Jiva Gosvamin: Gopalacampu, Purvacampu, 12-22 Based on the edition by Puridasa (1947). Input by Jan Brzezinski, 31.10.2003 [Verses missing: 1,16.12, 1,21.27, 1,21.34, 1,22.45] ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ (12) atha dvÃdaÓaæ pÆraïam gocÃraïa-pracÃraïaæ [1] atha paredyavi ca kathà prathate sma, [2] yathà snigdhakaïÂha uvÃca-yadyapi kÃlenÃlpena [BhP 10.8.26] ityÃdi-rÅtyà var«a-traya-traya-paryÃyeïa tayor vayo-gaïanà nirïÅtÃ, tathÃpi kaumÃraæ tu var«am ekam adhikam adhirƬham, bÃla-vatsÃnÃæ ÓrÅvatsa-vatsasya ca mitho vatsara-viraha-mayÃnullÃsena vyatÅta-k«aïa-maya-saævatsara-kÃla-bÃla-vatsÃnurodhena và tasya stabdhÅbhÃvÃt | [3] tatas tad-bhÃvÃnugÃmitayà rÃmasya ca tathà v­ttaæ sutarÃm eva v­ttam | tad-anantaram akhaï¬aæ paugaï¬aæ tu var«a-dvayenaivÃpÆryata, cirÃl labdha-bandhu-saævÃsena samyag ullÃsena jhaÂiti kaiÓora-ghaÂanÃt | tathà ca prathÃæ karavÃma dhenuka-vadhÃvama-dhÃma-gamanÃnte | tad evam eva saÇgacchate kÃlenÃlpena ityÃdi | tÃvad evÃtmabhÆr Ãtma-mÃnena truÂy-anehasà | purovad Ãbdaæ krŬantaæ dad­Óe sakalaæ harim ||[BhP 10.13.40] iti | tataÓ ca paugaï¬a-vaya÷-Óritau [BhP 10.15.1] ityÃdi ca | [4] atha prak­tam anusarÃma÷ | tad evaæ viharato÷ sarve«Ãæ mano harator anayo÷ pa¤camaæ var«am a¤cat kaumÃrata÷ pÃra-bhÆtaæ vaya÷ samayäcakre | yathÃ- ai«amo' bhavad asau parut parÃry evam Ãdi nikhilair yadÃgaïi | hanta tarhi sahasà bakÃntaka÷ prÃpta-kÃnti vijahau kumÃratÃm ||JGc_1,12.1|| [rathoddhatÃ] udgacchad-buddhi-Óakti-prathama-ruci-jayi-ÓyÃmatÃ-ÓubhratÃ-yuk ki¤cid-vistÅrïa-vak«a÷-prabh­ti valayitÃyÃma-netrÃdi-gÃtram | keÓaæ veÓaæ ca pÆrvÃd adhika-mitim ayat keli-Óik«Ã-pravÅïaæ paugaï¬aæ prÃg acaï¬aæ sphurad alam anayor mÃæ did­k«uæ karoti ||JGc_1,12.2|| [sragdharÃ] [5] tadà ca kadÃcic chrÅ-vraja-rÃj¤Å sabhÃnta÷ prÃtar ÃyÃtà ÓrÅmad-abhinanda-patnÅ sayatnÅ-bhavantÅ tÃæ papraccha-yÃta÷ k­«ïa-mÃtar, adya sadya÷ prÃtar eva kutra và bhavaj-jÃta÷ prayÃta÷? [6] vraja-rÃj¤Å tu sa-hÃsam Ãha sma-hanta, tad etad vartamÃna-samaya-paryantaæ tasyodvartana-snÃna-paridhÃna-mayÃni karmÃïi mayà nirmÅyante sma | samprati mad api lajjÃm Ãsajjan svaka-savaya÷-sevaka-priya÷ p­thag eva k­ta-tat-kriya÷ sa mà samayà samÃyÃti | Ãgatya ca pratyahaæ mÃæ pitaraæ yathÃ-yatham itaraæ ca guru-janaæ puru-gauraveïa namaskÃreïa puraskaroti | [7] kiæ ca, tad-avadhi yadà sandhyÃyÃæ mayà dhyÃyamÃnÃgamanaæ saha-vatsa÷ samÃgacchati, tadà tad-upari vÃri vÃra-trayaæ bhramayitvà pibantÅ bhavÃmi sma | samprati tu, sa-Óapatham edhamÃna-yatnavatà tat-prati«edhatà tena mama hastau vihastau kriyete | evam eva rauhiïeyaÓ ca iti | tad etad arvÃcÅnaæ tad-varïanam apÆrvatayÃkarïya tan-mukhaæ nirvarïya sarvà hasanti sma | [8] sà punar uvÃca-tad etad abÃlyam iva ca tasyÃsamaya-mayatvÃd bÃlyam eva matvà sukham upalabhÃmahe, anena tu du÷khÃkriyÃmahe | [9] sarvÃ÷ sÃÓaÇkam Æcu÷-hanta, kiæ tat? [10] sà prÃha-svayam acirÃd eva gavÃæ vicÃram antarà cicÃrayi«itaæ yat | [11] sarvà Æcu÷-nÃtrÃpy anyathà manyasva | gopa-kula-tilakÃyamÃna-bÃlakÃnÃæ sa e«a eva svabhÃva÷ sarvatra nÃbhÃvam ÃsÅdati | kim uta te«v api parama-citra-caritrasya tasya iti | [12] atha vraja-rÃjasya sadasy api tasya v­ttam idaæ v­ttam ÃsÅt | yathÃha sma sa-smitaæ samÃsannau sannanda-nandanau nandita-samÃja÷ ÓrÅman-nanda-rÃja÷-bho÷ Ãyu«mantÃv, adya-jÃta iva yu«mad-bhrÃt­-jÃta÷ sa yathà samprati yuvÃæ prati vartate, na tathà mÃm iti lak«yate | yata÷ ki¤cit saÇkucita-vilocanena mÃm avalocayann Ãlocyate | yuvÃbhyÃæ saha tu madhura-vÃrtÃæ vartayann eva d­Óyate | [13] sannanda uvÃca-sÃmpratam evedaæ, yata÷ sÃmprataæ tatra-bhavatà tatra Óik«Ã-maya-vÅk«Ã gÃmbhÅryam Ãcaryate | ÃvÃbhyÃæ tu kaumÃra-kÃlÅne' pi tasminn atiÓÃlÅne vidheyatayà paryÃlocituæ na pÃryate | [14] pÃÓya paÓya prathamaæ namam iha mÃtaram atha pitaraæ tvÃæ tathaivÃsmÃn | pratyÆ«a÷ pratisuh­daæ sat-kurute' sÃv atÅva bÃlye' pi ||JGc_1,12.3|| [udgÅti] [15] atha kramÃgate«u vatsalatayà samÃna-mate«u tad-ÃkarïanÃrtham aki¤cidvÃdi«u ÓrÅmad-upanandÃbhinandÃdi«u tad-varïyamÃnam anya-mukhÃd Ãkarïya sÃnanda-vikasita-manda-hasita-bhrÃji«u puna÷ sannanda-nandanau prati ÓrÅ-vraja-rÃja uvÃca-bhavantÃv ekÃntam anubhavantÃv anugamya tau ramya-kÃtarÃk«i-prÃntÃv asak­t prÃtar Ãrabhya prÃrthitavantÃv iva hya÷ pÆrve' hni samantÃd bhrÃtarÃv atidÆrÃd ad­k«ÃtÃm | tat kim ucyatÃm? [16] nandana uvÃca-tadÃnÅm eveti kiæ vaktavyam? kintu cirÃd eva tayos tad abhirucitam upacitam asti | saÇkucita-bhÃvÃbhyÃm ÃvÃbhyÃæ tu bhavatsu na ÓrÃvitam | [17] vrajarÃja uvÃca-kiæ tat? [18] sannanda÷ sasmitam uvÃca-svayam eva gavÃæ sevanam iti yat | [19] upananda uvÃca-kim Æcatus tau? [20] sannanda uvÃca-Ãvayo÷ prathama-vayo' tÅtayos tÃta-caraïÃnÃæ svayaæ gocÃraïam anÃcÃratÃm Ãcarati iti | [21] tad etad varïyamÃnam Ãkarïya tayor mukhaæ nirvarïya sa-vismayaæ tÆ«ïÅmbhÆ«ïutayà virÃjamÃne vrajeÓÃne sarve' pi tam Æcu÷-yadyapy adya-jÃtÃv iva sujÃtÃv amÆ, tathÃpi kramaæ vinà buddhi-ni«kramasya bala-saævalanasya ca sad-bhÃvÃd asmÃkaæ vismÃyakÃv eva bhavata÷ | itas tu na vismÃyakau bhavatas tapa÷-prabhÃva eva khalv evaæ bhÃvam ÃvahatÅti | na khalu tat-tat-khalÃnÃæ yat parimalanaæ jÃtam, tatra sahÃyatÃnÃæ sahÃyatà kÃcid api paricità | tasmÃn maÇgalam eva saÇgataæ bhavi«yati iti | [22] atha tadà kadÃcin nija-g­hiïyÃpi saha rahasi ÓrÅ-vraja-rÃjasya sa e«a prastÃva-viÓe«a ÃsÅt-yatra ca tau putra-prema-yantritatayà tad etan mantritavantau, paÓyÃma÷ samaya-viÓe«am iti | [23] tadà ca dina-katipayÃnantaraæ sabhÃyÃæ bhÃsamÃnÃyÃæ ÓrÅ-vraja-rÃjasya vailak«yam Ãlak«ya sarve' narvÃcÅna-gopà mitho nirÅk«ya hasanti sma | [24] tatra ca ÓrÅ-vraja-rÃje kathaæ katham? iti sa-smitam uktavati vadanti sma, yad asmÃbhir akasmÃd vismÃyanam anubhÆtam, tad eva bhavadbhir apÅti sambhÃvyate | [25] vraja-rÃja uvÃca-kathyatÃæ tÃvat tathyaæ bhavadbhi÷ | [26] sarva Æcu÷-yadyapi cirata evedaæ caritam, tathÃpi bhavatÃpi gocaritena gocaritenÃtÅva racitam, yat khalu sarvaæ go-jÃtam na tu bhavaj-jÃtam antarà padam api pada÷ pradadÃti | katha¤cit tenaivÃgrÃvasthitenÃdya tÃ÷ prasthÃpitÃ÷ santi | [27] vrajarÃja uvÃca-tad idam akasmÃt kathaæ jÃtam? [28] sarva Æcu÷-bhavat-putra÷ kutracid yatra snehaæ vya¤jayati, tatra sarvatra caivaæ d­Óyate | [29] vraja-rÃja uvÃca-tarhi kim agarhitam arhitaæ syÃt? [30] sarva Æcu÷-yatra gaty-antaraæ nÃsti, tat khalv anantaram eva vidhÃtuæ yuktam | yat tu tatra-bhavantas tatra bhÅtÃyante, tat punar vatsa-pÃlane' pi na tucchÃyate | kintu bhavat-tapa eva pratapati pratÅpÃn iti pratÅyate | tasmÃd bhavatÃd bhavatÃm anuj¤Ã, yà paramparayÃpi paraæ param apy amaÇgalaæ tÃra-yi«yati | [31] athedam Ãkarïya nirvarïanata eva j¤ÃpitÃnuj¤Ã-nija-samÃje ÓrÅman-nanda-rÃje sarvÃnumati-labdhÃnanda÷ ÓrÅmÃn upananda÷ prathita-samaj¤Ãn samaya-j¤Ãn jij¤ÃsayÃmÃsa | tair api budha-Óravaïa-sukha-prada-maÇgala-Óravaïa-saÇgata-budha-Óravaïa-viÓi«ÂhÃyÃm abahula-bÃhulëÂamyÃæ bahulÃ-pÃlanaæ bahulam etad i«Âam ity Ãdi«Âam | [32] ÓrÅman-nandÃdayaÓ ca sarve dundubhi-nirgho«eïa gho«e tasmin nirviÓe«am ahas-tritayam ahamahamikayà maha÷ pracÃrayantas, tad-vatsa-cÃraïa-b­had-utsavam apy aticarantas tat samÃcaranti sma | ekasyaikasya ced vaktur vaktrÃïi syu÷ sadÃyutam | tadà tad vaktum icchantu yady Ãyu÷ sarvadÃyutam ||JGc_1,12.4|| [anu«Âubh] [33] dig-darÓanaæ tu yathÃ, gopÃlocita-navya-ve«a-valanai rak«Ã-vidhÃnair dvijÃdy- ÃÓÅbhi÷ sudinÃha-labhya-racanair vrajyÃrha-nÅrÃjanai÷ | saÇgÃnÃnvita-vÃdya-n­tya-nikarai÷ ÓaÓvaj-jayÃdy-Ãravai÷ ÓrÅmÃn gopa-mahendra-sÆnur agamad rÃmeïa dhenÆr anu ||JGc_1,12.5|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] [34] tad anu gati-rÅtir itÅva ca gantavyÃ-vÃdya-gÅta-maÇgala-parÅtaæ purodhasa÷ purodhÃya dhenÆ÷ sannidhÃya tÃÓ ca pÃdyÃdibhir arcità vidhÃya madhura-grÃsais tÃsÃæ samagrÃïÃæ t­ptim ÃdhÃya tÃsu nati-prabh­tibhir mÃnam upadhÃya punaÓ ca pradÃna-dak«iïÃbhi÷ purohitÃdÅn ak«ÅïÃnandÃn sandhÃya, ÓrÅmat-pit­-caraïÃdÅn ma¤juläjali-valitam agrato nidhÃya sthitavati sÃgraje tasminn avaraje, ÓrÅmÃæs tat-pità vrajarÃjas tÃvan maïi-maya-lakuÂiæ tat-kare ghaÂayÃmÃsa | ÓrÅmatÅ tan-mÃtà ca vraja-rÃj¤Å bhÃle tilakaæ nidadhe, nidhÃya ca sÃ- rÃma prÃg asya paÓcÃd bhava subala yuvÃæ ÓrÅla dÃman sudÃman do÷ pÃrÓva-sthau bhavetaæ diÓi vidiÓi pare santu cÃtmÅya-bandho÷ | itthaæ haste vidh­tya pratiÓiÓu diÓatÅ tatra k­«ïasya mÃtà tat-tat-karmÃdhikÃra-Óriyam api dadatÅ netra-nÅrair asikta ||JGc_1,12.6|| [sragdharÃ] [35] atha rohiïÅ-b­æhita-Óuci-sampad-upananda-g­hiïÅ-saæhita-mahita-mahilÃbhi÷ sahitaæ yathÃyathaæ saÇgamite nÃnÃ-maÇgale, bhuvi divi ca mahÃ-maha-bahala-kuÓala-kutÆhalam anu, mÃtaraæ pitaraæ kÃæÓcid anyÃæÓ ca namask­tya, k­ta-k­tyatayà jihi-jihi-kÃreïeritÃÓ ca gÃva÷ svÃbhimukham eva sthità na prasthitavatya ity anupapattyà pratyÃsannÃn gurÆn parÃvartya, tÃsÃm purata eva sa-bala-sakha÷ sa prasthitavÃn | prasthitavati ca tatra ÓyÃma-varïe tarïakÃgrimatÃ-nirvarïaneneva mandaæ mandaæ gacchantaæ gÃvas tam anvagacchan | [36] tad evaæ ÓrÅ-k­«ïa-rÃmÃv etÃv atha svÃnugamana-kamana-manaskÃn janÃn kathaæ katham api tata÷ patha÷ ÓlathayitvÃ, svÃtmÃnam api tal-locana-Ó­ÇkhalÃ-mocanÃn mocayitvÃ, sakhibhir apy akhila-vilambi-lalitair nava-gopa-mahasopavalitai÷ saha sahasà hasantau lasantau cÃrÃya madhye madhye stabdha-nikhila-gavÅkau labdha-mano-gavÅkau suvalita-calitaæ govardhana-diÓam uddiÓya calata÷ sma | [37] yatra gÃva÷ saÇketita-svarÃdi-viÓe«eïaiva mitha÷ saÇkÅrïà vikÅrïÃÓ ca bhavanti sma, na tu daï¬enopaghÃtaæ viÓÅrïÃ÷ kriyante sma | yatra ca sakhi«u tÃbhyÃæ saha parasparaæ maï¬ayante«u nandayante«u krŬÃ-janayante«u ca parama-kautukam Ãvirbhavati sma | [38] tad etan nirvarïya devair varïitaæ yathÃ- pratyekaæ gÃva età bahir api ca hare÷ prÃïa-rÆpà yad ÃsÃæ ÓaÓvat t­ptau ca t­ptiæ k«udhi ca kalayati k«ud-vikÃraæ sa e«a÷ | ÃnÅyÃnÅya caità nijah­di vidadhad ghrÃïa-saukhyaæ dadhÃna÷ Óli«yann uccair vicinvann aÓanam upadadat pÃlayan svena bhÃti ||JGc_1,12.7|| [sragdharÃ] usrÃïÃæ prÃïa-sÃmyaæ vahati harir amÆs taæ vinà rikta-cittÃÓ citra-prÃyÃ÷ samantÃd yad iha vana-tati-ÓrÅ-nibhà visphuranti | tal-lÃbhÃd ghrÃïa-d­«Âi-Óravaïa-sarasana-sparÓa-yogÃd valante kintu syÃc citram etad bahir upavalitaæ te«u taæ svÃdayanti ||JGc_1,12.8|| [sragdharÃ] ÃhÆtaæ kurute hari÷ sakhi-janaæ, so' py enam evaæ tathà vakti Óli«yati jighrati prahasati skandhaæ sp­Óan kar«ati | ÃstÃæ tac ca mahÃdbhutaæ Ó­ïuta bho yady antaraæ tarkyate naivÃtmà p­thag asya tasya ca bhaved ity eva vij¤Ãyate ||JGc_1,12.9|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] vadati sakhi-samÆha÷ k­«ïa-rÃmÃv itÅdaæ kvacid api vinimÃya prÃha tat tac ca yuktam | kalayata yad imÃv apy Ãtmana÷ sthÃna eva sphuÂam iha vidadhÃte yan mithas tatra tatra ||JGc_1,12.10|| [mÃlinÅ] [39] atha tad evaæ ca sthite, pÆrvata eva tadÅya-vimala-parimala-mÃdhurÅ-dhÃrÃ-nandita-vidÆraga-v­ndÃvana-sthira-cara-jÅvÃvalÅbhir jÅvÃtutayÃjÅvyamÃnau, samprati tu sarvà eva tà devatÃ-pÆrvÃ÷ paramÃpÆrva-darÓana-sparÓanÃdibhir labdha-parvaïa÷ kurvÃte sma | [40] yÃ÷ khalu sarvÃtiyÃyi-sukha-dÃyitayÃnye«Ãm api puïyÃya puïya-phalÃya naipuïyam Ãsedu÷ | [41] tatraiva ca sarva-sukha-ÓaæsinÅ vaæÓÅ sarvam ÃtmÃnaæ ca k­tÃrthatÃæ prÃpitavatÅ | yata÷- na tad vanaæ yan na vihÃra-maÇgalaæ nÃyaæ vihÃra÷ Óubha-gÅta-bh­n na ya÷ | gÅtaæ na tad yan na hi vaæÓÅkÃk­taæ vaæÓÅ na sà k­«ïa-mukhÃnugà na yà ||JGc_1,12.11|| [upajÃti 12] [42] tad-dine tu kÃnta÷ so' yaæ v­ttÃnta÷ karïÃnta÷ kriyatÃm- udÅrïa-muralÅkala÷ sva-guïa-gÃt­-gopÃv­tir balena sahita÷ sphurad-vividha-mÃdhurÅ-vist­ti÷ | rasÃrdram aniÓa-smitaæ tad-atihÃrda-bhÃjÃæ gavÃæ hitaæ svajana-cittavad vanam athÃviÓan mÃdhava÷ ||JGc_1,12.12|| [p­thvÅ] [43] sa ca nitÃnta-priya-jana-bhÃna÷ kÃnanÃnta÷-sÃra-sarasa-gandha-sarasa-sugandha-gandha-vÃha-vÃhita-nava-pallava-pÃïibhi÷ sphuran-madhura-sakhi-tatiæ madhupatim ÃliÇgann utasaÇga-saÇginaæ vidhÃya, svÃnuvrata-madhuvrata-khaga-m­ga-ma¤ju-gu¤jitÃdi-vya¤janayà khelitum iva protsÃhayÃmÃsa | [44] tataÓ ca kautuka-viÓe«a-lambhanÃya vraja-rÃja-tanÆja÷ sa-smitam Åk«amÃïa÷ sa-vismayavad utprek«amÃïaÓ ca nijÃgrajaæ prati sÃdara-narma-gandha-prabandhi-vana-varïanaæ nirmame, yathÃ- nÆnaæ bhavÃn viÓva-patir namanti yad baliæ g­hÅtvà tarava÷ padaæ tava | paÓya prasÆnÃdi-Óatena tan nata- pravÃla-ÓÃkhÃ-Óikhayà sp­Óanti te ||JGc_1,12.13|| [upajÃti 12] tvaæ rÃjase deva vane' tra sÃmprataæ vayaæ na paÓyÃma tathÃpi tÃmasÃ÷ | itÅva cak«u«mati janma-lambhanaæ v­k«Ã v­ïÃnÃÓ caraïaæ tavÃÓritÃ÷ ||JGc_1,12.14|| [upajÃti 12] gÃyanti tvÃæ «aÂpadÃÓ cÃnuyÃnta÷ ÓrÅ-rohiïyÃ÷ putram antarhitaæ ca | itthaæ mitrÃïy Ãhur Æhe' ham evaæ sarveÓas tvaæ na tv amÅ san-munÅÓÃ÷ ||JGc_1,12.15|| [ÓÃlinÅ] suramyaæ n­tyanti pramada-Óikhina÷ sneha-valitaæ hariïya÷ paÓyanti sphuÂa-m­du-kalaæ bibhrati pikÃ÷ | naÂà rÃmÃ÷ sÆkta-prapaÂhana-vida÷ kÃnana-sadÃm amÅ dhanyà yasmÃd vidadhati tavÃrÃd atithitÃm ||JGc_1,12.16|| [ÓikhariïÅ] aÇghrisparÓair dharitrÅgirit­ïasaritas te nakhaÓreïilekha- ÓrÅmac-citrair vicitra-druma-samudayaga-dyota-vÅrud-vibhedÃ÷ | snigdhek«ÃbhiÓ ca dhanyà m­ga-vihaga-gaïà vak«asa÷ saÇga-lÃbhÃd e«Ã tatrÃpi gopÅ-vratatir atitarÃæ yat-sp­hà sÃpi lak«mÅ÷ ||JGc_1,12.17|| [sragdharÃ] pit­vyÃn me k«atrÃd avataraïam Ãpta÷ sa tu bhavÃn pitur gopeÓasyÃtmaja-padam agÃd dharma-vidhinà | atas tvaæ gopÅnÃæ pariïayanam ÃptÃsi tad iyaæ latà gopÅ-nÃmnÅ tava h­daya-lagnà prathayati ||JGc_1,12.18|| [ÓikhariïÅ] [45] athÃgrajaÓ cÃnuja-vÃcam am­tam ivÃcamya smitam Ãcarann uvÃca-bhavÃd­Óa eva tÃd­Óa-guïa-gaïa-bhÃg ÅÓvara÷ katham anyaæ tatra gaïyaæ karoti? iti | [46] tad evam akhila-sakhibhi÷ saha hasan narmaïà te«Ãæ Óarma sphuÂam uttambhayan, ÓrÅmad-v­ndÃvana-vana-ÓobhÃm api svam iva tÃn upalambhayan, paÓÆn api mÃnasa-gaÇgÃ-rodhÃæsi lambhayan svayam apy ayam atitarÃæ reme | tac ca prÃtyahika-prÃyam evaæ prathayi«yÃma÷ | yathÃ- ramate rÃmaæ parita÷ k­«ïa÷ | sakhi-gaïa-gÅta-guïe«u sa-t­«ïa÷ || anugÃyati pika-«aÂpada-gÃnam | parijalpati Óuka-haæsa-samÃnam || evaæ cakra-cakora-bakÃdi | anurauti sphuÂa-hÃsa-vivÃdi || dvÅpi-mukhÃrpita-bhÅti paÓÆnÃm | rutim iva s­jati bhayÃya ÓiÓÆnÃm || pak«i-m­gÃdikam aharahar acalam | viracita-nÃmabhir Ãha ca sakalam || bhramati sakhà yadi tasmin ko' pi | kar«ati vihasan païam amuto' pi || dÆraga-paÓum Ãhvayati ca nÃmnà | k­ta-go-gopa-manorama-sÃmnà || gavyÃhÆtau ÓikhinÃæ hÆti÷ | jÃtà yad asau ghana-ruti-bhÆti÷ || vyatiyu¤jÃno bhrÃtrà sva-karam | Óaæsati hasati sakhÅ-hita-nikaram || sakhibhir viÓramayann ayam Ãryam | praïayati tat-pada-lÃlana-kÃryam || sulalita-pallava-talpa-vidhÃna÷ | suh­d-Æru-sthira-mÆrdha-nidhÃna÷ || keli-Óramam anu k­ta-Óayaneha÷ | puïyatamair upavÅjita-de÷a÷ || atra ca kair api lÃlita-caraïa÷ | asmat-t­ï-mÃtrada-paricaraïa÷ || ya÷ snigdhÃnÃæ gÃna-vinodai÷ | nidrÃm itavÃn svara-k­ta-modai÷ || smaratÃæ tan na÷ kim api mana÷-stham | samayaæ sahate nÃnyÃvastham || vayam iha ke và lubdhaæ-manyÃ÷ | lubdhà yasmin Óuka-mukha-dhanyÃ÷ ||JGc_1,12.19|| [mÃtrÃ-samaka] [47] tad evam eva valgu valayite lÅlÃ-valaye pÆrvavan nilayÃd Ãkalitam i«Âa-mi«ÂÃnnÃdikaæ rasanayà Óli«Âaæ vidhÃya, gavÃæ jÃlaæ cÃlayan pÃlayan sÃgraja-vraja-rÃja-tanÆja÷ savayobhir ÃyatÅgavam avasaram avagatya gotrÃ-mÃtrÃïÃæ tatiæ Óanair upavrajam anai«Åt | nÅtvà ca tÃrïaka-vÃtsaka-bhedÃnÃæ tathà strÅ-gavÅnÃæ tÃsv apy upasÃryÃsandhinÅ-pra«ÂhauhÅ-dhenu-ba«kayiïÅ-g­«Âi-samÃæsamÅnÃ-naicikÅ-kapilÃ-vaÓÃ-gopati-prabh­tÅnÃæ tatra ca gaÇgÃdi-nÃmnÃæ tathà puÇgavÃnÃæ te«u cÃr«abhya-damya-jÃta-kakutpÆrïa-kakuj-jÃtok«a-mahok«a-v­ddhok«a-yugya-prÃsaÇgya-ÓÃkaÂa-pra«ÂhavÃÂ-pramukhÃnÃæ tatra ca haæsÃdi-nÃmnÃæ para÷-koÂÅnÃæ kÆÂÃn p­thak p­thag avÅvasat | tatra tatra ca nastitÃn api Óivaka-baddhÃn acÅkarat | [48] tataÓ ca pÆrva-pÆrvasmÃd apy apÆrvatayà maÇgala-vastu-nikara-karai÷ purask­ta-k«iti-deva-nara-deva-pura÷sarair vrajavÃsi-varair upavrajya nÅrÃjya ca sapaÓu-pÃla-bala÷ sa gopÃla÷ sadanaæ sÃdaram ÃsÃdayÃmÃse | prasÃdayÃmÃse ca sulalita-lÃlanayà janita-sukha-jananÅ-mukha-purandhrÅ-janena | [49] atha k«aïa-mÃtraæ tatra viÓramya go-dohanÃya nirgamya ramya-doha-pÃtra-sandohaæ kiÇkara-nikara-karÃh­taæ vidhÃya, gavÃs-thÃnÅm abhinidhÃya, mahÃ-mahima-gopa-samÆham anuk­topaveÓaæ ÓrÅ-vraja-nareÓam anuj¤Ãpya vatsa-mocanam Ãj¤Ãpya dhenuka-madhya-sthita÷ svasti-vÃcanÃdi-praÓastaæ samasta-citta-mohanaæ go-dohanaæ nÃma karma prathamaæ nirmame | [50] tatra ca g­hÃn nirgamanaæ yathÃ, hÃÂaka-lakuÂi-pÃïir maïi-cita-niryoga-rÃjad-u«ïÅ«a÷ | jita-gajarÃja-vilÃsa÷ sabala÷ k­«ïo yayau go«Âham ||JGc_1,12.20|| [ÃryÃ] [51] dohanaæ yathÃ, ÓrÅmat-paÂÂa-vaÂÃnta-mauktika-lasan-niryoga-rÃjat-kacau gìhÃ-naddha-varÃntarÅya-rucibhiÓ citrÃdharÃÇga-Óriyau | Ærdhvaj¤Æ k«iti-saæhitÃgra-caraïau jÃnu-dvayÃnta÷-sthita- svarïÃmatra-dharau sitÃsita-tanÆ dhenÆr duhÃte sma tau ||JGc_1,12.21|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] [52] tataÓ ca ghaÂodhnÅnÃæ tÃsÃæ nÃtidugdhÃnÃm api dugdhÃni tu pracuraæ dugdhÃni vidhÃya gavÃdi-sambhÃlanam anu gopÃn saævidhÃya tÃni ca pitu÷ purastÃn nidhÃya karÃbhyÃm a¤jaliæ sandhÃya sthitavantau santau, tena dÆratas tadÅya-turÅya-kak«Ã-pÆrita-cÃturÅ-nirÅk«aïa-sukha-sthagitena bhÆyo bhÆyaÓ cÃhÆya savyÃpasavyayor upaveÓitau | yatra ca- ak«ïà tasyÃpasavyena savyaæ tac cak­«e balÃt | api savyenÃpasavyaæ rÃmaæ k­«ïaæ did­k«uïà ||JGc_1,12.22|| [anu«Âubh] kiæ ca- eka-hetu-mayam eva locane dve ca bëpam aparatra vindata÷ | rÃma-k­«ïa-yugapad-vilokane te tu gopa-n­pater yathÃyatham ||JGc_1,12.23|| [rathoddhatÃ] tathà hi- savyam ak«i tanujÃd vrajeÓitur bhrÃt­jÃt punar asavyam asravat | yatra mÃnasam api svayaæ dvidhÃ- bhidyatÃÓru-mi«am ity abudhyata ||JGc_1,12.24|| [rathoddhatÃ] tataÓ ca- agrimÃn agrimÃn kurvann antyÃn antyÃn samai÷ samam | so' bhito rÃma-k­«ïÃbhyÃæ Óobhito g­ham Ãyayau ||JGc_1,12.25|| [anu«Âubh] [53] tauryÃtrika-carya-paryÃkulatayeti Óe«a÷ | g­ham Ãgatya ca sarvÃm Ãtma-go«ÂhÅæ mi«ÂÃnnÃdibhi÷ su«Âhu tu«ÂÃm akÃr«Åt | [54] tataÓ cÃnanda-viÓi«Âe«u vis­«Âe«u Ói«Âe«u rÃma-k­«ïau nija-nija-dhÃma samÃgamya ramyatama-ÓayyÃm adhiÓayya mÃt­bhyÃm upacaryamÃïau paricÃrakai÷ paricaryamÃïau sukhaæ nidadratu÷ | [55] atha snigdhakaïÂha÷ samÃpana-digdhaæ tad idaæ vÃkyaæ säjali vyÃna¤ja- Åd­Óas tanayo jÃtas tava gopa-dharÃ-pate | ÃtmÃrÃmÃÓ ca yat-kÅrtyà yÃnti drÃg Ãtma-vism­tim ||JGc_1,12.26|| [anu«Âubh] [56] atha ÓrÅdÃmÃdi-camatkÃra-sÃra-prada-prathanasya tad-etat-kathanasya ÓravaïÃnte, saiveyaæ lÅleti bhrÃnte, tata eva bahir v­ttita upaÓÃnte goloka-dharitrÅ-kÃnte jane ca ÓreïÅ-prÃnte, tau sÆta-sutau yathÃvad baddhäjalitayÃvasthitau cirata eva pÆrva-pÆrvavat prÅti-dÃnena vÃsaæ prasthÃpitau vidhÃya te sarve yathÃsvam ÃvÃsÃdikam ÃsÃditavanta÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu gocÃraïa-pracÃraïaæ nÃma dvÃdaÓaæ pÆraïam ||12|| ************************************************************* (13) atha trayodaÓaæ pÆraïam kÃliya-dava-caï¬atÃ-daï¬anam [1] atha pratiprÃtar iva ÓrÅmad-vrajarÃja-samÃje virÃjamÃne kathÃæ kathayituæ samutkaïÂho madhukaïÂho nijÃntaÓ cintayÃmÃsa- [2] dhenu-cÃraïÃrambha-lambhaka-dine dhenukÃlambha÷ khalu ÓrÅ-bÃdarÃyaïinà tadÅya-cÃraïÃvasara-sÃmyÃnusÃriïà pÆrvam eva varïita÷ | vastutas tu paugaï¬a-prÃnta eva paï¬ayà nirïÅta÷, tad-divasÃvasÃne veÓma-praveÓe kaiÓorÃæÓÃveÓa-varïanÃt | ata÷ ÓrÅ-parÃÓareïÃpi kÃliya-damanÃnantar-Ãvasara eva so' yaæ sÃvasara÷ k­ta÷ | ÓrÅ-hari-vaæÓe ca spa«Âam eva, damite sarparÃje tu k­«ïena yamunÃ-hrade [2.13.1] ity uktvà dhenuka-vadha÷ samÃrabdha÷ | tad eva yuktyÃpi vyaktÅ-bhavati | kÃrtika-vartamÃna-ÓuklëÂamyÃæ gocÃraïÃrambha-sambhava-dinatayà pÃdme spa«Âatayoktir d­«Âà | pakva-tÃla-phala-kÃlo bhÃdra eva, tatra ca dhenuka-nirdhÆnana-prasiddhi÷ | tasmÃt kÃliya-damanam eva prathamaæ prathayi«yÃma÷ iti | [3] spa«Âaæ tv idam abhyÃca«Âa- kavayo ye bhuvi khyÃtÃs ta evÃkavayo matÃ÷ | sukham ÃyÃsyatÅty evaæ sudu÷khaæ varïayanty amÅ ||JGc_1,13.1|| [anu«Âubh] iti tÆ«ïÅkÃm Ãsajya punar Ãha sma: athavÃ- sukhaæ và vÅryaæ và tad iha paramaæ yat pratimukhaæ pratÅpaæ nirjityÃnavaratam atulyaæ vijayate | kaviÓ ca ÓreyÃn sa sphurati khalu yas tad-vidhatayà sadà tat tad gÃyann api na paritas t­pyatitarÃm ||JGc_1,13.2|| [ÓikhariïÅ] [4] ata÷ kÃliya-niryÃpana-phalaæ tad idaæ v­ttam ÃpÃtata÷ sudu÷saham apy ÃyatyÃæ pratyÃpta-bahula-sukha-sahacaratayà varïanam evÃsmÃbhir ÃkarïanÅyam eva ca yu«mÃbhir iti yÃcitvà sa-kampam uvÃca- [5] tad evam arjunÅ«u paryÃg eva cirÃya cÃryamÃïÃsu pari kÃliyÃlaya-jalÃÓayÃÓayam eva calituæ khalu ÓrÅ-balarÃma÷ samanuj¤Ãæ kalayäcakre, ÓrÅ-vrajeÓvaryÃ÷ Óik«ita-caryÃnugamÃt | ÓrÅ-balÃvarajasya tu tasya cirata evÃvirataæ tad did­k«Ã na k«ÅïÃsÅt | [6] bahalena kutÆhalena, janmata eva durjana-tejasÃm asahanatÃyÃm avikalena tejasvitÃ-balena ca | [7] tad evaæ sthite sadÃvad eva kadÃpi k­«ïÃgra-janmana÷ ÓravaïÃkhyaæ mÃsikaæ janmark«am atithivat prathitiæ vraja-sadasi samÃsasÃda | tadà ca saÇkar«aïa÷ sa khalu har«aïa-maÇgala-snapanÃdy-ÃsaÇgata÷ sva-g­ha eva saÇgata ÃsÅt | [8] tadà ca kÃsäcanÃbhinavÃnÃæ gavÃm atipratyÃsanna-prasavÃnÃm avaÓyam eva svÃvanÅyatayà vinÃpi taæ vanÅm anugata-sakha÷ ÓrÅdÃma-sakha÷ prasthitavÃn | kintu sambhojana-samaya-samayane samayaæ vidhÃya tadà ca labdhe vipralabdher avasare tad-itaraæ prati ya÷ kÃla-kÆÂa-tulya÷ kÃla-kÆÂas tan-maya-kÃlindÅya-kÃliya-hrada-haritam eva tvaritaæ hari-sudhÃ-vÃridhir avajagÃhe | [9] tatra gavÃm agresarà ye gopa-kumÃra-varÃs, te«u cÃnÃÓitaÇgavÅna-navÅna-vana-vibhÃgÃvakalana-kalita-bahala-kutÆhala-jÃta-rabhasata÷ ki¤cid vilambam ÃlambamÃne«u nidÃgha-drÃghÅyas t­«ïÃ-vyÃkulam agrima-gokulaæ kÃliya-vi«Ãkulaæ k­«ïÃ-jalaæ pibati sma | pÃna-mÃtrÃc ca vicetanatayà nipapÃta, k«aïatas te cÃgre-sarÃs tad-avaloka-Óoka-dharà deha-jihÃsayà sahasà svayam api dhayanta÷ patanti sma | [10] iyaæ punar yogamÃyÃyà evÃnapÃyà gati÷, yà khalu khalÃnÃm utkalanÃyÃsambhavam api sambhÃvayati | [11] atha muhÆrta-pÆrtÃv Ãgato' yaæ toyada-ÓyÃmala-mÆrtir mÆrtÃn eva tÃn paÓyann anyÃd­Óa-ÓyÃmalatÃm ÃjagÃma, vilalÃpa ca- yà gÃva÷ khalu devatà vrajasadÃm asmÃkam uccaistarÃæ ye bÃlÃÓ ca sadaiva jÅva-tulitÃs te' mÅ vipannÃ÷ pura÷ | hà hanta svayam asmi tat-sahacara÷ kiæ bhrÃtaraæ mÃtaraæ tÃtaæ sarva-janaæ ca vacmi mama dhik cÃpalyata÷ sÃhasam ||JGc_1,13.3|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [12] tataÓ ca vipratÅsÃra-sÃrÃnusÃrÃdruta-vidrutatara-cetasa÷ ÓrÅ-vraja-kula-candramasa÷ kramaÓa÷ sarve«Ãæ mukham abhidatta-d­Óa÷ stimitÅ-k­ta-nijÃdharà netrÃmbhu-dhÃrà nipetu÷, yà evÃÇkurÅ-k­ta-vasudhÃ÷ sudhÃyamÃnà yathÃ-kramaæ sarvaæ cetayÃmÃsu÷ | kintu mura-Óatru÷ pura÷ pura÷-stha-gamanÃveÓÃd apura÷-stha-deÓÃÓritÃnÃæ cetanÃæ tadà na ciceta, cirÃd eva tv acetÅt | [13] te ca cetitÃ÷ sarve cirÃya vicÃra-pracÃraæ nÃnucaranti sma, yasmÃd ÃtmÃnam agha-nÃma-dhara-vi«adhara-vi«ama-vi«a-mohÃd rak«itavantam agha-dvi«am eva tatra tatra bhramantam anubhÆya, bhÆya÷ sa eva cetanÃ-mÆlam iti niÓcitavanta÷ | [14] k­«ïas tu tÃn vilulitaveÓÃn labdhopaveÓÃn d­«Âvà yugapad eva sarvÃn k­«Âvà p­thak p­thag evÃÓli«ÂavÃn | [15] tad uktam eva yad asya khalv autpattika evÃyam upapattim atÅtavÃn guïa÷, yad-bhÃva-bhÃvana÷ syÃt tatrÃnurÆpa-rÆpÃvirbhÃvanam asau yaugapadyam upasadya, bahutrÃpi sadya evÃpadyate iti | [16] tatra bÃlair milanaæ, yathÃ, d­«Âir bëpam ità tanu÷ stimitatÃm antarmatir lÅnatÃm itthaæ saÇgati-sÃdhane tu nikhile' bhÅk«ïaæ gate vyarthatÃm | kiæ saukhyaæ kim asaukhyam etad iti ca sphÆrtiæ vinÃvasthitau ka¤cit ko' pi na ki¤cid ujjhitum abhÆc chakti-prayuktaÓ ciram ||JGc_1,13.4|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [17] gobhir yathÃ- gÃvo huÇk­ti-gho«aïà valayitÃ÷ k­«ïaæ lihantyaÓ cirÃt tad-bÃhu-dvaya-ve«Âanena vilasat-kaïÂhya÷ samutkaïÂhitÃ÷ | yatnÃt tyÃjita-tad-grahÃÓ ca paÓupai÷ k«iptÃÓ ca tasthuÓ ciram tÃs tad-vaktra-sudhÃkara-dyuti-sudhÃ-pÅtÃvat­ptek«aïÃ÷ ||JGc_1,13.5|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [18] tad evaæ sati tasya bhÃva-viÓe«odbhava÷ samudbhÃvyate | pÆrvam evÃyaæ ÓrÅ-yuta-k­«ïa÷ pÃrÃvÃra-bhavi«ïu-sthÃsnu-cari«ïu-du÷kha-dÃna-dh­«ïo÷ k­«ïÃdhi«ïyasya kÃliyasya nirÃkari«ïu-t­«ïo' pi, tat-patnÅbhyo' patrapi«ïutayà cirÃya tÆ«ïÅæ babhÆva | samprati tu go-gopÃla-kÃla-dharmÃpÃta-jÃtÃsahi«ïutayà vardhi«ïu-krodha÷ su«Âhu jÃta÷ | [19] tataÓ ca sÃvahittham ittham uvÃca-aho, vayasyÃ÷! paÓyatha atrodaka-stambha-vidyÃ-k­tÃvakÃÓa-prakÃÓamÃna-hradinÅ-hrada-sthita-sva-sadane kÃliyÃkhya-manda-dandaÓÆkas ti«Âhati | tena ca du«Âa-ni«ÂhyÆtayà sarva evÃkharva-vi«a-jvÃlayà jvalitÃ÷ paryag-deÓà d­Óyante | upary apy utpÃtitÃ÷ patatriïaÓ cÃtra patità ity Ãtma-netrÃbhyÃæ pratÅyatÃm, yebhyas tu prÃïà jagat-prÃïÃÓana-bhayata÷ sadya eva vipratipadyeva svayam utpatanta÷ kadÃpi na nyavartanta | so' yaæ punar garutmat-k­tÃm­ta-seka eka eva kÃla-kuÂa-jvÃlayÃpi k­tÃlamba÷ kadamba÷ sulalita-dalÃditayà lÃlasÅti | tasmÃd asyopariga-koÂara-piÂhare sphuÂaæ tad anavadyam am­tam adyÃpi vidyata iti prasahyÃham Ãruhya paÓyÃni | bhavantas tu gÃ÷ ki¤cid dÆracaratayà cÃrayantaÓ carantu | [20] tad etad vadan vigata-kadana÷ ka¤ja-vadana÷ kadambam adhiruhya parikaraæ samÆhya, svayaæ kiraïa-gaïÃm­ta-ghanÃghana÷ sÃnnidhya-mÃtra-nirmita-sÃdharmye tasmin kÃliya-harmye nirmala-jala-krŬÃ-kutukÃya papÃta- [21] yatra ca tatra sarpa-hrada-gata-jalaæ dhanu÷-Óatam udasarpat | tac ca ÓrÅ-vrajarÃja-tapa÷-pratÃpa-phalasya saÇkhyÃtÅta-balasya tasya na citram ity eva mantavyam, yena hi paugaï¬atayà nÃtipracaï¬am api tad eva tad-vapuÓ caï¬ÃæÓu-koÂivad atÅvoddaï¬atayà tatra kuï¬alÅnÃæ bhÃti sma | tataÓ ca tasyÃmara-vÃraïa vÃraïa-vikrama-kramatayà ghÆrïad-bhujÃpÆrïa-vÃr-gho«aïa-saÇghar«aïayà ghar«itas tad-utkar«Ãsahana-samÃja÷ sahasà tanÆnapÃn-mahasÃhi-rÃja÷ svÅya-lÅlÃntarÅpÃnta÷ svayaæ krŬÃ-har«ata÷ smitaæ var«antaæ pÅtÃæÓuka-vidyudbharaæ kara-caraïÃdhara-rohitÃkaraæ vanamÃlÃ-ÓacÅpati-cÃpa-dharaæ sulalita-nÅla-ghana-varaæ tam evÃsasÃda | [22] samprati tu k­ta-yava-k«Ãra-sÃra-sandha-gandhakendhana-vahnÅyamÃnam etam Ãtmanà cachÃda nanÃda ca | kevala-bali-mÃnitÃmayÃsahi«ïutayà dh­«ïag asau nÃga-ji«ïur Ãrto' pi na nivartate sma | [23] atha kÃliyasya varuïa-pÃÓapÃÓÅyamÃnÃbhogÃÓaya-nÅyamÃnÃÓÅ-rÃÓÅbhyÃæ yÃhaÇk­tis tasyÃÓ cÆrïÅ-k­ti-kautukÃya yogamÃyÃ-maya-kaÇkaÂa-saÇghaÂitÃÇgatÃÇgatas t­ïÃvarta-vartana-samudvartana÷ sa muhÆrtaæ tathaiva vartate sma, yatra hi tasya sad-ahitasya bhogina÷ Óatam ekÃtirekÃbhogà markaÂikÃ-jÃlavad vighaÂita-Óaktaya÷ santi sma | ÃÓi«aÓ ca tÆla-varti-tulÃæ kalayÃmÃsu÷ | [24] kintu yadà kadambÃd asau kadamba-mÃlÅ kÃliyÃlaya-kÃlindÅ-Óambaram apaptat tadÃtitapta-h­dayatayà hÃhÃ-kÃra-k­ta-mitha÷-kreÇkÃra÷ sa khinna÷ sakhi-vÃra÷ skhalac-caraïa-cÃra÷ sahasà tasminn eva sasÃra | [25] gÃvaÓ ca ÓÃva-sahitÃ÷ sahitÃs tam evÃnudrÃvakatÃm avÃpu÷ | [26] tataÓ ca sve«u viÓve«u tam eva hradaæ sÃvega-gadaæ prÃviÓatsu pratidiÓaæ gÃvaÓ ca praviÓantÅty evaæ d­«Âvà parama-ka«Âaæ sp­«ÂvÃnupÃyÃ÷ paÓupÃ÷ na«Âa-prÃyà bhra«Âa-kÃyÃ, yamunÃyÃ÷ prahvà iva kahvÃsura-jaÂharÃd iva tat-pratyÃgaty-ÃÓayà paraæ prÃïanti sma | tatra ca- kiæ j¤apti÷ svapanaæ su«uptir athavà mÆrcchà m­tir jÅvanaæ bhÃty evaæ nahi niÓcikÃya nikhila÷ so' yaæ sakhÅnÃæ gaïa÷ | usrÃïÃæ tatir asra-v­«Âi-kalitai÷ sà ca pravÃhai÷ punas tarhy e«Ãæ h­dayaæ hradaæ ca tam atha k«ve¬air ivÃpÆpurat ||JGc_1,13.6|| [sragdharÃ] [27] te«u ca bahir Åd­g-avasthe«u tathÃntar anavasthe«u na ko' pi prakopi tad-v­ttaæ vraje v­ttaæ kuryÃd iti vicÃrya divi«ad-varya-vrajena muhur utpÃta-vrÃtaæ pratyÃpayya tam anusa¤cÃryate sma | [28] tatra vraja-prajÃ-vacanaæ yathÃ- divi bhuvi khe cotpÃtÃ÷ katham iva tat-kÃlam udbhÆtÃ÷ | Ãæ na÷ sarve«Ãæ ya÷ prÃïe«v adhi tat-k­te ta ime ||JGc_1,13.7|| [upagÅti] [29] iti vyagrÅ-bhÆya samagrÃ÷ prajÃ÷ sa-grÃmaïyas taæ vrajÃgra-gaïya-samÃjaæ k­«ïÃgra-janma-janmark«a-mahasi sambhojanÃya janÃyatanatÃm Ãptavatya÷, kiæ bahunÃ, vraja-mahÅ-pati-patnÅ ca vraja-mahilÃbhir apatrapÃm apahÃya tatrÃjighÃya | sandideÓa dÆra-deÓata÷- durnimittam udabhÆd balaæ vinà hà yayau vi«a-diÓaæ balÃnuja÷ | hanta pÆrïa-samaya÷ sa nÃyayau go«Âha-ràkatham ihÃsti nirv­ta÷? ||JGc_1,13.8|| [svÃgatÃ] iti | tataÓ ca- dehaæ gehaæ tat tad arthaæ ca sarvaæ dhik-kurvantas tyakta-tat-parva-bhogÃ÷ | te gacchanta÷ kÃliyÃnaccha-kacchaæ vÃta-vrÃta-k«ipta-città ivÃsthu÷ ||JGc_1,13.9|| [ÓÃlinÅ] [30] bhrÃt­-prabhÃva-j¤ÃnÃrÃma÷ ÓrÅ-rÃmas tu te«Ãæ ÓaÇkÃyÃm aniÓÃm ayann api na tadÃnÅæ tad-bhÃvam avÃpa, kintu rirak«i«Ãm eva | anyathà hy anyathÃpattir eva syÃd iti samucita eva bhÃva÷ svayam eva yogamÃyayÃcita÷ | [31] atha sva-manasy evaæ sa viviveca, vayam idaæ muhur unnÅya niyamata eva jÃnÅma÷, yat khalu tasya khala-vaæÓadavahuta-vahasya nirasyamÃnatà na kenÃpy akenÃpi kartuæ Óakyate | tathÃpy ete kevala-sneha-bala-dehà vidyut-pÃtÃyamÃna-durnimitta-labdha-jÅvana-sandehà nija-jÅvana-mÆlaæ pÅta-dukÆlaæ prati gamanÃya durmadehà vartante | tasmÃd araïyÃraïyaÇgaja-dahana-sandahana-sahanatÃmanda-samuddi«Âa-hima-drava-sandrava-samutkaÂatÃ-galat-kaÂa-vÃraïa-durgaïa-gaïavad ÃpÃtatas tu mama vÃraïam api na maæsyate | yat khalv ete«Ãæ tad-viÓle«ÃtiÓaya-ÓaÇkitÃ-du÷kham anu mayy api du÷khaæ du÷khanana-mÆlaæ jÃtam asti, tad api na vya¤janÃya präjalatÃm arhati, prajvalita-jvalana-vanam anu jvalanÃntara-santÃnanavat | tasmÃt kevala-maÇgala-vyaÇga-vyaÇga-saÇgami-sad-iÇgita-viÓe«a-saÇgitayà ta ete sambhÃvita-tad-bhavyà bhÃvanÅyÃ, na tu nirÃkari«ïutayà | Ãvayor Ãvayo hy eka-prÃïatÃæ khalv ete manyante iti | [32] atha sa evaæ vivicya sahasà jahÃsa | tad anu ki¤cil-labdhÃÓvÃsatayà calantaÓ ca te- du÷khÃghrÃta-prÃdhvatÃ-manda-netrÃ÷ k­«ïÃÇghri-ÓrÅ-lak«ma-labdhÃvalokÃ÷ | vartmany asmin picchile' py aÓrubhis te rÃma-prÃpta-nyasta-hastà vicelu÷ ||JGc_1,13.10|| [ÓÃlinÅ] yathà yathà vidadhur atÅva ÓÅghratÃæ tathà tathÃpy adadhur alaæ vilambitÃm | kathaæ katha¤cana bata taæ hradaæ gatà daÓÃæ tu kÃæ samadhur amÅ na vedmi tÃm ||JGc_1,13.11|| [rucirÃ] tatra tu- d­«Âvà kÃliya-bhoga-saÇgha-valitaæ gopÃlakaæ gopakà nandÃdyà bata gopikÃÓ ca vidalac-città yaÓodÃ-mukhÃ÷ | hà Óu«kÃÇga-daÓÃæ mahÃ-malinatÃm apy Æhur itthaæ yathà te«Ãm Ãntara-vahninai«i bahir apy udyÃtum ity Æhyate ||JGc_1,13.12|| [ÓÃrdÆla] mÃnu«Ãn buddhi-rÃhityÃt paÓÆn iva nirÅk«ya te | paÓÆæÓ ca krandanÃn mÃnu«Ãn iva kleÓam aiyaru÷ ||JGc_1,13.13|| [anu«Âubh] tataÓ ca- te«Ãæ sadà snehamayÃtmanÃæ tadà trÃsÃt tu Óu«kÅ-bhavatÃæ himÃd iva | mitha÷-samÅk«Ã-bhavatÃpasaÇgamÃd bhÆyo babhÆva dravatà raver iva ||JGc_1,13.14|| [upajÃti 11] snehÃt pravÃhÃvali-tulyatÃæ yatÃæ vrajaukasÃæ drÃg viÓatÃæ vi«a-hradam | bÃlo' py athÃveÓa-valad-balo balo drutaæ mahÃ-setu-daÓÃæ sasÃda sa÷ ||JGc_1,13.15|| [upajÃti 12] [33] uvÃca ca- prÅti÷ kiæ nv anuje na me? vraja-pate tÃta vrajÃdhÅÓvari ÓrÅ-rohiïy api mÃtar, asya tu sadà tattvaæ paraæ vedmy aham | satyaæ va÷ pada-paÇkajÃÓraya-rucÃæ kuryÃm amu«ya kvacin naikasminn api mÆrdhaje k«ati-lavo bhÃvÅ yathà garga-gÅ÷ ||JGc_1,13.16|| [ÓÃrdÆla] [34] tad evaæ praÓastena sva-hastena ÓrÅ-rÃmeïa hasta-vÃraïe k­te- vi«a-hradÃntÃd vinivartitÃÓ ca te pratÅyur evÃdhi tad-Ãtmana÷ sthitim | yat kÃla-kÆÂa-jvalanÃntaraÇgataæ svaæ menire vÅk«ya tad-antare harim ||JGc_1,13.17|| [upajÃti 12] kÃliya-hradam ite baka-Óatrau gokulasya rudata÷ pratiÓabdÃt | rodasÅ ca rudatÅ sva-niruktiæ bìham aj¤apayatÃæ rudasijbhyÃm ||JGc_1,13.18|| [svÃgatÃ] gopyo mitha÷ kaïÂha-vilagna-kaïÂhÃs tà rorudÃmÃsur alaæ vilapya | sm­tiæ nayat pÆtanikÃdi-nÃÓaæ yan mÃt­-santvÃya muhur babhÆva ||JGc_1,13.19|| [indravajrÃ] evaæ sva-go«Âham ahive«Âa-vivik«u vÅk«ya sastrÅ-kumÃram atidu÷khitam Ãtma-heto÷ | k­«ïa÷ saro«a-vitatÃÇgatayà tad aÇgaæ chindan Ólathaæ vidadhad ÃÓu balÃd udasthÃt ||JGc_1,13.20|| [vasantatilaka] [35] tad evaæ k­«ïasyotthÃnam eva kÃliyasya vyutthÃnaæ jÃtam iti sarvo' pi jahar«a | yathÃ- tadà mudà kalakala-garjitair jitaæ vrajaukasÃæ ÓiÓu-savayo-jarÃ-ju«Ãm | divaukasÃæ kusumaja-v­«Âi-s­«Âi-yug- jaya-dhvani-dhvani-yuta-tÆrya-laÇghibhi÷ ||JGc_1,13.21|| [rucirÃ] [36] tataÓ ca samuttejita-tat-tejobhir udvejita-citta÷ kuïÂhatÃvaguïÂhitotkaïÂhatayà dÆrata evotkaïÂhatayÃti«Âhan mƬha-dhÅr asau gƬha-pÃt prarƬha-krodha÷ svabodha-rodhatas taæ pratidrogdhum udyata÷ sann, uddhata-buddhis thÆtkÃra-phutkÃra-d­«Âi-vÃra-k­ta-kÆÂaæ kÃlakÆÂaæ prakaÂÅ-kurvan girikÆÂÃyamÃna÷ kartavya-vihvalatayà jihvÃ-dvaya-samudayena muhu÷ k«ve¬a-bìava-pakvaæ s­kvaïÅ-dvaya-samudaya-lehanÃd dvijihva-lelihÃnÃdy-Ãhvayo' smÅty uÂÂaÇkanena ghaÂayitu-kÃma÷ sarvato d­«Âa-vapur babhÆva | [37] tataÓ cÃkhaï¬Ãhi-tuï¬ika-vidyÃ-paï¬itavad uccaï¬atayà sakaïÂha-tuï¬ÃvaguïÂhanÃya sa-darpam abhita÷ sarpati sarpÃÓana-vÃhane, sarpo' yam api Óirobhi÷ k­ta-parisarpa÷ sarpavad evÃpasarpann upasarpaæÓ ca jihmagavad eva jihmaæ gacchaæÓ ca parito babhrÃma ÓaÓrÃma ca | [38] tad evam ahÅnam ahinaæ prati sÃæyugÅnatÃrato' pi cirato labdha-cchidratayÃbhidravann eva tadÅya-samagra-grÅvÃgra-gaïya-mÆla-nÃlam eva balÃnujanmà balÃd avajagrÃha nijagrÃha ca | [39] tataÓ ca vivaÓÃÇga-saÇghe tasminn uraÇgame tu, udyad-ratna-cite«u pu«Âa-niÂila-prasthe«u raÇga-Óriyà Óaste«u sphuÂa-n­tya-k­tya-kalanÃ-lobhena Óobhek«aïa÷ | dyo-vidyotana-vÃdya-gÅta-kalayà saæhÃya sÃhÃyakaæ ÓrÅ-k­«ïas tad upary udapluta mudÃm uccair udÃra-cchavi÷ ||JGc_1,13.22|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] tataÓ ca- punar vraja÷ sphuÂa-sukha-vismayÃrava- plava-ÓriyÃsp­Óad amara-vrajaæ divi | asau ca taæ bhuvi bata yatra cobhayo÷ pratidhvani-dhvani-vibhidà na tarkità ||JGc_1,13.23|| [rucirÃ] tataÓ ca- ÓaÓvad garvada-parva-Óarva-¬amaru-svar-vÃdya-sarvÃdyatÃæ vindan kuï¬ali-daï¬anÃya rabhasÃd uddaï¬a-sat-tÃï¬ava÷ | ÃrÃd Ærdhvitam Ærdhvitaæ bhujaga-rì-mÆrdhÃnam unmardayan krodhÃd rodha-kutuhalÃd dharir ihÃnarte nanarta sphuÂam ||JGc_1,13.24|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] atha- jayaj-jaya-jayÃravÃ÷ kusuma-v­«Âi-s­«Âi-prathÃ÷ sphurat-pulaka-pÃlaya÷ prathita-Óarma-gharmÃÓrava÷ | bhujaÇga-ÓirasÅ-Óitus tad-anuk­tya-n­tyaæ surà bhavÃmbuja-bhavÃdaya÷ pramada-garjam Ãrjan muhu÷ ||JGc_1,13.25|| [p­thvÅ] sarpasyÃnana-jÃla-kÆÂa-ghaÂanÃd utthÃnam ÃtmÃyu«Ã, nirma¤chyÃgra-nakhasya tasya naÂanaæ tan-mÆrdhni cÃtyadbhutam | d­«Âvà ÓrÅ-vraja-rÃja-tat-praïayinÅ-mukhyà vraja-prÃïino netraæ gÃtram api praphullam abhajan manye jagad-vyÃptaye ||JGc_1,13.26|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] mÆrdha-ÓreïyÃæ tasya ÓÆnye ca k­«ïe n­tyaæ kurvÃïe tu citraæ tadÃsÅt | tena krodhÃn mastakaæ yady udastaæ tatrÃnena prÃpità tÃla-lattà ||JGc_1,13.27|| [ÓÃlinÅ] mukhai rudiram udvaman garalam udgirann ak«ibhi÷ skhalan-maïika-mastaka-sthita-tad-aÇghri-cihna-vraïa÷ | ÓlathÃÇgakatayÃjahad