Jiva Gosvamin: Gopalacampu - Uttaracampu 5-6 Input by ... ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ atha pa¤camaæ pÆraïam kaæsa-vadha-kathà [1] atha ÓrÅ-k­«ïena bhÃsamÃnÃyÃæ ÓrÅ-vraja-rÃja-sabhÃyÃæ puna÷ prÃta÷-kathÃ, yathÃ- [2] snigdhakaïÂha uvÃca,- atha rajanir ajani; prajÃtÃyÃæ ca yasyÃæ bahu- ÓivÃyamÃnà Óivà ÓrÅ-k­«ïaæ prati Óivà jÃtÃ, kaæsaæ prati sphuÂam aÓiveti sthite tasyÃæ rajanyÃæ svapna-jÃgarayos tasya mahÃ-bhaya-jananyÃæ vyatÅtÃyÃæ sa punar dambhÅ gambhÅraæ malla-lÅlÃrambhaæ sambh­tavÃn | tataÓ cÃlaÇk­tÃnÃæ cÃlaÇk­tÃnÃæ ca Óubhra-ma¤ca-prapa¤cÃnÃm adhimadhyam-adhyastaæ raÇga-sthalaæ bhrÃjamÃna-citra-viracanaæ babhrÃje | vidyud-bhrÃjamÃnÃd abhra-Óarad-abhrÃïÃæ tÃrakitaæ nabha iva | [3] tatrÃpy unnatatama-ma¤cam a¤can kaæsa÷ svayam akhila-durjana-rÃjÃvataæsati sma | tat tu rÃjÃdhipatÃ-garva-grastatayà sambhavad api trastatÃyÃm eva paryavasyati sma | tatra ca- akrÆrÃnakadundubhÅ yad ak­ta sve ma¤cake prÃntayo÷ paurÅïÃæ gaïa-bhÃji devaka-sutÃæ nandÃdikÃn dÆrage | kiæ ca dvÃri gajaæ dadhe kuvalayÃpŬaæ nijÃgra-sthale mallÃn kÆÂatayà sa bhoja-n­patis tasmÃn na ka÷ k«ubhyati? ||GC_2,5.1|| (ÓÃrdÆla) tatra ca- kaæsÃj¤ayÃsÅd yad vÃdyam atra malla-kalocitam | tad eva maÇgalaæ jaj¤e prasthÃne rÃma-k­«ïayo÷ ||GC_2,5.2|| (anu«Âubh) [4] atha tayor nija-tad-anargalatÃ-vya¤janÃya svayam anÃgamya prathama-prasthÃpita- sthavira-gopa-vargayo÷ k­ta-prÃta÷-k­ti-sargayor yadà raÇga-pura-dvÃra-pura-pradeÓa-praveÓa÷ samajani | tadà tu loka-kolÃhalata eva sarvas tat kalayÃmÃsa | [5] tataÓ ca sadotkaÂaæ madotkaÂaæ galatkaÂaæ nago và nÃgo veti nirïinÅ«atÃæ k­ta-vrŬaæ kuvalayÃpŬaæ ni«pŬayitum aæÓukam ÃpŬaæ ca d­¬hÅkurvann agraja-sakhi-vraja-k­tÃnuvrajana÷ suretara-mardana÷ svayam agresaratÃm avÃpa | snigdhà nya«edhan ye tatra girà svaæ Óatravas tathà | ubhayÃæs tÃn smitenaiva paÓyan dvipam agÃd dhari÷ ||GC_2,5.3|| (anu«Âubh) [6] tataÓ ca ÓrÅ-hariïÃ- tad-vartma-prÃrthanaæ tat-kupita-gajam api prÃrdanaæ tan nijÃÇga- syÃbhÅk«ïaæ tasya Óuï¬Ã-rada-pada-valanaæ tat tato mocanaæ ca | tat-pucchÃkar«aïaæ tad-bhramaïam abhimukhÅbhÆya tat-tìaïaæ tad vidrutya drÃk patitvà drava-bharam anu ni«pÃtanaæ saæbhramayya ||GC_2,5.4|| (sragdharÃ) tad-dadbhyÃæ va¤citÃbhyÃæ k«iti-hati-valanÃt k«obhaïaæ tat punaÓ ca pratyÃsadyÃgra-hasta-grahaïa-racanayà sraæsanaæ bhÆmi-p­«Âhe | tad-var«mÃkramya tat-tad-daÓana-vighaÂanaæ tena tad-ghÃtanaæ ca dra«ÂÌn sindhos taraÇga-pratimam anayad unmajjanaæ majjanaæ ca ||GC_2,5.5|| (sragdharÃ) hastina÷ kathite ghÃte hastipÃæ tat-kathà v­thà | malle k«uïïe tu tat-sthÃnÃæ yÆkÃnÃæ tat kim ucyatÃm? ||GC_2,5.6|| (anu«Âubh) [7] tadà cÃyaæ viÓe«a÷,- paryaÂan naÂa evÃyaæ siæha eva sa saæharan | bhindan bhiduram eveti kariïà harir aik«yata ||GC_2,5.7|| (anu«Âubh) hatvà nÃgaæ danta-yugmaæ g­hÅtvà bhrÃtre prÃdÃt kaæsa-Óatrus tad ekam | eko nirmÃty Ãvayor yad yaÓas tad- dvi«Âhaæ di«Âaæ syÃt samantÃd itÅva ||GC_2,5.8|| (ÓÃlinÅ) ku¤jaraæ harir aghÃtayad balo'py atra rakta-mada-bindubhiÓ cita÷ | pÃripÃrÓvikatayà tad-antike cchÃyayeva yad asau tadÃbhramat ||GC_2,5.9|| (rathoddhatÃ) [8] tad evaæ gÅr-vÃïà api yad b­æhita-vÃïÃd bhayam ayamÃnÃs tata eva kila ÓaÓvad asvapnÃn nÃmnÃpy asvapnà jÃtÃ÷ | so'yaæ kuvalayÃpŬa÷ karÅ dÃna-vÃri-varÅyÃn api dÃna-vÃri-k­ta-dÃnam ÃptavÃn iti te punar lekhà vismayena lekhà ivÃsan | tatra ca sati kaæsaæ prati sahasà na kaÓcana bhiyà ÓaÓaæsa | [9] tad anu ca- pÆrvÃha-luïÂhita-n­pÃæÓuka-ÓobhitÃæÓÆ sadyo-vighÃtita-mahÃ-gaja-danta-pÃïÅ | tad-rakta-dÃna-racitÃÇgada-kaÇkaïau tau tÃd­g-ganair viviÓatur n­pate÷ purastÃt ||GC_2,5.10|| (vasanta) Óauryam eva puru«asya bhÆ«aïaæ yatra heyam api yÃti geyatÃm | danti-rakta-mada-bindavas tanuæ kaæsa-saæsadi tayor arÆrucan ||GC_2,5.11|| (rathoddhatÃ) dvi«anto bhÅ«mÃÇgaæ dad­Óur ajitaæ tarhi puratas taÂasthà madhyasthaæ praïaya-manasa÷ Óarma-vapu«am | viÓe«aæ tatrÃpi sphuÂam adhiyayus te bahu-vidhaæ yathà bhÃvas tadvad yugapad ayam uccair vibhavati ||GC_2,5.12|| (ÓikhariïÅ) varïyaæ tad và kiyad iha bhavet tasya mÃdhurya-varyaæ jÅvat-kaæse'py atha sadasi yad vanditaæ loka-lak«ai÷ | tejas tad và katipayam ita÷ kathyatÃæ yatra magnaæ prÃïantaæ taæ m­tam iva surà menire bhoja-rÃjam ||GC_2,5.13|| (mandÃkrÃntÃ) [10] athÃgatau ca g­hÅta-m­ïÃla-nÃla-hasta-hastinÃv iva dh­ta-danti-dantau b­had-urasvantau so'yam eva kim iti sÃvahela-Óaæsanena kaæsaæ vilokya tau Ólokya-caritau taæ p­«Âha-deÓa-parÃm­«Âaæ kurvantau tata ito d­«Âi-vis­«Âiæ cakratu÷ | [11] tataÓ ca pariv­tya ÓrÅ-hari÷ punar aho apaÓyat tri-divasya vartmÃrdham evÃnu-vartamÃna÷ so'yaæ vartate, tasmÃt tatra prasthÃpanam asya nÃtidÆrÃvasthÃpanam iti hasitvà sakhibhir akhilai÷ saha lasitvà ca parasparaæ paraæ v­ttaæ vartayÃmÃsa | [12] atha sva-hata-gaja-rakta-raktatayà pralaya-kÃla-kÃya-vyakta-nÅla-lohitÃyamÃnatÃ-pÃtrasya gÃtrasya vilokana-mÃtrata÷ prÃpta-tejo-dhvaæsaæ kaæsaæ kav imÃv iti Óaæsantaæ pÃrÓva-vartina÷ procu÷,- etav eva tau iti | [13] kaæsa uvÃca,- anayo÷ karayo÷ kiæ d­Óyate? gÃtraæ và kena citra-pÃtraæ k­tam? [14] sarve'py Æcu÷,- kuvalayÃpŬasya dantÃv ivÃvakalyete gÃtraæ ca tad-rakta-raktaæ bhavet | [15] kaæsa÷ sa-saærambha-dambham uvÃca,- haæho! aæho-valità dvayam api vÃÇ-mÃtra-pÃtrÃyamÃïam idam asambhavam | [16] atha punar adattottare«u bhayottare«u ca te«u svayam eva tayo÷ prabhÃvas taæ bodhayÃmÃsa | yata÷, yadi tvaæ re kaæsa svayam asi balÅ tarhi dhig amuæ kathaæ dvÃre nÃgaæ kalayasi na tatra svaka-vapu÷? | radÃbhyÃæ sa ÓreyÃn iti yadi tad ÃvÃm iva kathaæ na tau g­hnÃsÅti dhvanitam amukÃbhyÃæ sva-kalayÃ? ||GC_2,5.14|| (ÓikhariïÅ) [17] tad evaæ sati- so'yaæ pÆtanikÃm ahan ÓakaÂakaæ vyÃvartayat taæ marud- daityaæ prÃrdayad arjuna-dvayam api prÃrdat tad ity Ãdikam | ÓrÅmad-gokula-kelim asya kalayan loka÷ purà paÓyatas tÃæs tarhy Ãrdayad adya cÃrdayati bho÷ paÓyÃparÃn Ó­ïvata÷ ||GC_2,5.15|| (ÓÃrdÆla) [18] tatra ca nayanayor vistÃraïayà tÃbhyÃæ tayo÷ sakalam api rÆpaæ yugapat pÃtum iva varïanÃ-rasa-rasanÃyÃÓ cÃlanayà nikhilam api mÃdhuryaæ le¬hum iva tal-lÃbha-parva-garvata÷ sphuÂa-nÃsÃ-puÂayo÷ phullanayà tÃbhyÃæ samastam api saurabhyam abhyantare praveÓayitum iva muhur apy astÃbhyÃæ hastÃbhyÃæ nirdeÓanayà tÃbhyÃæ sÃÇgam apy aÇgam ÃliÇgitum ivehamÃne sukhaæ ca sacamÃne sura-nara-sarge ÓabdÃyamÃne ca citra-vÃditra-varge sarve«Ãæ mukhata÷ sarva-sukhada-stuti÷ prastutim avÃpeti | [19] sa e«a tat-prabhÃva-viÓe«a÷ ÓaÓvad bhÃvanÃm abhibhavan vibhavati sma | yatra kaæsena yuddhÃya pÆrvam eva prerità viparÅta-vÃditÃyÃm api mallÃ÷ stutÃv eva paryavasitÃ÷ | [20] tathà hi- tad evaæ sthite krÆra-dhÃmà cÃïÆra-nÃmà ÓaÓaæsa; yatra he nanda-sÆno! he rÃmeti nirÃdara-pit­-nÃmnà vinà ca tan nÃmnà sambodhana-dvayam anyathÃ-bodhanÃya pravartitam api sarasvatyà tad-vÃg-indriyaæ stuty-artham eva nartitam ÃsÅt | he pit­-nÃmnà sva-nÃmnà