Jiva Gosvamin: Samkalpakalpadruma Input by ... ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ saÇkalpa-kalpa-druma ÓrÅrÃdhÃdÃmodarÃbhyÃæ nama÷1 ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta vraja-vallabha pÃhi mÃm ||1||2 nanda-nandana ity uktas trailokyÃnanda-vardhana÷ | anÃdi-janma-siddhÃnÃæ gopÅnÃæ patir eva ya÷3 ||2 navÅna-nÅrada-ÓyÃmaæ taæ rÃjÅva-vilocanam | vallavÅ-nandanaæ vande k­«ïaæ gopÃla-rÆpinam ||3 [yugmam]4 v­ndÃraïye jaran jÅva÷ kaÓcit prÃha mana÷ prati | mriyase sÃmprataæ5 mƬha÷ gƬhÃm etÃæ sudhÃæ piba ||4 tÃæ pibann eva he svÃnta svaæ ca gokula-saÇgatam | sevÃæ ca vächitÃæ käcid bhÃva-bhedena bhÃvaya ||5 maÇgala÷ sarva-lokÃnÃæ gopa-k«auïÅbh­d-aÇgaja÷ | bhavyaæ pallavayan pÃyÃd vallavÅ-jana-vallabha÷ ||6 aho bakÅty6 ÃdikÅrti÷ k­«ïas tu bhagavÃn svayam |7 asti yas tasya pitrÃditayà citrÃya k ptavÃn ||7 stutas tad bhÆribhÃgyeti8 tathà cetthaæ satÃm iti9 | nemaæ viri¤ca ity10evaæ nÃyaæ Óriya iti11 vraja÷ ||8 yas taæ ko vÃÓrayen nÃtra k«itÃv indriyavÃn nara÷ | tasmÃd bhrÃtar nija-trÃta÷ svÃnta svÃntas tam ÃÓraya ||9 [tribhi÷ kulakam] upadeÓaæ deÓa-rÆpaæ mama mÃnaya mÃnasa | sudhÃ-dhÃrÃ-dhara÷ so'yaæ kalpa÷ syÃt kalpa-bhÆruha÷ ||10|| mÆlaæ janmÃdi-lÅlÃsya skandha÷ syÃn nitya-lÅlatà | ÓÃkhÃs tat-tad-­tu-ÓlokÃ÷ phalaæ premamayÅ sthiti÷ ||11|| atha mahÃ-kulakena janmÃdi-lÅlà || yas tantramantrayor guptam ukta÷ ÓrÅnandanandana÷ | tadrÆpatÃæ nijÃæ vyäjÅt kutaÓcit kutukÃd bhuvi ||12|| ya÷ prÃg iti12 hi padyÃbhyÃæ nandÃtmajatayà svata÷ | vÃsudevatayà kÃryavaÓÃd gargeïa niÓcita÷ ||13|| ---------------------------- 1. (b) ÓrÅ-ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïÃbhyÃæ nama÷; 2. Gcp 1v1; 3. GautT. 2.24; there: aneka-janma-ÓuddhÃnÃm, Gcp 15.72 aneka-janma-siddhÃnÃæ; 4. (b) not found; 5. (b) mriyate 'sÃmpratam; 6, BhP iii.2.23; 7. BhP i.3.28||; 8. BhP x.14.34||; 9. BhP x.12.11; 10. BhP x.9.20; 11. BhP x.47.60; 12. BhP x.8.14 ya÷ ÓrÅ-nanda-yaÓodÃntar-h­di sphÆrtiæ gatas tata÷ | udyaæÓ cakre dugdha-sindhor indor janma-vi¬ambanam ||14|| ya÷ sarva-rddhi-vrajaæ nanda-vrajaæ svaæ janma-mÃtrata÷ | ramÃïÃæ jÃyamÃnÃnÃm ÃrÃmaæ1 dhÃma nirmame ||15|| ya÷ sva-mÃdhurya-pÅyÆ«aæ sampÆrya2 pariveÓayan | jigÃya mohinÅ-rÆpaæ k«Åra-nÅradhi-tÅragam ||16|| ya÷ k­pÃæ janmanà vya¤jan pÆtanÃm api pÆtatÃm | nÅtÃæ dhÃtrÅ-gatiæ sphÅtÃæ cÃkÃr«Ån nÆtanÃrbhaka÷ ||17||3 ya÷ komala-padÃgreïa ÓakaÂaæ tad viÓaÇkaÂam | sva-jyotsnÃvaraïaæ matvà cik«epÃk«epavÃn iva ||18|| ya÷ pÆjita-pada-k«epa-kÆjita-smita-roci«Ãm | Óobhayà lobhayÃmÃsa bÃlikÃ÷ kula-pÃlikÃ÷ ||19|| ya÷ sva-nÃmÃdyam ÃsÃdya gargÃd vargÃn nijÃn anu | har«aæ vavar«a nyag jalpann om itthaæ somajin-mukha÷ ||20|| yas t­ïÃvartam ÃsÃdya sadya÷ saævarta-vartanam | saævartayaæs tam Ãninye viparÅta-parÅtatÃm ||21|| ya÷ ÓrÅ-rÃmaæ nijÃrÃmaæ saÇgacchann accha-khelayà | bÃlÃn Ãnandayan nanda-rÃja-keÓari-nandana÷ ||22|| ya÷ puï¬raæ rocanÃrucyaæ ka¤cukaæ käcana-prabham | dadhan mÃtus tat tadÃsÅd utsaÇgasÅ yad Ãjani ||23|| ya÷ kurvan kardama-krŬÃæ nirvyÃjam anayà dh­ta÷ | dvayo÷ sukhena du÷khena snigdhÃn digdhÃn vinirmame ||24|| ya÷ samaæ sahajÃtena raÇgann aÇgaïa-kardame | ki¤cit kÃtara-dhÅ÷ paÓyan mÃtaraæ drutam ÅyivÃn4 ||25|| yas tayÃliÇgita÷ sà smitaæ stanyam ananya-dhÅ÷ | apÃyi su«Âhu cÃpyÃyi smitaæ bibhrad udaik«i ca ||26|| yas tadà mÃtur Ãninye sarvaæ vism­ti-vism­tam | vadann iva sa5saæmugdha-bÃla-siæhÃvalokana÷ ||27|| yas tadà m­ttikÃæ bhak«ann alak«yam anayà dh­ta÷ | dayayà kiæ bhayÃd asyÃs trÃta÷ srÃg yoga-mÃyayà ||28|| ya÷ ÓrÅ-rÃmÃnvayÅ kÃmÃn nanÃÂa saha-pÃÂavam6 | v­ddhÃnÃæ sukham ­ddhÃnÃæ kurvÃïas tÃla-pÃlanam ||29|| ya÷ krÅïan kara-vibhra«Âa-mÆlyatve 'py amitaæ phalam | phalÃny ananyalabhyoani dade vikrÅïatÅæ prati ||30|| ---------------------------- 1. (a) oæ mÃrÃmaæ; 2. (b) sarvatra; 3. this verse missing from (b); 4. (b) iyivÃn; 5. (b) suo; 6. (b) sahapÃÂava÷ yas tarïakÃn purà mu¤cann a¤can bÃla-balÃnvita÷ | dohÃnukaraïaæ kurvan sukha-dohÃya k ptavÃn ||31|| ya÷ kar«ann api vatsasya pucchaæ saÇkar«aïÃnvita÷ | tena kar«aæ vrajan bhrÃt­-bhÃyÃbhi÷ paryahasyata ||32|| ya÷ kurvann api gavyÃnÃæ cauryaæ bhavyÃya didyute | yasya tÃbhir vivÃdaÓ ca sukha-saævÃda-siddhaye ||33|| ya÷ svaæ dÃmodaraæ Órïvan sÃmoda-vrŬam a¤cati | prasÆ-Óik«Ãmaya-snehÃd bÃlya1svehÃntarÃd api ||34|| ya÷ su«Âhu khelayÃvi«Âa÷ sva-mÃtrà praïayÃn muhu÷ | k­«ïa k­«ïÃravindÃk«ety2 ÃhÆto 'py ÃÓu nÃyayau ||35|| ya÷ ÓrÅ-v­ndÃvanaæ präcan bhrÃtrà saha vanÃspadam | hÃsayan bhÃsayÃmÃsa3 mÃtarau yÃtarau mitha÷ ||36|| ya÷ ÓrÅ-v­ndÃvane labdhe prÃrabdha-krŬam anvabhÆt | rÃma-dÃmÃdibhi÷ sakhyaæ tat-prakhyaæ bhramarÃdibhi÷ ||37|| ya÷ ÓrÅ-rÃmeïa tatrÃpi vÅk«ya prÅtim agÃt parÃm | v­ndÃvanaæ govardhanaæ yamunÃ-pulinÃni ca4 ||38|| ya÷ prÃpta-madhya-kaumÃra÷ pitrà sÃrdhaæ vanaæ vrajan | p­cchan nÃmÃni dhÃmÃni paÓyan mudam avÃptavÃn ||39|| ya÷ krŬan ÓiÓur avrŬam agrajena vrajendraja÷ | jalpÃjalpi mithaÓ cakre hastÃhasti padÃpadi ||40|| yaÓ cÃrayan nijÃn vatsÃn vatsakaæ nÃma dÃnavam | bakaæ bakavad-ÃkÃraæ dÃrayan muktam Ãrdayat ||41|| ya÷ svair viharaïaæ cakre me«Å-haraïa-saæj¤itam | vyomaæ ca vyomatÃæ ninye kurvantaæ pratilomatÃm ||42|| ya÷ kurvaæs tam aghaæ khaï¬aæ vidher agham ata÷ param | ninye sva-jyoti«i präcaæ tad arvÃg bhakti-tejasi ||43|| ya÷ kaumÃram atikramya ramya-paugaï¬a-maï¬ana÷ | cakre gopÃlatÃæ gacchan loka-pÃlaka-pÃlatÃm ||44|| ya÷ kÃla-kÆÂa-ni«pi«Âa-cetanÃn vraja-ketanÃn | cetayÃmÃsa k­payà locanÃm­ta-v­«Âibhi÷ ||45|| ya÷ kÃliyam api vyaktaæ nijÃÇghri-yuga-mudrayà | vya¤jan mameti ÓaraïÃgatÃn anyÃn ara¤jayat ||46|| ya÷ Óukena vraja-premÃspadatvenettham Årita÷ | k­«ïe 'rpitÃtma-suh­d ity Ãdi procya praÓocya ca ||47|| ---------------------------- 1. (b) bÃlyaæ; 2. BhP x.11.15; 3. (b) bhëayÃmÃsa; 4. BhP x.11.36 ÃbÃla-v­ddha-vanitÃ÷ sarve 'Çga1 paÓu-v­ttaya÷ | nirjagmur gokulÃd dÅnÃ÷ k­«ïa-darÓana-lÃlasÃ÷ ||48|| 2[mahÃkulakÃntar yugmakam]2 yas tasmin sambhrame rodhÃn ni«krame3 vraja-kanyakÃ÷ | mene tÃ÷ prathamaæ paÓyan svaæ k­tÃrthaæ k­tÃv iha ||49|| yas tadà dahanaæ go«Âha-premnÃk­«Âa-vivecana÷ | premnas tasya parÅk«Ãrtham iva drÃg apibat prabhu÷ ||50|| ya÷ sparÓÃd an­tÅkurvan vi«aæ vi«adharaæ ca tam | svÃÓritÃn am­tÅkartuæ k­tÅ kaimutyam aik«ayat ||51|| tas tu bhÃï¬Åram ÃsÃdya malla-tÃï¬avam Ãcaran | subhadra-4maï¬alÅ-bhadra-bhadravardhana-gobhaÂÃ÷ ||52|| yak«endra-bhaÂa ity5 evaæ k pta-saÇgai÷ kumÃraka÷ | savayobhi÷ sukhaæ lebhe yatra kÃÓcit kumÃrikÃ÷ ||53|| gopÃlÅ pÃlikà dhanyà viÓÃkhà dhyÃna-ni«ÂhikÃ6 | rÃdhÃnurÃdhà somÃbhà tÃrakà daÓamÅ tathÃ7 ||54|| kautukÃya gatà yÃsu mallÅ mallÅti narma-k­t | madhvÃjya-nibham ÃsvÃdya yÃbhi÷ k ptaæ sma mÃdyati ||55|| [pÆrvavan mahÃkulakÃntaÓ caturbhir anvaya÷] ya÷ kÃmye kÃmyake gatvà sara÷ sÃgara-sannibhaæ | laÇkÃkalpÃk­tÃkalpaæ nityaæ dÅvyati saÇgibhi÷ ||56|| ya÷ kaiÓoraæ tata÷ sajjan vasantam iva «aÂpada÷ | lolayann ÃtmanaÓ cittaæ lolayÃmÃsa padminÅ÷ ||57|| yas tà vraja-ramà nitya-preyasÅ÷ kutukÃtmanà | lÅlÃ-ÓaktyÃnyathÃ-bhÃnaæ nÅtà guptam ara¤jayat ||58|| ya÷ ÓrÅ-rÃmeïa dhenÆnÃæ rak«ÃyÃæ dhenukÃsuram | nighnan vighnam apÃkÃr«Åd akÃr«Åd abhayaæ divi ||59|| yaÓ cakre dhenum ÃdÃya sÃyaæ vrajam upÃgata÷ | pÆrva-rÃgaæ kiÓorÅïÃm apÆrvaæ vyativÅk«ayà ||60|| ya÷ pÆrvaæ lajjayà dÆta-kÃma-lekhÃdy-upÃyatÃm | vijahan nija-netrÃntaæ ninye nÆtana-dÆtatÃm ||61|| yas tÃsu sphuÂam Ãsajya virajya laghu sarvata÷ | tad-aÇga-saÇga-bhik«Ãrthaæ veïu-Óik«Ãm asÃdhayat ||62|| yaÓ cetanÃcetanÃliæ kar«ann apy ÃÓu veïunà | tÃ÷ kra«Âuæ su«Âhu nÃÓaknod yatas tà lajjayà sitÃ÷ ||63|| ---------------------------- 1. (b) sarvÃÇgo; 2. missing from (b); 3. (b) ni«krÃntÃ; 4. (b) Óubhadra; 5. BRS iii.3.23; 6. (b) odhyÃnani«ÂhikÃ÷; 7. Bhavi«yaP iv (cf. KS p112); 8 ya÷ ÓrÅ-bhÃï¬Åra-nÃmÃnaæ baÂaæ ÓaÓvad aÂann adhÃt | nÃnÃ-krŬÃæ sa-nŬÃnÃm adabhraæ bibhrad utsavam ||64|| ya÷ ÓrÅdÃmnà sudÃmnà ca bhadrasenÃrjunÃdibhi÷ | khelÃ-dambha-balÃc cakre tat-pralamba-pralambhanam ||65|| ya÷ pralambaæ lambamÃnaæ jÅvanÃd bala-tejasà | vidhÃya vidadhe tÅvrÃn1 navaÓaktiæ davÅyasÅm ||67|| ya÷ kÃnane sudÅrghÃhe nidÃghe k­ta-kelika÷ | aparÃhïe preyasÅnÃm Ãnandaæ vidadhe yathà |68|| gopÅnÃæ paramÃnandam ÃsÅd govinda-darÓane | k«aïaæ yuga-Óatam iva yÃsÃæ yena vinÃbhavat2 ||69|| [pÆrvavad yugmakam] ya÷ sadà d­«Âi-k­d v­«Âi-var«Ã-rÆpa-niÓÃ-k«aye | Óaradaæ prÃtar ÃsÃdya priyÃïÃm ah­tÃndhatÃm ||70|| ya÷ ÓrÅgovardhanapremasvapremadhanajÅvi«u | sva-gotre«v api sa¤cÃryÃnyÃn apy ÃryÃn aÓik«ayat ||71|| ya÷ ÓrÅ-govardhanaæ bibhrac chakra-vibhra«Âa-garvatÃm | ninye go«Âhaæ yad unninye Óre«Âhaæ sva-pre«ÂhajÃti«u ||72|| ÓrÅ-govindatÃæ vindann avindad viÓva-nanditÃm | yan mitha÷ Óakra-jantÆnÃæ naitryÃvyadhita ÓambhutÃm ||73|| ya÷ pÃÓi-lokÃd ÃnÅya pitaraæ mÃt­-jÅvanam | ajÅvayad vrajaæ sarvaæ taæ vinà gata-jÅvanam ||74|| ya÷ svÃnÃæ vraja-lokÃnÃæ h­dokÃs tÃn viÓokayan | te«Ãæ svasya ca golokaæ nitya-lokam alokayat ||75|| yaÓ citta-vÃsasÅ nÅtvà kumÃrÅïÃæ paraæ dade | na pÆrvaæ yena tà baddhÃ÷ sambaddhà nityam Ãtmani ||76|| ya÷ sva-vaæÓikayà moha-bÃdhitÃæ rÃdhikÃm anu | pÆrïÃ÷ pulindya ity3Ãdi v­ttaæ v­ttaæ vinirmame ||77|| ya÷ sakhÅn akhilÃgrÅyÃn grÅ«mÃnta÷ prema-sampadà | saæmadÃd ÃjuhÃvÃmÆn kramÃd evaæ mudÃæ prada÷ ||78|| he stokak­«ïa he aæÓo ÓrÅdÃman subalÃrjuna | viÓÃla v­«abhaujasvin devaprastha varÆthapa4 ||79|| evam ÃhÆya bhÆyas tÃn narma-sÆn­ta-gÅr v­tam | Ãha v­ndÃvana-sthÃnÃæ sthÃvarÃïÃæ varÃæ gatim ||80|| [pÆrvavat tribhi÷] ---------------------------- 1. (b) tÅvrÃæ; 2. BhP x.19.16; 3. BhP x.21.17; 4. BhP x.2.31. yas tÃsÃæ yaj¤a-patnÅnÃæ mahima-sneha-v­ddhaye | bubhuk«Ãæ sakhibhir vya¤jann anna-bhik«Ãæ1 vinirmame ||81|| yas tatrÃÓoka-vanyÃyÃæ dhanyÃyÃæ sakhibhi÷ saha | krŬan nirvarïitas tÃbhi÷ ÓyÃmam ityÃdi2 varïita÷ ||82|| ya÷ sadà narma-ÓarmÃrthÅ madhumaÇgala-nÃminam | narma-mantriïam Ãsajya bhojyan mitrÃïy ara¤jayat ||83|| ya÷ sva-jÅvana-jÅvÃnÃæ cÃtakÅnÃm ivÃmbuda÷ | sva-jÅvanena tÃdÃtmyam akarod vraja-subhruvÃm ||84|| ya÷ pare«Ãæ hrepaïatÃæ Óakti-saÇkhyÃlpatÃæ vidan | guptÃgaïya-svakÃntÃsu vaæÓÅ-dÆtÅm amanyata ||85|| yaÓ cirÃd eva muralÅ-Óik«ÃyÃæ vÅk«ya pÆrïatÃm | tayà mÃdya-priyÃs tÆrïaæ pÆrïaæ mene svam a¤jasà ||86|| yas tyÃga-vyÃja-bh­n-narma vyÃjahÃra priyÃ÷ prati | pratinarma-priyÃ-v­ndÃd vindan ÓarmÃnvavindata ||87|| ya÷ sadà yoga-mÃyÃkhyÃæ Óaktim Ãsaktita÷ Órita÷ | paurïamÃsÅm iti nÃmÃsÅd vraje yÃsÅt tapasvinÅ ||88|| yas tayà divyayà ÓaktyÃnantadhÃnanta-subhruvÃm | bibhrad vinà sa-narmÃdi-ÓarmÃlabhata sarvadà ||89|| ya÷ k­tvà rÃsa-khelÃyÃæ mudaæ dvandvaæ punar mudam | kheleyam iti tad vya¤jann amumudad amÆ÷ priyÃ÷ ||90|| yas tyajann api tÃ÷ sarvÃ÷ parvÃtanuta kutracit | apy eïa-patnÅty-Ãdyaæ3 yat tatra karïÃm­taæ matam ||91|| yas tÃsÃæ jayatÅty4 Ãdi vilÃpÃd vyagratÃæ gata÷ | tÃsÃm ÃvirabhÆd5 evaæ sudhÅbhir adhivarïita÷ ||92|| yÃsÃæ stana-kÃÓmÅra-Óasta-vastrÃsanaæ gata÷ | rarÃja tÃra-kÃrÃja-rÃjat-pulina-dhÃmani ||93|| ya÷ prahelikayà tÃsÃæ sva-parÃjayam Ãm­Óan | na pÃraye 'ham ity6 Ãdi rÅtyà svaæ matavÃn ­ïÅ ||94|| ya÷ ÓyÃma÷ svarïa-gaurÅbhi÷ parÃæ ÓobhÃæ yayau yathà | tatrÃtiÓuÓubhe rÃjann bhagavÃn iti7 sat-prathà ||95|| yas tÃsÃæ sva-vihÃreïa ÓrÃntÃnÃæ mukha-paÇkajam | prÃm­jat karuïa÷ premnà ÓantamenÃÇga-pÃïinà ||96||8 ya÷ krŬan vÃri-vanayor vikrŬa9 iva tÃ÷ puna÷ | anunÅya vinirïÅya sva-saÇgaæ nilayaæ gata÷ ||97|| ---------------------------- 1. (a) vya¤jann anna-bhik«Ã; (b) vya¤jan anna-bhik«Ãm; 2. BhP x.23.22; 3. BhP x.30.11; 4. BhP x.31.1; 5. BhP x.32.2; 6. BhP x.32.22; 7. BhP x.33.6; 8. BhP x.33.21; 9. (b) cikrŬa yas tÅrtha-vyÃjam avrÃjÅd vrajena vanam Ãmbikam | yatrÃÓe«eïa veÓena cchalayÃmÃsa cÃbalÃ÷ ||98|| ya÷ sarva-jÅvanaæ jÅvaæ vitaran pitaraæ prati | padÃsarpan sp­Óan sarpaæ mune÷ ÓÃpÃd apÃkarot ||99|| ya÷ sudarÓanatÃæ ninye mahÃ-sarpaæ kudarÓanam | kÃruïya-kÃru÷ ka¤cÃraæ1 na cakÃrÃpi dÃruïam ||100|| ya÷ pÆrvaæ nirmame horÅ-parvaæ yak«asya dhÆrvaïam2 | antaryÃmivat tan3 manye tÃd­ggrÃmÅïaparvasu ||101|| ya÷ prÃtar-Ãdi-jÃ÷ krŬÃ÷ kurvaæs tÃsu sphurann api | ÓlokÃnÃæ yugma-saÇghena Ólokitas tÃbhir anvaham ||102|| ya÷ ÓrÅ-govardhane rÃsa-vardhanecchÃ-vivardhaneya÷ | saægamya preyasÅ-saÇghaæ narma-saÇgara-raÇgavÃn ||103|| go«Âha-prako«Âhata÷ kru«Âaæ ÓrutvÃri«Âa-k­taæ kaÂu | tatra saægatya saæyatya taæ nihatya mudaæ gata÷ ||104|| puna÷ ÓÅghraæ giriæ gacchan saÇginÅbhi÷ sabhaÇgibhi÷ | rÃsam ullÃsayÃmÃsa bhÃsayÃmÃsa cÃkhilam ||105|| [pÆrvavat tribhi÷] ya÷ kuï¬aæ puï¬arÅkÃk«as tan nirmÃya sunarma-k­t | ÓrÅ-rÃdhikÃæ dhanyam anyat kÃrayÃmÃsa sÃra-bh­t ||106|| kaæseneÓinaæ4 go«Âha-kleÓinaæ vÃji-veÓinam | keÓine5 keÓinaæ cakre yamasya prativeÓinam ||107|| ya÷ pitrÃdy-anurÃgeïa citrÃbha÷ sarva-vism­ti÷ | kaæsaæ dhvaæsakam apy ÃrcchÃn na hantuæ gantu-kÃmatÃm ||108|| ya÷ snigdha-smitayà d­«Âyà vÃcà pÅyÆ«a-kalpayà | caritreïÃnavadyena ÓrÅ-niketena cÃtmanà ||109|| imaæ lokam amu¤cÃbhiramayan sutarÃæ vrajam | reme k«aïadayà datta-k«aïa-strÅ-k«aïa-sauh­da÷ ||110|| [pÆrvavad yugmakam]6 yas tathà saha gopÅbhiÓ cikrŬa vrajarÃjaja÷ | yathÃbda-koÂi-pratima÷ k«aïas tena vinÃbhavat7 ||111|| ya÷ kÃntÃ-mukha-candrÃïÃæ bhÃsà bhÃsini8 dig-gaïe | rÃga-sÃgara-nirmagnaÓ calituæ nÃpi ca k«ama÷ ||112|| ki¤cit tad-vyakti-vÃtÃli-lajjÃ-vÅci-vicÃlita÷ | kaæsa-ghÃtami«ÃpÃta-nijecchÃbhÃsam Ãgata÷ ||113|| ---------------------------- 1. (a) ka¤jÃraæ, (b) kaæ cÃriæ; 2. (b) dhar«aïam; 3. (a) antaryÃmÅva tano; 4. (b) kaæseneÓitam; 5. (b) veÓinaæ; 6. not found in (b); 7. vip v.23.57; 8. (b) bhÃsinam taÂasthatÃm aÂann urÅcakre madhuparÅgatim | Ã÷ kiæ vÃcyà vraje yÃcyà prÃïimÃtre tano÷ sthiti÷ ||114|| [pÆrvavat tribhi÷] ya÷ svÃæs tattadguïa÷ sarvÃn alaæ hÃtuæ na te ca yam | ÃstÃæ vraje premaÓÆrà dÆrÃd eva tathà kathà ||115|| ya÷ p­thvyà prathamaskandhe dharmÃgrevarïitÃn guïÃn |1 nityam Ãptas tathÃtrÃpi varïya÷ sann avakarïyatÃm ||116|| sarvÃnandapradÃnandakandas tadvadguïÃvali÷ | sarvaparvadamÃhÃtmyÃd vara÷ sarvata ÅÓvara÷ ||117|| sarvadà v­ddhibhÃg­ddhi÷ sarvÃrÃdhanabhÆdhanam | svarÆparÆpasÃdguïyapuïyak­t karmaÓarmada÷ ||118|| d­«Âi÷ pratisudhÃv­«ÂiprabhasundaratÃprabha÷2 | varïÃnÃæ syandadiÇmÃtrÃt3 karïÃnandakarasvara÷4 ||119|| aÓvÃsÃnÃm api ÓvÃsakÃrisaurabhagaurava÷ | adharasp­«ÂanÅrÃdis­«ÂaÓrÅrasanÃrasa÷ ||120|| svasparÓisparÓanÃsparÓÃd viÓvatÃpÃpayÃpana÷ | jagata÷ ÓucitÃdhÃma nÃmadhÃmasm­tŬita÷ ||121|| anantasaccidÃnandajyotirdyotikalevara÷ | vapuraæÓukayor aæÓusampad vi«ïuramÃjayÅ ||122|| jagaddÆ«aïaÓobhÃbh­d vibhÆ«aïavibhÆ«aïa÷ | tÆrïaæ yathÃruci vyÃpirucidhÃryaguïÃk­ti÷ ||123|| lak«mÅd­kpak«ma5vi«kambhilak«malak«itavigraha÷ | ÓaÇkhacakrÃdicihnaÓrÅdurnihnavanijasthiti÷ ||124|| jetuæ svam apy aviÓrÃntaæ ÓaÓvadvalgu6balÃvali÷ | kiÓoratÃmana÷sÃracoratÃviÓvamohana÷ ||125|| vilÃsahÃsalÅlÃsyak­talÃsyakalÃjaya÷ | vikÃrarahitÃkÃra÷ sphuratpremavikÃravÃn ||126|| purÃpi nava ity evaæ purÃïÃdiviniÓcita÷ | anÆtanatanÆ÷7 ÓrÅmÃn sadà nÆtanavattanu÷ ||127|| sarve«Ãæ manasa÷ kartuæ pramanas tÃæ sphuranmanÃ÷ | vaidagdhÅdigdhasadv­ddhi8cÃturÅpracurÅkara÷ ||128|| viÓve«Ãæ buddhik­d buddhi÷ siddhÅnÃm api siddhik­t | dak«atÃlak«aÓik«Ãk­d dak«atÃbhir vilak«aïa÷ ||129|| tucchopakÃritÃbindusindhukÃrÅ k­taj¤ata÷ | ---------------------------- 1. BhP i.16.27||-30||; 2. (b) oprabhÃ; 3. (b) diÇmÃtrao; 4 (a) karaïÃnanda(?); 5 (b) pak«a; 6 (a) ovalgÃd; 7. (b) tanu÷; 8. (b) obuddhio sud­¬havratatÃvrÃtatrÃtaÓaÓvadanuvrata÷ ||130|| nijamaryÃdayà baddhaÓrutimaryÃdace«Âita÷ | ce«Âitaæ1 tÃvad ÃstÃæ tad d­«ÂamÃtras tathà guïa÷ ||131|| yaj¤aj¤a÷ kÃladeÓÃdipraj¤a÷ sarvaj¤aÓekhara÷ | sarvaj¤atÃm avaj¤Ãya praj¤atÃtarkitÃkhila÷ ||132|| dhÅratà sthiratà Óobhi vÅratà niratÃntara÷ | k«Ãntyà dÃntyà ca ÓÃntyà ca saha kÃntyà svayaæ v­ta÷ ||133|| dharmadÃnanidÃnaÓrÅ÷ ÓÆra÷2 suratamÃnasa÷ | mÃnyasÃmÃnyavardhi«ïumÃnyatÃkriyatÃpriya÷3 ||134|| ak«Åïavinaya÷ su«Âhu lajjita÷ kÆÂavarjita÷ | kÅrtipratÃpapÆrtibhyÃæ k­tasallokajÆrtika÷ ||135|| sÃdhÆnÃæ mÃdhurÅdÃnÃn nityaæ sÃdhusamÃÓraya÷ | dvi«Ãæ ca muktik­n muktibhÃgÃkar«iguïÃmbudhi÷ ||136|| nÃnÃbhëÃlisambhëo deva4paryantadevana÷ | pratyagvÃdiny api prÅti5satyatÃsphuradÅrita÷ ||137|| vÃvadÆka÷6 sudhÅmÆkasthitikÃrisudhÅdhara÷ | d­«ÂamÃtratayà sarvabudhatÃæ7 budhatÃguru÷ ||138|| yogyÃnÃm api yogyÃÓÅ8 raÇkÃÇÃm api ÓaÇkara÷ | ÓaraïÃgatarak«ÃyÃ÷ Óaraïaæ ÓarmakarmaÂha÷ ||139|| na ca bhaktiæ vinÃsakti9bindu÷ sindhuvad antara÷ | sama÷ sarvatra bhaktÃnÃæ bhakta ity apy asau sama÷ ||140|| bhaktÃnÃæ bhaktatÃnandÅ premasthemavaÓÅk­ta÷ | tattadrÆpaguïakrŬÃk­tasvÃvadhivismaya÷ ||141|| snehÃbhi«ekÃd viÓve«Ãæ prÃjyasÃmrÃjyapÆjita÷ | sarvatra snehapÅyÆ«avar«inityanavambuda÷ ||142|| go«Âhav­ndÃÂavÅÓaæsivaæÓÅgÃnamadhÆnmada÷ | nijapriyÃvalÅbhÃgyasp­hivi«ïupriyÃrcita÷ ||143|| kiæ bahÆktena sÆktena sÆktena ÓrÆyatÃm idam | k­«ïa eva hi k­«ïa÷ syÃt k­«ïa÷ syÃt k­«ïa eva hi ||144|| [pÆrvavad ekonatriæÓabhi÷] yas tÃd­gguïavÃn go«Âhaæ nÃtyantaæ tyaktum arhati | tÃd­gguïÃnvayipremnà tasya baddhaÓ ca tad yathà ||145|| dustyajaÓ cÃnurÃgo 'smin sarve«Ãæ no vrajaukasÃm | ya÷ sajjan kÃliyakro¬aæ vrajaæ sajjantam Ãmtani | nanda te tanaye 'smÃsu tasyÃpy autpattika÷ katham? ||1461 [pÆrvavad eva yugmakam] ---------------------------- 1. (b) ce«Âata÷; 2. (b) ÓÆrao; 3. (b) opara÷; 4. (a) osambhëÃd eva; 5. (b) prÅti÷; 6. (b) vÃvadÆkao; 7. (b) budhatÃo; 8. (a) yogyÃÓÃ; 9. (a) vinÃsaktiæ vim­Óann unmamajja drÃg var«an har«aæ jagaty api ||147 ya÷ Óakre vakratÃæ paÓyan premnà yan vrajavaÓyatÃm | h­dy arthaæ tam imaæ vidvÃn atra vyÃnag yathÃrthatÃm ||148 tasmÃn maccharaïaæ go«Âaæ mannÃthaæ matparigraham | gopÃye svÃtmayogena so 'yaæ me vrata Ãhita÷ ||149*fn [pÆrvavad eva yugmakam] ya÷ saÇkalpaæ vyadhÃd evaæki¤ca bhÆdharadhÃraïam | saptatarÃpy ahorÃtrÃm stanmÃtraÇgÅk­tisthiti÷ ||150|| kiæ ca ya÷ sakhivatse«u lu¤cite«u viri¤cinà | sasarjÃntyÃæs tadÃkÃran paraæ svenÃpareïa na ||151|| tathÃpy anirv­tiæ gacchaæs tÃn Ãyacchad viri¤cita÷ | svapremÃdhikatatpremavaÓatÃm Ãsadad yata÷ ||152|| [pÆrvavad eva yugmakam] yas tÃn svasmin baka-graste grastehÃ-prÃïatÃ-mitÃn | sva-mÃtra-prÃïa-pÃtrÃÇgÃn vidan vindann api sthita÷ ||153|| yas te«v agha-nigÅrïe«u svayaæ kÅrïe hatÃæ vrajan | tad-galÃntar viÓann Ãtma-nirviÓe«Ãn viveda tÃn ||154|| yas tatrÃpy adbhutaæ prema ÓrÅman-nanda-yaÓodayo÷ | dampatyor nitarÃm ÃsÅd gopa-gopÅ«v iti smaran ||155|| sadÃpi vedavad veda tad aÓe«avidÃæ vara÷ | yad eva ÓukadevÃdyà vÃdyÃbhaæ jagur uccakai÷ ||156|| [pÆrvavad yugmakam] ya÷ svÅyÃm ­ïitÃæ vyaktÃæ tyaktÃæ kartum aÓaknuvan | na pÃraye 'ham ity5 Ãdyaæ pratijaj¤e priyÃ÷ prati ||157|| ya÷ kaæsÃdyÃn dantavakra-prÃntÃn6 sÃntÃn7 vinirmame | tad vinà vrajam Ãgantuæ ÓÃnti÷ syÃn8 nety acintayat ||158|| yas tan-madhye samutkaïÂhÃm utkaïÂhÃæ Óamayann iva | svasthÃn kartuæ vrajÃnta÷-sthÃn muhu÷ sÃntvanam Ãdadhe ||159 ya÷ sva-prasthÃna-samaye "ÓarÅra-sthà imà nahi | bhaveyur" iti sa¤jaj¤e pratijaj¤e9 nijÃgatim ||160|| ---------------------------- 1. BhP x.26||.13; 2. (b) h­dyÃrtham; 3. BhP x.25.18; 4. (b) svena pareïa; 5. BhP x.32||.22; 6. (b) oprÃptÃn; 7. (a) so 'ntÃn; 8. (a) ÓÃntu÷ syÃæ (?); 9. (a) pratiyaj¤e; yas tatra Óukadevena drÃghita-ÓlÃghitaæ1 stuta÷ | ubhaye«Ãæ prema-sÃmyaæ vya¤jatà vya¤jitÃspada÷ ||161|| tÃs tathà tapyatÅr vÅk«ya sva-prasthÃne yadÆttama÷ | sÃntvayÃmÃsa sapremair Ãyasya iti dyotakai÷ ||162||2 [pÆrvavad yugmakam] ya÷ kaæsa-ghna÷ ÓaÓaæsedaæ hari-vaæÓe 'py anÆditam3 | niÓvÃsà yasya vedÃ÷ syus tad etat katham anyathÃ? |163|| ahaæ sa eva go-madhye gopai÷ saha vanecara÷ | prÅtimÃn vicari«yÃmi kÃmacÃrÅ yathà gaja÷ ||164||4 [pÆrvavad yugmakam] ya÷ kaæse lambhita-dhvaæse svaæ vinÃtivilambitam | kurvantaæ pitaraæ proce "Óoce÷ katham ita÷ pita÷ ||165 yÃta yÆyaæ vrajaæ tÃta vayaæ ca sneha-du÷khitÃn | j¤ÃtÅn vo dra«Âum e«yÃmo vidhÃya suh­dÃæ sukham ||166||5 snehena du÷khitÃn ity etat procya snehavastuni | at­ptiæ vyÃnag atrÃpi dra«Âum ity eva darÓanam ||167|| puru«ÃrthatayÃvocad bhÃvikÃlatayÃpi ca | ad­pter bhÃvikÃlasya cÃnantyÃt tadanantakam ||168|| tÃtaj¤ÃtipadÃbhyÃæ ca tad yuktam idam uktavÃn | suh­dÃæ sukham ity ÃkhyÃsyate yadvat tathà nahi ||169|| suh­cchabdenopakÃryopakÃritvaæ pratÅyate | sukhaæ ca suh­dÃæ gamyam upakÃramayaæ param ||170|| vidhÃyeti ca pÆrvasya kÃlasya cchinnarÆpatÃm | nirdiÓaæs tadvidhÃnasya nyadiÓat cchinnarÆpatÃm ||171|| tasmÃt te«Ãæ Óatruvadha÷ sukhaæ yat tat samÃpsyati | j¤ÃtÅnÃæ snehaÓÅlÃnÃæ tat tu vo na samÃpsyati ||172|| iti procyedam avyäjÅt te«Ãæ dhairyapradaæ6 param | mÃgadhÃdivadhÃntasthaæ7 svasthatà dhÃma yad bhavet ||173|| jarÃsandhÃdiÓatrÆïÃæ pratibandhÃn upek«ya ca | yady e«yÃmy anusandhÃnaæ kuryus tatrÃpi te dvi«a÷ ||174|| sve«Ãm eva pratij¤Ãya vrajÃgamanam ÅÓvara÷ | na yÆyam atrÃyÃteti vyajya vyäjÅd idaæ puna÷ ||175|| yadi vÃtra bhavanta÷ syur gamÃgamavidhÃyina÷ | tathÃpy acchinnamatsnehaæ j¤Ãtvà hanyur vrajaæ dvi«a÷ ||176|| ---------------------------- 1. (b) drÃghita÷ ÓlÃghita÷; 2. BhP x.39.35; 3. (b) anuditam; 4. hv 78.35; 5. BhP x.45.23; 6. (b) oprada÷; 7. (b) osthao tasmÃt tÃvad dhÅrabhÃvaæ vidhatta vrajasaæsadi | mÃæ ca yu«matpriyaæ nityaæ lÃlanaæ ca samÃpsyatha ||177|| [pÆrvavan navabhi÷] ya÷ saÇgatya guror gehÃt pratatya svavrajasm­tim | prÃhiïod uddhavaæ vaktuæ suniÓcitam idaæ yathà ||178|| hatvà kaæsaæ raÇgamedhye pratÅpaæ sarvasÃtvatÃm | yad Ãha va÷ samÃgatya k­«ïa÷ satyaæ karoti tat ||179||1 Ãgami«yaty adÅrgheïa kÃlena vrajam acyuta÷ | priyaæ vidhÃsyate pitror bhagavÃn sÃtvatÃæ pati÷ ||180||2 [pÆrvavad tribhi÷] ya÷ sÃsram uddhavaæ sÃsra÷ patis tÃsÃæ svayaæ raha÷ | asaÇkocam avocetthaæ pre«Âham ekÃntinaæ kvacit ||181|| g­hÅtvà pÃïinà pÃïiæ prapannÃrtiharo hari÷ | gacchoddhava vrajaæ saumya pitror na÷ prÅtim Ãvaha ||182|| gopÅnÃæ madviyogÃdhiæ matsandeÓair vimocaya | tà manmanaskà matprÃïà madarthe tyaktadaihikÃ÷ ||183|| mÃm eva dayitaæ pre«Âham ÃtmÃnaæ manasà gatÃ÷ | ye tyaktalokadharmÃÓ ca madarthe tÃn bibharmy aham ||184|| mayi tÃ÷ preyasÃæ pre«Âhe dÆrasthe gokulastriya÷ | smarantyo 'Çga vimuhyanti virahautkaïÂhyavihvalÃ÷ ||185|| dhÃrayanty atik­cchreïa prÃya÷ prÃïÃn katha¤cana | pratyÃgamanasandeÓair vallavyo me madÃtmikÃ÷ ||186||3 [pÆrvavat «a¬bhi÷] yas tathà procya yat pratyÃyayat tac ca vilocyatÃm | yad vilocanamÃtreïa bhramas te ÓvabhratÃæ vrajet ||187|| mÃm evety Ãdinà tÃsÃm anta÷patir ahaæ param | bahir vyavah­tir lokad­«Âeti spa«Âam Ãtanot ||188|| yat pitror ity urÅcakre pit­tvaæ vallavendrayo÷ | tasmÃd vallavamÃnitvam ÃtmÃnaÓ ca vyajij¤apat ||189|| tatra cÃha na ity etad bahuvÃcipadÃd idam | mayi jÃte tayo÷ putre rÃme tvayi ca putratà ||190|| tataÓ ca tÃ÷ prati prÃkhyad vallavyo ma iti sphuÂam | yad amÆ«u svadÃratve4 vyÃna¤ja svayam a¤jasà ||191|| ---------------------------- 1. BhP x.46.35; 2. BhP x.46.34||; 3. BhP x.46.2-6; 4. (b) otvaæ; maddÃratvaæca tÃsÃæ tÃ÷ sadà yasmÃn madÃtmikÃ÷ | madÃtmakatvam ÃÓu syÃd abhedÃc chaktitadvato÷ ||192|| iti vya¤jan manmanaskà ity uktaæ nÃtyapaik«ata÷ | na cÃnyavad ihÃpek«yam anyad ity apy amanyata ||193|| dhÃrayantÅti ca procya pratyÃgamanam uddiÓan | vallavyo ma iti prÃkhyat tasmÃd eva nyajÅgamat ||194|| gamanaæ mama taj jaj¤e svÃm avaÓyaæ k­tiæ prati | Ãgamya svÅyatÃæ tÃsÃæ pÆrayi«yÃmy adÆrata÷ ||195|| [pÆrvavad navabhi÷] yas tÃsu bahudhà j¤Ãnaæ nidiÓyÃpi mudhà vidan | sÃk«Ãd ÃtmÅyasamprÃpti1 sÃk«Ãd eva nidi«ÂavÃn ||196|| mayy ÃveÓya mana÷ k­«ïe vimuktÃÓesav­tti yat | anusmarantyo mÃæ nityam acirÃn mÃm upai«yatha ||197||2 yà mayà krŬatà rÃtryÃæ vane 'smin vraja ÃsthitÃ÷ | alabdharÃsÃ÷ kalyÃïyo mÃpur madvÅryacintayà ||198||3 [pÆrvavad tribhi÷] yas tadà sandiÓan sandÅpitam etad vinirmame | tad etac ch­ïu maccitta guptavittaæ manu«va ca ||199|| v­ttir yad anyà nirmucya mayy Ãmucya mana÷ sthitÃ÷ | mÃm Ãpsyatha drutaæ tasmÃn mama nÃtra svatantratà ||200|| mayÅty anena prÃpte 'pi k­«ïe k­«ïapadaæ bruvan | anyarÆpaæ manyamÃnÃn hanyamÃnÃn vyadhÃt prabhu÷ ||201 mayÅty evaæ mÃm iti ca procya mÃm ity avocata | tac cÃv­ttyà d­¬hÅk­tya mataæ parid­¬hÅk­tam ||202|| k­«ïa iti padaæ labdhe mayÅty asya viÓe«aïe | mÃæ dvaye 'py upalabdhÃsà tadviÓe«aïatà svata÷ ||203|| mayi k­«ïe 'tra mÃæ k­«ïaæ mÃæ k­«ïam iti sidhyati | kalyÃïya iti sambodhya prabodhyaæ k­tavÃn idam ||204|| na tÃsÃm iva matprÃptir dehaæ va÷ param Åhate | ity evam anyad apy atra manyamÃnaæ mana÷ kuru ||205|| [pÆrvavad pa¤cabhi÷] ya÷ ÓrÅrÃmeïa sandiÓya priyÃsu nijah­dgatam | yathÃvad vya¤jayÃmÃsa ÓrÅparÃÓaragÅr yathà ||206|| ---------------------------- 1. (b) oprÃptiæ; 2. BhP x.47.36; 3. BhP x.47.37; sandeÓai÷ sÃmamadhurai÷ premagarbhair agarvitai÷ | rÃmeïÃÓvÃsità gopya÷ k­«ïasyÃtimanoharai÷ ||207||1 [pÆrvavad yugmakam] ya÷ kuruk«etrayÃtrÃyà vyÃjÃn mÃtrÃdikÃn cirÃt | saæsajyÃmÆn vis­jyÃnyÃn sahavÃsamudaæ dadhe ||208|| ya÷ suraghnÃn vraje gantuæ vighnÃn hantuæ vrajeÓitu÷ | vraje gamanam Ãcarya dvÃrakÃgatim Ãdade ||209|| ya÷ krÃmadbhi÷ sudÅrgheïa su«Âhu kra«Âuæ vrajaæ prati | Ãmukta÷ pÃÓasaÇkÃÓamanasà vrajavÃsibhi÷ ||210|| ya÷ prakÃÓaæ mahÃrÃjasampadaæ dadhad Åk«ita÷ | vrajÃya vrajarÃjÃdyenÃhÆta÷ pÆrvavad girà ||211|| yas te«Ãæ su«Âhu nirninye yan mana÷ svÃgatisp­hi÷2 | tenÃnta÷kar«aïaæ prÃpta÷ kar«am anyena nÃrhati ||212|| ya÷ svÅyasahitas te«Ãæ svÅyakÃmÃn apÆrayat | k­«ïe kamalapatrÃk«e sannyastÃkhilarÃdhasà ||213|| Ãgami«yaty adhÅrgheïety3 ÃÓÃlabdhaæ yad Åpsitam | tad artham eva tÃn arthÃn ye svÅcakru÷ parÃn api ||214|| [pÆrvavad yugmakam] ya÷ svÃgamanamaryÃdÃæ preyasÅ«u nijÃæ vyadhÃt | dantavakrÃntaÓatrÆïÃæ mÃraïaæ sarvatÃraïam ||215|| api smaratha na÷ sakhya÷ svÃnÃm arthaæ4 cikÅr«ayà | gatÃæÓ cirÃyitÃn Óatrupak«ak«apaïacetasa÷ ||216|| 5 mayi bhaktir hi bhÆtÃnÃm am­tatvÃya kalpate | di«Âyà yad ÃsÅn matsneho bhavatÅnÃæ madÃpana÷ ||217||6 yas tÃtkÃlikaÓÃntyarthe tathÃpi j¤Ãnam ÃdiÓat | ÃhÆÓ cety7Ãdike padye prÃrthitas tÃbhir anyathà ||218|| tatrÃÇghrism­tiyÃc¤Ã tu lak«yam eva vinirmame | tatpratyÃgatitÃtparyà sà tu paryavasÃyyate ||219|| mayi tÃ÷ preyasÃm ity8 Ãdy uktaæ tena svayaæ yata÷ | tasmÃt taccintanÃÓaktyà vyaktyà taddarÓanÃrthità ||220|| tathÃnug­hya bhagavÃn gopÅnÃæ sa gurur gati÷ |9 