Jiva Gosvamin: Gopalacampu, Purvacampu, 1-11 Based on the edition by Puridasa (1947). Input by Jan Brzezinski, 31.10.2003 [Verses missing: 1,16.12, 1,21.27, 1,21.34, 1,22.45, 1,31.50, 1,33.45, 1,33.96] ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆ÷ pÆrva-campÆ÷ (1) prathamaæ pÆraïam ÓrÅ-ÓrÅ-rÃdhÃ-ramaïÃya nama÷ ÓrÅ-ÓrÅ-k­«ïa-caitanyÃya nama÷ ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta-vraja vallabha pÃhi mÃm ||JGc_1,1.1|| [1] tad evam Ãrambhasambhavadantarmahasà sahasà vilikhya tad idam ullikhyate | kim idam? madi«Âadevasya, madanvi«ÂadayÃÓi«Âatadbhakta-samudayasya ca kramata÷ smaraïam ÃvirbhÆtam | kiæ vÃ, kevalasya madi«Âa-devasya; kiæ vÃ, tadviÓi«Âasya | Ãæ Ãæ, tantratas tat trayam api svatantratayà labhyate | tatra prathamaæ tÃvat prathamata÷ prathayÃmi | atra ÓrÅ padam anyad anyad api ki¤cid anu«Âupchanda÷paracchandatayà pÆrvatra ca paraparatra ca yatra na dattaæ, tatra ca sandhÃtavyam | [2] yathÃ: he ÓrÅ-k­«ïa-nÃmnÃtidhanya! sarva-mÆrdhanya! he ÓrÅ-k­«ïa-caitanya! sarva-Óarmada-kÅrtanya! he mahita-ÓrÅ-sanÃtana-sahita-ÓrÅ-rÆpa-nÃmadheya, man-mÆrdhany Ãdheya! he ÓrÅ-gopÃla-bhaÂÂÃkhyÃ-prav­ddha-bhaÂÂÃrakatÃ-sam­ddha! he ÓrÅ-raghunÃtha-dÃsa! nÃma-dhÃmatayÃtiprasiddha-parama-bhakti-bharÃviddha! he te«Ãm evÃpta-vrajatÃsiddha-varïana-sat-karïa-garbhÃbharaïa-ÓrÅ-bhÆgarbhÃdi-sa¤j¤Ãdhikaraïa! he ÓrÅ-vallabha! prÃg-bhavÅya-durlabha-suk­ta-sandhÅyamÃna-madÅya-Óaraïa-pit­-caraïa! kiæ vÃ, he ÓrÅ-raghunÃthasyÃptÃn vrajaty anuvrajatÅti tattayà sarva-vallabha! ÓrÅvallabha! mÃæ pÃhi! nijacaraïacchÃyayà matpratipÃlakatÃm ÃyÃhi | yathà kaæsÃrÃter ÃÓu sukhavilÃsaæ ÓaæsantÅ, sahÃyatayà ca lasantÅ ca priyasakhÅyate, na tadvad anyo dhanyo' pi jana÷ sambhavati | [3] atha dvitÅyam api pratÅyamÃnaæ nirmÃmi: ÓrÅ-k­«ïa iti | ÓrÅr atra rÃdhà | e«Ã hi ÓrÅpradhÃnatayà sÃdhayi«yamÃïatÃyÃæ nirÃbÃdhà | tad-anantara-k­«ïa-ÓabdaÓ cÃtra Óabda-brahma-gÆdha-para-brahma nanda-nandana-vÃcakatÃyÃæ rƬha÷ | tena, "he ÓrÅ-rÃdhÃkhya-svarÆpa-Óakti-yukta-k­«ïa" ity arthaÓ ca nirvyÆdha÷ | k­«ïa iti: k­«ir bhÆ-vÃcaka÷ Óabdo ïaÓ ca nirv­tivÃcaka÷ | tayor aikyaæ paraæ brahma k­«ïa ity abhidhÅyate || iti pramÃïa-j¤Ãta-cara÷ k­«ïa-Óabdas tv atra yoga-purask­ta-rƬhitayà tat-para÷ | bhÆr iti bhÃvakvibantatÃkara÷ | sa cÃyaæ bhÃva-Óabdavad dhÃtv-artha-mÃtratÃ-dhara÷ | dhÃtvarthaÓ cÃtrÃkar«aïam, tad eva sphuÂam ÃptatayÃptamanasÃm Ãkar«aïam | tataÓ ca bhinna-padÃrthatayÃvagatayor dayitayor iva tayor aikyaæ yoga eveti tad-yukta Ãnanda÷ sarvÃkar«akÃnanda ity artha evÃmanda÷; paraæ brahma iti, | ïarÃk­ti paraæ brahma iti hi prasiddhi÷ | yoga-purask­ta-rƬhatopagÆdhatayÃpi ÓrÅ-nandanandanam eva vakti tac-chabda-Óaktir iti vyakti-siddhiÓ ca | tad etad abhidhÅyate cÃbhidhÅyate iti | tasmÃd eva tadÅya-svabhÃva-viÓe«a-bhÃvanÃrtham eva punar-uktir iyaæ yuktiæ yunakti | caitanya iti | "he sarvaprakÃÓaka! sadrÆpatayà sarvÃÓrayasvarÆpa!" tadrÆpatà ca vipaÓcidbhir avagatÃ, sac-cid-Ãnanda-rÆpÃya k­«ïÃyÃkli«Âa-karmaïe iti tÃpanÅya-nÃndÅni-ÓamanÃt | tvayy eva nitya-sukhabodha-tanau iti ÓrÅ-bhÃgavatÅya-brahma-stave nigamanÃc ca | sa-sanÃtana-rÆpaka iti, "he sanÃtanena sadÃtanena ÓvasvarÆpam anubhavadbhir api sunirÆpaïa rÆpeïa saha vartamÃna! tena svabhaktivittacittam anuvartamÃna!" gopÃla-raghunÃthÃpta-vraja-vallabha iti, "gopÃle«u ye raghavo laghavo, ye ca nÃthà mukhyà iti vikhyÃtagÃthÃs, tair Ãptasya vrajasya ballava-tallaja-vrajasya vallabha!" kiæ vÃ, "gopÃlÃnÃæ laghur i«Âa÷, sa ca nÃthaÓ ca yas, tasya sambodhanam tri«v i«Âe' lpe laghur iti nÃnÃrthavargalabdhabodhanam | Ãptavrajavallabha iti "ÃptavrajÃnÃæ svajanasamÆhÃnÃæ vallabha! pare«Ãm alabhya æsatprabha!" [4] atha t­tÅyam api sambh­tÅkaravÃïi: he ÓrÅ-k­«ïa iti | ÓrÅr atra ca paramapreyasÅ«u ÓreyasÅ rÃdhÃ, tatas "tadyuktatayà madhuralÅlÃyÃm asaækÅrïa! he k­«ïa-caitanyÃkhya-bhaktÃvatÃra! tÃdÃtmyÃpannatayÃvatÅrïa! he sanÃtana-rÆpÃbhyÃæ paramÃnurakta-subhaktÃbhyÃæ saha vidyamÃna! he gopÃla-raghunÃthÃbhyÃæ tat-tan-nÃmÃbhyÃm api subhaktÃbhyÃm Ãpta÷ prÃpto yo vrajas, tasya vallabhatayà sarva-vidyamÃnaæ! mÃæ pÃhi, mat-pÃlakatÃæ yÃhÅti | atha grantha-sÆcanÃ- [5] tad evam maÇgalaæ saÇgamayya kÃryaæ vicÃryate | yan mayà k­«ïasandarbhe siddhÃntÃm­tam Ãcitam | tad eva rasyate kÃvyak­tipraj¤Ã-rasaj¤ayà ||JGc_1,1.2|| [anu«Âubh] so' haæ kÃvyasya lak«yeïa mano nirmÃmi tÃd­Óam | tan mahÃnto yad Åk«eraæs tadà hemni cito maïi÷ ||JGc_1,1.3|| [anu«Âubh] pÆrvottaratayà campÆ-dvayÅ seyaæ trayÅ trayÅ | p­thak p­thag grantha-tulyà yathecchaæ sadbhir Åk«yatÃm ||JGc_1,1.4|| [anu«Âubh] ÓrÅ-gopÃla-gaïÃnÃæ gopÃlÃnÃæ pramodÃya | bhavatu samantÃd e«Ã nÃmnà gopÃla-campÆr yà ||JGc_1,1.5|| [upagÅti] yadyapi ciram antardhà jÃtà ÓrÅ-gokula-sthÃnÃm | tadapi mahÃtmasu te«Ãæ vyÆha-samÆha÷ pura÷ sphuran jayati ||JGc_1,1.6|| [udgÅti] [6] asti kila v­ndÃvana-nÃma-dheyaæ bhÃga-dheyam iva subhagaæ vanam avanÅ-devyÃ÷ | yad aho, vanam apy avanÃya kalpate sakala-lokasya | prasaÇga-mÃtrata÷ pavamÃnam api tatra k«ipratÃ-pratÃpata÷ pavamÃnatÃm apy atikrÃmati | parama-tri-varga-dÃne nirargalam api sarvadÃpavargam apavarjayati | mukti-sandha-sambandha-gandham api svabandha-nirbandha-nibandhanaæ bhavati | sadà sadÃvalÅÓasya bhakti-pradam api kadÃpi na dadÃti tad-bhaktim | brahmaïÃtmani yad ana¤citam api matvà janma vächitam, tena tat parama¤citaæ matam iti nija-hita-mahita-mahimÃrambham upalambhayati | tad evaæ gahana-caryÃ-paryÃkulatayà virodhÃlaÇkÃravad viruddhÃyamÃnam apy artham anuruddhatayà paryavasÃnata÷ pariïamayati | tasmin kavÅnÃm akavitÃyÃm api kavità ÓambhÃvità bhavità | tasminn eva ca paramodÃra-sÃratÃvagamyate | tadd hi taddhitatayà muhur avatÅrïasya sarvasyÃpy Ãnandanasya ÓrÅman-nanda-nandanasya sarvam Ãnanda-parva sarvadà parvati | [7] asti ceha ÓrÅ-ÓukasyÃpi sukha-camatkÃra-kÃraïaæ padyam- v­ndÃvanaæ govardhanaæ yamunÃ-pulinÃni ca | vÅk«yÃsÅd uttamà prÅtÅ rÃma-mÃdhavayor n­pa ||iti | (BhP 10.11.36) [8] tatra govardhanas tu purastÃd evaæ prastÆyate - yad gokuleÓvara iti prathiti÷ purÃïe k­«ïasya tad bhavati gokulam asya dhÃma | govÃsatà ca kila gokulatÃ-nidÃnaæ govardhanas tad iha sarva-nidhÃnam eva ||JGc_1,1.7|| [vasanta-tilaka] [9] tatra cÃyaæ viÓe«a÷ - tri-jagati mÃnasa-gaÇgà govardhanam api vibhindatÅ vidità | aham iha manye k­«ïa- snehaja-dhÃrà tad-antaraæ viÓati ||JGc_1,1.8|| [gÅti] kiæ ca, tasmin ÓrÅ-hari-rÃdhayor yugalitaæ yad bhÃti kuïda-dvayaæ saæsaÇgena parasparaæ parimalÃn manye tayos tan-mi«am | premÃsÅt prakaÂaæ yata÷ Óvasanakai÷ kampÃnvitaæ jÃdya-yug bhaktÃrdra-sthiti-k­c ca tad ghana-rasÃkÃraæ darÅd­Óyate ||JGc_1,1.9|| [ÓÃrdÆla] [10] yamunÃyÃæ cÃyam atiÓaya÷- snÃna-jÃta-suk­tÃn na kevalÃt sphÆrtidà muraripo rave÷ sutà | vÅk«aïÃd api yato bibharti sà ÓyÃma-dhÃma-vara-mÃdhurÅ-dhurÃm ||JGc_1,1.10|| [rathoddhatÃ] tasyÃæ cotprek«ante- Óva-snigdha-v­nda-vi«aya-priyatÃ-mahimnà svedÃæÓa eva kim u k­«ïatanor visÃrÅ | v­ndasya k­«ïa-vi«aya-priyataiva kiæ và tad-bhÃva-bhÃvita-gatir bhavati sma k­«ïà ||JGc_1,1.11|| [[vasantatilakÃ]] [12] pulinÃni ca tasyà mahÃ-premollÃsam Ãvi«kurvanti | tathà hi- adyÃpi yÃni vibudhÃn avaloka-mÃtrÃt pu«ïanti k­«ïa-k­ta-rÃsa-rasaæ vibhÃvya | tÃny atra kiæ vara-rasÃyana-divya-cÆrïair abhyÃsata÷ sva-pulinÃni cinoti saurÅ? ||JGc_1,1.12|| [[vasantatilakÃ]] [13] bhÃïdÅras tu sa no mano vyÃkulayati | tathà hi- bhÃïdÅrasya sphuÂam adhihari prema kiæ varïanÅyaæ sÃntardhÃnaæ sthitavati harau bÃdham antardadhe ya÷ | yÃntu svÃæÓena ca vi«ayatÃm atra govardhanÃdyà loke snigdhà racayitum idaæ na k«ama÷ syÃm itÅva ||JGc_1,1.13|| [mandÃkrÃntÃ] [14] aho premagambhÅryam asya paÓya v­ndÃvanasya! yata÷- kutra kutracid agasya dambhata÷ stambham eti tad idaæ harer vanam | prÃyaÓaÓ cala-dalasya kampratÃm aÇkurasya pulakÃni sarvata÷ ||JGc_1,1.14|| [rathoddhatÃ] [15] Ãvirvrajati ca tasmin sa-vraja-vÃsi-jana-vraje vraja-rÃja-tanÆje kiæ kiæ và tad vya¤jiji«ayà nÃvirvrajati? tac ca yuktam evotpaÓyÃma÷; vrajapadam hi sarva-samÅcÅna-samÆham Æhayati || [16] asti ceha ÓrÅ-bhÃgavatÅyaæ padyam, tata Ãrabhya nandasya vraja÷ sarvasam­ddhimÃn | harer nivÃsÃtmaguïai ramÃkrÅdam abhÆn n­pa! ||iti | [BhP 10.5.18] [17] te«Ãm ÃvirbhÃvasya pÃdma-purÃïa-sandarbhÃnusÃreïa pratikalpam analpa-sukha-kalpaka-sampad-udanta-dantavakra-vadhÃnte sarvato' py ekÃnte kÃnte yatra praveÓasya nirdeÓa÷ prathayi«yate, tasmÃd bhava-jana-mana÷-kÃya-nikÃya-sparÓa-virahitÃd vÃrÃhÃdi-saækÅrtita-pravara-kÅrti-kadambÃdi-mayÃt pÃdma-skÃndÃdi-gatÃsaækÅrïa-varïÃkarïita-tat-tat-sanÃtana-ÓÅla-tÃrÃmasa-rÃma-go-gopa-gopÃla-lÅlÃ-nidhÃnÃd v­ndÃvanasyaiva vaibhava-viÓe«Ãd aÓe«aæ bhavati, prak­ti-sthitim atÅto hi ya÷ | [18] b­had-gautamÅya-stha-ÓrÅ-k­«ïa-vacane tu tat-tat-saæk«epÃrtha-nik«epa÷ prek«yate | idaæ v­ndÃvanaæ ramyaæ mama dhÃmaiva kevalam | atra me paÓava÷ pak«i-m­gÃ÷ kÅÂà narÃmarÃ÷ | ye vasanti mamÃdhi«ïye m­tà yÃnti mamÃlayam || atra yà gopa-kanyÃÓ ca nivasanti mamÃlaye | yoginyas tà mayà nityaæ mama sevÃ-parÃyaïÃ÷ || pa¤ca-yojanam evÃsti vanaæ me deha-rÆpakam | kÃlindÅyaæ su«umnÃkhyà paramÃm­ta-vÃhinÅ || atra devÃÓ ca bhÆtÃni vartante sÆk«ma-rÆpata÷ | sarva-deva-mayaÓ cÃhaæ na tyajÃmi vanaæ kvacit || ÃvirbhÃvas tirobhÃvo bhaven me' tra yuge yuge | tejo-mayam idaæ ramyam ad­Óyaæ carma-cak«u«Ã ||iti | [19] yaæ khalu vaibhava-viÓe«aæ sarva-sÃreïa yathÃ-sthÃnaæ prakÃÓayi«yamÃïa-vyÃkhyÃ-viÓe«ÃvatÃreïa ÓrÅmad-bhÃgavatÃnusÃreïa gopÃnÃæ svaæ lokaæ varuïÃlayÃd Ãgata÷ karuïÃ-varuïÃlaya÷ svayaæ bhagavÃn akrÆrÃya vaikuïÂha-viÓe«a-lak«aïa-sva-vaibhava-vya¤janayà sukha-prade brahma-hrade majjanena tasmÃd unmajjanena ca taj-jana-kautuka-jananÃd anantaraæ chanda÷-stÆyamÃnenÃtmanÃvitrà vicitram atraiva v­ndÃvane tadÅya-nara-lÅlÃ-veÓena sÃdhÃraïam anyebhyas tebhya÷ sandarÓayÃmÃsa; yaæ prati sampraty api prapadyamÃnà vidvÃæsaÓ cetasÃpi sÃk«Ãd iva tal-lÅlÃ÷ pratipadyante; yaæ pari hari-vaæÓe govindÃbhi«eka-sampad-aæÓe mahendra÷ ÓrÅmad-vrajendra-tanÆja-tanuvad vyÃpakatÃæ satyÃæ pratyÃyayÃmÃsa; yaæ punar v­ndÃvana-stha-samasta-samabhyarïam api tat-tad-varïanÃnusÃreïa kecit prak­ty-Ãvaraïata÷ parama-viyad-Ærdhvaæ nirvarïayanti; ataeva lÅlÃnurÆpa-rÆpatayà bhÆmÃnam abhÆmÃnaæ ca prapadyante yad bhÆmaya÷ | e«a eva Óe«a-nirviÓe«atayà brahma-sÃk«Ãt-kÃrÃkÃratayà ca brahma-saæhitÃdi«u b­æhitaæ b­hadbhir varïayÃmÃse | tatra ca prakaÂÃprakaÂa-prakÃÓa-mayasya v­ndÃvanasya bahu-vidha-saæsthÃnatayà bahu-vidha-ÓÃstra-ÓrutasyÃprakaÂa-prakÃÓa-maya-vaibhava-viÓe«a eva samprati varïanÅya÷ | sa ca gokula-pradhÃna eveti sva-vivak«ita-hità brahma-saæhitÃnu-saæhità kriyate | tad-vacanÃni tu bodha-kramÃya kramam atikramyÃnukramyante, yathÃ- bhaje ÓvetadvÅpaæ tam aham iha goloka iti yaæ vidantas te santa÷ k«iti-virala-cÃrÃ÷ katipaye | Óriya÷ kÃntÃ÷ kÃnta÷ parama-puru«a÷ kalpa-tarava÷ drumà bhÆmiÓ cintÃmaïi-gaïa-mayÅ toyam am­tam || kathà gÃnaæ nÃÂyaæ gamanam api vaæÓÅ priya-sakhÅ cid-Ãnanda-jyoti÷ param api tad ÃsvÃdyam api ca | sa yatra k«ÅrÃbdhi÷ sarati surabhibhyaÓ ca sumahÃn nime«ÃrdhÃkhyo và vrajati na hi yatrÃpi samaya÷ ||[bra.saæ. 5.57-58] [20] kiæ ca, ÅÓvara÷ parama÷ k­«ïa÷ ity upakramyÃha- «ahasra-patra-kamalaæ gokulÃkhyaæ mahat padam | tat-karïikÃraæ tad-dhÃma tad-anantÃæÓa-sambhavam | tat-ki¤jalkaæ tad-aæÓÃnÃæ tat-patrÃïi ÓriyÃm api || catur-asraæ tat-parita÷ ÓvetadvÅpÃkhyam adbhutam | catur-asraæ catur-mÆrteÓ catur-dhÃma catu«-k­tam || caturbhi÷ puru«ÃrthaiÓ ca caturbhir hetubhir v­tam | ÓÆlair daÓabhir Ãnaddham ÆrdhvÃdho-dig-vidik«u ca || a«Âabhi÷ nidhibhir ju«Âam a«Âabhi÷ siddhibhis tathà | manu-rÆpaiÓ ca daÓabhir dik-pÃlai÷ parito v­tam || ÓyÃmair gauraiÓ ca raktaiÓ ca ÓuklaiÓ ca pÃr«ada-r«abhai÷ | Óobhitaæ Óaktibhis tÃbhir adbhutÃbhi÷ samantata÷ || api ca- cintÃmaïi-prakara-sadmasu kalpa-v­k«a- lak«Ãv­te«u surabhÅr abhipÃlayantam | lak«mÅ-sahasra-Óata-sambhrama-sevyamÃnaæ govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi ||ity Ãdi | b­had-vÃmane- ratna-dhÃtu-maya÷ ÓrÅmÃn yatra govardhano giri÷ | ratna-baddhobhaya-taÂà kÃlindÅ saritÃæ varà ||ity Ãdi cÃnyatra | [21] tad etad-anusÃreïa prathamaæ tÃvat kÃvyasya nidhÃnaæ vastu-mÃtraæ sa-pramÃïaæ prakÃÓyate, citrasya phalakam iva | [22] tathà hi--yasya khalu lokasya golokatayà go-gopa-vÃsa-rÆpasya, ÓvetadvÅpatayà cÃnanya-sp­«Âa-parama-ÓuddhatÃ-samudbuddha-svarÆpasya tÃd­Óa-j¤Ãna-maya-katipaya-mÃtra-prameya-gÃtratayà tat-tat-paramatà matÃ, parama-goloka÷ parama-ÓvetadvÅpa iti | [23] tad eva yuktam uktaæ bhavati | [24] yatra hi svacchandatÃnanda-prada-bahu-vacanÃrthà gopÅ-padÃrthÃ÷ Óriya÷ Órayante | nÃnya-vaikuïÂhavat tad-eka-vacanÃrthatÃkuïÂhÃ÷ | tÃsÃæ tat-padÃrthatà ca tan-mahÃ-vÃg-artha-sÃrÃkar«a-yantre mahÃ-mantre ballavÅ-vallabhatayà tasya japam upadiÓantÅti sidhyati | [25] atra na kevalaæ tasya dvi-varïa-padasya v­ttÃv eva rƬhim avalambÃmahe, api tu dhyÃne' pi | kintu, nÃyaæ Óriyo' Çga iti ÓukÃnuvÃda÷ sÃmÃnya-lak«mÅ-vijayaæ vyanakti | lak«mÅ-sahasra iti viri¤ci-vÃïÅ lak«mÅ-viÓe«atvam urÅkaroti, yasmÃd atra kuru-pÃïdava-Óabdavad yathÃvasaraæ khaïdÃkhaïda-vÃcakatà matà | tad evaæ sati, tatrÃpi rÃdhà parameti pÃdma-skÃndÃdivÃrÃha-vimiÓra-mÃtsye | govinda-v­ndÃvana-nÃma-tantre' py abhëi yat, tat katham anyathà syÃt? lak«mÅr abhita÷ stritamà gopyo lak«mÅtamÃ÷ prathitÃ÷ | rÃdhà gopitamà ced asyÃ÷ kà và samà rÃmÃ? ||JGc_1,1.15|| [upagÅti] [26] tad evaævidhÃnÃæ tÃsÃm api sarvÃsÃm eka eva ramanas, tata eva gokuladhÃmà govindanÃmà pratyekam ekÃm ekÃæ ramÃæ ramayatÃæ ramÃ-ramaïanÃmnÃæ purupuru«ÃïÃæ parama÷ | [27] yat tu madhye mÃyayà pratyÃyitam aupapatyaæ, tat khalv avÃstavatvÃt parastÃd avadhvastam iti ÓrÅparamapuru«aÓabdÃbhyÃæ pramitam | kathÃyÃæ tu pramÃïa-viÓe«agrathanayà prathami«yÃma÷ | [28] evaæ Ói«Âa÷ ÓrÅrÃmo' py atidi«Âa÷ | [29] kiæ ca, aÓe«Ã evatarava÷ kalpatarava÷ saÇkalpadÃnabalÃt kevalÃn, na tu mÃnyatÃ-dhanya-sÃmÃnya-viÓe«Ãt | te«u ca jÃtyà kalpa-taravas tu vilak«aïa-tayà k­ta-lak«aïà eva | [30] kiæ ca, ÃdarÓanibhasvacchavibhavanÃnÃdarÓasparÓÃdimayabhÆmikà bhÆmiÓ ca kÃnter uta kÃnter v­«Âis­«ÂikÃriïÅ cintÃmaïÅyate | [31] ÃstÃæ tÃvad uttaram anu tÃratamya-ramyatÃ-gamya-mahimà g­hÃdi«u mahÃ-cintÃmaïi-mayÅ, yasmÃd udbhinnÃs tad-udbhidaÓ ca tadÅya-ÓobhÃm Ãtmany udbhÃvayanti | yatra ca, d­«Âi-Óravaïam ayÃtÃs tad-gocaritÃÓ ca jÃti-rÆpÃbhyÃm | naga-m­ga-pak«i-viÓe«Ãs tatratyÃnÃæ ca citram Ãdadhati ||JGc_1,1.16|| [gÅti] [32] kiæ ca, toyam apy am­tÃyate, kim utÃm­tam? kiæ ca, kathÃpi yathà gÃnaæ tathà karïayo÷ pÃnakÃyate, kim uta svayam eva gÃnam? kiæ ca, gamanam api n­tya-cÃturÅ-dhurÅïatÃm urÅkaroti, n­tyaæ punar atÅvÃd­tyam | kiæ ca, vaæÓÅ yathà kaæsÃrÃter ÃÓu sukha-vilÃsaæ ÓaæsantÅ, sahÃyatayà ca lasantÅ ca priya-sakhÅyate, na tadvad anyo dhanyo' pi jana÷ sambhavati | [34] kiæ ca, cidÃnanda eva kevalaæ svarÆpÃnatirikta-Óakti-vyakti-vaÓÃd vyakti-viÓe«atayà vyaktÅbhavan, gokula-Óabda-bala-labdha-lokaval-lÅlÃ-kaivalya-kalanÃya pu«pavad-Ãdi-lak«aïa-prakÃÓakatayà tat tat prakÃÓya pu«pÃdi-lak«aïÃsvÃdyatayà ca lÃpaæ kalayantÅnÃm ÃlÅnÃæ nija-nija-yÆtha-varÆthapÃyÃ÷ paramÃpÆrva-pÆrva-pÆrvÃnurÃgÃdi-kathÃnikÃyaæ gÃyantÅnÃæ madhu-madhura-kÃkalÅ-kulÃni tatrakÅyaæ sarvaæ tarv-antam ÃrdrÅkurvanti, kim uta bahu-ka«Âa-s­«Âatayà mithunÅ-bhÆtaæ tat tan mithunam | [35] tathà ca, hÃyaÓÅr«a-pa¤carÃtre pa¤ca-tattva-nirÆpaïe vaikuïÂha-stha-dravya-tattvaæ nirÆpitam - gandha-rÆpaæ svÃda-rÆpaæ dravyaæ pu«pÃdikaæ ca yat | rasavad bhautikaæ dravyam atra syÃd rasa-rÆpakam || heyÃæÓÃnÃm abhÃvÃc ca rasa-rÆpaæ bhavec ca tat | tvag-bÅjaæ caiva heyÃæÓaæ kaÂhinÃæÓaæ ca yad bhavet | tat sarvaæ bhautikaæ viddhi na hi bhÆtamayaæ hi tat ||ity Ãdi | tathÃpi, prapa¤caæ ni«prapa¤co' pi vidambhayasi bhÆtale | prapanna-janatÃnanda-sandohaæ prathituæ prabho ||[BhP 10.14.37] iti brahmavacanÃnusÃreïa k­ta-prapa¤cÃnukÃre lÅlÃ-sÃre tasya tat-prapanna-janasya ca yathÃveÓa÷ syÃt, na tathà ¤ityÃkÃre' pÅti labhyate | heyÃæÓÃnÃm abhÃvÃc ca rasarÆpaæ bhavec ca tat | tvag bÅjaæ caiva heyÃæÓaæ kaÂhinÃæÓaæ ca yad bhavet | tat sarvaæ bhautikaæ viddhi na hi bhÆtamayaæ hi tat || [36] tata÷ pÆrvatra tasya tasya cÃveÓa÷ paratra ca praveÓa÷ syÃt | [37] tataÓ ca, tad-icchÃ-vaÓÃl lÅlÃ-Óakti÷ paratra ca prÃya÷ sarvaæ vyaktÅkarotÅti vivektavyam | [38] kiæ ca, murajin-muralÅ-kalÅ-khuralÅ ca sva-mÃdhurÅ-pradugdha-mugdha-surabhi-dugdhÃnÃæ surabhÅnÃm Ædho-girita÷ sarita÷ prasÃrayantÅ parita÷ parikhÃyamÃïaæ k«Åra-vÃridhiæ visphÃrayati | tatra kÃmadhenutayà nikÃmam eva snuvatÅnÃæ k«Åra-vÃhitÃpi prÃcuryeïaiva paryavasÃyyate | [39] tato nÃnÃ-rasà api tà nadya÷ pratipadyante vidyÃ-vadbhi÷ | [40] kiæ ca, yatra ca tat-kaiÓorÃnurÆpÃrdha-vÃrdhaka-yauvana-nava-yauvanÃdi-vayasa eva tat-pit­-bhrÃt­-sakhi-prabh­tayas te nikhila-vargà nÃnyÃm avasthÃm ÃÓrità bhavanti | [41] anyac ca, yasya ca golokasya madhyam adhyÃsya sphuÂatarÃneka-sahasra-patrÅ-paricitam ajasram eva khalv amalaæ mahÃ-maïi-kamalaæ gokula-nÃmatayà nija-rÆpaæ nirÆpayati, "go-gopÃvÃsa-vraja-rÆpa-vraja evÃham asmi" iti | [42] nyÃya-vinyastam eva ca khalv idam, rƬhir yogam apaharati iti | yathà jalaja-ÓabdenÃpsavya-mÃtraæ nocyate, kintu kamalam eva | rƬhitÃm eva khalv ÃkhyÃ-grahaïam Ãvi«karoti | [43] ÓrÅ-Óuka-devenÃpy etad-apek«ayoktaæ, bhagavÃn gokuleÓvara÷ iti | varaÂ-pratyaya÷ khalv atra ÓÅlÃrthatÃ-para÷ | tad eva cÃmnÃtaæ gokulaæ vana-vaikuïÂham iti | [44] atha ÓrÅmad-vraja-rÃja-tanÆjatÃ-ÓÅla-lÅlasya mahÃ-bhagavatas tadÅya-karïikÃæ-madhyam adhik­tya nÃnÃ-varïa-dhÃmatayà nirvarïita-maïi-maya-mahÃ-dhÃma nikÃmam udbhrÃjate, yad eva svayam anantÃæÓa-sambhÆtam iti sphuÂam anantadhà prakÃÓate | yasmin kesara-visarÃn prÃcÅrÃÇgÃn samantata÷ samayà | sadayà dÃyÃdÃyÃ÷ sopÃsÅnà vasanti gopÃlÃ÷ ||JGc_1,1.17|| [gÅti] [45] gokulatÃbalatas tad api saævalate | tathà hi, aæÓà bhÃgà dÃyÃs tad-dhita-yogena dÃyavantaÓ ca | tat kila jÃter bhÃgà bakajiti te santi dÃyavantaÓ ca ||JGc_1,1.18|| [gÅti] tasminn aæÓo ye«Ãm iti và gamyo bahu-vrÅhi÷ | vrÅhi-nibhas tat-premà te«Ãæ v­ttau tad-ÃÓrayo yukta÷ ||JGc_1,1.19|| [udgÅti] [46] tad evam e«Ãæ tajjÃtitvam evoktaæ ÓrÅ-Óukena- evaæ kakudminaæ hatvà stÆyamÃna÷ svajÃtibhi÷ | viveÓa go«Âhaæ sabalo gopÅnÃæ nayanotsava÷ ||iti | (BhP 10.36.15) patrÃïi tatra kamale kamalÃlayÃnÃm aæÓena keli-vipinÃni bhavanti ye«u | cintÃmaïi-prakara-sadmasu kalpa-v­k«a- lak«Ãv­te«u nibh­taæ ramate mukunda÷ ||JGc_1,1.20|| [vasantatilakÃ] tatrÃdhirÃjyaæ kila rÃdhikÃm anu prattaæ priyeïeti purÃïa-viÓrutam | ahaæ tu manye punar-uktam eva tad guïena tasyÃ÷ sa ca yad vaÓaæ-gata÷ ||JGc_1,1.21|| [upajÃti 12] [47] iha ca pÆrvaæ yad eva ÓrÅ-parama-puru«a-ÓabdÃbhyÃm adhyavasitaæ, tad evÃdhyavasÅyate | tÃsu kevalÃsu vraja-rÃja-suta-vadhÆ-bhÃvasya labdha-prasiddhitÃæ vinà vraja-kamala-sakala-patrÃvaly-Ãdhipatyaæ na prasidhyatÅti | [48] atha ki¤cit-ku¤cita-kamala-patravad-unnata-pÃrÓva-dvayÃvayavatayà bahir durlaÇgha-Ó­Çga-maïi-mayÃlavÃla-ÓobhÃ-matrÃïÃæ patrÃïÃm antarÃle«u keÓarÃd avatÅrïÃni vistÅrïÃni p­thak p­thag upani«karÃïi virÃjante | te«Ãm agrima-sandhi«u sphuÂam adhimadhya-madhyam adhyasta-samasteÓa-go«ÂhÃni go«ÂhÃni vibhrÃjante | ataeva tatparyantasya tasya gokulatÃvakalità | tatrÃpi doha-samayaæ samayà samena go-v­nda-pÃla-valayena niviÓya paÓyan | cintÃmaïi-pracita-sadmasu kalpa-ÓÃkhi- padmÃv­te«u surabhÅr abhipÃti k­«ïa÷ ||JGc_1,1.22|| [vasantatilakÃ] [49] yasya ca samÅpagÃnÃm Ãlaya-rÆpasya kamalasya sarvataÓ caturasraæ bhavati, tad idaæ sarvaæ v­ndÃvanam iti vadanti | tad-bahir-antaraæ samasta-dÅpÃyamÃna÷ sa mahÃ-dvÅpÃyamÃna÷ parama-suveÓa÷ sarvaÓ ca deÓa÷ ÓvetadvÅpa ity Ãcak«ate goloka iti ca | yas tu bahir-bhÃga÷ sÃgaravad aparicchedyas tatra vigata-Óokà dhÃritra-nibha-vicitra-lokÃ÷ salokà vidyante | patra-sthitÃni tu vanÃni keli-v­ndÃvanÃnÅti bhaïanti | yathoktaæ päcarÃtre - mahÃv­ndÃvanaæ tatra keliv­ndÃvanÃni ca iti | [50] atha caturasram anu