ca sucarita-samudÃcÃra-kumÃra-dvayatayà samÃnÃvatÃra! ÓrÆyatÃm iti | [21] ÓrÅ-k­«ïa÷ sa-smitam uvÃca,- kÃmam Ãj¤ÃpyatÃm | [22] cÃïÆra uvÃca,- bhavator bhÃga-dheyaæ cetasi kiyad ÃdheyatÃm Ãpnotu | [23] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- kÅd­Óam? [24] cÃïÆra uvÃca,- te'mÅ mahÃrÃja-caraïà bhavator anugrahamaya-did­k«Ãcaraïà virÃjante iti | [25] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- satyam, ki¤cid asmat-k­tyaæ punar upadiÓyatÃm | [26] cÃïÆra uvÃca,- saÇgatam evedaæ bhavata÷ saÇgÅrïam | tathÃpi yuvayor ita÷ ÓaÓvat-parÃÇ-mukhatà nÃsmÃn sukhayati | [27] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- vayaæ vanecarà narà na rÃja-gaïe gaïeyÃnÃæ nÅtim unnÅtim ÃnayÃma÷ | samprati tu bhavad-upadeÓam evÃnusaranta÷ sa-deÓa-rÆpam Ãcari«yÃma÷ | [28] cÃïÆra uvÃca,- samprati yuvÃæ prati rÃja-varya-caraïà yad ÃdiÓanti, tat punar ÃcaryatÃm | [29] ÓrÅ-k­«ï÷ sa-vinayam ivÃha sma,- malla-tallaja! yathÃ-yatham ÃdiÓyatÃm | [30] cÃïÆra uvÃca,- asmÃbhi÷ saha bhavantÃv atha krŬÃ-sukham anubhavantÃv iha bhavatÃm | [31] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- bÃlÃnÃm asmÃkaæ krŬÃvalocanaæ rÃj¤Ãæ rocanam eva, kintu yu«mÃbhir iti Óocanam eva pratipadyate | tasmÃd bhavatÃm eva tad idam upahÃsa-prakÃÓanam, na tu tatra-bhavatÃæ rÃja-vibhavatÃm upapadyate | [32] cÃïÆra uvÃca,- rÃja-caraïebhya eva Óape | rÃj¤Ãm eveyam Ãj¤Ã | [33] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- katham iva? [34] cÃïÆra uvÃca,- bÃlas tvaæ na hi pÆtanÃdi-dalanÃd ÃsÅr na vÃvidyathÃ÷ paugaï¬a÷ k«iti-bh­d-vidhÃraïa-mukha-krŬÃ-kula-vyÃp­te | naivÃyaæ ghaÂase kiÓora iti ca pratyak«a-dig-dantivad danti-prÃrdanatÃnta-karma-racanÃd rÃj¤as tata÷ kautukam ||GC_2,5.16|| (ÓÃrdÆla) [35] ayaæ tu tava jyÃyÃn pralambÃdyÃlambha-karmaïà jyÃyÃn eva | [36] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- v­thÃsmad dve«Ãd eva pÃpÃt te«Ãm anyathÃpattir jÃtÃ, parvataÓ ca labdha-makha-parvatayà Óataparva-pÃïer garva-kharvaïÃrthaæ svayam eva tathà jÃta÷ | svayaæ tu vayaæ yathÃvad eva sarvathà vartÃmahe | dhanur api purÃtanatayà purà ghuïÃkÅrïam iva jÅrïaæ vahadbhir dÆrÃd vikÅrïatayà svayam eva dÅrïaæ sat sparÓa-mÃtrÃt viÓÅrïaæ jÃtam | kuvalayÃpŬaÓ ca pŬayituæ dravann apadravantaæ mÃm anÃsadya sadya÷ p­thivyantar dantÃv avagìhÃv Ãcaraæs tÃv Ãkra«Âuæ na ÓaÓÃka, paraæ tu praghaÂyamÃnatayà truÂy-antÃv eva ghaÂayan sva-prÃïÃn api vighaÂayÃmÃseti | tatra tatra ÓÅghratÃghrÃtÃlokena lokena punar aham eva tatra kÃraïatayà ghaÂayÃmÃse | tathà hastipà api tad adhastÃd dhastim Ãpannà eva vipannà iti mÃnyathà manyathÃ÷ | [37] cÃïÆra uvÃca,- bhavatÃnucitam eva saÇkucita-cittÅbhavatà tad idam apalapyate | rÃja-mahÃÓayÃs tu tatra tatra na jÃtÃnuÓayÃ÷, pratyuta cirÃya nijÃntika-sthÃpitÃnÃæ garvitÃnÃæ garva-damanÃrtham eva tatra prasthÃpitÃnÃæ te«Ãæ v­thÃ-k­ta-pÃlana-viÓe«ÃnÃæ parÅvartÃd bhavantÃv eva kevalÃv Ãtma-balÃya kalpayitum icchanti | [38] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- tad atÅvÃsmÃkaæ vismÃyakaæ bhÃgyam | kintv ÃtmanÃtmana÷ stutyà prastutyà lajjÃmahe | yad etaæ ÓrÅ-mahÃrÃjam indra-padam api prÃpayituæ sevÃæ kari«yÃma÷ | tathÃpi malla-vidyÃyÃæ na vayaæ k­ta-vidyà iti saÇkucati cittam | [39] cÃïÆra uvÃca,- etad apy apalapitaæ v­thà mà k­thÃ÷ | yac chrutaæ viÓrutam idam | gopÃ÷ khalu go-pÃlanaæ kurvanta÷ sadÃsmÃkaæ vidyÃm abhyasyantÅti | tasmÃd akapaÂatayÃsmÃbhir yu«mÃbhir api rÃj¤Ãm Ãj¤Ã pÃlanÅyÃ, na tu cÃlanÅyà | [40] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- tathÃpi vanyÃnÃm asmÃkaæ na dhanyà tad vidyà vidyata iti sadyas tÃvad yu«mac chi«Âim Ãcaranta÷ svayaæ rÃj¤a÷ saæj¤apanÃya ca sampatsyÃmahe | [41] atha tad etat paryantaæ udantaæ santanya danti-danta-dvayaæ kaæsa-puratas tad-vak«asÅva maÇk«u ÓaÇkuvan nikhanya mu«Âikena mu«Âi-prahÃra-hata-pralambaÓ cÃïÆreïa cÃnÆru-vihagÃnuja-vÃhana÷ sasa¤ja | labdha-bala-praÓastinà mahÃ-hastinÃbhinavatayà dÅvyad-divya-siæha iva | tatra ca- hastÃhasti bhujÃbhuji prathayator aÇghry-aÇghri cÃbhun mahaj- jÃnÆjÃnu kaÂÃkaÂi prathanayà krodha÷ samudbuddhavÃn | mu«ÂÃmu«Âi talÃtali prathamakaæ yac cÃnyad ÃsÅt tayor yuddhaæ tad dhari-mallayor bahu-vidhaæ buddhaæ kiyat kalpatÃm ||GC_2,5.17|| (ÓÃrdÆla) kiæ tu cÃïÆrakaæ k­«ïa÷ kÃmapÃlaÓ ca mu«Âikam | hasta-rodhaæ dadhat kaæse ÓvÃsa-rodhaæ vinirmame ||GC_2,5.18|| (anu«Âubh) ekaæ tatra babhÆva citram akhila-j¤ÃnÃtidÆraæ yathà sÃÇgaæ svÃÇgam akar«i yarhi hariïà vinyÃsi tad yarhi ca | vyÃtyÃsa÷ sphurati sma tarhi balavan malle tu kiæ cÃsphurad dÆrÃd apy asak­t pari-pratinidhir ghÃtÃdikÃnÃæ vidhi÷ ||GC_2,5.19|| (ÓÃrdÆla) satyaæ prÃharatÃæ mallÃv api mÃdhava-rÃmayo÷ | javÃd b­æhayamÃnau tau na tu tal lak«yatÃæ gatau ||GC_2,5.20|| (anu«Âubh) [42] tad evaæ sthite tat-prabhÃvam ananubhavatÃm anubhavatÃm api kaæsaæ praty eva do«a-Óaæsanam ÃsÅt | tatra pÆrve«u mallÃnÃm api yathÃ- tatra cÃdau te«Ãæ bhÃvaneyam,- etau syÃtÃæ su«Âhu bÃlau bali«Âhau kiæ tu Óre«ÂhÃæ malla-vidyÃæ na vitta÷ | tasmÃt kasmÃd bhÆbh­d asmÃn m­dhe'smiæs tad-vidyÃnÃæ pÃragÃn và niyuÇkte ? ||GC_2,5.21|| (ÓÃlinÅ) [43] ante tu- j¤ÃtvÃpy uccais tÃv imau malla-vidyà ÓÃstra-j¤ÃnÃm Ãdi-vij¤Ãna-vij¤au | hà dhiÇ mau¬hyÃd eva kaæso'yam asmÃn etad yuddhe bhÅruko'pi nyayuÇkta ||GC_2,5.22|| (ÓÃlinÅ) [44] tathÃnye«Ãm api nÃrÅ-pracurÃïÃm akrÆrÃïÃæ kaæsÃya do«a-Óaæsanaæ, yathÃ- kva mallà vajrÃdri-pratima-vapu«a÷ kvÃti-m­dulÃv imau bÃlau tasmÃd iha yad anumantÌn dhig adhipÃn | kathaæ và te nindyà na khalu vayam asmin sadasi ye satÃæ dvi«Âe d­«Âiæ sakutukam ivÃmÅ vitanuma÷ ||GC_2,5.23|| (ÓikhariïÅ) dhig asmat-puïyaæ yat katham api harer vÅk«aïa-lave' py abhÆd utpÃto'yaæ praïayi-janatÃ-rÃk«asa-nibha÷ | vrajan vanyÃæ prÃtar vrajam api viÓan sÃyam amuka÷ sukhaæ yÃsÃæ strÅïÃæ vahati vara-puïyÃ÷ param amÆ÷ ||GC_2,5.24|| (ÓikhariïÅ) dhig asmÃn yÃ÷ kaæsÃd bhayam anus­tà nÃma ca hare÷ samarthà vaktuæ na vraja-vara-d­Óas tÃ÷ kati numa÷ | sadà yà gÃyanti sva-g­ha-bahu-karmaïy api guïÃæs tadÅyÃn ÓaÓvat tad dh­di ca viharanti pratipadam ||GC_2,5.25|| (ÓikhariïÅ) kasyÃtulaæ phalam idaæ yad amu«ya rÆpaæ lÃvaïya-sÃram asamaæ svata eva siddham | ekÃnta-dhÃma vibhÆtÃyaÓaso÷ samantÃd d­gbhi÷ sadà nava-navÃbham amÆ÷ pibanti ||GC_2,5.26|| (vasanta-tilaka) tÃsÃæ premïa÷ parama-mahimà Óakyate kena vaktuæ paÓyÃsmÃkaæ tam anugatavac cittam etad vihÃya | yad govinda÷ Órama-maya-rucÃpy e«a sarvasya ceta÷ kar«aty arvÃg api tad anuga÷ su«Âhu saÇkar«aïÃkhya÷ ||GC_2,5.27|| (mandÃkrÃntÃ) kruddhaæ Óatrum abhidravann api hari÷ smerÃn anÃbje rasol- lÃsÃd gharma-jalaæ dadhad vilasati svÃæ saumyatÃm atyajan | yad rÃma÷ sphuÂa-Óoïa-netra-vadnas tat-kopata÷ Óobhate tac cÃsya prak­tir yad e«a sa hare÷ sÃk«Ãt pratÃpÃnala÷ ||GC_2,5.28|| (ÓÃrdÆla) ete ÓrÅ-vasudeva-nanda-valitÃ÷ ÓrÅ-devakÅ-saæhatÃ÷ sarve sÃdhu-janÃÓ ca mÃd­Óa-girà