Jalhana: Mugdhopadesa Based on the ed. Kavyamala (short series), vol. viii (1891), pp.125þ135. Input by Somadeva Vasudeva (sarasvatam.blogspot.com) Mugdhopade÷a of Jalhaõa (c. first half of 12th century, Kashmir) PLAIN TEXT VERSION ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ pãyåùàbhinive÷a eùa rabhasàd asmàkam adyànayà bandhåkadyutibàndhavàdhararasasyandena mandãkçtaþ / itthaü daityacayaþ samudramathane yena kùaõàd va¤citas tasmai sàdaram oünamo 'stu kapañastrãråpiõe viùõave // JMu_1 // hàridradravasodaràya rasanàmaüóo(màtro)paristhàyine satyàd anyatamàya vittaharaõapratyakùacauràya ca / citraü durbhagaråpavarõanamahàpàõóityavidyàya te vyàjànàü prathamàya garbhagaõikàràgàya tubhyaü namaþ // JMu_2 // dhyànaü yat parame÷varaü prati sadà yad vãtaràgaü mano yat karmàtikañhoraghoragahanaü bhåtyai yad atyàdaraþ / à÷caryaü ca ÷arãradànam api yat kàryaü vikàraü vinà tad ve÷yaiva tapasvinã kaliyuge loko 'pi tadbhàvitaþ // JMu_3 // ÷rãmantaü ÷irasà bibharti kurute vi÷vabhramaü helayà dhatte pàñakapakùapàtam ani÷aü naivàmi÷ais tçpyati / raktaü pàtum apãhate ca sakalaü tàrkùyasya mårtir yathà ve÷yà kiü tu bhujaïgabhakùaõavidhau nàdyàpi vi÷ràmyati // JMu_4 // te gandharvapure vasantu vibhavaü svapnàrjitaü bhu¤jatàü kurvantu kùaõam antarikùakusumaiþ sragdàma÷obhàm api / ve÷yànàü ÷a÷a÷çïgabhaïgisadç÷aü vàllabhyam àsàdya ye sarvasvakùapaõàya kevalam aho mårkhàþ sukhenàsate // JMu_5 // ÷vaityaü kalpaya kajjale kapikuleùv àropayàcàpalaü kodaõóe janayàrjavaü viracaya gràvõàü gaõe màrdavam / nimbe sàdhaya màdhurãü surabhitàm àdau rasone kuru premàõaü gaõikàjane 'pi caturaþ pa÷càt sakhe drakùyasi // JMu_6 // kàla÷ cet karuõàparaþ kaliyugaü yady adya dharmapriyaü nistriü÷o yadi pe÷alo viùadharaþ saütoùadàyã yadi / agni÷ ced ati÷ãtalaþ khalajanaþ sarvopakàrã sa ced àyuùyaü yadi và bhaviùyati viùaü ve÷yàpi tadràgiõã // JMu_7 // måóho nirvyasano vaõig vikapaño ràjàdhikàrã ÷uciþ svàdhãno bhçtako jaóo guõarata÷ cauro vyapetaspçhaþ / bhãtaþ ÷àntamatir vitaþ savinayaþ karõejapo dhàrmikaþ kiü kutràpi kadàpi ko 'pi bhavità ve÷yàjano ràgavàn // JMu_8 // {8c: for bhãtaþ var. nãtaþ} kàmo nàsti napuüsakasya kulañàvargasya nàsti trapà toyaü nàsti marãcikàsu satataü nàsti sthiratvaü ÷riyaþ / dharmo nàsti ca nàstikasya vibhavo nàsti pramattàtmanaþ snehànàü kaõikàpi nàsti gaõikàlokasya ca pràya÷aþ // JMu_9 // a÷vãye yamavàhanasya nakulasyà÷ãviùàõàü kule màrjàrasya ca måùakeùu ghañate yà prãtir àtyantikã / kùãõe 'rthe vidhureùu bandhuùu dçóhe lokàpavàde ÷anair j¤eyà kàmijaneùu saiva gaõikàvargasya naisargikã // JMu_10 // yad yåtena yudhiùñhirasya vihitaü