Jiva Gosvamin: Gopalacampu, Purvacampu, 23-33 Based on the edition by Puridasa (1947). Input by Jan Brzezinski, 31.10.2003 [Verses missing: 1,31.50, 1,33.45, 1,33.96] ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ (23) atha trayoviæÓaæ pÆraïam prathama-saÇga-raÇgaja- vÃkovÃkya-bhaÇgÅ-saÇgÅtam [1] atha rÃsÃrambhe nija-Óapatha-sambhedaæ vedayaæ«tadÅdaæ yÃcanam Ãcinomi | nije kÃvye sarvaæ rasa-valanam astiti likhatà mayà dhÃrstyÃt spa«ÂÅ-k­ta-mati-rahasyaæ tu yadÅha | tad etad govinda-vraja-vijana-kÃntÃnucaraïaæ dadhadbhir yogyasya Óravasi param arpyaæ na sadasi ||JGc_1,23.1|| iti | [ÓikhariïÅ] [2] atha rÃtri-kathÃyÃm grathyamÃna-prathÃyÃæ madhukaïÂha÷ snigdhakaïÂhaæ snigdhakaïÂham apy ÃlambamÃna÷ sambabhëe, yatra prathamamÅdaæ präjali vya¤jayÃmÃsa- rÃsa-kelir ajani«Âa jÃgaraæ sa sphuÂaæ bhavatu tat-kathà tathà | kÃraïaæ bhavati yasya yad-vidhaæ tasya tad-vidhatayà matà sthiti÷ ||JGc_1,23.2|| [rathoddhatÃ] [3] tad etad Ãkarïya sÃnandaæ nirvarïya ca sarve' pi procu÷-yukti-yuktam eva cedam uktam, yata÷- paramà yà rasa-dhÃrà sà yadi madhye viyuktim ÃyÃti | pÆrvÃpara-saævalanÃ- bhÃvÃn naiva svarÆpam ÃyÃti ||JGc_1,23.3|| [gÅti] tasmÃd yatheccham avicchedam evedaæ prastÆyatÃm | [4]madhukaïÂha uvÃca- mukhaæ ÓaÓimukhÅ-gaïa-pracura-moha-saærohaïaæ d­Óor yugam amÆd­ÓÃæ m­ga-d­ÓÃæ ghÆrïanam | tanu÷ sutanu-maï¬alÅ-dh­ti-vikhaï¬anÅ ÓrÅ-hares tadÃjani yadà janiæ m­gayate sma rÃsotsava÷ ||JGc_1,23.4|| [p­thvÅ] mukhaæ vidhu-vimohanaæ nayanam abja-d­g-lobhanaæ rucir ghana-rucÅ-hita-prathama-saÇga-raÇga-pradà | ramÃ-ramaïa-rÃmaïÅyaka-vibhÆ«i-rÃmÃvales tadÃjani yadà janiæ m­gayate sma rÃsotsava÷ ||JGc_1,23.5|| [p­thvÅ] [5] atha pÆrva-krameïa pÆrïimÃÓrame pÆrïÃ÷ pulindya÷ [BhP 10.21.17] ity Ãdi‚ v­tte nirv­tte satya-pÆrnaæ-manyatayà rÃdhikÃ-mÃtra-kar«Ãya haris tar«aæ dh­tavÃn-katham aho, nibh­tamÅdaæ sambh­taæ syÃt?iti | [6] tatra kÃcit tat-kuÇkuma-lipta-carÅ vana-carÅ ÓrÅ-rÃdhÃm anu karuïayà taruïÃruïa-kamala-locanam uvÃca- tava muralÅm iva nitarÃæ vi«ama-Óara÷ sa vijito bhavatà | ahaha na jÃne katham iva Óu«kÃæ biddhÃæ ca tÃm kurute ||JGc_1,23.6|| [upagÅti] [7] tadà ca vana-gÅrvÃïibhir ÃkÃÓa-vÃïÅyam udbhÃvitÃ- Óu«kà tapta-ÓalÃkayà ca parito biddhà suvaæÓodbhavà seyaæ te muralÅ priyeti niyataæ vij¤ÃtavÃn manmatha÷| tÃæ Óu«yad-vapu«aæ vidhÃya kulajÃæ bÃïair nijai÷ pa¤cabhir biddhÃÇgÅæ vidadhÃti hà bakaripo tvat-prÅtaye samprati ||JGc_1,23.7|| [ÓÃrdÆla-vikrŬÅtam] [8] tarhy eva cÃdhÅratayà bhraman vanamÃlÅ kvacana tamÃle kuÇkumÃlekham imam ÃlokayÃmÃsa- ÃnaÇgÃrcir bhinnà tvad-atiÓubhagÃÇgÃv­ta-manà muralyÃæ rÃga-ÓrÅ-parimala-kulaæ sambh­tavatÅ | sadà ÓyÃmÃæ kÃntiæ diÓÅ vidiÓi cÃbhÃvayamato mayÃptaæ k­«ïatvaæ tad api na hi k­«ïa tvam abhita÷ ||JGc_1,23.8|| [ÓikhariïÅ] [9] tad etan niÓamana-pÆrvakÃn niÓÃmanÃn muraÓamanena tad idaæ vicÃritam-hanta hanta ! rÃdhÃyà eveyam asÃdhÃraïa-vÃg-arthavatÅ lipi÷ | seyaæ sambhavet | evam api kula-janmatayà tayà manmatha-vikÃram ÃcchÃdayantyà sthÅyate | tasmÃn nikhilÃv­ti-dhvaæsanaæ vaæÓÅ-Óaæsanaæ paraæ mama Óaraïam iti | [10] tad evaæ rÃdhÃ-sudhÃ-durbhik«Ãditas titik«Ãm abhajan sa punar veïu-Óik«Ã-bhik«am eva kevalÃæ sevate sma, yatra var«Ã api tar«Ãkaratayà vyatÅyu÷, sam­ddha-gardhanatayà Óarad apy ardhaæ vardhate sma | [11] tatrÃha, raha÷-Óik«Ã tu yathÃ- yarhy Ãkar«a-vidhiæ harir muralikÃ-Óik«Ãsu tasyÃh kramÃc cakre tarhi gatÃÓ cirÃt para-para-k«obhÃs ta ete tayà | kampo ghÆrïanam ÃsanÃd vicalanaæ dvitra-kramà vÃstuto ni«krÃntir vana-vartma-vartanam upavrajyà ca dÆrÃdhvani ||JGc_1,23.9|| [ÓÃrdÆla] kiæ ca- rÃdhÃkar«a-k­te k­tà muralikÃ-Óik«Ãtha yà yà tadà sà sà tena sadÃÓayà valayitÃpy ÃsÅd alaæ ni«kalà | tÃm etÃæ nata-kandhara÷ sa-pulakaæ vande' ham uccai÷ sadà yà k­«ïasya manorathÃvalim aho pÆrïam akÃrsÅn muhu÷ ||JGc_1,23.10|| [ÓÃrdÆla-vikrŬÅtam] [12] tathà hi, tad evaæ prÃv­«i veïu-Óik«Ã-parÅk«Ã-t­«ïag asau k­«ïa÷ samayaæ pratÅk«amÃïa÷ Óaral-lak«mÅm ÃgatÃæ lak«itavÃn | lak«ayann eva ca vicÃritavÃn- [13] iyaæ khalu svabhÃvata÷ svacchà mal-lÅlÃ-paricchadatÃæ yadi gacchati, tadà pramadÃvalim ­cchÃma÷ | kintu, samaya-mayatayà sarvavaÓya-kÃriïam api bhÃvaæ vaÓyaæ kurvatÅm enÃæ paÓyÃmi, yathà mÃm api rÃdhà | [14] tato yady asyÃæ api vaÓyatÃm vyasyan bhÃvÃntara-bhÃvitatvaæ bhÃvayituæ prabhavÃmi, tad-ÃrÃdhÃyÃm api tad-ÃdhÃnÃya nirbÃdhatÃæ gatavÃn asmÅty avadadhÃmi | [15] tad evaæ vicÃrayann agrecaraæ maÇgalaæ vilocayann uvÃca-Ãho ! Óvo-vasÅyasam evÃdhyavasÅyate | yata÷- kha¤jana-khelÃ-ra¤jita-ka¤ja-nayanaæ nayan vidhi÷ sa mama | rÃdhÃ-ma¤jula-netra-sphurad-Ãnanam Ãsu sa¤jayità ||JGc_1,23.11|| [upagÅti] [16] tad etacchubha «akunamanubhavatÃ, yÃvat paurïamÃsaææà sameva sarvata eva veïudhareïa ve nusvanacaryÃsa¤cÃryate sma | tataÓ ca- vaæÓÅ-kalÃd udayata÷ Óaradi prabhÃvÃn mallÅbhir apy atula-phulla-daÓÃæ gatÃbhi÷ | rÃtrÅr nibhÃlya muhur ullasitÃh sa ­Ãma- bhrÃtà ratiæ rati-k­te' k­ta vallavÅbhi÷ ||JGc_1,23.12|| [vasantatilakÃ] [17] tataÓ ca tÆrïam eva pÆrïa-candrà bahu-tithÅ tithir atithir iva tasya prasannatÃæ vidhÃtum ÃsannavatÅ | tatra cÃj¤ÃyÃhni vana-vihÃra-ÓÃlÅ vana-mÃlÅ dhenÆr ÃdÃya vrajÃgamanaæ vidhÃya sÃyaæ pratyavasÃya nija-candra-ÓÃlikÃlindaæ vindamÃna÷ sphuÂam Ãditye' staÇgatya sthite sa-tÃrÃ-samudayaæ taæ sÃndra-candrikaæ candram udayantaæ paÓyaæs tad-vaÓya-bhÃva-viÓe«a-Óle«atas tad idaæ cintayÃmÃsa- jÃgu¬a-piï¬a-sapiï¬aæ kiæ vidhu-bimbaæ tad etad unnamati | kiæ và ro«Ãruïa-ruci mukham idam udbhÃti kÃmasya? ||JGc_1,23.13|| [ÃryÃ] punaÓ ca, kuÇkuma-rasa-saÇkulam iva kiæ vidhu-bimbaæ pura÷ sphurati | athavà rÃdhÃ-mukham idam udayati yamunÃ-vanÃt purata÷ ? ||JGc_1,23.14|| [upagÅti] [18] tatra yadi vidhu-bimbam evedaæ, tadà tad idaæ vibhÃvyate- pÆrïa-candro' yam aindrÅæ haritam anugata÷ preyasÅæ dÆradeÓÃd asyÃvaktraæ vilimpan ghus­ïa-Óavaliteneva ÓaÓvat kareïa | tad-vyÃjÃn mÃm amÆd­k-k­tim upadiÓatÅvÃdya sadya÷ kiÓoraæ ÓubhrÃtmà yas tadÅyaæ bhavati viracanaæ sarvato-bhadram eva ||JGc_1,23.15|| [ÓÃrdÆla] [19] kiæ cÃyam idam apy upadiÓann iva sambhÃvyate- vidhur ahaæ harita÷ pratidik-pati- praïayiïi ramayan jana-Óarmada÷ | tvam iha kiæ nu vidho sthagitÃyase para-ramÃ-ramaïaæ prati samprati? ||JGc_1,23.16|| [drutavilambita] [20] tad evaæ sarvathaiva daivÃnukÆlyataÓ candra-candrikÃ-sÃndrita Óubhaæ tasya kakubham eva gantuæ Óantur asmi, yata÷- nikhilam eva vanaæ vidhunÃmunà diÓi diÓi pratira¤jitam Åk«yate | mad-anukÆlam idaæ Óakunaæ bhaved iti gatir mama tatra ÓubhÃvahà ||JGc_1,23.17|| [drutavilambita] [21] atha yadi kÃmÃbhidhÃnasya kopa-dhÃmÃnanam idam, tadà vi«ama-bÃïasya tasyÃnuyÃnam eva bhaya-nirvÃïaæ viÓrÃïayati | yadi ca tasyà eva kÃnti-sadanaæ vanam idaæ vidyate, tadà tu sutarÃm eva tad-diÓaæ praviÓatas tan mama Óarma-marma praviÓatiti | kiæ ca- rayÃïe vartate cittaæïrtyaty ak«Åca dak«iïam | tasmÃd v­ttaæ caïrtyaæ ca kÃnt abhirbhavitÃmama ||JGc_1,23.18|| [anu«Âubh] [22] tad etad uÂÂaÇkya ni«ÂaÇkya ca praïaya-païa-santu«Âaæ dÃmÃdi-kumÃra-catu«Âayaæ saÇgata÷ prasajya, tad-dvÃrà nidrÃ-vyÃjÃd anyÃn dvÃra-pÃlakatayà tatraiva saævalayya, nibh­ta-k­ta-pratÅhÃrataÓ caraïa-vihÃratas tÃm eva haritaæ harir muralÅ-dhara-karatayÃnusaran dina-kara-tanayÃ-tÅram anvatÅrïavÃn | ÃvatÅrya ca vicÃritavÃn- na kruddha-kÃmÃnanam etad asti prayÃti yac chubra-daÓÃm uda¤cat | viyogi-rÃdhÃsyam idaæ ca na syÃd yata÷ kalaÇkÃdi bhaved vibhedi ||JGc_1,23.19|| [upajÃti 11] [23] tataÓ ca mrga-lächana evÃyam iti niÓcitya punar vicÃritavÃn- ÓÃrvaraæ «arvarÅÓÃna÷ saæhartuæ siæhatÃæ gata÷ | pÆrva-parvatam Ãrohan sarvaæ parvati parvaïa ||JGc_1,23.20|| [anu«Âubh] kintu, candramà rÃdhikÃ-vaktram anukurvan virÃjate | tadÃkÃram idaæ ceta÷ kathaæ mama vidÆyate? ||JGc_1,23.21|| [anu«Âubh] [24] punar vibhÃvya candraæ prati prÃha sma- anupama-rucir asmi sarva-loke«v iti bhagavann am­ta-dyute na d­pya | na tu bhavad-upamà daÓÃpi tasyÃÓ caraïa-nakhà vilasanti rÃdhikÃyÃh ||JGc_1,23.22|| [pu«pitÃgrÃ] [25] tad evaæ vicintya samucita-sthÃnaæ vicitya dÆrataÓ caturÃæÓ catura÷ kumÃran vartmani vartamÃnatayà vidhÃya, svayam upasaritam uccatara-catvaram Ãtmanà rƬhaæ sandhÃya, vraja-diÓam avadhÃya, veïuæ mukhe nidhÃya, vÃdayi«yamÃnaÓ cintayÃmÃsa-prathamaæ rÃdhÃ- gamanam eva sÃdhayÃma÷ | tÃm vinà phalasya ca viphalatÃm kalayÃmi | tad-Ãgamana-kamanÅyatayà tu ramaïÅnÃæ anyÃsÃm apy Ãgatir mama manasi ramaïÅyatÃm ÃyÃmam Ãnayati | kintu tad eva bhavyaæ kathaæ bhavyam ity eva pratipattavyam | Ãm Ãm, bÃïa-vidyÃ-pravÅïenaiva vaiïavikena mayà tathà yoktavyam, yathà tena saivÃvi«ÂÃk­«Âà ca bhavati nÃparà iti | [26] tad evaæ sampradhÃryÃvadhÃrya ca tena, veïum evaæ vÃdayi«yÃmÅti yadà vicÃryate sma, tadà ca tÃbhi÷ sÃndra-candrika-candramasa÷ sand­«Â-vaÓatayà sÃnd­«Âikam idaæ parÃm­«Âam- hanta ! sa khalv ayam o«adhÅÓo' py Ãdhi-vyÃdhita-janÃn asmÃn adya sadya÷ pratiritsed eva, na tu cikitset iti | [27] tataÓ ca tat-k«aïaæ ki¤cid vilak«aïaæ ÓaÓa-lak«mÃïam Ãlak«ya v­ndà cedaæ cintitavatÅ- hanta hanta ! tÃsÃæ k­«ïa-viyogÃgni-bëpair vi«vag-vini÷Órtai÷ | ÃdarÓa iva paÓyÃndhaÓ candramà mandatÃæ gatah ||JGc_1,23.23|| [anu«Âubh] [28] atha camÆru-d­ÓÃm amÆ«Ãæ muhur api saæmukhatayà vaÓÅk­tim ivÃpanna÷ ÓaÓÅ svadiÓi tadà madÃd unnatena k­«ïasya gabhasti-Óatena tasya sphÆrtiæ samÃninÃyeti | [29] tad-avalokanÃya vyÃkulatÃkulÃyamanÃsu tÃsu- ÓÃradena ÓaÓinà hariæ prati prasthiti÷ samam ayoji subhruvÃm | pratyayoji kila tena sà tadà maÇk«u tasya muralÅ-kalena tu ||JGc_1,23.24|| [rathoddhatÃ] [30] yatas tadaiva ca- anurÃgeïa rÃgeïa varïa-bhÃgena mÃdhurÅ÷ | kalayantaæ kalaæ veïo÷ kalayÃmÃsa keÓava÷ ||JGc_1,23.25|| [anu«Âubh] [31] tatrÃnurÃgo yathÃ, sÃÓru-kaïÂha-nayanaæ sakaïÂakaæ kampa-sampad-ayanaæ sa-mÃdhava÷ | rÃdhikÃ-virahajÃdhibÃdhita÷ Óravya-veïu-kalabhavyam Ãjagau ||JGc_1,23.26|| [rathoddhatÃ] [32] rÃgo yathÃ- rÃgam Åd­Óam asÃv acÅkpat prÃpa rÃgaÅva ya÷ priyÃ-h­di | ya÷ sphuÂaæ na rasita÷ purà bhuvi kvÃpi nÃm­tavad aÇga-viÓruta÷ ||JGc_1,23.27|| [rathoddhatÃ] [33] tat-praïÃda-maya-varïa-vibhÃgo, yathÃ- ayi sudhÃæÓu-sudhÃ-mukhi rÃdhike madhura-bhÃva-dhurà madhu-mÃdhavi | mayi sadà dayite dayite ciraæ tava guïair h­dayaæ mama dÅryati ||JGc_1,23.28|| [drutavilambita] [34] atha bÃïaÅva veïu-nÃde pravÅïa÷ svayama«av anena tasyÃh siddhÃæ biddhatÃm avabudhya sudhy-agraïÅr anyÃÓ ca tan-nyÃyam ÃjuhÃva | [35] tatra varïa-vibhÃgas tv evam- ahaha gopa-sutà mama gÅ÷-sità dharatha hanta manoratha-durdharÃ÷ | iti bhavÃmi bhavaj-jita-lajjitas tad-udayaæ sudayaæ kuruta priyÃh ||JGc_1,23.29|| [drutavilambita] [36] atha yadà pÅta-vasanena gÅtam evam udgÅtam, tadà tÃsam eva karïÃbhyarïatÃm Ãgataæ tatra ca yathÃyatham abhirucitam eva cittÅ-k­taæ rÃgÃdikam avadhÃrya nivÃrtyatÃtikrama-niratÃsthiratÃh pratasthire | tatra ca k­«ïÃbhimukhatÃm evÃtasthire, nÃnyat kim api | tathà hi, yà yatra karmaïi gatÃs tad-anusthitiæ tà vism­tya tasya muralÅ-Óruti-divya-netrÃh | d­Óya-prabhaæ tam abhivavrajur aÓru-nÅra- srotasvatÅ-mayatayà nija-jÅvaneÓam ||JGc_1,23.30|| [vasantatilakÃ] tadà ca- gokula-kumudÃk«ÅïÃæ kumudvatÅnÃæ tadà tathà kumudÃm | akuruta kumad-ÃdhÅÓa÷ sa tadà Óatadhà parÃm sumudÃm ||JGc_1,23.31|| [ÃryÃ] tadà ca- ÓuÓrÆ«antya÷ patÅn kÃÓcin niruddhÃh prasthitiæ prati | k­«ïaæ tatraiva tÃh prapur ity evaæ muni-jalptam ||JGc_1,23.32|| [anu«Âubh] [37] Ãtra ca «nigdhakaïÂhenÃntaÓ cintitam, tà etÃh khalu pÃdmottarakhaï¬a-d­«Âa-daï¬akÃraïya-gata-muni-varyatayà sÃdhaka-caryas tadÃnim api lak«mÅ-varyÃïÃæ rÃdhikÃdi-nitya-tad-bhÃryÃïÃæ sva-kÃmyaæ sukÃmyaæ sÃmyam anavÃptà yathà tad avÃpya ÓrÅ-k­«ïam avÃptÃs tathà varïyam iti sthite- tam eva paramÃtmÃnaæ jÃra-buddhyÃpi saÇgatÃh| jahur guïa-mayaæ dehaæ sadya÷ prak«Åïa-bandhanÃh ||[BhP 10.29.11] ity eva pratipattaye kalpate | [38] uktaæ ca pÃdmottara-khaï¬a [272.167] eva- te sarve strÅtvam ÃpannÃh samudbhÆtÃÓ ca gokule | hariæ samprÃpya kÃmena tato muktà bhavÃrïavÃt ||iti | [39] kintu, nÃsÆyan khalu k­«ïaya [BhP 10.33.37] ity ukta-diÓà tadÅyÃs tu na tad Æhitum ÅÓÃmÃsur iti j¤eyam | yac ca jighÃmsayÃpi haraye stanaæ dattvÃpi sad-gatim [BhP 10.6.35] ity asya sad­Óena tam eva paramÃtmÃnaæ jÃra-buddhyÃpi ity Ãdinà sÃdhanasya nikar«a-rÆpam aper abhidheyaæ phalasya tu sarvottama-rÆpatvaæ pratipadyate | [40] tac ca yuktaæ, yata÷- tÃsÃæ k­«ïa÷ parÃtmà na tu paraiti na prÃpnuyÃj jÃratÃæ tat prÃnte prÃpta÷ patitvaæ dadad ucita-matiæ jÃram atyÃpi vitta÷| yadvad bakyÃæ jighÃæsÃv api samucitam atyarpaïÃl lÃlya-bhÃvaæ lebhe dhÃtrÅ-nibhÃyÃæ sthiratamam iha yad yuktitas tat phalaæ hi ||JGc_1,23.33|| [sragdharÃ] [41] tathÃpi- uktaæ purastÃd etat te caidya÷ siddhiæ yathÃgata÷ | dvi«ann api h­«ÅkeÓaæ kim utÃdhok«aja-priyÃh ||[BhP 10.29.13] ity anusÃrÃtà premÃm«ena tu tÃsÃæ mahad eva vailak«aïyam anugatam | [42] ïa ca nitya-kÃntÃsv api prakaÂa-lÅlÃyÃæ jÃra-buddhir d­Óyata iti tasyÃh ÓlÃghaiva vÃcyà | yata÷- yà nityà eva kÃntà danuja-kula-ripo rÃdhikÃdyà na tÃsÃm ÓlÃghÃæ sà jÃratÃ-dhÅ-saciva-janir iyÃt kintu rÃga÷ sa nitya÷ | tÃæ bhittvà vighna-kartrÅæ druta-muditavatà tena taæ nitya-kÃntaæ prÃpus tà nÃparÃsÃm iva vapur aparaæ sa pratÅk«eta tÃsÃm ||JGc_1,23.34|| [sragdharÃ] iti | [43] tad etad vicintya sphuÂaæ proce, tatas tata÷ ? [44] madhukaïÂha uvÃca-abhi«rtavatÅnÃæ viÓe«o yathÃ- Órute murali-kÃkale nija-nijÃhvaya-prÃpake samaæ vraja-nata-bhruva÷ sapadi phulla-dehà babhu÷ | anaÇgam api vardhitaæ vihitavÃn aho yas tadà kathaæ na kila vardhayen nija-kalÃ-balenÃÇganÃh ? ||JGc_1,23.35|| [p­thvÅ] [45] kiæ ca, satvara-prasÃravattva-sattva-dhÃma-hÃyinÅ sarva-gurv-ahÃrya-kÆÂa-vÃraïatiyÃyinÅ | nÃtham ekam anv aneka-dÃra-sampad-arpiïÅ ogha-mogham anv ananta-bhakta-loka-tarpiïÅ ||a|| lola-keÓa-Óaivaläci-karïa-pÆra-cakriïÅ pu«pa-jÃta-ni«prapÃta-Óubhra-pheïa-cakriïÅ | ucchalan-navÅna-mÅna-netra-nÅra-gÃtriïÅ agrimÃdhva-mÃtra-pÃtra-sammukhÃnuyÃtriïÅ ||b|| manda-cÃla-bÃhu-nÃla-pÃïi-padma-sÃlinÅ accha-bÃla-kacchapÃÇga-vatsa-janma-jÃlinÅ | jÆti-dhÆti-k­t-kuÂÅra-tÅra-dhÅra-gÃminÅ Æru-bhÆruhÃli-pÃta-samprapÃta-kÃminÅ ||c|| käci-käci-kaÇkaïÃdi-Ói¤jad-ambha-sa¤jinÅ prÃyaÓas tu haæsa-saÇgha-Ó«abditÃnura¤jinÅ | tÆrïa-tÆrïa-ghÆrïanÃdi-saÇkulÃÇga-nartinÅ pÆrïa-pÆrïa-bhÃva-gÆrïa-jìya-jÃta-vartinÅ ||d|| veÓa-vastra-sanniveÓa-ca¤calatva-bhaÇginÅ tat-tad-artha-vaiparÅtya-kÃri-vega-saÇginÅ | yan-nimittam Ãtma-sarva-saÇga-bhaÇga-bhÃvinÅ yatra sarva-nÃma-rÆpa-vismrtiÓ ca bhÃvinÅ ||e|| ÓyÃma-dhÃma-su«Âhu-rÃmam etam atra sad-dhavam sindhu-tulyam uttaraÇgad-aÇgam ÃÓu mÃdhavam | pÆrva-pÆrva-bhinnayÃtir uttarÃpta-saÇgati÷ ÃpagÃli-sammitÃpa seyam Ãli-saæhati÷ ||f|| ||JGc_1,23.36|| [tÆïaka] [45] tÃs tatra ca- Óubhaæyu-vana-ma¤jule savit­jÃ-rucà saÇkule prasÆna-gaïa-rÃjite bhramara-kokila-bhrÃjite | sugandha-marud-a¤cite kumuda-bandhu ÓobhÃcite samasta-guïa-niÓcite nidhitayà ciraæ sa¤cite ||JGc_1,23.37|| [p­thvÅ] sthale maïija-catvaraæ samadhiruhya taæ satvaraæ vicitra-muralÅ-kalaæ viracayantam udyat-kalam | ghanÃghana-ghana-Óriyaæ ta¬Åd-abhÅ«u-vastra-priyaæ maïi-dyuti-vikasvaraæ dad­Óur aÇgi divya-smaram ||JGc_1,23.38|| [p­thvÅ] (yugmakam) nirmÃya k­«ïam abhita÷ sthitim atra gaurÅ- paÇktis tadà tam avalambitum utka-città | madhye tamÃlam upalabhya suvarïa-varïa- vallÅ-tatir vilasatÅti kila vyaloki ||JGc_1,23.39|| [vasantatilakÃ] atha- vaæÓÅ-dÆtikayà nimantrya kalitÃh saurabhya-dhÃrÃ-sakhÅ saÇghai÷ sÃdrti bhÆri dÆra-saraïer ÃnÃyitÃh subhruva÷ | prÃptÃh svÃntikam Ãtma-rocir am­tÃny apy ÃÓitÃh preyasà Ârptiæ naiva yayur na và viramitaæ tad-dÃna-karmÃmunà ||JGc_1,23.40|| [ÓÃrdÆla] pratyuta- navyÃh kalÃdharÃh Óubhrà bhrÃji-nak«atra-mÃlikÃh | arÃla-locanÃh k­«ïa-cakoraæ Ârsïa-jaæ vyadhu÷ ||JGc_1,23.41|| [anu«Âubh] [46] atha k­«ïas tatra sa-t­«ïam acintayat-aho ! nava-tÃruïyasya puïya-sampada etÃ, vara-lÃvaïyasya mat-kretavya-navya-païya-Óreïyas trilokÅ-lak«myÃÓ cƬÃmaïaya÷, sphuran-manmathasya jÅvanau«adhaya÷ kumudÃyamÃna-madÅya-locanayor navÅnÃÓ candra-kalÃh sahÃvatÅrya ruciæ vitÅrya virÃjante | [47] tad evaæ sthite- k­«ïÃpÃÇga-Óara÷ sÃÇgaæ bhittvÃpÃÇga-Óaraæ mama | manorathinam udbhettuæ kila prÃviÓad antaram ||JGc_1,23.42|| [anu«Âubh] iti tÃh pratyekaæ pratyetavyaæ cakru÷ | [48] vastutas tu hares tÃsu sarvÃsu latÃsv iva dvitra-lava-sevana-pÆrvakam apÆrvatayÃbhraman-netra-bhramara-yugalaæ kamalinyÃm iva rÃdhÃyÃm nirbÃdhÃm sthitim Ãtasthe | [49] ÃsthitavatÅti ca tatredaæ sa tu vicÃrayÃmÃsa- ÓobhÃyÃh Óubhadà Óobhà ramÃyÃh paramà ramà | seyaæ mal-locanasyÃpi rÃdhikÃ-cÃru-locanam ||JGc_1,23.43|| [anu«Âubh] [50] tad evaæ sati sà ca tadÅya-tÃd­Óa-d­Óa÷ spar«ata÷ kampa-sampad-unmÅlana-rasa-prasara-vaÓatayà k«obhaæ labhamÃnÃpi taæ prati prahita-lobhÃæ ÓobhÃm uvÃha | [51] Ãtra ca praÓnottara-mayaæ padyam: smerayo÷ prati vidhÆdyad-asrayo rÃdhikÃ-nayanayos tulÃævada | ÓÃradaæ vikaca-mecakotpalaæ yan maranda-jhara-moci tat kim u? ||JGc_1,23.44|| [rathoddhatÃ] [52] tad evaæ sthite tÃ÷ pura÷-sthità yadyapy anavadya-saævanana-pravÅïa-veïu-vidyÃ-madità lajjÃm ujjahati sma, tathÃpy avitathÃbhijÃtyatayà namratÃ-kamrà muni-vratam evÃnuvav­tire | [53] ÓrÅ-k­«ïas tu yadà viÓÅ«Âa-lalanÃ-madhyam adhyÃvasann evam adyoti«Âha, tadà tÃsÃæ parama-durlabha-parimala-mÃtrÃïÃm api vaiïava-madhura-gÅta-madhu-maditatayà svayam eva k­tÃbhiyÃtrÃïÃm Ãgatiæ d­Óo÷ pathi nirmÃya, sa-narma-smitas tad-vidhÃm buddhim upadhayà labdha-Óuddhim avadhÃrayann iva tan-mukhÃd unmukhÃnurÃga-jÃgarÆka-vÃg-am­tam ÃsvÃdayitum, tÃsu ca samutsukatÃm ÃsÃdayituæ, nijÃntika-sthiti-yÃc¤Ã-garbheïa sphurad-upek«Ã-sandarbheïa vacasà tÃh k«obhayÃmÃsa | yathÃ- mahÃbhÃgà yu«man-milanam abhavan na÷ Óubha-k­te tata÷ p­cchÃmy atrÃgamanam idam avyÃhatam iti | tad etÃvat-kleÓÃd abhigamanata÷ saÇkucita-dhÅ÷ sa bhÆya÷ samp­cche bhavad-abhimataæ kiæ nu karavai? ||JGc_1,23.45|| [ÓikhariïÅ] [54] tad evam atrÃdara-j¤Ãpanayà j¤ÃtvÃpy aj¤Ãna-vij¤Ãpanayà ca sve«Æpek«Ãpek«ayor ekataratayà tad-abhiprÃyaæ prÃyaÓo boddhum asamarthÃsu tÃsu tata evÃnabhivyakta-ki¤cid-arthÃsu puna÷ sa-narma ca tathà vÃcaæ prÃha- p­cchato' pi purato mama bhavyaæ maunam eva kurutha pratigÅr yat | tad-bhavad-vraja-g­he g­ha-bhÃjÃæ kiæ nirÃmayam atha pratibhÃti? ||JGc_1,23.46|| [svÃgatÃ] [55] tataÓ ca mitha÷ sa-smita-nirÅk«itÃsu tÃsu punar uvÃca- tad idaæ durabhiprÃyaæ boddhuæ bahvadÅyam asmi na samartha÷ | svayam iha yÆyaæ tasmÃt kathayata saÇkocam uddhÆya ||JGc_1,23.47|| [56] punar atÅva saÇkacatÅr nirÅk«ya yojanÃviÓe«a-Óle«amayatayÃpi tathà prathayÃmÃsa- atha na bhavati kÃryaæ brÆtha tan neti buddhaæ vrajam anu cala-città yÃta nÃdhvaæ mayÃtra | vanam idam aitghoraæ rÃtrir atrÃtighorà svayam atiÓayi-ghora-prÃïi-v­ndai÷ parÅtÃ÷ ||JGc_1,23.48|| [57] atra nÃdhvam iti na yÃteti và yojanà | punas tad eva Óle«ayituæ sopÃna-viÓe«aæ cakÃra-na ced­ÓÅ svairatà bhavÃd­ÓÅnÃæ sad­ÓÅ bhavati yata÷ mÃtÃpitara-pramukhÃ÷ sahajÃ÷ patayaÓ ca va÷ santi iti | [58] puna÷ sa-hÃsam Ãha sma-ÓrÆyante' pi tanÆjÃ÷ iti | [59] atra kathakaÓ cintayÃmÃsa-v­ndÃ-paurïamÃsÅ-saævÃda-gata-siddhÃntÃnusÃri-dhiyÃ- si«eva Ãtmany avaruddha-saurata÷ sarvÃ÷ Óarat-kÃvya-kathÃ-rasÃÓrayÃ÷ [BhP 10.33.25] ity anena pratipannasya tatrakÅya-rasasyÃlambana-vairÆpyÃd vairasyÃpannatÃ-bhiyà ca tad idaæ parihasitam eveti vidvan-matatayà vyaktÅkari«yÃmi iti | [60] atha tad eva spa«Âam Ãca«Âa-[61] tad evaæ tÃbhi÷ saha rantuæ k­ta-vaæÓÅ-dhvani÷ sa tu sarasÃnÃæ Óiromaïir yadyapî tÃsÃm utpattita eva sva-mÃtra-sÃtk­ta-pati-bhÃvÃnÃm anyatra patir iti pratÅtir loka-saævadana-vaÓaævadatÃ-mÃtra-mayÅ kevala-sva-saÇgama-kÃmanÃ-vrataÓ cÃparÃÇga-saÇgama-rÆpa-virÆpatÃ-nirjayÅti viÓadam arthaæ tÃsu svÅya-kÃntÃ-bhÃva-samutpatty-anyathÃnupapattyà sambhÃvitavÃn | [62] yadyapi ca tÃsÃm ajÃta-putrÃïÃm api devaraæ-manya-putrÃdi«u putratÃ-vyavahÃra÷ kevalaæ sannihita-bÃlaka-vi«ayaka-vatsalatÃ-svabhÃvÃkÃras tat-sambandhÃbhimÃnas tu bahir evÃcÃra ity Ãpta-vacanÃn nirdhÃritavÃæs tathÃpi tat-tad-ullekhana-karmaïà narma-mÃtram ÃcaritavÃn | tad Ãcarya ca tad-bandhÆnÃm andhÃyamÃnÃnÃm api tad-anve«aïa-nirbandhÃd bhayaæ vicÃrya sÃmar«am iva vivak«itam uvÃca-katham iha tat-tad-bhayaæ kurutha iti | atra ca «a«ÂhÅ pa¤camÅ và samasyate | [63] kiæ cÃtra khaï¬am akhaï¬aæ ca padyaæ yathÃyatham anƬhà ƬhÃbhÃsÃÓ ca tà d­«ÂvÃca«Âeti gamyate | tatrÃnƬhÃ÷ prati sahajà ity antam | ƬhÃbhÃsÃ÷ pratiÓrÆyante' pi tanÆjà ity antam | akhaï¬aæ tu sarvÃ÷ pratÅti j¤eyam | [64] punaÓ cÃrtha-dhvani-saævalanayà cittam ÃndolayÃmÃsa- d­«Âaæ yad-vanam aty apÆrva-kusumair divyartunà pÆjitaæ dyotaiÓ carcitam indunà yamunayà cÃtmÃnilair nartitam | sÃmagrÅyam udeti deva-nicitÃsmÃkaæ vihÃra-krame tasmÃd etad abhÃvatas tu va iha stavyà na vÃstavyatà ||JGc_1,23.49|| kintu- di«ÂenÃpte tatra gatvà sva-go«Âhe ka«ÂenÃpi svÅya-dharmaæ kurudhvam | patyur bhaktir bÃla-vatsÃdi-pÃlya- vyaktÅnÃæ ya÷ pÃlanÃdiÓ ca di«Âa÷ ||JGc_1,23.50|| [65] tata÷ ka«Âa-sÃdhyaæ taæ dharmaæ bÃdhyamÃnaæ vidhÃyÃtrÃvikala-sarva-dharma-phale mama sukha-vihÃra-sthale praviÓata | [66] anyathà punar udyad-vidhu-vanam idaæ bhavatÅnÃæ vidhuvanÃya sampatsyata iti yÃc¤Ã-pak«ÃbhiprÃya÷ | [67] puna÷ sa vimarÓam iva provÃca- aham ahaha na budhye smeti pÆrvaæ pralÃpaæ cakara tad iha yÆyaæ tad vicÃrya k«amadhvam | rati-visara-vilÃsair yantraïÃd Ãgatà yas tad-ucitam akhilaæ yat snigdhatà mayy upaiti ||JGc_1,23.51|| tad api na yadvad virahe prÅtis tadvan na sÃnnidhye bhavati tato g­ha-yÃnaæ bhavatÅnÃm aucitÅæ cinute ||JGc_1,23.52|| [68] atra ca prÅti-vi«ayÃd dÆre sthitir na yukteti virodhi-lak«aïayà yÃc¤Ãpak«a÷ saÇgamyate | tataÓ ca- pÆrvaæ yac cirata÷ sp­hÃvalanayà saækptam ÃsÅt punar vaæÓyÃkÃraïayà balÃd upacitaæ tad bhagnam uccair yata÷ | tac chrutvà dayitÃd vyalÅka-vacanaæ bìhaæ na niÓcikyire kiæ na sma÷ kim u và sma ity aî tadà gopÃla-vÃma-bhruva÷ ||JGc_1,23.53|| tad ÃsÃæ niÓcalÃÇgÅnÃæ käcÅnÃm api rÃjaya÷ | samaæ samantata÷ kleÓÃt tÆ«ïÅkÃm eva saÇgatÃ÷ ||JGc_1,23.54|| tataÓ ca- bëpa-vyÃjÃd ÃsÃæ priya-k­ta-parih­ti-samƬha-santÃpa÷ | manye h­dayÃmbhoruha-nivaha÷ svarasÃn muhuÓ ca susrÃva ||JGc_1,23.55|| [69] atra caivaæ vicÃrayÃmÃsu÷- prÃïÃæs tyajÃma dayitasya pade luÂhÃma kupyÃma tatra viniv­tya g­haæ vrajÃma | k­«ïÃæ viÓÃma ca na và kaÂhinÃyamÃnam etaæ svabhÃlam abhihatya nicÃyayÃma ||JGc_1,23.56|| [70] tatra tu- Óira÷-pŬà bëpa-vyathita-galatà h­d-gata-mahÃ- prakampa÷ pratyaÇga-skhalanam iti nÃnÃ-vik­taya÷ | priye rÆk«e jÃtà dalayitum amÆr Ãvav­tire paraæ tad-vaktrÃnta÷-prasadanam agÃt pÃlayit­tÃm ||JGc_1,23.57|| masÅ-valita-d­g-jala-srava-tamobhir ÃrÃd ura÷- sthalaæ valita-kuÇkuma-praciti-sandhyam Ãv­ïvatÅ÷ | avÃÇ-mukha-vidhur vadhÆ÷ sapadi paurïamÃsÅ-ÓaÓi- sphuran niÓi ca tÃmasÅr iva cacÃya tasmin hari÷ ||JGc_1,23.58|| [71] tataÓ ca ki¤cid amar«e sati- ÓvÃsa-dÅrïa-madhurÃdhara-Óriya÷ komalÃÇghria-dala-kÅrïa-bhÆmaya÷ | hanta kÃntam api taæ nata-bhruvo vivyadhur nayana-sÃyakÃsribhi÷ ||JGc_1,23.59|| [72] tad evaæ k«obhe sati dìimÃd anta÷-sakta-rakta-bÅjÃnÃm iva nijÃnÃæ bhÃvÃnÃæ h­dayÃn ni«kulÃk­ti÷ svayam eva jÃtÃ, tathÃpi vaidagdhÅ-digdhatayà priya-gÅrvad eva sandigdham Æcu÷ | yad adyÃpi gÃyanti- iyam iva mà kuru punar ativÃdam | bhakta-janÃn bhaja muhur itarÃæs tyaja vibhur iva rahita-vivÃdam ||dhruvam|| pati-putrÃdika-bhajanam ihÃdhikam iti yaæ vadasi vicÃram | sa tvayy eva hi ti«Âhatu na tu bahir iti vim­ÓÃma÷ sÃram ||JGc_1,23.60|| anayor artha-Óle«o' yam ubhayam eva pak«aæ viÓe«ayati | atha dhava-suta-mukha-gaïatas tava sukham asti satÃæ h­di yÃtam | tad api ca na hi bhavad-anusaraïaæ bhavad-icchati yuvatÅ-jÃtam ||JGc_1,23.61|| atra sandigdha-kÃku-padaæ nahÅti padaæ tad-icchÃ-nirdhÃraïe, yad và ni«edhe- svÃm ÃÓÃm anuvardhaya vara-tanu-tatir iha labhatÃæ ÓÃtam | satatÃnaÓvara-vara varadeÓvara na vitanu vitanÆtpÃtam ||JGc_1,23.62|| atrÃnuvardhayeti samedhane chedane vÃ- g­ha-karmÃïy anucittaæ sukha-tanu bhavatà nahy apinaddham | caraïau pracalata iha na ca valata÷ pratigamanaæ kila baddham ||JGc_1,23.63|| atra sukha-tanv iti bhavatety asya cittam ity asya và viÓe«aïam | apinaddham iti bandhanÃbhÃve bandhane và na ceti pÆrva-nahi-vat | kileti niÓcaye' n­te và | svabhava-tÃpa-bharam am­ta-dharÃdhara-rasa-jharata÷ svata eva | nÃÓaya yadi na hi mÃd­Óam api sa hi saÇkramità sakhideva ||JGc_1,23.64|| atra svabhaveti kÃme svajÃte và | mÃd­Óam ity asmat-sad­Óe và jane' smad-arthe và | lak«mÅ-sukha-dadam api bhavata÷ padam ahaha pulindÅ-bhavyam | sp­«Âaæ yad-avadhi d­«Âaæ tad-avadhi sarvaæ jagad-apasavyam ||JGc_1,23.65||atrÃpasavyaæ pratikÆlam ity ubhaya-pak«e' pi sama¤jasam | Ãk«epa-pak«e punlindÅ-bhavyam iti nÅca-gÃmitvaæ vyajyate- lak«År vrajam anu tulasÅ-vanam anu bhavad-udaya-sphurad-udayà | d­Óyata iti tava pada-dhÆlyÃplavam icchaty api pati-h­dayà ||JGc_1,23.66||yasyà vÅk«aïam api valita-k«aïa-pÃr«ada-v­nda-nidhÃnam | tadvad vayam api h­di vächÃm api nahyÃma÷ savitÃnam ||JGc_1,23.67|| atrÃpi-Óabda÷ samuccaye pÆrvavat kÃkvà ni«edhe và | tattvaæ suk­paya k­ta-v­jinÃtyaya tava yÃÓ caraïe raktÃ÷ | tà bhavata÷ smita-vÅk«aïa-vismita-cittÃ÷ kuru nija-bhaktÃ÷ ||JGc_1,23.68|| idam ubhayatra ca yogyam | alakÃv­ta-mukha kuï¬ala-dh­ta-sukha hasita-vibhÆ«ita-netra | dattÃbhaya-bhuja-vak«a÷-ÓrÅ-yuja dÃsyo vayam api te' tra ||JGc_1,23.69|| atra cÃpi÷ pÆrvavat | tava muralÅ-kalam api ca rÆpa-balam anubhÆyÃbhavad eva | druma-kulam api pulakÃÇkura-saÇkulam iha kà nÃrÅ deva ||JGc_1,23.70|| atra keti kaumutye ni«edhe vÃ- vyaktaæ vraja-bhaya-hara-lÅlÃ-caya devas tvam asi sa ko' pi | tan no nija-karam api Óirasi ca dhara dÃsÅnÃæ bhramato' pi ||JGc_1,23.71|| [73] tad evaæ sthite- tathà vilÃpa-tÃpena na tÃsÃæ vivyathe hari÷ | yathà rÃdhà preÇkhita-bhrÆ-dhanur iÇkhi-d­g-ÃÓugai÷ ||JGc_1,23.72|| atha vyathita-mÃnasa÷ prathita-bhÃva-kÃruïyata÷ prahasya muditÃnana÷ svaka-rahasyam ullÃsayan | pratisvam anayat priyà druta-mati÷ sva-pÃrÓvaæ balÅ balÃd api balÃnujo valayati sma lÅlÃæ prati ||JGc_1,23.73|| Ãm­Óann aÇgulÅ÷ pÃïiæ prako«Âhaæ bÃhum apy atha | tÃsÃæ hari-karas t­ptiæ nÃgÃndhanam ivÃdhana÷ ||JGc_1,23.74||yad api ca rÃdhà tÃsu svam abhijugopÃyutÃdi-saÇkhyÃsu | tad api ca hariïà spa«Âaæ d­«Âà tÃrÃsu candralekheva ||JGc_1,23.75||rÃdhà yarhi svakara-sp­«Âà jÃtà murÃrÃte÷ | ativismitaye jaj¤e tarhi ca sà tatra candralekheva ||JGc_1,23.76|| gopya÷ k­«ïaæ tatra k­«ïaÓ ca rÃdhÃm ÃÓli«occair Ãvrajan narma-Óarma | bhÃva-Óreïya÷ sthÃyi-bhÃvaæ svabhÃvo yadvat puïyÃd vÃsanÃæ pÆrva-labdhÃm ||JGc_1,23.77|| [74] tatra kÃÓcid bhÆrur iva nibhÃlya vana-mÃlya÷ parÅhÃsata÷ parasparam Æcu÷- jalade vilasati vidyud bibhyati h­dayÃni bhÅrÆïÃm | kiæ parihasasi sakhi tvaæ kiæ na hi paÓyasi puraÓ citram ||JGc_1,23.78|| ÃtmÃrÃmà apy aho yasya gandhÃd brahmÃnandaæ bìham ÃccÃdayanti | pÆrïÃnanda÷ sa svayaæ hanta tÃbhi÷ svÃnandÃya krŬanÃya prayete ||JGc_1,23.79|| [75] atha samÃpanam- Åd­g apyayi rÃdhe yas tÃsÃæ mukha-nirÅk«aka÷ | tvad-utkar«a-rasÃyÃsÅd iva tÃsu parÅk«aka÷ ||JGc_1,23.80|| iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu prathama-saÇga-raÇgaja-vÃko-vÃkya-bhaÇgÅ-saÇgÅtaæ nÃma trayoviæÓaæ pÆraïam ||23|| ************************************************************* (24) atha caturviæÓaæ pÆraïam ÓrÅ-rÃdhÃ-saubhÃgya-Óravaïa-subhÃgyaæ nÃma [1] tata÷ snigdhakaïÂha uvÃca- [2] atha saÇk«epeïa varïitaæ, yathÃ- tÃbhi÷ sametÃbhir udÃrace«Âita÷ priyek«aïotphulla-mukhÅbhir acyuta÷ | udÃra-hÃsa-dvija-kunda-dÅdhitir vyorocataiïÃÇka ivo¬ubhir v­ta÷ ||[BhP 10.29.43] iti | [3] tatra prathama-caraïa÷ Óloka-sÃtkriyayÃlaÇkriyayà paricaryate- kÃntasya tÃbhi÷ sva-karaæ sp­Óan kara÷ sarpan paraæ cÃvayavaæ vitarkita÷ | kÅrïaÓ ca tasyÃntaram antaraæ bhajan[*5] d­«Âa÷ punas taj jitakÃÓitÃæ gata÷ ||JGc_1,24.1|| [indravaæÓÃ] [*5] vrajan (gha) [4] atha dvitÅya-caraïa÷- priyaæ niyutaÓo' py amÆr na hi vilokamÃnÃ÷ samaæ nime«am upasedire yad iyam eva divyà sthiti÷ | priyeïa nijam arpitaæ yad avaloka-ÓuddhÃm­taæ samaæ bubhujire p­thak tad adhikaæ tu kiæ varïyatÃm? ||JGc_1,24.2|| [p­thvÅ] [5] atha siæhÃvaloka-nyÃyÃd dvitÅya-t­tÅya-caraïau ca, yathÃ- yathà d­ÓÃæ diÓi diÓi tà dadhur muhus tathà haris tad-abhimukhaæ dadhe d­Óam | yadÃnvabhÆd arahita-cÃturak«yatà tadÃhasÅt sphuÂam asak­t k­ta-kramam ||JGc_1,24.3|| [rucirÃ*] [6] tadvad uttarÃrdhaæ ca- kavibhi÷ k­«ïe ÓaÓità tÃsu ca nak«atratà kavità | kintu smita-mukha-dÅvyad-vilasita-v­ndair amÅ varitÃ÷ ||JGc_1,24.4|| [anu«Âubh] [7] tataÓ ca nÃnÃ-narma-karmaÂhatayà haÂhavattayà ca k­«ïena kiæcid asaækoce viracite, prÃyaÓa÷ sarvÃvayave cÃvalocite, nicolÃdi-viparyaye ca paricite sÃsraæ bahu vihasya tad iha sarvam eva yathÃvat paryÃcitam Ãcere | [8] tad evam ÃcÃrya sasukham udaÇ-mukha-gati-caryayà yamunÃ-tÅra-vana-ÓreïÅæ Óobhayann eïÅd­Óas tÃ÷ sva-kÃntibhir Ãcakar«a, [9] yatra labdha-har«aÓ candramasam api nija-dak«iïata÷ samÃkar«ann iva saÇgitayÃÇgÅcakÃra | [10] tad anu ca sarvÃbhir arvÃcÅna-yauvanÃbhis tam ekam anusarantÅbhir ata eva parasparaæ saÇgam apariharantÅbhir, ata eva sahasÃnupalabdhÃnurahasa-kaïikÃbhir, ata eva tan-milana-viÓe«Ãya kalita-purÆtkalikÃbhi÷ saha, sa haris tÃd­ÓatÃm eva parÃm­Óati sma- [11] athÃnyathÃnupapattyà saÇgÃnasukham evÃvalambamÃna÷ kevalaæ ca¤cac-ca¤carÅka-lulita-lalita-sukumÃra-kusumäcitaæ vanam evÃyaæ sarva-guïa-ÓÃlÅ vanamÃlÅ ca¤cati sma | kintu, saÇgÃnaæ tad idaæ paraspara-guïa-grÃmÃnubhÆti÷ svata÷ ÓarmÃpy atra manorathÃntara-k­te÷ ÓaÓvad babhÆvÃspadam | yatrÃliÇgana-cumbanÃdi-vidhaye tÃsÃæ harer apy ada÷ saukhyaæ lak«yam abhÆt parÃv­ti-vidhÃæ cÃveÓità nirmame ||JGc_1,24.5|| [ÓÃrdÆla] [12] tad etad varïitaæ yathà ÓrÅ-bÃdarÃyaïinÃ- upagÅyamÃna udgÃyan vanitÃ-Óata-yÆthapa÷ | mÃlÃæ bibhrad vaijayantÅæ vyacaran maï¬ayan vanam ||[BhP 10.29.44] iti | [13] gÃne viÓe«aÓ ca ÓrÅ-parÃÓareïa- k­«ïa÷ Óarac-candramasaæ kaumudÅæ kumudÃkaram | jagau gopÅ-janas tv ekaæ k­«ïa-nÃma puna÷ puna÷ ||[ViP 5.13.52] vidhur ayam ÃgatavÃn Óaradaæ prati samprati | itavÃn vidhur atha nahi bhavatÅ÷ prati | mÃdhava jaya gokula-vÅra jaya jaya k­«ïa hare ||a|| kumudÃkara-calanaæ na bhaved iti seyaæ | kaumudikÃgÃd idam unneyam | keÓava jaya hÃrda-ÓarÅra jaya jaya k­«ïa hare ||b|| kusuma-vanÅ madhupair iyam a¤cati kÃntim | mama bhavatÅ«u prathayatu kÃntim | ÓyÃmala jaya hÃrda-samÅra jaya jaya k­«ïa hare ||c|| pu«pita-ku¤ja-caye v­ndÃcita-Óobhà | bhavad-anugataye kila k­ta-lobhà | mohana jaya saævidi dhÅra jaya jaya k­«ïa hare ||JGc_1,24.6|| [daÓÃvatÃrastotra] [14] tad evaæ gÃyate priyÃya pratig­ïatÅ«u tÃsu nava-yuvatÅ«u puna÷ ÓrÅ-Óuka-vacanÃti-rahasyaæ, yathÃ- nadyÃ÷ pulinam ÃviÓya gopÅbhir hima-vÃlukam | ju«Âaæ[*6] tat-taralÃnandi-kumudÃmoda-vÃyunà || [*6] reme, vallabha, gÅtà press bÃhu-prasÃra-parirambha-karÃlakoru- nÅvÅ-stanÃlabhana-narma-nakhÃgra-pÃtai÷ | k«velyÃvaloka-hasitair vraja-sundarÅïÃm uttambhayan rati-patiæ ramayäcakÃra ||[BhP 10.29.45-6] iti | [15] tad etad, yathÃ-tad evaæ bhrÃmaæ bhrÃmaæ jÃta-prasare' py alabdhÃvasare sa-t­«ïa-k­«ïa-sahita-mahita-mahilÃvisare' bhila«ita-vilasitÃya viralatà na jÃtà | [16] ajÃtÃyÃæ ca tasyÃæ k­«ïayà taraÇga-kara-nikara-citam aharahar avakalitaæ pulina-viÓe«am eva tad-ucitaæ prabalam avakalayÃmÃsa | [17] balÃnujanmà ya÷ khalu hima-bÃlukeva bÃlukà yasmiæs tÃd­Óa iti parama-Óubhra-Óubhra-guïatayà vibhrÃjate sma | [18] yatraiva ca tÃd­Óa-sarva-guïa-pÆrïa-pÆrïimÃ-nija-dvija-rÃja-virÃjamÃna-su«amÃsu«ama-pratisaÇkrama-para-bhÃga-jÃgarÆka-mahÃ-mahasà sahasà nayanÃni nÃbhyudaya-dayanÃni bhavanti sma | [19] yatraiva ca tÆlikÃvad anukÆlikà bÃlukà vastra-mÃtram Ãstaraïam apek«ate sma; yatraiva ca kalinda-tanayà svayaæ valita-sakhÅnayà saugandhika-sugandha-gandhavÃha-vahanÃdinà sevÃæ vahati sma | [20] tatra cÃtra ÓrÅ-keÓava÷ praveÓam anubhÆya pratipreyasy api yugmÅbhÆya bÃhu-prasÃrÃdi-lÅlÃæ ÓÅlayÃmÃsa | [21] sà ceyaæ paramarahasyeti rahasy eva ki¤cid vyasyate | [22] yathà mithas tat tan mithunam- bÃhu-prasÃram akarot parirambhaïÃya bÃhÆ tu tat-karaïatÃæ ciram Åyatur na | yo yasya naiti vaÓatÃæ sa kathaæ nu tasya prÃpnotu sÃdhakatama-sthitim a¤jasaiva? ||JGc_1,24.7|| [vasantatilakÃ] k­taæ ca parirambhanaæ na parihartum ÅÓÃv amÆ babhÆvatur aghÃri-tat-priya-vadhÆ-janÃv Ãtmanà | katha¤cid api vÅrudhà bhavati cet taro÷ saægamas tayo÷ katham ap­ktatà svayam anÅhayor jÃyatÃm? ||JGc_1,24.8|| [p­thvÅ] sakhÅnÃm apy ÃsyÃ-rahita-samaye yat praïayino÷ parÅrambhÃrambhÃt prabala-sukha-mÆrcchà samajani | tayos tÃæ vicchetuæ param ahaha nÃnÃ-vilasita- pratÅk«Ã supteva svayam atha jajÃgÃra parita÷ ||JGc_1,24.9|| [ÓikhariïÅ] tataÓ ca- rahasi saÇkucatÅ punar apy asau nija-kareïa harer akirat karam | vyathitatÃm iva tÃæ tu viv­ïvatÅæ tad anum­«Âi-mi«Ãd ayam asp­Óat ||JGc_1,24.10|| [drutavilambitÃ] vadanaæ tava v­ïvate bata bhramarà nÃnugatÃsti kÃcana | iti lÃlayati sma sa cchalÃd alakÃnÃæ tatim apy amÆm anu ||JGc_1,24.11|| [viyoginÅ] uru-sparÓe niraste' pi nÅvÅm asp­k«ad acyuta÷ | ni÷ÓaÇkayÃcakÃnÃæ hi tathÃcaritam Åk«yate ||JGc_1,24.12|| [anu«Âubh] kalayati saævastrayati saæhastayate sma tasya yà rÃmà | praïayÅ sa haris tasyÃ÷ sp­Óati ca colÅæ vitÆstanavyÃjÃt ||JGc_1,24.13|| [gÅti] vak«as te kim api nirÅk«yate praphullaæ sparÓaæ cÃïv api sahate calÃk«i yan na | tasmÃn man-nakha-nakhara¤janÅ-sp­g eva syÃn nÅruk tad iti harir jahÃsa cÃtra ||JGc_1,24.14|| [prahar«iïÅ][*7] [*7] This verse does not appear in ca, gha. madhusÆdanatÃæ mukhÃmbuje haritÃæ h­d-bhava-kumbhi-kumbhayo÷ | gatavÃn bata nandaja÷ kathaæ rati-nÃtha-prabhavÃya nÃrhati ||JGc_1,24.15|| [viyoginÅ] atha yat kathanÅyatocitaæ kathitaæ tat prathitaæ ca ki¤cana | yad athÃkathitaæ dvi-karmakaæ sm­ti-rÅtyà tad avehi pÃïine÷ ||JGc_1,24.16|| [viyoginÅ] [23] ity evaæ sthite- gopyas tÃ÷ pratipadya sarva-vi«aya-ÓreyÃæsam Ãtma-priyaæ svÃdhÅnaæ sapadi pratisvam asak­t tatrÃtigarvaæ dadhu÷ | lokaÓ ced bahu-rÃja-rëÂra-vasatir jaÇganti bhaÇgaæ tadà tasyÃntar-hitatà hiteti kila so' py antardadhe mÃdhava÷ ||JGc_1,24.17|| [ÓÃrdÆla] [24] tena ca vicÃritaæ khalv idaæ-ahaha, mama