anuja-saÇghajid-raÇgatÃæ vyÃlokyata nijÃÇganÃvalibhir e«a kÃlÅyaka÷ ||JGc_1,13.28|| [p­thvÅ] [40] tataÓ cÃsÃv upaskÅrïa-vikÅrïa-mÆrtyà sva-pauru«ÃpÆrtyÃnanya-gatitÃsphÆrtyà tat-kÃraïa-kakÃraïÃ-nivÃraïÃya taæ nÃrÃyaïam eva matvà Óaraïam amanyata | [41] tad-aÇganÃnÃæ ca- na tÃvad Ãrdratvam abhÆd amÆ«Ãæ bahirmukhatvaæ yad abodhy amu«ya | d­«Âe tu bhakty-aÇkura-janmani sphuÂaæ k­«ïaæ gatiæ jagmur amÆs tad-artham ||JGc_1,13.29|| [upajÃti 11] kÃÓcit kumÃrÃn atyartha-bÃlÃn kÃÓcana tÃÓ tadà | kÃÓcid aï¬Ãni puratas tasya nyasya vyanaæsi«u÷ ||JGc_1,13.30|| [anu«Âubh] [42] hasati ca bhakta-sÃntvana-t­«ïe k­«ïe, tÃs tu bahudhà stava-budhà m­dÃkulÃ÷ p­dÃku-patnya÷ sakÃku vij¤ÃpayÃmÃsa | tatra saÇk«epa-nik«epaÓ cÃyam- asty e«a sphurada-mati÷ sadarpa-sarpas tvaæ vi«vag-vid asi tathà k­pÃmburÃÓi÷ | asmÃsu tvad-anugatÃsv amu«ya patnÅ- bhÃvaÓ ced ajani yathÃ-yathaæ vidhehi ||JGc_1,13.31|| [prahar«iïÅ] daï¬aæ te vidadhatu ye sva-saÇga-mÃtrÃd du«Âatvaæ praÓamayituæ na Óaknuvanti | tvat-sparÓÃj jhaÂiti hrado' pi so' yam aujjhat k«ve¬atvaæ balavad atÅha na÷ samak«am ||JGc_1,13.32|| [prahar«iïÅ] mÆrkhatvaæ na idam anugrahe' pi yasmÃt tvat-sp­«Âe sphuÂam iha bhÃti daï¬a-buddhi÷ | daï¬aÓ ced amum aparair adaï¬ayi«yas taæ kartuæ katham adadhÃ÷ padÃravindam? ||JGc_1,13.33|| [prahar«iïÅ] sat-puïyair iha khalu kais tvad-aÇghri-padma- sparÓo' yaæ parivalate bhujaÇga-rÃje | du«pÃpair api bata kair amu«ya dehas tad-bhÃvaæ druta-m­ti-lambhÃya vetti ||JGc_1,13.34|| [prahar«iïÅ] tasmÃt- ÓÅr«a-cchedyasya ya÷ k­«ïa÷ ÓÅr«ïi kÃliya-bhogina÷ | anvag­hïÃt pada-nyÃsÃc cihna-Óreïyà gati÷ sa na÷ ||JGc_1,13.35|| [anu«Âubh] [43] atha hÅne tasmin ahÅne sadayaæ tad-anumoda-mÃna÷ krodhaæ vinayamÃna÷ k­ta-yaÓodÃ-yaÓo-dÃna÷ svÃÇghri-saÇghaÂÂana-truÂitÃt kÃliya-niÂilÃd avatÅrya nÃtiprakaÂita-vÅryas tasyÃvag-vaktratayà sthitasyÃgre k«aïa-katipayaæ karuïÃ-vyagrek«aïatayÃvatasthe | atha vanamÃlÅ kÃlindÅya-hradam iva kÃliya-hradaæ dÃyati sma | [44] tadà so' pi lÅyamÃna-do«atayà tadÅya-ro«aæ pro«itam akarot, valitäjali-karo darvÅkaro vij¤ÃpayÃmÃsa ca- [45] yadyapi v­jina-gÃmino mama v­jinam eva svabhÃvas tathÃpi tu, guïo và do«o và bhavati mayi ya÷ k­«ïa sa bhavad- vaÓasthÃyÅ nityaæ mama tu k­ti-sÃdhyaæ kim aparam? | tvad-aÇghri-dvandvasyÃÓrayaïam iti cet tac ca Óirasi tvayà me vinyastaæ mama tu k­ti-sÃdhyaæ kim aparam? ||JGc_1,13.36|| [ÓikhariïÅ] [46] tasmÃt kÃm api diÓaæ svayaæ eva mÃm ÃdiÓa | [47] atha sa ca sadeÓa-rÆpam idam ÃdideÓa, ahipate, tyakta-daurjanyatayà dhanyasyÃpi tava yasmÃd ahità svayaæ jagad-ahitÃ, tasmÃt- nÃtra stheyaæ tvayà sarpa samudraæ yÃhi mà ciram | tvaæ j¤Ãty-apatya-dÃrìhyo go-n­bhir bhujyate nadÅ ||[BhP 10.16.61] dvÅpaæ ramaïakaæ hitvà hradam etam upÃÓrita÷ | yad-bhayÃt sa suparïas tvÃæ nÃdyÃn mat-pÃda-lächitam ||[BhP 10.16 |64] rephaæ vis­«Âaæ nirmÃyÃd avasÃne padÃntagam | iti ÓÃsana-vij¤ÃnÃæ matam eva mataæ mama ||JGc_1,13.37|| [anu«Âubh] adhunà kÃliya yasmÃn mat-pada-k­ta-lak«aïas tvam asi | tad amutra ca sambhavità mat-pada-k­ta-lak«aïa÷ sa bhavÃn ||JGc_1,13.38|| [upagÅti] [48] atha daï¬avad eva patita÷ kuï¬ali-patis tena nakhara-sudhÃkarÃkara-kara-sarasiruhaæ Óirasi nidhÃya sudhÃ-sikta-tanutayà nÅrug niramÃyi | [49] etad-anantara-lÅlà taæ pÆjayÃmÃsa [BhP 10.16.65] ity Ãdikaæ ÓrÅ-Óuka-vacanam anÆdya, mahattvaæ ca ity Ãdinà viÓadyate | taæ pÆjayÃmÃsa mudà nÃga÷ patnyaÓ ca sÃdaram | divyÃmbara-sraÇ-maïibhi÷ parÃrdhyair api bhÆ«aïai÷ | divya-gandhÃnulepaiÓ ca mahatyotpala-mÃlayà || pÆjayitvà jagannÃthaæ prasÃdya garu¬a-dhvajam | tata÷ prÅto' bhyanuj¤Ãta÷ parikramyÃbhivandya tam || sakalatra-suh­t-putro dvÅpam abdher jagÃma ha | tadaiva sÃm­ta-jalà yamunà nirvi«Ãbhavat ||[BhP 10.16.65-68] k­«ïaæ hradÃd vini«krÃntaæ divya-srag-gandha-vÃsasam | mahÃ-maïi-gaïÃkÅrïaæ jÃmbÆnada-pari«k­tam | upalabhyotthitÃ÷ sarve labdha-prÃïà ivÃsava÷ ||[BhP 10.17.13-4] iti | mahattvaæ ca parÃrdhyatvaæ cÃtra divyatvam ucyate | divyatvaæ te«u k­«ïasyÃpy aÇge dedÅpyamÃnatà ||JGc_1,13.39|| [anu«Âubh] ato' syÃmÆni nityÃni sthitÃny aruïajÃ-hrade | te«u kaustubha-nÃmà tu maïi÷ k­«ïe virÃjate | nak«atre«u sadà pÆrïa-candravat pÆrva-parvate ||JGc_1,13.40|| [anu«Âubh] jagannÃthaæ ca yat prÃha tathà taæ garu¬a-dhvajam | tatrÃÓcaryaæ na cÃcaryaæ dvÃrakÃyÃæ hi viÓrutam ||JGc_1,13.41|| [anu«Âubh] kÃdraveyasya devÃbha-nÃnÃ-Óakti-vidhÃriïa÷ | vartmÃsya sura-vartma syÃd iti yuktyÃvagamyate | anyat tu jÅva-pŬÃya tat kathaæ k­«ïa-saæmatam? ||JGc_1,13.42|| [anu«Âubh] vÃri-lÅlÃ-parÃmarÓa÷ sparÓaÓ cÃgharipor yadà | tadai«Ãm­ta-tulyÃsÅd yamunety avagamyate ||JGc_1,13.43|| [anu«Âubh] k­«ïasyÃklinna-veÓatvaæ kÃliyenopavÃhata÷ | akasmÃd darÓanaæ yat tan nÃgÃli-parivÃrita÷ | tasmÃt k­«ïaæ hradÃd ity Ãdy uktaæ yuktaæ prakÃÓate ||JGc_1,13.44|| iti | [anu«Âubh] [50] tan-nirva­nane viÓe«as tu varïyate, kolÃhalas tvaritatà vivaÓÃÇga-caryà kampa÷ skhalad-vacanatà sravad-asratà ca | vÅk«yÃdi-t­pti-parihÃnir iti vrajasthÃ÷ saukhye' pi du÷kham agaman pratilabhya k­«ïam ||JGc_1,13.45|| [vasantatilakÃ] Ãgato' yam iti kevalaæ mudà sphÆrti-pÆrtir abhavad vrajaukasÃm | hanta yena na vapur na và mana÷ ki¤cid a¤citum avÃpa ÓaktatÃm ||JGc_1,13.46|| [rathoddhatÃ] tataÓ ca- stambha÷ sandhi«u bandhanaæ pulakitÃsÃndra-vraïÃbha-sthitir bëpa÷ srasta-vilokana÷ svara-bhidà kaïÂhÃntara-stambhinÅ | kampa÷ pÃtavad-anta-danta-valaya÷ svedas tanu-drÃvaïa÷ syÃd evaæ k­ta-vÅk«aïaæ sva-suh­dÃæ vyagrÅ-babhÆva prabhu÷ ||JGc_1,13.47|| [ÓÃrdÆla] [51] atha prathamata eva prathamata÷ sthitÃ÷ samÃna-vayasa÷ savayasas tasmÃt tam uttÅrïaæ nirvarïya vistÅrïa-tad-varïÃm­ta-bh­ta-nayanatayà sthitÃ÷ kramatas tad-aÇga-saÇga-raÇga-bhÆmitÃm itÃs tad-ÃliÇgana-riÇgat-sukha-taraÇgatÃæ gatà na tÃvat pratisvam ayam aham asmÅti tasmin nyavedi«u÷ | [52] yadvad etÃæs tadvad eva ÓrÅman-nanda-janmà krama-bhajana-sammÃnanayà jananÅæ janakaæ suh­j-janatÃm api janitÃnandÃn janayÃmÃsa, yatas tata eva te sarve stabdha-dehà labdha-sukha-dehà babhÆvu÷ | [53] aho, yadi satya-vacasas te nÃvadi«yaæs tadà tad idaæ và ka÷ pratÅyÃt? yat khalu gÃvaÓ ca m­gÃÓ ca tad-Ãgamanaæ m­gayamÃïà vraja-jane cÃbhedam Ãyayu÷, yac ca nagà api tad-du÷khata÷ Óu«ka-carÃ÷ samprati pu«kala-sukhÃs tat-kÃla-kalita-pallavÃdibhi÷ praphullà babhÆvur iti | tatra ca- suh­l-lokà ye ye sura-ripu-jità yarhi militÃs tadà satyaæ sarve samayur abhita÷ prÅtim atulÃm | yadà tu ÓrÅmÃtà sapadi milità prema-vivaÓà tad ÃstÃæ tad-vÃrtÃ, sakala-janatÃgÃd drava-daÓÃm ||JGc_1,13.48|| [ÓikhariïÅ] [54] atha rÃmaæ svÅya-prabhÃva-bhÃvanÃrÃmatÃyÃm apy antar vraja-jana-du÷khata÷ Óu«kaæ, tÃd­ÓatÃyÃm api bahir lambhita-gambhÅratÃ-bh­d-upÃlambha-sambhavad-vikÃÓa-hÃsaæ hasann eva namaskurvann, Ãtmany ÃliÇganaæ lambhayaæÓ ca ciraæ tad-utsaÇga-saÇgÅ babhÆva | [55] atha tatra janÃnÃæ vimarÓa÷, harer e«Ã prÃptir yadi bhavati nidrÃvakalità tadà Óoko' py e«a svayam ayati tatraiva tulanÃm | asau jÃgrad-bhÆtà sphurati yadi và tarhi nitarÃm abhÅ«Âaæ sampannaæ katham api na Óarma-pratihati÷ ||JGc_1,13.49|| [ÓikhariïÅ] [56] atha sarvata eva nidhyÃnÃya na«Âa-nidhy-Ãptivat k­«ïaæ madhye nidhÃya paritaÓ carita-niveÓe«u paridhi-veÓe«u kharvita-vrŬe«u vyoma-cÃriïÃæ locana-krŬe«u sarve«u strÅ-puæsÃnÃæ kharve«u prathama-prathita-bhÃvi-bhavikà brahma-vida÷ sampraty api taæ praty ÃÓi«Ãæ k­ta-dÃnà vraja-patiæ praty upÃlambhamÃnÃ÷ pratyÃyayÃmÃsu÷ | yathÃ- ÓrÅ-nanda-rÃja tanayas tava sarva-Óatru- mardÅty abhÃsi muhur apy alam asmakÃbhi÷ | premïà tathÃpi nikhilaæ bata hantum aiccha÷ puïyena kevalam asau drutam ÃjagÃma ||JGc_1,13.50|| [vasantatilakÃ] iti | [57] tad evaæ Óokena har«eïa kÃlam ajÃnati vraja-loke rajanir ajanÅti tatraiva k«ut-t­«ïÃti-krami-k­«ïÃtikrama-khedena k­ÓatÃæ gatÃ÷ pratyÆ«aæ yÃvad Æ«u÷ | tatra ca sarvÃm eva ÓarvarÅæ vrajorvÅÓa-patnÅ sapatna-ÓaÇkayà sutam aÇkata eva niveÓayantÅ paramÃveÓena muhur api tan-mukha-nirÅk«aïa-sukha-sak«aïÃpi tad-v­tta-smaraïena tasmÃd vilak«aïà prabhÃtam ÃsasÃda | hanta hanta k«udvantaæ tam api gavÃæ dugdham api dugdhaæ vidhÃya na pÃyayÃmÃsa, satyaæ sarvam atratyaæ vi«a-sakalaÇkam iti ÓaÇkayà | [58] rÃtrau punar anyad api caritraæ dhanyaæ jÃtam | yadà kÃliyasya kÃlindÅ-jalÃn ni«kalanam, tat-kÃlata eva gƬha-puru«a-mukhÃt paru«atayà kalitavÃæs tadà sa durjana-vataæsa÷ kaæsaÓ cintÃ-santata-svÃntayà nirÅha ivÃsÅt | [59] cintà yathÃ, hanta, hanta! santatam asmÃkam eva vÅrÃs tasmÃd unmantham Ãgacchanta÷ santÅti du«kÅrti-vahni-mukha-piÓÃci-mÆrtir atÅva hasantÅ hasantÅva madÅyÃn jvalayantÅ tribhuvanam ayantÅ ca narÅnarti | [60] haæho balÅyÃn api kÃliya÷ sapadi vilÅyamÃna-balatÃæ valate sma | tasya tad idaæ nirvÃsanaæ nirvÃsanam eva ca manyÃmahe, yato vayam api nirvÃsanatÃæ gatÃ÷ | tasmÃd adhunà tathà vidheyaæ, yathÃsmadÅyÃnÃæ nÃpacÃras tasya cÃpakÃra÷ syÃt iti | [61] tadÃnÅm eva cÃnyata÷ sa vraja-rÃjÃtmaja-vraja-vÃsinÃæ taraïijÃ-tÅra eva vÃsam Ãkarïayann abhyarïa-gatÃn Ãj¤ÃpayÃmÃsa, bhavantas tatra praviÓanta÷ samantata÷ pravalatayà jvalanaæ prajvalanam Ãcaranta÷ svayam antardhÃnam Ãcarantu | [62] tataÓ ca te«u tathÃ-k­ta-carite«u vipolati tu davÃnale ÓÅghraæ palÃyite«u te«u ca sarva eva vraja-bhavanÃ÷ sneha-v­tta-labdha-sambhÃvanÃ÷ sÃgrajaæ vraja-rÃja-tanÆjam evÃvrajya vij¤ÃpayÃmÃsu÷- ÓaÇkÃmahe na m­tyoÓ ca na ca k­cchra-pravÃhata÷ | kintu tvan-mukha-candrÃæÓu-darÓanÃbhÃva-vaiÓasÃt ||JGc_1,13.51|| [anu«Âubh] tataÓ ca- hare÷ phutkÃra-mÃtreïa nirvavau dava-dÅpaka÷ | utprek«ante tu munayas tasya tat-pÃna-kart­tÃm ||JGc_1,13.52|| [anu«Âubh] [63] tad evam ahitena ya upÃhita upÃhitas tasminn apavÃhite sarva eva trÃïa-prÃïÃ÷ prabhÃte ca prabhÃte, tat-prabhÃvata eva yathÃvasthitaæ vrajaæ vraja-vÃsina÷ sÃnandaæ tam anv avindanta | kintu tasminn eva madhuratÃ-kalile kÃlindÅ-hrada-salile saÇkar«aïena k­ta-k­«ïÃkar«aïena viharatà sakhibhir, akhilaæ saha-dhavalÃ-vrajaæ vrajam api samÃharatà yadà bahalaæ kutÆhalaæ jÃtam, tadà tena g­hÃya gamanam anuj¤Ãtam | [64] tathà ca gamanaæ yathÃ- vÃdyair n­tyai÷ pragÅtai÷ Óruti-Óiva-paÂhanair divya-bhauma-prasÆna- prav­Â-kalpÃbhivar«air jaya-jaya-ninadai÷ Óarma-kolÃhalaiÓ ca | k­«ïaæ madhye vidhÃya prakaÂatara-mahÃnanda-nirvrŬa-bhÃvÃn n­tyantas te vraja-sthà vrajam abhiviviÓu÷ khaæ yathà jyotiroghÃ÷ ||JGc_1,13.53|| [sragdharÃ] [65] tad-anantaraæ ca dhavalÃ÷ parataÓ cÃlayitvà tat-pÆrva-kÃla-pÃlakÃsadbhÃve' pi ÓrÅmatÃæ tatra-bhavatÃm e«Ãæ prabhÃveïa tatrodapÃtra-mÃtraæ na vikalpam ÃgÃd iti svalpa-paribhavÃyÃpy akalpamÃne samasta-vraje yÃtayÃmam api yÃtayÃmatÃæ nÃgataæ tad-gh­ta-pakva-pracurÃnnam iti sadyastanam iva rÃma-parvaïi pÆrvÃhnetanaæ g­hÃnta÷-saÇg­hÅta-jemana-sÃmagrÅ-samudayaæ sarva eva tÃv agrajÃnujÃv agrato vidhÃyÃvyagraæ samyag rasayÃmÃsu÷ | [66] tad evam udghaÂita-gÅ÷-kaïÂha÷ sa madhukaïÂha÷ samÃpayÃmÃsa- Åd­Óas tanayo jÃtas tava vraja-narÃdhipa | kaæsÃdÅn damayÃmÃsa kÃliya-damanena ya÷ ||JGc_1,13.54|| [anu«Âubh] [67] tad evaæ, tarÅyamÃïena hariïà varÅyasà vraja-parÅvÃreïa saritÃv ivÃtarÅ«ÃtÃæ te ÃpadÃv iti sukhada-v­tte sabhyÃnÃæ tal-lÅlÃ-samÃdher abhyavakar«aïÃya stavanÃm­ta-var«aïÃya ca säjali-sthitayos tayoÓ cirÃd bahir avahita-tad-upasevÃ÷ pÆrvavad eva sa-vraja-devÃ÷ sarve svaæ svaæ kÃryam Ãsedu÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu kÃliya-dava-caï¬atÃ-daï¬anaæ nÃma trayodaÓa-pÆraïam ||13|| ************************************************************* (14) ÓrÅ-ÓrÅ-gopÅjana-vallabhÃya nama÷ atha kaiÓora-lÅlà atha caturdaÓaæ pÆraïam gadarbhÃsura-mardanam ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta-vraja-vallabha pÃhi mÃm ||JGc_1,14.1|| [1] tad evaæ goloka-vilÃse ÓrÅ-gopÃla-pÃlyamÃna-gopÃlÃnÃæ nitya-loka÷ ÓrÅ-goloka÷ kathita÷ | tatra ca ÓrÅ-goparÃja-sabhÃyÃm apÆrva-vÅk«ita-kavi-k«itipati-kumÃra-sukumÃra-kumÃra-yugalÃvakalanam udbhÃvitam |[2] tad-anantaram api bÃlya-vilÃse tad-yugalena k­«ïa-bÃlya-carita-varïanaæ kÃliya-dalana-lÅlÃvasÃnam Ãcaritam | samprati tu tat prathitaæ kaiÓoracaritam ÃkhyÃyate | [3] tad yathÃ- atha dinÃntare ca pÆrvavad eva vraja-naradeva-sabhÃntare tayor ekatara÷ samutkaïÂhatayà snigdhakaïÂha÷ svagatam idam uvÃca-[4] atha kaiÓoraæ varïanÅyam | kintu rahasya-rasa-hÃri-prasabhÃyÃæ sabhÃyÃm asyÃæ yathà lajjà na sajjà syÃt tathà yujyate | [5] yadi ca jÃtu nija-mÃdhurÅ-bubhuk«ita-kuk«im-bhariïà hariïà svaka-sukhÃvaham iti rahas tad anuyujyevahi, tadà tad ucitam eva tad-upacitam Ãcari«yÃva÷ iti | [6] atha spa«Âaæ tu vyÃca«Âa-tataÓ ca spa«Âaæ k­ta-gamÃyÃæ «a«Âha-samÃyÃæ samullasita-sammati-maye janma-tithi-samaye har«a-sam­ddhi-prada-var«a-v­ddhi-parvaïi sarva-ni÷Óreyasam ÃvistarÃæ vistÃrayata÷ samastaæ vinistÃrayatas tasya ÓrÅmad-vrajarÃja-sutasya viÓve«Ãm eva manaÓ coraæ kaiÓoram udayäcakre | tathà hi- rÃjyaæ samyag upetya k­«ïa-vapu«i trailokya-lak«mÅ-maye krŬÃbhir laghu nirgamayya samayÃn audÃrya-paryÃkulam | pÃtrÃya svayam ÃgatÃya guïitÃvÃsÃya sad-vedine kaiÓorÃya nijaæ pradÃya vi«ayaæ paugaï¬am antardadhe ||JGc_1,14.2|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] tataÓ ca- d­«Âi-prasÃda-k­ta-sÃmabhir aæÓudÃnai÷ ÓaÓvan manoharaïa-nirmita-buddhi-bhedai÷ | arthÃntarÃbhiviniveÓaja-bhÃva-daï¬ai÷ kaiÓorakaæ vaÓayati sma hare÷ samastam ||JGc_1,14.3|| [vasantatilakÃ] tatra ca, mukhe pÆrti÷ kÃntir nayana-yugale dairghyam aruïa- prabhà h­dy ucchrÃya÷ pratatir api madhye tu k­Óatà | itÅdaæ saundaryaæ yad-avadhi manÃg apy adhijage jagan-netra-ÓreïÅ tad-avadhi harau tena cak­«e ||JGc_1,14.4|| [ÓikhariïÅ] [7] tad itthaæ taj-jye«ÂhaÓ ca nirdi«Âa÷ | [8] tadà ca tÃla-phala-pÃkÃvasare var«Ã-prasare kadÃcin nikhila-sukha-vardhanasya govardhanasya girer ÃgneyyÃæ hariti hari-rÃmÃdaya÷ sÃmodà gÃÓ cÃrayanta÷ santi sma | [9] tataÓ ca pÆrvÃnubhava-sampÃtÃtÅtaæ pÆrva-vÃtÃnÅtam atidÆrata÷ sajÃtÅya-pÆra-dharaæ paktrima-tÃla-phala-jÃla-saurabhya-bharam upalabhya, pÆrvata eva tat-kÅrti-vivartita-città vraja-varti«u vittÃs te sarvaæ-sahÃyÃ÷ sp­haïÅyÃ÷ sarva eva tayo÷ sahÃyà h­di sp­hayÃmbabhÆvu÷- rÃma-k­«ïÃbhyÃæ valità vayam itaÓ calità rÃsa-bhÃsura-rÃja-bhavanaæ tÃla-vanaæ tat-pÃla-gaïam api tathÃ-vidhaæ nibhÃlayituæ nÆtana-kutukÃ÷ sma | tata÷ sva-bubhuk«Ã-suk«ÃmatÃ-lak«ya-vinodÃd imau vinudÃma iti | [10] te ca ÓrÅdÃma-subala-stokak­«ïa-Óavalà bala-k­«ïayo÷ sama-balà labdha-marmÃïa÷ sadharmÃïa ity ataeva ÓaÓvad akhilatayà sakhitayà virÃjante | yayor eva samaæ vÅryam ity Ãdikam Åryate iti | tata÷ satatam eva kramate tat-parÃkrame te«Ãæ buddhi-krama ity ak­ta-ÓaÇkÃÓe«eïa praïaya-viÓe«eïa jighatsÃ-mi«eïa ca tad-arthaæ bhrÃt­-balaæ balabhadraæ prÃrthayÃmÃsu÷, yathÃ- tÃlÃnÃæ vanam atra paktrima-phalaæ nirhÃri pÆraæ yata÷ saurabhyaæ bata dÆram eti tad idaæ bhogaæ vinà ni«phalam | ÓrÆyante hi kharà narÃÓana-karÃs tasyÃdhipà ity ada÷ ÓrÅ-rÃmÃyata-dor-yugÃrpaya tathà ÓrÅ-k­«ïa du«ÂÃpaha ||JGc_1,14.5|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [11] Ãyata-dor-yuga ity anena ca dhvanitam idam- mahÃbÃhutayà rÃma tarkyase tvaæ ca vikramÅ | na tathà lak«yathÃ÷ kvÃpi lak«aïÅyas tu samprati ||JGc_1,14.6|| [anu«Âubh] iti | [12] ÓrÅ-rÃmas tu sa-smitam uvÃca-bho bhavanto lobhavanto bhavanto' py asmatta÷ prati pratÅyadhve, yato mugdhÃ÷! niyuddhÃbhimukhair bhrÆ-bhaÇga-sÆcita-ÓauÂÅrya-sukhai÷ prabhavadbhir bhavadbhi÷ kadÃcid ÃvÃm api parÃbhavam ÃsÃdyÃvahe | tat katham ÃvÃm eva yÃcyÃvahe ? [13] te ca procu÷-sarvato' py atiguïavantau bhavantau khalv asmÃkaæ sÃrau rÃja-kumÃrau | rÃja-nÅti-rÅtiÓ caivam eva yad rÃja-kulam eva vriyate puraskriyate ca | m­gayÃyÃæ m­ga-tìanavan na punar anyena svayam agra-gaïyena bhÆyate | yadi tat kulaæ parama-vÅryÃkulaæ bhavati, tadà tu kim uta? tatra cÃgrajatayà bhavata÷ sadÃpÃgryato nÃgryÃyate | tasmÃd yady asmad-icchÃ-pÆraïÃya bhavator icchà saÇgacchate, tadà nÃnyad anumanyatÃm | [14] tad evaæ saha-prahasite ÓubhrÃæÓu-site k­«ïÃgraje svayam agrato vraje siæha-nÃdam ÃdadÃnà dÃmodarÃdaya÷ sÃmodaæ tad-anuplavÃ÷ plavamÃnatayà tad-vanÃya tad-avasthà eva pratasthire | gÃs tu sva-sthÃna eva sthÃpayÃmÃsu÷ | prasthÃya ca rÃmam, sopÃlambham ivÃvadaæs tam anu tad bÃhÆ ca mitrÃïi yat tena drÃk sa ca ser«yÃ-cittam iva tÃæ gatvà tu tÃlÃvalim | sarvÃm eva bhujÃyugena yugapad vik«ipya saÇghaÂÂayan vibhra«ÂÃni mitha÷ phalÃni vidadhe gh­«ÂÃni digdantivat ||JGc_1,14.7|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] taj j¤ÃtvÃsra-parÃsabhÃÓ ca parita÷ sÃkrandam abhyÃyayur yÃn d­«Âvà paÓupÃ÷ sa-mÃdhava-balÃ÷ ÓaÓvadd hasanta÷ sthitÃ÷ | hÃsÃveÓa-vaÓÃt k­tÃnavahitiæ pratyak padÃbhyÃæ balaæ vajrÃbhyÃm iva dhenukas tam anudat tac cai«a nÃbudhyata ||JGc_1,14.8|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] na j¤ÃtavÃn api yata÷ sa tu taæ prahÃraæ tenÃtiro«a-bhara-nÃsti-viveka-carya÷ | bhÆya÷ parÃk-sthiti vinardya vikÅrïa-lattas tenÃtha vatsaka ivÃraci dhenukÃkhya÷ ||JGc_1,14.9|| [vasantatilakÃ] [15] atha brahmÃï¬am api khaï¬ayituæ pracaï¬atÃ-maï¬itÃc caï¬a-caï¬ÅÓa-ÓÆlÃd apy uddaï¬a-prahÃreïa bala-bhuja-daï¬ena tÃla-maï¬ala-maï¬aleÓvara-Óirasi cakrÅvac-chakrÃrir vicakare | tena ca tÃla-parÃvara-parasparÃsu ya÷ khalu nihita Ãvega-saæskÃra÷ pralaya-jÃta-durvÃra-prabha¤janÃkÃra÷, sa tu hindolayaæs tat tad uparigam ardham ardham agni-yantra-prak«iptam iva vik«iptaæ vidhÃya prÃya÷ sarvam evÃkharva-tÃla-kharva-mayaæ tad vanaæ nime«a-mÃtreïa vitroÂayÃmÃsa | yatra svayaæ tu bhavantu t­ïa-rÃjÃ÷ khalv ime, tathÃpi t­ïÃny eva iti balabhadraÓ cintayÃmÃsa ca | [16] atha tad-anugatà deva-vispardhina÷ pare' py asvaratayà gardabhà gardanta÷ pratighÃt pratighÃtam Ãcaranta÷ sahasà ruddhÃdhvÃna÷ saha yudhvÃna÷ paryÃgatÃs t­ïavan-matÃ÷ paramÃnandÃrÃma-rÃma-k­«ïÃbhyÃæ hasadbhyÃæ vilasadbhyÃm evÃkhava iva dh­tÃsava eva tucchÅk­tya g­hÅta-puccha-caraïÃs te«Ãæ tÃla-bhak«aïa-saukaryÃrtham ivÃdhimadhyÃm adhyavasthita-t­ïa-k«mÃpaty-upari k«ipram eva parik«iptÃ÷ k«apita-jÅvitÃ÷ k«iti-nipatitÃ÷ saha nistala-tÃla-phalai÷ ketava iva rÃhubhir dinÃni kÃnicit kaæsa-pak«ÅyÃn abhÅ«ayanta | rÃsabhÃn Óamayitu÷ kiyad bhavet pauru«aæ tad iti nÃvamanyatÃm | yad divi«Âha-paÂalÅ tadÃpi tau vÃdya-gÅta-kusumair asevata ||JGc_1,14.10|| [svÃgatÃ] [17] atha hÃsa-sahitam upajahÃsa ca, sà maghavat-pradhÃnà dhenukam aghajid-abhiprÃyam abhiprayatÅ | yathÃ, aghÃsura÷ kÃliya-kadru-janmÃpy aso¬ha vÅryaæ yadi nÃsmadÅyam | putrÅ-pramardin, bata gardabha tvaæ kartuæ kathaæ dhÃr«Âyam iyaj jagantha? ||JGc_1,14.11|| [upajÃti 11] [18] atha sadya÷ pit­-vana-vilÃsa-tÃla-vana-vÃsa-rÃsabha-Óava-sp­«ÂÃni tÃni tÃlÃni na tu tai÷ parÃm­«ÂÃni, na ca tadÅya-t­ïÃni gÃvas tarïÃvitÃ÷, kintu tad-vis­«ÂÃni tÃni kecid itara eva mÃnavà gÃvaÓ ca vigata-sÃdhvasÃdhvatayà ciraæ sÃdhv ÃsvÃditavanta÷ | [19] tad evaæ n­-jagdhaæ taæ sa-gaïaæ krodha-dagdha-sÆk«ma-deha-paryantam Ãcarya ÓrÅmÃn k­«ïas tu sÃgraja÷ saha-sakhi-vraja÷ purask­ta-dhenur vÃdita-veïur vrajan vrajam ÃjagÃma | yathÃ, kamala-dala-viÓÃla-lola-netra÷ sakhi-jana-gÅta-pavitra-citra-kÅrti÷ saha-balam aviÓad vrajaæ sa-veïuæ kvaïita-kalaæ kalayan vrajeÓa-sÆnu÷ ||JGc_1,14.12|| [pu«pitÃgrÃ] taæ gorajaÓ churita-kuntala-baddha-mÃlya- sambaddha-pi¤cham amalek«aïa-cÃru-hÃsam | Ãnandita-veïum anuge¬ita-puïya-kÅrtiæ gopya÷ sa-t­«ïa-nayanÃ÷ parita÷ samÅyu÷ ||12a|| [vasantatilakÃ][*4] [*4] Compare BhP 10.15.42, which is found in this verse' s place in some editions. [20] tad etat paryantam udantaæ samudanta÷ kathayitvà tatra ca k­«ïa-manaÓ-corÅïÃæ nava-kiÓorÅïÃæ tan-mukha-vidhu-darÓana-ÓÃta-jÃta-bhrÆ-bhaÇga-taraÇga-saÇgatÃnurÃga-sÃgara-garimÃïam anusm­tya vism­ta-sarvendriya-k­tya÷ sa-bëpa-kaïÂha÷ snigdhakaïÂhas tasyÃæ sabhÃyÃæ muhÆrta-dvayaæ mÆrta-bhÃvam evÃsasÃda | [21] ÓrÅmad-vrajarÃjÃdayas tu tad-abhiprÃya-jÃnÃnÃ÷ sadayatayà tadÅya-sÃntva-vidhaye sÃvadhÃnà nÃnÃ-vidha-vidhÃnam Ãcaranta÷ sarva eva cintÃturà babhÆvu÷ | [22] tat-tad-vidhÃnasya cÃki¤cit-karatÃyÃm aviratÃyÃæ madhukaïÂha eva tÃn sphurad-utkaïÂha÷ sÃntvitÃn vidhÃya bhrÃtu÷ sarvendriya-kuïÂhatÃ-ÓÃntaye tadÃnÅntana-vraja-rÃj¤Å-santata-tal-lÃlana-saÇgÃnam ÃtatÃna | yathÃ- hariïà halinà saha ripu-dalinà | rajanÅ-mukham anu jananÅ-lÃlanam iti kalitaæ jita-kalinà ||dhru|| nirma¤chana-nÅrÃjana-mÃrjana-vadanÃlokana-racanam | mardana-majjana-saævastraïata÷ paÓcÃt puï¬raka-sacanam || rasa-caya-yojana-bhojana-pÆraïa-surabhita-nÅrÃsvadanam | aguru-drava-yutir atha tÃmbÆla-svadanaæ sukha-saævadanam || suk­ti-janaæ prati ÓayyÃ-saæsk­ti-samanuj¤Ãm anuÓayanam | priya-sakha-saÇgatim anu sevy-anugatim anu ca mudÃm aticayanam ||JGc_1,14.13|| iti | [7 x 4] [23] tad evam atiparicaritam | hari-carita-varïanaæ madhura-rÃga-nÅrandhraæ karïa-randhraæ praviÓad eva taæ mÆrcchÃm ­cchantam api jÃgarayÃmÃsa, nÃma-dheyam iva nidrÃ-labdha-cid-rÃhityam | [24] atha svasthÃvasthatayà kuïÂhatÃ-rahitas tÃd­Óa-guïa-mahita÷ snigdhakaïÂha÷ sa-bëpa-kaïÂham uvÃca- so' yaæ gopÃla-bhÆpÃla tanayas tava nirdaya÷ | mugdhaæ ca mad-vidhaæ mugdhaæ karoti svaira-lÅlayà ||JGc_1,14.14|| [anu«Âubh] [25] tad evaæ v­tte niv­tte sarvatra ca vraja-jane g­ha-vartmÃnuv­tte nityavad eva vraja-mahendra-tanÆjas tau sÆta-rÃja-tanÆjau saÇgata eva ninÃya | nÅtvà ca tayor Ãtmanà t­tÅya÷ san prasaÇgata÷ pracchannatayà papraccha-kathayataæ, katham etÃvÃn kasmÃn mÆrcchÃveÓa÷ kleÓa iva parÃm­«Âa÷? iti | [26] ubhau tu sa-gadgadaæ jagadatu÷-kiæ brÆvahe, bhavanta iva sarvam anubhavanti iti | [27] k­«ïaÓ ca sa-t­«ïam uvÃca-jÃnÅma eva kevalaæ na, kintu tadÃnÅæ svayam api nitarÃm ÃcarÃmas, tathÃpi tad varïanam Ãkarïayitum icchÃma÷ | tathà hi- svayam api yat puru racitaæ tad yadi h­dayaæ tadà sadà ÓrÃvyam | kÃvyaæ nija-sacitaæ yat tad idaæ yuvakÃæ parasparaæ Ó­ïutha÷ ||JGc_1,14.15|| [gÅti] [28] tasmÃt prathamaæ tÃvat preyasÅ-gaïÃdhikÃyà rÃdhikÃyà bimbo«ÂhÅ-go«ÂhÅ-madhyam adhyÃsya vyasyatÃm e«Ã paÂÅyasÅ rasa-paripÃÂÅ | [29] ubhau sa-bëpatayà parasparaæ nirÆpayantÃv Æcatu÷- yad antar yasya sarvaæ tat tasya jÃnÃty abhÅpsita÷ | sa eva ced vasaty antas taæ tu jÃnÅta ka÷ para÷ ||JGc_1,14.16|| [anu«Âubh] [30] k­«ïaÓ ca sÃnandam uvÃca-tad adya naktam evÃnavadyà seyaæ vidyà nivedyatÃm iti bÃhu-yugaæ g­hÅtvà sakhi-go«ÂhÅm anu tÃv amÆ nÅtvà bahala-kutÆhala-ve«Âitena ce«Âitena yÃvad virocana-nimlocanÃvasaraæ vÃsaraæ gamayÃmÃsa | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu gardabhÃsura-mardanaæ nÃma caturdaÓaæ pÆraïam ||14|| ************************************************************* (15) atha pa¤cadaÓaæ pÆraïam apÆrvÃnurÃga-caryÃ-jÃgaryà [1] atha goloka-yuva-rÃja÷ sakhibhi÷ saha rÃjamÃna÷, sÃyaæ pratyavasÃya, mÃtur Ãj¤Ãm ÃdÃya, valita-prabhÃyÃæ gopa-rÃja-sabhÃyÃæ prati-rajanÅ-janita-sarvÃyata-parvÃk­tÃbhiprÃye prahara-prÃye gurÆn anuj¤Ãpya, tad anyÃn prasthÃpya, mahÃnta÷-puraæ prÃpya, prasÆ-nideÓam avÃpya, subala-madhu-maÇgalÃdibhir antaraÇga-saÇgibhi÷ saÇgata÷ sÆtÃÇga-jÃtÃbhyÃæ ca tÃbhyÃm anugata÷ prÃg-varïita-gokula-kamala-patra-sthitaæ parama-sukha-satratayà pramitaæ ÓrÅ-rÃdhÃrÃma-dhÃma jagÃma | [2] akasmÃd Ãgate ca tasmin sasmita-krŬÃ-narma-ju«Ãm amÆ«Ãæ sambhrama-bhrama-vismaya-smaya-trapÃ-patrapÃdarÃdara-har«a-tar«Ãdayas te bhÃvà yugapad eva samutpannÃÓ citrÅyamÃïatÃæ citrÃyamÃïatÃm apy Ãceru÷ | atra ca, akasmÃd ÃyÃntaæ harim anubhavantÅ kila hriyà daÓÃm ak«ïor nÃnÃ-drutam apidadhe sà nata-mukhÅ | mudà smerà bhugnà vikasitavatÅ ku¤citavatÅ sa-bëpà stabdhÃbhÃbhavad iti samaæ yà na ghaÂate ||JGc_1,15.1|| [mandÃkrÃntÃ] [3] atha praguïa-guïÃlaÇk­tà kiÇkarÅ-tatir vitasti-daghna-rÃÇkavÃs taraïena tam ativistÅrïaæ maïi-kÅrïam alindam ÃstÅrïaæ cakre | ÃstÅrïasya ca tasya pratÅcÅ-pracita-sulalita-tulikÃyÃæ prÃcÅ-mukhatayà svayaæ niviÓamÃna÷ ÓubhratÃrÃma-cÃmarÃdi-karÃbhi÷ kiÇkarÅbhi÷ sevyamÃna÷ ÓrÅ-rÃdhÃyà bahir api virÃjamÃna-prÃïa÷ pÃïinà tÃm ÃdÃya sva-rasa-milita-tadÅya-rasa-veïÅ-samÃplavana-jÅvanÃnÃæ ÓreïÅ-k­tÃnÃm eïÅd­ÓÃæ gaïÃgra-deÓa-gatatayà vÃma-deÓe niveÓayÃmÃsa | [4] dak«iïatas tu kevala-tadÅya-nava-taruïimÃvatÃra-samucita-sevÃ-prakÃra-kÃmanÃrÃma-prathama-vayasa÷ subalÃdi-savayasa÷ | [5] yat-paÇkti-dvayÃntima-sÅma-madhya-gatau tan-mithunÃbhimukhatÃbhiratau tÃd­Óa-praïaya-sukumÃrau sÆta-kumÃrau tasthatu÷, yayo rÃga-tÃlÃdi-sÃhÃyakÃ÷ sakhÃya eva kecana sacante sma | [6] yau khalu dvayor api tayo÷ savayasÃm Ãvalyor ardha-maïisara-vallyor ivÃgrima-sÅma-madhyam adhik­tya mitha÷ ÓobhÃ-vinimaya-ÓÅlatayà nÅla-pÅtatÃ-viveka-vyatireka-maya-mahÃ-nÃyakÃyamÃnaæ sarvatra prathita-d­«Âi-prasÃdam api mitha÷ samarpita-netra-tribhÃga-rÃgaæ tan-mithunam avalokayantau dvi-tra-k«aïaæ citravad ivÃsthi«ÃtÃm | [7] tataÓ ca prahasya nava-ghana-ÓyÃmenÃdi-ÓyamÃnatayà sÃvadhÃnatÃæ dadhÃnÃv ÃnandÃd ubhÃv eva saæhitäjali-karau nÃndÅ-karau babhÆvatu÷ | [8] tatra vastu-nirdeÓa÷- imau gaurÅ-ÓyÃmau manasi viparÅtau bahir api sphurat tat-tad-vastrÃv iti budha-janair niÓcitam idam | sa ko' py accha-premà vilasad-ubhaya-sphÆrtikatayà dadhan mÆrti-bhÃvaæ p­thag ap­thag apy ÃvirudabhÆt ||JGc_1,15.2|| [ÓikhariïÅ] [9] atha namaskriyÃ, ÓrÅr ÃsÃæ na tulÃæ bibharti nitarÃm ity uddhava÷ kÅrtayan yÃsÃm aÇghri-rajo nanÃma hariïà ya÷ svena tulyo mata÷ | tÃsÃæ tat-priyatÃ-sudhÃkara-tanuæ vi«vak cakorÃyite- nÃnenÃnugatÃæ samasta-mahitÃæ vandÃvahe rÃdhikÃm ||JGc_1,15.3|| [ÓÃrdÆlavikrŬitÃ] [10] athÃÓÅ÷, premà yo' sau rÃdhikÃ-k­«ïa-yugmaæ svÃnandena plÃvayitvà sakhÅÓ ca | ÓaÓvad viÓvaæ plÃvayan suprasiddha÷ so' yaæ buddhiæ na÷ samiddhÃæ karotu ||JGc_1,15.4|| [ÓÃliïÅ] iti parasparaæ sa-vailak«ya-smitam Åk«itvà sthitayos tayo÷ snigdhakaïÂha eva sotkaïÂham uvÃca- [11] atha ÓrÅ-k­«ïa-janmÃdi-mÃdhuryavad eva ÓrÅ-rÃdhikÃyÃs tat-tan-mÃdhurÅ varïanÅyeti nirïaye' py ativistÅrïatÃ-saÇkocanÃya ki¤cid eva sÆcayi«yÃma÷ | [12] tatra ÓrÅmad--bhÃgavate khalv etad udbhÃvitam- tata Ãrabhya nandasya vraja÷ sarva-sam­ddhimÃn | harer nivÃsÃtma-guïai ramÃ-krŬam abhÆn n­pa ||iti|| [BhP 10.5.18] [13] tac caivaæ viÓadayanti- janmÃrabhya harer vraja-sthalam abhÆd viÓva-rddhi-yuktaæ punar lak«mÅïÃæ ramaïÃspadaæ ca tad-adhi«ÂhÃnÃd viÓi«yÃjani | rÃdhà yÃsu lalÃsa pÆrïa-ÓaÓabh­n-mÆrtÅva tÃrÃsu sà kÃnti÷ kintv iha citra-bhÃva-valità yà k­«ïa-pak«Ãdhikà ||JGc_1,15.5|| [ÓÃrdÆla] [14] b­had-gautamÅye' py e«Ã sarvato labdha-viÓe«Ã prastÆyate- devÅ k­«ïamayÅ proktà rÃdhikà para-devatà | sarva-lak«mÅ-mayÅ sarva-kÃnti÷ sammohinÅ parà ||iti | [15] alaæ-lak«mÅïÃm etad-ÃdÅnÃæ lak«mÅïÃæ janma ca ÓrÅmat-parjanyam Ãrabhya dhanyatayà labhyasya puru«a-trayasya paramÃtula-stotrÃïÃæ mÃtula-gotrÃïÃæ ye khalv Ãmu«yÃyaïa-kulatÃ-nirbandhina÷ sambandhinas tebhya eveti mÃgadhÃnÃm anusandhÃnaæ sa-yatnÅ-bhÆya yaj¤a-patnÅs tyaktavatas tasya tathÃvyakta-maryÃdatÃnyathà na paryÃptatÃm Ãpadyate | [16] tad evaæ sthite«u ca ÓrÅ-rÃdhikÃyÃs tu sarvato' py ìhya-kulÅnÃÓ chrÅmad-v­«abhÃnutayà labdha-khyÃtikÃn mahÃ-gopa-payonidher janma sammatam | [17] atra copagÃyanti- satyaæ bahu-suta-ratnÃ- karatÃæ na prÃpa gopa-dugdhÃbdhi÷ | kintv am­ta-dyuti-rÃdhÃ- lak«mÅ-jananÃd agÃt pÆrtim ||JGc_1,15.6|| [ÃryÃ] [18] sà khalu ÓrÅ-k­«ïa-janma-var«Ãnantara-var«e sarva-sukha-satre rÃdhÃ-nÃmni nak«atre jÃteti rÃdhÃbhidhÅyate | [19] janmÃnantaraæ tasyÃ÷ san-mÃdhurÅ ceyaæ k­tÃvalokena lokena kÅd­g iti p­cchata÷ prati nirÆpitÃ- navendur mÆrtir và kanaka-kamalaæ vaktram athavà cakorau netre và visarad-am­taæ d­«Âir athavà | apÅtthaæ rÃdhÃyÃæ yadi jita-tulÃyÃæ na valate vikalpa÷ kiæ tarhi prasajatitarÃæ tat-tad-upamà ||JGc_1,15.7|| [ÓikhariïÅ] [20] ÃstÃæ tÃvad asau vraja-lak«mÅïÃæ parama-lak«mÅr akhilÃÓ ca tÃs tathà varïyante | yathÃ- harim anu vindati ÓaÓval lak«mÅr iti yà tu sarvata÷ khyÃtà | tÃm api kila gopÃyituæ gopÅ-saæj¤Ã jayanti tà lak«mya÷ ||JGc_1,15.8|| [ÃryÃ*] kiæ ca- k­«ïÃnurÆpam apy ÃsÃæ vayo-v­ddhi÷ sam­ddhyate | yathà candramasa÷ pu«Âis tathà tasya rucÃm api ||JGc_1,15.9|| [anu«Âubh] [21] tatra kaumÃra-madhyam adhyÃsÅnÃyÃæ ÓrÅ-rÃdhikÃyÃæ tadÃnÅtanÃnÃæ ke«Ã¤cin nÃrÅ-janÃnÃm utprek«Ã yathÃ-paÓya paÓya, aruïita-laghu-ÓÃÂÅ-khaï¬a-kamrÃdharÃÇgÅ Óravaïa-galava-randhra-prota-susparÓa-sÆtrà | rajasi nija-sakhÅbhi÷ krŬayà lola-netrà madhuri-purati-bÅja-ÓrÅ-nibhà bhÃti rÃdhà ||JGc_1,15.10|| [mÃlinÅ] [22] tad evam Åd­g-vayasi paryavasite tadÃdÅnÃæ tÃsÃæ saundarya-sÃrasya pracÃra÷ sarvata eva prasarpan mÃtara-pitarÃdibhir nÃpasarpayitum ÅÓäcakre cintayÃmÃse ca, na jÃnÅmahe, durjana÷ kaæsa÷ kiæ samprati sampratipatsyate iti | [23] atha pratyaham eva pratyekam anta÷ paraspara-militÃ÷ santaÓ ca te sarve vicÃritavanta÷, sÃmpratam eva pÃtrasÃtkartum etÃ÷ sÃmprataæ | tatrÃpy ÃsÃæ ÓrÅman-nanda-nandanÃd avaras tu na varatÃm arhati | avara eva hi sarva÷ | tathà hi- kanyà dhanyatamà ramÃm api jitÃæ kurvanty amÆr nandaja÷ svasmÃd ÆnadaÓÃæ ramÃ-ramaïam apy ÃsÃdayan d­Óyate | tasmÃt tulyatayà sa eva varatÃm arhaty amÆ«Ãæ tadapy ÃstÃæ dhÃma-suh­t-priyÃtma-tanaya-prÃïà hi nas tatk­te ||JGc_1,15.11|| [ÓÃrdÆla] [24] atha, yadyapy adhunà yaj¤a-sÆtram alabdhavatas tasya na vivÃhÃvasara÷ sambhavati, tathÃpi sajjana-samÃj¤Ãm ÃcÃrya bhëÃ-bandhaÓ ca sandhÃtavya iti | [25] tad etad vicÃrya sthitÃnÃæ te«Ãæ niÓcayÃvadhÃraïa-pÆrvakaæ tan nivÃraïaæ prati pÆrvavad eva vasudeva-mantraïayà yantrita-vicÃra-vargatayÃpi garga÷ sarva-darÓitayà tad idaæ parÃmamarÓa- [26] tal-lÅlÃ-krama÷ khalv ayaæ duratyayatayà mayÃsugamas tal-lÅlÃ-Óakti-prayutÃnÃm asmÃkaæ ca tatra pratyag-vadÃcaraïe' pi nÃradavan na pratyavÃyas, tathÃpi tathà prathanÅyam yathà tÃsÃæ na pratyavÃya÷ syÃd, ÃyatyÃm i«ÂÃpatti÷ syÃd, akhilÃyatyÃæ pÆrna-tad-ÃpattiÓ ca syÃt iti | [27] tad evaæ vim­Óan sa kila vilambam anavalambamÃna÷ ÓrÅ-vrajam ÃjagÃma | Ãgamya ca nijam uÂaja-taÂaæ sa-dhyÃnam adhyÃsÅnÃæ paurïamÃsÅæ prati jagÃma | gatvà ca sarvam evedaæ nivedya punar nivedayÃmÃsa, mayedaæ tÃvat kartavyam, bhavatyà tu tÃsÃæ yathÃnyatra patyÃdi-vyavahÃra÷ satyÃya na kalpate, kintu loka-pratyÃyana-mÃtrÃya tathà vyavahartavyam iti | [28] tad evaæ tÃæ sambhëya ÓrÅmad-vrajarÃja-sambhëaïaæ nirvÃhya, bÃhyÃvaraïa-vÃsinÃm ÃvÃse«u babhrÃma | te ca tam Ãgatam akasmÃn niÓÃmya ÓÃmyac-cintÃ-tamasa÷ sva-sva-manoratha-labdhaye lubdha-manasa÷ praïÃmÃdibhi÷ paripÆjya kuÓalam anuyujya pracchannatayà tam evÃrthaæ papracchu÷, idaæ tÃvac chaÇkitaæ; tatra kiæ kartavyam? iti | [29] sa tÆvÃca-vayam idaæ sarvam apÆrvaæ pÆrvam api jÃnÅmahe | idaæ ca bhavadbhi÷ sambaddhyam adhyavasitam, kintv ekà ÓaÇkà ÓaÇkur iva maÇk«u h­di parivartate | yadà bhavad-aÇga-jÃtÃÇganÃnÃæ vraja-rÃjÃÇgaja-vara-kumÃreïa saha saÇgama÷ syÃt, tadà nÃtivilamabata÷ sarvasyÃpi vrajasya tadÅya-cira-vipralambha-lambhanaæ bhavitÃ, kim utÃmÆ«Ãm? kiæ ca, prau¬hatÃm ƬhavatÅnÃæ tu sahaja-tad-anurÃga-svÃbhÃvyenÃdarÓane' py udbhavat-tat-sphÆrtÅnÃæ na ko' pi tasmÃd vinivartanaæ kartuæ samartha÷ syÃd ity api kadarthanÃntaraæ bhavi«yati | tasmÃn nanda-kulÃvataæsÃt kaæsÃc ca va¤cayituæ ca¤calam evÃnyebhya÷ sampradÃtavyà navyÃ÷ kanyakÃ÷ | [30] tad evam ÃdiÓya prasthite yadu-purohite tat-k­topadeÓopajÃtÃdaro nija-nija-kanyÃ-gopana-paro gopa-nikaro' pi tÃsÃæ sampradÃnÃya sampradÃnam anve«Âuæ su«Âhu cintÃm avÃpa, kintu santatam asya sà lÃlasà tu nÃlasà jÃtà | [31] tad evam etÃsÃæ sva-tanayena pariïayanaæ prati vrajapati-jampatÅ ca pÆrvam atÅva tÅvra-sp­hÃ-g­hÅta-cittÃv ÃstÃm | viÓe«atas tu rÃdhÃyà mÃdhurya-viÓe«ÃvadhÃraïata÷ | kintu gargeïa tadvad eva nirastÃv ity astamita-prayatnÃv abhÆtÃm | [32] anutÃpas tu tayor nÃpajagÃma, tad-bhrÃt­-paryÃyÃÓ ca tad ekÃnugati-maryÃdayà paryÃkulÃs tÃsÃæ kanyÃnÃm sva-putrÃya nyÃsam anyÃyaæ manyamÃnÃs tata÷ parÃÇ-mukhà babhÆvu÷ | kiæ bahunÃ? sarva eva kevala-snehatas tatra k­«ïa-varatÃyÃm eva jÃtehatÃæ saæhitavanta÷ samad­Óyanta | yata÷- yogyena yogyasya tu nitya-saÇgama÷ kasmai na roceta bh­Óaæ sa-cetase | ratnena hemna÷ Óaradà saro' mbhasa÷ sitÃkhya-pak«eïa yathà sudhÃ-ruce÷ ||JGc_1,15.12|| [upajÃti 12] [33] varatÃ-sambhÃvanÃ-vi«ayÃïÃæ pit­-vargaÓ ca tÃd­g apy anargala-karïe-japa-labdha-saæsarga-garga-vacana-sargata eva bhinna-cittatÃm Ãpa | [34] putrÃn apy atikramya tatra sthitÃnÃæ k­«ïa eva hi sukhasatrÃyate | [35] tad evaæ j¤Ãta-rahasyo' pi nirïÅta-nÅti-praïÅtaye rahasi vraja-rÃjam upavrajya sa ca tat-pit­-varga÷ pratisvam eva tam artham arthayÃmÃsa, [36] Ãmu«yakulikà kalità dhanyÃ÷ khalu tÃ÷ kanyÃ÷ k­«ïanyÃsata eva sa-nyÃyatÃm arhanti | sa yadi bhavadbhi÷ svayam aÇgÅkriyate, tadà bhaÇgÅbhi÷ prasaÇgam aÇgÅkriyatÃm asmÃbhir iti | [37] vrajarÃjas tu tad Ãkarïyam Ãkarïya sa-niÓvÃsam idaæ vivarïatayà varïitavÃn, asmÃbhi÷ sva-putrÃya sarvathà na te sambandhÃ÷ sandhÃtavyÃ÷, kintu yÆyam apÅdaæ vidÃækurute | yat khalu yu«mÃkam apatyÃni yu«mÃkam ivÃsmÃkaæ sneha-sÃtatya-vahÃni samudvÃhayitavyÃni ca, tasmÃd asmÃbhir eva tatra tatra satrÃ-kurvadbhi÷ prayatanÅyam | [38] tad evaæ sthagita-samullÃse nikhile ca vrajÃvÃse vrajapaty-anumaty-anusÃratas tÃsÃæ pitaras tad-vitaram Ãcarituæ ruciæ vinÃpi bahir udyamam Ãcaritavanta÷ | [39] tat kumÃryas tv atibÃlya-caryÃ-paryÃkulatayà na ki¤cid api cid-amatratÃæ ninyire | [40] atha yà kÃcid v­ndÃvana-gahvarata÷ sÃk«Ãt kila yogamÃyÃyà vyÃjatas tÃpasyÃs tatra cÃhvayata÷ paurïamÃsyÃ÷ samabhyarïaæ ahar-divaæ prÃya÷ kimapi mantrÃyituæ ÃgantrÅ d­Óyate; yà ca mÃnu«y api devÅyamÃneti và devy api mÃnu«ÅyamÃïeti và lak«ayituæ na Óakyate kintu sad-ÃnukÆlatayà tad-vana-pÃlitÃsi«Ã-dhayi«ita-k­«ïa-lÅlatà rÃdhÃdi«u ca parama-sneha-latà yasyÃm anumÅyate, sà v­ndÃriketi nijÃkhyÃæ prakhyÃpayanty api jana-v­ndena lÃghavÃd v­ndeti svenaiva nÃmnà samÃmnÃyate | sà ca samprati sarva-ÓocyatÃ-maya-tad-vÃrtÃ-ÓravaïÃd atÅvÃrtà tad-abhyÃsam evÃbhyajagÃma | [41] abhyÃgatÃm atha tÃæ japÃrtham ÃsÅnÃpi, paurïamÃsÅ tÆrïam upavrajya namaskurvatÅæ pari«vajya ÓubhÃÓi«Ã ca saæyujya svacchamanÃ÷ papracchu÷, kathyatÃæ katham asamayam idaæ tava samÃgamanam? iti | [42] v­ndÃha-bhagavati, param ÃpadÃæ padam ekam utpannam asti, kathaæ tava niÓcintatà d­Óyate? [43] paurïamÃsÅ uvÃca-kiæ tÃvac cintÃ-kÃraïaæ tat-padam? [44] v­ndÃha-hanta, yÃ÷ khalu nityatayà k­«ïasya preyasya iti ÓrÆyante, tÃsÃm apy anya-sambandha÷ sanirbandha iva d­Óyate | [45] paurïamÃsÅ uvÃca-katham ivÃyaæ parÃm­Óyate? [46] v­ndÃha-tasyÃnubandhaÓ cak«u«Ã sp­Óyate | [47] paurïamÃsÅ uvÃca-na bhavi«yati tÃsÃm anyenÃnyena saæyoga-sambandha÷, yato mayà hi mÃyayà parà nirmÃya nirmÃsyate tatra pratibandha÷ | [48] v­ndÃha-atha tathÃpi lokata÷ kalaÇka÷ ÓaÇkanÅya÷ | [49] paurïamÃsÅ uvÃca-na syÃd api tasyÃpi sthiti÷, yato munaya÷ punar idaæ gÃsyanti- nÃsÆyan khalu k­«ïÃya mohitÃs tasya mÃyayà | manyamÃnÃ÷ sva-pÃrÓva-sthÃn svÃn svÃn dÃrÃn vrajaukasa÷ ||[BhP 10.33.39] iti | [50] ataeva putrotpatty-abhÃvÃt pÃyayantya÷ ÓiÓÆn paya÷ ity atra ÓiÓÆn ity eva paya÷ ity eva ca vak«yanti, na tu sutÃn stanam iti | etad apek«ayaiva kvacit putratva-vyapadeÓaÓ ca ÓrÅ-k­«ïa-parihÃsa-nirdeÓaÓ ca