yad viùõunà và baler yac chukreõa dhanàdhipasya kalinà ràj¤o nalasyàpi yat / saübhåyàpi ca yat suràsurabalair unmathya pàthonidher ve÷yà pa÷yata lãlayaiva kurute tat tad gçhe kàminàm // JMu_11 // vàk÷urasya raõo 'vadhiþ kutanayotpattiþ kulasyàvadhir bàndhavyasya vivàdabhåmir avadhiþ saukhyaü ÷rutasy avadhiþ / vàcàñasya vidagdhaparùad avadhir laulyaü vratasyàvadhir bandho viddhi dhanàvasànam avadhir ve÷yànuràgasya ca // JMu_12 // svàmã kråram ivà÷ritaü pariõato yogãva saüsàriõaü ÷uddho vipra ivàntyajaü janapadaþ ÷rãmàn iva ÷vitriõam / dàsãputram ivoddhataþ kuladharo nãco dhanãvàrthinaü paryante tçõatulyam eva gaõikà niþsvaü janaü pa÷yanti // JMu_13 // vipro dakùiõayà mahaiþ parijano meghodayaiþ kàrùiko durmantrã vyasanena sàhasa÷ataiþ ÷åro mçgair lubdhakaþ / bandã tyàgibhir akùarair janayità làbhàtirekair vaõig rogàrtair bhiùag arbhakai÷ ca gaõikà garbhe÷varais tuùyati // JMu_14 // aj¤ànaþ kalahaiþ subhàùitapadaiþ sabhyo 'dhamaçõair dhanã jãvaiþ ÷àkuniko durodarakaraþ ÷àrair yamaþ pràõibhiþ / gràmãõair viñapeñakaþ parijanaiþ svàmã ÷i÷uþ kandukaiþ ÷rãputrais taruõais tathà navanavair vàràïganà krãóati // JMu_15 // bhçtyaþ kuprabhusevayà narapatiþ svacchandatàdurnayair hevàkena kavir madena kulajaþ krodhàgninà tàpasaþ / yogã bhogavi÷eùalampañatayà rogã kupathyà÷anaã ràgã catvarakàminãparicayaiþ kùipràd adhaþ kùipyate // JMu_16 // ÷àlãnàü ÷alabhavrajo dhuõagaõo vaü÷apratànonnater mattebhaþ kamalàkarasya kusumodyànasya durmàrutaþ / svasbhànur vidhumaõóalasya vaóavàvakro nidher ambhasà màsàü kàmukasaüpadàü ca gaõikàkùudraþ kãlopadravaþ // JMu_17 // ÷auryasyàtivikatthanaü ripunatir mànasya duþ÷ãlatà saundaryasya samunnates taralatà j¤ànasya garvagrahaþ / ai÷varyasya vikàratà mukharatà vidyàprakarùasya ca bhràtarvibhramanarmaõa÷ ca gaõikà sarvàtmanà dåùaõam // JMu_18 // cchàyàm abhradalaiþ khalaiþ sujanatàü mànonnatiü yàc¤ayà kàrpaõyena ya÷àüsi dhårtakalayà maitrãü sukhaü sevayà / dharmaü pràõivadhena và¤chati dhanaü dyåtaprasàdeba yo ve÷yàbhi÷ ca vilàsam àtmani naràkàro 'sti gaur eva saþ // JMu_19 // nàndho mårkhasamo na sevakasamo duþkhã na yakùmopamo vyàdhir nàdhir asatsutapratinidhis tràso na bhçtyoþ samaþ / kaùñaü nàdhvasamànam indriyasamo nàriþ parastrãsamaü nànàyuùyam ava÷yanindyam atha no ve÷yàsamaü dç÷yate // JMu_20 // kiü kàko 'pi vihaügamo marur api sthànaü karãro 'pi kiü ÷àkhã ràhur api grahaþ sa ca bhaved uùñro 'pi kiü và[ha]tam / kiü kàco 'pi maõir mçgo 'pi karañiþ preùyo 'pi và mànuùaþ kiü ve÷yàpi vilàsinã sa ca tadàsakto 'pi kiü kàmukaþ // JMu_21 // kiü tat karma yad asta÷arma rasanà kiü sà na (ca) yàruütudà kiü tat prema yad asthiraü sa ca pumàn kiü nàma yo nirguõaþ / sà kiü ÷rãr upabhogam arhati na yà sevyaþ sa kiü yo 'ntaraü no jànàti tad asti kiü vilasitaü ve÷yàsu yat kçtrimam // JMu_22 // dåre tàni dhanàni yeùu malanaü mànasya saüjàyate bandhuþ sa astu sukhã mukhe madhumayo yo 'nta÷ ca màyàmayaþ / bhogàþ pralayaü prayàntu katham apy aucityabhaïgena ye yàyàtur nidhanaü varaü nidhuvanaü ve÷yàsu målyena yat // JMu_23 // asthànàbhinive÷ità ratipater aucityabhaïgo rater vaiyarthyaü navayauvanasya kim api premõaþ kalaïkàïkuraþ / saubhàgyasya vimànanà viguõatà saundaryasàra÷riyaþ ÷çïgàrasya vióambanà kim aparaü ve÷yàrataóambaraþ // JMu_24 // kruddho yasya manobhavas taruõimà yenàtmano va¤citas tais tair ya÷ ca kañàkùitaþ paribhavaiþ sàkùàd alakùmãmukhaiþ / yuktàyuktavicàraõàparihçtaþ kàmaü sa kàmã krimiþ paõyastrãùu nitambanàmani mahànimbe ratiü vindati // JMu_25 // ÷àpaþ ko 'pi mahànayaü pariõatir duùkarmaõàm ãdç÷ã daurjanyaü paramaü vidher idam iyaü sàkùàd alakùmã sthirà / sauhàrdasya ca vibhramasya ca rater bhartu÷ ca yånàü tathà yat saütyajya kulàïganàü bahumukho dàsãjanaþ sevyate // JMu_26 // saüparko 'py atikarka÷aþ paricayàbhàso 'py asaüpatkaro dçkpàto 'py avasàdasår api sakçt saübhàùaõaü dåùaõam / chàyàpi cchalanàtmikà parimalodgàro 'pi hàlàhalaü ve÷yànàü viùayeùu kiü puno 'ho saktir mahàsàhasam // JMu_27 // droho yasya pità kalàþ kila catuþùaùñis tathà màtaraþ pràõàþ sarvam alãkam arthaharaõaü nàma pradhànavratam / vikreyaü nijam aïgam aïgam api cànaïgaþ sahàyaþ svayaü tasyànartha÷atàtmakasya gaõikàvyàdheþ kim asty auùadham // JMu_28 // gçdhrã nirbharam àmiùeùu saraghà ghorà madhånàü bhare tãkùõanakhakùateùu bhujagã daü÷aprakàreùu ca / uttàneùu vivartaneùu ÷aphari vittacchale måùikà ve÷yà kàmukava¤canàya bhuvane råpair anekaiþ sthità // JMu_29 // sàmràjyaü madhumàüsamatsyagilanaü mantrã jaratkuññanã daõóyaþ sàrthakiràñasånuradhanàþ ÷çïgàriõaþ kiïkaràþ / àcàro bahugàlidànam adhamo mitraü dhanaü jãvitaü ve÷yànàü puracàra ... tha bhagnaþ priyaþ // JMu_30 // ràgãti pratipattibhår vita iti pràpto 'tivandyaü padaü ÷làghàrho vyasanãti hãnakula ity agryaþ kuñumbaþ svayam / mànyaþ pràhata ity aho kitava ity àpta÷ ca kiü vàdhikaü sarvàvastha iti pramàõapuruùo ve÷yàbhir abhyarcyate // JMu_31 // màüspàkotkañamadyagandhi viharacceñãnañãsaükulaü yad ve÷yàyatanaü bhujaüga parayà bhaktyà puraþ pa÷yasi / atràste gçhadevatà vidadhatã digghaññanaü kuññanã yasyàþ pratyaham àóhyakàmukapa÷uvràtopahàrair baliþ // JMu_32 // {32a: on màüspàkà see Pàõini 6.1.144: aparasaparàþ kriyàsàtatye} pratyaïgàrpaõacàrucàñukaraõapremocitapràrthanà ÷rãvàtàyanadar÷anàdigaõikàlokasya