kamalÃt patayÃlutayà parita÷ sravantÅr madhu-dhÃrÃ÷ pibanta iva punar uparata-tat-pÃnÃya vamanta iva ca dak«iïa-paÓcimayo÷ sarvata÷ parvata÷ parvata-«aÂ-padà d­Óyante | yatra ca tatrÃpi mahÃ-maïi-maya-kÆÂa-ghana÷ ÓrÅ-govardhana÷ kuÂÅ-bhÆta-mahÃ-nidhivad akharvam Ãnanda-garvaæ sarvÃdhipater apy ÃvirbhÃvayati | [51] ÓrÅ-govardhana-nÃmà cÃyaæ ramaïÅya-maïi-ÓilÃbhi÷ samÃsanam Ãsanam, khagÃvali-kalita-kÃkalÅbhi÷ svÃgataæ svÃgatam, ÓyÃmÃka-dÆrvÃbja-vi«ïukrÃntÃparyag-ÃkrÃnta-tiryag-nirjharibhir ni«pÃdyaæ pÃdyam, ca¤can-m­ga-caraïa-nya¤cad-ak«ata-darbhÃnantÃÇkurai÷ samarghyam arghyam, tÅra-sanŬa-jÃtÅ-lavaÇga-kakkola-saÇgata-pallalair alam ÃcamanÅyam ÃcamanÅyam, nava-nava-nava-prasÆta-gavÅ-navÅna-snuta-k«Åra-pariïata-dadhi-tat-pras­ta-gh­ta-Óabalanais tarÆpah­ta-madhuparkaæ madhuparkam, Óikhara-Óekhara-ÓilÃsara-prakhara-dhÃrÃ-pÃtair anuk­ta-snapana-paricaryÃ-prÅti-majjanaæ majjanam, dukÆlavad-anukÆla-saæÓle«a-svarïa-varïa-v­k«a-viÓe«a-valkalai÷ kalita-sukha-vasanaæ vasanam, svabhÃvÃnubandha-gandha-sugandha-ÓilÃ-Óata-pariïata-hari-candana-gaura-gairikaiÓ carcÃtiÓayaæ carcÃtiÓayam, praphulla-mÃla-mÃlatÅ-latÃdibhir nandita-sumanasa÷ sumanasa÷, gavyÃkhuravyÃhati-jÃtÃguru-dÃru-dhÆmair vyÃhata-sarva-dhÆpaæ dhÆpam, divÃpi vidyoti-maïi-nikara-jyotibhi÷ sarva-sampad-uddÅpaæ dÅpam, ma¤jula-gu¤jÃpi¤chÃ-divi ncholÅvächita-nirmÃïai÷ k­ta-su«amÃ-bharaïam Ãbharaïam, abhilëÃnukÆla-phala-mÆla-valayai÷ sarva-sukha-samÃhÃraæ samÃhÃram, pu«pa-vÃsita-ÓÅtala-jala-valayita-punar-Ãcamanam anu vimala-parimalÃtula-tulasikÃ-pallavÃdibhir mukha-vÃsanaæ mukha-vÃsanam, marud-uccala-sphuÂa-pu«pa-sampac-campaka-dÅpÃvalyà sphuÂam ÃrÃtrikam ÃrÃtrikam, ghana-kisalaya-valaya-saÇkula-bakula-mukha-ÓÃkhÃ-nikarai÷ ÓobhÃntaratamÃtapatram Ãtapatram, malaya-marul-lava-calat-pallava-viÓÃla-ÓÃlair nandita-bhavya-janaæ vyÃjanam, nija-svara-vivekinÃæ kekinÃm anekÃÇga-kekÃbhi÷ kalilÃsyaæ lÃsyam, hari-veïu-dhvani-bhram-kÅcaka-kala-krama-ktÃkarsa-vanitÃnvita-ÓayyÃyamÃna-puspa-pÃta-paryÃyai÷ kta-sarvÃtiÓayanaæ Óayanam, kÃkalÅ-kalila-kala-kokila-kulair labdha-saÇgÃnaæ saÇgÃnam api hariæ parikalayan pÆrva-pÆrva-siddha-nija-hari-dÃsa-varyatÃæ paryÃpayann Ãste | [52] k­ta-haridÃsa-varya-saÇgà mÃnasa-gaÇgà ca sarva-sukha-sthemani k­«ïa-premaïi mÃnasa-drava-mayÅti kila tan-nÃmatayà tÃæ varïayanty upaÓlokayanti ca- svalpenÃghajid-aæÓa-vÃmana-pada-sparÓena gaÇgà sadà sarvÃgha-praÓamany abhÆd api ÓivasyÃrƬha-mÆrdhÃjani | svenaivÃghajità sadà viharatà brahmeÓa-lak«mÅ-jayi- prÃÓastyena saha vrajena milità gaÇgÃparà kiæ puna÷ ||JGc_1,1.23|| [ÓÃrdÆlÃ] [53] atha yatrÃpy uttara-pÆrvayo÷ kasyÃnanda-vraja-rÆpasya vrajasyÃlindÃd adÆrabhaveti kila kÃlindÅti-nÃmnÅ yamunà vilasati | yà khalu- kadÃcid dhÃrÃbhir vahati hari-ratna-drava-nibhà kadÃcit stabdhÃÇgÅ sphurati hari-ratna-k«itir iva | kramÃd veïau tasmin na nadati nadaty arka-tanayà jalasthalyo÷ Óarma prasavati hare÷ sevana-vidhau ||JGc_1,1.24|| [ÓikhariïÅ] paÓyantÅ jalajek«aïà ghana-rasÃvarta-Óruti÷ Ó­ïvatÅ jighrantÅ jha«a-nÃsikà tarala-dor ÃliÇganaæ kurvatÅ | jalpantÅva ca haæsa-cakra-vadanà nÅrÃtmanà k­«ïa-bhÃg yà k­«ïà bata sÃtha kÅd­g asak­d devyÃtmanà ce«Âate ||JGc_1,1.25|| [ÓÃrdÆlÃ] [54] yatra ca sarvatra sarÃæsi caivam utprek«yante- vraja-vipina-vibhÃge niÓcalo yasya vÃsa÷ svayam ayam apare«Ãæ po«ako ja¤janÅti | kalaya vara-sarÃæsi srotasÃm atra v­ndair vidadhati yamunÃdi-dvÅpinÅ÷ shÅta-toyÃ÷ ||JGc_1,1.26|| [mÃlinÅ] yatra ca- kÃÓcit paÇka-kairavÃvali-lasat-srotasvatÅ-prÃntagà nÃnÃ-pu«pa-vanÅ-virÃjad avanÅ-madhya-sthitÃ÷ kÃÓcana | kekÃ-jhaÇk­ti-mat-kuhÆ-madhuritÃ÷ kÃntÃÇga-carcÃcità nÃsÃd­k-Óravasa÷ sadÃpi sukhadà rÃsÃÇkità bhÆmaya÷ ||JGc_1,1.27|| [ÓÃrdÆlÃ] kiæ ca- bhÃï¬Åras taraïi-padaæ samunnater na prÃyÃta÷ param iha kintu vist­teÓ ca | tac-chÃkhÃ÷ pariviharann avÃra-pÃre kÃlindyà muhur abhiyÃti gopa-saÇgha÷ ||JGc_1,1.28|| [prahar«iïÅ] tathÃ- kvacit sadmÃbhÃsa-prakaÂa-balavat-koÂara-ghaÂa÷ kvacit palyaÇkÃbha-prathita-p­thu-ÓÃkhÃ-sukhatama÷ | kvacid dolÃtulya-grathita-latikÃ-pÃli-valita÷ sadÃsau bhÃï¬Åra÷ kam iva hari-keliæ na tanute ||JGc_1,1.29|| [ÓikhariïÅ] tad-udÅcÅm anudeÓa÷ prathayati saukhyÃni rÃma-ghaÂÂÃkhya÷ | yatra ca rÃmaæ kurvan sukhayati rÃma÷ sarÃmatÃm a¤can ||JGc_1,1.30|| [gÅti÷] [55] atha tasya lokasya loaka-pÃlair varaïÅyÃni vimÃna-cÃriïÃæ varÃïyÃvaraïÃni sura-vartmani varÅv­tati | yatra ca vÃsudevÃdi-saæj¤aæ svayam eva caturvyÆha-v­ndaæ loka-pÃlÃyamÃnaæ senÃ-vyÆhatÃm urarÅcarÅkarÅti | tatra ca puru«ÃrthÃdaya÷ ke varÃkÃ÷ ? [56] tad evaæ sati goloka-nÃmÃyaæ loka÷ parama-mÃnya÷ sÃmÃnyatayÃpi kena varïyatÃm ? ya÷ khalv am­ta-sindhur ity am­tÃndhasa÷, yaÓasa÷ savayà iti kavaya÷, vicitrÅ-dharmÃk­tir iti viÓvakarmÃïa÷, ÃnandÃnÃæ brahma-sÃk«Ãd iti brahmÃnubhavina÷, premà svayaæ vyakta iti bhagavad-bhaktà manyanta ity aneka-mata-parÃm­«Âatayà d­«Âa÷ | kiæ ca- kiæ teja÷ kiæ nu citraæ kim uta naÂa-kalà kintarÃæ ko' pi loka÷ kiæ và premà sa sÃk«Ãd iha kalita-vapur ya÷ Óukena pragÅti÷ | itthaæ tal-lokapÃla-pramukha-divi«adÃæ saæhatis tarkayantÅ tasmin govinda-dhÃmni pratidinam ayate sambhramaæ ca bhramaæ ca ||JGc_1,1.31|| [sragdharÃ] [57] tad evaæ buddha-paddhatim apy atÅtavÃn asau loka÷ prasabhaæ buddhi-madhyam adhyÃrohati | yata÷- ye ye prÅtiæ dadati vi«ayà ye ca tat-tad-vidÆrÃs te«ÆtkaïÂhà mama nahi kadÃpy atra satyaæ karomi | k­«ïe snehaæ bata vitanute yaÓ ca yatrÃpi k­«ïa÷ ÓaÓval-lokaæ sa tu sarabhasaæ mÃæ did­k«uæ karoti ||JGc_1,1.32|| [mandÃkrÃntÃ] yasyÃkarïanam apy apÆrvam amita-brahmÃï¬a-koÂi-vraje vaikuïÂhe«v api vächitaæ kim aparaæ yal-lÃlasà ÓrÅr api | goloke sa tu bÃndhavÃgrimatayà vibhrÃjate sarvadà ye«Ãæ tan-madhurimïi hanta mama h­n majjan muhu÷ sajjati ||JGc_1,1.33|| [ÓÃrdÆlÃ] [58] hanta kiæ karavÃïi ? sahasaivÃrabdhavÃn etad varïanam | nirvÃhaæ tu na paÓyÃmi | [59] yata÷ prathamataÓ caturasra-pari-hari-carita-cÃrutÃ-praïidhÃna eved­Óatà d­Óyate, yathÃ- gavÃæ k«epaÓ cÃraæ prati sakhibhir ÃkrŬa-paratà muhus tÃsÃæ dÆre gamanam anusambhÃlana-vidhi÷ | tad-ÃhvÃnaæ tÃsu kramam anuvis­«Âi÷ savayasÃæ puna÷ krŬÃveÓa÷ sm­ti-padatayà k«obhayati ||JGc_1,1.34|| [ÓikhariïÅ] tatrÃpi- kva cÃpi k­«ïa-rÃmau tau kara-baddha-karau mitha÷ | hasantau hÃsayantau ca kurvÃte cittam Ãkulam ||JGc_1,1.35|| [anu«Âubh] kiæ ca- v­k«Ãn aÇkurayantu vidruta-daÓÃm adrÅn nayantu drutaæ stambhaæ cÃmbhasi lambhayantu saritÃæ kiæ và pratÅcÅnatÃm | veïu-dhvÃna-ghaÂà yato' tinikaÂÃ÷ kasmÃd akasmÃd balÃt karïÃbhyarïa-gatà iva sphuÂam amÆn dhunvanti tad-dhyÃyina÷ ||JGc_1,1.36|| [ÓÃrdÆlÃ] [60] yatas tad-anubhavinÃæ sukhaæ tu manasi sphurad api na vaktum ÅÓyate | yasmin harir yÃti vihÃra-hetos tasmin mudà phullati cet kuÂo' pi | na tatra p­cchà na ca vakt­tà tan na p­cchyam etan na ca vÃcyam asti ||JGc_1,1.37|| [upajÃti] [61] idaæ ca sujana-matim atÅvÃkar«ati | gÃyanti tatra dhavalÃ÷ paripÃlayanta÷ pÃrÃvatÅæ madhura-rÃgavatÅm udasrÃ÷ | janmÃdi-k­«ïa-caritÃni ciraæ gatÃni sm­tvà yata÷ sapadi muhyati sarva eva ||JGc_1,1.38|| [vasanta] [62] aho kuta÷ kuto và mana÷ saæyamanÅyam, yato go«ÂhÃni ca tÃni dra«Âuæ mana÷ prasabham utkaïÂhayanti | yathÃ- virÃjat-kastÆrÅ-dyuti-parimalair gomaya-maya- sphurac-cÆrïai÷ sadma-pratik­ti-vapubhis taru-varai÷ | divà nÆtnair vatsair niÓi surabhijidbhi÷ surabhibhi÷ samanÃd go«ÂhÃnii pratimati diÓanti sm­ti-Óatam ||JGc_1,1.39|| [*2] [ÓikhariïÅ] [*2] The two latter lines are also found at the end of GC (uttara-campÆ 37v55). sandhyayos tu- vatsÃn mocayatÃæ dhanÃni duhatÃæ dugdhÃni sa¤cinvatÃæ gÃ÷ sambhÃlayatÃæ g­hÃn pracalatÃæ k­«ïaæ pura÷ kurvatÃm | tal-lÅlÃ÷ parigÃyatÃæ pulakitÃm aÓrÃïi cÃtanvatÃæ gopÃnÃæ bata cittam uccita-madaæ mac-cittam ÃkrÃmati ||JGc_1,1.40|| [ÓÃrdÆlÃ] [63] sadà caitÃni rÃja-vartmÃni tat-kÅrtana-catvarÃïÅva prasabhaæ mac-cittam Ãkar«anti | tathà hi- rÃma÷ k­«ïa÷ k­«ïa-rÃmau ca k­«ïa÷ k­«ïa÷ k­«ïa÷ k­«ïa ity e«a jalpa÷ | yÃtÃyÃtaæ kurvatÃæ sarvadÃpi svairÃlÃpe ÓrÆyate tatra tatra ||JGc_1,1.41|| [ÓÃlinÅ] [64] ÓrÅ-k­«ïa-pramadÃnÃæ pramadÃnÃæ pramada-vana-pÃtrÃïi patrÃïi tu varïyamÃnÃni kavÅnÃm apatrapÃm eva bibhrati, yatas tatratyaæ sarvam eva citram iti du«pratyÃyatÃæ prÃpnoti | ye«u hi- kvacit ku¤jÃ÷ sadma-bhramakara-rucais tair avayavai÷ kvacic citrai÷ sadmÃny api tulita-ku¤jÃni ÓataÓa÷ | jalÃni kvÃpy udyat-kamala-valitÃni pratipadaæ sthalÃny apy evaæ kvÃpy atha kim iva kiæ nirïaya-padam ||JGc_1,1.42|| [ÓikhariïÅ] sakhÅnÃæ sÃraïya-tridaÓa-sud­ÓÃæ gÃna-valanÃæ muhu÷ prodyan-mÆrcchÃæ madhu-madhura-rÃga-praïayinÅm | hari-premÃrta-strÅ-prathama-racitÃæ Ó­ïvati jane sukhaæ và du÷khaæ vety avakalayituæ ka÷ prabhavati ||JGc_1,1.43|| [ÓikhariïÅ] kvacid gÃnaæ sÆk«maæ kvacid api ca tauryatrika-kalà kvacit premïà go«ÂhÅ kvacid api mahÃ-keli-kalaha÷ | iti sphÃraæ tÃbhi÷ praïaya-maya-sÃraæ viharaïaæ harer dhyÃyan nÃnà bhavati kavi-cittaæ muhur api ||JGc_1,1.44|| [ÓikhariïÅ] premà kÃmati tat-kriyà kalahati stambhÃdi-bhÃvÃvalÅ sakhyÃæ sa¤carati Órutaæ ca caritaæ sarva-Órutaæ laÇghati | itthaæ keli-kalÃ-kalÃpa-kalitaæ v­ndÃvanÃntar-vane dampatyor nikhilaæ vicÃra-padavÅm uddhÆya vibhrÃjate ||JGc_1,1.45|| [ÓÃrdÆla] akuïÂhÃm utkaïÂhÃæ vahati harir Ãsu pratipadaæ harÃv apy età yad vyatimilana-saukhyaæ vijayate | aho yasmÃd asmin nirupadhi sakhÅ-v­ndam ubhaya- prak­«ÂotkaïÂhitvaæ viÓati tad idaæ hanta kim iva ||JGc_1,1.46|| [ÓikhariïÅ] api sundaratÃæ prati tÃ÷, sundaratÃæ kila vahanti gopÃlya÷ | yan nirdÆ«aïa-bhÆ«aïa-, bhÆ«aïa-k­«ïe vibhÆ«aïÃyante ||JGc_1,1.47|| [udgÅti÷] na bhajati lak«mÅs tulanÃm, iti kiæ stutaye ghaÂeta rÃdhÃyÃ÷ | yà lak«mÅm api jetrÅ÷, sva-rucà gopÅ÷ p­thak kurute ||JGc_1,1.48|| [ÃryÃ] [65] tasmÃd asÃmpratÃya tu sÃmpratÃya mad-vidhÃya svaæ varïayituæ kim uta nirvarïayitum- ravy-Ãdi-dyuti-ji«ïu-divya-dharaïi-k«auïÅ-ruhÃntargata- prÃsÃda-sthita-siæha-pÅÂha-mahasi cchannÃnya-d­«Âi-tvi«i | spa«ÂÃtmÅya-d­Ói prakÅrïaka-vikÅrïÃlÅ-hitÃlÅ-v­tà