saÇgaæsyate | [51] v­ndÃha-yady evaæ tarhy anyena tÃsÃæ pÃïipŬanaæ punar atÅva pŬanam | yatra prÃyaÓcittÃntaram api na cintayanti tantra-vida÷, tat kathaæ sÃmprataæ sva-vratam upek«ase? [52] paurïamÃsÅ sasmitam uvÃca-bhÃviny, etad api na bhÃvi, tvayà tu ramyÃnanatayà gamyatÃm | [53] v­ndà sÃnandaæ padÃravindayo÷ patantÅ sÃnumodaæ ruroda | sà tu tÃæ niravahittham utthÃpya sÃntvayitvà gahanÃya prasthÃpayÃmÃsa | [54] atha v­ndÃpi tathà viÓvasatÅ niÓvasatÅ ca vitrÃsa-rahità dvitrÃho-rÃtrÃn gamayÃmÃsa | dinÃntare tu tÃsÃm udvÃha-nirvÃham Ãkarïya vivarïa-vadanà paurïamÃsy-abhyarïaæ punar api tÆrïam upasthÃnà m­taka-pratÅkà tasthau | [55] paurïamÃsÅ uvÃca-kim iva v­ttaæ v­ttam yasmÃd bhavaty udv­tta-città d­Óyate? [56] v­ndÃha-mama mukhata÷ kÃcid apy uktir na vyaktÅbhavati, kim iva vaktavyam? [57] paurïamÃsÅ uvÃca-paÇkajÃk«i, na kÃcid api ÓaÇkà manasi ÓaÇkanÅyà | [58] v­ndà sa-rÆk«a-hÃsam Ãha-bhagavati, katham iva? [59] paurïamÃsÅ uvÃca-yad adyÃpy asiddha-nirvÃha eva tÃsÃæ vivÃha÷ | [60] v­ndÃha-vicak«aïe, tam etaæ cÃk«u«am eva vidhÃya sarve' py Ãcak«ate | [61] paurïamÃsÅ uvÃca-samprati tà bÃlikÃ÷ kutra? [62] v­ndÃha-tad idam api Órutam, yad atibÃlakatayÃvagatÃ÷ pit­-geha eva tà nidhÃya te gatà iti | [63] paurïamÃsÅ sa-praïaya-ro«am uvÃca-atha kathaæ mat-kathanaæ na pratye«i yat kiævadantÅm eva muhur vadantÅ vartase? [64] v­ndà sÃnandam uvÃca-bhagavati, tad etad ­tam an­tam eva bhavatu, kintu mayà nÃyaæ sandhir anusandhÅyate | [65] paurïamÃsÅ sahÃsam uvÃca-na lokenÃtathyaæ kathyate, na ca grathyate sma tÃsÃm udvÃha-bandhah | [66] v­ndÃha-nedaæ ca budhye | [67] paurïamÃsÅ uvÃca-yuktam evedam, yata÷- tvayy api lÅlÃ-ÓaktyÃm, avasara-nÃmnÅ bhaved vibho÷ Óakti÷ | tvÃm api yà bhramayantÅ, tasmiæs tasmin pravartayati ||JGc_1,15.13|| [udgÅti] [68] v­ndà sa-kÃku prÃha-tarhi svayam evedaæ rahasyaæ prakÃÓyatÃm? [69] paurïamÃsÅ k«aïaæ hasitvà nÅcair uvÃca-yugapad eva, devi, sarve«u tÃd­g-du÷svapna eva kevalaæ jÃgara-kalpatayà mayà kalpita÷ | [70] v­ndà viÓvasya niÓvasya ca punar uvÃca-tathÃpi tÃsÃæ tathà khyÃtir api na yuktà | [71] paurïamÃsÅ uvÃca-sÃpi na bhavi«yati, yato munaya eva puna÷ punar idaæ gÃsyanti, tatra tapanyÃæ tÃ÷ p­cchatÅ÷ prati durvÃsÃ÷, sa vo hi svÃmÅ [Gtu 2.27] iti; rÃsaprasaÇge ca bhagavÃn bÃdarÃyaïi÷, k­«ïavadhva÷ [BhP 10.33.7] iti; uddhava-sandeÓe svayaæ ÓrÅ-k­«ïa eva ca, ballavyo me madÃtmikÃ÷ [BhP 10.46 |3] iti | tad idaæ gacchoddhava vrajaæ saumya pitror na÷ prÅtim Ãvaha iti vallabhÃbhimÃnitÃm Ãtmani vyajya ÓrÅ-k­«ïasya vacanaæ brÃhmaïÃdÅnÃæ mama brÃhmaïÅty Ãdivat | tathÃ, mÃm eva dayitaæ pre«Âham ÃtmÃnaæ manasà gatÃ÷ [BhP 10.46 |4] iti pracuraæ pracuratÃrdha-padyena ca tÃbhir api bahir-d­«Âyà paraæ tatra kvacid upapatitvaæ pratÅyate, ÓaÓvad antar-d­«Âyà tu patitvam evÃnubhÆyata iti sÆcyate, yathà ca, api bata madhu-puryÃæ Ãrya-putro' dhunÃste? iti | athÃgame ca mantra-dra«ÂÃro gopÅ-padÃnantaraæ janety asyÃnte vallabheti | [72] tad idaæ tridhà niruktam apy Ãgamasya rahasya-rÅtitayà kramÃt pÆrva-pÆrva-pak«asya tÆttara-pak«atvaæ vya¤jitam | yathà gautamÅya-tantre, gopÅti prak­tiæ vidyÃj janas tattva-samÆhaka÷ | anayor ÃÓrayo vyÃptyà kÃraïatvena ceÓvara÷ | sÃndrÃnandaæ paraæ jyotir vallabhatvena kathyate || athavà gopÅ prak­tir janas tad-aæÓa-maï¬alam | anayor vallabha÷ prokta÷ svÃmÅ k­«ïÃkhya ÅÓvara÷ || kÃrya-kÃraïayor ÅÓa÷ Órutibhis tena gÅyate || aneka-janma-siddhÃnÃæ gopÅnÃæ patir eva và | nanda-nandana ity uktas trailokyÃnanda-vardhana÷ ||iti | [73] atra prathamà prak­ti÷ pradhÃnam, dvitÅyà svarÆpa-Óakti÷ | tattvÃni mahad-ÃdÅni aæÓÃ÷, j¤Ãna-Óakti-balaiÓvarya-vÅrya-tejÃæsy aÓe«ata÷ | bhagavac-chabda-vÃcyÃni vinà heyair guïÃdibhi÷ || iti vi«ïu-purÃïoktÃ÷ [ViP 6.5.79] | aneka-janma-siddhÃnÃæ iti, bahÆni me vyatÅtÃni janmÃni tava cÃrjuna [GÅtà 4.5] iti ÓrÅ-bhagavad-gÅtÃ-vadanÃditvam eva bodhayati, patir eva iti kadÃcid upapatitva-vyavahÃras tu mÃyika evety artha÷ | vÃ-Óabdas tv asyaivottara-pak«atÃ-bodhanÃya | [74] ataevÃprakaÂa-lÅlÃyÃæ prakaÂam eva brahma-saæhità tathÃnusaæhitavatÅ yatra brahmà prÃha- Ãnanda-cin-maya-rasa-pratibhÃvitÃbhis tÃbhir ya eva nija-rÆpatayà kalÃbhi÷ | goloka eva nivasaty akhilÃtma-bhÆto govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi ||iti||[5.48] | [75] atra kalÃtvÃn nija-rÆpatve svata÷-siddhe' pi nija-rÆpatayeti punar upÃdÃnam, na tu prakaÂa-lÅlÃ-madhyavat parakÅyÃbhÃsatayopalak«itÃbhis tÃbhir ity artha-j¤ÃpanÃrtham | [76] tathà ca tatraiva Óriya÷ kÃntÃ÷ kÃnta÷ parama-puru«a÷ ity atra yuktiæ ca darÓitavÃn | ÓrÅ-parama-puru«ayor aupapatyaæ nÃstÅti | kÃÓÅ-khaï¬e ca dharma-rÃja÷, gopÅ-pate yadu-pate vasudeva-sÆno iti | saÇgÅta-ÓÃstre ca, gopÅ-patir ananto' pi vaæÓa-dhvani-vaÓaæ gata÷ iti | bhavi«yat-kÃvye«u ÓrÅ-gÅta-govinde patyur mana÷ kÅlitam iti | [77] etad abhiprÃyeïaiva lak«ya-bhedenoktam- tvÃm aprÃpya mayi svayaæ-vara-parÃæ k«Åroda-tÅrodare ÓaÇke sundari kÃla-kÆÂam apiban mƬho m­¬ÃnÅpati÷ | itthaæ pÆrva-kathÃbhir anya-manaso vik«ipya vak«o' ¤calaæ rÃdhÃyÃ÷ stana-korakopari milan-netro hari÷ pÃtu va÷ ||iti | anyatra ca, gopÅ-bhartu÷ pada-kamalayor dÃsa-dÃsÃnudÃsa÷ iti | bhagavac-chaÇkarÃcÃrya-k­te yamunÃ-stotre ca, vidhehi tasya rÃdhikÃ-dhavÃÇghri-paÇkaje ratim iti | [78] lalita-mÃdhave ÓrÅ-rÃdhikÃdÅnÃæ tathÃ-varïanaæ tu sphuÂam eva nirvarïitam | ujjvala-nÅlamaïau sÃk«Ãt-kathanayà kumÃrikÃïÃæ sÃk«Ãd anya-sambandhÃbhÃva-prathanayà ca parÃsÃm api yad eva sam­ddhimad-Ãkhya-sambhoge lalita-mÃdhavÃnusÃreïa sphuÂam aÇgÅk­tam asti | bhÃvÃrtha-dÅpikÃyÃæ ca, ­«abhasya jagu÷ k­tyÃni [BhP 10.33.21] ity atra ­«abhasya patyu÷ iti k­«ïavadhva÷ iti svayam uktam idam eva patitvaæ ÓrÅ-parÅk«it-praÓnottare paty-antarÃbhyupagama-vÃdenaiva hi bahir-aÇgÃnÃm bodhÃya paramÃtmatayà ÓrÅ-bÃdarÃyaïinà bodhitam: gopÅnÃæ tat-patÅnÃæ ca sarve«Ãm api ca dehinÃm | yo' ntaÓ carati so' dhyak«a÷ e«a krŬana-deha-bhÃk ||[BhP 10.33.35] ity atrÃnataraÇgÃn prati tv ayam artha÷: gopÅnÃæ kÃÓcid vyƬhÃ÷ kÃÓcid avyƬhà iti dvidhÃtra loka-mÃtra-prasiddhÃnÃæ vastutas tu nitya-siddhÃnÃæ sarvata÷ ÓreyasÅnÃæ tat-preyasÅnÃm anyÃsÃm api nÃnÃ-bhÃva-sam­ddhÃnÃæ kumÃrÅtaruïÅ-v­ddhÃnÃæ, tathà yathÃ-sambhavaæ tÃsÃæ patÅnÃæ tad-upalak«itatayà kumÃra-tatÅnÃæ, kiæ bahunÃ? sarve«Ãm api tad-eka-jÅvÃnÃæ vraja-jÅvÃnÃæ yÃni tat-tad-upacitatÃcita-tadÅya-krŬÃ-sÃdhana-dehÃni, tad-Ãsakta÷ sann anta÷-ÓabdÃbhihite mahite jagan-netrÃd antar-hite sadÃbhave sva-vaibhave yaÓ carati krŬati | sa e«a evÃdhyak«a÷ kadÃcij jagat-pratyak«a÷ san krŬati | tasmÃn nija-preyasÅbhi÷ samam anÃdita eva mithunateti kathanÃd aupapatyam asya nopapatty-arham, kintu parama-vyomÃdhipa-lak«mÅ-nÃrÃyaïavad dÃmpatyam eva tad-arhaæ bhavatÅti | tad idaæ, jayati jananivÃsa÷ [BhP 10.90.48] ity Ãdau vraja-pura-vanitÃnÃæ vardhayan kÃma-devam iti pura-vanitÃbhi÷ saha tÃsÃæ saha-pÃÂhÃd dra«Âavyam | ÓrÅmÃn uddhavas tu, etÃ÷ paraæ tanu-bh­to bhuvi gopa-vadhva÷ [BhP 10.47.58] ity ÃdÃv ÃsÃm anugatiæ mumuk«u-mukta-mad-vidha-bhaktà api vächanti ity uktvà k­«ïe paramÃtmani v­ndÃvana-carya imÃ÷ kva, tad-Åd­Óa-bhÃva-vyabhicÃra-d­«ÂÃs tv anye kveti vadan k­«ïe paramÃtmani hy e«a rƬha-bhÃva iti pratyak«ato darÓayann Ãsu mÃhÃtmya-viÓe«aæ darÓayati, nÃyaæ Óriyo' Çge [BhP 10.47.60] ity Ãdau ÓrÅ-prabh­tibhya÷ punar api viÓe«ayati ca |' [79] atha sÃnandÃpi v­ndà puna÷ papraccha-katham Åd­ÓÅ prakriyà nÃtipriyÃ, nÃnyathà kriyate sma bhavatyÃ? bhavatyÃ÷ khalu nÃÓakyaæ tarkyate | [80] paurïamÃsÅ uvÃca-rasa-viÓe«a-sampÃdayitrÅ lÅlÃvaÓyakatÃvasara-vaicitrÅyaæ sÅtÃyà rÃvaïa-g­ha-gativan nÃsmÃbhir apy anyathà kartuæ Óakyate | rasa-viÓe«aÓ caivam eva saÇgacchate | bhrama-janitatvÃd aÓlÅlatÃ-viÓli«Âe para-sambandhasyÃbhÃsa-mÃtre d­«Âe sati tÃsÃæ para-nivÃraïa-kuïÂhitÃnÃm utkaïÂhÃ-vardhanata÷ sphurad-akharva-sukha-gatyÃæ sarvÃyatyÃæ viÓrÃnta-bhrama-nitÃnta-sthiratÃ-nirata-kÃnta-prÃptitas tasyÃtÅva dÅptatÃ-prÃptir iti | tathà ca bhavi«yat-kÃvye«u ÓrÅmad-ujjvala-nÅlamaïau pramÃïÅ-k­taæ prÃcÃæ matam | tatra mÆlaæ yathÃ- laghutvam atra yat proktaæ tat tu prÃk­tanÃyake | na k­«ïe rasaniryÃsasvÃdÃrtham avatÃriïi ||[1.21] iti | pramÃïaæ yathÃ, ne«Âà yad aÇgini rase kavibhir paro¬hà tad gokulÃmbujad­ÓÃæ kulam antarena | ÃÓÃæsayà rasavidher avatÃritÃnÃæ kaæsÃriïà rasikamaï¬alaÓekhareïa ||[5.3] iti | [81] atra rasotkar«asya tar«ata eva kaæsÃriïÃvatÃritÃnÃm iti tÃsÃæ nityaæ tan-nija-preyasÅtayà vihÃras, tad-avatÃra-samaya eva tu rasa-maya-mahotkar«Ãya mÃyayà paro¬ha-vyavahÃra ity ato na do«a÷, pratyuta parama-guïa eveti bhÃva÷ | iha cÃvatÃritÃnÃm iti devÅ-caratÃæ sÃdhÃraïa-lak«mÅ-caratÃæ ca na pracÃrayati, nÃyaæ Óriyo' Çga u nitÃnta-rate÷ prasÃda÷ svar-yo«itÃæ nalina-gandha-rucÃæ kuto' nyÃ÷? [BhP 10.47.60] ity anena virodhÃt | tenaivÃnyatamatÃnyathÃ-kÃritayà tadÅya-parama-lak«mÅtvam eva tÃsÃæ lak«yata iti | tad evaæ ca nirÆpya punar apy Ãha sma-tÃd­Óaæ parama-rahasyam ÃkÃÓÃya ca na prakÃÓanÅyam | kintu- rÃdhÃdÅnÃæ kevalÃnÃæ kevalo nanda-nandana÷ | vara÷ syÃt kevalaæ tasmÃt ke balÃt kuryur anyathÃ? ||JGc_1,15.14|| [anu«Âubh] yata÷, vraja-lak«mÅ-janatÃyà harir iha ramaïa÷ paraæ na para÷ | katham atha cakora-jÃter v­ttiÓ candrÃd bhaved anya÷? ||JGc_1,15.15|| [upagÅti] [82] atha v­ndà tu, bhavatu yÃthÃkathÃcaæ | yad idam Ãcitam, tad Ãcitam eva | kintv ÃyatyÃæ sarva-sukha-samutthÃpanaæ bhavad-abhyutthÃnam eva gaty-antarÃya bhavità iti prÃrthya namask­tya ca calità | [83] paurïamÃsÅ tu prÃha- avacam avocam uvÃca ca, vacmi hi vaktÃsmi vak«yÃmi | ucyÃsam idaæ vacyÃæ vacÃni no ced avak«yaæ na ||JGc_1,15.16|| [anu«Âubh] [84] tad evaæ tÃsÃæ khelÃ-mÃtra-vilÃsinÅnÃæ sva-vÃsinÅnÃæ mÃtara-pitarÃdibhir anta÷-puryÃm asÆryampaÓyatayà dhÆtÃkarïana-k­«ïa-varïanatayà ca parita÷ parÅtaæ vÃritÃnÃm api dÅpyamÃna-kaiÓora-sÃmÅpya-samiddha÷ sva-bhÃva-siddha÷ k­«ïa-bhÃva÷ svayam udbhÆtavÃn vÃridÃ-gamana-samayaæ samayà kÃsäcid vallÅ-jÃtÅnÃæ pallava iva | yata÷- h­dayam anaÇgas tÃsÃm aviÓad vayasa÷ kramÃd eva | ÓyÃmÃÇga÷ sa tu sÃÇgaæ viveÓa sahasà tata÷ pÆrvam ||JGc_1,15.17|| [anu«Âubh] [85] d­«ÂÃntayanti cedam- ÃsÅd Ãsu hare÷ sphÆrtir darÓana-Óravaïe vinà | yathÃnta÷pura-ruddhÃsu kanyÃsu madanodgama÷ ||JGc_1,15.18|| [anu«Âubh] [86] ataevoktam- navya-yauvanata÷ pÆrvaæ k­«ïe tÃsÃæ tu yà rati÷ | tasyÃæ nÃtiÓayokti÷ sà sva-bhÃvoktis tu manyatÃm ||JGc_1,15.19|| [anu«Âubh] [87] tadà ca, yadà prasaÇga-saÇgatyà k­«ïeti varïa-dvayaæ karïÃbhyarïam Ãpadyate, vaæÓÅ-vÃdyaæ vÃ, tadà tam eva paÓyantya iva h­«yantya÷ punar apy apaÓyantyas tÃpam Ãpnuvanti sma, kintu ka¤cit prati na ki¤cit prakÃÓayÃm Ãsu÷ | cetasi tu bhÃvayÃm babhÆvu÷, yathÃ- ya÷ k­«ïa-nÃmÃk«ara-mÃdhurÅ-jharair ÃsvÃdyate veïu-kalÅ-rasair api | sa eva ekÃmbuda-rocir e«a me ka÷ svÃntam uccai÷ kurute puru-vyathÃm? ||JGc_1,15.20|| [upajÃti 12] [88] tatra ca ÓrÅ-rÃdhÃyà bhÃvanÃ, yathÃ- yÃte k­«ïeti Óabde Óruti-patham am­tÃd apy atisvÃda-yukte, vaæÓÅ-vÃdye ca ÓaÓvan manasi sapadi ya÷ sphÆrtim Ãpnoti so' yam | ÃjanmÃbhyÃsa-hÅno' py atisuparicita-prÃya eveti bhÃti prÃpti-vyÃv­ttitas tu prasabham acirato ne«yati prÃïavargam ||JGc_1,15.21|| [sragdharÃ] [89] punaÓ ca samprati svayam eva parasparam ivÃha-rÃdhe, kim udagraæ vyagracittÃsi? rÃdhike, tad etan nÃvadadhÃsi ced avadhÃnaæ vidhehi | ÓravyÃïÃæ svÃda-sÃraæ Órutir anumanute yat tu yad và sudhÃbdher manthÃl labdhaæ, rasaj¤Ã sukha-h­dija-sukhaæ citta-v­ttir yad eva | kiæ tat k­«ïeti varïa-dvayam ayam athavà k­«ïa-varïa-dyutÅnÃm ÃjÅvya÷ ko' pi ÓaÓvat sphurati nava-yuvety Æhayà mohitÃsmi ||JGc_1,15.22|| [sragdharÃ] [90] evaæ ÓrÅ-k­«ïasya ca tadÅya-pracari«ïu-tat-tad-guïa-bhavi«ïu-t­«ïasya bhÃva-ramyatà gamyatÃm- nÃmni Órotraæ sadana-saraïau netram Ãmoda-pÆre ghrÃïaæ p­«Âhe vapur api guïe sÆktam ÃsÃæ madÅyam | mÃæ projjhyÃsÅd drutam iti hari÷ svÅya-do«aæ vicÃrÃt pratyÃkhyÃya sphuÂam anusaraæ tatra citrÃyate sma ||JGc_1,15.23|| [mandÃkrÃntÃ] rÃdhík«e kvacana gaïake nÃntikÃd varïyamÃne d­«Âvà rÃdhÃæ ghaÂayati jane sa¤janaæ svasya dÆrÃt | rÃdhÃ-gehÃn m­dula-pavane vÃti nÃsmÃri tat tat k­«ïenÃsmin punar alam asau sasmare saiva rÃdhà ||JGc_1,15.24|| [mandÃkrÃntÃ] [91] tad evam apÆrva-k­«ïa-darÓana-parvaïy ajÃta-pÆrve yadà tu kÃliya-dandaÓÆka-sandalanam ÃsÅt tadà vidhvasta-nirodhà rÃdhÃdayo' pi vrajavÃsi-sÃdhÃraïatayà tatra gacchanti sma | [92] etad artham eva kÃliya-damanÃrthe tÃvÃn vilambÃrambha-sambhÃras tena lambhita÷ | [93] tad evaæ tatra gatavatÅnÃm api bÃlyÃm okata÷ ÓokataÓ ca na lokatas tÃsÃæ bhÃva÷ svasya viÓe«aæ bhÃvayÃmÃsa, kintu premÃtiÓaya-mÃtram | tathà hi- yadà dÆre n­tyaæ phaïi-Óirasi cakre muraripus tadà tÃbhi÷ sÃk«Ãd araci sa itÅdaæ nahi m­«Ã | tathÃpy ÃsÃæ bÃlyÃd bahujana-samÃjÃd api ÓucÃ- v­ter bhÃvo naiva sva-rasa-mayatÃm aïv api yayau ||JGc_1,15.25|| [ÓikhariïÅ] yadà kÃlÅyasya hrada-valayata÷ so' yam uditas tadà rÃdhÃ-mukhyÃ÷ prathama-kalanÃd eva patitÃ÷ | bahir-j¤Ãnaæ nÃsÅd yadapi tadapi sphÆrti-valità na mÆrcchÃæ nÃmÆrcchÃæ yayur ahaha rÃtrindivam anu ||JGc_1,15.26|| [ÓikhariïÅ] yadyapi k­«ïas tÃsÃæ kalanÃd antar-vikÃramÃsanna÷ | tadapi ca samayÃntarajÃæ cakÃra gambhÅratÃæ Óaraïam ||JGc_1,15.27|| [ÃryÃ] [94] tataÓ ca, prabhÃte tÃ÷ ÓakaÂa-samÃrohitatayà vrajam ÃnÅtÃ÷ katham api svasthatÃæ yÃtÃ÷, yathÃ- muhur bandhu-stome tad-upacaraïÃd utthita-matau jana-dvÃrà tÃsÃæ harir api vimÆrcchÃæ kalitavÃn | atha vyagrÅbhÆyÃm­tam iva muralyà m­du-kalaæ jagau tÃÓ ca prÃpur bahir-avahitiæ satvaratayà ||JGc_1,15.28|| [ÓikhariïÅ] [95] kintu tasya vaæÓÅ-Óaæsana-mÃdhuryam eva tÃsv abhi«ajyad avabudhya tad-avadhi tÃsÃæ pratibandhÃya bandhavas tenÃtinirbandhaæ yayur iti kadÃcic cirato darÓanam api tasya tÃsu paryavasyati sma | [96] atha ÓrÅ-k­«ïasya «a«Âhe var«e gate tÃsÃæ ca tata÷ ki¤cid Ænatayà mate samÃrabdha-prapa¤cÃd bhÃvÃd ak«ÅïÃnÃæ nava-kaiÓora-lak«mÅïÃæ mud-a¤canaæ tasya ca tÃsÃæ ca tathà jÃtaæ yathà parasparaæ spardhayeva sa¤cayam a¤cad ÃsÅt | [97] tatra tasya ÓrÅ-k­«ïasya, yathÃ- vaktraæ pÆrïa-kapola-kÃnti-valitaæ keÓà bh­Óa-ÓyÃmalà netre lola-viÓÃla-pÃÂala-taÂe vak«a÷ sphÆrad-vist­ti | bÃhu-dvandvam akharva-pu«Âa-ghaÂanaæ madhya÷ k­Óas tat-para÷ sphÅtas tadvad urÆ p­thÆ bhavitum udyÃtau sma tasmin hare÷ ||JGc_1,15.29|| [ÓÃrdÆla] [98] tatra ca kasyacin marmaj¤a-janasya narma-vacanam- tanau ÓyÃmà lak«mÅr abhajad ayam antar-h­di puna÷ sadà gaurÅr itthaæ kapaÂam abhipaÓyan muraripo÷ | sphuran-netra-dvandvaæ bhajad aruïatÃm Å«ad abhito muhu÷ karïÃbhyarïaæ vrajati kila ki¤cit kathayitum ||JGc_1,15.30|| [ÓikhariïÅ] [99] atha tÃsÃæ, yathÃ- kaÂÃk«e k­«ïÃbhà sphuÂam adharayo rÃga-garimà kapola-dvandvÃnta÷ Óucir urasi cÃrÆnnati-ruci÷ | amÅ ceto-dharmà bahir ahaha yady evam udità bhavet kiævà tarhi vraja-m­gad­ÓÃæ gopana-padam ||JGc_1,15.31|| [ÓikhariïÅ] [100] tatra ÓrÅ-rÃdhÃæ prati kasyÃÓcid ukti÷- bhadrà padmà dhani«Âhà Óivi-paÓupa-sutà pÃlikà ÓyÃmalà sà candrÃvaly apy abhÅk«ïaæ vayasi nija-nija-ÓrÅ-samutkar«i d­«Âà | ÓrÅ-rÃdhe tvaæ puna÷ svaæ jita-kanaka-guïaæ dyotam udyotayantÅ tad divyaæ ÓyÃmadhÃma prathayasi parita÷ kena và tan na vedmi ||JGc_1,15.32|| ÓÃrdÆla] [101] tatrÃnyasyà vacanam- vilasati k­«ïa-navÃbda÷ sphuÂam adhi h­dayaæ praviÓya rÃdhÃyÃ÷ | na bhavati tad yadi katham iva pulakai÷ saha locane sravata÷ ||JGc_1,15.33|| [ÃryÃ] iti | [102] tat-prabh­ti tÃsÃæ bhÃvanà ceyam- tad eva yamunÃraïyaæ ta eva ca tamÃlakÃ÷ | tad eva cittam asmÃkaæ sÃmprataæ kim ivÃnyathÃ? ||JGc_1,15.34|| [anu«Âubh] tataÓ ca- ÓÃrada-prathama-Óubhra-pa¤camÅ bhÃvi-rÃtri-nikarÃbja-saprabham | subhruvÃæ mukham uroja-yugmam apy Ãyata pratidinaæ mahodayam ||JGc_1,15.35|| [rathoddhatÃ] yadà rÃdhà tÃsu prathama-vayasÃkÅrïa-kiraïà tadà tÃ÷ sarvÃÓ ca pratihata-samaj¤Ã÷ samabhavan | paraæ nÃnÃ-pu«pÃvali«u latikÃsu prathamata÷ praphullantÅ khyÃtiæ sadasi suravallÅ valayate ||JGc_1,15.36|| [ÓikhariïÅ] [103] tatra ceyaæ kiævadantÅ vadantÅ-babhÆva- indur mandati kha¤jarÅÂa-taruïa÷ kha¤jann ivÃlokyate dÆnaæ bhÃti tila-prasÆnam aruïÃd bimbaæ guïÃl lambate | svarïa-ÓrÅ-jayi-varïa-jÃla-vilasad-vallÅ na lÅnÃyate rÃdhÃyà madhurimïi yad vidhuratÃm Ãpnoti tan-mÃdhurÅ ||JGc_1,15.37|| [ÓÃrdÆla] [104] tad evaæ labdha-dara-sphore kaiÓore tÃsÃæ sa eva k­«ïa-premà t­«ïÃ-viÓe«am ÃsÃditavÃn | [105] vratati-tatÅnÃæ k­ta-vratatitve labdha-sattve svÃÓrayaæ pratyabhimukha-prasÃras tad-valayana-lÃlasam iva | tatra tÃsÃæ bhÃvanÃ, yathÃ- janmany etad aho kim atra bhavità yat tasya vak«a÷-sthalaæ vistÅrïÃtula-nÅla-ratna-mas­ïaæ sp­Óyeta mad-vak«asà | tÃmbÆlaæ bata carvitaæ ca mukhata÷ k­«yeta kiæ man-mukhe- naivaæ keyam aho mamÃdya vimatir dharma-dhrug abhyÃgatà ||JGc_1,15.38|| [ÓÃrdÆla] [106] atha premÃpi parama-varimÃïamÃsasÃda, yathÃ- pÆrvaæ yat parito harer anubhavÃt kaiÓoram atyudgataæ tat tÃsu sphuritaæ tam eva vidadhal lÅlÃbhir uccai÷ sthitam | apy ÃkarïanadarÓanÃdirahitÃs tà devatÃvi«Âavac ce«Âante sma yata÷ ÓaÓÃka nahi yad boddhuæ janaÓ cÃïv api ||JGc_1,15.39|| [ÓÃrdÆla] tatra tu- ÓÆnyaæ paÓyati bëpa-pÆram aniÓaæ momucyate kampate svidyaty udgata-kaïÂakatvam ayate stambhaæ puna÷ prÃrcchati | glÃniæ gacchati vÃcitÃpi vacanaæ nÃbhëate seti tÃæ paÓyantÅ suh­dÃæ tatir muhur aho rÃdhÃm aÓocan muhu÷ ||JGc_1,15.40|| [ÓÃrdÆla] [107] tasyà bhÃvanà ceyam- rÆpeïÃm­ta-sindhu÷ kÅrtibhir am­ta-dyutir yad api | tad api harir mama h­dayaæ vidahati hà dhig vidhir vÃma÷ ||JGc_1,15.41|| [upagÅti] tasya ca pÆrvaæ h­dayam aliptaæ bhÃva÷ ka÷ punar alipta me sahasÃ? | smarad api yasya tu vi«ayÃn svayam atha cittaæ svato' pi jihreti ||JGc_1,15.42|| [udgÅti] [108] punaÓ ca kÃliya-damanam anv anubhÆtaæ tÃsÃæ bhÃvaæ vibhÃvayann Ãha- pità me sÃdhÆnÃæ kula-tilakatÃ-viÓruta-gatis tathà mÃtà sÃdhvÅ-samudaya-vivekÃgrima-lipi÷ | kathaæ rÃdhÃdÅnÃæ para-m­gad­ÓÃæ bhÃvam abhito bhajaty anta÷ kiævà mama m­dulatà mÃæ klamayati ||JGc_1,15.43|| [ÓikhariïÅ] kiæ ca- hanta j¤Ãnaæ mama vilulitaæ kvÃpi na syÃt parantu premÃrdraæ tad bhavati sutarÃæ tÃsu tu preyasÅ«u | yasmÃt tÃsu sphurati na dhiyà premamayyà parà tvaæ nÃpi khyÃtiæ bahir anugayà tÃæ parÃkartum ÅÓe ||JGc_1,15.44|| [mandÃkrÃntÃ] [109] tac-ce«Âà ca, yathÃ- maunÃrhe pratibhëate sma vacanaucitye munitvaæ dadhe Óocyatve hasati sma hÃsa-kathane rÆk«atvam evÃdade | prastÃve vraja-subhruvÃæ sakhi-janair nirmÅyamÃïe harer yadyapy evam athÃpi-varïa-vik­ter vyatyastir Ãlak«yate ||JGc_1,15.45|| [ÓÃrdÆlavikrŬitÃ] [110] tÃsÃæ vivÃha-Óravaïe tu- bahi÷ surasatÃæ vya¤jann api tarhi balÃnuja÷ | antas tu virasa÷ praik«i marmaj¤ai÷ pakva-pÅluvat ||JGc_1,15.46|| [anu«Âubh] [111] tad evaæ sthite tÃsÃæ janyaæ-manya-janena nija-nija-vadhÆnÃæ nayanÃya yÃcyamÃnaæ tat-pit­-kulaæ tÃsu na tad-vÃcyam akÃr«Åt, kevalaæ tu karïe karïe mitha eva varïayÃmÃsa | [112] tÃsu gargÃdi-hita-vargÃd api kramÃd adhigata-k­«ïaika-t­«ïÃsu prÃïa-paryanta-saÇk«ayÃÓaÇkayà tam udvÃham api na sahasà na ca sÃk«Ãd udbhÃvayÃmÃsa, kim uta tÃd­g-avasthÃnÃæ prasthÃpanam? [113] atha yathà durvahaÓ ca vivÃha-niÓamana-saÇklama÷ prathama-labhya-bÃlyam Ãrabhya pÆrva-pÆrva-krama-labdha-visaratayà paramparayÃvadhÃrita iti krama-vi«ayatayà vi«a-bhak«aïavad abhyÃsavyÃsata eva so¬has tathedam api bìhaæ so¬havyam iti tathaiva ÓrÃvayÃmÃsa | [114] tÃs tu tad-vÃrtÃ-mÃtrata÷ paramÃrtà jÃtÃ÷ | yatra ca ka«Âam bho÷ ka«Âam, jÅvanam api ni«ÂhÅvanam Ãpayituæ vyavasitim ÃyÃtÃ÷ | [115] tathà hi prathamaæ tÃvat pratyekaæ pÆrvÃhnata÷ pÆrvam eva g­hÃd ÃtmÃnaæ nihnuvÃnÃ÷ sambh­ta-gambhÅra-nÅram ucchalat-taraÇga-saÇgha-nihrÃda-vilÅyamÃna-karïaæ kÃla-varïaæ kÃliya-hradam eva nirvyatireka-vivekam antareïa bhÃvÃntareïa bhÃvayÃm babhÆvu÷ | [116] atha tÃ÷ samastà evÃbalÃ÷ kevalatayà gatà api samastà babhÆvu÷ | parasparam aparicita-prÃyatayà nicÃyanti sma | papracchuÓ ca-kà bhavatya÷? iti | [117] pracite ca paricaye tatrÃvrajana-prayojanam apy anvayu¤jata | [118] tataÓ ca samÃna-vÃsanÃvÃsita-mÃnasa-vyasana-Óaæsaka-daÓana-vasanÃdi-ruci-vilokana-valita-mitha÷-snehÃd ÃliÇgita-kaïÂhà mukta-kaïÂham utkaïÂhayà sphuÂam eva rurudur, vividuÓ ca parasparaæ h­dayam | [119] tad evaæ kulÃÇganÃnÃm api tÃsÃæ svayam eva ni«kulÃk­ta-manasÃm utk­«Âa-guïatayÃk­«Âa-sarva-nayanà ÓrÅ-rÃdhà tu svata eva madhyam ÃdhÃratÃm ÃpannÃtika«Âata÷ prakaÂam eva nija-niÓcayam ÃviÓcakÃra, yathÃ- yady etad-vapur anya-sÃtk­tam abhÆt pitrÃdibhis tarhy ada÷ preta-grastam ivÃpi jÅvad adhikaæ dhik-kÃra-yogyaæ bhavet | dhik cÃtmÃnam aho yad e«a sahate' py etasya saÇgÃpadaæ tat-tÅrthÃya balÃd balÃnujak­te kartavyam asyÃrpaïam ||JGc_1,15.47|| [ÓÃrdÆla] [120] vistaram atra cÃlaæ k­tvÃ, yata÷ ÓreyÃæsi bahu-vighnÃni iti nÅti-nighnatayà nÃtivilambanam ÃlambanÅyam ity utthÃya tÃbhi÷ saha mitho baddha-pÃïitayà pÃnÅya-samÅpaæ prasthÃya yamunÃæ praty a¤jaliæ valayantÅ sÃÓru-gadgadam ardhodgata-varïam udgadati sma- go«Âha-k«mÃpati-dampatÅ ÓvaÓuratÃæ rÃmÃnuja÷ svÃmitÃæ v­ndÃraïyam idaæ sadÃpi bhajatÃm ÃrÃmatÃæ na÷ pari | yÃ÷ snehÃd vyatibaddha-hastam abhita÷ kÃlindi magnà bhavat- pÃnÅyÃntar amÆr bhajantu sakhitÃæ tvÃm ÃÓritÃs tad vayam ||JGc_1,15.48|| [ÓÃrdÆla] [121] atha sahÃyÃntarÃïy api tÃbhis tad antarÃptÃni yathà | [122] tad evam amÆm anu punar amÆr asÃdhÃraïa-bÃdhÃnÃm ÃdhÃratayà prÃïa-dhÃraïÃyÃæ tu dhuta-kÃraïà hradam agÃdha-jalaæ valamÃnÃ÷ prati prathitÃkÃÓa-vÃïÅ pratyÃvartayituæ pratyÃÓÃæ vardhayÃmÃsa | ahaha gopa-sutÃ÷ saha-sÃhasaæ na sahasà kurutÃpuru-buddhaya÷ | Ó­ïuta va÷ pratikÆla-kusaÇgatir na bhavità na bhaven na bhavi«yati ||JGc_1,15.49|| [drutavilambitÃ] [123] tad evaæ- virahÃvagraha-kli«Âà gopÅ-bhÆmi-sarojinÅ÷ | k­tvà gÅ÷-sudhayà siktà devÃbdÃs tri-divaæ yayu÷ ||JGc_1,15.50|| [anu«Âubh} [124] tataÓ ca vismaya-phulla-vilocanatayà vyativilokamÃnÃsu tÃsu sÆrajÃ-pÆrata÷ kÃpy adÆrata÷ sametya ÓrÅ-rÃdhÃm upetya sarvÃÓ cÃhÆya svayaæ vibhÆya tat-tad-gÃtraæ g­hÅtvà pÃtraæ mocayitum Åhitvà tÅraæ pratÅrayÃmÃsa | [125] sà hi phullendÅvara-sundarÅ svayam eva kÃlindÅ | tayà ca tÅram ÃnÅtÃsu tÃsu v­ndayà kathita-tat-tad-v­tta-v­ndayà madhumaÇgalena ca vächita-tad-v­tta-maÇgalena sahità parama-hità mahità pÆrïimà ca tÆrïam evÃgatà | [126] tata÷ pratisvaæ taru-mÃtrÃvalambana-gÃtratayà niÓcetanavat k­ta-ketanà vraja-niketanÃÇganÃ÷ sÃliÇgana-sambodhana-pÆrvaæ gÅrvÃïa-varïita-vÃïÅvad eva vadamÃnà tatrÃnuvadamÃnÃbhyÃæ v­ndÃ-kÃlindÅbhyÃæ sÃrdhaæ bodhayÃmÃsa | [127] bodhayitvà ca punar bhaïati sma, parama-mas­ïa-matÅnÃæ bhavatÅnÃæ katham etÃvatÅ karkaÓatà jÃtÃ? | [128] vastutas tu- candro na hata-kalaÇka÷ kvacid api na kalaÇki vaktraæ va÷ | candro muhur api naÓyati naÓyati nahi var«ma yu«madÅyaæ tu ||JGc_1,15.51|| [upagÅti] [129] kiæ ca, tis­bhir apy asmÃbhir aparok«aæ parok«am api tathà sÃhÃyyaæ kÃryam, yathà k­«ïa-mÃtra-pati-gatÅnÃæ bhavatÅnÃæ nÃnabhÅpsita-puru«a-ÓayyÃ-yoga÷ syÃt | [130] athavà tad-vi«ayakasya bhÃva-mÃtrasya sa e«a prabhÃva÷, kim uta bhavad-vidhÃnÃæ mahÃ-bhÃvasya? yaæ khalu gopa-varga-n­patiæ prati garga÷ pratij¤ÃtavÃn | ya etasmin mahÃ-bhÃge prÅtiæ kurvanti mÃnavÃ÷ | nÃrayo bhibhavanty etÃn vi«ïu-pak«Ãn ivÃsurÃ÷ ||[BhP 10.8.18] iti | [131] tasmÃt parama-Óubhavatya÷ svayaæ bhavatya÷ punar atra cintÃæ na kurvantu, kintu guru-vaÓaævadatayà vadamÃnÃ÷ Óam ÃsÅdantu iti | evaæ tasyÃæ sÃntvayantyÃæ tamÃlasy- Ãdha÷ sthÃtrÅ hema-gÃtrÅ-tati÷ sà | nya¤cad-vaktrà bëpa-netrà tadÅyÃæ patra-ÓreïÅæ mÃrjayanty eva tasthau ||JGc_1,15.52|| [ÓÃlinÅ] [132] tad evaæ sÃnuvrajanam ÃtmÃna÷ parirabhya tÃ÷ k­ta-prasthitÅr upalabhya tad-upadeÓaæ viÓrabhya sadya÷ samudyantÅæ k­«ïÃvaloka-t­«ïÃæ pratilabhya hasta-graha-grahila-mahilÃbhi÷ sÃhacaryam Ãcarya pracchanna-vartmanà ni«pratyÆha-nigÆha-mÃnÃÇgaæ nija-nijÃÇgana-samÅpa-vanaæ ÓrÅ-rÃdhÃdaya÷ samÃjagmu÷ | tad-dinataÓ ca- viÓÃkhÃ-lalitÃ-mukhyÃ÷ ÓrÅ-rÃdhÃ-sakhyam aiyaru÷ | padmÃ-ÓaivyÃdayaÓ candrÃvaler ity Ãdi gamyatÃm ||JGc_1,15.53|| [anu«Âubh] [133] tad etad-avadhikà muhur adhikà sahÃyatÃyÃ÷ sahÃyatà tÃsu k­«ïa-t­«ïÃ-niratÃsu nÃÓcaryà | [134] yata÷ sÃdhÃraïasyÃpi- sÃhÃyakaæ suvidhir icchati yasya kartuæ tasyÃnukÆla-nicitiæ yugapac cinoti | nÃnÃ-grahark«a-ÓakunÃmara-mÃnavÃs tad- rÃjyÃdi-labdhi-samaye hy udayanti bhavyÃ÷ ||JGc_1,15.54|| [vasanta] iti | [135] prastÆyamÃnaæ ca ÓrÆyatÃm | atha madhumaÇgalaæ saÇginaæ vidhÃya pÆrïa-manÃ÷ pÆrïimà v­ndayà saha sahasà hari-samÅpam ÃsasÃda | [136] bhÃnu-tanÆjÃnubhÃvita-bhÃvi-bhÃva-viÓe«a-Óle«Ã samÅpata÷ svÃgamanam apahnutavatÅ | pathi punar idaæ pracchannaæ papraccha-v­nde, vrajendra-nandanasya prema kim Ãsu vartate? [137] v­ndÃha-atha kiæ? kintu nigƬham | [138] yamunÃha-etÃsÃæ tu spa«Âam adya d­«Âam | [139] v­ndÃha-tac ca daÓama-daÓÃ-vaÓÃd eva | [140] yamunÃha-tarhi kiæ pÃrasparikaæ tat parasparaæ na jÃnate? [141] v­ndÃha-yadapi tathà nigƬham, tathÃpi vikriyÃæ vinà prema kathaæ dhriyatÃm? satyÃæ ca vikriyÃgatyÃæ parasparaæ durapahnava eva nava-navÃnurÃga÷ katham ÃvrÅyatÃm? yata÷- tamÃlà vak«oja-prabha-ghus­ïa-mudrÃ-nivalità nakhÃÇka-ÓreïÅbhi÷ Óavalita-dalÃÓ campaka-latÃ÷ | sarojÃni ÓyÃmÃny uta kanaka-varïÃny adharaja- dravyÃïy evaæ vanyÃpy ubhaya-ratim atra prathayati ||JGc_1,15.55|| [ÓikhariïÅ] [142] tad evaæ samp­cchya pracchannÃyÃæ yamunÃyÃæ v­ndÃ-madhumaÇgala-pÆrïa-pÃrÓvà pÆrïimà harer abhyarïam ÃjagÃma | Ãgamya ca virahatÃpa-nirvÃpaïÃya kvacid ekÃnte nitÃnta-kÃnta-candrakÃnta-ÓilÃ-madhyam adhyÃsÅnaæ parama-dhyÃnavantaæ tam antar-manasaæ santaæ nidhyÃtavatÅ | tasmÃt pracchannà cedaæ sa-gadgadam ÃkalitavatÅ- do«Ãkara÷ sa do«Ã- kara eva na cÃtra sandeha÷ | kamalaæ khalv api kamalaæ rÃdhÃ-vadanaæ tu ÓarmaïÃæ sadanam ||JGc_1,15.56|| [udgÅti] [143] tad evaæ muhur moham ÆhamÃnà Óanair upas­tya tad Ãd­tya tÃ÷ k­ta-k­tyaæ-manyà sÃsram ÃÓÅ÷-sahasreïedaæ ÓrÃvitavatÅ- vidyate durlabhaæ kiæ te vinte tad yad bhavÃn api | avaÓya-vaÓyatÃæ yasya paÓya labdhÃs tu mad-vidhÃ÷ ||JGc_1,15.57|| [anu«Âubh} [144] k­«ïas tu prema-pu«itena ghu«itena tena vÃkyena spa«Âam api te«Ãm api nija-bhÃvam astari«Âa | saj-jÃtÃnÃæ lajjà kevalaæ balÃya sajjatÅti | [145] atha kamala-locane sÃdara-dara-saÇkoca-locana-nikocatayà k­ta-rocane sà sa-prarocanam avocata- [146] ayaæ madhumaÇgala-nÃmà svayaæ sva-saÇgama-maÇgala-saÇghena saÇgamanÅya÷ iti tat-pÃïÅ samÃnÅya hari-pÃïÅ prati samarpaïÅyatayà praïÅtavatÅ | [147] harir api, sva-vihÃra-sukha-sÃra-samupahÃra evÃyam iti tam anusandhÃya prema-bandhÃya sphurad-iÇgitam ÃliÇgitavÃn | [148] so' pi taæ kila vilak«aïam ÃÓlik«ad yatra cÃÓli«an mitha÷ pulaka-kulam | [149] tad evam upati«ÂhamÃnatayà dvayor apy eka-ni«ÂhatÃyÃæ jÃtÃyÃæ punar v­ndÃvana-candramà v­ndÃæ nirvarïya pÆrïimÃæ prati varïayÃmÃsa, keyaæ bhavatÅm anuvartamÃnà vartate? [150] paurïamÃsÅ sa-smitam uvÃca-kim iyaæ na paricÅyate bhavatÃ? [151] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-nÆnaæ yan-nÃmnà vanam idaæ dhÃmnà samÃmnÃtam asti, saiveyam anumeyà | [152] pÆrïimà tu smita-pÆrïa-vadanaæ tÃm avÃdÅt, nÃdyÃvadhikam asya vidyamÃnà babhÆvitha? [153] ÓrÅ-k­«ïa sa-smitam uvÃca-aparicità na svayaæ milanÃya samucitÃyate | [154] pÆrïimÃtha v­ndÃm Æce-bhavatu ceta÷ paraæ bhavatÅ saceta÷ sarvadÃsya dÃsyam ivÃcarantÅ cari«yati | [155] atha sÃÓru-v­ndÃæ v­ndÃæ praïamantÅm eva ramÃ-ramaïas tu vanamÃlayà puraskurvan vana-mÃlayà puraÓcakÃreti gamayÃmÃsa | [156] tad anu ca vya¤jita-nija-sukhÃsa¤janayà pÆrïimÃ-v­ndayo÷ vÃcà ra¤janayà cirÃd virÃjamÃna÷ punar gatayos tayor labdha-mahÃ-sahÃyatÃ-mahasà b­æhita-manà mahÃmanÃ÷ sa tu puru«a-siæha÷ saha gacchatas tad eva madhumaÇgalata÷ kÃliya-hrada-saÇgataæ preyasÅ-prasaÇgaæ Óravasi saÇgamayan sakhi-saÇghaæ saÇghati sma | sa tu prasaÇga÷ saÇgamyate- kasmÃd ÃgÃn munÅÓà phaïi-hrada-valayÃt tatra kiæ rÃdhikÃdyà hetau kasmiÇs tad etan mama tu kathayato rudhyate hanta kaïÂha÷ | hà dhik kiæ kiæ vidhÃtà kuÓalitam akarod eva kiæ yÃvad evaæ sidhyed itthaæ sa tena vyatikathitayà vyaÓvasÅn nyaÓvasÅc ca ||JGc_1,15.58|| [sragdharÃ] [157] punaÓ ca ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-bhagavatyÃ÷ purata÷ kim api tÃbhir uktam? [158] madumaÇgala uvÃca-nahi nahi, kintu sà sumukhÅ-tatir adhomukhÅ-bhavantÅ santÅvra-locana-jala-skhalanata÷ stanaæ si¤cantÅ tamÃlam api taæ mlÃpayÃmÃsa | [159] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-atha tÃsÃæ manoratha-patha÷ kim avagata÷? [160] madumaÇgala uvÃca-atha kiæ | [161] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-katham iva? [162] madumaÇgala uvÃca-tÃbhir muhur api bhavata÷ savarïasya tamÃlasyÃvalocana-racanena | [163] ÓrÅk­«ïa uvÃca-viÓe«eïa cet kathyatÃm | [164] madumaÇgala uvÃca-kÃlindÅ-vacanena ca, yatas tÃæ praviÓantÅnÃæ tÃsÃm imÃæ kÃkum ÃkulÅ-bhavantÅ paÓcÃd asmÃsu sÃnuk­tavatÅ | yathÃ-go«Âha-k«mÃ-pati-dampatÅ [GCP 15.120] ity Ãdi | [165] ÓrÅ-k­«ïa sa-gadgadam uvÃca-Ãgaccha gacchÃva tÃvat sakhi-saÇgham iti | [166] atha madhukaïÂha÷ sotkaïÂhaæ papraccha-tatas tÃsÃæ kà matir jÃtÃ? [167] snigdhakaïÂha uvÃca-tataÓ ca vraja-sundarÅïÃm unmanastayà dharma-trastatayà ca mahatÅ mana÷-kathà jÃtà | yathÃ-[168] nanu yady evam unmanastÃ-grastà dharma-rak«aïÃrtham ak«amÃsi, tarhi pratyÃsanna eva dharma-tyÃga÷? tatrÃha- dharmas tyÃjya÷ katham atitarÃæ loka-yugmÃbhinandÅ? [169] tarhi loka eva tyÃjyÃ÷? tatrÃha- lokas tyÃjya÷ katham atitula-prÃrthitÃrthasya dhÃrÅ? | [170] nanu tarhi tena cÃrthena kim? tatrÃha- arthas tyÃjya÷ katham ayam atha prÃïa-rak«ÃdhikÃrÅ? [171] nanv etÃvati saÇkaÂe prÃna-tyÃga eva trÃïada÷? tatrÃha- prÃïas tyÃjya÷ katham iva na sà lÃlasà mÃæ jahÃti ||JGc_1,15.59|| [mandÃkrÃntÃ] [172] k«aïaæ ÓÆnyam iva sthitvà pratisvaæ puna÷ svagatam Æcu÷- hanta tÃta-jananÅ-kulaæ kulaæ cÃnyad Ãk«ipatu mÃæ yathà tathà | k­«ïa-rÃga-rucirà mati÷ kathaæ jÃtu yÃtu rucim anyabhÃvitÃm ||JGc_1,15.60|| [rathoddhatÃ] [173] punaÓ cintÃyÃm api sodvegam Æcu÷- nidrà mama sukhadÃlir yà tasya sphÆrti-vism­tÅ datte | tÃm api cintà kravyÃd-v­ddhà ÓaÓvad balÃd grasate ||JGc_1,15.61|| [ÃryÃ] [174] tasya ca tathà vacanam, yathÃ- re re citta, praïaya-mayatÃpÃratantryaæ kim e«i tvaæ tatrÃpi vyasani yadi và dharmatas tat prayÃhi | haæho kiævà para-g­ha-ju«Ãæ bhÃvinÅnÃæ ca bhÃve lagnaæ magnaæ bhavasi bahudhà projjhya tat-tad-vicÃram ||JGc_1,15.62|| [mandÃkrÃntÃ] [175] tad evam abhidhyÃbhramÃbhidhyÃnata÷ kathaæ katham api k«apite«u te«u dine«u vraja-vÃsinÃæ sambhrameïa jÃta-vyutkrame dhenuka-vadha-vikrame¬ita-vÃsare preyasà saha camÆru-d­ÓÃm amÆ«Ãæ parasparam atiramyaæ samyag-darÓanam ÃsÅt | tatra tu- tÃsÃæ nitya-preyasÅnÃæ murÃrer janmany asmin vism­tÃtma-sthitÅnÃm | Óobhà tasya smÃrayantÅva tattvaæ dharmatrÃsaæ drÃÇ muhur lumpati sma ||JGc_1,15.63|| [ÓÃlinÅ] [176] tathà ca varïitaæ ÓrÅ-bÃdarÃyaïinÃ- pÅtvà mukunda-mukha-sÃragham ak«i-bh­Çgais tÃpaæ juhur virahajaæ vraja-yo«ito' hni | tat-sÃtk­tiæ samadhigamya viveÓa go«Âhaæ savrŬa-hÃsa-vinayaæ yad apÃÇga-mok«am ||[BhP 10.15.43] iti | [vasantatilakÃ] tathà hi- pÅtaæ harer vadanam abja-rasaæ prasahyÃpy ÃsÃæ d­Óà racita-bh­Çga-cakora-bhaÇgi | tenÃpi satk­tim amanyata sa praÓastÃm ÃjÅvyatÃæ gatavatÅ«u tad Ãsu yuktam ||JGc_1,15.64|| [vasantatilakÃ] tasminn apÃÇga-Óara-mok«am amÆr akurvan vrŬÃ-smitäci-nayanair anuninyire ca | tenÃpi sat-k­tim amanyata sa-praÓastÃm ÃjÅvi loka-caritaæ kila tÃd­g eva ||JGc_1,15.65|| [vasantatilakÃ] kiæ ca- k­«ïaæ lak«yaæ vidhÃyÃmÆr abhyÃsthan netra-patriïa÷ | tac ca bhaktir itÅvÃhu÷ ÓarÃbhyÃsa upÃsanam ||JGc_1,15.66|| [177] tadà ca, tÃs tan-mukha-sudhÃ-ruci-rucipÃ-nÃnÃ-pÆrïa-rucayo' pi valatas tat-kula-pÃlikÃbhir nilayam eva nÅtÃÓ cakora-vadhva iva pa¤jara-madhyam | tad anu ca- ÃyÃtÃ÷ pratibimbatÃæ yadapi tÃÓ citta-hrade ÓrÅ-hareÓ citraæ tatra tathÃpi bimba-padavÅæ sthityà vikar«e' py ayu÷ | yatra prasphuÂa-tÃrakà iva tadà sarvà babhu÷ sarvata÷ ÓrÅ-rÃdhà punar antarindu-valaya-dyota-Óriyà didyute ||JGc_1,15.67|| [ÓÃrdÆlavikrŬitÃ] tatra ca- pÆrvaæ tÃsÃæ vyavasitir abhÆd evam Å«at kadÃcit k­«ïaæ paÓyanty upaÓamam asau lapsyate citta-v­tti÷ | d­«Âe d­«Âe punar atha muhus tatra cinteyam ÃsÅt kiæ bhÆyaÓ ca kvacid ahaha tad-vaktra-lak«mÅæ pibÃma÷ ||JGc_1,15.68|| [mandÃkrÃntÃ] [178] tatra ca sakhÅ«v api gopana-prakriyeyam- nahi para-puru«e vächà mama sakhÅ kÃcit katha¤cid apy asti | prak­ti÷ seyaæ yad asita-vastuni d­«Âe bhavet kampa÷ ||JGc_1,15.69|| [ÃryÃ] tatra tu, rÃdhà bÃdhÃ-pratihata-tanu÷ sarvadà dhÃraïÃbhiÓ citte ÓÃntÅr api nidadhatÅ vyÃkulÃsÅd atÅva | hà hà tasyÃ÷ priya-savayaso py ÃÓu tad-bhÃva-bhÃvÃt tÃm evÃpu÷ kaÂutara-daÓÃæ hanta ke' mÆm avantu ||JGc_1,15.70|| [mandÃkrÃntÃ] [179] tad eva para-cchandatÃ-mandatÃyÃm api- saÇkalpa÷ kvacanÃnvajÅgamad ita÷ sÃk«Ãt-k­tiæ ÓrÅ-hare÷ svapna÷ kutra ca locanaæ kva ca viyogÃrtau ca rÃdhÃdi«u | yair etai÷ sudhayà latÃsv iva tayà tÃsv indu-bimbair javÃd ullÃsÃvali-lambhanÃt taruïimÃrambho' pi sambhÃvita÷ ||JGc_1,15.71|| [ÓÃrdÆlavikrŬitÃ] [180] atha snigdhakaïÂha÷ samÃpana-digdham Ãha- sa e«a rÃdhike sarva-durlabhas tava vallabha÷ | tvad-arthaæ pŬayÃpy Ãrto dinÃni krŬayÃnayat ||JGc_1,15.72|| [anu«Âubh] tad evaæ sÆtÃÇga-prabhava-ÓiÓu-yugme kathayati sphurat-premÃveÓÃt pratipada-vivikter nighaÂanÃt | kathà kiæ nÃÂyaæ kiæ kim uta nija-lÅleti vividhaæ samajyÃsau sÃrdhaæ sphuraïam ajitenÃpy anuyayau ||JGc_1,15.73|| [ÓikhariïÅ] [181] atha kathÃyÃæ v­ttÃyÃæ cirÃd eva ca dhÅratÃyÃæ prav­ttÃyÃæ yathÃsvaæ sÆta-suta-dvayÃya vitÅrïa-sarvehitÃ÷ sarve ÓayanÃya sadanaæ viviÓu÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anv apÆrvÃnurÃga-caryÃ-jÃgaryà nÃma pa¤cadaÓaæ pÆraïam | ||15|| ************************************************************* (16) atha «o¬aÓaæ pÆraïam pralamba-dava-saævarta-nivartanaæ [1] atha prabhÃte sabhÃtejasà prabhÃte parama-prabhÃvavatÃæ gomatÃæ prabhÃv upavi«Âe k­«ïa-viÓi«Âe tasmin sadasi pÆrvavan madhukaïÂhaÓ ca kathÃyÃæ yathÃvad upakramate sma--snigdhakaïÂha! madupakaïÂhatayà rÃma-vikramÃntaram ÃkarïyatÃm, yathÃ- evaæ gocÃraïa-mi«a-mayaæ krŬati bhrÃt­-yugme v­ndÃraïyaæ tapa-­tur agÃt prÃïinÃæ nÃtirucya÷ | dhatte yad drÃk sa ca madhu-guïaæ tac ca nÃÓcarya-caryaæ tad-yugmaæ yad vasati satataæ tatra nityÃnurÃgi ||JGc_1,16.1|| [mandÃkrÃntÃ] nirjhara-svana-vaÓÃmbudÃgama- bhrÃnti-jhilli-kulam Ãpa mÆkatÃm | aÇghripÃÓ ca jhara-ÓÅkara-plutÃ÷ pu«pitÃ÷ param amÅ madhuæ dadhu÷ ||JGc_1,16.2|| [rathoddhatÃ] vanasya cchÃyÃbhir ja¬ita-jala-v­nde vikasata÷ ÓucÃv apy abjÃde÷ pavana-vitatir mÃdhava iva | tad evÃrdraæ k­tvà kusumitam akÃr«Åd avirataæ mitho yogyÃnÃæ yad vyativahati maitrÅ-sukha-Óatam ||JGc_1,16.3|| [ÓikhariïÅ] tatrÃsÅn nara-jÃtÅnÃæ grÅ«me' pi ­tu-rÃï-mati÷ | pika-bhramara-mukhyÃnÃæ tiraÓcÃæ tarhi kà kathÃ? ||JGc_1,16.4|| [anu«Âubh] mÃdhavas tu yadà mitrai÷ praviÓan veïunà jagau | tadà dvi-guïito reje mÃdhavas tatra so' para÷ ||JGc_1,16.5|| [anu«Âubh] te g­he maïibhir apy alaÇk­tÃÓ cÃru-kÃnti-vidhaye