dharmaþ paraþ / kuññanyàþ puna utkañotkañam idaü tatràsty agastyavrataü yat pràõàhutir ekakaiva sakalaã ratnàkaraiþ kàmibhiþ // JMu_33 // kandarpapratibhånive÷itavalãrekhàvalã÷obhite lãloda¤citabàhupà÷ayugalàpàtai÷ ca bhoþ kàmukàþ / ve÷yànàü vipule nitambaphalake ÷àraiþ kañàkùair ito yad vaþ krãóitam atra dàsyati puro dàridram evottaram // JMu_34 // ÷ålenàdya mçtàham adya sarajàþ kartavyam adya vrataü tyàgã nàsti tato 'dhiko 'para iti ÷làghà vipakùasya ca / kaü cin notsahate sa ràjatanayo jànàti màtà mamety evaü mugdhabhujaüga råkùagaõikàvàco 'ciràc chroùyasi // JMu_35 // màlinyaü prakañikaroti nibióaü nairguõyam àtanvate(sã) jãrõasnehaparamparà vidadhate pàtre 'py aho dåùaõam / ve÷yà dãpa÷ikheva bhàti rajanau råpabhramàndhãkçto yatràyaü kurute pataïgapatanaü hà hà bhujaügavrajaþ // JMu_36 // ke÷àkarùaõakarmaõi vyavasità vãryaü harantã paraü mlàniü kàm api tanvatã smitamukhã lagnà ca karõàntike / utkampaü mativibhramaü vidadhatã yånàü ÷anair nindità tàruõyasya janàpavàda ... ve÷yà ca saüdç÷yate // JMu_37 // yo 'yaü nirdayadantakhaõóanakaro buddhiprayogair hañhàn nãrandhro bhujayantrapãóanavidhiþ sollàsam utpàditaþ / tenekùor iva kàmukasya sarasasyàdàya sàraü paraü ve÷yàbhiþ kriyate bahir yadi paraü niùkàsanaü ÷alkavat // JMu_38 // {38d: ÷alka=÷akala} vàgbhir bhartsanam aü÷ukàdiharaõaü saütàóanaü muùñibhiþ kiü cànyad viparãtadar÷nam adhaskàro 'tha pàdàhatiþ / ityàdi prathamaü yadeva surataprauóhopacàrakrame ve÷yà pa÷yata tat tad eva kurute nirvàsane kàminàm // JMu_39 // yad bhåyaþ paricumbanaü yad asakçtsarvàïgam àliïganaü yat paryutsukam ãkùitaü sarabhasaü yac càñukotkaññanam(utkãrtanam?) / yat sadbhàvakathànakaü rahasi yat kiü cid abhyarthanaü ve÷yànàü viùavat tad eva nipuõaü cintyaü sadà kàmukaiþ // JMu_40 // bibboke bakaceùñitaü bahuvidhabhråvibhrameùu bhramaü kauñilyaü nakharakùateùu suratopàyeùu màyàü svayam / sãtkàràntarasatyam arthaharaõaü sarvatra ye jànate ve÷yànàü paramaü rahasyam avanau te ke 'pi medhàvinaþ // JMu_41 // kiü cit pràhuõakàgamena kim api prastàravistàravad yàtràcaitratithikramaiþ kim api ca krodhaprasàdodayaiþ / kiü cit kà¤canaratnavastraviùayair nànàvidhair dohadair dvàràõy arthavinirgamasya gaõikàþ kurvanti ÷çïgàriõàm // JMu_42 // {42a: pràhuõaka= a guest} arthuùmà pitçlàlanaü viñaghañàmelaþ priyammanyatà tàruõyaü nagare sthitis taralatà dhiþ kàma÷àstraü prati / saïgãtaü rajanã vidhur madhumadaþ spardhà sapatnais tathà ve÷yànàm anuraktavittaharaõe kurvanti sàhàyakam // JMu_43 // vaidagdhãm avadhãraya vyavahitaü kàryaü kalàkau÷alaü saujanyena gataü kim anyad aphalo rà÷ir guõànàm api / yasmàn