ity anena muni÷ procya tÃsÃæ vächitapÆraïam ||221|| mayi bhaktir hÅti k­«ïaproktam eva nyajÅgamat | mayy ÃveÓya mana÷ k­«ïa ity10 Ãdy api ca tadvaca÷ ||222|| [pÆrvavad tribhi÷] ---------------------------- 1. vip v.24.20; 2. (b) svÃgatasp­hi; 3. BhP x.65.6; 4. (b) arthao; 5. BhP x.82||.41; 6 BhP x.82||.44; 7. BhP x.82||.48; 8. BhP x.46.5; 9. BhP x.83.1; 10. BhP x.47.36. ya÷ p­thivyà guïastome satyenÃdÃv abhi«Âuta÷ satyaæ vidhÃtuæ satyaæ tan nÃvrajet kiæ vraje bata ||223|| sambhÃvanà mamaiveyam iti nÃtra vicÃryatÃm | vrajasthÃnÃæ vrajaprÃïavaryasyÃpy avadhÃryatÃm ||224|| ÓrÅmadvrajÃdhirÃjasya k­«ïakÃntÃgaïasya ca | uddhavaæ prati gÅr Åd­g d­ÓyatÃæ daÓamÃdi«u ||225|| [yugmakam] yas tu yarhy ambujÃk«eti1 stuvadbhir dvÃrakÃjanai÷ | kadÃcid vrajam ÃgÃd ity abhyudhÃyi kadÃcana ||226|| yas tathà ÓrÆyate pÃdmottarakhaï¬Ãd api sphuÂam | adÃd vrajÃya svaprÃptimaÇgalaæ nityam ity api ||227|| dattvà tatk­tak­tya÷ san prÃdurbhÃvÃntaraæ gata÷ | jagÃma dvÃrakÃm ity apy aÓrÃvÅty api yuktimat ||228|| Ãgami«yaty adÅrgheïety uddhavÃd buddham anyathà | yathà na syÃt tathà bhëyaæ2 kathÃnyà vitathà matà ||229|| yas tyajann api gÃm Ãkhyat tam uddhavakam utsuka÷ | rÃmeïa sÃrdham ity3Ãdyaæ tÃsÃæ kÃmitalambhanam ||230|| rÃmeïeti dvayenÃha viyukter yad vyatÅtatÃm | tena nÃsti viyukti÷ sà tadÃnÅm iti bhÃvyate ||231|| mayi tÃ÷ preyasÃæ pre«Âha iti4 prÃktanavÃgdvaye | viyukter vartamÃnatvaæ d­«Âvà ni«ÂaÇkatÃm idam ||232|| svena tÃsÃæ puna÷ saÇge yad v­ttaæ prathame 'hani | tadapy atÅtarÅty Ãha prÅtyà samadadhad uddhavam ||233|| tà nÃvidann iti5 proce yatra tÃsÃæ madÃtmatÃm | babhÆva sa mahÃbhÃva÷ sarvÃsÃæ parata÷ para÷ ||234|| tataÓ ca nÃmarÆpÃtmany udbhÆte svÅyavaibhave | pravi«Âà iva na spa«Âaæ pravi«Âà gatyabhÃvata÷ ||235 d­«ÂÃntayugalaæ tat tu nÃvidann iti kevale | avedanaæ nadÅpak«e py abdhyanyarasatÃhati÷ ||236 samÃdhÃv iti d­«ÂÃntasyÃÇgarÆpatayor itam | dÃr«ÂÃntikasyÃnu«aÇgaæ syÃd aÇgaæ tadbhidÃdvayo÷ ||237 matkÃmà ramaïaæ jÃram asvarÆpavido 'balÃ÷ | brahma mÃæ paramaæ prÃpur iti6 padye tu tatpare ||238|| pacyantÃæ vividhÃ÷ pÃkÃ7 itÅvÃtrÃrthika÷ krama÷ | tà brahma prÃpur ity evaæ tà ity asyÃtra cÃnvaya÷ ||239|| ---------------------------- 1. BhP i.11.9; 2. (b) bhÃvyam; 3. BhP xi.12.10; 4. BhP x.46.5; 5. BhP xi.12.12; 6. BhP xi.12.13; 7. BhP x.24.26|| kÅd­g brahmeti bodhÃya yat prÃha paramaæ padam | tatrÃpy ÃkÃÇk«ayÃvÃdÅn mÃm iti svaæ puna÷ prabhu÷ ||240|| mayi bhaktir hÅti vÃkyÃd Ãha prÃg etad eva hi | dhÃrayanty atik­cchreïety uktyà vyÃnag idaæ purà ||241|| prÃïatyÃgena matprÃptir nÃnyavat tÃsu manmatà | matkÃmà iti pÆrvÃrdhe cÃkhyat prÃptivibhaktatÃm ||242|| asvarÆpavida÷ satya÷ prÃpur jÃradhiyety avak | nityatatpreyasÅrÆpasvarÆpaæ hi tadÅyakam ||243|| yat pÆrvaæ bhÃvayan bhÃvaæ bhÃvinÅnÃm amÆd­ÓÃm | matkÃmà iti ni÷k«ipya jÃratve sthairyam1 Ãk«ipat ||244|| mayi kÃma÷ sadà yÃsÃæ tà matkÃmà itÅritÃ÷ | kÃmaÓ ca ramaïatvena sp­hÃtra pratipadyate ||245|| asminn api batety2Ãdi ÓrÅrÃdhÃgÅr aliæ prati | vivicyatÃæ tata÷ sarvam anyad anyad vivicyatÃm ||246|| atrÃryaputra3 Óabda÷ syÃt patyÃv eva prasiddhibhÃk | tathÃpi sve«u kaiÇkaryaæ dainyÃt kanyÃvad Åritam ||247|| saÇk ptÃpatità tÃbhi÷ punar ittham udÅritam | ÓyÃmasundara te dÃsya iti4 yadvat tatheha ca ||248|| Ãryaputra÷ kadÃsmÃkaæ kiÇkarÅïÃæ tu mÆrdhani | bhujaæ dhÃsyaty evam ÃsÃæ tatpatnÅpadakÃmatà ||249|| tatkÃmatà hi siddhà cet tena taddÃnam avyayam | ye yathà mÃæ prapadyante iti5 yatvat6 pratiÓrava÷ ||250|| vallavyo me madÃtmÃna iti7 yat proktam Ãtmanà | sarve«Ãæ vacasÃm Ærdhvaæ tad ÃstÃæ sarvamÆrdhani ||251|| yan matkÃmà iti proce tÃsÃæ prÃptis tathà svayam | tan mayà sÃdhu tat proktaæ tÃsÃæ kÃmitalambhanam ||252|| matkÃmà iti padyasya turyÃæÓe tv idam ucyate | parÃÓ ca saÇgatas tÃsÃæ prÃpu÷ ÓatasahasraÓa÷8 ||253|| [pÆrvavad ekaviæÓatyÃ] ya÷ ÓrÅgargavaca÷ pÆrïaæ tÆrïaæ cakre svayaæ dvayam | e«a va÷ Óreya Ãdhasyad ya etasmin maheti9 dik ||254|| nÃÓÃd vighnasya kaæsÃde÷ patyÃbhÃsÃdijasya ca | ---------------------------- 1. (b) 'sthairyam; 2. BhP x.47.21; 3. ibid.; 4. x.22.15; 5. gÅtà 4.11; 6. (a) yat tat; 7. BhP x.46.6; 8. BhP xi.12.13; 9. BhP x.8.16 sadà svam adadÃd yasmÃd vraje kÃntÃvraje«v api ||255|| [pÆrvavad yugmakam] ya÷ prÃdÃd vrajavÃsibhya÷ pÆrvarÅtyà nijÃæ gatim | v­ndÃvanasthÃæ golokanÃmnÅæ yÃæ prÃg alokayat ||256|| yÃæ ÓrÅb­hadgautamÅye prÃha v­ndÃvanaæ prati | sarvadevamayaÓ cÃhaæ na tyajÃmi vanaæ kvacit ||257|| ÃvirbhÃvas tirobhÃvo bhaven me'tra yuge yuge | tejomayam idaæ ramyam ad­Óyaæ carmacak«u«Ã ||258||1 tad etad vistarÃd brahmasaæhitÃyÃæ nirÆpitam | golokanÃmnÃ2 tanmadhye gokulÃkhyaæ hare÷ padam ||259|| na tyajÃmÅti yat tat tu dvidhÃbhiprÃyakaæ matam | virahe 'pi vraje sphÆrtyà pÆrtyà ÓÅghrÃgater api ||260|| [pÆrvavac caturbhi÷] ya÷ sva-puryor api sthairyaæ yÃti nityaæ yathÃha ca | mathurà bhagavÃn yatra nityaæ sannihito hari÷ ||261||3 dvÃrakÃæ hariïà tyaktÃæ samudrotplÃvayat k«aïÃt | varjayitvà mahÃrÃja ÓrÅmad-bhagavad-Ãlayam ||262||4 sm­tvÃÓe«ÃÓubha-haraæ sarva-maÇgala-maÇgala÷ | nityaæ sannihitas tatra bhagavÃn madhusÆdana÷ ||263||5 [pÆrvavad tribhi÷] yas tasmÃd ubhayatrÃpi rÃjatÅti Óukena ca | jayatÅty6 Ãdi-vÃkyena varïita÷ k«itipaæ prati ||264|| yaÓ campÆ-yugala-prÃntam Åd­k siddhÃntam Åritam | jÅvÃntaryÃmitÃæ prÃptas tÆrïaæ pÆrïam acÅkarat ||265|| sa tu harir adhivartma dantavakraæ yudhi Óamayan vraja-vÃsam ÃsasÃda | tam abhiyayur amÅ vrajeÓa-mukhyÃ÷ ÓaÓinam iva k«udhitÃÓ cakora-vÃrÃ÷ ||266|| [Ãdim Ãrabhya mahÃ-kulakam] sa ca janaka-mukhÃn nirÅk«ya Óu«kÃn svad­g-am­tena si¤cati sma | pulaka-kula-mi«Ãd yathÃÇkurÃïÃæ tatim adadhur bata te'pi gopav­k«Ã÷ ||267|| atha hari-hariïÅd­ÓaÓ ca tarhi sphuraïam iva pratipadya pÆrva-tulyam | nayana-gatatayÃnyathà ca matvà muhur agaman bhramam abhramaæ ca tatra ||268|| ---------------------------- 1. gcp 1.18; gcu 29.96 etc.; 2. (b) nÃmnÅæ; 3. BhP x.1.28; 4. BhP xi.31.23; 5. BhP xi.31.24; 6. BhP x.90.48; vrajam atha viÓata÷ sa-ratnam ÃrÃtrikam anulabdhavataÓ ca tasya loka÷ | kusuma-kula-sahodaraæ vitanvan jaya-jaya-gho«am uvÃca bhadra-vÃcam ||269|| vrajam atha sukhayan vinÅta-vÃcà kramam anulabdha-tadÅya-saÇgamaÓ ca | druta-gati jananÅæ sukhena sektuæ g­ham adasÅyam iyÃya k­«ïa-candra÷ ||270|| ciram api viracayya Óarma tasyÃs tad-anumatiæ pratilabhya tat-tanÆja÷ | saha-sakhi-nikareïa divya-ÓayyÃæ sukham adhiÓayya niÓÃvirÃma-d­«Âa÷ ||271|| punar api nija-v­nda-saukhya-v­ndaæ vidadhad uditya sa nitya-citra-mitra÷ | nija-mukha-kamalaæ vikÃsya netra-bhramara-madhÆtsavam ÃtatÃna tatra ||272|| [yugmakam] aharahar idam eva tatra pÆrva-1pratinava-bhÃvam avÃpa kevalaæ na | jana-samuditir apy ad­«Âa-pÆrvÃæ vapur anukÃntim iyÃya ÓaÓvad eva ||273|| divasa-katipaye tadÃtiyÃte2 paÓupati-pÃlakatÃpta-tÃd­g-icchu÷ | nija-ratha-tarasà ninÃya go«Âhaæ saha-jananÅ-kabalaæ tam uddhavaæ ca ||274|| agharipu-sud­ÓÃæ dhavÃbhimÃni«v ak­ta-tanu-pratimÃ÷ purà tu mÃyà | sarabhasam adhunà sma tà vibhajya prak­ta-tanÆs tanute premÃspadÃni ||275|| atha gatavati mÆrti-bheda-rÅtyà yadu-puram atra ca rÃjamÃna-dhÃmni | vraja-bhava-jana-mÃtra-d­Óya-rÆpe matir udiyÃt tava citta gopa-k­«ïe ||276|| iti janmÃdi-lÅlà ||1|| ---------------------------- 1. (b) pÆrvaæ; 2. (a) tadÃdio  [2] atha nityalÅlà prakaÂataravikÃsabhÃji v­ndÃvana iha bhÃti kim apy ad­Óya-dhÃma | vraja-jana-sahita÷ sa yatra k­«ïa÷ sukha-vih­tiæ vidadhad vibhÃti nityam ||1|| parilasati paya÷-samudra-sÅmà vraja-yuva-rÃja-samÃja-loka e«a÷ | amum anu caturasram atra vanyÃgiri-sarid-a¤cita-cÃrutÃtidhanyà ||2|| girisamuditir atra su«Âhu govardhanavalità paribhÃti citratulyà | vilasati yamunÃdikÃnadÅnÃæ tatir api mÃnasagaÇgayÃnu«aktà ||3|| abhirucidadaratnacitramitraæ bhuvanam idaæ paribhÃti yatra v­k«Ã÷ | tad anuk­tiparÃrucà sam­ddhyà hariratidÃyitayà ca ye vibhÃtÃ÷ ||4|| vilasati caturasradhÃmni ghasrak«itipatibimbamaha÷ sahasrapatram | upavanam adhipatram atra k­«ïapriyatama1dÃravihÃrasÃravÃra÷ ||5|| iha kamaladaladvayÃlimadhyasthitipathiv­ndam atisphuÂaæ vibhÃti | aparaparagatÃv acÃk«u«Ãïi ÓrutivihitÃny ayanÃni yat tu jet­ ||6|| maïijani2kamalasya tasya cÃgrÃvalivalayapratisandhilabdhasandhi | surabhigaïav­tÃsudhÃbhadugdhÃsurabhitati÷ Órayate Óubhaæyugo«Âham ||7|| atha dalavalayasya madhyabhÃgaæ3 pratilasati vrajarÃjarÃjadhÃnÅ | paridhivad4 abhita÷ samastagopaprakarag­hÃvalir atra yatra bhÃti ||8|| rucilasadavarodhamadhyabhÃgaæ sapari«adantima«a«ÂhabhÃgapu«Âam | vrajan­pabhavanaæ tu tatra cÃntar dinakaravad vidadhÃti raÓmis­«Âim ||9|| yad api maïimayaæ tad eka-rÆpaæ tad api sad adbhuta-madhya-madhya-bhÃgam | yadi bahu-vidham Æhituæ samÅhà smara mama mÃnasa gopa-campÆ-yugmam ||10|| iha sahacaratÃrakÃlipu«Âa÷ svakaparicÃricakoravÃraju«Âa÷ | smitam anuyaÓa ity anudya kaumudy avataratÅty uditÃtare÷ sutu«Âa÷ ||11|| vrajakulakumudÃvalÅmudÃæ ya÷ satatamahÃmahak­dvidhÃv atandra÷ | pit­mukhasadasi priyÃvalÅnÃæ mahasi ca nandati gopak­«ïacandra÷ ||12|| surapatimaïimÃnitÃÇgisaÇghapaÂapapaÂutÃk­tahemaraÇgabhaÇga÷ | guïagaïabh­tabhÃratÅsamÃja÷ sa jayati gokularÃjavaæÓarÃja÷ ||13|| [tribhi÷ kulakam] iha harivih­tÅr atÅtarÅtyà ӭïu kathayÃmi sadÃpi nÃtibhinnÃ÷ | yad an­tam api pÆrvarÅti ceta÷ praviÓati nÃdyatanaæ tathà yathÃrtham ||14|| ---------------------------- 1. (b) priyatam udÃrao; 2. (b) cintÃmaïio; 3. obhÃsaæ; 4. (b) parividhad; 5. pratilavam api citram asya tat tat ka iva sudhÅr avasÃnam ÃdadÅta? ||15|| atha niÓi rahasÃgatÃntarÃyÃæ valajam ite stavavÃdyavidyaloke | vrajabhavanajana÷ sahaiva jÃgran manasi hariæ dadhad Ãgataæ nananda ||16|| sa mathananinadaæ sagÅtanÃdaæ sasurabhidoharavaæ sagopavÃdam | am­tamathanayuk payodhitulyaæ vrajakulam ullasitaæ didhinva k­«ïam ||17|| vrajapatimithunaæ tadÃtha putrapramadamadaÓlathitapradÃnasetu | tanayajaya1viruttatiæ paÂhadbhya÷ pracurataraæ vitatÃra vÃravÃram2 ||18|| iha lasati harer vilÃsagehapratatir udÃrasudÃrasÃravÃrà | ÓayanasukhamayÅ niku¤javÅthi÷ kvacana ca tÃd­ÓatÃæ gatà vibhÃti ||19|| nijanijaÓayanaæ gataæ tam ÃliÇganavalitaæ vidadhur vidhusutanva÷ | rajani viramaïaæ yathà yathÃsÅd aghaÂata dordra¬himà tathà tathÃsÃm ||20|| iha paramaramà vibhÃti rÃdhà sadu¬ugaïe gagane yathendumÆrti÷ | tad iyam adhikayà girà sabhÃjyà tadanugatiæ dadhatÃæ parÃ÷ sapatnya÷ ||21|| vrajasuk­tavilÃsasÃraratnÃkarav­«abhÃnusujÃtaÓÃtalak«mÅ÷ | agharipuramaïÅramÃsu mukhyà svayam anurÃgavihÃrahÃrimÆrti÷ ||22|| dayitaghanata¬idvilÃsivarïà priyatamavarïasva3varïaÓastavastrà | harimaïitaralÃdidivyadÅvyanmaïimayabhÆ«aïabhÆ«aïÃÇgabhaÇgi÷ ||23|| upamitipadavÅæ svam eva yÃntÅæ suparimitivyatiÓobhitÃÇgasaÇghà | pratikakubhaÓubhaÇkaraprathÃbhi÷ sahajavilak«aïÃÇkitaÓrÅ÷ ||24|| ÓaÓikamalarucÃæ padÃpi jetrÅ nijanakhakÃntibhir ujjvalena tena | avayavakulam anyad4 anyad astu pratinavarocir upÃttakÃntacittam ||25|| sukusumasukumÃratÃvatÃras trijagati saurabhasaurabhÃkaraÓrÅ÷ | ­tam itamadhurapriyÃrtharÅtipravalitavarïanarÅtilabdhavarïà ||26|| sumatim atiguru÷ samastavidyà sakalakalÃvalitÃtinamracittà | hriyam anu vinayaæ nayaæ samaj¤Ãm api dadhatÅ svajanÃdi ÓarmadÃtrÅ ||27|| nikhilagakaruïÃdikair guïais taæ svadayitam eva tulÃæ sadÃpi dhartrÅ | gurunikaradayÃspadÃtibhakti÷ sthiracarahÃrdasukhÃm­tÃbhi«iktà ||28|| priyapadanakhakÃntileÓanirma¤chanaparacittadaÓÃvaÓÃnuvelam | bhramaram api tadÅyadÆtabuddhyà praïayajacitragirà vicitrayantÅ ||29|| marud api calati svabhÃvataÓ cet kvacid anukÆlatayà nijÃbhisÃre | navavidham api tatra bhaktabhÃvaæ vinidadhatÅ priyabhaktacittasaktà ||30|| bahir anumitidÆrabhÃvapÆrasvacarita5cÃrutayà sadÃvasantÅ | racayati rahasi priyÃjane sà svadayitam anv api narmakeliÓarma ||31|| [navabhi÷] ---------------------------- 1. (b) ojanao; 2. (a) vÃraæ vÃram; 3. (b) osao; 4. (b) anyam; 5. (b) oracitao; bhrukuÂinayanabhaÇgisaÇgi1 kutrÃpy ativinayaprathi cÃÂu kutracic ca | vaÓayati dayitaæ hariæ priyà sà kim idam iti prathanÃya nÃham ÅÓe ||32|| harir api ÓuÓubhe sa yÃbhir uccair anugatimÃditayà sugÃnadhÃmni | praïaya­ïidaÓÃm2 avÃpa yÃsÃæ prathatamà khalu tÃsu saiva seva3 ||33|| Ó­ïu guïam aparaæ k­pÃvilÃsaæ v­«aravijÃm anu rÃsakelinaktam | mararipur amukÃæ ninÃya dÆraæ nijanayanaæ bubudhe mudà tu neyam ||34|| tad api tad asahi«ïava÷ sapatnya÷ kim api jajalpur amÆr amÆæ vinindya | iyam api tu murÃrimelanÃya svayam upapattim adÃd amÆ«u su«Âhu ||35|| [yugmakam] guïakulam aparaæ kim aÇga varïyaæ harirativÃridhibhaÇgasaÇgharÆpam | ayi Ó­ïu h­daya4 prage ca tasyÃÓ caritam idaæ m­du tatpriyasya cÃtha ||36|| anumitam akarod yadÃlpakalpaæ rajanivibhÃgam5 iyaæ tadà tu kÃntam | akuruta bhujapÃÓabaddham asrasnapitanibhaæ kurute sma var«ma cÃsya ||37|| atha bahuvinayaæ dadhan murÃrinayanapayÃæsy apasÃrayan amu«yÃ÷ | svanayanasalilena sÃrdham6 aÇgaæ nijam akarot idam iyam apy abhÅk«ïam ||38|| tadanu ca lalitÃviÓÃkhike dve samavayasÃv anayor upetya pÃrÓvam | ahimakarahimarturaÓmitulyÃt kharavacanÃt paÂu lumpata÷ sma jìyam ||39|| hriyam iyam abalà tadà tu yÃtà dayitatanor upagÆhanaæ vis­jya | svapanam iva gatà k«aïaæ nirÅhà punar iva jÃgaraïaæ bhayÃd dadambha ||40|| ahar uditanibhaæ parÃÓ ca yÃtà haridayità harimÃtaraæ bhaveyu÷ | iti taduditasambhramÃd ayÃsÅd aharudayÃnugakarmadharmadhÃma ||41|| rajanivilasitaprasaÇgivÃsa÷ kulam ajahÃt tad iyaæ yad eva h­dyam | aparam akurutÃÇgasaÇgi yat skhalayitum7 i«Âam aho balÅ tu di«Âa÷ ||42|| padakaravadanaæ muhu÷ punÃnà yad iha jalaæ visasarja ÓubhrapÃtre | bhuvam api tad idaæ bhuva÷svarÃdÅny api bhuvanÃni sadà punad vibhÃti ||43|| akuruta na paraæ bahi÷ snihaæ sà haridayità muhur antarasnihaæ ca | harivapurupayuktatailaÓe«aæ vinidadhatÅ khalu yà tulÃæ si«eve ||44|| surabhibhir atha mardanÃni k­tvÃsnapayad amÆm udakena tÃd­Óena | sahajasurabhità tatas tadaÇgÃd udayam ità vijità diÓaÓ cakÃra ||45|| [yugmakam] tanum anu vavase varÃæÓukaæ sà tadapi tanuÓ chavim ujjagÃra tasyÃ÷ | ghanatatipihite 'pi sÆryabimbe diÓi diÓi rÃjati tasya raÓmisaÇgha÷ ||46|| athavÃ, hariratir atigupyate tayà sà tadapi ca tacchavir Åk«yate bahiÓ ca | ---------------------------- 1. (b) saÇgibhaÇgi; 2. jÅva has not made sandhi of ­. 