yad udbhavai÷ | pu«pa-pallava-mukhair alaÇkriyÃæ ÓaÓvad Ãdi«ata tasya kiæ bruve ||JGc_1,16.6|| [rathoddhatÃ] [2] atha ÓrÅdÃma-pradhÃnatayà sudÃma-vasudÃmÃdi«u sabhÃsadvad gojÃla-sambhÃlanÃya nÃtidÆrata÷ p­thag upaviÓatsu lasatsu balÃnuja-bala-subalÃrjunÃdayas tatrÃgatya n­tya-raÇgÃjÅvi-bhaÇgitayà saÇgatya ÓubhÃÓi«Ã viÓe«itavanta÷ | taiÓ ca kutratyà vicitra-nartaka-prÃyÃ÷ prayÃtà bhavanta÷? iti p­«Âà h­«ÂÃtmÃna÷ sphuÂam uddi«Âavanta÷-bho÷ parama-dÃnaÓÆrÃ÷ ! dÆrÃd Ãgatà vayam yata÷ prathamaæ tÃvad bhavat-kÅrti-nartita-manaskà jÃtÃ÷, tataÓ ca ÓarÅreïÃpi bhavad-agre nartitum icchÃva÷ | kutrÃpi cirÃya vartituæ na samarthÃ÷ | Órotrayor iva netrayor api sukhaæ bibhrata÷ samprati vartÃmahe | [3] tatra ÓrÅ-k­«ïa÷ svÃn uvÃca-aho, pratyekam evÃsmÃkaæ labdha-varïÃv imau karïÃv eva puru-gurÆ abhÆtÃm yÃbhyÃm e«Ãæ mahÃÓayÃnÃæ guïÃnubhavam ÃsÃdyÃmahe sma | kiyad và mana÷ sampraÓaæsayà mÃnayÃma÷, yena tatraiva sÃmodaæ prodasÃhayi«mahi? caraïÃbhyÃæ parita÷ kiæ nÃcaritam, yÃbhyÃæ manoratha-patham alambhayi«mahi? locana-yugalÃya rocanaæ kim anyad vitarÃma÷, yena gurÆpadi«Âaæ tan-mi«Âam anubhÃvyÃmahe? nÃsÃdvayÃt kiæ nÃsÃdayÃma, yenÃnenÃmodena sÃmodÅkriyÃmahe? tvaca÷ kiæ vaca÷ kathayÃma÷, yayà tam idam ada÷-sambandhi-gandhavÃham avagÃhyÃmahe? Ãtmani tu subhaga-nÃma-dheyaæ bhÃga-dheyaæ kiyad ÃdheyatÃæ vindeta, yasya tat-tat-phala-valayenÃntar bahir apy ÃvriyÃmahe? aho ! astu tÃvan nÃmnaiva Óriyaæ dÃtur asya mahÃrÃjasya virÃjamÃnatÃ, pÃri«adÃnÃm apy amÅ«Ãæ mahÅmÃnam upani«ado' pi varïayituæ na Óaknuvanti, yenÃtmÃnam api vismÃrya n­tyam anuvartyÃmahe | kim asaÇkÅrïam asmÃsu na vitÅrïam amÅbhir mahÃ-mahima-caraïai÷, yat khalv atÅta-lokena nijÃlokena nirnime«atayà suparvÃïa÷ kriyÃmahe? katiÓa÷ svayaæ na pratipÃlità vayaæ, yan nija-cchÃyÃm ÃpÃyya paryÃpyÃmahe? katarad và mana÷-santo«aïaæ po«aïaæ na vihitaæ yan nija-d­«Âi-sudhÃ-v­«Âibhir abhitarpyÃmahe | paÓyata paÓyata, netra-gati-vicitratÃm amÅ«Ãm, yayà khalu n­tyam upÃdiÓadbhir ÃmÅbhir anug­hyÃmahe | tasmÃn n­tya-caryÃ-paricaryÃ-paryutsukà vayaæ tad-artham eva yogyam avasaraæ m­gyanto vartÃmahe | [4] sabhÃsada Æcu÷, bho bho÷ suÓÅla-vÃsanÃ÷! kuÓÅlavà iva stuvÃnà yadi sarva-parvaïi vartakà nartakÃ÷ stha, tarhi bhavadbhi÷ samarhità nija-kalÃ-kalÃpÃ÷ kalpyantÃm, viÓe«Ãd anena ÓyÃma-dhÃma-nikÃma-rÃma-rÃma-vigraheïa | ya÷ khalu citrÃÇgo na tu citrÃÇga÷, candrakÅ na tu candrakÅ, pÅtÃæÓuko na tu pÅtÃæÓuka÷, ÓyÃma-ghano na tu ÓyÃma-ghana÷, vaæÓa-pravÅïÃdharo na tu vaæÓa-pravÅïÃdhara÷, guïa-rÆpÅ na tu guïa-rÆpÅ, vidyÃdharo na tu vidyÃdhara iti vaicitrÅbhir netrÃïi vicitrayati | tataÓ ca, arjuna-subalÃdibhir upagÃne pÃïi-Ó­Çga-dala-tÃla-nidhÃne | n­tyantaæ taæ vraja-ÓiÓu-sabhyÃ÷ praÓaÓaæsur ye Óruti-nuti-labhyÃ÷ ||JGc_1,16.7|| [pÃdÃkulaka] ÓrÅ-kÃnte' py atha ni«krÃnte viveÓÃveÓato bala÷ | tad-Ãloka÷ sabhya-loka÷ ÓlokayÃmÃsa tad dvayam ||JGc_1,16.8|| [anu«Âubh] yady etayor varïa-bheda÷ syÃn naiva ÓyÃma-gaurayo÷ | tadà na paricÅyetÃm etÃvaÇga-guïÃdibhi÷ ||JGc_1,16.9|| iti | [anu«Âubh] aÇga-hÃre ta¬il-lÅlÃm aÇge meghendutÃæ kramÃt | vya¤jaæ vya¤jaæ viviÓatu÷ saÇgi-gÃt­-kulÃcale ||JGc_1,16.10|| [anu«Âubh] [5] atha sabhÃsada÷ sva-sva-h­daya-vihÃri maïimaya-hÃri hÃrÃdikaæ dadatas te tu pratyÃcakhyu÷-na vayaæ dravya-vanÅyakà nartaka-nÃyakÃ÷, kintu niyuddha-yÃcanakà eva, Óubhavanto bhavanto malla-tallajà iti varïanÃæ karïayo÷ sa¤citya niÓcitya ca samantÃd vicitya sarvordhvaæ bhavatÃæ bhavatÃæ samitiæ samÃgatÃ÷ | atas tad evÃsmadÅyÃya to«Ãya po«Ãya ca dÅyatÃm, na tu mo«Ãya nÅyatÃm | [6] tad evam avadhÃrayadbhir eva hasadbhis tai÷ sabhÃsadbhir upasarpadbhi÷ saha sahajÃtau k­ta-ÓÃtau tatra-bhavantau tadÃrabdhavantau | yatra- bhrÃmaïair laÇghanai÷ k«epair ÃsphoÂana-vikar«aïai÷ | [BhP 10.18.12] ura÷pe«am ivÃmÅbhir nyayudhyetÃæ balÃjitau ||JGc_1,16.11|| [anu«Âubh] [7] tataÓ cÃnavadyayà vidyayà to«ite«u te«u nikhila-guïi-jana-garva-nivartake«u k­«ïÃdi-nartake«u sarva-durÃsada-ÓrÅdÃmÃdi-sabhÃsada÷ svaka-sarva-kalÃ-vedità niveditÃcaraïÃya n­tya-vidyÃm udbhÃvayÃmÃsu÷ | [8] yatrÃnanda-kandalitatayà svayam api labdha-t­«ïÃ÷ k­«ïÃdayas tadÅya-Óik«Ã-parÅk«aïÃya sudurgama-tÃlÃdi-dharÃs tat-parikarà eva babhÆvu÷ | [9] ataevoktam ­«iïÃ- ||JGc_1,16.12|| MISSING! kvacin n­tyatsu cÃnye«u gÃyakau vÃdakau svayam | ÓaÓaæsatur mahÃrÃja sÃdhu sÃdhv iti vÃdinau ||[BhP 10.18.13] iti | [10] atha go«u gocaratÃm atÅtÃsu tataÓ calitavantas te- bilvai÷ kumbhai÷ kara-sthÃmalaka-samudayais tìayanto mithas te hÃsaæ hÃsaæ m­gehÃvikira-bhaïitibhir dardurÃdi-plutÃdyai÷ | asparÓi-sparÓanÃrthaæ nayana-pariv­ter mocanai÷ k­«ïa-rÃjya- syandolÅ-siæha-pÅÂhÃdy-adhik­tija-sukhair ninyire yÃma-vargam ||JGc_1,16.13||[ÓÃrdÆlavikrŬita] tatra ca- n­patir ajani k­«ïa÷ stokak­«ïa÷ pradhÃnaæ subala-saciva-rÃmasyÃpi tadvan n­patvam | ubhaya-bala-patÅ ÓrÅdÃma-bhadrÃv itÅdaæ vidha-vividhatayà tau rëÂra-lak«mÅm akÃr«ÂÃm ||JGc_1,16.14|| [mÃlinÅ] kvacit sthÃnaæ kvacid yÃnaæ kvÃpy arthe sandhi-vigrahau | parÃjaya-jayau kvÃpi krŬÃyÃm anucakratu÷ ||JGc_1,16.15|| [anu«Âubh] evaæ tau loka-siddhÃbhi÷ krŬÃbhiÓ ceratur vane | nady-adri-droïi-ku¤je«u kÃnane«u sara÷su ca ||[BhP 10.18.16] [11] tad evaæ sthite dina-katipaye ca prasthite kadÃcid ahar-mukha eva pÆrva-pÆrva-pÆrvadeva-nirvÃpaïa-bh­ta-nibh­ta-cintÃ-k­ta-mati-bhraæÓasya kaæsasya svayam abhyÃsaæ pralamba-nÃmà deva-dhrug abhyÃjagÃma | abhyÃgamya ca praïamya vyaktam eva tam anuyuktavÃn-deva, tava keyaæ paridevanà balavad ÃvartamÃnà d­Óyate? [12] kaæsa uvÃca-na jÃnÃsi? mamÃnvag-bhÆya sthitaæ viÓi«Âaæ kiæ vÃvaÓi«Âam? [13] pralamba uvÃca-bhavatu, mÃm api yÃmam ekaæ vyÃpÃraya | kaæsas tu tu«ïÅm-bhÆya dÆyamÃna-vadana÷ k«aïam ÃsÅt | [14] pralamba uvÃca-deva, katham iva | [15] kaæsa÷ sa-vairasyaæ vihasya tasya tatra pataÇgatÃæ vibhÃvayann uvÃca-tvam apy atamasi prajvalaj-jvalana-vartmani vartanÅya÷ | [16] pralamba÷ sa-krodham uvÃca-aho, sarvaÇka«a-jvÃlasya kÃlasya mahimà himÃcalam api jvalayati, yadÃÓritÃæs ta¬ÃgÃæÓ ca tìayati | [17] kaæsa uvÃca-bhavatu yathà bhavad-icchà | [18] iti niÓamya tam Ãnamya tad-avamÃnitaÓ ca tadaiva daiva-sandÃnitatayà k­tÃvilamba÷ pralambas tÃd­Óa-krŬÃ-pare«u ÓrÅ-k­«ïa-vare«u bÃla-nikare«u prÃpta-dÆra-bhÆr vicÃritavÃn- tÃv imau sukumÃrau ca sarva-mÃrau kumÃrau yau | sahasà rahasà yena yena kaæsÃd agaæsÃtÃm ||JGc_1,16.16|| [anu«Âubh] [19] sarvo' py asau sarva-cÃlena kÃlena ghaÂita-kaÂhinatÃbhyÃm ÃbhyÃæ carvita-garva÷ saæv­tta÷, tad adya samasta-vÃsara-vis­mara-vihÃra-visaraja-viÓvÃsa-prapa¤canayà va¤cayan bandhuvad eva skandha-dvaye hasta-dvaya-k­ta-bandhaæ dvayam api prak«ipya k«ipram eva bhojarÃja-parisaraæ parisamupahari«yÃmi iti | [20] atha sa tu kalkÅ valkÅk­ta-kaccaratÃdi-pracchanna-sparÓa-veÓatayà pÆrvaæ go«Âham Ãgatya parito d­«Âiæ vitatya veÓma-sthita-gopa-bÃla-viÓe«a-ve«aæ samÆhya tam eva ca vyÆhya miÓrÅ-bhavituæ ÓiÓrÅ«an hasann eva tatra pravi«Âa÷ parid­«ÂaÓ ca k­«ïena | [21] d­«Âvà ca tac-chalam evÃsvaccha-svacchalÃyÃvalambya-bhadra, kathaæ vilambam ÃlambathÃs, tathÃpi bhadraæ dudyÆ«Ã-samaya eva samayitas tvam asi iti vihasya tad-anuk­ta-gopa-bÃla-sambandha-viÓe«a-sambandhaæ parihasya ca bahu-parito«itena tena saha sahacaratvaæ balasya bala-nirjayÃrtham eva kalayäcakre | Æce ca-adyÃrabhya, sabhya, mama parama-suh­d bhavÃn eva | tvÃm aham ak«i-gatatayà sthÃpayi«yÃmi | ÓrÅdÃmà rÃmam evÃnvetu, sa kila hy antar-vardhana-spardha÷ spardhana-gaïam evÃrhati iti | [22] sa tu kratubhuk-Óatrus tatra nirvismayam eva kusmayam Ãnatayà tathà sthita÷, yata÷- viÓvacikÅr api sa vidhi÷ pipaÂhÅr yasmÃd bhavet tasmin | ko và caturaæ-manya÷ prathayatu nija-cÃturÅæ k­«ïe ||JGc_1,16.17|| [upagÅti] [23] athÃrbhaka-samudayaæ vibhÃga-dvayam ayaæ vidhÃya taæ ca pralambaæ sva-bala-pariv­¬hatayà d­¬haæ nidhÃya tatra ca sa-matsaram iva bala-pralambau ÓrÅdÃmÃtmÃnau mitha÷ pratisaÇghaÂÂinau saÇghaÂayya parÃn api sajÆ÷-kurvÃïatayà tathà praghaÂayà parÃjitÃnÃæ ca ÓatÃya parikrÅtÃnÃm api vÃhakatvaæ prakaÂayya saÇgarÃya k­ta-saÇgara÷ sa mÃdhavo vividha-krŬÃ-nivi¬amanà babhÆva | tataÓ ca- avrŬa-krŬatÃyÃæ jayavad itarayor vÃhayanto vahantas tasmin vÃhÃnukartÌæs turaga-tulanayà hÃsayanto hasanta÷ | maryÃdÃ-nirïaye tu prathita-kali-kulaæ vÃdayanto vadanta÷ prÃpur bhÃï¬Åram ete vanavana-bhuvi gÃÓ cÃlayantaÓ calanta÷ ||JGc_1,16.18||[sragdharÃ] [24] tad evaæ kutÆhale tu prabale balaæ pralamba-skandhÃrƬhaæ sandhÃtuæ jita-bhujaga-bhuja÷ ÓrÅ-balÃnuja÷ parÃbhavam agaïayan durbalam adurbalam avicitya svÅk­taæ svagaïam eva parÃbhÃvayÃmÃsa | [25] tasyÃpÃtatas tu vahanÃyamÃnÃnÃæ mano-glÃni÷ syÃd iti svam api tathà cakÃra, tataÓ ca- Æhe k­«ïa÷ ÓrÅdÃmÃnaæ daitya÷ sa ÓrÅ-rÃmÃkhyÃnam | anyo' py anyaæ ÓÆraæ-manya÷ sarva÷ proce dhanyo dhanya÷ ||JGc_1,16.19||[vidyunmÃlÃ] pÆrvaæ k­«ïa÷ kautuke yena d­«Âa÷ saumya÷ paÓcÃd rÃmakar«e tu bhÅ«ma÷ ity evÃyaæ sa pralambas tu paryaÇ- maryÃdÃta÷ paryagÃt taæ prag­hya ||JGc_1,16.20|| [ÓÃlinÅ] rÃma÷ krŬÃvi«ÂatÃÓli«Âa-bodhas taæ nÃj¤ÃsÅd d­«Âa-mÃtraæ ca k­«ïa÷ | pÆrva÷ prÃyeïÃrjutÃ-bhitta-citta÷ paÓcÃd-bhÃvÅ cÃturÅ-sandhurÅïa÷ ||JGc_1,16.21|| [ÓÃlinÅ] [26] atha tathÃpi giri-nivaha-nibha-vahala-sÃratÃ-vaha-durvaha-svabhÃvatÃ-bhÃvita-saÇkar«aïa-vapu÷-kar«aïa-jÃta-dhar«aïa-vaÓÃn nivi¬a-pŬitatayà vrŬita-cittatayà ca sa puna÷ punar Ŭitaæ-manya÷ svam akharvaæ pÆrva-siddhaæ pÆrvadeva-vapur ÃvirbhÃvayÃmÃsa | yarhi rÃmam avahad dano÷ suta÷ Óubhra-dhÃma-vapu«aæ tama÷-prabha÷ | indu-hÃri tama ity amuæ tadà divya-loka-nikaras tv amanyata ||JGc_1,16.22|| [rathoddhatÃ] tasmin ki¤cit trÃsam ÃpannavÃn sa jye«Âha÷ paÓyan drÃk kani«Âhasya vaktram | tad bhrÃmyad-bhrÆ-lÅlayà labdha-d­«Âir du«Âaæ mu«Âyà tìayat su«Âhu mÆrdhni ||JGc_1,16.23|| [ÓÃlinÅ] tata÷ prahata-mastakaæ rudhira-rÆ«itaæ tad vapu÷ patat tulitam ujjahat pratihari drutaæ pupluve | yathäjana-mahÅ-dharaæ dalitam akta-rakta-dravaæ tyajan dravati vajraka÷ sapadi vajra-pÃïiæ prati ||JGc_1,16.24|| [p­thvÅ] pralamba-patanaæ dÆre pralambÃryÃptir antike | ubhe te yugapad d­«Âe jaj¤Ãte smita-vismitÅ ||JGc_1,16.25|| [anu«Âubh] bëpa-Óli«Âatayà tasminn ÃÓli«Âau bhrÃtarau mitha÷ | yà vÃÓli«yÃrdratÃæ yÃtà bandhutà bahir antaram ||JGc_1,16.26|| [anu«Âubh] mahÃ-ravaæ k­tavati ca pralambake tadà drutaæ m­tavati ca dyavi sthitÃ÷ | sunirv­tà vav­«ur alaæ kulaæ vyatarkayann upahasitiæ harer api ||JGc_1,16.27|| [rucirÃ] vÃhaka-Óirasi praharaïam atrÃdi«Âaæ sadà vih­tau | maryÃdÃtikrÃntà pralamba bhavatà tathà tu nÃsmÃbhi÷ ||JGc_1,16.28|| [udgÅti] [27] tad evaæ pralambÃlambhana-sambhrame' py anudbhrÃnta-cittÃs te Ó­ÇginÅ-vittÃ÷ kuïapatÃm itasya pramÅtasya tasya pit­-vana-veÓaæ pradeÓa-leÓaæ parityajya yojana-vyajya-vistÃra-praÓasta-bhÃï¬Åra-tala-maï¬alam evÃdhi«ÂhÃya vihÃra-ni«ÂhÃ÷ krŬÃpaïasya sp­hayÃyyà jayÃyyà g­hayÃyyÃs t­ïalobhÃvi«Âa-tayà v­k«a-«aï¬Ãd viprak­«ÂÃm api yamunÃcchÃnaccha-mu¤jÃÂavÅæ pravi«ÂÃnÃm andhÅ-bhÆtÃnÃæ pÃda-bandhanÃnÃm anve«aïÃd viÓle«am Ãjagmu÷ | tata÷ katham apy avadhÃnata÷ prana«Âa-cittatayà spa«Âa-ka«Âa-città raæhasà saÇghaÓa÷ sabhayaæ hvayante sma | [28] nÆnaæ deÓÃdhipati-nideÓata÷ sadeÓam Ãgatà eva kecit krÆrà gà dÆragà vidadhur iti ca dhyÃyanti sma | [29] tataÓ ca gavÃæ khurÃdi-cihnair ahnÃya tÃsÃm adhvÃnaæ labdhvà samastà eva tà harir ahvÃsta, yathÃ- k­«ïe taÂÃgram adhiruhya suvarïa-varïa- valgÆttarÅyam anughÆrïya vitÅrïahutau | gÃva÷ pratisvam abhinedur udÅrïa-tÃpà garjat-ta¬id-ghana-ghanÃghana-t­«ïayeva ||JGc_1,16.29|| [vasantatilakÃ] [30] tad evaæ yadÃlambhi cÃstambhi ca naicikÅnicayas tadÃnÅm eva ca d­«Âa-nirvilamba-pralamba-pralaya-carÃ÷ kaæsa-carà labdhÃvasarà mu¤jÃÂavÅm udbhaÂa-ce«Âatayà ve«Âayitvà nirnivÃraïa-k­pÅÂa-kÃraïa-v­«Âiæ jhaÂiti tÃd­Óa-du«Âa-vau«aÂ-kÃrÃspada-tad-vilak«aïa-tejasi tasmin pratipak«atÃ-kalpanayà nis­«Âavanta÷ | [31] yà khalu jvÃla-kalayÃpi sarvaæ ro«Ãd o«ÃmÃsa kalpam iti prajvalati mahÃ-jvalane paÂa-paÂÃyamÃnÃyÃæ ca mahÃ-mu¤jÃÂavyÃæ bhÅtatayÃsta-vyasta-cÃlÃs te gopÃlÃ÷ sakhi-valayÃrÃmatayà kalita-keli-jÃlÃv iha rÃma-gopÃlÃv eva bhÆri-dÆrata÷ Óaraïatayà samupÃjagmu÷ | tatra ca- dÃvÃgniæ d­«Âvà te yadapi harir ak«Ãparatayà samÅyur vaiyagryaæ tadapi nija-rak«Ãm av­ïuta | prasaktis tasyetthaæ kila bhavati sà ced uyate tadà ÓaktiÓ cÃsya prabhavati yathecchaæ muhur iti ||JGc_1,16.30|| [ÓikhariïÅ] yathÃ- k­«ïa k­«ïa mahÃ-vÅrya he rÃmÃmita-vikrama | dÃvÃgninà dahyamÃnÃn prapannÃæs trÃtum arhatha÷ ||[BhP 10.19.9] ityÃdi [32] tad evaæ dÆrÃgatÃnÃæ kÃrpaïya-païya-bhaïita-Óravaïam Ãrabhya tasmÃd abhyÃsa-gatÃnÃm api bhayam upalabhya ÓrÅmÃn k­«ïas tv idaæ sasaærambhaæ bhÃvayÃmÃsa- Ãtmano' py alam amÅ mama priyà hà davaæ prati davaæ samiyrati | gÅrïam eva karavÃïy amuæ tata÷ ko yama÷ ka iha và bhaved hara÷ ||JGc_1,16.31|| [rathoddhatÃ] [33] kintu mayà vaiÓvÃnara-nigaraïaæ na so¬huæ pariv­¬hà bhaveyur ete iti vicintya provÃca-mà bhai«Âa netra-puÂaæ tv anudghaÂitaæ ghaÂayata iti | [34] nimÅlad-vilocane«u ca te«u tad-ÃveÓa-vaÓayà k­ta-praveÓayà yogamÃyayà tat-kÃla-kalpita-mahÃ-jaladhara-kalpÃpara-ÓarÅras tatratyenÃnalpenÃnanena tam adu÷khata eva sarvaæ vibhrak«antaæ bhak«itavÃn | [35] tathà tad-icchayà sudhÃ-culukÃyamÃnam ity eke | tayaivaæ cÃnyad api cakÃra | yad uktaæ- tataÓ ca te' k«Åïy unmÅlya punar bhÃï¬Åram ÃpitÃ÷ | niÓÃmya vismità Ãsann ÃtmÃnaæ gÃÓ ca mocitÃ÷ ||iti | [BhP 10.19.13] atha dhenu-tatiæ vinivartya harir bala-yuktatayà muralÅæ kalayan | sahacÃri-gaïa-prathitÃtma-yaÓà vrajam ÃgatavÃn ahani glapite ||JGc_1,16.32|| [toÂaka] gavÃæ dhÆlir nÃda÷ khura-ghaÂita-ghaÂÂa-dhvani-ghaÂà hares tÃsÃæ hÆti÷ Óravaïa-gaïa-bhid-veïu-raïitam | amÅbhis te k­«ÂÃs taratamatayà gokula-janà na p­«Âhyaæ nÃgrÅyaæ na samam avidur na svam api ||JGc_1,16.33|| [ÓikhariïÅ] yadyapi bahu-saÇghaÂÂana-dhÆli-dhvÃntaæ ca sarvatra | tadapi harer mukha-candra÷ pratijanam Ãnanditaæ cakre ||JGc_1,16.34|| [upagÅti] [36] atha pÆrvavan mÃtara-pitarÃdi-racita-sukha-vitarau bhrÃtarau nija-nilayaæ praviviÓatu÷ | [37] sakhÃyaÓ ca pralamba-davÃnala-kathÃ-prathanayà sarvaæ vismÃyayÃmÃsu÷ | [37] tad etat procya samÃpanam Ãha sma- Åd­Óas tava gopendra putra÷ puïya-k­ta-stava÷ | premÃrdra÷ suh­dÃæ yas tu dÃvÃgnim api pÅtavÃn ||JGc_1,16.35|| [anu«Âubh] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu pralamba-dava-saævarta-nivartanaæ nÃma «o¬aÓaæ pÆraïam ||16|| ************************************************************* (17) atha saptadaÓaæ pÆraïam veïu-Óik«Ã-cchalena preyasÅ-bhik«Ã [1] atha pÆrvavad vilak«aïÃyÃæ k«aïadÃ-sabhÃyÃæ samutkaïÂha÷ sa madhukaïÂha÷ kathayÃmÃsa- [2] pÆrva-pÆrvÃnusÃreïa dhenuka-vadhÃnantara-vyavahÃreïa preyasÅnÃæ pratyaham eva vardhamÃnÃ÷ kamala-kalikÃvad utkalikà madhusÆdanasya bahir Åhitair durÆhÃæ sp­hÃæ b­æhayÃmÃsu÷ | [3] tatrÃpi sarvÃdhikÃyÃ÷ ÓrÅ-rÃdhikÃyÃs tu nitarÃæ, tatra tÆpalak«aïatayà ÓrÅ-rÃdhÃ-mÃdhavayor varïyate- prasaÇgecchà vÅk«Ã-sp­hitam anu«aÇgÃbhila«itaæ p­thag loka-dve«a÷ pratisamayam udvega-kalanà | ime bhÃvà yugme yugapad uditÃs tat-krama-vaÓÃd aho dÆra-sthityor api dayitayor eka-rucità ||JGc_1,17.1|| [ÓikhariïÅ] ÃdarÓÃv iva tau svacchau sadÃbhimukhatÃæ gatau | rÃdhÃ-mÃdhavayor bhÃvau mitho bhÃvÃn upeyatu÷ ||JGc_1,17.2|| [anu«Âubh] bhÆyo bhÆyo d­Óyate yarhi mÆrcchà rÃdhÃyÃæ và ÓrÅharau và rahas tu | anyo' nyasya sphÆrtir evÃpti-tulyà kalyÃïÃya prÃyaÓa÷ kalpate sma ||JGc_1,17.3|| [ÓÃlinÅ] [4] tad evaæ tÃbhis tasyÃtidurlabhasya sp­hÃtiÓaya-vÃhitayà nÃtihitÃyÃæ Óarady ativÃhitÃyÃæ mÃrgaÓÅr«as tu tÃsÃæ patiæ-manya-g­ha-gamanÃya mÃrga-ÓÅr«atÃm avÃpa | [5] yatra ca kanyÃnÃæ mÃtara-pitare«u tad-dÃnÃya pÆrvam eva svayam anabhirucitÅ-k­ta-murajid-itare«u, svapna-do«Ãd evÃnyatrÃvagata-tad-vitare«u, tata eva du÷khitatayÃnabhinandita-tat-sambandhi-nikare«u, samprati tÃsÃm atidu÷kha-Óu«katÃ-d­«Âyà bhÅti-pare«u, tata eva tat-prasthÃpanÃyÃæ sthagitÃntare«u loka-dharma-vigÃna-labdha-dare«u ca, ghÆrïita-città pÆrïimà tad idaæ nirdideÓa- [6] bhavantas tÃvat taÂasthÅ-bhavantas ti«Âhantu, vayam evÃmÆr anunÅya tat-tad-g­ham upanÅya tat-tat-prakriyÃæ kriyÃ-vi«ayÅ-kari«yÃma÷ iti | [7] atha janyaæ-manyÃæs te«Ãm anÃdaram avadhÃya manyuæ manyamÃnÃn svayam eva sà devatÃdi-mÃnyà sÃmnà sammÃnya yathà sva-manÅ«itam evÃÇgÅkÃrayä cakÃra | [8] kanyÃs tu tà dhanyà varaæ-manyÃlayÃnta÷-prayÃïaæ tatra ca labdha-tad-a¤cala-nyÃsa-nijäcalatÃdy-anyÃyam asammanyamÃnà babhÆvu÷ | [9] atha tÃ÷ sà Óapatha-prathanayà tad-Ãlaye«v asambhavam apÅ«Âa-lambhanam ani«Âa-vipralambhanaæ ca viÓrambhavi«ayaæ vidhÃya du÷saha-nÃnÃdhyavasÃyÃd vi«kambhya gamana-karmaïi lambhyamÃnÃ÷ pathi tu svamÃyayà gopayantÅ tatra tat-sad­g-anyÃÓ cÃropayantÅ tat tan nirvÃhayÃmÃsa | paÓcÃd eva ca tÃs tatra vÃsayÃmÃsa | tÃs tu tatra ca parama-trastà babhÆvu÷, yata÷- yÃsÃæ deho' py e«a bandÅ-g­hÃbha÷ k­«ïÃlÃbhÃd gopikÃnÃæ babhÆva | tÃsÃæ gehaæ pait­kaæ Óarmaïe kiæ yady evaæ dhik ÓvÃÓuraæ vahnir eva ||JGc_1,17.4|| [ÓÃlinÅ] apy anukÆlaæ yÃsÃæ pratikÆlaæ syÃd vidÆrage k­«ïe | tÃsÃæ pratikÆlaæ tu sphuÂam evÃsÅt kukÆla-talpÃbham ||JGc_1,17.5|| [gÅti] [10] tathÃpi paurïamÃsÅ tÃs tat-tad-geha-madhyam adhyÃsÅnà vidhÃya yadà calitum udyatÃsÅt tadÃmÆ÷ punar vica-pracÃm Ãptà niÓca-pracÃ-k­te tad idam Ãdi«ÂavatÅ, yadà bhavatÅbhi÷ sva-maryÃdÃ-lopas tarkyate, tadà prapalÃyya sthÅyatÃm | samÃdhÃnaæ puna÷ kayÃcid vidyayÃsmÃbhir eva vidhÃtavyam, sahasà palÃyana-dhÃma ca tatra tatra vidhÃtavyam iti | [11] tad evaæ rÃja-kÃrÃg­hÃd vairi-kÃrÃg­ha iva pit­-g­hÃt tatra gatvà vasantÅ«u, yÃvÃn ajani nirodhas tÃvaty utkÃpi saævav­dhe | k­«ïa-premavatÅ«u ÓvÃsÃnila-lÅnatÃæ yÃtà ||JGc_1,17.6|| [upagÅti] yadyapi manasi samiddhà hari-pariripsà tathÃpi tÃbhi÷ sà | Ãvriyate sma vicÃrais tatir iva vahne÷ sad-indhana-prakarai÷ ||JGc_1,17.7|| [gÅti] [12] tac ca ÓrÅ-rÃdhÃ-pradhÃnatayà varïyate, yathÃ- pÅyÆ«a-cchavi-dhÃri-hÃri-kiraïa÷ sarvatra ÓaÓvaj-ja¬Å- bhÃva-prÃpti-guïa÷ sadÃrdra-h­daya÷ sad-bhrÆ-cakorÅ-gati÷ | so' yaæ hanta mayà kathaæ harir aho tat-prÃïayà tyajyatÃæ dharmo gacchati kintv adharma-padavÅæ ruddhvà ca mÃna-k«ayÃm ||JGc_1,17.8|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] [13] ÓrÅ-k­«ïasya ca bhÃvanÃ, yathÃ- mad-eka-ceto mat-prÃïà rÃdhÃnya-vaÓatÃæ gatà | yÃæ smaran mama hà cetaÓ cetanÃm Ãvari«yati ||JGc_1,17.9|| [anu«Âubh] tataÓ ca- rÃdhÃæ tathà smaran k­«ïa÷ snigdhaæ rÃgi vilocanam | kiyanty ahÃni mÃr«Âi sma hanta hÃridra-vÃsasà ||JGc_1,17.10|| [anu«Âubh] [14] milanÃyÃti-vaiyagryaæ ca- dharmÃtikrami cittaæ katham adhimitraæ ca tat prakÃÓate? | iti harir upacita-yuktir yuyoja dÆtyÃya kevalÃæ d­«Âim ||JGc_1,17.11|| [gÅti] [15] idam eva vak«yate tÃbhi÷- Óarad-udÃÓaye sÃdhu-jÃta-sat- sarasijodara-ÓrÅ-mu«Ã d­Óà | surata-nÃtha te' Óulka-dÃsikà varada nighnato neha kiæ vadha÷? ||[BhP 10.31.2] iti | yata÷- k­«ïasyÃnyatra d­k-prÃnta÷ sadbhi÷ ÓÃstra-phalaæ sm­tam | hanta tÃsu puna÷ so' yam ebhi÷ Óastra-phalaæ matam ||JGc_1,17.12|| [anu«Âubh] tataÓ ca- rÃtrindivaæ vasati cetasi hanta bhÃva- jvÃlà harer uta tadÅya-ramÃ-gaïÃnÃm | sandhyÃ-dvaye vyativiloka-sukhÃjya-siktà sÃgni-dvijÃlaya ivÃgnitati÷ samiddhà ||JGc_1,17.13|| [vasantatilakÃ] tatra ca- go«ÂhÃd vanaæ praviÓato vanataÓ ca go«Âhaæ lokena lokana-k­te saha mÃdhavendo÷ | sambhÆya saÇgatavatÅ«u ca tat-priyÃsu rÃdhà jayaty u¬u«u paurïima-rÃdhikeva ||JGc_1,17.14|| [vasantatilakÃ] [16] tatra ca pragetana-vana-prasthÃne- mithyÃhÃsÃn akuruta hari÷ sp­«Âa-pÃrÓvastha-hastaæ vÅk«Ãæ vakra-praïaya-valitÃm ardham ardhaæ vitene | ÃÓle«Ãdyaæ viharaïa-gaïaæ mitra-varge«u cakre dÆre gatvÃpy ahaha muralÅ-saævida÷ saævyadhatta ||JGc_1,17.15|| [mandÃkrÃntÃ] [17] idam eva ca tÃbhir vak«yate, prahasitaæ priya prema-vÅk«itaæ viharaïaæ ca te dhyÃna-maÇgalam | rahasi saævido yà h­di-sp­Óa÷ kuhaka no mana÷ k«obhayanti hi ||[BhP 10.31.10] iti | [18] atha sÃyantanÃgamane tu- yadà và go«Âhaæ sampraviÓati tadà ca bhramarakair v­taæ vaktrÃmbhojaæ dhana-khura-parÃgair valayitam | amÆ«Ãæ netrÃli«v abhimukhatayà darÓayati tan- milat-pÃÓaæ yantraæ madana-racitaæ bandhum iva tÃn ||JGc_1,17.16|| [ÓikhariïÅ] [19] evam eva ca tÃbhir vak«yate- dina-parik«aye nÅla-kuntalair vana-ruhÃnanaæ bibhrad Ãv­tam | dhana-rajasvalaæ darÓayan muhur manasi na÷ smaraæ vÅra yacchasi ||[BhP 10.31.12] iti | [20] evam aharahar api parasparaæ spardhayeva vardhamÃnatayà tÃsÃm utkalikÃ÷ kalita-madhu-mÃdhavÃdhikalÃ-vyÃkulatÃkulatÃæ kalayÃmÃsu÷ | [21] yathà varïitaæ pralamba-vadha-vÃsara-sambandhi-sandhyÃm anusandhÃya, gopÅnÃæ paramÃnanda ÃsÅd govinda-darÓane | k«aïaæ yuga-Óatam iva yÃsÃæ yena vinÃbhavat ||[BhP 10.19.16] iti | [22] asya cÃbhidheyam idam, tÃsÃæ k­«ïÃvaloke pramada-samuditir na svarÆpeïa vaktuæ Óakyà kintu sva-kÃrya-sphuraïa-padatayà ki¤cid uddeÓam Ãptà | tad-viÓle«e yathÃsÃæ yuga-Óataka-daÓÃæ yÃti kÃla÷ kalÃkhyas tadvat tasyÃnu«aÇge yuga-Óatam api tad bhÃti ÓaÓvat kalÃbham ||JGc_1,17.17|| [sragdharÃ] kalÃpi yadi viÓle«e yugÃnÃæ ÓatatÃæ gatà | rÃtrindivÅya-saÇkhyÃyÃæ tadà ÓaÇkÃmahe vayam ||JGc_1,17.18|| [anu«Âubh] [23] evaæ sÃyam-prÃtikÃvalokana-valata÷ katham api nidÃghe' pi k«apite mayÆrÃn madayitnÆnÃæ gadayitnÆnÃæ ca stanayitnÆnÃæ samÃgama÷ saæv­tta÷ | yathÃ- akuïÂhÃm utkaïÂhÃæ niravadhi vitarkyÃli-vitatir yadà tÃsÃm agre hari-paricitaæ v­ttam aruïat | tadà var«Ã jÃtÃs ta¬id-anugatÃmbhoda-valitÃ÷ pratÅpÃbhÃ÷ k­«ïa-sphuraïam adhikaæ hà vidadhire ||JGc_1,17.19|| [ÓikhariïÅ] nÆnaæ nidÃghena vibhÆya jaj¤e santaptir ÃsÃæ hari-rÃginÅnÃm | var«Ãsu ÓÃmyed iti saÇginÅnÃæ nirïÅtir ÃsÅd viparÅta-rÅti÷ ||JGc_1,17.20|| [indravajrÃ] var«Ã dvitÅyà dadhire' k«i-nÅrair anta÷ sphurat-k­«ïa-ghanÃbhir Ãbhi÷ | itthaæ ninindu÷ kila te ruvanta÷ svÃjÅvya-var«ÃnugatÃ÷ plavÃdyÃ÷ ||JGc_1,17.21|| [indravajrÃ] kalÃpÃm Ãsur etÃsu kalÃpÃÓ ca kalÃpinÃæ | smarÃrdha-candra-bÃïÃbhà yatraike bhÃnti conmukhÃ÷ ||JGc_1,17.22|| [anu«Âubh] var«Ã÷ ÓÅtalatÃkarair nija-guïair ÃsÃæ mana÷-ÓÃntatÃm Ãnetuæ kila yad yad atra vidadhu÷ sarvaæ ca tat pratyuta | dve«aæ tà bata menire yad anu ca prÃïÃlibhi÷ ÓaÇkitaæ hanta dvi«Âa-suh­d-daÓeyam udità hà hà vidhe÷ kà gati÷? ||JGc_1,17.23|| [ÓÃrdÆla] [24] tatra ca g­ha-nig­hÅtÃnÃæ tÃsÃæ mana÷-kathÃ, yathÃ- kharjarÃdi-phalai÷ sukanda-valitair mitrai÷ samaæ prÃv­«i präcad-v­«Âija-vÃri-vÃriïi taru-kro¬e' Óana-krŬanam | nÅra-prÃnta-ÓilÃsu tÃsu dadhi-yug-bhipsÃdi sambhojanaæ dÆrÃd dhenv-anuhÆtir apy aghajità naÓ cittam ullu¤cati ||JGc_1,17.24|| [ÓÃrdÆla] yatra ca, ghanÃgama-ghanÃgame viramitÃjitonmÅlane samasta-jana-ÓarmadÃ÷ sapadi kha¤jarÅÂek«aïÃ÷ | amÆ÷ Óuci-ruci-Óriyà sva-h­di k­«ïa-bhÃvaæ gatà hari-vraja-nava-priyÃs tamasi lÅnatÃm ÃgatÃ÷ ||JGc_1,17.25|| [p­thvÅ] [25] atra tÃsÃæ trÃsa-vacanam- iraæmada-radÃs te' mÅ nÅradà api sarvadà | carvanti k«auïi-p­«Âha-sthÃn garjanti kila garvata÷ ||JGc_1,17.26|| [udgÅti] [26] aho, citrÅyate seyaæ prema-gati-vaicitrÅ yatas tÃd­Ói ca tad-v­tte kadÃcid ÃnukÆlya-sp­ÓÅva ÓrÅ-rÃdhÃ-stutÅnÃm ÃdhÃratà d­Óyate | [27] yathà tasyÃs tat paÓyantyà bhÃvaneyam- ayi ta¬it tvam asau kva nu kiæ tapa÷ kiyad aho k­tavaty asi tad vada | yad imam ambu-dharaæ hari-vak«asas tulitam Ãli gatà ramase sadà ||JGc_1,17.27|| [drutavilambitÃ] [28] yatra ca pramÃdata÷ sà ki¤cana procyÃpi sakhyÃm api saÇkocÃd anyathà prakhÃpayÃmÃsa- ahaha paÓyata: k­«ïa-ghanÃghanaæ prasajatÅ capalà khalu khelati | smarasi kiæ nu hare÷ smara-kautukaæ? nahi nahÅdam ­tor guïa-varïanam! ||JGc_1,17.28|| iti | [drutavilambita?] kadÃcic ca- meghÃgama-samaye' sminn adhigata-harità d­ÓÃæ sampat | haraye sp­hayasi rÃdhe nahi nahi ÓÃdvala-vibhÆtaye dvi«ati ||JGc_1,17.29|| iti | [udgÅti] [29] atha ÓrÅ-k­«ïasya dig-darÓanaæ, yathÃ- Óikhaï¬inÃæ yà kala-n­tya-mÃdhurÅ Óikhaï¬a-cƬasya sadÃtiÓarmadà | na sÃnusandhÃnam ità tad astu yan mÆrdhna÷ Óikhaï¬aæ ca jagÃma vism­tim ||JGc_1,17.30|| [upajÃti 12] [30] tad evaæ su«Âhu cÃpa«ÂhutÃm anu«ÂhÃya gatÃyÃæ prÃv­«i Óarad api, yathÃ- Ãgami«yati Óarad bhuvi dyavi svacchatÃæ vidadhatÅti cintitam | hanta tÃbhir udaye tadÅyake svaæ dadhe dvi-guïa-bhÃvanÃvilam ||JGc_1,17.31|| [rathoddhatÃ] sa-ta¬id-vÃrida-v­ndaæ nirÅk«ya pÆrvaæ yad eva yà taptà | tad apaÓyanty api seyaæ samprati rÃdhà bh­Óaæ dÆnà ||JGc_1,17.32|| [ÃryÃ] [31] tatra ca rÃdhÃ-k­«ïayor nakha-lipi-valayita-kisalaya-dala-dvaya-gataæ padya-dvayaæ vÃyunà parasparaæ nÅtam | tad, yathÃ- ta¬ita÷ puïya-ÓÃlinya÷ sadà yà ghana-jÅvanÃ÷ | tena sÃrdham ad­Óyanta, nÃd­Óyanta ca taæ vinà ||JGc_1,17.33|| [anu«Âubh] Ãv­tim ajahÃd indur vilasati haæsaÓ ca nÅla-ka¤jaæ ca | v­ndÃvanam anu hà dhig daivaæ tat tan na d­Óyate tasyÃ÷ ||JGc_1,17.34|| iti|| [gÅti] rÃdhÃ-k­«ïÃv ittham anyo' nyam Ãptaæ daivÃt patraæ ÓaÓvad ÃÓli«ya sÃÓru | anta÷-ÓÆnya-svarïa-bimbÃntar uptaæ madhye hÃraæ nÃyakaæ nirmimÃte ||JGc_1,17.35|| [ÓÃlinÅ] [32] atra sakhÅnÃm api svinnatÃ, yathÃ- jalaæ kumudam ambujaæ vidhu-ruciÓ ca yasyÃæ Óarady aho vikasad-ÃtmatÃm agamad ÃÓu tasyÃm api | mano nayanam Ãnanaæ daÓana-kÃntir ÃsÃæ puna÷ sadà malinatÃm agÃd iti kim Ãlibhi÷ sahyatÃm? ||JGc_1,17.36|| [p­thvÅ] [33] atra ca varïitaæ labdha-varïair api, ÃÓli«ya sama-ÓÅto«ïaæ prasÆna-vana-mÃrutam | janÃs tÃpaæ juhur gopyo na k­«ïa-h­ta-cetasa÷ ||[BhP 10.20.45] yata÷- saundaryaæ tan-nÅlimÃsau dyuti÷ sà lÃvaïyaæ tat te ca lÅlÃ-vilÃsÃ÷ | pÅyÆ«a-ÓrÅïy aÇga-saÇge priyÃïÃæ viÓle«e tÃny eva hÃlÃhalÃni ||JGc_1,17.37|| [ÓÃlinÅ] tataÓ ca- harer gandhavahÃn sarve jagat-prÃïatayà vidu÷ | tad-viyogena tu k«Ãmà rÃmÃs tÃn ÃÓugÃkhyayà ||JGc_1,17.38|| [anu«Âubh] [34] tad evaæ yadyapy utkaïÂhÃyÃ÷ parama-këÂhà jÃtÃ, tathÃpi kÃcid api käcit prati na prakÃÓayÃmÃsa | adharmeïÃpi taæ bhajÃni, iti yathà tÃs tathà k­«ïo' pi tatra tà nirvidyà nirvidya khidyate sma | [35] k­«ïas tÆpayÃntaram apaÓyan netra-vik«epa-vetra-vik«epa-vitrastÃnÃm api tÃsÃæ vaÓyatÃm ayÃtÃnÃm ÃvaÓyaka-tad-bhÃvanÃya vaæÓÅ-Óaæsana-viÓe«am abhyasyati sma | [36] yathaiva vak«yate tatra tatra tad evÃlak«ya tÃbhi÷ veïu-vÃdya urudhà nija-Óik«Ã÷ iti | [BhP 10.35.14] [37] atha prathamatas tan-manà nijÃgra-janmanà yugalÅ-bhÆya muralÅ-kalÅm Ãvartayati sma | [38] tatra tu yadà samuddÅpita-bhÃvÃntare vanÃntare go-cÃraïe sarva-manaso' py agocarÃn sahacarÃn vismÃpayann atikÃnta-guïa-vrajena nijÃgrajena saha svayam aharaha÷ sahar«a utkar«aæ pravÅïayan veïu-Óik«Ãm Åk«ayÃm Ãsa,|| [39] tadà tÃsÃæ tad-rÆpa-sphÆrtir atÅva pÆrtim ÃyÃtà | [40] sà ca yathÃvad eva, yatas tasya bhÃva-vaibhavasya svabhÃva evÃyam, yad dÆrataÓ ca sva-vi«ayaæ vi«ayÅkaroti | tathà hi- anumÃna-gatà tÃsÃm arthÃpatti÷ pratÅyate | yata÷ k­«ïasya dayitÃs tà eva nyÃya-paï¬itÃ÷ ||JGc_1,17.39|| [anu«Âubh] [41] tatra yÃ÷ punar atÅva snigdhatÃ-digdha-h­dayÃs tad du÷khata÷ Óu«katÃm avÃpur na tu puna÷ svaka-du÷khaæ pu«kalaæ menire | [42] yathà rÃdhÃyà viÓÃkhà lalità paryÃyÃnurÃdhà ca, candrÃvalyÃ÷ Óaivyà padmà cety-Ãdaya÷ | tÃsu tu tÃ÷ sva-mÃtra-ni«ÂhatÃæ ni«ÂaÇkya svayam eva sa-sauhÃrdaæ nija-hÃrdam Ãvedayäcakru÷ | tathÃpi tatra prathamaæ rÃma-sahitatÃ-pihitam eva taæ lupta-varïa-padaæ varïayÃmÃsu÷ | [43] tatra gÅtaæ, yathÃ- rÃmo rÃmÃnuja iti yugalam | k­ta-naÂa-ve«atayà paÂu rÃjati gÃyati sakhi-gaïa-yugalam | [dhruva] sarasa-rasÃlaja-pallava-tallaja-pallavitÃmala-ÓÅr«am | nava-yauvana-vana-bÅjÃÇkuram iva dhÃvayad-atanu-cikÅr«am ||b|| vächita-pi¤chÃvali-parilächita-maïi-nicayäcita-keÓam | dadhad iva hari-dhanur-anugata-tÃrÃ-vali-valitÃmbuda-leÓam ||c|| valayita-nava-dalad-utpala-karïika-karïa-yugÃdbhuta-Óobham | latikà kÃsÃv iti vismayak­ti madhuk­ti vinihita-lobham ||d|| hasta-kamalam abhi kamala-vighÆrïana-ramaïa-kalÃ-ramaïÅyam | madhupa-gaïaæ prati madhu-kaïa-var«aïam ak­ta yata÷ kamanÅyam ||e|| mÃlÃmÃlÃ-parimala-bali-bali-vapur ali-valita-sadeÓam | ali-jhaÇk­ti-nuti-kolÃhala-vaha-bahula-kutÆhala-veÓam ||f|| sitam asitaæ vapur asitaæ pÅtaæ vasanaæ yasya ca gÅtam | tad idaæ yadi gokulam anu gokulam ayati tadÃgham atÅtam ||g|| ||JGc_1,17.40|| | iti | [44] api tu tasya gokula-sadeÓa-pradeÓa-praveÓa eva sarve«Ãm abhiniveÓa-hetu÷, yata÷- cak«ur-bhÃjÃæ phalam idam aho yad vrajasya praveÓe gobhi÷ sÃkaæ sakhi-valayitaæ d­Óyate bhrÃt­-yugmam | yugme tasmin laghur iha mukhÃmbhojam asmin muralyà dÅpti÷ ki¤cin nigamana-kalÃÓÃli netraæ ca tatra ||JGc_1,17.41|| [mandÃkrÃntÃ] [45] atra caiva dhvanitam- dhÃmÃgatasya samaye sakhi-dhenu-saÇgi saÇgÃyato viharato harataÓ ca tasya | ki¤cid vim­gyad iva ca¤calatäci-tÃraæ hÃrÃïi-netram anu vidhyati mÃnasaæ na÷ ||JGc_1,17.42|| [vasantatilakÃ] tasmÃt- sà kila kulajà kulajà nayane tasyÃ÷ paraæ nayane | veïu-vinodÅ madana÷ sa bhavati yasyÃ÷ svayaæ madana÷ ||JGc_1,17.43|| [upagÅti] [46] tad evam aghadamanena tÃsÃæ krama-paramparÃta÷ parasparaæ sva-vi«ayÃbhilëa-vya¤janÃ-sa¤janaæ ki¤cil lajjÃ-paryayam Ãcarya tÃd­Óa-ramya-sva-vidyÃ-bala-tÃratamya-viduratayà vidÆrato' pi tam avadhÃrya para-parata÷ parÃrdhyaæ samardhyamÃnÃæ punar veïu-Óik«Ãæ vilak«aïÅ-kurvatà saÇkar«aïa÷ kevalaæ lak«yÃya kalpayäcakre | yatra hi sarvam eva yugapan mugdhatÃ-digdhaæ babhÆva | [47] yatra ÓrÅ-vraja-devÅbhir api nija-bhÃva-vyaktiæ ÓaÇkamÃnÃbhi÷ saÇkar«aïaæ lak«yaæ vidhÃya tad varïayÃmÃse, yathÃ- veïo÷ Óik«Ãm atha racayator dhenu-rak«Ãdi-lak«yÃn nÃnÃraïyaæ prati viharator bibhrator ya«Âi-rajjÆ | stambhaæ lole calanam acale kurvator atyapÆrvaæ bhrÃtror ÃsÅd bata tanu-bh­tÃæ dharmato vaiparÅtyam ||JGc_1,17.44|| [mandÃkrÃntÃ] [48] atra caivaæ dhvanitam- nÆnam evaæ vidadhato÷ sarve«Ãæ dharma-paryayam | k­«ïo' mÆlam asau cÃsmad-dharmam unmÆlayi«yati ||JGc_1,17.45|| [anu«Âubh] [49] tad evaæ bhrÃt­bhyÃæ saÇgÃne yugapad eva sarve«Ãæ mohanam ÆhamÃnenÃnujena vicÃritam-[50] hanta tÃsÃm eva mohanÃkar«aïe su«Âhu mamÃbhÅ«Âe, tatrÃpi rÃdhÃbhidhÃyÃ÷ | tasmÃt p­thag bhavan p­thag eva yathà jÅvÃnÃæ jÃtir yathÃ-yuktaæ tayor dvayam ekaæ và vahati, kramaÓo vyaktir api, tathà Óik«Ãrthaæ prayati«ye | tac ca tat-tan-mÃtrÃtiÓayitÃbhÅpsita-svarÃdi-marma-samudbhÃvanayà sambhavi«yati iti | [51] tad evaæ vicÃrayatà tena parÅk«Ã-paryÃlocanÃrtham uttaram uttarÃæ vaÓyatÃm atÅtatarÃïy avarÃïi sattvÃni kramaÓa÷ sva-vaÓatÃm ÃnÅtÃni, tathÃpi tat-preyasÅbhiÓ citta-k«obha-mÃtraæ tu lebha eva | [52] tatra yathà prathamato gÃ÷ prati tad-gÃnam avakarïitam, tathà varïitam, yathÃ- harer vaktraæ veïu-dhvani-mi«atayà var«ati sudhÃæ pibaty etÃæ gavyà yad anu rasanÃ-karïa-yugalam | ahÃsÅt prastabdhà nija-vi«ayam anyà tu rasanà kim etat kiæ naitad bhavati kim ivaitat kim iti và ||JGc_1,17.46|| [ÓikhariïÅ] [53] atrÃpi dhvanitam idam- gavÃm asmÃkaæ ca Óravaïam anu veïo÷ samadaÓà yadapy e«Ã jÃtà tadapi kila bhedo vilasati | amÆs tad-vaktenduæ sapadi kalayanti pratipadaæ vayaæ naitad vidma÷ kva bhavati yuge tasya kalanam ||JGc_1,17.47|| [ÓikhariïÅ] [54] athÃpare-dyuÓ cÃparÃæ Óik«Ãm adhik­tya vanyÃny api sattvÃni samÃh­tya mohitÃni, yathÃ- vaæÓa÷ so' yaæ tu vÅtaæsa÷ kaæsa-Óatror itÅyate | tena Óaæsanato yÃnti vidhvaæsaæ m­ga-pak«iïa÷ ||JGc_1,17.48|| [anu«Âubh] [55] tad api tÃbhir udbhÃvitam, yathÃ- v­ndÃraïyaæ prathayati bhuva÷ kÅrtim atra svayaæ hi ÓrÅmÃn k­«ïo viharati padÃmbhoja-lak«mÅæ vitanvan | veïor vÃdye naÂana-ghaÂanaæ barhiïa÷ sabhya-bhÃvaæ vanyÃ÷ sarve yayur iti sadà raÇgatÃæ yaj jagÃma ||JGc_1,17.49|| [mandÃkrÃntÃ] [56] atra cedaæ dhvanitam- v­ndÃraïyasya puïyaæ vrajitum iha na na÷ Óaktir astÅti cÃstÃæ yad barhyÃdyÃÓ ca bhÃnti pratipada-suk­ta-prodayÃd asmad-arhyÃ÷ | g­hyÃïÃæ g­hyakÃ÷ sma÷ sphuÂam iha tad alaæ g­hyakebhyaÓ ca garhyÃs te tasya svairam Åk«Ãæ vidadhati na tad-ÃbhÃsam aïv apy ayÃma ||JGc_1,17.50||[sragdharÃ] [57] atha dinÃntare' pi tebhyo vicchidya hariïyas tathà k­tÃ÷ | tac ca pÆrvavat tÃbhir varïitam- ÃÓcaryaæ sakhi k­«ïasÃra-dayitÃ-v­ndaæ milad-bhart­kaæ jÃtyà mƬham api vyatÅtya bhavatÅr apy evam ÅhÃæ dadhe | Órutvà veïu-kalaæ hariæ prati gatis tad-rÆpataÓ citratà tasyÃpy arcanam ullasat-praïayatas tatrÃpi neträcalai÷ ||JGc_1,17.51|| [ÓÃrdÆla] [58] dhvanitam apÅdam- vayaæ jÃtyà nÃrya÷ puru-guïavatÃm Ãd­tatamÃs tathà bhartÃras tat-praïaya-naya-siddha-vraja-bhuva÷ | hariïyo ned­Óyas tadapi patibhis taæ yayur aho dhig asmÃn du«puïyà dadhima nahi tÃsÃm api tulÃm ||JGc_1,17.52|| [ÓikhariïÅ] [59] dinÃntare tu viÓi«ya vihaÇgamÃs tathÃ-bhÃvaæ gamitÃ÷, tatra ca tÃbhir abhihitaæ, asmin vane tu vihagà munaya÷ pradi«ÂÃ÷ k­«ïas tu tad-gurur iti pratataæ pratÅma÷ | naivÃnyathà tad amunà kimapi pragÅtaæ mauna-vratena Ó­ïuyu÷ parito nivi«ÂÃ÷ ||JGc_1,17.53|| [vasantatilakÃ] [60] atra tu sa-nirvedaæ dhvanitam- yasmÃd asau munis te ca munaya÷ sarvata÷ sthitÃ÷ | tasmÃt käcit sp­hÃm atra näcitÃæ kartum arhatha ||JGc_1,17.54|| [anu«Âubh] [61] atha dinÃntare devyo' pi tathà k­tÃ÷, tatra tÃbhir varïanaæ, yathÃ- veïÆdgÃna-guïena tasya parita÷ k­«Âe vimÃnotkare devyo rÆpa-vilÃsa-mohana-kalÃm ÃsÃdya mohaæ gatÃ÷ | yatredaæ na vidu÷ kim etad abhita÷ pÆrvaæ Órutaæ vÅk«itaæ veti srastam abhÆt kacÃdi kim u và naivety api prÃyaÓa÷ ||JGc_1,17.55|| [ÓÃrdÆla] [62] atra ca dhvanitam- hanta devyo' pi yatraitÃm avasthÃm Ãpur a¤jasà | tadÅya-vraja-bhÆ-bÃlà varÃkyas tatra kà vayam? ||JGc_1,17.56|| [anu«Âubh] [63] tad evaæ cetanÃæs tathà vitatha-cetanÃn vidhÃyÃcetanÃn api cetanÃn ivÃcaritum Ãrabhate sma | acala-maryÃdayà paryÃptÃ÷ sphuÂam amÆr Ãkra«Âum acetanatÃm atikramyÃpi du÷Óakà iti | [64] tatra nadÅ-caritaæ tÃbhir evaæ vicÃritam- dvÅpinya÷ Óravaïena veïu-raïite÷ stambhaæ gatÃ÷ sabhramÃ÷ phullat-pÆratayà sphurad-ghana-rasà haæsÃdi-gÅ÷-Ói¤jitÃ÷ | unmaryÃda-daÓÃm ità muraripuæ dÆre' bhis­tyÃgatà bhaÇgÃlola-bhujai÷ saroja-valayas tasyÃÇghri-yugmaæ dadhu÷ ||JGc_1,17.57|| [ÓÃrdÆla] [65] atra cedaæ dhvanitam- nadya÷ sindhu-pati-vratà hari hari pratyakta-maryÃdikÃs taæ vidrutya milanti ced ahaha kà dÅnÃs tadÃnÅæ vayam? | kintu svairam amÆr udƬha-suk­tà nÃsmÃsu tat-tulyatà svalpÃpÅti niv­ttir eva sukhato yuktÃthavà du÷khata÷ ||JGc_1,17.58|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [66] dinÃntare cÃmbhoda-varïanaæ, yathÃ- murÃrer ambhoda÷ suh­d iti na và kevala-rucà svasÃd­ÓyÃt kintu vyatik­ta-hitatvÃd api sadà | asau mallÃreïa prabalayati taæ veïu-janu«Ã sa cÃyaæ chÃyÃbhi÷ praÓamayati tÃpaæ tad-upari ||JGc_1,17.59|| [ÓikhariïÅ] [67] atra ca dhvani÷- haæho paÓya ja¬o' pi vÃrida-caya÷ sarvopari sthÃyy api cchÃyÃbhi÷ svarasaiÓ ca taæ paricaraty antaÓcara-premata÷ | ka«Âaæ su«Âhu vayaæ tad-eka-Óaraïa-prÃïa-sthitiæ-manyatÃ- gaïyÃs tasya vinà tu sevanam amÆr jÅvÃma dhig jÅvitam ||JGc_1,17.60|| [sragdharÃ] [68] aho, ÓilÃmayy api ÓailajÃti÷ sukham evaæ bhajate, yathÃ- ÓrÅmÃn govardhanÃdri÷ sphuÂam ayam abhita÷ ÓrÅ-harer dÃsa-varya÷ k­«ïe rameïa yasmÃt tam anu muralikÃ-vÃdanÃyÃdhirƬhe | labdhair ya÷ sÃttvikÃbhaiÓ caraïa-sarasija-sparÓajair aÇkurÃdyai÷ sarvÃÇgÅna-dravair apy anuga-sakhi-dhanaæ sevate