paramam uddeÓyam eva vism­ta-deÓyam abhÆt, yata÷ sarvÃbhir eva nirviÓe«aæ ramamÃïe mayi ramÃ-ÓiromaïÅyamÃnà rÃdhÃpi sÃdhÃraïatÃæ gatà | [25] kiæ ca, sva-manoratha-prathanÃyÃæ rÃdhÃyÃ÷ prathamà prathamÃnÃ-gamanatà samprati pratipannÃ, tasmÃn mahÃ-maha eva mama hitÃya mahÅyate | sa ca ÓÃradatÃ-viÓÃradatÃyÃm asyÃæ paurïamÃsyÃæ rÃsa-rasa eva tÆrïaæ pÆrïatÃm arhati | e«a tu sarvÃsÃm aikamatya-pratipatty-anusÃrata eva sÃratÃm prasÃrayati | aikyamataæ ca pratyekaæ sÃbhimÃnÃntarÃsu parÃsu ki¤cin mad-udÃsÅnatÃ-paraæ dÃsÅ-kartum ÃsÅdati | tasmÃd aÓe«a-guïÃdhikÃæ rÃdhikÃm ÃdÃya tirodhÃya sthÃsyÃmi iti | [26] tad etad vibhÃvya bhÃvyam arthaæ sÃdhayan, mÃdhavas tatra tatrÃlasa-kara-caraïÃdi-kriyÃæ priyÃæ priyÃæ praty uvÃca-nÆnaæ va¤cita-käcÅ-dhvanitayà kayÃcid apy atra sthÅyata iti nÃsthÅyate | tac ca mama bhavad-ekÃnucÃri-vihÃritayà vicÃritÅkriyate | tasmÃd atyÃyÃsavatyà bhavatyà sthÅyatÃm | mayà tu samayà m­gayamÃïatÃæ nirmÃya nÃtisamaya-virÃmam ÃgamanÅyam | [27] tad etad abhidhÃya, tatas tata÷ sarvataÓ cÃntardhÃya rÃdhayà saha sahasà jagÃma | [28] atha samaya-katipaya-vyatyayam asahamÃnà sà sà ca tatas tata utthÃya prasthÃya ca tam anvicchantÅti bhramaïÃt kramaÓa÷ eka-dvÃditayà paramparaæ militÃ÷ | militÃÓ ca tÃ÷ paramparam apratÅtita÷ Óapathaæ prathamÃnÃ÷ k­«ïa-patham evÃnve«ayÃmÃsu÷ | kintu- anve«Âuæ k­«ïam i«Âaæ nikaÂam abhigataæ cintayitvà pradÆnÃ÷ kartuæ tan naiva Óeku÷ param ahaha gatÃ÷ klÃntim età nipetu÷ | sthitvà tadvac cirÃya sphuraïa-mayam amuæ prÃpya sarvÃ÷ samantÃn matvÃnyo' nyaæ tam eva pratihata-matayaÓ cakrur ÃliÇganÃdi ||JGc_1,24.18|| [sragdharÃ] tataÓ ca- yÃs tu t­«ïÃkulatayà k­«ïa-bhÃva-vaÓaæ gatÃ÷ | k­«ïÃyante sma tà eva sarva-pÃlakatÃm itÃ÷ ||JGc_1,24.19|| [anu«Âubh] [29] atha katha¤cid anusaæhita-bahirarthÃ÷ samayaæ gamayitum asamarthÃ÷ pÆrvÃbhyÃsa-vaÓÃn nija-rak«Ãyà vaÓÃn nikhila-sukhada-ÓÅlÃæ bÃlyÃdi-katal-lÅlÃæ gÃtum ÃrabdhÃs tad-ÃveÓa-parirabdhà babhÆvu÷ | [30] tatra ca k­«ïam anvicchantyas tata ito gacchantyas taru-vallÅ-pallÅm api muhur api p­cchanti sma, unmÃda-v­tter anuv­tte÷, yathÃ- lÅlà gÃyaæs tat-tad-ÃveÓa-vaÓyas tat-tad-bhÃvaæ prÃpa gopÅ-nikÃya÷ | citraæ k­«ïÃveÓitÃm Ãpa yà yà gaurÃÇgÅ sà k­«ïa-varïà pratÅtà ||JGc_1,24.20|| [ÓÃlinÅ] adyÃpi sm­tam uttapaty ahaha mac-cittaæ yad età muhu÷ p­cchanti sma hariæ viyoga-vidhurà hà hà tarÆn apy aho | ÃstÃæ tan mama h­dy aruntudam idaæ gÅtÃbhir etat-k­te ghorÃd bhÅtibhir unmadi«ïu-h­dayà ghorÃnukÃraæ dadhu÷ ||JGc_1,24.21|| [ÓÃrdÆla] [31] tadÅd­ÓalÅlÃveÓa÷ paraparagacchap­cchÃbhiniveÓata÷ kramaÓa÷ pracita-ni«kramÅk­tim avÃpa, yat p­cchÃbhiniveÓaÓ caivam apagacchati sma, yathÃ- kÃæÓcit vikÃsi-kusumair upahÃsa-bhÃvÃn kÃæÓcin natÃgra-valanair vimukhÅ-k­tÃsyÃn | kÃæÓcin madÃli-virutai rÆ«itokti-yuktÃn matvà tarÆæs tad anuyoga-rasÃd viremu÷ ||JGc_1,24.22|| [vasantatilakÃ] [32] tataÓ ca k«itim eva praÓna-lak«itÅ-k­tavatya÷, yathÃ- aho kim akaros tapa÷ kiyad ihorvi yac chrÅ-hare÷ pada-sp­g anu vindase pulaka-rÆpa-nÃnÃÇkurÃn | trivikramaja-vikramÃt kim iva tat tvayà sambh­taæ varÃha-parirambhata÷ kim athavà kvacit kintu na ||JGc_1,24.23|| [p­thvÅ] p­thvÅ k«amà ca nÃmnà tvaæ tat-padÃÇkam udaÇkità | tasmÃt tvÃm eva taæ pra«Âuæ tà vayaæ gatim ÃgatÃ÷ ||JGc_1,24.24|| [anu«Âubh] [33] tad evaæ sarvÃsu tarv-Ãdikaæ p­cchantÅ«u tata itaÓ ca gacchantÅ«u tadÅyaæ saurabhyaæ parirabhya, jagat-prÃïe«u sannidhÃnaæ prati praïÅta-prayÃïe«u, tad-vaidagdhÅ-digdha-snigdha-h­dayà rÃdhÃ-sakhÅ-samudayà hariïÅæ prati k­ta-praïayÃ÷ sÃnumodatayà hÃri vyÃharanti sma- apy eïapatny upagata÷ priyayeha gÃtrais tanvan d­ÓÃæ sakhi sunirv­tim acyuto va÷ | kÃntÃÇga-saÇga-kuca-kuÇkuma-ra¤jitÃyÃ÷ kunda-sraja÷ kula-pater iha vÃti gandha÷ ||[BhP 10.30.11] [vasantatilaka] bÃhuæ priyÃæsa upadhÃya g­hÅta-padmo rÃmÃnujas tulasikÃli-kulair madÃndhai÷ | anvÅyamÃna iha vas tarava÷ praïÃmaæ kiæ vÃbhinandati caran praïayÃvalokai÷? ||[BhP 10.30.12] [vasantatilaka] [34] atra khalu eïeti patnÅti sakhÅti pada-trayeïa-he praÓasta-netre ! mÃd­Óa-mÃnu«Å-sad­Óa-vicÃra-saæcarita-v­ndÃvana-k«etre ! tat-tad-asmadÅya-sukha-prakhyeïa sukhena labdha-mad-vidha-sakhye ! iti vyajya sukha-rajya-mÃna-h­dayÃ÷ prÃha- [35] priyayà samam acyuta÷ ÓrÅ-k­«ïa÷ Óli«Âatayà tasyÃ÷ sakÃÓÃd aviÓli«Âa÷ sann adasÅya-ÓobhÃ-k­tÃsaÇgair aÇgair yu«mÃkaæ tÃd­ÓÃæ d­ÓÃæ kevala-sva-darÓanajÃnandÃd apy atiÓayitam Ãnandam utkar«ayan kiæ yu«mat-samÅpam Ãpa? tatra tan-mithuna-ÓlÃghÃ-garbha-vacanena hetuæ racayanti kÃnta iti | gokula-rÃja-kula-tilakasya yà kunda-mÃlÃ, tasyÃ÷ kutrÃpy alabhya-saurabhyam iha tad-bhÃra-milaj-java-bhaÇga-nibha-vÃyu-saÇgata÷ prasarati | kÅd­ÓyÃ÷? mÃlÃyÃ÷ kÃntÃ-parama-puïyena parama-sarva-sÃdguïyena tasyÃpi lÃlasasya yà paramÃspada-rÆpÃ, tasyà aÇga-saÇge kuca-kuÇkuma-paÇka-kula-saÇkulÃyÃ÷ | ata÷ santata-paricaya-viÓe«eïa tat-saurabhya-viÓe«aæ parirabhya sphuÂam Ãbhis tathà samupalabhyata ity artha÷ | [36] atha tÃæ tad-darÓana-jÃtena har«eïa samprati tad-viyoga-jÃtena tar«eïa sthagita-vacanÃm ÃÓaÇkya, tena ca tayo÷ saÇgamam eva ni«ÂaÇkya, paramÃnandatas tadÅya-vilÃsa-viÓe«aæ vandamÃnÃs, tatra pallavÃdi-bhara-namrÃïÃæ kamrÃïÃæ purÆïÃæ tarÆïÃm api tadÅya-sauvidallÃdi-bh­tya-viÓe«a-bhÃvena tad-vandanam utprek«ya, priyayà saha vihÃra-ratena tena te«Ãm abhinandanaæ sandihÃnÃs, tayos tÃd­Óa-vilÃsÃveÓÃtiÓayam Ãha-bÃhum iti | [37] atha tasyÃm udÃsÅnà vadanti sma- latà imÃ÷ p­cchata yà na lokitÃ÷ purà taru-Óli«ÂatayÃpi pu«pitÃ÷ | sampraty amÆ÷ sparÓa-vaÓÃd bakÅ-ripo÷ pu«pÃnvitÃs tan-nakha-citram atra hi ||JGc_1,24.25|| [upajÃti 12] [38] atha tasmÃl labdhavismaye, punar akasmÃd akhilaÓubhapadyÃni tadÅya-padanalinayor amalinÃni padÃni dadhÃnÃ, vasudhà sudhÃm iva sudhÃmÃvaliæ tÃsÃm anyÃsÃm api tadapratÅtisp­Ói d­Ói kirati sma, yÃni prek«ya cÃmÆbhir utprek«yate sma- iyaæ k«itir muni-carità tad-uttaraæ dade na hÅty avam­ÓatÅ punar dade | dhvajÃmbhjÃdy-upavalitÃÇghri-lächana- pradarÓanÃd iva likhatÅ tad-Ãgamam ||JGc_1,24.26|| [rucirÃ*] || [39] kiyad-dÆre tu tÃbhis tat-padÃntarÃïy eva padÃntarÃïi pratipannÃni | tathà hi- tad anu tasya padaæ padam antarà padam anÅd­Óam Ãdad­Óe param | anatam alpam amadhya-k­Óaæ dhvajÃdy- upacitiæ viparÅtadiÓi Óritam ||JGc_1,24.27|| [drutavilambitÃ*] [40] tatra cedam anumÅyate sma- m­gÃk«yà lak«yaæ syÃd iha caraïa-cihnaæ hari-pada- prasaktaæ vaiÓi«ÂyÃd api tu nahi pÆrvatra kim api | sphuÂaæ tasmÃt käcidd h­di vidadhad atrÃrpayad asau prasiddhà stenÃnÃæ jagati hi hatÃÇka-praÓamità ||JGc_1,24.28|| [ÓÃrdÆla] asavya-savyau yÆnor yat padÃÇkau vyatimardinau | tat tarkyate mitha÷ spa«Âam aæsa-nyasta-prako«Âhatà ||JGc_1,24.29|| [anu«Âubh] [41] tad evaæ sÃdhÃraïÅnÃæ varïanam Ãkarïya rÃdhÃ-sakhya÷ punar Ãlapanti sma- paraspara-karagra-sphurad-amanda-khelÃspadaæ pramatta-kari-dampati-sthiti tayos tu yÆnor yugam | yad atra vijane vane vigata-Ó­Çkhalaæ lÅlayà vidhÃsyati paraæ mahas tad atisu«Âhu pu«ïÃti na÷ ||JGc_1,24.30|| [p­thvÅ] [42] atha tatra suh­dÃæ vacanam- anayÃrÃdhito nÆnaæ bhagavÃn harir ÅÓvara÷ | yan no vihÃya govinda÷ prÅto yÃm anayad raha÷ ||[BhP 10.30.28] iti | [43] ayam artha÷: nÆnam anayà param anayayà ko' py anaÓvara-Óaktir aÇgÅk­ta-bhakta-bhaktir ÅÓvara eva nirbÃdhitam ÃrÃdhita÷, na tu devatÃ-mÃtram | sa ca sakala-harit-pati-pati÷ ÓrÅ-harir eva, na ca hara÷ s­«Âi-karaÓ ca | haritÃyÃm api sarvÃvatÃra-vistÃravÃn svayaæ bhagavÃn iti sambhÃvitÅ-bhavati na cÃnyas tad-aæÓatayÃpi labdha-praÓaæsa÷ | [44] tÃd­Óa-camatkÃra-kÃraïam apy avatÃrayanti, yan na÷ iti | yÃæ khalu guïa-rÆpa-mahasà sahasà nikhila-h­dayaæ vindamÃna÷ ÓrÅ-govinda÷ svayam ayaæ ninÃya, na tu na iva na ninÃya | tat-paripÃÂÅ ca praty-urasaæ vidhÃya prÅti-rÅti-parÅtatayà k­tÃ, na tu tad-viparÅtatayà | prÅtir api smara-maha÷-pravaha-raha÷-saæhatatayÃ, na tu sÃmÃnyatÃ-mÃnyatayà | raha÷-saæhananam api Óarma-sampad-aæhati-b­æhita-guïa-baæhitatayÃ, na tu tad-asaæhitatayà | tac ca sarva-guïa-vismÃyikÃnÃm apy asmÃkaæ tyÃga-jÃgarÆka-samayata eva, na tu tad-vinimayata iti svayaæ yan gacchann eva ninÃya iti | [45] tad evam eva manyÃmahe-yà khalu dhanyà rÃdhÃbhidhà vidhÃtrà ni÷sÃdhÃraïa-nÃma-guïa-rÆpatayà nirmitÃ, saiva daiva-k­tÃnukulyà bhavitum arhati | tatra yadyapi tÃd­Óa-bhagavad-ÃrÃdhana-sÃdhanatayà tan-nÃma-nirvacanaæ sacita-racanaæ bhaved, athÃpi phala-sambandha-nirbandha eva ÓreyÃn iti rÃdhayati govindaæ, govindena và rÃdhyata iti niruktir eva yukti-matÅti mati-gamyam iti | [46] atha punas tasyÃm udÃsÅnÃ÷ procu÷- ayi kalayata ete reïavo' py atra dhanyà yad ajita-pada-padma-sparÓa-bhÃja÷ sphuranti | dhruvam agham apahartuæ brahma-bhargÃbdhi-kanyà dadhati Óirasi yÃæs tad-darÓa-bhÃgyaæ stavÃma ||JGc_1,24.31|| [mÃlinÅ] [47] atha kÃcit tasyÃæ pratispardhinÅ vardhamÃna-matsarÃgnir dhÆma-ÓikhÃyamÃnaæ vacanam ujjagÃra- bhavati sukhadam asmin ÓrÅ-harer aÇghri-cihnaæ yadi na sajati tasyà hanta durnÅti-matyÃ÷ | kalayata bata dhÃr«Âyaæ su«Âhu bhÃvatka-bhogyaæ tad-adhara-madhu ju«Âaæ kurvatÅ sà nililye ||JGc_1,24.32|| [mÃlinÅ] [48] atha tasyÃ÷ sakhya÷ punar Æcu÷- katham ahaha padÃni tÃni tasyÃ÷ subhagatarÃÇka-padÃni na sphuranti | api h­di dadhad eva tÃæ nininye sakhi dayitÃæ dayita÷ sujÃta-gÃtrÅm ||JGc_1,24.33|| [pu«pitÃgrÃ] [49] atha puna÷ pratispardhinÅnÃæ vacanam- paÓyotsaÇga-k­tÃÇganÃ-valayina÷ kÃmÃturasyÃsak­t tad-vastrÃdika-saæv­ti-prathanayà vyagrasya lak«mÃïy ata÷ | nimna-vyasta-padÃni mÃlya-ghus­ïÃstÅrïÃni gharmÃmbhasà bhÆya÷ siktatamÃni velli-talatÃ-k«epÃnta-vartmÃni ca ||JGc_1,24.34|| [ÓÃrdÆla] [50] tasyÃ÷ sakhÅnÃæ vacanam- nyag-jÃnu-dvaya-lak«aïasya purata÷ sÆk«maæ padÃÇka-dvayaæ vaimukhyena dh­taæ vyanakti sud­Óas tasyÃs tad-Ærvo÷ sthitim | iti | [51] atha spardhinÅnÃm- tasmin garbhaka-mÃlya-khaï¬a-patanÃd uddaï¬am Ãlak«yate kÃminyÃ÷ kila kÃmukena racità keÓasya veÓakriyà ||JGc_1,24.35|| [ÓÃrdÆla] kiæ ca- atrÃpraguïatÃbaddhà mitha÷ paddhati-paddhati÷ | rÃdhÃ-mÃdhavayo÷ krŬÃæ nirvrŬÃæ vedayaty asau ||JGc_1,24.36|| [anu«Âubh] [52] atha tÃ÷ sanijav­ndayà v­ndayà pari«k­tasya latÃmandirav­ndasya dvÃraæ tayo÷ praveÓadvÃraæ vivik«anti sma | [53] tatra tayà samadhutayà madhuraæ pu«pav­ndaæ tathà praveÓadeÓe niveÓitam, yathà tallolubha-Óubhaæyumadhukaranikarà eva dauvÃrikà iva nivÃrakà jÃtÃ÷ | [54] te hi praveÓÃrambhata eva dh­tasaærambhÃ÷ praviÓatÃm abhimukhaæ dhÃvanta÷ svakaÓilÅmukhatÃm arthÃntareïÃpi prathayanti sma | [55] atha katha¤cana ÓlathatÃæ cirata÷ prathayamÃne«u te«u kramaÓa÷ sarvÃs tarvÃdipallavavellanapÆrvakam Ãviddhapaddhatitayà praviÓya param apÆrvaæ tad dhÃma niÓÃmayÃmÃsu÷, yathÃ- pika-prathita-pa¤camaæ bhramara-pÆrïa-mandra-svaraæ maruc-calita-pallava-prakaÂa-vÃdyam udyat-prabham | bhujaÇga-ripu-nartana-j¤apita-ca¤calÃvÃri-bh­d- vibhÃ-valita-tad-dvayÃtula-sabhÃsad-aÇgÅk­tam ||JGc_1,24.37|| [p­thvÅ] vicitra-kusumaiÓ cita-sthalam analpa-talpÃkulaæ bahu-vyajana-cÃmaraæ surabhi-vÅÂikÃ-sampuÂam | sa-candra-vara-candanÃguru-gurÆru-pÃtrÃnvitaæ latÃ-g­ha-raha÷-puraæ dhvanayati sma tÃ÷ praty ada÷ ||JGc_1,24.38|| [p­thvÅ] (yugmakam) ayaæ kusuma-saæcayaÓ caraïa-pÃta-jÃta-Ólathas tad etad api talpakaæ vighaÂitÃÇga-bhaÇgÅ-sthiti | idaæ vyajana-cÃmaraæ galita-yantrajÃndolanaæ tathà surabhi-vÅÂikÃdy api vibhukta-muktÅ-k­tam ||JGc_1,24.39|| [p­thvÅ] tata÷ kim iva p­cchatha sva-vadaveta mÃm ujjhitaæ paraæ drutam ita÷ paraæ vrajata tatra taæ prÃpnuta | amÅ pika-mukhà mama sphuÂam upeyur utpitsutÃæ svayaæ bhavati du÷khite bhavati kasya vÃÇgÅk­ti÷? ||JGc_1,24.40|| [p­thvÅ] (yugmakam) kiæ ca- idaæ m­ga-madÃv­taæ ghus­ïa-bindu-mandok«itaæ k«itaæ Óayanakaæ tata÷ sa-pariv­tti-lak«mÃpy ada÷ | paraspara-viparyaya-prathiti-ÓÃli yad bÃndhavaæ kulaæ katham amu«ya na sphuratu pÃribhÃvÅ daÓà ||JGc_1,24.41|| [p­thvÅ] [56] atha tayor v­ttam anuv­ttyatÃm | [57] yadà tu niku¤ja-pura-dvÃri praveÓa-k­tÃveÓÃnÃæ tÃsÃæ kolÃhala-vikalatÃvakalitÃ, tadà sambhrama-valitena rÃdhÃ-lalitena tena tata÷ pracalana-kalanÃya tasyÃ÷ svasya ca cela-sambhÃlanÃdikam Ãrabdham, na tu labdham | kintu- utkarïatÃ-samavakarïana-vastra-ve«Ã- dhÃnÃni yà vivaÓatà nijagÃra tÃæ ca | tÆrïir yadà nigirati sma tadà murÃrir labdha-k«aïa÷ praïayinÅ-valitaæ nililye ||JGc_1,24.42|| [vasantatilakÃ] || [58] athÃgrima-kathÃ-prathanÃya parÃm­Óyate | [59] na caivam api tÃsÃæ tasya ca kÃmukatÃ-sÃmÃnyaæ manyatÃm | tan-nikÃma-katÃ-nivÃraïasya karaïasya kÃraïaæ svarÆpaæ tÃvan nirÆpyate- preta-prÃya-ÓarÅrÃ÷ sarve te kÃmukÃ÷ kalitÃ÷ | k­«ïa÷ sÃndrÃnandas tasya ca rÃdhÃ-mukhÃ÷ ÓobhÃ÷ ||JGc_1,24.43|| [upagÅti] || [60] yathoktam- tvakÓmaÓru-roma-nakha-keÓa-pinaddham antar mÃæsÃsthi-rakta-k­mi-viÂ-kapha-pitta-vÃtam | jÅvac-chavaæ bhajati kÃntam ativimƬhà yà te padÃbja-makarandam ajighratÅ strÅ ||[BhP 10.60.45] k­«i bhÆr-vÃcaka÷ Óabdo ïaÓ ca nirv­ti-vÃcaka÷ | tayor aikyaæ paraæ brahma k­«ïa ity abhidhÅyate || narÃk­ti paraæ brahma | tvayy eva nitya-sukha-bodha-tanÃv anante | [BhP 10.14.22], tÃbhir vidhÆta-ÓokÃbhir bhagavÃn acyuto v­ta÷ | vyÃrocatÃdhikaæ tÃta puru«a÷ Óaktibhir yathà ||[BhP 10.32.10] iti ca | [61] bhÃvaÓ ca na kÃmatÃæ bhÃvayate, kintu tan-nibha-prema-viÓe«atÃm eva, yata÷- utkaïÂhà prÃpti-yoga÷ pratipada-milanÃÓle«a-cumbÃdi-keli÷ ÓrÅ-gopÅ-k­«ïayor apy avara-taruïayor apy amÅ tulya-rÆpÃ÷ | kintu prÃcor mitha÷ syur nirupÃdhi-hitatÃmÃtra-Óarma-pradhÃnÃs te' rvÃcor Ãtma-t­pti-pravalana-paratÃmÃtra-kptÃ÷ prathante ||JGc_1,24.44|| [sragdharÃ] [62] yathaiva svayam eva tÃs tat-prema-devatà vadi«yanti- yat te sujÃta-caraïÃmbu-ruhaæ stane«u bhÅtÃ÷ Óanai÷ priya dadhÅmahi karkaÓe«u | [BhP 10.31.19] ity Ãdinà | [63] tasmÃl lak«aïaviÓe«Ãt tatpremaviÓe«a evÃsau kÃmaveÓÃyata iti kÃmatayo-pacaryate na tu vastutas tattayà smaryate | atas tatkeliÓrutiphalaÓrutir api tathà viÓruti÷- vikrŬitaæ vraja-vadhÆbhir idaæ ca vi«ïo÷ ÓraddhÃnvito' nuÓ­ïuyÃd atha varïayed ya÷ | bhaktiæ parÃæ bhagavati parilabhya kÃmaæ h­d-rogam ÃÓv apahinoty acireïa dhÅra÷ ||[BhP 10.33.39] iti | [64] tÃsÃm e«a ca bhÃva-viÓe«ata÷ khalu sarve«Ãm api mahatÃæ mahattarÃïÃæ mahattamÃnÃm apy anve«aïa-padavÅm anavacchinnatayà navÅkaroti | yathà ca prathayi«yate ÓrÅmad-uddhavena- etÃ÷ paraæ tanu-bh­to bhuvi gopa-vadhvo govinda evam akhilÃtmani rƬha-bhÃvÃ÷ | vächanti yad bhava-bhiyo munayo vayaæ ca kiæ brahma-janmabhir ananta-kathÃ-rasasya ||[BhP 10.47.58] [65] ataeva tÃd­Óa-tat-prema-t­«ïa÷ ÓrÅ-k­«ïaÓ ca tena svasya vaÓatÃm urÅkari«yati- na pÃraye' haæ niravadya-saæyujÃæ sva-sÃdhu-k­tyaæ vibudhÃyu«Ãpi va÷ | [BhP 10.32.22] ity Ãdinà | [66] tad evaæ sati tÃsu sarva evÃnye' pi guïÃ÷ svata evÃnuguïà bhavanti- yasyÃsti bhaktir bhagavaty aki¤canà sarvair guïais tatra samÃsate surÃ÷ | [BhP 5.18.12] itivat | [67] tataÓ caivaæ varïyate- yad-amita-rasa-ÓÃstre vya¤ji vaidagdhya-v­ndaæ tad-aïum api na vettuæ kalpate kÃmi-loka÷ | tad akhilam api yasya prema-sindhau na ki¤cin mithunam ajita-gopÅ-rÆpam etad vibhÃti ||[*8] [mÃlinÅ] [68] tad evaæ sati ca sarvÃsu tÃsu ÓrÅ-rÃdhà punar asÃdhÃraïatÃæ dhÃrayati | yathoktaæ, anayÃrÃdhito nÆnam ity Ãdinà | [69] tad evam Ãkalite nirgalite phalitam avakalitaæ kriyate | [*8] This verse is marked as a quote in Puri Das' edition, but I have no evidence that it is indeed so. evaæ rÃdhÃ-prema-dhÃmà yayÃ'sÃv ÃtmÃrÃmo' py Ãpta-kÃmo' py adabhram | reme yasmÃt kÃminÃæ kÃminÅnÃæ nyakkÃro' bhÆd Ãtmanaiveti manye ||JGc_1,24.45|| [ÓÃlinÅ] [70] ÃtmÃrÃmatà hy atra paramÃnanda-rÆpatayà Ãpta-kÃmatà ca parama-lak«mÅ-lak«aïa-gopÅ-lak«a-vallabhatÃ-vilak«aïatayÃ, [71] adabhratà ca tÃ÷ parityajyÃpi tasyÃm akhaï¬itatÃyà vyajyamÃnatayeti prasajyate | [72] tatra ca sati- anyo' nyÃnugatiæ yadapy anus­tau premïa÷ pravÃhau tayo rÃdhÃ-mÃdhavayos tadapy anupadaæ kauÂilyam ÃsÅdata÷ | yo gÃmbhÅryam apÃæ javaæ ca dadhate pÆra÷ sa hi prek«yate sÃvarta-pracayas tata÷ paratara÷ sÃralya-kaivalyavÃn ||JGc_1,24.46|| [ÓÃrdÆla] [73] yathoktam- aher iva gati÷ premïa÷ svabhÃva-kuÂilo bhavet | ato hetor ahetoÓ ca yÆnor mÃna uda¤cati ||[UN 15.102] || [74] tad evaæ sthite tan-maya-vilÃsa-viÓe«o varïyate- dara-mukulita-netrà tiryag-Ãlambi-kaïÂhÅ Óithilita-bhuja-yugmà stabdha-sakthÅyam ÃsÅt | tad api ca madhu-hantrà jÃnatà svaæ k­tÃrthaæ muhur api hasità kiæ bhrÆ-kuÂiæ nÃpi kuryÃt? ||JGc_1,24.47|| [mÃlinÅ] || [75] tad evaæ v­tte v­tte netari cÃnunetari mÃnvat tasyÃ÷ ki¤cid ahaæ-mÃna-sparÓo' pi sadarÓo babhÆva | yathà ca tayà pÆrvaæ nÃtyÆhÃpoha-sÃmarthyam ÃsÅd ity adhunà khalv idaæ bhÃvitam- etÃvantaæ di«Âam aj¤Ãsi«aæ na preya÷-saÇgÃt kintv idÃnÅæ tad Æhe | preyÃn sarvÃ÷ projjhya mÃm eva ramyÃæ saÇgamyÃnta÷-kÃnanaæ yan ninÃya ||JGc_1,24.48|| [ÓÃlinÅ] [76] tataÓ cÃgrima-gamanÃya vyagreïa nÃthena prÃrthitÃpi sà lÃlityena ki¤cid Ãlasyam api vya¤jayÃmÃsa, yathÃ- tvad-gÃtra-sp­«ÂatÃ-mÃtra- ÓlathÃÇga-gatitÃæ gatÃm | spandÃya cÃtimandÃæ mÃæ yatra tatra svayaæ naya ||JGc_1,24.49|| [anu«Âubh] || [77] tad anu ca tad-udÃsÅnatÃdhÅna-bhÃva-samÆham ÆhamÃna÷ praïayavÃn api praïaya-mÃnavÃn idaæ sopalambha-parÅhÃsa-lambham uvÃca-kathaæ bhavatyà muhyate? mama skandha eva sa-nirbandham ÃruhyatÃm iti | [78] tadà ca tajjayà ser«yÃlajjayÃdha÷sajjadÃnanam asyÃ÷ paÓyann, antarhitavÃn api sakautukam antarhitavÃn | sahasÃntarhite ca tasmin vismità vismità ca sà vidhurahità kumudinÅva vidhurità babhÆva | tatra kila sÃnulÃpaæ vilalÃpa ca- hà nÃtha ha ramaïa hà priyatÃtikÃnta hà hà kva gacchasi mahÃbhuja hà kva vÃsi? | dÃsyÃæ sadà k­païatÃju«i nanv amu«yÃm ÃtmopakaïÂham api sÆcaya jÅviteÓa ||JGc_1,24.50|| [vasantatilakÃ] [79] atrÃstu tÃvat tava rÆpa-nirÆpaïaæ tvan-nikaÂa-bhÆmim ivodhaghaÂanayÃpi dhÅratÃæ dhÃrayÃmÅti dhvanitam | [80] tataÓ ca, yadyapy evam api catura-Óiromaïinà tena vicÃritam asti sma, yathÃ-yady etasyÃÓ ca mayà parityÃga÷ parityaktÃbhi÷ samprati pratÅyate, mayà p­thag enayà ca saÇgamyate, tadà parasparam ÃsattyÃæ satyÃæ mahÃ-rÃsa-maha÷ sampadyate iti, tathÃpi sneha-vaÓÃn mÆrcchantÅæ tÃm Ãgacchati tasminn accha-h­daye m­gayamÃïà m­galocanà drutam Ãgacchanti sma | [81] tataÓ ca sambhramata÷ pracchannatÃæ gacchati ÓrÅ-k­«ïa÷- e«Ã campaka-mÃlikÃtra patità kiæ candralekhÃthavà kÃntÅnÃm adhidevatà bhavati và v­ndÃvana-ÓrÅr uta? | hà ka«Âaæ nahi ce«Âate kim iyam ity udvigna-dhÅ-v­ttayas tÃm Ãvavrur amÆÓ camÆru-nayanà bh­ÇgÅ-nibhÃ÷ padminÅm ||JGc_1,24.51|| [ÓÃrdÆla] tatrÃnyÃs tu sakhÅ-nibhÃ÷ samabhavaæs tasyÃæ dravan-mÃnasÃ÷ prÃïa-prÃïa-samÃ÷ sa-mÃna-manasa÷ sakhyaÓ citaæ tatyaju÷ | yasmin nÃsty avalambanaæ kila kim apy asmin vidhi÷ sad-vidhis tÃd­k«e«u vilak«aïe«u valayaty anyac ca dhanyaæ bahu ||JGc_1,24.52|| [ÓÃrdÆla] k­«ïa-prasaÇga-parivÃsitam aÇganÃnÃm aÇgaæ yadà tu nasi saÇgatim aÇgati sma | sÃraÇga-laÇgima-d­Óa÷ param aÇga-saÇghÃÓ cÃceti«u÷ savayaso' pi tadÃÇga-tulyÃ÷ ||JGc_1,24.53|| [vasantatilakÃ] [82] tadà tu- kÃÓmÅrÃrdraæ kvÃpi sindÆra-liptaæ kvÃpi cchinnaæ kvÃpi bhinnaæ kva cÃpi | anta÷-pÅtÃcchÃdanaæ tan-nicolaæ paÓyan saÇgha÷ saÇginÅnÃæ nananda ||JGc_1,24.54|| [ÓÃlinÅ] svayam api yadapi tadà sà hari-parimala-bhÃg athÃpi tÃsÃæ tu | Ãgantuka-subahÆnÃæ gÃtrÃt tad-bhÃg uvÃha vailak«yam ||JGc_1,24.55|| [ÃryÃ] [83] tad evaæ sarvà eva h­dya-sauh­dya-visrabdhÃs tÃm Ãtmaikadhyam ÃgatÃæ madhyam adhyÃsya tayà saha paraspara-parÅrambha-baddhÃ÷ sudustara-du÷kha-naddhÃ÷ puru rurudu÷ | [84] sudustaraæ ruditvà ca tÃm amÆs tu papracchu÷-asmÃkaæ khalu na du÷khaæ pa¤cabhi÷ saheti kalpenÃnalpam api du÷khaæ kalpatvÃya nÃkalpata kalpam | tatas tan nÃtipra«Âavyaæ bhavatÅty ananya-gatyà bhavatyÃs tu tat tyÃga÷ katham iti kathyatÃm, kathaæ và vikalatÃ-hetu÷ kevalatà jÃtÃ, tad api ca | [85] sà punar anutÃpa-vipad-uttaram uttaram uvÃca- kuta÷ kathaæ kutra ca tena nÅtà cakÃra kiæ vÃham idaæ na jÃne | anena hÅnà tu vicÃrayÃmi svÅyaæ tu daurÃtmyam anartha-hetu÷ ||JGc_1,24.56|| [upajÃti 11] [86] tataÓ ca dhairya-paryayata÷ puna÷ krandanam anuvindamÃnà khinnatÃ-nati-bhinna-sakhÅkÃbhi÷ kÃbhiÓcit k­ta-sÃntvanà mÃrjitÃnanà veÓa-niveÓa-k­ta-mÃnanà sà samam unnamayÃmÃse | [87] tayà ca samam unnayanam ÃyÃmase-samprati ca kutra sa pratilabhyate? iti | [88] sà covÃca-nÃtidÆram akrÆra-cetÃ÷ sa tu kutukitayà vilasati, na tu kitavatayÃ- yata÷ gokula-rÃja-kumÃra÷ Óuci-rati-gambhÅra-dhÅr hrÅmÃn | tad api ca maryÃdÃæ na÷ svÅkÃrÃyÃtyajat karuïa÷ ||JGc_1,24.57|| iti [upagÅti] [89] tasmÃt tadÅya-caraïa-carita-vartmÃnucaraïam eva na÷ Óreya÷ | tad etad vacanaæ racayamÃnà vana-pracayaæ pu«pÃvacaya-parà iva vicinvanti sma | tato dhvajÃdi-padÃni pada-padma-cihnÃni kramatas tÃvad amÆr anvakrÃman yÃvat tÃni spa«ÂÃni d­«ÂÃni | paratas tu parivÅrun-mahÅruha-nivi¬atam Ãraïya-dharaïy-andha-tama-pravi«ÂÃni d­«Âvà nyavartanta, na ca tatrÃvartanta | [90] tatra cedaæ vicÃrayÃmÃsu÷-nÆnam asmajjayà lajjayà sajjann asÃv iha sahasà na sÃk«Ãd-bhavitum adhyavasyati, tasmÃt tad abodha-nidhÃya-bhÆr iyaæ dÆrata÷ pariharaïÅyà parih­tya ca sà pulina-dharaïir evÃnusaraïÅyà | [91] yatrÃham atrÃsmi-tatra-bhavatyas tu kutratyatÃm ità ity apadeÓÃd apatrapÃm apanayann ayam aparok«atÃæ prapanÅpadyate | [92] tad etad vicÃrya samÃcÃrya ca paryanve«aïÃs tam uddiÓya diÓyaæ diÓyaæ vanaæ praviÓya, svayam anvicchantam iva saæcarantaæ dainya-sainya-mayam atigÃna-vitÃnam Ãcaranti sma iti | [93] tad evaæ te«Ãæ sabhÃsadÃæ kathÃ-samÃdher avadhÃya kathaka÷ samÃpanam Ãha- Åd­g e«a vara÷ k­«ïas tava v­ndÃvaneÓvari | tvÃæ vinà tu para÷-koÂÅr api nÃÇgÅcakÃra ya÷ ||JGc_1,24.58|| [anu«Âubh] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu ÓrÅ-rÃdhÃ-saubhÃgya-Óravaïa-subhÃgyaæ nÃma caturviæÓaæ pÆraïam ||24 || ************************************************************* (25) atha pa¤caviæÓaæ pÆraïam vipralambhana-stambhana-ÓrÅ-k­«ïa-lambhanam [1] atha madhukaïÂha uvÃca-tac ca gÃnam avadhÅyatÃm | yathÃ- vrajavidho daÓÃsmÃkam Åk«yatÃm vrajavidho daÓÃsmÃkam Åk«yatÃm ||JGc_1,25.1|| jayati te' dhikaæ janmanà vraja÷ Órayata indirÃpy asya bhÆraja÷ | tad api hÃ'jahà nas tvam atra bho vayam ima÷ kathaæ vÃnyatÃæ prabho ||JGc_1,25.2|| parama-jÃti-bhÃg uttamaæ svata÷ Óaradijaæ ca yat paÇkajaæ tata÷ | dala-kulÃv­te÷ kÃnti-devatÃæ harasi yad d­Óà ÓaÓvad eva tÃm ||JGc_1,25.3|| katham aho vayaæ svacchatÃm ità bhavitum ÅÓmahe tad-bahi÷-sthitÃ÷ | api kila tvayà yÃc¤ayà sitÃ÷ svayam amÆr vareïÃpi sanditÃ÷ ||JGc_1,25.4|| iti gatÃs tava pre«yatÃæ puna÷ kim u tayà d­Óà haæsi tÃs tu na÷? | yad iha Óastrata÷ kevalaæ vadha÷ sphurati nÃk«itas tan-mataæ tv adha÷ ||JGc_1,25.5|| bahu-vidhÃd bhayÃd yat tvayÃvitaæ sakala-gokulaæ kÃnanÃnvitam | tad api manmahe svÃvanaæ yatas tvad-anurÃgata÷ so' pi kiæ hata÷? ||JGc_1,25.6|| k­païa-pÃlaka ÓrÅ-vrajeÓvarÅ- tanuja yogya-dhÅr asti naÓvarÅ | iti tavÃtmaval lipti-riktatà paraga-pŬayà bhÃti tiktatà ||JGc_1,25.7|| tvam asi nÃnyavat ko' pi kopana÷ sphurasi yat prabho viÓva-gopana÷ | tad iha padmajÃbhyarthita÷ sva-bhÆ÷ parama-sÃtvatÃd anvayÃd abhÆ÷ ||JGc_1,25.8|| iti taveÓitu÷ su«Âhu ya÷ kara÷ prathita-saæs­ter bhÅti-bhÅkara÷ | Óirasi na÷ kuru ÓrÅ-kara-grahaæ tam iha nÃnyathà bhÃvayÃgraham ||JGc_1,25.9|| vrajaga-bhÅ-h­tau vÅra yo«itÃæ Óamayasi smitenaiva ro«itÃm | tad iha nÃnyathà daï¬anaæ kuru prakaÂayÃnana-ÓrÅ-maha÷ puru ||JGc_1,25.10|| yad api te padaæ ÓrÅ-niketanam v­jinajin mahÃ-puïya-ketanam | tad api go-gaïasyÃnuvartanaæ vi«a-bh­ta÷ Óiro-varti-nartanam ||JGc_1,25.11|| yad adhi tat tad apy Ãtta-du÷sthiti svayam abhÆt tata÷ ÓÃntatÃk«iti÷ | ahaha tan manÃg nas tu vak«asi sva-viraha-jvale kiæ na rak«asi? ||JGc_1,25.12|| madhura-lÅlayà karïa-ramyayà viÓada-vÃkyayà vyakta-gamyayà | mukha-sugandhitÃsÃtmyayà cirÃt t­«am ità vayaæ hanta te girà ||JGc_1,25.13|| tava kathÃm­taæ tapta-jÅvanaæ kavibhir Ŭitaæ kalma«Ãrdanam | pravitaranti ye te«u durjanÃ÷ sapadi na÷ k­te j¤apta-varjanÃ÷ ||JGc_1,25.14|| prahasitaæ tava preÇkhi-locanaæ viharaïa-kramÃd bhÃva-rocanam | muralikÃ-rutaæ sarva-Óocanaæ vipinatas tu na÷ prÃïa-mocanam ||JGc_1,25.15|| calasi yarhi và dhenu-cÃraïe dalati dhÅs tu nas tatra kÃraïe | Óila-t­ïÃÇkurair yÃva-sannatà kila bhavat-pado÷ sÃsmakÃn gatà ||JGc_1,25.16|| ahaha jÃjvalaty antarÃïi na÷ smara nijÃn janÃn dÅna-mÃnina÷ | caraïa-paÇkajaæ h­dy amÆd­ÓÃæ ramaïa he tvayà dhÅyatÃæ bh­Óam ||JGc_1,25.17|| ahaha yarhi yÃsy ahni kÃnanaæ kuÂila-kuntalaæ ÓrÅmad-Ãnanam | muhur apaÓyatÃæ tarhi sa k«aïa÷ sphurati sarvadà kalpa-lak«aïa÷ ||JGc_1,25.18|| kim iha tac ca và vÃcyatÃæ vrajen nimir apÅha yac chapyate vraje? | katham aho vayaæ tÃs tu gopikà na hi bhavÃma và tatra kopikÃ÷? ||JGc_1,25.19||vitata-gÅtikÃ-jÃla-sanditÃ÷ svaka-janÃn atikramya cÃrditÃ÷ | karam ità mahÃraïya-bh­d diÓi cchalamaya÷ striya÷ kas tyajen niÓi? ||JGc_1,25.20|| prahasitaæ priya prema-vÅk«aïaæ vihasitÃdikaæ valgu-lak«aïam | b­had ura÷ Óriyo dhÃma vÅk«yate nija-vimƬhatÃsmÃbhir Åk«yate ||JGc_1,25.21|| dina-laye' laka-dhvÃntam ekata÷ pras­ta-goraja÷ sandhyam anyata÷ | mukhatayà mataæ yÃminÅÓvaraæ darÓayan muhur yacchasi smaram ||JGc_1,25.22|| sva-rati-v­ddhito' nanya-kÃÇk«iïÅ bhavati vaæÓikà yatra sÃk«iïÅ | tam adhara-dravaæ Óoka-nÃÓanaæ vitara vÅra bho÷ prÃïadÃÓanam ||JGc_1,25.23|| iti tu yat tvayà kÃma-kalpanaæ kila kalÃbalÃt tac ca kalpanam | vayam anÃrataæ sneha-bhÃvanÃ÷ katham ayÃmahe jÃtu kÃmanÃ÷? ||JGc_1,25.24|| prakaÂatà tu te go«Âha-vÃsinÃæ v­jina-nÃÓinÅ prÃïa-bhÃsinÃm | vitara na÷ sak­t tvat-sp­hÃ-yujÃæ yad iha sÆdanaæ snigdha-h­d-rujÃm ||JGc_1,25.25|| [rÃjahaæsÅ] [2] tad etad udgÃya tad apy etad ity Ãhu÷-yat te sujÃta-caraïÃmburuhaæ [BhP 10.31.19] ity Ãdi | [3] atra cedaæ gadyam-yat kila kamalata÷ komalatÃ-yugalaæ tava caraïa-yugalaæ stanÃv anu snehata÷ saæhananÃyehamÃnÃÓ ca vayaæ tÃv atikarkaÓÃv iti tarkataÓ ca stambhamÃnÃ÷, Óanair eva tayos tad dadhÅmahÅti vächÃma÷ | tad aho, kaÂhina-manastayà duraÂÃm aÂavÅm anughaÂayati tvayi kÆrpÃdibhis tat kiæ na vyathate? kintu vyathata eva, yatas tad-bhÃvanÃ-ju«Ãæ bhavad-ekÃyu«Ãm asmÃkaæ manasi tan maÇk«u saÇkrÃmati | tasmÃt tad aÂanam evÃsmÃkaæ h­t-pŬÃ, tal-lÃlanam eva tac-chamanam iti tal-lÃlanam eva dehÅti bhÃva÷ | [4] tad evaæ sati- gÅter ÃsÅd vipariïamanaæ tarhi tÃsÃæ vilÃpas tasyÃpy uccai ruditam iti yan nÃdbhutaæ tat tu tÃsu | k­«ïaæ dra«Âuæ prabhavati balÃd yasya t­«ïÃtidh­«ïak tasyÃnyasyÃpy ahaha Óatadhà d­Óyate tat tad atra ||JGc_1,25.26|| [mandÃkrÃntÃ] [5] atha tathà mas­ïam as­ïikam aÓru nudatÅ«u rudatÅ«u sudatÅ«u, tad-anu«aÇgata eva tamasa÷ saÇgata÷ kramaÓas tan niÓamayan niÓÃmayan mura-Óamana÷ svaka-nayana-salila-kalilatayà nayana-lak«eïÃpy alak«ita÷ sahasà mahasÃv­ta÷ sarvÃsÃæ madhyam adhyÃsitavÃn, ambarÃv­tatayà sva-prathÃm Ãv­tavÃæÓ ca | [6] ekà tu tatra tasya manÃg ÃgamanÃdhigama-kamana-nayanÃpi pÆrvavad idam apÆrva-sphuraïa-purask­tam iti kevalaæ k­«ïa k­«ïety alaæ kala-kalatayà kalaæ kalayÃmÃsa | [7] Ãkarïita-tad-varïa-karïÃÓ ca vara-varïinyas tan-nirïÃyaka-svÃbhyarïa-tan-nirvarïanÃs tÆrïam eva pÆrïatÃm avÃpu÷ | [8] mahÃghana-ghanÃghana-ghana-saÇgamÃn nidÃgha-drÃghÅyastayÃtihrasva-doghà hradinya iva | ubhayatra hi gata-prÃya-jÅvanatÃbhiprÃyam Ãgatà | [9] tan-nirvarïanaæ ca, yathÃ- Ãvis tÃsu babhÆva narma tad iti vya¤jan viyujyÃpi sa smera÷ saÇkucad anantaraæ svam adhiyan pÅtÃmbara-prÃv­ta÷ | kartuæ sad vinayaæ srag-aæÓu-yugalaæ hasta-dvayenÃm­Óan sragvÅ manmatha-manmatha-sthitir atiÓrÅïÃm gati÷ ÓrÅpati÷ ||JGc_1,25.27|| [ÓÃrdÆla] tataÓ ca- priyas tyÃga-vrŬÃd vidadhad iva tÃÂasthyam abhita÷ sa tÃbhi÷ kÃntÃbhis tvaritataram ÃsÃdi parita÷ | samudra÷ saÇkocaæ samaya-kalitaæ ced valayate tadà nadya÷ sadyaÓ capala-gatitÃæ sannidadhati ||JGc_1,25.28|| [ÓikhariïÅ] [10] tatrÃhaæ-prathamikayà samupetÃsu tÃsu prathamata÷ ÓrÅ-parÃÓareïa kathità kÃcit, yathÃ- kÃcid Ãlokya govindam ÃyÃntaæ atihar«ità | k­«ïa k­«ïeti k­«ïeti prÃha nÃnyad udairayat ||JGc_1,25.29|| [ViP 5.13.43] iyaæ bhadrÃ-nÃmnÅ | [11] atha ÓrÅ-bÃdarÃyaïinà varïità varïyate- kÃcit karaæ murÃrÃter ÃcacÃra nijäjalau | nava-pallava-pÃtrÃntar yathà kamala-tallajam ||JGc_1,25.30|| [anu«Âubh] e«Ã candrÃvalÅ | tathÃ, kÃcit tad-aÇghri-kamalaæ vyÃjato kucayor dadhe | labdha-vächita-ni«patti÷ kurvatÅva ÓivÃrcanam ||JGc_1,25.31|| [anu«Âubh] e«Ã padmà | tathÃ, kÃcid a¤jalinÃg­hïÃt tanvÅ tÃmbula-carvitam | yadà tadÅya-rÃgasya pÃtrÅvÃcarati sma sà ||JGc_1,25.32|| [anu«Âubh] iyaæ Óaivyà | tathÃ, kÃcid dadhÃra tad-bÃhuæ aæse candana-rÆ«itam | yà dehata÷ snehataÓ ca vyÃna¤ja sva-samarthatÃm ||JGc_1,25.33|| [anu«Âubh] seyaæ ÓyÃmalà vÃmata÷ | tathÃ, apagamita-nime«Ã yà tu tasyÃsyam abjaæ nayana-yugam alÅndra-dvandvam uccair apÅpyat | avakalitam akÃr«Åd rÆpakaæ tat tad e«Ã rasa-rasana-vibhÆter jigyatus te tu yad yat ||JGc_1,25.34|| [mÃlinÅ] asau lalità | tathÃ, tasmin kÃpy avaloka-mÃtra-balaval lajjÃ-prasajjan-manà mÅlan-netratayà vicitra-pulakà citrÃyamÃïà sthità | tÃm antar-valita-priyÃæ prati mamÃÓcaryaæ viyoga-sthiter madhye yogam ihÃpi bhogam itavaty e«eti yà cintyate ||JGc_1,25.35|| [ÓÃrdÆla] e«Ã khalu viÓÃkhà | tathÃ, premà kopaæ prasavati v­thÃpy astram atrÃsti netraæ tac ca sthÃnÃd acalam api sad vidhyad udbhÃti dÆram | vedhaÓ cÃsau vraïam api vinà ÓrÅhare÷ kleÓada÷ syÃd evaæ yasyÃ÷ kim api caritaæ tÃm imÃæ varïayet ka÷? ||JGc_1,25.36|| [mandÃkrÃntÃ] asau tu ÓrÅ-rÃdhÃ, tà etÃ÷ sammukhata÷ | tathÃ, k­«ïa-meghÃgamollÃsa- pallavad-vadana-Óriya÷ | sarvÃÓ ca labdha-parvÃïa÷ sadya÷ siddhÃ÷ punar navÃ÷ ||JGc_1,25.37|| [anu«Âubh] etÃ÷ sarvata÷ | atiparimiti-ÓobhÃ-bhÃjanaæ k­«ïa-rÆpaæ nayad anupama-kÃntiæ yauvataæ tad vireje | idam upamiti-ÓÆnyaæ yat tu kÃvyaæ samÃptaæ sa iha na mama do«as tadd hi tattvaæ tathaiva ||JGc_1,25.38|| [mÃlinÅ] [12] tad evaæ tÃsÃæ tasya ca parasparaæ parama-madana-mada-prada-vadana-nayana-nilaya-lÅlayà candra-cakora-ÓÅlatà latÃvad utphullatÃæ gatà | [13] tathà ca k«aïa-katipaye labdha-k«aïa-pracaye tÃ÷ sÃdaram ÃdÃya, jala-jÃta-jÃta-samÅraïa-samÅra-saraïi-taraïijÃ-taralatara-taraÇga-raÇga-nibha-nÅra-sanŬa-tÅra-sarasaika-saikata-pulinÃntaraæ nirvrŬaæ krŬann eva v­ndÃvana-deva÷ sevayÃmÃsa | [14] tad eva khalu praÓasta-bhaÇga-saÇgha-lak«eïa hasta-lak«eïa parama-dhanyayà svayam eva ravi-deva-kanyayà ka¤ja-ki¤jalka-pi¤ja-latÃ-ma¤jula-gandha-gandhavÃha-parirabdha-komala-sitÃbhra-Óubhra-bÃlukÃbhir atiniÓcita-citta-yÃcitam, tatra ca ÓÃrada-sudhÃkara-kara-nikara-sudhÃ-liptatayà dÆrato' pi tamastoma-Óamanaæ, jala-sthala-kusuma-samudayÃmodÃ-moda-madita-mukhara-madhukara-madhurÅ-k­tam urÅk­tavÃn | [15] urÅk­te ca tasmin paramÃdeye nÃdeye puline, smita-vilasita-netra÷ sva-nÃmnà sita-Óata-patra-netra÷ sarvÃsÃm arvÃcÅna-vayasÃæ savayasÃæ sva-hasta-vinyasta-praÓasta-kuÇkuma-grasta-nava-stana-vastra-vist­tÅ-k­ta-svastikÃsanas tatra stotra-bhaÇgÅ-saÇgÅta-kalÃ-raÇga-bhÆmitÃm avÃpa sa tÃpa-nodana÷ | yathÃ, Ærdhvaæ glaur Ãtapatraæ talam anu pulinaæ hÅra-cÆrïÃcitÃÇgaæ ÓrÅmat-pÅÂhaæ samantÃt kusuma-vana-Óataæ toraïÃnÅva yasya | taæ divya-svarïa-varïa-vraja-kulaja-ramÃ-rÃji-vibhrÃji-dehaæ sneha-ÓrÅ-kÃmya-gehaæ hari-maïi-ruciraæ prÃïa-nÃthaæ smarÃmi ||JGc_1,25.39||[sragdharÃ] [16] tataÓ ca v­ndÃvana-sevikÃbhir v­ndÃ-pradhÃna-kÃnana-devikÃbhi÷ parama-prayatna-pÃlya-mÃlya-divya-gandha-sandha-candra-candana-madhura-madhu-madÃnukÆla-tÃmbÆlÃdyaæ dadÃnÃbhir, muhÆrtÃrdhaæ vardhamÃna-parihÃsa-vilÃsaæ preyasÅ-sahita÷ preyÃn mahita-mahattayà ÓuÓubhe | [17] ÓobhamÃnaÓ ca nigƬha-mÃnÃbhir amÆbhir vraja-camÆru-d­gbhi÷ saævÃdam akpta | [18] tataÓ ca tÃsÃæ v­thÃ-parityÃga-do«a-labdha-po«a-ro«a-mayÃbhiprÃyakatayà jÃtaæ citta-Óo«aæ mo«aæ nayantÅnÃæ to«a-prÃyaæ vya¤jayantÅnÃm anunaya-garbha-nÃnÃ-vinoda-sandarbha-vÃrtÃæ vartayati tasmin, kÃcit karaæ caraïam asya parà tathorum anyÃvalagnam aparà m­du mardayantÅ | antar nigƬha-kupità bahir accha-bhÃvà bhrÆ-locana-pras­mara-smitam abhyuvÃca ||JGc_1,25.40|| [vasantatilakÃ] [19] kecid evaæ ca varïayanti- nayana-valanaiÓ cillÅ-cÃlair nigƬha-m­du-smitair lalita-lapitair antar-bhaÇgair bahir valitÃrjavai÷ | catura-manasas tasmin k­«ïaæ priyaæ vaÓa-vartinaæ praïaya-nayata÷ prÃhu÷ p­kta-prahelikam aÇganÃ÷ ||JGc_1,25.41|| [hariïÅ] [20] ayi catura-pura-purandara! prahelikÃ-kalikÃm ekÃæ vikÃÓaya | yathÃ, bhajanti bhajata÷ kecin nÃnye' nyÃn eva kecana | ubhayÃæÓ cÃpare ke' pi nobhayÃn agatÅn pare ||JGc_1,25.42|| [anu«Âubh] [21] ÓrÅ-k­«ïas tu citte tad avabudhyÃbhidhatte sma- arthaj¤Ã÷ k­ta-hantÃro dhÃrmikà dharma-gÃthina÷ | vimƬha-pÆrïa-muktÃÓ ca dayÃvantaÓ ca te kramÃt ||JGc_1,25.43|| [anu«Âubh] [22] tac chrutvà ca parasparam asaraïa-cillibhir amÆbhiÓ cillÅ-vallÅ-vellanenedaæ j¤Ãpitam- cÃturÅbhir iha nas tu kar«ato dharma-dhÃma diÓata÷ samujjhata÷ | nirdayaæ punar amu«ya Ói«yate yena nÃsmad-atidu÷kham Åk«yate ||JGc_1,25.44|| [rathoddhatÃ] [23] atra cÃturÅbhi÷ iti tasyÃnarthaj¤atÃ, dharma-dhÃma diÓata÷ ity adhÃrmikatÃ, tad-ubhayÃbhyÃæ tad-ubhaya-rahitatÃ, puna÷ cÃturÅbhi÷ iti vimƬhatÃ, tÃbhir nas tu kar«ata÷ iti pÆrïatà muktatà ca | tatra svak­tÃnuddeÓena k­ta-hant­tà ca ni«iddhà | tyÃge cÃsmad-du÷kha-vÅk«aïÃbhÃvena nirdayatà tu Óe«iteti Óli«yati | [24] sa tu tad evam avabudhya sva-Óuddhy-avagamanÃya punar uvÃca- nÃhaæ te«Ãæ sad­g api tu mÃæ lubdham Æhadhvam ­ddhau premïas tÃæ tad-vi«aya-virahaæ hanta k­tvÃpi vaÓmi | yu«mÃn vÃcyaæ kim iha mayakà mÃyitÃvat-pratÅter etad yan me vyasanam asak­n mÃæ ca du÷khÃkaroti ||JGc_1,25.45|| yÆyaæ hitvà nikhilam aniÓaæ kÃmayadhve paraæ mÃæ mat-kÃmyÃs tu prayuta-niyutaæ prema-bhedena santi | tasmÃn na pratyupak­ti-kalÃleÓa-kalpaæ vidhÃtuæ ÓaknomÅti prathayata nijai÷ sad-guïair eva tu«Âim ||JGc_1,25.46|| [mandÃkrÃntÃ] [25] tad evam anavadyaæ k­«ïa-vadyam avadhÃrya- manoj¤atvena na paraæ surÆpatvam ihÃnvabhÆt | budhatvenÃpi k­«ïasya sa-t­«ïo' yaæ priyÃ-gaïa÷ ||JGc_1,25.47|| [anu«Âubh] || [26] tatra gÅrvÃïÅnÃm ÃkÃÓata÷ parihÃsavÃïÅyam- rucim anu kuÂilÃk«ÅïÃæ stutim anu jihmaæ bruvÃïÃnÃm | mÃdhava gopa-vadhÆnÃæ guïata÷ kasmÃn mudaæ tanu«e ||JGc_1,25.48|| [upagÅti] sa eko jayatÃn mÃna-mÃtaÇgo vraja-subhruvÃm | hariïà nirjitasyÃpi yasya vÅryÃd bibhÅyate ||JGc_1,25.49|| [anu«Âubh] || [27] atha