tvayy Ãsanne nayanam uparispandi ÓaÇke m­gÃk«yà % mÅnak«obhÃc calakuvalayaÓrÅtulÃm e«yatÅti // 2.35 // vÃmaÓ cÃsyÃ÷ kararuhapadair mucyamÃno madÅyair $ muktÃjÃlaæ ciraparicitaæ tyÃjito daivagatyà & saæbhogÃnte mama samucito hastasaævÃhamÃnÃæ % yÃsyaty Æru÷ sarasakadalÅstambhagauraÓ calatvam // 2.36 // tasmin kÃle jalada yadi sà labdhanidrÃsukhà syÃd $ anvÃsyainÃæ stanitavimukho yÃmamÃtraæ sahasva & mà bhÆd asyÃ÷ praïayini mayi svapnalabdhe kathaæcit % sadya÷ kaïÂhacyutabhujalatÃgranthi gìhopagƬham // 2.37 // tÃm utthÃpya svajalakaïikÃÓÅtalenÃnilena $ pratyÃÓvastÃæ samam abhinavair jÃlakair mÃlatÅnÃm & vidyudgarbha÷ stimitanayanÃæ tvatsanÃthe gavÃk«e % vaktuæ dhÅra÷ stanitavacanair mÃninÅæ prakramethÃ÷ // 2.38 // bhartur mitraæ priyam avidhave viddhi mÃm ambuvÃhaæ $ tatsaædeÓair h­dayanihitair Ãgataæ tvatsamÅpam & yo v­ndÃni tvarayati pathi ÓramyatÃæ pro«itÃnÃæ % mandrasnigdhair dhvanibhir abalÃveïimok«otsukÃni // 2.39 // ity ÃkhyÃte pavanatanayaæ maithilÅvonmukhÅ sà $ tvÃm utkaïÂhocchvasitah­dayà vÅk«ya sambhÃvya caiva & Óro«yaty asmÃt param avahità saumya sÅmantinÅnÃæ % kÃntodanta÷ suh­dupanata÷ saægamÃt kiæcid Æna÷ // 2.40 // tÃm Ãyu«man mama ca vacanÃd ÃtmanaÓ copakartuæ $ brÆyà evaæ tava sahacaro rÃmagiryÃÓramastha÷ & avyÃpanna÷ kuÓalam abale p­cchati tvÃæ viyukta÷ % pÆrvÃbhëyaæ sulabhavipadÃæ prÃïinÃm etad eva // 2.41 // aÇgenÃÇgaæ pratanu tanunà gìhataptena taptaæ $ sÃsreïÃÓrudrutam aviratotkaïÂham utkaïÂhitena & u«ïocchvÃsaæ samadhikatarocchvÃsinà dÆravartÅ % saækalpais tair viÓati vidhinà vairiïà ruddhamÃrga÷ // 2.42 // ÓabdÃkhyeyaæ yadapi kila te ya÷ sakhÅnÃæ purastÃt $ karïe lola÷ kathayitum abhÆd ÃnanasparÓalobhÃt & so 'tikrÃnta÷ Óravaïavi«ayaæ locanÃbhyÃm ad­«Âas % tvÃm utkaïÂhÃviracitapadaæ manmukhenedam Ãha // 2.43 // ÓyÃmÃsv aÇgaæ cakitahariïÅprek«aïe d­«ÂipÃtaæ $ vaktracchÃyÃæ ÓaÓini ÓikhinÃæ barhabhÃre«u keÓÃn & utpaÓyÃmi pratanu«u nadÅvÅci«u bhrÆvilÃsÃn % hantaikasmin kvacid api na te caï¬i sÃd­Óyam asti // 2.44 // tvÃm Ãlikhya praïayakupitÃæ dhÃturÃgai÷ ÓilÃyÃm $ ÃtmÃnaæ te caraïapatitaæ yÃvad icchÃmi kartum & asrais tÃvan muhur upacitair d­«Âir Ãlupyate me % krÆras tasminn api na sahate saægamaæ nau k­tÃnta÷ // 2.45 // dhÃrÃsiktasthalasurabhiïas tvanmukhasyÃsya bÃle $ dÆrÅbhÆtaæ pratanum api mÃæ pa¤cabÃïa÷ k«iïoti & gharmÃnte 'smin vigaïaya kathaæ vÃsarÃïi vrajeyur % diksaæsaktapravitataghanavyastasÆryÃtapÃni // 2.45a // mÃm ÃkÃÓapraïihitabhujaæ nirdayÃÓle«ahetor $ labdhÃyÃs te katham api mayà svapnasandarÓane«u & paÓyantÅnÃæ na khalu bahuÓo na sthalÅdevatÃnÃæ % muktÃsthÆlÃs tarukisalaye«v aÓruleÓÃ÷ patanti // 2.46 // bhittvà sadya÷ kisalayapuÂÃn devadÃrudrumÃïÃæ $ ye tatk«Årasrutisurabhayo dak«iïena prav­ttÃ÷ & ÃliÇgyante guïavati mayà te tu«ÃrÃdrivÃtÃ÷ % pÆrvaæ sp­«Âaæ yadi kila bhaved aÇgam ebhis taveti // 2.47 // saæk«ipyante k«ana iva kathaæ dÅrghayÃmà triyÃmà $ sarvÃvasthÃsv ahar api kathaæ mandamandÃtapaæ syÃt & itthaæ cetaÓ caÂulanayane durlabhaprÃrthanaæ me % gìho«mÃbhi÷ k­tam aÓaraïaæ tvadviyogavyathÃbhi÷ // 2.48 // nanv ÃtmÃnaæ bahu vigaïayann ÃtmanaivÃvalambe $ tatkalyÃïi tvam api nitarÃæ mà gama÷ kÃtaratvam & kasyÃtyantaæ sukham upanataæ du÷kham ekÃntato và % nÅcair gacchaty upari ca daÓà cakranemikrameïa // 2.49 // ÓÃpÃnto me bhujagaÓayanÃd utthite ÓÃrÇgapÃïau $ Óe«Ãn mÃsÃn gamaya caturo locane mÅlayitvà & paÓcÃd ÃvÃæ virahaguïitaæ taæ tam ÃtmÃbhilëaæ % nirvek«yÃva÷ pariïataÓaraccandrikÃsu k«apÃsu // 2.50 // bhÆyaÓcÃha tvam api Óayane kaïÂhalagnà purà me $ nidrÃæ gatvà kim api rudatÅ sasvaraæ viprabuddhà & sÃntarhÃsaæ kathitam asak­t p­cchataÓ ca tvayà me % d­«Âa÷ svapne kitava ramayan kÃm api tvaæ mayeti // 2.51 // etasmÃn mÃæ kuÓalinam abhij¤ÃnadÃnÃd viditvà $ mà kaulÅnÃd asitanayane mayy aviÓvÃsinÅ bhÆ÷ & snehÃn Ãhu÷ kim api virahe dhvaæsinas te tv abhogÃd % i«Âe vastuny upacitarasÃ÷ premarÃÓÅbhavanti // 2.52 // ÃÓvÃsyaivaæ prathamavirahodagraÓokÃæ sakhÅæ te $ ÓailÃd ÃÓu trinayanav­«otkhÃtakÆÂÃn niv­tta÷ & sÃbhij¤ÃnaprahitakuÓalais tadvacobhir mamÃpi % prÃta÷ kundaprasavaÓithilaæ jÅvitaæ dhÃrayethÃ÷ // 2.53 // kaccit saumya vyavasitam idaæ bandhuk­tyaæ tvayà me $ pratyÃdeÓÃn na khalu bhavato dhÅratÃæ kalpayÃmi & ni÷Óabdo 'pi pradiÓasi jalaæ yÃcitaÓ cÃtakebhya÷ % pratyuktaæ hi praïayi«u satÃm ÅpsitÃrthakriyaiva // 2.54 //