taæ cirÃya ||JGc_1,17.61|| [sragdharÃ] ÃstÃæ govardhanÃdre÷ pulaka-mukha-daÓà ÓrÆyatÃm anyad etat citraæ cen na pratÅtir bhavati kila girau d­ÓyatÃæ cÃparatra | ya÷ snigdhatvaæ samantÃd dadhad iha muralÅ-gÃnataÓ cikvaïÃkhyÃm ÃgÃd yatrÃsti sÃk«i pratipadam uditaæ k­«ïa-mukhyÃÇghri-cihnam ||JGc_1,17.62||[sragdharÃ] [69] atra cedaæ dhvanitam- mahatÃæ padavÅm Ãptuæ vächà yadyapi dh­«Âatà tathÃpy anugatis te«Ãæ bhÃti ced asti d­«Âatà ||JGc_1,17.63|| [anu«Âubh] [70] tad evaæ tÃsÃm atasmiæs tad-bhÃvanÃæ bhÃvayann unmÃda-daÓÃ-vaÓatÃæ parikalayya vihvala-h­daya÷ sadayatayà sa madhukaïÂha÷ k«aïaæ gadgada-kaïÂha÷ saævastrita-mukha÷ samasta-manyu-nyasta-nijÃsukha÷ puru ruroda, anÆditavÃæÓ ca ÓrÅ-rÃdhÃ-nibaddham abaddhaæ padyam ekam- veïo÷ puïyam atÅva hanta yad asÃv astrÅ ca tasyÃdharaæ gopÅnÃæ svam api hriyaæ pariharan ÓaÓvat pibann ardati | t­ptyà chardi-nibhÃd amu«ya raïitÃn nadyo' pi phullanty amÆr yad-vaæÓyà naga-jÃtayo' pi madhubhir bëpaæ madÃd bibhrati ||JGc_1,17.64|| [ÓÃrdÆla] [71] dhvanitaæ cedaæ- yÃce' haæ vaæÓa-dehaæ na tu kulaja-vadhÆ-deham Ãdye hi k­«ïas t­«ïag-bhÃvena sajjan bahu-ruci viharan durlabha÷ syÃt paratra | vaæÓÅ-bhÃve cid-aæÓa-praÓamana-vaÓatÃ-vism­tÃtmà yadi syÃt tena j¤Ãyeya seyaæ mama viraha-dutà dÃrutÃm Ãgateti ||JGc_1,17.65|| [sragdharÃ] [72] tataÓ cetasi cedaæ vicÃritaæ- gaï¬aæ cumbasi kuï¬ala-stham akari tvaæ tasya vaæsi tvam apy Ãsyaæ prek«i tathÃÇgam aÇgam asak­n mÃle tvam ÃliÇgasi | tad yuktaæ yad atÅta-sarva-vidhikà yÆyaæ, vayaæ tu sphuÂaæ hà tat-tad-vidhi-bhÃg-vicÃra-hatakenÃbhÅpsitÃd va¤citÃ÷ ||JGc_1,17.66|| [ÓÃrdÆla] aho sumanaso muktà vajrÃïy api harer ura÷ | na tyajanti vayaæ tatra kà và smara-vaÓÃ÷ striya÷? ||JGc_1,17.67|| [anu«Âubh] cen na saÇgam aparasya vidhatte ÓyÃma e«a na tu tarhi dunomi | aÇkapÃlayati hà gata-ÓaÇka÷ saÇgina÷ katham idaæ kalayÃmi ||JGc_1,17.68|| iti | [svÃgatÃ] [73] tad etat-paryantam antara-sparÓi-rÃga-parÅte tasya veïu-gÅte ko' pi sambhrama÷ sarvam eva vrajaæ nighnaæ kurvan vighnam Ãcarati sma | [74] sa tu prÃta÷ prasto«yate | ity a¤jaliæ baddhvà punar uvÃca- asya tvadÅya-kÃntasya rÃdhe jÃnÃti ko' pi na | prayÃsÃbhyantara-sthÃyi-tvan-nimitta-prayÃsatÃm ||JGc_1,17.69|| [anu«Âubh] [75] tad evaæ kathÃyÃæ samÃpta-prathÃyÃæ sarve yathà sva-svÃvÃsam ÃsannÃ÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu veïu-Óik«Ã-mi«a-preyasÅ-bhik«Ã nÃma saptadaÓaæ pÆraïam ||17|| ************************************************************* (18) atha a«ÂadaÓaæ pÆraïam gotrabhid-garva-khaï¬ana- govardhana-gotra-mÃna-vardhanam atha prabhÃte sadasi vrajeÓitur mahÃ-prabhÃve«u vibhÃta-paÇkti«u | Ãnarccha sÃmodam udaÓru-kaïÂhatÃæ sa snigdhakaïÂha÷ kathayÃmbabhÆva ca ||JGc_1,18.1|| [upajÃti 12] [1] atha tasminn ÃÓvinÃvaÓe«e labdha-viÓe«e yaj¤a-yogya-veÓe vrajÃd bahi÷ pradeÓe sarva eva parvaïà sÃndrÃnanda-vrajà iva sa-prajÃ÷ vrajendrÃdaya÷ sambhrÃntÃÓaya-prÃyatayà caranta÷ surendra-yÃga-yogam Ãcaranta÷ sthÃnÃdi-sa¤ce«kriyamÃïÃn ÃdiÓanta÷ sva-sva-vasatiæ vihÃya vasatiæ bahir vasanti sma | [2] tadà ca kadÃcid ekasyÃæ sandhyÃyÃæ gocÃraïa-bhÆ-bhÃgata÷ samÃgata÷ saÇkar«aïa-sahacÃritayà labdha-har«a÷ sa-kutuka-t­«ïa÷ ÓrÅ-k­«ïas tadÅya-caritam ÃlocitavÃn | tatraiva ca prabhÆta-kutukÃkuta-sambhÆtatayà vasati sma | [3] tad api ca yad api pÆrva-pÆrva-saævatsare«u d­«Âam ity apÆrva-d­«Âaæ na bhavati, tathÃpi samprati prau¬hatÃprakÃÓata÷ Óatamanyuæ prati manyuæ janayan janakÃdi«u praïaya-kopaæ j¤Ãpayann aj¤Ãnata iva jij¤Ãsäcakre | yadyapi Óataparva-pÃïir evaæ garvÃyate, ete gopÃlana-kÃrakÃ÷ ke varÃkÃ÷? nikhila-loka-lokapÃla-pÃlakasya mama dak«a-mukhyÃ÷ prajÃpataya÷ svÅya-manvantara-pati-prabh­taya÷ p­thivÅ-pataya÷ kamalajanma-janma-pradhÃnà munÅÓÃnà yajamÃnà virÃjantetarÃm iti, tathÃpy ete mat-pit­-pura÷-sarÃs tatra bhaktim atiriktÅkurvanti iti | [4] atha spa«ÂÅk­ta-gaurava-sau«Âhavam anta÷-ka«Âa-parÃm­«Âaæ p­«ÂavÃn- kathyatÃæ va÷ pita÷ ko' yaæ sambhrama÷ samupÃgata÷? | yaj¤Ãrtho yadi deva÷ ka÷? pramÃïaæ kiæ, phalaæ ca kim? ||JGc_1,18.2|| [anu«Âubh] [5] vrajeÓvare tu j¤Ãna-pÆrvaka-praÓna-vij¤Ãnatas tad-abhiprÃyaæ prÃya÷ pratipadya sadya÷ prativacanam adattavati, punar lÃlyatocita-bÃlyato dÅnatÃ-dhÅnam ivovÃca- yathà vidhÃtuæ bhavatÃæ tathà Órotuæ ca na÷ sp­hà | ubhaye«Ãæ yatas tatra viÓe«ÃÓrayatÃ-sthiti÷ ||JGc_1,18.3|| [anu«Âubh] [6] atha, kim asmÃbhir vyaktaæ vaktavyaæ gotrabhit-satraæ prati, kiæ vÃyaæ vatsa÷ pratipatsyete iti vicikitsati tÃta-pÃde tad eva ki¤cid atiriktaæ vyaktam iva kartum icchati sma | [7] yathà ca, tÃta, sarvatra nipuïÃnÃæ vaij¤ÃnikÃnÃæ bhavatÃæ putrà vayaæ na tÃvad gocÃrakatÃ-mÃtra-paryavasita-paryÃlocanÃ÷, kintu ki¤cit ki¤cij j¤Ãna-nÅtiæ dharma-rÅtim api pratipadyÃmahe iti vya¤janayà ma¤ju vadati sma- sarva-k«etra-prÃj¤a eka÷ parÃtmà tasmin jÅvÃ÷ santi naivÃtibhinnÃ÷ | etad-vij¤Ã÷ sÃdhavo vidvad-ijyÃs tasmÃd e«Ãæ gopanaæ naiva yuktam ||JGc_1,18.4|| [ÓÃlinÅ] yoginÃæ matam etac cen nÅtir apy avadhÃryatÃm | udÃsÅno' rivad varjya÷ suh­d Ãtmaiva sammata÷ ||JGc_1,18.5|| yady e«a panthà dharmasya so' pi nÃsty avicÃrata÷ | tatra yad vidu«a÷ siddhir bhaven nÃvidu«a÷ kvacit ||JGc_1,18.6|| dharmo vaidika eve«Âau laukika÷ kvÃpi d­Óyate | bhavadbhi÷ kas tayor e«a viÓe«atvena sammata÷? ||JGc_1,18.7|| [anu«Âubh] [8] tad evaæ sva-sutasya suparva-pati-mÃna-carvaïÃyÃvirbhavantaæ sarva-mata-j¤atÃ-garvam akharvam Ãlocayann, apÆrvatayà bhÃvanÃæ kurvÃïas tena ca nija-pak«asyÃpek«aïÅyatÃæ lak«ayann, idaæ vraja-patir upak«iptavÃn- dharmo' yaæ laukikas tÃta yadyapi syÃd athÃpy asau | yuktatvÃd api cÃmnÃyÃd ÃmnÃyaja ive«yate ||JGc_1,18.8|| ya indro devatÃtra syÃt parjanya÷ sa tu sarvavit | tasyÃrcanaæ kulÃyÃtam asmÃkaæ ketanaæ matam ||JGc_1,18.9|| [anu«Âubh] [9] k­«ïas tad etat karma karma-pradhÃnatayà varïyamÃnaæ tad uttaram Ãkarïya vÃsava-hrÃsa-vÃsanayà karma-kÃï¬a-paï¬itaæ-manyÃnÃæ matam anus­tya devatÃ-khaï¬anam Ãha- svata÷ karma-vaÓÃd evÃdÃtuæ karmÃnusÃriïa÷ | ÅÓaÓ ced asti karmÃnugÃmy asau kà nu devatà ||JGc_1,18.10|| sarvaæ tad bhasmani hutaæ para-tantre yad arpaïam | gÃrhapatye hutaæ tat tu yad ÃtmÃtmÅya-po«aïam ||JGc_1,18.11|| tasmÃd ÃbhÅra-vaiÓyatvÃd aghnyÃsevà tu na÷ k­ti÷ | devatà yadi manyeta mantavyà sà tad-ÃÓrayà ||JGc_1,18.12|| [anu«Âubh] [10] atha Óatamanyor api parjanyatayà tad-ÃÓrayatvam ÃÓaÇkya sÃÇkhya-saÇkhyÃvatÃæ matÃt pratyÃcacak«e- rajo-bhÆr yavasÃdy-arthas tasmÃn nendro gavÃÓraya÷ | kintu govardhanÃkhyÃna-k«auïÅ-bh­d ya÷ sa eva sa÷ ||JGc_1,18.13|| nijÃjÅvyatayà gÃva÷ kulÃgatyà ca bhÆ-surÃ÷ | ÃÓrayatve samak«atvaæ yÃnty ete na divaukasa÷ ||JGc_1,18.14|| [anu«Âubh] [11] tatra matÃntaraæ vitaï¬Ã-paï¬itÃnÃæ matena khaï¬ayati- ÃptavÃg anumÃnaæ ca pratyak«Ãd eva gamyate | tasmÃt pratyak«am eva syÃt pramÃïaæ sarva-mardakam ||JGc_1,18.15|| tasmÃd gavÃæ brÃhmaïÃnÃm adreÓ cÃrabhyatÃm maha÷ | aindrair nirmÅyatÃæ seyaæ tri-karmÅ havi«Ãæ kulai÷ ||JGc_1,18.16|| homo yadi vidhÃtavyo vahnim uddiÓya hÆyatÃm | ÃÓraya÷ sa hi sarve«Ãæ pratyak«aÓ cÃnubhÆyate ||JGc_1,18.17|| atha viprÃ÷ prÅïanÅyà dattvà dhenÆ÷ sadak«iïÃ÷ | svabhÃva e«a bhavatÃæ vidhi-kiÇkaratà nahi ||JGc_1,18.18|| [anu«Âubh] annaæ dattvà brÃhmaïÃdiÓvapÃkÃnt- ebhya÷ Óvabhyo' py atra gobhyas t­ïÃni | k«auïÅ-bhartre dÅyatÃm annakÆÂo yasmÃd e«o' py anna-kÆÂÃbhidha÷ syÃt ||JGc_1,18.19|| [ÓÃlinÅ] [12] tad evaæ ÓvapÃka-Óva-paryantebhya÷ pradÃtavyaæ, na tu pÃkaÓÃsanÃyety abhipretya sarvÃn nirvacanek­tya pratyekaæ pravartayan prÃha- bhuktvà vastrÃlepa-veÓÃn g­hÅtvà vipraæ vahniæ gÃæ parikrÃmatÃdrim | nÃtrÃpy aÇghri-krÃmitÃvaÓyakatvaæ svacchandatvÃd yÃnam apy atra di«Âam ||JGc_1,18.20|| [ÓÃlinÅ] ye và kratubhujo' py atra janÃs te syur janÃv iha | suparvÃïa÷ sumanaso nirjarÃÓ ca surà iva ||JGc_1,18.21|| [anu«Âubh] kiæ ca- ìhyaÇ-karaïÅ subhagaÇ-karaïÅ tadvat priyaÇ-karaïÅ | ÓrÅ-govardhana-pÆjÃ-nÃmnÅ vidyà parisphurati ||JGc_1,18.22|| [upagÅti] govardhana-giri-yaj¤Ãvaj¤Ã tu gotrabhit-pÆjà | andhaÇ-karaïÅ palitaÇ-karaïÅ nagnaÇ-karaïy api ca ||JGc_1,18.23|| [upagÅti] [13] tad evam agrajamukhaæ nirÅk«ya m­du hasitvà puna÷ sÃdaram Ãha sma- ity etan me bÃla-bhÃvena buddhaæ go-viprÃdi-prepsitaæ mad-dhitaæ ca | yu«mabhyaæ ced rocate tarhi ÓÅghraæ kÃryaæ vighna÷ syÃd vibhinna-praveÓe ||JGc_1,18.24|| [ÓÃlinÅ] sarvaæ yan-mÃnasaæ vÃcikaæ và yu«mad­gbhi÷ sÃdhyate kÃyikaæ và | nityaæ tat tad d­Óyate man-nimittaæ tasmÃd etan mad-dhitatvÃd vidheyam ||JGc_1,18.25|| [ÓÃlinÅ] anunmatta÷ svata÷ sarvaæ vetti svÅyaæ hitaæ pita÷ | no ced vetti na ca brÆte brÆte ced vetti niÓcitam ||JGc_1,18.26|| [anu«Âubh] [14] tad etad vipralambha-lambhanam apy akli«Âa-varïana-viÓi«Âam Ãkarïya tan-mukhaæ ca nirvarïya, tad eva savarïair asavarïair apy adhi parvam Ãgatai÷ sarvakair nirïinye | tathà hi- pre«Âha÷ ki¤cid yad bravÅti pratÅtiæ sarve«Ãæ tad yÃti nÆnaæ ruciæ ca | tac ced aïv apy arhitaæ tarhi kiæ và vÃcyaæ tasmÃt te' py amanyanta tadd hi ||JGc_1,18.27|| [ÓÃlinÅ] [15] tad etad avadhÃrya madhukaïÂhas tv amukta-kaïÂhaæ parÃm­Óati sma, ced apy ativeda÷ suvicÃratÃ-naÓvara÷ so' yam anÅÓvara-vÃda÷ k­ta-vakra-bhÃva-cakra-Óakra-parÃbhava-kautuka-tÃtparya-mÃtra-pÃtratayà tena prayukta÷, kintu na prav­tti-virodhi-pÃtratayÃ; tathÃpi tatra mitratÃticitratayà labdha-nigama-visrabdha-sarva-puru«Ãrtha-sÃrtha-Óiromaïi-rÆpa-svarÆpe«u te«u vraja-bhÆpe«u nÃyukta÷ | ÅÓvara-j¤Ãna-gurubhir api tad-bhÃvam eva pari sarvopari-purutÃ-parÃmarÓÃt | yathoktam- aho bhÃgyam aho bhÃgyaæ nanda-gopa-vrajaukasÃm | yan-mitraæ paramÃnandaæ pÆrïa-brahma sanÃtanam ||[BhP 10.14.32] ityÃdi | [16] tata÷ kautuka-cÃritayÃpi tena yad vicÃritam iva sampadyate, tad api pÃramÃrthya-varyatayà paryavasyatÅty evam aho parama-maho-vara-kara-svabhÃva-dhÃra÷ so' yaæ vraja-dharÃ-pati-vaæÓa-janmà ÓaÓadhara÷ iti | [17] atha spa«Âaæ cÃca«Âa-tatas tata÷? [18] snigdhakaïÂha uvÃca-tataÓ ca dÅpÃvalÅnÃmÃnam amÃvÃsyÃm anu dÅpÃvali-bali-kautukaæ pratipadya pratipat-prÃtas tu viÓrambhata÷ paramÃÓrayatÃm ÃÓrayamÃïair amÅbhir yathà tena vihitaæ tathà vihitam | [19] tatra ca mukhya-kalpa-kalpanÃya vicitra-citra-vitÃna-patÃkÃdibhi÷ sarva-sukha-saævardhanasya ÓrÅ-govardhanasya kÆÂa-maï¬alaæ maï¬ayitvÃ, yathÃvidhi nirbandha-sÃdhita-sÃdhu-gandha-bandhura-pÃdyÃdi-prÃgrya-sÃmagrÅbhir abhisabhÃjya, tam abhi prÃjya-caraïÃcalavad Ãjya-prÃghÃra-nirjharÃÓ citra-varïa-vya¤jana-vya¤jita-dhÃtu-ra¤janÃ÷, dugdha-taÂinÅ-saÇkaÂità dadhi-ta¬Ãga-saÇghaÂitÃ÷ sampannam anna-kÆÂÃ÷ saÇghaÂÂayya nikaÂÃd upa¬haukayÃmÃsire | ye«Ãæ prÃg-bhÃvenÃpÆpikaæ Óëkulikam ityÃdi bhÆyi«Âha-ni«ÂhÃna-kÆÂa-nÃmnà sthÃnÃny api ciram ÃmnÃtÃni | nÃnÃ-vÃdyaæ loka-kolÃhalìhyaæ svargaæ bìhaæ vyÃnaÓe tatra satre | yat tad deva-k«mÃpater ÃÓvineyau nirïinyÃte karïa-ÓÆle nidÃnam ||JGc_1,18.28|| [ÓÃlinÅ] s­«Âe«v adrer anna-kÆÂe«v analpa÷ k­«ïÃkÃra÷ kaÓcid ÃvirbabhÆva | alpÅyastvaæ kevalaæ bheda-buddher yasmÃt k­«ïe kÃraïatvaæ jagÃma ||JGc_1,18.29|| [ÓÃlinÅ] [20] taæ ca prathamaæ vasundharÃdhara-ÓilÃ-sandhita÷ samedhamÃna-sphurad-utsedhaæ prek«ÃkÃriïa÷ samutprek«ÃmÃsu÷- pÅta-ÓyÃmà kiæ prabhÃ? kiæ ta¬itvÃn? kiæ và dhÃtu-dyoti-bhÆbh­d vibhÃti? | su«ÂhÆtti«Âhan kiæ svid etad bakÅjin- mÆrti-vyÆha÷ sphÆrtim atrÃtanoti? ||JGc_1,18.30|| [ÓÃlinÅ] kÃya-prÃyata-bhÃjitäjana-girir vastrÃïi sandhyÃbhrajid vistÃra-dyutimanti ve«amaïaya÷ sÆryÃdi-jet­-prabhÃ÷ | uttaæsà vara-pu«pa-bhÃra-balavac-chÃkhÃ-sahasrÃïy aho yasya k«mÃdhara-deva e«a kurute netrÃïi citrÃïi na÷ ||JGc_1,18.31|| [ÓÃrdÆla] [21] tata÷ sa tu caturÃnana-cÃturÅ-cÃlana-catura÷ k­«ïa-nÃmnà madhura÷ sa-praÓrayaæ papraccha-bhagavan, ko bhavÃn? iti | [22] devas tu nirgho«a-nibha-ghargharita-svareïÃbhra-bhramaæ prathayann, arthena tu tam anyathayan vaca÷ pracÃrayÃm Ãsa, pÆrvitÃkharvavat-parvan! parvata÷ so' yam aham asmi iti | [23] tad etad avadhÃrya devÃry-amitra÷ ÓrÅdÃmÃdi-mitra÷ sva-bhujau prasÃrya visphÆryamÃïa-kolÃhalÃnargalaæ gopa-vargaæ nivÃrya, namaskÃrya÷ khalv asau yasmÃt karuïÃ-vyagratÃ-jÃgran-mahÃ-vigraha-samagra-vigraha-prakÃÓa-grahilatayà pratyak«a-pratyayam eva sa eva deva÷ pratyavaruddhavÃn iti sarvÃn praty akharvÃæ vÃcam uvÃca | [24] uktvà cÃkhaï¬a-daï¬avan-natiæ kurvati sahasa-smita-pÆrvaje tasmin vismita-manasa÷ sarva eva prati parvataæ tathÃkurvata | k­tvà ca Óraddhayà baddhäjali«u tadÃvali«u sarva-sukha-vardhana÷ sa govardhana÷ punar uvÃca- nÃnya-devavad asmÃkaæ bhedaæ yu«mad vicak«mahe | tat paÓyata bhaved dattaæ pratyak«aæ bhuÇk«mahe vayam ||JGc_1,18.32|| [anu«Âubh] [25] tad etad uktvà ca- annÃny ìhaka-koÂi-taï¬ula-k­tÃny ÃdÃya tad-vya¤janÃny apy e«a pratikÆÂam eka-kavala-prÃptÃnnam Ãdat tathà | madhyaæ madhyam anuprak­«ya tu yathà nÅraæ piban palvalÃn kuï¬Ãny ÃÓu sarÃæsi kiæ ca sarito ninye k«ayaæ sarvata÷ ||JGc_1,18.33|| [ÓÃrdÆla] yadà grÃsÃya sa karaæ prasÃrayati cÃgrata÷ | tadà sarve dravanti sma sarvataÓ caÂakà iva ||JGc_1,18.34|| [anu«Âubh] madhye-k­tya vya¤janÃny anna-kÆÂaæ grÃsaæ grÃsaæ pÃïinà dak«iïena | tarjanyÃsÃv uddiÓan vÃmayà taæ Óakraæ lolat-prÃnta-gatyà jahÃsa ||JGc_1,18.35|| [ÓÃlinÅ] do«ïas tasyÃÓv atiparimiti-grÃsa-heto÷ prasÃre cÃku¤ce ca sthagita-harita÷ prÃpta-tat-tad-gatÅnÃm | ak«ïÃm ÃsÅd vraja-kula-bhuvÃæ citra-v­nde' pi citraæ yat kvÃpy ekaæ na kila gaïitaæ siktham ekaæ sthitaæ na ||JGc_1,18.36|| [mandÃkrÃntÃ] atarÅt­ïyata grÃsÃn bhÆbh­d-bhÆbh­d yathà yathà | acalÅklpyatÃpy uccair mÃæsalÃya tathà tathà ||JGc_1,18.37|| [anu«Âubh] tatra ca- bÃlà bhÅtiæ yauvanonmatta-città hÃsaæ v­ddhÃÓ citram arhÃs tu bhaktim | yÃtà ye ye te«u sarve«u deva÷ ÓuddhÃæ tu«Âiæ kautukitvÃd babhÃja ||JGc_1,18.38|| [ÓÃlinÅ] dÆrÃd dÆrÃt pÆram ÃdÃya vÃrÃæ vaktraæ ÓaÓvat k«Ãlayann adrideva÷ | «ÂhÅvann uccai÷ p­«Âha-deÓe samantÃd v­«Âiæ kurvan Óampa-s­«Âiæ cakÃra ||JGc_1,18.39|| [ÓÃlinÅ] gaï¬Æ«ÃïÃm antare vaæÓa-daï¬air dantÃntargÃny anna-piï¬Ãni ku¤can | udyan-mÆrtis tatra ÓailÃdhideva÷ pÆrtiæ kurvan prÃïa-bhÃjÃæ sasarja ||JGc_1,18.40|| [ÓÃlinÅ] tÃmbÆlÃnÃæ vÅÂikÃ÷ koÂi-kharvaæ kÆÂÅ-kurvaæÓ carvayan garva-phulla÷ | prÃnta-cchÃyÃ-maï¬alaÓ caï¬a-raÓmi÷ prÃtar yadvat tadvad Ãsyaæ cakÃra ||JGc_1,18.41|| [ÓÃlinÅ] jÃtaæ nÅrÃjanasya k«aïam anu nikhilà moham Ãpur yad etat tasmin drÃghÅyasi syÃt katham iti vividhÃd dhvasta-città vicÃrÃt | k­«ïas tv alpaæ vihasya pratividhim akarot kalpitÃd yantra-bhedÃd yasmin dÅpÃ÷ sahasraæ talam upari ca te cÃlyamÃnà vireju÷ ||JGc_1,18.42|| [ÓÃrdÆla] [26] atha sarvam icchan anvicchan pratÅcchann api girir ayam aho giriæ karotÅti nidhyÃya, mÆrdhani baddhäjalitayà sarvasminn apy Ærdhvaæ sthitavati, sarvato' pi varÃn varÃn viracayyÃtarkitam antarhite parama-hite tasminn, akhaï¬a-daï¬avat-praïÃma-pÆrvam atra dvitra-k«aïaæ citram iva sarva evÃsÅt | [27] avahite ca bahir-arthe ÓrÅ-harir asau sarvÃn parvata-parvÃgatÃn praty uvÃca- aho kalayatÃcala÷ karuïayÃtma-rÆpaæ mahad vahat-prakaÂatÃæ bhajann akhilam eva bhuÇkte sma sa÷ | anÃdara-k­tÃmayaæ dalayiteti sambhÃvyate purandara-bali-grahÃd atibalÅ tathà tarkyate ||JGc_1,18.43|| [ÓikhariïÅ] [28] tataÓ ca sarvo' pi visrabdha÷ parama-prema-bhÃjana-go-sabhÃjanam ÃrabdhavÃn | yat khalu- gobhir gopà mitha÷ syu÷ pratipada-dayitÃs tatra nanda-vrajasthÃs tatra ÓrÅ-nanda-rÃja÷ svayam ayam upamà tatra tatrÃsya putra÷ | yady evaæ tarhi govardhana-mahasi tad-abhyarcane te gavÃdyÃ÷ kiæ varïyÃ÷ kintu nirvarïanam anu paramaæ j¤eya-bhÃvaæ prayÃnti ||JGc_1,18.44|| [sragdharÃ] tathà ca, labdhÃrcÃÓ cÃru-veÓai÷ Óavalita-vapu«a÷ prÃpta-bhogÃvalÅkà vatsai÷ p­ktÃ÷ pramodaæ p­thutaram abhajan dhenava÷ satyam eva | kintu ÓrÅ-k­«ïa-d­«Âi-pramada-valayità yarhi tarhy eva no cet kecid yadvad bhajante madhura-vidhurata÷ saæsk­taæ «Ã¬avÃdi ||JGc_1,18.45||[sragdharÃ] [29] tad-d­«Âi-pu«ÂÅk­tÃs tu- svarïa-nirmita-vi«Ãïa-surÆpà rÆpya-saæv­ta-khurà dh­ta-hÃrÃ÷ | kiÇkiïi-prakara-jhaÇk­ti-yuktà naicikÅ-nicitayo rucim äcan ||JGc_1,18.46|| [svÃgatÃ] [30] tatra gopÃ÷ ÓrÅ-gopÃlÃdi-gopÃla-satk­ti-camatk­tim adhigamya, vidhim anugamya, citrakÃÇga-nibha-citrÃtiramya-vastrÃv­tÃÇgatayà tarïakam Ãkramya, kautukato gÃ÷ sambhramya, taj-jÃta-hÃsa-kolÃhalÃd viramya, grÃsa-viÓrÃïanena tà viÓramya, parikramya, praïamya, cÃcaryaæ vÃryam Ãcarya, vitÃna-vitÃnenÃgniæ paricarya, pradak«iïÃvartatayà vartamÃnaæ ca taæ pradak«iïaæ viracayya, bhÆ«aïa-nivaha-mahitÃnÃæ purohitÃdÅnÃæ pÆjanam api pÆrayÃmÃsu÷ | [31] tatra ÓrÅ-gopÃla-pÆjÃ, yathÃ- snÃnÅyÃæÓuka-citrakÃdi-surabhi-srak-kuï¬alÃdyaæ yadÃ- Ócaryaæ tatra muhuÓ ca to«a-rahitÃs tat-tat-parÅvartata÷ | tad govardhana-pÆjanÃÇga-paÓupÃbhyarcÃnu k­«ïÃrcane tÃtÃmbÃdi-tadÅya-bÃndhava-janà nÃntaæ cirÃd aiyaru÷ ||JGc_1,18.47|| [ÓÃrdÆla] yathà k­«ïas tathà rÃmo rÃmo yadvat tathà sa ca | vrajeÓayor nÃtra bhedas tan-mitre«v api tad-d­Óo÷ ||JGc_1,18.48|| [anu«Âubh] [32] go-sambhramaïaæ, yathÃ- yadà mudà yÃti hari÷ parok«atÃæ gavÃæ, tadà tà nija-vatsa-k­«Âita÷ | vyagrÅbhavanti sma yadà samak«atÃæ yÃty e«a yÃnti sma tadà tad-ÃtmatÃm ||JGc_1,18.49|| [upajÃti 12] [33] hÃsa-kolÃhalo, yathÃ- Ãk­«Âe vatsa-v­nde kila-kilita-ravair mÃtaro rambhamÃïà dantair Ãkar«akÃæs tÃn vyathayitum abhito dhÃvanÃrtà yadà syu÷ | hÃsaæ kolÃhalìhyaæ kalayati nikhile tarhi k­«ïÃnanÃbjaæ jÅyÃd udbhÃsa-hÃsa-drava-madhu parito mÃdanaæ yad vavar«a ||JGc_1,18.50|| [ÓÃrdÆla] [34] go-grÃsa-viÓrÃïanaæ, yathÃ- gopà Æcu÷ k­«ïa go-grÃsam etaæ hastÃmbhoja-sp­«Âam Å«at kuru«va | tat saugandhya-prÃpta-sandhÃnam enaæ gÃva÷ su«Âhu prÅtita÷ svÃdayante ||JGc_1,18.51|| [ÓÃlinÅ] [35] go-viÓramaïaæ, yathÃ- govardhanÃcala-mahasy ayutÃdi-yÆtha go-rodhanÃya paÓupà nahi tatra Óeku÷ | phutkÃra-keli-kalayà muralÅ murÃrer ÃsÅd alaæ yad asakau guïa-koÂi-kalpà ||JGc_1,18.52|| [vasantatilakÃ] [36] go-parikramaïas tu ÓrÅ-k­«ïenettham Ãdi«Âam- na bhavati bata bahulÃnÃm atibahulÃnÃæ parikrama÷ sadya÷ | ity ekasyà vyakte÷ kriyatÃæ yasmÃd aÓe«agà jÃti÷ ||JGc_1,18.53|| [gÅti] tatra pradak«iïÅ-kÃryam ekaæ v­ddhaæ gavaurasam | mÆlÃrÃdhanata÷ sarvÃrÃdhanaæ vibudhair matam ||JGc_1,18.54|| [anu«Âubh] [37] go«u praïÃmÃtmikà bhaktis tu te«Ãæ varïanÃya nÃbhyarïatÃm anveti, yata÷- bhakta÷ svabhÃvÃt kila gopa-loka÷ ÓrÅ-nanda-lokas tu tato' pi go«u | asyÃtha govardhana-yaj¤a-yoge yogeÓa-durgÃ-namanÃkhya-bhakti÷ ||JGc_1,18.55|| [indravajrÃ] [38] ÃcÃrya-varaïa-lak«aïam api vilak«aïam eva tatra | yata÷- svayam ÃvriyatÃcÃryas tatra nÃdyavad arthita÷ | yatra su«Âhu sitaæ ya«ÂuÓ cittaæ tatraiva tasya ca ||JGc_1,18.56|| [anu«Âubh] [39] home ca- govardhana-mahÃ-yaj¤e hutabhug-vyÃjatas tadà | hare÷ pratÃpa evendhäcakre Óakra-pratÃpana÷ ||JGc_1,18.57|| yadÃgnir dak«iïÃvarto yaj¤e jaj¤e tadà jana÷ | sarvaÓ ca dak«iïÃvarta-parÅvartam avartata ||JGc_1,18.58|| [anu«Âubh] k­te satre vastraæ tilakam atha carcÃm avayava- prakÃrÃlaÇkÃraæ sakalam idam apy uttamatamam | dvijebhya÷ prÃyacchal la«ita-la«itaæ ÓaÓvad anugÃn mudÃvÃdÅd yasmin dada dada damÃtraæ vrajapati÷ ||JGc_1,18.59|| [ÓikhariïÅ] divya-dÃtavya-sambhÃre vraja-rÃjena yojite | parÅk«akÃs tatra paraæ tat-parÅk«akatÃæ yayu÷ ||JGc_1,18.60|| [anu«Âubh] [40] yad anu sarve' pi prÃïina÷ prÅïate sma | tathà hi vandi-jana-vandanam, arthena goduhÃn nandÃd arthena ca sadÃrthinÃm | vadÃnyaÓ ca vadÃnyaÓ ca vadÃnya÷ ko bhaved ata÷? ||JGc_1,18.61|| [anu«Âubh] [41] kintv ayam atrÃtiÓaya÷- annÃt pÆrtir abhÆd galÃvadhi n­ïÃæ govardhanÃdrer makhe sarva-prÃïa-bh­tÃæ tathÃpi h­dayaæ nÃpÆri tatrÃïv api | yasmin snigdham abhÆd aÓe«a-divi«ad-v­ndaæ yadapy atra bho÷ paÓyÃÓcaryam athÃpi hanta gatavÃn saÇkrandana÷ Óu«katÃm ||JGc_1,18.62|| [ÓÃrdÆla] [42] atha tad evaæ vipratrÃk­ta-satrÃdika÷ purohita-hita-sahita÷ ÓrÅ-vraja-yuva-rÃja-mahita÷ sa khalu vij¤ÃnÃæ samÃja÷ purask­ta-vraja-rÃjas tad-yaj¤ÃvaÓi«Âaæ param aviÓi«Âam annam upabhujya, veÓa-viÓe«aæ saæyujya, gÅta-nibaddhaæ sa-Óraddhatayà hari-caritaæ prati rasan hasan, viÓvasan, lasan, parito govardhanaæ paricakrÃma | [43] yathà ca prathà ÓrÅ-vi«ïu-purÃïe [5.10.45]- dvijÃæÓ ca bhojayÃmÃsu÷ ÓataÓo' tha sahasraÓa÷ | gÃva÷ Óailaæ tataÓ cakrur arcitÃs tÃ÷ pradak«iïam || [44] tatra pÆrvÃparÅbhÃvo, yathÃ-- dhenavo hari-balÃdayo dvijÃ÷ svÃmina÷ parijanà guru-striya÷ | nÆtna-yauvata-ÓatÃni dÃsikÃ÷ Óreïi-mukhya-janatÃÓ ca cakramu÷ ||JGc_1,18.63|| [rathoddhatÃ] Ãkra«Âuæ pratidiÓam atra netra-mÅnÃn vÃdyÃdi-prakaÂana-dhÅvarà naÂÃdyÃ÷ | k­«ïasya prathita-guïÃli-gÅta-jÃlaæ tanvÃnÃ÷ punar iha dhÅvaratvam Ãpu÷ ||JGc_1,18.64|| [prahar«iïÅ] [45] tatra gopÃÇganÃnÃæ gÃnaæ ca, yathÃ-- yatra praÓnamayam ardham ekasyÃs taduttaram ayaæ tu bahÆnÃm- giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? araci Óakra-padam abhayaæ yena | giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? pÆtanikà sà nihatà yena || giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? t­ïÃvarta-tanu-dalanaæ yena | giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? yamalÃrjuna-tarum udakali yena || giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? vatsa-bakÃsura-hananaæ yena | giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? vyomÃghÃsura-maraïaæ yena || giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? kÃliya-damanaæ kalitaæ yena | giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? khara-pralambaka-Óamanaæ yena || giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? dava-yugmaæ paripÅtaæ yena | giri-pÆjeyaæ vihitaæ kena? trasyati kaæsa÷ satataæ yena ||iti|| [||JGc_1,18.65||] [mÃtrÃsamaka x15] kintu- tadaiva guïinÃæ guïà vividha-kautukÃny apy aho, mano-haraïam Ãvahan vraja-nivÃsinÃæ sarvata÷ | yadÃgharipu-vaæÓikÃkala-tu«Ãra-kÃnti-tvi«Ã ja¬Åk­ta-ÓarÅratà bhavati taæ tu kÃlaæ vinà [||JGc_1,18.66||] [ÓikhariïÅ] agre käcana-ratna-Ó­Çga-valità dhenv-ÃdikÃ÷ sarvatas tÃsÃæ gopa-tatÅr vidhÃya sakhibhi÷ sÃrdhaæ hari÷ sÃgraja÷ | dÅvyad-divya-suvarïa-varïa-vasanÃd udgacchad-aÇga-prabha÷ kanyÃ-kuÇkuma-yuk-karÃÇka-vilasat-p­«Âha÷ sphurad-ve«avÃn ||JGc_1,18.67|| [ÓÃrdÆla] sad-gandhÃruïa-cÆrïa-rocana-tanur ya«Âiæ nabhasy utk«ipan g­hïaæÓ ca pratikÆla-gÃmi-dhavalà vidrutya saÇkocayan | hÃsaæ krŬanakaæ mitha÷ karayutiæ saævÃditÃæ vÃditÃæ kurvan vÃdita-valgu-veïu-paritaÓ cakrÃma govardhanam ||JGc_1,18.68|| [ÓÃrdÆla] [yugmakam] yadà harir yatra gatiæ vilÃsataÓ cakÃra mandaæ laghu và yad­cchayà | tadà d­Óa÷ sarva-janasya tÃæ daÓÃæ tatrÃyayu÷ sÆtra-niyantrità iva ||JGc_1,18.69|| [upajÃti 12] [46] tad evaæ bahula-kutÆhalataÓ cÃlaæ cÃlam amÅ gopa-grÃmaïyas tad eva ramyaæ yaj¤a-dhÃma samÃgamya paramÃnandÃd vÃïinÅ-prabh­ti-k­ta-n­tya-vÃdya-gÅta-grÃmiïÅæ yÃminÅæ viÓrÃmyanti sma | prÃtaÓ ca dvitÅyÃyÃm ahimakara-kanyÃyà mahima-Óravaïata÷ praïatatayà tasyÃæ snÃnam Ãcarya nikÃyyam evÃgacchanti sma | [47] tasyÃæ ca bhrÃt­-dvitÅyÃyÃæ bhrÃt­bhi÷ praÓastena bhaginÅ-hastena bhoktavyam iti parama-dhanyÃbhir upanandÃdi-kanyÃbhir mitho milantÅbhir nimantritau praïaya-yantritau tatra sa-t­«ïau ca rÃma-k­«ïau sahacara-nikareïa saha bhojana-kareïa saha maham arocayatÃm | [48] tad evaæ v­tte v­tte, k­«ïasya samunnaddhatÃ-bandhayà kuhanayà mad-yaj¤a-pratyÆhanam idam ity ÆhamÃna÷ Óakras tu vakra-bhÃva-cakratayà cukrodha | [49] k­«ïena tasya yà gƬhÃpi khaÂvÃrƬhatà tarkitÃ, sà katham anyathà samparkitayà varteteti vyaktÅkartum iva matsaratas tat-sahita-viÓva-mahita-ÓrÅman-nandÃdi-nindÃ-pÆrvakaæ saævartaka-meghÃn vraja-vighÃtÃya pravartayÃmÃsa | tataÓ ca- kauveryÃæ pÆrvam ÃsÅt kim api hima-marut kÃlimà meghaleÓa÷ ÓampÃ-nirgho«a-vÅpsÃ-sp­g iti paÓu-kule go«Âham evÃÓu nÅte | gopÃdyà durnimitta-prakara-kalanayà k­«ïam Ãv­tya v­ttÃs tan-nirdeÓÃt tam Ãdriæ sapadi parigatÃs tasthur Ærdhvaæ nirÅk«ya ||JGc_1,18.70||[sragdharÃ] [50] nirdeÓÃ, yathÃ-- indro yadi mahÃ-v­«Âiæ na«Âa-s­«Âiæ tani«yati | tad-aÇgÅkÃri-giriràk­pÃæ sÃÇgÅkari«yati ||JGc_1,18.71|| [anu«Âubh] [51] upatyakÃm upetya, taæ vighnaæ nighnaæ kartum Ãdrim upaghnaæ k­tvà k­tÃdhi«ÂhÃne tu go«Âhe go«Âhendra-tanaye ca samayaæ pratipÃlayati- gha¬ad-gha¬ad iti dhvana-daghana-ghaÂÃbhisaÇghaÂÂanai÷ kaÂhora-kuÂha-kuÂÂakai÷ kuÂila-vÃyubhi÷ kuïÂhite | prako«Âha-kuÂa-kuÂÂimÃ-vaÂa-taÂÃdi-maty ujjhite jane prakaÂam ÃÂa sà prathita-dh­«Âi-v­«Âi-prathà ||JGc_1,18.72|| [p­thvÅ] dhÃrÃ÷ Óakra-dhanur vimukta-ÓaratÃæ tanvanti var«opalà vajratvaæ bata vajra-pÃta-nicayÃ÷ sÆrya-prapÃta-bhramam | itthaæ du÷khitayà hariæ gatim ite go«Âhe sa govardhanaæ haste' dhatta yathà na kena ca tadà Óaktaæ darÃpy Æhitum ||JGc_1,18.73|| [ÓÃrdÆla] [52] tad evaæ meghaÇkare purandare nivi¬Å«a-var«Ãdinà bhayaÇkare cÃrtiÇkare ca jÃte k«emaÇkara÷ sa murÃri÷ purà hy evaæ parÃmamarÓa- indra÷ svairÃbhimÃnÅ mayi mad-anugate cÃvamÃnÅ tataÓ ca svÃntÃn medÆra-mÃnÅ tad amum anu mayà mÃna-bhaÇga-prasakta÷ | go«Âhaæ mad-gaty-aÓe«aæ mama mad-anugatasyÃpi mud-bh­d-viÓe«aæ mac-citte sÃvaÓe«aæ tad idam atha mayà prÃïa-sÃmyena dhÃryam ||JGc_1,18.74|| iti | [sragdharÃ] samajani halinà na harer giri-dh­ti-sambhrama-vaÓena saævÃda÷ | tad api paraspara-hÃrdÃ- j¤Ãnaæ tasminn ajÅjanat tam iva ||JGc_1,18.75|| [gÅti] [53] taæ nagam unnayamÃnaÓ cÃsau romäcata÷ sÆci-nicaya-nicita-sarvÃvayavÃn iva nicÃyann, amÆla-bhÅru-mÃthurÃbhÅra-jÃti-jÃtÅya-gambhÅra-madhura-svara-vikasvara-dÆra-bhÆ-vibhÆti-hÆtibhir Ærjita-garjitÃdi-garvaæ sarvaæ kharvaæ vidhÃya priyaÇkaratayà vyaktam uktavÃn- [54] yatra khalu muhur api he-Óabda÷ plutatÃpluta evÃsÅt | tathà hi-amba he, mà vilambasva | tÃta he, atraiva yÆyam ÃyÃta | Ãrya he, sarvÃn ÃdÃyÃgaccha iti prabh­ti | [55] tad evaæ balarÃmeïa balenÃntikam ÃnÅte«u te«u punar ÆcivÃn- pitar na kuru sambhramaæ janani nÃrtim Ãvartaya, praÓÃmya suh­dÃæ tate mama tu ko' pi nÃtra Órama÷ | yato giri-vara÷ svayaæ karuïayà kare mÃmake samutpatana-lÅlayà sa varivarti tÆla-prabha÷ ||JGc_1,18.76|| [p­thvÅ] kiæ ca, bhÆbh­d-garte' py atra niÓreïi-yukte sthÃnaæ paÓyann asmi pÃtÃla-kalpam | vistÅrïo' bhÆd adrir ity antar-ambha÷- saÇgÃtÅte no nipatyÃdi cÃtra ||JGc_1,18.77|| [ÓÃlinÅ] [56] punaÓ ca te«Ãæ bhÃvÃntaraæ vibhÃvya sva-kart­ka-dhÃraïam apy ardham aÇgÅk­tya bhaïati sma- mÃtar mantraïayà mà mÃæ nivartayata sattamÃ÷ | udasto yena tad-dhastÃd dhvasta÷ syÃd giriràkatham? ||JGc_1,18.78|| [anu«Âubh] kiæ ca- mà vilambadhvam atyarthaæ yu«mad-du÷khena kampratÃm | mayi gacchaty adripati÷ patità viÓata drutam ||JGc_1,18.79|| [anu«Âubh] atha paÓupa-janas tadÅya-hÃrdÃd drutam aviÓan nikhilas tadÃdri-garte | nahi Óaraïatayà kadÃcid enaæ sa bhajati kintu tad-eka-tar«i-buddhyà ||JGc_1,18.80|| [pu«pitÃgrÃ] tataÓ ca- suvinyasta-ni÷Óreïi-labdha-praveÓaæ maïi-Óreïi-vidyotamÃna-pradeÓam | g­hasyeva ratnÃÇga-bhitti-prakÃraæ tad-Ærdhvaæ ca tat-tÆlya-ÓobhÃ-pracÃram ||JGc_1,18.81|| [bhujaÇgaprayÃtÃ] sukha-sparÓa-maïy-Ãcita-k«auïi-bhÃgaæ samastÃvakÃÓÃrha-sandhÃ-vibhÃgam | yathÃpek«a-vibhrÃjita-svaccha-nÅraæ sukhÃkÃri-dharmäci-nÅcai÷ samÅram ||JGc_1,18.82|| [bhujaÇgaprayÃtÃ] kare svasya vÃme tu vÃme vasantaæ giriæ lÅlayÃsp­Óya santaæ hasantam | tadÅyÃntar-udyan-mahÃ-kuÂÂima-sthaæ hariæ hÃri-rÆpÃdibhi÷ prÃg-avastham ||JGc_1,18.83|| [bhujaÇgaprayÃtÃ] dadhad-veïum Ãnamra-hasta-pradhÃnaæ kadÃcin mudà sakhyur aæse dadhÃnam | dadarÓa prahar«aæ satar«aæ sabhÅtiæ vrajÃvÃsi-loko yayau cÃtirÅtim ||JGc_1,18.84|| [bhujaÇgaprayÃtÃ] govardhanÃdris tatrÃsÅd ratna-citraæ mahÃ-g­ham | harir yatra harid-ratna-stambhatÃrambhi-vibhrama÷ ||JGc_1,18.85|| [anu«Âubh] api ca- vilasati maïi-daï¬a-ÓrÅr mukundasya bÃhus tad-upari parito' pi cchatra-tulyo girÅndra÷ | pratidiÓam iha muktÃ-dÃmavad vÃri-dhÃrà vraja-sadana-janÃnÃæ pratyutÃbhÆd vibhÆti÷ ||JGc_1,18.86|| [mÃlinÅ] [57] tataÓ ca sahasà rohiïÅ-sahità vrajeÓa-g­hiïÅ taæ pÃrÓvayor g­hÅtavatÅ | tad idaæ varïibhir nirvarïya varïyate sma, yathÃ- mÃt­bhyÃæ pÃrÓva-yugme dh­ta-tanur asak­n m­jyamÃnÃnanÃbja÷ pitrÃdy-ÃtmÅya-vargai÷ sa-pulakam abhito vÅk«ito' tarkya-karmà | so' yaæ smerÃbja-netraæ kalita-taÂa-kalÃ-hastaka÷ savya-hasta- nyasta-k«auïÅ-bh­d uccair jaya-jaya-ninadÃnvŬita÷ krŬatÅva ||JGc_1,18.87|| [sragdharÃ] govardhana-dharasyÃgre vilÃsÃn vya¤jato bala÷ | k­tsnÃn utsÃhayaty e«a nÃÂye và naÂa-nÃyaka÷ ||JGc_1,18.88|| [anu«Âubh] [58] tad evaæ sati- mahÃ-v­«Âir garja÷ khara-hima-pavana÷ sphÆrjathur dhvÃntam abdas tathà vajrÅty evaævidha-vividha-gati-kleÓa-hetur bahir ya÷ | tam antar nirvar«aæ madhura-nigaditaæ cÃru-vÃyu÷ pragÅtaæ marÅciÓ citraÓrÅr ajitagiribh­d ity ÃptaÓarma vyakÃrÅt ||JGc_1,18.89|| [ÓobhÃ] n­tya-stotra-pragÅtÃny aticaÂula-naÂÃdy-arthinÃæ dÃna-caryà varyÃïÃæ svasti-pÃÂha÷ Óruti-samaya-vidÃæ krŬitaæ bÃlakÃnÃm | garvÃt kharvÃkhilÃnÃm iti sakalam abhÆd yasya tu prema-jÃtaæ sa ÓrÅ-govardhanÃdri-pravara-dhara-kara÷ kaæ na to«aæ pupo«a? ||JGc_1,18.90||[sragdharÃ] gurau namrà tulye smita-yug anupÃlye dh­ta-jalà kvacil lÅlÃlolà maghavati tu vakrà bata satÅ | dh­tÃdrer d­«Âis tat tad anu guïam arthaæ vidadhatÅ kriyÃm anyÃæ tasya svam anu punar-uktÃm akuruta ||JGc_1,18.91|| [ÓikhariïÅ] giridhara-vadanendo raÓmi-pÅyÆ«a-dhÃrÃæ pibad iha paÓu-jÃtaæ sapta-rÃtrin-divÃni | k«udham api sa-t­«aæ tan nÃyayau tarhi tasya praïayi-jana-gaïÃnÃæ kiæ bruve na bruve kim? ||JGc_1,18.92|| [mÃlinÅ] ÓrÅ-mukhena janatà sudhÃ-rasair asya bhÆdhara-dharasya pÆryate | evam apy avayatÅ tadà prasÆs tan muhur bahu-rasair apÆrayat ||JGc_1,18.93|| [rathoddhatÃ] saptÃhar-niÓa-nirmità giribh­tà ye ye vilÃsÃs tadà tÃn kalpair api saptabhi÷ kathayità Óe«o' pi nÃÓe«ata÷ | evaæ ced vacanair amÆæs tri-caturai÷ sac-cÃturÅ-varjitais tÆrïaæ varïitavÃn kavi÷ svayam asau durbhÆya dodÆyate ||JGc_1,18.94|| [ÓÃrdÆla] [59] tad evam atra prastÃve labdhÃvasthÃne, tatra Óakras tu du«Âa-kramam anu«ÂhitavÃn- [60] prathamaæ tÃvat prathamÃnena vÃtena vÃtena te pralayaæ gatà iti sandihya, tadaiva tad-daivata-Óatam eva tatra prabhÆta-dÆtatayà prasthÃpitavÃn | tat tu tasmÃd atisatvaram Ãgatvaratayà tad abhÅ«Âaæ pratyÃca«Âa | tataÓ ca balÃrÃtir balÃt pravartita-prasÃreïa jalÃsÃreïa tad-vilÃpanaæ pratÅtya ca satyatÃ-pratipattaye jalada-devÃn eva tad-vÃrtÃyÃæ vartayÃmÃsa | vartitÃÓ ca te tad-vÅk«itena pathà pratyÃgatya yathÃ-pÆrvaæ tat pratyÃÓÃ-padaæ pratyÃkhyÃya sthitavanta÷ | tataÓ ca paramam apÆrvaæ matvÃ, manasy atÅva dhÆrvaïaæ gatvÃ, ghanÃghana-b­æhaïa÷ sa ghanÃghana÷ sva-vÃhanaæ ghanÃghanaæ krodhÃd aÇkuÓena maÇk«u jaghÃna | hatvà ca ki¤cid agrato gatvà satvaram airÃvatÅya-vahnim ahni cÃpahnuta-netra-vÅryaæ vikÅrya dÆtyÃya tad-devatÃm avatÃrayÃmÃsa | sà ca tato niv­tya prav­tty-antaraæ nivedayÃmÃsa-deva, paramÃÓcarya-caryeyam avadhÃryatÃm, yat khalu sa eva bali-bhojana-valita-bala÷ sann acala÷ samyag utpatann ivÃvalokyate | [61] indra uvÃca-d­ÓyatÃæ kÅd­Óam anantaram antaraæ jÃtam? labdha-ÓokaÓ ca vraja-loka÷ kutra và sa-putra÷ prayÃta÷? [62] atha sarve yathÃj¤ÃpayantÅti vidrutya puna÷ saÇgatya saæhatya pratyabhëanta-sarvadaiva sarva-daivata-mÃnya! Óatamanyo! manyÃmahe te sarve Óata-parva-sagarbha-vidyud-vahninà pralÅnatÃm eva nÅtÃ÷, yad bahir na hi vilokyante | [63] indra sa-har«am uvÃca-Ãyu«madbhir yu«mÃbhir punar api nirÆpyatÃm | [64] atha tathà puna÷ saÇgatya gaty-antaraæ prathayÃmÃsu÷-divÅÓvara, nÃdyÃpi te naÓvaratÃæ prÃptÃ÷, pratyuta pÃtÃlatala iva giri-garta-tale praviÓya tad diÓantÅvÃnanda-kolÃhalaæ kurvanta÷ pratÅyante | acalaÓ ca svayaæ balÃnuja-hasta-nyasta-prÃya-grÃva-nikÃya-maya-kÃyatayà pratÅyate | [65] indra uvÃca-lak«ayÃmi | mayà pÆrvaæ chinna-pak«atir apy asau puna÷ kiæ sa-pak«a÷ sampanna÷, yata eva garvavÃn sa parvata÷ sarvatas te«Ãm ak«ayÃya pak«apÃtam ÃcacÃra? bhavatu nÃma, tam enaæ punar nihrÃdi-hrÃdinÅ-vahni-prahÃreïa saæhÃre yojayÃmi, yena tadÅya-tale valamÃnatayà labdhÃvalepÃs te' pi tÆrïam eva cÆrïatÃm ÃsÃdayanti iti | [66] tathà ca, tad-vajreïa biddhaæ vidhÃya praïidhÃna-dvÃrà tad anyathà praïidhÃya, manasi kopa-prakopam ÃdhÃya, muhur api tad eva sandhÃya, vyarthatÃ-kadarthita-puru«Ãrtha÷ punar nÆtana-dÆta-gaïaæ prahÃpayann Ãha sma-are, nirÆpyatÃæ tirobhÆya, bhÆya÷ kiæ tatra citram iva vartate, yenÃÓaner api pracÃra÷ sva-vyavahÃrÃd vyabhicÃraæ sa¤cacÃra | [67] athÃmÅ ca tathÃgatya sva-pratyak«aæ pratyÃyÃmÃsu÷-sutrÃman, na tatra kutracid api dvi-trÃïy api patrÃïi srastÃni d­Óyante, na ca kÃcit pipŬikÃpi pŬità | tad evaæ yady uparitanaæ v­ttaæ parito v­ttaæ, tadà vilasita-raÇga-taraÇgÃïÃm antaraÇgÃnÃæ vÃrtà tu dÆre vartatÃm | [68] atha taæ nikhiloccaæ Óiloccayaæ prati pratihata-nija-ÂaÇkatayà sa-ÓaÇka÷ sa vajrapÃïir vismaya-lajjÃ-bhayÃni sajjaæÓ ciram eva tu«ïÅmbhÆ«ïutayà cintayÃmÃsa- Ãæ, k­«ïÃkÃram anu vi«ïur eva tatrÃvirbhavi«ïutÃm ÃsasÃda | kathaæ và sa ca parÃt parÃji«ïutÃm ÃsÅdatu, ya÷ khalv ahÃryam api hÃryatÃm ÃsÃdayÃmÃsa | [69] atha tadÃnÅm eva mƬha÷, saæj¤ayà ÓaÇkhacƬa÷, kaæsa-sapak«a÷ kaÓcid yak«a÷ pratik­«Âam atitayÃtih­«Âa÷ saÇgamya praïamya ca provÃca-mahendradeva, drumila-dÃnava-nandana-mahÅndra-sadanÃd bhavat-padÃravindaæ vindamÃna÷ so' yam asmi | sa hi parama-hita-sahitatayà dundubhi-sandoha-nirgho«aæ pratidiÓaæ jo«ayitvà bhavantaæ prati prÅti-pariïÃmaæ praïÃmaæ nirdideÓa sandideÓa ca | tad idaæ bhavadbhir yad etad anu«Âhitam, tena parama-tu«Âim Ãpannà vayam | yata÷ k«udratama-nirmita-garva-kirmÅrita-mahad-atikrama÷ samastasya ca du÷saha÷ sampadyate | balÃd utpatana-lÅla-pipÅlikÃvad amÆd­ÓÃæ tad-di«Âata÷ prÃpta-di«ÂÃntatà ca d­«Âà | kiæ ca, kiyad vÃbhÅra-jÃtÅnÃæ yajamÃnatayà bhavat-prayojanaæ janitÃ? vayam eva hi nÃnÃ-yaj¤Ãn anuj¤Ãpya bhavatsu santarpaïam arpayi«yÃma÷ | [70] atha tad etad avadhÃrya sa deva-kula-nirdhÃryaÓ camatkÃram ÃsasÃda, [71] yatraivaæ cintÃm Ãpa-aho, ÓakrÃÓana-vyasanatayà mama buddhir na sadà Óuddhim avaruïaddhi, yato mitrÃmitratà vaiparÅtyaæ parÅtya rÅty-atikramam ÃpannavÃn asmi | tad etac ca, gotrabhid iti sva-nÃma-sphurad-upaÓruti-phalam iva mama pratibhÃti | kiæ ca, garviïa÷ su«Âhu me yuktÃpy e«Ãbhibhava-bhÃvanà | Ãtta-garvo' bhibhÆta÷ syÃd iti paryÃyatà yata÷ ||JGc_1,18.95|| [anu«Âubh] [72] prakÃÓas tu sva-dÃsÃn uvÃca-bhavatu, nivartantÃæ saævarta-vartanà megha-vÃrtÃ÷ | avarajanmÃyam iti vrajarÃja-tanÆjaæ prati titik«Ã-bhÃja eva vayaæ Óik«Ã-mÃtra-pÃtratÃm ÃsÃditavanta÷, na tu katham apy anyathÃ-bhÃva-bhÃvana-vyathÃm iti | [73] atha yak«am apy Ãdidesa, nijaæ rÃjÃnam idaæ sandiÓa-[74] muhu÷ kopito' pi so' pi bhavÃæs tasmÃd bhayam iva bhÃvayan vartata ity avadhÃrayata eva mamÃdhika÷ krodhas tatra vardhate sma | yadi tad api tathyaæ syÃt tadà vayaæ yÃthÃtathyam eva prathayi«yÃma÷: Óatamanyo÷ sahasrÃk«asya ÓatakoÂi-hastasya mamÃpi ka÷ khalu khalatayÃnabhÅpsitaæ kurvÅta? api ca- tvaæ puïya-janasevya-ÓrÅr devÃnÃæ priyatÃæ gata÷ | so' py agre tvad-vidhÃnÃæ syÃd bhojÃnÃæ gopa-dÃraka÷ ||JGc_1,18.96|| [anu«Âubh] [75] tad etad anubhÆya kupÆya÷ khalv asau dÆyamÃna-h­dayatayà yak«a÷ pratasthe, svena cÃnÅtaæ sandeÓaæ pravÃhe mÆtritam ivÃtasthe | [76] tad evam apadhvastaæ-manya÷ ÓatamanyuÓ ca Óata-manyutayà vimÃna-gatiæ prati vimÃna-gatim ÃsÃdya sadya÷ sÃnuÓayaæ saæÓayÃnatayà ÓayÃnatayà ca nijÃntar-nilayam ayäcakre | ÓÃbdikëÂakam anu viÓi«Âatayà ralayor vyatyayam ivÃvetya, nirayam eva ca taæ manyate sma | tathà hi- vik«eptuæ vrajam aicchad e«a pavanair vik«epam Ãpa svayaæ var«air dhar«ayituæ ca dhar«am agamad bìhaæ vi¬aujà h­di | vajrais tìayituæ tathÃpa Óirasi sve vajra-tìyÃtmatÃæ sÃdhÆtpÃta-karatvam arjati viparyastà gatir yujyate ||JGc_1,18.97|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [77] tad evaæ geha-guhÃm avagÃhamÃne kauÓike- atha dyavi divÃkara÷ prakaÂa-bhÃvam ÃÂa drutaæ diÓa÷ sphuraïam Ãgaman dharaïir Ãpa vartma-prathÃm | tadà ca nayana-ÓravaÓ-caraïa-saæhati÷ prÃïinÃm idaæ nija-nijÃÓraya-trayam anu svav­ttiæ yayau ||JGc_1,18.98|| [p­thvÅ] niryÃte megha-jÃte harir atha paÓupÃnÃkhyad uccair amu«mÃn niryÃta prÃtta-g­hyà dara ca dara-matiæ mà kurudhvaæ tvaradhvam | yasmin gÃmbhÅrya-bhÃji sphuÂa-vacasi ghanÃ÷ pÆrvam apy asya kÃntyà bhÆbh­d-bhÆtyà ca dhÆtÃ÷ punar ahaha yayur garja-garvÃd vidhÆtim ||JGc_1,18.99|| [sragdharÃ] [78] atha tadÃmre¬ita-preritatayà vÃdita-bahula-kÃhalÃdi-halahalÃyamÃna-kolÃhalam Ãcarya haridÃsa-varya-giri-h­dayÃyamÃna-kuharÃt tat-purata eva nirvrajan sa-go-samaja-vrajajana-samÃja÷ sa-yaÓa÷-sneha-prasara-deha iva tasya virarÃja | gÃvas tÃvat purastÃd giri-vara-vivarÃc cÃlyamÃnÃ÷ samantÃd ÃrÃd apy antarantar giridhara-vadanaæ dra«Âum Ãsan niv­tta÷ | yÃsÃæ niryÃpaïÃyÃæ muhur api tad alaæ lokamÃna÷ sa loka÷ stabdhÅ-bhÃvaæ prapanna÷, para-vaÓa-daÓayà tatra vaiyagryam Ãpa ||JGc_1,18.100||[sragdharÃ] [79] atha katham api nirgiri-vara-vivara÷ sarva÷ parasparam anuyÃnaæ parÅk«ya nirnime«atayà ÓrÅ-k­«ïa-ni«kramaïaæ pratÅk«ya k«aïatas tad api nirÅk«ya jÅva iva jÅvana-nibhaæ tam ÃsÅdan punar atÅva mudam avÃpa | yata÷- svabhÃva÷ saundaryaæ guïa-garima-bhÆmà m­dulatÃ- khila-vyÃpi-premà giri-dh­tir api svÃvana-k­te | kramÃd ete dharmÃ÷ praïayam anu sÃndrÅk­ti-parà yadÅyÃ÷ so' bhyÃgÃn nijad­Ói gires tasya talata÷ ||JGc_1,18.101|| [ÓikhariïÅ] kintu- yadvad utthÃpitas tadvat k­«ïenÃdri÷ sa ropita÷ | d­«ÂaÓ ca sarva-lokena prakÃras tu na lak«ita÷ ||JGc_1,18.102|| [anu«Âubh] [80] darÓanÃd anantaraæ tu, atiÓayitam avega-prema-dhÃrÃ-nimagnà vivaÓa-paÓupa-lokà gotra-gartÃn milantam | harim abhi parirambhÃdy-Ãtma-yogyaæ dadhÃnà dadhur anu nija-lÃbhaæ vyutkramaæ ca kramaæ ca ||JGc_1,18.103|| [mÃlinÅ] gopyas tatra tu mÃnya-bhÃva-valità dadhy-ak«atÃdi-sphurad bhavya-dravya-sabhÃjitaæ viracayÃmÃsur jita-svarpatim | yadyapy evam athÃpi mÆrdhni ca karaæ dh­tvà tam ÃÓÅÓi«an saævitte tad idaæ sa eva ya idaæ h­dy anvabhÆt karhy api ||JGc_1,18.104|| [ÓÃrdÆla] [81] ÓrÅ-vrajeÓvarÃdÅnÃæ milanaæ tu ÓrÅman-muni-varyeïaivaæ varïyate sma, yatra cedaæ su«Âhutaram anu«Âup-chandasà svalpa-vadyam api padyam am­ta-sambh­ta-kumbhavad ak«aya-rasaæ prasÆte- yaÓodà rohiïÅ nando rÃmaÓ ca balinÃæ vara÷ | k­«ïam ÃliÇgya yuyujur ÃÓi«a÷ sneha-kÃtarÃ÷ ||[BhP 10.25.30] iti | [82] tathà hi, ahaha, nava-navanÅta-nÅti-sukumÃrà kumÃra-tanur iyam akharva-parvata-bhÃrata÷ kÅd­g abhavad bhavati bhavi«yati ca iti sneha-maya-sandeha-rÅti-bhÅtimantas te, tad etat kleÓa-kulam asmad-vapur ÃveÓaæ sandeÓatayà prayÃsyati ity abhiprayanta iva, tam ÃÓli«yantas tatrÃpy aviÓvÃsà iva, viÓe«Ãd aÓe«ÃÓi«a÷ prayu¤jÃnÃ, nija-vaæÓaæ yaÓasvatÃdi-yuktaæ kurvÃïà iva, te tat-tan-nÃmnà samÃmnÃtÃÓ ciraæ bëpa-ni«patti-bhitta-netra-v­ttaya÷ saæv­ttÃ÷ | [83] tatra yadyapi yaugapadyatas tÆrïam eva caturïÃæ milanaæ samapadyata, tathÃpi prema-tÃratamyam anukramya k­«ïÃvadhÃna-krama÷ kramate sma yasmÃt tasmÃd eva tathà ÓrÅ-Óuka-deva÷ pracakrame yaÓodety-Ãdinà | [84] yatra j¤Ãna-kriyÃ-ÓaktibhyÃæ balaæ valamÃnasyÃpi baladevasya tÃd­ÓÅ sneha-kÃtaratà niratÃ, tatra kimutÃparasya | sa khalv apara eveti | tatra ca- mÃtà sÃÓru mamÃrja vaktram abhitas tÃta÷ ÓikhÃm asp­Óad dvÃv apy aÇgakulaæ nibhÃlya parita÷ papracchatu÷ Óantamam | mitrÃdyÃ÷ samavÃhayann avayavÃn evaæ vrajasthÃ÷ pare pretyekÃnvitam eva sevanam adhu÷ prÃïà hi sarvasya sa÷ ||JGc_1,18.105|| [ÓÃrdÆla] [85] atrÃparÃpi kautuka-paramparÃvadhÃryatÃm | [86] gate ca kaæsa-pak«e yak«e yadà sa khalu v­ddhaÓravà v­ddhaÓravastvam evÃtmÃnaæ pratimanyate sma, tadà sÃvahittham idam utthÃpitavÃn-bho madÅya-gaïÃ÷, samavadhÅyatÃm | sa khalu dÃnavÃrir vÃrita-mad-udyamatayà vipak«avad Ãcarann api vairi-Óamanatayà mayà sahÃyatayà niÓcitas tat-parÅk«Ãrtham eva ca tathà vibhÅ«ita ity abhinandanÅya eva bhavadbhi÷ iti | [87] tataÓ ca sa-vraja-vrajarÃja-nandana-ni«kramÃdy-anantaram- divi deva-gaïÃ÷ sÃdhyÃ÷ siddha-gandharva-cÃraïÃ÷ | tu«Âuvur mumucus tu«ÂÃ÷ pu«pa-var«Ãïi sarvata÷ ||JGc_1,18.106|| ÓaÇkha-dundubhayo nedur divi devÃdi-vÃditÃ÷ | jagur gandharva-patayo ye«Ãæ tumburur Ãdita÷ ||JGc_1,18.107|| [BhP 10.25.31-32] tadà divi bhuvi sthitair vividha-vÃdya-gÅtÃdibhi÷ k­ta-stavatayà calan-mudita-gopa-v­ndair v­ta÷ | divi«Âha-mahilÃ-jayi-prakaÂa-gÅta-gopÅ-tati- sphurat-parama-sampadaæ vrajam agÃd vrajeÓÃtmaja÷ ||JGc_1,18.108|| [p­thvÅ] gartaæ pravi«ÂÃ÷ ÓakaÂÃdi-dadhya- k«atÃntimÃrtha-pracità yathà te | tathà nivÃsaæ punar Ãptavanta÷ ki¤cic ca nÃj¤Ãsi«ur artha-nÃÓam ||JGc_1,18.109|| [upajÃti 11] [88] giri-gartÃn ni«kramaïe yathoktaæ ÓrÅ-bÃdarÃyaïinà gopyaÓ ca sa-sneham apÆjayan mudà dadhy-ak«atÃdibhi÷ [BhP 10.25.29] iti | gopa-rÃja tava sÆnur Åd­Óa÷ Óailam apy adh­ta÷ ya÷ svakÃn avan | yaÓ ca Óakram api ghÃtam antarÃpy uddhÆtaæ vyadhita dÆra-deÓata÷ ||JGc_1,18.110|| [indravajrÃ] dh­tvà girim asau naikadhuratÃm Ãgata÷ param | bhavatÃæ jagatÃæ cÃgÃd api sarva-dhurÅïatÃm ||JGc_1,18.111|| [anu«Âubh] [89] tad evaæ kathÃ-prathana-pÆrvakaæ pÆrvavan nija-nija-prayojanÃya k­ta-vrajanÃyÃæ janatÃyÃm anuk­«ïaæ rave÷ samastam astaæ yÃvat k­ta-vihÃrau sÆta-kumÃrau punar api rajanÅ-sabhÃyÃæ sabhÃjitau nanditÃjitau babhÆvatu÷ | [90] tatra prathamata÷ parama-ÓreyasÅæ tat-preyasÅæ prati snigdhakaïÂha uvÃca- svalpÃpi lÅlà bhavadÅyatÃæ gatà vistÃram ÃyÃti tathà bakÅripo÷ | rÃdhe vivektuæ nahi Óakyate yathà prathÅyasÅ kà bata kà tanÅyasÅ? ||JGc_1,18.112|| [upajÃti 12] [91] tÃm apy asmÃkaæ grantha-lÃghavÃya saÇkocayatÃæ kavi«u lÃghavam eva paryavasyati | tathÃpy akuïÂha-buddhyà svayam eva sà bahudhà budhyatÃm | ity uktvà bhrÃtaram Ãha sma, Ãrya kathakÃcÃrya bhÆya÷ ÓrÆyatÃm- paraæ girer eva satraæ hariïà na prakÃÓitam | kintu ÓrÅ-rÃdhikÃdÅnÃm Ãnanendu-rucer api ||JGc_1,18.113|| yadà tu makha-sambhÃra÷ k­«ïena vipulÅk­ta÷ | tadÃlaÇkÃra-sambhÃras tÃbhir apy urarÅk­ta÷ ||JGc_1,18.114|| yadà dÅpÃlir ajvÃli Óikharaæ Óikharaæ prati | sa cÃmÆÓ ca mithas tarhi vyad­ÓyantÃv­ta-sthalÃt ||JGc_1,18.115|| yadà pravartitas tasmin bakahantrà girer maha÷ | prÃvarti ca tadà tÃbhis tad-did­k«Ã-mahÃ-maha÷ ||JGc_1,18.116|| yadà samudità jÃtà mahilà bhÆmi-bh­n makhe | tadà tà mudità jÃtà hari-darÓana-niÓcite÷ ||JGc_1,18.117|| k­«ïe saælÃpam Ãcerur yadà vividha-subhruva÷ | tadÃrha-bodha-sad­Óaæ d­Óaæ tÃÓ ca nyayÆyujan ||JGc_1,18.118|| yadÃdrir janatÃ-d­«Âiæ k­«ÂavÃn prakaÂÅ-bhavan | ÃÓÃdhÃma yayu÷ svairaæ tadÃsÃm ak«i-pak«iïa÷ ||JGc_1,18.119|| yadà go-pÆjanaæ kartum Ãrabdhaæ sarvakais tadà | tÃbhi÷ pratisva-dhenv-arcÃ-praÓnÃspadam akÃri sa÷ ||JGc_1,18.120|| yadà gopÃla-pÆjÃyà maho vyaktam abhÆd bahi÷ | tadà mano-mahas tÃsÃæ vaktre vaktre vyalokyata ||JGc_1,18.121|| gopa-p­«Âhaæ yadà d­«Âaæ kanyÃpÃïyaÇkitaæ puru | tadÃsÃæ pÃïaya÷ k­«ïaæ spra«Âum utkaïÂhitÃæ gatÃ÷ ||JGc_1,18.122|| homa-kÃle yadà k­«ïa÷ prÃviÓad brahma-saæsadi | hutaæ bata tadà tÃbhir mÃnasaæ virahÃnale ||JGc_1,18.123|| gire÷ parikrame yarhi vyavadhÃnaæ yayau hari÷ | tadà tÃæ vyavadhÃm eva girÅyanti sma tat-priyÃ÷ ||JGc_1,18.124|| ya«Âiæ yarhy utk«ipan g­hïan k­«ïaÓ cakrÃma tarhi tÃm | d­«Âvà dÆrÃd a¤janÃsrair bhÃnujà bhÃnujÃyate ||JGc_1,18.125|| yadà yadà mitho rÆpaæ dra«Âum ÃsÅd asambhava÷ | gavÃnudrava-lak«yeïa sa tÃsÃæ madhyam adravat ||JGc_1,18.126|| dhenv-anudravaïa-vyÃjÃt sp­Óan vavrÃja yÃæ hari÷ | cillÅ-vallÅ-tìyamÃnas tayà sa stambham ÅyivÃn ||JGc_1,18.127|| yadà rÃdhÃm anu sp­«Âiæ d­«Âir asya gatà tadà | ayaæ sarvaæ visasmÃra kintu sasmÃra tan-mukham ||JGc_1,18.128|| yadà rÃtrÃv abhÆd vÃsa÷ sarve«Ãm eka-dhÃmani | tac-chabda-mÃtra-tÃt-paryÃ÷ ÓrutitÃæ tarhi tÃ÷ yayu÷ ||JGc_1,18.129|| k­«ïÃyÃs tu yadà k­«ïaÓ cikrŬa srotasi svayam | tadÃmodiny amÆs tasminn akrŬann atidÆrata÷ ||JGc_1,18.130|| bhaginÅnÃæ g­he yarhi bhoktum abhyÃyayau hari÷ | sakhya-lak«yÃt tadà tÃsÃæ sarvÃs tatrÃpy amÆr gatÃ÷ ||JGc_1,18.131|| yathÃ-pÆrvaæ yadà sarve pratisvaæ vÃsam avrajan | tadà kÃrÃ-g­he hanta menire tÃ÷ punar gatim ||JGc_1,18.132|| yadà saævarta-meghÃs te prÃvartanta tadà tu tÃ÷ | akÃmayanta k­«ïÃya sva-svaccha-trÃyamÃïatÃm ||JGc_1,18.133|| yadà suh­dbhiÓ chatrÃdyair lÃlitaæ tam alokayan | svÃÇga-bhetrÅm amÆr v­«Âiæ tadà saudhÅm amaæsata ||JGc_1,18.134|| vichinna-prakharÃsÃra-cchatre tatreha dÅvyati | k­«ïe svairaæ gatà d­«Âiæ menire v­«Âim Ãm­tÅm ||JGc_1,18.135|| abhi k­«ïaæ yadà sarva÷ Óaila-garte' nvavartata | g­ha-prÃpta-nidhÅnÃæ và tadà tÃsÃæ sthitir matà ||JGc_1,18.136|| [anu«Âubh] nime«a-rahitÃs tadà pratinime«am Ãsedire harer mukha-sudhÃ-rasaæ rasanayà d­g-ÃkÃrayà | aho rajani-saptakaæ vraja-cakora-netrÃ÷ kiyat kuta÷ suk­tam udgataæ na iti vism­tÅr avrajan ||JGc_1,18.137|| [p­thvÅ] rÃdhà tatra sukhÃtisÅma-d­Óayà yuktÃpi muktÃvalÅ svacche netra-jale tad-Åk«aïa-bhave ko«ïatvam itthaæ gatà | hà dhig daiva sadaiva nÃsti tava ko' py uccair viveko yata÷ kÃntasyÃniÓa-darÓitasya ca cirÃd adri÷ kare d­Óyate ||JGc_1,18.138|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] yadà giri-varaæ dadhe muraharas tadà locanaæ nijÃrthita-vinÃk­tÃm api diÓaæ sa ninye muhu÷ | kadÃcid iha cet prathÃæ bhajati rÃdhikÃyà mukhaæ tadà phala-mayaæ mama Óramatama÷ prasajjed iti ||JGc_1,18.139|| [p­thvÅ] ayaæ girivaraæ dadhe karuïayeti kÃruïyavÃn samastam abhitarkyate tad iha citta-dhairyaæ bhaja | nirantarita-locana-prabhava-v­«Âi-bhÅtÅbhavad- vapuÓ ca tava rak«itety ak­ta bhÃvam e«Ã tadà ||JGc_1,18.140|| [p­thvÅ] girer gartÃn ni«krÃma-vacanam Ãkarïya dayità murÃres taæ prÃïa-pratimam apahÃyÃpi nirayu÷ | sa evaæ taæ bhÃvaæ bata vis­jatÅtthaæ sa tu paraæ tad ÃsÃæ viÓli«Âer bharam asahamÃno niragamat ||JGc_1,18.141|| [ÓikhariïÅ] kiæ girer vivarato bahir gata÷ kiæ sa và sva-h­dayÃd iti sphuÂam | nÃtiboddhum aÓakan hari-priyÃs tarhi yarhi niragÃd asau priya÷ ||JGc_1,18.142|| [rathoddhatÃ] yad d­gambu vav­«u÷ stana-bhÆbh­d bhÆri-bhÆmi-valaye«u m­gÃk«ya÷ | uddh­ta-prathita-bhÆbh­ti tasmiæs tat kim apy akathayan nija-hÃrdam ||JGc_1,18.143|| [svÃgatÃ] [92] atha samÃpanam Ãha- rÃdhe parito yÃsÅd govardhana-dhÃriïas tadà karuïà | sÃsrÃn nayana-prÃntÃt prÃntÃt tvayy eva sà suviÓrÃntà ||JGc_1,18.144|| [anu«Âubh] [93] tad etad api kathana-Óe«aæ samÃpya pÆrvavad eva sÆta-sutayor gatayo÷ sarve' pi yathÃsvaæ prasthitÃ÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu gotrabhid-garva-khaï¬ana- govardhana-gotra-mÃna-vardhanam nÃmëÂÃdaÓaæ pÆraïam ||18 || ************************************************************* (19) athaikonaviæÓapÆraïam jambha-bhedi-surendratÃ-stambhana- nagendra-dhara-gavendratÃlambhanam [1] atha prabhÃte sabhÃ-tejasà vibhÃtayo÷ sÆta-jÃtayor madhukaïÂha-nÃmà kathayÃmÃsa- [2] tad evaæ tÃd­k-sampadi pratipadi govardhana-samardhanaæ siddham | t­tÅyÃm Ãrabhya navamy-avadhikaæ ramyaæ tad-dhÃraïam addhÃvadhÃryatÃm | [3] atha tÃd­Óa-daÓÃ-ramyÃyÃæ daÓamyÃæ ÓrÅ-vraja-rÃja-samÃjam anu nimantraïayà prÃmÃïi-kamÃïikya-vraja-janÃ÷ sukha-yojanaæ bhojanaæ saæyujya mukha-vÃsanaæ mukha-vÃsam upajyujya vÃrtÃæ vartayÃmÃsu÷ | [4] yatra k«itidhara-dhÃraïa-nidhyÃnÃn nirdhÃrayanta÷ pÆtanÃvadhÃdikam etad avadhikam asambhÃvitaæ sambhÃvitaæ cÃviÓe«atayà tat-karma-viÓe«atayà gaïayÃmÃsu÷ | [5] punaÓ caivam Ãhu÷- vÃvahi÷ parvataæ bÃla÷ sÃsahir na tu cÃcali÷ | bahir eva yathà v­«Âi÷ pÃpatir na tad-antare ||JGc_1,19.1|| [anu«Âubh] [6] tad evaæ parama-prabhÃvatà tÃvad vismaya-jananÅ jananÅtim atikrÃmati | tasyÃm api satyÃmatyÃsakti-maya-sneha-caya-svabhÃvatà mÃd­ÓÃm anyÃd­ÓÃm api tasmin niÓcità vismitim Ãtanoti | [7] tasya ca mÃd­k«u visad­k«u ca yÃsau lak«yate, sà tu parama-vilak«aïatayÃtÅva vailak«yaæ lak«ayati | kiæ ca- pratyekaæ sve tanÆje pravalayati jana÷ svairam evÃnurÃgaæ sarve«Ãæ nas tadÅye sa katham atha kathaæ Óakyate nÃpi moktuæ | sarve«v apy asya so' yaæ sphurati sahabhavas tÃd­g eva vrajeÓa smÃraæ smÃraæ tad etat na katham api manÃg uktiyuktÅ vrajÃma÷ ||JGc_1,19.2|| [sragdharÃ] [8] tad evaæ pravaïatayà Óravaïata÷ ÓrÅmÃn nanda÷ prajÃtÃnanda÷ praïaya-mayatayà sammata-samayatayà ca garga-siddhÃnta-vargam evÃnugadya niravadya-sauh­dyatas te«Ãm amandehodbhava-sandehodyamaæ saæyamanam anai«Åt, ÓrÆyatÃæ me vaco gopo vyetu ÓaÇkà ca vo' rbhake [BhP 10.26.15] ity Ãdinà | ante coktavÃn- yad-avadhi mÃm upadiÓya prÃsthita gargas tad-avadhi jÃnÃmi | ÓiÓur ayam adbhuta-caryÃæ valayati nÃrÃyaïÅ yayà Óaktyà ||JGc_1,19.3|| [gÅti] [9] tad evaæ ÓrÅman-nanda-rÃja-vÃkyatas tad-avakalanÃnanda-bhÃjas taæ yadà samasta-janÃ÷ samasta-janÃnandana-tan-nandana-vÃrtayà nandayanta÷ santi sma, tadà nija-v­ndair v­ndÃrakaiÓ ca vandyamÃnatayà nandyamÃnatayà nandyamÃnatayà ca v­ndÃvana-candra÷ sahasà saha-rÃma÷ samÃjagÃma | [10] samÃjaÓ cÃyaæ samam eva taæ parive«a iva paritaÓ chÃdayÃmÃsa, cakora-vÃra iva tat-kÃntim ÃsvÃdayÃmÃsa, vÃrÃæ nidhir iva cÃtmÃnam ullolatayà sampÃdayÃmÃsa | [11] tad evaæ sthite sarvasminn api svasthatayà cÃvasthite k«aïa-katipaye ca prasthite sarva eva te sÃmÃjikÃ÷ pratisvam amanendirÃd Ãtma-mandirÃd ÃnÅta-prÅta-sitÃsita-praÓasta-vastra-saÇkaraæ sad-alaÇkaraïÃdikaæ taæ ca tad-bhrÃtaraæ tat-pitaraæ ca p­thak p­thag alaÇkÃraæ svÅkÃrayäcakru÷ | [12] yathaivaæ bahir ebhir Ãcaritaæ, tathÃnta÷-pure sa-rÃma-mÃt­kÃæ giridharasya mÃtaram abhi cai«Ãæ mahilÃbhir viracitam iti nirviÓe«am eva tad ubhayatra parvÃsÅt | [13] atha sura-pure sureÓasya v­ttam anuv­tyatÃm | [14] ito gatvà dainyaæ matvà skhalad-ojà vi¬aujÃ÷ k«ayaæ gacchann apy asau k«ayam ­cchann iva sthitavÃn na tu ÓacÅm acÅkamata, na ca nirjara-sadasi nirjagÃma | [15] tad evaæ varïyamÃnam avakarïya vÃcaspatir vÃsto«patim anurahasaæ bhartsayÃmÃsa, yata÷ sa khalu vibudhÃnÃm api vibudha÷ | [16] bhartsanaæ, yathÃ- yasmÃd abhajasi vi«ïuæ ji«ïo tasmÃd anedhitÃse tvam | na vinà candraæ vindati jÅvana-v­ttiæ vanaspati÷ ko' pi ||JGc_1,19.4|| [gÅti] [17] athavà sahasrad­Óam apy aho bhavÃd­Óam abhibhÆya bh­ÓÅ-bhavantÅ tÃd­ÓÅ madÃndhatà nÃsad­ÓÅ, yata÷ sureÓo' si | kintv am­tapatà tava kathaæ mrtapatà jÃtÃ? yatas tyakta-prÃïa-prÃyaïa-kÃya-prÃyata÷ pramÃda÷ so' yam Ãpatita÷ | [18] tathà ca smarati- apasnÃta iva snÃto' py alam asp­Óya eva sa÷ | m­takaæ vapur Ãsajjan ya÷ sadbhyo bhaya-dÃyaka÷ ||JGc_1,19.5|| [anu«Âubh] [19] kiæ ca-v­«Ãhvaya, tava cedam atyavicÃrata eva | tathà hi- yad-ÃlambÃj jana÷ prÃïaæ yasmÃd rak«itum icchati | vaiparÅtyaæ tayo÷ kurvann anunmatto na kathyate ||JGc_1,19.6|| [anu«Âubh] [20] indra uvÃca-avicÃritam evÃcaritam idaæ mayÃ, bhavadbhiÓ ca sÃmprataæ sÃmpratam upadiÓyatÃm | [21] vÃcaspatir uvÃca-Óatamanyo, tÃd­Óa-visad­ÓatÃyÃæ Óatadh­tir eva dh­tim ÃsÃdayitÃ, tasmÃt tad-anusaraïam eva Óaraïam | [22] tad evaæ jambhabhedÅ sakhedÅ-bhavann avadhÃya dhÃtÃram eva gatvà saÇkocam amatvà svÃparÃdham avadhÃrayÃmÃsa | [23] sa tÆvÃca-hanta, vibudhÃdhipenÃpy abudhena bhavatà bhavatà du÷sÃdha-rÃdha÷ so' yaæ mahÃn evÃparÃdha÷ k­ta÷, yaæ khalu sÃdhava÷ sak­d apy avadhÃrayantas tvÃm avadhÅrayanta÷ sÃvadhÃnÃ÷ Órotram apidadhate | tathÃpi s­«Âi-vidhitsÃ-durvidhinà vidhinà mayà tad idam upadiÓyate | pÆrvaæ tan-mahima-jij¤Ãsayà dhÃr«Âyam anu«Âhitam astÅti tan-mÃtra-kilbi«a-vi«ama-vi«ama-vi«aha-mÃnena mayà durmÃïa-mayÃgÃdha-bhavad-aparÃdha-k«amÃpaïÃya k«amatà na labhyate | [24] kintu- gavÃæ kaï¬Æyanaæ kuryÃd go-grÃsaæ go-pradak«iïÃm | nityaæ go«u prasannÃsu gopÃlo' pi prasÅdati || iti gautamÃdi-sammatyà gojÃti«u prÅti-rÅti-parÅtasya tasya k«amÃpaïÃya kÃtaras tvaæ taj-jÃti-mÃtaraæ surabhÅm eva bhajasva, na ced asurata÷ surabhÅ-saÇgatir bhavi«yati | [25] atha sunÃsÅras tv asurabhÅta÷ surabhÅ-lokam ÃsÃdya sadyas tad avadya-carita-pracÃrÃd vimanasam api tÃæ mÃtu÷ svasÃraæ muhu÷ prasÃdya vedhasa÷ savidham evÃninÃya | [26] tataÓ ca vidhÃtedam abhidadhe-ayi, surabhi, surapati-bhÅ-sÃntvanÃrtham asurÃntakasyÃntikaæ gaccha | gatvà ca tvam asya nÆnam evam eva labdha-duÓcyavana-nÃmna÷ parikilbi«a-kÅrtana-bhiyà kila kavi-pari«ad-upek«aïÅya-tan-nÃma-dheyasya k­«ïataÓ cyavanaæ vicyÃvaya | tac ca sva-sampad-upakaïÂha-kuïÂhÅ-k­tÃpara-vaikuïÂha-loka-goloka-mahendratÃ-martya-loke' py asya vyaktÅbhavatÃd iti tad-abhi«eka-sevÃtirekata÷ sambhÃvità iti | [27] atha hari-vÃsara-divase surabhi÷ sura-rÃjam anu v­ndÃvana-bhÆpari-bhuvar-loka-bhÃgam Ãgamya tad-avasaraæ pratÅk«ÃmÃsa | tatra ca dÆrata÷ sura-patiæ surabhir abhihitavatÅ- nÃsau megha÷ paÓya govardhanÃdrir nÃyaæ navyas tasya bhÃga÷ sa k­«ïa÷ | neyaæ vidyul-lola-pÅtÃæÓuka-ÓrÅr naitan mandaæ garjitaæ narmavÃrtà ||JGc_1,19.7|| [ÓÃlinÅ] [28] paÓya paÓya, samyag utpati«ïu÷ pataga-ji«ïur vi«ïu-vÃhana÷ so' yam asmad apy upari-bhÃgam ÃrƬha÷ san vidyud-gƬha-vÃrida-vÃra iva yasya cchÃyÃm icchan kila yatra cchÃyÃæ prasÃrayati | [29] so' yaæ tu- ÓrÅ-govardhana-Óaila-ratna-d­Óadi prak«ipta-ÓubhrÃstare vÃmoru-sthita-ka¤ja-cÃru-caraïe savyaæ karaæ dak«iïe | nyasyann anyam apÆrva-rÆpa-muralÅ-nÃle manÃg atra na÷ smereïÃk«i-taÂena sandadhad aho manye k­pÃæ var«ati ||JGc_1,19.8|| [ÓÃrdÆla] [30] atra cÃyam asman-milanam aÇgÅkurvann eva saÇgina÷ prasaÇgÃntarÃya prasthÃpitavÃn | baladevaÓ ca nÃdya vanam ÃgatavÃn iti cÃsthÅyate | tasmÃd atisvacchatara-cetasam amuæ bhavÃæs tÃvan nibh­tatayà nibh­tam avyagratayà cÃbhyagraæ gatvà daï¬avan natvà prasÃdayitum arhati | yata÷, svayam aparÃdhyati kurute prabhum abhi tan-mÃrjane sahÃyaæ ya÷ | tasyedaæ para-Óakter darÓanam atha naiva dainyasya ||JGc_1,19.9|| [ÃryÃ] yasmin svayam aparÃdhÅ namati rahas taæ sahÃya-nirviïïa÷ | k­payati sà jana-mÃtraæ dainyÃvasthà mahÃjanaæ kim uta? ||JGc_1,19.10|| [gÅti] [31] tataÓ ca paÓcÃd eva viÓe«a-nivedanÃyÃm aham ÃyÃsyÃmi | [32] atha pÃka-ÓÃsanas tad-anuÓÃsanam urarÅk­tya pracchannatayà muralÅ-dhara-samÅpam Ãgatya pratyagraæ caraïa-khara-daï¬ayor daï¬avat papÃta | indro nanÃma ca yathÃÇghri-nakhà murÃrer agryÃm amu«ya mukuÂe maïitÃm avÃpu÷ | cakranda cÃtha sa yathÃmbaka-kairavÃmbu- mÃdhvÅka-vidrava-vidhau vidhutÃm agacchan ||JGc_1,19.11|| [vasantatilakÃ] [33] atha krandati saÇkrandane paÇkaja-locana÷ saÇkocita÷ kirÅÂÃgram agra-hastena sÃgraham udastam Ãcarann uvÃca-[34] bhagavann, evam ayuktaæ mà kÃr«År, Ãr«ÅïÃæ vÃïÅnÃæ tvam eka evÃtirekata÷ parÃyaïam asi | [35] vajrapÃïis tu mÆrdhni prasajjitäjali-pÃïitayà salajjaæ svayaæ svavajra-hata iva maunam evÃsasajja | yata÷- parasya kÃyaæ badhnÃti tejasà vacasà mana÷ | Óakta÷ ÓaktaÓ ca so' yaæ yas tasya bhakta÷ kathaæ na ka÷? ||JGc_1,19.12|| [anu«Âubh] [36] tad evaæ tasya tejasà k­payà ca suparvÃdhipasya vividhà gatir jÃtÃ, yathÃ- anyatra candrati hari÷ Óakre tarhi sma sÆryati | Óakro' pi sÆryaty anyasmin khadyotati harau sma sa÷ ||JGc_1,19.13|| [anu«Âubh] yadà maunaæ sasajjÃsau tadà mÆka ivÃbhavat | yadà tu stotum Ãrabdhas tadÃgÃd vÃvadÆkatÃm ||JGc_1,19.14|| [anu«Âubh] yathÃmÆæ stutavÃn indras tathà vaktuæ na Óakyate | ÓrÅ-vrajendra yata÷ so' yaæ tvatta÷ saÇkucati sphuÂam ||JGc_1,19.15|| [anu«Âubh] [37] avamÃnam anÃlocya kavamÃna÷ sa punar evam a¤jasà tad upasa¤jahÃra- mayedaæ bhagavan go«Âha-nÃÓÃyÃsÃra-vÃyubhi÷ | ce«Âitaæ vihate yaj¤e mÃninà tÅvra-manyunà ||[BhP 10.27.12] iti | [38] ayaæ ca prahasya provÃca- mayà te' kÃri maghavan makha-bhaÇgo' nug­hïatà | [BhP 10.27.28] yan mat-pitrÃdi-sac-chre«ÂhÃn nÃtikrÃmer mama smaran ||JGc_1,19.16|| [anu«Âubh] suraÓ ced vi«ayÃbhoga-garvÃd roceta vÃsava | tadà vipraÓ ca Óobheta Óau«kalaæ-manyatÃ-madÃt ||JGc_1,19.17|| [anu«Âubh] aham unmÆlayi«yÃmi Óakra tvad-vairi-pak«agÃn | kathaæ man manyase bhÅtiæ nÅtim eva pravartaya ||JGc_1,19.18|| [anu«Âubh] [39] atha dÆrata÷ surabhir abhÅtam iva tam abhÅk«ya, huÇkÃrata÷ sva-santÃna-santÃnam ÃkÃrya, kÃrya-vidu«Å sa-t­«ïa-nayanà k­«ïam abhijagÃma | [40] k­«ïaÓ ca svajÃti-rÅtikÃvasthitita evÃvanamantÅm iva tÃm imÃæ sahasà sahasÃm asasambhramam a¤jali-sa¤jita-kara÷ sa¤jagÃda-mÃtà kathaæ samÃyÃtÃ? [41] tataÓ cÃÓi«a÷ si«ÃsantÅ tÃ÷ sambhramÃd anudbhÃvya surabhy uvÃca- ete mad-anvayà dhanyà gotvaæ tvÃæ sevituæ gatÃ÷ | ahaæ tu ned­k-puïyà yad gocaratvaæ ca nÃgatà ||JGc_1,19.19|| [anu«Âubh] athavÃ- daitya-ghÃtÅ bhavÃn nityaæ sarva-lokaika-pÃlaka÷ | vayaæ ca loka-madhye smas tvan-nÃthÃ÷ svata eva tat ||JGc_1,19.20|| [anu«Âubh] [42] tatas tad idaæ ki¤cit prÃrthaye- go-sÆktaæ bhëate gÃva÷ padaæ sarva-suparvaïÃm | tad brahmÃdau suparvatvam avan vinda gavendratÃm ||JGc_1,19.21|| [anu«Âubh] tavedaæ kiyad aiÓvaryaæ yad brahmÃvadhi-pÃlanaæ | vaikuïÂha-kuïÂhatÃ-kÃri yasya goloka-vaibhavam ||JGc_1,19.22|| [anu«Âubh] sarvasya pÃlakÃt kvÃpi khaï¬a-pÃlanam i«yate | jagat-prakÃÓakÃd bhÃnor nija-dhÃma-prakÃÓavat ||JGc_1,19.23|| [anu«Âubh] nÃsmÃkaæ kevalam idaæ mataæ kintu vidher api | yad bhaved asya cendrasya durbuddhe÷ Óuddhi-bhÃvanam ||JGc_1,19.24|| [anu«Âubh] tvat-k­pÃyÃ÷ paraæ sthÃnaæ vayam ity e«a vÃsava÷ | ÃÓiÓriye yad asmÃæs tad dvÃra-mÃtrÃya kalpate ||JGc_1,19.25|| [anu«Âubh] yasmÃn m­gyati tÃm eva mad-vidhÃd bhavata÷ k­pÃm | kÆpÃd iva rasÃnta÷-sthÃæ tar«Å ghana-rasa-sthitim ||JGc_1,19.26|| [anu«Âubh] tad eva deva paÓyendra÷ paÓyaæs tava pada-dvayam | sÆcayaty abhi«ekaæ te netra-dhÃrÃ-sahasrata÷ ||JGc_1,19.27|| [anu«Âubh] [43] atha tatra sacita-saÇkocanena vilocanena gocaritÃnumate÷ ÓrÅ-gokula-pate÷ prasÃdam ÃsÃdayantÅ surar«i-sura-mÃt­-surapati-suratatibhir upasura-prabh­tibhiÓ ca sÃkaæ surabhÅ sarabhasam asura-mardanaæ puraskartuæ pura÷-saratÃm avÃpa | [44] te hi druhiïena tÃv anu samanuj¤Ãtà drutam eva vidrutya nihnutya ca rÃjÅva-locanaæ rÃjÅyanta÷ parita÷ sthità babhÆvu÷, yatra rudra-druhiïÃv api te«Ãm agresaratÃm avÃpatu÷ | [45] tataÓ ca surabhir abhihitavatÅ-ÓrÅmad-vrajendra-kula-candra! bhavad-bhavadÅya-svÅya-caraïÃnÃm anucaraïatas tÃvad atratyÃni tÅrthÃni sÃrthakÃny eva jÃtÃni | dhenavaÓ ca yu«mad-vihita-dugdha-dhayanÃd dhanyatÃm adhu÷ | [46] tataÓ ca svarga-sthita-tÅrtha-varasya gaÇgÃ-nirjharasya tathÃtmÅyasyÃpy Ædho-bharasya tvad-ÃrÃdhanayà vyarthatÃvadhÃya paya÷ samÃhartuæ bhavantaæ vidhim arthayÃmahe | athavÃ, yathÃdiÓyate tathÃvaÓyaæ prathayÃma÷ | [47] k­«ïa÷ sa-smitam uvÃca-yathe«Âham anu«ÂhÅyatÃm | [48] athÃbhravÃhana-bhrÆ-bhramaïata÷ sa-sambhramam abhra-mÃtaÇga÷ sva÷-saÇgata-gaÇgÃta÷ samuddaï¬ita-Óuï¬Ã-daï¬enÃmbha÷-sambh­tÃn nidhi-kumbhÃn nirvilambam eva muhur api lambhayÃmÃsa | surabhir api surabhi-payasà sura-pati-sarasÅm upagiriæ vibharäcakÃra | tataÓ ca- vÃdya-sp­g-gÅta-n­tyair upasura-sadasÃæ stotra-mantrair ­«ÅïÃæ har«ÃndolÃtikolÃhala-jaya-ninadair brahma-rudrÃdikÃnÃm | utsarpad-bhaktir indra÷ saha harid-adhipais tad-gaïaiÓ cÃbhya«i¤cat k­«ïaæ yenaiva sarve' py ahaha sukha-sudhÃsikta-rÆpà babhÆvu÷ ||JGc_1,19.28|| [sragdharÃ] aditir mÃt­-k­tyÃni svas­-k­tyÃni pÃrvatÅ | garutmÃn bh­tya-k­tyÃni cÃh­tyÃtra mudaæ yayau ||JGc_1,19.29|| [anu«Âubh] [49] tad evaæ yadà nirïiktatayà devagaïas tam asikta, tadÃ- kÅrtir yÃtà digantaæ parimala-valanÃpy abhramÅd bhÆmi-golaæ maÇgalya-dhvÃna-dhÃrà dig-anuga-kariïÃæ prÃviÓat karïa-gartam | itthaæ sarvatra har«a-prasara-bhara-vara-prÃv­«Ã prÃïi-jÃte÷ ÓÃte jÃte' pi kaæsa÷ saraÂa-paÂala-rÃÂ-ce«Âayà ve«Âyate sma ||JGc_1,19.30|| [sragdharÃ] [50] tad evaæ sa vrajendra-nandana÷ sarva-dig-gatÃn yadà digye, tadà tu--- yÃvad vi«ïupadaæ vibhÃti parama-vyomÃdi tÃvaty api ÓrÅ-goloka-padaæ praÓastim ayate lak«mÅ-parÃrdhÃspadam | tatrÃpÅndratayà vibhÃsi nitarÃæ govinda-nÃmnà yathà tena tvaæ jagad aÇga tadvad avatÃd ity ucire te samam ||JGc_1,19.31|| [ÓÃrdÆla] ÃkÃÓa-kusumai÷ sÃrdham ÃkÃÓa-vacanaæ tadà | govinda iti yad vittaæ tata÷ kim iva sÃdbhutam? ||JGc_1,19.32|| [anu«Âubh] indraÓ chatraæ vivasvÃn bahu-vidha-madhurÃlaÇk­tÅnÃæ kadambaæ brahmà lÅlÃbjam ÅÓa÷ svaracita-muralÅæ mÃdhavÃya vyatÃnÅt | anyaæ ca svasvam arthaæ tridaÓa-pati-tatir yat puna÷ sarvam e«Ãæ pÆrvaæ cÃpÆrvam ÃsÅd abhavad atha tad-aÇgÃv­tÅjyÃsu pÆjyam ||JGc_1,19.33|| [sragdharÃ] [51] tad evaæ sthite- rÃjad-rÃjÃsanam upari-gacchatra-citraæ suramya- bhrÃmyad-vÃlavya-jana-yugalaæ prasphurad-divya-veÓam | k­«ïaæ d­«Âvà sura-pariv­taæ stabdha-netrÃïi dÆrÃc citrÃïÅva k«aïa-katipayaæ tatra mitrÃïi tasthu÷ ||JGc_1,19.34|| [mandÃkrÃntÃ] [52] tataÓ ca k­payà snapita-nayanÃravindena govindena k­tam Ãnandanam anu phullatayà pÆrvata÷ puru«u mahendrÃdi-deva-guru«u chatrÃdikaæ taru«u sandhÃya, nija-hita-nibandhÃya tat-pada-dvandvam eva vandaæ vandam amanda-bëpa-nisyandaæ nijÃm avaj¤ÃspadatÃæ vij¤Ãpya tam anuj¤Ãpya dÆraæ vindamÃne«u labdha-vigata-nindamÃne«u v­ndÃrake«u, sakhi-sandoha÷ Óandoham anuvindan mandaæ mandam ÃsasÃda | ÃsÃdya ca- adrÃk«Åd amahÅd avocad alagÅd Ãjighrad apy acyutaæ chatrÃdyaæ ca cacÃya mitrapaÂalÅ papraccha bhÆyaÓ ca tam | so' pi vyÃjam ihÃcacÃra bahudhà sà na pratÅyÃya taæ kintu prÅtibharaæ mitha÷ pravalayaæ hÃsas tad Ãvardhata ||JGc_1,19.35|| [ÓÃrdÆla] tataÓ ca- iha sthitai÷ p­thag aparais tu bhÆ«aïair vibhu÷ parasparam api tÃm abhÆ«ayat | amÅ tadà sa-kanaka-daï¬a-cÃmarai÷ paricchedai÷ svayam api taæ si«evire ||JGc_1,19.36|| [rucirÃ] [53] tasminn atha rÃjany ati sakhi-v­nde- d­«Âvà devatatir vidÆrataratas taæ sevyamÃnaæ suh­d- vargais tad-guïa-rÆpa-ÓÅla-tulitai÷ sva-pratta-tat-tac-chriyà | tÃn svaj¤Ãna-vilÃsa-sa¤cita-phalaæ mene tathà tÃm api sva-premÃrjita-karma-sampadam amaæstÃnyan na mÃnyaæ tata÷ ||JGc_1,19.37|| [ÓÃrdÆla] [54] tad evam Ãrabdhe' pi gamane stabdhe sati satÅpati-prabh­tayas tasminn abhi«eka-prabhavaæ prabhÃvÃntaraæ paÓyanta÷ parasparaæ sÃdbhÆtam idam udbhÃvayÃmÃsu÷, yathÃ- k­«ïÃrcÃraci daivatai÷ sukham ayur lokÃÓ ca gÃvas tathà p­thvÅæ dugdha-bh­tÃæ vyadhur bahu-vidhÃn nadyo rasÃn susruvu÷ | v­k«Ã madhv adhur uddadhuÓ ca girayo ratnÃni nirvairatÃæ jÅvÃ÷ prÃpur aho mahaty apaciti÷ pu«yaty akartÌn api ||JGc_1,19.38|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] kiæ ca- indra÷ krÆra-caritram ÃcaritavÃn yat tena cintÃgame cittaæ kampam iyarti ced giri kathaæ cittena tad vyajyatÃm | k­«ïas tatra ca yÃæ k­pÃæ bata tayà cittaæ dravÅ-bhÆtatÃm ÃyÃti svayam eva ced giri kathaæ cittena sà vyajyatÃm? ||JGc_1,19.39|| [ÓÃrdÆla] [55] atha caramÃcalaæ cucumbi«ati bhÃnu-bimbe vilamba÷ saæv­tta ity avilambam eva go-nikuramba-saævalanayà sakhibhi÷ samaæ vrajaæ vrajan vraja-rÃja-janmà san-mÃnayadbhir nirjara-vrajair upary atula-pu«pa-var«air upacarya vrajadbhir anuvavraje, yathÃ- divyÃtapatra-sita-cÃmara-Óasta-hastai÷ saæsevyamÃna-savidha÷ sakhibhi÷ pragÅta÷ | pu«pa-vrajena vividhair vibudhaiÓ ca sikta÷ ÓrÅ-p­kta-kÃntir ajita÷ sadanaæ sasÃda ||JGc_1,19.40|| [vasantatilakÃ] niÓamitam akaron niÓÃmitaæ ca dyujani-vibhÆ«aïa-bhÆ«aïÃÇgam etam | vraja-n­pati-mukha-vraja÷ samantÃd ajani ca sÃttvika-rÃjirÃji-mÆrti÷ ||JGc_1,19.41|| [pu«pitÃgrÃ] [56] yat tu niÓamya ramyacetà rÃma÷ sÃnukroÓaæ kroÓamÃtram upavrajya nijÃvarajavijayaæ paÓyan sukha-vaÓyamanÃs tam ÃliÇgya mÆrdhÃnam ÃÓiÇghya k«aïa-katipayam upaviÓya, vacana-cÃturÅbhis tat-prasaÇgaæ saÇgatavÃn | tataÓ ca nijÃnujena pÆrvam eva svak­te nirdiÓya rak«itair divye«v api divyatÃ-lak«itair analpair Ãkalpai÷ so' yam agraja÷ sva-kareïa virÃjayÃmÃsa | tataÓ ca svÃnujaæ guru-janÃnÃm agratas tÃd­Óatayà prayÃtuæ saÇkocam arocayan so' yam agraja÷ Óanai÷ sanair anai«Åt | [57] atha tasmin dine tu go-sandoha-doha-nibandhanaæ tad-anubandhi-janÃn sandhÃya svayaæ tu tat-tad-udantÃnusandhÃnÃya dhenu-sannidhÃna eva sÃnandaæ nanda-rÃja÷ sannidhÃya, vandamÃnaæ sa-rÃma-sakhi-v­ndaæ govindaæ purastÃd vidhÃya samam eva bandhubhi÷ samam Ãsanam Ãsajjann ÃsÃmÃsa | [58] tatra cÃnantaram ÃcaritÃgatibhi÷ samyag urÅk­ta-ÓrÅ-rÃmÃnujÃnumatibhi÷ sÆn­ta-vÃdibhi÷ ÓrÅdÃmÃdibhi÷ sa-samÃjÃya vraja-rÃjÃya divyac-chatrÃdy-arcÃmatrÃdi«u samarpite«u santarpite«u ca sarve«u tad apracchannam eva sa papraccha-kathyatÃæ tathyaæ kim idaæ v­ttaæ v­ttam? iti | [59] ÓrÅdÃmà prÃha-vayam api go-saÇkalanÃya kalita-bhÆri-dÆratayà ciraæ viramya sthità na samyag avagamyaæ tad ÃcarÃma, kintu sÃmagrÅyam eva nija-samyag-rÅtim Ãvedayati iti | [60] tato namratÃæ vindati ÓrÅ-govinde parasparam avadhÃya sÃdhu, ÓrÅdÃman, sÃdhv idam uktam ity abhidhÃya sarva evÃnarvÃcÅna-gopÃÓ citra-pratik­taya iva dvitra-k«aïaæ nirnime«atÃm avÃpu÷ | [61] madhumaÇgalas tÆccai÷ sahÃsam Ãha sma-ÓrÅman vrajarÃja ! ÓrÆyatÃm- gaur ekà giram Ãtanod atha pumÃn anya÷ sahasrek«aïo' naæsÅt ko' pi karÅ sita÷ svar-udakÃny Ãh­tya ÓaÓvad dadau | kaucit pa¤ca-caturmukhÃÇga-valitau stotra-prathÃæ cakratus te cÃnye ca mahÃmahena si«icur gopeÓa putraæ tava ||JGc_1,19.42|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] [62] atha svayaæ cÃtra sarvataÓ citraæ mÃÇgalikaæ karma nirmÃtuæ yuktam iti vicÃrya citrÃyamÃne k­«ïa-prÃïe sasamÃje vrajarÃje vi«ïu-pada-cari«ïu-vÃïÅyam ÃvirbabhÆva- yathÃbhya«i¤cÃma vayaæ vrajeÓita÷ saæsajya govindatayà sutaæ tava | samaæ samastai÷ k­ta-maÇgalaæ tathà taæ yauvarÃjyena javÃd virÃjaya ||JGc_1,19.43|| [upajÃti 12] [63] atha tad etad am­ta-var«a-dhar«ità vraja-var«ÅyÃæsa÷ parasparaæ vicÃrya kÃrya-mÃïa-maÇgalya-tauryatrika-vÃdanÃpaurvÃparyata÷ svasti-vÃcanÃdikam ÃcÃrya-dvÃrà samÃcÃrya, pratisvam api vividha-vidhÃna-dÃna-pÆrvakaæ parva pÆrayitvà pÆra-rÃjatayà taæ sabhÃjayÃmÃsu÷ | ÃgamyÃtha Óataæ Óataæ vraja-mahendrÃïÅ-pradhÃnÃÇganÃ÷ pratyekaæ maïi-dÅpa-santati-karà maÇgala-kolÃhalÃ÷ | nÅrÃjyÃbhisabhÃjya ratna-nikarair nirma¤chya gehaæ prati snehaæ mÆrtam ivÃtiyatna-valità govindam Ãninyire ||JGc_1,19.44|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] Åd­Óas te vrajÃdhÅÓa suta÷ sÆta-mukhotsava÷ | yo gavendratayà gÃæ ca gÃæ ca gÃæ ca sukhÃkarot ||JGc_1,19.45|| [anu«Âubh] subhagambhavi«ïu jÃtaæ jagad api k­«ïÃbhi«ekata÷ paÓcÃt | andhambhÃvukam ÃsÅd bhÃvuka-ÓÆnyaæ kulaæ tu danujÃnÃm ||JGc_1,19.46|| [gÅti] [64] tad evaæ divÃ-kathÃyÃæ v­ttÃyÃæ naktam api sà pÆrvavad v­ttà | yathà madhukaïÂha uvÃca- bhaved analpaæ kutrÃpi svalpaæ kutrÃpi po«akam | yathÃnna-vya¤janaæ loke yathà rasa-rasÃyanam ||JGc_1,19.47|| [anu«Âubh] [65] tasmÃt saÇk«iptam apy etad vistaravad eva mantavyam | [66] tathà hi-tasmin mahasi nÅrandhraæ purandhrÅbhi÷ samam ÃsÃm api samÃganaæ v­ttaæ, yatropakaïÂha-gatÃnÃm apy amÆ«Ãæ vastrÃvaguïÂhitÃni netrÃïy atÅvotkaïÂhitÃni jÃtÃni | [67] tasmiæÓ ca tasya vivÃha-samatÃvahe mahÃ-mahe manasÅdam asÅmam Ãbhir vibhÃvitam- keyaæ jagaty ahaha rÃjati gopa-kanyà dhanyà yayà tu karapŬanam asya gantÃ? | hà yogyatÃm api vidhÃya vidhi÷ samastÃm astaæ ninÃya bata nas tam amÆæ dhig astu ||JGc_1,19.48|| [vasantatilakÃ] [68] bhavatu, tad api kintv idam atÅvÃnyÃyyam- kulÅnà rÆpiïya÷ parama-guïa-ÓÅlÃ÷ praïayitÃ- bh­d-utkaïÂhÃkaïÂhÃgata-tulita-jÅvà bata vayam | na tÃvad vaæÓÅ tat-tad-anuguïatÃm a¤cati ja¬Ã tathÃpy e«Ã hà dhik kalita-hari-saÇgà na tu vayam ||JGc_1,19.49|| [ÓikhariïÅ] [69] kevaleyaæ varÃkÅ kevala-mukha-cÆ«aïa-sukhÃ, yata÷- ÃliÇgya kaïÂham urasi pratipadya kÃntiæ mÃle kaÂaæ prakaÂam eva sadà dadhÃsi | na ÓrÅ-harir na bhavatÅ tu và jano' yaæ saÇkoca-leÓam ayate tvam ato' si dhanyà ||JGc_1,19.50|| [vasantatilakÃ] [70] tad evaæ manasi vadantÅ«u- pÆrïÃæ d­«Âiæ vidhi-vaÓatayà kÃcid äcÅn murÃrer ardhaæ kÃcid vraja-jana-gatà kÃcid asyÃs tribhÃgam | kÃcit ki¤cin na ca tad akhilaæ tulyatÃm eva dadhre sarvÃsÃæ yan manasi caklpe hanta tÃpÃya tadvat ||JGc_1,19.51|| [mandÃkrÃntÃ] [71] atha tasyÃm eva niÓÃyÃæ candraÓÃlikÃyÃæ k­ta-Óayanena ka¤ja-nayanena tÃsÃm aparÃhnetanÃpÃÇga-sÃÇga-Óara-nikara-saÇga-labdha-bhaÇge h­di samutthita-vyathatayà jÃta-niÓÅtha-jÃgaratÃyÃm aviratÃyÃæ tÃsu nijÃnirv­tiæ viv­tÅkartuæ tÃm iva ca tartuæ purahara-k­ta-vitara-nava-muralÅkala÷ khuralÅbhi÷ kalayÃmÃse | tadà kedÃra-rÃgas tu prÃpa kedÃratÃæ niÓi | gopÅbhir vÃsanÃ-bÅjam uptaæ yatrÃÇkurÃyitam ||JGc_1,19.52|| [anu«Âubh] tatra ca- tÆkÃra÷ khalu mÃthure«u paritas tvaÇkÃra-bhëà matà so' yaæ vaiïava-gÃnata÷ pratipadaæ prÃya÷ parÃm­Óyate | pratyekaæ yugapat priyÃæ niÓamayan k­«ïo yadà taæ jagau matvà svaæ prati tat pratisvam api tÃ÷ sarvà vimÆrcchÃæ yayu÷ ||JGc_1,19.53|| [ÓÃrdÆla] kiæ ca- Ãnu«aÇgikatayÃpi sagÃnÃd Ãsv adhÃd yad avidus tad amÆÓ ca | uddideÓa puru yÃæ bata sà tu svaæ ca samprati viveda na rÃdhà ||JGc_1,19.54|| [svÃgatÃ] [72] tad evam alpa-samayam ayam api kalpa-cayam ayam iva kalpayitvà kathaka÷ samÃpayan kathanaæ ÓlathayÃmÃsa- so' yaæ te ramaïo rÃdhe labdha÷ k­cchreïa yas tvayà | tvad-vinÃ-bhÃvata÷ saukhyaæ yaÓ ca kutrÃpi nÃptavÃn ||JGc_1,19.55|| [anu«Âubh] [73] tad evaæ saÇk«epenÃpi kathite prathite muhÆrta-dvayaæ muhÆrtavad eva tÃÓ ca te ca tu«ïÅmbhÃvam Ãsedu÷, punaÓ ca yathÃyatham ÃvÃsaæ samÃsedu÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu jambha-bhedi-surendratÃ-stambhana-nagendra-dhara- gavendratÃlambhanaæ nÃma ekonaviæÓaæ pÆraïam ||19|| ************************************************************* (20) atha viæÓaæ pÆraïam varuïa-lokÃloka-camatkÃra-tiraskÃraka-golokÃvalokanam [1] atha prabhÃta-kathÃyÃæ snigdhakaïÂha uvÃca-tad evam ekÃdaÓÅ-kathà kathità | tÃæ ca tithim aÓithilitayà prathita-manorathÃæ pratÅtya nityavad eva vraja-deva÷ samyag ullÃsam upovÃsa | [2] kintu pÃraïa-kÃraïam avaÓÅrïam eva dvÃdaÓÅm avaÓi«ÂÃm avadhÃya bahv-avaÓi«ÂÃyÃm api rajanyÃæ viÓi«Âa-vidhi-balata÷ snÃnÃdi-kalanÃya kalindÅæ pravi«ÂavÃn | praviÓya ca yathÃ-yatham atrasnu÷ sasnau | snÃtvà cÃntar eva vÃriïa÷ ÓrÅ-nÃrÃyaïam ekÃyanatayà sÃgama-ni«Âham upati«ÂhamÃna÷ su«Âhu dhyÃtum ÃrabdhavÃn | tatra cÃyaæ janmata eva tan-mayatayà san-matir ÃsÅt | tÃd­Óa-nandana-lÃbhÃnandatas tu tatrÃpy atiÓayaæ vindati sma | tataÓ ca tad-vidha-dhyÃnÃvadhÃnata÷ samÃdhim anavadhim Ãpannavantaæ taæ sarvata÷ pracaranta÷ pracetasaÓ carÃ÷ sahasà samÃsadya sadya÷ svÅya-svÃmi-nivÃsaæ praty eva pravÃsayÃmÃsu÷ | e«a nivÃsa-viÓe«aÓ ca tasya jala-stambha-vidyÃlambhitÃra-bhavÃn svata eva bhÃsvÃn bhÃsvat-kanyÃ-hrada-stha-vivarasyÃdha÷-pradeÓe sadeÓa eva rasÃ-vivara-deÓe niveÓam ÃsÅdati | na ca k­«ïa-prabhÃvatà vidita-mahitÃnubhÃvasya tasya tathÃnayanaæ nayavatÃæ na sambhÃvanÅyam | sa hi nirantaram idaæ cintayati-yad asya mad-bhÃgya-jÃtata÷ sa¤jÃtasya sutasya yathottara-prathamÃna-mÃnatayà parama-prema-har«adam utkar«aæ ÓaÓvad eva paÓyÃma iti | tatas tad