na praõayena na praõatibhiþ premõà na na prãõanair na pràõair api te bhujaüga gaõikà vittaü vinà tuùyati // JMu_44 // dàsã nàtha tavàham eva vibhavaþ sarvas tvadãyaþ sthito mà màü nirdaya mu¤ca ÷ånyam akhilaü manye jagat tvàü vinà / ity uktvà sahasà bhujaïgapurato yad ve÷yayà rudyate bhuktocchiùñadaridrakàmivibhavàs te kevalaü tad viduþ // JMu_45 // svapne kàm api saüsmaran priya mayà dçùño 'si tat te balàd evaü màü prati sàüprataü kim ucità niùkàraõaü va¤canà / taj jàgarmi varaü ni÷àsu yad asau nidràpi me drohiõãty àlàpair gaõikàgaõena na ca ko vi÷vàsyate kàmukaþ // JMu_46 // bhråbhaïgair atibhaïguraiþ kuñilitapràntas tathà kuntalaiþ sopekùair iva cakùuùoþ saralitàpàïgai÷ ca bhaïgyantaraiþ / àtmãyàü calacittavçttiracanàü ve÷yà varàkã sadà yånàü dar÷ayatãva te yadi paraü måóhà na taj jànate // JMu_47 // vakroktyà prathamaü niràdaratayà pa÷càt tataþ kena cid dàtavyaü bahu tatra yàmi bhavatàm(tàd) bhåyo 'pi nau saügamaþ / ity ukto 'pi na budhyate khalu yadà ràgã daridro jaóa÷ ceñãbhir bahubhàùitair api tadà hastàrgalair vàryate // JMu_48 // bhåyaþ kàlava÷àt tam arjitadhanaü dçùñvàtha madvallabhaþ saþ kruddho gamitas tvayeti kalaho màtrà samaü jàyate / kçtvà taü prati ca vratàdi virahaü svaü nàñayitvà tatas tasmin mitramukhena saüdhir aparo ve÷yàbhir utpàdyate // JMu_49 // prauóha pràõada kànta nàtha subhagodàra priya tvàü vinà kiü vittena gçheõa kiü kim asubhir hyo 'pãti yo bhàùitaþ / tasyaivàdya nirà÷a durbhaga pa÷o nirlajja gacchàdhunà dhik tvàü nirdhanacaïgam ity apavadan hrãto na ve÷yàjanaþ // JMu_50 // ke cid dyåtakarà bhavanti katicid bhikùàcaràþ kiïkaràþ ke cit karmakaràþ pare dhanavatàü ÷làghàkaràþ ke cana / skandhàsaktapañaccarà dya(a)nucarà ÷okàd akiücitkaràs te 'mã kàmivaràþ purà samabhavan ve÷yàsu ye gocaràþ // JMu_51 // ve÷yàbhir viva÷ãkçtaþ kupuruùaþ saüjàyate durgato daurgatyena durodare nipatitaþ svaü hàrayaty eva sa / ruddho dyåtakaraiþ karoti vidhura÷ cauryaü tatas taskaro vadhyaþ syàn nçpater aho nu viùayàsakter durantà gatiþ // JMu_52 // àjãvaþ kapañànuràgakalayà doùo na duþ÷ãlatà vaidhavyaü na ca bàdhate sadasatoþ saübþàvanà vyatyayàt / yatkimcitkaraõe parasvaharaõe vrãóà na pãóàkarã no và ràjabhayaü ca hã bata sukhaü jãvanti vàrastriyas= // JMu_53 // strãti prãtikaraü puraþ pariõatau hàlàhalaü kevalaü sarvasya vyasanaü kilaitad adhikaü tatràpi ve÷yeti ca / pràdhànyena tatas tad eva kathitaü yat tatprasaïgena ca vyàkhyàtaü guõadoùajàtam ucitaü cintyaü tad apy àdaràt // JMu_54 // cetaþ÷vàpadavàgurà da÷aguõasphàrasmaroóóàmaràþ kartavyàvadhayaþ(?) samudralaharãpårair ivotpàditàþ / nàpi svàmyasamarpaõena na sakhe