samÃpanam- vaidagdhÅ-digdha-buddhÅddha÷ so' yaæ rÃdhe sakhà tava | alambhÆ«ïuæ tatra mene yas tvÃæ tu«ïÅæ sthitÃm api ||JGc_1,25.50|| [anu«Âubh] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu vipralambhana-stambhana-ÓrÅ-k­«ïa-lambhanam nÃma pa¤caviæÓaæ pÆraïam ||25|| ************************************************************* (26) atha «a¬viæÓaæ pÆraïam rÃsa-vilÃsa-prasÃraïam [1] atha snigdhakaïÂha uvÃca- suvacanam aghaÓatro÷ Ó­ïvatÅ Óreïir ÃsÃæ virahajanitadu÷khaæ pÆrvasiddhaæ vyadhÃvÅt | param iha na tad eva vyÃdhunot kintu ÓaÇkÃ- ntaram api yad amaæsta spa«Âam Ãyattam etam ||JGc_1,26.1|| [mÃlinÅ] [2] tad evam amÆr utphullavadanaka¤jasadana-ma¤junayanakha¤jarÅÂÃ÷ sa punar ma¤julam Ãbhëate sma- yu«matk­te sma sucirÃn manasÃsmi dÆya- mÃnena yÆyam api tastha madartham eva | tasyÃtha durlabhatamasya manorathasya prÃptÃv ihÃnurahasaæ maham ÃcarÃma ||JGc_1,26.2|| [vasantatilakÃ] [3] sa ca rÃsarÆpa eva nirÆpyate | tathà hi- dÅpa÷ ÓÃradabhÆripÆritaÓaÓÅ yatrÃsti v­ndÃvanaæ raÇga÷ ÓrÅvrajanÃyikÃ÷ svayam imà yÆyaæ kalÃkovidÃ÷ | taæ cemaæ samayaæ sametya mudita÷ so' haæ hari÷ kiæ paraæ kartÃsmi k«aïam antarà tam api kiæ rÃsaæ vinà bho÷ priyÃ÷ ||JGc_1,26.3|| [ÓÃrdÆla] [4] iti k«Åïatamà vrajajaladhisambhavÃk«ÅïacandramÃ÷ sarvà api tÃÓ cakorÃk«År a«a¬ak«Åïayugapad liÇganÃdinà sukhalak«alak«itÅk­tya, balavad Ãd­tya, rÃsan­tya-vidhaye nirjambÃlam astambajÃlam abandhuraæ bandhuraæ kamalabandhujÃpulinam Ãv­tya, parasparakarasaævalanayà valayÃkÃrÃÓ cakÃra | [5] k­te ca valaye- k­«ïÃyÃ÷ pulinaæ gatena ramaïenÃpÆri kÃmas tadà tenÃmu«ya manas tathà pratipadaæ tena dvayaæ cak«u«o÷ | tenÃÇgasphuradaÇganÃsamudayas tenÃtha pÆrvaæ paraæ sarvaæ parva ca tad bruve kim aparaæ nÃdyÃpi viÓrÃmyati ||JGc_1,26.4|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam]|| [6] tad evaæ sva-kalita-caye valaye vanamÃlÅ ÓobhÃnicayam upalabhamÃnaÓ cintayÃmÃsa- upari yathojjvalam indor valayaæ pulinaæ tathà bhuvi ca | kintu kalaÇkas tasmin nirmala-ramaïÅ-kulÃny atra ||JGc_1,26.5|| [upagÅti] [7] tad aho ! cÃmÅkara-maïisarÃkÃro' yaæ ramaïÅya-ramaïÅ-valaya÷ prati-yugma-madhyaæ yadi mahÃmara-katÃyamÃna-nÃyaka-sambadhyamÃnatÃm ÃbadhnÃti, tadà h­dyatÃm Ãpadyate | [8] tac ca tathÃveÓena mat-praveÓena paraæ sidhyatÅti nidhÃya sthita÷ sann, akasmÃd yathÃ-manorathÃkÃram evÃvasthitavÃn, yathà svayam api katham iti tu na tat-prathanam avÃpa | tataÓ ca- hari-hariïÃk«Å-valitaæ pulinaæ tad valgu bhÃti sma | sva-pratibimbenÃdÃd yad vidhu-bimbÃya sÃrÆpyam ||JGc_1,26.6|| [upagÅti] suh­d indo÷ pulinaæ tat- pulinasyÃbhÆn nata-bhruvÃæ pracaya÷ | tat-pracayasya ca valanaæ ÓrÅyuta-gopÃla-mÆrtÅnÃm ||JGc_1,26.7|| [ÃryÃ] yatra ca, paraspara-karÃvali-grathita-maï¬alÅ-maï¬anÅr anusvam abalà milann ubhayatas tadà mÃdhava÷ | tadÅya-bhujapÃÓyayà kalita-m­«Âa-p­«Âhas tathà tad-aæsa-nihitÃtma-dor abhavad e«a rÃsodyame ||JGc_1,26.8|| [p­thvÅ] gaurÅ-k­«ïau gaurÅ-k­«ïÃv itthaæ lak«e lak«e yugme | v­ttÃkÃre vaæÓÅ-ÓaæÓÅ rÃdhÃ-saÇgÅ tasthau madhye ||JGc_1,26.9|| [vidyunmÃlÃ] rÃsaæ prÃrabhata svayaæ harir asau kaiÓorakaæ mÃnayann ity evaæ sa parÃÓaro' pi bhagavÃn prÃvocad uccair yata÷ | tasmÃd gopa-vadhÆbhir eva saphalaæ taj-jÃtam itthaæ tu me haæho paÓyata vacmi và kim aparaæ romïÃæ ca jÃtaæ maha÷ ||JGc_1,26.10||[ÓÃrdÆlavikrŬitam] sa vividha-vanitÃ-v­ndair yadapi bahu-preyasÅ tadà jaj¤e | tadapi ca rÃdhà j¤aptir manye tasyÃparÃ÷ k­taya÷ ||JGc_1,26.11|| [ÃryÃ] tad evam- anaÇgam aÇgena nijena sÃÇgaæ k­tvÃdhi-raÇga-k«iti saÇgamayya | aÇgÅcakÃrÃÇga tam aÇga-hÃrair navyÃÇganÃ-saÇgama-maÇgalÃya ||JGc_1,26.12|| [upajÃti 11] kalita-kanaka-bhÃsa÷ smera-netrà vidhÆti- k«ubhita-valaya-vÅthÅ-Ói¤jita-vyakta-tÃlÃ÷ | vividha-gati-vihÃrÃnaÇga-sÃrÃÇga-hÃrà hari-hari-maïi-mÆrtÅr antarà tà vireju÷ ||JGc_1,26.13|| [mÃlinÅ] tataÓ ca- navÅna-vinata-bhruvÃæ nija-navÅna-kÃnta-cchavÅ- ju«Ãæ naÂana-cÃturÅ-kula-dhurÅïa-lÅlÃ-yujÃm | calad-valaya-Ó­ÇkhalÃvalita-nÆpurÃïÃæ dhvanir naÂÃdhva-nidhi-tÃlatÃæ dhvanayati sma yÃvad divam ||JGc_1,26.14|| [p­thvÅ] rÃse Ói¤jita-tÃla-jÃlam udabhÆt tadvad yathà khecarÃn apy Ãk­k«ad aho vidÆratarata÷ k­tveva pÆrva-sthitÃn | dyo-yÃnÃbhidha-ma¤ca-sa¤caya-gatà vÃdyaæ ca gÅtaæ ca ye sabhyatvaæ ca samaæ madÃd vidadhata÷ svaæ nÃtra niÓcikyire ||JGc_1,26.15||[ÓÃrdÆlavikrŬitam] [9] tatra devÅnÃæ sa¤jalpa÷-paÓya, paÓya- hariïà gÃnam ÃsÃdi gÃnena ramaïÅ-kulam | ramaïÅbhir atho gÃnaæ gÃnena sa hari÷ puna÷ ||JGc_1,26.16|| [anu«Âubh] pulinaæ vilasat-k­«ïaæ k­«ïaæ sÃliÇganÃÇganaæ kalaya | ÃÇganam abhinava-gÅtaæ gÅtaæ saÇgÅta-saÇgi-saÇgÅtam ||JGc_1,26_17|| [gÅti] [10] tatra svayam Ãrambhe lÃsya-sambheda eva jÃta÷ | [11] tad yathÃbhinayaæ yathÃ- aÇga-hÃra-calad-aÇga-hÃri«u svÃntahÃri vilasadvihÃri«u | lÃsya-kÃri«u ca lÃsyam Ãcaran bhrÆ-naÂÅ-ghaÂita-netrà nartakÃ÷ ||JGc_1,26.18|| [rathoddhatÃ] [12] tauryatrika-Óaurya-varÃïÃæ khecarÃïÃæ vÃdye tÆdbhÆte tÃï¬ava-maï¬alaæ ca sÃbhinayam, yathÃ- udyad-dundubhi-ma¬¬u-¬iï¬ima-¬amar-vÃdye m­daÇgaæ gate vÃdye dyo-pada-vidya-vedya-nadane sadyo' tha vidyotite | te tarhy udbhaÂa-nÃÂya-nÅti-ghaÂanÃ-saÇghaÂÂa-ni«kuïÂhatÃ- sÆtkaïÂhÃ÷ pada-pÃïi-kaïÂha-kaÂi-sammoÂÃli-koÂiæ dadhu÷ ||JGc_1,26.19|| [ÓÃrdÆla] [13] tatra ca Óastra-praÓastÃnÃm iva te«Ãæ k­ta-hastakÃnÃæ punar lak«yÃd acyava eva lak«ita÷ | tathà hi- hitvà hitvÃpy atra hastÃli-bandhaæ tÃlÃlambà hastakÃni pradarÓya | gaurÅ-ÓyÃmà lÃghavÃt pÆrïamÃnà rÃsollÃse tadvad Ãsan punaÓ ca ||JGc_1,26.20|| [ÓÃlinÅ] pu«pa-v­ndam apatan muhur muhu÷ k­«ïa-gaura-tanu-maï¬alÅm anu | v­«Âir Ærdhvam adharatra nÅra-bh­d vidyud-Ãlir iti yatra citratà ||JGc_1,26.21|| [rathoddhatÃ] [14] atra devà devyaÓ ca bhavya-bhÃva-bhavÃn navya-paribhavÃt kamalÃk«aæ sÃk«Ãd iva sambodhayantas tathà yoga-mÃyÃyà yogata÷ paraæ sva-sva-yogyam anta÷ samadhigamya ramyam idaæ vÃdya-kolÃhalÃv­tam ujjagu÷ | [15] tad etad ekÅk­tyÃnugÅyate- jaya jaya sad-guïa-sÃra | jagati viÓi«Âaæ kalayitum i«Âaæ gokula-lasad-avatÃra ||a||dhruvam||kamala-bhaveÓvara-vaikuïÂheÓvara-patnÅ-cintita-seva | rÃjasi rÃse valita-vilÃse nija-ramaïÅbhir deva ||b|| naÂavat-parikara nikhila-kalÃdhara racita-paraspara-moda | ÃliÇgana-mukha-vitata-mahÃ-sukha vallava-vadhu-h­ta-toda ||c|| vyativÅk«aïa-k­ta-sÃttvika-pariv­ta-maï¬alam anu bahu-mÆrte | vraja-taruïÅ-gaïa-racita-nayana-païa-sacita-vaÓÅk­ti-pÆrte ||d|| caraïa-ka¤ja-dh­ti-kara-pallava-k­ti-cillÅ-valita-vihÃrÃn | madhya-bhaÇga-tati-maïi-kuï¬ala-gati-pulaka-sveda-vikÃrÃn ||e|| kalayati bhavatà ghana-sÃmyavatà ta¬id iva sarvà lalanà | api va÷ parimiti-taratamatÃm iti seyaæ j¤apayati tulanà ||f|| sumadhura-kaïÂhe n­tyotkaïÂhe tava rati-mÃtra-prÅte | tvat-sparÓÃm­ta-mada-caya-saæv­ta-citte bhÃva-krÅte ||g|| yuvatÅ-jÃte gÅtaja-ÓÃtenÃv­ta-viÓva-prabhave | yas tvaæ rÃjasi tat-sukha-bhÃg asi nama etasmai prabhave ||h|| yà saha bhavatà vismayam avatà svara-jÃtÅr atiÓuddham | gÃyati seyaæ nikhilair geyaæ kalayati nija-guïa-ruddham ||i|| tata utkar«aæ valayita-har«aæ valayati yeyaæ gÃne | sà ÓrÅ-rÃdhà valitÃrÃdhà bhavatà kalità mÃne ||j|| yeyaæ rÃse Óramaja-vilÃse vigalan-mallÅ-valayà | sà bhavad-aæse lasad-avataæse dharati karaæ vara-kalayà ||k|| yà cÃæsaæ pari bhuja-parighaæ paricumbati tava sa-vinodam | h­«yati seyaæ tan na gaïeyaæ yad roma ca sÃmodam ||l|| cala-kuï¬ala-dhara gaï¬a-mukura-vara sami«a-sparÓa-vidhÃne | tÃmbÆla-drava-parivartÃd dravam ayase cumbana-dÃne ||m|| e«Ã nartana-kÅrtana-vartana-Ói¤jita-jÃta-sutÃlà | tava rÃmÃnuja karam atulÃmbujam i«am ÃdhÃdd h­di bÃlà ||n|| atha rÃsa-krama-parivalita-Órama-vanitÃlambita-deha | parito-bhramaïaka-gaïa-viÓramaïaka samudita-parama-sneha ||o|| kavi-k­ta-niÓcaya-Óubhra-yaÓaÓ-caya-mÃlÃ-samudaya-hÃrin | jayajayajayajaya jayajayajayajaya jayajaya rÃsa-vihÃrin ||p|| ||JGc_1,26.22|| | iti | [8 x 8 x 12] [16] rÃjasi rÃse valita-vilÃse ity uktaæ rÆpam evaæ nirÆpayanti- rÆpaæ yan nijanityasaubhagaÓiroratnaæ narÃk­ty asÃv ÃnÅyÃtra yadÅyaÓaktivibhavasyÃgryÃæ sthitiæ praik«ayat | citraæ vismayate yata÷ svayam api svÃÓe«asaævedità tasmin bhÆ«aïabhÆ«aïe' py adhur amÆ÷ ÓobhÃæ svayà Óobhayà ||JGc_1,26.23||[ÓÃrdÆlavikrŬitam] [17] tad uktam, yan martya-lÅlaupÃyikam [BhP 3.2.12] ity Ãdi, tatrÃtiÓuÓubhe [BhP 10.33.6] ity Ãdi ca | [18] tad evaæ sati ÓrÅ-rÃdhikÃyÃæ tu kaimutyam eva stutyaæ jÃtam | [19] yuvatÅ-jÃta ity ÃdÃv evaæ varïayanti- tÃsÃæ vraja-kiÓorÅïÃæ nityam aprasavÃtmanÃm | guïai÷ sa-prasavai÷ pÆrïaæ viÓvam apy anvayair iva ||JGc_1,26.24|| [anu«Âubh] [20] yà saha bhavatà ity ÃdÃv upaÓlokayanti ca- Óarva-brahma-sureÓa-mukhya-divi«ad-v­ndÃni yad-gÃnata÷ ÓaÓvan moham ayus tam eva dayitaæ k­tvÃnugaæ yà jagau | sÃrdhaæ tena parÃÓ camat-k­ti-parÃs tÃæ nirmimÃïÃm api vyarthÅk­tya vivikta-rÃga-valanÃæ vandÃmahe rÃdhikÃm ||JGc_1,26.25|| [ÓÃrdÆla] [21] tÃm evoddiÓya cala-kuï¬ala ity ÃdÃv ca kavayanti- tad-adhara-rasam ÃcÃntaæ prÃg ak­ta dvir yad e«a tad yuktam | dvija-saæsk­ta-tÃmbÆlaæ katham adyÃd anyathà tasyÃ÷ ||JGc_1,26.26|| [ÃryÃ] kiæ ca- k­«ïa÷ snehasya mÆlaæ kila lasati vapÆ-rÆpam ity evam asmiæs tÃd­g nanda-vrajÃntar-jana-sadasi sadaivÃnu-bhÆti-pracÃra÷ | so' yaæ yÃsÃm amaæsta praïaya-maya-­ïÃny Ãtmani preyasÅnÃæ tÃsÃm apy Ærdhvam Ærdhva-prathita-nidhi-maïiæ rÃdhikÃm eva naumi ||JGc_1,26.27|| [sragdharÃ] rÃdhà sva-kÃntaæ vaÓitaæ vidhÃya ni÷Óe«am ÃkrŬati tena sÃrdham | nÃhaæ tathetÅva Óivà ÓivÃntas- tanau nilÅnÃrdha-tanu-cchalena ||JGc_1,26.28|| [upajÃti 11] athavÃ- ardhenÃrdhena tanvà vyatimilanavato rudrayor e«a bhÃva÷ kÃvya-j¤ais tarkyate ya÷ sa punar iha mayà manyatÃæ bhaïyamÃna÷ | premïà yau pÆrïa-rÆpau trijagati viditau rÃdhikÃ-mÃdhavÃkhyau pÆrïÃÇgatvaæ tayor apy ati-tad-asamayor nÃv apÅty aucitÅ na ||JGc_1,26.29|| [sragdharÃ] [22] tad evaæ sati- vÃdye gÅte ca divye pramada-Óithilite bhÆ«aïÃnÃm alÅnÃm apy ÃsÅd dhvÃna-varga÷ pratinidhi-samaye tasya tasyÃpi tatra | khede jÃte tathÃgÃt prabala-naÂa-kalà lÃsyatÃæ yena keÓa- karïottaæsÃvataæsa-pramukha-vara-sabhà tadvad ullÃsyate sma ||JGc_1,26.30||[sragdharÃ] evaæ pari«vaÇga-karÃbhimarÓa- snigdhek«aïoddÃma-vilÃsa-hÃsÃn | samaæ priyÃbhir vyatik­tya n­tyan vyäjÅd asau sa-pratibimba-bimbam ||JGc_1,26.31|| [upajÃti 11] tataÓ ca- mÃlÃ÷ keÓÃli-veÓÃn kuca-yugala-paÂÅr maï¬anÃny anya-vÃsÃæsy apy età naiva Óeku÷ kalayitum asak­d rÃsa-parvÃvasÃne | dhyÃte yatrÃpi sampraty api muni-vitatir vismaraty eva sarvam citraæ tat-preyasÅnÃæ tad iha bhavati kiæ tÃd­Óe tat-prasaÇge ||JGc_1,26.32||[sragdharÃ] taæ d­«ÂvÃpy atha rÃsam ambara-gatà rÃmÃÓ ca kÃmÃrdità mohaæ prÃpur, adaÓ ca tÃvad abhito' py ÃstÃæ paraæ ÓrÆyatÃm | candrÃdyair upalak«itaæ nabhasi yad bambhramyate sarvadà jyotiÓ-cakram idaæ ca vismaya-karÅ caskambha yan mÃdhurÅ ||JGc_1,26.33||[ÓÃrdÆlavikrŬitam] [23] tad evaæ lÅlÃ-lubdhÃsu paramÃveÓata÷ sa-priyÃsu tÃsu vilubhita-kriyÃsu rÃsa-vilÃsa÷ samupararÃma | [24] uparamati ca tasmiæs, tat-tad-ananusandhÃna-sandhim anu tÃni mithunÃni yathÃvat ku¤jÃya ku¤jÃya p­thak p­thag antardadhire | antardhÃya ca, tat tan mithunaæ paraspara-parikara-pari«kÃra-parÃyaïatÃm ÃsasÃda | [25] tatra ca pratyekaæ te«Ãm ÃliÇganÃdi-sacivaæ vacanÃdi-racanam evÃsÅt | yathÃ- hanta mÃm antarà kÃntam antar Ãptaæ tamas tvayà | iti bruvantaæ Óli«yantaæ taæ sÃsi¤can nijÃÓrubhi÷ ||JGc_1,26.34|| [anu«Âubh] tataÓ ca- hanta klama÷ samajani sphuÂa-mad-vihÃrÃd asyà navÅna-taru-pallava-komalÃyÃ÷ | j¤ÃtaÓ ca hanta na maye' ti p­thak sa tÃsÃæ sÃÓrur mamÃrja muhur Ãnana-gharma-bindÆn ||JGc_1,26.35|| [vasantatilakÃ] bëpe m­jye harir bëpaæ svede svedaæ tadà dadhe | gopÃla-kula-subhrÆïÃæ Órame rÃsa-vilÃsaje ||JGc_1,26.36|| [anu«Âubh] [26] tatra bahula-sÃmagrÅ-vÃhinÅnÃæ v­ndÃ-sakhÅ-vÃhinÅnÃæ k­ta-praÓna-v­ndÃyÃæ v­ndÃyÃæ ÓrÅ-k­«ïa-varïanam, yathÃ- sÃsrÃlokanam a¤calÃnila-k­tir vaktrÃlakÃdy-unm­jÃ- gaï¬Ãnta÷-paricumbanaæ paÂa-yugÃdhÃnaæ tanÆ-carcaïam | tÃmbÆlÃrpaïam atyapÆrva-madhurÃlÃpa÷ stava-prakriyà seyaæ rÃsa-pariÓrama-praÓamanÅ kÃntÃsu k­«ïa-kriyà ||JGc_1,26.37|| [ÓÃrdÆla] [27] atha kÃntÃ-varïanaæ, yathÃ- vakra-smera-vilokanaæ nava-dalai÷ saævÅjanaæ mÃrdavÃd aÇgÃnÃm abhimardanaæ vighaÂita-srag-vastra-saæyojanam | samyaÇ marmaga-narma-Óarma-racanaæ tÃmbÆla-candrÃrpaïaæ seyaæ rÃsa-pariÓrama-praÓamanÅ k­«ïe priyÃïÃæ kriyà ||JGc_1,26.38|| [ÓÃrdÆla] [28] tata÷ svayam Ãgatya pratyak«Åk­tya cÃnyathà manyamÃnÃyÃæ tasyÃæ sa-smitaæ punar amÆr Æcu÷- d­«Âaæ devi mitho hari-vraja-vadhÆ-dvandva-vrajenÃmunà svÅk­tya pramadÃt prayatna-vidhinà nepathyam aÇge dh­taæ | etad yatra sakhi k«aïÃd apagataæ kiæ brÆmahe tad varaæ gÅrïaæ sad-bhavatÃn m­«Ã na tu rahas tad vyaktim ÃpadyatÃm ||JGc_1,26.39||[ÓÃrdÆlavikrŬitam] [29] atha v­ndà sa-smitaæ cetasi cintayÃmÃsa-satyam Ãhur imÃ, yat puna÷ puna÷ ÓramÃpanodanaæ sarvendriyÃmodanaæ Óubha-veÓaæ gÃna-vinoda-viÓe«am ÃrabhamÃïÃni tÃnÅmÃni mithunÃni m­Óyante | [30] atha snigdhakaïÂha÷ samÃpanam Ãha sma- rÃdhe tvad-vallabha÷ so' yaæ sarve«Ãm api durlabha÷ | varÅtuæ tvÃm antaraÇgÃm anyà gopÅr v­tÅyati ||JGc_1,26.40|| [anu«Âubh] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu rÃsa-vilÃsa-prasÃraïaæ nÃma «a¬-viæÓaæ pÆraïam ||26 || ************************************************************* (27) atha saptaviæÓaæ pÆraïam rÃsa-prapa¤ca-pa¤ca-pÆraïÅ-pÆraïam [1] madhukaïÂha uvÃca- atha vilasita-kheda-sveda-kulyÃyamÃnÃ÷ saha hari-vara-gaurya÷ sÆrya-putrÅæ samÅyu÷ | yad amita-Óatam etÃ÷ sà bhajantÅ sravantÅ sarabha-sarasa-pÆrtiæ tat-k«aïÃd eva bheje ||JGc_1,27.1|| [mÃlinÅ] atikramya sva-maryÃdÃæ ÓyÃma÷ ÓyÃmÃÓ ca mÃæ yayu÷ | itÅva yamunà ÓyÃmà drÃg atikrÃmati sma tÃm ||JGc_1,27.2|| [anu«Âubh] [2] athÃÇga-rucà ghana-capalà ghanÃyamÃnÃ, vÃcà ca cÃÂaka-bhaïita-stanitÃyamÃnà ghanÃgama-lak«mÅr iva lak«mÅ-lak«mÅ-patÅnÃæ sabhà sà mihirajÃ-pravÃhe nabhasi hasta-grÃham avagÃhamÃnà bhÃsate sma | mitha÷ prahasita-prathÃ-kala-kala÷ samÃkar«aïaæ muhu÷ stimita-gÃtratà p­thula-vepathu-prakrama÷ | tad etad atha yat sthitaæ bata jalÃvagÃhÃt purà tad evam anumÅyate samudiyÃya tasya cchavi÷ ||JGc_1,27.3|| [p­thvÅ] yadà jalaæ na hi viviÓur nata-bhruvas tadÃmunà prasi«icire samaæ tathà | amuæ yathà laghu-gatim atra menire vibhÆbhavann udaka-bh­d a¤catÅti tÃ÷ ||JGc_1,27_4|| [vasantatilakÃ] jalÃd evaæ si«ecÃmur ghanaæ ghana-rasa-prada÷ | viviÓur jalam evÃmÆr yathÃsÃra-ÓarÃrditÃ÷ ||JGc_1,27_5|| [anu«Âubh] tadÃvalagna-daghnaæ vÃrmagnÃÓ capala-locanÃ÷ | k­«ïasÃra-vadhÆ-rÆpÃ÷ purastÃd gatim advi«an ||JGc_1,27_6|| [anu«Âubh] yadà tÃsÃæ netra-pratiphalana-miÓrà jha«a-gaïà muhur naivÃgacchan pariciti-vidhÃnaæ katham api | tadà spardhÃbaddhà iva m­dulaæ k«aïagaæ bh­Óam amÅ sp­Óanto bhÅrÆïÃæ murahara-d­Óo÷ kautukam adhu÷ ||JGc_1,27_7|| [ÓikhariïÅ] haæsà gatÅÓ cakra-khagÃ÷ payodharÃn mÅnà d­Óa÷ sÃrasanÃni sÃrasÃ÷ | tÃsÃm upetyÃpagatà yatas tadà te«Ãæ tu sÃmrÃjyam apÆri sarvata÷ ||JGc_1,27.8|| [indravaæÓÃ] mukha-v­ndaæ khalu tÃsÃæ kamalÃny abhibhÆya babhrÃje | taj-jÃti«u tad-adhikatà vidhutà và kiæ nidÃnam asti sma? ||JGc_1,27.9|| [udgÅti] || [3] tataÓ ca locana-nikocaæ hasantÅ«u tÃsu svayaæ tena nÃgara-candreïa pravartità vyÃtyuk«Å, yathÃ- meghaæ vidyud vidyutaæ cÃtra megha÷ si¤caty uccair megha-tulye pravÃhe | citraæ citraæ citram etat kim etat nÃÂyaæ paÓyety Æcire vyoma-rÃmÃ÷ ||JGc_1,27.10|| [ÓÃlinÅ] tataÓ cÃkaïÂha-nirmagnà mahilÃ÷ kamalÃnanÃ÷ | madhusÆdana-saæsaktÃ÷ kamalinya iva sthitÃ÷ ||JGc_1,27_11|| [anu«Âubh] gaïe gaurÃÇgÅnÃæ harir acita-dhar«Ãt paribhavaæ gate tatra svarïÃmbuja-ghana-vanÅ nihnutim adÃt | viparyÃso yarhy asphurad iha ca nÅlÃmbujavanÅ tadà tasyÃpahnuty-ucita-citi-k­te' bhÆd anupamam ||JGc_1,27_12|| [ÓikhariïÅ] ambuja-gandhi tathÃmbuja- rÆpaæ madhu-yug yathÃmbujaæ tad iva | tÃsÃæ tasya ca vadanaæ kiæ jala-kelÃv adÃd bhramaæ na mitha÷ ||JGc_1,27.13|| [gÅti] katha¤cid api yà labdhà hariïÃmbhoja-kÃnane | kim api vya¤jayÃmÃsa tasyà hÃhÃ-k­tiæ param ||JGc_1,27_14|| [anu«Âubh] smita-vilasita-nÅlÃmbhojam ÃsÅdad ekà mukham anu hari-vaktra-sphÆrti-sandigdha-città | iha ca vara-maranda-svÃdam ÃsÃdya sadyaæ samaruci-yuvatÅbhya÷ ÓaÇkinÅ svaæ jugopa ||JGc_1,27_15|| [mÃlinÅ] durlabhaæ yad ajani svayaÇgrahÃ- liÇganaæ tad iha jÃtam a¤jasà | yarhi magnam anayà gabhÅra-vÃr ujjahÃra harir apy amÆm atha ||JGc_1,27_16|| [rathoddhatÃ] drutam atha vara-rÃmà vÃri vak«oja-daghnaæ yugapad ayi bhavatya÷ prÃïa-nÃthaæ vijetum | sthagita-k­ti-karÃbhyÃm icchava÷ sektum uccai÷ katham atha bata jigyur jigyire và kathaæ na ||JGc_1,27_17|| [mÃlinÅ] padminyà mukha-padmaæ mudritam api sa madhusÆdana÷ pibati | iti mi«a-kalayà sud­ÓaÓ chalita-d­Óas tadvad Ãcarat k­«ïa÷ ||JGc_1,27.18|| [gÅti] hariïà h­daye tÃsÃæ vitÅrïà nakhara-vraïÃ÷ | adbhutaæ sahasà Óli«Âà madane«u-k­ta-vraïÃ÷ ||JGc_1,27_19|| [anu«Âubh] aupajÃnuka-bhujas tu yadÃsau pÃrÓvatÅya-mukhatÅyatayÃsÅt | aupakarïika-d­ÓÃæ sa tad ÃsÃm aupanÅvika-karo' py ajani«Âa ||JGc_1,27_20|| [svÃgatÃ] yadà rÃdhà vÃri-kelau sakhÅnÃæ purato gatà | vinÃpi sekaæ sa tadà ja¬atÃm abhajat priya÷ ||JGc_1,27_21|| [anu«Âubh] rÃdhÃ-pura÷-saratayà jala-keli-yuddhe k­«ïaæ cakÃra ja¬am udyamam antarÃpi | naitad viveda vanitÃ-nicitir mithas tu svÅyÃm ajij¤apad asau jita-kÃÓitÃæ ca ||JGc_1,27_22|| [vasantatilakÃ] alaka-valayi-netraæ ka¤ja-netreïa kÅrïaæ svam anu madhupa-tÅk«ïaæ ka¤jam unnÅya tasyÃm | sabhayam apagatÃyÃæ tatra senÃdhipÃyÃæ sa tu tad-anuga-sainyaæ prÃviÓac cÃviÓac ca ||JGc_1,27.23|| [mÃlinÅ] tataÓ ca- nÅra-keli-bh­ta-rÃga-cak«u«Ãm aÂÂa-hÃsa-nibha-hÃsa-roci«Ãm | mÃra-yuddha-lasad-uddhata-ÓriyÃæ raudravad vyajani so' py asau rasa÷ ||JGc_1,27.24|| [rathoddhatÃ] tata÷ krŬÃ-yuddhaæ dadhad agha-ripur nÅra-vih­ti- prathÃyÃm ekÃkÅ vraja-yuvati-koÂÅbhir abhita÷ | tathà k­tvà tÅraæ prasabham itavÃn samprati yathà purà kÃtyÃyanyà bhajana-k­ti-kanyÃsv akuruta ||JGc_1,27_25|| [ÓikhariïÅ] tataÓ ca- marÃla-kÆjità nÅra-vasanà nÅra-jÃnanÃ÷ | ca¤cad-bhramarakà nÅrajÃnÃæ nÃlya iva sthitÃ÷ ||JGc_1,27.26|| [anu«Âubh] atha hà hà hÃsa-ÓabdÃ÷ prav­ttà nÅra-tÅrayo÷ | eke cÃtaka-gÅs-tulyÃ÷ pare' lpa-stanita-prabhÃ÷ ||JGc_1,27.27|| [anu«Âubh]< [4] tataÓ ca bahudhà parihasya vinoda-viÓe«aïÃya sakhyÃtireka-vivekÃya ca dvÃbhyÃæ dvÃbhyÃm ekam ekam aæÓukaæ dattavÃn, haris tÃ÷ sarvà vastraikaika-ve«Âita-dvi-dvi-kÃya-ya«ÂÅr utthità nirÅk«ya pratimukhaæ parÅk«ya ca bahu jahÃsa | hasitvà ca tÃsÃm uttam uttamaæ vÃsas tathà dhÃrayantÅnÃæ ca¤calatÃ-sambh­taæ tiryag a¤calatÃ-saæv­taæ sambhavad aruïa-guïaæ, madhye madhye stambha-nipuïaæ kvacana kvacana cÃkasmika-smita-lambhanaæ vinÃpi d­g-ambha÷ kranditena vilokita-dambhaæ vilocana-saærambhaæ lambhaæ lambhaæ trilokÅ-mohane cikÅr«ita-tadÅya-ruci-dohane kusumÃsÃra-kÃriïÅ vimÃna-cÃriïÅ-saæhati÷ praÓasta-vastrÃlaÇkÃra-mÃlyÃdÅnÃæ puÂÅ÷ peÂakÃÓ ca tat-purata÷ Óanai÷ pÃtanam anai«Åt | [5] k­«ïas tu tÃ÷ sarva-stutÃ÷ samunna-vastrÃ÷ paÓyann ati-samunnatÃnanda-vaÓya÷ svayam anurajya samupayujya vibhajya ca tÃni vastrÃdÅni prattavÃn | [6] tatra prathamata÷ svalpenaiva tena tena vicchittir jÃtÃ, yathÃ- majjanena tanu-rocir Ãcitaæ sÆk«ma-Óubhra-vasanaæ sata-cchavi | citrakaæ dyuti-vicitram ity ada÷ prÃyaveÓam arucan hari-priyÃ÷ ||JGc_1,27.28|| [rathoddhatÃ] || [7] bahubhir bhÆ«aïais tu tatra tatra mithune parama-Óobhà netra-lobhÃya jÃyate sma | tathà hi- yadà yadà nÆtana-veÓa-yauvanaæ tathÃvidhÃbhi÷ samam Åk«ate harim | matvà tadà navya-vadhÆ-varÃn amÆn divyo jana÷ pu«pa-kulÃni var«ati ||JGc_1,27.29|| [upajÃti 12] [8] atha vana-vihÃrÃya hariïÃk«ÅïÃæ tatir evam Ãdi-vyÃjaæ vyÃjahÃra- anaÇgo nÃma senÃnÅ÷ k­«ïa kas tava vidyate | hanta darÓaya taæ nityaæ sakhÅyaæ mÃæ bravÅti yam ||JGc_1,27.30|| [anu«Âubh] [9] ÓrÅ-k­«ïas tu gƬha-smitam ÆcivÃn tatra ÓrÅ-rÃdhÃæ prati, yathÃ- rÃdhe, mai«År dra«Âum anaÇgam | tasya tu paÓya gaïaæ k­ta-sat-k­ta-suk­ta-sulambhita-saÇgam ||dhruvam|| taru-vallÅ-tati-dampati-pallÅ bhavatÅm atithÅyantÅ | ÃkÃrayati calan-nava-pallava-pÃïibhir ÃtmÅyantÅ ||a|| sà punar iha kusumÃni kirati pathi racayitum Ãstara-caryÃm | kokila-kulam api tava hÆtiæ kila kalam anu kalayati varyÃm ||b|| bhrÆÇkÃreïa ca bherÅ-Óabdaæ bhramarà vidadhati sa-sukham | Óikhi-Óatam api bata tanute nartanam abhitaÓ cÃlÅ-pramukham ||c|| nija-ruci-dÅpaæ parita÷ prathayati so' yaæ rajanÅ-svÃmÅ | e«a ca panthÃ÷ svaæ vist­tavÃæs tvat-pada-rajasÃæ kÃmÅ ||d|| ||JGc_1,27.31|| | iti | atha savit­-sutÃyà dhanya-vanyÃ-pradeÓe viracita-bahu-veÓe tà vireju÷ sa-kÃntam | tam anu paraparasmin vÃsare kÃryam anyad vilasitam anukÃntaæ sÆcayÃmÃsa kÃnta÷ ||JGc_1,27.32|| [mÃlinÅ] atha bhramara-dampati-vraja-jana÷ pratisvaæ nijÃ- layÃd anugatiæ dadhad bhavika-gÅtavad gÅtavÃn | aho kim iva so' pi taæ nija-ramÃ-yutaæ tad-vana- prabhuæ pramitavÃn anuvrajati tatra sarvatra ca ||JGc_1,27_33|| [p­thvÅ] [10] atha snigdhakaïÂha÷ papraccha- rÃtrÅ÷ ki¤cin mÃtra-Óe«atvam ÃgÃd bambhramyante smÃpi tasmin sapatnya÷ | krŬÃ-t­«ïà dh­«ïag evÃÇga jÃtà hà kiæ cakre tatra k­«ïÃÇganÃbhi÷? ||JGc_1,27.34|| [ÓÃlinÅ] [11] tatra madhukaïÂha uvÃca-tataÓ ca tad-vanasya nirvarïana-pÆrvakaæ varïanaæ vidhÃya, keli-kalÃpe vidhÅyamÃne- anyo' nyaæ nihnutÃnve«aïa-k­ti-vih­tiæ preyasÅbhir murÃrir yÃæ cakre sà rahas tan-mithuna-mithunatÃ-kÃraïaæ jÃyate sma | yatrÃnvi«yÃnuyÃtà vividha-gati-vapu÷-sphÆrtinà tena yà yà ku¤jÃntas taæ g­hÅtvà p­thag apara-d­ÓÃæ dÆratÃæ säcati sma ||JGc_1,27.35|| [sragd] katha¤cana dadarÓa yà kvacid apÅha k­«ïÃnvitÃæ vadhÆæ rahasi kÃm api svayam idaæ-vidhà kÃcana | pratÅtim agaman na hi sphuÂam amÆæ tamÃlÃnvitÃæ sphuÂat-puraÂa-yÆthikÃæ sapadi manyamÃnà h­di ||JGc_1,27_36|| [p­thvÅ] Ói¤jitaæ vihaga-kÃkalÅ-kulair gÃnam anya-bh­ta-sambh­ta-svarai÷ | rÆpam apy atha tamÃla-campaka- Óreïibhir muhur avÃri tÃd­ÓÃm ||JGc_1,27_37|| [rathoddhatÃ] yatra santamasam asti santataæ tad vanaæ na para-durgamaæ param | ku¤ja-madhya-lasad-o«adhÅ-Óriyà tatra tatra mithuna-rddhi-vardhi ca ||JGc_1,27_38|| [rathoddhatÃ] atha rahasi girÃæ vilÃsa-kamraæ calad-amalÃÇga-vikÃsi-romahar«am | smara-valayi-kalÃ-sp­hÃtilolaæ didivur alaæ yugalÃni tatra tatra ||JGc_1,27_39|| [pu«pitÃgrÃ] [12] atha krama-vaÓÃd adbhuta-bhayÃnaka-raudra-bÅbhatsa-vatsala-karuïa-vÅra-hÃsya-ÓÃnta-Ó­ÇgÃra-rasÃ÷ Ó­ÇgÃrÃnukÆlatayà yathÃyogaæ rasayitum ÃsÃditÃ÷ | [13] yathÃ- kvacid ahÅna-tuhina-marÅci-marÅci-vÅci-rocamÃna-kÃnane paricitÃparicita-nÃnÃ-vidha-m­ga-pak«i-v­k«a-vallÅ-vilak«aïatÃ-vilokanÃya k­ta-paribhramaïam; kvacid api madÃkula-bhramara-kula-saÇkula-gƬha-ku¬uÇga-kusuma-caya-cayanÃya kampamÃna-prÃïa-praïayinÅ-janasya prakaÂaæ cÃÂutÃ-ghaÂanÃya tatra balÃd iva viracita-praveÓanÃbhiniveÓam; kvacid api dh­«Âa-«aÂpada-da«ÂatÃ-labdha-ka«Âa-spa«Âa-du«parihara-bëpa-lalanÃvakalanÃd uddaï¬itena sanÃla-keli-kharanÃla-daï¬ena tad-daï¬anÃya makara-kuï¬ala-tuï¬a-paryanta-sparÓi-roka-koka-nadÃyamÃna-netra-puï¬arÅkam; kvacid api lalitavilÃsa-valitÃnana-lalanÃ-vapur anubhÆya jugupsitÅ-k­ta-sthala-kamala-sthalÃvalokanam; kvacid api Óuka-nikarÃdhigamanÅya-ramaïÅya-vÃïÅ-vilÃsa-kalanÃya salÃlana-kalita-kala-kalÃ-kalÃpam; kvacid api nija-lÅlÃ-milad-ullala-bhÃva-vilulita-sulalita-mukula-kula-latÃ-vakalanena vikalatayà vigalita-nayana-jala-leÓam; kvacid api prau¬hatÃ-samƬha-gƬha-garva-parva-kharvaïÃya sadambharambhoru-varÆtham anu nirvyƬha-prarƬhamÃra-samprahÃram; kvacid api mithuna-mitha÷-keli-kalÃnuk­ti-niyati-valita-praticchÃyÃvaloka-kautuka-vÃhitayà vihita-bahu-hÃsam; kvacid api parasparam aparaspara-sparÓa-sukha-parÃmarÓajÃta-niv­tti-citta-v­ttitayà nimÅlad-vilocana-rocamÃnam; kvacid api niryantraïa-ramaïa-Órama-paratantra-tandrÃyÃm api tad eva ramaïaæ bhÆya÷ samanubhÆya rÃga-sÃgarÃyamÃïa-jÃgaram-- [14] sa e«a keÓava÷ preyasÅbhi÷ saha vilalÃsa | bhramaram iha nibhÃlya dattacumbaæ vratati«u kÅram apÅha dìimÅ«u | punar api ramaïo manojavaÓya- sthitiramaïÃya babhÆva vallavÅ«u ||JGc_1,27.40|| [pu«pitÃgrÃ] alir iha vadanopadaæÓam ÃsÅn madhurasapÃnakara÷ sarojinÅnÃm | yad ajitaramaïÅtatir nirÅk«ya sphuÂam abhajan madanaæ vidÆrato' pi ||JGc_1,27_41|| [pu«pitÃgrÃ] || [15] tac ca tac ca na varïayitum ÃtmaÓaktiæ nirvarïaye, yata÷- tÃæ jyautsnÅæ tac ca v­ndÃ-vipinam api ca tat ku¤ja-v­ndaæ tathà tÃ÷ Óayyà dve dve ca te te hari-hariïa-d­Óau tÃÓ ca sa-prema-lÅlÃ÷ | paÓyat paÓyan mano me sapadi vi«ayitÃm ujjhad atrÃnumuhyat paÓyad drÃg yÃti tat-tad-vi«aya-valayatÃæ hanta paÓyÃni kena? ||JGc_1,27.42|| [sragdharÃ] [16] tad etad iha sÃmÃnyatayà varïitam, viÓe«ata÷ punar evam- anyà varïÃ÷ santi yatra sphuren na ÓrÅrÃdhÃyÃ÷ kÃpi saubhÃgyalak«mÅ÷ | tasyÃ÷ sphÆrtau varïanÃyÃæ na Óakyà sÃpy evaæ ced anyavÃrtà tu dÆre ||JGc_1,27.43|| [ÓÃlinÅ] || [17] tataÓ ca parasparaæ para-parÃgamanÃtaÇkayà maÇk«u saÇkucita-lÅlÃ-vilÃsÃ÷ sa-viÓle«aæ ve«aæ saæÓle«a-valitaæ vidhÃya vallÅ-g­ha-pallÅnÃæ bahir-varti-sanniveÓa-ve«aæ sthalÅ-viÓe«aæ kramata÷ krÃmanti sma, yatra k­«ïasyÃpy aikadhyam udbudhyate sma | [18] tathà ca taæ krÃntvà ca dÃruïatÃ-padÃruïatÃ-prakÃÓa-sÃnnidhyaæ nidhyÃyanti sma | tata÷- pÆrvasyÃæ diÓi kÃcanÃruïa-ruci-cchÃyÃv­ïoc candrikÃæ candro' py ÃÓu tadà patann iva karair ÃlambatÃstÃcalam | itthaæ kairaviïÅ-kulaæ kila dara-glÃniæ yayÃv ity amÆs tad-rÃsÃÇkita-rÃtri-ÓÃnti-vibudhà mamluÓ ca k­«ïa-priyÃ÷ ||JGc_1,27.44|| [ÓÃrdÆla] [19] tatra khecara-strÅïÃæ vacanam nÅca-bhÃva-valayÅ balÃd vrajann ÆrdhvatÃæ nipatatÅti niÓcitam | paÓya gopa-sumukhÅ-mukhÃtiga÷ pu«karÃt skhalitavÃn asau vidhu÷ ||JGc_1,27.45|| [rathoddhatÃ] kiæ ca- ahriyata kuvalaya-mÃlÃ- lÅlà gopÃÇganÃpÃÇgai÷ | iti kila dÆnita-bandhu÷ kuvalaya-bandhu÷ papÃta hà sindhum ||JGc_1,27.46|| [upagÅti] [20] ÓrÅ-vraja-devÅnÃm api- tÃrÃïÃæ v­ndam Ãm­dnann asmÃkam api sarvata÷ | ayam Ãkramate' nÆrur vyoma cÃkramati drutam ||JGc_1,27.47|| [anu«Âubh] [21] tataÓ ca tÃsÃæ tathÃ-bhÃvaæ vibhÃvya bhavya-svabhÃva÷ sa ÓrÅmÃn navya-kiÓoratÃ-navya-sad-bhÃva÷ pratisvam ÃliÇgitÃnÃæ darÓita-praïaya-sampad-iÇgitÃnÃæ vaktra-kamalaæ sravad-asraæ mamÃrja | [22] sÃntvayann eva cedaæ sÃntvam uvÃca- acchinnaæ samayaæ vahÃmi bhujayor anta÷ sakhi tvÃm iti pratyÃÓà yadi sidhyatÅha tad api svÃntaæ na me t­pyati | siddhau tatra tu vighna-jÃtam atulaæ bandhvÃdi-sambhÃlanaæ tasmÃd geha-gater avaÓya-valane mà mlÃnir ÃsÃdyatÃm ||JGc_1,27.48|| [ÓÃrdÆla] [23] iti pÆrvavad eva pratyekaæ hastena vyati«ajya sajyamÃna-vihÃratayà vraja-vartmÃnuvartate sma | yadyapi vanitÃ-vaÓatÃm antar yÃtas tathÃpy asau k­«ïa÷ | bhajati snigdhÃn anyÃn sat-puru«ÃïÃm iyaæ ÓailÅ ||JGc_1,27.49|| [ÃryÃ] || [24] atha labdha-paraspara-vicchede«u ca tat-tat-pallÅ-vartma-bhede«u prÃyeïa prÃpta-gaïa-saÇgama-troÂatÃm adhika-koÂatayà bhÃvinÅ-samudaya÷ svayaæ na bhÃvayitum ÅÓÃmbabhÆva | [25] krameïa cÃtyanta-raÇga-tat-tad-aÇganÃ-gaïe gaïeyatayÃvaÓi«Âe tena saha nija-nijopavanÃntar-varti-gehÃÇgaïa-vartma-bhedam ÃsÃdya, k«aïaæ gamanÃd virarÃma reme ca | tatra ca- gìhopagƬha-ciratÃæ paÂu-cumbitaæ tad- viÓrambha-bhÃg-abhihitaæ bahu-mÃnitaæ ca | tÃsÃæ gatau racayatà vraja-rÃja-putre- ïÃkÃri kiæ na kim ito gaïanÃæ na vedmi ||JGc_1,27.50|| [vasantatilaka] [26] tataÓ ca tÃ÷ sa-gadgadaæ jagadu÷- sambhÃvitaæ na valate sma yad asmakÃbhis tvat-prÃptir atra bhaviteti tayà ca jÃtam | vij¤Ãpanaæ tu na idaæ Ó­ïu k­«ïa tasmin aÇgÅk­taæ pariharanti na jÃtu santa÷ ||JGc_1,27.51|| [vasantatilakÃ] tataÓ ca- mitho mithunam uttaraæ viraham ÆhamÃnaæ mitha÷ patan-nayana-vÃribhi÷ samabhi«iktam ÃÓli«yata | tad evam akhilaæ vapur niyatam Ãrdram ÃsÅd bahis tad asya h­dayaæ punar vyajani tÃd­g antar bahi÷ ||JGc_1,27.52|| [p­thvi] [27] tataÓ ca, saha-kÃnta÷ kÃntÃ-samudaya÷ Óakunta-kula-kala-kolÃhalÃt prÃtar iti -kalita-camatkÃra÷ kampa-sampat-sampatad-asram ajasra-bhÃvanÃ-nidÃnaæ katha¤cid eva viÓle«am iye«a | [28] tathà viÓli«ya ca- tiryak paÓyan muhur api mithas tatra tatrÃpi sÃsrÅ- bhÃvÃd vyasraæ mithunam atha tat k­«ïa-rÃdhÃdi nÃma | gehaæ gacchad yad iha gamanÃyÃÓakan tan na citraæ dhanyÃnÃæ syÃd ucitam akhilaæ yat prayatnaæ vinÃpi ||JGc_1,27.53|| [mandÃ] ajani bahu-vyathatÃntar bahu-dayitÃnÃæ viyogatas tasya | sarvÃvaraka-rug-antaram iva jaj¤e sà tu rÃdhikÃ-viyuti÷ ||JGc_1,27.54|| [gÅti] jyautsnÅæ ÓÃradikÃæ vih­tya vividhaæ tasmin balÃd Ãgataæ vÅk«ya brÃhma-muhÆrtam ullala-dhiyaÓ channÃdhva-mÆrti-kriyÃ÷ | tat-tat-keli-kalÃ-vilÃsa-valita-svÃntÃ÷ sva-kÃnta-priyÃ÷ sÃntas tar«am anantar Å«ad udita-ÓrÃnti vrajaæ prÃviÓan ||JGc_1,27.55|| [ÓÃrdÆla] [29] sa e«a rÃsotsava-viÓe«aÓ ca niv­tta iti bahir eva v­ttaæ nÃnta÷, yata÷- rÃsotsavaæ kila samÃpya g­hÃdi-k­tya- vyagrÃÓ ca tan-mayatayà vraja-vÃma-netrÃ÷ | nÃnÃ-vilÃsa-maya-nartana-gÅta-vÃdyaæ sÃk«Ãd iva vyadadhatÃtra ca tat tad eva ||JGc_1,27.56|| [vasantatilakÃ] netà ye«u tu rÃsa-keli«u bhavet k­«ïa÷ svayaæ nÃyikÃ÷ ÓrÅ-jaitra-vraja-subhruvo, rasa-kathÃs tatraiva nirlächanÃ÷ | tat-tad-varïanam eva kÃvya-vibudhÃ÷ kÃrtsnyena kuryu÷ paraæ kintu ÓrÅ-Óuka-sammataæ na yad idaæ pÆryeta tai÷ sarvakai÷ ||JGc_1,27.57|| [ÓÃrdÆla] [30] snigdhakaïÂha uvÃca-hanta, catvÃras te kumÃrakÃ÷ kva gatÃ÷? | [31] madhukaïÂha uvÃca-pÆrvam ÃrƬha-mahÃ-tarava÷ paÓcÃn nija-prabho÷ sva-g­ha-vartmÃnuvartanam avadhÃya, dÆra-cari«ïutayà tÆ«ïÅm evÃnuvarti«ïutÃm avÃpu÷ iti | [32] tad evaæ madhukaïÂha÷ prathitam api rÃsa-lÅlÃ-varïanaæ triyÃmÃniyamata÷ saæk«ipya tadÅya-samÃdher vik«ipyamÃïatÃ-sa¤janÃya säjalir vya¤jayÃmÃsa- sa Åd­g vallabho labdhas tvayà ÓrÅmati rÃdhike | yaæ bheje rÃsa-rabhasÃt trilokÅ nÃyikÃ-nibhà ||JGc_1,27.58|| [anu«Âubh] [33] atha ka¤ja-netra÷ k­täjalitayà pratÅk«itÃnuj¤Ã-sÃrau sÆta-kumÃrau svÃntikam ÃhÆya bhÆya÷ paricaskÃra nijÃnÃm aÇgÃnÃm aÇganÃnÃm api pari«kÃra-dravyeïa | [34] yad anu dÃna-parvaïà sarva eva bhÃsamÃna÷ sabhÃ-sajjana÷ pratyekam eka-vyaktir api kriyÃ-lÃghavÃd bahu-vidha-nibhÃæ vyaktim avÃpa | [35] tato brÃhma-muhÆrte muhÆrta-viÓramÃya sarva eva sva-sva-dhÃma jagÃma | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu rÃsa-prapa¤ca-pa¤ca-pÆraïÅ-pÆraïam nÃma saptaviæÓaæ pÆraïam ||27 || ************************************************************* (28) athëÂaviæÓaæ pÆraïam ambikÃ-vana-gamana-saævidhÃnaæ [1] atha pratyahavat prabhÃta-bhÃsamÃnÃyÃæ sabhÃyÃæ svÃvasara-jÃta-prasara÷ snigdhakaïÂha÷ sotkaïÂham Ãha sma- madhukaïÂha ÓrÆyatÃm anantaraæ hari-caritam | [2] tata÷ sarvÃnanda-var«e harer navame var«e parutnÃd apy adhikatayà yatnÃd ai«amastye sÃmastyena k­ta-vistÃre giri-yaj¤a-sÃre nirv­tte mÃsa-katipaye ca v­tte vilak«aïa-lak«aïà Óiva-k«aïadÃtipracuraæ jana-samÃjam ÃjahÃra | kintu prÃyaÓo yaÓodhanÃdikÃm anayà sÃmÃnÃdhikaraïyÃd ambikÃraïyÃya samam ambikÃ-pati-pÆjanÃrthaæ janà var«aæ var«aæ prati sahar«aæ gacchanti | yacchanti ca vividhÃni dhanÃni kimuta tasyÃæ yogaviÓe«Ãd asamÃyÃæ samÃyÃm | yatra kutÆhalÃvakalanÃdi-lÅlÃ-kallolinÅ-kallola-lola-ÓrÅ-gopÃla-cÃlita-città gopÃlÃ÷ | kiæ bahunÃ, gopÃla-k«iti-pÃla-caraïÃÓ ca tad-yÃtrÃ-sp­hÃ-pÃtratÃm avÃpu÷ | [3] saæcerire ca te cireïa mahÃrambha-sambhÃra-bhÃra-hÃra-viÓaÇkaÂa-vÃra-ni÷sÃraïayà | tatra janair nÃnÃ-sÃmagrÅr agarhya-vahyÃna¬uhaÓ cÃnÃæsi vÃhayanta÷ kolÃhala-kutÆhalam anvabhuvaæÓ ca | [4] yatra putrÃnurÃga-parimala-nirmala-pÃtrÅ vraja-dharitrÅ k«iti-pÃlayitrÅ nÃnÃ-gopa-kalatrÃïÃæ sukha-satrÃyamÃïatayà tai÷ saha satra-yÃtrÃæ cakÃra | kiæ bahunÃ, go-gokula-pÃlana-k­te k­tehÃnupanandÃbhinandÃdÅn ­te sarva eva parva-pÆrvaæ calanti sma | yatra lÃlya-bhÃvata÷ saænanda-nandanÃv agrajam anuvrajata÷ sma lÃlaka-bhÃvÃt taj-janmÃnam anu ca | [5] tatra viÓe«atas tu- mukha-kamala-virÃjan-nÃÂya-d­k-kha¤jarÅtà stana-kanakaja-kumbha-bhrÃji-patrÃvalÅkà | caraïa-sarasijÃïÃæ haæsaka-svÃna-ramyà vraja-nija-mahilÃlÅ tatra bhavyaæ babhÃra ||JGc_1,28.1|| tataÓ ca- na paraæ cÃk«u«am ÃsÅt tad-vraja-jana-calanaæ vidÆrata÷ kintu | ÓakaÂa-ghaÂÃÂananÃd vÃdÃd apy andha-vedyaæ ca ||JGc_1,28.2||surÃïÃæ nÌïÃæ ca pratipada-bahÆbhÃva-mayatÃæ sa-vÃdyair gÅtÃdyai÷ saha kusuma-var«air jaya-ravai÷ | mukundÃlokÃya prathita-pathikÃlÅ-Óavalanai÷ samantÃt saÇghaÂÂair abhiyayur amÅ Ãmbika-vanam ||JGc_1,28.3||tatra ca- bhrÃtrà satrà haris tatrÃruhya kambali-vÃhyakam | vicitra-mitra-gantrÅïÃæ v­taæ p­tanayÃyayau ||JGc_1,28.4||kadÃcid unnataæ tatra ÓakaÂaæ ghaÂayan p­thak | abhÅ«Âaæ dra«Âum utkaïÂhÅ sa sma su«Âhu prati«Âhate ||JGc_1,28.5|| sakhi-bala-balavÃn vihÃra-caryÃæ pathi vidadhat-kutukaæ ca lokamÃna÷ | muhur upacarita÷ svayaæ jananyà bakaripur Ãmbika-kÃnanaæ viveÓa ||JGc_1,28.6|| tatra ca- jaÇghÃlÃs te lak«aÓo loka-saÇghÃs tÅrthaæ yÃtÃ÷ k­«ïam ÃpuÓ ca daivÃt | t­«ïÃ-dÅnÃ÷ pÃthasas tat-prayÃtÃ÷ saudhÅæ yadvad v­«Âim ante labhante ||JGc_1,28.7|| [6] tasminn idam adbhutam udbhÆtam abhÆt- utphulla-netra-kamalaæ pulaka-prasÃra- ÓaivÃlam aÓru-milad-Ærmi-jana-pravÃha÷ | Ãkramya setum adhigamya suramya-k­«ïa- ÓobhÃ-mahÃmbudhim agÃj jalatÃm apÅha ||JGc_1,28.8|| [7] tataÓ cÃbhikhyÃ-mÃtrata÷ k­ta-sarva-vaÓÅbhÃvasya tasya tad-Ãsecanaka-rÆpa-nirÆpaïÃt paÓya paÓyety evÃsmin paÓyati loke kathaæcit k­ta-nivÃraïe ca tasmin kolÃhala-kÃraïe vraja-vÃsi-jana÷ sarva eva yathÃyatham ÃvÃsam ÃsasÃda | [8] ÃsÃdya ca purohita-hita-sahitatayà k­ta-snÃna-dÃna-vyÃpÃre ÓrÅ-vrajarÃja-virÃjamÃna-samÃja-vÃre kutukatas tairthika-sÃrtha-darÓanÃrthaæ snÃtÃnuliptatÃ-dÅpta÷ sakhi-rÃmÃrÃma-ramaïa÷ kamana-kamala-locanas tatra tatra bhramaïa-kramam ÃcacÃra | yatra nÃnÃ-deÓa-janÃnÃæ veÓa-niveÓa-nirveÓa-saæveÓa-bhëÃbhiniveÓa-kriyÃ-viniveÓa-viÓe«Ãn anubhÆya bahula-kutÆhalam ÃkalayÃæ babhÆva | [9] yatra ca k­«ïaæ paÓya rÃmaæ paÓya ÓrÅdÃmÃnaæ paÓyety amÅ paÓyanta÷ kolÃhalaæ baæhayÃm Ãsu÷ | [10] yatra ca tadÅya-v­ndÃni govindÅya-sundaratÃ-maranda-vinisyandam amandaæ nayana-rasanayà rasayanti | mohÃtiÓayavanti vihita-hita-sarvasvÃtma-nivedanaæ sÃsra-namra-kamra-vadanaæ sadana-sadanÃd asÅdanti ca saæjitäjalitayà tasthu÷ | [11] ÓrÅ-k­«ïas tu tad aÇgÅk­tyÃpi ÓÅla-v­ttyà tadÅya-snehaæ sÃÇgÅkurvan madÅyà eva bhavad-bhavadÅyÃrthà mat-pratyarpaïata÷ pratisvaæ yathÃ-ni«Âham avati«ÂhantÃm iti santo«ayan kramaÓo nijÃÓramam evÃÓramam ÃjagÃma | [12] Ãgamya ca