3. (b) saiva saiva; 4. (b) h­daye; 5. (b) vibhÃvam; 6. (b) sÃrdram; vividhamaïivibhÆ«aïaæ varÃk«yÃ÷ sukhayati tÃ÷ svasakhÅr itÅdam ittham | iha ca hariguïasm­tipradÅptaæ pulakamukhaæ sukhabhÆ«aïaæ kim Ŭe ||47||1 vrajan­pamithunasya cÃÇghritÅrthaæ vrajan­pates tanayasya ca prapÅya | japavidhivihitadvivarïamantrà harijananÅm avalokituæ pratasthe ||48|| atha harijananÅæ prati prayÃtÃpy abhimukham eti na sà sakhÅv­tÃpi | api tu kuÂilavartmanÃnugamya praïamati tatpadayor nidhÃya bhÃlam ||49|| atha harijananÅ svayaæ karÃbhyÃæ Óirasi samunnamite sayatnam asyÃ÷ | parimalam upalabhya sÃsram enÃæ pihitatanuæ parirabhyanandati sma ||50|| tadanu tadupadeÓata÷ samastÃæ guruvanitÃm avanamya ramyacittà | p­thag upaviÓatÅ samastad­«ÂÅr aharata candramukhÅ cakoratulyÃ÷ ||51|| yadapi muhur iyaæ sadÃnubhÆtà tadapi tadà milatÅ pratisvam Ãrdram | rajani virahitÃ2 ca kÃravar«Ãjanir iva gharmakanÅyasÅ samastam ||52|| iti sati carite haripriyÃyà haricaritaæ Ó­ïu citta varïayÃmi | g­hagatavibhave suvarïite syÃd g­hapativarïanam ÃÓu saukhyadÃyi ||53|| haridayitatamà yadÃÓu talpÃd dinamukhak­tyak­te k­teham ÃsÅt3 | harir api sa tadà tadartham ÃtmapriyasakhadÃsagaïena sevyate sma ||54|| sa rajanivasanaæ sasarja tac ca sphuÂam iva sÆcayati sma gƬhav­ttam | iha ca tad idam antaraÇgam itthaæ piÓunam itÅva tadà smitaæ suh­dbhi÷ ||55|| mukhakaracaraïaæ hare÷ sudhautaæ kamalavanÃni jigÃya tac ca paÓya | vrajam anu kamalÃlayÃpi yasya Órayati raja÷ padayor yathÃtra vandÅ ||56|| bahuvidham api tailam i«Âagandhaæ dh­tam abhita÷ sa vidagdhatÃnidigdha÷ | surabhitam iha rÃdhayà tu devyà svayam urarÅkurute sma k­«ïacandra÷ ||57|| tad aghajiti sutailam ÃdadÃne samajani pÆ«ità na tat tu citram | prathamam api sa tan mudÃbhijighrann agamad amÆd­ÓatÃæ tad eva citram ||58|| sa Óucisurabhiïà jalena siktaæ svavapur akÃrayad Åd­Óaæ vidhÃtum | ahaha Ó­ïu manas tad eva tat tad guïamahasà samabhÆd atÅvasÃndram ||59|| haritanum anu mÃrjanaæ vidhitsan m­dur iyam ity adhigatya kampate sma | jalaguruvasanaæ visarjayaæs taddvayam aparaæ sa dadhat4 praphullati sma ||60|| kanakanibhapaÂadvayaæ paÂÅyÃn paridadhad ambudarocir uptakeÓa÷ | satilakalaghubhÆ«aïa÷ svakÃntyà trijagati kÃntidayà sakhÅn didhinva ||61|| harir atha kanakÃsane niviÓya vyaracayad Ãcamanaæ yathà nidi«Âam | paridadhad upavÅtam anyad ÃsÅj japam anu sandadhad apy adÅpi tatra ||62|| yadupuram anu yat pradhÃnabhÃvaæ harir akaroj janake 'pi vidyamÃne | taducitam ucitaæ tu nÃtra yasmÃt pit­sutatÃgatatÃratamyam asti ||63|| ---------------------------- 1. this line not found in (b); 2. cirahitÃ; 3. (b) k­tehayÃsÅt; 4. (a) dadat vraja-pati-mithune1 sadÃpi bÃlyaæ harim anucintayad evam Ãha nityam | vayam iha2 suk­tÃni yÃni kurma÷ pratinidhayas tava tatra na svatantrÃ÷ ||64|| iti harir iha nÃtidharmakarmÃïy u«asi karoti pitu÷ pramodakÃrÅ | api tu tadanumodanÃnukÆlÃæ bhavikak­tiæ vidadhÃti mÃtur agre ||65|| harir atha calati sma mÃt­pÃrÓvam saha sakhibhir dhvanayan bhÆ«aïÃni | sa tad avakalayan vadhÆnikÃya÷ sapadi sasÃra rahasyapÃkadhÃma ||66|| atha harijananÅ hariæ nirÅk«ya vrajamahilÃbhir iyÃya tasya pÃrÓvam | sutam anugamanaæ vyaloki dheno÷ samam anayà natarÃæ gavÃæ param ÃsÃm||67|| padam anu patanaæ bhaven na tasyÃ÷ savidhaju«Ã hariïà drutaæ milantyÃ÷ iti harir avanamya dÆradeÓÃc ciram iva tadvad ati«Âhad i«Âabhakti÷3 ||68|| drutam atha jananÅ tam etya putraæ drutam udanÅnayad4 Ãgrahaæ dadhÃnà | tadanu ca suciraæ prasajya mÆrdhni sravadudakÃk«iyugaæ tam Ãluloke ||69|| harir avakalayan sarohiïÅkà vrajamahilà jananÅsamÃnabhÃvÃ÷ | tadanuguïakabhaktibhÃg amÆ«Ãæ namanak­dasrajalena sicyate sma ||70|| atha balavalitÃ÷ pare sakhÃya÷ sahamadhumaÇgalakÃ÷ samÃgatÃs te | yad ajitam abhajaæs tad ahni citraæ vidhum anu«ajya subhagrahà vireju÷ ||71|| atha punar upaveÓam ÃgatÃs te haribalamÃt­mukhÃ÷ sukhÃd aÓe«Ã÷ | haribalavalità yathÃsvam Ãsann adhi vividhÃsanam udyadasranetrÃ÷ ||72|| atha purugurudÃralambhitÃÓÅr baÂusahitÃ÷ pratipadya viprabhÃryÃ÷ | valayitasakala÷ sarÃmak­«ïa÷ praïamanasaÇgatam unnaman didhinva ||73|| dvijakulamahilà baÂupradhÃnà dinadinam ÃÓi«am adbhutÃæ dadÃnÃ÷ | tadudayam api ÓaÓvad Åk«amÃïà vidadhati sÃk«atalÃjapu«pav­«Âim ||74|| harir atha kapilÃ÷ sanavyavatsà rajatakhuraprakarÃ÷ suvarïaÓ­ÇgÃ÷ | vividhamaïibhÆ«aïÃ÷ samarcya dvijabaÂusÃdakarod vidhÃnayuktam ||75|| dh­tamaïinavakaæ suvarïapÃtraæ gh­taparipÆritabhÆrikÃntimadhyam | paricitamukhabimbabimbam ÅÓas tithigaïakÃya dideÓa deÓarÆpam ||76|| dvijakulajasatÅr baÂÆæÓ ca k­«ïa÷ praïamana5pÆrvakam ÅpsayÃbhinandya | madhurataragirà vis­jya dhÃmne nijajananÅrucimaÇgalaæ pupo«a ||77|| janayit­jananÅsvas­÷ pit­vyÃdikavanitÃÓ ca vadhÆsutÃvimiÓrÃ÷ | anunayavinayapraïÃmapÆjÃdibhir upaveÓatayà harir didhinva ||78|| iti puruk­tamaÇgala÷ sa k­«ïa÷ svakag­hanirmitatatk­tir balaÓ ca | sakhicitam ucitapradeÓam a¤cann aÓanavidhiæ vidhinà vidhitsati sma ||79|| asitakuÂilakeÓaveÓabhaÇgÅjanajanalobhanaÓobhayà manoj¤am | nirupamavadanaæ6 sanÅlaÓubhracchavi savilÃsasaÓoïakoïanetram ||81|| ---------------------------- 1. (b) omithunaæ; 2. (b) api; 3. (a) obhakti; 4. (a) udanÅnamamat; 5. (a) praïamanaæ; 6. (b) ovadana÷ alakavitatabhÃlamaï¬itapuï¬raæ p­thutaranÅradamuktaæ muktanÃsam | maïigaïamayakuï¬alaprabhÃbhi÷ Óavalitagaï¬arucÃtirocituï¬am ||82|| galavalayavibhÆ«aïÃtiramyaæ maïisaramadhyanibaddharatnavaryam | valayavilasadÆrmikÃÇgadÃnÃæ cchavicaladÆrmibhujadvayÃticÃru ||83|| n­harivadavalagnalagnakäcÅstavakacaläcalaca¤cadaæsujÃlam1 | kanakaghanajidantarÃæÓukÃæÓasp­ÓamaïinÆpurakÃntipÆrapÆrïam ||84|| abhimukham upavi«Âam i«ÂapÃrasparikanirÅk«aïÃk«iyugmam | navaghanaghanasÃrakÃntipradavapurunnatadÃsaju«Âap­«Âam ||85|| vividhavidhavicitramitrapaÇktidvayaracitadravatar«imÃt­har«i | nijanijavadhud­Óyad­ÓyarÆpaæ rahasi vinirmitajÃlavantrav­ndÃt ||86|| svayam api sami«aæ nirÅk«amÃïaæ tadanugavÃk«akulaæ kriyÃkulÃk«am | dinamukham adhik­tya bhavyak­tyaæ smara sahajadvayam i«Âami«Âabhukti |87|| [saptabhi÷] bahu«u dinamukhe«u go«u ÓÅghraæ vrajanam iti vrajabhÆbh­tà subhojyam | svayam aÓanak­tà praheyam ity apy aÓanam idaæ laghu va«Âi k­«ïacandra÷ ||88|| atha maricasitÃsitÃæÓumiÓraæ gh­taparamÃnnam adann asÃv amÅbhi÷ | nijarucim iyatà nicÃyayaæÓ ca pratikavalaæ praÓaÓaæsa kaæsaÓatru÷ ||89|| navavadhÆnihitaæ balasya mÃtrà svayam upanÅya dh­taæ vrajÃdhirÃj¤yÃm | akuruta parive«aïaæ tathà sà lavam api nÃtra yathà sa hÃtum ai«Âa ||90|| saparimalajalaæ tathà jananyor m­du m­du jalpavikÃsimandahÃsam | anubhavad iha rÃmak­«ïayugmaæ kramam anu bhojanat­«ïatÃm ahÃsÅt ||91|| punar api jananÅdvayÅ ÓiÓÆnÃm aÓanarasaæ vyatihÃsanÃt pupo«a | harir atha ca gavÃvanÃya khelÃvanagamanÃya ca taæ kramÃt tatÃra ||92|| parimalajaladhautavaktrabimbà navaharicandanacÃrucarcitÃÇgÃ÷ | khapuraphanidalÅpuÂÅbhir ete surabhitara¤jitam Æhur Ãsyamadhyam ||93|| vrajan­patibh­tibhuk2kumÃrav­ndÃrpitamaharÃbharaïäcika¤cukÃdi | sutatanum anu sà virÃjayantÅ jananayanÃny akarod virÃjitÃni ||94|| tam asitamaïikÃntidehakÃntisnapitasuvarïajavarïakÃntavastram | svaviracitavibhÆ«aïaæ nirÅk«ya stananayanÃd am­tÃny avo¬ha mÃtà ||95|| maïirucimuralÅsuva­naya«ÂipravaraÓikhaï¬akaÓobhayà tu3 k­«ïa÷ | asukhayad avarodhalokad­«Âiæ sukhayitum ittham iye«a sabhyad­«Âim4 ||96|| harim anukathanÅyam atra yad yad balam anu tat tad avehi kintu yogyam | haribalajananÅyugaæ ca tulyaæ parikalaya priyatà hi tatra tulyà ||97|| dinadinam anu sÃvanÃya gantuæ k­tamanasas tanayasya maÇgalÃya | sajalakalasadÅpasÃram ÃrÃtrikamukhamaÇgalavastu vis­ïoti ||98|| ---------------------------- 1. (b) jaladÃæÓujÃlam; 2. (b) obh­tibh­to; 3. (b) ca; 4. (a) os­«Âim; atha calitamanÃ÷ svamÃtur ÃrÃd aracayad a¤jalim acyuta÷ praïamya | iyam avam­ÓatÅ kareïa cÃmÆæ stananayanÃm­tasÃrdham Ãha cedam ||99|| "vayam api bhavatà samaæ prayÃma÷ k­tapacanaæ drutam u«ïam arpayÃma÷ | pariïatavayasaÓ cirÃd abhÆma prathayasi lajjitam atra kiæ nu vatsa ||100|| yadi vadati bhavÃn svadhÃmni kà syÃd avasaram Ãvakayos tadà vidadhyÃm | g­ham aham ahani kvacÃdhivatsyÃmy atha balasÆr api vatsyati kva cÃpi ||101|| katham iva vadasi tvam etad evaæ g­hak­tir uddhatim ÃpsyatÅti vatsa | tava vanagamane punas tad etat kim api na sidhyati p­cchyatÃm idaæ ca ||102|| aharahar ayatÃæ vanÃni vatsa÷ svasadanavÃsasukhaæ tyajÃva nÃvÃm | itimati pitarÃv amÆ na ÓaÇkÃæ na ca hriyam atra labhÃvahe tanÆja ||"103|| iti sa tu jananÅritaæ niÓamya smitavalitaæ dh­tabëpam ÃlalÃpa | "dvividaripur api praïamramÆrdhnÃ1 m­du tadanÆditam antarà cacÃra ||104|| janani yadi pità tathà ca mÃtà pariïamati sma ÓiÓur babhÆva yogya÷ | ÓiÓur ayam ubhayatra tatra rÃjanyati yadi tarhi vibhÃti su«Âhu yogya÷ ||105|| vanam anu dhavalÃvanÃya mÃd­k yad aÂati tanmi«asiddhim amba viddhi | sukhaviharaïam eva tatra sÃrdhaæ sakhibhir amÅbhir anuk«aïaæ bibharti ||106|| vipinam anu vihÃpitaæ bhavatyo janani caturvidham annajÃtam adma÷ | am­tajayiphalÃni yena vanyÃny abhirucim attum ayÃma2 tatra bhÆri ||107|| vrajaripukulamÆlam ÃÓu hantuæ punar agamaæ3 punar Ãgamaæ vrajaæ ca | ajani ca jagatÃm ad­Óya e«a sphuratu kathaæ bata mÃtar atha bhÅti÷ ||108|| ahaha bata gavÃæ kulaæ samastaæ mama pathi ti«Âhati madgatiæ pratÅk«ya | mayi gatavati Óa«pam atti caivaæ h­di mama dhÅradaÓÃm aÓÃÓyate sma ||"109|| atha harijananÅæ purandhri4mÃnyÃtatir avadad dh­tanÅrav­«Âid­«Âi | "bhavikam anu manu«va nityak­tyaæ bhavati tad eva gati÷ parÃvarà ca |"110|| tanujam anu purandhribhi÷ ÓubhÃÓÅrvratatir akÃri tata÷ svayaæ tu mÃtà | vidh­takaratayÃÇganÃya sÃsrÃpy amum avatÃrayati sma mandamandam ||111|| sp­Óati diÓati vächati prayÃti praïayati mandati nandati bravÅti | iti bahuvidhalÃlanÃæ dadhÃnà sutam anu sà jananÅ na t­ptim Ãpa ||112|| atha guruvanitÃgaïena mÃtrÃpy anusaraïÃd avarodha5setum Ãpta÷ | praïayavi«arabandhatas tu dÃmodarapadavÅæ punar e«a ÓaÓvad Ãpa ||113|| atha harigamane krameïa siddhe harijananÅ nijageham eva gatvà | g­hak­tikalanÃn ninÃya kÃlaæ v­«aravijà caritÃni tu smarÃmi ||114|| yadavadhi harir eti mÃt­pÃrÓvaæ tadavadhi sà ca parÃÓ ca jÃlarandhrÃt | harim avakalayanti yatra sarvà muhur api moham ayanti saæharanti ||115|| ---------------------------- 1. (a) mÆrdhÃ; 2. (b) uttamayÃma; 3. (a) puragamaæ; 4. (a) puredhrio; 5. (b) avarodhio yad anupadam iyaæ tadÃryapatnyÃæ dayitak­te vinidhÃya divyam annam | sukham anubhavati sma tat tu mÃæ ca k«ipati sudhÃjaladhÃv aho kva yÃmi ||116|| tadaÓanam anu yad vihÃsajalpaæ harik­tam anvadhita svakarïayugmam | smitanayanayugaæ tathà nijÃlÅ÷ prati tad idaæ mama cittam Ãv­ïoti ||117|| harir ahaha tadà vanaæ prayÃtuæ nijatanum Ãst­ta divyavastralak«myà | iyam asahanamÃnasà sapatnyÃm iva nidadhe sakaÂÃk«am ak«i tasyÃm ||118|| sa vipinagataye yadÃpy udasthÃd adhita dh­tiæ nahi tarhi kha¤janÃk«Å | vapur iva jahatà svacetasà taæ prasajati sà sma vanÃya nirgamÃya ||119|| sarasijad­g athÃÇgane 'vatÅrïa÷ smitam am­taæ vicakÃra yarhi dik«u | iyam atularuci÷ sakhÅ«u guptà svanayanam a¤jalim ÃcacÃra tarhi ||120|| murajiti nirite varÃvarodhÃd guruvanitÃsu niv­tya cÃgatÃsu | iyam atha lalitÃdibhi÷ svagehaæ prati gamitÃgamayat klamena kÃlam ||121|| prathamam ajitam Åk«ate gavÃk«Ãt tad anu ca varïayati priyÃbhir e«Ã | iha muhur api tar«adhar«am asyÃ÷ puru dadhad ak«iyugaæ na ÓÃntim eti ||122|| s­jati harik­te sahÃramÃlyÃdy atulam iyaæ nijasaÇginÅsahÃyà | hariguïagaïagÃnaæ apy apÆrvaæ m­du vidadhÃti tathÃpi naiti ÓÃntim ||123|| m­gamadatilakà sa1nÅlaratnaÓrutiyugalÃbharaïà ghanÃbhavastrà | harivasanasanÃbhikÃntir e«Ã svakaratidÅpanatÃæ svayaæ jagÃma ||123 jagur iha harirÃgi rÃdhikÃyÃÓ caritam anÆtanam Ãlaya÷ prasajya | svayam iyam api tatra tÃsu kasyÃÓcid api jagÃv anurÃgipÆrvarÃgam ||1242 murajiti jananÅg­hÃt prayÃte vanam anu var«avarÃn susakhyadigdhÃn | avasaram anu ve«abhaÇgibhëÃdi«u vadhupuæstulitÃn dideÓa subhrÆ÷ ||125 "pratinidhitanava÷ stha yÆyam asmÃkam iti nijaprabhunà samaæ prayÃta | prabhum api tam upetya madvidhÃrhaæ paricaraïaæ kuruta vyatiprasajya || muhur atha ca bhavÃd­g eka eka÷ sucaritam asya nirÅk«ya na÷ sametu |" iti tad anumata÷ sa sakramÃt taæ muhur anubhÆya jagÃda tÃm upetya ||127|| atha harir agamat pitu÷ sabhÃyÃæ divijagaïastutabhÃvabhÃvitÃyÃm | paÓupatiparipÆjyapÃÓupatyavrajajanabhÃskÃrabhÃsitÃmbarÃyÃm ||128|| dvijakalakalapo«avedagho«aprakarajamaÇgalasaÇgatiæ vrajantyÃm | diÓi diÓi kavisÆtamÃgadhÃdiprakararavastavavistaraæ bhajantyÃm || bharataviv­tagÅtavÃdyan­tyapracayabhidÃdividÃæ mudÃæ3 dharaïyÃm | nijapit­kulamÃt­vaæÓatattadvivahanapuïyayujÃæ pramodakhanyÃm ||130|| bala4sakhisahita÷ sa sarvacak«ustati«u vavar«a sudhÃm ivÃÇgakÃntim | jayajayajayakÃravÃrasÃra÷ samajani yena tadÃnaÓe jagac ca ||131|| [caturbhi÷] ---------------------------- 1. (b) suo; 2. this verse missing from (b); 3. (b) mudÃ; 4. (a) margin: svakao api varaguravas tam ÃÓu d­«Âvà nijanijapÅÂhavarà upetavanta÷ | jalanidhim iva rÃgitÃnadÅ tÃn prasabham amuæ vahatÅti tac ca yuktam ||132|| kramamanu sa gurÆn varÃn anaæsÅd yugapad atha praïanÃma kÃæÓcid anyÃn samagamad aparÃn natÃn bhujÃbhyÃæ karakamalena tathà d­Óà parÃæs tu || vrajam anu paramà varÃdibhedà davaratayà yad api sphuranti lokÃ÷ | tadapi vidhir ajalpad atra mitraæ padam iti hÃrdam amu«ya vakti su«Âhu1 || harir asitamaïipravekamÆrtir lasati bala÷ p­thupÆrtihÅramÆrti÷ | nijanidhir iti puïyajÃtalabdha÷ svayam iti sakramam Ãkali vrajena ||135 vrajan­patir atha svabëpanÅrasthagitagala÷ k«amate sma nÃpi vaktum | tadapi harir avetya tasya h­dyaæ smitanayanÃmbuv­tÃm uvÃca vÃcam ||136 "ayi pit­caraïà na cÃsti ki¤cid vrajavipine bhayadaæ purÃvad atra | svayam api dhavalà vanÃd upeyus tadapi vayaæ khalu khelituæ vrajÃma÷ ||" tam avadad upanandamukhyav­ndaæ "vrajasadasÃm asava÷ pità tavÃyam | tvam asi tad asavas tad atra vÃcyaæ kim iva bhaven nikhilaæ tvam eva vetsi ||138 vrajapatir atha yÃcakÃn samÅk«ya svasutasukhÃya punar dade bahÆni | vrajapatisutam aïv amÅ yad ÃÓÅstatim adadur na sa tatra sÃmyam Ãpa ||139 atha vanagataye '¤jaliæ dadhÃne murajiti tadgatitar«am ÆhamÃnÃ÷ | ÓrutibhaïitaÓubhÃn dvijÃn anuprÃggati tam amÅ dhavalÃntikÃya ninyu÷ ||140 svayam asavidhata÷ samÅk«ya dhenÆr2 na yayur amÅ prayayus tu k­«ïamukhyÃ÷ | rabhasavaÓam amÆr amÆæs tu vÅk«yÃ- tmajasad­ÓÃnu samaæ samaæ praïedu÷ ||141 atha jihi jihi kÃrata÷ samastà vidadhur amÅ dhavalà vanÃya nunnÃ÷ | harisurabhim amÆs tu vindamÃnà harim anugamya muhur niv­ttim Ãpu÷ || tadapi gurugaïe sthite haris tu vigatamana÷sthitisÆcanÃæ cakÃra | harimatim avabudhya bëpakaïÂha÷ sa ca katham apy apasaryaïaæ babhÃja | vacanavadanamÃrjanÃnuÓik«Ãdyanugatim ujjahad apy amu«yatÃta÷ | amum anunayanÃnuv­tticaryÃæ na tu ÓithilÃm iva kartum ÅÓitÃsÅt ||144 katham api viniv­tya sadma yÃti vrajadharaïÅÓitari vraje ca k­tsne | harim anu viniv­tya d­«Âir asmÃn na vighaÂituæ ghaÂate sma tasya tasya || murajid atha viÓan vanÃntarÃlaæ gurukulasannatik­d vidÆrato 'pi | gurubhir atitarÃæ tadÃÓÅstatibhir apu«yata tu«yad ak«ilak«mi ||146 atha harir aÂavÅm aÂan suh­dbhi÷ sahajavareïa ca gÃ÷ sthirÅvibhÃvya | abhirucitapatha÷ prayÃïayuktà samavalayan m­dugÃnarÅtihÆti ||147 ---------------------------- 1. (a) sa sma [?]; 2. (b) gÃva÷;  atha vanam agamad balÃdisaÇgaæ paramasukhapradam e«a manyamÃna÷ | vividhatarulatÃsu1 kokilÃdidvijam­gasaÇgÅtam ÃviÓat parantu ||148 madhupapikaÓikhipradhÃnapak«iplavagarurupriyakÃdijantubhedÃn | dhvanitanaÂakalÃbhir anvakurvann ajitabalÃdi2mudÃm udÃrabÃlyÃ÷2 ||149 iti bahuvidhakhelayà mukundaæ sukhayati bÃndhavav­ndam etam eva | nijanijavividhasvabhÃvataÓ ca pramadayati pratidi«Âam i«Âami«Âam ||149 sthirataravarabuddhaya÷ sakhÃya÷ sacivacaritratayà hariæ bhajanti | capalamatimiladvidÆ«akÃrhaprahasana3kÃvyagira÷ prahÃsayanti ||150 ­jutamacaritaprayuktayuktasthitigatirÅtisamÃ÷ sabhÃjayanti | pratimuhur api vÃmatÃyamÃnasvacaracitajalpakalÃvikalpayanti ||1514 atulakulajaÓÅlamÅladugraprak­tikagÅrm­dulÃ÷ sadÃrdrayanti | girigiri ca vitaï¬ayÃticaï¬aprabharacanaprabhavo vicitrayanti ||152 iti nikhilagaïà vicitratattadguïaguïitapraïayaprakar«acittÃ÷ | bahuvidhavidhaya÷ pare pare te sukhadam amuæ satataæ sukhÃyayanti ||153 kvacid api divase samitya govardhanam iha mÃnasasa¤j¤itÃæ ca gaÇgÃm | raviduhitaram atra cÃhni lÅlÃ÷ sthalagalagà vidadhe tvadÅyakÃnta÷ ||154 kvacana ca sakhÅbhi÷ sameti bhÃï¬Årakam adhiyojanam asti ya÷ prasajya | sthalavanayamunÃdi kelim asmin vividhavidhaæ vidadhÃti k­«ïacandra÷ ||155 ayi tava dayita÷ kalena veïoÓ calayati devagaïÃæs tathà pataÇgÃn | idam api ghaÂatÃæ parantu citraæ sa hi dhunute nirasÆn acetanÃæÓ ca |156 hvayati ca dhavalÃjanÃya yarhi tvadadhipatir madhureïa Óabditena | jalam api karakÃyamÃïam ÃsÃæ m­du m­du carvaïayÃ5 rasaæ bibharti ||157 nirudakagirisÃnugÃ÷ kadÃcid bahudhavalÃ÷ ÓavalÃs t­«Ã nirÅk«ya | dhvanayati muralÅæ patis tavÃsmÃddharaïidharadravatà hi tÃ÷ piparti6 ||158 kalayati yamunÃdisa¤j¤ayà tÃ÷ Óu«irakalÃÓritayà sa e«a dhenÆ÷ | iha nijanijanÃmabuddhinadya÷ kim ayur amuæ kim u và kalÃntak­«Âi ||159 kvacana ca divase nidÃghamÃdhyÃhnikasamaye vigatà v­«Âi7pradeÓe | dadhad atha muralÅkalaæ payodÃæÓ cyutasalilÃn vidadhÃti go«u go«u ||160 kvacana ca divase samÃrdracitta÷ kalayati veïukalaæ tathà yathÃnu | dravati girigaïe padÃÇkamudrà jahati Óilà na kadÃpi tatra te«Ãm ||161 racayati muralÅæ kadÃpi nÃvaæ sariti paÓÆn paÓupÃæÓ ca tÃrayan sa÷ | madhurakalatayà yadà tu tasyà ghaÂayati tÃæ kaÂhinÃæ kutÆhalena ||162 kvacid api kavaya÷ ÓilÃdravÃdyaæ bata kavayanti kavipracÃrav­ttyà | ---------------------------- 1. (a) olatÃlio; 2. (a) margin: mude mudà vayasyÃ÷; 3. (b) prahasanaæ; 4. this verse absent from (b); 5. (a) ca varïayÃ; 6. (a) pipartti÷; 7. (b) vigatÃv­tio dadhati sarasatÃæ ca tatra vij¤Ã harim anu tat tu nijaæ kim atra varïyam ||163|| sakhiv­«amahi«Ãn mudà yudhà tÃn valayati saævalate ca tatra tatra | kva ca vijayaparÃjayÃv abhÅk«ya prahasitam a¤cati yu«madÅyakÃnta÷ ||164|| kvacana ca racanäcivastrayugmaæ kvaca satirÅÂam1 aku¤cakÃntarÅyam | kvaca naÂarucibh­tpaÂaæ kvacÃpi pravalitamallatulaæ sa va«Âi ve«am ||165|| kvacid api vidadhÃti mallalÅlÃæ kvacid api n­tyakalÃæ suh­dbhir e«a÷ | dvayam api bhidayà m­ÓÃmi nedaæ gatir aticitratamà samà dvaye 'pi ||166|| hariïaviharaïaæ satuï¬ayuddhaæ nayananimÅlanÓÃlinarmagÃli÷ | iti bahuvidhakhelanÃptavelaæ svam aÓanam apy aniÓaæ visasmarus te ||167|| atha bahuvih­tiæ vicitracaryÃæ sa racitavÃn sakhibhi÷ sukhaæ ni«aïïa÷ | Óayanam anugataÓ ca vÅjanÃdyai÷ paricarita÷ sukham eti tad dadÃti ||168|| iti haricarite tu tena tena Óravasi cite muralÅninÃdaramye | sapadi tadavadhÃnam ÃdadhÃnà muhur abhajanta daÓÃm amÆm amÆÓ ca ||169|| adhi harimuralisvapÆrvarÃgasphuraïadaÓÃvaÓÃpurÃvadÅha÷2 | v­«aravitanayÃmukhÃ÷ sudu÷khÃs tadamilanÃn mumuhur muhurmuhuÓ ca ||170|| iti sati sacivÃyamÃnarÃmà jagadur "aho katham atra vihvalÃ÷ stha? | vrajan­pag­hiïÅnideÓavaryaæ katham atha vism­tam Ãrtibhi÷ kurudhve ||171 adiÓata sadayà hare÷ prasÆr yad dvividaripor api sà vidhÃya yuktim | tad anusarata kÃntarÃgaÓÃntasm­titatayas tad upÃyam Ãtanudhvam ||172 prathamam aÓanam ÅÓitu÷ prabhÃte sphuÂam aparaæ pratibhÃti sÃrdhayÃme | avaram api turÅyayÃmÃlambhe param atha rÃtrimukhe vyatÅtamÃtre ||173 prathamam aÓanam arpyate jananyà tadaparam Ãvriyate suh­dgaïena | pit­mukhagurubhir vriyeta turyaæ bhavadupayuktam atas t­tÅyam eva ||174 vrajataÂam aÂata÷ murÃriÓatror abhigamanaæ bhavatÅbhir atra yuktam | sa hi mi«am upadhÃya yu«madÅyaæ parisaram e«yati dhÃsyate ca Óarma ||175 tvaritam iha tu kÃntabhojyavaryaæ kuruta kim apy adhunà tu tÃ÷ prayÃnti vrajanarapatinà samaÓnatà yà vyadhiÓata dÃpayituæ sutÃya bhojyam" ||176 iti harivanitÃsu susthitÃsu vrajapatigÅrvaÓata÷ purandhrimukhyÃ÷ | bahuvidham aÓanaæ vidhÃya ÓÅr«ïi pramadabharaæ manasi vrajÃntam Åyu÷ || atha nijanijakulyabÃlasaÇghà kutukaparÅtatayà dravann amÆbhi÷ | kvacid api purata÷ kvacic ca paÓcÃt kvacid api dak«iïavÃmata÷ prasajya |8 vanalasadaÓanapradhÃnakhelÃkutukakulaæ bata citta tasya paÓya | tvam asi kila kiyan munÅndravaryÃn api yad idaæ nijavandina÷ karoti ||179|| ka iha bata bhavanti te munÅndrÃ÷ svayam api yacchravaïe 'pi rÃdhikà sà | ---------------------------- 1.(b) sakirÅÂam; 2. (b) oÅhÃ÷ ajitam api guïena mohayantÅ muhur api moham upaiti tatra kas tvam? |180|| hariharisuh­da÷ sphuradvihÃrà dad­Óur amÆr amukÃn amÆÓ ca tatra | tadapi tad ubhayaæ kulaæ na bhogaæ prati viviveca vihÃramagnabuddhi |181|| katham api madhumaÇgalas tu paÓyann atha viviveca javÃd uvÃca tatra | "dh­tavih­timadà na cet puras tÃtk­tam api paÓyatha kà k«udhà varÃkÅ?" || jagadur atha dh­tasmitaæ sakhÃya÷ "kvacid api cen na bhavet prayojanÃya | prakaÂataram ajÃgalastanasya pratimadaÓÃæ dvija e«a saævaleta ||183 iti bahuhasitaæ vidhÃya tasmin sthalavalaye viniviÓya k­«ïamukhyÃ÷ | caraïakaramukhaæ viÓadya vÃrbhi÷ samaÓanaÓarmak­te dh­teham Ãsan ||184|| bahurucirucirÃæÓukaæ dukÆlÃdikam adhik­tya Óubha÷ ÓubhaæyuveÓa÷ | sahasakhinikara÷ sa e«a k­«ïa÷ sarabhasabhojanat­«ïatÃæ babhÃja ||185|| vidhum anu kamalaæ baliæ pradatte hasati cakorayugaæ tad eva vÅk«ya | iti harim avalokya tatra tasthur vrajamahilà bata citratÃæ bhajantya÷ ||186|| p­thakad upaviÓan1 vilokayantya÷ sa ca madhumaÇgalaka÷ sanarmajalpa÷ | p­thag iva parive«ayan prahÃsaæ rasam itavÃn surasÃn «a¬ apy amu«ïÃt || samam aÓanasamarpiïÅbhir ÃptÃn vrajap­thukÃn savidhe vidhÃya sÃsra÷ | murajid adanabhÃjanÃd amÅbhya÷ pratikavalaæ kavalaæ dadan nananda ||188|| surabhigh­tapari«k­tÃn samastÃn2 «a¬api rasÃn praticarvaïaæ ruciprÃn | pratilavarucibhokt­«u pradÃya pratilavam Ãpa ruciæ purandhrivarga÷ ||189|| iha bahuvidhasandhitÃni nimbÆprabh­tiphalÃni rucÃrpitÃni reju÷ | nikaÂavinihitÃni yÃni cÃsan pratimuhur eva ca sarvarocanÃni ||190|| abhinavaparipakvanÃrikeladravavalitaæ maricÃdicÃrugandham | lavalavaïarasapriyaæ kadu«ïaæ samucitapÃtrabh­taæ ca mudgayÆ«am ||191|| surabhisurabhijÃtajÃtasarpi÷plutam atha pÅtanapÅtami«Âagandham | api parimalaÓÃlidivyaÓÃliprabhavasukomalaÓubhraÓocir annam ||192|| Ó­tagh­tamuhuruddh­tapram­«Âa-dvidalavaÂÅvividhaprakÃravÃram | harir abhijalasiktaniktatikta-svarasaviviktavicitrapÃkabhedam ||193|| navacaïakakalÃyamëamudga-pravarajayuktakaÂuprasaktasÆpam | phaladalakusumatvaga«Âikanda-prasavak­taprathayuktipaÇktibhedam ||194|| Ó­tagh­tadh­tajÅrakäcidhÃtrÅ-phalarasapÃkaka«Ãyaramyacukram3 | bahuvidharacanÃcaïÃmlasaÇghaæ ghanadadhimaï¬akaroÂikÃjyapakvam ||195|| Órapitapayasi bëpapaÇkapi«ÂapravalitaÓarkaramugdhadugdhasÃram | am­tajayirasaprasÃraÓÃlÃ-nibhavibhavaprasarÃgraïÅrasÃnÃm ||196|| saparimalaæ jalaæ tathÃmbadhÃtrÅ4 praïayajakopavilÃsavalguvÃcam | ---------------------------- 1. (b) p­thak samupaviÓan; 2. (b) samÃptÃn; 3. (a) ocukru÷; 4. (b) osvadhÃtrÅ÷ kulavaraparive«ikÃtatÅnÃæ sakhivalayena vivÃdaÓarmajÃtam ||197|| anubhavad iha rÃmak­«ïayugmaæ muhur api bhojanat­«ïatÃm avÃpa | tadapi ca nijasevake«u phalÃvitaraïakÃmatayà tato vyaraæsÅt ||198|| [a«Âabhi÷]1 arasayad iha temanÃni «a«Âiæ sahasakhisaÇghatayà svayaæ murÃri÷ | muhur atisarasÃni yÃni tatra sp­hijanabhÃvabhidÃæ vidhunvate sma ||199|| saparimalajalena vaktraÓuddhiæ vidadhur amÅ bata tÃd­Óena yat tu | aÓanajasukhapÆri su«Âhu cakre h­dayagataæ kim api prasÃdaÓÃtam ||200|| himajalahimabÃlukÃsitÃbhir viracitapÃnakapÃyakÃ÷ sakhÃya÷ | himakaravaragandhavÅÂikÃbhi÷ k­tamukhavÃsatayà sukhaæ vireju÷ ||201|| iti harim upalabhya t­ptim età harijananÅm upalambhayÃmbabhhÆvu÷ | tadaÓanam am­taæ vibhÃti tasmin katham atha tatkathanaæ tathà na tasyÃm ||202|| tadanu tadanugà tu kÃpi kÃpi vrajakamalÃ÷ sajatÅ tadekaÓarmà | haricaritakathÃsu lambhitÃÓà harim api lambhayituæ drutaæ vavächa2 ||203|| atha paÓupakulak«itÅÓapatnyÃ÷ svam aÓanakÃlam adhÅtya tatra yÃtÃ÷ | tadaÓanam anu tÃæ ni«evya tadgÅrvaÓam aÓanaæ rahasà carantv amÆÓ ca ||204|| atha muhur upalabdhagoparÃj¤ÅvacanabalÃ÷ svayam icchamÃnasÃÓ ca | nijanijakarasÃdhitaæ vitartuæ nijaramaïÃya ramà babhÆvur utkÃ÷ ||205|| dayitam abhisarantu taæ tu dhanyÃ÷ ÓataÓatayÆtham itÃ÷ sa eva cÃsu | viracayatu gatiæ kayÃpi Óaktyà smara mama citta mudà sadÃpi rÃdhÃm ||206|| Ó­ïu h­daya diÓÃmi rÃdhikÃyÃæ harim abhisÃraya tatra tÃæ kadÃpi | dvayam idam anu pÆjanaæ tad eva dvayam anu yat puruto«apo«akÃri ||207|| atha saha dhavalÃbhir Ãvrajantaæ vrajataÂam ahni turÅyayÃmabhÃge | puruyugavirahÃd ivÃtikhinnà vyatik­tasatvaratÃvidhÃyijalpÃ÷ ||208|| gh­taracitapacaæ sumi«Âam i«Âaæ tad anu ca «Ã¬avasaÇginÅæ rasÃlÃm | drutataragamanà v­«ÃrkajÃtà vrajad abhig­hya sakhÅbhir ÃtmakÃntam ||209|| [yugmakam] nijavanagamanÃrhasÆk«marandhraæ drutam atigamya vanaæ praviÓya sarvÃ÷ | praïayi savidhadÆratas tu tasthur ja¬ah­dayÃ÷ sp­hayà ca lajjayà ca ||210|| harir idam avagamya ramyacetÃÓ chalam akaron nikhile«u vacmi tac ca | dinadinam anu kÃpi devatà mÃæ kalayitum eti rahas tata÷ prayÃmi ||211|| tvaritam iha tu yÆyam Ãvrajantaæ kalayata mÃm iti dÆratÃm upetya | atha kim ucitam ittham ÆhamÃnas tricaturavÃlakasaÇgi ti«Âhati sma ||212|| ---------------------------- 1. (b) adds kulakam; 2. (a) margin: gataæ rasäci; atha kathitacarÃ÷ sakhÅsad­k«Ã navanavavar«avarà hariæ parÅtya | svagatam uta tadÅyam i«Âam arthaæ samaghaÂayan saha sà babhëire ca ||213 "vrajan­pasuta tÃ÷ sadà bhajante navanavatÃæ tad amÆ÷ sadà kumÃrya÷ | api dh­tasub­hadvratÃs tadÃsÃæ tava muralÅ k«ipati vrataæ muhuÓ ca ||"214|| harir idam avabudhya sudhyadhÅÓa÷ sahasitam Ãha "kathaæ kva vÃtra do«a÷ | aham api sa kumÃra eva tasmÃd abhigamanaæ mayi yuktam eva tÃsÃm ||215|| tadapi ca bata tà vratena khinnÃ÷ punar iyad Ãgamanaæ na tÃsu yuktam | iti yad abhigataæ tad eva tÃsÃæ vayam anuyÃma tathà sadÃÓrayÃma ||"216|| iti sa parihasann amÆn amÆ«Ãæ h­di muralÅjanimohanaæ tu jÃnan | sakaruïad­g amÆæ samÅpam a¤can pracurasakhÅmilitÃæ dadarÓa rÃdhÃm ||217|| harimilanavidÆrabhÃvanÃta÷ kvacana ca d­«Âivis­«Âiyuktaæ netrÃ÷ | haritanum avalokcya tÃs tu sÃk«Ãt kucitavapur laghu lilyire latÃsu ||218|| atha harir anunÅya tÃ÷ purastÃt parivalayann upahÃram ÃdadÃna÷ | svah­di sukhasukhaæ prasajya tÃbhi÷ pratataparasparaÓarmatÃæ dadhÃra ||219|| yadapi samayabhedata÷ samagrà dadhati tadÃspadatÃæ bhuva÷ kramasthÃ÷ | tadapi digavalokanÃya yogyaæ niÓamaya citta tad etad adya dhÃma ||220|| purumaïicayacÃruÓobhagovardhanaÓivadiggatasÃïuni praÓaste | suratarujayibhÆruhÃliÓÃliprasavasamuccayamaï¬ikuï¬ayugmam ||221|| anupamititadantarÃlavÃle m­dum­dumÃrutabhÃji kelidhÃmni | parimalavanak­«Âadh­«Âah­«ÂabhramararavakramajÃtajÃtasÃmni ||222|| murajidupaviÓan smitÃrpitÃÓÅr asitamaïipraïidhÃnahÃribhÃsÅ | kanakagaïamana÷prakÃmamÃnapravasaÓanak­dvasanaÓriyÃæ nivÃsÅ ||223|| nijavararamaïÅsuvarïavarïavratatitatismitapÃrijÃtajÃtim | anubhavapadavÅæ nayann ayaæ pramadamadasthaganÃya nÃpa sÃtim ||224|| [caturbhi÷] kva ca yadi gaïanÃtigÃ÷ sahÃyÃ÷ sthalam apurupratham ekakaÓ ca k­«ïa÷ | tadapi bhavati sÃvakÃÓarÅtitrayam api citta vicitram atra paÓya ||225|| yadapi subahavas tadÅyakÃntà nijanijagarvadharÃdharÃd abandhyÃ÷ | tadapi kalaya citta sà tu rÃdhà nikhilapura÷saratÃæ gatà vibhÃti ||226|| harim anu rasanÅyam etayà yat pariparive«itam atra tat tu bhÃvyam | rasatatir iha paryave«i yÃnyà katham atha sà pariceyatÃæ prayÃtu ||227|| nayanavalayayÃnvasÆci ki¤cin niÂilakacÃlanayà tathÃnyad atra | m­dutaravacasà tathà paraæ ca priyatamap­«Âatamaæ tayà ramaïyà ||228|| harir atha vividhaæ vibhajya bhojyaæ p­thu-p­thukÃn api tÃn mudopayojya | mukham anu sarasaæ jagÃma yaæ yaæ1 nahi mukhata÷ prathanÃya tasya Óeke ||229|| aÓanarasanayà jagÃm t­ptiæ na tu d­Ói rocanayà murÃrir asyÃ÷ | tadapi muraripur2 gÃvÃæ vrajÃya vrajanam anuvrajituæ tato vyaraæsÅt ||230|| atha mukha3karaÓodhanÃya tasmin surabhijalÃdikam arpitaæ sakhÅbhi÷ | yadanu surabhità na cÃsya mÃtraæ surabhitam Ãcarad apy amu«ya cittam ||231|| aÓanapadam idaæ vis­jya k­«ïa÷ subhagam anu4 purata÷ sthalaæ samitya | sukhamanumukhavÃsanaæ priyÃbhi÷ saha rasayan mukhavÃsanaæ jagÃma ||232|| tadanu ca parita÷ sakhÅsakhÅbhir nijanijaÓilpavilÃsahÃramÃlyam | upah­tipadatÃm anÃyi tac ca pratirucibhiÓ citam ullÃlasa tasya ||233|| asitamaïisuvarïavarïam ÃgÃd abhimukhatÃæ mithunaæ mithas tadagre | pratiphalitatayà vilokya yat tu vyati«ajyamÃnam iva smitaæ sakhÅbhi÷ ||234|| atha vidadhad amÆ«u narmavÃcaæ svayam anusandadhad apy amÆm amÆ«Ãm | am­tasariti sekakelim Ãbhi÷ samam amata sphuÂam acyutaÓ cirÃya ||235|| atha harir avadad gavÃvanÃya tvarigahanÃntar ahaæ raha÷ prayÃmi | puru mama jananÅ nideÓatu«Âiprathanak­te tvam api vrajaæ prayÃhi ||236|| atha varasud­ÓÃæ Órutis tad etat pravaïatayà niradhÃrayad yathÃrtham | nijag­hagamahÃk«amà tu d­«Âi÷ Órutipatharodhanak­d vighÆrïati sma ||237|| nayanayugalam aÓnute sadÃmbha÷ kva nu nivased bata durlabha÷ sa e«a÷ | iti harivanità hariæ nirÅk«ya dhruvam ajahur nayanÃmbhasÃæ kulÃni5 ||238|| murajid ucitacÃrucÃturÅbhir muhur api netravinodanakriyÃbhi÷ | svasadanavadanaæ vidhÃtum ÃsÃæ nikaram aÓakyata na svamagnam anta÷ ||239|| yadapi muraripu÷ priyÃvad eva pravasanakÃtaratÃm avÃpa tatra | tadapi tam anu pauru«aæ babhÆva sphuÂam abalÃvalayÃvalambanÃya ||240|| divijaphalajayÅni tarhi v­ndÃvanajaphalÃni balÅn priyÃvalÅÓÃm | sukhayitum ayam ÃlisÃdakar«Åt parimalasÃtk­tavanti tÃni tÃÓ ca ||241|| atha kiyad api dÆravartma yÃtà vanavalayaæ jalatÅragaæ nirÅk«ya | Óramaviratik­te murÃrirÃmà niviviÓire v­«abhÃnujÃpradhÃnÃ÷ ||242|| atha v­«aravidehajà sakhÅbhir vyatihasitaprathayà mudäcitÃbhi÷ | muravijidaÓanÃviÓe«am Ãdat tadaÓanaÓarmakalÃm abhÃvayac ca ||243|| samaguïaparicÃrikÃbhir etÃ÷ surabhijalavyajanÃdidhÃriïÅbhi÷ | sarabhasam upasevitÃ÷ samantÃj jitakamalÃdiguïÃd vireju÷ ||244|| atha sakhi-gaïa-ve«am ÃÓrayantya÷ paÂu-gati-var«a-varà murÃri-pÃrÓvam | prati sapadi gatÃs tadà ca go«Âhaæ hari-dayità nija-sadma-padmam Ãpa ||245|| ---------------------------- 1. (b) yat tan; 2. (b) madhuripur; 3. (a) margin: sukhao; 4. (a) ata÷; 5. (b) kulÃli; vrajapadam anugamya goparÃj¤Åm1 api tadanuj¤apità svadhÃma gatvà | svadayitam upasevituæ rajanyÃæ bahuvidhaÓilpavikalpam ÃcacÃra ||246|| iha m­du m­du k­«ïagÃnakartrÅ v­«aravijà lalitÃdibhi÷ sakhÅbhi÷ | muhur api samasÃntvik­«ïav­ttÃn mudam anu var«avareïa tena tena ||247|| Ó­ïu sakhi murajid yadà tu yu«mad vyavahitim Ãpa tadà jagÃma dhenu÷ | madhumadhurakalÃn na dhenumÃtraæ param aparaæ ca cakar«a jÅvamÃtram ||248|| murajid atha samastajÅvajÃtivyatikaravÅk«aïata÷ k«amÃm avindan | akuruta muralÅkalÅviÓe«aæ yad ajani sarvakam eva tatra bhinnam ||249|| vayam akhilasakhiprasaktanÃnà haricaritÃkalanÃya yarhi yÃtÃ÷ | aparahariramÃbhir anyad ÃrÃd2 bahuvidhabhojyam adÃyi tarhi guptam ||250|| danujaripur aÓe«am eva sarvÃn prati vibabhÃja ca bhÃjanÃvalÅ«u | atigaïitatayà nayÃd viviktaæ samupah­taæ tad idaæ kayà kayeti ||251|| harir atha jalapÃyanÃya dhenÆr hvayati yadà sma tadà sravatpadÃÇkÃ÷3 | api nikhilam amÆs t­«Ã vihÅnaæ vidadhur amÆ«u tathà kathÃstu4 dÆre ||252|| tadapi ca salilÃni pÃyayitvà nijakarasaÇkaratÃsudhÃyitÃni | bahÆni kaÂamukhÅÓ cakÃra dhenÆr nijamukhatÃm api bibhratÅ÷ prayatya5 ||253|| na bhavati vinivartanÃdyupÃya÷ pratigatiya«ÂivicÃlanÃdirÆpa÷ | api tu harigavÅ«u d­«ÂiveïÆ sapadi hare÷ sphurata÷ sma tatra tatra ||254|| abhig­ham ajitasya yà niv­tya pratigatir atra ca kautukaæ vibhÃti | upasurasurajÃtaya÷ samantÃn naÂanakalÃghaÂanaprathÃm aÂanti ||255|| atha ca yadi tadà samastah­dbhir bharatakalÃm anuvindate mukunda÷ | divi phalakarave tadà divÅÓà diÓi diÓi citranibhÃni bhÃlayati ||"256|| iti bhaïati tadà tadÅyavarge kalakalabhÃg ajani prarmodigo«Âham | iha sati v­«abhÃnujÃdivargas tvarigati candraniveÓam Ãruroha ||257|| uparig­hagata÷ sa tatra tatra dravad iva gopakuladravÃd dadarÓa | d­Óam atha bh­Óam agrata÷ prayacchan nabhasi gatÃæ rajasÃæ nadÅm apaÓyat ||258|| sphurad atha khurarambhaïÃdiÓabdaprasaraïam Ãv­tasarvam e«a6 Ó­ïvan | avadad api parasparaæ tad itthaæ svah­dayaraÇgataraÇgan­tyatulyam ||259|| kalaya sakhi pura÷ surabhyanÅkaæ tadanu ca yuktaniyuktalokasaÇgha÷ | tam anu sakhisuh­tkumÃrav­ndaæ vilasati tatra ca Óubhrak­«ïayugmam ||260|| kvacid api paÓunÃma bhëamÃïa÷ kvacid api rak«akanÃma veïupÃïi÷ | kvacid api sakhinÃma mi«ÂavaæÓÅsvarakalayÃkhilamoham Ãtanoti ||261|| ---------------------------- 1. (a) orÃjÅm;; 2. (b) anyadÃvad; 3. (a) padyoskÃ÷ (?); 4. (b) tathÃstu; 5. (b) prayatta÷; 6. (b) eva; upariracitapu«pav­«Âis­«Âi÷ stavak­tasaæstava eva divyaloka÷ | sukhayati sakhi gokulasya lokÃn priyam anu sapriyatÃæ hi su«Âhu dhatte ||262|| harim atha dhavalÃnivÃsam Ãptaæ svam anu ca sannatam agrajena sÃrdham | vrajapatir upalabhya tacchramÃpaæ muhur apam­jya ciraæ dadarÓa sÃsram ||263|| svayam atha janaka÷ samastayukta÷ paÓukulam Ãkulam ÃlayÃya nÅtvà | sakalam aghaharaæ ÓramÃpanuttiæ pratinidideÓa yata÷ sa e«a eti ||264|| iti vadati sakhÅjane samantÃd v­«aravijÃæ vadati sma kÃcid etya | "vrajan­padayità samaæ vadhÆbhiÓ calati sutaæ prati maÇgalÃnusaÇgi ||265|| idam avakalayan sakhÅsamÆhas tvarinikhilÃdhikarÃdhikaæ pratasthe | vrajan­pavanitÃnu«aÇga÷ kÃma÷ karam anu cÃsajati sma maÇgalÃni ||266|| agharipujananÅ tu sarvayuktà svapatham abhÅk«ïam asÃv abhÅk«amÃïà | v­«aravitanujÃdibhi÷ snu«Ãbhi÷ samanugatà svasukhà cakÃra1 ||267|| atha jayajayaÓabdabhavyagÅtastavagh­tadÅpakapÆrïakumbhalÃjÃn | vacasi Óirasi hastayo÷ ÓrayantÅ harijananÅprabh­tis tati÷ pratasthe ||268|| samagamad avarodhani«kramadvÃravadhim iyaæ sa tadà tu k­«ïacandra÷ | sahabalam abhiyan pura÷ pradeÓaæ ÓramajarucÃpy abhita÷ sukhaæ vavar«a ||269|| atha sakusumalÃjav­«ÂinÅrÃjanasukham anv anu mÃtur aÇghrilagna÷ | aparagurujane«u2 cÃnvati«Âhat tad atha yathà yugapad balaÓ ca tadvat ||270|| tadanu ca jananÅ h­dÃsadÃÓÅstatim adadÃd vacasà tu neti sarvà | sanayanajalagadgadaæ gadantÅ kalakalavalgugirÃÓi«a÷ ÓaÓaæsa ||271|| atha balajananÅyutà yaÓodà sutayugalaæ dadhatÅ kareïa do«ïi | svasadanam upanÅya khedariktaæ karaïalaghuvyajanaæ vidhÆnute sma ||272|| k«aïakatipayamÃt­lÃlanÃyÃæ ja¬avad upeyatur asm­tiæ sahotthau | tadanu ca tanusevakÃ÷ samÆcu÷ snapanajalapramukhaæ samastam asti ||273|| harir atha haricandanena raktaæ m­gajamadena balas tu vastrayugmam | dadhad anudadhad aÇgarÃgam evaæ bhÆ«aïam Ãpa mÃt­pÃrÓvam ||274|| sakalam avayavaæ nijaæ saveÓaæ surabhitam apy atulaæ karoti k­«ïa÷ | niÂilam atitamÃæ3 yad asya paÓyaty api purujigh­titÃtamÃt­yugmam ||275|| sutayugam atha mÃt­yugmam Ãptaæ taducitacitrakacitram ÃÓu k­tvà | am­tarucidhareïa pÃnakena kramukapuÂena ca nandayäcakÃra ||276|| sphurad iha jananÅyugaæ prasÆtyor yugam api citratayà vibhÃti nityam | yugayugam anutarkyate na ÓÅlÃt kva nu jananÅ jananÅyatÃvibhÃga÷ ||277|| Óirasi dadhad apÆrvapaÂÂapÃÓaæ karam anu ratnajacitramitraya«Âim | balasahitatayÃcalaj jananyoÓ caraïanatiæ vidadhat payÃæsi dogdhum ||278|| ---------------------------- 1. (b) sukhÅcakÃra; 2. (a) ojanÅsucÃnvati«Âhat; 3. (b) atitamaæ atha kanakaja-dohanÃdi-pÃtrÃïy anuga-janÃ÷ samam eva te g­hÅtvà | vyatijaya-manasà dravaæ dadhÃnà drava-gamanÃ÷ samayus tadÅya-padyÃm ||279|| punar atha v­«abhÃnujÃdi-varga÷ sadana-Óiro-g­ha-jÃla-randhra-lagna÷ | upadiÓati parasparaæ sma vÅk«ya priya-caritaæ gavi-dohanÃya jÃtam ||280|| kalaya sakhi hari÷ pit­-nideÓaæ svayam anu yÃcanayà prapadyamÃna÷ | paÓupa-janani-yojanÃnupÆrvyà saha-balam Ãcarati sma go«u doham ||281|| yadapi ca harihÆtimÃdhurÅbhi÷ sa nadati sarvaka eva dhenusaÇghai÷ | tadapi ca bata kÃpi tasya Óik«ÃvaÓÃgatayà tam iyarti tena hÆtà ||282|| atha parihitam uttarÅyabaddhaæ dra¬hayati gìhatayà gavÃm adhÅndra÷ | tad anu ca m­dupÃÓanaddhavatsaæ navadhavalÃcaraïena saæyunakti ||283|| k«itim anu caraïÃgradattabhÃra÷ praïamitajÃnuyugÃntarasthapÃtra÷ | muhur api kalayan sagostanÃgraæ smitam api dugdham api sma dogdhi k­«ïa÷ ||284|| kalaya harir amÆm adugdha dhenuæ katham aparà duhate svayaæ vilokya | ahaha tadavalokya paÓya dÆrÃd anukurute jaradaÇganÃgaïaÓ ca ||285|| drutam atha payasÃæ nipÃn prah­tya prayayur amÅ vrajarÃnmukhà g­hÃya | harir atha sakala÷ suh­dv­tiÓrÅ÷ kavikavita÷ sa sasÃra rÃjasadma ||286|| balam anu sakhibhi÷ sahÃsajalpa÷ karakaratìanayà mitha÷ pramodÅ | samadagajagatir vicitravetra÷ parisaram eti saran sarojanetra÷ ||287|| saraïim anusarann amuæ pradeÓaæ punar amum apy amum apy amuæ viveÓa murajid adhiruroha karïikÃgraæ nijanijasevanasiddhaye prayÃma÷ ||288|| iti vividhatayÃnuvarïyamÃna÷ savidhasametatayÃvakarïyamÃna÷ | upajananaisa etya tannideÓÃt klamam apanetum iyÃya vÃsasadma ||289|| drutam atha v­«abhÃnujÃdivarga÷ priyam upasevitum Ãv­tÅyamÃna÷ | akuruta jalatÃlav­ntacarcÃdyupakaraïaæ kalayaæs tadÅyaÓarma ||290|| ruciram­dulatÆlikäcikhaÂÂÃm upari niveÓam amuæ ni«evyamÃïÃ÷ | yad iha sukham amu«ya tan nijÃtmapratiphalitaæ nijam eva tà vidu÷ sma ||291|| yadapi tam anusevate samastà tatir iyam uttamakalpam alpakaæ na | tadapi ca v­«abhÃnujà yadà yat kalayati tan navatÃæ sadà prayÃti ||292|| navam iva mithunaæ mitha÷ sthitaæ yan navam iva rÃgajanuÓ ca yasya nityam | katham iva navatÃæ na tasya vinded vyatibhajanaæ harirÃdhikÃbhidhasya ||293|| iti rajanimukhe gate sukhena prahitacara÷ ÓiÓur Ãgata÷ sma vakti | vrajapatir adhunà svabhogadhÃma praviÓati tena samaæ balÃdayaÓ ca ||294|| atha muravijayÅ cacÃla tasmÃt pit­savidhaæ pidadhan nijasmitÃdi | sud­g iyam api tarhi goparÃj¤ÅnikaÂam atiprakaÂaæ vihÃya vartma ||295|| murajiti savidhaæ gate vrajejyà n­pasahità mudità balÃdayaÓ ca | sajalajalamucÅva cÃtakÃdyÃ÷ kalakalavalgu yayus tadÃbhimukhyam ||296|| yadapi ravisama÷ ÓaÓÅ vibhÃti vrajabhuvi tarhy api kÃntibhedarÅtyà | rajanidinavibhÃgam Åk«amÃïà vyavah­tibhedam amÅ sadà bhajanti ||297|| atha niviviÓire vrajeÓvarÃdyà danujaripupramukhÃÓ ca bhinnapaÇkti | iti1 hi hasarasa÷ samastabhojyaæ svadanavidhiæ nayate tad anyathà na ||298|| dinamukham anu tatra pÃkav­nde dinajaÂharaprasaraæ dinÃÇghripÆrtim | ­tuvalayanideÓadeÓabhedaæ vividhavidhÃnagatÅ÷ svayaæ tu viddhi ||299|| prathamam iha phulaæ vanÃd upÃttaæ bakaripunà