sakhyà (?) virodhena và gåóhàntarmukhasàhasavyatikaràrakùyàþ paraü yoùitaþ // JMu_55 // bhasmasnànamahàvrataü katipaya÷rãbhraùñasaübhàvitaü sarvàpahnavahastalàghavakalàkåñàkùa÷ikùàtmakam / pratyà÷àpunaruktahàraõajagaddrohaü vivàdàspadaü dàridryasya nimantraõaü kim aparaü dhig dyåtalãlàyitam // JMu_56 // hiüsànirghçõakarmabhåþ pratipadànekapramàdaprasår avyàpàradhurandharà pratikçtà gràmyair jaghanyaiþ ÷vabhiþ / ÷ånyàraõyasadàpravàsavirasavyàyàmamithyàguõàþ kàyakle÷aphalàvadhir matimatàü sevyà mçgavyàpi kim // JMu_57 // ÷aucàcàravicàravàhyam akhilàkàryàhitàcàryakaü tattadgopyarahasyamantrabhiduraü nirnai÷am akùõos tamaþ / yattadvàddakalipramàdavividhonmàdaiþ pi÷àcàyitaü madyaü mårtam amedhyam etad itaràd anyasya kasya priyam // JMu_58 // ulkàpàtasahodaraü sahacaraü naidàghajha¤jhàmaruj jhampànàü harakaõñhalàlitagaradroõãkuñumbãkçtam / jihvàgre karapattramitram ani÷aü tat karka÷aü durvaco yasyàste vada kadvadaþ katham aho sa api svayaü jãvati // JMu_59 // caõóaü daõóam akàõóa eva kalayan ràjà prajànàü yamaþ kurvan durvyayam arthadåùaõaruciþ svasyaiva sa drohakçt / saumyaþ saumyakaro 'tivi÷vanayanànando 'bhinandyaþ satàü sa÷rãkaþ kamalàkara÷ ca suùamàü kàü kàm aho nàrhati // JMu_60 // saüsàrasya mahe÷varo dinapatir dhvàntasya vaidyo rujàü pràya÷cittam aghasya ÷àstram aparij¤ànasya toyaü tçùaþ / siddhàj¤à garalasya tãrthasaraõaü vçddhatvavaiklavyayoþ saptàïgavyasanàvaleþ pra÷amanopàya÷ ca ÷ikùà satàm // JMu_61 // oükàraþ sàhasànàü nijaguõanipuõapratyavekùà sukhànàü kàdàcitkaþ prayogaþ sakalaparicayopàdhivaidagdhyabandhuþ / kaùñànàm antyakàùñhà dhanarasikavaõiglokayàtràprasaïgo jãvajjanmàntaraü cety alam atibahunà svasti de÷àntaràya // JMu_62 // yady apy asti savistaràdbhutakathàbhåyiùñhanànàvidha-vyàkhyàyàü niravadyahçdyacaritodàraü ca de÷àntaram / tatràpi svagçheùu guõavadgoùñhãgariùñhãkçta-sphàro 'nàratabhàratãrasapariùyandaþ sakhe sundaraþ // JMu_63 // te vandyà makarandabindumadhurair abhyutthitàd akùarair yeùà vànti sarasvatãparimalodgàrà mukhàmbhoruhàt / vandyàs te 'pi tadantaràlapatità ye bhçïgabhaïgãjuùaþ sàndrànandakarambitaü jagad idaü vindanti nindanti ca // JMu_64 // dçùñvà de÷am a÷eùam à jalanidher àlokya kautåhalàd àsthànãr avanãbhçtàü ca punar apy àgatya de÷aü nijam / kàruõyàt taruõaü janaü prati satàm abhyarthanàbhis tathà so 'yaü saüprati Jalhaõena kavinà Mudghopade÷aþ kçtaþ // JMu_65 // vidyàbhyàsaparamparàparicayair bàlyaü kçtàrthãkçtaü tàruõyaü taruõãnirantaraparãrambhai÷ ca saübhàvitam / asmàkaü surasindhurodhasi punaþ ÷aübhàvadaübhàrcanair vçddhatvasya vi÷uddhatàü janayituü kartavya÷eùaþ sthitaþ // JMu_66 //