sÃyantanam aÓanaæ saægatya mÃtur mÃnasam Ãnandena vitatya praÓasta-vastra-mÃlÃlaækÃra-sÃraæ parik­tya sakhibhir ÃtmÃnaæ pariv­tya sarva-bhÃgavata-Óiva-pradasya bhÃgavata-paramparÃ-parama-guro÷ Óivasya varivasyÃyÃæ Óiva-rÃtri-yÃtribhi÷ pitrÃdibhir ekÃgratayà sva-maÇgala-k­te k­ta-jÃgaraæ svÅya-parakÅya-rÃjakÅya-janakÅya-bahala-kolÃhala-prakÃraæ ÓivÃgÃram anu nÃnÃ-vidyÃ-vismÃyakatayà vidyamÃnÃn saæpaÓyati sma | sarve vrajajanÃs tatra kalpa-v­k«a-samà babhu÷ | adhideva ivÃdÅpyad dhanya÷ parjanya-nandana÷ ||JGc_1,28.9|| [13] prabhÃte ca prabhÃte vadÃnyatÃ-pracÃrÃh­ta-viprÃdÅnÃm agaïeya-gaïÃya guïa-guïitÃnnÃdi-dÃnata÷ saæmÃnataÓ ca vitÃnita-yaÓasi ÓrÅ-vrajarÃja-sadasi te«u tat-tÅrtha-yÃtri-Óate«u ca cira-paricita-caravat parama-prÅti-sphÅtÅbhÃvana-nÅtita÷ katham api prasthÃpite«u tasyÃm amÃvasyÃyÃæ tÃsminn eva vraja-vasatibhi÷ saha pit­bhyÃæ lÃlita÷ sa harir vÃsateyÅm uvÃsa | [14] tata÷ sà ca rÃtrir yÃtrika-jana-prÃcurya-pÆryamÃïà nÃsÅd iti kolÃhalÃpagamena hyastana-jÃgara-klamena ca supti÷ sarvataÓ ca nirbharam evÃvirbhavati sma | [15] yatra danujÃmitras tu vrŬÃta÷ krŬÃtaÓ ca kiæcid dÆragata÷ sakhi-jana-janita-sukhaæ nidrÃyate sma | [16] atha tasyÃæ niÓi diÓi diÓy api darÓita-tamasi rahita-dantagara÷ kaÓcij jarada-jagara÷ sarpa÷ sarpan vrajarÃja-caraïa-rÃjÅvaæ nijagÃra | [17] tena ca vÅryavattayà nigÅryamÃïe caraïe Óaraïecchur vraja-dharaïÅÓa÷ santata-k­«ïa-sphÆrti-pÆrti-pracita-cittatayà jÃgrad eva k­«ïam uddiÓya cukroÓa | yathÃ- k­«ïa k­«ïa bata k­«ïa k­«ïa he tÃta mÃm ajagaro graseta kim | ity asau smaraïatas tanÆjanes tasya moha-maya-bhÃvam ayayau ||JGc_1,28.10|| [18] atha tat-pÃrÓva-vartina÷ ÓÆra-cakra-vartinaÓ candra-hÃsam ÃdÃya samutthitÃÓ candramasaæ grasamÃnaæ rÃhum iva bÃhu-ÓÃlinas taæ paÓyanta÷ pravyathità vyarthÅ-bhÆta-tat-prahÃra-prayÃsÃs tad-upÃyÃntaram apaÓyantaÓ ca vyagratÃ-kvathitÃ÷ ÓarÃrubhir jvalad-agrodagra-dÃrubhir jaghnu÷ | [19] tathÃpy atyajati tatrÃjagare prathama-ÓabdÃd eva jÃgrad-vrajarÃja-tanÆja÷ sura-gaja-rÃja iva dhÃvaæs tarhy evÃjagÃma | [20] ÃgacchataÓ ca tasya sa dÅrghatara-dÅrgha-p­«Âha÷ puccham anu vÃÂa-ghaÂita-nyÃyena caraïa-pallava-sp­«ÂatÃæ prÃpa | [21] tat-sp­«ÂaÓ cÃyaæ vis­«Âa-tac-caraïa÷ svayam akasmÃt sarpÃkÃrÃd utsarpan vapur antaram antareïa vidyÃdharÃkÃraæ dhÃrayati sma | [22] tat-kara-pallava-sp­«Âa-caraïÃ÷ ÓrÅ-vraja-rÃja-caraïÃÓ ca yathÃvad virÃjamÃnatÃm Ãpu÷ | [23] tata÷ sÃÓcaryaæ k­tÃvaloke«u sarva-loke«u sudarÓana-nÃma-dhara÷ sa tu vidyÃdhara-cara÷ punar-labdha-svarÆpa-varas taæ praÓaæsan sva-ÓÃpa-v­ttÃntaæ Óaæsaæs tadÅyÃæ k«amÃm ÃÓaæsaæs tad-anuj¤Ãta÷ svÃdhi«ÂhÃnam eva prati«Âhate sma | [24] ye pÆrvaæ tatrÃpatrapÃm apahÃya ÓrÅ-vraja-patipatnÅ-prabh­taya÷ kula-strÅ-janÃ÷ kim utÃnye saæs­jyamÃnatayÃnus­tya k­tya-mƬhatÃm anubabhÆvu÷ | [25] samprati tu te yathÃyathaæ mitha÷ samupagƬhÃh kevala-mƬha-rodanà babhÆvu÷ | yathà tÃtaæ k­«ïaÓ ca rÃmaÓ ca k­«ïaæ rÃmaæ ca mÃtara÷ | mÃtÌÓ cÃnyÃstathÃnyo' nyam anye ÓiÓli«ur unmadÃ÷ ||JGc_1,28.11|| [26] tad evaæ k­ta-k«apaïÃyÃæ k«apÃyÃæ tat-k«aïam eva tÆrïa-gamana-manasa÷ samam ana÷-samÆham ÃrohayantaÓ cira-gantavyaæ panthÃnam antikam ivÃtikrÃntavanta÷ prÃptavantaÓ ca nija-vrajam | [27] yatropanandÃdaya÷ sa-nandanaæ sahaja-mÃtraæ ÓrÅman-nanda-rÃjam anavadya-vÃdya-gÅta-parÅta-veda-gho«Ãnugata-sarva-gho«Ã yathÃyathaæ saæsajya nÅrÃjya ca vrajopavanam ÃvÃsya snapanÃdibhir upÃsya ca tatraiva nija-g­ha-janaæ prÃpayya pÃkaæ samÃpayya ca sarvÃn eva sambhojya sukhena saæyojya ca vartma-vÃrtÃæ saæp­cchya har«a-dhar«Ãdikaæ sam­cchya ca sva-sva-vasatim anu vasatÅæ vÃsayÃm Ãsu÷ | [28] atha samÃpanam Ãha- Åd­Óas te vrajÃdhÅÓa putraÓ citrayaÓÃ÷ ÓaÓÅ | yad-aÇghri-nakhara-jyotsnà tama÷ sarvam anÅnaÓat ||JGc_1,28.12|| iti ÓrÅ-gopÃla-campÆm anv ambikÃ-vana-gamana-saævidhÃnaæ nÃma a«ÂaviæÓaæ pÆraïam ||28|| ************************************************************* (29) athaikonatriæÓaæ pÆraïam raha÷-kutÆhala-vaha-bahala-raha÷ krŬÃkhyam [1] atha rÃtri-kathÃæ puna÷ snigdhakaïÂha÷ prathayÃmÃsa- yadà rÃsÃd vÃsaæ rahasi yayur ÃbhÅra-vanitÃs tadà ÓaÇkÃæ jagmu÷ svayam api tu nÃsÃæ g­ha-janÃ÷ | yad anyÃs tad-rÆpà vyadhita hari-mÃyà prati-g­haæ yathÃmÅbhir j¤Ãtaæ nivav­tira etÃ÷ patha iti ||JGc_1,29.1|| [2] atha tad-anantara-rÃtri-santatÅr nÃnÃ-rasa-rÃsa-vilÃsÃdibhir ativÃhayati ÓrÅ-govinde v­ndà tu vividha-sÃhÃyakaæ samÃharati sma, yathÃ- upavrajaæ nyasyati sà tamÃlÃn dÅprau«adhÅÓ ca vraja-dÆra-deÓe | ity Ãdi tatrÃbhis­tau sa-v­ndà v­ndà hare÷ sevanam ÃcacÃra ||JGc_1,29.2||tadà ca- acÅcakÃsad vipinÃny ÃjÅhayad iha priyÃ÷ | rÃsÃyata-tvarad-rÃtrÅr atrÃmÆr ajajÃgarat ||JGc_1,29.3|| Ãrarambhata rambhorÆr lambhaæ lambhaæ tato hari÷ | hÃrÃn iva vihÃrÃæs tÃn kÃraæ kÃraæ dadhe h­di ||JGc_1,29.4|| [3] kadÃcana caurya-caryayà tÃsÃæ g­ham ÃyÃti | tatreyaæ dik- sÃhÃyye lalitÃyÃ÷ kalayan veÓaæ viÓÃkhÃyÃ÷ | viparÅte viparÅtaæ harir aviÓat tamasi veÓma rÃdhÃyÃ÷ ||JGc_1,29.5|| [4] tatrÃndhe tamasi kÃmyamÃna-vÃmyÃm Ãliæ pratyÃli-cchala-vacanam- susakhÅyati te subhrÆr asau gopa-matallikà | Óape tubhyaæ lapeyaæ ca svayaæ sakhyam urÅkuru ||JGc_1,29.6|| [5] tatra kathaæcid api tad-Ãgamane v­ddhÃbhi÷ kiæcid ivÃvagate ku¤jÃneva sva-lÅlayà ka¤ja-locanas tÃbhi÷ samaæ ra¤jayati | [6] tatra tat-preyasyà v­ddhÃbhiva¤canÃ-ca¤cutÃ, yathÃ- yas tvÃæ rÃtri«u v­ddhe mÃm api devo vibhÅ«ayate | sa tu mantribhir utkalito go«ÂhÃt ku¤jÃn vimardayati ||JGc_1,29.7||[7] tasmÃd atrÃnyathà mÃvagÃs tatra ca mÃgà iti dhvanitam | [8] atha sakhyÃ÷- satyaæ jarati mad-Ãlyà vara-yuji gaï¬e makara-vataæsÃÇka÷ | na mayà likhita÷ kutukÃn na m­«Ã-mu«yÃ÷ sapatnyà ca ||JGc_1,29.8||[9] atra mama sakhÅtvena tasyÃÓ ca sapatnÅtvena virodha-lak«aïÃ-prÃpter mayaiva likhita iti tayà dhvanitam | [10] tad-anuvÃdinà kavinà tu tasya mr«Ãtvam iti | [11] atha vraja eva vighna-nighnatayà pro«ita-bhart­kà varïyate | [12] tatra ÓrÅ-k­«ïasya bhÃvanÃ- rÃdhÃæ paÓyasi jalpasi sp­Óasi ca svÃtmann athÃliÇgasi svasmiæs tat tad anukriyÃm api tayÃrabdhÃæ bhajan nandasi | viÓrambhaæ na hi manyase tadapi ced anyÃæ daÓÃæ yÃmitas tat-prÃptiæ manu«e tayà kathaya bho kiæ te sukhaæ setsyati ||JGc_1,29.9|| [12] ÓrÅ-k­«ïaæ prati sakhÅ-vacanam- bhÆ«aïam agni-prÃyaæ bhÆ«aïa-nibham agnim apy asau rÃdhà | tvad-virahe yà kalayati sà katham anyai÷ samÃdheyà ||JGc_1,29.10|| tasyÃ÷ prÃïà bhavÃn sà ca bhavat-prÃïà iti sphuÂam | etad-vÃcà laghÆkartuæ prÃïantÅæ mÃæ tu dhik prabho ||JGc_1,29_11||[13] athotkaïÂhità | tatra ca taæ prati sakhÅ-vacanam- tÃm eva prerayaty uccair utkaïÂhà tvÃæ tu naiti sà | iti tasyÃm asau k­«ïa vit­«ïÃ-Óarma näcati ||JGc_1,29.12|| asrai÷ kampair vivarïa-cchavi-kula-valanair gadgadai romahar«ai÷ svedai÷ stambhair vimohair murahara dalita-prÃya-dehÃæ vidhÃya | na tyaktuæ na grahÅtuæ katham api suÓakà prÃïa-ghÃtÃvarodhÃd utkaïÂhà kaïÂha-lagnÃÓana-kavala-nibhÃæ tÃæ tu du÷khÃkaroti ||JGc_1,29.13|| parama-guïas tvaæ mÃdhava do«ÃpÆrïa-prabhÃvo' si | katham iva tÃæ guïa-rÆpÃ- k­tim adhicittaæ samadadhyÃ÷ ||JGc_1,29.14|| [15] athÃbhisÃrikà | tatra tÃæ prati kasyÃÓcid utprÃsa-vacanam- sandhyÃyÃæ kva nu yÃsi lola-nayanÃpy agrÃyanaikÃgrahà tatrÃpy agratamaæ sthalaæ kim api tac cetasy alam bibhratÅ | sà cai«Ã na hi budhyate tava gatir d­«Âvà tamÃlaæ muhur vi«Âabdhà dh­ta-bhaÇgi-saÇgi-savayo-madhye muhur lÅyase ||JGc_1,29.15|| ambara-maïi-saævalitaæ caramÃcalam adhijagantha pÆrvÃdrim | ÓaÇke yan nija-k­tyaæ kartuæ k­«ïÃntikaæ yÃsi ||JGc_1,29.16|| [16] tatrÃbhisÃro, yathÃ- anyÃÓ cÃbhisaranti bhÃva-valitÃ÷ Óubhra-k«apÃyÃæ k­tai÷ Óubhrair ve«a-varair vidhÃya pihitaæ svaæ satyam etad-vaca÷ | tasmin gopa-varÃÇganÃ÷ punar amÆ÷ kÃntÃÇga-saÇga-sm­ter jÃtÃnandatayà smita-dyuti-v­tÃs te«Ãæ vyadhur vyarthatÃm ||JGc_1,29.17|| sÃmÃnÃdhikaraïyaæ tejas-tamaso raho kalitam | kavayanty api yat k­«ïa-bhrÃntiæ tamasi vraja-strÅïÃm ||JGc_1,29.18|| ÃrambhÃd api kampate h­dayakaæ prasthÃnata÷ stambhate pÃda-dvandvam aho manasy anumilan dehaæ niruddhe priya÷ | yÃsÃæ gopa-nata-bhrÆvÃm abhis­tau tÃsÃæ paraæ kÃraïaæ daivaæ yan nayate tad-antikam amÆs taæ và balÃt kar«ati ||JGc_1,29.19|| [17] kadÃcit kÃcit kÃæcid divÃpi k­«ïa-samÅpaæ chalata÷ saævalayati, yathÃ- Ãli paÓya parita÷ Óikhi-v­ndaæ bhÅti-rÅti-rahitaæ naÂad asti | bìham asya viharann adhigamyaæ navya-nÅrada-vara÷ pratibhÃti ||JGc_1,29.20||[18] atra nirjanatvaæ madhya-sthita-k­«ïatvaæ ca dhvanitam | atha vÃsakasajjÃ- pu«pÃïy Ãcinute vicitya cinute talpaæ vrajasyÃÇganà yan nÃsti trijagaty api sphuÂam aho vaikuïÂha-vÅthi«v api | evaæ vÃsaka-sajjikà lasati sà chÃyÃ-dvitÅyà yadà saÇginy-Ãcita-saÇgati÷ punar asau vettÅva ki¤cin na hi ||JGc_1,29.21|| tatra cotkaïÂhÃvaÓyÃyÃæ tasyÃæ taæ prati sakhÅ-vacanam- talpaæ k­tvà bhavad-abhigamaæ cintayantÅ samantÃt tatrÃd­«Âe bhavati samaya-k«epa-leÓÃk«amà sà | cakre cakrÃÇkita-kara mahÃ-kampa-sampad-vihastà Óasta-kalpaæ k­tam api ca tat kalpayantÅ viÓÅrïam ||JGc_1,29.22|| [20] atha vipralabdhà | tatra ca taæ prati sakhÅ-vacanam- bhuktiæ muktiæ ca tanute na paraæ bhavad-Ãgama÷ | bhaktiæ vyanakti ca vyaktaæ suh­tsu parameÓvara ||JGc_1,29.23|| [21] atha khaï¬ità | tatra ca taæ prati sakhÅ-vacanam- kuryÃs tvaæ khaï¬itÃæ kÃæcin nakharÃdy-aÇga-saÇgata÷ | taæ vinà yÃæ tathÃkÃr«Ås tatra te mahatÅ kalà ||JGc_1,29.24||[22] khaï¬itÃæ prati tasyÃ÷ suh­d-upÃlambha-racanaæ tad-dÆtÅ-vacanam- mÃnini vacmi tvÃm aham iha suh­dÃæ tava Ó­ïotu v­ndaæ ca | sahajà yà nija-v­ttir govinde svayam upÃsva tÃm eva ||JGc_1,29.25|| [23] tatra kaÂhorÃyamÃnÃæ prati ca- mÃnÃgni-maya-d­g-vÃïaæ mu¤ca tvaæ kiæ nu garvasi | rÃdhe k­«ïaÓ ca d­k-paryak-parjanyÃstraæ vimok«yati ||JGc_1,29.26|| [24] atha sambhramÃd Ãgatasya nakharÃdi-sparÓÃt k«atÃyamÃna-raktimnà samaktasya kÃntasya vacanaæ tasyÃ÷ prativacanaæ ca | dayite dayita kathaæ tvaæ malina-mukhÅ dhig na vetsi hà kim idam | nakha-radana-k«atam Æhet tvayi supte supti-rÃk«asÅ cakre ||JGc_1,29.27||[25] atha tasyÃ÷ sakhyà saævÃda÷- jalade vilasati vidyud bibhyati h­dayÃïi bhÅrÆïÃm | hasasi hariæ kimu mugdhe na hi h­di citraæ stuve' ham etasya ||JGc_1,29.28||[26] atha tasyÃ÷ k­«ïaæ prati- Ãv­ïutÃmaruïÃæÓur nakha-pada-sindÆra-cihnÃni | a¤janam api k­«ïÃbhaæ tat tu tavau«Âha÷ sphuÂaæ kurute ||JGc_1,29.29|| pÆrvÃæ haritam Ãkramya ni«krÃman k­«ïa-nÅrada÷ | nihnute ÓaÓabh­l-lekhÃæ harid-antara-lajjayà ||JGc_1,29_30|| strÅ-bhÃvam Ãkalayituæ kamaÂhÃnukÃraæ gacchan-mahÃdri-talam ÃÓritavÃn bhavÃn yat | tac cÃjitasya na tavÃnucitaæ yatas tvaæ svÃæ devatÃæ ramayituæ sudhayodyato' si ||JGc_1,29.31|| mÃmapi hitvà krŬasi tÃmapi hitveti nÃn­taæ vacanam | ekaæ tatra jahÃteranyadrÆpaæ dadhÃter hi ||JGc_1,29_32|| nÅrasà sarasà veti viviktir nÃtikÃminÃm | paÓya vaæÓyà mukhaæ nÃyaæ pibann ujjhati mÃdhava÷ ||JGc_1,29_33||[27] tatra ÓrÅ-k­«ïasya vacanam- rÃdhe vapu«Ã tanvÅ komala-h­dayÃtisÆk«mÃdhÅr asi ca | mÃna÷ katham etÃvÃn mÃti tvayi tat tu p­cchÃmi ||JGc_1,29.34|| mukham abjaæ tava rasanà pallava-patrÅ kathaæ vaca÷ krÆram | Ãæ j¤Ãtaæ kila yasmÃt tan-mÆlaæ bhÃti h­d-vajram ||JGc_1,29_35||[28] bhavatu ca- yathà me rocate mÃno na prasÃdas tathà tava | yatra svÃdhÅnatÃ-vyaktiæ kuru«e tìanena ca ||JGc_1,29.36|| ardito' pi ru«Ã rÃdhe lÅlÃbjenÃsmi nÃrdita÷ | hanta mat-kaïÂakair etat tvad-aÇghri-suh­d ardyate ||JGc_1,29_37||[29] tad evam upavadamÃne tasmin punas tasyà vacanam- nirv­ty-ambudhi-kumbhaja÷ sthiti-mahÃ-meghÃvalÅ-mÃruta÷ prÃïÃnÃæ pavanÃÓanas tanuvanÅ-naidÃgha-dÃvÃnala÷ | so' yaæ te viraho yayà bata mayà so¬hastayà và kathaæ so¬huæ hanta na Óakyate nava-nava÷ padmÃpate durnaya÷ ||JGc_1,29.38|| [30] evaæ rudatÅæ sakhÅm Ãlak«ya sakhÅ taæ prÃha- anurÃgavatÅ sandhyà svaccho' yaæ vÃsarastata÷ | sthÃne tayà tasya saÇgo na rÃtryà malinÃtmanà ||JGc_1,29.39||[31] tvayi tu tad-etad-viparÅtaæ pratÅyate tato na svacchateti vya¤janà | tata÷ sà mÃninÅ punas tÃm Ãha- dÅpa-jvÃlà mama h­di gatà sneham uddhÆya vakre cakre yena pratihati-mità taæ kathaæ nindasi tvam | nirdvandvÃhaæ sapadi bhavitÃsmy eva so' py e«a nÃnÃ- gopÅ-saÇghÃt pramadam ayità hanta kiæ kasya du÷kham ||JGc_1,29.40|| [32] atha tasya tad-bëpÃpasÃraïÃya vyÃja-racanaæ vacanam- mÅnÃd api tan-muktÃ- phalam udbhavatÅti ratna-ÓÃstrÃrtham | paÓyann iva mama hastas tava mukham abhiyÃti mÃnini prasabham ||JGc_1,29.41|| [33] tataÓ ca sà vimukhÅ-bhavantÅ manasÅdaæ vadantÅ kalahÃntaritÃ-bhÃvam ÃsasÃda | ai«Åstvaæ yadi mÃnasa mÃnenÃmuæ vaÓÅkartum | vaÓage' py asmin k­«ïe tyajasi na kiæ taæ v­thÃ-bhÆtam ||JGc_1,29.42||[34] tadà ca sakhÅ tam uvÃca- yà tava h­daya-vidÃraæ nakharair akaron murÃrÃte | tÃæ manu«e priya-dayitÃæ jvalati tu tasmÃd d­g asmÃkam ||JGc_1,29.43|| yà khalu mÃnam amÃnaæ dadhire tvan-mÃna-jÅvanà dayità | ghaÂate gopÅ-vallabha tasyÃ÷ sphuÂam asugama÷ sugama÷ ||JGc_1,29_44||[35] iti sakhÅ«u parÃÇ-mukhÅ«u bahu taÂasthatÃæ ghaÂayan dÆra-deÓÅya-deÓam aÂati sma yadÃsau, tadà tu- rÃdhÃyà d­«Âa-mÃnÃyÃ÷ s­«Âa-romäca-sa¤cayÃ÷ | vaiïava-dhvani-jÃtÅyà jÅyÃsu÷ kÅcaka-svanÃ÷ ||JGc_1,29.45|| [36] tad avagamya vÃmÃyà vacanam- na vadasi paru«aæ ru«aæ na dhatse manasi ca tatra kathaæ k­tÃparÃdhe | hari hari satataæ vimÃnitÃhaæ tvayi bata Óarma kadÃpi nÃparÃdhe ||JGc_1,29.46||[37] tatra tasyà mana÷-kathÃ- mÃnaæ kurviti vakti sà priya-sakhÅ mÃnaæ na vedmi sphuÂaæ kauÂilyena yadi prasidhyati sa tat kauÂilyam evÃtra kim | hà tasya smita-ka¤ja-cÃru-nayanaæ ÓyÃmasya man-mÃnasaæ dra«Âuæ vächati hanta ka«Âam aparÃæ sphÆrtiæ kathaæ gacchatu ||JGc_1,29.47|| Ãgas-k­te' pi tasmai rajyati h­dayaæ khalaæ tad etan me | tyaktuæ tad api na Óakyaæ katham iva sa hari÷ parityÃjya÷ ||JGc_1,29_48||tataÓ ca- balÃn mÃnaæ Óik«ayantÅr api tatra sakhÅ-tatÅ÷ | rÃdhayà sÃrdham Ãkar«an jÅyÃd veïu-kala-svana÷ ||JGc_1,29.49||[38] tasyà mukham avakalayya tat-tad-upamÃ-jÃtiyatayà saæÓayya sthitavantaæ kÃntaæ prati sakhÅ-vacanam- tasminn api vidhu-buddhiæ kartuæ mà k­«ïa sÃhasaæ kÃr«Å÷ | sarvaæ jet­ tad etad bhrÆ-dhanur anu netra-vÃïam utk«ipati ||JGc_1,29.50||tataÓ ca- bhramarÅvÃmbujÃraïyaæ ÓapharÅva jalÃÓayam | k­«ïaæ labdhvà pÆrvameva d­«Âà sÃbhÆnna tÆttaram ||JGc_1,29.51||atha svÃdhÅnabhart­kà | nityaæ yà yÃcitÃpi priyatama-hariïà necchati sparÓa-mÃtraæ vÃcà seyaæ muhus taæ nidiÓati rasanÃm apy aho saævarÅtum | tan manye nÆnam asyÃvayava-samuditir divya-sÅdhu-prakÃra÷ saÇgÃd apy aÇga yasya prabhavati muhur unmÃda-lak«mÅr amÆd­k ||JGc_1,29.52|| tatra ca vakti rÆpaæ yadà k­«ïas tadà sà rÃdhikÃdhikam | Ó­ïoti naiva tat tasya paÓyantÅ rÆpam adbhutam ||JGc_1,29.53|| [39] etad-anantaraæ sakhÅnÃæ nibh­tÃlÃpa÷- api lÅlÃyitam anayà campakalatayà tamÃlÃdha÷ | prÃgalbhyÃt punar etÃæ tad upari ramaïa-sp­hÃæ vedmi ||JGc_1,29.54|| [40] atha ÓrÅmat-parama-rÆpa-gurÆpadeÓa-maya-svapna-kalitaæ prÃtastana-lalita-rÃga-saævalitaæ lalitÃ-gÅtam- jÃgaraïÃd atha ku¤ja-vare | vÅk«ita-bhÃskara-ruci-nikare ||kÃntÃ-nidrÃ-bhaÇga-kare | api saÇkalita-sva-parikare ||mama dhÅr majjati kaæsa-hare | mauli-Óikhopari-pi¤cha-dhare ||[dhruvam] muhur ullÃsita-yuvati-kare | samamanyà bahir anaya-care ||ghana-gahanÃdhvani gamana-pare | tatra ca bahu k­ta-sukha-vitare ||ÃÓÃstambhita-viraha-gare | dhÃmni sanÃtana-Óarma-hare ||iti|| ||JGc_1,29.55|| [41] dinÃntare sakhÅ-saubhÃgyam- kiæcid vilokya ku¤je sakhyÃ÷ prÃgalbhyam ekÃntÃt | smerà karam anu muralÅæ prÃgÃd barhÃvaliæ Óirasi ||JGc_1,29.56|| [42] tÃæ prati ÓrÅ-rÃdhà kim apÅdam ÃcÃrya provÃca- Óete ma¤ju-niku¤ja-talpam anu sa preyÃn iti preyasi tvÃæ veïuæ kila hartum asya kutukÃt prÃhai«am asmi drutam | taæ tu tvaæ parih­tya cÃgatavatÅ ÓrÃnteva ca prek«yase tad-vartmÃny adurÅ-cakartha rabhasà yan mÃd­ÓÃæ durgamam ||JGc_1,29.57|| [43] tad evaæ tÃsÃæ tasya ca prÃv­«ija-k­«ivad daiva-vaÓata eva vaÓe vaÓaævade tad-anantaraæ vasanta-pa¤camÅm anu vasanta-rÃgaæ janayan gopÃla-janÅbhir militvà ÓrÅmÃn gopÃla÷ khalu khelati sma | [44] tathà hi-tasyÃæ pa¤camyÃm utkaïÂhita-«aÂ-pada-khaï¬ita-tuï¬a-mudrÃkula-mukula-maï¬alatayà prathamam unmÅlite«u ke«ucit puï¬rake«u ÓrÅman-mÃdhava-rÃdhÃdÅnÃm abÃdham Ãgamanam asambhÃvya bh­Óam unmanÃyamÃnÃyÃæ v­ndÃyÃæ sumanÃyamÃnà kÃcid Ãli-pÃlir Ãgamya tÃm ullÃsitavatÅ-[45] sakhi v­nde ! katham iva mandatÃæ vindase ? Ãgamya ramyam idam avagamyatÃm | [46] v­ndÃha--kÅd­Óam ? [47] sà prÃha-yÃd­Óaæ bhavad-abhirucitam | [48] v­ndÃha-kathyatÃæ tathyam | [48] sà prÃha-kÃcid ÃlÅ mÃdhavÅ-maï¬alam anu mÃdhavaæ mÃdhava-prakÃÓa-darÓanata÷ samujj­mbhita-rÃdhÃ-vipralambha-bÃdhaæ nibhÃlya tÃm ullolayÃmÃsa | ullolya ca saÇgataÓ calantÅ sakhÅbhir idaæ vasanta-rÃgeïa gÃyantÅ vallabham api lambhayÃmÃsa | [49] gÃnaæ yathÃ- k­«ïa-vanaæ sakhi bhÃti saraÇgam | bhavatÅm iva laghu netum adhÅÓaæ | sevita-madhura-sa-saÇgham ||[dhruvam] jÃgaram itam iva mÃdhavikÃÓatam anuk­ta-j­mbhÃ-bhaÇgam | cumbati madhupa-gaïe k­ta-bhaÇgi smÃrayati priya-saÇgam ||sarasa-rasÃlaja-mukula-kulaæ paripulakayad iva samam aÇgam | ÃkÃritam iva tava kurute pika-kalam anukalayad anaÇgam ||tvÃæ celÃ-kali-candana-marutà vÃsayatÃnulavaÇgam | kar«ati madhuripu-madhu-parvodita-vÅïÃ-veïu-m­daÇgam ||nÅtÃyÃæ tvayi mÃdhavi mÃdhava-mÃdhava-gÃna-taraÇgam | kirati parÃga-cayaæ locanam iva naÂayati cÃru-kuraÇgam ||iti sà labdhvà vallabham aniÓaæ manasà valitÃsaÇgam | jayati nirupama-rÆpiïi madhye yamunÃ-mÃnasa-gaÇgam ||JGc_1,29.58||[51] atra ca padyam ekaæ gadyate- vana-ruci-rucira÷ ÓrÅmÃn madana-vinodÃya nunna-gopÅka÷ | abhita÷ surabhita-deÓa÷ sahacari paÓya mÃdhava÷ sphurati ||JGc_1,29.59|| [52] tad evaæ niÓamya tatra vindamÃnÃæ v­ndÃm anu punar evaæ darÓayÃmÃsa, yathÃ- rÃdhà harir api pulaki-vasantam | gÃyati nija-nudam anu vikasantam ||dhruvam|| upadiÓate diÓi diÓi guïayantam | pikam anu pa¤camam aticirayantam ||vÃsantÅ-madhu rahasi dhayantam | Óaæsati madhuliham anugÃyantam ||madhu-rasamanu gÃnaæ ramayantam | rasayati vinimitam adharam ayantam ||malayaja-surabhi-dhuraæ kha¤jantam | kavayati gandhavahaæ prasajantam ||vÃdya-gaïaæ guïa-valita-dig-antam | anun­tyati mad-alola-d­g-antam ||capalÃghana-sama-rucim anu taæ tam | naÂayati Óikhi-gaïam api nipatantam ||kirati cÆrïam anu pÆrïad-anantam | samam ÃlÅla-lalanÃbhir anantam ||Órama-jala-kaïa-gaïam anu vilasantam | vahati parÃga-bharaæ rucim anantam ||JGc_1,29.60|| iti | [53] atha tÃvatÅæ gatim apy asahamÃnÃ÷ sahamÃnà gurava÷ kuravam Ãcarya paryavasthayà tÃsÃæ svatantratÃm ÃvÃrya sarvato nirodham udbodhayÃmÃsu÷ | [54] yatra khalu rak«iïÅ-vargas tÃh sarvata÷ samacak«i«Âa | yena svata eva k­«ïasya ca tad-vaÓyatà jÃtà | tad evaæ vidhureïa sarvatra ca tatra vidhure sati- padyÃæ paÓyati veïum Ãkalayati pre«yÃdikaæ pre«ayaty anyaæ k­tsnam upÃyam Ãcarati yat kÃnta÷ sa-kÃnta÷ purà | tad gurvÃdi-nirodha-bandha-vidhi«u prau¬he«u hÃkar«aïaæ jaj¤e ni«phalanam eva yena ca tayor marmÃïi bhedaæ yayu÷ ||JGc_1,29.61|| [55] tatra cobhayor mana÷-kathÃ, yathÃ- na prÃg d­«Âir amu«ya yat priya-janasyÃsÅt tad uccai÷ sukhaæ manye sà bata sÃmprataæ samabhavad yat tasya tad du÷kham | tasya svasya ca yà krameïa mamatà jÃtÃdhunà sà dvayaæ cÆrïÅkartum athecchatÅha kim ahaæ kartÃsmi kartà sa kim ||JGc_1,29.62|| rÃtrÃv adyÃtimÃtraæ praïayi-janam ahaæ taæ dadarÓÃpy asau mÃæ naitÃvan-mÃtram atra pratinava-madanaæ hanta pasparÓa ca drÃk | yady e«a svapna eva sphurati na hi tadÃpy Ãtmana÷ prÃïa-rak«Ãæ manye jÃgrad-daÓà và tad api na hi hahà k­«ïa-kÃnte kva nu tvam ||JGc_1,29.63|| ÓyÃmÃÇgam antarà deha÷ suh­da÷ sarva eva ca | antar-mano-bhidas tÃpaæ dadhate vahni-jÃlavat ||JGc_1,29_64|| iti | evaæ saæcakrudhus te te rurudhuÓ ca vadhur yadà | tadà k­«ïas tÅrtha-yÃtrÃæ t­«ïayà cchadma nirmame ||JGc_1,29.65|| yadà k­«ïÃnuraktÃbhi÷ sà yÃtrà tÃbhir Ãkali | mano-rÃjyaæ tadà prÃjyam acÃyi niracÃyi ca ||JGc_1,29.66|| yadà pratasthe govindo vindan ÓakaÂam unnatam | tadà d­k-pak«iïÃæ tÃbhir lak«ità bandhu-vicyuti÷ ||JGc_1,29_67|| rÃtriæ rÃtriæ vasanti sma yatra te tatra niÓcitam | abhÆd amÆ«u samprÃptir vidhor dÃk«ÃyaïÅ«v iva ||JGc_1,29_68|| tathà hi- tÃbhi÷ svasya vidÆrakÃbhir abhisÃro' dyan-madÃbhis tadà gaty-arthaæ k­ta-vÃsakÃbhir udita-prollÃsi-tat-kelibhi÷ | kÃbhiÓcit pariva¤citÃbhir ativyÃptÃbhir udvÃsita- dvandvÃbhir vividha-sva-kelim abhajat tasmin sa k­«ïa÷ pathi ||JGc_1,29.69|| yarhi ca tÅrthaæ yÃtà gokulalokÃstadà harirvidadhe | guïajÅvistrÅveÓaæ tÃsÃmÃsattisaukhyÃya ||JGc_1,29_70|| [56] tatra jyotir-mantra-yoga-tantra-vidu«Å-ve«o, yathÃ- sarvaj¤e kiæ trilokyÃæ sukha-kara-sadanaæ k­«ïa-go«Âhaæ kim asminn ÃjÅvyaæ k­«ïa-gÃnaæ kim atula-bhavika-prÃpaïaæ k­«ïa-lipsà | kiæ bhogyaæ k­«ïa-rÆpaæ pariïatir iha kà k­«ïa-labdhi÷ samantÃd ity evaæ rÃdhikÃyÃæ prativacana-k­tÅ pÃtu na÷ k­«ïa-dambha÷ ||JGc_1,29.71|| [57] dÆtÅ-veÓo yathÃ- kÃsi preÓyà kimÅyà tava tam anugatà kiæguïà tasya tulyà tatra syÃt kiæ pramÃïaæ vijana-g­ha-gatà paÓya me sarvam aÇgam | ity evaæ dig-vitÃna-praïihiti-valitaæ sa-smitaæ tan-nidi«Âà rÃdhÃ-gÅr-bhaÇgi-mÃtrÃt paricitim akarod astu tat kÃmya-vastu ||JGc_1,29.72|| [58] tad evaæ ÓrÅ-rÃdhayà tad-viraha-cintÃ-saæbÃdhayÃpi gata-tad-bÃdhayà kvacid anyathÃnyathà ca rajany antare puna÷ punar anya-bahu-vidha-veÓaæ keÓavaæ niÓÃmya bhaïitam, yathÃ- seyaæ bhi«ag-asitÃÇgÅ mama h­d-dÃhaæ cikitsituæ labdhà | sp­ÓatÅ sakhi kara-nìÅm anyÃÇgaæ dhik kuta÷ sp­Óati ||JGc_1,29.73|| ÓyÃmà vaiïavikÅyaæ vidÆra-vÃsà niÓÃrdham udbhÆtam | sakhya-sthalam idam alpaæ tan mama talpaæ tu saækucad bhavatu ||JGc_1,29.74|| kavir iyam atulà bhavatu ÓyÃma-vyakti÷ svadhÅta-tad-vidyà | asmÃkaæ raha e«Ã katham iva jÃnÃti tan na jÃnÃmi ||JGc_1,29_75|| ÓyÃmà citra-karÅyaæ citraæ vijane prakÃÓayati | mÃm iva kÃm api yatra sva-tulita-puæsÃnvitÃæ sakhi vyadhita ||JGc_1,29_76|| rahasi tad etad vadmi tvayi sakhi na paratra kutrÃpi | tÃmbÆlikÅyam asità mohana-mantraæ vijÃnÃti ||JGc_1,29_77|| seyaæ mÃlÃ-kÃrÅ-mÆrtir mÃlÃ÷ prasÃrayati | tasya ÓyÃmala-mÆrte÷ kasmÃt pu«pe«u vÃsanÃæ tanute ||JGc_1,29_78|| phala-vikrayiïÅ ÓyÃmà phalam iha vividhaæ prasÃrayati | bilvaæ kevalam atha kiæ g­hïaty asmÃn vilokayati ||JGc_1,29_79|| seyaæ ÓyÃmà na satÅ hÃra-vyatihÃra-sambhavad-dravyà | aparicitÃpi svayam atha maïisara-paridhÃpanaæ va«Âi ||JGc_1,29_80|| yad-avadhi tad-aguru-sattvaæ tasyà g­hïÃmi gandha-jÅvinyÃ÷ | tad-avadhi guravo mayi sakhi k­«ïam ak­«ïaæ ca bruvate ||JGc_1,29_81||[59] atha ÓrÅvatsa-lak«aïasyÃpy etad-upalak«aïaæ bahu-racanaæ vacanaæ lak«aïÅyam, yathÃ- sÅvana-vij¤Ã svayam api para-ÓilpÃnÃæ vilokanÃt kartrÅ | sÃhaæ praïayi-vyaktir lokaya gopi sva-h­d-gatÃæ colÅm ||JGc_1,29.82|| aham iha ra¤jana-kÃrÅ ÓyÃmÃbhikhyà jagad-gata-khyÃti÷ | yà mama vastraæ vaste vikasati h­t-ka¤ja-ra¤janÃpy asyÃ÷ ||JGc_1,29_83|| darpaïa-kÃrmuka-vidruma-muktà vikretum Åhase spa«Âam | gƬhaæ sampuÂa-yugalaæ kretum ahaæ tu vrajastri p­cchÃmi ||JGc_1,29_84|| saævÃhana-nipuïÃtmà sutanur ahaæ tava ni«evaïaæ lipsu÷ | mat-sparÓÃæÓaja-saukhyaæ subhage brÃhmaæ sukhaæ jayati ||JGc_1,29_85|| [60] tatra ca sati- kaÇkaïa-kÃri-strÅvad-veÓaæ keÓavam upetya yÃ÷ kÃÓcit | dak«iïa-vÃma-caritraæ tenus tan na hi karavÃmahe sadasi ||JGc_1,29.86|| andhakÃra-maya-pak«a-lak«itÃm ambikÃ-vana-gatiæ vidhÃya tÃm | yady adi«Âam abhavan murÃriïà mi«Âam i«Âam atani«Âa tad bahu ||JGc_1,29.87||[61] tad evaæ sati- kaæsÃrer h­dayÃbja-sambhavad-alÅ-vÅthÅyamÃnà vraja- preyasya÷ sphuÂam antarÃntara-padaæ yÃtÃ÷ kramÃd antata÷ | evaæ ced bhavatÃn na tatra ca vayaæ saædihya vibrÆmahe rÃdhà yat kila karïikÃ-sthitim agÃd asmÃkam atrÃgraha÷ ||JGc_1,29.88|| [62] atha samÃpanam- sudarÓanasya ÓÃpÃntakÃrÅ rÃdhe sudarÓana÷ | atikÃntas tavÃvÃti-kÃnta÷ so' yaæ bakÃntaka÷ ||JGc_1,29.89|| iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu raha÷-kutÆhala-vaha-bahala-raha÷ krŬÃkhyam ekonatriæÓaæ pÆraïam ||29|| ************************************************************* (30) atha triæÓaæ pÆraïam nirvrŬa-horikÃ-vikrŬanaæ [1] atha madhukaïÂha÷ prabhÃtakathÃæ kramata÷ prakramate sma- ambikÃ-vana-gatir babhÆva sà keli-karmaïi hare÷ samardhanÅ | ÃgatÃvapi tadà punar vraje horikÃ-pramada-parva-paddhati÷ ||JGc_1,30.1|| [2] tatra ca parvaïi sarva eva strÅ-puæsa-jana÷ pramatta-gaïa iva gÃyan n­tyan yudhyan kri¬atÅti madhya-deÓata÷ samudÃcÃra÷ pracarati bhavi«yottara-purÃïa-prÃmÃïyasya purÃïÃnÃæ mÃnyatayà | [3] atha tatra yadà pÆrïa-guïa-phÃlguna-pÆrïimÃ-niÓÃyÃæ kutuka-t­«ïak k­«ïaÓ ca rÃmaÓ ca ¬huï¬hÃ-paraparyÃya-horikÃ-g­ha-g­hyÃyÃæ bhuvi ramate sma | tadÃkasmÃd uttarasmÃd Ãgata÷ kaÓcid yadyapi guhyakÃdhipa-saægrÃhyas tathÃpi guhyaka-garhyatayà kaæsa-ÓubhÃÓaæsanas tatra krŬantÅr vraja-yuvatÅ÷ prati durd­«Âiæ vidhÃya tad-Ãk­«Âiæ cintitavÃn | [4] cintayann eva ca sahasà tatra pravi«Âa÷ sa khalu durdhyÃnÃvi«Âas tasmÃd akasmÃd aÇganÃnÃæ gaïam udajavaj javata÷ kÃlayÃmÃsa | [5] atha sÃgraja÷ so' yaæ gadÃgrajastamasabhyasvabhÃvamupalabhya pÆrvaæ tatparvarasikavaihÃsikaveÓaviÓe«aæ dadh­«aæ manvÃna÷ sthagita ivÃsÅt | tataÓ ca- pratihari-gati-ce«Âà ÓaÇkhacƬena ruddhà d­g api rutir api drÃk k­«ïa-rÃmeti tÃsÃm | yad ayam atula-vega-drohi-rÆpÃti-Óabdai÷ pratipadam anuvartÅ v­tti-lopaæ cakÃra ||JGc_1,30.2|| [6] atha tatra ÓrÅ-k­«ïa-vÃkyam- pratyayantyo' py atijava-bharÃd asya ghorÃn niv­ttÃ÷ paÓyantyo nÃv api dhig amutas trÃsa-vidhvasta-netrÃ÷ | kroÓantyo' pi pratirutik­tÃnena nÅruddha-ÓabdÃ÷ bhrÃtas tarhy apy ahaha kim amÆ rak«ituæ na dravÃva ||JGc_1,30.3|| [7] tad evaæ niÓcinvÃnau taæ bhÅ«aïÃrambhatayà stambhayituæ vicinvÃnau sahasà ÓÃla-dvayaæ sahasà troÂayantau punas tad-viÂapÃdikam api pramoÂayantau sud­¬ha-bhujÃgra-jÃgrat-tad-yugalatayà prabalatayà ca tÃv anudadruvatu÷ | tad anu vidrava-vaÓÃd anye' pi saævidrate sma | tadà ca- itthaæ na tarkitaæ laukair anayo÷ ÓÃla-hastayo÷ | ÓÃlau kiæ laghutÃæ yÃtau vigrahau gurutÃm uta ||JGc_1,30.4|| tataÓ ca- agre Óubhraæ rauhiïeyaæ vidhÃya ÓrÅ-govinda÷ pradravac chaÇkhacƬam | kÅrti-stoma-prÃyatÃæ tasya tanvann e«a prÃyas taæ purastÃt karoti ||JGc_1,30.5|| vilokya sa-balaæ hariæ parama-vikramaæ sa-kramaæ vis­jya vanitÃ-janaæ tvaritam adravad guhyaka÷ | balasya kila kÃlatÃm amata m­tyutÃæ yad dharer m­gaæ tad ucitaæ yata÷ sa sa jagÃma tat tat k­tim ||JGc_1,30.6|| [8] tena vis­«ÂÃyÃæ cÃvalÃvalÃvayaæ balÃbhidhas tat-saævalanÃya tatra sthita÷ | [9] atha ÓrÅmÃn danuja-gajasiæhas tad-anujas tu sa-vikramaæ vikramamÃïa÷ prahasya sphuÂam auttarÃhvasya ca tasya dÃk«iïÃtyaæ palÃyanam avetya dÆretyaæ taæ pratyavaj¤ayà taru-ya«Âiæ hastÃd vibhra«ÂÃæ cakÃra | [10] vidrutya labdha-sanŬaæ punar asau vikrŬana-catura-cittas tata itas taæ vidrÃvya ce«Âitena veve«Âi sma | n­siæha iva hiraïyakaÓipuæ ripuæ sa-nigraham eva jagrÃha ca | [11] tatas taæ hasta-rodhaæ g­hïann ahnÃya maïi-g­hÅtaye sphurann urasila÷ kara-sarasijena tac-chirasi kakkhaÂÅ-bhÃva-vighaÂita-tad-adhÅci-muny-asthijena g­hÅta-saægrÃha-sÃraæ prahÃram ÃjahÃra uttarasminn anehasi m­ta-deha-pratÅkÃdÃnam anuttaram itÅva bhraæÓayÃmÃsa ca tasya tam uttaæsam | [12] sa punar ÃtatÃyÅ durmÃyÅ maïim anu prÃïÃn api vyaktam eva tyaktavÃn | tad-dhana-mÃtra-jÅvana-yÃtra÷ khalv asau | tataÓ ca- jÅvo ratnaæ veti bhedÃk«amaæ taj- jyotir-mÃtraæ vastu yak«Ãd g­hÅtvà | paÓyantÅnÃæ yo«itÃæ kaæsa-vairÅ ninye kÃmaæ rÃma-sÃyujyam eva ||JGc_1,30.7|| [13] taæ cÃbhipannaæ mukhaæ vyÃdÃya vinnapÃtaæ panna-maïiæ vyÃpannaæ d­«Âvà ÓrÅ-k­«ïÃbhiprÃyam abhiprayadbhir divi«adbhir upahasitam, yathÃ- strÅ-ratnaæ puru parakÅyam Ãdithas tvaæ svaæ cƬÃmaïim api hÃrayÃæ cakartha | atyÃk«År bata nija-jÅvanaæ ca dhik tvÃæ vyÃdÃ÷ kiæ mukham atha vaktram atra yak«a ||JGc_1,30.8|| [14] tad evaæ karïa-rasanayà rasyamÃnam Ãcarya rahasyaæ vihasya ca snigdhakaïÂha÷ puna÷ sa-bëpa-kaïÂham uvÃca- tat-k«obhaïaæ tad dravaïaæ tathà tad- vikrŬanaæ tad-dhananaæ sva-Óatro÷ | tad-rakta-rajyan-maïi-pÃïi-rocir mayy adya sadya÷ prabham asya bhÃti ||JGc_1,30.9|| [15] punar madhukaïÂha uvÃca-tad evaæ dalita-cƬe ÓaÇkhacƬe ni«pŬite krŬite ca vrŬitena niv­tte kolÃhala-paramparÃta÷ kÃtaratÃ-virata-prak­taya÷ sarva eva vrajorvÅpati-prabh­taya÷ samÃgatya vismitya ca tÃd­Óa-du«Âa-na«ÂÅbhÃvata÷ punar bhaya-sandehenÃsp­«ÂÃ÷ spa«ÂÃnanda-sandoha-dohÃs tat-parva-krŬÃæ nirvrŬà iva vivavru÷ | [16] viv­tya ca ÓÃstra-vipratipatti-viprayojayit­-viprebhya÷ sÆta-sarvÃnanda-guïa-prabhÆta-sÆta-mÃgadha-vandibhyaÓ ca paramÃvadÃnÃni dÃnÃni bahÆni cakru÷ | tÃbhyaÓ ca Óasta-vastrÃdÅni prasthÃpayÃmÃsu÷ | svasthÃyamÃnÃ÷ samÃjagmuÓ ca k­«ïa-k­«ïÃgrajau purask­tya nijaæ vrajam iti | evaæ vicitra-vikrŬa÷ putras te go«Âha-nÃyaka | taæ krodha-vahnau ¬huï¬hÃgre yak«or abhraæ jahÃva ya÷ ||JGc_1,30.10|| [17] athÃtra rÃtri-kathÃyÃæ madhukaïÂhas tÃæ horikÃ-kathÃm eva viÓe«ata÷ sevayÃmÃsa | Óiva-k«apÃyÃm atha yÃpitÃyÃæ valgÆtsavà phÃlguna-pÆrïimÃgÃt | pak«a-dvayasyÃsya yathaiva kÃnti÷ parva-dvayasyÃsya ca tadvad asti ||JGc_1,30.11|| hime gate hima-rucir ujjvalaæ babhÃv aphalguni sva-mahasi phalgu-parva ca | na vÃbhavan katham atha tatra gopikà madotkarÃd api paribhÆta-gopikà ||JGc_1,30.12|| [18] atha balak«a-pak«a-sapak«akair avaprakara-ÓobhÃkara-karani-kara-karambitÃæ sva-manoratha-prathanÃvalambitÃæ k«apam anvÅk«ya sarvÃs tat-parvÃnarvÃcÅna-samudÃcÃra-garvÃn mudà bahir Ãvirbhavanti sma, yathÃ- muhur agaïita-gauravÃ÷ samantÃt praïaya-madÃt paridhÃya divya-veÓam | api bata janatÃsu horikÃyÃæ harim abhisasrur aho vrajasya nÃrya÷ ||JGc_1,30.13|| [19] tad evaæ sadma-sadmanÃæ sakhÅ-padma-varÆthinÅbhi÷ saha yÆtha-nÃtha-kavaca-sthiti-racana-ka¤culikÃdi-vastrai÷ surabhi-ka«Ãya-mocana-yantra-prabh­ti-Óastrair bahula-kÃhalÃdi-vÃditra-vicitra-kutÆhalai÷ sa-keli-gÃli-rÅti-maya-gÅti-kolÃhalai÷ sÃrvatrika-tat-pÃrvaïa-rÅtyà nirlajjatayà sajjatayà ca vraja-pura-dvÃra-pura÷-sthita-horikÃyatanÃgrÅya-samagrÃyata-prÃÇgaïa-vihÃra-saÇgara-raÇga-bhuvi saægatà babhÆvu÷ | [20] yÃ÷ khalu bala-balÃnujayor yathÃsvaæ p­thak p­thag anurÃga-dharaïÃd vibhÃgam ÃgatÃs tat-tan-ni«Âha-d­«Âitayà ti«Âhanti sma | [21] tatra tÃbhir ÅryamÃïaæ vardhita-ÓauÂÅrya-parimÃïaæ kala-kalam Ãkalayya jayyatÃmayyas tà iti bhÃvanÃæ paryavasÃya-sÃhÃyyÃya sakhi-ghaÂayà kaÂakaæ saÇghaÂayya tadvad eva sajjatayà bala-balÃnujÃv api valgu valgantau tatraiva gacchata÷ sma | [22] gatau cÃnavadya-vÃdya-gho«eïa gho«aæ vadhirayantau pratisenÃm avadhÅrayÃmÃsatu÷ | yena samuddÅpita-mÃnÃ÷ pratisenÃyamÃnÃÓ ca tÃs tathà vÃdyata÷ saæmukhatÃm ÃsÃdya paritas tÃn api sarvÃn aticitrayÃmÃsu÷ | [23] yatra pratispardhayà vardhamÃnayos tayor yÆtha-varÆthinÅ-pramÃïayor ekatra mÃdhava÷ paratra tu rÃdhà rÃjÃyate sma | jÃyate sma ca tena janÃnÃm ativismaya÷ | tathà hi- yadvac chubhratara-prakÅrïaka-maïi-cchatrÃdikaæ ÓrÅ-harer ÃsÅt tadvad amÆbhir aprathi tadà ÓrÅ-rÃdhikÃyÃm api | kiæ cÃbhyÃæ na parasparaæ nayanayo÷ prÃntaÓ ca sehe yathà jet­tvaæ kva nu jeyatà ca bhavità kutreti nÃtrohitam ||JGc_1,30.14|| [24] tad evaæ parasparam utsÃhamÃnatÃm asahamÃnatÃm apy adhik­tya k­ta-k­tyatÃ-samÃhÃrayor manoharaïÃyÃbhihÃra-vihÃrayos tayor anÅkinÅ-sahitayo÷ sarva-mahitayo÷ sama¤jasatÃm iva saæjayantÅ vrajarÃja-savaya÷-purohita-ÓvaÓurÃvaraja-dÃratayà gantavya-pak«aæ narma-Óarmaïà ra¤jayantÅ kÃcid ardha-v­ddhà tat-prema-sam­ddhà madhyastha-padavÅm adhyÃsya pragalbhatayà gatyà vÃtyÃyamÃnà rÃdhÃ-varga-madhyÃt tat-pratipak«asya k«mÃdhavaæ ÓrÅman-mÃdhavaæ saænihitavatÅ | saænidhÃya ca yathÃ-yathaæ prathamÃna-smitatayà k­te' bhivÃdane' bhivadane ca te«Ãæ sarve«Ãæ Ó­ïvatÃm abravÅt- [25] ahaæ kila praj¤Ã prÃj¤Ã ca mahÃ-dharÃdhÅÓa-gaïa-k­tÃrÃdhÃyà ÓrÅ-rÃdhÃyà dÆta-karmaïi prabhÆtatÃm ÃsannÃsmi | tad etad avadhÃryatÃm- [26] ity ukta-mÃtrÃm etÃæ madhumaÇgala÷ sahÃsam Ãha sma-kim uktam avadhÃryatÃm iti | [27] tac chrutvà sarvasmin prahasati sovÃca-vadhiro' yaæ bhavatÃæ sabhÃsad iti | [28] madhumaÇgala uvÃca-yuktaæ tavedaæ nirargalatvam | yatas tasyà dharÃdhiÓÃyà vaÓà bhavatÅ kasya vÃnyasya vaÓà bhavi«yati | [29] ÓrÅ-k­«ïas tu sa-gÃmbhÅryam uvÃca-nikÃmam eva nivedyatÃm | [30] dÆtÅ tu tayà Ói«ÂÃcÃra-pratipÃlayitryà viÓi«Âam idam Ãdi«Âam ity ardhokte vi«ïu vi«ïv ity uktvà provÃca-ÓacÅ-jayi-tadÅya-saciva-varÃbhir idam Ãdi«Âam | sarvatra pras­mara-samaj¤Ãm asmadÅya-rÃj¤Åm avaj¤Ãya dÆrataÓ ca kim uta pÆrataÓ chatrÃdika-dhÃraïaæ bhavatÃm asÃdhÃraïam | [31] atha k­«ïa÷ sabhÃbhi÷ saha hasitvà provÃca-satyaæ tad-ÃdeÓatas tad-abhiniveÓaæ tyajÃma÷ | kintu yuddhaæ vinà rÃj¤Ãæ veda-buddhaæ syÃd iti yuddhÃya saænaddhayà bhavatyà bhÃvyam ity eva vaktavyam | [32] atra madhumaÇgala÷ saæmukhaæ gatas tad idam Ãha sma-deva tad idam eva samÃkarïyatÃm | jÃtita÷ strÅ cÃstrÅ yo janastasmin vÃmatÃrÃme nÃmamÃtreïa rÃmÃspadamÃgate nÃrjavacaryayà kÃryamaryate | tasmÃdÃrjavavarjanÃdÆrjasvinaste vayam evadÆtyÃya sthÃpanÅyÃ÷ prasthÃpanÅyÃÓca | asmÃsu cÃham evaprahÃpaïÅya÷ | yata÷ kovido' smi | [33] dÆtÅ sahÃsamÃha sma-lÃlÃÂika bhavÃn yadi kovidas tarhy anya÷ ko' vida÷ | [34] madhumaÇgala÷ sotprÃsam uvÃca-jalpÃki kalayÃmi bhavatÅ tasyÃ÷ sabhÃyà vindur asti | tathÃpi trayÅtanor mamÃgrata÷ sthitir api tava na sthiratÃæ labheta | [35] dÆtÅ sÃvaj¤am uvÃca-viÓÃradÃyà mama purata÷ ÓÃradas tvaæ kiyad và vaditÃsi | tasmÃn nÅvÃkavalitam Ãkalaya | [36] madhumaÇgala÷ sa-ro«aæ ÓrÅ-k­«ïam avalocya vakti sma-para-vaktavyà khalv iyaæ vaktavyà bhavatÅti nÃsmÃkaæ vaktavyà bhavitum arhati | kintu seyaæ tÃvad atra nirudhyatÃm yÃvad ahaæ tad v­ttam avabudhya sudhy-agraïÅr bhavantam avaruïadhmi | [37] dÆtÅ sa-hÃsam uvÃca-nÆnaæ bhavatÃæ dÆta÷ so' yam agrata eva vyagratÃm avÃpa | yan mÃmatra ruddhann eva tatra jigami«ati | tasmÃn na mÃd­g iva ni÷ÓaÇkaæ so' yam iti bhavatÃæ kalaÇkÃya paraæ pratipatsyate | yuktam eva ca tat-tad-Ãvayo÷ | svÃmi-guïà hi parijanam anuyanti | [38] k­«ïa uvÃca-bhÃmini svÃmi-guïatvaæ puna÷ prakÃrÃntareïa mantavyam | sà khalu vÃmà vayaæ tu dak«iïà iti | [39] dÆty uvÃca-yÆyaæ khalv apasavyà iti satyam eva yata÷ sve«Ãæ dak«iïatÃvÃcitve' pi pratikÆlatÃæ na jahÅtha | [40] madhumaÇgalas tu tad aÓ­ïvann iva provÃca-mahÃrÃja vÃmÃtvam eva khalu tÃsÃæ balÃya kalpate yasmÃd abalÃ÷ | [41] dÆty uvÃca-do«a-j¤Ã÷ khalu bhavanta÷ katham iva guïÃnusandhÃnaæ kurvantu | [42] madhumaÇgala uvÃca-do«aika-d­k purobhÃgÅty evaæ yac-chÃbdikair matam tasmÃt tvam eva purata÷ sudhÅbhis tÃbhir Ãhità | [43] dÆty uvÃca-asaÇkhyÃvatÃæ bhavatÃæ purata÷ katham eka-saÇkhyÃvatÅ pratyuttaraæ dadyÃm | bhavÃæs tu tatrÃnubandha eva | tathÃpi sarve Ó­ïvantu | tÃsÃm abalÃtvaæ khalu virodhi-lak«aïayà yata÷ Óastra-ÓarÅratvam eva d­Óyate | tad etac ca tan-mukhyÃm upalak«ya lak«yatÃm | keÓÃ÷ pÃÓÃÓ cala-nayana-yugaæ vÃïa-yugmaæ namad-bhrÆÓ cÃpa÷ karïÃvari-paridadhatau nÃsikà divya-ÓastrÅ | dantà vajrÃïy apara-tad-aparaæ tarkyam evaæ tad etac- chastrai rÃdhà svayam udayati ko và balÅyÃn ato' nya÷ ||JGc_1,30.15|| [44] atra ko và balÅyÃn ato' nya iti k­«ïam eva kaÂÃk«eïa paÓyantÅ prÃha sma- [45] evaæ vivadamÃnayor anayo÷ k­«ïas tu tayà prastutaæ tasyÃ÷ saundaryam avadhÃrya k«aïaæ dhÅratÃæ saædhÃrya provÃca-dÆti jÃtita eva pratÅpadarÓiny asi | kiæ bruve | kintu madÅya-dÆta-nirmità rÃja-nÅtir iyaæ na tu bhÅti÷ | [46] tato bhavatÅ tÃvad atra sthitim anubhavatu | mama dÆtas tatra gacchatu | tata÷ saæcÃrakÃïÃm ÃcÃreïa samÃcÃreïa sÃcÃre labdha-pracÃre yathÃyatham Ãcaritavyam | [47] punar madhumaÇgalaæ praty uvÃca-bhadraæ svayam eva tatra gamyatÃm iti | [48] dÆty uvÃca- nyÃye yuktau pramÃïe ca sthito madhyastha ucyate | paraæ madhye sthito ya÷ syÃt sa madhya-sthÃvara÷ sm­ta÷ ||JGc_1,30.16|| [49] so' yaæ punaÓ cheka eva | tata÷ Óik«Ãm api nÃrhatÅti svairam eva gacchatu | [50] madhumaÇgalas tu viÓastà khalv iyaæ kathaæ Óastaæ vadatu nÃmeti nivedya yathÃdiÓanti mahÃrÃja-mahÃÓayà iti prasthitavÃn | prasthÃya ca tÃsÃæ sthÃnam ÃsÅdann ÃÓÅ-rÃÓibhi÷ prasÃdam ÃsÃdayÃmÃsa | [51] sarvÃÓ ca namask­tya sa-smitaæ k­tyaæ p­cchanti sma | [52] madhumaÇgalas tu bhavatÅnÃm etan-n­tya-darÓanam eva k­tyam iti procya pratyuvÃca-kiæ ca bhavatÅnÃæ dÆtÅ tatra gatà vartate brÆte ca | asmÃkaæ rÃj¤Å sÃrvabhaumaæ bhavantaæ militum icchatÅti | tad avadhÃrya vismayÃd asmÃkaæ rÃj¤Ã cÃj¤Ãpitam | sà khalu parÃnugatà jÃtÃstÅti ÓrÆyate | tasmÃd etan na ÓraddadhyÃma | ata÷ svasya svasà kÃcid asmÃsu kasmaicana vivahanÃya dÅyatÃm | tadà tasyÃ÷ ÓvovasÅyasÃya syÃd iti | [53] sarvÃ÷ sa-bhrÆ-vij­mbham Ãhu÷ sma-vÃcÃÂa-tÃpÃÂavamaya-dhÆrtatÃyà mÆrtir evÃyaæ sphuÂam anyathÃkÃraæ vadann asmÃn va¤cayitum evÃna¤citavÃn asti | sa kadÃcid evaæ na kadvadÃyate | sà punar asmÃkaæ saæcÃrikà nemÃæ kucaratÃm Ãcaret | kintu baddheti saæbadhyate | [54] viÓÃkhovÃca-yathÃkÃraæ tathÃkÃraæ và vadatu | so' yaæ kathaækÃraæ yÆyam idaæ vicÃrayatha | yato viprasyÃsya k­taæ khalu viprak­tam eva bhaïyate | katham iva prak­taæ syÃt | [55] madhumaÇgala uvÃca-ko vÃtra mama lÃbha÷ | [56] viÓÃkhovÃca-aye bhadra vipra labdhamapi tathaivÃnusandheyam | [57] tad evaæ pratyÃdi«Âas tu madhumaÇgala uvÃca-sarva-klamatha-mathanÃnÃæ Óamatha-damatha-satpatha-prathana-parÃïÃm atha kathaæ na bhavaty asmÃkam evÃyaæ do«a÷ | yat khalu sandhy-anusandhÃnam etÃbhis tu yuddham evÃnubaddham asti | [58] atha ÓrÅ-rÃdhikÃbhidadhÃti sma-kiæ bala÷ saævalate bhavadÅya÷ sa rÃjà | yasmÃd etÃvad garvÃyase | [59] madhumaÇgala uvÃca- uccÃÂanaæ guïa-gaïa-prathanÃd vik­«Âir vaæÓÅ-kalÃd vikalanaæ vara-rÆpa-v­ndÃt | stambho vilÃsa-valayÃd vaÓatà ca vÃïÅ mÃdhuryata÷ sumukhi yasya balÅ tata÷ ka÷ ||JGc_1,30.17|| kiæ ca- drÃghi«Âa-k«epi«Âha-pre«Âha-vari«Âha-sthavi«Âha-baæhi«ÂhÃ÷ | asman-n­pate÷ purata÷ sarve garveïa ricyante ||JGc_1,30.18|| api ca- v­ndi«Âha-k«odi«Âha-jye«Âha-gari«Âha-hrasi«Âha-sÃdhi«ÂhÃ÷ | asman-n­pater agre viparÅtÃbhÃ-parÅtÃ÷ syu÷ ||JGc_1,30.19|| [60] atha ÓrÅ-rÃdhà tu tad-avadhÃraïÃd anta÷-prema-bÃdhÃæ katham api samÃdhÃya lalitÃ-mukham Åk«itavatÅ | lalità tu sa-vipralÃpam ÃlalÃpa- sa veïur mÆka-vadhiro yatrÃgÃd vÃvadÆkatÃm | tatrÃyaæ kiæ na vÃgmÅ syÃd brahma-vaæÓa-samudbhava÷ ||JGc_1,30.20|| [61] kintu yathÃsmÃkaæ dÆtÅ niruddhà tathà tam etam api nirudhya yuddhÃya saænahyÃma÷ | anantaraæ tu parama-pracaï¬Ã÷ sva-pit­-purohita-paugaï¬Ã÷ samÃdiÓyantÃm | te ca strÅ-veÓam evÃsya balÃt kurvantu | k­te ca tad-veÓe ÓrÅ-vrajarÃja-purohita-bhÃgineya÷ so' yaæ na cÃrbhakas tatra gacchann asmadÅya-saædeÓa-varïÃæs tat-karïÃbhyarïÃn karotu | asmÃkam anyà kanyà na vidyate | kintu siæhala-dvÅpÃd dÅpÃbhà padminÅyam ekà jita-sarvÃtirekà nÅtÃsti | sà tu svayaæ rÃj¤Ã pariïÅyatÃm | [62] tatra padminÅ-prÃyeïa du«kula-sadmajeti nÃvaj¤Ãtavyà | vi«Ãd apy am­taæ grÃhyam amedhyÃd api käcanam | nÅcÃd apy uttamÃæ vidyÃæ strÅ-ratnaæ du«kulÃd api ||[GarP 1.110] iti hi smaryate | [63] madhumaÇgala uvÃca-nanu bhavatyaÓ ca padminyas tarhi tà eva kathaæ kule nÃnarhitÃ÷ | [64] lalità sa-ro«am uvÃca- Ãv­tà jagati padminÅ yayà padmayà jitavatÅ sadÃpi tÃm | rÃdhikÃdir api padminÅtayà bhaïyatÃæ tatir aho m­gÅ-d­ÓÃm ||JGc_1,30.21|| [65] atha ÓrÅ-rÃdhikà hasitvà cillÅ-cÃlanayà lasitvà ca sva-pit­-purohita-bÃlakÃnÃæ pa¤cÃÓataæ tad-veÓÃyÃdiÓya rÃja-purohita-svasrÅyeïa ca tathà saædiÓya yuddha-kautukÃyÃbhiniviÓya tasya strÅ-veÓasya purata÷ sthitiæ nidiÓya cÃmÆbhiÓ camÆru-cak«uÓ-camÆbhir abhikrantavatÅ yuddhÃbhimukhatayà ca sthitavatÅ k­«ïaæ ca manasyÃhitavatÅ | tatra ca- abÅbha«ad ayaæ horÅm ababhëad iyaæ tathà | adÅdipad asau bhÃvam asau ca tam adÅdipat ||JGc_1,30.22|| [66] tataÓ ca rÃjÃyamÃna-gokula-yuvarÃjas taæ nikÃra-prakÃraæ baÂu-mukhata÷ kaÂu-nibhaæ karïa-puÂam ÃnÅya tÃæ dÆtÅæ sva-pak«a-rak«itÃbhi÷ kÃbhiÓcit pragalbhatÃ-lak«itÃbhis tÃd­Óa-strÅbhi÷ puru«a-veÓÃæ vidhÃya tena baÂunà saædideÓa | tasyÃ÷ kanyÃyÃ÷ so' yam evadhanyo vara iti | [67] saædiÓya ca tÃm api madhumaÇgalavat pura÷ pra÷ÅyÃbhi«eïayÃmÃsa | [68] tad evaæ mitha÷ k­te niyate netro÷ kÃbhiÓcid anyÃbhi÷ kutuka-k­te taÂasthatayà tatra saÇghaÂamÃnÃbhi÷ prakaÂa-haÂhatayà dvayos tat-tad-veÓa-viÓe«iïo÷ k­ta-sandhe paÂäcala-bandhe jÃte cobhayataÓ ca nÃnÃ-hÃsa-prabandhe ÓrÅ-rÃdhÃ-pak«a-lak«itÃbhir m­gÃk«Åbhir idam ÃkhyÃyi | [69] var«ÅyasÃnena vareïÃsmat-padminÅyaæ dhar«ità | tasmÃd yuddhÃrtham udyama÷ saæbadhyatÃm | [70] tata÷ saæbaddhe«u Óu«irÃdibhi÷ sÃrdhaæ yuddha-vÃdyÃrtham Ãnaddhe«u | narmÃÇga-gÃlir udaka-k«ipa-yantra-yuktir daï¬Å-prapÃtana-nivartana-keli-rÅti÷ | kÃntÃk­ti-vyati-k­ta-grahaïaæ sakhÅnÃæ sÃhÃyakaæ yudhi babhau hari-horikÃyÃ÷ ||JGc_1,30.23|| [71] cirataÓ ca k­«ïa-keli-kalÃvakalana-kevalatayà vikalita-sva-sva-keli-kalaha-pralÃpe«u rÃma-ÓrÅdÃma-sudÃmÃdi-kalÃpe«u tal-lÅlÃ-t­«ïak-k­«ïa eva sva-preyasÅbhi÷ saha sahasÃhava-nibhaæ viharati sma | [72] prathamaæ tÃvad asÃv amÆÓ ca parasparaæ snigdhà vyati«ajya vyatibiddhà babhÆvu÷, yata÷- bhrÆ-kÃrmukà netra-bÃïà ye te«Ãæ mÃra-saæyati | aÇgÃstrÃïÃæ hanta kiæ syÃd aparÃddha-p­«atkatà ||JGc_1,30.24|| [73] atha punar daï¬Ãdaï¬idaï¬anapÆrvakaæ bÃhÃbÃhavibahalamevÃyaæ harirÃhavamuvÃha | tathà hi- dorÃndolanam aÇgulÅ-parimalaæ keÓa-grahaæ veÓanut pÃïyoÓ ca¤calatÃæ tathà para-paraæ vÃcyÃæ vicÃrÃt param | kurvaæs tat-para-dÃra-sainyam aviÓat k­«ïas tathà svaæ yathà kutrÃgÃd iti veda na sma janatà sÃpy astu nÃpi svayam ||JGc_1,30.25|| [74] tataÓ ca kramaÓa÷ para-parÃtikrama-pÆrvakam apÆrvotsÃha-v­tayo÷ sakhÅbhir Ãv­tayor asÃdhÃraïa-krŬÃ-raïa-javayo rÃdhÃ-mÃdhavayor eva vyati«aÇga÷ prasaÇga-mÃyÃta÷ | tatra ca | yathÃ-yathaæ tat-kautukÃvakalanata÷ sva-sva-vyÃpÃraæ parityajya rajyamÃna-citratayà citrÃyamÃïà vara-varïinya÷ sauvarïa-varïÃkÃratayà v­ïvÃnà mithas tad varïayÃmÃsu÷ | [76] tatha hi gÅtam- paÓya paÓya sakhi horÅyuddham | rÃdhÃ-mÃdhava-k­tam anurahasaæ suciraæ bhavad-anuruddham ||dhru|| daï¬Ãdaï¬i-gate parikhaï¬ita-taratamato vyatirodham | vyati«a¤janam iha bhÃti ta¬id-ghana-ruci-jaya-lasad-udbodham || mastaka-vastra-skhalanÃrambhÃt pihite tan-mukha-yugale | bhramara-varÃyitam ekenÃsminn anyasmin bahu kamale || bhuja-bhujagena harer bahudhÃraci h­di tasyÃ÷ phaïa-lÅlà | cakravÃka-yuga-gÅrïir avÃkali yatra muhu÷ k­ti-ÓÅlà || api punar asminn avakalayata kila niravaniruha-tati-deÓam | abhinava-kanaka-latÃ-parivalayita-taruïa-tamÃla-kuleÓam || taæ yuvatÅ-kula-sÃhÃyaka-k­ta-bala-rÃdhÃ-vaÓa-balinam | racayati nayati ca nija-vi«aye diÓi rabhasarasÃd api valinam || nÅtaæ taæ nava-pÅta-paÂaæ m­ga-nÃbhi-jalair abhi«iktam | tanute sutanÆ-tatir iha vitanu-pramada-madÃd atiriktam || seyaæ rÃdhà svayam iha muralÅæ yad bata harati sa-yatnam | na tad adbhutam iva yad aharad asya prathamaæ h­n-maïi-ratnam || atha rÃmÃdi÷ sakhi-janatà taæ paÓyantÅ viniruddham | sandhim adhitsata vis­jantÅ tÃ÷ prati dÆtaæ guïa-Óuddham || rÃma÷ sa yadà phÃlguna-parvaïi deyaæ mene dÃtum | pratibhuvam ÃdÃyÃtha tadà harir Ãbhir amanyata rÃtum || jÃte sandhÃv akhilenÃpi ca Óaæsati divye loke | nija-nija-kÃntÃ-moha-virohaïa-gÅti÷ sa sa viluloke ||iti|| ||JGc_1,30.26|| [77] evaæ sthite parasparaæ carcarikÃ-racana-nicÃyane vismÃyake jÃte samÃja-dvaye ca mitha÷ kiæcid dÆraæ yÃte kasmÃd apy akasmÃn mƬha-dhÅ÷ ÓaÇkhacƬa÷ samÃgata÷ | sa tu vigÅta evety alam ati-tad-vistareïa | [78] atha samÃpanam- ÓaÇkhacƬaæ nihatavÃn yan maïiæ dattavÃn api | rÃdhe kÃntas tavÃyaæ tat k­tavÃæs tvat-k­te dvayam ||JGc_1,30.27|| iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu nirvrŬa-horikÃ-vikrŬanaæ nÃma triæÓaæ pÆraïam ||30|| ************************************************************* (31) athaikatriæÓaæ pÆraïam nÃnÃ-rÃga-vicitra-caritra-citram [1] atha snigdhakaïÂha÷ prabhÃta-kathÃæ prathayÃmÃsa-[2] tad evaæ pratik«aïam eva parama-prema-lak«aïa-lÅlÃæ phullad-ullÃsata÷ sa gokula-bandhur daÓamaæ saævatsaraæ saævalate sma | [3] sa tu n­Óaæsa÷ kaæsa÷ kramaÓa÷ sarve«u nirmita-nija-garve«u tarhi nistarhite«u vaira-Óuddhiæ prati pratigata-buddhi÷ sarvata÷ Óre«Âhatayà rak«itÃvari«Âa-keÓinÃv ÃhÆya saærabha-mÃïatayà sabhayatayà cÃbhihitavÃn | mayÃvaj¤ayà nÃtiyogyà eva tatra viniyogyÃ÷ k­tÃ÷ | sa tu dÃraka iti buddhyà | kintu sphuÂam asau sarve«Ãæ dÃraka eva jÃta÷ | tata÷ kausÅdya-khidyamÃnatayà bhavantÃv anuyujyete | kim iha yujyata iti | [4] tÃv Æcatu÷-deva tad etad eva pratÅk«ya sthiratayÃbhÅk«ïaæ vartÃvahe | sÃmprataæ tu sÃmpratam Ãj¤ÃpyatÃm | athavà kim Ãj¤Ãpanayà | vinÃpi tÃæ viniyuktà eva yukta-sevakatayà vayam ity utthÃya sÃbhyutthÃna-praïÃmaæ prasthitayos tayo÷ kaæsa÷ ÓaÓaæsa | [5] ari«Âas tÃvat prati«ÂhatÃm | i«ÂÃpatti-vipattitas tu keÓÅ ca tat-prativeÓa-veÓÅ bhavità | tad etad avadhÃya tau ca g­ham Ãgatya sÃtatyata eva tad-artham Ãjag­hatu÷ | [6] atha kadÃcil lohitÃyamÃne sÃyaæ mÃrtaï¬a-raÓmi-maï¬ale nÃmnÃri«Âa÷ sarva-divi«a-dari«Âa÷ sarvatra ca raæhasà jaÇghanyamÃna÷ sarvÃæÓ cÃghnà jeghnÅyamÃna÷ ÓrÅmantaæ go«Âha-dvÃrÃntam ÃjagÃma | [8] yadà hi citrÃyuta-pÆrïa-candrÃæ pÆrïimÃm anu turïita-cetÃ÷ sva-sukha-vardhana-govardhana-vilokana-kÃmanayà ÓrÅ-rÃma-kani«Âha÷ kiæcid dÆraæ pravi«Âa ÃsÅt | tataÓ ca- bhÆ-kampa-kramaïÃn mahÅdhra-calanaæ tasyÃgater vÃri-bh­d- vik«obhaæ nadanÃn niÓÃcara-varaæ vaik­tyabhÃg-Ãk­te÷ | tad-rÆpÃdri-viniÓcayaæ kakudi vÃr-mug-v­nda-saÇghaÂÂanÃd unnÅya vrajaga-prajà diÓi diÓi drÃk kÃndiÓÅkyaæ gatÃ÷ ||JGc_1,31.1|| kiæcit kiæcin mÆtraïÃd ÃpagÃnÃæ gÆtha-tyÃgÃd gaï¬a-ÓailÃvalÅnÃm | s­«Âiæ kartà paÓyatÃri«Âa-nÃmà devÃri«Âa÷ parvatÃtmà pratÅta÷ ||JGc_1,31.2|| v­«a-dambhÅ sa-saærambhaæ rambhaïaæ yad-vyadhÃd asau | tenÃsÅd vyakta-sandarbha÷ svayaæ go-garbha-pÃtinà ||JGc_1,31_3|| vapraæ yadÃpaskirate sma Ó­ÇgÃ- dibhir vikurvÃïatà v­«a÷ sa÷ | tadÃkhilaæ gokulam ÃÓu m­dbhi÷ pracchannam ÃsÅd vana-maï¬alaæ ca ||JGc_1,31.4|| yatra tatra khuram ÃdadhÃti sa k«mÃpi tatra valate vidÅrïatÃm | netra-tulya-vilata÷ samucchritaæ vÃri rodana-nibhaæ bibharti ca ||JGc_1,31.5|| [9] tatra lokÃnÃæ vacanaæ- jÃtu mÃtu girire«a samantÃd- uccalann api tathÃvidha-mÆrte÷ | kiæ tu Ó­Çga-talagaæ ravi-yugmaæ hà vyasismayata gokula-lokam ||JGc_1,31.6|| iti | [10] evam udghnatà gavÃm udghnÃn nighnatà ca sarvaæ vastu prastubhyatà cÃri«Âena k­tÃd Ãkru«ÂÃt ka«Âam anusp­«Âavantas te go«Âha-ni«Âhà go-nara-prak­«ÂÃ÷ k­«ïÃya muhur vik­«Âavanta÷ | [11] sÆrata÷ sa tu dÆratas te«Ãm avagata-vikroÓana-leÓa-mÃtraæ kutrÃpy ak­ta-yÃtra iva saæmukhata evÃvatasthe | avasthÃya ca mà bhai«Âety abhayam uddi«Âaæ vidhÃya krodhÃvi«Âas tam ari«Âam ÃjuhÃva balÅvarda-krodha-vardhana-narda-viÓe«eïa | tad idaæ tu taæ prati samprati sukarÃrdanas tvam asÅti j¤ÃpanÃya | [12] atha covÃca, yathÃ- sapÃlai÷ paÓubhir manda trÃsitai÷ kim asattama | mayi ÓÃstari du«ÂÃnÃæ tvad-vidhÃnÃæ durÃtmanÃm ||[BhP 10.36.7] iti | punaÓ ca- piï¬ÅÓÆra vidÆra÷ san krÆratÃæ tvaæ kim ­cchasi | sÃmudra-pÆra iva mÃæ kumbha-jÃtaæ prapÆrayeti ||JGc_1,31.7||[13] tad idaæ ca tasya gÃæ-manyasya jighÃæsayà lokÃnÃæ gotva-bhramÃpagamanayà coktavÃn iti gamyate | kiæ ca- ÃsphoÂanaæ k­tam anena tadà yad asmÃd- ÃsphoÂanaæ samabhavad danuja-ÓrutÅnÃm | ko' yaæ cakÃra sa tu yad v­sabhas tad uccai÷ kopaæ ca var«a-ÓiÓuvan nahi jÃhasÅti ||JGc_1,31.8|| k­«ïa÷ sakhyu÷ skandha-deÓe sva-bÃhuæ nik«ipyÃsÃv uddhasann eva tasthau | yena krodhaæ vardhayÃmÃsa tasya preyo-vargÃïÃæ ca sandeha-sargam ||JGc_1,31.9|| v­«as tv asau raja iva puccha-mÃrjanÅ- paribhramair ghana-gaïa-lak«am utk«ipan | k«itiæ k«atÃm atha khura-vajra-vijvalat- khanitrakair vidadhad agÃd dhariæ prati ||JGc_1,31_10|| sa vajrati sma na param ÃÓu vidravaæ prati dvi«at-pratirutatÅ-vratÃæ prati | na kevalaæ harir iha hà samÃyayau sakhÃpi ya÷ parik­ta-tad-bhujÃæsaka÷ ||JGc_1,31.11||[14] tÃd­Óatayà spa«Âam aviprak­«Âe ca tasmin ÓrÅmÃn k­«ïas tu Ó­Çga-dvayam evÃbhijagrÃha, yathÃ- Ó­Çge ye pÆrvatÃæ nÅte jayÃya v­«a-rak«asà | sva-sandÃnÃya te s­«Âe k­«ïa-do«ïor vaÓaæ gate ||JGc_1,31.12|| bÃhu-pÃÓa-sita-tÅvra-Ó­Çgaka÷ sa sphuÂaæ pratimukhaæ sarann api | pratyag a«ÂÃdaÓa ca kramÃn balÃd dity-apatya-ripuïÃpayÃpita÷ ||JGc_1,31.13|| ayam uddhutas tad iha nÃsti bhÃratà na phalaæ vinodana-kalÃ-vinodata÷ | iti mÃdhava÷ sphuÂam ari«Âam utk«ipan nati-rŬhayà bata viv­ttim ÃÂiÂat ||JGc_1,31.14|| vyavartata hari-k«ipta÷ paraæ nok«Ãsura÷ k«itau | hÃsÃveÓa-vaÓe k«ipta÷ svarge' pi svargiïÃæ gaïa÷ ||JGc_1,31_15|| papÃta pucchaæ bhuvi Ó­Çgayor balÃc ch­Çge tu pucchasya nipetatur bhuvi | p­«ÂhÃÇghri caivaæ v­«a-rak«asas tadà yuktaæ tad asmin viparÅta-kÃriïi ||JGc_1,31.16|| tajjà lajjÃpy utthità tasya so' pi pratyuttasthÃv abhyayuÇktÃpi bhÆya÷ | k­«ïas tv enaæ pÃtayan vÃma-Ó­Çge- ïotk­ttenÃmu«ya vaktraæ cukuÂÂa ||JGc_1,31.17||[14] Ó­ÇgotpÃÂaïaæ ghaÂayaæs tv idam Ãca«Âa- abhadrasyÃpi bhavato bhadrÃk­ti-vidha-sariïa÷ | vi«Ãïa-muï¬anÃd bhadrÃk­tir eva praÓasyate ||JGc_1,31.18|| athÃrdra-vasanaæ yathà parinipŬayan jÅvanaæ vikar«ati janas tathà tam akarod ari«Âaæ hari÷ | malÃni ca yadÃkirac chamala-mÆtra-raktÃdikÃny asyau parama-ÓuddhatÃm api jagÃma kaivalyata÷ ||JGc_1,31.19|| layaæ paramam Ãgatas tad api yat padaæ nair­taæ yayÃvayam iti sm­taæ munibhir etad uccai ru«Ã | prasÆnam atha yan mudà vav­«ur ÃditeyÃs tad apy amitra-vilayÃd bhaved ucitam Åd­ÓÃt kiæ puna÷ ||JGc_1,31.20|| [15] atra ca ÓrÅ-gokula-prÃïÃbhiprÃyam abhiprayadbhis tad eva cÃnuvadadbhir divi«adbhir upahasitam- vatsaæ laghuæ daityatayÃvagacchan jaghÃna bÃle' py aham uk«a daitya | prau¬ha÷ kathaæ tvÃm atibhÅ«ma-var«ma- pra«Âhaæ na jÃnÃni na ghÃtayÃnÅti ||JGc_1,31.21|| [16] atra gokula-janasya gokula-jÅvanasya ca bhÃvam ÃviÓann eva ÓrÅ-Óukadevas tad idaæ vadati sma- evaæ kukudminaæ hatvà stÆyamÃnaæ svajÃtibhi÷ | viveÓa go«Âhaæ sabalo gopÅnÃæ nayanotsava÷ ||[BhP 10.36.15] iti | ÃyÃte vrajam acyute ripu-jaya-svasti-praÓastŬite sarve' py unmadatÃæ gatà bahu-vidhaæ saævÃdam unnirmamu÷ | kiæ tu drÃk pitarÃv amu«ya vadanaæ tad vÅk«yamÃïÃv amÆ svair bëpÃmbubhir Ãplutaæ mam­jatur vikruÓya mÆkÃv iva ||JGc_1,31.22|| [17] atha samÃpanam- ayaæ sa stava-bhÃk sÆnus tava gopa-narÃdhipa | pÆ«itÃs tridaÓà yena mÆ«itÃs tridaÓÃraya÷ ||JGc_1,31.23|| [18] atha rÃtri-kathÃyÃm api snigdhakaïÂha evÃbhidadhe-[19] evaæ horikÃ-prÃnta-kÃnta-krŬÃntarÃnusÃreïÃbhira-vÅra-sarasijÃk«ÅïÃm ak«ÅïÃnaÇgÃnÃæ v­tta-k­«ïa-saÇgÃnÃæ bahudhà niv­ttaæ rÃtri-v­ttaæ svayam eva sakhÅbhir anusandhÅyatÃm | [20] vÃsarÃvasaraÓ cÃyaæ mad-ukti-nidigdha-dig-darÓanata÷ parÃmarÓam ÃnÅyatÃm | yathà cÃha ÓrÅ-parÃÓara÷- sa tathà saha gopÅbhÅ rarÃma madhusÆdana÷ | yathÃbda-koÂi-pratima÷ k«aïas tena vinÃbhavat ||[ViP 5.13.57] yathà ca ÓrÅ-Óuka÷- gopya÷ k­«ïe vanaæ yÃte tam anudruta-cetasa÷ | k­«ïa-lÅlÃ÷ pragÃyantyo ninyur du÷khena vÃsarÃn ||[BhP 10.35.1] iti | [22] tathà hi-yadà khalv aharaha÷ k«ayam ÃsÃdya vÃdya-gÅta-n­tyaæ viv­tya sahacara-saÇginÅbhi÷ Ó­ÇgiïÅbhi÷ saha sa harir vraja-jana-sneha-dhana÷ sva-veÓma praviÓati tadà vigata-parimÃïà vimÃnÃnucÃriïa÷ sarva eva samam upary-upari-cariïa÷ saha gaïena kaïehatya spa«Âaæ dra«Âum icchantas tad-abhÃva-labdha-kadanÃ÷ sadanÃnta-paryantam ÃyÃnti | k­ta-veÓma-praveÓe tu tasmin vismaya-sthagitatayà sa-lÃlasatayà ca tatra tatra citrÃyamÃïà rÃtriæ gamayanti sma | [23] ÓaraïÃntarÃt punar yÃvan ni÷sarati sa e«a ÓaraïÃgatÃyÃgatÃnusaraïa÷ | tad evaæ yadà ni÷sarati ni÷s­tya ca gopa-gogaïa-sa¤caraïÃya veïuæ raïayati | tadÃtanaæ caritaæ gocaratÃm aticarad api nija-bhÃva-prabhÃva-sampadà cak«u«Åva racitaæ vidhÃya ÓrÅmad-ÃbhÅra-bhÅrubhir abhigÅtam, yathÃ- avadhÃraya sakhi tava sakhi-v­ttam | virahi-janÃnÃæ janayati h­dayam vidayatayà bata k­ttam | [dhruvam idaæ paraparatrÃpi |] vÃma-bhujÃk­ta-vÃma-kapolakam ullala-cilli-bhÃsam | sukumÃrÃÇguli-vilasitam ujjvala-veïu-mukhaæ m­du-hÃsam ||rÃga-kalÃ-kulitÃkhila-bhÆcara-gÃna-kalair anuviddham | vyomaga-yÃna-janÅjana-mohanam anugamitÃkhila-siddham ||JGc_1,31.24|| [24] tataÓ ca muhur api tÃvan mÃtre tÃsÃæ gÃna-pÃtre sati vana-vrajayor madhyam adhyÃsya har«aæ tar«aæ ca dhÃsyan vaæÓaæ Óaæsayati sma | [25] tatra ca tÃbhir gÅtaæ, yathÃ- citraæ lak«mÅ-rekhÃsau h­di capalà na bhavati capalà | maïim ambara-maïim anu tÃrÃvalir api sà rÃjÃti taralà ||yasya sa cÃyaæ veïu-kalÃm­ta-var«Å kalayati gavyÃm | sa-t­ïaka-daÓanÃm unnata-karïÃmatrÃm arthi«u bhavyÃm ||JGc_1,31.25||[25] tataÓcÃtuccha-piccha-guluccha-pu«pa-guccha-dhÃtu-cchavibhir malla-paricchadaæ gacchati sma ÓrÅ-gopikÃnÃæ pracchanna-ramaïa÷ | [27] taæ gatvà ca satvara-prathama-paya÷-pÃyanÃya gaÇgÃ-yamunÃdi-nÃmnà gÃ÷ su-vikasvara-sarasijaæ sara÷ prati kramÃd veïu-gÃnata÷ samÃkÃrayati tasmin vraja-ramÃnÃthe buddha-nijÃkÃraïa iva ruddha-pravÃha-prasaratayÃsthiratÃm utkalikÃm apy anusarati | vidÆra-cara-sarid-visare ca punar ÃsÃæ gÅtaæ, yathÃ- candraka-dhÃtu-dala-stavakÃdika-k­ta-mallottama-veÓam | ÃkÃrayati sa gÃ÷ sarid-ÃlÅ labhate tatra viÓe«am ||kamita-bhaÇga-bhujà kila tat-pada-raja ÃÓuga-tati-nÅtam | laghu suk­tÃsmÃd d­g iva sp­hayati vidatÅ svam anabhinÅtam ||JGc_1,31.26||[28] atha tadà tadÃhÆti-k­tÃm Ãnanda-vibhÆtim Ãrabhya tac-caritam upalabhya kadÃcid vraja-dharitrÅÓitrÅ-sadasi gatabhi÷ kÃbhiÓcana tÃbhir utkaïÂhayà su«Âhu pratu«Âu«amÃïÃbhir api nija-bhÃvaæ pidhÃya bhÃvÃntara-sÃdhÃraïyaæ vidhÃya tad idaæ varïanaæ tan-nirvarïanam ivÃsÅt | [29] tatra gÃnÃntaraæ, yathÃ- Ãdi-puru«a iva vaibhava-ÓÃlÅ | anucara-varïita-vÅrya-samunnatir ayam udayati vanamÃlÅ ||dhru|| sa gavÃkÃraïa-muralÅ-kalam anu tanute yatra vanaæ ca | tad-rÆpÃntaryÃmi-sphuraïaja-bhÃvÃn kalayati pa¤ca ||pu«pa-hasita-madhu-ba«pa-navÃÇkura-pulaka-tatÅr anuyÃtam | ejan-namad api ÓÃkhÃ-tatibhir yat kila kalayati ÓÃtam ||JGc_1,31.27||[30] tad evam aniÇgÃnÃm apÅÇgÃnÃm iva ÓaÓvad iÇga-vyaÇgaæ vihitavÃn | [31] atha samÃsanne vinodenÃhnÃyavan madhyÃhne kvacin mahÃ-sarasi sarasija-saurabha-sarasena ghana-rasena snÃna-lÅlÃm abhiniviÓya kevala-tilaka-vanamÃlÃ-valita-veÓa-bhaÇgi-saÇgitÃ-pÆrvakam apÆrve tasminn ekÃnte kusumita-vanÃnte kÃnte mahÃ-Óaila-prÃnte pallava-lasad-urutara-taru-tala-vilasita-ÓilÃyÃm upaviÓya virÃjannusrÃvÃra-cÃraæ prati bhÆri-dÆrÅ-bhÃvam ite«u mitre«u nija-saurabha-rabhasa-samudita-madhura-madhu-kara-nikara-gÃna-k­tÃvadhÃnas tad-dhÆÇkÃra-kÃraïa-svara-sÃram anu kutuka-k­tÃnusandhÃnas tad-anusÃri-veïu-cÃri-raïitena suracita-sÃrasÃdi-rasÃdhÃna÷ so' yaæ ramate sma | [32] tac ca, yathÃ- ramya-tilaka-nava-tulasÅ-dala-bhava-vana-mÃlÃtivikÃsÅ | nija-saurabha-vaÓa-madhupa-gÅtam anugÃyati veïu-vilÃsÅ ||atha sÃrasa-yuta-haæsÃyuta-tatir alam anugamya parÅtà | parito nyaviÓata tÃm ÃviÓatÅ rutim iha yà hari-gÅtà ||JGc_1,31.28||[33] tataÓ ca tatas tata÷ samÃgate sÃgraje samagre sakhi-varge tadÃnÅntana-barhi-prabarha-barhÃdi-nÃnÃ-vanya-nepathya-prathyamÃna-Óobha-lobhanÅya-rÆpa-varÅyastayà praÓasta-srajÅyastayà ca vist­ta-ÓÃtasya tasya gocÃraïa-caritaæ pracÃraïÅyam | [34] tathà hi-kvacid api k«iti-bh­ti v­k«a-ÓÆnya-k«iti-gata-puïya-t­ïaæ dhenu«u carantÅ«u vahnÅyamÃna-mÃdhyÃhnika-lalÃÂaæ-tapa-tapana-tÃpÃpanodÃya veïuæ vÃditavÃn | yatra balÃhakÃs tat-pratimalla-nibha-mallÃra-rÃga-balÃd Ãh­tÃs te«Ãæ ÓÅtalatÃ-valanÃya babhÆvu÷ | [35] yac ca vÃdyam udbhavat-puru-guru-garima-giri-droïÅ÷ pratidhavan yat tat paramparayà ca sarvam api tatha raïayat-trilokÅ-lokam api tat-kautukÃlokanÃyÃkar«ati sma | [36] tatha ca sati tat tad anubhÆya bhÆyaÓ ca tÃbhir idaæ tasyÃm eva sabhÃyÃæ varïitam- dh­ta-vana-mÃlya-vataæsa-lasad-vana-veÓa-tatir bala-saÇgÅ | giri-taÂam anu gocÃraïa-kÃraïa-veïu-vinodana-raÇgÅ ||viÓvaæ bhramayati kar«ati var«ati mudam api ghana-gaïa-hÃrÅ | sÃndra-cchÃyÃm anu ÓÅtala-tanur anu sakhi-sukha-saæcÃrÅ ||kusumaæ var«an nija-ruci-vitaraïa-sauh­dam enam upÃste | ambu-dhara÷ sphuÂam upagantà na ca kiæ tu chatram ivÃste ||JGc_1,31.29||[37] tataÓ ca tatrÃtighane ghana-cchÃye vihÃraæ vicchÃyati sma | [38] tad etac ca vrajarÃja-jÃyÃ-samÃjam anu sÃdhÃraïa-sampradhÃraïatayà tÃbhir varïitam, yathÃ- sva-sutaæ kalayata keli-kalÃ-budham Ãtmopakrama-veïum | vidhi-Óiva-mohana-vividha-sva-ramaya-rÃga-nivartita-dhenum ||JGc_1,31.30|| iti | [39] tad-anantaraæ ca prÃyaÓa÷ kÃÓcid vraja-devÅr vrajÃd ahni cÃpahnuty vyÃjaæ vyajya và tad-Ãgamana-vartmani tad-anuvartanÃya vartamÃnÃs taæ paÓyantÅ÷ punar apaÓyantÅr iva dÆrÃt pariharantÅr itthaæ kÃÓcid dÆtikÃ÷ parihasanti- madÃndhe rÃjate pi¤chÅ na sapi¤chÅ puras tava | veïu-dhvÃnÅ jagat-prÃïa÷ sa jagat-prÃïa e«a neti ||JGc_1,31.31||[40] ÓrÅ-k­«ïaæ ca chalena vij¤Ãpayanti, yathÃ- jyotsnÃæ tanoti lalitÃæ dadhate vicitrÃæ ÓÃkhÃæ dadhÃti nikhilaæ jayatÅti-bhÃÇgyà | candrÃvalÅæ ca lalitÃæ ca viÓÃkhikÃæ ca rÃdhÃæ ca tÃ÷ sakhi-sadasy api sÆcayanti ||JGc_1,31.32||[41] tatra kÃÓcid deva-pÆjÃ-vvyÃjena du«prÃpa-pu«pÃdikam avacinvÃnà bahala-kalaha-mÆlatÃæ prayÃnti | [42] kÃÓcit tu navya-bhavya-gavyÃdikaæ tad-artham evÃnayanti tathÃpi nÃtmanà tasminn arpayanti | tata eva k­trima-dÃna-catvara-deÓam apadeÓam avarudhya vartma vinirudhya p­cchantaæ taæ prati kraya-vikrayika-rÅtyÃnyathà khyÃpayanti | divyÃd api divyam etad vij¤Ãya yaj¤a-patnÅr anu k­ta-yatnÃsu krayikatÃm ÃÓrayamÃïÃsu yaj¤a-bhuk-pati-vratÃsu satyÃk­ti-k­tinÅvÃka-parÅpÃkam Ãkalayya k­tsnaæ vasnaæ ca saækalayya vikretavyam iti | [43] tatra pu«pÃvacaye praïayinà saha vÃkovÃkyam, yathÃ- kà yÆyaæ vana-devatÃ÷ kurutha kiæ pu«pÃïi saæcinmahe kiæ nirmÃsyatha devatÃrcanam ato yÆyaæ kathaæ devatÃ÷ | tac ca krŬanam eva na÷ sphuÂam abhÆd asmÃbhir Åd­g-vidhair aikÃtmyaæ va iti prasahya viharan hÃrÅ hari÷ pÃtu va÷ ||JGc_1,31.33||[44] kadÃcic ca- kà yÆyaæ vana-devatÃ÷ kurutha kiæ pu«pÃïi g­hïÅmahe rÃjyaæ nas tridaÓair vihÃpitam idaæ devyo vanasyÃtra kÃ÷ | asmaj-jÃtibhir arpitaæ yadi tadÃpy asmÃkam uccai÷ sthiti÷ syÃd evaæ sa-vivÃdam aÇgaja-raïa÷ k­«ïasya tÃbhir babhau ||JGc_1,31.34|| [45] kadÃcic ca kasyÃÓcid dÆtyà saha k­«ïasya vÃkovÃkyam- iyaæ kà strÅ strÅtvaæ bhavati katham Å«at-padam idaæ kim asthÃne siddhaæ tava vacanam asthÃnakam idam | na kÃkor udbhÆtaæ bhavati tad aho kÃkÆr iha kà tad evaæ dÆtÅ-vÃg jayati hariïÃk«yà harim anu ||JGc_1,31.35|| [46] atha gavya-vikraya-vyÃjata÷ krŬÃ-vivÃdo, yatha- kà yÆyaæ kila gavya-vikrayikikà lak«mÅm atÅtya sthitiæ prÃptÃnÃæ na tad asti sambhava-padaæ yu«mÃkam ÃsÃæ kvacit | mÆlyaæ tÃm atipatya tasya viditaæ tasmÃn na tad-dÆ«aïaæ dÃnaæ tarhi mamÃpi tadvadam idaæ dattÃtha ghaÂÂeÓitu÷ ||JGc_1,31.36|| [47] atha sakhÅn prati ÓrÅ-k­«ïasyÃdeÓa÷- g­hïÅdhvaæ pÆrvam ÃsÃæ phalam atula-balÃd ghaÂÂa-caryÃ-vighaÂÂaæ kartrÅïÃæ tasya cÃste vitanuta parito rodanaæ bodhanaæ ca | budhyeran yady amÆr na sphuÂataram aÂavÅkÃrayà dhÃrayi«yÃmy etÃ÷ kiæ và hari«ye svayam atha pihitÃ÷ samyag anvi«ya nÅvÅ÷ ||JGc_1,31.37||[48] tad evam uditvà muditvà ca tat tad Ãcaritavati tasmin kathaæcid g­ham Ãgatya gaty-antareïa sakhÅ«u tat-prakhyÃpayantÅbhir idam api gÅtam- taæ Ó­ïu sad-vidha-mohana-karaïam | dhvaja-vajrÃÇkuÓa-lapa-dÃrpaïa-bhÆruha-punar-aÇkuraïam ||dhruvam|| gajagati viharati gÃyati n­tyati vÃdayate ca sa vaæÓam | asmat-paddhatim Ãv­ïute' pi ca nÃthati ghaÂÂagam aæÓam ||JGc_1,31.38||[49] tad evaæ naukayà ramaïam apy avagamanÅyam | [50] yadà hi kvacid amÆÓ camÆru-d­Óas tadÅya-saundarya-sÃrÃvalokana-kutuki-d­Óa÷ samÆha-vyÆham Ãcarya vihÃra-caryayà tam upasadya ca parihÃsata÷ parataÓ caraïa-caryÃm Ãcaranti | tadà caturÃnana-vimohana÷ sa ca khalu sahacara-sahasra-visrambha-mahakara÷ sahacaratayà sarvata÷ parvata-nirjharÃnekÅ-bhÃvenÃvarjya sphuÂam arjyamÃna-sukhatayà madhye tÃsÃæ vÃmatÃ-yujÃæ mohanÃya kÆla-mud-rujÃæ durdhyÃna-kÃraïÃæ durnivÃraïÃæ sarid-varÃæ pravartayati | pravartya ca puru«a-dvayadvayasÅyam iti vyavasÅya-mÃnatayà tasyÃæ nÃvyatayà bhÃvyÃyÃæ bahula-palÃÓa-dala-mayÅæ mahÃ-taraïiæ saraïim anu sakhibhir akhila-maïi÷ praïÅya karïa-dhÃrÃyamÃïas tÃbhir Ãtara-vitara-vistÃrÃdi-kÃtarÃbhi÷ praïaya-maya-nayatayà praïÅta-kalahaæ bahula-vilÃsaæ niculitÃlaÇkÃra-kalanÃya kalayati | [50] tad api gÅtaæ, yathÃ- saritaæ nÃvaæ racayati ca drutamasmÃkaæ pathi tasyÃm | Ãrohayate pÃrayituæ na÷ sp­Óati mi«Ãdapi yasyÃm ||JGc_1,31.39|| [50] tÃbhir evÃtra Ólokitaæ, yathÃ- ÃrohÃya vidhÃya saæstaramilatparyakstavaæ tadvaca÷- sÃhÃyyaæ viracayya na÷ sakhi nadÅmadhyaæ yadà jagmivÃn | v­ïvan durvitaraæ tadÃtarapaïaæ vi«kabhya naukÃæ na kÃæ cakre vakrakalÃkalÃpakalanÃæ cakrÃÇkapÃïi÷ sa tu ||JGc_1,31.40||[53] tad evaæ sÃk«Ãt-k­ta-manoratha-tati÷ samabhÅpsita-g­ha-gati÷ sakhibhiÓ carita-jalpa÷ puna÷ snÃnÃdi-racitÃkalpas tatraiva ca kutracana taÂinÅ-taÂe kadÃpi yamunÃ-nikaÂe paya÷-pÃyanÃya saækaÂitÃæ go-ghaÂÃæ ghaÂayan kramaÓaÓ ca gaïanayà gaïaÓa÷ prakaÂayaæs tan-manana-caritÃrthatayà jagau | [54] tac ca tÃbhir anupaÂhitaæ, yathÃ- maïi-mÃlÃ-k­ta-go-gaïa-gaïanÃ-pÆraïam anu sÃnandam | praïayitarÃæsaga-bhujam udgÃna-h­ta-hariïÅkam amandam ||k­«ïaæ kalayata mohana-mantragam eïÅm eïÅ-nayanÃm | na yadi tadà katham ubhaya-vyaktiæ vÅk«e tad ap­thag-ayanÃm ||JGc_1,31.41|| iti | [55] tataÓ cetas tata÷ sakhibhir akhilai÷ praïÅtÃnÅtÃmanda-makaranda-sundara-kunda-dÃmabhir mukunda÷ k­tÃlaÇk­tir yathà nijahÃra | ÓreïÅk­ta-go-samÃh­tir yathà cÃsasÃra | tathà varïitam | kintu tad-vilambata÷ kÃtarya-paryÃkulÃyÃ÷ ÓrÅ-vrajeÓvaryÃ÷ sabhÃgatatayà svabhÃva-gopanayà | tathà hi- Ãgatam iva harim aciram | kalayata suh­dÃæ dayayà yad asau nagam api dadhre suciram ||dhruvam|| kunda-srag-avita-kautuka-veÓaæ go-gopair viharantam | m­du-m­du-marud-anuvÅjitam anu lavam akhila-manÃæsi harantam ||sura-vandibhir abhivanditam avahita-tat-k­ta-nartana-vÃdyam | muni-samudaya-nuti-guïitaæ guïitÃ-nipuïaæ jagad abhivÃdyam ||atha go-dhana-gaïam anu samam anugais tad-varïita-garimÃïam | Órama-kÃntibhir api sukha-kÃriïam ita-veïu-kalÃ-varimÃïam ||khura-reïu-pluta-mÃlya-mano-haram Å«ad-ghÆrïita-nayanam | etaæ paÓyata nija-jana-mÃnadam Åpsita-gavyÃnayanam ||kuï¬ala-lak«mÅ-bh­ta-pÃï¬u-dyuti-gaï¬aæ gaja-pati-khelam | k«aïadÃ-pativat pramuditam uditaæ prÃgadhi-sandhyÃ-velam ||JGc_1,31.42|| iti | [56] atha vai«ïavaæ vÃrÃham api purÃïam anus­tya gaty-antaraæ pratyÃyayi«yÃma÷ | [57] evaæ samayana-samayÃnavalokata÷ samayÃkaraïÃya tad-varïanÃvagÃha-rocanÃsu karïajÃha-vilocanÃsu cetasi racita-tadÅya-Óocana÷ ÓrÅ-kamala-locana÷ samÃgamya yathÃ-yatham avitatha-ramya-sukha-dhÃrayà sarvaæ sukhÃkurvann api tÃsÃæ viraha-dahana-jvÃlÃ-viÓe«ÃvaÓe«a-santapta-bhaÇgurÃpÃÇga-pÃtra-sapatra-k­tas tad apasÃraïÃya muralÅ-kalÅ-kalayà go-dhanÃlaya-govardhanÃcalayor antarÃle tà evÃnanya-gatitayà saækalayya nirv­tiæ parikalayya ca vasanta-santata-rÃsÃya yukti-mukti-vi«ayÃæ saævalayya tÃsÃm ÃÓÃsÃnÃnÃm ÃÓÃæ dadamÃna÷ sva-vrajata÷ pragarjad-ari«Âa-k­tÃri«Âa-ka«Âata÷ prakaÂam Ãkru«Âaæ ÓrutavÃn | Óruta-mÃtre ca tatra nija-nija-vartmanà tÃbhi÷ saha sahasà vrajam ÃvavrÃja | tad-anantaraæ tu v­ttaæ pÆrvam eva v­ttam asti | tatremÃæ gÃthÃæ prathayanti- gatasya rÃsa-vikrŬÃm Ãgatasya v­«Ãsuram | devair na d­«Âa÷ k­«ïasya sambhrama÷ kim uta Órama÷ ||JGc_1,31.43|| [58] yadà khalu ri«Âa÷ so' yam ari«Âas tadÃpi tad-ariïà hariïà nijÃvi«Âatà nÃpak­«tà | vÅryasya bahu-vikÅryamÃïatÃm avÃptÃsya paryÃpta-vi«ayatÃæ so' yam anÃsÅdan diti-sÆnur ÃsÅditi | [59] anapak­«ÂÃyÃæ ca tasyÃæ saraÇga-bhÆtÃgas tat-saÇgamata÷ sÃgaska iva pÃr«ïi-prahÃrÃl lambhita-vidaratayà vibhÃgam Ãgamita÷ | ya eva vibhÃgas tÅrthatÃæ samarthayan nikhila-puru«Ãrthaæ pratyavyarthatÃm ÃsasÃda | [60] yatra ca ÓrÅ-harir iyaæ svayam akhilai÷ sakhibhir majjan sajjanÃnÃm ÃcÃraæ pracÃrayÃmÃsa | pÃtÃlÃn mahÃ-tÅrtham idaæ samutthitam itÅtthaæ vyajya nimajjya samunmajjya bahu visarjya ca sarva-vraja-janatayà janita-Óarmà gÅti-ripu-vijaya-karmà vrajam evÃvavrÃja | [61] Ãvrajya ca ÓrÅ-vraja-rÃjÃdÅn praïaya-vinayÃbhyÃæ susabhÃjya viÓramaïa-vyÃjata÷ ÓayyÃ-g­ham Ãsajya saÇketita-veïu-saækvaïitena paramÃnurÃga-sÃgara÷ sarvata÷ ÓreyasÅr amÆ÷ preyasÅ÷ pÆrva-k­ta-vraja-vraja-bÃhya-vibhÃga-mayyÃæ mahyÃæ saækalayya kenÃpy avayajyatayà punar api rÃsÃyÃsÃditavÃn | tatra ca- rÃdhayÃsvÃdità yÃsÅn mÃdhurÅ mÃdhavÃdhare | saivÃnubhÆtà muralÅ-kalÅ-khuralikÃm anu ||JGc_1,31.44||tatraiva ca- abhisÃre calacelà vraja-tanvÅnÃæ tatÅ ruruce | api kiæ vijaya-patÃkà dadhire' naÇgasya saÇgati÷ ||JGc_1,31.45|| [62] yatra ca pathi prathama-labdha-nirgamayà parama-ramayà nikhila-kalitÃrÃdhayà rÃdhayà samam ekÃntata÷ kÃntasya narma mahadeva Óarma pupo«a | [63] yadà hi cintÃ-santÃpa-tÃnta-svÃntà sà kÃntà tÃd­Óa-vipattim uttÅrïaæ taæ kÃntaæ raha÷ saæhitavatÅ tadà lajjÃ-maryÃdÃm apy asajjantÅ pari«vajya vyajyamÃna-stambha-mukha-sÃttvika-sambhavà ciraæ vicÃra-rahitatÃm Ãcarati sma | [64] sa ca tathaiva tÃm anucarati sma | [65] tataÓ ca sakhÅbhi÷ kathaæcana sÃntvitayo÷ kÃntayo÷ kÃntas tu sva-nirmitaæ tat-kuï¬aæ tÃsÃæ d­«Âi-kirmÅritaæ nirmimÃïa÷ sanarma kÃntÃæ vyÃjahÃra | [66] paÓya paÓya mama kamalÃkaro' yaæ sÃgara iva girirÃjam Ãsajya kamalodbhavaæ bhÃvayità | sudhÃkara ivaika-deÓa-sthityÃpi nija-rucibhi÷ kumuda-vanaæ vikÃsayità | dambholi-pÃïir iva sa-dambholitayà vilÃsÅ | ambhoja-janir iva bhuvana-visarjanena prabhÃsÅ | tripura-ji«ïur iva saha-sÃgara-mÃna-Óamana÷ | ÓrÅmÃn vi«ïur iva paramahaæsa-cakrÃÓrayatÃ-kamana÷ | ÓrÅ-rÃma iva rohiïÅ-sukha-saæcÃrÅ | kiæ bahunÃ, ÓrÅ-rÃmÃnuja iva ca Ói«Âa-ka«Âa-prada-pÃpÃri«Âa-hÃrÅ | tad etan mayà khalu k­ta-suk­ta-prasaraæ sara idam aciraæ viracayya caritÃrthatà labdhà | bhavatyà tu ned­Óa-naipuïyaæ puïyaæ k­tam iti guïy-anuguïatà katham Ãpsyate ? [67] atha tasyÃ÷ savayasas tv idaæ parihasanti sma-[68] na vayaæ v­«aghnatÃ-nighnatayà vighnam ÃptÃ÷ | yena prÃyaÓcittata iva lokasya prÃyaÓcittam ÃrÃdhayÃma÷ | [69] k­«ïa÷ sahÃsam Ãha sma-na khalv asau v­«a÷ | kiæ tu v­«a-virodhÅ v­«atÃ-mi«avÃn asura÷ | tasmÃt tat-pak«apÃtitayà bhavatÅnÃm eva v­«aghnatà paryavasyatÅti bhavatÅnÃm eva ni«k­ti÷ k­tir vi«ayatÃm arhati | [70] tatra ca prajÃk­taæ rÃjanÅti rÃjanÅti-nyÃyena bhavadÅya-rÃjÃyamÃnÃyÃm asyÃm eva sà jÃyamÃnà syÃd ity asÃv eva tatra pradhÃnatayÃvadhÅyate | [71] sakhya Æcu÷-bhavatu, tathÃpi yathÃ-katham api bhavat-prasaÇgata eva saÇgata÷ khalv ayaæ do«a iti tan-mo«a-k­te bhavat-k­tam evÃnukartavyam | [72] yà khalu bhavan-maÇgalata÷ sarasÅ-bhÆtÃyÃ÷ savayasa÷ sarasÅ bhavità sà punar amara-taraÇginÅva k­«ïÃÇga-rÃga-vilÃsinÅ | am­ta-nidhi-priyÃvalir iva bahula-tÃrÃÇgatÃ-bhÃsinÅ | sÆtrÃma-g­ha-netrÅvopendra-deva-ratÃmodÃtirekiïÅ | sÃvitrÅ-mukha-vicitra-Órutir iva nÃlÅkinÅ | umÃ-mÆrtir iva giri-rÃjÃd udbhava-dhÃtrÅ | mÃmÆrtir iva hari-h­di vilÃsa-pÃtrÅ | rÃma-Óaktir iva gÃmbhÅryata÷ pralambamÃna-mada-majjanÅ | kiæ bahunÃ, rÃdheva rÃdhÃntika-pÆrïa-vidhor vaÓatÃ-sajjanÅti | [73] atha sa-t­«ïa÷ ÓrÅ-k­«ïas tu rÃdhÃ-cibukaæ kareïÃdareïa darÃpy unnamya smita-ramyam idam Ãha sma- tad-vaktraæ yadi ko vidhu÷ smita-kalà sà cet prabhà ni«prabhÃs te dambhà yadi bhÃni dhig yadi ca te netre cakorair alam | itthaæ sarvajanÃd asau saha-gaïaæ svaæ praty avaj¤Ã-vacas tvat-prÃÓastya-mayaæ niÓamya h­daye rÃdhe muhur mlÃyati ||JGc_1,31.46||[74] atha purataÓ calitvà kramata÷ sarva-pathÅnÃbhi÷ sarvÃdhvanÅnÃbhi÷ sarvÃÇgÅna-kamprÃbhi÷ sarvÃbhir militvà vidhu-vidhÆta-tamasi yaminyÃæ sa-parvata÷ parvata-rÃjam anu ­tu-rÃja-virÃjamÃna-kÃnana-gataæ sarvato' py adhika-vilÃsa-vitataæ rÃsam ullÃsayÃmÃsa | [75] tatra devÅnÃæ vÃïÅ- iyaæ vidyud idaæ Óakra-dhanu÷ so' yaæ navÃmbuda÷ | ÓaÓvad-ghana-rasaæ va«an-namÆ÷ kar«ati cÃtakÅ÷ ||JGc_1,31.47|| [76] tatra vaya÷-saubhÃgyaæ, yathÃ- kÃnti÷ kÃnti-samÆha-jÃta-ghana-jillÃvaïyam Åd­g-ghana- prodyan-mauktika-jet­-rÆpa-varimà viÓvÃdi-k­n-mohana÷ | evaæ ced ajitasya sÃrvadikatà kaiÓorake và tadà pÆrïe ka÷ kavitÃm iyÃn nava-navÃs tatrÃpi yatra Óriya÷ ||JGc_1,31.48|| [77] yathà ca pura-strÅ-janoditam anumoditaæ ÓrÅ-bÃdarÃyaïinÃ- gopyas tapa÷ kim acaran yad amu«ya rÆpaæ lÃvaïya-sÃram asamordhvam ananya-siddham | d­gbhi÷ pibanty anusavÃbhinavaæ durÃpam ekÃnta-dhÃma yaÓasa÷ Óriya aiÓvarasya ||[BhP 10.44.14] iti | kÃntÅnÃæ mathanÃd bhavantu jaladÃ÷ kecit kadÃcit kvacit te' py uccair vilasanti tarhi ta¬ita÷ kri¬anti cet tÃd­ÓÃ÷ | itthaæ k­«ïa-ghane ta¬it-tulanayà tà varïayan ÓrÅ-Óukas tÃsÃm avyabhicÃri-Óobhayit­tÃæ vyÃna¤ja paÓya sphuÂam ||JGc_1,31.49|| [78] tathà ca tena tad-varïanam- pÃda-nyÃsair bhuja-vidhutibhi÷ sasmitair bhrÆ-vilÃsair bhajyan madhyaiÓ cala-kuca-paÂai÷ kuï¬alair gaï¬alolai÷ | svidyan-mukhya÷ kavara-rasanÃ-granthaya÷ k­«ïa-vadhvo gÃyantyas taæ ta¬ita iva tà megha-cakre vireju÷ ||[BhP 10.33.7] iti | [79] tatra