svadanÃya su«Âhu jÃtam | punar iha havir2ÃdigorasÃntaæ Óatavidhatemanajemanaæ babhÆva ||300|| atha surabhijalena su«Âhu tÃmbÆlajapuÂakena ca ÓodhitÃsyapadmÃ÷ | vrajan­patitadÅyanandanÃdyà bahir upaveÓasabhÃm abhÃsayanta ||301|| atha punar adhiruhya candraÓÃlÃ3- mukham am­tÃæÓu4mukhÅgaïÃ÷ svakÃntam | abhimukhasadasi sphÆranniveÓaæ dad­Óur amuæ nibh­taæ mitho 'py anÆcu÷ ||302|| iha vivi«akalÃkalÃpavij¤Ã÷ samuditatÃæ samavÃpur utkacittÃ÷ | amum uditÃm itÃ÷ kalÃnidhÃnaæ svakulakalÃæ vinivedya bhartum aicchan ||303|| yadapi harir asau kalÃnivij¤as tadapi tadalpakalÃsu to«am eti | yadapi k­tamukhÃ÷ kalÃsu sabhyÃs tadapi harer mukhavÅk«ayà ramante ||304|| na bhajati sakalaæ sadà sabhÃyÃ÷ samavasaraæ bata kÃvyanÃÂakÃdi | iti niÓi niÓi bhinnatÃnumatyà vrajapatir i«Âatamaæ tadÃtani«Âa ||305|| kvaca niÓi n­pati÷ sa va«Âi kÃvyaæ kvacid api nÃÂyakalÃæ kvacÃpi citram | p­thag api na p­thag vibhÃti sarvaæ hariracitÃni paraæ pura÷ karoti ||306|| iti purukutuke gate tu yÃme haribalasaævalitÃ÷ samastalokÃ÷ | vrajanarapatim utthitaæ vilokya prati tadavasthiti tasthur Ãdareïa ||307|| murajiti gadituæ kim apy anÅÓe pitari ca bëpaniruddhakaïÂhadeÓe | sthaviragurujanà dvayaæ nivedya pratividhaye samanaskam Ãcaran sma ||308|| avanatapit­ka÷ parÃn yathÃrhaæ nativinayÃdibh­tÃn vidhÃya k­«ïa÷ | sahabalam anugatya mÃt­yugmaæ taducitalÃlitatÃæ ciraæ jagÃma ||309|| anumatim atha mÃt­yugmadattÃm avakalayan praïaman sanamrad­«Âi÷ | haladharam anugamya taæ praïamya Óritanavavar«avara÷ svavÃsam Ãpa ||310|| ---------------------------- 1. (b) iha; 2. (a) harir Ãdio; 3. (b) candraÓÃlÅo ; 4. (a) am­tÃÓuo iti muraharavarïanÃæ sa kurvan muraharam apy avalokya sadmasÅmni | drutataram avaruhya rÃdhikÃdir nijatadapahïavam ÃcacÃra varga÷ ||311|| iha matam apareïa sarvakÃntÃsv anuniÓam a¤cati so 'yam ittham astu | h­daya kalaya kintu cÃru rÃdhÃharicaritaæ parita÷ smara tvam atra ||312|| v­«aravitanayÃdibhis tadà drÃk samagami hÃri hari÷ suveÓa e«a÷ | navaghana iva vidyutÃvalÅbhir yad am­tav­«ÂimayÅ babhÆva d­«Âi÷ ||313|| vratatimaïivivekakhaï¬iÓobhà parimalabhÃg iha sadma kintu ku¤jam | iha kim u kusumaæ kim aæÓukaæ và Óayanaæ idaæ mithunam yad adhyaÓete ||314|| iti nityalÅlà ||2 || ÓrÅgopÃlÃya nama÷,1 sà ca janmÃdikà sà ca nityalÅlà Órutirità | mitha÷ pÆrvà parà ca syÃd bÅjav­k«apravÃhavat ||o || [3] atha nityÃntarvartisarvartulÅlà atha h­di kuru vallavÅsutasya stavam anu-gautama-tantra-labdham asya | bahu-vidha-samayÃgamÃd vicitraæ Óubha-caritam racita-sva-bhakta-bhakti ||1|| janu«i madhu-­to÷ kumÃra-bhÃve taruïimani pravayastayà ca yoge | dayita-dayitayor vasanta-rÃga-prabh­ti-kalà lasati sma ÓÃmyati sma ||2|| tad idam ­tu«u «aÂsu rucyabhedÃt p­thag anuvarïanam i«yate tathà hi | harir iha vih­tipracÃracaryÃæ vidadhad avarïayad e«a tarhi tarhi ||3|| prathamam iha Ó­ïu«va citta vÃkyaæ kvaca niÓi yat prabhum Ãha hÃri rÃdhà | atha kalaya harer vacaÓ ca tasyÃm am­tavad antaraÓantamasya dÃt­ ||4|| "ahaha vanavanaæ nidÃghadagdhasthalam aÂasi svavapu÷ prapÅdya ruk«a÷2 | murahara tava cintanena jÅrïÃn katham avitÃsi janÃn idaæ na jÃne ||"5|| idam abhihitam Ãkalayya k­«ïa÷ smitavadana÷ svayam Ãha yat tu rÃdhÃm | tad avakalaya citta vittam etat tava bahuv­ttipadaæ bhavisyad asti ||6|| "ahaha sumukhi nedam anyad Æhyaæ tapa­tum anv api tatra citratÃsti | kvaca sa hi madhuvat kvacÃpi var«Ãvad anubhavaæ dadate svayaæ kvacÃpi ||7|| vanam iha yad anÆpam asti tasmin madhur iva bhÃti nidÃghakÃla e«a÷ | nirudakataruïi svayaæ nidÃgha÷ k«itidharanirjharabhÃjivÃr«ikaÓrÅ÷ ||8|| mama samam amarÅbhir atra v­ndà nikhilavanaæ parita÷ pari«karoti | yad aharahar ahaæ bhavatyà saha sahacÃribhir apy alaæ bhajÃmi ||9|| sumadhuranavanÃrikelanÅraæ tadupamatÃlaphalÃmbu cÃsya3 majja | upah­tam iha v­ndayà sat­«ïe sakhisahite mayi t­ptim ÃdadhÅta ||10|| sa panasasahakÃragostanÅnÃæ rasavasanaæ racayÃmy ahaæ samitra÷ | tvadadharamadhu mÃæ tu tatra citraæ smarayati sÃndratayà svam eva subhru ||11|| atha vayam api tÃæ vihÃrabhÆmiæ tava kalayÃma yadi tvadÅyam i«Âam |" ---------------------------- 1. (b) not found; the following verse is placed after atha etc.; 2. (a) ruk«a÷; 3.. (a) margin: cÃlpa; iti v­«aravijÃdibhi÷ pradi«Âas tvaritam amÆbhir amÆæ hari÷ pratasthe ||12|| prathamam abhiyayau vasantavantaæ vipinaviÓe«am atha pradeÓam anyam | anubhavatulayÃnubhÃvayaæÓ ca pravadati sa sma sanarmasu«Âhu vÃcam ||13|| ahani vayam amÆæ nirÅk«ya subhru varasaritaæ purata÷ samaæ sajanta÷ | nijanijadhavalÃs tu pÃyayitvà viharaïam atra suh­dbhir ÃcarÃma ||14|| ÓaÓimukhi ÓucimÃsi madhyamadhyaæ dinam anu mandiratulyaÓailagarbhe | jharanikaraparÅtapÃrÓvadeÓe saha bhavatÅkam ahaæ mudà Óayi«ye ||15|| savit­duhit­tuÇgatÅragarbhe ÓaÓimaïidhÃmani ku¤japu¤jarÃji | anurahasam ahar vrajÃntaranta÷ saha bhavatÅkam ahaæ mudÃÓrayi«ye ||16|| vayam iha sariti draveïa gatvà viharaïaæ narmasaÓarmatÃæ nayÃma | iti v­«aravijÃæ vidh­tya bÃhÃv aparasakhÅsahitÃæ ca calann uvÃca ||17|| nikaÂanikaÂatÃæ calaæs taÂinyà nirudakamÃtrapadaæ kramÃt tyajaæÓ ca | "tapamadhun­parëÂrayugmamadhyaæ gatam iva candramukhi svam atra paÓya ||18|| iha kamalavanÃni tÃpaÓÅrïÃny api kamalÃni kiyanti dhÃrayanti | tata iha sariti praviÓya yÆyaæ vayam api tÃni vicitya cÃru cinma÷ ||19|| muhur iha parita÷ samÃvrajanta÷ sariti rasaprasaraæ gave«ayanta÷ | navanavatanayÃya padminÅnÃæ stanam iva vÃriruhaæ duhanti bh­ÇgÃ÷ ||"20|| iti vanavalitaæ chalaæ vidhÃya vrajasumukhÅ÷ saritaæ praveÓyamÃnÃ. | kamalacayanalak«yata÷ svavächÃlasitavaÓÃ÷1 sa cakÃra tatra tatra ||21|| "kamalam idam aho mayà tu labdhaæ kanakaruciprathitaæ tvayà tu nÅlam |" iti vividhami«aæ parasparaæ tÃ÷ samam ajitena vihÃrasÃram Åyu÷ ||22|| h­di kim u kamalaæ lalÃga kiæ và harikara ity amukà viÓaÇkamÃnÃ÷ | vrajajanisud­Óas tadà navÅnÃ÷ sapulakaÓÅtk­tikÃritÃm avÃpu÷ ||23|| atha vihasati tatra jihmanetrà murajiti cik«ipur ÃyudhÃbham ambha÷ | sa ca tad ak­ta tÃsu kintu tÃsÃæ tadapagama÷ kriyate sma tasya tena ||24|| harir asurasahasralak«ajetà svayam abalÃbhir ayaæ vijetum i«Âa÷ | yad iha jayam avÃpa tan na citraæ yad atha jitas tad atÅva citram atra ||25|| yadapi ca jalasecanena kÅrïas tadapi parÃbhavam api nÃghaÓatru÷ | iti bhrukuÂim adhÃt tu vÃr«abhÃnavy atha sa tu tatra babhÆva citrakalpa÷ ||26|| harim atha sakalÃbalÃvilÃsÃl laghu jag­hur jitakÃÓitÃæ dadhÃnÃ÷ | punar api hasitÃnunÃpabhaÇgyà bahir avadhÃnam adhÃpayan m­gÃk«ya÷ ||27|| avahitavati jÅvanÃdhinÃthe v­«aravijà drutam asya kar«aïÃya | taÂam aÂitavatÅha2 k­«ïanÃmÃpy anugatatÃæ samavÃpa rÃgabaddha÷ ||28|| ---------------------------- 1. (a) ova«Ã÷; 2. (a) aÂitavatÅti drutam atha paricÃrikà murÃriæ v­«aravijÃæ savayastatÅr amÆÓ ca | m­du m­du vasanena mÃrjitÃÇgÃn ak­«ata vastravarÃn adhÃrayaæÓ ca ||29|| svayam atha v­«abhÃnujà svakÃntaæ m­gamadakuÇkumacÆrïamarjitÃÇgam | sulaghu vidadhatÅ jahÃra jìyaæ bahir abahi÷ punar ÃjahÃra jìyam ||30|| atha ghus­ïaviÓe«akÃæÓuyuktaæ laghutaraveÓaviÓe«aÓobhimuktam | akuruta v­«abhÃnujà svakÃntaæ sa ca rucitÃm akarod amÆæ nitÃntam ||31|| kramukasitakaräciparïavÅÂÅr adita sakhÅ harirÃdhayor mukhÃnta÷ | yugalam api tayo÷ sakhÅjanÃnÃm adhita sukhaprathanÃya vaktramadhye ||32|| atha kamalakarÃ÷ sakÃntakÃntÃ÷ savilasitaæ sadanÃya gantukÃmÃ÷ | vijitakamalapatracÃrunetrà virurucire nikhilena khelitena ||33|| kvacid api hariïà samaæ vyadhus tÃ÷ puru kamalÃkamali prahÃsayuktam | idam iha na vidus tu tena ÓaÓvaj jitam akhilaæ bhuvane«u kevalena ||34|| iti bahuvidhakhelamÃlayÃntaæ jag­hur amÆr amunà samaæ samastÃ÷ | tadanu ca varani«kuÂasthadhi«ïyaæ praviviÓur ÃviviÓuÓ ca tasya bhÃsi ||35|| maïisadanam idaæ v­tÅr1 atÅtaæ varasarasÅsarasÅruhÃlimadhyam | sukusumasukumÃragarbhatÆlÅmiladupadhÃnaÓubhaæyuma¤juÓayyam2 ||36|| sarucinihitatÃlav­ntabh­ÇgÃrakamukhaÓarmadavastusaæstutÃÇgam | drutataram aviÓad viÓaæÓ ca ÓayyÃm adhivasati sma hari÷ smitÃæÓuÓobhi ||37|| [yugmakam] tam atha kusumacÃmaraæ dadhÃnà v­«aravijà svayam eva sevate sma | an­jud­Óam amuæ balaæ chalaæ ca praïayi sa tu praïayan ninÃya ÓayyÃm ||38|| iyam api tata eva khedadambhÃd alasanibhasthititÃæ babhÃja tasyÃm | tadanu savayasa÷ sacandratÃmbÆlakam anu Óarma dadhus tayor dvayoÓ ca ||39|| tadanu tad anumÃya tena tasyà rahasi mitha÷ sthitivächitaæ vayasyÃ÷ | sami«am apagatÃ÷ k«aïaæ tu kÃcin m­dumardanam etayor vyadhatta ||40|| iyam api vigatà dvayasya nidrÃæ chalaracitÃæ chalam Ãracayya yat tu | nayanayugalamÅlanaæ vihÃya praïayamayÅm udamÅmilan nijehÃm ||41|| iti bahuvidhÃkelibhir nidÃghe vigatavati praviveÓa vÃr«ikaÓrÅ÷ | jaladavalayavidyutÃlilak«myà hariharidÃratanÆr vilÃsam Ãpa ||42|| rucim iha kalayan vrajeÓasÆnur niÓi niÓi varïayituæ ruciæ jagÃma | idam avadadhatÅ ca vÃr«abhÃnavy api savayastatir udyad ullalÃsa ||43|| iti ghanasamayasphuÂaprabhÃte nijajananÅhitaæ paya÷ k­tÃnnam | maricavalitam u«ïam Å«ad aÓnann aham anurÃmamukhaæ sukhaæ bhajÃmi ||44|| mama janitithir e«yatÅha bhÃdre vrajajanaÓarma ca tena sÃrdham aÇga | dvayam api yad idaæ jaganti dhinvan purataraparva tani«yati prah­«ya ||45|| ---------------------------- 1. (b) ov­ter; 2. (b) oÓayyÃm g­haÓikharaÓikhÃm athÃdhirƬhÃ÷ kalayata niÓy api go«ÂhavanyadhÃma | pratilavata¬idÃlidÅptibhÆmnà dina iva sarvam idaæ muhur vibhÃti ||46|| nabhasi jaladavidyudÃlilak«mÅr bhuvi harita÷ sphurad indragopakÃnti÷ | madanugabhavatÅva kÃnanaÓrÅtatim anupa«akatÃæ sakhi prayÃti ||47|| sthalakulam iha kÆrmap­«Âhatulyaæ nayanagatipradaratnaveÓamadhyam | vitatam abhinavaprarƬhatÃrïaæ pari dhavalÃgaïapÃlanaæ karomi ||48|| girivaraÓirasi vyudastapÃrÓvÃv­timaïisadmani labdhadhenud­«Âi÷ | bahuvidhaÓatara¤jamukhyakhelà vidadhad ahaæ sakhibhi÷ sukhaæ prayÃmi ||49|| sravati salilam ambude tarÆïÃæ kuharag­he rasayan phalaæ sakandam | upasalilaÓilÃsana÷ sadannaæ dadhisahitaæ sakhibhir vibhaktam aÓnan ||50|| kvacid api girimÆrdhni dhenuhÆtiæ vidadhad amÆÓ ca mudà niviÓya paÓyan | adhi va¬abhigatÃbhir Åk«aïÅya÷ satatam ahaæ bhavatÅbhir atra tatra ||51|| [yugmakam] iha vahati kadambanÅpayÆthÅÓavalitaketakagandhasandhavÃta÷ | anubhavasaviviktataæ ca yadvat tava mama cÃnubhavanti gandham alpam1 ||52|| yadi pulakakulÃkulÃsi k­«ïaæ kanakapaÂaæ paÂu mÃæ nirÅk«ya bhadre | ghanata¬idudayÃd vivardhamÃnÃÇkuradharanÅtulanÃæ tadà prayÃsi ||53|| ghanasamayam anudhvaniæ plavÃdyà vidadhati te ca ghanà muhus tam atra | niÓamayitum amuæ parasparaæ ye sphuÂam aniÓaæ racayanti su«Âhu pu«Âam ||54|| jaladam anu kani«ÂhamadhyamukhyÃ÷ plavaÓikhicÃtakanÃmakÃ÷ prapannÃ÷ | taratamavidhinà tadekanandi dvayam aparas tu tadekajÅvijÅva÷ ||55|| aham api tad idaæ vilokamÃna÷ kila vim­ÓÃmi nijÃn ananyabhaktÃn | yadanu ca bhavadÅyav­ndam etat paramatayà mama cittam ÃviveÓa ||"56|| iti vadati harau papÃta v­«Âir vis­maraÓÅkarabhÃk tataÓ ca mukhya÷ | paÂakuÂam adadhur dvayasya khaÂÂÃm anu parita÷ sadanaæ paÂÃv­taæ ca ||57|| bahir anu ghanagarjitaæ savar«aæ g­ham anu talpavareïyam alpaÓÅtam | tadanu vasitaÓastavastram etanmithunam anusmara citta gaurak­«ïam ||58|| iti bahuvidhasukhakhelayà prayÃte ghanasamaye Óaradà jagÃma tÃæ ca | sphuÂam avakalayan purÃvad Ãkhyad v­«aravijÃæ murajin niÓi krameïa ||59|| aharahar udaye Óarat ÓaratpraveÓe nijajananÅnihitaæ paya÷ k­tÃnnam | sahasuh­d upabhujya2 dhenusaÇgÃd vanakalitaæ bhavatÅæ vivicya vacmi ||60|| vahad anunavam abhram acchabhÃvaæ praïidadhatÅ k«itir ÃtmanÃnucakre | taducitam upajÅvanÅyabhÃve mayi bhavatÅ bhavatÅd­g eva subhrÆ ||61|| ta¬idanuvalane gate payodÃd bata iti mÃnam ite tathà payode | tvadapagamadaÓÃæ nijÃæ purÃïÅæ muhur aham asya tulÃm anusmarÃmi ||62|| ---------------------------- 1. (a) alpa÷; 2. (a) upayujya atha yadi kalayÃmi tÅranÅravrajam anu kha¤janahaæsaka¤jakÃntim | varatanu bhavadÃgatiæ vitarkya bhramadaÓayà bata vibhramaæ prayÃmi ||63|| abhila«ati madÅyakeliÓik«Ãgurum iyam acyutavallabhÃk«ilak«mÅm | iti kila kamalÃvalÅæ vidhÆtÃm uru ÓapharÅnikaraÓ carÅkarÅti ||64|| jalam anuparamÃcchatÃæ nirÅk«ya k«aïam anusandadhad antaraæ yadÃsmi1 | pratiphalitam iha svam Åk«amÃïas tava manasà tulanÃm anusmarÃmi ||65|| navanavapulinaæ nirÅk«ya tat tat padadalanÃæ vini«idhya tatra cÃham | manasi vinidadhe sma hetum anyaæ vacasi tad anyam idaæ tvam eva vetsi ||66|| pathi pathi kusumaæ vicitya ÓaÓvat kusumamayaæ dhanurÃdikaæ vidhÃya | pulinakulam ada÷ prapadya tasmin kusumaÓarÃya vayaæ baliæ dadÃma ||67|| kumudamukulam alpam alpanÃlaæ Óaratulitaæ viracayya ÓilpaÓÃli | dhanur api navaketakasya parïÃn tricaturayogad­¬hÃn d­¬haæ s­jÃma÷ ||68|| iti harir acalat priyÃsahÃya÷ kusumacitiæ vidadhad vicitrakeli | p­thutanuvi«amacchadÃæs tanÅyas tanulatikÃbhir itasmitÃn jahÃsa ||69|| atha pulinam asÃv apaÓyad indo÷ pratitanuvat pulinasya tadvadindum | kutukarasavaÓÃd viÓaæÓ ca tasmin svam am­tasiktanibhaæ vidan nananda ||70|| avadad atha sakhÅtatir mukundaæ "kusumaÓara÷ kva nu yaæ prapÆjayÃma÷" | harir avadad "ahaæ sa eva sÃk«Ãd iti mama pÆjanam eva tasya viddhi ||71|| yadi kusumaÓarasya Óaktim asmin mayi manu«e natarÃæ tadÃlivarga÷ | mama kusumaÓarÃn sahasva sÃk«Ãd" iti kalayan sa tu kampate sma varga÷ ||72|| atha v­«aravijÃvadan "murÃre Óatrum iha bhaumayudhi tvam eka eva | parabalabahukoÂiÓastram asyan jayam abhajatas tad idaæ nicÃyayasva2 ||73|| upaparisaram asya tarhi sarvÃ÷ kusumaÓarÃn kirann amÆr asaÇkhyÃn | abhinad ayam amÆn ÓarÃn amÆ«Ãæ kusumaÓarair uta ka¤cukÃny avidhyat ||74|| harim atha jitakÃÓinaæ babhëe hariramaïÅvitati÷ smitaæ dadhÃnà | "vayam iha yuvatÅjanÃs tad asmatparicitam eva vihÃram ÃdiÓasva ||"75|| harir atha vihasan jagÃda "yÆyaæ bharatamataæ prati rÃjathÃtivij¤Ã÷ | tad anusarata gÅtavÃdyan­tyaæ mama bhavatÅbhir udetu tÃratamyam ||"76|| drava iva harigÃnata÷ ÓilÃdyaæ hariramaïÅjanasÅmakaæ babhÆva | harir ajani katha¤canÃpi dhÅra÷ sa ca na tathÃjani gÃnatas tu tÃsÃm ||77|| atha militatayà cakÃra lÃsyaæ nijavanitÃbhir ayaæ na cÃpa sÃmyam | tam abhidadhur amÆr vayaæ na sandÅpanim abhajÃma guruæ kathaæ nu vidma÷ ||78|| ---------------------------- 1. (a) margin: yadÃsti; 2. (a) nicÃyayÃæ sma harir akuruta taï¬unà praïÅtaæ naÂanam anena jahÃra cittam ÃsÃm | iha jagadur amÆr vayaæ na padmÃtulitatamà yad ihÃpi Óik«itÃ÷ sma÷ ||79|| vyatimilitatayÃtha rÃsan­tyaæ vyadhi«ata tà dayitena tena sÃrdham | vilasitavaramÃdhurÅbhir e«Ãæ suravanità mumuhur muhur muhuÓ ca ||80|| atha harir akarod ihÃpi citraæ javamahasà sa tathÃnaÓe samastam | yad akhilamahilÃ÷ svapÃrÓvalagnaæ tam anulavaæ bata menire nirÅk«ya ||81|| vilasitam idam ittham Ãcaranta÷ Óramam upalabhya cirÃd amÅ nivi«ÂÃ÷ | vyajanasalilapÃnakÃÇgarÃgakramukapuÂÃdibhir ÃÓritÃbhir i«ÂÃ÷ ||82|| atha bh­Óam upalabhya ÓÃntim età harihariïÅnayanà niÓÃvasÃne | vanam anuvih­tiæ mudà dadhÃnÃ÷ svam upavanÅmaïimandiraæ sasarju÷ ||83|| atha muraripurÃdhikÃkhyayugmaæ m­duÓayanaæ pratilabhya valguÓarma | atanuta Óayanaæ tathà yathà tat tanum api bhedam adhÃt tanudvayaæ na ||84|| atha girivaraparvaïi svas­ïÃæ g­hagataæ parvaïi kÃrtike mÃsi | bahuvidhamahasÃ1 saÓarmapÆrïe tadanu mukhaæ mukharaæ sukhaæ karoti ||85|| atha Óaradanujà yadà ­tuÓrÅr2 m­dum­duÓÅtamayÅ samÃjagÃma | aÓanavasanakÃnanÃdrikhelÃÓayanasukhÃdi hari÷ priyÃm uvÃca ||86|| "surabhinavakaÓÃlitaï¬ulÅbhi÷ purusitava«kayanÅpayask­tÃnnam | suparimalahari÷ plutaæ samantÃd vikalitavalkalabÅjanÃgaraÇgam |87|| bahugh­taparipakvapi«Âabhedaæ pravitatamaï¬akaroÂikÃbhir i«Âam | parik­tadalitÃrdrakaæ svamÃtrÃrpitam u«asi svadate varoru mahyam ||88|| [yugmakam] tadanu ca jananÅ dadÃti ve«aæ m­gamadakuÇkumacÆrïapÆrïavastram | tam aham aharaha÷ sajan sarÃma÷ sahasakhivÅthir atÅva Óarma yÃmi ||89|| yadapi vividhatemanÃdimadhyaæ dinam upalabdham ihÃsti paÇkajÃk«i | tadapi bhavati sÃrdrakaæ gh­tÃnta÷k­tapacaÓar«apaÓÃkam ÃdarÃya ||90|| aharahar anudhenuka¤cukÃdicchavisavit­cchavimitratÃcchabhÃsa÷ | sakhibhir akhilakeliÓÃlihÃrÅtakarutakarmaïi narmaÓarma yÃma÷ ||91|| pariïatatarajambhanÃgaraÇgakramukamukhadyutiÓoïakÃnanÃntam | smitalasitakaÂi¤jarÃdipu«papramuditasarvam ahardivaæ bhramÃma÷ ||92|| calasakhi tad idaæ vanaæ nirÅk«emahi himaleÓini3 mÃrgaÓÅr«amÃsi | paraparadivase tu ÓÅtaÓÅte nahi vih­tir4 bahir aucitÅæ bhajeta ||93|| iti harivacanÃd anena sÃrdhaæ vanam anugamya viramya ramya-rÆpam | samucitaphalapu«pasaÇgraheïa pramadabh­ta÷ pramadÃg­haæ samÅyu÷ ||94|| ---------------------------- 1. (a) opa(rva)tayÃ; 2. (a) ­tuÓrÅæ; 3. (b) himane niÓi; 4. (a) vik­tir iti m­dutaratulikÃnukÆlÅk­taÓayanaæ nayanÃbhirÃmayugmam | madhuripuv­«abhÃnujÃsamÃkhyaæ na vapu«ibhedam avÃpa nÃpi citte ||95|| atha dhanur aparÃæÓamÅnarÃjÃvadhi ravibhogagatÃhasaÇghabhÃge | muraripur avadat purÃvad etÃæ v­«aravijÃæ sa nijÃæ vilÃsalak«mÅm ||96|| gh­tadadhik­sarÃrdrakÃdiju«ÂÃ÷ kaÂuvaÂakà vividhÃni sandhitÃni | aharahar udaye madÅyamÃtrà mayi nihitÃni bh­Óaæ sukhaæ vahanti ||97|| bahuvidham atha dugdhabëpapakvaæ m­du m­du pi«Âakam i«ÂapÆrïam | adhi dinadinamadhyamÃtmamÃtrà prahitam ahaæ ramayan mudaæ bhajÃmi |98|| ghus­ïarucir atÆlasÆk«mavastradvidalajaka¤cukayukpidhÃnavak«a÷1 | pavanarahitagharmaÓarmadÃt­sthalam anu dhenvavanena Óarma yÃmi ||99|| ÓiÓiram anu samastasattvajÃte rutirahite kikhi«u pragalbhavÃk«u | samavadad iha ko 'pi neti nÆnaæ sakhi hasitaæ dayayà sahÃyati sma ||100|| ÓiÓirajanu«i durdine 'pi jÃte mitirahità dhavalÃ÷ sukhaæ caranti | Ó­ïu sakhi tadupÃyam antyam ekaæ mama muralÅjani yat tu vÃyusÆktam ||101|| ÓiÓiram akusumÃntaraæ nirÅk«ya srajam iha kundak­tÃæ bibharmi citrÃm | vipadi yad upajÅvanaæ tad eva pratipadam ÃdarabhÃjanaæ vibhÃti ||102|| iha drutam itam aha÷samÆham ÆhÃ- vi«ayatayà dadhata÷ pare ninindu÷ | bhavadupas­tivardhirÃtriv­ddher alam aham asya tu vaÓmi2 dÅrgham Ãyu÷ ||103|| atha madhu ­tur e«yati praphullaæ vananikaraæ vidadhad yad Ãtata÷ prÃk | hariharivanitÃkulaæ praphullaæ svayam abhavad bata paÓya tasya vÅryam ||104|| prathamasamam athÃtra bhojanÃdyaæ samucitam ÃpravidhÃya k­«ïacandra÷ | niÓi niÓamayati sma vanyav­ttaæ dinadinam apy atulaæ v­«ÃrkaputrÅm ||105|| niÓamaya kutukaæ vane 'dya d­«Âaæ vitaritari prasabhaæ bibharti bhik«u÷ | amadhujanu«i puï¬rake dvirephà muhur api jhaÇk­titarjanÃæ vahanti ||106|| kim iyam ahaha mÃdhavÅti nÃmnà janaviditeti madÃt praphullati sma | Óiva Óiva na vayaæ madho÷ kim itthaæ kusumam adhu÷ kila saptalÃdayaÓ ca ||107|| sa bakulasahakÃraketakÅnÃæ sakaruïakiæÓukanÃgakeÓarÃïÃm | tatir atiÓuÓubhe vilokya yÃntu bhramarapikapravarà maha÷ sajanti ||108|| malayajamarud e«a ity abhikhya÷ pavanagaïa÷ pratipadya matkavanyÃm | manayujajayisurabhÃtiÓastÃæ prasatikrÅïa ivÃtra mandamandam ||109|| iti madhu­tuvarïanaæ vitanvan madhuripur anyanijapriyÃjanÃnÃm | caritaviv­tim anyanÃyikÃnÃæ3 caritami«Ãt kalayann amÆæ stute sma ||110|| ---------------------------- 1. (a) ov­k«a÷; 2. (a) raÓmi; 3. (a) margin: nÃyikÃtÃm kusumakulam idaæ dadhÃti tÃvad bhramarapikÃdigaïas tathà svarÆpam | priyasahacaratà yadà priyÃïÃæ parasamaye ÓaratÃæ ca vajratÃæ ca ||111|| ayi vidhumukhi saÇgatapriyÃÇgi priyavirahÃd aparà dh­tÃvasÃdÃ÷ | uta kusumapikÃditudyamÃnà dhruvam adhunà priyatÃvaÓà bhramanti ||112|| sphuradasahanatà mitha÷ sapatnya÷ pathi rahasi priyam ÃtmanÃbhis­tya | diÓi ca vidiÓi ca sphurantam ÃrÃn nahi niranai«ur amÆ÷ kva và labheran ||113|| niyamitacaraïÃn niku¤jadhÃmni kvacana ca vÃsakasajjikÃyamÃnÃ÷ | priyatamam anavÃpya mÃnam äcan mukham iva mÃnadhanà hi dhanyanÃrya÷ ||114|| api ca tadaparÃs tu vÃsasajjà muhur api cintanalabdhakalpatantrÃ÷ | priyatamam upalabhya cÃtra jÃgrad valitavad Ãpa sukhaæ na cÃtra bhedam ||115|| api dayitatamena khaï¬itÃÓà nahi kalahÃntarità babhÆva kÃpi | ucitam api tad etad eva yasmÃd dayitatama÷ katham anyathà ghaÂate ||116|| vyavahitapadavÅæ mamÃsti netuæ nahi bhavatÅm api ki¤canÃpi vastu | na puru«am iha jÃgarÃdyavasthÃtrayam api cetanayà viyoktum Å«Âe ||117|| niÓi sumukhi tad adya ku¤japu¤jaæ sahasavayastati sadravaæ vrajÃva÷ | iha hi kumudamudgarÃdipu«paæ sitaruciroci«i rocamÃnam asti ||118|| vidhur atha dayitÃnvita÷ sakhÅbhi÷ saha sahakhelam iyÃya pu«padeÓam | sphuÂam iha tu vidhu÷ para÷ sav­ndas tadupari vandanamÃlikÃyate sma ||119|| adhi kusumavanaæ virajamÃnaæ harim atha kÃntimatÅ v­«ÃrkaputrÅ | sukhakaralalitÃviÓÃkhikÃdipriyasavayastatibhi÷ samaæ samayya ||120|| sukusumanikarÃnupadadÃnaæ svam api tad apy anu tanvi yojayantÅ1 | dvayam api tadanuvratakriyÃbhir dravatatibhiÓ ca mudäci kurvatÅbhi÷ ||121|| alam uparigapu«pav­ndam icchuæ2 svayam api tattadupagrahaæ diÓantÅ | drutam iva na kim asmadÅya rÃj¤yà vahasi nideÓam iti smitäcigÅrbhi÷ ||122|| prasabham iva ramÃm amÆæ bhujÃbhyÃæ h­di dadhataæ3 muhur Ærdhvapu«paheto÷ | sarud iva tadabhÅ«Âam ÃpayantÅ sakalakalaæ hasitaæ vitanvatÅbhi÷ ||123|| sukusumacayakÆÂam Åk«ayantaæ svayam api taæ tulitaæ nicÃyayantÅ | vividhamatatayà prahÃsabhedÃc chalam api satyam api prajalpinÅbhi÷4 ||124|| kusuma-viracanÃ-mayaæ kalÃpaæ vidadhatam ÃÓu ca taæ p­thak s­jantÅ | nutim anutim api dvaye pi tasmin sami«a-vaca÷ pracayena tanvatÅbhi÷ ||126|| ---------------------------- 1. (b) tan niyojayantÅ; 2. (a) icchaæ; 3. (a) dadhÃtaæ; 4. (a) prajalpitÅbhi÷ sva-racita-tad-alaÇkriyÃæ stuvÃnaæ sva-racita-tat-tad-dalaÇk­tiæ stuvÃnà | nija-k­ti-janitÃ-mahattva-buddhi÷ prak­tir iheti vihasya vÃdinÅbhi÷ ||127|| vaÓam ak­ta guïa-kriyÃÇga-bhÃva-prabh­tibhir atra ca paÓya citta citram | vahati patir adhÅna-bhart­kÃj¤Ãæ racayati karma vinÃpi tÃæ sa tasyÃ÷ ||127|| [a«Âabhi÷ kÆlakam] harir iha janayan vasanta-rÃgaæ hari-vanitÃ-nikaraÓ ca su«Âhu pu«Âam | abhinaya-maya-n­tya-tÃla-ju«Âaæ vyativaÓita÷ sva-vaÓÅcakÃra viÓvam ||128|| iti bahu-vidha-khelayà rajanyÃ÷ praÓamam iva pratipadya nÃgarendra÷ | surabhi-kusuma-v­k«a-vÃÂi-kÃnta÷ k«aïa-Óayana-k«aïam Ãpa kÃntayà sa÷ ||129|| maïimayavaracatvarasya ÓayyÃm anu kusumÃnilalÅlayà suseva÷ | paramatamasakhÅbhir asyamÃnabhramaratati÷ sasukha÷ sukha¤cakÃra ||130|| iti sarvartu-lÅlà ||3|| [4] atha phalani«patti÷ gho«e sva-prema-ko«e pit­-mukha-sukhada-svÅya-v­ndena dÅvyan kaæsena pre«itebhyas tam atibhayamayaæ vÅk«ya nighnan muhus tÃn | hanti1 te«Ãm apaÓyann adhi madhu-puri taæ hantum a¤can sa-v­ndam hatvà tam gho«am ÃgÃt tad-atula-sukha-k­d ya÷ sadà tam bhajÃmi ||1|| rÃdhÃdyÃ÷ k­«ïa-kÃntÃ÷ svayam avataraïaæ k­«ïavat prÃpya lÅlÃ- Óaktyà vism­tya nityÃæ sthitim aparatayà j¤Ãta-k­«ïÃs tathÃpi | rÃgÃd aspa«Âa-k­«ïa-Órayaïa-sukha-ratà prÃntata÷ k­«ïam eva spa«Âaæ jagmu÷ sva-kÃntaæ tam ati-sukha-sudhÃ-sindhu-magnÃntarÃ÷ sma÷ ||2|| haæho saukhyaæ mura-dvi kaÂu-kaÂaka-ghaÂÃ2-pre«Âha-kaæsÃdi-du«ÂÃn hatvà tat-kli«Âa-cittÃæ pit­-mukha-janatÃæ nirv­tÃæ su«Âhu cakre | kiæ cÃnya÷ sva-priyÃïÃæ patir iti bahir akhyÃti3-du÷khÃni h­tvà tat-tad-viÓle«a-pŬÃcchid ayam atijagada-d­«Âi-go«Âhe vibhÃti ||3|| prÃtar mÃtu÷ sa-hastÃd aÓana-sukha-k­tÅ labdha-tÃtÃdy-anuj¤a÷ ÓrÅ-rÃmÃdi-prasakta÷ surabhi-gaïa-Óataæ pÃlayan moda-yukta÷ | sandhyÃyÃæ gopa-gopÅ-sukhada-g­ha-gati÷ sÃnurÃgaæ k«apÃyÃm tat-tad-dÅvyad-vihÃra÷ sphuratu tava mana÷ sarvadà k­«ïa-candra÷ ||4|| janmÃdyaæ svÅya-v­ttaæ kavi-bharata-kalÃ-citra-yogena d­Óya- prÃyaæ tanvan sabhÃyÃæ rahasi tu dayità pÆrva-rÃgÃdy-udantam | vargaæ tat-tan-nisargaæ nijam anu vijayÅ sarva-sÃt-parva kurvan dÅvya-dÅvya-ÓriyÃbhir viharaïa-kutukÅ nandatÃn nanda-sÆnu÷ ||5|| ya÷ ÓrÅ-paryanta-yÃcyÃnvitir iha paÓupa-Óreïi-bandhur yaÓodÃnanda- svÅyÃÇga-jÃta÷ subala-mukha-sakha÷ kiæ ca rÃdhÃdi-kÃnta÷ | sa ÓrÅ-gopÃla-nÃmà surabhi-kula-maha÷ pÃlayan divya-kelir naktaæ rÃsÃdi-lÅlÃ-lalitatama-gati÷ sarvadà syÃd gatir na÷ ||6|| ÓrÅmad-v­ndÃvanendo madhupa-khaga-m­gÃ÷ Óreïi-lokà dvijÃtà dÃsà lÃlyÃ÷ surabhya÷ sahacara-halabh­t-tÃta-mÃtr-Ãdi-vargÃ÷ | preyasyas tÃsu rÃdhÃ-pramukha-vara-d­ÓÃÓ ceti v­ndaæ yathordhvaæ tad-rÆpÃloka-t­«ïak pramadam anudinaæ hanta paÓyÃma karhi ||7|| ---------------------------- 1. (a) margin: vantiæ, hÃnÅm; (b) hantum; 2. (b) oghaÂao; 3. (a) ÃkhyÃti ÓaÓvad dhyÃyati dÆraga-sthiti mitha÷ sÆk«ma-prathaæ cÃyati prÃjyÃntargatam Ãtta-narmas tu sakhÅ-madhya-sthitaæ paÓyati | rÃdhÃ-mÃdhava-nÃma-dheya-mithunaæ vighnÃn atÅtyÃmitÃn dÃmpatye sthitam atra và yadi raha÷ prÃptaæ tadà kiæ puna÷? ||8|| rÃdhÃ-k­«ïa-yugaæ muhur vighaÂanÃm uttÅrya dÃmpatya-bhÃk pratyekÃntam udasram ekataraga-svÃpÃntar antar mitha÷ | vaktraæ paÓyati mÃr«Âi locana-puÂaæ nÃsÃgram uddaï¬ayan niæste gaï¬a-yugaæ h­dà h­di milal lelÅyate Óarmaïi1 ||9|| gaura-ÓyÃma-rucojjvalÃbhir2 amalair ak«ïor vilÃsotsavair n­tyantÅbhir aÓe«a-mÃdanakalà vaidagdhya-digdhÃtmabhi÷ | anyonya-priyatà sudhÃ-parimala-stomonmadÃbhi÷ sadà rÃdhÃ-mÃdhava-mÃdhurÅbhir amitaÓ3 cittaæ samÃkrÃmyatÃm ||10|| iti phala-ni«patti÷ ||4|| ---------------------------- 1. (a) ÓarmÃïi; 2. oruco jvalÃbhir; 3. (b) abhitaÓ [5] pÆrïÃ÷ pulindya iti1 yà stutà vraja-ramÃdibhi÷2 | na vayaæ sÃdhvi sÃmreti3 Óreïibhir dvÃrikÃ-ÓriyÃm ||1 || anayÃrÃrÃdhito nÆnam4 itthaæ pÆrvÃbhir eva ca | purÃïe kvÃpi vaiÓi«Âya-sÃmÃnyaæ neyam Æhyate ||2|| rukmiïÅ dvÃravatyÃæ tu rÃdhà v­ndÃvane vane |5 iti. tasyÃ÷ kÃnta÷ sadà kÃnta÷ sa syÃd ekÃnta-bhÃg vaÓa÷ ||3|| yÃv amÆ mama cittÃntarbhÆruha-sneham Æhatu6 | sad-bhakte«v atulaæ pit­vya-7yugalaæ k­tvà madÅyÃæ gatim ||4|| svaæ dÃsyaæ diÓad asti yat prabhu-yugaæ tan me sadÃstÃæ gati÷ || gaÇgÃyÃæ kakucaÇgamuk Óruti-madÃj jÃgrad-gataæ mÃæ prati ÓrÅ-v­ndÃ-vipine trayÅm api parÃæ svapnÃd avasthaæ puna÷ | ya÷ ÓrÅmÃn madhumardana÷ subhagatà sad-rÆpatà viÓruta÷ saæj¤ÃvÃn laghu-vaæÓa-Óaæsakatayà vande ca vande ca tam ||6|| ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta-vraja-vallabha pÃhi mÃm ||7|| iti ÓrÅ-saÇkalpa-druma-nÃma kÃvyamÃmaka-sp­hà dhÃma ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-rÆpa-pÆram api pÆrayantam | ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-caraïÃrpitam eva mama sarvam iti tad idam api tathà bhaved evam ||8|| iti ÓrÅsaÇkalapakalpadrumanÃmakÃvyaæ samÃptam || ÓrÅ haraye nama÷ || ---------------------------- 1. BhP x.21.17; 2. (a) oramÃlibhi÷; 3. BhP x.84.41; 4. BhP x.30.28; 5. SkandaP v.3.197.75 etc.; 6. (a) Æhatu÷; 7. (b) pit­o. SaÇkalpa-kalpa-druma