dÅptÃntara-jvÃlayà | yasmÃt tÅvra-nibhÃlanaæ vidadhata÷ k«ubhyanti kaæse muhus tasmÃd asya vinÃÓa eva ciratÃ-bhÃnaæ vinà setsyati ||GC_2,5.29|| (ÓÃrdÆla) [45] atha tat-prabhÃvam anubhavatÃæ kaæse do«a-Óaæsaïaæ, yathÃ- so'yaæ mÆrkha÷ svÃntare bhÅta eva nyÃsthan mallÃn ya÷ purastÃn murÃre÷ | yadvad vyÃdha÷ ko'pi saÇgopitÃtmà siæhasyÃgre nyasyati grÃma-siæhÃn ||GC_2,5.30|| (ÓÃlinÅ) ya÷ pÆtanÃdi-balam asya ninÃya nÃÓaæ ya÷ Óakra-garvam api kharvayati sma sarvam | ya÷ sarva-sarjakam amÆmuhad Æha-varjaæ taæ bhoja-rì abhibhavan kila bìham Å«Âe ||GC_2,5.31|| (vasanta-tilaka) kva k­«ïa÷ sva-prakÃÓÃtmà malla-saÇgha÷ kva tÃmasa÷ | yuddhaæ paÓyÃnayoÓ citraæ tejas timirayor iva ||GC_2,5.32|| (anu«Âubh) saÇghar«e'pi mitha÷ sp­«Âir nek«yate k­«ïa-mallayo÷ | Ãdyasya Óakti-vaiÓi«ÂyÃt tejas timirayor iva ||GC_2,5.33|| (anu«Âubh) ucchÆnatvaæ k«atajam api na prek«yate dve«i-gÃtre daityÃrÃter na yad udayate kaÓcid auddhatya-leÓa÷ | paÓyÃmu«ya dvi«ad abhimukhaæ vÅrya-varyaæ vi«Ãbhaæ bhedaæ bhedaæ dvi«i nikhilakaæ marma cÆrïaæ cakÃra ||GC_2,5.34|| (mandÃkrÃntÃ) sÆk«Ãgnis t­ïa-maï¬ale pavir age kumbhÃÇgaja÷ sÃgare caï¬ÃæÓus timire tathà mura-ripor nÃmÃpi sarvÃæhasi | tadvan nanda-suta÷ sa e«a vijayÅ raÇga-sthalÃntar mahÃ- sÃra-sphÃra-kadaÇga-saÇgha-balite malle pura÷ prek«yatÃm ||GC_2,5.35|| (ÓÃrdÆla) atra k­«ïasya saægrÃme d­ÓyatÃæ paramÃdbhutam | cÃïÆra÷ pŬyate tena bukkà kaæsasya bhidyate ||GC_2,5.36|| (anu«Âubh) mƬhas tathÃpy asau vajra-mu«ÂibhyÃæ harim Ãrdayat | sa tÃbhyÃæ h­di lagnÃbhyÃæ san-madÃt pulakaæ dadhe ||GC_2,5.37|| (anu«Âubh) [46] tad evaæ sa-paridevanaæ sa-devanaæ ca loke vilokamÃne,- athÃgrahÅd dharir api taæ sak­d dhasann abibhraman nabhasi ca yaæ nibhÃlayan | uvÃca dhiÇ m­ta iti vìha-rŬhayÃpy apothayad bhuvi n­pate÷ prapaÓyata÷ ||GC_2,5.38|| (rucirÃ) mu«ÂikenÃstayà mu«Âyà tu«tiæ labdhavata÷ sa ca | balasya tala-ghÃtaæ yan prÃïa-ghÃtam apadyata ||GC_2,5.39|| (anu«Âubh) agre vyagratayÃÇga-saÇgham abhita÷ samyag rayÃt kampayann ugrampaÓyatayÃk«i-yugmam asak­t k«iptÅ-k­taæ k«obhayan | rÃma-ÓyÃmala-nÃma-kÃla-dalita÷ kaæsasya vartmÃdiÓan drÃÇ malla÷ sa sa lokam anyam agamad viÓvatra citraæ diÓi ||GC_2,5.40|| (ÓÃrdÆla) krŬÃæ k­tvÃtha tÃbhyÃæ baka-dalana-balau tatra vij¤Ãya nÃti- pravÅïÃæ tÃv avaj¤Ã-valitam akiratÃæ k«auïi-p­«Âhe yadà tu | tarhy ÃgÃt kÆÂa-nÃmà ya iha Óala-yutas toÓalo yaÓ ca taæ taæ sadyo vÃmÃÇghri-hasta-praharaïa-dalitÅ-k­tya n­tyaæ vyadhattÃm ||GC_2,5.41|| (sragdharÃ) [47] athÃpare«Ãæ mallÃnÃæ samudÃyena samaæ samam api samudÃyaæ kartuæ samudÃyam eva menÃte | [48] te tu,- hate«u te«u malle«u Ó­gÃlÅm ÃgatÃ÷ pare | paÓyato hÃsayÃmasu÷ k­«ïa-rÃma-pradhÃnakÃn ||GC_2,5.42|| (anu«Âubh) jetuæ prasthÃpitÃ÷ prÃk tridivam api mayà tvatka-senÃdhinÃthÃs tadvat prasthÃpya nÃgaæ n­pa tava racitÃs tat-k­te cÃdya mallÃ÷ | evaæ tad-vartma-saukhyaæ tava viracayatà nandata÷ svÅya-mitrai÷ krŬà kÃryeti kaæsaæ sadasi kila diÓaæs tatra cikrŬa k­«ïa÷ ||GC_2,5.43|| (sragdharÃ) bhrÃtror vikrŬitor mitrair madhye madhye parÃjaya÷ | tÃn hatvà paÓya kaæsasya svÃntaæ saækrÃntavÃn muhu÷ ||GC_2,5.44|| (anu«Âubh) [49] tad evaæ maitreyikayà citrÅyamÃïau dhanyena cÃtur-varïyena nirvaïyamÃnau samÃna-mÃnau sa-vayasa÷ saæmÃnayamÃnau rÃma-rÃmÃnuja-nÃmÃnau dyÃv-Ãp­thivy-anavadya-vÃdya-vidyÃm anuvidya-pramodÃd vidyotamÃnau divya-n­tya-pratimallatayà labdha-malla-tÃlamÃnau tat-parvaïa÷ sarvata÷ samÃh­ta-vimÃnau sumanobhi÷ sumanobhi÷ k­tamÃnau ghaÂikÃm ekÃm akhilÃn ekÃyanÃn nirmamatu÷ | [50] tad asahamÃna÷ sahamÃna÷ kaæsas tu draviïa-balayor eka-paryÃyatayevÃbhedam Ãlaksya gopa-draviïa-haraïÃdi-lak«aïa-vaksyamÃïa-nija-vaca÷-pracÃraïa-lak«yata÷ savya-hastasya dvi-tra-vÃram astatayà sva-vÃditraæ ni«i«edha | [51] tatra ca ni«iddhe siddheÓvara-vÃditre tu Óuddhatayà siddhe tadÅddhe hitatayà sahitaæ sakhi-varga-sahitatayà ca valgu yad avalgad yac ca vraja-devaæ vasudevam ugrasenam apy uddiÓya tasya tat tad ugraæ vacanam aÓ­ïot tad dvayam api sva-cchidra-bÃdhÃya lak«yaæ vidhÃya sahasà sahasÃnanatayà paryak plavamÃna÷ svairÅ kaæsa-vairÅ | tasmÃd akasmÃt kaæsa-ma¤copary eva paryaik«ata | [52] yatra kaæsena saha tena sudu÷sahaæ ÓrÅ-harer vigraha-teja eva vigraha-karam ÃsÅt | atha samupÃgata-dhvaæsa÷ kaæsaÓ ca svaæ parÃjayamÃnÃt tasmÃt parÃjayamÃna-manà dhairyaæ hitvà kha¬ga-carmaïÅ g­hÅtvà yad vicacÃra, tenÃpi durdhar«a÷ sa-har«a-gati÷ sa e«a vraja-kula-gatis tat-keÓa-grÃhitÃ-nirvÃhitÃæ katham avÃpa, tat khalv asÃv api boddhuæ ÓaÓÃda-vaÓatÃpanna÷ ÓaÓavan na ÓaÓÃka | [53] lokas tu tad idaæ ÓlokayÃmÃsa,- Óyena÷ kapotam iva pa¤camukha÷ karÅndraæ vajro giriæ vikira-ràkaÂukÃd raveyam | kaæsaæ nig­hya sahasà vaÓayan sa e«a krŬÃæ karoti parita÷ p­thum a¤cam a¤can ||GC_2,5.45|| (vasanta-tilaka) [54] tad evaæ loke k­ta-Óloke hariïà g­hÅta-keÓa÷ sa bhojeÓa÷ prÃïÃnÃm ardhaæ pÆrvaæ mumoca, nijÃghrÃtatayà ma¤cÃd aväcaæs tv ardham iti harir api tac chÅghratÃæ boddhuæ yoddhu-manastÃ-vaÓÃn na ÓaÓÃka | kaæsasya keÓà hariïà vik­«ÂÃ÷ prÃïÃÓ ca tan mu«Âi-gatà babhÆvu÷ | citraæ na cedaæ smara tasya bÃlye tat pÆtanÃ-stanya-vikar«aïaæ ca ||GC_2,5.46|| (indravajrÃ) patat-kha¬ga-carmà galad-ratna-varmà bhramat-sarva-keÓa÷ skhalan-mÆrdha-veÓa÷ | sa ma¤cÃd adhastÃj janÃnÃæ purastÃd anenÃdhirƬha÷ papÃtÃtimƬha÷ ||GC_2,5.47|| (bhujaÇga-prayÃtÃ) prÃg ÃsÅt stabdha-pak«mà bhayam anu sa yathà tadvad eva pramÅta÷ kaæso'yaæ tena m­tyuæ gata iti nikhilair bhÅrubhir nÃbhyabhëi | ÓrÅ-k­«ïas tat-pratÅtaæ sapadi viracayan hastivat siæha-varya÷ sÃvaj¤aæ taæ visaæj¤aæ sadasi tata ita÷ k«mÃæ ca kar«aæÓ cakar«a ||GC_2,5.48|| (sragdharÃ) tato jaya-jaya-dhvani-prasita-vÃdya-kolÃhala- prasÆna-ghana-v­«Âi-yuk-stuti-divas p­thivy-Ãspadai÷ | k­ta-pramada-vardhana÷ sapadi kaæsa-cid-vardhanaÓ ciraæ nija-ganÃrcita÷ sthagita-buddhir ÃsÅd asau ||GC_2,5.49|| (p­thvÅ) kaæsa-dhvaæsana-Óaæsana-prathana-bh­d gÅrvÃïa-gÅr-bÃndhava- dyovÃdyottama-gandha-sandha-kusumÃsÃrÃrcir-abhyarcita÷ | bhÆmi-sthÃpy atibhÆmita-gatam aho bhÆmà tadà bhÆyasÃ- nanda-syanda-bhareïa bhÃvitatayà hÃrÅ harir bhÃvyatÃm ||GC_2,5.50|| (ÓÃrdÆla) tataÓ ca, yadà kaÇkÃdayo bhrÃtur nirveÓÃyÃtra saæyayu÷ | sÃhÃyyÃya tadà rÃma÷ parigheïÃrdati sma tÃn ||GC_2,5.51|| (anu«Âubh) [55] atha hari-vaæÓÃdi-miÓrÅbhÆta-ÓrÅ-bhÃgavata-mata-prabhÆtatayà kathÃæ prathayi«yÃma÷ | [56] yathÃ- tad evaæ ÓrÅmÃn govinda÷ svayaæ nanditvà ÓrÅman-nandarÃjena sÃkaæ vindamÃnaæ ÓrÅmad-Ãnakadundubhiæ vanditvà taæ mocayitvà sarvÃn api rocayitvà ÓrÅ-devakÅm apy anusandhÃya tathà sandhÃya g­hÃya b­han-mahilÃbhi÷ saha samvidhÃya yathÃ-sandham anyÃn api labdha-sambandhÃn dh­tÃnandÃn vidhÃya kaæsena k­ta-bandhanasya h­ta-dhanasya taj-janakasya mocanÃrtham api janÃn abhidhÃya mataÇgaja-vrajenÃpi kra«Âuæ su«Âhu-du«karaæ kaæsa-kalevaram Å«at-karatayà vÃma-kareïa kaca-nikare vik­«ya tad-vartma-parikhÃæ pari parih­«yal loka-sÃrthÃv­ta-pit­-dvayÃnugant­katayà viÓrÃnti-tÅrtham anu viÓrÃntim avÃpa | [57] tad anu saÇkar«aïÃdayaÓ ca kaÇka-mukhÃn saÇkar«anta÷ sarve«Ãæ har«aæ var«anta÷ k­ta-kar«a-prÃïÃnÃm amitrÃïÃæ par«adaæ cakru÷ | [58] paraspara-pradhane nidhanaæ gatÃn bhuvar-lokÃt patitÃn kravyÃdÃn lokÃn iva yÃn sabhyÃ÷ paÓyanti sma | tad evaæ sthite sÃdhÆnÃæ manasi ca susthite | ÓrÅman-nanda-mahÃÓayà drutataraæ prasthÃpayan yaæ naraæ go«Âhaæ kaæsa-vinÃÓa-Óaæsana-k­te prÃgÃd ayaæ tad yadà | tasmÃt tarhi na kevalÃ÷ sukhamayà vÃdya-svanÃs tÃæ purÅm ÃptÃ÷ kintu janÃÓ ca kecid iha ye tad yaugapadyaæ yayu÷ ||GC_2,5.52|| (ÓÃrdÆla) [59] tataÓ ca m­ta-priyatayÃnanusaæhita-saæhanana-kriyatÃm ÃpannÃ÷ kaæsÃdi-striyas tatrÃgatya gaty-antara-rahitÃ÷ sva-sva-paty-aÇgam ÃÓli«ya dvi«yamÃïa-nija-prÃnà rodanaæ kurvÃïà rodanaæ vijahus tathà tan mÃtaraÓ ca kÃtaratÃm avÃpu÷ | tatra ca- cihnÃni dayita-ghnÃni nihnuvÃnÃ÷ purÃbhavan | kaæsa-striya÷ ÓugÃrtyà tad vyaktyÃmÃrjan hriyaæ hare÷ ||GC_2,5.53|| (anu«Âubh) tathÃpi- rodanaæ sapadi rodanaæ tathà tan niÓamya ca niÓÃmya cÃjita÷ | svaæ sa-tÃpam avamatya satya-k­t tÃ÷ sa-sÃntvam abhito'py asÃntvayat ||GC_2,5.54|| (rathoddhatÃ) sÃntvayann apy amÆ÷ k­«ïo na vipade sva-sÃntvanam | iti tatra niyujyÃnyÃn ninyus taæ yadava÷ puram ||GC_2,5.55|| (anu«Âubh) [60] yatra ca puryantar-upaplavaæ vyÃjam Ãcaritavanta÷ | yadà cÃkrÆraæ sva-g­hÃya ninÅ«antaæ ni«idhyan nÅti-vidhy-agraïir nijÃvaraja-g­ham eva vraja-rÃja÷ sÃgrajaæ taæ ninÃya, upaveÓayÃmÃsa ca; yathÃ- madhye k­«ïaæ rÃmam apy atra k­tvà pÃrÓva-dvandve Óauri-nandÃvabhÆtÃm | agre vyagrà yÃdava-prÃgrya-lokÃs te saÇgataæ su«Âhu sammardam Ãpu÷ ||GC_2,5.56|| (anu«Âubh) dvayaæ tan-melanÃyÃsÅd aÓe«ÃïÃæ tad-agrata÷ | jyÃyasÃæ gopa-bhÆ-bhartà gÃndineya÷ kanÅyasÃm ||GC_2,5.57|| (anu«Âubh) [61] atha taæ kaæsa-dÃrÃdi-rodanaæ santÃnata÷ santaptam eva santaæ ÓrÅmantaæ putrÃparÃdha-rÃhu-kalita-mukha-vidhu-Óri-rÃhuka÷ saÇgatya gaty-antara-rahita÷ sva- hita-sahita÷ kanaka-daï¬a-lak«ita-k«itipa-maï¬ana-maïdalam agrato nidhÃya mÆrdhÃnam avÃgraæ vidhÃya tasthau | [62] taæ punar avadhÃya ÓrÅman-nanda-sahitÃnakadundubhir uttasthau | utthitayoÓ ca tayo rÃma-rÃmÃnujÃv api tÃd­g-avasthau babhÆvatur anubabhÆvatuÓ ca so'yam iti | anubhÆya ca vidÆya bhÆya-sÃdareïa sambhÆya dareïa dhÆyamÃnam amÆm ugrasena-nÃmÃnaæ praïÃma-pura÷saratayà purata eva niveÓanayà puraÓ cakratu÷ | [63] sa tu suta-sutatÃparÃdha-sambÃdha-saÇkocata÷ Óocann idam avocata,- yadyapi mantu-vidhÃtu÷ svajana÷ sujane'bhidhÃtum arhen na | tarhy apy ananya-gatità balavaty etaæ pralÃpayati ||GC_2,5.58|| (ÃryÃ) [64] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- kÃmam ÃdiÓyatÃm | [65] ugrasena uvÃca,- sa evÃdhipatir bhÆmyÃæ yas tÃmasa-vinÃÓana÷ | vidhvasta-ÓÃrvarÃd bhÃnor anya÷ ka÷ syÃd aharpati÷ ? ||GC_2,5.59|| (anu«Âubh) v­ddho ya÷ sa tu v­ddhÃnÃm eva vartmÃnuvartatÃm | akula-kÃla-javaga÷ ka÷ kuryÃt pratikÆlatÃm ? ||GC_2,5.60|| (anu«Âubh) [66] tasmÃd idaæ chatrÃdikaæ svena satrà kriyatÃm iti | [67] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- rÃjaæs tava tanÆjasya mad-vihita-vinÃÓanatà sarvair eva niÓÃmità | katham iva tÃm anyathayÃni ? kintu mama tan nÃÓanatÃyÃm upalak«aïatà paraæ lak«yate; yasmÃd bhavad-vidha-vi«ayakÃparÃdha-maya-kÃla eva tatra paraæ kÃraïam | mayà tu labdha-buddhi-balatayà sva-vaÓÃyÃm api daÓÃyÃæ j¤Ãtam api tad vairam avaj¤Ãtam | bÃlya-daÓÃyÃæ tat kila na j¤Ãtam eva, tathÃpi tena pÆtanÃdi-yÆthaæ kramaÓa÷ prasthÃpitam, tÃd­Óa-kÃlenaiva ca saæsthÃpitam | tathà hi- stanyÃn mÃæ tudatÅ bakÅ khala-marut kar«aæÓ chalÃt saæharan vatsÃkhyo nigiran bako mayaja-nirvicchedayan mitrakai÷ | bhu¤jÃna÷ sa-gaïaæ phaïÅ h­ta-balaæ kurvan pralamba÷ sa ca ghnantu k«mÃ-turago gilan svayam anaÓyad dÆ«aïaæ kiæ mama? ||GC_2,5.61|| (ÓÃrdÆla) yo'yaæ và tanayas tava svayam asÃv akrÆrakaæ pre«ayan mÃm ÃnÃyya nighÃtayan kuvalayÃpŬena mallai÷ puna÷ | yu«mat-kutsana-bhartsana-Óravaïa-jÃn mantor mayà bhÅruïà prÃyaÓcitta-k­tà dh­ta÷ kaca-taÂe tasmÃd akasmÃn m­ta÷ ||GC_2,5.62|| (ÓÃrdÆla) [68] tasmÃt tasya sa-jÃtÅya-vijÃtÅya-bÃlaÇgilasya mÃtulÃher mÃraïam api tad-udyama-kÃraïam eva jÃtam, na tu mad-ÅhÃspadÅ-k­tam | tathà ca sati katham iva rÃjyaæ prÃjyatayà mahyaæ rocatÃm? [69] sa e«a cÃvyabhicÃri-saÇkalpasya mama saÇkalpa÷ pratikalpaæ satya-vacasÃm api jalpa- vi«ayÅ-bhavi«yati | yathÃ- ahaæ sa eva go-madhye gopai÷ saha vanecara÷ | prÅtimÃn vicari«yÃmi kÃmacÃrÅ yathà gaja÷ ||GC_2,5.63|| etÃvac chataÓopy evaæ satyenaiva bravÅmi te | na me kÃryaæ n­patvena vij¤Ãpyaæ kriyatÃm idam | bhavÃn mÃnyostu rÃjà me yadÆnÃm agraja÷ prabhu÷ [HV 78.35-37] iti ||GC_2,5.64|| [70] tad evam asya sarve'pi suÓÅlatÃm anuÓÅlayantas tad etan mukha-mÃdhurya-puryamÃïa- salila-kalila-vilocanÃ÷ k«aïa-katipayaæ tad-avastham eva tasthu÷ | ÓrÅmad-Ãnakadundubhy-Ãdaya÷ katipaye bibhyati sma | ÓrÅman-nandÃdayas tu nandanti smeti sthite taæ svata÷ parataÓ ca bhÅtam Ãlocayan puna÷ ÓrÅ-k­«ïa÷ prÃha sma,- virÃÂ-kulam idaæ samprati virì-jÃtam | tato yadi bhavÃn patitÃm imÃm urvÅm urvÅ-patitÃm urÅkurvÅta, tadà dina-katipayaæ vayam api sÃhÃyakam Ãhari«yÃma÷ | na cet sadya eva gokulaæ prapadya tad-anavadya-sukham abhimukham Ãnayi«yÃma÷ iti | [71] tad evaæ keÓavasyÃbhiniveÓata÷ sarve«Ãm apy anyathà kle«atas taæ bhojeÓaæ tÆ«¤ÅkÃm eva pu«ïantaæ ÓrÅ-gokula-prema-t­«ïa÷ so'yaæ ÓrÅ-k­«ïa÷ svayam eva sa-nirbandhaæ mukuÂa-bandha-bandhuraæ karoti sma | [72] taæ prati sarveïa samam agarveïa mÆrdhÃnam Ãnamya svayam asÃv ÃvedayÃmÃsa,- rÃjaæs tasya vÅra-gatiæ gatasya satkÃra-kÃraïaæ bhavat-pura÷-sarÃ÷ sarve'pi vayam anusarÃma÷ | ÓrÅmat-pitarau tu labdha-Órama-visarau nija-nijÃvÃsam evÃsÅdatÃm iti | ÓrÅdÃmÃdÅn prati ca jagÃda- ÃvÃæ tÃvat krÆra-karmaïi pratiruddhÃv iti bhavanta eva ÓrÅmat-pit­-caraïÃnugatim anubhavanta÷ ÓakaÂÃvaroha evaæ rÃtriæ k«ipantu | iti | [73] tatas tathà vidhÃya punar viÓrÃntiæ sannidhÃya taraïibhis taraïi-duhitur uttara-tÅre m­ta-kÃyÃn nidhÃya te«Ãæ preta-kÃryaæ saævidhÃya ÓrÅmad-Ãnakadundubhi-bhavanam eva saha-rÃma÷ samÃjagÃma | [74] Ãgamya ca sarve«Ãm agamyaæ tad-avarodham avarundhÃna÷ sÃvadhÃnam amÆ mÃtara- pitarau namaÓ cakÃra | kintu sva-prabhÃvÃnubhavÃl labdha-pit­-bhÃvÃbhibhavÃv ata evÃsambhavantau tatra-bhavantau tÃv anubhÆya dÆyamÃna iva tathà niveÓayÃmÃsa | yathÃsmad vraja-rÃja-dvandvavad eva nirdvandva-sadayatÃmaya-h­dayatayà taæ bala- valitaæ tÃv ÃliÇgantÃv aliÇgavad bahu-samayam ÃsÃte sma | yata÷, rasayati na hi yÃvan mÃdhurÅm asya tÃvan nayati manasi bhaktas tÅvra-bhÃvaæ prabhÃvam | sa katham itarathà và ÓrÅ-Óuka÷ ÓaÓvad etat sphuÂa-madhurima-bhÃjaæ ÓrÅ-vrajaæ su«Âhu nauti ||GC_2,5.65|| (mÃlinÅ) [75] atha ÓrÅmad-Ãnakadundubhinà samaæ bahir Ãgatya svayam evÃnusm­tya bh­tya- vatsala÷ ÓrÅ-vatsa-lak«mà did­k«ayà nirnimi«a-pak«mÃ÷ sarva-Óarmada-yaÓÃ÷ saÇkoca- vaÓÃt pÆrvaæ dÆrata eva labdha-nijÃlocana-pÆram uddhava-mÃyÃd anug­hÅta-jana-dvÃrà sÃnugrahaæ g­hÃd ÃjuhÃva | tataÓ ca- anyo'nyaæ milati sma yarhy abhinavaæ tarhi svayaæ nÃvidat ko'haæ kutra kadà ka eta iti sa preyÃn sa ca ÓrÅ-prabhu÷ | kiæ cÃdÆra-gatÃÓ ca tan na vividur yat tatra siddhÃntitÃæ ko gacchen nija-tattvam etad anayo÷ premà paraæ vetti hi? ||GC_2,5.66|| (ÓÃrdÆla) [76] atha rÃmeïa samaæ rÃmÃnuja÷ sa-vyÃjam Ãnakadundubhe÷ ki¤cid antaritam a¤cann amu¤ca na mu¤can nÃsÅt | a¤citvà ca ÓÅtalita-viraha-maya-sva-h­daya-vÃpyÃkÃrayà nija-bëpa-dhÃrayà muhur api tan mukha-nirÅk«aïa-pÆrvaka-tad-ÃliÇgana-parvaïi tam antaraÇgatayÃbhi«i¤cann ivÃlokyata | [77] atha saha-rÃmoddhava÷ ÓrÅ-ÓÆrodbhavam anuj¤Ãpya bhoja-rÃja-g­haæ prÃpya kaæsa- patnÅnÃæ bëpaæ nirvÃpya rÃja-sabhÃyÃm ugrasenaæ saha-yÃdava-senam ÃnÃyya tavaiva rÃjyaæ nyÃyyam iti pratyÃyya siæhÃsanaæ svÅkÃrya puna÷ ÓrÅ-ÓÆra-janikÃyyam ÃgatavÃn | brahmÃï¬a-kotÅÓvaratÃti-tucchà yasyek«yate vi«ïÆpadeÓità ca | sà tasya goloka-mahendra-sÆno÷ kÃmyà kathaæ kaæsaka-rÃjya-lak«mÅ÷? ||GC_2,5.67|| (indravajrÃ) [78] atha samuddhava-lasad-uddhava-sahitÃbhyÃæ tÃbhyÃæ saha mahÃ-ratha-mÆhyamÃna- manoratham Ãruhya sa punar Ãnakadundubhir vraja-mahÅ-patiæ prati milanÃya viÓaÇkaÂaæ tadÅya-ÓakaÂa-vrajam ÃjagÃma | Ãgamya ca gìhÃliÇganatayà saÇgamya ramya-svajana-saævalitena tena tena saha parasparaæ labdha-dhvaæsa-kaæsa-k­ta-caropadrava-vÃrtÃæ vartayÃmÃsa | vartayitvà ca puna÷ prÃrthayÃmÃsa,- yÃvat sthitis tÃvad asmad-g­ha eva sva-g­ha iva sarvai÷ saha bhoktavyam iti | [79] tataÓ ca pratidinam evaæ nirvartamÃne mahÃ-parvaïi sa-rÃma÷ ÓrÅ-rÃmÃnuja÷ palÃyita-yÃdava-caya-samÃcayana-maya-nava-rÃjya-prÃjya-sthÃpana-karma-samaye rÃja-sabhÃyÃæ ÓrÅ-vasudevasya sabhÃyÃæ và virÃjate sma | antarÃntarà ca ÓakaÂÃvaroham ÃsÃdya ÓrÅdÃmÃdya-nija-mitrai÷ saha vicitraæ krŬati sma iti | [80] atha dina-kathÃæ samÃpayata÷ snigdhakaïÂhasya vacanaæ yathÃ,- kaæsaæ nihatavÃn ya÷ prÃk so'yaæ kro¬a-gatas tava | dvÅpÃt pratyÃgataæ vittam ivaitaæ paÓya gopate ||GC_2,5.68|| (anu«Âubh) [81] atha tatra gatÃyÃæ kathÃyÃæ samÃpta-prathÃyÃæ paramÃnandina÷ ÓrÅmad-vraja-vandinas tad idaæ paÂhanti sma,- jaya k­ta-mathurÃ-praveÓa-bhÃvuka | mÃthura-janatÃ-subhagam bhÃvuka ||GC_2,5. nÃnÃ-vilasita-nandita-nÃgara | nagara-vadhÆ-jana-mohana-nÃgara | sa-vrajaka-kaæsaka-vasanÃ-dÃyaka | k­ta-ruci-vÃyini nija-ruci-dÃyaka ||GC_2,5. bhakta-gaïe dh­ta-karuïÃ-pÆraka | mÃlÃkÃra-manoratha-pÆraka ||GC_2,5. tanu-tata-kubjÃ-candana-citraka | kubjÃ-vakrima-h­ti-k­ta-citraka ||GC_2,5. kaæsa-makha-sthita-dhanur-anuyojaka | nagara-janÃnÃæ sukha-Óata-yojaka ||GC_2,5. kaæsa-dhanur makha-dhanur anubhaÇgada | tad-asahanoddhata-yoddh­«u bhaÇgada ||GC_2,5. hastipam anu nija-vartma-sa-mardaka | tasmin dh­ta-ru«i hasti-vimardaka ||GC_2,5. bhrÃtrà saha kari-danta-vibhÆ«aïa | raÇgaæ praviÓan bhoja-vibhÆ«aïa ||GC_2,5. gaja-raktÃdibhir aÇgaæ paricita | bahu-vidha-bhÃvair vividhaæ paricita ||GC_2,5. jagati samantÃd apratimallaka | kaæsÃgre hata-tat-prati-mallaka ||GC_2,5. sadasi samaste nÃsti samohana | malla-naÂana-k­ta-viÓva-vimohana ||GC_2,5. kaæsaja-guru-nindana-kampÃkula | d­«Âi-vikÅrïa-dyuti-ÓampÃkula ||GC_2,5. pluti-lÅlÃ-k­ta-ma¤ca-k«obhaka | krŬÃ-vikrama-kaæsa-k«obhaka ||GC_2,5. sahasà ma¤cÃt kaæsa-nipÃtaka | tena dhvasta-tri-jagat-pÃtaka ||GC_2,5. akhila-janÃnÃæ du÷kha-vimok«ada | kaæsasyÃpi ca sahasà mok«ada ||GC_2,5. mocita-vasudevÃdika-bandhaka | sÃdhu-sukhaæ prati dh­ta-nirbandhaka ||GC_2,5. viÓrÃntiæ prati kaæsÃkar«aka | vya¤jita-nija-bala-balayotkar«aka ||GC_2,5. kaæsa-pitari-jita-rÃjya-nidhÃyaka | nija-yaÓasÃkhila-Óarma-vidhÃyaka | vrajata÷ po«yÃkhila-nistÃraka | punar api ca vraja-sukha-vistÃraka ||GC_2,5. jaya jaya jaya jaya jaya jaya jaya jaya | jaya jaya jaya jaya jaya jaya jaya jaya ||GC_2,5. vÅra ||GC_2,5.69|| [82] tad evaæ kathakayo÷ kathayà vandinÃæ vandana-prathayà ca labdhÃvadhÃna-po«Ã÷ ÓrÅ-k­«ïa-lÃbha-santata-santo«Ã÷ sarve yathÃsvaæ tad-ÃnukÆlya-sukham arjayÃmÃsu÷ | [83] atha labdha-prathÃyÃæ rÃtri-kathÃyÃæ ÓrÅ-rÃdhÃ-mÃdhavayor agrata÷ snigdhakaïÂha uvÃca,- tad etat pramada-v­tte sthite pratilavam api gokulaæ prasthite ca tat-pradeÓata÷ sandeÓa÷ ÓrÅmat-keÓava-sadeÓam Ãgata÷, tatrÃnye«Ãæ prÃta÷-prastotavya÷ | samprati tu kaæsa-pitari rÃjyÃrpaïasya Óravaïata÷ ki¤cid aväcita-bhayamaya-cira-viraha-klamÃnÃæ vraja-ramÃïÃm ati-nibh­ta-svasti-mukha-saæbh­ta÷ so'yam ÃkarïyatÃm,- virahas tava gopÃlÅr dayita mitho yÃ÷ sa-patnÅÓ ca | ra¤jayati sma samastÃ÷ prÃïÃt katham ahaha tà vira¤jayati? ||GC_2,5.70|| (udgÅti) vipinaæ sadanaæ yÃsÃæ sadanaæ vipinaæ babhÆva gopÅnÃm | tÃsÃæ tvad-viyujÃæ kiæ m­ti-jÅvanayor viparyayo na syÃt? ||GC_2,5.71|| (gÅti) yÃsÃæ candana-candra- prabh­ti ca vastu-pratÃpanaæ bhavati | hari-rahitÃnÃæ tÃsÃæ vahni÷ kiæ bata na ÓÅtatÃm ayitÃ? ||GC_2,5.72|| (gÅti) viÓle«as tava bhadra÷ kleÓaæ sa hared bhavann eva | ÃÓà seyaæ dh­«Âà tvat-s­«Âà tatra vighnam Ãtanute ||GC_2,5.73|| (udgÅti) bhavatà maryÃdÃrthaæ ya÷ khalu paryÃpita÷ kÃla÷ | kÃla÷ sa bhavann agha-hara lavaÓa÷ kalpÃya kalpate'smÃkam ||GC_2,5.74|| (udgÅti) iti | [84] atra cedaæ ÓrÅ-rÃdhÃ-sakhÅnÃæ tad anupadyamÃnaæ padyam,- agha-hara viraha-vraïatà na hi na÷ k­cchrÃya tÃd­Óe Órayati | rÃdhÃ-lavaïim agalanaæ yadi valanaæ tatra nÃpi kurvÅta ||GC_2,5.75|| (gÅti) [85] tatra kÃraïam anyad anyad astu, tad idaæ tu mahad eva du÷saham,- ÃnÅtaæ gh­ta-pÃyasÃnnam anayà k­«ïÃya ki¤cit tvayà labdhavyaæ Óuka tan-mayà ca madhuraæ nÃmnà rutaæ tanyatÃm | itthaæ prÃtar anÆdya nityam api tÃæ rÃdhÃæ muhu÷ ÓÃrikà v­ndÃraïya-nivÃsinÅ madhupura-k«mÃ-nÃtha totudyate ||GC_2,5.76|| (ÓÃrdÆla) evaæ priya-sakhÅ-lekhaæ vÃcakasya bakÅ-ripo÷ | lumpat-kalpas tadà bëpa÷ sthairya-kalpam acÅk pat ||GC_2,5.77|| (anu«Âubh) [86] tad etat kathÃrambha eva tÃsÃæ ÓvÃsÃnÃæ bahir ni«kramaïam iva vÅk«ya snigdhakaïÂha÷ sotkaïÂhaæ samÃpayann Ãha sma,- rÃdhe yo'yaæ dayitas tvayi dayita÷ katham anÃrdratÃm ayitÃ? tava tanu-latikÃm asrai÷ si¤cati paÓyÃmbuda-ÓyÃma÷ ||GC_2,5.78|| (ÃryÃ) [87] tad evaæ madhuropasaæhÃreïa vyÃhÃreïa sarvam Ãnandayan tÃv amanda-premÃnanda- mandiratayà vandinÃv amÆ tena saha yathÃ-svam ÃvÃsaæ vindata÷ sma, ÓrÅ-rÃdhÃ-govindau ca kandarpa-mandiram iti | iti ÓrÅ-ÓrÅmad-uttara-gopÃla-campÆm anu kaæsa-vidhvaæsanaæ nÃma pa¤camaæ pÆraïam ||5|| ******************************************************************************** atha «a«Âhaæ pÆraïam ÓrÅ-nanda-visarjanam [1] atha ÓrÅ-govinda-k­tam ahasi vrajendra-sadasi prÃta÷-kathà prathÃm Ãpa | yatra madhukaïÂha uvÃca,- [2] tad-evaæ kaæsa-mÃraïÃnantaram uccÃvaca-vÃraïÃya yatra kutracid-gata-yÃdava-kulÃkÃraïÃya samudbhÆta-kaæsa-pak«a-nirhÃraïÃya ca vrajÃgamanÃyÃlabdhÃvasare kaæsa-hare tat-paryanta-v­ttaæ pratilavam api Óravasi v­ttaæ kurvatÃm upanandÃdÅnÃæ sÃnandÃnÃm api vilambÃÓaÇkÃ-ÓaÇku-saÇkulÃnÃæ sandeÓa÷ praviveÓa; yathÃ- harer mÃtà bhaktaæ tad-avadhi na bhuÇkte tad-anugÃs tathà tasmin gopÃ÷ prati-muhur upÃyÃtividhurÃ÷ | kim anyad vaktavyaæ vrajam anugataæ yat paÓu-kulaæ vanasthaæ yad và tan-nikhilam iha Óiryad vilapati || iti || GC_2,6.1 || [3] atha kutaÓcin mana÷-stha-saækocata÷ samprati prati-gamanÃd viramya bhÃvi-lÅlÃ-sÆcana-devar«i-vacana-smaraïÃt tad-eva ca niyamya sahamÃnatÃæ vahann api tad-evaæ niÓamya samyag-utsukatayà gamyam eveti mana÷ puna÷ saÇgamya so'ayaæ vraja-prÃïa-vraja÷ svÃgrajaæ raho nirvyÃjaæ vyÃjahÃra,- ‘Ãrya ! tatra-bhavatÃtra sÃhÃyyaæ dhÃryatÃm | ahaæ punar vrajam eva vrajÃni' iti | [4] sa puna÷ sÃsram uvÃca,- bhrÃtar bhavantaæ vinà mama sarvaæ vinÃÓam ÃyÃtÅti na mayà kim api syÃt | [5] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- tarhi kiæ kÃryam ? [6] sa uvÃca,- yadÆnugrasenÃnugatÃn vidhÃya drutam ubhÃbhyÃm evÃvÃbhyÃæ gokulaæ gantavyam | tad idaæ mayÃpi bhavyaæ nivedayaitavyam Ãsit, di«Âyà svayam eva di«Âyà tad uÂÂaÇkitam | [7] atha ÓrÅ-k­«ïas tena sÃkaæ ÓrÅ-vasudeva-vinÃ-k­ta-yadu-kula-virÃjamÃna-yadu-rÃja-sahÃyÃæ gatvà k«aïÃd avasaraæ ca matvà tad idaæ nivedana-mudrayà vedayÃmÃsa,- ‘mama ki¤cid vij¤aptir asti' iti | [8] sarve sa-sambhramam Æcu÷,- kÃmam Ãj¤ÃpyatÃm | [9] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,-‘samprati bhavanta÷ sarve sva-bhavanam eva samÃgatavanta÷, rÃja-mahÃÓayÃÓ ca nija-rÃjÃsanam evÃsanaæ vidhÃya yathÃ-pÆrvaæ bhavatÃæ parva vitanitatÃra÷ | mayà pÆrvam apÅdaæ nivedanaæcakre, yan-mahyaæ rÃjyaæ na rocate, kiæ tu mama v­ndÃvanam eva sukha-v­ndÃya kalpate' iti | [10] tad evam avadhÃya mukhÃvalokanaæ vyatividhÃya satsu sabhÃsatsu vikadru-nÃmà yadu-b­ddha÷ sam­ddha-k«obham Ãcacak«e,- pÆrvam asmÃkam eka÷ kaæsaka eva dhvaæsaka ÃsÅt | tad-balÃd anye punar asmÃbhir na gaïye«u k­tÃ÷, bhavatà pramÃpite tu tasmin pracura-pramÃïas tad-vidhà jÃtÃ÷, yato jarÃsandhÃdayas tat-sambandhÃhita-nirbandhÃ÷ koÂaya÷ prasÃrita-Óastra-koÂaya÷ santi | tasmÃd bhavan-mÃtrÃÓraya-praïayanÅya-prÃïa-trÃïa-yÃtrà yadava÷ svayaæ yathÃvad avasthÃpyantÃæ saæsthÃpyantÃæ và | [11] kiæ ca ‘asyÃs tvÃm a«Âamo garbha÷' [bhà 10.1.34] iti gÅr-vÃïa-vÃïÅ-sandarbha-sÃk«itayà bhavÃn asmÃkam eva satyam apatyam, na tu go-paty-adhipÃnÃm ity asmat-pratyavasthÃpanam eva bhavatà pratyham ÃcaraïÅyam | te«Ãm apakÃra-kÃrakaÓ ca kaÓcana samprati bhÃtÅti yathÃ-bhavyaæ syÃt tathà vyavahartavyam iti kim adhikaæ marma-vya¤janayà sÃdhÆnÃæ Óatrujitsu parama-dharmavitsu | [12] atha tad etad anatikramyaæ niÓamya samyag vÃcaæ saæyamya durmanà iva tasmÃd apagamya ÓrÅ-vasudeva-devakÅbhyÃæ dharmyaæ harmyam Ãgamya ÓrÅ-rÃmeïa samam eva tÃv anu nivedayÃmÃsa,- ÓrÅ-mat-pitarÃv-Ãj¤Ã-vitarÃyÃvadhÃnam atrÃdhattÃm | [13] tÃv ucatu÷,- hanta ! tat kim ? [14] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- yad vrajalokaæ vilokaæ vilokam ÃyacchÃva÷ | [15] atha tad-etad avadhÃrya tau tÆ«¤ÅkÃm evÃpu«¤ÅtÃm | tau hi pÆrvam ugrasena-mukuÂa-bandham anu tad-vacana-pravandham Ãkarïya vaivarïyam evÃsannau sta÷ | ya÷ khalv avyabhicÃritayà vaiÓampÃyanÃdibhir api hari-vaæ«Ãdi«u pracÃrita evÃsti; yathà darÓitam,- ‘ahaæ sa eva go-madhya÷' ityÃdi | jÃnÃte sma ca tÃv asya manov­ttaæ yad vraja-gamane labdha-saÇgamane sarvam asau vismaratÅti | [16] tataÓ cirÃd evam ucatu÷,- ‘tata÷ parih­tÃv eva cira-labdha-ÓvÃsa-rÆpÃbhyÃæ yuvÃbhyÃm ÃvÃm' iti tatrÃkrÆrasya jananyà ca vicÃrata÷ krÆram idaæ proktam,- ‘yady atra vraja-janÃnÃæ gamanÃgamanam asti, tarhi vraja evÃyam astÅti gamanaæ vÃsya kathaæ nirodha-vi«ayÅkriyate ?' iti | [17] atha sarve tasyà mukhaæ paÓyantaÓ ciraæ vim­Óya tasthu÷ | [18] tad-evaæ sati punar vivikta-mitÃbhyÃæ rÃmÃjitÃbhyÃm ak«Åïam a«a¬a-k«Åïam idaæ nirïiktaæ viviktam,- tad idam ÃvÃbhyÃæ saralatayà param anayor guru-caraïayor niveditam | tat punar amÆbhÃæ svÃni«Âaæ vitarkya pratyÃdi«Âaæ gurvÃj¤Ãlaæghananæ tu na maÇgalÃya kalpeta | yad-Ãj¤Ã-pÃlanÃya parama-maryÃda÷ sa khalu raghu-varya÷ prÃjyaæ rÃjyam api parityajya nava-bhÃryayà saha rÃk«asa-caryÃbhÅ«aïam api vanaæ bìham avagìhaæ cakÃra | tad-Ãj¤Ã-laæghanasya parÃm­Óyate ca phalam- jarÃsandhÃdayas tv asmat-sambandhena k­tÃnusandhe vraje'py utpÃtaæ pÃtayi«yantÅti prastutam astu tÃvad aprastutam anyad anyad api, tasmÃc ÓrÅ-vrajeÓa-caraïa-samÃdhÃnam eva sÃmprataæ sÃmpratam iti | [19] tad-evaæ mantraæ vidhÃya ÓrÅ-vrajeÓituranasÃæ samÆha sannidhÃya tÃbhyÃæ tasya parisara÷ samÃjagme | samÃgamya ca praïamya samyagÃsanam Ãsthitayos tayo rÃma eva tasmin sadasi yad v­ttaæ tat prav­ttaæ cakre | [20] tatra svayaæ k­«ïas tu pit­-pit­vyÃdÅn api sa-vinayaæ paÓyan ki¤cid vihasann iva tasya Óe«am Ãha sma,- hanta! kÃdÃcitkÅm ÃkÃÓa-vÃïÅæ pramÃïÅk­tya mayi nija-devakÅ-putratÃm api te sÆcayanti, tad-antargataæ sva-mataæ kÃraïaæ tu nÃvatÃrayanti iti | [21] athaitÃvat kathitavati madhukaïÂhe snigdhakaïÂhaÓ cintayati sma,- vastuta÷ khalv ayam anugatÃcintya-Óaktitayà ÓrÅ-devakyÃæ catur-bhuja-rÆpena Órý-yoÓodÃyÃæ tu dvi-bhuja-rÆpena sphurati sma ‘phalena phala-kÃraïam anumÅyate' iti nyÃyena | yadà tu kaæsa-bhayÃc-catur-bhuja-rÆpÃcchÃdanÃya devakÅcchÃjÃyata, tadà tu ÓrÅ-yoÓodÃyÃæ sphuritaæ dvi-bhuja-rÆpam eva catur-bhuja-rÆpam antarbhÆtaæ vidhÃya tatrÃvirbhÆveti pÆrva-campÆm anu (3.102) ÓrÅ-bhÃgavatÃnugata-yuktibhir uktibhi÷ sthÃpitam | tat tu na pÆrvam ubhayatrÃpi j¤Ãtam ÃsÅt iti | [22] atha spa«Âaæ sa-smitam Ãca«Âa,- kathaæ te svayam api kÃraïam avatÃrayeyu÷ ? avatÃrite tu tasmin vasudevenÃpah­tÃpatyasya go-paty adipasya nyÃya÷ satya÷ syÃd iti | bhavatu, vraja-patinà tatra kiæ pratipannam ? [23] madhukaïÂha uvÃca,- tac-chrutvà tu vraja-n­patir bahir avihataæ vihasya tad anyathà adhyavasyati sma, ‘asyÃs tvÃm a«Âamo garbho hantà yÃæ vahase'budha' [bhà 10.1.34] iti kaæsaæ pratyÃkÃÓa-vÃïÅ- ‘kiæ mayà hatayà manda jÃta÷ khalu tavÃnta-k­t | yatra kva và pÆrva-Óatrur mà hiæsÅ÷ k­panÃn b­thà ||'[bhÃ10.4.12] iti devÅ-vÃïyà vyavicÃrità | avyalÅkatÃ-paryavasita-bhëiïÃnakadundhubhinà ca mÃæ prati nirdvandvam ittham evoktam, ‘di«Âyà bhrÃta÷ pra-vayasa idÃnÅm aprajasya te | prajÃÅÓÃyà niv­ttasya prajà yat samapadyata ||' [bhà 10.5.23] iti | tasmÃn nÆnaæ ‘prÃg ayaæ vasudevasyakvacij jÃtas tavÃtmaja÷' [bhà 10.8.14] iti mÃæ prati vya¤jita-tattva-vargasya gargasya khalv idaæ prapa¤canam evÃnta÷ kÃraïam uda¤cati | [24] bhavatu, pitro÷ punar idaæ sukha-samvidam eva tanute, yan nija-putraæ prati dhanyÃ÷ putra-bhÃvanÃm ÃcarantÅti | [25] viÓe«ataÓ cÃnakadundhubhinà mama taj-janyà ca bhavaj-jananyà na dvaitam astÅti tais tad bhadram evocyate | kiæ tu, yÃtra syÃd asurÃd bhÅti÷ sà tatra viraha-jvarÃt | bhÃvad vayaæ bhavaty evety Ãkulaæ suta manmana÷ || GC_2,6.2 || [26] bhavatu, tathÃpy e«Ãm eva sÃhÃyyaæ kÃryam, yata÷ sarvaj¤ÃnÃæ matam avadhÃrya kÃryam etad