evÃsak­d eva yogam Ãpayituæ tal-lÅlÃyÃm upayoga-mÃyÃtÃyà yogamÃyÃyà eva samayÃs ta ete pÆtanÃ-gamanÃdivat | [3] atha tathÃveÓinam eva vrajeÓÃnaæ yadà pÃÓina÷ puratas tad-ÃdeÓÃbhiniveÓinas te sa¤cÃritavantas, tadà tad-ÃkÃrata eva taæ nirdhÃrayan punaÓ ca nÃrÃyaïa-dhÃraïÃvantam avadhÃrayann ayam atidarÃdarÃbhyÃæ k­ta-divya-vastrÃdi-praÓastitayà varaÓayyÃm evÃdhiÓÃyayÃmÃsa | [4] svayaæ ca pit­-haraïÃsahi«ïu-k­«ïÃgamanam anantaram eva manvÃna÷ sudÆra-d­«Âi-hetuæ pÆr-dvÃram adhiti«Âhann Ærdhvam eva ti«Âhati sma | [5] athÃtratyaæ v­ttam anuv­ttyatÃm | [6] yadà khalu k­«ïasya tÃta÷ k­«ïÃ-pÃthasi tan-nÃthavattÃ-mÃtra-dhanÃnÃæ janÃnÃm ad­ÓyatÃm avÃpa, tadà diÓi diÓi kÃndiÓÅkÃs te jalam avagÃhya tad-aprÃptitas tad-bÃhyaæ pradeÓam ÃgatÃ÷ | Ãgamya ca vikroÓanta eva vrajam abhigacchanta÷, k­«ïa-rÃmÃgraïyas tÃn vraja-grÃmaïya÷ kalitÃsukhÃn svÃbhimukhÃn eva lebhire | [7] tatra ca v­tte Óruta-mÃtre parama-du÷kha-pÃtre sarvata÷ k­ta-mano-virÃmau k­«ïa-rÃmau vikramya sarvam atikramya, paramotkaïÂhita-matyà jhaÂiti-gatyà p­thivÅm api ghaÂÂayantau, tam eva ghaÂÂam ÃÂatu÷ | tatra ca k­«ïa÷ samagra-vyagram agrajam ÃliÇgan riÇgad-asram evedam aÓrÃvayat-bhrÃtar, mÃtaram akÃtaratayÃbhirak«ya sarva eva rak«aïÅyÃ÷, yÃvad ahaæ pitaram ÃnÅya sukha-vitaraæ karavÃïi | mÃtary atrÃgatÃyÃæ tu na katha¤cid api paryÃptiæ paryÃpayituæ Óak«yÃmÅti | [8] tad evaæ k­ta-saævÃda-mÃtra÷ pitaram Ãnetuæ nirmita-yÃtra÷ saæhanana-b­æhita-siæha-lajja÷ saæhita-parikara-sajja÷ pÃtÃla-vivara-dvÃra-pÃtraæ sarit-pÃtram anu mamajja | [9] anantaraæ ca, vrajeÓvarÅ-pradhÃnÃ÷ sarva eva tatra caraïa-mÃtram ÃdadhÃnà rÃmam ekam avadhÃnÃ÷ k­«ïam anusandadhÃnÃ÷ papracchu÷-kva nu yÃtas tavÃnujÃta÷? iti | [10] sa tu tÃæ vrajendrasud­Óaæ visad­Óad­Óaæ parÃm­Óann uvÃca-mÃtar, na kÃtaratÃm ÃyÃhi | sa tu sampraty eva janakam ÃdÃya svajanasukhaæ janayi-«yati iti | [11] atha svamÃtaram uvÃca-hanta, tvam api kathaæ mÃæ hantÃsi? mayi viÓvÃsata÷ ÓvÃsamÃtraviÓi«ÂÃm etÃæ pÃhi | [12] tataÓ ca sarva evÃnarväca÷ kÃliyadamanaprakramatas tadvacanam aklamapramam eva manvÃnÃs tÃæ viÓramayÃmÃsu÷ | kintu, kiæ svapna÷ kim u jÃgara÷? kim athavà mÆrcchà kim unmÃditÃ? vety etat paricetum Ãpur asak­d-buddhiæ na tasmin janÃ÷ | kintÆtkaïÂhitatÃvaguïÂhita-h­dÃæ te«Ãm abhÆd vÃg iyaæ hà hà ÓrÅ-vrajarÃja hà bata hahà ÓrÅ-k­«ïa kutrÃsi bho÷? ||JGc_1,20.1|| [ÓÃrdÆla] janÅ-catu«Âaya-dh­tà plu«Âa-città vrajeÓvarÅ | ÓvÃsÃstitÃ-tarka-pÃtraæ hà hà mÃtraæ jagÃda sà ||JGc_1,20.2|| [anu«Âubh] [13] atha tuÇgÃcala-jala-cita-suraÇgÃ-praveÓata÷ praceta÷-sadana-gatasya tasya vraja-lak«mÅ-dayitasya caritam anupacaritam avadhÃryatÃm | [14] yada tu te yÃdasÃmpati-bhavanaæ javata÷ ÓrÅ-vraja-rÃjam abhÃjayaæs tadà sa ca tatra sacate sma | yathà ca, snigdha-ÓyÃma-rucy api krud-aruïa-dyotÃd ad­Óyaæ vapur dhvÃnta-dhvÃæsy api tÅvratÃ-ÓavalanÃd d­g-rodhanaæ d­g-dvayam | kaumalyÃdi-guïÃpi ro«a-rabhasÃd ugrà tathà tasya gÅ÷ kalpÃntÃbhra-ta¬id-dhvani-bhrama-dharÃn vismÃpayante sma tÃn ||JGc_1,20.3||[ÓÃrdÆlavikrŬita] [15] tataÓ ca-bilaæ valamÃna÷ sa khalu jambuka÷ kva nu vartate? iti jalpa-kalanayà tasminn avaj¤Ã-vardhanasya ÓrÅman-nanda-kula-samardhanasya bh­Óam ardidhi«ati d­Óam ardidi«ati ca tejasi bahula-kolÃhala-pravÃham avalambamÃna÷ sva-gala-valayita-celatayà k«mÃmelita-bhÃla÷ sarva-jala-pÃla÷ ÓaÇkita-kali÷ kalitäjalir vidÆra-bhÆ-gata evÃkhaï¬a-daï¬avat praïanÃma | [16] tasya ced­ÓÃt kharva-garvatÃvalokanÃt sarva eva tan-nÃthÃs tathà prathäcakru÷ | [17] tataÓ ca taruïÃruïa-kamala-locana÷ sarva-rocana÷ karuïayà pura÷-saratÃm ÃsÃdya sadyas taæ varuïaæ papraccha-te tu kutra parama-dharmÃcaraïà madÅya-pit­-caraïÃ÷? iti | [18] varuïas tu galita-dhairya-sa¤jana÷ säjalitayà sÃntvaæ vaco vyÃna¤ja-puru«ottama! yatra khalu tatra-bhavÃæs, tatra param asÃv asama÷ parama-mahÃn sambhavati, nÃnyatra | kintu te«Ãm e«Ãæ kiÇkarÃïÃæ kiæ karavÃïi ÓÃsanam ÃtmanaÓ ceti tad anuÓÃsanam ÃÓÃse | [19] k­«ïa÷ sa-ÓÃnta-svÃntam Ãha-varÃkÃïÃm e«Ãæ daï¬a÷ kevalaæ daï¬ayituæ pauru«aæ khaï¬ayati | avilamba-sparÓam eva tu darÓayatÃt tÃta-caraïa-sarojÃtam | [20] atha yathÃdiÓanti dÅrïa-dÅnÃdÅnavÃs tatra-bhavanta÷ iti | [21] vÃri-rÃja÷ ÓrÅ-vraja-rÃja-virÃjamÃna-sadana-paryantaæ panthÃnaæ tac-caraïa-mÆlata÷ parama-dukÆlÃnukÆlaæ cakÃra, tatra ninÃya ca gopa-kula-nÃyaka-kula-nÃyakam | uvÃca ca-govinda nÅyatÃm e«a pità te pit­-vatsala [BhP 10.28.9] iti | [22] idam ahaæ jÃnÃmy eva, tat katham anyathà carÃmi? kathaæ và parÃd asya parÃbhava÷ syÃt? iti bhÃva÷ | [23] tad evaæ varuïasya pÃÓÃd yad bhaya-pÃtrÃyamÃïatvam, tasmÃd api sva-prabhÃveïa mocakasya tasya- upalabhya ca saurabhyam alabhyasya sutasya sa÷ | abhyÃyayau bahir-v­ttiæ sabhyÃnÃæ vismayaæ vahan ||JGc_1,20.4|| [anu«Âubh] unmÅlayÃmÃsa vilocane sa ÓrÅman mukhaæ tasya ca sandadarÓa | sandarÓanÃd eva babhÆva sÃsra÷ svapnÃyitaæ cÃsrav­ter amaæsta ||JGc_1,20.5|| [indravajrÃ] [24] k­«ïas tu tac-caraïa-yugala-tala-sparÓa-pÆrvakaæ tam ÃliÇgan unnamitavÃn-tÃta, so' ham Ãgato' smi, ity adhigatavÃæÓ ca | 25] tatra dvayor api samagra-vyagratÃm Ãgacchator atha haris tu parita÷ parÅta-para-parÅvÃra-parÅhÃsa-ÓaÇkayà saÇkucita-cittas tatra cÃtmani ca bëpÃdi-vikÃra-vyatiriktÃkÃratÃm ÃsÃdayituæ vyÃjahÃra-tÃta, parita÷ samavadhÅyatÃm | [26] atha vraja-sÆtrÃmà parita÷ samÅk«ya ca kutrÃvÃm Ãgatau? iti sa-vailak«yaæ putrÃnanam Åk«ate sma | [27] sa covÃca-tÃta, mà tanyatÃm anyathÃ-bhÃva÷ | yathÃvrajanam eva sva-vrajaæ vraji«yÃva÷ | tata÷ purataÓ caraïa-kamalam avadhÅyamÃnam ÃdhÅyatÃm | [28] tatra tu tathà kurvati vyÃkulatÃkula-kÃku-pÆrvaæ varuïa uvÃca- k­pÃlus tvam aho k­«ïa dvayor ekataraæ kuru | daï¬aæ vÃtha prasÃdaæ và nÃparÃdhaæ tu Óe«aya ||JGc_1,20.6|| [anu«Âubh] [29] tad evaæ k­ta-yÃtratayà sthitayor api k«aïa-mÃtram avasthitayos tayor mahopacÃrÃæÓ caraïÃgrata÷ samarpitÃn Ãcaran praïÃmam ÃcacÃra, cacÃla ca sa tÃbhyÃæ saha yÃvad-vivarÃbhyÃsam | Ãgamya ca tad-abhyÃsaæ tad-vartma-bhÃga-sthita-nÅraæ vibhÃgam Ãgamayya tÃbhyÃæ saha vrajaæ prati prahita-jana-prahita-mahitÃlaÇk­ti-mukha-paribarha-sambh­ti-muhÆrta-sukha-pÆrtita÷ k­ta-k­tyaæ-manyatayà n­tyann iva nivav­te | tadà tÅra-sthÃnà vraja-jani-janÃ÷ prÃïa-rahita- prabhÃs tad-vartmek«Ã-sthita-Óithila-jÅva-sthiti-daÓÃ÷ | pitÃ-putrau vÃrÃmpati-cara-yutau nirvyathatayà gatau d­«Âvà bhÆyo' py ahaha sukha-tandrÅm abhiyayu÷ ||JGc_1,20.7|| [ÓikhariïÅ] [30] kevalas tu baladevas tÃv abhijagÃma, praïanÃma ca vraja-rÃjam | datta-sukha-samÃje vraja-rÃje tu, tam upagÆhya vism­ta-bÃhyatayà ki¤cana cÃsamÆhya k«aïa-katipayaæ viramati | punaÓ ca rÃme puna÷ punar namati, rÃmÃnuja÷ sahasà sahasà parikramya parama-ramya-nija-sparÓÃm­ta-sparÓanata÷ prathamaæ mÃtaram eva kÃtara÷ punar jÅva-lokam ÃlokayÃmÃsa, kramaÓas tv anyam anyam api | samÃgate pitari harer ubhÃv amÆ milanty api vraja-janatÃmilan mitha÷ | tadà na sà paribubudhe paraæ paraæ parantu tÃv akhilam avait parÃparam ||JGc_1,20.8|| [rucirÃ] hambÃ-rÃvair jana-kalakalai÷ svargata÷ pu«pa-pÃtair vÃdyair n­tyai÷ stava-rava-Óatair utthite' nyo' nya-marde | ÓrÅmÃn rÃma÷ paÓu-samudayaæ vÃrayan loka-v­ndaæ Ólak«ïÃlÃpair api samucita-sthÃna-ni«Âhaæ cakÃra ||JGc_1,20.9|| [ÓÃrdÆla] tatra ca- svayaæ dattvà ÓubhrÃsanam iha mahÃ-gopa-pataye yathÃ-yogyaæ cÃnyÃn vidadhad upavi«ÂÃn atha bala÷ | upÃnta-prakrÃnta-sthitim anujam Ãp­cchya parita÷ kathÃm etÃæ Ó­ïvan paÓupa-kulam aÓrÃvayad api ||JGc_1,20.10|| [ÓikhariïÅ] [31] tatrÃtha datta-svÃtantryatayà viprÃn Ãmantrya paramÃnnÃdibhi÷ santarpya tad-abhÅpsitÃni vÅpsayà samarpya, dvÃdaÓyatikrama-bhiyà tat-pravaïa-dhiyà vratam idam acchidra-pratham astv iti prÃrthya, gÅrbhis tad-ÃÓÅrbhis tatra sÃmarthyaæ samartha-k­tÃrthaæ-manyÃs te dhanyà bahula-kutÆhalata÷ sarva eva vrajam Ãvrajanti sma | [32] yatra vrajÃdhyak«a÷ svayam adhvÃnaæ vrajan, madhye-suta-dvayam abhrÃji«Âa | [33] atha kathakas tÃm etÃæ kathÃæ samÃpayan ÓrÅ-vrajeÓvaraæ praty Ãha- pÃÓi-pÃÓena sambandhas tvayy ÃsÅn neti kà kathà | tad-bhayenÃpi nÃsÅt tvat-putrasyÃsya prabhÃvata÷ ||JGc_1,20.11||tad uktaæ varuïenÃsya karuïÃæ vÅrya-bhÅruïà | govinda nÅyatÃm e«a pità te pit­-vatsala÷ ||JGc_1,20.12|| iti | [anu«Âubh] [34] atha dinÃntare k­«ïam antareïa sabhÃntare nivi«Âà gopa-kula-Ói«Âà vraja-patiæ prati tatratyaæ citraæ papracchu÷ | [35] sa ca loka-pÃlasya tasya taæ mahodayam aihika-lokÃnÃm Ãloka-pathÃtÅtam astokaæ ÓlokayÃmÃsa | tatra ca-mitrÃïi, citraæ ÓrÆyatÃm iti tad-vÃsinÃæ k­«ïe bhaktim atiriktÃæ varïayÃmÃsa | [36] tad-varïanÃntaraæ tu nija-nijam antaram anu vismitÃnÃæ tasminn ÅÓvaratÃlambhaka-sambhÃvanayà sarve«Ãm eva seyaæ bhÃvanÃ-yadi cÃnaÓvara-pratipatti-vaÓÃd ayam ÅÓvaras, tathÃpy autpattika-sneha-sampatti-vi«ayÃÓrayatÃ-maya-nirÃmaya-sukha-dÃyÅti tu sadà mukhya-vyatÅta-sarva-tar«aæ samutkar«aæ dra«Âuæ su«Âhu muhur ullasaty eva naÓ ceto-v­tti÷ | tac ca kim anena nirbÃdhaæ sÃdhayi«yate? iti | [37] e«a cÃÓe«ÃïÃm e«Ãæ svÃpara-paryÃya-j¤Ãtitayà svÃbhedena vij¤ÃyamÃnÃnÃm etad abhij¤Ãya, kÃruïya-jÃta-yantraïayà ÓÅghratÃ-paratantratayà cintitavÃn- [38] aho, ete ca te te mama parama-svajanÃ, mayi pÃramaiÓvaryaæ paryÃlocya sarvato' py asambhavaæ mad-vaibhavam anubhavitum icchanti, kintu nÃnubhavanti yata eva loka-pÃla-vaibhava-mÃtraæ camatkÃra-pÃtraæ kurvanti | tÃd­Óaæ tad vaibhavaæ punar e«Ãæ svagati-mayam eva | tat tu tan-mayam api yan nÃnubhavanti, tat khalv avidyÃ-kÃma-karma-nirmitoccÃvaca-gatimati jagati viracitam avatÃram anu sarva-sÃdhÃraïaæ-manyatayà buddhi-bÃdhÃta eva | sà cai«Ãm, iti nandÃdayo gopÃ÷ k­«ïa-rÃma-kathÃæ mudà | kurvanto ramamÃïÃÓ ca nÃvindan bhava-vedanÃm ||[BhP 10.11.58] k­«ïe' rpitÃtma-suh­d-artha-kalatra-kÃmÃ÷ [BhP 10.16.10] iti | k­«ïe kamala-patrÃk«e sannyastÃkhila-rÃdhasa÷ [BhP 10.65.6] iti | [39] tathà ca- e«Ãæ gho«a-nivÃsinÃm uta bhavÃn kiæ devarÃteti naÓ ceto viÓva-phalÃt phalaæ tvad-aparaæ kutrÃpy ayan muhyati | sad-ve«Ãd iva pÆtanÃpi sa-kulà tvÃm eva devÃpità yad-dhÃmÃrtha-suh­t-priyÃtma-tanaya-prÃïÃÓayÃs tvat-k­te ||[10.14.35] ity Ãdibhi÷ pramita-sarvopari-mad-vaÓÅkÃri-prema-mahimnÃæ yadyapi nÃvidyÃdi-mayÅ, tathÃpy e«Ãm anya-sÃdhÃraïaæ-manyatÃm asahamÃno' haæ madÅya-prema-sandoha-maya-mohÃbhilëa-lÃlanÃ-jÃlata÷ sa¤jÃyamÃnÃm apy etÃæ tan-mayÅm eva manye | [40] vastutas tu tÃd­Óa-premarïenÃnÃdi-kalpata evÃnyebhya÷ prattÃnavakÃÓÃm uttamarïatÃæ gatÃnÃm apy e«Ãæ mayy arpita-sarvÃrthÃnÃæ gatir eva mama gatis, tad-anugatam eva ca mama paramaæ vaibhavam, na punar ata÷ param api paraæ sambhavati | [41] tad evaæ jalÃvitur vaibhavÃd api pitur mama yaÓ camatkÃra÷, sa tu mÃæ du÷khÃkaroti | tasmÃd ete«Ãæ yathà mayi premÃveÓas tathà naite«u mameti tad-anusandhÃnavatà mayà tad etad e«Ãm eva vaibhavam ete«Ãm eva ÓubhÃnudhyÃna-maya-yogamÃyÃnubhavata÷ sÃmpratam enÃn anubhÃvayÃni iti | [42] tad etad vicintanÃnantaraæ dinÃnantare punar Ãdi-varÃha-purÃïa-vÃcaka-yÃcaka-vipra-dvÃrÃ-pura-dvÃrÃsthÃnÅ-sthitika-vicitra-pitrÃdy-ÃbhÅra-vÅra-pari«adaæ prati-kÃrtika-varti-pÆrïimÃ-snÃnam akrÆrÃbhÅ«Âa-prade brahma-hrade tÆrïam eva pÆrïa-tat-phalatÃæ sÃdhayati ity avadhÃrayan, sÃratayà dhÃrayaæs tat-prÃta÷ sarvÃæs tÃn dÃyÃdÃdÅn ÃdÃya satrà tatrÃgatavÃn | [43] Ãgatya ca sarveïa saha tatra nimajjya, tam uts­jya, tÅram Ãsajya, prak­tita÷ paratayà sac-cid-Ãnanda-ghanaæ parama-svarÆpa-rÆpa-rasa-gandha-sparÓa-ÓabdatayÃtmÃrÃmÃïÃm apy alabhya-ghanaæ gopÃnÃæ sva-niketam etaæ golokam Ãvaraka-Óaktim apÃk­tya vyaktÅk­tavÃn | [44] tiraskariïÅæ nirÃk­tya vicitraæ divya-citram iva yaæ khalv asya narÃk­ti-para-brahmaïa÷ sva-lokatayà brahmaïo loka ity Ãcak«ate | [45] yatra kila sve«Ãm eva madhyam adhyÃsitaæ nija-kula-tilaka-k­«ïÃkÃratayà paricitaæ k­ta-janmÃdi-gokula-lÅlÃ-stuti-Óruti-sÃk«ikatayÃtiniÓcitaæ tam etaæ sa-lokam Ãlokayan vraja-loka÷ sarva-Óokaæ vyatÅtya, vismayÃnanda-sandohata÷ pratik«aïam eva sukha-saæroham avÃpa | [46] tad evaæ vyajya rajyan-manasas tÃn vraja-lokÃn golokata÷ sa daiteyÃrir daiteyapŬanÃdi-krŬÃæ pÆrayituæ punar vyavadhÃpitavÃæÓ ca | [47] atha kathaka÷ samÃpanam Ãha- Åd­g vrajeÓa putras te jita-lokeÓa-lokaka÷ | yas tvÃæ ca tava lokaæ ca lokam etam alokayat ||JGc_1,20.13|| [anu«Âubh] adhi goloke gopÃ÷ svayam adhi gope«u goloka÷ | iti kalayan vanamÃlÅ yas taæ vyÃna¤ja taæ naumi ||JGc_1,20.14|| [upagÅti]|| [48] tad evaæ prÃta÷-kathÃyÃæ prayÃtÃyÃæ vibhÃvarÅ-kathà vibhÃti sma | yathà snigdhakaïÂha uvÃca- yadà yÃta÷ pitrà saha varuïa-lokaæ harir asau tadà rÃdhÃdÅnÃæ sthitir iha m­«Ã kà prathayità | ja¬ÃnÃæ jìyaæ syÃd asukha-sukha-buddhis tu sudhiyÃæ na ÓÆnyasya prÃptiæ bhajati parita÷ kÃpi ca daÓà ||JGc_1,20.15|| [ÓikhariïÅ] yadÃyÃsÅt k­«ïa÷ kila varuïa-lokaæ pit­-k­te tadà ÓrÅ-rÃdhÃyÃ÷ Óvasitam amunà sÃrdham agamat | yadÃyÃsÅt tasmÃd ayam atha tadà tatra sahasà samÃgÃd ity e«Ã param iha kavÅnÃæ sukavità ||JGc_1,20.16|| [ÓikhariïÅ] kiæ ca- ÃyÃte tu vraja-pati-sute pÃÓi-lokÃt tadà kÃpy ekà rÃdhÃm anu tam anu ca snigdha-bhÃvà vidagdhà | autsukyaæ tad dvayam anu niÓi ÓrÃvayantÅ dvi-ni«Âhaæ ceto-v­tter mukham iva tayor a¤jasà jÃyate sma ||JGc_1,20.17|| [ÓÃrdÆla] [49] tatra ÓrÅ-rÃdhÃ-ni«Âham, tad yathÃ- yadi mÃæ nayasi vidhÃtar lokÃntaram antarà sevÃm | naya mÃæ tan-mukha-su«amÃ- sa-sukhÃæ virahÃn na du÷khitÃæ tasya ||JGc_1,20.18|| [udgÅti] [50] ÓrÅ-k­«ïa-ni«Âhaæ yathÃ- ÃnÅtÃ÷ pit­-caraïà vÃruïa-lokÃt pranandità lokÃ÷ | hà rÃdhà mama ÓokÃd bÃdhÃ-gÅrïà na jÅrïÃsti ||JGc_1,20.19|| [ÃryÃ] [51] atra kÃkvà jÅrïÃsty eveti sambhÃvyate | [52] tad evaæ sà tasyÃæ tasminn api rahasi nivedya viÓe«ata÷ ÓrÅk­«ïam apy upÃlabdhavatÅ, yathÃ- rÃgaæ vinÃsti h­dayaæ mÃdhava tava rocate ca tat tubhyam | iti niyataæ kanakÃÇgÅ pÃï¬Æ-bhavati sphuÂaæ rÃdhà ||JGc_1,20.20|| [ÃryÃ] [53] tataÓ ca tasya sneha-vaÓÃd deha-dravÅ-bhÃvaæ vyavasya puna÷ prahasya provÃca- bhavÃn guïÅ mÃdhava rÃdhikÃpi sà yenÃtidÆrÃd api su«Âhu k­«yate | rÃdhÃpi bìhaæ sarasà nijÃlayÃd apy evam ÃrdrÅkriyate yayà bhavÃn ||JGc_1,20.21|| [upajÃti 12] [54] madhukaïÂha uvÃca-keyaæ v­ddhÃ? yatas tatra nÃnya-janasya praveÓa÷ sambhavatÅti pÆrvaæ nirïÅtam | [55] snigdhakaïÂha÷ sahÃsam Ãha-paurïamÃsy eva nÃnÃ-veÓena tatra praveÓatÅti | [56] atha tadÃrabhya- niÓÅthaæ niÓÅthaæ tadÃsau prakar«Ãd agÃsÅn muralyeti tathyaæ m­«Ã na | amÆs tu pratÅyu÷ sphuÂaæ marma-bhedÅ sa và ka÷ Óarair yaÓ chinatty ÃÓu sarvam ||JGc_1,20.22|| [bhujaÇgaprayÃtÃ] niveÓe saæveÓe mathi pathi jane pÃthasi vane harir yady apy udyan pratiharitam eva sphuritavÃn | sphuÂaæ dra«Âuæ spra«Âuæ tadapi tad-alabdher vidhurajÃd dadhe rÃdhÃ-bÃdhà tad-anadhigamÃd apy adhikatÃm ||JGc_1,20.23|| [ÓikhariïÅ]|| [57] atha samÃpanam- Åd­Óas te pati÷ ÓyÃme yat-kÃntes tvaæ parà gati÷ | atrÃbhilëa÷ Óobhà và kÃntir ity adhigamyatÃm ||JGc_1,20.24|| [anu«Âubh] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu varuïalokÃloka-camatkÃra-tiraskÃraka-golokÃvalokanaæ nÃma viæÓaæ pÆraïam ||20|| ************************************************************* (21) athaikaviæÓaæ pÆraïam kumÃrÅ-vastra-haraïa-sukumÃrÅ-samasta-kar«aïam [1] tadÃnÅæ puna÷ snigdhakaïÂha uvÃca- [2] atha garga-k­ta-vraja-varga-bheda-maya-samayata÷ paÓcÃd udbhÆtÃ÷ kÃÓcid anyÃÓ ca dhanyÃ÷ prabhÆtà nÃnÃ-kula-prasÆtà yà vraja-kumÃrikÃ÷ svabhÃvata÷ k­«ïa-bhÃvÃnusÃrikÃs tÃsÃæ kaumÃra-pÃram Ãrabhya vÃsanà varïanÅyà yathÃ, kumÃrÅïÃæ tÃsÃæ aghajiti pati÷ syÃd iti rucir yadà jÃtà tarhi pratipadam upÃyÃk­ta-dhiyÃm | vidhu-ÓrÅïÃæ ÓaÓvad bata bahula-pak«a-sthiti-ju«Ãæ tamask­d-viÓvasminn ahaha k­Óatà nityam ajani ||JGc_1,21.1|| [ÓikhariïÅ] [3] tataÓ ca tad-artham anurahasaæ nÃnÃ-devatÃm arthayamÃnà vyartham iva bhramanti sma | [4] prÃrthanà ceyaæ- vrajeÓitro÷ sadma vÃsa÷ paraæ ÓvasuratÃnayo÷ | k­«ïa eva patir bhÆyÃn mama janmani janmani ||JGc_1,21.2|| [anu«Âubh] [5] tataÓ ca kadÃcit kÃlindÅm anu parasparaæ vindamÃnà babhÆvu÷ | [6] yuktaæ ca tat, yata÷- ekaæ padam uddeÓyaæ bhavati samantÃd bahÆnÃæ cet | vividha-bhuvÃm api te«Ãæ milanaæ ghaÂate yathà sa-tÅrthÃnÃm ||JGc_1,21.3|| [udgÅti] [7] militÃnÃæ tÃsÃæ parasparaæ hÃrdam api jÃtam | tathà hi- diÓi diÓi jÃtÃ÷ snigdhà vyatimilitÃ÷ su«Âhu bibhrati sneham | medura-mudira-samÆhe muhur api yasmÃt tathà d­«Âam ||JGc_1,21.4|| [ÃryÃ] [8] tatra jÃte cÃsauhÃrde hÃrdam api parasparaæ vyaktam | yata÷- hnutam apy ekÃÓrayiïÃæ h­dayaæ vyaktiæ mitho yÃti | tat tu vyatimilitaæ ced vada tarhi syÃt pidhÃnaæ kim? ||JGc_1,21.5|| [upagÅti] [9] tataÓ ca parasparaæ h­d-bëpam udgÅrïavatÅnÃæ d­g-bëpam api vikÅrïavatÅnÃæ tÃsÃæ daÓÃnta-daÓÃvaÓÃÇgatayà sambhÃvyamÃnÃnÃm anuk«aïaæ sukhÃ-kÃÇk«iïÅ pÃrikÃÇk«iïÅ-veÓa-viÓe«aæ vindamÃnà tatra v­ndà gatà | [10] sà hy evaæ purà cintitavatÅ-rÃga eva khalv ÃsÃæ vrajanÃgarasya tasya samÃgamÃya vÃgagocaraÓaktibhÃg avasÅyate | [11] rÃgaÓ ca loka-rÅti-maya-praïayata eva jÃgarÆkatayà garÅyÃn varÅvartÅti devatÃntarÃrÃdhanam eva sÃdhayitavyam, na tu tad-ÃrÃdhanam iti | [12] athÃgamya ca tat-k­tÃbhivÃdana-sva-k­tÃbhivadana-vidhau labdha-vidhau sÃbhidadhÃti sma-[13] aham atraiva vane vasantÅ bhavatÅnÃæ bhÃvavatÅnÃm avasthÃ÷ paÓyantÅ dayÃ-vidÅrïa-h­dayà samÃyÃtÃsmi | tad iyaæ mama siddhà vidyà sva-karïÃnubiddhà vidhÅyatÃm | nÃtiprayÃsa-bhÃvitatà ca bhavatÅnÃæ bhavitÃ, kintu mÃsa-mÃtram atra ÓramÃbhÃsa÷ | [14] sà khalu mantra-mayÅ yogamÃyà mayà dayÃvatÅ sÃdhitÃstÅti | [15] tad evaæ tÃsÃæ karïa-vivaram anu mantra-varïÃn nidhivan nidhÃya tad-vidhim api sa-vidhim abhidhÃya mudÃntar-hitavatÅ sÃntarhitavatÅ | tataÓ ca tÃs tad-upadeÓa-lagnÃ÷ parama-sukha-magnà babhÆvu÷ | yata÷- nityaæ tÃvad analpa-rÃga-mahimà sarvaæ sahÃyÅyati prÃpnoty e«a tu yogya-kalpam atha ced dhatte sad-ullÃsitÃm | tasmiæs tÃd­g abhÆd guru÷ svayam asau Óakti÷ parà vai«ïavÅ pÆjyà mantra-varaÓ ca vächita-dharas tÃsÃm ita÷ kiæ sukham? ||JGc_1,21.6|| [ÓÃrdÆla] [16] ataevÃmÆr viÓramya mÃrgaÓÅr«Åya-Óir«ÃyÃmÃïatÃ-labhya-pratipadam Ãrabhya saægatya vratam Ãrabdhavatya÷ | yatrÃruïa-k­tÃruïa-guïa-prasaram avasaram anu parasparaæ g­ha-visarata÷ samÃkÃraïÃparà vyatibaddha-karà yamunÃ-gamana-tat-parà gÃna-parÃyaïà babhÆvu÷; yatra paraspara-parÅhÃsa-prÃyatayà nijÃbhiprÃyaæ vya¤jayÃmÃsu÷ | yathÃ- tvÃm upayantà sakhi vanamÃlÅ | sakala-ÓubhÃkara-vara-guïa-ÓÃlÅ ||dhru|| yatra vraja-patir ita-rucir ucitÃm vÃrtÃæ cÃlayità sukha-sacitÃm ||a|| Órutvà tat tava mÃtara-pitarau sukham ayitÃrau k­ta-dhana-vitarau | harir api mudam iha h­di gopayità sakhibhir narmaïi ya÷ kopayità ||b|| gaïaka-nidi«Âa-tare sudinÃhe veÓaæ dhÃsyati sa nijavivÃhe | nÅla-rucÅ-cita-gaura-dukÆlam ghana-capalÃbhirucÃm iva mÆlam ||c|| antara-vasanaga-ka¤cuka-pÅtaæ citra-pracchada-ruci-parivÅtam | mukuÂa-kirÅÂa-tirÅÂa-virÃjam alakÃvali-maïi-citraka-bhÃjam ||d|| kuï¬ala-maï¬ita-gaï¬a-vibhÃgam tÃmbÆla-cchavi-jid-adhara-surÃgam | adharÃv­taye kara-dh­ta-celam graiveyakam anuk­ta-maïi-melam ||e|| sÃÇgada-kaÇkaïa-mudrika-hastam ÃvÃpaka-dh­ti-valayita-Óastam | hÃravalita-h­di dh­ta-maïi-rÃjam vanamÃlÃdika-mÃlya-samÃjam ||f|| maïimaya-Ó­Çkhala-lasad-avalagnam caraïa-vibhÆ«aïa-gaïa-ruci-magnam | ve«e cÃsminn etad apÆrvam yat tu na d­«Âaæ kvacana ca pÆrvam ||g|| aÇgaæ bhÆ«aïam api kila sarvam sarvÃbharaïaæ svayam iti garvam | atha maïi-ÓakaÂÃdhi«Âhitam etam kalayi«yanti suh­dbhir upetam ||h|| taæ janyÃnÃæ ÓakaÂa-parÅtam kusumair var«i«yanti sagÅtam | ÓakaÂa-dhvani-yuta-vÃdya-Óatena mudam Ãpsyati sa svayam api tena ||i|| tad-dhvani-kalanÃt tava sakhi cittam dh­tam api yatnÃd bhavità bhittam | sa yadà gantà dvÃra-sadeÓam sakhi vis­je÷ sukha-mÆrcchÃ-veÓam ||j|| tam upavrajità sà tava go«ÂhÅ strÅ tatir api gÃsyati bimbo«ÂhÅ | upayÃnaæ tad-vÃdya-vitÃnam gÃli-prÃyaæ tad api ca gÃnam ||k|| sÃrÃtrika-nirma¤chana-d­«Âiæ kartÃras te sa-kusuma-v­«Âim | maï¬apa-varam upanÅte ÓyÃme sukha-sammardo bhavità rÃme ||l|| gopendrÃdika-gaïa-pÆjÃm anu narma-kutÆhalam udayed varatanu | pÆrvaæ vidhim api k­tvà sadvidhi Ãne«yanti tvÃm iha sahanidhi ||m|| varapuratas tvÃæ ÓithilitagÃtrÅm sthÃpayitÃra÷ priyaratipÃtrÅm | tÃtas tava karam atha dadhad abalam grÃhayità varakaram anu sajalam ||n|| tatra ca bhavatÅ sumukhi sukhena kim bhaviteti j¤Ãtà kena? | kiæ bahunÃ, tava karasaæyamanam k­tam iva paÓyÃmy amunà kamanam ||o|| ||JGc_1,21.7|| | iti | [mÃtrÃsamakÃ] [17] tad evaæ yamunÃæ prÃpya drutam eva gÃnaæ samÃpya velÃyÃæ bÃlya-cÃpalyena kalye projjhita-celà eva mitha÷ k­ta-melà velÃyÃæ nimajjanti sma | nimajjya ca-kau«eyatayà k«ÃlanÃæ vinÃpi na pariheyam iti tad eva celaæ paridhÃya sevyÃyà devyÃ÷ saikatÃm arcÃm arcitÃæ vidhÃya mantram anusandhÃya dhÃma samÃyÃnti sma | [18] tad evaæ tÃvan mÃsaæ yÃvad vidhÃya tat-pÆraka-dinaæ vratasyÃpi pÆrakaæ jÃtam iti paramÃnanda-pÆraïata÷ sÆrajÃ-pÆram anu dÆranirjanatÃ-jÃta-nirvrŬatayà k«aïam akrŬan | [19] tad evaæ pÆrva-pÆrvaæ jÃnan vraja-rÃja-nandanas tu«Âa-manÃ÷ kumÃra-catu«Âayam anuvidhaæ vidhÃya tatra prasthÃya guptam upta-cittatayà tÃ÷ paÓyati sma | [20] ye khalu dÃma-sudÃma-vasudÃma-kiÇkiïi-saæj¤Ãs tasya praj¤ÃhaÇkÃra-citta-manasÃæ bahi÷-prakÃÓatayà labdha-samaj¤Ãs tantra-vij¤Ãt­bhir vij¤Ãyante, ta ete hi kumÃrà jÃta-catu÷-pa¤ca-var«Ã÷ paraspara-savayaskatÃ-dh­ta-har«Ã÷ k­«ïÃd anudinam ÃsÃdita-prema-var«ÃÓ calanÃrambhata eva-kutra yÃma÷? iti p­cchanta eva gacchanta÷ k­ta-tat-saÇgam Ãgacchanti sma | tad evaæ- saÇge vidhÃya caturaÓ catura÷ kumÃrÃn Ãgamya tatra kara-vÃrita-tat-prahÃsa÷ | namrÅbhavann alam alak«itatÃæ prapadya sadyas tad-aæÓuka-cayaæ sa harir jahÃra ||JGc_1,21.8|| [vasantatilakÃ] h­tvà sa satvara-kadamba-nagÃdhiroha- pÆrvaæ sa-¬imbha-nikara÷ sphuÂam ujjahÃsa | Órutvà prahÃsam atha gopa-kumÃrikÃïÃæ varga÷ samaæ sabhayam Ærdhvita-d­«Âir ÃsÅt ||JGc_1,21.9|| [vasanta] gambhÅra-svara-saÇgataæ tad-itarÃnudbhÃvya-bhavya-Óriyaæ hÃsaæ taæ paricitya bÃlya-valitÃs tÃ÷ prek«ya cÃnyo' nyata÷ | vastrÃïy apy anabhÅk«ya tatra vidh­tÃny uccaæ tu vak«a÷-sthalaæ k­tvà nÅcam udakta-vaktram udake nyak-cakrire padminÅ÷ ||JGc_1,21.10|| [ÓÃrdÆla-vikrŬitam] atalina-nalina-vanÃnÃæ bhramam iha cakrur mukhÃni tÃsÃæ na | hemante tad-ayogÃt kintu nyak-kÃram evÃtra ||JGc_1,21.11|| [ÃryÃ] tataÓ ca, k«aïam adhi jala-madhyaæ tasthur Ãnamra-netrÃ÷ punar udayati ÓÅte' drÃk«ur etÃ÷ kadambam | api harir adhiÓÃkhaæ gupta-mÆrti÷ purÃsÅt punar av­tim ayÃsÅc cÃtma-lak«Ãya tÃbhi÷ ||JGc_1,21.12|| [mÃlinÅ] tÃsÃæ jalastha-vapu«Ãæ vadane«u k­«ïa- syÃrƬha-nÅpaka-taro÷ sahasà d­g-anta÷ | padme«u padmapa-kalÃm adadhÃd amu«min yÃsÃæ ca nÅrabh­ti cÃtakarÅtim Ãpa ||JGc_1,21.13|| [vasantatilakÃ] tataÓ ca- uccakair jahasur bÃlÃÓ cukruÓus tatra bÃlikÃ÷ | ÆcuÓ cedaæ tu va÷ k­tyaæ vrajÃd­tyaæ bhavi«yati ||JGc_1,21.14|| [anu] [21] atha k­«ïena muhur api Óik«ità bÃlÃ÷ procu÷ | [22] tatra prathamaæ, yathÃ- k­tyaæ và kim ak­tyaæ và na vidmo vayam aïv api | Óik«Ãrthaæ kintu va÷ prÃptà vÅk«yÃj¤Ãsi«ma tat puna÷ ||JGc_1,21.15|| [anu«Âubh] [23] atha sarvÃ÷ salajjaæ parasparam Åk«itvà punar Æcu÷- ya÷ kaÓcic chik«akas tasmÃd bhavadbhi÷ su«Âhu Óik«itam | abhyasyatha vraje tac ca sva-guror mÃna-v­ddhaye ||JGc_1,21.16|| [anu«Âubh] [24] punas tac-chik«ità ¬imbhÃ÷ procu÷- kimartho' yam upÃlambhas tan na vidmas tu ki¤cana | bhavatyo jala-cÃriïyo vayaæ v­k«Ãgra-gÃmina÷ ||JGc_1,21.17|| [anu] [25] tà Æcu÷- vikrÃntir luïÂhatÃæ yogyà yad va÷ ÓÃkhÃgragÃmità | dÅnatà luïÂhitÃnÃæ syÃd yan na÷ salilagÃhità ||JGc_1,21.18|| [anu] [26] atha ÓrÅ-k­«ïa÷ svayam eva sa-kopa-vismayam iva vakti sma-kiæ luïÂhitaæ bhavatÅnÃm? [27] tà Æcu÷-aho bata! katham asmÃkam asaÇkhyatayà du÷saævaram ambaraæ saævaraïam Ãpadyate? [28] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-bhavatÅnÃm ambarÃvaraïatà vidyata eva, tad ambaraæ và katham apahÃreïa saævalanam avalambatÃm? [29] tà Æcu÷- ambaram apy ambaratÃm ÃsÃdayituæ tavÃsti sÃmarthyam | iha dÃmodara cauryaæ kiyad iva Óauryaæ samarpayatu? ||JGc_1,21.19|| [ÃryÃ] [30] atha k­«ïa÷ sa-smayam Ãha sma-na nagnà etÃ÷ pÃthasi magnÃ÷ | tad idaæ tu mayà parihasitam eva | d­«Âaæ bhavadbhir du«Âhu-prak­tÅnÃm Ãk­ti-mÃtra-su«ÂhutÃ-yutÃnÃm ÃsÃm anu«Âhitam; yan madÅyÃny eva ÓastÃni vastrÃïi vihÃrata÷ samasta-vyastatayà yatra tatra visrastÃni | tÃny età daridrÃïÃæ kanyÃ÷ sphuÂam anyÃyatayà paricitya ca vicitya paridadhÃnÃ, mÃd­Óas tu d­Óa÷ sakÃÓÃd gopanaæ kÃmayamÃnà bìhaæ jalam evÃvagìhÃ÷ | yÃni khalv atisvacchÃnÃæ tigma-cchavi-kanyÃ-jalÃnÃm antar apracchannÃny eva lak«yante, yÃny eva cÃsÃæ jala-magna-pratyaÇga-lagnÃni svarïa-savarïa-varïÃni varïà iva nirvarïyante | tasmÃt plavanta eva bhavanta÷ pratyekam etÃ÷ kara-g­hÅta-karÃ÷ samÃnayantÃm | [31] tad etad avadhÃrya tÅra-paryantam avatÅrya sambhrama-pratÅk«itÃlpa-kÃlÃn k­«ïÃj¤Ã-pÃlÃn bÃlÃn amÆ÷ pratyÆcu÷-[32] kathaæ stambham avalambadhve? ni÷ÓaÇkam eva saÇkrÃmata | [33] sakhÅ÷ prati ca prÃvocan-atraivÃnÅya pÃnÅya-vÃsa-sukhaæ luïÂhÃkÃn etÃn ÃkuïÂham ÃsÃdayata | [34] atha tÃn prati ca- Ãhara-vasanÃm Ãhara- vanitÃæ yasmÃt kriyÃæ sadÃdhÅdhve | kÃtyÃyanÅ-prasÃdÃt tam api vikar«Ãma toyÃnta÷ ||JGc_1,21.20|| [ÃryÃ] [35] atha tad etac chrutavanta eva drutavanta÷ skhalanta iva nÅpa-tarv-antam Ãsadya sadyas tam eva tarum Ãruruhu÷ | [36] k­«ïas tu sa-hÃsaæ spa«Âam idam abhyaca«Âe-aho, ÓubhaæyÆyamÃnÃnÃm ÃsÃm ahaæyutà bhavatÅnÃæ bhavatu, paÓyÃmas tatra-bhavatÅ«u devatÃ-prabhÃvam | yÃvad eva tad etam udavÃsam urÅk­tya bhavatyas ti«Âhanti, tÃvad vayam api dh­ta-ni«ÂhÃs taror upari«ÂÃd eva nabho-vÃsam urarÅk­tya ti«ÂhÃma | [37] atha tatra tad-uttaram urarÅ-kurvatya÷ sarvÃ÷ saÓle«am Ãtma-h­d-gatam udgamayÃmÃsu÷- na nÃdeya-bhayaæ tasya tarau yasya bhavet sthiti÷ | pÃtra-sÃtk­ta-gÃtrÃïÃæ p­cchyà nÃdeyatà puna÷ ||JGc_1,21.21|| [anu«Âubh] [38] tataÓ ca tan-mukha-tu«Ãra-karatas tu«Ãra-kara-taraÇga-nikarataÓ ca kampamÃnÃ÷ sa-narmÃnukampam amÆr ayam uvÃca- [39] aho, hima-Óratha-ÓlathÃÇga-sandhaya÷ parama-durbalÃ÷ ! sarvÃbhir evÃrvÃg ÃgamyatÃm | [40] tÃs tu bhrÆ-bhaÇga-saÇgatam Æcu÷-puna÷ kim artham Ãgamayitum arthayase? [41] k­«ïa uvÃca-vanadevatayà h­taæ mayà tu prasahya tasyÃ÷ samÃh­taæ vÃsa÷ samÃsÃdyatÃm | [42] tà Æcu÷-kim ata÷ Óe«am anve«Ãma÷? [43] tad etad uktvÃntar-vÃriïa eva prasÃrita-karÃ÷ ki¤cid abhyÃna¤cu÷ | k­«ïas tu sÃÇguli-vyaÇgam uvÃca-aye Óata-patra-patra-netrÃ÷ ! savidhe' trÃgamyatÃm | [44] tà Æcu÷-tavaitad ehÅhaæ karma katham iva? [45] k­«ïa uvÃca-mama d­«Âir vis­«ÂiÓ ca viÓi«ÂatÃm Ãpnoti' iti | [46] tà Æcu÷-tarhi kim arhitaæ bhavet? [47] k­«ïa uvÃca-grahaïÃtiv­ttir vastra-pariv­ttiÓ ca na syÃt | [48] tÃÓ ca parasparam Æcu÷-aho mugdhÃ÷! va¤cayitum eveyaæ prapa¤canà | [49] k­«ïas tu tÃ÷ sandarÓya jihvÃæ sandaÓya babhëe-satyam evedaæ bravÅmi, nÃsatyam | [50] tÃ÷ puna÷ pratyÆham ÆhamÃnà vyatyÆcu÷-aho, mƬha-buddhaya÷ ! suvyaktÃntar-nigƬha-hÃsa÷ parÅhÃsa evÃyam asya | [51] k­«ïas tu gƬham api smitam agƬha | samƬha-priya-vadyatayÃpy avÃdÅt-hanta, nahi nahi, yasmÃd vrata-k­Óatayà bh­Óa-dayÃ-vi«ayà eva yÆyam, na tu dÆyamÃnatÃm arhatha | [52] tà Æcu÷- sp­hayÃluÓ cÃnya-vastraæ g­hayÃluÓ ca ya÷ sa tu | ÓÅtalu«u dayÃluÓ ced ÃÓcaryÃtiÓayÃlutà ||JGc_1,21.22|| [anu«Âubh] [53] bhavatu | visrabdhaæ vadata, kadà satyaæ vaktum Ãrabdhaæ tatra-bhavadbhi÷? [54] k­«ïa uvÃca-kadÃpi nÃn­taæ vacasi k­tavÃn asmi | [55] tà Æcu÷-ka÷ kathayati? [56] k­«ïa sa-hÃsam uvÃca-aho, kÆÂakÆÂaæ ghaÂayamÃnÃ÷! yady anyathà manyadhve, parama-dharma-parÃn etÃn eva sametÃn p­cchata? [57] tà sahÃsam Æcu÷-satyam ete bhavata÷ prÃpta-marmÃïa÷ sa-dharmÃïaÓ ca d­Óyante | [58] k­«ïa uvÃca-hanta, mu«Âi-sambadhya-madhyamÃ÷, pratÅtim atÅtha cet pratyak«ata eva lak«yatÃm | sarvÃbhir evÃgamya na và sarvÃn atirekayà kayÃcid ekayÃpi | tataÓ ca- tasya tat k«velitaæ Órutvà bÃlÃ÷ prema-pariplutÃ÷ | vrŬitÃ÷ prek«ya cÃnyo' nyaæ jÃta-hÃsà na niryayu÷ ||JGc_1,21.23|| [BhP 10.22.12] iti | tÅre gantuæ lajjà sthÃtuæ nÅre ca ÓÅtam ity ubhayam | samajani jìyaæ yugapat tad imÃs tatraiva ki¤cid abruvata ||JGc_1,21.24|| [anu] vraja-n­pa-kula-ratna tvaæ vraja-prÅti-ÓÃlÅ vraja-jana-mahanÅyaÓ cÃsi yÃcÃmahe tat | vayam atitara-ÓÅta-vyagratÃ-grasta-città vitara vitara vÃsaÓ cÃnayaæ mà ca kÃr«Å÷ ||JGc_1,21.25|| [mÃlinÅ] [59] k­«ïa uvÃca-mamÃnayaæ ko và nayana-vi«aya÷ k­ta÷? pratyuta sat-kula-prabhavatÅnÃæ bhavatÅnÃæ vana-devatÃh­ta-vastrÃïÃæ sÃhÃyyam eva kÃryam iti tathà mayÃrabdham asti | na tu bhavatÅnÃæ cela-cela-pracaye mÃd­ÓÃm abhilëa-mela÷ sambhavati | tasmÃd asmat-parito«a-po«aïÃya yadi ki¤cid api dattha, tadà tan-madÃd eva devatÃ-virodham apy anurodha-vi«ayÅ-kurma÷ | [60] atha tad etad evam avadhÃritavatya÷ kÃtyÃyanÅ-vratavatyas tad etan manasi vicÃritavya÷-hanta, yad asmÃbhir manasi ra¤jitaæ, tad evÃyaæ vya¤jitaæ kartuæ prayatate | tasmÃd asmÃkam ayam eva samaya÷ | kintu kim api lak«yam evÃtra lak«yam, tad api svata eva labdham yat p­thu-ÓÅta-bhÅtatÃdikam atra prakaÂam eva ghaÂate | [61] atha taæ prÃhu÷-hÃ, hÃ, drutam anena haimanena pavanena ÓÅta-parÅtatayà jÅvana-viparÅtatÃæ vayam ÃyÃtÃ÷, tasmÃn marma-bhedakaæ narma v­thà mà k­thÃ÷, kintu vastram eva sevaya | yad và vächasi, tat tu lächanam aÇgÅk­tyÃpi kari«yÃma÷ | [62] k­«ïa÷ sa-smitam uvÃca-hanta, yadi madi«Âaæ dÃsyatha, tarhi dÃsyam eva svÅkuruta | [63] atha tÃÓ cintayÃmÃsu÷-hanta, sahasà marma-sparÓe karmaÂhatÃm eva labdhavÃn asau | bhavatu, vayam api narmÃÓritya tad eva ÓarmÃÇgÅ-kurma÷ | [64] spa«Âaæ ca procu÷-ÓyÃmsundara te dÃsya÷ [BhP 10.22.15] [65] k­«ïaÓ ca sa-smitam Ãha sma-tatra ca yan mamoditam, tad anumoditaæ purata÷ kuruta | [66] atha tÃ÷ parasparam Ãlocana-pÆrvaæ nikocita-locanam Æcu÷-bhavatu, karavÃma tavoditam iti | [67] tad evam api k­«ïe sa-t­«ïe' pi tu«ïÅm eva sthite punar Æcu÷-dehi vÃsÃæsi dharmaj¤a iti | [68] atra cÃnyathà nijÃÇgÅkÃra-sabhaÇgÅ-bhÃvÃd dharma eva marma-bÃdhÃyÃæ nÃtmÃnaæ saævarmayed iti bhÃva÷ | [69] tathÃpi tathà sthite tasmin kautuka-nigƬha-smite punar Æcu÷-no ced rÃj¤e bruvÃmahe' iti | [70] atra ca bhaya-nirmuktam imaæ tad-yukta-mÃtram Ãcaritum uktam idaæ na tu vastuta÷ | [71] tad e«a vyÃja-padena rÃja-padena yaæ viÓe«am abudhyate, tam eva budhyatÃæ nÃma nikÃmam ity abhiprÃya÷ | [72] k­«ïaÓ ca tad-upayuktam uktavÃn-aho, kadà dÃsyo bhavi«yatha? kadà và mayoditaæ kari«yatha? tat tu nopalabhÃmahe | yadi vettham satyam eva, tadà gaty-antaram antarÃ, jalÃd utthÃya sarva-sampad utthÃya smitena sametam eva sameta, na tu sÆk«mayÃpi ruk«atayà | na cen, mithyÃ-saÇkalpa-jalpÃnÃæ tata evÃdharma-marma-kalpÃnÃæ sÃhÃyyam asmÃbhi÷ kathaæ và prathanÅyam? [73] tathÃpi tÃsÃm anutthÃnam uÂÂaÇkya kaÂhinatÃ-ghaÂitam Ãca«Âe-na vayaæ v­thà k­tÃÓÃnÃæ kanyÃ-pÃÓÃnÃæ va÷ sambandham anurundhmahe | kintu- idaæ ca me dayÃlutvam eva budhyadhvam a¤jasà | no cen nÃhaæ pradÃsye kiæ kruddho rÃjà kari«yati? ||JGc_1,21.26|| [anu«Âubh] [74] atra ca rÃja-padaæ vyÃjÃya vyÃjahÃra | tataÓ ca maunaæ pratilabhya tÃsÃæ bhayam upalabhya, tena karuïa-sabhya-Óiromaïinà pratyayam Ãcarya, katha¤cit pratyaye cÃcarite ÓÅtÃrtatÃ-nirvarti-vÃrtatÃm Ãhartuæ vrŬÃ-nivi¬a-ja¬a-vapu«o' pi ja¬Ãd utterur iti vÃrtayanti | tad yadi tathà syÃt tadà vastutas tu tat-kÃraïam idam astu- ||JGc_1,21.27|| MISSING! prÃrthyaæ cet phalati tadà bhajema dehaæ no cen no' ti samayasya yaiva sÅmà | tÃsÃæ sà yadi viphalà kva tarhi lajjà nirvastrà gati-vidhaye himaæ tu lak«yam ||JGc_1,21.28|| [prahar«iïÅ] [75] tad evaæ katha¤cid udakÃd uktÃÓ ca tà na vyaktÃvayavà jÃtÃ÷ | kintu- hasta-pallava-k­tÃgra-vastrikÃ÷ keÓa-vist­ti-dh­tÃparÃmbarÃ÷ | Ãdi-ni«Âhita-kani«Âha-dÃrikÃ÷ kubjikÃvad amilan kumÃrikÃ÷ ||JGc_1,21.29|| [rathoddhatÃ] [76] tataÓ ca-paÓya k­«ïa, paÓya sarvatas trastà età loptrÃïi vastrÃïi pÃthasy eva srastÃni vidhÃyÃgatà iti saælapya prabala-hÃsaæ valgati bÃla-varge, haris tv idaæ bhÃvitavÃn atÅva dayÃm ayÃmÃsa | yathÃ- ÓaÓadhara-tanvà tulanÃm Ãhata-lak«aïatayà yayur yad api | tad api ca tÃæ sahasÃmÆr Ãhata-lak«aïatayà jigyu÷ ||29|| [ÃryÃ] etÃ÷ sat-kula-sambhavà varam aho vächanti dehavyayam na vrŬÃk«ayam evam apy atha daÓÃm etÃæ gatà mat-pura÷ | bÅjaæ cÃtra parantu mad-vimukhatÃÓaÇkà tata÷ kuïÂhatÃm utkaïÂhà kiratÅ viloÂhayati mÃm ÃsÃæ nijÃÓarmaïi ||JGc_1,21.30|| [ÓÃrdÆla] [77] tathÃpy ÃsÃæ su«Âhu tan-ni«ÂhÃæ ni«ÂaÇkayituæ paÇka-darÓinaæ mano-ratha-sparÓinaæ parihÃsam apy atÅva spa«Âayituæ cittam idam utkaïÂhate | yadà gatà api saÇkocÃvagÃhata÷ parasparam Ãhata-prakÃÓÃvayavà eva ti«Âhanti iti | [78] prakÃÓayann uvÃca-are re, capalÃ÷, kathaæ bhavanto hasanti? etÃ÷ khalu nagnikà eva kathaæ nagnikÃ-bhÃve do«am arhanti?iti | [79] atha punar vastra-kadambaæ kadamba-skandha-sandhi-viÓe«e sa-pratyÃhÃraæ tat-pratyak«a-saævalitatayà sandhÃya prema-bandhÃya sa-smitaæ tÃ÷ praty evam Ãha sma-[80] dÃsyÃÇgÅkÃra-kÃraïÃt pradÃsyÃmy eva tÃny etÃni vastrÃïi | kintu pÆrvam aÓakya-nirïaya÷, samprati tu nirvarïya nirïÅta÷, so' yaæ sad-guruto yajata-namatÃæ prÃptavatÅnÃæ bhavatÅnÃæ durnaya÷ sapadi mÃæ vivarïayan vartate | tad etad avadhÃryatÃæ bhavatÅbhi÷- Óambaraæ praviviÓe bimbÃdharaæ yat tad eva jaladevahelanam | chidram Ãvaritum atra tadvrate ÓÅr«abhÃkkarayugaæ sa namyatÃm ||JGc_1,21.31|| [rathoddhatÃ] [81] tÃs tu tatra sÃpatrapa-cittÃÓ ca parama-bhÅti-bhittÃs tathÃkÃryatayÃvadhÃrya paÓyata ke' pi ÓabdÃyante iti bÃlÃnÃæ d­«ÂÅ÷ pratÃrya patir eva devatà iti vicÃrya sa-parihÃsa-vilÃsa-vyÃjatas tam eva namaÓcakru÷-svÃmin, namas tubhyam iti | [82] tataÓ ca k­«ïa÷ sa-kautuka-t­«ïayà tÃsÃæ prati pratÅkaæ sand­Óya, snigdhatÃæ vidagdhatÃm api parÃm­Óya, labdha-prasÃda-mela÷ khelÃ-valitaæ celÃni yathÃsvam arpayÃmÃsa | yatra ca-d­«Âi-patha-sevanÃd eva bhavatÅnÃæ pu«Âi-dÅrghatÃdikaæ mama mu«Âi-gataæ jÃtaæ, katham anyathà samarpaïaæ kuryÃm? ity evaæ tu«Âiæ dadÃna÷ sva-vicak«aïatÃæ lak«ayÃmÃsa | kintu- prÃtikÆlya-vacanaæ ca sauh­dÃd ÃnukÆlyam abhigamya Óarmadam | paÓya vastra-haraïÃdinà hari÷ pratyuta pramadayÃm babhÆva tÃ÷ ||JGc_1,21.32|| [rathoddhatÃ] [83] tataÓ ca v­k«Ãd avatÅrïavati tasmin, lajjÃ-saævaraïÃrtham asaævara-madhur bÃlà bh­Óaæ lajjitÃs tarhi svÃÇga-v­tiæ dadhur muhur aho vyaktÃntaraÇgÃrati | k­«ïÃd alpa-viv­tta-vaktra-kamalÃs tasthur d­ganta÷ punas tatrÃgÃd vraja-subhruvÃm ahaha bho÷ kÃmasya vÃmà gati÷ ||JGc_1,21.33|| [ÓÃrdÆla] ||JGc_1,21.34|| MISSING! tataÓ ca- bh­Çga-Óreïya ivÃmbhojaæ rasa-pÆrïaæ kumÃrikÃ÷ | bhart­-kÃmÃs tadà k­«ïaæ varÅtuæ parita÷ sthitÃ÷ ||JGc_1,21.35|| [anu«Âubh] [84] atha te«u cÃkarÃle«u bÃle«u-cala cala kiævà karaïÅyam atra? iti kara-dvayaæ vasanÃdi-parikara-cayaæ cÃk­«ya h­«yatsu vitaraïÅyaæ varam ambara-hÃritÃhÃrÅ hari÷ svam anusaæhitavÃn | tataÓ ca- tÃsÃæ vij¤Ãya gopÃla÷ sva-kara-sparÓa-kÃmyayà | dh­ta-vratÃnÃæ saÇkalpaæ kalpayÃmÃsa siddhidam ||JGc_1,21.36|| [anu«Âubh] yathÃ- svasyÃrtha÷ sa tu yad vibhÃti parata÷ svÅyaæ samÃrÃdhanaæ mayy Ãvi«Âa-manÃs tv anÃdaram athÃcaryÃtra mà bÃdhayati | tatrÃdye svayam asmi ÓaÓvad upamà