rÃdhÃ-mÃdhava-mÃdhurÅ-vara-sudhà t­«ïÃæ mudhà yacchati ||JGc_1,1.49|| [ÓÃrdÆla] [66] tad evam Ãnanda-satra-patrÃdi-sthitÃnÃm upari sÃndra-ÓÃkhÃbhir alak«ya-talÃnÃm analpa-kalpa-v­k«a-lak«ÃïÃm adhimadhyaæ rÃja-samÃja-virÃjamÃnÃæ varïita-ma¤ju-ki¤jalka-karïikÃm adhivasanta÷ sadà lasata÷ sa-parivÃra-vÃra-surabhÅ-pÃla-bhÆpÃla-kumÃrasya tasya sarva-cintÃtÅta-cintÃmaïi-mayam ak«Ãmaæ sapta-kak«yÃrÃmaæ dhÃma nikÃmaæ dhÃma vistÃrayan netrÃïi vistÃrayati | tatra ca bhÃsamÃnaæ tad ÃvÃsam abhita÷ satatam upaparÃrdhe gaïanÅyÃnÃæ sajÃtÅyÃnÃm advitÅyà vasati÷ | seyam abhisnihya vandibhi÷ sandihyate | abjaæ tad ÃliÇgitum abja-bandhor bandhur yayau kiæ parive«a e«a÷ | gopÃlayÃnÃæ valayÃvalir và gopeÓa-veÓmÃbhita evam asti ||JGc_1,1.50|| iti | [indravajrÃ] [67] tad-vÃsinas tv evaæ stÆyante- arthÃ÷ sarva-janÃrthanÃm atigatÃ÷ kÃmà nikÃmÃgrimà dharmÃ÷ karmaÂha-deva-dharma-mahità mok«ÃÓ ca mok«ÃtigÃ÷ | te«Ãæ tatra vasanti sevakatayà k­«ïÃya t­«ïÃ-ju«Ãæ yad-dhÃmÃrtha-suh­t-priyÃtma-tanaya-prÃïÃÓayÃs tat-k­te ||JGc_1,1.51|| [ÓÃrdÆlÃ] netraæ Órotraæ cittam apy anyad anyat tucchaæ yasmin bhÃti k­«ïaæ vinà tu | gho«e tasmiæÓ cak«u«aÓ cak«ur evaæ ÓrautÅ vÃrtà paÓya d­Óyà vibhÃti ||JGc_1,1.52|| [ÓÃlinÅ] vibhrÃjante sÆtra-sa¤cÃra-vidyà päcÃlya÷ kiæ viÓva-vismÃyanÃya | kiæ và gopÃ÷ svÃntare k­«ïa-bhÃvair baddhÃ÷ santas tatra tatra bhramanti ||JGc_1,1.53|| [ÓÃlinÅ] kiæ ca- pitÃyaæ mÃteyaæ pit­-sahaja-varga÷ svayam asau tathaivÃnye cÃnya-prathita-hita-sambandha-mahitÃ÷ | vraje khyÃtir yai«Ã bakaripu-gaïe bhÃti khalu tÃæ kvacit tulya÷ premà pathikam anu ÓaÓvad bhramayati ||JGc_1,1.54|| [ÓikhariïÅ] [68] athÃnyad api kim api vibhÃvya sambhÃvyate | tad yadi satÃm anubhavam apy anubhavitÃ, tadà bhavyam eva khaly bhavyam, na cen navya-kÃvyatà tu na vyabhicarità | athavÃ, tathÃpi yat ki¤cid api te«Ãæ vächitaæ syÃd eveti sarva a¤citam eva manyÃmahe | [69] tat tu sambhÃvanaæ, yathÃ-atha gopÃvÃsÃbhyantare tÃd­ÓÃm eva sabhyÃnÃæ labhyà sabhÃvalir upalabhyate, yatra bhÆri-vaicitrÅ-dhurÃïi mahÃ-gopurÃïi purÃïÅva virÃjante, ye«Ãæ panthÃna÷ kila ki¤jalka-valaja-paryantÃ÷ samastÃd vibhrÃjante, yatra ca parasparam abhimukhÃ÷ sumukhà mahÃntas te g­hà mitha÷ p­thula-Óobhà loka-sp­hà iva vim­Óya d­Óyante, yatra ca siæha-saæhananÃnÃæ puru«a-siæhÃnÃæ niÓcalÃÇghrÅïi mahÃ-siæhÃsanÃni vicitratayà netrÃïÃæ parib­æhaïatÃm aæhante, yatra ca parÃvara-kak«yÃ-vÃsi-loka-lak«Ãïi samam eva samak«Ãïi santi, mitha÷ sukha-ÓatÃni var«anti, yatra caikatrÃsÅnÃnÃm anyatrÃpi rÆpaka-kÃvya iva pratirÆpÃïi rÆpÃïi pratÅyante-na ca tÃni kevalÃni, api tu pratidhvanayaÓ ca dhvani-kÃvya iva dhvanitayà vibhÃvyante, yata÷ svacchÃnta÷-karaïà mahÃnta÷ khalu para-guïÃntarÃïy api ÃyacchantÅti prathiti÷ prathÅyasÅ; yadà ca tathà prathÅyante vibhÃvyante ca, tadà hy Ãgantukà nÃnÃ-janÃs tat-tad-rÆpÃïÃæ jÃnÃnÃ÷ parita÷ parihÃsyante; yatra ca kutrÃpi yadà sadà paramÃnanda-syanda-sandoha-dohana-kÃnti-kandalÅ-lambhita-sukha-tandra÷ ÓrÅman-nanda-kula-candra÷ svayam Ãloka-sudhayà loka-cak«uÓ-cakora-vÃrapÃrÃïÃm ÃpÆrayati, tadà tÆtsavÃnÃm api mahÃn utsava÷ sphurati | [70] atha sabhÃ-valayam antarà ca kak«yÃ-pa¤cakatayà labdha-bodha÷ sarva-cittÃvarodha÷ sa tu vraja-n­pÃvarodha÷ samudbhrÃjate | tatra tam eva hi saha-mÃtara-pitarÃdi-v­nda÷ ÓrÅ-govinda÷ svayam Ãvasati | yatra sabhÃ-valayÃntar-anta÷ parita÷ parÅtaÓ catasro' py anta÷ p­thag-avarodha-lak«Ã÷ kak«yà lak«yante | anyà ca pa¤camÅ dhanyà sarva-madhya-labdha-nyÃsatayà yatra citrÅyate, yasyÃæ tu mahÃ-prÃÇgaïa-saÇginyÃæ pratÅcÅm anu svÃntara-aÇgam aÇgaïam aÇgaïaæ parito nikÃyÃnÃæ nikÃya÷ sarvato' pi Óreyasyà ÓrÅmad-vraja-nara-deva-preyasyà samÃÓriyate | udÅcÅm anu sukha-mayÆkha-rohiïyà rohiïyà | prÃcÅm anu samasta-k­ta-sevena ÓrÅmad-vraja-naradevena | avÃcÅm anu svajana-sabhÃjana-bhojanÃpavarjana-prayojana-sÃmagryà | [71] atha tad-bahir bahir anta÷-pura-prayuta-vibhÃga-pracurÃïÃæ parama-santu«Âa-jana-pu«ÂÃnÃæ catu«ÂayÅnÃæ ca kak«yÃïÃæ paÓcÃn niÓcita-paÓcimÃdi-kakubhaæ ÓubhÃæ rÅtim avalambya sakala-Óarma-d­ÓvarÅ ÓrÅmad-vrajeÓvarÅ rÃma-ghaÂÂÃbhirÃma÷ ÓrÅmad-balarÃma÷ sarva-loka-gati÷ ÓrÅmad-vrajÃdhipati÷ sa ca govardhanÃnandana÷ ÓrÅmad-vrajÃdhipati-nandana÷ patir atÅva rÃjate | [72] tatra cÃharahar aviraha-raha÷-keli-kalita-t­«ïayo rÃma-k­«ïayor vikhyÃta-tat-tan-nÃmasu madhyama-kak«yÃ-dvaya-dhÃmasu parama-ramÃ-gaïa-ÓreyasÅnÃæ preyasÅnÃm ÃvÃsa-prÃsÃdÃvalir udbhÃsate; [73] yatra cÃveÓanam anu sÃveÓaæ nÃnÃ-kalÃ-kalÃpaæ kalayantÅnÃm ÃlÅnÃæ nija-nija-yÆtha-varÆthapÃyÃ÷ paramÃpÆrva-pÆrva-pÆrvÃnurÃgÃdi-kathÃnikÃyÃæ gÃyantÅnÃæ madhu-madhura-kÃkalÅ-kulÃni tatrakÅyaæ sarvaæ tarv-antam ÃrdrÅkurvanti, kim uta bahu-ka«Âa-s­«Âatayà mithunÅ-bhÆtaæ tat tan mithunam | [74] tayor dvayor Ãvaraïatayà lak«ye ye cÃnyatare pratyantara-kak«yam eka-bhÆma-dvi-bhÆmatÃdi-prakÃreïÃdhika-bhÆmikÃ-racanÃbhir uccatara-rÅtikÃyÃ÷ samÃna-mÃna-g­ha-sva-sva-vÅthikÃyà dhÃriïÅ goloka-dharaïÅ-loka-hÃriïÅ bhavati | tatra sarvÃs tu g­ha-lekhÃ-maïi-bhitti-sambadhya-madhya-rekhÃ-labdha-dvaividhyà samantÃd ubhayata÷-sthita-dvÃratayà paraspara-sammukhatÃ-ÓobhÃnandita-dig-antÃ÷ kaimutyam ÃsÃdayanti | [76] yatra ca sarva-madhyamÃvarodhasyÃdhimadhyaæ b­hat-prÃÇgaïam adhik­tyÃkhaï¬a-puÂa-bhedana-mukuÂa-bhaÇgÅ-laÇginaæ niÓreïi-Óreïi-miÓrÃnta÷-Óvabhra-Óubhra-laghu-laghu-dvÃra-sukhÃroha-sa¤cÃra-merv-ÃkÃra-cÃrv-aÇga-kuÂÂimÃd upari parita÷ stambha-vÃra-saÇgatam agÃram ekaæ sarvataÓ calat-patÃkam avalokyate | [77] yadà ca tasya sarva-kakudam uda¤citasya dhi«ïyasya purÆpari cÃlaÇkari«ïutayà ÓrÅ-k­«ïa÷ svayaæ varti«ïur bhavati, tadà sarva-ji«ïu-tad-uparicari«ïu-ji«ïu-nÅla-maïir iva kaæ và tal-loka-bhavi«ïu-lokaæ kÃnti-kandalÅbhir na pu«ïÃti? [78] yà ceyaæ karïikÃyÃm upari purÅ, tad-adhastÃd anyÃpi samantÃd asti, kintu sà prati-k­«ïa-kÃntÃ-dhÃmany eva nijÃÇgana-nibha-patra-paÇkti-sÅmany eva cÃyantrita-dvÃra-gaïeti pare«Ãm aj¤ÃtÃ, dyumaïivan-maïi-gaïa-samujjvalÃlaya-kalÃpÃ, vÃtÃnÅta-sujÃta-parimala-sampÃtÃ, nirjanatÃ-janita-svairatÃnÃrata-rati-pradÃ, ÓayyÃsana-cchatra-cÃmarÃdi-sÃmagrÅti-bahula-ÓatÅ-prÅtidÃ-nÃnÃ-krŬÃ-bhÃï¬a-maï¬ala-maï¬itÃkhaï¬a-maï¬apÃ, tat-tac-ce«ÂÃdhi«ÂhÃna-nara-m­ga-pak«i-pratik­ti-lak«a-vilak«ità preyasÅ«u vibhakta-pradeÓa-viÓe«Ã Óe«ÃlayÃyate | yatratyena pathà yathÃvat preyasÅ-nÃmÃnandana÷ ÓrÅmÃn nanda-nandanas tatra patra-samudyad-udyÃna-v­ndam amÆbhir anuvindann atÅva nandati | tasmÃd udyÃnÃd antar-dvÃreïa caturasraæ pratyudyÃnam api vindati | [79] evaæ ÓrÅ-balarÃmasya rÃma-ghaÂÂÃkhya-nija-krŬÃ-vana-gamanaæ ca tala-vartmanaiva vartate, kintu saæk«iptatayà nihitena patrÃvali-paryantÃla-vÃla-pihitena mantavyam | [80] tÃm etÃm uparigatÃæ ÓrÅmad-vrajeÓvara-purÅæ pari tu ÓlokÃ÷ parigÅyante- yastÃæ patÃkà m­du-vÃta-kampità nÃnÃmukhÅbhÃvam itÃ÷ puna÷ puna÷ | saurabhyam ÃyÃti yadà yatas tadà viv­tya paÓyanti diÓÃm amÆm iva ||JGc_1,1.55|| [upajÃti 12] nityaæ sudhÃ-dhÃmaja-dhÃma-saÇgata÷ pÆrïÃÇgatÃm aÇgala-saÇgatiæ gatÃ÷ | yatrÃpi kumbhà vidhu-kÃnta-sambhavÃ÷ kÆÂÃntaratva-mukuÂà iva sthitÃ÷ ||JGc_1,1.56|| [indravaæÓÃ] yatrÃnvità kumbhà vidhukÃnta-sambhavÃ÷ kÆÂÃntaratna-mukuÂà iva sthitÃ÷ | yatrÃnvità svacchatayà vibhÃtayà hÅrÃdi-ratna-cchadir Ãlir Åk«yate ||JGc_1,1.57|| [indravaæÓÃ] mayÆra-pÃrÃvata-kokilÃdyà vasatni yasyÃæ tu vinÃpi yatnam | ÓabdÃyamÃnà vipinasya tair ye vivÃda-saævÃdavad Ãcaranti ||JGc_1,1.58|| [upajÃti 11] vicitra-ratnÃvali-citra-carcità sauvarïa-bhitti÷ paritaÓ cakÃsatÅ | gopÃla-bÃlyÃdii-vilÃsa-mÃdhurÅ÷ sÃk«Ãd ivÃlak«ayate ÓiÓÆn api ||JGc_1,1.59|| [upajÃti 12] vistÃritotsaÇga-nibhair alindai÷ Óli«yanti k­«ïaæ bhavanÃni nityam | ye«Ãæ sadÃntar nivasanti te tad- bhaktà amÅ tÃd­ÓatÃæ vrajanti ||JGc_1,1.60|| [indravajrÃ] prÃÇgaïÃni maïi-darpaïa-cchavÅny ullasanti sadanÃvalÅm anu | ye«u nÆtana-vadhÆr bakÃntakaæ vrŬa-namra-vadanÃpi vÅk«ate ||JGc_1,1.61|| [svÃgatÃ] candrakÃnta-maïi-baddha-bhÆtale palvalÃni ca lasanti sarvata÷ | rÃdhikÃdi-mukha-kÃnti kandalÅ yÃni pÆrayanti hanta sarvadà ||JGc_1,1.62|| [svÃgatÃ] loka÷ ÓrÅnÃtha-loka-pratiruci-vijayÅ kÃnanaæ ÓrÅ-sp­hÃjid- vÃsa÷ ÓrÅ-rÃjadhÃnÅ-nikhila-Óubha-rucÃæ vÃsinas te ta eva | bhoktà k­«ïa÷ sa bhogya÷ praïaya-madhurimà ÓaÓvad ity evam asmin pratyekaæ sarvam anta÷karaïam atigataæ kas tad-antaæ labheta ||JGc_1,1.63|| [sragdharÃ] [81] tat-prema-ÓarmaïÃæ sarvÃtiÓayi-dharmatÃyÃm aham api marma-vettÃ, yata÷- harir gopa-k«auïÅ-pati-mithunam anye ca vibudhà na na÷ krÆraæ cittaæ m­dulayitum ÅÓà lavam api | aho te«Ãæ premà vilasati harau yas tu balavÃn harer và yas te«u drutayati sa eva pratipadam ||JGc_1,1.64|| [ÓikhariïÅ] [82] ata÷ sarvata÷ k«emÃïÃæ sa eva premà sarvatra sphurati | tathà hi- hari÷ premà sÃk«Ãd iva bhavati kiæ và vraja-janas tayor ekasmiæÓ ca sphurati sa hi ÓaÓvat sphurati na÷ | idaæ vÃraæ vÃraæ vidhi-Óiva-surar«i-prabh­taya÷ sphuÂaæ kartuæ Óaktiæ dadhati natarÃæ yat kiyad api ||JGc_1,1.65|| [ÓikhariïÅ] [83] sa tu paramÃÓcarya-carya÷, yata÷- tadÅyÃnÃæ premà yad api k­ti-caryÃtiga-sukhaas tathÃpy uccair hetur bhavati hari-sÃhÃyaka-vidhau | jagat-kÃrye yadvac chruti-mata-para-brahma nitarÃm acintyo yo bhÃva÷ sa hi na hi vitarkaæ vi«ahate ||JGc_1,1.66|| [ÓikhariïÅ] [84] yasmÃd evaæ sa eva cittam Ãkar«ati, tasmÃt- j¤Ãtvà karma svayam uta parÃt k­«ïa-t­«ïÃnukÆlaæ tasminn antar bahir api sadà gopa-rÃjÃvarodhe | yÃtÃyÃtaæ muhur atitarÃæ kurvatÃm Ãd­tÃnÃm apy utkaïÂhÃcalita-manasÃæ mÃnasaæ bhÃvam Åhe ||JGc_1,1.67|| [mandÃkrÃntÃ] [85] tatratyÃnÃæ samÆhÃvalokanaæ tu parama-paramÃdbhutam, tathà hi- udghÆrïante priya-parijanÃ÷ snigdha-bhÃvà yathÃ-svaæ gopa-k«auïÅ-patim anugatÃs tasya cÃtma-dvitÅyÃm | yau premÃkhya-prabala-raÓanÃ-yantranÃt k­«ïa-kÃnti- jyotiÓ-cakre ravi-ÓaÓi-tanÆ ye ca nak«atra-saÇghÃ÷ ||JGc_1,1.68|| [mandÃkrÃntÃ] [86] gÃnaæ tu pratigaïaæ sÃdhÃraïam api ka¤cid viÓe«aæ vahati, yathÃ- janmÃdy-arbhakatà hare÷ pravayasÃæ madhye-sabhaæ prÃyaÓa÷ paugaï¬Ãdi«u nirjarÃri-vijite÷ prÃya÷ suh­n-maï¬ale | kÃliyÃidi«u durjane«v api k­pÃ-bhakta-vraje' nalpaÓa÷ prÃyenÃtmani rÃga-rÅtir abhita÷ kÃntÃ-gaïe gÅyate ||JGc_1,1.69|| [ÓÃrdÆlÃ] tatra ca- saÇgÃne ced bhajati murajid-bhakta-mÃtraæ vimohaæ ÓarmÃÓarmÃpy anumiti-miyÃn tarhi na prek«akÃïÃm | ÓÃntir dÃsyaæ sahacara-daÓà vatsalatvaæ tathÃnyad gacched e«Ãæ h­di katham iha k«Åra-vÃr-vad vivekam ||JGc_1,1.70|| [mandÃkrÃntÃ] [87] hanta! padya-dvayam idam Ãlole manasi udbhÆya tad evÃndolayati | yathÃ- mÃtar mÃtar janani mama tad dehi dehÅti Óabdair vatsÃyu«man suta vadasi kiæ prÃïa-lÃlyeti cÃrdrai÷ | nÃnÃlÃpa-praïaya-valità mÃæ balÃt sneha-mudrà tasmin go«Âhe smarayatitarÃæ tau savitrÅ-kumÃrau ||JGc_1,1.71|| [mandÃkrÃntÃ] geheÓi tvaæ carita-suk­tà hanta vatsas tvad-agre vakti psÃti prathayati ruciæ yÃcate jÃhasÅti | ardhÃd evaæ sthagita-vacanaæ sneha-pÆrÃd vrajeÓaæ dhyÃyed v­ttiæ bata na labhate man-mano bambhramÅti ||JGc_1,1.72|| [mandÃkrÃntÃ] iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu ÓrÅ-goloka-rÆpa-nirÆpaïaæ nÃma prathamaæ pÆraïam ||1|| ************************************************************* (2) atha dvitÅyaæ pÆraïam ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïÃbhyÃæ nama÷ ||| [1] atha kathÃ-prathanÃya grathanam idam Ãrabhyate | [2] svabhajana-lasan-mÃnasa-san-mÃnada-janmÃdi-lÅlÃ-bhavyÃya bhuvy ÃvirbhÃvitasya tasya nija-vraja-loka-cakrasya dantavakraæ hatavatà ÓrÅ-bhagavatà tatra vigata-sarva-Óoke goloke punar api saæÓle«a÷ sÃdhita iti campÆ-dvayasya pratisampÆrti-vak«yamÃïa-sapramÃïa-kathÃ-lak«yatayà viviktam eva vyaktÅkari«yate | siddhe tatra tu saæÓle«e kutrÃpi rÃtriviÓe«e Óe«e golokÃdvandva-mahendra-dvÃri hÃri dundubhi-dvandvam unnanÃda | nÃda-viÓe«a-mi«eïÃnandam evedam ujjagÃreti matvÃ, loko' py ujjajÃgÃra | na ca sa eva kevala÷, kintu k­«ïÃvaloka-t­«ïayà saha, yathà kamala-samÆha÷ parimala-dhÃrayà | atha nija-nija-v­ndina÷ sÆta-mÃgadha-vandina÷ ÓrÅman-nanda-rÃja-pura-virÃjamÃna-b­æhita-siæha-dvÃri sarvordhvaæ vindamÃnÃæ candra-ÓÃlikÃm adhiruhya, nÆtanÃni pÆtanÃdi-dantavakrÃnta-durbuddhi-ÓakrÃri-cakra-vadha-sambaddhÃni virudÃdi-cchandÃæsi svacchandatayà naÂanta ivÃparyantaæ paÂhanta÷ samantÃd eva jana-sandoham Ãnanda-dohaæ lambhayÃmÃsu÷ | sÃnurÃga-rÃgÃvali-vibhÃga-laÇgima-saÇgÅta-saÇgi-tal-lÅlÃ-kathÃkulam apy ÃkalayÃmÃsu÷ | [3] tadà muhur api harer avadÃna-gÃnato labdha-to«a-po«Ã gho«Ãdhipati-dampati-mukhÃ÷ parama-sukhÃd atiÓasta-vastrÃlaÇkÃra-bhÃraæ tebhya÷ svayam Åhayà vihÃpayÃmÃsu÷ | kintu Óravaïe' pi t­ptir na kptim avÃpa, kathaæ và tatrÃvaÓyam eva vaÓanÅyà sÃti÷ sÃtim ÃsÅdatu? tad anu ca samudbhÆta-prema-rasa-rÃÓir vraja-vÃri-rÃÓi÷ svayam eva nija-nija-h­dayaÇgama-vraja-maÇgala-ÓyÃmalÃÇga-saÇgÃna-taraÇga-saÇgha-saÇgitayà viÓva-vismaya-kÃritÃæ saÇgatavÃn | tatra ca, gÅyamÃnatayà sannidhÅyamÃnasya tadÅya-yaÓasaÓ candramasa÷ samatÃm anumimÅmahe | [4] yadà tu ÓrÅla-gopÃla-lÅlÃ-gÃna-grahilà mahilà gÃtum ÃrabdhÃs tadà sarva eva sat­«ïÃs tÆ«ïÅm Ãsan, k­«ïa-muralÅ-kÃkalÅm anu kokilà iva | yad eva gÃnaæ vaidagdhÅ-digdha-kaÇkanÃdi-jhaÇkÃrÃlaÇk­ta-manthÃna-nirgho«a÷ svara-tÃlÃdi-dÃnam iva kurvÃïa÷ sva-po«aæ pupo«a | [5] tad evaæ sati, sarvata÷-sÃreïa sapramÃïa-varïayitavyÃnusÃreïÃpagatÃpara-pati-bhramÃ÷ sarvà eva vraja-ramà mÃravÃïa-dalita-marmÃïas tad-eka-sevÃ- dharmye«u nija-nija-harmye«u samam eva labdhÃgamanaæ tam ekam eva ramaïaæ ramaïatÃæ gamayamÃnà na virÃmam icchantÅti sakhÅbhir eva prÃbhÃtikarÃgamaya-gÃna-narmaïà tasmÃd uparamayÃmÃsire | [6] tac ca na sahasÃ, kintu kramaÓa÷ | tathà hi, bÃhÆ viÓlathitau ÓlathÅk­tam uro vaktraæ daracyÃvitaæ, talpÃd utthitam ekadà vinimayenÃlambya yatnÃn muhu÷ | yÃbhyÃæ sparÓasukhÃgraho' pi damitas tÃbhyÃæ haripreyasÅ vyaktibhyÃæ bata so¬ham atra sahasÃkra«Âuæ na d­«Âiæ mitha÷ ||JGc_1,2.1|| [ÓÃrdÆlavikrŬitÃ] [7] hanta, tÃsu ca sarvÃdhikà yà tu rÃdhikÃ, sà khalu tad-Ãrambha-sambhavÃd eva prÃya÷ sarvadà mÆrcchÃm ­cchati | yatra ca, "pÆrvÃnurÃga-galitÃæ mama lambhane' pi lokÃpavÃda-dalitÃm atha mad-viyuktau | dÃvÃnala-jvalita-jÃti-vanÅ-sad­k«Ãm etÃæ kathaæ katham ahaæ bata sÃntvayÃmi?" ||JGc_1,2.2|| [vasantatilakÃ] iti sadà bhÃvayantaæ, samprati cÃtivyagrÅbhavantaæ vraja-yuvarÃjaæ prati samÃÓvÃsanayà viÓvÃsanayà ca tÃæ vyavahitÃæ kurvÃïÃ÷, prÃïa-tulyÃ÷ paramÃlyas tadÅya-tÃmbÆlodgÃrÃdi-saævalanayà cetanÃm Ãlambayanti; samantÃd api sÃntvitÃm atha p­cchanti ca, "hanta, keyaæ tava rÅti÷?" iti | [8] sà puna÷ sÃsram ÃÓrÃvayati, "na mÆrkha-dhÅr asmi na và durÃgrahà ÓarÅra-bhoge«u na vÃtilÃlasà | kintu vrajÃdhÅÓa-sutasya te guïà balÃd apasmÃra-daÓÃæ nayanti mÃm ||JGc_1,2.3|| [vaæÓasthavilÃ] [9] "kiæ kurmahe? yayà marma-pŬayà kvacana ca Óarma na labhÃmahe vayam" iti | [10] atha punar vyÃkulÅ-bhavantÅ sà Óubhra-dantÅ rasÃntareïa tÃbhi÷ sÃntvitÅ-kriyate | tad-dine tu tad idam Ãcacak«e: "aÓe«a-maÇgala-saÇgatÃcaraïÃnÃæ ÓrÅ-vrajeÓa-g­hiïÅ-caraïÃnÃm ÃdeÓa-praveÓa ÃsÅt, ‘hanta, sarvà evÃrvÃcÅna-vayasa÷ samÃgatÃ÷, mat-prÃïÃdhikà rÃdhikà katham adhunÃpi nÃgatÃ?' iti |" tad evam avadhÃritavatÅ ÓrÅ-rÃdhÃpi sÃvadhÃnÅ-bhavantÅ, ÓÅghram eva prÃtar aucitÅæ vidhÃya, sarvÃbhir evopaÓÃya-viÓÃya-valitÃbhi÷ kalyam Ãkalya militÃbhir lalitÃ-viÓÃkhÃdi-sakhibhi÷ sÃrdhaæ ÓrÅ-vrajÃdhÅÓvaryà dhÃma jagÃma | gatvà ca, parama-kÃnta-sva-kÃnti-kandalÅbhir antima-gatÃbhÅra-kÃntÃ÷ samantÃd apy antar-bahir api devayÃmÃsa | [11] yatra tÃsÃæ nirnime«atà ca jÃtà | sambhÃvanÃvatÅ bhÃvanà ceyaæ, "adhi-vidhu nÅlÃmbuja-yugam api tila-pu«paæ sabandhÆkam | yasyÃæ kanaka-latÃyÃæ seyaæ k­«ïÃÇganà citram ||JGc_1,2.4|| [upagÅti] [12] atha bhakti-t­«ïaÇ-manÃ÷ k­«ïa-jananÅm anu mÃnanÅyatayà nijam Ãnanam avanÅm avanÅya nanÃma | sà ca tÃæ saha-sabhyÃnandam abhyanandat | tatra ca, asau caraïayor natà Óirasi hastam Ãdhatta sÃpy asau bhuvi tathà sthità kacam ajighrad utthÃpya sà | asau kucita-vigrahà bhuja-tale nidhÃyÃtha sà sa-bëpakam udaik«ata dvayam aho dvayoh kiæ bruve? ||JGc_1,2.5|| [p­thvÅ] [13] tad evam api rohiïÅ-prabh­tÅnÃm ÃdarÃya bh­ta-nibh­ta-saÇkocÃm ÃlocayantÅ rÃj¤Å tÃm anujaj¤e, "putri, vandasva vandana-yogyÃ÷" iti | sà ca ramya-guïà puru-nipuïà bhakti-pÆrata÷ sarvà eva gurÆr avanamya dÆra-deÓa eva niveÓaæ vinata-vaktram ÃsasÃda | [14] atha lalitÃdis tad-Ãli-pÃlir api tÃsu guru-vanitÃsu tadvad eva k­ta-varivasyà tasyà eva sadeÓam upaviveÓa | [15] tataÓ ca ÓrÅ-rÃma-prasÆ÷ spa«Âam Ãca«Âa, "vrajeÓvari, sarva-sukha-rohiïÅ rohiïÅ-tÃrÃdya vidyate | tad ÃdiÓyatÃm: iyaæ sad-bhÃva-dhÆta-sarva-diÓya-vadhÆ-naipuïyÃ, pÃkÃdi-sÃdguïyÃya pÆrvam eva somÃbhÃnulomatayà yà rasavatÅæ pratÅtÃ÷ samam anyà dhanyà maÇgalÃdyà maÇgalÃrÃma-rÃmÃnuja-rÃmÃs, tathà yÃ÷ parÃpara-nÃmÃna÷ kalyÃïÃrÃma-rÃma-rÃmÃ÷ samantÃd apy amÆr amÆm evÃnuvartantÃm | lalitÃdyÃ÷ punar asyÃ÷ kÃya-nikÃya-rÆpà eveti, na sÃhÃyakÃyÃsmÃbhir niyojanÅyÃ÷ |" [16] atha tayÃpi tathÃdi«Âà Ói«ÂÃÇganÃ-gaïa-gaïeya-guïà Óiro namayitvà sakhÅ«u tirobhÆya tat-kÃlam eva cacÃla | [17] atha prasaÇgam anyam api saÇgataæ prathayÃma÷ | [18] atha dh­ta-praïaya-naya-sÃrà vayasà mahasà sahasà ca k­ta-savayasa÷ sabhÃnukÃrÃ÷, svakula-paramparÃ-gata-paricÃraka-ÓÆdrÃbhÅra-kumÃrÃ÷ svÃvasara-visara-prÃptÃvasaratayà prÃtar eva mohanÃgÃra-dvÃra-sÃram Ãvrajanta÷ samaæ virÃjante sma | [19] tataÓ ca snÃnÅyÃdi-ramya-karais tai÷ kiÇkarair anugamyatayà sa tu vara-kiÓora-vayà nikhila-trÃtà rÃma-bhrÃtà prÃtar-ÃcÃrÃ-caraïÃya sadeÓam upaveÓa-pradeÓaæ pÆrvam eva viveÓa | [20] tatra ca narma-maya-Óarmada-praïayà vaiÓyÃbhÅra-tanayÃ÷ sakhÃya÷ subalÃdaya÷ samam eva samagaæsata | tai÷ saÇgatai÷ saha tu vilamba-kathantÃ-kathÃvalambena mitha÷ parihÃsa-vilÃsa-kautukÅ varÃsanam adhyÃsÃmÃsa | te sarve premïà paricaryÃyÃæ param ÃÓcarya-caryÃ÷, yata÷- ÃdeyÃdhÃrÃdi-bhÃvena bhedÃt prÃïà bhinnÃ÷ prÃïina÷ santi bhinnÃ÷ | ye k­«ïÃdyÃ÷ snigdhatÃ-Óarma-bhÃja÷ prÃïà j¤eyÃs te mitha÷ prÃïinaÓ ca ||JGc_1,2.6|| [ÓÃlinÅ] [21] prabhÃte ca prabhÃte, tÃd­ÓÃnÃm madhye tÃd­Óasya tasya tu, ÓrÅmad-vaktra-karÃÇghri-dhÃvana-kalà tailÃdibhir mardanaæ snÃnaæ gÃtra-m­jÃæÓuka-dvaya-dh­ti÷ sÃcÃma-puï¬ra-kriyà | prÃtar dharmaga-karma divya-vasanaæ ratnÃvalÅ-maï¬anaæ vaæÓÅ-Ó­Çga-Óikhaï¬a-daï¬a-kalanà mac-cittam Ãkar«ati ||JGc_1,2.7|| [ÓÃrdÆla] [22] te«u ca ke«ucid aÇga-sevake«u viÓe«a÷ Óe«a-vacasÃm api Óe«asya vi«ayÃyate | yata÷, saurabhyaæ Óirasa÷ padÃmbujayugaæ bÃhuprasÃrÃdikaæ labdhvÃ-Óle«aviÓe«atÃæ dadhati ye k­«ïasya t­«ïÃnvitÃ÷ | vÃtsalye pari«evaïe sakhipade kÃnta-sthitÃv apy amÅ saukhyaæ yat tad aÓe«am eva dadhate premïà tadabhyaÇgina÷ ||JGc_1,2.8|| [ÓÃrdÆla] [23] atha tasmÃt tai÷ parivÅta÷ pÅta-vasana÷ svÃÇgana-praveÓam aÇgÅkurvan sadeÓa-samavayaskÃbhi÷ samaæ, jananyà jÅva-nyÃsa iva pratimayà labhyate sma | tatra ca, "Ãgacchaj jayatÃd aho madhuratà nirma¤chanadravyatÃæ gaccheyaæ, mama d­gdvayasya bhavatÃd atrÃtipak«mÃsthiti÷ |" itthaæ ka¤javilocanasya kalayann ÃkasmikÅm Ãgatiæ citraæ citrajana÷ sadà bhajati ced ÃsÃæ tu kiæ tad bruve? ||JGc_1,2.9|| [ÓÃrdÆla] [24] atha guravaÓ ca tà rajanijanitatadvirahajvÃlÃkalitasnehapÆravaÓatayà muhur agurutÃm ÃsÃdyÃnavadyÃmodam Ãvi«kurvatya÷ pÆrvadiÇmukhamahÃ-mandirÃlindÃd avateru÷ | tatra pÆrvaæ mÃtà vatsam iva mÃtà vatsaæ militavatÅ, yatra rohiïy api rohiïÅvad Æhäcakre lokacakreïa | [25] ÓrÅ-govindaÓ ca dvayor api tayo÷ padÃravindaæ kramÃd vanditvà nanditvÃ, mÃnyÃnÃm anyÃsÃm api yathÃnyÃyaæ mÃnam unnamayÃmÃsa | [26] tadaiva ca ÓrÅnÅlÃmbaram anu samÃgatikarÃ÷ sahacarÃ÷ ÓrÅdÃma-sudÃmÃdaya÷ ÓrÅharisahavihÃrivitatayas, tathà sarvavidyÃpaÂava÷ purohita-baÂavas, tathà kÃÓcid anyÃs tatprasÆsamÃnamÃnanÅya-tanmÃnanÅyÃdi-varÃÇganÃsu gaïyÃs, tathà sarvasukhadohÃ÷ svas­svasrÅyÃdisnigdha-sambandhinÅsandohÃs tatpradeÓaæ viÓanti sma | [27] vÃraæ vÃraæ pratyekam utthÃnÃdyabhÃvÃrthaæ tathaiva hi sarvair maryÃdà paryÃpitÃsti | [28] atha khalu siddhÃnÃæ pari«adi yogamÃyeti prasiddhà bhakti-siddhÃnta-sad-bhÃva-rate ÓrÅmad-bhÃgavate ca yoga-mÃyÃm upÃÓrita÷ ity Ãdinà bhagaval-lÅlÃdhikÃritayà