vicÃrya khalu mayà kaæsa-badhÃya tavÃgamanaæ na visraæsitam | ÓrÆyate hi - pÆrvaæ muni-hitÃya daÓarathenÃbhnava-tanayasya rÃk«asa-k«ayÃya prasthÃpanam; ya÷ khalv anyadà tad vana-gamana-k«aïa eva k«Åïa-prÃïatÃm avÃpa iti k«aïaæ rodanaæ vi«Âabhya tam etaæ bÃhubhyÃm ava«Âabhy ca tad etan mukham Åk«ÃmÃsa | [27] tata÷ sa cai«a tam enaæ sacamÃna÷ sa-gadgadaæ jagÃda,- tÃta ! du«Âà na«Âà eva bhavi«yantÅti na tatra sandihyatÃm | tathaiva hi daiva-phalaæ mama tÃta-caraïe«u vargaÓa eva garga÷ prati-¤ÃtavÃn asti | kadÃcin mayi caikÃnte vanÃnte devar«i-varya iti | tathà mama ca vÃsas tÃta-mahÃÓayÃnÃm upÃsanamaya eva sampatsyate, tac ca gopÃnÃm upa-samÃjam eva, na tu yÃdavÃnÃm eva davÅya÷ | te khalv asmÃkaæ j¤Ãtaya÷, ete tu suh­da iti j¤Ãtibhi÷ suh­dÃæ khalv etÃd­Óa eva bheda÷ | suh­tsu tad-dhitÃya kadÃcid vÃsa÷ sadà tu j¤Ãti«u tad-Ãloka-sukhÃya bhavati iti | [28] evam uktavati rÃmÃnuje rÃma-nÃmÃpi svaæ tat-sad­Óam eva parÃm­Óann Ãha sma,- pitur yuvÃbhyÃæ snigdhÃbhyÃæ po«itau jvÃlitau bh­Óam ÃvÃm iti kiæ vaktavyam; yata÷ pitror Ãtmano'py abhyadhikà prÅtir Ãtmaje«u bhavati iti | [29] atha k­«ïaÓ ca tad eva sthÃpayan prÃha sma,- ÃstÃæ tÃvan-mama tanÆjasya vÃrtÃ, asya ca ÓrÅ-man-mad-agrajasya bhavÃn eva dharmata÷ pitÃ; yata÷- sa pità sà ca jananÅ yau pu«¤ÅtÃæ sva-putravat | ÓiÓÆn bandhubhir uts­«ÂÃn akalpai÷ po«a-rak«aïe || [bhà 10.45.22] iti | [30] tasmÃc-chrÅ-mad-Ãryasya cÃsya bhavac-caraïa-paricaryà paraæ varyÃ; kiæ tu suh­dÃm e«Ãæ sukham abhimukhaæ vidhÃya ÓrÅ-caraïam ÃgamisyÃma÷ | [31] vraja-rÃja uvÃca,- vatsa ! tÃvad vayam apy atra vatsyÃma÷ | [32] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- tÃta ! tathà vidheyaæ yathà bhavad-vyatirekÃd ekÃkitayà mÃtà mà tÃpaæ yÃsÅt | [33] vraja-rÃja uvÃca,- tÃm api bhavata÷ samÅpam evÃpayi«yÃma÷ | [34] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- tata÷ sarvam api gokulam utsannatÃm Ãpannaæ syÃt | [35] vraja-rÃja uvÃca,- tarhi sarvam api vrajaæ nikaÂaæ ghaÂayi«yÃma÷ | [36] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- sampraty asmÃkaæ bahulÃ÷ pratyahaæ saækhyÃdhikaya-pratyata÷ su«Âhu bahulà jÃtÃ÷ | tÃsÃm upa-nagara-vanaæ kim upa-jÅvanaæ syÃt ? gÃvaÓ cÃsmÃkaæ kula-devya iti tà eva sevyatÃm arhanti | yadi và mad-arthaæ sarvaæ bhavatÃm, mÃæ vinà tu byartham iti samarthanÅyam, tarhi ca mat-prÃïà eva tà iti tà eva prÃïanÅyÃ÷ | [37] kiæ ca, yadavo'pi nÃhitaæ vyÃharanti; sphuÂam upalabdha-kaæsa-saæbandha-jarÃsandha-nirbandhÃd-ak«auhiïÅ-lak«ita-dur-jana-lak«Ãïi mathurÃm avarotsyanti; tarhi garhitam eva bhavet | tatrÃstÃm asmat-sÃmÅpyam asmad-asÃmÅpyataÓ ca bhavad-avasthÃnaæ yady asmat-saæbandhaæ vinà labdha-sandhaæ bhavet tarhy eva k­cchraæ narcchet | gƬha-puru«a-dvÃreïa j¤Ãte hy asmat-saæbandhe jarÃsandhÃdayas ta ete kaæsa-van na bhayÃnubandhà iti chala-balam ekam ekaæ na prasthÃpayi«yanti | kiæ tv ak«auhiïÅbhir dravanta÷ sarvaæ vrajam apy upadrÃvayi«yanti | tasmÃd asmÃbhir yu«mÃbhiÓ ca gopayitavya eva gandhaÓ ca vyati-saæbandhasya; ete ca mayà yÃdavà durgÃntare davayitavyÃ÷; bhavantas tv asaækhyà na tathà kartuæ ÓakyÃ÷ | saækhyÃm aticarantÅnÃæ vanecarantÅnÃæ gavÃm Ãvaraïaæ tu sutarÃm eva du«karam; tasmÃt te«Ãæ durga-vad-asmad-audÃsÅnyam eva bhavatÃæ rak«ÃyÃæ prÃvÅïyam arhati | [38] kiæ tu tÃvad eva tad vidheyam, yÃvat sarva-vipak«a-pak«Ãpak«ayaæ vidhÃya svayam eva ÓrÅ-mad-vrajam ÃvrajÃma÷ | Ãvrajite ca tasmin na punar anyatra vrajanam api syÃt, yato nirupadhi-sneha-vyagra-bhavad-agrima-sva-jana-varga-darÓana-sukha-mÃtra phala-pÃtratayà nirupÃdhir asau puru«Ãrtha÷ kathaæ bÃdhita÷ syÃt ? tad-evaæ vyasya yan nivedutaæ tad tad evedaæ samasya nivedayÃmi, yÃta yÆyaæ vrajaæ tÃta vayaæ ca sneha-du÷khitÃn | j¤ÃtÅn vo dra«Âum e«yÃmo vidhÃya suh­dÃæ sukham || [bhà 10.45.23] iti | [39] tad-etat-paryantaæ madhukaïÂha÷ procya bhrÃtaram avalocya prÃha sma,- atra ‘tÃta' iti nijÃnta÷-sthÃpita-putratÃ-bhÃvanÃyà yogyam eva sambodhanam; ‘j¤ÃtÅn' iti, tatrÃpi ‘sneha-du÷khitÃn' iti snehasya niravadhikatvÃt prati-k«aïaæ did­k«u«u tan-mukhye«u te«v evÃvasthÃnaæ prati-k«aïam eva sva-vÅk«aïa-dÃnaæ ca vivak«itam | ‘vayam' iti ‘asmado dvayoÓ ca' iti pÃïinÅya-smaraïÃd astu tÃvan mama vÃrtÃ, kiæ tv ÃvÃæ dvÃv apy e«yÃva iti vya¤jitam | ‘dra«Âum' iti te«Ãm ivÃtmano'pi tad-darÓana-mÃtra-puru«Ãrthatà samarthità | ‘athÃpi bhÆman mahimà guïasya te, viboddhum arhati' [bhà 10.14.6] ity atra bodha-vi«ayÅ-bhavitum iti-vad-darÓana-vi«ayÅ-bhavitum ity arthÃntare'pi tad-vad eva siddhÃntitam; ‘suh­dÃm' iti yadÆnÃm aj¤Ãtitvam upakÃryatva-mÃtraæ ca dhvani-pÃtraæ k­tam | tatra ca ‘sukhaæ vidhÃya' iti ktvÃ-prayogeïa sÃvadhika-nirdeÓÃt tad-bhayÃdi-nÃÓanÃnataraæ punas tad anapek«atvam api lak«itam iti | [40] tatra snigdhakaïÂha÷ sotkaïÂhaæ papraccha,- atha tatra kiæ vyavasitaæ ÓrÅ-vrajeÓa-caraïÃnÃm ? [41] madhukaïÂha÷ prÃha sma,- vraja-rÃjaÓ ca tadÅya-vÃco-yukti-racanam anabhirucitam api bìham ucitam iti matvà manasi sva-lalÃÂaæ hatvà vëpa-sp­«Âam aspa«Âam Ãca«Âa,- bhavan-mÃtà tu vÃmà katham iyad-budhyatÃm ? [42] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- tÃæ prati ca yathe«Âa-praïÃma-pÆrvakaæ nije«Âa-dvÃrà mayedaæ sande«Âavyam iti procya sva-hasta-lipibhis tat patraæ virocya ÓrÅdÃma-hasta-vinyastaæ k­tavÃn | [43] ÓrÅdÃmà ca ÓrÅ-vraja-rÃja-ÓuÓrÆ«ÃyÃæ k­tÃnusandhas tan-mukhabandham atÅva tad-dÅnan-manyatÃnubandham anusandhÃya taæ vihÃya nivedyam eva sa-gadgadaæ gadati sma,- yathà samprati vayaæ du«Âa-janÃt ka«Âam ÃÓaækya spa«Âam eva nÃyÃsyÃma÷; kiæ tu ÓrÅmat-pit­-caraïa-paricaraïa-prabhÃvÃn mamëa¬a-k«Åïam ak«Åïam Ãgamanaæ pratyaham api vidyata eva | tathà hi- Ãdye'hni k«Åra-bhaktaæ ghana-dadhi-valità roÂikà tasya paÓcÃt- tat-paÓcÃd-dugdha-pÆpaæ tad-anu bahuvidhÃnnÃdyam anye«u cÃnyat | mÃtar mahyaæ nikÃyye mahati rasayate paryave«i tvayà yan na svapnas tan na và tat sphuraïa-mayam iti smaryatÃæ kiæ tu satyam || GC_2,6.3 || kiæ ca, yavann ÃÓnÃsi mÃtas tvam iti niÓamaye hanta nÃÓnÃni tÃvad yady aÓnÃmÅva tarhy apy anubhavad asu me ye'sava÷ Óo«amÅyu÷ | go«Âhaæ gacchÃni paÓyÃny api nija-jananÅæ tad-vidhÃm evam eva hy udyat teja÷-prakÃÓÃd ripu-gaïam acirÃd ut-sahi«ye vijetum || iti || GC_2,6.4 || [44] atha tad-etan niÓamya samyag- asrÃvilaæ sandeÓa-haraÓ ca vyÃjahÃra,- satyaæ ÓrÅ-vrajeÓvarÅ-caraïÃÓ ca svapna-vad idaæ sÃmprata-bhavad-bhojanÃdikaæ sa-rodanaæ vadanti sma | bhavad-du÷kham ÃÓaækya svÃbhojanam api gopayanti sma iti | [45] atha tad-etad avadhÃrya sÃÓcaryatayà sthite«u te«u vraja-mahÅk«Åd-Ãrdra-vÅk«itam Ãcacak«e,- bhavata÷ prema-vaÓyÃnÃæ vayasyÃnÃm e«Ãæ vartane kà vÃrtà ? [46] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- ÓrÅman-mÃt­vad eva te cÃmÅ mamepsita-sakhi-janà vÅk«yayà mÃm upalapsyante; kiæ tu mÃtur-vatsalatÃ-svabhÃvatayà kadÃcid anyathÃ-prathà bhÃsi«yate, na punar amÅ«Ãæ praïaya-bhÃjÃm iti | [47] vrajeÓvara uvÃca,- prathamatas tÃvad eta iva gÃva÷ katham etÃvatÅæ prakriyÃæ ÓrÃvaïÅæ kurvantu ? [48] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca,- yady api tÃsv api mama tathÃ-sphÆrtir-jÆrtim apanayet tathÃpi prakÃrÃntaram api bahir-v­tti-samÃdhÃnÃya vidhÃsyÃmi | yathÃ- tÃsÃæ gandhÃnu-sandhÃnam eva pradhÃnaæ rava-gaïa-Óravaïaæ ca; rÆpa-nirÆpanaæ tu tat-pradhÃnakam eva | tasmÃt stoka-k­«ïo'yaæ tad-abhyasta-mada-stoka-saurabhya-parirabhyamÃïa-vastra-saævastraïayà k­ta-man-muralÅ-khuralÅkatayà ca tathà subalaÓ cÃyaæ bala-vasanÃvalambatayà tadÅya-Ó­æga-saægitayà ca tÃsÃæ madyham adhyÃsitaæ kurutÃm | tataÓ ca mamÃkhila-guïa-nidhaya ete sarve'py anayo÷ prati-nidhaya÷ syur yatra vanyÃÓ ca te dhanyÃ÷ sarvÃbhi-vÃdyà m­ga-nagÃdyà mat-sphÆrti-pÆrtim Ãgaccheyur iti sarvam eva sama¤jasaæ bhavità iti | [49] atha nija-paricÃrakÃn ÓÆdrÃbhÅra-kumÃrakÃn hata-vicÃrakÃn niÓÃmya vaivaÓyÃd vaiÓyÃbhÅra-rÃji ÓÃmyad-vacana-ÓaktibhÃji svayam eva so'yam asra-toya-dhara÷ prÃha sma, ( mama sakhÅyamÃnÃnÃm e«Ãm akhilÃnÃæ te«Ãm iva yadyapi gatis tathÃpi tÃtÃnugatis tu viÓe«ata÷ stutim ÃsÅdati iti | [50] atha madhumaÇgalam api tad idaæ sneha-saÇgatam Ãha,( hanta! BhavantaÓ ca tatra yÃntu | yad-bhagavatÅ-sevÃæ man-maÇgalÃya mat-pratinidhitayà kurvÃïÃ÷ punas tad-apÆrva-jananÃt pÆrvavat tad-akharva-parvaïe sampatsyante iti | [51] tad-evaæ visrambhya tat-tat-aÇga-saurabhya-parirabhyamÃïa-vasanÃdinà tau stoka-k­«ïa-subalau viÓe«atas tat-tad-guïa-vÃsitau vidhÃyÃnyÃn api yathÃ-nyÃyaæ nijÃlaækaraïÃdinÃlaæk­tya sevÃdikÃriïaæ ca yathÃvad Ãd­tya k­tya-viÓe«Ãn ÓrÅ-mat-pit­-caraïe«u gocaratÃæ ninÃya; nÅtvà ca tad-anuj¤Ãæ g­hÅtvà svayaæ tatraiva sthitvà mantra-sadanÃd-bahi÷ sthitÃn mÃthura-vipra-janÃn antar-nitvà tad-dvÃrà sarvÃnn eva yadÆn vj¤ÃpayÃmÃsa,( ta ete vrajÃya vraji«yanti iti | [52] te ca ÓrÅ-vasudeva-naradeva-pramukhÃs tatraiva sukhÃd ÃgatÃ÷, Ãgamya ca ramya-paricchadÃdinà tÃn abhyarcya cÃnuvrajya ca carcyamÃna-tad-bhadratayà puramayÃmÃsu÷ | [53] sa tu yaÓasvÅ svayam asvÅk­ta-rÃjyatayà kim api tatratyaæ tÃn praty-anapavarjya kiæ tu prÃg-vali-valita-bali-kaæsa-h­ta-dh­ta-kupya-bhÃjanÃni yÃni tÃny eva visarjya keÓava÷ kevalatÃyÃæ mitha÷ k«ubhitatÃ-bhÅtas tair eva saha ÓrÅ-vrajam ahanÅyÃn anuj¤Ãpya manasi kayÃpy avasthayà vyÃpyamÃna÷ puram ÃjagÃma, rÃmas tu tÃn dÆram anu-vavrÃja | {54} vrajeÓvaras tu pralÅna-manastÃyÃm api jÅvan-mukta-vad eva saæskÃra-vaÓÃd idaæ jagÃda,( vatsa! nijÃnuja-vatsala ! sa kevalatayà manobalaæ hÃsyati; tasmÃd anujaæ tam evÃnuyÃhi iti | [55] atha sva-sambandhÃd adhika-du÷khÃnubandhÃd ÃÓaækamÃna÷ saækar«aïa÷ sa-dhairyaæ sarvÃn anuj¤Ãpya ÓÅghra-gatyà sva-bhrÃtaraæ prÃpya kvacid ekÃntam anuyÃpya nija-nija-bÃhubhyÃæ parasparaæ grÅvÃæ paridhÃpya tena saha ruroda | tad alam ati-vistareïa | yata÷- kaæsasya dhvaæsanÃnte vraja-vasati-gane gacchati svÅya-gehaæ taæ k­«ïaæ taæ ca rÃmaæ tam api paÓupati-ksmÃ-patiæ tÃæÓ ca gopÃn | ÓrÅdÃmÃdyÃæÓ ca tÃæs tÃn api ca tad-anugÃn navya-viccheda-bhÅter anta÷ sm­tvà mad-antar-virasa-vaÓatayà sarvam arvÃg jahÃti || GC_2,6.5 || [56} tad-evam uÂÂækayan-madhukaïÂha÷ ÓrÅ-vrajÃdhipÃdÅnÃm Ãdhim avadhÃya punar abhidadhe,( ya÷ svÃæ k­«ïa÷ purà t­«ïÃæ vardhayÃmÃsa dh­«ïajam | sa sÃk«Ãd bhavatÃm aæke svaæ keliæ vahati prabho || GC_2,6.6 || [57] atha ÓrÅ-k­«ïaÓ ca tac-caraïÃravindaæ Óirasà vindan sa-nirvedaæ niveditavÃn,( ahaha vahalamantuæ jantur e«a pralÃpÅ racitamacita-tÃta÷ k«antum arhas tvam eva | katham api nijam aÇgaæ vyÃdhinà du÷khadaæ syat tad api na hi tad-aÇgÅ tyaktum icchet kadÃpi || GC_2,6.7 || tataÓ ca, ÃliÇgyata vrajeÓitrà pitrà sa-pulakaæ suta÷ | sarvaiÓ cÃnanda-garveïa roma-parveha sandadhe || GC_2,6.8 || [58] tad-evaæ prÃta÷-kathÃæ madhukaïÂha÷ samÃpya ÓrÅ-mÃdhava-pada-sÅmni rÃdhikÃ-sadasi kathayÃmÃsa,( [59] ye khalu tasya vrajÃvrajanÃya vya¤jità vighnÃs te sarve prÃg-ukta-lajjÃ-nighnà eva mantavyÃ÷ | tad-eva purastÃd vya¤jayan mathurÃyÃÓ calantaæ subalaæ balÃnuja÷ sva-vallabhÃrocaka-vÃcika-valitaæ cakÃra | yathÃ( satyaæ santyajya yu«mÃn niyata-mad-anuga-prÃïanà ni«pramÃïà dharmyaæ me nÃsti kiæcit tad api sa-vayasa÷ ÓrÆyatÃæ man-nivedyam | yu«mÃkaæ yÃtisetur mayi ratir atulà sà tu mÃæ hrepayantÅ tat-tulyÃsakti-riktaæ hnuta-tanum akaron nÃsmi dÆra÷ kadÃpi || GC_2,6.9 || puryÃm asyÃæ yad asmi prakaÂam api hi taæ hanta kuryÃæ kathaæ tat kiæ tu cchÃyÃ-sad­k«a÷ sphuÂam iha viharet tatra tu svena nityam | ÃveÓo yatra yasya sphurati sa niyataæ tatra bhÃti svayaæ yat sphÆrtiæ svÃæ so'yam asmÅty anubhajati yathà tena nÃnyena tad-vat || GC_2,6.10 || somÃbhe darÓa-rÃtrÃv api nija-rucibhi÷ pÆrïimÃ-bhrÃntitas tvaæ mad-viÓle«a-jvarÃrti-prathi-navama-daÓà durvaÓÃÇgÅ yad-asÅ÷ | tarhi tvÃm aÇga-kÃnti-sphurad asita-maïi-ÓrÅ-caya-vyÃpta-sarva÷ so'haæ ÓiÓle«a tat-tad-vinimita-daÓayà yatra citraæ jagastha || GC_2,6.11 || somÃbhe mÃnam aiccha÷ pratipadi lalite mÃm ayÃsr vanÃnte pÃlyÃsÅr vÃsa-sajjà paricarasi purà rÃdhayà mÃm viÓÃkhe | etad diæ-mÃtram uktaæ bhavad-avagataye j¤eyam anyat kathaæ và svapnaæ tat tat viditvà glapayatha nijakaæ mÃnasaæ mÃm apÅha ? || GC_2,6.12 || padme bhadre sa-Óaivye tritayam api bhavad-rÆpam udbhrÃnta-cittaæ mad-viÓle«Ãt tamÃlaæ pari viluÂhitavad yatra tatrÃham Ãsam | ÃliÇgan yu«mad-aÇgÃny udanamayam aho yÃvad abhyasya tÃvat Kruddhà b­ddhÃ÷ kutaÓcid vata yad-upagatÃs tan na me yÃti du÷kham || GC_2,6.13 || Ãnyedyu÷ ÓrÅla-rÃdhe mama pura-gamana-sphÆrti-sa¤jÃta-mÆrtiæ tvÃm ÃliÇgyÃnucu mban giri-vanam anayaæ tat kathaæ vyasmaras tvaæ ? tatrÃgamyÃtha sarvÃ÷ kala-kala-virutaæ yarhi cakrus tadÃnÅæ tatrÃvÃæ hà yathÃsvaæ p­thakad apagatau na smarasy eva tac ca || GC_2,6.14 || svapne yad rÃdhike tvaæ mama Óayanam ihÃpy ÃÓrità rÃja-puryÃæ svapnas tan nasti nÆnaæ parimalitam abhÆd yat-tvayà tasya vÃsa÷ | ÃstÃæ tat spa«Âam adyÃpy anu mad avayavaæ padminÅ-ratna-gandhaæ Vindann andho'pi loka÷ smita-Óavala-mukha÷ ÓÅr«am Å«ad dhunÅte || GC_2,6.15 || ÃstÃæ prÃg adya sadya-stana-ÓaÓi-kalayÃlaæk­ta-ÓrÅ-rasau yad- v­ttaæ tad-yu«mÃkÃbhi÷ sa-Óapatham abhita÷ p­cchyatÃæ ÓyÃmalaiva | yady apy evaæ tathÃpi sphuÂa-gatim acirÃd Ãgatiæ cen-madÅyÃm Åhadhve sarva-vighna-praÓamana-racanà syÃd yadà tarhi kuryÃm || GC_2,6.16 || [60] tad-eva etÃvat-prathÃm eva kathÃæ samÃpya punar madhukaïÂha÷ provÃca,( rÃdhe so'yaæ satyavÃdÅ tvÃm alaæk­tya Óobhate | tvad-gandha-bandhana÷ pu«pandhaya÷ svarïÃbjinÅm iva || GC_2,6.17 || Æ«Ã-niruddha-vad rÃdhe yayo÷ svÃpnaÓ ca saÇgama÷ | «Ãk«Ãd ÃsÅt tayor và kiæ viÓle«a÷ sthÃtum arhati ? || GC_2,6.18 || iti vis­marasÃndrÃnandaÓas taæ samastaæ sapadi kathaka-varyau tÃv anuj¤Ãpya yÃtau | harir api nija-kÃntÃ-saÇga-sarvÃÇga-Óobha÷ subhaga-Óayana-lak«mÅm a¤jasÃlaæ cakÃra || GC_2,6.19 || iti ÓrÅ-ÓrÅ-mad-uttara-gopÃla-campÆm anu vraja-pati-visarjana-ka«Âaæ nÃma «a«Âhaæ pÆraïam || 6 ||