ca samprati, yathÃ- ||JGc_1,31.50|| MISSING! pratik«aïam amÅ guïà hari-ramÃsu v­ddhiæ gatà dinaæ dinam iti bruve kim iha sarvadaivaæ sthite | nave vayasi kiætarÃm iha ca tatra và kiætamÃm ari«Âa-ÓamanÃnta-niÓy ajani yatra sà carcarÅ ||JGc_1,31.51|| [80] rÃsotsavo' yam api, yathÃ- yadà pÆrvaæ v­tta÷ Óaradam anu rÃsa÷ kila tadà babhÆvÃdyÃrambhad divijam api vÃdyÃdi-sacivam | yadÃnye tat-paÓcÃd vyaraci«ata te tarhy akhilajin- mahÃ-saÇgÅtÃrhaæ vyaraci hari-rÃdhÃdibhir ada÷ ||51|| upary-u¬a-gaïa÷ k«itau surabhi-citra-pu«pÃvalis tathà tad anu candrikà vividha-ratna-lak«mÅr iha | sa tatra ÓaÓa-lächanÅ vimala-vaktra-saÇghà itas tad evam ubhayo÷ sthitir gagana-rÃsa-raÇga-Óriyo÷ ||JGc_1,31.52|| divyÃ÷ kÃnana-vÅthaya÷ k«iti-dhanaæ govardhana-k«auïi-bh­n nÃnÃ-ratna-vilÃsi-rÃsa-valayaæ ÓubhrÃæÓu-Óubhrà niÓà | lak«mÅ-vandita-lak«ma-yo«id-upamÃ-cÃrÆpamÃ-puæ-lasal- lÃsyaæ rÃdhikayÃdhikaæ nikhilakaæ tat kena kiæ varïyatÃm ||JGc_1,31_53|| yata÷- jyotsnÅ sa didyute seva sa raÇga÷ sva-tulÃdh­ta÷ | sud­Óo' mÆr amÆd­Óya÷ k­«ïa÷ svopama eva sa÷ ||JGc_1,31.54|| saundaryam iva sÃd-guïyaæ sarvordhvaæ yatra dÅvyati | sÃdguïyam iva saundaryaæ rÃdhikà sÃkhilÃdhikà ||JGc_1,31.55|| [81] sa e«a eva mahÃ-rÃsa-rasa÷ kiæcid Ãgama-k­tà cÃvagamita÷ | vasanta-kusumÃmoda-surabhÅ-k­ta-diÇ-mukhe | govardhana-girau ramye sthitaæ rÃsa-rasotsukam ||JGc_1,31.56|| iti | [82] atha tad-vasanta-rÃsa-vilÃsa-rajanyÃ÷ prÃtar eva sakhÅbhir agaïyÃbhi÷ k­tÃrÃdhayà tadÅya-sÃhÃyaka-saæbÃdhayà ÓrÅ-rÃdhayà sva-kara-kamala-kalite lalite sarva-sukhaæ valayitum ullale tasmin pallale tayo÷ kÃntayor alam eva sukha-parimala÷ samullalÃsa | tathà hi- kadÃcit kuï¬asyÃmbhasi viharate karhy api bahi÷ kadÃpy anta÷-ku¤je kvacana-samaye rÃsa-valaye | samaæ rÃdhÃ-devyà harir akhila-sakhyÃli-sukhada÷ purà tat tan nityaæ smarayati mano na÷ svam abhita÷ ||JGc_1,31.57|| [83] kiæ bahunà ? tatreyam api purÃïÃnÃæ gÃthÃ- yathà rÃdhà priyà vi«ïos tasyÃ÷ kuï¬aæ priyaæ tathà | sarva-gopÅ«u saivaikà vi«ïor atyanta-vallabhà ||iti | [84] puna÷ sm­tim abhinÅya samÃpanaæ padyaæ nijagÃda- anyo' nyaæ milana-sp­hÃ-milanam apy asyÃhatir dÃnavÃd yasmÃt tad-dhitarÃtta-narma-milanaæ kuï¬a-dvayasya kriyà | sarvÃsÃm adhi madhyam ujjvalatayà rÃsÃntarÃla-sthiti÷ ÓrÅ-rÃdhÃ-jitayor mano mama manÃg adyÃpi naivojjhati ||JGc_1,31.58||[85] iti vaivaÓya-pÃravaÓyam ÃsÅdan sÅdann iva mÆrccham ­cchan snigdhakaïÂha÷ sarvÃn eva ca tat-tad-bhava-bhavanÃn bhÃvayÃmÃsa | [86] tac ca yuktaæ, yathÃ- atipÆrvaæ yad apÆrvaæ nija-matir durlabham atÅva h­dyaæ ca | v­ttaæ tat pratinavatÃæ prayÃti bhÆyo' nubhÆyamÃnaæ ca ||JGc_1,31.59||[87] tad etad varïayitvà snigdhakaïÂha÷ samÃpanam Ãha sma- rÃdhe tvad-vallabha÷ satyaæ sarvair api sudurlabha÷ | sulabho' py adhunà yo' yaæ bhavatyà manyate' nyathà ||JGc_1,31.60||[88] atha kathaæcid api jÃta-sÃntvane tan-manasÃæ tv aneka-vikÃre pÃre manoratha-patham akhila-ÓobhÃ-Óubha-pathya-nepathya-sÃratanya-mÃna-dÃnatas tau sÆta-kumÃrÃv ÃrÃdhayÃmÃsur ÃÓu rÃdhÃ-ramaïa-prabh­taya÷ k­ta-sÃdhÃraïÃtikrama-prak­taya÷ sada÷-sada÷-sadayatayà ÓubhÃÓÅrbhir abhyudayam ÃsÃdayÃmÃsuÓ ca | tataÓ ca pÆrva-pÆrvavad eva sarve svadhÃma samÃsannÃ÷ svapnataÓ ca tat-tad-anubhavantaÓ carita-jÃgarà iva vÃsarÃdim ÃsÃditavanta÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu nÃnÃ-rÃga-vicitra-caritra-citram ekaviæÓaæ pÆraïam ||31|| ************************************************************* (32) atha dvÃtriæÓaæ pÆraïam keÓi-dhvaæsana-Óaæsanaæ [1] atha puna÷ prÃta÷-kathÃæ yathÃvat prathayi«yÃma÷, yathÃ- [2] madhukaïÂha÷ prathamata÷ kaïÂha-ravam ak­tvà manasi nirïiktam idaæ viviktavÃn- [3] etad-anantaraæ yadyapi ye khalv asmÃsu bÃlyÃd eva stuhi-k­«ïatÃæ gatÃs te«Ãæ bhagaval-lÅlÃ-sukha-var«i-devar«i-vara-caraïÃnÃæ kaæsaæ prati Óaæsanaæ ÓaæsanÅyatÃm Ãsannam | [4] tathÃpi bhagaval-lÅlÃdhik­tim anuvartamÃnÃnÃæ sarvadopÃkurvÃïÃnÃæ na tÆdÃkurvÃïÃnÃæ te«Ãæ tatraucitÅm apy anaucitÅæ citÅ-kurvanty avipaÓcita iti tathaivai«Ãæ parama-vipaÓcitÃm api vraja-vÃsinÃæ viniÓcita-nija-prema-jÃtÅya-lasad-advitÅya-sukha-prakar«ÃïÃæ nÃtihar«Ãya syÃd iti cÃnirïeya-vaktra-nÃmnà tad-ÃmnÃtavyam iti | [5] atha sÃpalÃpaæ spa«Âam abhyÃca«Âa- [6] ÓrÅ-hariïÃri«Âe vidvi«Âe kli«Âena ca kaæsena var«aæ yÃvan na kaÓcit prasthÃpita÷ | keÓÅ ca gacchan puna÷ sva-veÓma praveÓita÷ | v­thà vairaæ mà k­thà iti | [7] atha mukhya-mÃgha-k­«ïaikÃdaÓyÃæ kaÓcid divi«Âha÷ sÃrvadika-j¤Ãna-mahi«Âhas taæ prati pratikÆla eva sann anukÆla iva ÓrÅ-vasudevasya rahasyaæ v­ttam anuv­ttaæ cakÃra yena khalu rÃma-k­«ïÃv api vasudeva-sutatayodÃya-sÃtÃm | [8] tataÓ ca tat-k­ta-pratirodhÃd dhantum aÓakyatayà vasudeva-devakyau punar maÇk«u loha-Ó­Çkhalayà kÃrÃgÃre kruddhena satà satÃæ viruddhena tena niruddhe | [9] nirudhya cÃrva-matinÃrva-dÃnava÷ samÃhÆya bhÆyaÓ ca niyukta÷ | niyukta-mÃtraÓ cÃyaæ vrajÃya k­ta-yÃtra÷ prÃtar eva tatrÃyÃta÷ | vrajaÓ cÃri«Âa-vadhÃd adhastÃn nandiÓvara-girim Ãrabhya para-parastÃt k­ta-vÃsa iti dÆrata eva taæ labdhavÃn | [10] yatra ca sa prakharatara-khara-khura-gh­«Âi-cchinna-k«oïi-p­«Âhatayà go«Âham Ãgacchan saÂÃghaÂÃmudasya nabhasy abhibhramayan bhre«a-vaÓÃd adabhra-bhayÃdabhra-pracchannatayà tat-tad-v­tta-mëa-cchatÃæ vimÃna-paricchadÃnÃæ vimÃnÃn ucchÃdayÃmÃsa pÆrva-pÆrvamÃnÃn iva | yata eva nirjarÃÓ ca te sphÆrjad-ÆrjasvalatÃ-varjanata÷ sa-jarà iva jÃtÃ÷ | [11] tataÓ ca jaÇghÃlagatilaÇghitÃÇghripa÷ sa punarakharvagarvata÷ sarvameva dhunvannarvadÃnava÷ siæhasaæhatiriva ghargharitanirgho«amÃtatÃna | [12] Ãtate ca nirgho«e samyag-argalita-mahÃrgalÃvarga-durghaÂÂa-vikaÂa-kaïÂaka-kavÃÂa-durghaÂa-nirgama-maty-udagra-durgÃyamÃïa-gari«Âha-go«Âha-viÓaÇkaÂa-kuÂha-ÓÃkhÃv­ti-saÇghaæ saÇghaÓa÷ samullaÇghitavatya÷ sÃsnÃvatya÷ pluta-gatyà sodbhramaæ sapady aÂavÅæ praty eva ca drutaæ paridrutavatya÷ | [13] tad agaïayann eva go«ÂhasyopaÓalyaæ pravi«Âa÷ paritaÓ ca ghoÂamÃna÷ sa deva-dvi¬-ghoÂakas tu tamari«Âa-moÂakam eva dhorita-rÅti-gaty-anvi«ÂavÃn | [14] atha gavÃæ dravÃcchokÃvi«ÂÃ÷ pra«Âhago«ÂhapativiÓi«ÂÃ÷ sarva eva gomino lokà nijÃnyokÃæsi jhagiti samujjhantastadabhimukhameva paramunmukhatayà cakrumu÷ | [15] yÃn samagrÃn apy atikramya samyag-rabhasam agrata eva gacchaæs chÃtÃsacchÃta-karmà rÃmÃvara-janmà rÃmam apy atikramyÃbhyamitrÅyatayà citrÅyate sma | [16] tata÷ samagra-vyagratÃæ gatà vraja-janÃgraïyas tam abhikramamÃïaæ pratyÃcak«ÃïÃs tad etad Ãcak«ata | ayaæ vÃjÅ vajrat-tanuruha-tatir vajri-vijayÅ nija-dhvÃna-sphÆrjÃd-vijita-divija-projjhita-patha÷ | bhavÃæÓ chÃyÃ-prÃya-prabhava-nava-tÃpi¤cha-tulitas tatas tvaæ mà yÃsÅ÷ sapadi puratas tasya purata÷ ||JGc_1,32.1||[17] tad evam atyÃhite pratyÃsanne mÃtara-putrayor apÅdaæ vivadanam ÃsÅt- putra kva gacchasi hayaæ kalayÃmi mÃta÷ proddÃma-durvyavasita÷ khalu hanta so' yam | kiæ na÷ kari«yati sa và vigata-svasÃdÅ tvaæ yÃhi geham aham asmi vicetana÷ kim ||JGc_1,32.2|| [18] tataÓ ca k«obhÃt prodbhÃvita-dhÃr«Âyà go«ÂhÃdhÅÓam api sedaæ nirdi«ÂavatÅ- mayà bÃlyÃn naiva tvayi g­ha-patÃv uddhura-vaca÷ prayuktaæ kiæ tv adya prakaÂayitum i«Âaæ niÓÃmaya | kathaæ na tvaæ sarvai÷ saha sapadi g­hïÃsi p­thukaæ kathaæ và nÃnye' pi pratihayam ayanti vraja-pate ||JGc_1,32.3||[19] anÃdita eva ditÅk­ta-diti-tanuja÷ ÓrÅ-rÃmÃnunajas tu tad evaæ varïyamÃnam avakarïya vihasya mÃtaraæ viÓvÃsya viÓva-viÓvÃsÃspada-sukhadas taæ sÃsÆk«aïaæ k«aïaæ nirÅk«ya svam upahvaram Ãnetum Ãhvayata | [20] sa ca pÆtanÃriïÃhÆtas tat-tejasÃpy anta÷ paribhÆta÷ ÓÆraæ-manyatayà tasminn adhÆta÷ prathamatas tÃvan nija-parÃkrama-kramaïÃya kramaÓa÷ pratyag-gaty-anukrama-mantharatayà vikramamÃïas taæ prati samprati yamunÃæ yÃvad avakÃÓa-k«oïÅæ viÓrÃïitavÃn | dÆratas tu nijÃbhidravasya tejasvità bhaved iti k«oïÅæ viÓrÃïya ca k­«ïaæ nidhÃryatayà nirdhÃrya devÃry-arvà garvÃd dharyak«a-lak«asyeva garjitam arjann ari-pak«aæ tarjati sma | [21] tataÓ ca sarvaæ yugapad ariri«atÅva cikari«atÅva jigari«atÅva ca tasmiæs tad-asahamÃna÷ sahasà siæha-nÃdaæ b­æhayan siæha-saæhanana÷ sa ca k­«ïas taæ dh­«ïajam abhisÃgraham abhigraham eva jagrÃha | samagra eva vrajaÓ ca vyagratayà tad-anugatim iti sthite sa tu tat paÓyann utteritÃkhyayà gatyà tam eva ro«Ãda-mandam abhyavacaskanda, yatra- vyoma so' yam atiyan nirÃplavat tat pibanniva mukhaæ vyadÅdarat | evam aÇghri-yugalena yad vyahaæs tac ca tat-pratigataæ harir vyadhÃt ||JGc_1,32.4|| tataÓ ca- drÃg-ucchalac-caraïa-puccham atuccham etam ucchÆna-roma-tati-gucchavad unnamayya | cik«epa cÃpaÓataka-k«iti-lak«itÃgre ¬iï¬Åra-piï¬am iva vÃridhi-bhaÇga-saÇgha÷ ||JGc_1,32.5|| sa labdha-saæj¤a÷ punar utthitas tadà vyÃdÃya vaktraæ tarasÃpatad dharim | so' py asya vaktre bhujam uttaraæ hasan prÃdÃn mahÃ-dardÆrakasya nÃgavat ||JGc_1,32.6|| divyÃhivat k­«ïa-bhujaÓ ca tad-galÃ- vaÂe sphuÂaæ vÅra-rasÃd avardhata | mahÃ-vi«a-jvÃla-hatà ivÃpi tad- radÃs tadà petur amu«ya tejasà ||JGc_1,32.7|| dantà nipetu÷ samaindriyÃïy apy uddhÆtim Ãpur vapur Ãpa kampam | jarÃtra tat kÃlam uditya m­tyuæ pratÅk«amÃïà kila vartate sma ||JGc_1,32.8|| yadÃsya kaïÂhaæ rurudhe sa tad-bhujas tadÃkhilÃÇgÃni vidÅrïataæ yayu÷ | tasyaiva ÓokÃd iva tÃni yat paraæ tadÃÓrayÃïy eva bhavanti sarvaÓa÷ ||JGc_1,32.9|| viÓantaæ keÓina÷ kaïÂhaæ k­«ïa-dor-daï¬am eva kim | jagat-prÃïÃÓanaæ matvà tasya prÃïà vidudruvu÷ ||JGc_1,32_10|| ekaæ dvÃraæ ruddham etad galÃkhyaæ man-ni«krÃntau tÃni bhÆyÃæsi kuryÃm | itthaæ kiæ tat-prÃïa-varga÷ samantÃc chidrÃïy ÃcaryÃtha tasmÃt pratasthe ||JGc_1,32.11|| tasya prÃïe nirgate deha-gehÃt kÃr«ïo bÃhur nirgata÷ prÃghuïÃbha÷ | gehaæ tac ca svÃminaæ taæ vinÃbhÆt khaï¬aæ khaï¬aæ di«Âata÷ kiæ ca na«Âam ||JGc_1,32.12||keÓikaïÂhÃ-vaÂÃt tena nirako«i yadà bhuja÷ | tadà svabhÃvam evÃpta÷ saæhÃre divya-bÃïavat ||JGc_1,32.13|| ante muktaæ tena gÆtham ity uktaæ yuktam i«yate | tÃd­ÓÃæ mukti-k­t-k­«ïa-k­pà yà sÃtiyuktikà ||JGc_1,32.14|| dvidhÃk­taæ keÓi-dehaæ varïayanti dvidhÃk­tam | jarÃsandha-nibhaæ kecit kecit karkaÂikÃ-nibham ||JGc_1,32_15||[22] tad evam aÓva-daiteye vapu«Ã labdha-dvaite svarÆpeïa tu labdhÃdvaite pramanasÃæ vikÅrïa-sumanasÃæ sumanasÃæ k­«ïÃbhiprÃyam abhiprayatÃm uktir yathÃ- Ãsyaæ vyÃdÃ÷ sapadi nikhilaæ mad-vapus tvaæ garÅtuæ tatrÃhaæ tat parikalayituæ tad-gale bÃhum ÃdhÃm | tenaivÃsÅr yadi vigalita-prÃïakas tarhi tÃvad garvinn arvann ahaha sahasà sÃhasaæ kiæ nv akÃr«Å÷ ||JGc_1,32.16|| iti | atha vraja÷ kala-kala-Óabdam abdavat s­jan muhur harim acalaæ mudÃv­ïot | sa v­«Âivat pramadajam asram asravaj jhara-prabhaæ sa ca tad asÆta bhÆtale ||JGc_1,32.17|| [23] atha sarve sa-t­«ïà madhyam adhyÃsita-k­«ïÃ÷ prematÃratamya-ramyatayà yathÃsvam antar-antar-labdhÃntarÃs tad-anta-vyantaritatve' pi tad-anantaraæ-manyÃs te dhanyÃs tad-aparam apy ÃliÇganatas tam eva manvÃnà vikÃra-v­ndam avindata | [23] tataÓ ca k«aïa-katipayÃt pratigata-bahir-matitayà saha-k­«ïÃ÷ k­«ïÃghaÂÂam aÂitvà sasnu÷ | yat khalv adyÃpi keÓi-tÅrthatayà tÅrtha-varyÃ÷ paryavayanti | yasya ca bhÃsvat-putryÃ÷ pratiloma-gatiæ prati kiæcin nikaÂata eva kuÂha-kÆÂa-ghaÂita-taÂa-ghaÂÂÃntaram adhi«ÂhÃya tat-pariÓrama-ÓamanÃya viÓaÓramu÷ | dvitÅya-ghaÂÂaÓ cÃyaæ cenaghaÂÂa iti v­ddhaiÓ cÅra-ghaÂÂa iti cÃdhunikair udghaÂyate | ceneti viÓrama-sukhasya hi mÃthura-bhëà | [25] atha viÓramya ca kaæsa-bhraæÓana-Óaæsanam idaæ keÓi-dhvaæsanam iti ramya-sukhaæ samyag avagamya dvi-guïa-phullam ullasantas taæ tanyamÃna-kÅrti-nartita-mukhair vandi-mukhair vanditam antar-vindamÃnaæ ÓrÅ-govindam Ãv­ïvanta÷ ÓrÅmantaæ vraja-devam anu vrajantas te vraja-janÃ÷ prathamaæ go-vrajam ayojayan | hÅ-hÅ-jÃte go-duhÃæ tatra jÃte kÃr«ïaæ tat tu prasphuÂaæ paryacÃyi | ÃsÃrÃïÃæ nardite yadvad uccair ambhodasya snigdha-gambhÅra-Óabda÷ ||JGc_1,32.18|| [26] atha Óakraæ jitavantas te vraja-yuvarÃjÃdi-gomanta÷ pratisvaæ go-v­ndam anvitavanta÷ paraæ vraja-rÃjÃdaya eva vrajam Ãvrajitavanta÷ | [27] kaæsas tu keÓi-dhvaæsanam api Ó­ïvan vyagra-manà vigra iva g­hÃn na ni÷sasÃra | [28] atha samÃpanam | so' yaæ tava vrajÃdhÅÓa suta÷ sÆtamanoratha÷ | keÓinaæ cÃtra yaÓcakre yamasya prativeÓinam || iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu keÓi-dhvaæsana-Óaæsanaæ nÃma dvÃtriæÓaæ pÆraïam ||32|| ************************************************************* (33) atha trayastriæÓaæ pÆraïam sarva-manoratha-pÆraïaæ [1] atha niÓÅthinÅ-kathÃyÃæ kuïÂha÷ samutkaïÂhaÓ ca madhukaïÂha÷ sa-gadgadaæ jagÃda-[2] tad evaæ rÃmÃnujasya ramaïinÃm apy amÆ«Ãæ dinaæ dinam apy anuparamaïaæ ramaïam atÅva jÅvana-samatÃm avÃpa | [3] yatra samutkaïÂhaÃpy akuïÂhà jÃtà | yata÷- yadapi paraspara-milanaæ hari-gopÅnÃæ cirÃn na vicchinnam | tadapi na t­«ïà ÓÃntà svÃpnika-pÃne yathà pipÃsÆnÃm ||JGc_1,33.1|| [4] tatra tu ramaïaæ, yathÃ- anyo' nyaæ rahasi prayÃti milati Óli«yaty alaæ cumbati krŬaty ullasati bravÅti nidiÓaty udbhÆ«ayaty anvaham | gopÅ-k­«ïa-yugaæ muhur bahuvidhaæ kintu svayaæ nohate ÓaÓvat kiæ nu karomi kiæ nv akaravaæ kurvÅya kiæ vety api ||JGc_1,33.2|| [5] utkaïÂhÃyÃæ tu tad eva padyaæ bahu-vidham ity anantaram evaæ paÂhanÅyam- gopÅ-k­«ïa-yugaæ muhur bahu-vidhaæ kintv etad evohate tac caitanb na hi jÃgarastham api tu svapnÃdi-citta-bhrama÷ ||2b|| [6] kiæ bahunà tad-anubhave ca tÃsÃæ bhÃvaneyam- utpattir ak«ïor abhito na sat-phalà yÃbhyÃæ na tasyadbhuta-rÆpam Åk«itam | hà karïayor apy alam arthadà na sà yÃbhyÃæ Órutaæ naiva hare÷ subhëitam ||JGc_1,33.3|| hà cak«ur-ÃdÅni hare÷ samÃgame yady Ãgami«yan ÓravaïÃdi karma ca | tad Ãvraji«yan vi«ayÅïi nÃpy amÆny a«Æyayà dhig vyatidÆyamÃnatÃm ||JGc_1,33.4|| iti | [7] kadÃcic ca- sÃÇgÃliÇgana-laÇgime' Çga-valayÃ-saÇge' pi ÓÃrÇgÅ tadà gopÅnÃæ sphurati sma dÆra-gatayà premÃpagÃ-pÆrata÷ | yasmÃd utkalikÃ-kalÃpa-valanÃ-v­ttiæ bahir lumpatÅ svapnÃbhÃæ diÓatÅ ÓatÅm api d­Ói sphÆrtiæ muhur lumpati ||JGc_1,33.5||[8] ÓrÅ-rÃdhÃyÃæ tu sutarÃm anirvacanÅyam eva sarvaæ tat-prathamatayà mithas tan-mithunasyÃpi | tathà hi- rÃdhÃ'jÃnÃd asaÇge danuja-vijayina÷ saÇgam ÃrÃd asaÇgaæ saÇge caivaæ samantÃd g­ha-samaya-sukha-svapna-ÓÅtÃdikÃni | etasyà v­ttir e«Ãjani sapadi yadÃnyad vicitraæ tadÃsÅt kÃntÃkÃnta-svabhÃvo' py ahaha yad anayor vaiparÅtyÃya jaj¤e ||JGc_1,33.6|| [9] tad evam atibhÆmitÃm ite bhÃva-bhÆmani tena ca sarvÃbhyarïatÃm iva jÃte v­tta-jÃte sva-sva-vadhÆ-nirodhÃya niyukta-pura-janÅ-jane«u ca guru«u tad-uÂÂaÇkanata÷ k­«ïas tu t­«ïÃ-lajjÃbhyÃæ sajjan-manÃ÷ sva-mÃnasam anv evaæ bhÃvayÃmÃsa-[10] hanta kim idam antarà jÃtam ? kaulÅnaæ khalu kaulÅnaæ janaæ kau lÅnam iva karotÅti man-mana÷ ka¤cana vicÃram ÃcÃraæ ca na sa¤carati | lokaÓ ca Óokaæ prayÃsyatÅti nija-vargyam anu du÷khaæ pÃïi-sargyaæ svayam evÃkaravam | tat÷ kiæ karavÃïi ? [11] puna÷ sa-praïidhÃnam idaæ vivinakti sma-nedam anÃcÃram iva pratibhÃti | bhÃti hi mama cittam anena | na tu mlÃniæ yÃti | [12] punar api ca parÃmamarÓa-tÃ÷ punar mama parÃÇganà evÃnubhÆyante, na tu parÃÇganÃ÷ | tasmÃd bhaved atra viÓe«a÷ sandarbha-viÓe«a÷ | yam eva khalv aham iva loko' py ayam anirïÅya nÆnaæ garga-durvarïanayÃsmad-apayÃnaæ nirïÅya ca ÓÅrïÅbhavan ÓaÇkayà saÇka-sukatÃm urÅcakre yena cÃmÆr api nÆnaæ svaæ dhik-kurvanti | yathÃ- vraje jÃter jÃtà vraja-jana-samÃna-prak­tità tata÷ k­«ïe premà tam anu sahasà taæ prati gati÷ | tatas tatrÃsaÇgas tam anu viparÅtaæ kim api tat tato vyaktaæ tac ca praïaya sakhi dhik kiæ nu karavai ||JGc_1,33.7|| iti | [13] atha taæ parÃÇganÃ-pÃrÃÇgana-vicÃra-garbhaæ sandarbhaæ punar asmin nija-nijÃbhila«ita-kallola-lola-mat-prema-kallolinÅ-vallabhe mad-aÇga-saÇgata-marul-lavenÃpi velati vallavÃvalaye na samyag anusandhÃtuæ sandhÃæ labhamahe | [14] kiæ ca yadi ca vÃstavatayà na vidyate do«as tathÃpi tat-kathÃpi prathayati mama saÇkocam iti vrajÃd vyavadhÃtum ivÃvadadhÃti me citta-v­tti÷ | [15] tad etad vyavadhÃnam eva cÃyatÃm Ãyati-Óuddhiæ vidhÃsyati | [16] ­ïa-vraïa-kalaÇkÃnÃæ kÃle lopo bhavi«yatÅti nyÃyena mama samyag-anusandhÃnena te«Ãm lokÃnÃæ paÓcÃt-tÃpam anu sad-upadeÓa-grahaïena ca | [17] atha tad etad vibhÃvya puna÷ sodvegaæ vibhÃvayÃmbabhÆva- hà go«Âhaæ vipinaæ paÓÆn vraja-janaæ dÃsÃn sakhÅn preyasÅs tÃtaæ mÃtaram apy aho katham amÆæ hÃsyÃmi rÃdhÃm api | mÃæ yÃny aÇga vinà k«aïaæ katham api prÃpsyanti nÃtma-sthitiæ yÃny antar-jvalana-prabhÃni vidadhat prÃpsyÃmi dÃha-prathÃm ||JGc_1,33.8|| [18] punar vibhÃvyÃtmÃnam uddiÓyÃha- anta÷purÅyasi vane«u sakhÅyasi tvaæ vanyÃn m­gÃn nija-tanÆyasi gopa-rÃmÃ÷ | d­«ÂaÓ cakora-nayanÃbhir amÆbhir indu- darÓaæ kathaæ vahasi k­«ïa paratra t­«ïÃm ||JGc_1,33.9|| [19] puna÷ preyasÅr anusandhÃya- yasminn Ãropità hÃrÃs tÃsÃæ hanta mayà h­di | sÃmrÃjyaæ hà kari«yanti tasminn apy asra-bindava÷ ||JGc_1,33.10|| [20] tatra ca ÓrÅ-rÃdhÃm anusandhÃya hanta hanteti procya punar Ãha- hà candra-drava-yuta-candanena siktà rÃdhÃyÃæ tanu-latikà mayà sahÃrdam | sai«Ã mad-virahaja-locanodagÃhà mlÃsyantÅ pratapati sampratÅha mÃæ ca ||JGc_1,33.11|| yà pÆrvam upalabdhÃsÅn nava-candra-kalopamà | vahne÷ Óikheva sà jÃtà rÃdhà dandagdhi h­n mama ||JGc_1,33.12|| rÃdhà prema-prÃdhvam atrÃgato' haæ hà prÃdhva÷ ÓyÃmÃÓu so' haæ kathaæ và | tasmÃt prÃdhvaæ k­tya dhÅ-v­ttayo' sminn eva prÃdhvaæ kutracin nÃparatra ||JGc_1,33.13|| [21] iti k«aïaæ bëpÃyamÃïek«aïatayà tÆ«ïÅm ÃsÅt | punaÓ ca tathà tathà bhÃvana-vrÃte jÃte-hanta hanta katham aham aho klÅbamÃna÷ puna÷ Óoka-prapa¤cam a¤cÃmi yata÷ samprati bhiduraæ cittaæ na vidÆratÃæ vindeta iti vicintayati sma | [22] tad evaæ sÃvadhÃnaæ sahasà rahas tad vimu¤can sahacara-sahacÃritÃm Ãpanna÷, kintu nÃtiprasannatayà etad anantaram udantas tu prÃtar eva prathayi«yÃmi iti sa-gadgadaæ gaditvà snigdhakaïÂha÷ sa-madhukaïÂha÷ sva-vÃsasà vadanaæ vasÃna÷ sa-Óabdaæ rudann alabdha-tad-avasÃnaÓ ciram ÃsÅt | cirata eva tu tasmÃd viramya ÓrÅ-rÃdhÃ-mÃdhavÃdÅn api sva-sÃdhÃraïÃn adhigamya tad idam avÃdÅt- sukyÃkurvanta evÃdhvaæ tad idaæ sukham Ãtmana÷ | kathÃgataæ tu tad du÷khaæ kathakÃnena bÃdhatÃm ||JGc_1,33.14|| iti | [23] tad evaæ tayo÷ sadanam Ãsannayo÷ ÓrÅ-rÃdhÃ-mÃdhavÃdayaÓ ca puna÷ svapna-labdham iva tad du÷khaæ sukha-paryavasÃnam upalabdhaæ vidhÃya yathÃsvam ÃvÃsam ÃsÃdayÃmÃsu÷ | [24] atha prÃta÷kathÃyÃæ snigdhakaïÂha uvÃca-tad evaæ kaæsa-g­hyÃnanyÃnanyÃya-bhÃjo nig­hyÃrvaveÓi-keÓi-vadhÃt pÆrvam ahar-mukhe cÃlita-cak«ur-aravinda÷ ÓrÅmÃn govindaÓ cetasi cintitavÃn-prÃya÷ sarva eva hiæsitÃ÷ kaæsa-pak«ÅyÃ÷ keÓÅ cÃdya Óvo và pati«yati | kevalaæ kuvalayÃpŬa÷ karÅ varÅvarti | [25] anye labdhÃntare tat-pradhÃnatÃsv avyapek«atayà na tatra mama gantavyam asti | yata÷ pit­-mukhÃv­taka÷ khalv aham, na tu svatantra-mantra÷ | kintu yogyaæ vyÃjantaraæ m­gyate | bhavatu, yathÃprÃptaæ tat samÃptavyam | tad alaæ tac-cintanam anena | [27] tad etad vicÃrya ca-hanta hanta tatra prayÃne ca jÃte na jÃne kiyÃn kÃrya-paryÃyÃvarodha÷ syÃt iti | kathaæ vrajaæ vinà samayaæ gamayi«yÃmi iti | [28] puna÷ sÃsraæ cintayäcakÃra- vinà mÃæ tÃta÷ prÃg na pibati jalaæ sà ca jananÅ vinà mÃm ucchvÃsÃn vis­jati batÃsÆn iva muhu÷ | yathà tau hà tadvad vrajam anugatà viÓva-janatà tad ÃstÃæ tirya¤co' py ahaha h­di Óalyaæ vidadhati ||JGc_1,33.15|| [29] tad idaæ cÃgrajam api vedayitum utsahe | yata÷- du÷khÃyate pumÃn kaÓcit kaÓcid và ya÷ sukhÃyate | pÆrvasmin na dayÃlutvaæ parasmiæs tu dayÃlutà ||JGc_1,33.16|| [30] tad evaæ prÃtar vicÃram ÃcÃrya tadaiva daivata Ãpatitaæ keÓinaæ ca m­tyuæ prÃpayya gocÃraïÃya caraïa-caryayà vanaæ sa¤carantaæ ÓrÅkÃntaæ kvacid ekanta-gatayà har«ita÷ ÓrÅmÃn devar«i÷ sapadi sÃk«Ãd ÃsedivÃn | sa cÃsannam Ãgaccantam accha-paricchadaæ ÓrÅ-nÃradaæ dadarÓa | [31] d­«Âvà ca gÅrdevatÃ-deham ivÃk«ara-rÆpatÃæ dharantaæ gaÇgÃ-pravÃham iva vi«ïupadÃd avatarantam, kailÃsam iva vai«ïava-lak«a-Óiva-mÆrtiæ, nija-yaÓa÷-stomam iva vividha-gÃna-k­ta-karïa-pÆrtim, k«Åra-nÅra-nidhi-m ivÃntarvÃsita-nÃrÃyaïaÃdi-nÃmÃnam, amanda-kalÃ-sÃndra-candramasam ivÃntaraÇgatayà dh­ta-k­«ïa-dhÃmÃnam, ÓÃrada-nÅrada-samudÃyam iva Óarma-netrÃpy adhÃrà var«antam, bhakti-viÓe«Ãsakti-vyakta-nija-bhakta-prahÃsam iva k­ta-har«antaæ parÃmamarÓa | [32] sa ca tam evaæ dadarÓa-sadÃcaraïa-su«ÂhutÃyÃæ sÃdhu-padmavat, sadÃÓe«a-sukhada-pada-p­«ÂhatÃyÃæ k­ta-tad-vidha-tanu-ÓrÅ-kamaÂhavat, jaÇghÃla-sat0kaÂaka-ÓobhitÃyÃæ vijaya-dhvajavat, sahajÃnÆru-nÃma-ÓastatÃyÃæ garutmata-stambhavat, kÃkudmatavitatatÃyÃæ nija-vraja-taÂavat, Óubha-ÓobhÃvalagna-prahlÃdakatÃyÃæ narasiæhavat, bhuvana-kamala-ramaïÅya-nÃbhitÃyÃæ sarovaravat, nÃrÃyaïavad vÃ, vara-guïa-rasanÃpÅtÃmbaratÃyÃæ navya-ravy-aæÓuvat, santatam udara-Óvasana-calatÃyÃæ pippala-dalavat, h­dayaÇgama-svarïa-rekhÃ-ÓrÅ-kaÂÃyÃæ nÅlamaïi-nika«a-paÂÂavat, sad-guïa-ratnÃlaya-h­dayatÃyÃæ ratnÃkaravat, maryÃdÃ-paryÃpaïa-bhujatÃyÃæ ji«ïu-ratnÃrgalavat, aÇgadÃdi-labdha-prave«ÂatÃyÃæ kauÓalyÃ-garbha-maÇgalavat, rocamÃna-mudrÃkaratÃyÃæ kalpa-vallÅ-pallavavat, samutkaïÂha-svara-rÆpatÃyÃæ päcajanyavat, dvijatÃrÃdhirÃja-dÃsyatÃyÃæ dvija-rÃjavat, nÃsayà Óuka-mukha-sakti-jet­-ÓobhitÃyÃæ svayam eva yadvat, nija-satya-vrata-bhakta-rocana-vilocanatÃyÃæ navÅna-divya-mÅnavat, candraka-Óobha-keÓa-nirmÃïatÃyÃæ sanÅradÃgama-samaya-nÅradavat, makarÃÇkÃlaÇk­ta-ÓravaïatÃyÃæ makaradhvajavat, sarvadà sarvatrÃm­ta-var«i-Óiti-mÆrti-k­ta-pÆrtitÃyÃæ punar am­ta-raÓmivat, rohiïÅ-yaÓodÃ-nanda-nandanatÃyÃæ rauhiïeyavat, narasiæhatÃ-saæhita-saæhananatÃyÃæ pnuar narasiæhavat, muhur apÆrva-mÃna-rÆpatÃyÃæ punar mÅna-mahÅnavat, paÂi«ÂhatÃ-vighaÂita-bali-gari«Âha-bhÃvatÃyÃæ vÃmana-devavat, utpatha-v­«alächita-v­«a-nindakatÃyÃæ jina-nandanavat, payorÃÓi-nimajjad-uddhara-gotra-samuddharaïa-dhÆryatÃyÃæ puna÷ ÓrÅ-kamaÂhavat, dharaïÅ-dhara-hÃri-vihÃritÃyÃæ vÃrÃhÃvatÃravat, k­tavÅrya-jÃta-durjana-k«atra-k«apaïatÃyÃæ bhÃrgava-rÃmavat, bhÃvi-kÃlayavana-saæyamanatÃyÃæ vi«ïuyaÓas-tanayavat, lak«maïa-carita-racita-pracura-sukhatÃyÃæ puna÷ ÓrÅ-rÃmacandravad iti | [33] tad evam aikarÆpya-Óle«eïa Óabda-Óle«eïa ca mithaÓ cintita-sad-upamÃnayor anayo÷ ÓrÅ-devar«ir amuæ ÓrÅ-har«i-ÓrÅ-nidhÃnaæ veda-pÃrÃyaïata÷ stÆyamÃnaæ vidhÃya vÅkÃÓaæ nivedayÃmÃsa- Óamita÷ Óamito yena dÃnavo' sau sadÃnava÷ | sa paro' paratÃæ yÃta÷ sodayo' nudayo bhavÃn ||JGc_1,33.17||avilambena ye ¬imbe hasatÃhasata tvayà | te sarve pÆtanÃpÆrvÃ÷ pÆnÃ÷ pÆtÃÓ ca sarvata÷ ||JGc_1,33.18||guïair aguïatÃæ yÃtas tvam asau nandanandana | bibhar«i vasudhÃæ citraæ sthitvÃpi vasudhopari ||JGc_1,33.19||ÓaÓadhara-mÆrti÷ Óuklà gaÇgÃ-viÓadà sarasvatÅ ÓyenÅ | kÅrtis tava tu bakÃntaka Óubhrà sarvaæ karoti ÓubhrÃbham ||JGc_1,33.20||tvat-kÅrtyà Óvetita÷ kaæso' py etat k­«ïa m­«oditam | tat-sparÓas tasya nÃsty eva kintu tad-bhÅti-vaik­tam ||JGc_1,33.21|| [34] tad evaæ sthite tu ki¤cin mama nivedanam asti, tathà hi- premà vaÓayati sarvaæ khalv iti na m­«Ã prasiddhir udbhÃti | k­«ïa tvam api sa yasmÃn na bhajasi pÆrvÃparÃnusandhÃnam ||JGc_1,33.22||tasmÃd vimana-sama-dhiyaæs tvÃm aham ÃgacchamÃcchannam | tÃæ smÃrayitum avaÓyaæ yà sambhavità bhaval-lÅlà ||JGc_1,33.23||loke' smiæs tava bhaktà bahava÷ kramaÓaÓ ca te pÃlyÃ÷ | tasmÃd avaÓyam udiyu÷ paurvÃparyeïa tà lÅlÃ÷ ||JGc_1,33.24|| keÓinaæ ditijam aÓva-veÓinaæ yo jaghÃna sa bhavÃn athÃbhavÃn | tÃn vidhÃtum aparÃn satÃæ parÃn uccakai÷ prabhavitÃkhilÃvità ||JGc_1,33.25|| tathà hi- keli-mÃtreïa te daityà yad-bhidelimatÃæ gatÃ÷ | pacelimas tena tÃpÃt kaæsa÷ pradhvaæsam e«yati ||JGc_1,33.26||krÆra÷ sa netuæ sadyas tvÃm akrÆras tu prahÃsyati | tvaæ ca mÃtrÃdikaæ hitvà yÃtrÃæ taæ hantum Ãpsyasi ||JGc_1,33.27|| [35] atha sa-vaivarïyaæ nirvarïya tathÃvasthitavati tasmin bhÃvÃntaram ­«ir udbhÃvayann uvÃca-tataÓ ca sujana-ro«ÂÃraæ kaæsaæ kro«ÂÃram iva ro«itÃsi, yata÷- kÆpa-maï¬Ækavat kaæsa÷ kaï¬Ætiæ khaï¬ayan nijÃm | tvat-karkaÓa-bhujÃbhogi-saÇghar«aæ labdhum icchati ||JGc_1,33.28|| [36] yaæ khalu mÃtari-puru«aæ puru«ottarmas tvam iha jÅva-grÃhaæ grhÅ«yasi | samÆla-ghÃtaæ hani«yasy ak­ta-kÃraæ kari«yasi, kara-grÃhaæ g­hïaæÓ ca viÓrÃnti-paryantam aÓrÃnti-vikramatayà virkak«yasi | har«adbhi÷ pÃïi-kar«aæ ni«kar«aæs tama anekapam | drak«yase puï¬arÅkÃk«a tvaæ vyaktaæ haritÃæ gata÷ ||JGc_1,33.29|| [37] tatra saÇk«epÃrtha-nik«epaÓ cÃyam- akrÆraæ dvÃra-mÃtraæ vidadhad atha bhavÃn v­«ïi-dhi«ïyÃni gatvà bhuÇktvà traiyak«a-cÃpaæ sapadi kuvalayÃpŬakaæ pŬayitvà | mallÃn hatvà paraÓvo danuja-jani-tanuæ kaæsakaæ dhvaæsayitvà rÃjyaæ dattvograsenaæ prati nija-janakau mocayi«yaty avaÓyam ||JGc_1,33.30|| [38] atra paurÃ÷ paurÃïikÅm iva gÃthÃæ gÃtÃra÷- unmÅlan nÅla-ÓubhrÃruïa-kamala-jitÅ kha¤jana-dhvaæsi-lÅlÃ- cäcalye siæha-saÇgha-pramathana-madatÃ-vya¤jinÅ yasya netre | ce«Âà durdu«Âa-v­nda-praÓama-paÂu-kalÃ-kalpinÅ majjayantÅ pÅyÆ«e sajjanÃlÅr nava-vayasi varà ÓyÃmala÷ ka÷ sameti ||JGc_1,33.31|| [39] k­«ïa÷ svagatam uvÃca-ugrasenÃya rÃjyaæ dÃsyÃmÅti yuktam eva khalÆktam | yato mama vrajÃgamanam eva ramaïÅyam | [40] prakÃÓaæ cÃha sma-tatas tata÷ ? [41] ­«ir uvÃca- grÃmyÃ÷ paurà n­pÃlÃ÷ sadasi nabhasi tu svarga-saÇgÅta-vij¤Ã devà devÃdi-nÃthà vidhi-Óiva-vidhijÃs te vayaæ ca stuvÃnÃ÷ | rakta-tyag-danti-danta-cchavir avikara-bhÃgaæsakau lÆna-mallau drak«yÃmo bhrÃtarau vÃæ kavalita-balavat kaæsakaæ tvÃm apÅha ||JGc_1,33.32|| [42] tatra malla-sabhÃ-gatÃnÃm idaæ kolÃhala-kutÆhalaæ bhavitÃ- kim idaæ ÓyÃmalaæ rÆpaæ madhuraæ raudram eva và | strÅ cÃstrÅ ca na yad divyaæ vastram astraæ yathÃyatham ||JGc_1,33.33|| [43] pÃpa-kaæse cÃpavargam ite- vadhÃrhasyÃpi kaæsasya strÅïÃæ d­g-vÃri-bindava÷ | dharaïyÃæ nipati«yanti drÃvayi«yanti h­t tava ||JGc_1,33.34|| [44] k­«ïa uvÃca-hanta tau mama nija-janakÃv iti bhavatà kÃv uktau ? [45] ­«i÷ sa-hÃsam uvÃca- prÃg ayaæ vasudevasya kvacij jÃtas tavÃtmaja÷ | vÃsudeva iti ÓrÅmÃn abhij¤Ã÷ sampracak«ate ||[BhP 10.8.14] [46] k­«ïa÷ sÃÓcarya-smitam uvÃca- tatas tata÷ ? [47] ­«ir uvÃca-vasudevÃdayas tu na«Âaæ cintÃmaïim iva spa«Âaæ vindamÃnÃs tvÃæ hÃtuæ na hi sahi«yante | [48] tava ca tad-anurodhÃya yadÆnÃm itas tata÷ palÃyana-samavÃya-dÆnÃnÃm avarodhÃya ca niÓcita-cittasya katicid vÃsarÃïi bhavi«yanti | [49] tvad-anu«aÇgatas tatra saÇgatà tad-apek«itÅ-k­tya vraja-k«iti-pati-prabh­ti-vraja-janatÃpi ÓÃkaÂa-vÃÂa-paÂa-nivÃsam asatsyati | [50] tathÃpi cirata÷ kaæsa-prathita-vyathatayà prÃpta-vitathatÃyÃyadu-rÃja-rÃjadhÃnyÃ÷ sphurad-ugrasenenÃpy ugrasenena du÷samÃdhÃnaæ samÃdhÃnam | svayaæ bahu-praïidhÃnata eva syÃd iti k«aïam api k«aïam alabhamÃÓ cirÃyamÃïe nija-vraja-prayÃïe vicÃrya rÃmeïa sama aikacarya-caryayà svajana-vraje vraje virÃjamÃnaæ vrajeÓam upavrajya svasya vrajÃgamanam avaÓya-kÃryatayà nirdhÃrya vrajam eva vrÃji«yasi | [51] k­«ïa uvÃca-hanta ! te kiæ tyajanta eva mÃm ÃvrÃji«yanti ? [52] ­«ir uvÃca- nandÃdayas tava paraæ mahatÃgraheïa prÃpsyanti go«Âham atha tad-vapu«Ãtmanà na | d­Óyaæ bhaved vapur iti sphuÂam asya tasmin saÇkocità samucità na tu tadvad Ãtmà ||JGc_1,33.35|| [53] k­«ïa uvÃca-hanta kim ahaæ vak«yÃmi ? [54] ­«ir uvÃca-tatrabhavatà tad idaæ saÇgÅrïaæ gÅrïam Ãcari«yate- yÃta yÆyaæ vrajaæ tÃta vayaæ ca sneha-du÷khitÃn | j¤ÃtÅn vo dra«Âum e«yÃmo vidhÃya suh­dÃæ sukham ||[BhP 10.45.23] iti | [55] tad idam eva bhavad-ÃÓvÃsanaæ te«Ãæ viÓvÃsya ÓaÓvÃyamÃnatÃm Ãcari«yati | [56] k­«ïa uvÃca-kadÃham Ãgami«yÃmi ? [57] ­«ir uvÃca-yadà suh­dÃæ h­dayaÇgamaæ sukham utpatsyate | [58] k­«ïa uvÃca-tac ca kadà ? [59] ­«ir uvÃca-te«Ãæ sukhasyotpattaye tu dÆraæ vyÃptum unmukhaæ bhavità | [60] k­«ïa uvÃca-aho bata ! viyatÅva kiyatÅ vyÃptis tatra ? [61] ­«ir uvÃca-tat-tat-kÃrya-jÃlata÷ kÃla-k«epaaæ k«epayaty api bhavati yÃvat kaæsa-pak«a-lak«a-vidhvaæsanaæ, yÃvad-bhavat-putrÃdi-vicitra-sampad-gaïaÓ ca sampatsyate | [62] k­«ïa uvÃca-aho mahÃtman! mahad vyasanaæ khalu mayi nyasanam ÃyÃsyati | yatho dÅrghasÆtratà mama bandhanÃya nirbandham Ãpatsyate | [63] ­«ir uvÃca-mà tÃpam Ãpadyatha, bhavata÷ svabhÃva evÃyam, yat kadÃcid antraÇgÃïÃæ parivÃra-saÇghÃnÃæ sukha-bhaÇgaæ svÃÇgÃnÃm iva vi«ahya bahiraÇgÃïÃæ du÷kha-bhaÇgaæ karomi | [64] k­«ïa uvÃca-bhavatu, bhÃvi-kathà prathyatÃm | tatra madÅya-durv­ttatÃm ayaæ vraja-du÷kha-v­ttaæ tÃvad ÃstÃm, pura-v­ttaæ purastÃd anuvartyatÃm, yenÃham uparaktas tatra ni«pratibhatÃæ vyaktam ÃpsyÃmi | [65] ­«ir uvÃca-sÃmprataæ tava gÃyatra-vratam eva sa-gargeïa vasudevÃdi-yadu-vargeïa prathayi«yate | yatra ca vrajata÷ karïÅ-rathÃrohiïÅ rohiïÅ ca tatra ne«yate, na tu vraja-jana÷ kaÓcit | k«Ãtra-vidhÃna-pÃtratayà tan-nirmÃïe tasya nirmÃïa-du÷khaæ du÷khanana-mÆlaæ bhavità iti | [66] k­«ïa÷ svagatam idam adhigatavÃn-hanta prasaÇgatas tad-du÷kham evÃsaÇgaæ labhate | man-mÃt­-saÇginÅ hi sà rohiïÅ kathaæ tad-bhaÇginÅ bhavi«yati iti | [67] tata÷ kathÃntaraæ p­cchÃma iti spa«Âaæ papraccha-tatas tad-vratÃcÃrÃnantaraæ kintarÃm Ãcari«yÃmi ? [68] ­«ir uvÃca-tata÷ sÃndÅpani-sandÅpita-vidyÃ-sabhÃm avantÅm ÃsÃdyÃnavadya-vidyÃ-samudÃyÃya bhrÃtarau yuvÃm akÃtarau sa-brahmacÃritayà gaurava-saÇkulatayà gauravaæ kulam e«yatha | yatra sak­n-nigada-mÃtreïa sarvÃæ vidyÃm adhÅyantau dhÃrayantau ca sarvataÓ camatkÃram arpayi«yatha÷ | yatredaæ sakhedam upaÓlokayan mahÃæl loka-saÇgha÷ parasparaæ savismayam Ãlokayi«yati | yathÃ- aÇgaæ pallava-komalaæ prabhavanaæ lak«mÅ-parÃrdhÃÓritaæ sevyatvaæ sama-sevakÃyuta-mano-rÃjyÃbham udbhrÃjate | yasya ÓrÅ-ramaïasya so' pi nitarÃæ vÃgÅÓvarÅ-lobhano' py ÃcÃryÃïy upadi«Âa-këÂha-ghaÂanaæ Óarma-Óriyà nirmame ||JGc_1,33.36|| [69] tad evaæ catu÷«a«Âhi-mÃtraikr aho-rÃtrai÷ sarvÃsv api kalÃsvadhÅtinà bhavatà guru-patnÅ-bhik«ita-pa¤ca-jana-bhak«ita-tat-putrÃnayana-maya-dak«iïÃ-nivedane cedaæ lokà vyativedayi«yante | yathÃ- vastv asti yat tad gurave pradÅyatÃm adurlabhaæ ced athavà sudurlabham | na«Âaæ vapur yad gurujasya tad vapu«- mantaæ yamÃt paÓyatam ÃninÃya sa÷ ||JGc_1,33.37|| tataÓ ca- yamÃd api samÃnetà gurv-apatyaæ tvayà yadà | vivaderan mukhe tarhi miryeran narayo h­di ||JGc_1,33.38|| [70] k­«ïa÷ svagatam-na jÃne, janena tad varïyamÃnam Ãkarïya niravalambatÃæ saævalamÃnÃnÃæ mayy anukampÃ-sampÃtavatÃm ambÃdÅnÃæ kà daÓà bhavatà yà samprati ca mama h­t-kampÃya sampadyate | [71] bhavatu, prastÃvÃntaraæ vistÃrayÃma÷ iti spa«Âam Ãca«Âa-bhagavan ! ko' sau pa¤cajana÷ ? [72] ­«ir uvÃca-jaya-vijayavat kasmÃccit kÃraïÃc-chaÇkhÃsuratÃæ prÃpto' sau prasiddha÷ ÓaÇkha-viÓe«a eva | tvaæ ca tad-aÇgam ÃdÃsyase | kintu- yadà yadà dhmÃpayità bhavÃn daraæ netre tad-Ãrdre iva te bhavi«yata÷ | labdhaæ yaÓodÃ-stana-pÃnajaæ sukhaæ k­pÃ-bhareïa smaraïa-prathÃvata÷ ||JGc_1,33.39|| [73] k­«ïa÷ sodvegam uvÃca-etad vastÆddeÓaæ vinà kathÃntaraæ prastÆyatÃm | [74] ­«ir uvÃca-ki¤cid anyad alpaæ ÓrÆyatÃm | vitta-vidyas tvaæ mathurÃyÃm Ãgata-mÃtra÷ ÓrÅmad-vrajÃya k­ta-yÃtras tatratya-pitrÃdibhi÷ k­ta-saÇkocanas tad-Ãj¤Ã-laÇghanaæ nÃyatyÃæ maÇgalam iti racita-vicÃratayà carita-Óocana÷ svÃnukÆlya-kaivalya-lasad-uddhavam ativinÅtam uddhavam evÃbhinÅtaæ matvà vraja-janÃnÃm ÃvijamÃnatÃ-jananÃya niyojayi«yasi | te«Ãæ saÇkocata eva na ca vraja-janam Ãtmopah­tam Ãhari«yasi | [75] te hy evaæ rahasyaæ maæsyante, k­«ïasya vraja-mÃtra-t­«ïasya vraja-deÓe praveÓe punar lambhanaæ vipralambhata÷ stambhanam eva lapsyate | vraja-janasyÃtra praveÓaÓ ca tathÃveÓa eveti | atha vraja-jana÷ sa ca svayam api nayÃsyati | j¤ÃtÅn vo dra«Âum e«yÃma÷ [BhP 10.45.13] iti rahasya-tvad-vacanasya bhavadbhis tu nÃgamyatÃm iti svÃrasya-bhaÇga-prasaÇga÷ syÃd iti | [76] tathà svÃrasyam api tÃd­Óa-tan-mantraïÃyantraïayÃ, na tu svatantratayà | kiæ ca, tava cetasi ya÷ ko' py anya÷ saÇkoca÷ samprati sampratÅtiæ vinÃrocamÃnatÃæ pratipannavÃn asti | so' pi vraja-bhÆmÃv ÃvrajanÃdi-varjane sÃhÃyakaæ muhur nirvÃhayità | [77] vraja-janaæ prati tad idaæ tu vedavad aparatantraæ mantraæ nivedayi«yasi | samprati ca bhavatÃæ sambandhe jarÃsandhÃdibhi÷ k­tÃnusandhe tatrÃpi nirb andhÃt kaÂakena dhÃÂÅ ghaÂayi«yate iti | [78] tathÃsminn uddhava-dvÃrà pitrÃdi«u vÃcika-patrikÃ, yathÃ- sambandhÃd va÷ samantÃd aham api sa tathà yÃmi taæ v­«ïi-v­nde yu«mÃkaæ prÃïa-yogya-praïaya-bhuvi tathaivÃvanaæ saævidhitse | kintv e«Ã mÆrtir atra svayam api tu bhavat-pÃrÓva-vartÅ mamÃtmà kiæ và mÆrtiÓ ca tasmin bhavati hi bhavatÃæ sphÆrtir eva pramÃïam ||JGc_1,33.40|| kiæ ca- ÃyÃsyÃmÅti kiæ jalped baddha÷ praïaya-rajjÆbhi÷ | yena baddhas tu tasyecchÃm anicchÃæ cÃnuyÃti sa÷ ||JGc_1,33.41|| [79] ÓrÅ-vasudevÃdÅnÃæ deva-dvi¬-upadravasya vidrava÷ khalu bhavad-abhimata eveti tu mayà matam eva | [80] atha purastÃd uddhava-darÓana-mÃtreïa ca te parama-sukhaæ prÃpsyanti | yata÷- aparicaye' py avalokÃd bhaktaæ bhakta÷ piparti k­«ïasya | svaramÃtrÃt tad-gÃnÃrambha÷ sujanaæ pramodayati ||JGc_1,33.42|| [81] tataÓ ca tava viÓle«Ãn nava-navÃrtÃs te tvad-vÃrtÃm eva vÃrtÃm anuvartamÃnÃ÷ ÓÅghram iva viyanti kiyanti mÃsà vÃsarÃïÅva taæ katicin mÃsÃn vÃsayitvà paryavasÃne tad-dvÃrà sambhÃvanÃm evÃpek«ya mudrita-mukhena svasti-mukhena sandek«yanti, yathÃ- ÅÓvaras tvam iti so' yam asmÃkaæ uddhava÷ samupadiÓya gacchati | putra tat tu na vayaæ sma man-mahe ÓrÅÓa tà kim u sute na rocate ||JGc_1,33.43|| kiæ ca- yady aho suta bhavÃn adhÅÓvaras tarhy api sphuratu te padÃbjayo÷ | prÅtir atra ca paratra na÷ sadà k­«ïatÃm anu yata÷ sat­«ïatà ||JGc_1,33.44|| [82] k­«ïa uvÃca-uddhavas tu kiæ mÃæ vak«yate ? [83] ­«ir uvÃca- vinà candraæ Óaral-lak«mÅr vinà pu«paæ madhÆnnati÷ | vinà payodaæ var«Ã-ÓrÅr vinà tvÃæ kà vraja-sthiti÷ ||iti | [84] k­«ïa÷ sÃsram uvÃca-yad vraje mama vilamba-saævalana-kÃraïaæ viÓe«eïa ca varïaya | [85] ­«ir uvÃca-tatra bhaktaæ bhajamÃnasya kavacaæ bibhrÃïasya ÓatrÆn nighnÃnasya tava vyÃsaÇgÃntaram api labdhÃntaratÃm Ãpsyati | [86] k­«ïa÷ sodvegam uvÃca-hanta kiæ tat ? [87] ­«ir uvÃca-yat khalu vasudeva-svasrÅyÃïÃæ yudhi«ÂhirÃdÅnÃæ dh­tarëÂreïa du«Âa-bhra«Âa-rëÂrÅ-k­tÃnÃæ pak«asya pu«ÂÅkaraïÃya bhavità | te ca tvÃm eva paramÃti«ÂhamÃnà bhakta-vaÓyatÃæ vÃvaÓyamÃnasya tava kaitava-rahita-bhakti-bhÃja iti | yad-arthaæ prathamatas tÃvad abhijÃtam abhijÃtaæ cÃkrÆraæ dÆtatayà dÆram Ãpayi«yasi | [88] prak­ta-vyÃsaÇga÷ punar aÇgÅbhÆta÷ prabhÆta eva | yata÷ kaæsa-pak«a-nirharaïaæ tadÃpi tvayà k­tÃk­tam eva