siddhà svarÆpa-Óakti÷ svÃbhivyaktim antareïa rÆpÃntareïa tÃpasÅti vyavasÅyate, yasyÃ÷ paurïamÃsÅti nÃma-vyÃhÃra-vyavahÃra ÃsÅt | tasyÃm ÃgatÃyÃm agarveïa sarve' pi sa-sambhramam abhramaæ nama÷ samam akurvata | tayà cÃnandÃd ÃÓÅrbhi÷ sphuÂam abhyanandi«ata | [29] atha yaÓ ca sarva-vidyÃ-ni«ïÃtas tasyÃ÷ snÃtaka÷ ÓrÅ-k­«ïasya rahasya-narmÃïi baddha-t­«ïatayà tad-vayasyatÃæ vaÓyatÃm Ãninye, yaÓ cÃvidÆ«aïa-bhÃva-rÆ«ita eva devar«i-prak­titayà tasya kautuka-k­te vidÆ«akatÃm api vibhÆ«ayati sma, sa khalu madhumaÇgala-nÃmà narmaïà marma-sparÓi-kutuka-racanair ÃÓÅr-vacanai÷ sarvÃn amandam ÃnandayÃmÃsa, nidhim iva hari-sannidhiæ cÃna¤ca | [30] tataÓ ca parasparaæ kara-baddha-karau sitÃsita-kumÃra-varau mÃt­bhyÃm ubhayata÷ p­«Âhata÷ pradatta-hastau smita-vaÓaævada-vadana-Óastau mandaæ mandaæ tad evÃmandam alindam avindatÃm | [31] suvarïa-svarïa-kirmÅrita-prayatna-nirmita-p­thu-ratna-pÅÂham abhi p­thak p­thaÇ nivi«Âavantau sudhÃ-v­«Âim iva ca sarve«Æpavi«Âe«u d­«Âiæ s­«Âavantau | [32] atha pratimÃsyà seyam Ãsyà janma-tÃrÃ-gamana-mayÅti ÓrÅ-yaÓodÃ-yaÓo-dÃtus tasya tadà tad-ÃcÃryÃïÃm arbhakà darbhakÃgrÅya-nÅrÃbhi«ekaæ vivekÃtirekavanta÷ Óantama-mantra-pravacana-sacanayà racayÃmÃsu÷ | tataÓ ca, mantrà gÅtÃni vÃdyÃny api ca jaya-ravÃ÷ k­«ïa-ÓobhÃs tadÅya- preyo-vargÃti-citra-praïaya-vilasitÃnÅti parvaïy amu«min | pratyekaæ tat tad ekÅbhavanam api tadà prÃpa rucyatvam uccai÷ Ó­ÇgÃrÃdyo raso và kavi-k­tir athavà «Ã¬avo vÃpi yadvat ||JGc_1,2.10|| [srÃgdharÃ] tasmin nÅrÃja-nirma¤chana-bhavika-padÃrthÃli-saæsparÓanÃnÃm ÃjyÃdarÓÃdi-darÓa-dvija-nija-janatÃrcÃdikÃnÃæ ÓubhÃnÃm | k­«ïo gotrÃdir ÃsÅt pravara-vara-daÓÃæ tÃni jagmu÷ samantÃd yebhyo' nye ca prathante Óubha-Óata-nivahasyÃnvayÃ÷ sarva-loke ||JGc_1,2.11|| [srÃgdharÃ] brÃhmaïyas tv adhikacam acyutasya dÆrvà pÆrvÃïi nyadhi«ata tatra maÇgalÃni | yady ÃÓÅrvacanam ihÃrurodha bëpa÷ kalyÃïaæ bata bhavatÃn manorathasya ||JGc_1,2.12|| [prahar«iïÅ] d­gambha÷-stambha-ruddhÃpi kurvatÅ tilakaæ prasÆ÷ | kuryÃt kiæ yadi sÃhÃyyaæ nÃkari«yata rohiïÅ? ||JGc_1,2.13|| [anu«Âubh] mÃtu÷ pitus tasya ca tatra mÃt­- bhÃvÃnvitÃ-bhrÃt­-vadhÆ-svasÌïÃm | upÃyanaæ puï¬ram itÅyatÅ gÅr ÃsÅt tadÅyÃrtha-caye mitir na ||JGc_1,2.14|| [upajÃti] [33] atha prÃcÅ-gata-dvitÅya-prako«ÂhÃd Ãgamya ramya-kumÃra÷ kaÓcid Ãca«Âa, ya÷ khalv etad-artham eva pÆrvaæ vis­«Âa÷ | "ÓrÅman vraja-rÃja-kumÃra, ÓrÅmad-vraja-rÃja-sabhÃyÃæ sarva eva parvaïÅha saævalità vartante, kintu bhavad-yÃtrÃ-dvÃra-mÃtrÃvalokina÷ | yÃni ca sarvÃrÃdhana-dhanÃni ÓrÅmad-vraja-rÃja-caraïa-rÃjÅva-parisarÃya sajjitÃni bhavad-visarjitÃni tÃmbÆla-dukÆlÃdÅni, tÃni cÃdhunÃpi mÆrdhÃnaæ dhunÃnà nopayu¤jate sma |" [34] atha so' pi tad avadhÃrayann eva, tad evÃvadhÃrayan mÃtaram anu kÃtara iva ni«kramaïa-klama-samanuj¤Ã-yÃcanam anusandhÃya, praïÃmÃdinà paurïamÃsÅm uÂaja-g­hÃya vihÃya, ÓrÅ-rÃmam agre vidhÃya, ÓrÅdÃmÃdÅn parito nidhÃya, paÓcimÃgrima-prema-dolÃyamÃna-svÃntas tato ni«krÃnta÷; sahasà mahasà v­ta÷ sabhyÃlibhir abhyÃlokayäcakre | [35] atha sodita-meghÃÓ cÃtakà iva, labdha-candrÃÓ cakorà iva, saÇgata-jalà jala-janmÃna iva, samunmÅlita-prÃïà dehà iva, sarve' py Ãnanda-garveïa vandi-v­ndÃdi-kalita-kolÃhalena ca samam eva samuttasthu÷ | [36] kintÆtkalikÃ-kalita-manaso' pi sva-sva-maryÃdayÃparyÃpità iva labdha-stambhÃrambhÃs tatra tatra kevalaæ sthitavanta÷ | yuktam eva ca tat proktaæ, yatas tasmin khalv asmÃkaæ ÓrÅ-nanda-vraja-rÃja-grÃme tat-tat-prema-viÓe«a-rÅti-nÅtir eva grÃmaïÅr iva vartate | [37] tathà hi, kadÃcit kasyacit ka¤cit prati vacanam, "tau Óubhra-dyuti-nÅrada-dyuti-harÃv indrÃÓma-hema-prabhà h­d-vastrau sita-ka¤ja-nÅla-kamala-ÓrÅ-cori-cÃrv-Ãnanau | ca¤cat-kha¤jana-ga¤janÃk«i-yugalau dantÅndrajid-vikramau tÃn astambhayatÃæ janÃn yad akhilÃæs tan mitra citraæ na hi ||JGc_1,2.15|| [ÓÃrdÆla] [38] yadà ca dak«iïe sarvÃnarvÃcÅna-mÃhÃtmya-guravo guravo babhÆvu÷; te ca sarve pÆrva-pÆrvata÷ pÆrvajà eva tasthu÷ | yatra purohitÃ÷ svayam anargham arghyaæ dadhÃnÃ÷ sarvata÷ pÆrve bhavanta÷ sva-nÃma-niruktim iva vyaktÅkurvanti sma, "puro dhÅyante" iti | tad etad api yuktaæ, Óle«eïa ca prathamato hitÃs ta eva hi bhaïyante | [39] atha tÃd­Óa-nija-kula-candra-premÃnandÃm­ta-tundilitatayà kila ÓrÅmad-upanandÃbhinanda-nanda-sananda-nandanÃdi-nÃmÃna÷ prabala-nandana-sneha-madhura-dhÃmÃnas, tÃn anu ca premïà samyag-bandhutÃ-bandhina÷ sambandhina÷ parÃpara-nÃmÃnas tan-milanam anusandhÃya sthitÃ÷ | [40] atha vÃme' pi tathaivÃlaghu-premïà laghÆbhavanto laghava÷ samavatasthire | [41] sarve caite yathÃ-pÆrvaæ yathÃ-yathaæ sarva-cittÃrÃmeïa rÃmeïa saha hÃriïà hariïà militÃ÷ samunmÅlita-bhÃvà babhÆvu÷, candramasaæ vindamÃnÃ÷ kumuda-sandohà iva | [42] tataÓ ca k«aïa-katipayÃd ak«ÅïÃnanda-v­ndÃrpita-satvara-vis­tvara-mohÃd unmagne«u te«u tadÅya-ÓrÅman-mukha-nirÅk«aïa-lagne«u ÓrÅmÃn vraja-rÃjas taæ vyÃjahÃra, "tÃta, tavÃdya vidyate sarva-sampan-mayÅ janma-tÃrà | tasmÃd vraja-dhÃma svayam à madhyÃhnam adhyÃsitavyam | go-sambhÃlana-pÃlanÃya puna÷ prÃtar eva mayà samayÃsthità yuktà niyuktÃ÷ santi | svayam atha prathama upaviÓya d­ÓyatÃæ svajana-vraja÷" iti | [43] atha so' py avÃcÅnatÃ-samÅcÅna-Óiraskatayà rÃj¤Ãæ tÃm Ãj¤Ãæ mÃlÃm iva Óirasi nidhÃya, ÓrÅ-rÃma-mukha-tÃmarasam avadhÃya, svajana-vraja-sahitatayà sahitam adhiruhya catu«ka-deÓa-gataæ pu«kalam upaveÓa-veÓma valita-smitaæ tÃrÃ-patir iva pÆrva-parvatam adhyÃsitavÃn | viprÃdi-sampradÃnatayà yathÃ-yathaæ gavÃdikam api sÃtavÃn | tataÓ ca tasminn upaviÓya, punas tÃmbulÃdi-saævibhÃga-sukha-saævalanayà sambandhibhir mitho narma-saævÃda-sambandhi-sandhi-kutÆhalaæ kalayÃmÃsa | [44] muhÆrtÃd atha kaÓcid anta÷-pura-sÃra÷ kumÃra÷ samÃgamya sÃmyenopavi«Âayor jyÃya÷-kani«Âhayo÷ sambandhi-nivahÃrÃdhanÃya dh­ta-t­«ïayo÷ ÓrÅ-rÃma-k­«ïayo÷ karïÃbhyarïaæ lagitavÃn, tÃbhyÃm anumata÷ punas tad-rÆpa-taÓ citrÅbhavitu÷ ÓrÅmad-vraja-dharitrÅÓitu÷ | tena ca "adya ÓrÅvatsa-vatsa-prasÃda-labdhasya vatsasya Óubha-sampan-maya-janma-rk«am" iti vinaya-sandhena kevalenäjali-bandhena vya¤janayà bhojanÃya yÃcitÃ÷ santo' ti-santo«Ãd vyativÅk«ya yugapad utthitavantas te prasthitavantaÓ cÃnta÷-puram | [45] athÃgrata÷-sareïa tena sukumÃreïa kumÃreïa prÃÇgaïata÷ pratiruddha-saÇgamanÃsu ÓuddhÃnta-saÇgatÃÇganÃsu pravi«ÂÃs te kaæsajid-i«Âà g­hÃdi-Óobhek«aïa-sp­hÃta÷ k«aïam Ãvi«ÂÃ÷, kramaÓo bhojanÃlayÃya kalayÃm-babhÆvu÷ | [46] rÃma-k­«ïau tu gavÃlokana-sat­«ïau tad-aÇgaïa-saÇgata-merv-ÃkÃra-mahÃgÃram Ãruhya, mahÅ-mahita-mÃheyÅ-sthÃne«u pÅyÆ«a-v­«ÂÅr iva d­«ÂÅr vidhÃya, vidheyair vidÆra-deÓÃn nideÓayÃmÃsatu÷, "bho bho gopa-gaïÃ÷, vartmana÷ savyÃpasavyayor eva pÃtavyà gavyÃ÷" iti | athÃvatÅrïÃbhyÃm ÃbhyÃm abhyÃgatair api, aguruja-guru-dhÆpa÷ Óubhratà ratna-pÅÂhÃ- vali-mad-aÓana-pÃtrÃsaÇgi-bh­ÇgÃra-saÇgha÷ | niyata-saciva-loka÷ sÃdara-prema cÃsÅd iti diÓi diÓi dharmyaæ bhoga-harmyaæ vyaloki ||JGc_1,2.16|| [mÃlinÅ] "aÇghri-k«Ãlana-mÃrjane iha bhavÃn jÅyÃd" iti prÃrthanÃ, samyag vÅjanam antarà pramadasÆhÃsa-prasÆ-sÆktaya÷ | rucyÃnÃæ parive«aïaæ muraripor d­«Âi-prasÃdÃm­taæ yatraivaæ suh­dÃæ sabhojana-vidhi÷ sÆte na kiæ và sukham? ||JGc_1,2.17|| [ÓÃrdÆla] [47] tatrÃnupayukta-yukta-bhoktÌïÃæ viprÃïÃæ paÇktir ekatra, sagdhi-digdhÃnÃm asandigdha-snigdhÃnÃæ vaiÓya-vaæÓyÃnÃm anyatra | tatra tatra ca v­ddha-madhyama-nava-yauvanÃnÃæ p­thak p­thag iti viyutÃv api, mitho yathÃsvaæ parihÃsa-vilÃsena saæyutir iva vÅk«yate sma | na ca kevalena tena, tad-avalocana-samunmÅlita-locana-rocana-vilÃsÃlÃpa-lÅlÃ-rasa-vÃridher vrajendra-kula-sudhÃ-nidher asak­d anubhava-yaugapadyena ca | [48] yatra ca sa eva sarva-rasa-satram amatram ekam ÃsÅt | tatra ca, parasparasya sphuÂa-hÃsa-vÃrtÃæ sa¤cÃrayanta÷ parito harau ca | «aïïÃæ rasÃnÃæ parive«akà ye te saptamasyÃpi babhÆvur atra ||JGc_1,2.18|| [upajÃti 11] [49] yatra parihÃsa-bÅjaæ ca p­thag-dig-deÓa-loka-prasiddhÃnÃm atraiva cÃnyathÃ-siddhÃnÃæ temanÃdÅnÃæ nÃma nÃmnÃtuæ Óakyate, nÃmÃntareïa vÃmnÃyate, sad-ÃmnÃya-janmabhir api bandhu-sambandhibhir ity Ãdi lak«aïaæ lak«yate | [50] kiæ ca, tatra madhumaÇgala÷ kautukena kenacit prahitena nija-hitena ÓrÅmad-vrajeÓaæ sandideÓa, "rÃja-vara, tad etad asmÃkaæ brÃhmaïà nivedayanti: ‘Óaukla-nÃma-dheyaæ prathamam eva janma tÃvad asmÃd­ÓÃæ bh­Óa-Óarmaïe cakpe | yad dvitÅye sÃvitrÃkhye janmani labdha-sva-kulaiÓya-vaiÓya-dvijatayà rÃjanyavad brÃhmaïa-bhojya-pakvÃnnair api bhavadbhir vidÆra-vibhakta-paÇktÃv eva niveÓità vayaæ na pratÅma÷, tatra kiæ kiæ parive«itam atra và kim iti | tasmÃd go«ÂhÃdhipatinà sva-d­«Âi-ni«ÂaÇkitÅ-k­tÃny asmat-k­te puna÷ prathamata÷ sarvÃïy eva temanÃni parive«yantÃm | yÃny eva vÃr«abhÃnavy-Ãdi-sva-hasta-prayastatayà paktÃni parama-ÓastÃny uttara-tÃpany-anusÃreïa pÆrvaæ durvÃsasÃpi krodha-durvÃsanÃæ nirvÃsayatà prasÃdam api bhÃsayatà rasanayÃbhyastÃnÅti nikhila-mi«ÂatÃviÓi«Âatayà kila vartmany eva pariveÓakaiÓ coraæ coram urvaritÃni, parÃïy api d­Óaiva bhukta-pÆrvÃïi santi, tÃni ca bhuktvà vai«ïava-yaj¤Ãya Óruti-sm­ti-vihita-hita-pratÅkÃra-mayaæ daik«asam Ãkhyaæ t­tÅyam api janma drutam urÅkari«yate' iti |" [51] tad etad Ãkalayya kalitaæ hÃsa-kolÃhalaæ, gokula-kuleÓvarÅ g­hÃd avakalayantÅ svayam anala-pakva-tulitÃni sÆrya-pakvÃni bahÆny anupa-bhukta-carÃïi vihÃpayÃmÃsa, yena bahulam eva sahÃsa-kutÆhalaæ nikhila÷ kalayÃm-babhÆva | [52] tad evam udara-pÆraïa-mÃtreïa t­ptÃ, na tu tat-tad-bahula-rasa-pÆra-kutÆhalena, natarÃæ tat-tad-Ãnanda-mÆlena sad-ÃnukÆla-pÅta-dukÆlena prati-ruci-nava-navÃyamÃnatà hi tatrÃyatÃ, tathÃpi balÃd iva parimala-ramaïÅyam ÃcamanÅyaæ dattam | gaty-antareïÃsamÃpanÅya-sp­haïÅyatà hi tatra b­hatÅ | tataÓ ca, divya-tÃmbÆla-cÃrcikya vastra-mÃlya-vibhÆ«aïai÷ | arcità bandhava÷ sarve dak«iïÃbhiÓ ca bhÆsurÃ÷ ||JGc_1,2.19|| [anu«Âubh] [53] lak«itÃyÃæ ca dak«iïÃyÃæ, madhumaÇgala÷ sa tu narma-ÓarmÃm­tam adugdha | "bho vraja-mahanÅyÃ÷, nÃsyÃm ak«ÅïÃyÃm api dak«iïÃyÃm År«ayà vayaæ vÅk«aïÅyÃ÷ | bhavatÃæ bhu¤jÃnÃnÃm ekaika-vya¤jana-mÆlya-tulyatayÃsmÃkaæ samastÃpi sà na prastÃvayati |" [54] tad evaæ bahala-hÃsa-kolÃhala-kutÆhale niv­tte pitaram upetya sarva-sukha-pÃla÷ ÓrÅla-gopÃla÷ Óanai÷ saniæ praïayan sa-vinayam ÃlalÃpa, "arvÃg eva sarvÃn ÃdÃya sabhÃlaya-valayaæ svayaæ tatra-bhavanta÷ samayantu | vayaæ tu ÓrÅ-rÃma-dÃma-sudÃmÃdaya÷ samÃgata-prÃyÃ÷ |" tad evaæ mÃt­-g­ham upetya tÃm apy uvÃca, "mÃtar, mÃtÌïÃæ sambhÃlanÃrtham anuyÃtÌï asmÃn anumanyasva |" [55] mÃtà ca k«arat-k«Åra-kula-kuca-mukulam ÃlalÃpa, "Ãyu«man, yu«mad-eka-prÃïà vayaæ, tasmÃn na vilambanÅyam" iti | [56] tataÓ ca tasyÃ÷ savayasa÷ pravayasaÓ ca sarvÃ÷ saÇghaÓa÷ sÃsram Æcu÷, "vatsa, nÃmnaiva tà mÃtara÷, e«Ã tu tava mÃtaiva, tasmÃd asyÃæ kathaæ na vilak«aïaæ pak«apÃtam ÃpÃtayasi?" sa ca nata-vadana÷ sÃsra-smita-vÃcam uvÃca, "mÃtara÷, kiæ kurma÷? tÃs tu paÓu-jÃtayo na vivekam ekam api labhante, yato mÃæ vinà t­ïam api na t­ïvanti |" [57] mÃtovÃca, "samyag Ãha vatsa÷, yato dharma evÃsmÃkaæ marmabhedÅ babhÆva, ye«Ãæ dhanÃni tanayÃÓ ca sadà vanÃni nilayÃn kurvanti |" [58] k­«ïa÷ sahÃsam- Ãha sma, "mÃtar, atra vane na ko' pi trÃsa÷ | sa tu samÆlakÃsaæ ka«itÃnÃæ keÓiprabh­tÅnÃæ saÇgata eva gata÷ |" [59] mÃtovÃca, "tarhi kim Ãkarïyate, yad adyÃpi ki¤cit te«Ãm auddhatyaæ vidyate, pretÃnÃm api tattadÃkÃratayà sadya÷ pretatÃæ prÃptÃnÃm iva |" [60] k­«ïa÷ sahÃsam- Ãha sma, "mÃtar, na te pretajÃtitÃm avÃptÃ÷ | kintu, bhavaccaraïareïugaïaguïitabhÆmim anu maraïapratÃpavargÃd apavargam eva gatÃ÷ | vayaæ tu mÃyÃmayatatpratik­tiprapa¤casa¤cayam a¤canta÷ sukhasantÃnÃya madhye madhye lÅlÃm adhyasyÃma÷; yathà nilÃyanai÷ setubandhair markaÂotplavanÃdibhi÷ kauÓalyeyalÅlÃm |" [61] tataÓ ca sarvÃsu gata-sandehÃsu snehÃtiÓayÃt k­«ïa-mÃtà savyena pÃïinà p­«Âham, apasavyena cibukaæ sp­«Âvà k­«ïajye«Âhaæ prati sabëpam Ãca«Âa, "vatsa nÅlÃmbara, taveyam ambà mama samak«aæ bÃlyÃd eva tvayi nÃtÅva vÃtsalyam ullÃsayati, kintu svayam udÃsÅnavad ÃsÅnà bhavati | tat khalu mama tÃralyaæ katham iva vairalyÃya kalyatÃm? tasmÃd aham eva tvÃm upadiÓÃmi: pÅtÃmbareïa samam avilambam evÃlambanÅyaæ vrajavartma" iti | [62] atha rÃmÃnujaæ hitavatÅ rohiïy abhihitavatÅ, "tÃta, yaÓodÃmÃta, bÃlyÃd eva lÃlya-bhÃvÃn mÃtur upadeÓaæ jÃtu na ca manyase | mama tu taæ na matÃntaram Ãtano«i | tata÷ sak­d api mama nideÓam asak­d iva manyasva | mÃtur manas-tÃpa-vistÃrÃn nistÃrÃya nija-vadanÃæÓu-sudhÃæ vistÃraya tvaritam" iti | [63] atha tÃsÃæ caraïa-pÃtÃcaraïÃya k­ta-rocane nirmala-kamala-locane sarvÃbhir anarvÃcÅnÃbhi÷ saha g­haæ hitvà tat-pÃïiæ g­hÅtvà prÃÇgana-saÇgitÃæ gatÃyÃæ gopa-pati-pati-vratÃyÃæ, sarvata÷ Óreyasyas tat-preyasya÷ sagavÃk«a-bhitti-bhittÅk­ta-nija-vilokanà vilokayÃmÃsu÷ | tathà hi, autsukyaæ priya-mÃdhurÅ-madhu-madaæ premÃtipÃta-bhramaæ viÓle«Ãgama-bhÅtim apy anugatà lajjÃtiparyÃkulÃ÷ | gocÃrÃya vanÃya gacchati harau tasyÃÇganÃnÃæ gaïÃÓ citrÃïÅva nirÅk«ya tasthur abhito dvitra-k«aïaæ bhitti«u ||JGc_1,2.20|| [ÓÃrdÆla] tatra sati, acyutasya nayana-dvayam ÃsÃæ t­«ïag apy atihriyà nimimÅla | asya mÃnasam amÆr atigƬhaæ paÓyatÅti milituæ tad ivecchu ||JGc_1,2.21|| [rathoddhatÃ] yadà ca tÃsÃæ sphuraïaæ jagÃma tan- manas tad ÃÓaÇkata tÃsu rÃdhayà | "aho gurÆïÃæ purato vikÃritÃæ labheya cet kiæ kara-vaitarÃm" iti ||JGc_1,2.22|| [vaæÓasthavilÃ] tatra mÃt­-gaïata÷ krama-pÆrvaæ prÃpya yan baka-Óamana÷ samanuj¤Ãm | ambakÃny aharata pratibimba- vyÃjata÷ svatanugÃny akhilÃnÃm ||JGc_1,2.23|| [rathoddhatÃ] [64] athÃmara-durlabha-cchatra-cÃmara-paÂa-puÂa-tÃmbÆla-sampuÂÃdi-ghaÂita-karÃ÷ savayasa÷ karma-karÃ÷ ÓrÅ-rÃma-dÃmÃdibhi÷ saha gacchantaæ tam anvagacchan | atha tatabhÃyÃæ parama-sabhÃyÃæ pit­-mukha-lokÃn sphurad-avalokÃn | sukhayitu-kÃma÷ saha-sakhi-rÃma÷ samadhura-veÓa÷ sapadi viveÓa ||JGc_1,2.24|| [kusumavicitrÃ] tat-tad-v­ndai÷ k­ta-parive«a÷ k«oïÅ-p­«Âha-sthita-vidhur e«a÷ | kramato d­«Âi-bhramaïÃbhre«a- sthiti-k­tam akhilÃn api viÓiÓe«a ||JGc_1,2.25|| [mÃtrÃsamaka] rahita-nime«a-prathitonme«a- svaka-d­k-pre«a-pracitÃnve«a÷ | abhavad aÓe«a-cchavi-saviÓe«a- sva-tanu-Óle«a÷ ÓrÅ-harir e«a÷ ||JGc_1,2.26|| [mÃtrÃsamaka] [65] tad evaæ labdha-paramÃnanda-majjane«u sarva-sajjane«u kula-paramparÃ-varÃvÃrya÷ kaÓcana sÆtÃcÃrya÷ katicid ÃtmÅyÃn parivÃrya peÓala-veÓau kÃka-pak«a-keÓau kaucid bÃlakau purata÷ sandhÃrya tatra prÃÂa, pÃÂhayÃmÃsa ca tÃv ÃÓÅrvÃda-virudam | tau ca cÃtakÃnÃm antas-ta¬itvantam iva sÃgarÃïÃæ vÃri-nidhim iva, dhana-cintÃcitÃnÃæ cintÃmaïim iva, jyotir-maï¬alÃnÃæ vyoma-maï¬alam iva, te«Ãm ÃÓrayaæ tam ekaæ ÓrÅ-vraja-rÃja-kumÃram ÃlokayÃm Ãsatu÷ | tataÓ ca tau sa-parivÃram eva taæ pÃrÃvÃra-rahita-ÓobhÃvÃra-vÃrÃæ-nidhiæ nidhyÃya k«aïa-katipayam anudhyÃya ca svajana-stambhita-patanÃrambhau mÆrcchÃ-prÃyam ­cchata÷ sma | tad-upari«ÂÃd eva katha¤cid viÓi«ÂatÃm Ãvi«Âau sagadgadaæ jagadatu÷, "jayÃÓe«a-cintÃ-ratna-nÅla-ratnÃkara vraja-dharaïÅ-dhara! jaya dharaïÅ-bhÃrÃvatÃra-vitÅrïa-dharaïÅ-dhara-Óe«a-paryantÃÓe«a-sukha-samÃja vraja-yuvarÃja! jaya nija-vaæÓÃgra-vraja-kÅrti-dhvaja-samÃna-Óubhra-dhÃma ÓrÅ-balarÃma! jaya jaya!" iti | [66] punaÓ ca kamala-locanaæ vilocantÃv Æcatu÷, "rohiïy-udyad-vidhu÷ pak«a iva k­«ïa÷ sva-janmana÷ | so' yaæ yaÓodÃnanda÷ san yaÓodÃnanda-nandana÷ ||JGc_1,2.27|| [anu«Âubh] [67] punaÓ ca sÃÓcaryam, "yaÓa÷ praÓaæsanti budhà mudhÃgira÷ sarvatra ÓaÓvad viÓadaæ bhaved iti | aho, yaÓodà yad asÆta sà yaÓas tat k­«ïa-rÆpaæ purato vilokyatÃm" ||JGc_1,2.28|| [upajÃti 12] [68] tata÷ ÓrÅmÃn vraja-rÃja÷ supralÃpaæ lalÃpa, "sarva-sÆta-cƬÃ-ratna, ratnacƬa, kÃv etau sukumÃrau kumÃrau?" [69] ratnacƬa uvÃca, "sarva-sampad-virÃjamÃna, ÓrÅmad-vraja-rÃja, mama bhÃgineyau |" [70] vrajarÃja uvÃca, "katamÃyà bhaginyà bhÃga-dheya-rÆpÃv etau?" [71] ratnacƬa uvÃca, "asapatna-ratna-garbhÃ-pate! ratnavatyÃ÷ | sà cai«Ã bhavad-apÆrva-pÆrva-puru«a-puïya-darÓanÃya k­ta-parÃmarÓà samÃgatÃsti | namaskaroti ceyam |" [72] vrajarÃja uvÃca, "bhagini, bhÃgadheyena vardhasva |" [73] ratnacƬa uvÃca, "deva, mama bhaginÅ-patir apy ayaæ sumati-nÃmà |" [74] vrajarÃja÷ sasmitam uvÃca, "bÃlye d­«Âo' yaæ nÃtÅva ni«ÂaÇkituæ Óakyate |" [75] taæ ca satk­tyovÃca, "mÃnya, svayam agrata÷ samagram ehi" iti p­«ÂavÃæÓ ca, "samprati bhavatÃæ kutra bhavanam?" [76] sa uvÃca, "rÃjavÅra, nÅradhitÅra eva |" [77] upananda uvÃca, "tarhi dÆrÃd abhyÃgato' yam abhyÃgata÷ |" [78] atha vadana-sudhÃ-karÃæÓu-sudhÃ-snapita-d­ganta÷ smita-madhurÃdharÃv­ta-kunda-koraka-danta÷ ÓrÅ-k­«ïa÷ sa-t­«ïam iva p­«ÂavÃn, "kiæ-nÃmÃnÃv etau?" [79] ratnacƬa uvÃca, "prÃïi-koÂi-nirma¤chanÅya-nakha-koÂe, madhukaïÂha-snigdhakaïÂha-nÃmÃnau |" [80] k­«ïa uvÃca, "samÃna-nÃmÃnau d­Óyete |" [81] ratnacƬa uvÃca, "sahajÃv etau sahajÃv eva |" [82] upananda uvÃca, "ratnacƬa, kiæ khalu bhavad-vidyÃm anavadyÃd adhÅtavantÃv etau?" [83] ratnacƬa uvÃca, "atha kim, Ãkasmikatayà vismÃyakau guïa-viÓe«Ãv apy anayo÷ sta÷ |" [84] upananda uvÃca, "kau tau?" [85] ratnacƬa uvÃca, "sarvaj¤atà tad-avità kavità ca |" iti | [86] tataÓ ca sarve sÃÓcaryaæ paÓyanti sma | [87] vrajarÃja uvÃca, "mÃnya sumate, kuta etat-prabhÃva-bhÃvitav etau?" [88] sumatir uvÃca, "viÓva-pÃvana, svaccha-kÅrte, p­cchyetÃm etÃv eva |" [89] vrajarÃja uvÃca, "Ãyu«mantau, yu«mad-v­ttenÃsmÃkaæ cittaæ vismayam evÃviveÓa, tasmÃd apanÅyatÃm ayam |" tau ca säjali-vacasà vyÃna¤jatu÷, "ÓrÅ-goloka-loka-deva, ÓrÅ-guru-prasÃda eva sarvatra durvÃraæ kÃraïam iti tatrabhavanta evÃnubhavanti |" [90] vrajarÃja uvÃca, "ke khalv Åd­Óa-mahÃ-mahimÃnas te?" [91] atha tau punar ghaÂita-kara-puÂÃv Æcatu÷, "sug­hÅta-nÃma-dheyà mad-vidha-bhÃga-dheya-rÆpÃ÷ sarva-sukha-var«i-ÓrÅ-devar«i-caraïÃ÷ |" [92] atha sarve' py Æcu÷, "tarhi nÃÓcaryam idam |" [93] puna÷ tÃv Æcatu÷, "samprati ca yad-upadeÓÃd v­ndÃvana-deÓam Ãgatà vayam | nÆnaæ yat-prasÃdÃd eva deva-varga-durgama-samadhigamasya bhavÃbhibhava-bhÃvana-bhÃvanasya tad etad bhavadÅya-vaibhava-pradeÓasya praveÓe sadeÓa-rÆpatÃæ yÃtÃ÷ sma |" [94] punaÓ ca sarve sÃÓcaryam idaæ paÓyanti sma | [95] tataÓ ca ÓrÅ-k­«ïaÓ cintitavÃn, "Ãæ Ãæ, cirÃn mamÃpy anayor Ãgamanaæ sphuraïa-mayam ÃsÅt" iti | [96] atha ÓrÅ-k­«ïÃnumatÃnugatatayà ÓrÅ-rÃmas tu samÅpam Ãgamya vraja-rÃjam uvÃca, "b­hat-tÃta, tayor anayo÷ kautukaæ dra«Âum utkaïÂhitÃ÷ sma÷ |" [97] tad anumodya punar vrajarÃja uvÃca, "ratnacƬa, adya dinam ÃrƬham | prÃghuïÃÓ ca ta ete ghuïÃk«ara-nyÃyenopalabdhÃ÷, tad e«Ãm Ãtitheya-vastubhir avitatham Ãtithyam evÃdya vidhÅyatÃm |" pÃrÓva-vartinaÓ cÃdi«ÂavÃn, "dÅyatÃm ebhyo var«aæ yÃvad bhogyà varÅyasÅ samagrà sÃmagrÅ, sà ca yathaivÃsmÃkaæ tathaiva | prÃtar Ãrabhya tu sabhyÃ÷ samÃhÆyantÃæ kautukÃvalokÃya |" [98] atha purask­topanande«u vrajajana-v­nde«u tatra j¤Ãpita-nijÃnande«u tathà te«u sÆte«u ca k­ta-sarva-kleÓa-varjane«u bhojya-bhogya-yogya-vastubhi÷ prastuta-visarjane«u madhyÃhna÷ so' yam ahnÃya vyatÅta iti rÃj¤e vij¤Ãpya vij¤Ãta-sakala-tattva÷ ÓrÅmÃn mahÃ-sattva÷ ÓrÅpatir api ÓrÅ-rÃmÃdi-sahita-gatis tat-tan-namanÃdi-kramÃn ni«kramya prasthitavÃn | tatra ca, buddhir eva suh­dÃm anumene taæ gavÃnugataye na manas tu | sà hi mantra-sacivaæ suvicÃraæ pÃti tat tu rahitÃrgala-kÃmam ||JGc_1,2.29|| [svÃgatÃ] atho vanaæ prati calita÷ sahÃgraja÷ samitraka÷ p­thu muralÅm anÃdayat | yata÷ ÓrutÃd bata puratas tu tasthu«Ãæ supÆrïatÃbhavad atiÓÆnyatÃnyata÷ ||JGc_1,2.30|| [rucirÃ] tadà guru-vyavahitim Ãgatà mudà parasparaæ paÓupa-sutÃ÷ karair yutÃ÷ | sabhÃgataæ jahasur adhÅtya kasyacid vacas tadà skhalitam anÆdya cÃpare ||JGc_1,2.31|| [rucirÃ] [99] hÃse coparatÃbhÃse rÃma uvÃca, "bhaÇgura, madhumaÇgala, mÃt­bhir asmÃsu vinÅyamÃne«u bhavÃn kim avispa«Âam Ãca«Âa, ‘vrajeÓvari, kathayi«yÃmy ahaæ raha÷' iti | kintu tÃbhir ÃveÓavaÓÃn nÃvakalitam |" [100] madhumaÇgala uccair vihasya nimÅlya ca maunam Ãlalambe | k«aïÃd uvÃca ca, "hanta, Óantamam api tad vism­tam iva |" [101] rÃma uvÃca, "priyasakha, Óapathaæ prathayÃni, tathyaæ kathyatÃæ: kiæ tat?" [102] madhumaÇgala