yÆyaæ dvitÅye tata÷ saækalpo nirupadhir e«a bhavatÅ«v evÃtisatyo mata÷ ||JGc_1,21.37|| [ÓÃrdÆla] sarpir-bh­«Âam Ãgu¬a-kvathitatÃm ÃptÃÓ ca dhÃnà yathà vasyante svayam eva bÅjavad amÆs tanvanti nÃnya-sp­hÃm | man-mÃtra-sp­hiïÃæ madÅya-bhajanaæ no tadvad anya-sp­haæ kintu syÃd rasanÅyarÆpam iti ced yu«mÃkam ÃstÃæ kathà ||JGc_1,21.38|| [ÓÃrdÆla] [85] tad evam ÃkarïinÅr vara-varïinÅ sadya eva gÃndharva-parva sampadyatÃm ity abhiprÃyatayà sÃpatrapa-nayanÃ÷ svÅk­ta-maya-samayam apek«amÃïÃ÷ prati samardhakatayà samardhakatÃæ gacchan punar accham uvÃca, yathÃ- mitha÷ svÅkÃra÷ syÃt pariïaya-vidhis tat-parikÃra÷ pare te te dharmÃ÷ sa punar udabodhi svayam iha | ato yÆyaæ siddhà vraja-gamanam evÃdya kuruta k«apÃyÃæ kasyäcit kila milanam apy ÃÓu bhavità ||JGc_1,21.39|| [ÓikhariïÅ] [86] tad evaæ tÃbhya÷ pratiÓrutavati tasminn adhikam eva tÃsÃm ÃveÓo jÃta÷ | yathÃha ÓrÅ-Óuka÷- ity Ãdi«Âà bhagavatà labdha-kÃmÃ÷ kumÃrikÃ÷ | dhyÃyatyas tat-padÃmbhojaæ k­cchrÃn nirviviÓur vrajam ||[BhP 10.22.28] iti | tathà hi- ak«ibhyÃæ vaktra-bimbÃd bhuja-yuga-rucibhÃÇ madhya-bhÃgÃn nitambÃd ÆrubhyÃæ jÃnu-yugmÃt pada-sarasi-ruha-dvandvam Ãpur murÃre÷ | vrŬÃ-namrÃ÷ sva-d­gbhyÃm ahaha m­ga-d­Óas tad-viyuktau tu tat tat paÓcÃd d­«Âaæ padaæ tu pratipadam udabhÆd antare lagnam ÃsÃm ||JGc_1,21.40|| [sragdharÃ] dve cittavÃsasÅ nÅtvà kumÃrÅïÃæ paraæ dade | na pÆrvaæ tu nirÃkÃraæ gopanÅyam atÅva sa÷ ||JGc_1,21.41|| [anu«Âubh] yat tarhy antima-ghasra-pÆryam api tà devy-arcanaæ san-madÃd vism­tya vrajam eva jagmur abhavaæs tenaiva pÆrïa-kriyÃ÷ | premïà yasya tu tac ca tac ca la«itaæ tasyÃtha sÃk«Ãt-phalaæ k­«ïÃÇgÅ-k­ti-Óarma ced vavalire kiæ Ói«Âam i«Âaæ param? ||JGc_1,21.42|| [ÓÃrdÆla] [87] madhukaïÂha uvÃca-mÃsikam i«Âam anu mi«Âaæ mi«Âaæ bhuktavatÅ devÅ katham i«Âa-dÃnÃrtham Ãgamanaæ muktavatÅ? [88] snigdhakaïÂha uvÃca- rÃga eva kila siddhi-k­d ÃsÃæ nÃsmad arcanam iti pratipadya | nÃgamad vara-vidhÃv iha durgà kintu rÃga-vi«aya÷ svayam eva ||JGc_1,21.43|| [svÃgatÃ] [89] madhukaïÂha uvÃca-nÆnam etÃÓ ca gargeïaiva govindÃd apetÃ÷ k­tÃ÷ | [90] snigdhakaïÂha uvÃca-k­tÃ÷, kintu na sÃk«Ãt | [91] madhukaïÂha uvÃca-katham iva? [92] snigdhakaïÂha uvÃca-yadyapi sÃdhvÅ-Óiromaïi-ramaïÅnÃæ rÃdhÃdÅnÃæ dÅnÃyamÃnÃnÃm Ãlocana-saÇkocatas tasya punar vrajÃgamanam anu mano na jÃtaæ, tathÃpi tad-anusandhÃnaæ vinà vrata-bandhÃdi-dvayaæ na sandhÃtavyam iti ÓrÅ-vraja-pati-jampatyo÷ k­ta-nibandhatayÃ, rÃdhÃdÅnÃæ vadhÆnÃm ÃbhÃd utpanna-manaskÃra-pratibandhatayà ca tÃ÷ parasparayà parÃk­tÃ÷ | [93] madhukaïÂha uvÃca-tarhi tÃ÷ kumÃrikÃ÷ katham Ãsan? [94] snigdhakaïÂha uvÃca-bahi÷ kaumÃreïa rahas tu ÓrÅ-hari-pariïÅtatÃ-vyavahÃreïa | [95] madhukaïÂha uvÃca-satyaæ, bÃlyam eva khalu pÆrvÃsÃæ bodhasya virodhaæ kurvÃïam ÃsÅd iti viparÅta-rÅtir jÃtà | katham iva j¤ÃnottarÃïÃm ÃsÃæ sà bhavet? iti | [96] tad etat kathÃæ prathayitvà kathaka÷ ÓrÅ-rÃdhÃæ bodhayati sma- evaæ balÃnujÃtena yad vilambÃvalambanam | tad balaæ balavaj jÃtaæ tava saævalanaæ vinà ||JGc_1,21.44|| [anu«Âubh] [97] yata eva pÆrvaæ stabdhà veïu-Óik«Ã ena punar Ãrabdhà | yatra kathÃ-viÓe«a-prathanaæ padya-dvayaæ sÃmprata-lÅlÃ-mayam api, Óaradu-dÃÓaye sÃdhujÃta [BhP 10.31.2] ityÃdivat tÃsÃæ vacasà rasÃvahaæ syÃd iti tad-dvÃrà ÓrÅ-parÅk«ic-chik«Ã-guruïà nik«iptaæ, tad yathÃ- yarhy ambujÃk«a tava pÃda-talaæ ramÃyà datta-k«aïaæ kvacid araïya-jana-priyasya | asprÃk«ma tat-prabh­ti nÃnya-samak«am a¤ja÷ sthÃtuæ tvayÃbhiramità bata pÃrayÃma÷ ||[BhP 10.29.36] iti tÃsÃæ rÃsa-rajany-Ãrambhe dainya-saævedanaæ nivedanam | pÆrïÃ÷ pulindya urugÃya-padÃbja-rÃga- ÓrÅ-kuÇkumena dayitÃ-stana-maï¬itena | tad-darÓana-smara-rujas t­ïa-rÆ«itena limpantya Ãnana-kuce«u juhus tad-Ãdhim ||[BhP 10.21.17] iti pÆrva-varïita-veïu-varïana-mayam | [98] tad idaæ sparÓa-dvitayaæ kÃnta-yogaja-bhoga-viÓe«am ayaæ na syÃt, rÃsa-rajanyÃæ vak«yamÃïa-k­«ïa-pratyÃkhyÃnÃyukte÷ | rÃsÃrambha eva bhagavÃn api rantuæ manaÓ cakre [BhP 10.29.1] ity ukteÓ ca | [99] tad evaæ tvayÃbhiramità [BhP 10.29.36] ity asya tu tat-sparÓÃnantaraæ tvayà sarvato-bhÃvena prayukta-raty-Ãkhya-bhÃvà ity evÃrtha÷ saÇgacchate | [100] tasmÃd athedaæ vivriyate | tad evaæ dÅrgha-rÃtratayà mandatÃ-pÃtraæ hemantÃrdhena sÃrdhaæ ÓiÓiraæ niÓi niÓi vaæÓÅ-Óaæsitam abhyasyati tasmin vasanta ÃyÃta÷ | [101] sa ca sÃrvatrika-cÃrv-anubhavo' pi v­ndÃvane v­ndÃrakatÃm avindata, yathÃ- vasantati nidÃgho' pi vasantasyÃtra kiæ bruve | vasantaæ yatra govindaæ sarva-santa÷ sadà vidu÷ ||JGc_1,21.45|| [anu«Âubh] [102] tathÃpi hemanta-ÓiÓirÃv api tÃpad-Ãpad-Ãyatanatayà yasya yÃsÃæ ca pratibhÃsate sma | tathà ca tÃsÃæ k­«ïa-k­«ïa-preyasÅnÃæ pratyekaæ bhÃvanÃ, samÃgantà yarhi prathamam ­tu-rÃja÷ sakhi tadà ­tÆnÃm anyÃyaæ bata kathayitÃsmÅti la«itam | tad ÃstÃm e«a prÃk para-bh­ta-ÓilÅvaktra-tatibhir vitarjann evÃsmÃn ak­ta-v­jinà dhik praviÓati ||JGc_1,21.46|| [ÓikhariïÅ] dvirepho barbara÷ prokta÷ para-pu«ÂaÓ ca ceÂaka÷ | tau cÃgraïyau madhor d­«Âau yÃpyatà kÃpy ata÷ kim u? ||JGc_1,21.47|| [anu«Âubh] kiæ ca- prasÆna-nikarÃ÷ smitaæ sarasijÃni netra-prathÃæ pikÃ÷ parama-pa¤camaæ madhu-lihÃæ ganÃÓ cumbanam | harer nigamayanti cet kva nu kuta÷ kathaæ và gatir bhaved ahaha na÷ samaæ sapadi mÃdhavÅyair v­tam ||JGc_1,21.48|| [p­thvÅ] ­turÃja÷ praïÃyyo' yaæ nyÃyyam atra na vidyati | prapalÃyya kva và yÃma÷ ÓyÃmaæ na÷ sa tu kar«ati ||JGc_1,21.49|| [anu«Âubh] dhÆmÃ÷ «aÂ-caraïà visarpi-kharatÃ-sparÓà m­du-sparÓanÃj jvÃlÃ÷ kiæÓuka-sa¤cayà diÓi vidiÓy aÇgÃra-sÃrÃ÷ pikÃ÷ | bhasmÃny atra parÃga-pu«pa-paÂalÃny agnir madhuÓ chadmanà hà hà k­«ïa-ghanaæ vinà kathaya ko nistÃra-vistÃraka÷? ||JGc_1,21.50|| [ÓÃrdÆla] [104] atra ÓrÅ-k­«ïasyÃpi bhÃvaneyaæ- yadi na bhavati gopa-sundarÅïÃm ayam atha melayiteti sampratÅti÷ | kusuma-Óara-Óara-praïetur asya sphuÂam anayatvam ­to÷ sahate ko vÃ? ||JGc_1,21.51|| [pu«pitÃgrÃ] [105] rÃdhÃ-mÃdhavayoÓ ca yathÃ- rÃdhà rÃdhÃ-padaæ mÃsi mÃdhave vidhutÃæ vidhu÷ | priyÃ-saÇga-k­te labdhuæ paurïamÃsÅm avaik«ata ||JGc_1,21.52|| [anu] [106] puna÷ sarvÃsÃm udvego yathÃ- dvijÃnÃæ kÃkalÅ tatra viyoge yÃga-sammite | ajani vrajatanvÅnÃæ dhÃyyevÃgni-samindhanÅ ||JGc_1,21.53|| [anu] [107] atra v­ndayà Óik«ita÷ Óuka÷ kaÓcic chrÅ-k­«ïa-purata÷ prajajalpa- sahante ÓaÓino jvÃlÃæ vÃyo÷ k«ve¬aæ pibanti ca | rÃdhÃdayo mahÃbÃdhà vaiyagryÃd vrajanÃyaka ||JGc_1,21.54|| [anu] [108] atra ca kasyÃm api campakalatÃyÃæ ÓrÅ-rÃdhayà sva-hastena likhitaæ padyam idaæ v­ndà ÓrÅ-govindaæ darÓayÃmÃsa, yathÃ- v­ndÃvane tamÃlas tvam ahaæ campakavallikà | agayor nau mitha÷ saÇgo v­ndayaiva na cÃnyathà ||JGc_1,21.55|| [anu] [109] tac ca d­«Âvà muhur api nayanÃbhyÃæ sp­«Âvà k­«ïa÷ sa-t­«ïam idam acintayat-[110] hanta, bhadrÃæ padmÃæ nityam Ãgacchann api bhadrÃæ padmÃm adyÃpi nÃgacchann asmi | ÓyÃmalÃbhÃ-madhuratÃm a¤cann api ÓyÃmalÃbhilëa-vidhuratÃm a¤cann asmi | nakhara-vijita-candrÃvalÅkatÃm Ãpnuvann api candrÃvalÅæ prati labdha-t­«ïatÃm Ãpnuvann asmi | [111] hanta hanta, yadyapy evam evam, tathÃpi krama-prÃpta-sulalita-viÓÃkhÃnvita-rÃdhatÃæ Ãvrajann apy alabdha-sulalita-viÓÃkhÃnvita-rÃdhatÃæ yadÃvrajÃmi, tad idaæ mÃm atidu÷khÃkaroti | tasyà rÃdhÃyà eva nÆnam iyaæ vidagdhatÃ-nidagdha-buddhe÷ paÂÅyasÅ paripÃÂÅ iti | [112] atha mÃdhava-pÆrïimÃm ÃsÃjya, sarvato virajya ca, pÆrïa-Óik«Ã-vilak«aïaæ-manyamanà mÃdhava÷ ki¤cana durgamaæ gahanam avagÃhamÃna÷ parama-muralÅ-dhamana-lÅlayà dhairyam Ænayann, amÆ÷ pradhÆyanati sma; muhu÷ pradhar«ayann Ãkar«ati sma ca, sÃdhÃraïatayà rÃdhÃpi samÃgami«yatÅti | [113] rÃdhà tu tatra dvitra-praharaæ citravad evÃsÅn na punar Ãk­«ÂatÃm avali«Âa pÆrvam anye«Ãm Ãkar«aïe tà iva | [114] atha ÓrÅ-vanamÃli-ÓÃli v­ndÃvanam indranÅla-kÃntibhir valitam iva d­ÓÃ, yamunÃ-jala-paramÃïubhi÷ paricitam iva tvacÃ, m­gamada-parÃgai÷ sa-rÃgam iva nasà vicÃrya, tÃbhir viveÓa | tataÓ ca- ekà dvitrÃÓ catasro yuta-viyutatayà pa¤ca«Ã÷ sapta cëÂau paÇktis tad-v­ddhi-saÇkhyÃ-miti-rahitatamÃs tatra yÃtÃ÷ samantÃt | yasmÃd vyakti÷ prapannà kalita-muralikÃt kar«aïÅ nÃma vidyà tac-chrÅ-vaktraæ nirÅk«ya pratihata-mataya÷ ÓarmalÅnà babhÆvu÷ ||JGc_1,21.56||[sragdharÃ] [115] tata÷ sa-maryÃdÃÓ ca tÃ÷ sahasà hare÷ samaryÃdaæ sajjamÃnà lajjayà tatrÃvahitthÃm apy avalambamÃnÃs tasya caraïa-sp­«Âi-prathamakaæ d­«Âi-patham adhiti«Âhanti sma | tatra ca- yadyapi murahara-purata÷ ki¤cana na vya¤jitaæ tÃbhi÷ | tad api vilak«aïam evÃprathayad amÆ«Ãæ vilak«aïaæ bhÃvam ||JGc_1,21.57|| [udgÅti] [116] tad evaæ sa ca samÃtmane ti«ÂhamÃnà go«Âha-ramaïÅr nirÅk«ya k«aïa-katipayaæ tal-lak«mÅ-ni«Âha-manà ÃsÅt | [117] paÓcÃt tu rÃdhikÃ-sÃmÃnÃdhikaraïyaæ vinà nirjanÃraïyam api saÇgatÃs tà bhaÇgÅ-viÓe«Ãd anaÇgÅ-kurvaæÓ cÃrvaÇgÅr ÃyatyÃm aÇgÅkÃra-kÃraïÃvadhÃraïäci ki¤cid vya¤janayà ra¤jayann iva ka¤ja-nayana÷ punar ak­ta-sp­hÃya ca g­hÃya prahÃpayÃmÃsa | [118] tatra bhaÇgÅ-viÓe«o yathÃ- mayà svabhÃvÃn muralÅ ninÃdità tasmÃd bhavatya÷ kila saÇgatà iha | ata÷ parÅyur bata cet pare janÃ÷ ÓaÇke tata÷ su«Âhv iti nÃtra ti«Âhata ||JGc_1,21.58|| [upajÃti 12] iti | [119] ra¤janà yathÃ- vrajata bata niv­tya drÃg-vrajaæ nÃpratÅtaæ kuruta mayi na kiæ va÷ prÅtim apy asmi vedmi | ahaha yadi na vedmi prÃïa-sakhyas tadà sà bhavad-abhimata-siddhiæ svena ÓÅghraæ dadhÅta ||JGc_1,21.59|| [mÃlinÅ] iti | [120] yatra tu tÃsÃæ- nÃt­pat karuïÃ-d­«Âir nÃtrÃpsÅt prÃpità Óruti÷ | nÃtÃrpsÅt prÃrcchità nÃsà nÃtarpÅd arpitaæ mana÷ ||JGc_1,21.60|| [anu] [121] tad evaæ gÅtaæ, yarhy ambujÃk«a [BhP 10.29.36] ityÃdi | [122] rÃdhÃyÃæ tu tatra yÃma-dvayaæ cetanÃ-virÃmata÷ prÃpta-bÃdhÃyÃæ bandhu-samavÃye ca niv­tta-sarvopÃye, tÆrïam eva tad-abhyarïaæ pÆrïimà v­ndayà saha vindamÃnà babhÆva | vindamÃnà ca ka«Âa-bhÃg atispa«Âam Ãca«Âa- [123] yadi mad-uÂaja-kuÂajam etÃm ekÃkinÅæ yÃma-mÃtrÃyÃmam avasaraæ vÃsayatha, tadà mayà nÃtivirÃmayà pratikartavyam iti | [124] tataÓ ca sarva-sammatyà katham api jÃtayà tasyÃs tatra saÇgatyà sphurad-atyÃveÓa-maÇgalà madhumaÇgalena ÓÃrÇgiïam ÃnÃyitavatÅ | ÃnÃyya cÃsanÃdinà sabhÃjya smita-sphurad-upÃlambhaæ sambhëate sma-bhavatu, bhavatà yat k­taæ tat k­tam eva | samprati tatra sampratipattiæ vidhehi | [125] k­«ïa÷ sa-mandÃk«amam uvÃca-hanta, kÅd­Óaæ katham iva? [126] paurïamÃsÅ uvÃca-ÃrtÃnÃm asmÃkaæ bahu-vÃrtà na vÃrtatvÃya vartate, kintu nija-mÆrti-sparÓatas tasyà mÆrtim apasÃraya | [127] k­«ïa uvÃca-kà sÃ? [128] madhumaÇgala÷ sa-praïaya-ro«am uvÃca- antare vasati yasya ca¤calà j¤Ãyate na jaladena tena cet | vyaktim Å«ad api tarhi saÇgatà gopyate kim iti sà muhur muhu÷? ||JGc_1,21.61|| [rathoddhatÃ] [129] paurïamÃsÅ tu smitvà tasya mukhaæ paÓyantÅ k­«ïa-mukhaæ paÓyati sma | [130] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-sa e«a vÃtulatayà tarala÷ kÃmaæ jalpatu nÃma, yad asabhyÃnÃm abhyÃkhyÃnam eva ca labhyam | bhavatÅnÃm Ãj¤Ã tu nÃvaj¤Ãtuæ Óakyate, kintu yuktam eva niyujyatÃm | [131] v­ndÃha-gokula-kula-pÃlaka sarva-gokula-kula-vilak«aïà lak«mÅ-lak«aïà sà bhavat-sparÓa-parÃmarÓata eva bahir darÓaæ prÃpnoti cet, kà tava hÃni÷? [132] hanta, hanta- k­«ïa ced bata rÃdhÃyÃm udÃsÅno bhavÃn api | udÃssva, kim ahaæ tatra kaÂhora-h­dayà bruve? ||JGc_1,21.62|| [anu] [133] k«aïaæ vibhÃvya punar uvÃca- sÃtiÓrÅr bhavatÃtyÃji ÓrÅvak«Ã na bhavÃæs tayà | vayaæ tu saralà yugme yugmaæ roddhuæ na Óaknuma÷ ||JGc_1,21.63|| [anu«Âubh] [134] k­«ïas tu«ïÅæ sthitavÃn | [135] paurïamÃsÅ uvÃca-vraja-jana-vraja-jÅvana! vÃcaæ-yamatÃm Ãcaran katham iva giraæ mama na saÇgirase? [136] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-adharma evÃtra marma-bhedÅ bhavatÅti | [137] paurïamÃsÅ uvÃca-adharma÷ khalu mayà svÅk­ta eva, dharmas tu tava vardhatÃm | [138] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-sparÓanaæ vinÃnyad anumanyatÃm | [139] v­ndÃha-darÓanaæ tÃvat kriyatÃm | tan-mÃtreïa siddha-yÃtre sati parama-guïa-pÃtre bhavati katham anyad atha prÃrthayitÃsmahe? [140] atha- dehendriya-mano-buddhi prÃïÃdÅnÃæ priyaæ priye | tvad-anÃdara-bhÃjo me jÃtaæ sarvam anÃd­tam || iti rÃdhÃæ prati cetasi cintayantaæ k­«ïam anta÷ sa-t­«ïam api bahis tÆ«ïÅkatÃm eva pu«ïantaæ, madhumaÇgala÷ kara-sarasije g­hÅtvà kuÂaja-ku¤ja-g­ham eva nÅtavÃn | nÅtvà ca tat-paryanta-bhuvi v­ndÃæ rak«itvà bÃhyam avagÃhya, pÆrïimÃæ saævÃhya tasminn ante-gurutayà tatrakÅyaæ v­ttaæ citravad Åk«itavÃn | [141] tatra ÓrÅ-v­ndÃ-vacanaæ yathÃ- indur indu-bhramaæ yÃti darpaïa÷ pratibimbatÃm | mohaæ padmÃlayà yatra k­«ïa tan-mukham Åk«yatÃm ||JGc_1,21.64|| [anu«Âubh] [142] tataÓ ca samÃv­tÃjasra-pulakÃsratayà sa ca tad Ãluloke, yathà cÃdyÃpi sakhyo gÃyanti- tÃæ rahasi gatÃæ kisalaya-Óayana-ÓayÃnÃm | harir Ãlokata nija-muralÅ-kalakalayà citrita-bhÃnÃm ||dhruva|| yà nija-vadanÃm­ta-rucinà tan-mukha-ratnam ajasram | bahalam asisravad iha yad bhÃtaæ pratipada-sampatad asram ||b|| yasyà h­dayaæ svÃntaram anu tat kÃyaæ bhaja dava-kalitam | bahir api taæ pratibimba-vyÃjÃd vyÃna¤jÃtmani valitam ||c|| yasyÃæ do«a-trayam iti matibhi÷ prattaæ kuÇkuma-rÃgam | mene muraripur atha sÃk«Ãd iva yÃtaæ h­d-gata-rÃgam ||d|| yÃæ paÓyan sa tu sÃttvika-bhÃvaæ dadhad api citta-vikÃram | bheje yatra pratik­ti-k­d api pratik­tir iti ca vicÃram ||e|| sa yayà pratik­titÃbhramam ÃgÃd evaæ bhÃvana-ÓÃlÅ | bhÃva-parÅk«aïa-k­n me k­tako' py etÃm indraka-jÃlÅ ||f|| tad api ca yatra sp­hayann atha yÃm enÃæ mene rÃdhÃm | v­ndà yÃc¤Ãæ pratyÃca«Âa ca dadhad api du÷khÃd bÃdhÃm ||g|| sa punar yasyà heto÷ Óocan vyÃjita-v­ndÃ-vananam | vidadhe yadd h­di nija-pada-pallavam abhito jÅvana-jananam ||h|| ||JGc_1,21.65|| | iti | [143] kramas tu yathÃ, tatra tasya ca durnivÃraæ vikÃraæ niÓÃmya kÃmyamÃnam artham eva v­ndà prÃrthayÃmÃsa-ÓrÅ-vraja-yuvarÃja ! parama-premavatÅ khalv asau, yata÷- hanta k­«ïa tava yauvana-sthitau bhoga-tar«am anumÃya tan-mayam | du÷kham Ãtmani vik­«ya santataæ svÅya-Óarma vijahÃv iyaæ ramà ||JGc_1,21.66|| [rathoddhatÃ] [144] tad etad avadhÃya bhavÃn apy etad-arthaæ veïu-vÃdanÃdikaæ kurvann evÃste, tasmÃd avadhÃnaæ sandhÃya samÃdhÅyatÃm | [145] ÓrÅ-k­«ïa÷ sa-gadgadam uvÃca-kiæ kartavyam? [146] v­ndÃha-hastam eva h­di vinyastaæ kuru | [147] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca-tad etad atyanucitam | [148] v­ndÃha-tarhi caraïam eva tathÃcara | [149] ÓrÅ-k­«ïas tu«ïÅæ tasthau | [150] v­ndà pÃdayo÷ patantÅ-hanta, mà vilambam avalambasva iti kÃku-vyÃkulà tayor ekaæ balad iva tasyà h­di saævalayÃmÃsa | [151] k­«ïaÓ ca kampa-sampadà padÃravindaæ sandadhad eva vaivaÓya-vaÓyatÃæ vindati sma | [152] tataÓ ca sa¤jÅvanÅ-pallava-vinyÃsavat tal-lava-sparÓata eva cak«u÷-puÂa-yugam udghaÂayya tayà sa eva d­«Âa÷ | [153] tadaiva ca- subhruvo muraripoÓ ca d­g-dvayaæ bimba-dambham aviÓat parasparam | Óobhayà vyativilobhata÷ sphuÂaæ tÃv amu«ya pariv­ttim aicchatÃm ||JGc_1,21.67|| [rathoddhatÃ] [154] tadaiva sa cÃtrakÅyÃpatrapÃta÷ Óirasi vasanÃvaraïa÷ sahasà nirgamya pÆrïimÃæ praïamya ca calita evÃsÅt | kintu skhalann iva calan, karmaïà narmaïà ca madhumaÇgala-dattÃvalamba÷ sakhi-kulaæ saævalate sma | [155] sà ca svapnam iva paÓyantÅ vaivaÓyata eva samutti«ÂhantÅ, nirak«ara-sÆk«ma-rodanaæ cÃnuti«ÂhantÅ yadà v­ndayà sÃdaraæ k­tasÃntvÃ, tadà darasÃntvà pÆrïimÃæ natvà v­ndayà saha suh­ttamek«ita-tad-Ãgame tasminn aparÃhnetame vrajaæ gatvÃ, katham api samaya-katipayÃn gamayÃmÃsa | [156] tad Ãrabhya tu sa khalu parasparaæ sparÓo' yaæ sparÓÃyaiva paraæ sa¤cakpe, [157] yata÷ sak­t tÃd­Óaæ sukham upalabhya k«aïÃt tad-viyuktayà tayà katham iva prathamÃnaæ du÷khaæ stabhyatÃm? tat tu sukhaæ sva-saævedyam eva, na tu nivedyam | tathà hi- tayor yÃvasthÃsÅd vyatimilana-Óarma prasajati kavi÷ ko và tÃæ syÃt kavayitum iha svalpakam api | yayo÷ kÃÓmÅraæ tat patitam api pÃrasparikam apy aho paulindÅnÃm api tad iva ÓaÓvad vyatanuta ||JGc_1,21.68|| [ÓikhariïÅ] [158] tad evaæ yadà hare÷ padÃravindaæ vindamÃnÃni kuÇkuma-paÇkÃni k­ta-tad-aÇkÃni pulindÅ-jÃtÃlaÇkÃratayà jÃtÃni, tadÃnÅm anyÃsÃæ dhanyÃnÃæ pÆrvavad pÆrvÃnubhava-racana-pÆrvakaæ vacanam idam, pÆrïÃ÷ pulindya÷ ityÃdi | [BhP 10.21.17] [159] atra cedaæ vya¤jitam- ÃstÃæ sà dayità yadÅya-kuca-yuk ÓrÅ-kuÇkumaæ tat-padaæ prÃptaæ tat-t­ïam apy aho vijayatÃæ sÃk«Ãt tu tat-saÇgi yat | asmattas tu pulinda-jÃti-sud­ÓÃæ bhÃgyaæ ca dÆre sthitaæ yÃs tat prÃpya nijÃÇga-lepana-sukhÃd Ãsedire pÆrïatÃm ||JGc_1,21.69|| [ÓÃrdÆla] [160] atha kathaka÷ samÃpanam Ãha sma- sa Åd­k-praïayÅ labdhas tvayà rÃdhe purà tu ya÷ | nÃnÃ-manorathaæ cakre rathavad bhavad-Ãptaye ||JGc_1,21.70|| [anu] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu kumÃrÅ-vastra-haraïa-sukumÃrÅ-samasta-kar«aïaæ nÃma ekaviæÓaæ pÆraïam ||21|| ************************************************************* (22) atha dvÃviæÓaæ pÆraïam yaj¤a-bhÃryÃ-sad-upacaryÃ-paryÃpti÷ [1] atha prabhÃta-kathÃyÃæ prabhÃta-prathÃyÃæ madhukaïÂha÷ sphurad-utkaïÂhas tal-lÅlÃntaraæ Óaæsan Óaæsad-upalabdhaæ kartum ÃrabdhavÃn | [2] tatra ÓrÅ-daÓama-skandha-prabandha-saÇgamana-maÇgalÃcaraïa-pÆrvakaæ tat-kathanam, yathÃ- gatvà kÃmyakam adri-dhÃtu-rucimuk kurvan vrajaæ dak«iïaæ gharmartau dhavalÃnikhavraÓatat­¬-nirji«ïu-k­«ïÃæ vrajan | v­k«Ãn su«Âhu pathi stuvan dhavalayà pÅtÃæ ca k­«ïÃæ piban k«ud-vyÃjÃd adhiyaj¤a-patni-karuïÃ-kÃrÅ hari÷ pÃtu va÷ ||JGc_1,22.1|| tathà hi- atha gopai÷ pariv­to yaÓodÃnanda-nandana÷ | v­ndÃvanÃd gato dÆraæ cÃrayan gÃ÷ sahÃgraja÷ ||JGc_1,22.2||nidÃghÃrkÃtape tigme cchÃyÃbhi÷ svÃbhirÃtmana÷ | ÃtapatrÃyitÃn vÅk«ya drumÃn mitrÃïy abhëata ||JGc_1,22.3|| [BhP 10.22.29-30] [3] tatra ca megha-nirgho«a-nibha-gambhÅratÃ-sambh­ta-madhura-svarata eva har«am utkar«ayan mitra-mukhyÃn pratyekaæ racitÃbhimukhyÃæÓ cakÃra | yathÃ- he stoka-k­«ïa he aæÓo ÓrÅdÃman subalÃrjuna | viÓÃla r«abha tejasvin devaprastha varÆthapa ||[BhP 10.22.31] [4] tata eva ca tÃn am­ta-k­tÃbhi«ekÃn iva k­tvà sa-kautukam uvÃca-mÃæ sukhayantu evÃbhimukhatas ete taravo virÃjante, tasmÃd bhavadbhir vilokya p­thak p­thag upaÓlokyantÃm | [5] sarve vihasya procu÷-bhavÃn evÃsmÃsu vismÃyakatayà kavi-maï¬alÃkhaï¬ala-gaï¬a-maï¬anam asti | tasmÃd Ãtmanaiva varïayatu | [6] k­«ïa÷ sa-smitam uvÃca-ÓrÆyatÃæ nÃma- etenÃÇgata eva kintu guïato' py addhà mahÃnto matà yat tÃpÃdi-nivÃraïai÷ sva-vapu«o jÅvÃnavanta÷ sthitÃ÷ | e«Ãm eva ca janma yat tu phalavad d­Óyeta tac cettham apy Æhadhvaæ yad aÓe«a-jÅvanatayà rÃjanty amÅ sarvata÷ ||JGc_1,22.4|| kiæ ca- phalai÷ pu«paiÓ chÃyÃ-cchadana-samid-ÃdyaiÓ ca tarava÷ svabhÃvÃd viÓve«Ãm upak­ti-vidhà dhanya-tanava÷ | narÃ÷ karhy apy eke vidhi-vaÓatayà tat-k­ti-k­tas tato bhaktÃ÷ pÆrve suk­tam anu bhÃktÃ÷ kila pare ||JGc_1,22.5|| [7] atra v­ndÃvana-vÃstavyatà punar e«Ãæ stavyatÃm apy atikrÃmati iti gƬham abhimatam | [8] sarve sa-smitam Æcu÷-kavi-cakra-cakravartinà bhavatà na kiæ và supraÓastaÇkaraæ bhavitÃ, tato yad eva yojayi«yate, tad eva vije«yate | tathà hi- vÃco-yukti-paÂur yatra tvaæ vadÃvadatÃæ gata÷ | vÃcaspatiÓ ca tatra syÃn na vÃca÷-patir aïv api ||JGc_1,22.6|| [9] k­«ïo' pi sa-smitam uvÃca-bhavatu, kadÃcid etad apy anubhavi«yatha iti nÃnÃ-sukha-vitarakara-puruha-bhÆruhÃïÃæ vanyayà mihira-kanyÃ-tÅram udanyayà mudà jagÃma | tatra ca- vyajjann aÇghripa-Óaæsana-svavacanaæ yaj¤ÃÇganÃnugrahaæ cÃtmÅyÃgami bhojya-vartma sa yadà santyajya k­«ïÃæ gata÷ | tarhi svacchatarà himÃ÷ Óubha-karÃ÷ svÃdÆr apa÷ pÅtavÃn aghnyÃnÃæ nikaras tata÷ svayam apur gopÃlakÃs tan-mukhÃ÷ ||JGc_1,22.7|| [10] tataÓ ca vidÆraæ samujjhitÃtalina-phalinatara-taru-vrajasya vraja-rÃj¤Å-prahita-mÃdhyÃhnika-bhojya-sampatti-viyojyatÃ-bhÃg-upasattikasya k­«ïasya tat-t­«ïatÃæ vitarkya tad-bhÃva-bhÃvitatayà svayam apy atÅva tat-t­«ïÃ-bhÃja÷ stokak­«ïÃdayas tad-abhÃva-bhÃvanà api praïaya-maya-paryutsukatayà vya¤jita-tat-k­ta-bhojana-vartma-va¤canÃ÷ karäcala-cÃlana-pÆrvakaæ tad-yÃc¤Ãm akurvata- rÃma rÃma mahÃ-bÃho k­«ïa du«Âa-nibarhaïa | ito' vidÆre su-mahad vanaæ tÃlÃli-saÇkulam ||[BhP 10.23.1] [11] k­«ïas tu sa-smitam uvÃca-atrÃloka-pathÃÓoka-vanikÃyÃm anaÓanÅya-prasavÃyÃm aÓanÃyantas te bhavanta÷ kutra và psÃtavyaæ lapsyante ? [12] ÃrtiÓ ced varivarti, tarhi nikaÂÃm api kuÂilayà sÆratanayÃ-ghaÂanayà dÆrÃyamÃïÃm itas tu dak«iïÃhi yà ÓÆrasena-purÅ, tÃm uttareïa niravaj¤aæ yaj¤a-ÓÃlÃ-mÃlÃm Ãlokayanta evÃnena samyag upati«ÂhamÃnena pathà prati«Âhadhvam | gatvà ca tÃn kÃrmÃn karmaÂhÃcÃryatamasya mama ca nÃmnà yÃcadhvam | kintu bhik«ÃkÃïÃæ titik«Ã-mÃtram ucitam iti Óik«Ã manasi kÃryà | [13] atha te' pi ke' pi saævalitÃÓ calitÃ÷ | svayam ayaæ tu tadÅya-gatyÃgati-d­«Ây-artham upanadaæ mahÃ-kuÂÂimam adhita«Âhau | tataÓ ca- saurabhyaæ dhÆma-dhÃrà yajur-anupaÂhanaæ Óubhra-ÓÃlà dvijÃnÃæ gatyÃgatyÃdi-ce«ÂÃ÷ Óubha-yuta-hutabhug-vedi-bhÃg-­tvijaÓ ca | gatvà natvÃpy abhÅk«ïaæ puÂita-karatayà nÃdare' py asthur ete yasmÃd brahmaïya-deva-svatulita-suh­da÷ kintv idaæ mÃæ dunoti ||JGc_1,22.8|| [14] tataÓ ca tÃn prak­ti-Óle«eïa kenÃpy Ãk­ti-viÓle«eïa ve«eïa ca gopÃn j¤Ãtvà vipratÃ-garva-parvatam ÃrƬhÃs te tu vyƬha-bahula-sthala-d­«Âayas ti«Âhanti sma | tathÃpi sakhÃyas te k­«ïasya bubhuk«Ã-suk«ÃmatÃæ sÃk«Ãd ivÃnubhÆya dÆyamÃna-manasa÷ svayam eva nivedayÃmÃsu÷ | yata÷- huæ pha Órau«a¬-vau«a¬ ity evam ÃdyÃ÷ ÓabdÃ÷ yasmin na kvacit k­«ïa-mukhyÃ÷ | tasmiæs te«Ãæ kiæ ruci÷ syÃt parantu ÓrÅ-k­«ïÃrthaæ kiæ na te mÃnayanti ||JGc_1,22.9|| [15] atha nivedanaæ cedam--bho bho bhÆmi-devÃ÷ ! ki¤cid evÃvadhÃnaæ vidhÅyatÃm | rÃma-rÃmÃnujau khalu parama-prabhÃva-yujau Órutavadbhir bhavadbhir avadhÃritÃv eva sta÷ | tau cÃtra bhavad-vidhÃnÃæ sannidhÃnam eva dhenu-sevanÃnurodhÃd Ãgatavantau | kintv adya sadya evÃnavadya-krŬÃ-maya-ÓÆratÃ-kautuka-puratas tata ita÷ saÇgatyÃsannÃpi pratyÃsannÃpi ÓrÅ-gopÃdhibhÆ-sadana-bhÆr vidÆrÃyamÃïÃsmÃkaæ bhÃti sma | g­ha-lokena ca na tathÃlocayÃmbabhÆvimahe | tata eva sÃk«Ãl-lak«mÅ-pati-g­hÃyamÃïa-g­hÃd bhojana-saæyojanaæ vinà krŬÃ-yudhi ca k«udhitÃv abhÆtÃm | tataÓ ca kula-paramparÃ-prÃpta-vyavahÃraæ paryÃyatayà pit­-paryÃyatayà bhavatsu saÇkocam aparyÃlocamÃnau pit­-bhavanÃd iva bhavadÅya-savanÃd annaæ yÃcitam akurvÃtÃm iti | [16] atha tathÃpi manasy abhakti-rasikatÃ-vaÓikatayà tad asat-k­tya tu«ïÅm-bhu«ïu«u te«v antar-vÃïiæ-manye«u tÃd­g-adhanye«u punar amÅ manasi mÅmÃæsayÃmÃsu÷-[17] nÆnam asmÃn ete mƬhÃn matvà gƬhÃnubhÃsaïà babhÆvus tasmÃd gaty-antara-racana-ni«iddha-bhÃvÃya siddhÃntataÓ cÃmÅ«Ãæ su«Âhu mauna-biddhÃntastÃæ kurma iti | [18] atha spa«Âaæ punar Æcu÷- dÅk«Ãdy-agnÅ«oma-paÓvaÇga-homa- prÃntaæ vij¤air yÃj¤ikÃnnaæ na bhojyam | sautrÃmaïyÃæ sarvadà neti viprÃs tÃbhyÃm anyatrÃsti tad grÃhyam eva ||JGc_1,22.10|| iti | [19] tatra-bhavad-bhavad-anu«ÂhÃna-d­«Âita evÃsmÃbhis tad-avasara÷ sphuÂaæ ni«ÂaÇkita iti bhÃva÷ | [20] tad evaæ bhik«Ã-ni«ÂhÃnÃm iva tasminn upati«ÂhamÃnÃnÃm api ÓÃstrÃrthaæ nayamÃnÃnÃæ tad avadhÃrya te vÃryÃcÃryà manasi paryÃlocayÃmÃsu÷-hanta ! brÃhmaïà evÃsmÃkam etÃn brahma-vicÃram api viÓi«Âatayà lobhÃd anuÓi«Âavanta÷ santi | yena tatrÃpi k­ta-mukhatayà mukharatÃm ÃpannÃ÷ | bhavatu, tathÃpy ete paramebhyayopalabhyamÃnÃ÷ ki¤cid dÃna-rÆpam avadÃnaæ vinà pratyutÃdÃnÃya param atrÃgatÃ÷ | aho ! kali-praveÓa-deÓasya deÓa-rÆpam idam | [21] kiæ ca, kecic ca vipaÓcitas tayor ÅÓvaratÃm Ãropayanti | tarhi bata garhitaæ k«udhÃdikaæ katham etÃvarhata÷ ? [22] tad etad vibhÃvya durbhÃva-bhÃvatayà tathà sthite«u bahu-pacanatÃyÃm api mitampace«u dvirjÃtatÃyÃm api yathÃ-jÃte«u yÃj¤ika-kitavatÃæ yÃte«u te«u yÃc¤ÃyÃæ vadanÃnatÃ-kadanata÷ parasparam Åk«itvà mandaæ mandaæ mandÃk«a-mandatayà ÓrÅ-govindam eva te vindate sma | [23] govindaÓ ca tÃæs tathÃvidhÃn netra-pathÃn vidhÃya manohatÃn vij¤Ãya ca hasati sma-ehi manyÃmahe, yÃj¤ikebhya÷ sva-labhyam abhyÃdadidhve yathà v­k«ebhya÷ iti | [24] te' pi sa-smitam Æcu÷-tat tu bhavanta eva jÃnanti, vayam api yat-preraïa-samÅraïa-vikÅrïa-manaso jÃtÃ÷ | [25] k­«ïas tv antar yaj¤a-patnÅnÃæ svÃvaloka-prayatnÃnÃæ sa¤jÃnaæs tatra cÃvaÓya-lÃbhaæ pratijÃnÃna÷ prahasya provÃca-à evaæ manyadhve tarhi bhadram | mayà tu patriïÃm e«Ãæ satriïÃæ ca te«Ãæ tÃratamyÃvadhÃraïÃrtham eva tatra-bhavanta÷ prasthÃpitÃ÷ | tataÓ ca- amÃninÃæ yathà dharma÷ sthitas tadvan na mÃninÃm | adyÃpi cen na pratÅtha drÃk tat-patnÅ÷ pratÅta ca ||JGc_1,22.11|| [26] bhavanti ca bhavanta iva yaj¤a-patnÅ-janà mat-prema-mÃtra-sayatna-dhanÃ÷ | ye khalu dh­ta-mada-nava-loka-dharmaæ dvyaha-tar«aæ jalaæ pibanti, try-ahÃtyÃsaæ dvitra-grÃsaæ bhu¤jate | [27] sarve sa-vailak«yam Ãcak«ata-hanta satyam evedam | [28] k­«ïa uvÃca-bìham | [29] sarve sÃÓcaryam Æcu÷-tarhi kutukam idaæ vidÃÇkarvÃma | [30] iti k­«ïodyam anu sodyamatayà tatra tan-nime«ata eva jigami«atsu te«u sa-praïayavatsu k­«ïa÷ sa-t­«ïam uvÃca-annaæ ca tatra ÓrÅmad-ÃryÃdi-sahita-mad-artham arthayadhvam | [31] atha punar atÅva kautuka-dravata÷ parasparam atÅtya dravana÷ patnÅ-ÓÃlÃyÃæ dvija-patnÅr vilokayÃmÃsus tÃbhir vilokayÃmÃsire ca, k­«ïÃt prati ca iti ca niÓckyire | [32] vilokanÃt pÆrva-kramas tu yathÃ- sà kÃpi dhvani-mÃdhurÅ-svara-kalÃ-rÃga-valla-valgutà varïa-nyÃsa-Óubhaæyutà kavi-jana-stavyÃrtha-citra-prathà | kaæsÃrer guïa-rÆpa-keli-kalanà bëpÃdibhi÷ sÃrdratà yaj¤a-strÅ-kalità kramÃd iha sakhÅn ÃrdrÃn akÃr«Ån muhu÷ ||JGc_1,22.12|| [33] tataÓ ca tÃ÷- gavÃdhva-sambandha-nibandha-vastravÃn praÓasta-vetrÃn muralÅ-purask­tÃn | pi¤chÃvataæsÃn avataæsa-sundarÃn vilokya k­«ïÃgam apy amaæsata ||JGc_1,22.13|| tataÓ ca yat k­«ïa-samÃgamaæ te vyajij¤apan vij¤a-varÃ÷ praïamya | tÃs tad dviruktÃyitam apy apÆrvaæ pÆrvaæ ca matvà na vidu÷ sma k­tyam ||JGc_1,22.14|| yasyÃjasra-did­k«ayà vidalita-prÃyÃ÷ sadÃmÆ÷ sthitÃs tasya prÃïa-suh­d-varÃ÷ svayam amÅ tat-preraïÃd ÃgatÃ÷ | tat-samprÃptim avÃdi«u÷ punar ada÷ prÃrthyaæ ca ki¤cit tad apy annaæ tatra kathaæ kathaæ kathaya tÃ÷ prÃpsyanti dhairya-sthitim ||JGc_1,22.15|| tataÓ ca- yogyam atra kim ayogyam ity amÆ- neyabhojya-viv­tÃv anirïayÃ÷ | tat-tadÅyam akhilaæ ca bhÃjanaæ k«ipram Ãdadata vipra-subhruva÷ ||JGc_1,22.16|| atha purask­ta-gopa-sutÃyutà vividha-bhojana-bhÃjana-mastakÃ÷ | pratipada-kramaïaæ kiyad agrata÷ sa iti tar«i-gira÷ paricakramu÷ ||JGc_1,22.17|| Ãmoda÷ kÃnti-pÆra÷ sukhadadapadatà garjad Ærjasvi-bhëà vidyud vidyud-ghana-ÓrÅ÷ smita-vadana-vidhu-dyota-lak«mÅ-pracÃra÷ | ÃyÃntv ity ukti-hasta-prathana-madhurimà yat-kramÃd ÃvirÃsÅt kaæsÃrÃtes tad ÃsÃæ pratipadam udabhÆd bìham Ãkar«aïÃya ||JGc_1,22.18|| yÃmune samam aÓoka-kÃnane gopakai÷ sa viharan mudÃnvita÷ | aik«i bhÆsura-vadhÆbhir Åk«yatÃæ dhyÃnam eva gatam ity amÃni ca ||JGc_1,22.19|| yatra bhÆsura-bhÃryÃs taæ sura-bhÃvya-padaæ yayu÷ | aÓoka-kÃnanaæ tat tu babhÆvÃÓoka-kÃnanam ||JGc_1,22.20|| [34] tataÓ ca tÃ÷ sapulaka-pulakatayà tam avalokayÃmÃsu÷ | [35] tathà hi lokÃnÃæ gÅtam- k­«ïam apaÓyan pÅta-dukÆlam | bibhratam arcitatamam arcir nava-ghana-capalÃruci-mÆlam ||dhruvam||a|| Óirasi Óikhaï¬Ãvalim urasi srajam api dadhataæ giri-dhÃtum | indradhanur yuga-madhya-madhuratara-sandhyÃæ dhurvam atiyÃtum ||b|| udayad-aruïa-dara-kiraïaæ tama iva viracita-ciratara-Óobham | nava-kisalaya-dala-valitaæ kaca-kulam anu kalitÃkhila-lobham ||c|| bhÃlopari-milad-alaka-tatiæ Óruti-kumudam uda¤ci kapolam | smita-mukham upamita-lak«aïa-tÃrÃ-yuga-dhara-ÓaÓadara-golam ||d|| k­ta-naÂa-ve«a-viÓe«a-vilak«aïa-lak«aïa-k«aïam upacita-rÆpam | kartum ivÃm­ta-v­«Âim uditam iha ka¤cana jaladhara-bhÆpam ||e|| citraæ tatra ca mitra-skandhÃrpita-bandhÃvara-hastam | nirmala-kamala-vidhÆnana-dak«iïa-dak«iïa-kara-ruci-Óastam ||f||JGc_1,22.21|| iti | Órutvà ÓaÓvat sphuÂam ahaha yaæ dra«Âum ÃÓà nibaddhà sa drÃg aik«i svayam iti gatas tat-k­tas tÃpa-varga÷ | ya÷ kaÓcid và vyavahitatayà tasya leÓas tu Ói«Âa÷ so' py ÃveÓÃn milana-tulitÃt tÃsu na sphÆrtim Ãpa ||JGc_1,22.22|| [36] atha bhojana-bhÃjanÃni Óirasta÷-k­tya sthitÃsu tÃsu sakala-bhÃva-vicaksaïa÷ smitÃvaloka-lak«aïa-svamukha-mÃdhurya-dhurya÷ suvicÃrya yasya k­te prayasyanti sma, tÃs tad etad avadhÃrya tÃsÃæ vächitaæ ki¤cid a¤cayan va¤cayaæÓ ca käcana-vasana÷ käcana vÃcam uvÃca-svÃgataæ vo mahÃbhÃgÃ÷ [BhP 10.23.25] iti prÃyaÓ cÃyamm asyÃbhiprÃya÷- aho bata mahÃbhÃgà yu«mÃkaæ bhÆri-bhÃratà | jÃtà saÇkocayaty asmÃn p­cchadhve svÃgataæ tata÷ ||JGc_1,22.23|| iti | [37] tad evam ehi-svÃgatÃæ kriyÃm Ãcarya tat-pratyuttara-saÇkathane tÃsÃæ saÇkocaæ vicÃrya punar uvÃca ÃsyatÃm iti | [38] asya cÃyam abhiprÃya÷- svÃgata-p­cchÃdikam api viÓrama-kÃryaæ vilambitaæ tanute | tasmÃt tat-paripÃÂÅm ajahÃæ bhavatÅbhir ÃsyatÃm eva ||JGc_1,22.24|| iti | [39] tataÓ ca praïaya-praïeyatayà vikhyÃta÷ so' yam ÃsÃm asaÇkocÃya svayaæ bhÃram avatÃrayann eva samupaviÓann eva ca tÃ÷ sadeÓa eva samupaveÓayÃmÃsa | [40] punar uvÃca ca-karavÃma kiæ iti | [41] atra cedaæ nivedanam iva vibhÃvitavÃn- asmÃn yam upakartuæ vächati tad-­te sa tu saÇkucann Ãste | iti saÇkucitÃtmÃna÷ svayam anujÃnantu tat tu bhÆ-devya÷ ||JGc_1,22.25|| [42] atha tÃsÃm Ãtma-darÓana-mÃtra-vächÃ-vimarÓana-pÆrvam uvÃca-yan no did­k«ayà prÃptà upapannam idaæ hi va÷ [BhP 10.23.25] iti | [43] atra cÃyam artha÷- asmad-darÓana-mÃtraæ yad vo' bhÅ«Âaæ tad eva yuktaæ ca | tatra hi hetur yÆyaæ tÃd­Óa-su«Âhu-svabhÃvÃ÷ stha ||JGc_1,22.26|| [44] atha tasya svabhÃvasya su«Âhu-bhÃvatvaæ vibhÃvayan punar uvÃca- mad-vi«ayà va÷ prÅti÷ kauÓalyÃd eva nÃnyata÷ sacate | yan mayi kuÓalÃ÷ sarve vÅk«yante prÅti-kartÃra÷ ||JGc_1,22.27|| [45] tatra kuÓalÃnÃæ kaimutyaæ pratyÃyann uvÃca- paÓyÃmy aham iha sarvaæ mat-premÃæÓÃd aÓe«aga-prÅtim | nirupadhi yan mayi jantu÷ prÅïÃty anyatra sopÃdhi ||JGc_1,22.28|| [46] tad evaæ sÃdhÃraïatÃvadhÃraïaæ tathà sannidhÃna-sthiti-vidhÃnam upasÅdat pratyÃcak«Ãïa÷ prÃha sma- sarvatra tu mat-sphÆrtir na bhavati bata sarvadeti pÆrtir na÷ | bhavatÅr anu sà nityà yaiva ca mat-sannidhÃna-rÆpaiva ||JGc_1,22.29||tasmÃt pati-suta-valitaæ nilayaæ tvarayà prayÃta tà yÆyam | mama ca tata÷ sukham uccai÷ sÃma¤jasyaæ hi sarvato vaÓmi ||JGc_1,22.30|| [47] tad evaæ vrajadeva-kumÃrata÷ Órutaæ sukumÃram apÅdaæ vacanam ÃpÃta-sampÃta-hÅnatayà du÷saha-racanaæ manyamÃnÃ÷ prativacanam Ãceru÷- etat-prakÃram api nÃrhasi vaktum ÅÓa prÃhur bhavÃn iva bhavÃn iti tat prasÅda | satyaæ kuru«va karavÃma kim evam aÇgÅ- kÃraæ nijÃÇghri-parivÃra-daÓÃæ diÓasva ||JGc_1,22.31|| vihÃya suh­da÷ parÃn vraja-nareÓa-geheÓvarÅ- padÃmbujam upÃÓritÃ÷ paricarema taæ tvà sadà | imÃæ vacana-cÃturÅæ bata turÅya-pÆrtiæ gatÃm urÅkuru puru-Órava÷ Óravaïa-maÇgala ÓrÅpate ||JGc_1,22.32|| [48] atha vikacamÃna-kamala-samÃna-locana÷ saÇkocam anayaæ cÃlocamÃna÷ savainayam uvÃca- yathà vo bÃndhavà nÃbhyasÆyeran na ca majjanÃ÷ | sureÓÃÓ cÃnumoderaæs tathà kuruta nÃnyathà ||JGc_1,22.33||yu«mÃkaæ vipra-bhÃryÃïÃæ paricaryÃrtham Ãh­ti÷ | kenÃpi nÃnumodyeta pratÅk«ya samayas tata÷ ||JGc_1,22.34|| [49] tad evaæ locana-t­«ïÃspadÃya ca k­«ïÃya tÃÓ cira-sthiratÃæ pratyarocamÃnÃs tasya saÇkocam ÃlocamÃnÃs tatra nÃtivilambamÃnÃs tad-Ãj¤Ãm ÃlambamÃnÃ÷ patrÃmatrÃdi«u bhojyaæ saæyojya nija-kupya-pÃtrÃïy ÃdadamÃnÃs tena sÃdaraæ visarjamÃnÃ÷ sakhibhir anuvrajyamÃnà muhu÷ parÃv­tya tam eva vilokamÃnà bh­Óaæ saævardhi-k­cchraæ kalayamÃnÃ÷ kathaæ katham api g­ha-gatiæ prati sacamÃnÃ÷ sva-vaæÓa-prathamÃnÃæ yaÓa÷-prathÃæ prathayamÃnà veÓmÃnta÷ praviÓanti sma | kintu- yÃæ yÃm ÃÓÃm ahaha vanitÃs tà dvijÃnÃm apaÓyann ÃÓÃ-pÆrtiæ pratipada asÃv Ãcarat tÃsu ÓÅghram | sà hi ÓyÃmaæ kanaka-vasanaæ vÅk«itÃkÃram ÃsÃæ vÃraæ vÃraæ d­Ói vidadhatÅ citra-bhÃvaæ cakÃra ||JGc_1,22.35|| [50] evaæ cireïa g­haæ g­hÅtavatÅ«u tu tÃsu- anna-pÃtrÃïi pÃtrÃïi ratnÃnÃæ vÅk«ya sak«aïÃ÷ | g­hÃïi ca g­hÃdhÅÓà na hÅÓÃmÃsur Æhitum ||JGc_1,22.36|| [51] anantaraæ tu- bÃlya-krŬÃ-k­Åta-phalenÃnena maïi-pÆritÃn | sva-g­hÃn vÅk«ya te viprÃ÷ sva-patnÅ-matim anvayu÷ ||JGc_1,22.37|| [52] Æcire ca- tasmai viÓva-janÅnÃya yÃs tad-bhogÅnam Ãharan | tà evÃsann ÃtmanÅnà dÅnÃs tu bata mÃd­ÓÃ÷ ||JGc_1,22.38|| mà jÅvan yasya k­«ïÃya kramate cak«ur Ãdi na | mriyamÃïaÓ ca mà yasya tasmai tan na pravartate ||JGc_1,22.39|| sa ki¤jÅva÷ sa kubrahma÷ suparva-hatakaÓ ca sa÷ | rÃjÅva-nayanaæ yas tu nÃjÅvanatayà bhajet ||JGc_1,22.40|| atha k­«ïÃya t­«ïÃæ te dadhur v­«ïi-pura-dvijÃ÷ | kintu dh­«ïak kaæsa-bhiyà nÃjagmu÷ k­«ïam Åk«itum ||JGc_1,22.41|| ekena kenacit pÆrvaæ bhÃryÃmÃryÃtigam iva | nivÃrya vÃryatÃlabdhà vÃryatÃyÃm iti Órutam ||JGc_1,22.42|| [53] tataÓ ca te«Ãm ucitam eva, yata÷- k«aïÃd uccai÷ k«aïÃn nÅcair gati-bhÃjÃæ kanÅyasÃm | reïÆnÃm iva kÃrmÃïÃæ vi«amà rÅtir Åk«yate ||JGc_1,22.43|| pÆrvÅ k­«ïasya sevÃyÃm i«ÂÅ và tatra ya÷ sadà | adhÅtÅ và bhÃgavate bhakta-pÆrvÅ sa taæ bhajet ||JGc_1,22.44|| [54] tatra ca tair bhojya-madhurÃdibhir upayojyamÃna÷ ÓrÅ-k­«ïaæ madhumaÇgala uvÃca-su«Âhu mi«Âam idaæ pÃkimatÃpannam anna-jÃtaæ yÃcita kam apy am­tÃyate | ned­Óam Ãpam ity akam am­taæ và | yat khalu bhÆmi-skhalitaæ sarajasaæ kaïam apy abhyavahartum ÅhÃmahe | tasmÃd asmÃkam eva parïaÓÃlÃbhyarïe tÃ÷ kuÂÅr vidhÃya ti«Âhantu, tat-k­ta-madhura-paripÃka-pÃka-ÓÃka-sÆpa-pÆpa-pÆÂÅs tu savayaso vayam eva yu«mabhyam u«ïÃ÷ ko«ïà eva samarpayi«yÃma÷ | tatrÃpy Ãha prÃgraharatayà prÃgrahara eva bhavi«yÃmÅti sthite ko vÃyaæ do«a÷ | kintu ro«a-bhiyà na vaktuæ ÓaktÃ÷ sma | [55] k­«ïa uvÃca-ÃdyÆna nÆnam unmadi«ïutayÃpatra-pi«ïutÃm apy aticari«ïur jÃto' si | [56] atha sarve' pi hasanta÷ procu÷-priya-vayasya ! yady apy asau parÃnnatÃrocanam Ãpannas tarhi sa e«a eva tundaparim­ja iva vipra-sundarÅïÃæ tÃsÃm upÃsanÃæ ghaÂayamÃnas tad-bÃÂa-taÂagam uÂajam adhiti«Âhan sambhavad ÃÓitambhavÃn mi«Âam i«Âa-vighasa-bhojanÃn nijam i«Âaæ racayatu | [57] k­«ïa uvÃca-sÃdhÆktaæ vyaktam idaæ bhagavatÅ-viditaæ vidhÃsyÃma÷ | [58] madhumaÇgalas tu sa-krodham ivovÃca-yuvarÃja ! gardhanatayà kuk«im-bharayas te eta eva muhur aÓanÃyÃæ smarayanta÷ sarvatra ca ghasmarà eva bhaïyante, bhik«ÃyÃm ak«Ãma-samudyamatayà sarvÃnnÅnÃÓ ca lak«yante, na tu vayam | [59] sarve' py Æcu÷-vÃvadÆka ! vipratayà bhavÃn eva yÃyajÆkatÃyÃæ ja¤japÆkatÃm ÃsÅdan purobhÃÓÃnÃæ dandaÓÆkas tad-ÃsvÃdÃya jÃgarÆkatÃm ÃsÃdayati | asmÃbhis tu bhavaj-jÃter dvijÃte÷ parÅk«aivÃcarità iti | [60] tad evaæ hasatsu sakhi-sabhÃsatsu svayam ÃÓitambhavenodana-sambhÃreïa bhuktvà suhita÷ sarva-hita÷ ÓrÃvita-veïur dhenu÷ prÃpya tat-tat-kathÃ-kautukatas tad-artham anugavam ÃsÃdita-d­«Âi-vrajaæ ÓrÅmad-vrajam avÃpya nija-viraha-dahanaæ nirvÃpya svaka-rÆpÃm­tenÃpyÃyayÃmÃsa | [61] sakhÃyas tu yÃj¤ike«u jagmivÃæso jak«ivÃæsaÓ ca vayam iti saÇkocena na ka¤cid apy ÆcivÃæsaÓ ca | [62] atha kathaka÷ kathÃ-samÃpanam Ãha sma- ||JGc_1,22.45|| MISSING! so' yaæ ÓrÅ-gokulÃdhÅÓa kulÃdhÅÓas tavodita÷ | Ãkar«aïÃd guïà yasya sarvÃn anuguïÃn vyadhu÷ ||JGc_1,22.46|| iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anv yaj¤a-bhÃryÃ-sad-upacaryÃ-paryÃptir nÃma dvÃviæÓaæ pÆraïam ||22||