vartsyati | [89] tathà hi-varÃke«u kaæsa-pak«Åye«u cÃnye«u tÅrtha-kÃkatÃæ gate«u yat khalv asti÷ prÃptiÓ ceti tasya tatra kalatra-dvayam asti | [90] tat punar vaidhavyenÃndhÅbhÆtam iva sva-bandhu-jana-dattÃnusandhÅbhavat-pit­tayà dh­tÃÓvÃsa-nirbandhaæ jarÃsandhaæ gami«yati | yatra ca- ||JGc_1,33.45|| MISSING! visrasta-keÓaveÓÃdyos tayo÷ kaæsasya bhÃryayo÷ | drak«yanti vihasi«yanti cÃÇgÃni pathikà api ||JGc_1,33.46|| [91] tatas tat-preraïayà jarÃsandha÷ prÃpta-jarÃsandha iva kÃla-rÆptÃvanta÷ bhavantam eva trayoviæÓati-saÇkhyÃbhir ak«auhiïÅbhir abhiyÃsyati | tÃd­ÓatÃæ bh­Óam avidvÃn kÅÂaka iva k­pÅÂa-yonim | abhiyÃya cÃbhiyà mathurÃæ mathnann ivÃvari«yati ||JGc_1,33.47||tataÓ ca- indv-arka-dyota-keliæ kutuka-kalanayà nirmimÃïÃv adh­«yau jÃrÃsandhaæ tad-andhaæ tama iva kaÂakaæ troÂayantau bhavantau | ekaæ taæ mÃgadheÓaæ tama iva gh­ïayà bìham uts­jya parva- prÃptaæ sarvaæ sva-bhaktaæ sva-mahasi dadhatau bhÃsyata÷ ÓaÓvad eva ||JGc_1,33.48|| [92] evaæ saptadaÓa-svapyati-sampÃte«v apayÃte«u kÆÂÅk­ta-mleccha-koÂi-traya-prakaÂa-kaÂaka÷ samahÃyavana÷ kÃla-yavana÷ prÃtar evÃtidÆrata÷ sÃmudra-pÆra ivÃloki«yate, yena nÅv­d eva niv­to bhavità | [93] k­«ïa uvÃca-bhÆri-dÆratayà ÓÃtrava-pÃtratÃ-rahita÷ sa kasmÃd asmÃkam ahitatÃm Ãpsyati ? [94] ­«ir uvÃca-yadu-varga-vÃdita-gÃrgyÃrÃdhita-bharga-vara-sphurad-upasarga-jani-sargata eva yÃdava-davaæ prati bhaya-dava-visarga-nirargale tasmin jarÃsandhÃnusandhÃnÃd eva | sa cÃtrÃvaÓya-maraïa-vaÓatyÃm ÃpsyatÅti mat-preraïÃc ca ? [95] k­«ïa uvÃca-kathaæ tarhi tasya garhitasya maraïaæ bhavità ? [96] ­«ir uvÃca-garhitatvam eva tattvata÷ khalv ahitaæ kÃraïam | prakÃraæ cÃmuæ sahÃsyam udgÃsyanti- ÓÅtaæ mahas tad anus­tya mukunda-mÆrter mlecchÃdhirì adhi tama÷-kaÂu-kÅÂa-tulya÷ | e«a jvalaj-jalanavan mucukunda-teja÷ saÇgÃd alaæ valita-vismiti bhasmati sma ||JGc_1,33.49|| [97] atha k­«ïa÷ svagatam adhigatavÃn-na jÃne yojana-Óatakam ardati tasmin durdama-durjana-saæmarde mat-pramada-satra-vraja-tulya-vraja÷ parik«iptatayà vik«ipta-citta÷ kutra và vraji«yati ? [98] ­«is tu tad-abhiprayan prathayati sma-kÃmyakata÷ paÓcimÃyÃæ diÓi giri-taÂa-gata-gari«ÂhÃÂavÅm aÂi«yati | kintu bhavatà yÃdavÃnÃm iva vraja-bhavanÃnÃm aritas tani«yamÃïa-santÃpa-santÃnÃbhÃvÃya tad idaæ cintayi«yate | [99] samprati ÓaraïÃgatatayà k­ta-mad-anusaraïÃnÃæ yÃdavÃnÃm avanÃya yuktatayà niyukta ivÃsmi | [100] tatas tatra gari«Âhaæ prako«ÂhÃntaraæ vidheyam | tanta yadi govardhana-dharaïata÷- tasmÃn mac-charaïaæ go«Âhaæ man-nÃthaæ mat-parigraham | gopÃye svÃtma-yogena so ‘yaæ me vrata Ãhita÷ ||[BhP 10.25.18] ity anus­tya k­ta-rak«ÃïÃæ mat-prÃïÃvali-lak«ÃïÃm iva vrajÃdhyak«ÃïÃæ yady arayas te ca rayÃd vighna-nighnatÃæ kari«yanti | tadà sarvam eva kharvaæ syÃt | te«Ãm aÂavÅ«u go-koÂi-lak«a-rak«akÃïÃæ rak«Ã ca prako«Âha-ghaÂanayà durghaÂà | [101] tathÃ- rahÅ-bhÆta-marÆ-bhÆtaæ cak«Æ-bhÆtaæ manÅ-k­tam | yasya yat tat kathaæ tena tyajyatÃæ vyajyatÃm api || iti nyÃyena tatra samprati gamanam api tatrakÅya-saÇkoca-viÓe«ata eva viÓe«ata÷ prasahya mahyaæ na rocate | saÇkocÃntaraæ tu tasy anÃntarÅyakam eva manye | tata÷ samprati sÃk«Ãn mama tatra sthitim api na lak«ayÃmi, tasmÃt te«u bahi÷-ÓaÓvad-udÃsÅnatÃ-vinyasanam eva mayi tad-upÃsÅnatÃyÃæ pravÅïatÃm Ãcarati | [102] tata eva Óatravas tatra mad-bahiraÇgatÃyà jÃnÃnà g­hïÅran iti | [103] tad evaæ vrajata udÃsÅnÃyamÃnasya tava tÃd­Óa-cintÃ-mÃtreïÃcintya-Óaktyà drÃg eva dÆrata÷ samudrÃnta÷-purÅ-viÓe«asya vyaktyà tatra ca yadÆnÃæ jhaÂiti prasaktyà tam urÅkari«yasi | tad-anantaram eva kÃla-yavane kÃlavad Ãcari«yasi | mucukundaæ ca prati mukundatvaæ kunda-sundara-danta-kandalita-manda-hÃsa-maya-samaya-racana-vacana-vilÃsata÷ k­pÃm ullÃsayi«yasi | [104] atha mathurÃm eva rÃmeïa saha sahacara-yadu-kumÃra-v­ta÷ pratigatya patyabhÃvavata÷ puru«Ã mleccatas tÃn mleccha-yodhÃn nidhanam eva rodhayamÃnas tad-amÃna-dhanÃni nija-rÃjadhÃnÅti dvÃrakÃæ hÃrayann api mleccha-paricchadatayà manasi nÃcchatÃæ maæsyase | [105] atha puna÷ punar jÃta iva sa rÃjà jarÃ-jÃta÷ pÆrva-pÆrvavad eva madhupurÅm avaruddhÃnas tad-dhana-hartÌïÃæ bhartÌn yu«mÃn eva pratabhigami«yati | [106] tataÓ ca tad-dhanÃnÃm avarak«aïÃya nija-janÃnÃæ rak«aïÃya cÃk«Ãma-ÓyÃma-Óubhra-vapu«au parama-puru«au kutuka-viÓe«Ãd avya¤jita-ru«au Óubhavantau bhavantau sa-dravam apadravantau tad-dhar«ata iva vastutas tu tad-dhar«ata÷ pravar«aïÃkhyaæ girim Ãrok«yatha÷ | [107] Ãruhya ca taæ tu druhadbhi÷ prasahya dahyamÃnam ujjhantÃv ekÃdaÓa-yojana-samuttuÇga-Ó­ÇgÃd utplutya bhÆri-dÆraæ yuvÃæ pati«yatha÷ | patitvà ca dvÃrakÃ-patitÃm Ãgami«yatha÷ | [108] sa tu vÃæ pratÃpam avidan nija-paÓcÃt-tÃpa-pÃpa-pÃdapa-bÅjÃyamÃnam abhiÓÃpaæ h­di vÃpaæ vÃpaæ g­ham avÃpsyati | gÅrvÃïa-ÓreïyÃkÃÓa-vÃïyà tu hasi«yate- m­dhe tu vijitaæ purà tvam asi yad-dvayenÃmunà sa saptadaÓa-bÃrakaæ vijita eva kiæ tad-girà | aho sakutuka-drave prakaÂam adya cÃjÅ yathà jarÃ-suta na yad-dhruvaæ tam adasÅyamÃnarcchitha ||JGc_1,33.50|| [109] k­«ïa uvÃca-labdha-durgÃïÃæ yadu-vargÃïÃæ balaæ và te«Ãæ balam eva vÃvalambanaæ vidhÃya tadÃpi kiæ vrajaæ nÃvraji«yÃmi | [110] ­«ir svagatam Ãha sma-aho tÃd­Ói saÇkoce' py etÃd­g-asyotkaïÂhà mÃd­g-antabuddhiæ kuïÂhayati iti | [111] spa«Âaæ tu spa«Âaæ kÃraïam Ãca«Âa-ekasmin kaæse dhvaæsite bahavas tat-sambandhi-bÃndhavà jarÃsandhavat kaæsÃyi«yante, katham Ãgamanaæ syÃt ? [112] k­«ïa uvÃca-darÓana-mÃtrÃrtham api na syÃt | [113] ­«i÷ sarÆk«a-hÃsam uvÃca-nahi nahi | [114] k­«ïa uvÃca-katham iva ? [115] ­«ir uvÃca-vasudevÃdy-anuj¤Ãæ vineti vij¤Ãpitam eva | [116] k­«ïa uvÃca-tarhy Ãgamanam eva na bhavità | [117] ­«ir uvÃca-bhavitÃ, kintu kÃla-vilambitayà | bhavÃæs tu vrajÃgamanaæ manasi-k­tya vivÃha-k­tya-vimukhatayà sthÃsyati, kintu tad api vyabhicari«yati | [118] k­«ïa uvÃca-hanta kiæ tatra kÃraïam ? [119] ­«ir uvÃca-raivata-nÃmà kaÓcit prÃcÅna÷ surÃjà druhiïa-vihitatayà rauhiïeyÃya yadà duhitaraæ vitari«yati, tadà vasudeva-devaky-Ãdibhir Ŭitair vivÃhÃya bahudhà vihitÃmre¬itai÷ k­ta÷ sa ca prayatnas tvayà sapatna iva nÃnumodi«yate | [120] tad evam eva vÃsara-Óate gate kadÃcit kaÓcid udvijamÃna iva dvijanmà vijane santaæ bhavantam Ãvraji«yati | Ãvrajya ca sa dhanyÃtmà pit­-paravatyÃÓ ca para-sÃtk­ti-maya-svabhayÃv­tatayÃpÃv­tÃyamÃnÃyà bhÅ«maka-kanyÃyÃ÷ sanyÃyÃæ patrikÃæ sÃpatrapam iva tvayy arpayi«yati | tasyÃ÷ saÇk«epatas tv ayam artha-vik«epa÷- tava svabhÃvenÃk­«Âà svasya và tvayi keÓava | k­«yeya ced balÃd anyenÃsÆn madhye jahÃmy aham ||JGc_1,33.51|| iti | [121] tataÓ ca marma-sp­Óà dharma-d­Óà vidharmÃd bhayaæ bhÃvayamÃnas tvam anyathÃ-manyamÃnatÃæ na lapsyase | kiæ bahunÃ, vivÃham api nirvÃhayi«yase | [122] yathà ca loke kathà prathÃm Ãpsyati | bhÅ«mÃdri-sthita-rukmiïÅ-maïi-maya-ÓreïÅ-viloka-sp­hÃæ ÓÃrdÆla-sthitim ÃÓrità n­pa-sutÃs tÃvan madÃn nirmamu÷ | yÃvac-chaÇkha-ninÃda-garja-dalita-prÃgalbhya-tat-tat-sabhÃ- madhya-dhvaæsi-n­siæha-navya-taruïaÓ cakre manÃÇ nodyamam ||JGc_1,33.52|| [123] tad evaæ paryayam ÃgatÃyÃæ maryÃdÃyÃæ tÃd­Óa-paryÃyatÃæ kÃÓcd anyÃÓ ca dhanyÃ÷ kanyÃs tÃm ÃdhivinnÃæ praïayan pariïetÃsi | tÃÓ ca bhavantam antareïa na ÓarÅra-sthitim anusareyu÷ iti | [124] tatra satyabhÃmÃæ tÃvat-pÃïau praïe«yasi, yatra jÃmbavatÅm api saævalayi«yasi, yatra ca jÃmbavÃn kukuda-mudaæ lapsyate | tathà hi samÃsena kathayi«yanti | prasene ni÷sene nija-sahajanau divya-maïi-bhÃg- gale siæha-dhvaste racayad abhiÓastaæ harim asau | yadà satrÃjit-tarhy anum­tayamÃïo maïim amuæ sa kanyÃm­k«endrÃd alabhata sa tasmÃd api puna÷ ||JGc_1,33.53|| [125] maïim anve«Âuæ cira-rÃtrÃya kÃntÃraæ gate tu tvayi parama-kÃnte punar nirdaratayà bhallÆka-daraæ pravi«Âe dvÃrakÃyÃæ su«Âhu ka«Âam Ãpati«yati | yata÷- yarhÅtir bhavata÷ k­«ïa tarhÅtir na tu durlabhà | ak«ïo rÅtistu lokÃnÃæ rÅtir eva tadà matà ||JGc_1,33.54|| [126] prÃptÃyÃæ saratnÃyÃæ satyabhÃmÃyÃæ ratnaæ puna÷ svasminn arpite nÃragÅtena satrà satrÃjitey eva pratyarpayi«yasi | [127] yadà ca pÃï¬avÃnÃm uddaï¬aæ dÃha-v­ttam atathyaæ kathyamÃnam Ãkarïya tÆrïam eva hastinÃpuraæ prasthitau bhavi«yatha÷ | [128] tadà garbhe suhitas tvad-ahita÷ Óatadhanvà tu vÃæ dÆragau manvÃna÷ prÃpta-ratnaæ satrÃjitaæ sayatnaæ sapatnavan nihatya ratnam apah­tya tac ca karïaÂiriÂirÃkÃriïam akrÆraæ pratyapahnutya j¤Ãti-hatyÃ-bhÅtyà kuÓasthalÃd avagatya vidro«yati | [129] atha svapuram Ãgatya tad adhigatya tam evÃnupaditayÃnus­tya nihatya ca maïim asaÇgatya paÓcÃd akrÆrÃt pratipatya svam abhi durjanÃbhiÓÃpam ÃrjavÃn mÃrjayi«yasi | [130] k­«ïa÷ svagatm uvÃca- saÇga÷ kvÃyaæ vrajasthÃnÃæ mad-eka-prÃïatÃ-ju«Ãm | kva và yadÆnÃæ satrÃjic-chatadhanvÃdi-ÓÃlinÃm ||JGc_1,33.55|| athavÃ- bhaved ya÷ pro«ya-pÃpÅyÃæs tasya kiæ karma Óarmadam | yad yat karoti tatraiva snÃtvà kÃlaka eva sa÷ ||JGc_1,33.56|| [131] spa«Âaæ cÃca«Âa-kathÃntaraæ prathyatÃm | yad-anantaraæ go«Âhasthà mamÃnantarasthà bhavi«yanti | [132] ­«ir uvÃca-tad apy ÃyÃsyati ÓrÆyatÃm | atha bhavatà tÃs tat-tad-upÃyam upÃyaæsateti varïyamÃnam Ãkarïya m­gayÃyÃæ parÅtà ravi-duhità ca tvÃæ varÅtà | etan nirvarïya ca janà varïayi«yanti | yathÃ- sÆrye jÅvati tat-kanyà tam anÃp­cchya paÓyata | svayaæ v­tavatÅ k­«ïaæ varÃkÅ kÃnyakanyakà ||JGc_1,33.57|| [133] atha rÃjÃdhidevyà nandinÅæ mitravindÃæ svayaævaraïena bhavantam anuvindamÃnÃæ tatra bhrÃt­bhyÃæ vindÃnuvindÃbhyÃæ nindyamÃnÃæ yuddhena vindamÃna÷ pariïetÃsi | [134] k­«ïa uvÃca-rÃjÃdhidevÅ khalv Ãnakadundubher bhÃginÅti bhaïyate, satrÃjid api gotrajatayà tarhi katham idaæ loka-garhitam arhi«yati ? [135] ­«i÷ sa-hÃsam uvÃca-rÃjÃdhidevyà iva ÓrutakÅrter api sutÃæ bhadrÃm upayaæsyase | [136] k­«ïa÷ sasaÇkoca-locanam uvÃca-tad api katham ? [137] ­«ir uvÃca-yÃdava-prabhavÃïÃm ayam eva kula-krama-samÃcÃra÷ | [138] k­«ïa÷ svagatam uvÃca-na khalv idaæ j¤Ãteyaæ, kintu kÃpeyam eva | tathÃpi bhadram evedam ‘ yasmÃd anena sambandhena vraja-bandhavas tad idaæ maæsyante | nÃsau te«Ãæ gotratayà stotra-vi«ayatÃm Ãtmani manyate, kintu gotrÃnta-ramitÃnÃm asmÃkam eva iti | [139] ­«ir uvÃca-mitravindÃm anu cedaæ vandi«yante- yathÃrtha-nÃmnà sÃmnÃtà mitravindà sva-bandhubhi÷ | sva-mitraæ vindamÃnà yà tad-amitrÃn nirÃkarot ||JGc_1,33.58|| [140] bhadrÃm anu varïayi«yanti- ÓrutakÅrti÷ sutÃ-vyÃjÃt kÅrtim eva vyajÃyata | k­«ïa-sÃtk­tita÷ sà tu bhadrÃpy ajani viÓrutà ||JGc_1,33.59|| [141] atha nÃgnajitÅm apy udvak«yasi | yatra saptÃnÃæ v­«abhÃïÃæ yugapad bandha÷ khalu tat-pitrà païa-bandhatayà sthÃpayi«yate | tatra ca- yadà tvaæ sapta-v­«abhÃn udditÃn Ãcari«yasi | tadà tvad-gopatÃæ sm­tvà bëpaæ mok«yÃmahe vayam ||JGc_1,33.60|| [142] k­«ïa uvÃca-hanta yu«mabhyam api rocate khalv iyaæ mal-lÅlà ? [143] ­«ir uvÃca-ÃstÃm asmad-vÃrtà | bìham asmat-pitre' pi | yathà prÃrthitaæ tad bhÆri-bhÃgyam [BhP 10.14.34] ity Ãdinà | tatra ca yà kÃpi tava preyasÅ lÅlÃ, sà tu parama-ÓreyasÅ | yat-sambandhena bhavan-mantra-dvayaæ mantra-rÃjatayà pracÃritam ÃvÃbhyÃm | tathà hi- n­po na hari-sevità vyaya-k­tÅ na hary-arpaka÷ kavir na hari-varïaka÷ Órita-gurur na hary-ÃÓrita÷ | guïÅ na hari-tatpara÷ sarasa-dhÅr na÷ k­«ïÃÓraya÷ sa na vraja-ramÃnuga÷ sva-h­di sapta ÓalyÃni me ||JGc_1,33.61|| [144] k­«ïa÷ svagatam uvÃca-sÃdhÅyÃn mamÃnubhava÷ | sa tu na savÃdhÅbhavitum arhati | yataÓ ca na svÃnubhava evÃyam anubhÃvaÓ ca | tan-mano nÃnyathà manyasva iti | [145] spa«Âaæ ca p­«ÂavÃn-tatas tata÷ ? [146] ­«ir uvÃca-tad evaæ kÃvya-ÓreïÅr iva nÃnÃ-deÓa-veÓa-bhëÃ-rasair eïÅd­Óa÷ pÃïauk­tya pÆrva-pÆrvavad rÃginÅæ madrÃdhipater api kanyÃæ sanyÃyatayà varyÃæ bhÃryÃ-varyÃæ kari«yasi | na kevalà sÃ, tÃsÃm adharÃ÷ «o¬aÓa-sahasra-parimÃïÃÓ cÃparÃ÷ | [147] tatra madra-kanyÃyÃ÷ pariïaya-nyÃyaæ bhadram evaæ varïayi«yanti- atyuccair bandha -vedhyÃprakaÂa-jha«a-tanoÓ chedam Ãkarïya païyaæ kanyÃyà madrapÃtu÷ k«itipati-niyutÃsÃdhyam ekas tu paÓcÃt | dÆrÃd Ãgamya paÓcÃd api ca viluluve tÃæ harir ya÷ sa paÓcÃd bhÆtvà tÃn yuktam Ãrdad yudhi tad api matÃgrÅyatà tasya citrà ||JGc_1,33.62|| [148] kanyÃnÃæ «o¬aÓa-sahasrÃïy uddiÓya ca sahasra-vaktratÃm eva devatÃ÷ prÃpsyanti | [149] tatra dig-darÓanam, yathÃ- atha naraka-nikÃyyaæ nÃrakaæ menire tÃs tad-adhikam api taæ tu ÓrÅ-harir manyate sma | naraka-haraïa-nÃmÃpy atra yatnÃtiyatnaæ yad ak­ta yad ihÃsÅd vyagratÃ-biddha-buddhi÷ ||JGc_1,33.63|| [150] naraka-vadha-prakriyÃæ caivaæ varïayi«yanti | bhittvà durgÃïi k­«ïa÷ sasuta-mura-yutaæ bhaumam unmukhya rÃjye tat-putraæ sthÃpayitvà sura-nara-duhitur bandhanÃd ujjahÃra | devÃmbÃ-kuï¬alÃdyo maïi-giri-varuïa-cchatram uddh­tya tac ca pratyarpya k«udra-v­«ïa÷ saha maïi-giriïÃpy agrahÅt pÃrijÃtam ||JGc_1,33.64|| [151] tad evaæ tava svargastha-vighna-hant­tÃæ tatra ca v­traghna÷ k­taghnatÃm avadhÃya vayam evaæ manyÃmahe | tvÃm arcanti yadà svargyÃs tadà svarga÷ surÃlaya÷ | tvÃæ nÃrcanti yadà svargyÃs tadà svarga÷ surÃlaya÷ ||JGc_1,33.65|| [152] yuktam eva tat- ajanÃÓam asau na«Âo jÅvanÃÓaæ nanÃÓa ca | Ærdhva-Óo«aæ sa cÃÓu«yat k­«ïa yas tvat-parÃÇmukha÷ ||JGc_1,33.66|| [153] k­«ïa uvÃca-tatas tata÷ ? [154] ­«ir uvÃca-tad evaæ tatra sarva-svÃsthya-maya-gÃrhasthya-caye pratiÓvastanaæ sphurad-upacaye sati suta-sampattir api matim atÅtya pratyahaæ prato«yate | kiæ bahunÃ, bhavadvad-var«a-«aÂkÃn anantaram eva yauvana-prapa¤catas te«Ãm api prajÃtÃ÷ prajÃs tÃvaty eva di«Âe d­«Âa-yauvanà bhavi«yanti | bhavÃn punar Åd­Óatayà paraæ nava-vayÃ÷ sthÃsyati | [155] tathà ca paurÃïÅ vÃïÅ-nÃtidÅrgheïa kÃlena sa kÃr«ïÅ rƬha-yauvana÷ [BhP 10.55.9] iti | tac ca k­«ïaæ matvà striyo hrÅtÃ÷ [BhP 10.55.28]iti ca | [156] tatra ca kaimutyam idam avadhira-mÃtraÃïÃm anavadhikam avadhÃna-nidhÃna-pÃtrÃyate | yathÃ- tatra pravayaso' py Ãsan yuvÃno' tibalaujasa÷ | pibanto' k«air mukundasya mukhÃmbhoja-sudhÃæ muhu÷ || [BhP 10.45.19] iti [157] etena ÓrÅmad-vraje tu tad-atiÓayÃt sphuÂam eva tad-atiÓaya÷ saÇgamita÷ | [158] k­«ïa uvÃca-aho mahÃtman ! mahÃn ayam atyaya÷ sampraty api duratyayaæ du÷kham arpayati | yat tÃvad vilambaæ tatrÃvalambitÃsmi | bhavatu, prak­taæ prakriyatÃm | [159] ­«ir uvÃca-Óambareïa janmata eva dyumnavat tava g­hÃd apah­tasya pradyumna-nÃmnas tvat-putrasya samparÃye sambandhaæ tad-dhanana-caritraæ vicitratayà gÃsyanti, yathÃ- k­«ïe' pi dh­«ïag-bhavitÃtra ka÷ pumÃn yas tu svayaæ yoddhum amuæ vraji«yati | yad adya jÃtaæ khalu tasya jÃtakaæ h­tvà tato m­tyum avÃpa Óambara÷ ||JGc_1,33.67|| [160] atha prÃdyumnim anu cÃmnÃsyanti- Æ«Ãæ bÃïasya kanyÃæ rahasi gatam ananÃniruddhaæ niruddhaæ yuddhe buddhà tam etaæ drutam abhigatavÃn yudhyato' gryÃn nihatya | brahmÃï¬a-dhvaæsad-ak«a-jvalana-vaha-mahÃ-ÓÆla-bh­c-chÆlapÃïiæ tat-pak«aæ nirjayaæs tad-bhuja-balam alÆnÃd yas tu tatrÃnyaka÷ ka÷ ||JGc_1,33.68|| [161] k­«ïa uvÃca-vismaya÷ khalv ayam | yad vismari«yÃmy eva vraja-vÃrtÃm | [162] ­«ir uvÃca-na hi na hi | sà hi tavÃhite manasi rÃga-mayÅ jÃgarÆkatÃm eva parÃm Ãgami«yati | [163] hanta ! yat khalu nirantaram antargatam, tat katham antargatam iva jÃyeta | kintu pÆrva-nirdi«Âaæ gurv-anÃdi«ÂatÃ-paraæ tasmin nirdi«Âi-viÓi«Âim Ãcari«yati | [164] tadà ca kadÃcana rÃmeïa saha rahasya-vÃrtà tava varti«yate | yatra sva-gamanam anÃlocya rÃmaæ ÓaÓvad anuÓocya vrajasthÃnÃæ sm­tita÷ pracyavamÃna-bëpas tvayà ca tathÃnuÓocatà procyamÃnas tava sandeÓaæ praveÓayan mÃthura-vraja-deÓa-praveÓaæ gopa-veÓam ÃveÓya prÃpsyati | prÃpya ca sa yathà kathÃ-vi«ayas tathà samasya varïayi«yati- vrajasthÃnÃæ rÃma÷ sva-sahaja-viyogÃrci«i hare÷ purà satyaæ jaj¤e punar iha tu jÃta÷ sukha-k­tÅ | yatas te«Ãæ jvÃlÃæ sphurad am­ta-vÃcà praÓamayaæs tadÅyÃæ sphÆrtiæ d­g-vi«ayam iva cakre sva-balata÷ ||JGc_1,33.69|| [165] kim anyad và vinyasitavyam | tena tathà te nandità yathà sarve' pi svayaæ saparva-prÃyatayà taæ prÃrthayÃmÃsu÷ | [166] tad-upabhoga-t­«ïayà cira-pÃlita-sukumÃra-kaumÃra-kusumÃnÃæ sura-vallÅ-samatÃ-su«amÃïÃm iva labdha-cara-tadÅya-saæÓle«ÃïÃm ÃbhÅra-kumÃrÅ-viÓe«ÃïÃm aÇgÅkÃrÃya | [167] ÓrÅmÃn baladevaÓ ca yathÃvad eva tathà valayÃmÃsa | valayitvà ca vrajaæ prati pravalitÃnujÃgamana-viÓvÃsa÷ sva-preyasÅr ihaiva vihÃya dvÃrakÃm api niÓcinta iva cali«yati | Ãgatya ca dvÃrakÃæ tvÃm api sÃntvayi«yati | yathÃ-kartavyÃvaÓe«aæ vidhÃya vraja-Óle«am avÃpsyati | [168] k­«ïa uvÃca-kiyÃn avaÓe«as tÃvÃæÓ ca viÓe«a÷ kathyatÃm | [169] ­«ir uvÃca-kramaÓa eva prakaramaïÅya÷ | tathà hi-vrajaæ prati calitavati sakala-guïa-tantre balabhadre puï¬raka-maï¬ala-pati÷ k­trima-vÃsudevatayà citrita-rÆpas tvÃæ spardhayà vardhamÃna-garvaæ sÃdhu-krodha-samudbodhanam evaæ sandek«yati- vÃsudevo' vatÅrïo' ham eka eva na cÃpara÷ | bhÆtÃnÃm anukampÃrthaæ tvaæ tu mithyÃbhidhÃæ tyaja ||[BhP 10.66.5] iti | [170] pratisandek«yanti tu taæ yadava÷, yathÃ- puï¬ra-keÓa sa bhavÃn abhÆd dhari÷ kÃÓi-rì na kim ihÃbhavac chira÷ | mitratÃm aÓivatÃæ tathÃsajann anyathà prathitavÃn sa tu tvayi ||JGc_1,33.70|| v­ttÃntenÃmunà tu tvad-v­ttÃnta÷ so' yam Åk«ate | k­tÃntenÃcireïa tvaæ k­tÃnta iva vartase ||JGc_1,33.71|| iti | [171] k­«ïa uvÃca-tatas tata÷ ? [172] ­«ir uvÃca-tatas tad-vadhÃnantaraæ tvaæ tu taæ tan-mitraæ kÃÓÅrÃjam api prÃptanÃÓÅ-kari«yasi | tayo÷ ÓivÃdya-pacitir apy apacitim eva kari«yati | tataÓ ca- yadà satrÃyità tatra kÃÓÅÓa-tanayas tadà | tasmÃt ka«ÂÃyamÃna÷ sann a«Âim ucciar aÂi«yati ||JGc_1,33.72|| [173] atha rÃmas tu dvividaæ rÃma-senÃgrÃm agrÃmaïyaæ vidann api hani«yati | yathà ca kathayi«yanti- ÃÓritya rÃmaæ dvivida÷ svecchayà narakaæ Órita÷ | iti tan-ni«k­tiæ kurvan rÃmo' nyas tam adaï¬ayat ||JGc_1,33.73|| [174] ÓrÅ-rÃma uddiÓya ca vandi-v­ndÃni vandi«yante- hÃlÃlohita-locane hala-bh­ti vyÃko«a-ÓoïÃbja-yug- gaÇgÃ-bhrÃnti-bharÃkarà madhukarÃ÷ koÂir gatÃ÷ kÆÂatÃm | kiæ ca k«auïi-ÓaÂhà haÂÃd agharipos teja÷ prasuptaæ yaÓasy udbuddhaæ kila vardhituæ tad iti te vÃrdhiæ gatiæ saÇgatÃ÷ ||JGc_1,33.74|| [175] k­«ïa uvÃca-hanta mahar«e ! bÃÂa-ghaÂita-nyÃyenÃpi mama vraja-sambandhibhi÷ samaæ samanvaya÷ kiæ na bhavità ? [176] ­«ir uvÃca-bhavità | yatas tad eva v­ttaæ kramata÷ kramate sma | [177] tathà hi-yadà rÃmas tÅrtha-yÃtrÃæ kari«yati, yasyÃÓ cÃnte bhÅ«mÃdi-ÓÃntatÃ-prÃnte duryodhana-vadha÷ sampatsyate, tasyÃ÷ prÃg yadà kadÃpi sÆryoparÃga÷ sÃgaravat parva-garimÃïam Ãgantà | yaÓ caivaæ varïayi«yate- grasta-sÆryeïa tamasà tamasà vyÃpi tad dinam | udite hari-vaktrendau smerÃjani kumudvatÅ ||JGc_1,33.75|| iti | tadà tu- kaæsa-pratÃpitÃ÷ sarve vayaæ yÃtà diÓaæ diÓam | etarhy eva puna÷ sthÃnaæ daivenÃsÃditÃ÷ svasa÷ ||JGc_1,33.76|| iti | [BhP 10.82.21] [178] ÓrÅ-vasudeva-vacanÃt kaæsa-vadhÃn nÃtivyavadhÃna-kÃle kuru-bhuvi suvimala-jÃtÅyà bhÃratÅyÃ÷ prajÃ÷ prÃya÷ prayÃsyanti | yatra yudhi«ÂhirograsenÃdi-saæsaktÃnÃæ bhavadÅya-mahi«Âha-bhaktÃnÃæ samÃgama÷ parame«Âhi-go«ÂhÅm api kani«ÂhÃæ kari«yati | [179] kiæ bahunÃ, bhavÃn api tatra bhavità | vraja-vÃsi-tatir api vrajità | yata÷ parimilanÃya parasparam adhikam abhikatÃæ gatÃnÃæ lak«ya-mÃtraæ tvad-Ãdikaæ lak«yate | [180] k­«ïa÷ sÃsram uvÃca-tatas tata÷ ? [181] ­«ir uvÃca-tataÓ ca- yathÃrka-tapto jala-bindur indunà nidÃgha-dagdhaæ vipinæ payomucà | vi«Ãrditaæ vÃrbhavatà vilokyate saÇgÃt tathà tvad-virahÅ tvayà vraja÷ ||JGc_1,33.77|| [182] k­«ïa÷ sa-gadgadam uvÃca-tatas tata÷ ? [183] ­«ir uvÃca-tataÓ ca- mÃtà tÃta÷ pit­-sahacarà bhrÃtaro bandhu-vargà dÃsà h­dyÃs tava nija-janÃ÷ kecid anye ca tatra | prÃpsyanti tvÃæ bhavati ca bhavi«yanti te' nanya-cittÃs te«v ÃveÓÃd bahu«u bhavità naika-cetà bhavÃæs tu ||JGc_1,33.78|| tataÓ ca- tvaæ vrajeti nija-prema gopayann iva vatsyasi | vrajas tu sva-guïais tatra sarva-preyÃn bhavi«yati ||JGc_1,33.79|| tatra ca- yadà yadà drak«yati tÃæ bhavÃæs tadà pÆrïaæ samÆrïo lavità d­Óor jalam | bhavantam apy evam amÅ yathÃmunà kaïÂhÃntam antar h­dayaæ nirotsyate ||JGc_1,33.80|| [184] tad evaæ vaiÓÃkham Ãrabhya var«Ã yÃvad atihar«Ãt tvÃæ nirïime«am eva nirvarïayantas te vraja-vÃsina÷ saævatsyanti | tad-ante sad-anÆkaÂayà labdha-mÆka-sthiti«u ÓrÅman-nandÃdi«u te«Ãm Ãnakadundubhi-prabh­tÅnÃæ parama-snigdhÃnta÷-karaïatÃæ vilocya jÃta-putra-pautrÃvalokanena k«iti-vipak«a-pak«a-prÃyatÃvakalanena ca svasminn aviÓvasti-srastita÷ samÃÓvastim api vilokya sarva-Ólokya-carita÷ sahÃyÅk­ta-balarÃmoddhava-rohiïÅkatayà tai÷ saha nija-v­ndÃvana-vraja-darÓanam ekÃnte mantraïÃ-pÆrvakaæ vicintya niÓcintya ca ÓrÅman-nandÃdÅn sa-sÃntvaæ mÃthurÃn eva prasthÃpayi«yasi | [185] idam eva bÃdarÃyaïir apy Ãha tata÷ kÃmai÷ pÆryamÃïa÷ sa-vraja÷ saha-bÃndhava÷ [BhP 10.84.67] ity Ãdinà k­«ïe kamala-patrÃk«e saænyastÃkhila-rÃdhasa÷ [BhP 10.65.6] iti pÆrvoktes tvad-Ãgamana-tÃtparyà eva te«Ãæ kÃmà iti | prasthÃpana-samayatas te«Ãæ viÓe«ÃvasthÃ-varïanaæ tu tat tad asmÃkaæ buddhim Ãst­ïotÅty alam ativistareïa | [186] k­«ïa uvÃca-asmad-avasthÃæ tu varïaya | [187] ­«ir uvÃca-kuru-sthalÃt kuÓasthalam Ãgatya sthita÷ sa bhavÃn pÃï¬ava-rÃjena rÃjasÆya-mantraïÃyÃsmad-dvÃrà nimantritaæ sann indraprasthaæ prasthÃsyate | [188] tataÓ ca satvaraæ gatvà bhÅa-prabh­taye dik-sÅma-vijaya-yaÓÃæsi dattvà bhÅma-dvÃrà jarÃsandhaæ hatvà tat-k­ta-bandhÃni n­pa-v­ndÃni mocayitvà vijitena rÃja-vrajena yudhi«Âhiraæ rocayitvà rÃjasÆyena yÃjayi«yasi | tatra jarÃsandha-ghÃtanaæ, yathÃ- bandhaæ bandhaæ yam anu mumuce taæ jarÃsandham enaæ hanyÃm addhà svayam atha yadi Óravyam etan na tarhi | itthaæ k­«ïa tvam iha kalayan bhÅmasenena yuddhÃd dharyÃd daitya-prak­tim amukaæ ghÃtayi«yasy asy upetya ||JGc_1,33.81|| [189] milad-artana-giri-garta-vartamÃna-n­pÃïÃæ k­payà mocanam, yathÃ- kÃrÃgÃrÃndha-tÃmisra-bandhÃd andhÃyitÃn n­pÃn | svarÆpa-d­«Âibhi÷ s­«Âa-d­«ÂÅn parikari«yati ||JGc_1,33.82|| [190] rÃjasÆyam, yathÃ- nirjitya k«itipati-maï¬alÃni pÃï¬o÷ putrais tÃny anugamitÃni saÇghaÂayya | cedÅÓaæ sadasi nihatya tad-viruddhaæ te«Ãæ tad-viracayitÃsi rÃjasÆyam ||JGc_1,33.83|| yaj¤e tasmin n­loko n­pati-tad-adhipà vipra-viprar«i-varyÃ÷ svargasthÃ÷ svarga-pÃlÃs tridaÓa-munivarÃ÷ kiæ ca vedhÃ÷ ÓivÃÓ ca | d­«Âyà ÓrutyÃpi tat tad bahuvidha-bhagavad-rÆpa-v­ndasya vij¤Ã÷ paÓyanto rÆpam etat tava kim api muhur vismari«yanti sarvam ||JGc_1,33.84|| [191] tad evaæ rÃjasÆyaæ santÃnya kuntyÃ÷ santÃnÃn sammÃnya yadà dvÃrakÃyÃæ gantÃsi, tadà sÃdhÆnÃæ Óalyaæ ÓÃlvaæ lohamaya-vyoma-cÃri-pÆryà parÃg eva tÃm ÃvÃrya d­«Âvà pÆryamÃïa-päcajanya÷ sannÃti-prayatnatas taæ deva-sapatnaæ hani«yasi | tataÓ ca- krudhyan krudhyat-saubha-puraæ vyomÃdhva dvÃrakÃrudham | dhvaæsayi«yasi tad yadvat tripuraæ tripurÃntak­t ||JGc_1,33.85|| [192] atra ca gÃyanti- Ƭumbare k­mis tÃvan nijìambara-garvita÷ | yÃvan na danti-dantÃnÃm anta÷ patati tat-phalam ||JGc_1,33.86|| [193] k­«ïa uvÃca-adyÃpi kati-vilambà vraja-bhÆ-gati÷ ? [194] ­«ir uvÃca-ÃyatÃv evÃyÃtà ÓrÆyatÃm | [195] tad etat procya mahar«iïà manasi procyate sma-e«Ã ca kalilokair viralair evÃvakalayi«yate | asyà hi bahirmukhÃn pratavaguïÂhayitum antarmukhÃæs tÆtkaïÂhayituæ mahar«ibhi÷ parok«a-prÃyÅ-k­tÃyÃ÷ khalv asmad-Ãdi-saævÃdamayyÃ÷ ÓrÅ-bhÃgavata-bhÃrata-pÃdmÃdÅnÃm eka-vÃkyatÃ-karaïata eva Óakyà pratÅtir iti | tad idaæ ca ki¤cana mad-upadeÓa-nidigdhaæ madhukaïÂha-snigdhakaïÂhÃbhyÃæ prÃpta-k­«ïopakaïÂhÃbhyÃæ k«Åra-kaïÂhÃbhyÃm api sva-kaïÂhÃd eva campÆ-dvayam apÆrva-racanayà sampÆrïaæ kurvadbhyÃm uttara-campÆttara-bhÃgam a¤cadbhyÃæ tat-tac-chÃstra-mata-vistÃraïayà prasto«yate, tad eva samasya vicÃryate | [196] yadà ÓÃlva-yuddham udbuddham, tadà pÃï¬avÃnÃæ durodara-daï¬a iti vana-parva-kathà | ÓÃlvasya tu prÃïÃn daï¬ayitvà madhu-pura-dvÃri vakratÃ-caï¬aæ savidÆratha-dantavakra÷ khaï¬a-khaï¬aÓa÷ khaï¬itaÓ ca, tenÃnena bhaviteti pÃdmottara-khaï¬a-prathà | tad-anantaraæ ca punar vrajÃgamanam asya mahÃdeva-devyÃ÷ saævÃda-rahasya-maye tatraiva spa«Âaæ ni«ÂaÇkyate | yat khalu satya-saÇkalpatayÃnalpa-samaj¤Ã-vij¤ÃtÃnÃæ ÃyÃsye iti dyotakai÷ [BhP 10.41.17], Ãgami«yaty atidÅrgheïa [BhP 10.46.34] ity Ãdi-bahutarÃd bhagavad-bhÃgavatÃnÃæ pratij¤ÃnusÃrÃt ÓrÅmad-bhÃgavatenÃpy udbhÃvitam | na kevalaæ pratij¤Ã-mÃtraæ tatra pratÅti-pÃtrÅk­tam, kintu tad-Ãgatir apy adhigatÅk­tam | [197] tathà hi prathame dvÃrakÃ-prajÃ-vacane-yarhy ambujÃk«ÃpasasÃra bho bhavÃn kurÆn madhÆn vÃtha suh­d-did­k«ayà [BhP 1.11.9] iti pratyak«aæ lak«yate | na ca tat tu kÃlÃntara-gatam | kuruk«etra-yÃtrÃyÃæ hi sphuÂam asya vacanaæ tasya tat-kÃlatÃm eva racayati | tathà hi- api smaratha na÷ sakhya÷ svÃnÃm artha-cikÅr«ayà | gatÃæÓ cirÃyitä chatru-pak«a-k«apaïa-cetasa÷ ||[BhP 10.82.41] iti | [198] vidÆrathÃntaÓatruvadham evÃvavadhim atra karoti nÃnyad iti | tad evaæ sthite tad-anantaraæ ca labdhÃntaratayà tenÃnena te«Ãæ prak­ti-jÃgocara-prak­ti-svapadÃvirbhÃvanaæ ca tatra pÃdma evodbhÃvaitam | tad api brahma-hrada-majjana-tad-unmajjanÃd anantaraæ tad-darÓitavata etasya caitadÅyÃnÃæ cÃbhiprÃyeïa ÓrÅmad-bhÃgavatenÃbhipretam | api na÷ svagatiæ sÆk«mÃm [BhP 10.28.12] iti, na veda svÃæ gatiæ bhraman [BhP 10.28.14] iti, gopÃnÃæ svaæ lokaæ [BhP 10.28.15] iti, k­«ïaæ ca tatra chandobhi÷ stÆyamÃnam [BhP 10.28.18] ity anena | ataeva skÃnde- vatsair vatsatarÅbhiÓ ca sarÃmo bÃlakair v­ta÷ | v­ndÃvanÃntaragata÷ sadà krŬati mÃdhava÷ || sadà sthiti-prayogaÓ cÃtra vaikuïÂha-nÃthasya dhruva-gajendrÃdy-artham anyatra gamanena vaikuïÂha iva ÓrÅ-vrajendra-nandanasya mathurÃdi-gamanena sadà v­ndÃvana-ramaïam api na bÃdhyate | [199] atredaæ vicÃrayÃma÷- jananÅ-veÓa-sambandhÃbhÃsÃt pÆtanikÃpi sà | janaÅ-gatim avrÃjÅd iti kaimutya-yogata÷ ||JGc_1,33.87||upak­«ïaæ k­«ïa-gho«a÷ sugo-gopaæ tad Ãpsyati | atidu÷khaæ du«pratÅpaæ tad golokaæ sa-Óarma ca ||JGc_1,33.88|| kiæ ca- sÃÇgaæ yÃvad vaibhavaæ ca vraja÷ k­«ïaæ vraji«yati | sa-k­«ïam anuk­«ïaæ yo dhÃsyate ca sa-rÃmakam ||JGc_1,33.89||sadvÃdaÓa-skandham evaæ ÓrÅ-bhÃgavatam Åk«ate | yathÃ-Óakti-budho' nyasya Óakti-prati na vidyate ||JGc_1,33.90|| [200] tad evaæ vim­«ya tu ÓrÅ-devar«i÷ spa«Âam Ãca«Âa- [201] yadà tvaæ rÃjasÆyata÷ sukhaæ sambhÆya svÃlaya-calanÃrambhaæ sambhÃvayi«yasi, tadà vakrabhÃva-cakrata÷ Óakram api jigÅ«ur dantavakras tvÃæ kevalaæ sarva-caÇkramaïa-cakravalaæ vitarkayan balena balena ca vinÃbhÆtena tvayà kevalena gadÃyuddham adhvany anivicchan madhupurÅm Ãgantum urÅkari«yati | tÃm Ãgatya ca gatyantaraæ cintayan man-mukhatas tava dvÃrakÃ-saæmukha-prasthÃnaæ ÓÃlva-saæsthÃpanaæ cÃsthÃya sadyas tvÃæ praty eva du÷sthÃtmatayà prasthÃsyate | [202] tadaiva ca mano-juti-vibhÆti-mayena mayà kathanayà nija-vraja-gamanÃya tad evÃspadam Ãspadaæ kurval-labdha-manorathas tÃd­Óa-divya-rathaÓ ca tvaæ tat-k«aïam eva mathurÃ-pura-dvÃri prÃpta-gati-prathas taæ gadÃvantaæ ni«krÃmantaæ drak«yasi, srak«yasi ca tvÃæ prati krÃmantaæ taæ prati gadÃæ srak«yante ca, pratyastrÃïÅva tvad-Ãbhimukhyena karÆ«a-mukhyena tena caidyenaiva sÃtma-jyoti«kà ni«kÃsya prÃïÃ÷ | [203] tatra ca Óloka÷ khalv ayam- bhÅmasyÃhaæ tulya-saævid-gadÃyà dvandvÃghÃte mÃdhavaæ mÃgadhÃbham | jitvà rÃjyaæ mÃthuraæ sÃdhayi«yÃmy evaæ naÇk«aty e«a ko dantavakra÷ ||JGc_1,33.91|| tataÓ ca- dantavakra-citÃ-vahni-prÃye krodhe tava svayam | vidÆrathaÓ ca bhavità dÆrata÷ krÆra-kÅÂavat ||JGc_1,33.92||[204] tad evaæ dantavakraæ vidÆratham api vidÆratas tadà gadÃ-cakra-ghÃtaæ ghÃtayitvà sva-vacana-satyaÇkÃra÷ svajana-h­d-rujÃm agadaÇkÃra÷ svÅya-mukhÃnÃm astuÇkÃra÷ ÓrÅmad-vraja-virÃjamÃna-rÃja-kumÃra÷ svaka-vraja-kulam eva bhavÃn mathurÃ-bhavÃn anuyok«yate | tat tu sarvaæ pragìha-bhÃvam avagìhaæ kuruk«etrÃd Ãgater arvÃg-bhavad-Ãgamana-maryÃdÃbhyantarÅïa-kÃlaæ kÃlam iva cÃlayituæ punar api sudinÃyamÃnatÃæ pratipÃlayituæ samprati yamunÃ-pÃrÅïaæ jÃtam ity avakalayyÃnukÃmÅnena nija-divya-vimÃnena samuttÅrya divi«adbhi÷ kusumair avakÅryamÃïa÷ sahasà tad-vÃsaæ cÃsat tu mud yok«yate | [205] uttÅrïe ca tvayi sarvata÷ kÅrïena ninitÃÓe«eïa ratha-ghargharita-viÓe«eïa tvad-Ãgamanam eva manvÃnÃs tvat-parimala-valanena tu niÓcinvÃnÃ÷ sarva-vidhà eva tvad-ekÃdhvÃnata÷ pradhÃvanam eva tanvÃnÃ÷ ÓrÅman-nandÃdy-abhidhÃnÃ÷ sannidhÃnaæ vinÃpi Óikhaï¬i-maï¬alavad amÅ mÃrtaï¬a-maï¬ala-stha-megha-khaï¬am iva divya-rathÃrƬhaæ tvÃm agƬhaæ niÓÃmya samya-gƬha-pramada-bahala-kolÃhalaæ kalayi«yanti | [206] kalayantaÓ ca stambha-sveda-romodbheda-svara-bheda-rodana-vibheda-pralaya-mayatayà spandanam apy avindamÃnÃ÷ syandanÃd dÆratas tad-avasthà eva sthÃsyanti | [207] tvaæ puna÷ sahasà rathÃd avatÅrya te«Ãæ pathà yathÃ-vÅryaæ dhÃvan sakala-gÅrvÃïa-vikÅryamÃïa-kusumÃdi-vÃditrÃdi-k­tamÃna÷ sarvathÃpy asambhÃvita-samÃna÷ param Ãsaktyà sarvÃn api tÃn anarvÃcÅna-Óaktyà ca p­thak p­thag eva ca yugapad eva ca saÇgacchan samÃliÇgaæs tat tad aÇga-saÇgataæ svÃÇgam apii na tato bhinnam aÇgÅkari«yasi | [208] te ca tathà ÓokÃpanudaæ datta-mudaæ tvÃæ labhamÃnÃ÷ sarve janyavas tvad-ananyaæ-manyà bhavi«yati | [209] tathà ca gÃsyate- yadà yÃta÷ k­«ïa÷ punar api yadÆnÃæ nagaratas tadà gopÃ÷ so' pi prati-nijam adhur moda-nivaham | vyatiÓli«Âà yarhi pratijanam idaæ nÃjani manÃg ayaæ k­«ïa÷ k­«ïa÷ kim aham iti tarhi sphuÂataram ||JGc_1,33.93|| yata÷- yadvat kalyantimÃnÃæ suk­ta-virahiïÃæ satya-dharmÃvatÃra÷ p­thvÅ-sthÃnÃæ mahÃvagraha-hata-vapu«Ãæ var«ukÃbda-pracÃra÷ | ÃkÆpÃra-hradÃnÃæ muni-h­ta-payasÃæ navya-gaÇgÃ-prasÃras tadvad go«Âha-sthitÃnÃæ tava viraha-rujÃæ hanta te saÇga-sÃra÷ ||JGc_1,33.94|| [210] atha cirÃya pratimÃvat labdha-tvat-pari«vakti«u vraja-jana-vyakti«u pÆrvam avyaktÅbhÃvam Ãpannà madhumaÇgala-pÆrïÃbhyarïà paurïamÃsÅ sa-v­ndà v­ndà ca samam apracchannatÃæ gacchantÅ tu sukha-saæmÆrcchanÃn mÆrcchÃm iva gatÃbhyas tÃbhya÷ sÃbhyasÆyam iva kramÃd bahir v­ttiæ yacchantÅ tad-vanikÃyÃæ tan-nikÃyam upaveÓayi«yati | [211] tathà ca kathayi«yanti- k­«ïaæ madhya-gataæ vidhÃya pitarau tad-bhrÃtara÷ strÅ-gaïÃs tan-mitrÃïi kuÂumba-saævalanayà cÃnye cirÃt prÃptita÷ | mu¤canta÷ sphuÂam aÓru tasya sukhadaæ cÃrÆpa-cÃraæ ciraæ vism­tya sthagita-kriyÃ÷ samabhavan mÆkÃÓ ca vaisvaryata÷ ||JGc_1,33.95|| [212] tvaæ tu tatra strÅ-kumÃraæ putra-pautraæ kubja-vÃmanaæ dÃsÅ-dÃsam api sarvaæ yathÃyathaæ to«ayi«yasi | [213] dÃrukas tu dÃruvad eva dÆrasthitas tat-prema-vaÓyatayà kautukam iva drak«yati | [214] tataÓ ca tatrÃsÅnà paurïamÃsÅ kupitevÃlapi«yati-ahaha kim idam avidanta iva kurvanta÷ stha ? pathi pariÓrÃntam imaæ katham iva na viÓrÃntaæ kurutha | [215] tad evaæ jÃta-camatkÃrÃbhyÃæ tat-pariÓrama-kÃtarÃbhyÃæ mÃtgara-pitarÃbhyÃm ubhayata÷ sva-sva-bhajanÃk­tÃliÇganamaya-praïaya-ce«Âita÷ sarvair eva ca parito ve«Âita÷ sva-go«Âha-prako«Âha-madhyaga-ÓakaÂa-ghaÂÃ-ghaÂita-vÃÂam avÃpsyasi | [216] tataÓ ca te sarve bhavat-paricaryÃ-maya-parisaryÃk­ta÷ sambharamam evÃcari«yanti, na tu kÃrya-kramam | tathà hi- ||JGc_1,33.96|| MISSING! yarhy ÃgantÃsy aghahara cirÃd dvÃrakÃtas tadà te sarve' py ete vraja-jani-janà Óre«Âha-madhyastha-nighnÃ÷ | dhÃvanto' pi pratidiÓam aho tat-tad-ekaika-kÃryaæ kurvanto' pi sthagita-k­titÃm eva yÃsyanti hanta ||JGc_1,33.97|| yadyapi gopÃ÷ samyak paricarituæ tvÃæ na tarhi Óak«yanti | tad api na tat-pramadÃm­ta-bhogÃs tvÃmÅ sadaiva pok«yanti ||JGc_1,33.98|| [217] tad Ãrabhya ca- kiæ bhoktavyaæ kvÃsitavyaæ svapanÅyaæ kva vÃmunà | iti mÃtrÃdi-dhÅ-yÃtrà nÃtrÃyÃsyati t­ptatÃm ||98|| sakhÃyante sukhÃdhÅnà vismari«yanti sarvakam | smari«yanti tu tÃæ tvat-kÃæ puna÷ saæÓle«a-navyatÃm ||JGc_1,33.99||dÃsÃÓ ca tava dÃÓÃrha punar ÃÓÃæ sva-mÆrti«u | dhÃsyanti sevÃ-sudhayà vidhÃsyanti yad Ãplavam ||JGc_1,33.100||gÃva÷ prÃgvad bhavat-sphÆrti-prabhÃva-sthita-tad-daÓÃ÷ | tadvad eva sadaivÃmÆr dhÃsyanti pramadaæ tvayi ||JGc_1,33.101||ÓiÓava÷ paÓavaÓ caiva vayÃæsi ca payÃæsi ca | ye' nye h­dyà janà h­dyÃs tava te«Ãæ tu kà kathà ||JGc_1,33.102|| [218] kÆrmasyeva smaraïÃnubhÃvena tava tena tvadÅyÃ÷ pÆrvavad eva hi te sthÃtÃra÷ | tathaiva vrajÃd baladeva÷ kuÓasthalÅm ÃsÃdya tvayi nivedayi«yati | yathà ÓrÅ-hari-vaæÓe- tathaivÃdhvaga-veÓena sopaÓli«Âe janÃrdanam | pratyagra-vana-mÃlena vak«asÃbhivirÃjatà || upavi«Âaæ tadà rÃmaæ papraccha kuÓalaæ vraje | bÃndhave«u ca sarve«u go«u caiva janÃrdana÷ || pratyuvÃca tadà rÃmo bhrÃtaraæ sÃdhu-bhëitam | sarve«Ãæ kuÓalaæ k­«ïa ye«Ãæ kuÓalam icchasi ||[HV 83.53,55-6] iti | [219] tad evaæ sthite' pi tadà tava sadà vrajÃvasthiti-pratÅtis tu te«Ãæ nÃtijani«yate | syandanaæ tad atra tad-avastham eva sthÃpitam astÅty anÃsthÃ-bhÃvanayà | [220] kiæ ca, tava savayasa÷ pravayasa÷ pratÅdaæ pratÅpam Ãvedayi«yanti | priya-vayasyasya nÃtiasaumanasyaæ manasy abhyasyate | yato janitÃnurÃga-janatÃsu tÃsu prÃg iva nÃnurÃgaæ jÃgaram Ãgamayati | tÃÓ ca tathà d­«Âvà lagita-du÷kha-sthagitatayà Óu«kà iva ti«Âhanti | [221] tad etad Ãkarïayanta÷ prÃpta-kadanÃntaratayà vivarïavadanÃnte tvan-mÃtara-pitarÃdaya÷ kÃtaratÃm avÃpsyanti | [222] tvaæ tu jantu-mÃtra-citta-j¤as tad vij¤Ãya svayam eva tÃn vij¤Ãpayi«yasi-kathaæ bhavanto nÃdyÃpy ÃnandÃd udbhavanto d­Óyante | [223] sarve tu sagadgadaæ gadi«yanti-asmÃkam Ãnanda-kÃraïaæ tvad-avadhÃraïa-padavÅæ vindata eva | [224] atha tvaæ vak«yasi-bìhaæ kintu yena bhavadbhi÷ sandihyate, so' yaæ ÓatÃÇga÷ sÃÇga-bhavat-kÃrya-saÇgamanÃya saÇge rak«itatayà lak«yate | yathà vÃnyathà j¤Ãpayatha, tathà prathayi«yÃmi | etad eva prÃg eva niveditaæ mayÃ- yÃta yÆyaæ vrajaæ tÃta vayaæ ca sneha-du÷khitÃn | j¤ÃtÅn vo dra«Âum e«yÃmo vidhÃya suh­dÃæ sukham ||[BhP 10.45.23] iti | [225] j¤ÃtÅn iti yu«man-madhyata evÃsau vÃsa÷ sambhavi«yati, dra«Âum iti tatra ca yu«mad-darÓanam evÃsmÃkaæ puru«Ãrtha ity artha÷ | yad và dra«Âum iti darÓana-vi«ayÅ-bhavitum ity artha÷ | athÃpi bhÆman mahimà guïasya te viboddhum arhaty amalÃntarÃtmabhi÷ [BhP 10.14.6] ity atra bodha-vi«ayÅ-bhavitum itivad etad uddhavena ca bhavatsu samudbuddhaæ cakre- Ãgami«yaty adÅrgheïa kÃlena vrajam acyuta÷ | priyaæ vidhÃsyate pitror bhagavÃn sÃtvatÃæ pati÷ || hatvà kaæsaæ raÇga-madhye pratÅpaæ sarva-sÃtvatÃm | yad Ãha va÷ samÃgatya k­«ïa÷ satyaæ karoti tat ||[BhP 10.46.34-5] iti | [226] sÃtvatÃæ patir api pÆrïa-«a¬aiÓvarya-sampattir api pitror yuvayor vrajeÓitro÷ parama-sukha-Óriyaæ sadà svalÃlanÃ-rÆpaæ priyaæ vidhÃsyate | tatrÃpy acyuta evÃvasthÃsyate, yatas tat tato hetor adyÃpi satyaæ Óapathaæ karoti, kurvann eva vartata ity artha÷ | tad anenaiva nayena bhavatÃæ praïayarïaæ vinayeya, na tu manÃg api gamanÃgastvena | tathà hi- pitrÃdi-pratirÆpa-rÆpa-vasudevÃdi-pratÅghÃtajÃd- du÷khÃt kaæsa-vinÃÓanÃrtham agamaæ ÓÅghrÃæ niv­ttiæ vidan | tatrÃsÅt suh­dÃæ manoratha-tatir yuddhÃyatir durh­dÃæ caivaæ tad-vyasanaæ samÃpya yadi ca prÃgÃæ kva và yÃmy aham ||JGc_1,33.103|| iti | [227] tata÷ ÓrÅ-vrajeÓvarÃnumatyà pratyÃsannÃ÷ sarve' pi prÃrthayi«yante | evaæ ced iha ca tava dvÃrakÃ-vad eva bahala-g­ha-b­æhaïÃya sp­hayÃma÷ | anyathÃ-karaïaæ tu yad asmÃkam adhanyatÃæ vahatÅti | [228] tad etad Ãkarïya bhÆmiæ nirvarïya tvaæ tu tasminn asantu«Âa iva cetasi cintayitÃsi-g­ha-Óabda÷ khalv ebhir g­hiïÅ-paryÃyatayà paryavasÃyita÷ | tatra ca hanta mama svÃntaæ kÅd­Óaæ vÃmÅ vidhÃsyantÅti | [229] atha punar vibhÃvayitÃsi-bhavatu, pÆrïa-j¤Ãna-tÆrïa-vidhÃnà ca paurïamÃsy atra sarvaæ Óarma nirmÃsyati, na tv anyathÃkarmatÃæ dhÃsyatÅti | vaktavyaæ tu vak«yasi | tarhi rohiïÅ-mÃtà rauhiïeya-bhrÃtà ca dvÃrakÃgÃrÃd ÃkÃraïÅyau | tÃv eva sarvam arvÃg-bhÃvyaæ nivedayi«yata÷ | [230] atha punar dÃruka-sÃrathiæ prati prathayi«yasi-bho sÃrathe ! saratha÷ prathamÃnayÃtyantÅnatayà bhavÃn yadu-bhavanam ÃsÃdya sadya÷ ÓrÅmad-bhrÃtaraæ tan-mÃtaraæ ca prÃpayeti | punar vicÃrya vak«yasi-hanta ! tam uddhavam apy Ãnayeti | [231] tatas tad-vandanÃruke dÃruke pavanam anuharamÃïena yÃnena muhÆrta-mÃtrÃrdhatais tai÷ sÃrdham Ãgate tasmin vismita-manasa÷ ÓrÅman-nandÃdaya÷ paramÃnandÃÓayatayà sahasà bhavad-Ãgamanavad eva sahasà mahasà todyamÃnÃtodya-vrajaæ tan-nijÃlayam Ãne«yanti | [232] gate«u ca dine«u tri-cature«u rÃmÃdayas te vrajasthÃbhir ucitam eva tubhyaæ rocayi«yanti- ye«Ãæ prema-guïair yas tvaæ baddha÷ su«Âhutayà hari÷ | tasya tair viniruddhà ye kuryus te katham anyathà ||JGc_1,33.104|| [233] sarve ca militvà nirïe«yanti mÃnyÃ÷ kanyÃ-vicÃram | kÃtyÃyanyÃrÃdhikÃs tÃ÷ kanyà dhanyÃdaya÷ sanyÃyatÃm arhantÅti | [234] rÃmoddhavau tu parama-ni«ïÃtau k­«ïavaj j¤Ãtvà tÆ«ïÅm evÃvasthÃsyata÷ | [235] tatas tad-artham Ãrambhe labdha-sambhede vraja-pati-jampatÅ pÆrïa-mano-gatÅ pÆrïimÃbhyarïam ÃsÃdya sadyas tasyÃæ varivasyÃ-pÆrvakaæ sarvaæ nivedayi«yata÷ | [236] sÃpi vak«yati-tad api bhadram eva, kintu varyÃ÷ parama-varyà rÃdhÃdaya÷ kathaæ và na svÅkÃryÃ÷ ? [237] tau tu sa-vailak«yaæ vak«yata÷-kÃ÷ khalu rÃdhikÃdy-abhidhÃ÷ ? sà vak«yati-dhanyÃnÃæ v­«abhÃnv-ÃdÅnÃæ kanyà eva | punas tau vak«yata÷-sudhy-Ãdi-guro ! na budhyÃmahe | ni÷Óodhyaæ tu bodhyatÃm | sà tu sa-hÃsaæ vak«yati-yathà kÃtyÃyany-ÃrÃdhikÃnÃæ kanyÃtvam evam anyÃsÃæ rÃdhikÃdikÃnÃm api | tau punar utphulla-nayanaæ vak«yata÷-vispa«Âaæ kathyatÃm | yadi vi«aya-maye' py asmÃd­Ói k­pÃ-vi«ayatÃcaryate | sà vak«yati-bhavanta÷ khalv idaæ nÃnubhavanta iva santi | yat punar adyÃpi kanyà eva tà dhanyÃ÷ | mÃyÃ-kalpita-cchÃyÃ-prÃyà evÃnyatra pariïÃyitÃ÷ | tac ca svapnavad eva | yasmÃn maryÃdÃlaÇghana-paryÃyatayà tà eva ca ÓayyÃdau paryavasÃyante iti | kiæ tad idaæ ki¤cana bhavantÃv anu sa-vedanaæ nivedayÃmi | tÃs tad ekÃnuraktà mÃd­Óa-sÃntvanayà param adyÃvadhi dhairya-samp­ktÃ÷ | samprati tu tyakta-mÃtrÃtirikta-prÃïa-gÃtrà bhavi«yanti | tÃsÃæ tad idaæ na kevalam aham eva vidaty asmi, kintu sarvÃpi vraja-janatà | tac ca pÆrvam api ki¤cit ki¤cid viÓe«tas tu k­«ïa-k­ta-v­«ïi-sthÃna-prasthÃna-gata-tad-anavasthÃvasthÃyÃm | yata idaæ munayo' pi varïayi«yanti | [238] tatra pÆrvaæ yathÃ-kuja-gatiæ gamità na vidÃma÷; kaÓmalena kavaraæ vasanaæ và [BhP 10.35.17] ity Ãdinà | uttaraæ tu, nivÃrayÃma÷ samupetya mÃdhavaæ; kiæ no ‘kari«yan kula-v­ddha-bÃndhavÃ÷ [BhP 10.39.28] ity uktvÃ, vis­jya lajjÃæ rurudu÷ sma su-svaraæ; govinda dÃmodara mÃdhaveti [BhP 10.39.31] ity ÃdinÃ, k­«ïa-dÆte samÃyÃte uddhave tyakta-laukikÃ÷ [BhP 10.47.9] ity ÃdinÃ, gata-hriya÷ [BhP 10.47.10] ity ÃdinÃ, mÃtaraæ pitaraæ bhrÃtÌn patÅn putrÃn svasÌn api | yad-arthe jahima dÃÓÃrha dustyajÃn sva-janÃn prabho ||[BhP 10.65.11] ity ÃdinÃ, yà dustyajaæ svajanam Ãrya-pathaæ ca hitvà ity Ãdinà ca | [239] atra patÅn putrÃn iti yad uktaæ, tat khalu gauïÅm eva v­ttim anukramya, na tu mukhyÃm iti bhavat-praÓnÃnukrameïa prakhyÃsÃmi | tatra yady anyathà manyadhve, tary evam Ãcak«mahe-narakÃdÃnÅta-guru-kumÃratayà jita-dharmarÃja-dhÃmà rÃjad-aghajin-nÃmà so' yam etad anurakta-jano' py adharmasya kalayÃpi spra«Âuæ dra«Âuæ ca na Óakyata eva | kintu lajjÃ-mÃtraæ tasya tasya ca maryÃdÃ-paryÃpakam iti vastutas tu na kevalaæ rÃgata eva tÃs tÃd­ÓÅæ gati-mÃrgatÃ÷ kintv anÃdi-siddha-svabhÃvatayà tad-vadhÆ-bhÃvataÓ ceti mantra-dra«ÂÃro' pi ni«ÂaÇkayanti | tad etad balarÃmoddhavau ca su«Âhu jÃnÅta iti tÃv api pra«Âavyau, anyathà tÃsu tat-sandeÓa-haratà tayor na deÓa-rÆpatÃm ÃsÅdet | [240] punas tau vak«yata÷-vatsa÷ kim idam anusandadhÃti ? sà vak«yati-sa ca pÆrvaæ ki¤cid anusaæhitavÃn ÃsÅt | uttaraæ tu samyag vidann evÃste | kintu samprati lajjayà nÃvadhÃnaæ sajjayati | tau vak«yata÷-tÃsÃæ tad-artha-prÃïa-jihÃsÃæ kim asau jÃnÃti? sà vak«yati-uktam eva samyag vidann Ãsta iti | [241] yata÷ pÆrvam apy uddhave tathà samudbuddhaæ k­tavÃn, yathà ca tad-vacanaæ satya-vacasaÓ ca gÃsyanti- gacchoddhava vrajaæ saumya pitror nau prÅtim Ãvaha | gopÅnÃæ mad-viyogÃdhiæ mat-sandeÓair vimocaya || tà man-manaskà mat-prÃïà mad-arthe tyakta-daihikÃ÷ | mÃm eva dayitaæ pre«Âham ÃtmÃnaæ manasà gatÃ÷ | ye tyakta-loka-dharmÃÓ ca mad-arthe tÃn bibharmy aham || mayi tÃ÷ preyasÃæ pre«Âhe dÆra-sthe gokula-striya÷ | smarantyo ‘Çga vimuhyanti virahautkaïÂhya-vihvalÃ÷ || dhÃrayanty ati-k­cchreïa prÃya÷ prÃïÃn katha¤cana | pratyÃgamana-sandeÓair ballavyo me mad-ÃtmikÃ÷ ||[BhP 10.46.3-6] [242] atra mat-sandeÓai÷ iti mayy ÃveÓya mana÷ k­«ïe vimuktÃÓe«a-v­tti yat anusmarantyo mÃæ nityam acirÃn mÃm upai«yatha [BhP 10.47.36] iti paryavasÃnair ity artha÷ | mÃm eva dayitam iti, me vallavya÷ ity atra tu viÓe«o' py asti, tasmÃt tad eka-vrata-jÅvana-vratÃnÃæ tad-bhÃryÃïÃæ nÃnyà gatir nyÃyyà | [243] k­«ïa uvÃca-tatas tata÷? [244] ­«ir uvÃca-tatas tau bhÃvayi«yata÷ | satyam asmÃkaæ prakaÂatare' pi loka-dharma-ghaÂanÃnarha-pratikÃre' pi tÃsÃæ vighaÂana-du÷khe yad adyÃpi snu«Ãkaraïa-sp­hà nÃpayÃti, pratyuta sÃtatyata eva tÃsu snu«ÃbhÃnaæ vibhÃti | dharmÃnyathÃ-bhÃve lak«yate | yad avaÓyam ÃyatyÃæ vidita-rahasyatÃm ÃyÃtÅti | tad api prÃpta-kÃlatÃæ kalayati sma | [245] atha tau spa«Âaæ vak«yata÷-rahasyam idaæ lokÃ÷ kathaæ maæsyante | sà vak«yati-mÃyÃyÃ÷ svabhÃva-vyÃpitir iyam avyabhicÃritayà lak«yate, yad avaÓyam ÃyatyÃæ vidita-rahasyatÃm ÃyÃtÅti | tad api prÃpta-kÃlatÃæ kalayati sma | [246] yata÷ sarve«Ãm api sat-saÇkalpÃnÃm upari prabhavator bhavator nigƬhà yà tad-artham utkaïÂhÃ, sà hy adhunà parÃæ koÂim ÃrƬhà jhaÂiti rƬha-kÃryà bhaved eva | tau vak«yata÷-svÅyÃm ananya-sambandhitÃæ tÃ÷ kathaæ vidanti | [247] sà vak«yati-pÆrvaæ sa vo hi svÃmÅ bhavati iti durvÃsaso vacanenÃpi samyaÇ nÃvidu÷ kintu paÓcÃd vidu÷ | [248] tau vak«yata÷-katham iva? [249] sà vak«yati- uddhavena ÓrÅ-k­«ïÃbhiprÃyam anuvyaktÅkaraïÃt | ataevoktam-api bata madhu-puryÃm Ãrya-putro ‘dhunÃste [BhP 10.47.21] iti | [250] tau vak«yata÷-tÃsÃæ ÓvaÓuraæ-manyÃdÅnÃæ ye' nugatÃs te prÃyeïÃnutÃpaæ prÃpsyanti | [251] atha sà tu puru«am iva vak«yati-tat kim ÃsÃæ parama-sÃdhvÅnÃæ mÃdhvÅkavan madhura-snigdhatÃvalitÃnÃæ du«kara-taraïa-du÷kha-bhÃskara-pu«kalatÃpa-Óu«katà so¬havyà | tathà sarva-dhurÅïatÃ-pravÅïasya nija-kula-dhurandharasya govardhana-dharasya durdhara-lajjÃ-bhÃra-sajjanam anumodanÅyam | vastutas tu te«Ãm api na sukha-bhaÇga-prasaÇga÷ yad-dhÃmÃrtha-suh­t-priyÃtma-tanaya-prÃïÃÓayÃs tvat-k­te [BhP 10.14.35] iti ÓrÅ-Óuka-vacanÃd api | tathà ca na vacana-marmÃbhir ÃcaraïÅyam, yathà sarva-sukha-sacanam eva syÃt | [252] tad etan nirÆpya sà puna÷ sahÃsaæ vak«yati-sÃmprataæ pratataæ kutukÃntaraæ bhavadvyÃæ kila nÃvakalitam | yat khalu yu«man-nandana Ãnanda-dyÆte tÃsÃæ patiæmanyÃæst tat-pitrÃdi-paryantaæ sarvaæ jitavÃn | lajjÃm eva sajjan na tad-g­ham ÃnÅtavÃn iti | [253] tad idaæ guptam api k­tam Ãdi-varÃha-nÃmà bhagavÃn api sva-purÃïe sÃk«itayà lak«ayatÅti sarvathÃtra nÃnyathà mantavyam | yathÃ- dyÆta-krŬà bhagavatà k­tà gopa-janai÷ saha | païÃvahÃra-rÆpeïa jità gopyo dhanÃni ca | gopair ÃnÅya tatraiva k­«ïÃya viniveditÃ÷ ||iti | [254] tau vak«yata÷-tat-pitrÃdÅnÃæ tan-mitrÃdÅnÃæ và ko vyavasÃya÷ ? [255] sà vak«yati-te' pi mayopadi«Âaæ tattvÅk­tya p­«Âa-k­tyÃs tad idam uddi«Âavanta÷- aho para-sparÓa-subhÅru yad vapur yat k­«ïasÃra-praïayaika-Óarma ca | tÃsÃæ m­gÅïÃm iva tat-paraæ prati praditsavo vyÃdha-manÃæsi bibhrati ||JGc_1,33.105|| [256] tau vak«yata÷- rÃdhikÃdy-ÃrÃdhikÃnÃæ kà vÃrtà ? [257] sà vak«yati-mat-p­«ÂÃbhis tÃbhir apy evam Ãdi«Âam- yathà sÅtÃ-devyà daÓa-mukha-k­tÃrtir vipad abhÆd yathà và rukmiïyà vivahana-vidhiÓ cedipa-k­te | tathà rÃdhÃdÅnÃæ para-g­ha-gatir yà bata vipat kathaæ tasyà nityà sthitir abhimatà hanta suh­dÃm ||JGc_1,33.106|| [*9] [*9] This verse is repeated in Uttara-campÆ, 31.43. [258] tau vak«yata÷-atha rÃdhikÃdÅnÃm ÃrtÃnÃæ kà vÃrtà ? [259] sà vak«yati- deyam adhÅnaæ kÃrtsnyenÃbhivyÃptyà ca tatra k­«ïe svam | tad-rÆpaæ racayitvà sÃtipratyaya-padÃni tà dadhire ||JGc_1,33.107|| [260] tau vak«yata÷-tÃ÷ kiæ sÃk«Ãd anuyuktÃ÷ ? [261] sà vak«yati-atha kim ? yatas tÃsÃæ marma-prakaÂana-karmaÂhatayà mayà p­«Âam-bho vipaÓcita÷ kÃÓcid evaæ vadanti | tÃ÷ khalu k­«ïe prema-mÃtrÃkharva-sarvasvÃ÷ | premà ca balavad virodhi-sad-bhÃva-milad-bhaya-prayÃsa-pracchÃdana-paricchadatayà yathà vardhate, na tathÃnyathà | [262] tarhi kathaæ tÃsÃm apy anyÃsÃm iva patitayà tat-sampatti-kÃmanÃ-nikÃmam antaranuvartata iti ? [263] tad etad Ãkarïya pÃÂala-paÂala-savarïa-varïinyas tà vara-varïinyas tad idam avarïayanta | [264] hanta ! tÃsÃm eva savirodhas tad-avarodha÷ sambhavatÃ-d­tÅyamÃnà dvitÅya-pati-bhÃvanà ca, na punar anyasyÃ÷ kasyÃÓcid api | yà khalu tad-avarodha-virodha-vächà | sà và kathaæ prema-prathana-mayÅ syÃd iti na budhyÃmahe | [265] asmÃkam yadyapy asau pÃrÓva-gato raho-gatas tathÃpi tasyÃÇghri-yugaæ navaæ navam [BhP 1.11.34] ity eva bodha-vi«ayo bhavati | kintu- budhitÃ÷ pait­ka-janatà buddhÃ÷ ÓvaÓurÃbhimÃnino lokÃ÷ | mÃnitÃ÷ sarve' py asmÃbhir na mato dharmas tu kenÃpi ||JGc_1,33.108|| [266] yad asmÃkaæ bÃlyÃd eva tasmin nija-rmaïatÃ-bhÃvanÃæ dÆrÅkartum Ãgraham urÅkurvanti, tasmÃd asmÃn mà sneha-pe«aæ piï¬hi, kintu svÃbhÅ«Âam eva viÓaï¬hi | [267] atha tau vak«yata÷-bhavatyà kim udbhÃvitam ? [268] sà vak«yati-tato mayà hasitvà Óavasitvà ca tÃbhya÷ pratyÃÓÃ-mÃtraæ pratyÃsÃditam asti | yadi bhavator icchà sam­cchate, tÃs tu daivatas tÃvan-nija-prÃïa-valalbhasya valalbhatvneÃlÃbhÃl labdha-mahÃ-du÷khÃs tatra ca svasyÃnya-hasta-patitatayà jugupsitaæ-manyatà Óu«kÃs tatra ca priyÃpriya-viprakar«a-sannikar«ata÷ prÃpta-mano-dhar«Ãs tatra ca nirantaraæ ÓaÇkamÃnai÷ patiæ-manyÃdibhir maÇk«u maÇk«u-k­ta-nivÃraïa-bhartsanÃdi-nikar«Ãs tatas tata eva ca du÷saha-pre«Âha-viraha-tÅvra-tÃpa [BhP 10.29.10] ity Ãdy-uktatÃd­g-avasthÃbhyo' pi mahÃnurÃgata÷ pŬanÃd bahula-dahanÃkÃra-kÃrÃgÃra-vasatiæ-manyatayà nigÅrïa-sarva-k«aïaæ k«aïam api kalpaæ manvÃnÃ÷ samprati tadÅya-mahÃ-viraha-vaha-samayam atÅtya cÃtmÃnaæ tad-upek«yatÃm apy utprek«ya lajjÃ-mÃtra-paryavasÃnam Ãsajya ca dhik-k­taæ-manyà daÓamÅm api daÓÃæ tanvÃnÃ÷ | kiæ bahunÃ, bahir-anta÷-sukumÃratÃyÃm api kaumÃrata eva vyÃdhÃnubiddha-snigdha-kÃnana-pratyÃsatty-aparityÃgi-m­gÅvat prakhara-darÃpÃra-para-pÃravaÓya-labdha-vicitra-durgati-samplutatayà paÓyatÃæ Ó­ïvatÃm api h­dayaæ dhunvÃnà raso' yam iti manyamÃnena ni«karuïa-kautukena kenacid evopek«ituæ Óakyante, na punar anyena | [269] tau sÃsraæ vak«yata÷-samprati tÃ÷ kÃæ gatiæ matiæ cÃsÃdayanti ? [270] sà vak«yati- kurvanti maunaæ krandaæ và ÓÆnyaæ paÓyati vartma và | k­«ïaæ vächanti m­tyuæ và tÃsÃm evaævidhà gati÷ ||JGc_1,33.109|| [271] punas tau sÃsraæ vak«yata÷-samprati tÃ÷ prati vatsasya kà vidhitsà ? [272] sà vak«yati-tad etat paÓcÃd api niÓcÅyatÃm | yat khalu preyasÃæ premÃk«emaæ tad-bhÃvanÃmaya-premÃnurÆpam eva sva-sthemÃnaæ labhate | na tu svÃgraha-grahilatÃm iti | [273] tau vak«yata÷-manyÃmahe tathÃpy asmatta÷ saÇkocaæ rocayi«yati | [274] sà vak«yati-bhavatÃæ h­di sadà vidyotamÃna÷ so' yaæ tad api vetti, tasmÃn nitÃntaæ nÃnyathà kari«yati | kiæ bahunÃ, bhavad-ÃÓravam anu sarve«Ãm eva saæÓrava÷ pratibhÃti | kim uta tasya ? [275] tau vak«yata÷-tarhi garga-ni«edha-vedhasya kà cikitsà ? [276] sà sa-hÃsaæ vak«yati-sa khalu lÅlÃ-naiyatyam eva tatratya-do«atayÃdhyastavÃn | sva-yajamÃna-hita-samÅhita-sahitatayÃ, na tu parama-Óubha-niveÓa-veÓa-rÆpÃïÃm ÃsÃæ kleÓa-leÓa-praveÓadà sadeÓatà sambhavati | [277] tau vak«yata÷-sampraty asmÃbhi÷ kim iva sopÃnam upeyam ? [278] sà vak«yati-sopÃnaæ mayà copeyam, bhavadbhis tu sarva eva vraja-janà bhojanÃya praïayena nimantrya nimantryantÃm | tarhy anta÷-paÂÅ-k«epÃn naÂÅnÃm ÃkÃra iva tat prakaÂÅbhavi«yati | [279] tau vak«yata÷-yathÃj¤Ãpayanti vij¤ÃnÃcÃrya-varyÃ÷ | [280] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [281] ­«ir uvÃca- tata÷ sà pratyak«ata eva tÃv abhi bahulam abhivadantÅ g­hÃya prahÃpayi«yati | [282] atha kathakasya mana÷-kathÃ-tataÓ ca pÆrïimà manasi viviveca-ÓrÅ-k­«ïa-lÅlÃyÃm anÃdi-siddhaæ ÓrÅmad-bhÃgavatam eva mukhyaæ pramÃïam | [283] tatra yà khalu rÃsa-yoge yoga-mÃyÃm upÃÓrita÷ [BhP 10.29.1] ity anena nitya-vyakti-svarÆpa-Óakti-v­tti-viÓe«akà yà yogamÃyà tan-nirvÃhakatayà bÃdarÃyaïinà samudÅritÃ, sà punar aham eva | tatra tena rÃsaæ prakÃÓaæ parÅk«it-pari«adi varïayitvà tatra prÃptam avarïa-tritayaæ nirasya rasyatayà samÃhitam | tathà samprati vraje' pi tat-prasaktam iti j¤Ãtvà mayÃpi samÃdheyam | tatra tejÅyasÃæ na do«Ãya [BhP 10.33.29] itivad atrÃpi yadyapi narakÃd ÃnÅtà ity Ãdinà tal-lepa-sambhÃvanÃpayÃpitaiva | [284] atha para-dÃra-vÃra-samÃhÃra-kÃraïÃn ÃcÃraÓ ca yathà gopÅnÃæ tat-patÅnÃæ ca [BhP 10.33.25] ity anena yaæ parihÃram Ãpitas tathÃtrÃpi tÃÓ ca na kevalaæ rÃgata eva tÃd­ÓÅæ gatim ÃgatÃ÷ ity Ãdinà tÃsu tadÅya-nityÃÇganÃ-bhÃva-vyaÇgata÷ sa ca sÃÇgÅ-k­ta÷ | [285] tathÃpi nÃsÆyan khalu k­«ïÃya [BhP 10.33.37] itivad asÆyÃbhÃsavattayà sambhÃvitÃs tat-patiæ-manyÃ÷ samÃdhÃtavyÃ÷ | tac ca tad-rahasyaæ pÆrvaæ guptam ÃsÅd iti mÃyÃ-dvÃrà yathÃ-guptaæ samÃhitam | sÃmprataæ tu vyaktam abhÆd iti tathà tad-dvÃrà vyaktam eva samÃdheyam | yena ca sarve«Ãm api sarva-samÃdhÃnam Ãdheyaæ bhavitÃ, anyathà tat-tat-karaïaæ v­thÃ-paraæ syÃt iti | [286] atha spa«Âam Ãca«Âa--[287] ­«ir uvÃca-dinÃntare tu sarva-nimantraïÃyÃæ yathÃ-v­ttÃnte vartite sarvÃ÷ sÃdhÃraïa-mahodayÃ÷ ÓrÅ-rÃdhÃdayaÓ ca tatrÃgami«yanti | kintu pÆrvata eva jana-saÇgÅta-vrajeÓa-nirmitÃnaÇgÅkÃratÃm Ãtmano du÷kha-bhaÇgÅ-saÇgitÃæ maæsyanta eva | tava ca rÆk«atÃ-vÅk«aïena tÃ÷ sÆk«mÃÇgatÃæ gami«yanti | tatra sÃmpratam anyÃsÃæ svasamÃna-kanyÃnÃm aÇgÅkÃreïa h­t-kamale' pi bhaÇgitÃm Ãpatsyante | [288] tathà ca bhÃvÅ Óloka÷- dÃva-trastà m­ga-duhitaraÓ candrahÅnÃÓ cakorya÷ srastà v­k«Ãn nava-kalatikà nÅra-riktÃ÷ Óapharya÷ | Ærja-prÃntÃd bahir apagatà hanta navyÃbja-nÃlyo yadvad d­«Âà hari-virahità rÃdhikÃdyÃÓ ca tadvat ||JGc_1,33.110|| [289] tad evaæ tÃsÃæ k­cchrÃyamÃïÃnÃm amitÃbhyamita-tÃd­ÓvarÅ ÓrÅ-vrajeÓvarÅ tu bëpa-pÆrïa-nayanà paurïamÃsÅæ nirvarïayi«yati | sà tu vadi«yati-sarve sarvato' py anvicchantu | yathÃdyatana-nimantraïata÷ kaÓcid api na paÓcimatÃm a¤cati | [290] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [291] ­«ir uvÃca-tatas tad-Ãkarïana-mÃtrata÷ sarve sarvato nirvarïanÃya saÇgatya satvaram eva cÃgatya yathÃvat kathayi«yanti | te«u kÃÓcin mahilÃs tu ki¤cid apy aprastutya ÓrÅ-rÃdhikÃdikÃ÷ pratyapÆrvatÃpÆrvaæ drak«yanti | tata÷ paurïamÃsÅ vak«yati-kim iva paÓyatha ? kim iva ca ki¤cin na kathayatha ? [292] tà vak«yanti-kim iva vak«yÃma÷, yata÷ sarvair Ãhataæ manyeta | [293] paurïamÃsÅ vak«yati-tathyaæ cet kathyatÃm, mayi k­«ïa-mÃtari ca | tÃs tu nÅcair vak«yanti-tatrÃpy etÃsÃæ rÃdhikÃdikÃnÃæ dh­ta-tulyatÃ-pÆrtiÅr apaÓyÃma÷ | paurïamÃsÅ spa«Âaæ vak«yati-anyÃÓ ca punar acchaæ gacchantu | [294] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [295] ­«ir uvÃca-tato bahala-kutÆhala-vahà bahulà mahilÃs tatra tatra gatvà j¤Ãta-tÃd­Óa-tattvÃ÷ puna÷ paurïamÃsy-ante labdha-sattvÃs tadvad evÃvartayi«yanti | vÃrtà cai«Ã vraja-rÃja-sabhÃ-paryantaæ paryavasi«yati | vraja-rÃjaÓ ca paurïamÃsÅm anu tÆrïam ÃsÃdya prasÃdya ca vak«yati-bhagavati parama-vismÃpanam idam asmÃn bodhaya | [296] paurïamÃsÅ vak«yati-bhavat-kanyÃ-bhÃvÃbhimÃninyÃm ÃryÃyÃm idam ÃÓcaryaæ paryavasyati | bhavÃæs tu sarva-vrajasthaæ strÅ-puæsa-vrajam eka-sabhÃnugataæ karotu | [297] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [298] ­«ir uvÃca-tad etad avadhÃrya j¤Ãta-kÃrya-gatinà vraja-bhÆpatinà tad-abhihite tathÃ-vihite tava hitavatÅ paurïamÃsÅ mahitÃyÃæ tasyÃm eva sabhÃyÃm Ãhita-brahmÃsanam ÃsÅnà kim api praïihitavatÅ bhavità | tad-avyavahitam eva ca siæha-p­«ÂhÃhitam ahita-vigrahà mahÃyudhëÂaka-ve«Âità devÅ-gaïa-sevità devÅ nabhasa÷ sarabhasam avatari«yati | avatÅrïa-mÃtrà ca paurïamÃsyà vrajeÓvarayo÷ k­«ïa-k­«ïÃgrajayor anye«Ãm api bhÆmi-sp­ÓÃm abhÆmi-sp­g-mÃninÅ yathÃ-nyÃyam abhivÃdanÃdikam ÃkÃÓata eva prakÃÓayi«yati | [299] tata÷ sÃÓcaryaæ paryavolokamÃne«u te«u devÅ vak«yati-kathaæ veha sandeha÷ kriyate ? pÆrvata eva tÃvad ubhaya-vidhà età nÃpÆrvatayà mantavyÃ÷ | pÆrvÃsÃæ sajÃtÅyà dvitÅyà hi yogamÃyÃj¤ayà garga-vighnaæ nighnatyà mÃyayà mayà nirmitÃ÷ | saæj¤ÃyÃÓ chÃyÃ-vat ratyÃs tan-mÃyÃ-kalpitÃvac ca | [300] tÃÓ cemà g­ha-g­hÃt saæg­hïÃmi iti tathÃhnÃya sÃpahnavaæ kula-vadhÆ-madhye vidhÃya punar vak«yati-lak«yatÃæ kula-pÃlikÃbhir ubhaya-vilak«aïatà | yat parama-lak«mÅ-lak«mÃïi prÃg-ÃgatÃnÃm eva lak«yante nÃrvÃg-ÃgatÃnÃm | tathà maïi-tattva-d­ÓÃm iva tÃd­ÓÃæ d­«Âibhir eva netrÃnandaka-saundarya-viÓe«a-v­«Âis tÃbhya eva labhyÃ, na tv anyÃsÃæ, na ca punar ÃbhyaÓ cÃkcikya-cikvaïa-kÃca-tulyÃbhya÷ | [301] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [302] ­«ir uvÃca-atha sarvÃbhis tathà tad ÃÓcaryaæ sÃk«ÃtkÃryamÃïam avadhÃrya tad-ÃryÃïÃæ samajyÃyÃæ nivedayi«yate-hanta yathÃvad eva devÅ vadatÅti | tata÷ ÓrÅ-vraja-rÃja-vacanaæ-tarhy adhunà kiæ vidheyam ? [303] devÅ vak«yati-bhojane nirv­tte man-nirvartitÃ÷ sva-sva-pati-g­ham anuvartantÃm | parÃs tu k­«ïa-mÃtra-pati-sammati-parÃyaïÃ÷ sva-sva-pit­-g­ham | mayà tu yamunÃ-taÂe«Âa-praÓastÃlaye sthÃsyate, yathà yadà mÃt­-caraïair Ãj¤Ãpyate, tathà tadà vyavahartavyam | [304] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [305] ­«ir uvÃca-tad evam Ãpracchana-pÆrvakam Ãp­cchya pracchannÃyÃæ devyÃæ sarve«u ballava-valaye«u pracchanne«u varïÃnÃæ vara-varïinÅbhir varïyamÃnaæ tad Ãkarïya bhavata-pativratÃs tu tat-k«aïÃd eva jÆrit-parityakta-mÆrtikà vyakta-nija-kÃnti-sphÆrtikÃÓ ca bhavi«yanti | tathà hi- rÃhu-grÃsÃd iva ÓaÓi-kalà vÃridÃd ­k«a-mÃlà var«Ãdhar«Ãt pulina-rucaya÷ sparÓanÃd dÅpa-lak«myÃ÷ | ni«kramyÃmÆ÷ para-paribhavÃt tat-k«aïaæ vindamÃnÃ÷ kÃntiæ svÅyÃæ nayana-kadanaæ mocayeyur janÃnÃm ||JGc_1,33.111|| tatra ca- tÃrÃsu candra-valayasya kalÃ÷ kalÃsu tasyÃticÃru dadhate sphuraïaæ yathà ÓrÅ÷ | gopÃÇganÃhvaya-ramÃsu viÓÃkhikÃdi- sakhya÷ sakhÅ«u ca tathà v­«abhÃnu-putrÅ÷ ||JGc_1,33.112|| [306] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [307] ­«ir uvÃca-tato devyÃdeÓa-veÓa-vaÓà yathÃyathaæ te vihitavanta eva | tathÃpi vidhiæ vinà na saÇgrÃhyÃs tà itii ÓrÅ-vraja-rÃjÃdibhir vihite ca tasmin vivÃha-vicÃre bhavÃæs tv agrajasya vivÃhÃrtham Ãg­hya taæ tad-artha-rak«ita-kaumÃrà dvÃrakÃta Ãgatya kadÃcit tena prasÃdÅ-k­ta-sva-vihÃrÃ÷ | kÃÓcin nitya-kiÓorikà vidhinà ca vivÃhya nairapek«yam ivÃvagÃhya vigata-pÆrvÃÓaÇka÷ parama-lalita-mÃdhava-samayam ÃlambyÃlaÇk­ta-pÆrïa-manorathÃÇka÷ ÓrÅ-vraja-rÃja-g­hiïÅ-muhur Ãgraha-g­hÅtatayà Óanair eva sva-vivÃham aÇgÅkÃra-saÇginaæ kari«yati | [308] tatra bahu-mahasà ÓrÅ-rÃma-vivahane jÃte taæ jÃtaæ samÃsata÷ samÃsÃæ samam eva tvat-k­ta-vivÃham eva varïayi«yanti- go-dhuÇnyarbuda-geha-geha-balavad-vÃdyÃnavadya-dhvani- prollÃsita-vraja-maï¬ale divi«adÃæ vÃditra-citre mahe | ÃdÃna-pratidÃna-dÃna-vacanodÃrai÷ sadÃrair narair nirvyƬhà murajid-vivÃha-paÂalÅ j¤Ãtà na tat-tad-bhidà ||JGc_1,33.113|| [309] tad evam aÇgÅkÃreïa ca-ye yathà mÃæ prapadyante tÃæs tathaiva bhajÃmy aham [GÅtà 4.11] iti bhavata÷ samÃdhi÷ samÃdhÅyeta | [310] atra ye yathà iti ye yad-icchayetety evam eva vivik«itam | yataÓ ca sÃdhÃraïa-janam anvanurÃga-laÇghita-loka-dharma-maryÃdÃ-saÇghÃnÃm aÇganÃntarÃïÃm apy antar-v­ttis tat-tad-g­hiïÅ-pada-sp­hiïÅ d­Óyate | kim uta bhavantam anu santata-priyÃïÃæ mÃyÃ-mayÃtyayÃd eva labdhÃnyathÃ-bhÃva-prÃyÃïÃm ? [BhP 10.21.9] iti tad-vÃkya-vyakta-tÃd­ÓÃbhiprÃyÃïÃæ svatas tÃd­ÓÃbhiprÃyatve saty api bhramara-gÅtÃyÃm api bata madhu-puryÃm Ãrya-putro ‘dhunÃste [BhP 10.47.21] ity Ãdau, bhujam aguru-sugandhaæ mÆrdhnyadhÃsyat kadà nu ity anena tadÅyaæ prakaÂaæ tathà svÅkÃraæ prÃrthayamÃnÃnÃæ bhavad-g­hiïÅ-bhÃva-sp­hÃ-b­æhaïam iti sthite tathaiva tad yojayituæ Óakyata iti | sarve«Ãm asmÃkaæ dhairya-paryÃpaïam evam eva bhavatÃcari«yate | yata÷- gatÃnÃm utpattyà tvayi ratim api tvad-vivahanÃn nirastÃnÃæ tvat-prÃpty-abhila«ita-saænyasta-jagatÃm | amÆ«Ãm utkaïÂhà yadi hata-phalà tarhi valatÃæ kathaæ và viÓvÃsas tvayi muraharÃsmÃkam abhita÷ ||JGc_1,33.114|| [311] tad etad avadhÃya madhukaïÂhenÃmukta-kaïÂham anusandhÅyate sma-aho ! tad etat-paryantaæ phalam ÃgatÃyà bhagaval-lÅlatÃyà mÃdhurya-prasavità | tathà hi- prÃg-dÆra-priyatà tato guru-jana-dhvasta-prayatnÃtmatà tat paÓcÃc chruti-loka-laÇghi-rabhasÃd guptà priyÃÇgÅk­ti÷ | tasmÃd dÆra-mahÃ-viyoga-ciratà tat-prÃntam udvÃhata÷ prÃptaæ cen mithunaæ mitho hari-ramÃ-rÆpaæ sukhaæ kiæ param ||JGc_1,33.115|| iti | [312] atha prak­ta-tat-kart­ka-kathà | [313] k­«ïa uvÃca-tatas tata÷ ? [314] ­«ir uvÃca-tataÓ ca sarve«Ãæ gataye duhitu÷ pataye tubhyaæ kautukÃvahÃni bahÆni yautukÃni parama-dhanyÃæ nija-nija-kanyÃæ ca prasthÃpyate | gopÃ÷ sopÃdhyÃyÃ÷ sadà tadà dhyÃyaæ dhyÃyaæ divas-p­thivyÃv api svÃnanda-samudra-mudrite kari«yanti | [315] k­«ïa uvÃca- tatas tata÷ ? [316] ­«ir uvÃca-tatra ca kavi-lokÃnÃæ ÓlokÃv etÃv ude«yata÷- yarhy ÃyÃtà vraja-n­pa-g­haæ rÃdhikÃdyÃs tadÃsÃæ sva-jyotsnÃbhis tad alam abhavad dhema-dhÃma-prakÃram | golokÃkhyaæ padam udayità yat tu tasya prakÃÓas tÃsÃæ ÓrÅïÃm anugata iti dyotanaæ yatra jÃtam ||JGc_1,33.116|| asaÇkhya-gaïana-snu«Ã-gaïa-nivÃsam Ãkasmikaæ kathaæ vraja-patÅ tadà viadadhatus tathà tac ch­ïu | g­hÅ iva taruïa-vrajà yad iha bhÃnti yÃvat-sp­haæ vanÃny upavana-prabhÃïy ati-sahasra-saæsthÃny api ||JGc_1,33.117|| [317] tad etad avadhÃya madhukaïÂhenÃmukta-kaïÂhaæ punar anusandhÅyate sma- [318] bìhaævivÃhÃdibhir asaÇkoce virocamÃna eva gopa-jÃtibhir nÃrÅbhi÷ saha gopajÃti-yogya-veÓa-dhÃriïas tasya lÅlÃ-nairantaryam api tadocitatayà paryÃlocitaæ pÃdmottara-khaï¬e dantavakra-vadhÃnantara-tad-vrajÃgamane yathÃ- kÃlindyÃ÷ puline ramye puïya-v­k«a-samÃv­te | gopa-nÃrÅbhir aniÓaæ krŬayÃmÃsa keÓava÷ || ramya-keli-sukhenaiva gopa-ve«a-dharo hari÷ | baddha-prema-rasenÃtra mÃsa-dvayam uvÃsa ha ||[PadmaP 6.252.19-27] kiæ ca- ya÷ kaumÃra-hara÷ sa eva hi varas tà eva caitra-k«apÃ÷ ity Ãdy apy adhiyan kayÃcid uditaæ gopÃlikÃ-gÅr iti | bhÃvonmÃdaja-gÃna-n­tya-vivaÓa÷ ÓrÅ-guï¬icÃ-parvasu ÓrÅ-caitanya-tanur mataæ sa bhagavÃn aÇgÅkari«aty ada÷ ||JGc_1,33.118|| [319] tad Åd­g eva bhÃvini vidagdha-mÃdhava-lalita-mÃdhavÃhvaye pÆrvottara-nÃÂaka-dvaye sarva-racanÃyÃ÷ parama-phalatayà sarvÃnte prakÃrÃntareïÃvakalpate- tavÃtra parim­gyatà kim api lak«ma sÃk«Ãd iyaæ mayà tvam upasÃdità nikhila-loka-lak«mÅr asi | yathà jagati ca¤catà caïaka-mu«Âi-sampattaye janena patità pura÷ kanaka-v­«Âir ÃsÃdyate ||[LalM 10.10] iti ÓrÅ-k­«ïa-vÃkyÃdinÃ, sakhyas tà milità nisarga-madhura-premÃbhirÃmÅk­tà yÃmÅ me samagaæs tu saæstavavatÅ ÓvaÓrÆÓ ca go«ÂheÓvarÅ | v­ndÃraïya-niku¤ja-dhÃmni bhavatà saÇgo' yaæ raÇgavÃn saæv­tta÷ kim ata÷ paraæ priyataraæ kartavyam atrÃsmi me ||[LalM 10.36] iti pÆrïa-manorathÃÇka-pÆraka-ÓrÅ-rÃdhÃ-vÃkya-paryantena granthena | [320] tad idam eva ÓrÅmad-bhagavad-bhakti-rasÃm­ta-sindhu-nidhi-rÆpa-ÓrÅmad-ujjvala-nÅlamaïÃv api sarva-rasa-paripÃÂÅ-pÆrti-sÃra-mÆrti-sam­ddhimad-Ãkhya-sambhogatayà darÓitam | [321] te«Ãm upÃsanÃ-vÃsanà ced­Óy eva tadÅya-ÓlokenÃvalokyate- gopeÓau pitarau tavÃcala-dhara ÓrÅ-rÃdhikà preyasÅ ÓrÅdÃmà subalÃdayaÓ ca suh­do nÅlÃmbara÷ pÆrvaja÷ | veïur vÃdyam alaÇk­ti÷ Óikhidalaæ nandÅÓvaro mandiraæ v­ndÃÂavy api ni«kuÂa÷ param ato jÃnÃmi nÃnyat prabho ||iti | [322] atha puna÷ ÓrÅ-k­«ïa-nÃrada-saævÃdaæ madhukaïÂha÷ kaïÂhata÷ prakaÂayÃmÃsa- [323] ­«ir uvÃca-tad evaæ mÃsa-dvitaye sarve«Ãm eva paramÃnandena labdha-vyatyaye datta-vrajoddhava÷ kadÃcid bhavÃn rÃmoddhavÃbhyÃæ samaæ saæmantrya ÓrÅ-vrajamahendrÃdÅn parama-gauravÃd Ãmantrya nivedayi«yati-adhunà yady Ãj¤Ã rÃj¤Ãm Ãj¤Ãyeta | tadà syandano' yaæ sadÃruko dvÃrakÃæ vindeta | [324] atha parama-h­dayÃlutÃmaya-dayÃlur asau ÓrÅ-vraja-rÃjas tu vak«yati-yathà tatra ÓrÅmad-bhrÃt­-prabh­tÅnÃæ bh­ti-bhuk-paryantÃnÃæ du÷khaæ na syÃt tathà ca prathanÅyam | [325] bhavÃn vak«yati-sarvathà sarve«Ãm Ãd­tyÃs tatra-bhavatÃæ bh­tyÃs tatra pradyumnÃdaya÷ pradyotanta eva | tathÃpi bhavatÃm apÆrtiÓ cet tadà bhavad-ÃrÃdhana-ÓatayÃsman-mÆrti-vyÆham api tatra nÃrÃyaïa÷ pÃrayi«yati | [326] punar vraja-rÃjo vak«yati-rohiïÅ-rÃmavad ayam uddhavaÓ cÃsmad-eka-sampad-uddhavas tasmÃd ayam api tathÃcaraïÅya÷ | [327] bhavÃn vak«yati-yatra bhavad-icchÃ, tad và kiæ na setsyati ? kintv Ãj¤Ãntaraæ j¤Ãpaya | [328] vrajarÃjo vak«yati-jaivÃt­ka ! bhavatÃm akrÆrÃdi-racitenÃticiraæ bhavatà viraheïa cirÃya tarv-antima÷ sarva eva jÅva÷ su«Âhu durjÅvanam avÃpi | tato na kim api pratyeti | tatas tvad-viraha-parihÃrÃya nÃnya-jana-locana-gocara÷ syÃm iti prÃrthayate | tato ni÷ÓalÃkam Ãlaya-viÓe«aæ saæÓle«aya | [329] bhavÃn vak«yati-hanta ! v­ndÃvana eva tÃd­Óaæ prakÃÓa-v­ndaæ vartate | yat khalu brahma-hrade nimajjya punas tasmÃd unmajjya ca bhavadbhi÷ pÆrvam apy apÆrvaæ d­«Âam asti | ÓatÃÇgasyÃsya kÃmaÇgÃmitayà tat-praveÓitÃpi prativeÓÅyate | tato yathÃj¤Ãpyate prÃj¤ÃnÃæ rÃj¤Ã | [330] vraja-rÃjo vak«yati-vatsa! tad eva pracchannaæ vanaæ gacchÃma÷ | [331] tata÷ sa-pratiÓrava-Óravaïaæ bhavÃn vak«yati-yathà mahecchÃnÃm icchà tathaiva setsyati | punaÓ ca tiryag avek«ya pÃrÓva-lak«yaæ dÃrukam Ãdek«yasi-sÃrathe ! tathà rathaæ prathaya, yathà sarva eva vrajas tatrÃntar-bhavaæs tad-dhÃma praviÓaæÓ ca dhÃma-grÃmata÷ svar-vÃsinÃm api d­g-ÃrÃmatÃæ nÃsÅdati | [332] atha tena sÆtena tu tathÃk­ta-prathe rathe sarva eva vraja-prÃïi-vraja÷ svairaæ nivÓamÃnas taæ deÓaæ praviveÓa | [333] tad evaæ sati- utsarpaj-jyotir-ÃlÅ-vibhava-vaÓatayà taæ rathaæ tÆrdhva-bhÃjaæ carmÃk«Ã menire tarhy uparigatatayà tat-padopÃsakÃÓ ca | k­«Âvà brahma-hradÃt prÃg api murajayinà lambhità gomino yà tÃæ v­ndÃraïya-madhye gatim iha sugatÃs tadvidaÓ cÃrv apaÓyan ||JGc_1,33.119|| tatra parjanya-varyÃÓ ca ye gatÃ÷ prÃg-ad­ÓyatÃm | drak«yante te' pi tatraiva tad ÃÓcaryaæ bhavi«yati ||JGc_1,33.120|| tataÓ ca- v­ndÃraïye sa-kalpa-druma-vividha-latÃ-ma¤ju-ku¤jÃdi-dhanye gho«e cintÃmaïÅndra-prathita-nilayatÃ-citta-v­tti-pramo«e | rÃmÃdyai÷ kÃma-dhug-gavy-anugati-kutukÅ lak«a-lak«mÅ-prakÃra- ÓrÅ-gopÅ-prÃïa-sÃra÷ sa jayati nitarÃæ gopa-goptu÷ kumÃra÷ ||JGc_1,33.121|| [334] atha snigdhakaïÂha uvÃca-tatas tata÷ ? [335] madhukaïÂha uvÃca-tad evam anyaæ ca v­ttÃntaæ varïitavÃn | ÓrÅmÃn vraja-sukha-var«Å devar«iÓ ca parasparaæ har«itÃæ prapanna÷ sa-bëpa-romahar«Ãdhibhi÷ sampanna÷ snigdha-saævÃda-vicchedata÷ parikhidya Óanair eva ca vicchidya sva-sva-varmÃnuvartate sma | ÓrÅmad-vrajendra-nandanas tu tat-kathÃ-paryantÃnandena paryÃpta÷ sarvaæ tad-du÷kha-jÃtam ÃcchannatÃm Ãpannam eva cakÃra | tatra bhagavanta÷ ÓrÅ-devar«i-caraïà yad-yad-bhÃvitayà samudbhÃvitavantas tat sarvam abhÆd eva | [336] tad-anantaram api yathà vrajasya rÃj¤Ãnuj¤Ãpitam | tathà vÃsudeva-prasÃdÃd vasudeva-pravÅïÃnÃæ tad-vartma-vÅk«ÃdÅnÃnÃæ dÃruka-kathita-tat-tad-v­ttÃbhoga-bhoga-pÅnÃnÃæ svalpa-kÃlatÃm Ãpakam ÃyÃdhÅnÃnÃæ tad-ÃgamanÃÓayà bahir evÃsÅnÃnÃæ tad-i«Âa-siddhir indhÃmbabhÆveti | [337] tad evam Ãkarïya sarve' pi sabhÃsada÷ procu÷- tatas tata÷ ? [338] madhukaïÂha uvÃca-tataÓ ca sarva-sukhÃrÃmÃbhyÃæ ÓrÅ-rohiïÅm ÃbhyÃæ gopocita-ve«Ãdy-abhiniveÓa-labdha-sakhi-gaïa-praveÓoddhavenoddhavena ca sÃrdham asminn eva goloka-nÃmake parama-duravaloke loke parama-vibhavavatÃæ bhavatÃæ madhye vibhavann eva so' yaæ virÃjate | [339] puna÷ sarve' py Æcu÷- tatas tata÷ ? [340] madhukaïÂha uvÃca-tataÓ ca sarvata÷ prasarad-amanda-bhavad-Ãnanda-kallola-lolan-manastayà vayam apy Ãgamya bhavad-bhavadÅya-k­pÃ-mÃtra-gamyaæ ramyaæ vÃsa-varyam ajarya-saÇgamam ÃsÃdayÃma | [341] ÓrÅ-vrajarÃja uvÃca-kathaæ katham iti kathyatÃm | [342] madhukaïÂha uvÃca-pÆrvaæ tÃvad asmadÅyÃnÃæ du«prÃrabdha-vaÓÃd adya ÓvaÓ cicali«a-yÃtrÃsu yÃtrÃyÃæ vilambanam ÃsÅt | tatra ca sati ÓrÅmad-vraja-prÃïasya yadu«u saÇkramaïam avakarïya prÃïa-viyojanam ivÃsÅt | cirÃya tu vraje tat-prati-saÇkramaïaæ cÃkarïya sadyaÓ calitum udyame k­ta-prakrame tad-anugata-vraja-janasya tasya martya-loka-pathÃd antardhÃnam avadhÃrya vÃridhi-praveÓam udyacchatÃæ dayÃ-var«i-devar«i-caraïÃcarita-nideÓam upani«at-k­tya jÅvikÃk­tya ca ÓrÅ-v­ndÃvanÃgamanaæ jÃtam | jÃte cÃgamane tat-tat-padaæ k­«ïa-rÆpya-krŬÃspadatayà nirÆpya mÆrcchÃnantaraæ jÃgaram ­cchatÃm asmÃkam akasmÃd atrÃnupraveÓa÷ kathaæ jÃta iti na yathÃtathyaæ prathayituæ Óakyate sma | [343] sarve sÃÓcaryam Æcu÷- tatas tata÷ ? [344] madhukaïÂha uvÃca-tato bhagavac-caraïa-rÃjÅva-lokanata÷ punar-jÅvana-lÃbhopakrameïa krameïa ca bhavad-upasevanÃya ÓrÅ-gopÃla-pÆrva-campÆæ sampÆrïayantas tad idaæ sudinÃham ÃsÅdÃmeti kiævÃnyat kathanÅyam ? [345] tad etad uktvà samÃpanam idaæ padyaæ nigadya païÃyati sma- so' yaæ gopendra putras tava mahita-mahÅya÷su ÓaÓvan-mahÅyyas tvan-nÃnÃ-bandhutÃnÃm api vividhatayà bandhutÃ-baddha-buddhi÷ | yasmÃl labdhà bhavanta÷ Óiva-kamala-bhavÃdyantara-dhyeya-vargÃd dÆraæ dhÃma prabhÃvaæ vibhavam api mahÃ-prema-mÃdhuryam atra ||JGc_1,33.122|| [346] tad etad uktvà bhrÃtaraæ praty uvÃca- gopÃla-yaÓasà sp­«Âaæ yan m­«Âaæ sÆta-janma ca | tat tu sparÓa-maïer jÃtaæ jÃta-rÆpa-mayo' pi na÷ ||JGc_1,33.123|| tathà hi- atra ÓrÅ-vraja-rÃja-rÃjita-sabhÃ-madhye krama-dhyeyatÃ- sÃdhye ÓrÅ-harir e«a rÃma-sahita÷ pratyak«atÃm Ãgata÷ | tatrÃpi sva-kathÃ-prathÃæ kathayituæ na÷ samyag Ãdi«ÂavÃn kÃruïyaæ kim athÃsya varïyam asak­t puïyaæ ca kiæ na÷ sakhe ||JGc_1,33.124|| [347] tad evaæ ÓrÅ-vrajadeva-kumÃra-sukumÃra-mukham abhipaÓyann aÇkuravat-pulaka-kula-saÇkula-kalevaratÃ-balena punar arjunatÃm arjayann iva tataÓ ca stambha-sambha-janam atigambhÅra-kampa-sampat-sampatana-sÃmpratatayà lumpan patann iva punaÓ ca nirnimi«atÃ-nirmita-suparvatÃm Ãtmani parvan pÆrvÃvasthÃm avasthÃpayann iva samanantaraæ ca labdha-prapa¤ca-nava-nava-dala-valaya-valita-valgu-puÂa-ÓobhÃlobhÃkara-kara-sampuÂam anÆna-bëpa-navya-divya-prasÆna-pÆrïaæa kurvann upasaæharann iva sa-snigdhakaïÂha÷ sa madhukaïÂha÷ pÆrvavad eva pÆrva-deva-mÃtrÃ-ruci-karaævaraæ varayÃmÃsa- vÃïÅ kaæsaripo tavÃnukathanaæ karïau kathÃ-karïanaæ hastau santata-sevanaæ h­dayam apy utkaïÂhayà dhÃraïam | ÓÅr«aæ gokula-vastu-mÃtra-namanaæ d­«ÂÅ samasta-vraja- pre«ÂhÃnÃæ sthiti-vÅk«aïaæ ca bhajatÃæ nau naiva tat-tad-bahi÷ ||JGc_1,33.125|| [348] tad evaæ labdha-bhakti-prapa¤caæ taæ ca taæ ca ku¤can-manasaæ bhÆyo bhÆya ÃhÆya pramada-vraja-virÃjamÃna÷ ÓrÅmÃn vrajarÃja÷ sabhÃjana-bhÃjanatayà nija-samÅpam ÃpayÃmÃsa, samupaveÓayÃmÃsa ca | tena ca sarvam api samÃjaæ Óarmaïà bhrÃjayÃmÃsa | tataÓ ca- puï¬raæ pÆrvÃÇga-carcà nija-maïi-valitÃlaÇk­tir divyatÃmbÆ- lÃgryaæ prÃgya-sva-vastra-vratatir iti bahu svÃtmanaivopayujya | gantryo vÃhÃ÷ samantÃt parijana-janatÃ÷ sp­hya-g­hyÃdivastÆny etÃny anyai÷ samarpya dvayam abhihitavÃn ÓrÅla-goloka-rÃja÷ ||JGc_1,33.126|| adyÃrabhyÃnupÃlyeta lÃlyena bhavator dvayam | asya mÃtrà tathà mÃtà tadvat pitrà mayà pità ||JGc_1,33.127|| jaya-dhvani-yutÃs tadà vav­«ur uddhatÃ÷ sad-dhanaæ yathà bata sada÷-sadastad avagÃhya bÃhyaæ g­ham | tathÃntara-gatà yataÓ capalam eva tat-pÆritaæ sthalaæ kila k­ta-kriyaæ vyas­jad Ãtma-labdhÃn janÃn ||JGc_1,33.128|| [349] tad evaæ kathÃ-sÃtau datta-sÃtau madhukaïÂha-snigdhakaïÂhau sadaiva labdha-k­«ïopakaïÂhau ca tad-vilÃsa-vilokanotkaïÂhau pratik«aïam amanda-paramÃnandam anuvindamÃnÃv eva virÃjete | [350] atra pÆrvam ÃpÃtata÷ sudurbodhatÃÓaÇkayà yadyapi na varïitÃs tathÃpy asyÃæ ÓrÅ-goloka-k­ta-prabhÃyÃæ sabhÃyÃæ ÓÃnta-veÓatayà purodhasÃæ madhya-sambadhyamÃnÃsana÷ sukhÃk­ta-sarva-svajana÷ sarve«Ãm agraïya÷ ÓrÅmÃn parjanya÷ parjanya iva sarva-sukhaæ var«ann ÃsÅt | varÅyasÅ varÅyasÅ cÃnta÷-sabhÃyÃæ tathà labdha-prabhà samavartata | ÓrÅmÃn uddhavaÓ ca sarve«Ãm uddhava evÃjanÅti sarva-janÅnaæ sukhaæ kiyad varïanÅyam ? [351] rahasyaæ punar idaæ rasyamÃnaæ vidhÅyatÃm- v­ndÃraïyÃbhidhÃne sarasi sarasija-Óreïi-lak«mÅ«u gopÅ«v ekà rÃdhÃbhidhà sà vibhavati satata÷ divya-saugandhika-ÓrÅ÷ | bhrÃmyan yÃm eva labdhuæ vrajapati-tanayaÓ cÃvarmÆr vartama-v­ttÅ÷ sarvà nirmÃya yasyÃm alir iva kalayà kelim uccais tanoti ||JGc_1,33.129|| --o)0(o-- ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta-vraja-vallabha pÃhi mÃm ||1|| saævat-pa¤caka-veda-«o¬aÓa-yutaæ ÓÃkaæ daÓe«v eka-bhÃg- jÃtaæ yarhi tadÃkhilaæ vilikhità gopÃla-campÆr iyam | v­ndÃ-kÃnanam ÃÓritena laghunà jÅvena kenÃpi tad v­ndÃ-kÃnanam eva sambh­ti-kalÃæ dhattÃæ samantÃd iha ||2|| prÃya÷ sarvà harer lÅlÃ÷ kramaÓa÷ sÆcità mayà | yathÃ-svaæ labdha-rucibhir upÃsyantÃæ mahÃtmabhi÷ ||3|| iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu sarva-manoratha-pÆraïaæ nÃma trayastriæÓaæ pÆraïam ||33|| kaiÓora-vilÃsa÷ sampÆrïa÷ | sampÆrità ceyaæ ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-pÆrva-campÆr iti |