uvÃca, "yaj¤opavÅtÃya Óape, nÃnyathà prathayÃni | yata÷, "dÃntena damita÷ so' haæ Óamita÷ ÓÃnta-cetasà | j¤aptena j¤apita÷ pÆrïenÃcÃryeïÃsmi pÆrita÷ ||JGc_1,2.32|| [anu«Âubh] tena channena cÃbhÆvaæ chÃditÃn­ta-vÃk puna÷ | kathaæ và spÃÓitÃn kuryÃæ guïÃæs tÃn spa«Âam i«ÂadÃn" ||JGc_1,2.33|| [anu«Âubh] [103] "kintu yuvayor vadhÆnÃæ cÃj¤Ãm Ãj¤Ãya paraæ vij¤ÃpanÅyaæ tÃsu, tan na cen na |" [104] k­«ïa uvÃca, "unmatta, prathamam Ãvayor Ãvedaya |" [105] madhumaÇgala uvÃca, "yadi na khidyÃthe |" [106] ubhÃv Æcatu÷, "nahi nahi |" [107] madhumaÇgala uvÃca, "evam uccai÷kÃram api vivak«Ãmi, tayor anayor yathÃsvaæ preyasÅbhi÷ saha sà sà ÓreyasÅ vidyà nÃdyÃpi vicchidyamÃnà vidyate, yan muhur Ãrabhyata eva vanÃbhyantare keli-kalaha-pralÃpa-kalÃpa÷" iti | [108] tataÓ ca k­«ïa÷ savyena pÃïinà tad-apasavyaæ bÃhuæ g­hÅtvà dak«iïÃÇgu«Âha-madhyamÃbhyÃæ tad-adhara-puÂaæ m­du ni«pŬya smayamÃna uvÃca, "su«Âhu ghu«Âa-paÂÂa-¬orakeïa tad idaæ sÅvyate cen, munitÃm Ãpadyate viprakÅrïa-buddhir ayaæ yan mitra-vipra÷ |" madhumaÇgalas tu tadvan mudrita-mukha evÃmbÆ-k­ta-nirasta-grasta-vacanatayà vyaktavÃn, "tathà ced antar-lobhanam anyatra tu durlabhaæ nija-g­hÃn matsyaï¬Å-khaï¬a-cayam ÃdÃyÃkhaï¬a-kÃlam eva man-mukhaæ pÆrayatha÷ | tata÷ kathaæ và kim-arthaæ và vÃïÅ-vyayaæ karavÃïi? tad etad api sevanam eva bhaïyate |" [109] rÃma÷ sasmitam uvÃca, "utkocaÓ cÃmi«am eva bhaïyate, tad api brÃhmaïÃ÷ kÃmayeran?" [110] tad evaæ sakhi-sabhÃsatsu hasatsu svayaæ sa tu narma-paÂur baÂu÷ sa-t­«ïaæ k­«ïaæ k«aïam ÃliÇgya preÇkholayan prakaÂaæ jahÃsÅti sma | [111] atha sarva-guïa-ÓÃlÅ vanamÃlÅ bahala-kutÆhala-kalita-cittatayà calita÷, sakhibhir valita÷, phalita-ÓÃkhi-ÓÃkhÃ-ÓikhÃ-lalitenÃdhvanà dhenÆr labdhvà veïu-dhvanim udbhÃvayÃmÃsa | [112] tataÓ ca dhenÆpalak«aïatayà sarvÃïi yadÃk­k«anta, tadà sÃÓcaryaæ nabhastha÷ kaÓcid Ãha sma, "sarva÷ pravÃha÷ sarvatra svÃnukÆlyena kar«aka÷ | veïu-dhvani-pravÃhas tu prÃtikÆlyena kar«ati |" ||JGc_1,2.34|| [anu«Âubh] iti | anantaraæ ca-- gÃva÷ svÃn ­«abhÃn bhujaÇgama-bhuja÷ «a¬jÃn pikÃ÷ pa¤camÃn anye ca pratipadya tÃn nija-nijÃn su«Âhu svarÃn veïuta÷ | ÃÓcaryeïa vikar«aïaæ muhur aho mohaæ tathà bhejire sarve ced asak­t kva sÃntvana-vidhiæ kurvantu ke và tadÃ? ||JGc_1,2.35|| [ÓÃrdÆla] svayam api mohaæ bheje yadi nija-veïu-dhvanau k­«ïa÷ | syÃd urvarita÷ ko vÃ, jÅva÷ sa hi sarva-jÅvasya ||JGc_1,2.36|| [upagÅti] iti | [113] kintu hanta, veïu-rava-Óravaïa-sukha-vistÃra eva tatra nistÃrÃya babhÆva | yata÷, mohe' pi svapna-kalitaæ niÓamya muralÅ-kalam | parasparaæ jÃgratas te paÓyanti sma sa-vismayam ||JGc_1,2.37|| [anu«Âubh] [114] tataÓ ca svasthÅ-bhÆte«u te«u samutthite«u gÃ÷ prati prasthite«u ca madhur madhura-smitam uvÃca, "brÃhmaïÃn prati duranudhyÃnasya phalaæ sadya eva jÃtaæ nidhyÃtam | yad aho mama mÆkatvam anudhyÃtaæ sarva-madhyam adhyÃsÅnenaikena, sarvasyaiva tu mÆkatvaæ jÃtam |" [115] evam eva tena saha hasantas te mÃthura-deÓa-deÓa-rÆpa-go-nideÓa- vacanatayÃ, sambodhane hihÅty Æcu÷ k«epe jihijihÅti tu | dhÅrÅha iti vi«kambhe gÃæ netuæ yamunÃm amÅ ||JGc_1,2.38|| [anu«Âubh] cokÃraæ pÃthasa÷ pÃne jhiri-kÃraæ viyojane | tasmÃt payasa utthÃne cakrus tiritirÅti te ||JGc_1,2.39|| [anu«Âubh] stambhayitvÃmbhasas tÅre go-saÇkhyà go-gaïÃn atha | sambhÃlya sambh­tÃnandÃ÷ k­ta-snÃnÃdikà jagu÷ ||JGc_1,2.40|| [anu«Âubh] prahÃpitaæ pratiÓiÓu mÃt­bhis tadà subhojanaæ surabhita-yojanaæ mudà | hari÷ sakhÅn pari parive«ayan hasan parÅk«itaæ sak­d ak­ta svajihvayà ||JGc_1,2.41|| [rucirÃ] [116] tataÓ cÃcaritÃcÃma÷ ÓrÅdÃma-dÃma-sudÃma-vasudÃmÃdibhi÷ saha karpÆra-pÆrita-khapurÃnukÆla-svarïa-varïa-parïa-ÓubhratÃvakÅrïa-cÆrïa-maya- tÃmbÆla-pÆrïa-kapola-lola-kuï¬ala-maï¬anÃnana-lak«mÅkaÓ cak«ur-vijita-nÃlÅka÷ svajanÃvaloka-nÃbhÅka÷ ÓrÅla-gopÃla÷ svÃlayÃya cacÃla | yathÃ, Óanai÷ Óanai÷ sarabhasam anya-vanyayà sa tarïayan surabhi-t­ïÃni saurabham | vraja-sthitÃn prati virahÃkulÅbhavan bakÃntaka÷ praticalati sma tai÷ saha ||JGc_1,2.42|| [rucirÃ] vidhÃya gà gokula-sammukhÅnÃ, mahÃ-taru-cchÃyam upÃsya k­«ïa÷ | devopadeva-stuti-gÅta-vÃdyaæ Ó­ïvan muhu÷ prÃpa taÂaæ vrajasya ||JGc_1,2.43|| [upajÃti] gÅr-vÃïair divya-yÃnai÷ pathi pathi munibhir mantra-yogÃdi-siddhair gavyÃbhir ghrÃïa-d­gbhis tad-anugata-narair d­«Âi-deÓe saradbhi÷ | go«Âha-sthair unnata-sthai÷ praïihita-vadana-ÓrÅmayÆkha÷ samantÃn netrÃbja-prÃnta-lak«mÅ-kalita-sukha-kula÷ pÆrïa-veïur viveÓa ||JGc_1,2.44|| [srÃgdharÃ] hambÃ-rÃva÷ paÓÆnÃæ pramada-kala-kala÷ pÃÓupÃlya-vrajÃnÃæ stotrÃsÃra÷ surÃïÃæ nigama-samudayÃv­tti-gho«as tv ­«ÅïÃm | itthaæ sÃærÃviïÃnta-vadhira-sama-daÓÃm Ãgate sarva-loke veïo÷ sÆk«mo' pi nÃda÷ sa jayati nitarÃæ ya÷ samastaæ bhinatti ||JGc_1,2.45|| [srÃgdharÃ] [117] atha vana-kula-gokulÃbhyÃæ mitha÷ sukham abhimukham Ãgatayor mahatÃæ samÆhayor mahodadhi-tulyayo÷ saÇgama÷ saæv­tta÷; yathà nityam eva tathÃnubhavinÃm api divaukasÃæ camatk­tir ajÃyata; yatra ÓrÅ-govinda eva svayam indavati sma, svayam eva ca veïu-Óik«ayà dheïÆ÷ p­thak p­thag avÃtastambhat | [118] tatra go«ÂhÃd bahir lambhita-muhur-upa«ÂambhÃnÃæ dohanÃdi-karmaïà gavÃæ tarïakÃdÅnÃm api Óarma nirmÃya, dugdhÃya janÃn puro vidhÃya, savayobhi÷ savayobhir Ãv­tau sarve«Ãæ madhya-v­ttau suv­ttau gopuram Ãvrajantau g­hÃya vrajantau, svakula-yaÓodÃdi-purandhrÅ-rÃji-nÅrÃjitau rÃjitau lÃjÃdibhir abhiv­«Âau samam eva samasta-nayana-d­«Âau, go«ÂhÃbhyantaraæ pravi«Âau samam eva nija-nija-preyasÅ-samÃk­«Âi-paÂu-d­«Âi-viÓi«Âau nihata-danujau rÃma-rÃmÃnujau caraïa-mÃrjana-vÅjanÃdibhir viÓaÓramatu÷ | [119] tatra k«aïa-katipayaæ jananÅ-janita-lÃlana-nirmÃïa-ÓarmÃnubhÆya, snÃna-dhÃmani sambhÆya nija-sevÃ-k­j-jana-kÃrita-majjanÃdibhi÷, suveÓatayà vibhÆya, punar jananÅ-sanŬam evÃjagmatu÷ | [120] tataÓ ca sandhyÃæ gamayitvà janakÃdibhi÷ saha bhojana-lÅlÃæ janayitvà bahi÷-sabhÃ-bhÃgam Ãgamya nÃnÃ-bandhu-janatayà samÃgamya tad-viÓi«Âau sÆpavi«Âau babhÆvatu÷, [121] yatra nÃnÃ-guïi-Óate«u samÃgate«u tÃbhyÃæ sukumÃratÃ-prabhÆtÃbhyÃæ kumÃra-sÆtÃbhyÃæ saha sumati-ratnacƬÃv Ãvavrajatu÷ | [122] tata÷ ÓrÅmatà goloka-sÃmrÃjyavatà bhojanÃdikaæ p­«Âayos tayo÷ parama-h­«Âayo÷, ÓrÅyuta-rÃmÃnujas tu nijÃnuja-vad eva tau sÆta-tanÆjÃv ÃhÆya bhÆyasà snehena sadeÓam upaveÓayÃmÃsa | nija-vraja-vÃsi-sÆtÃdÅnÃæ prabhÆtÃnÃæ bhavyÃni kÃvyÃni tair eva ÓrÃvayÃmÃsa ca | tataÓ ca tau parama-h­«Âau santau sva-guïa-kalÃpaæ saphalayituæ balavad utkaïÂhitavantau | [123] atha prahara-mÃtrÃyÃæ rÃtrÃv Ãcarita-yÃtrÃyÃæ nandita-sarva-samÃjena ÓrÅ-vraja-rÃjena samajyÃ-pradhÃne«u prÃtar navya-kÃvya-Óravaïa-nimantraïam apavarjya vis­jyamÃne«u, taæ nija-janakam anuj¤Ãpya kanaka-vasanas tau sukumÃrau sÆta-kumÃrau kare g­hÅtvà sp­hÃntaraæ hitvà mÃt­-g­hÃnta÷ saÇgatavÃn | mÃtaraæ prati tayo÷ prasaÇgaæ saÇgamitavÃæÓ ca | [124] tatas tu tÃæ sarva-stutÃæ tau kumÃra-santau sukha-sÃraæ sambhavantau vividham evaæ vicÃritavantau, "kim iyam asya gokula-kula-candrasya k«Åra-nÅradhi-gambhÅra-velÃ? kiæ và pÆrïa-tad-udayÃkara-rÃkÃ-sÃkÃratayà labdha-mad-vidha-d­«Âi-melÃ? kiæ và prÃcÅ dig evam Ãnandanayà racita-tanayÃ? vastutas tu tanaya-vi«aya-dayà kila sphurad evam udayatayà ÓÅtalÅ-k­ta-loka-samudayÃ" iti | [125] atha sà ca parama-ramaïÅya-carità madhureïa vyavahÃrÃdinÃbhy-avahÃrÃdinà vastrÃlaÇkÃrÃdinà ca pracurataram eva snehaæ tayor ÃcaritavatÅ | [126] tataÓ ca tayor maÇgalÃya mÃtaram ÃÓi«aÓ citvÃ, vÃsasam ÃsÃdanÃya cÃnuj¤Ã-vitaraæ yÃcitvà svayam api snehÃveÓa-maya-tan-nideÓa-vaÓatayà viÓramÃya saæveÓa-veÓma praviÓan sarva-sukha-sÃra÷ ÓrÅ-gopÃdhipati-kumÃras tau sÆta-sutau svena yutau vidhÃya ÓrÅ-rÃdhikÃ-sadeÓam ÃsÃditau cakÃra | [127] Ãsannau ca tau vidyud-Ãvali«u tad-adhidevatÃm iva, kamalinÅ«u kamalÃlayÃm iva, sarva-sampatti«u sad-anukampÃm iva, guïa-Óreïi«u sa-vinaya-nÅtim iva, hari-rati-jÃti«u mahÃ-bhÃva-sampadam iva, nikhila-sakhÅ«u ÓrÅ-rÃdhÃm Åk«ÃmÃsatu÷ | [128] atha tÃæ paÓyantÃv eva prema-vaÓyaæ tÃv ÃtmÃnam ajÃnantÃv Ãtmanà k­«ïa eva sÃntvayÃmÃsa, sÃntvitau ca tau taæ ca tÃæ ca nicÃyya cintayÃmÃsatu÷, "indranÅla-ruci-jÅvanaæ maha÷ svarïa-varïa-nikarÃkara-prabhà | yac ca yà ca cayanaæ tayor idaæ dvandvam Ãdi-rasa-sÃra-kÃraïam ||JGc_1,2.46|| [rathoddhatÃ] iti | [129] atha kaæsa-ripuïà paricÃyitayoÓ ca tayor e«Ã sa-kautukaæ bÃladeva-rayor iva kumÃra-varayo÷ saÓarma sanarma ca puraskÃraæ cakÃra | [130] tata÷ saÇgina÷ pradÃpya mÃtula-g­ham eva tau prasthÃpya ÓrÅ-govinda÷ sva-mohana-mandiraæ praviveÓa saæviveÓa ca | tatra, ÃyÃte ramaïe sasambhramam upÃgamyÃsanÃdi-kriyÃm Ãcarya vyajanÃdibhi÷ svayam asau sevÃvadhÃnaæ dadhe | ÓayyÃyÃæ tvaritaæ gate punar iyaæ lÅnà sakhÅyÃcitÃpy ÃsÅt kvÃpi kadÃpi tatparicità nÃsmÅtivad vya¤jatÅ ||JGc_1,2.47|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] [131] tatra sakhÅnÃæ vacanam, "ad­«Âe darÓanotkaïÂhÃæ d­«Âe tu tvam apahnutim | sarvadà kurvatÅ k­«ïe kÅd­ÓÅti na lak«yase ||JGc_1,2.48|| [anu«Âubh] tata÷ sakhÅbhyÃæ sug­hÅta-bÃhur nÅtÃpi madhye-g­ham ÃyatÃk«Å | stambhena bÃhyena tathÃntareïa, k­tÃvalambà cak­«e priyeïa ||JGc_1,2.49|| [upajÃti 11] balena k­«Âà hariïÃpy analpaæ talpaæ gatÃsÅn milituæ ca lolà | tathÃpi nÃyÃd ­jutÃæ tu kintu karÃkariprÃyatayà sasa¤ja ||JGc_1,2.50|| [upajÃti 11] amilana-haÂha-k­d yadÃmilad và harim atha bhedayiteyam ÃÓu kena | dvayam api caritaæ na citram asyà yad alam asau rasa-rÆpatÃm ayÃsÅt ||JGc_1,2.51|| [pu«pitÃgrÃ] ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta- vraja-vallabha pÃhi mÃm ||JGc_1,2.52|| iti ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu goloka-vilÃsa-vikÃsanaæ dvitÅyaæ pÆraïam | ||2|| pÆrïa÷ ÓrÅ-goloka-vilÃsa÷ | --o)0(o-- ************************************************************* (3) atha t­tÅyaæ pÆraïam k­ta-pÆraïa-varti-t­«ïa- ÓrÅ-k­«ïa-janma-sampan-mayam ÓrÅ-k­«ïa k­«ïa-caitanya sa-sanÃtana-rÆpaka | gopÃla raghunÃthÃpta-vraja vallabha pÃhi mÃm ||JGc_1,3.1|| [1] tad evaæ praÓasta-ÓÃstrÃvalokata÷ ÓrÅmÃn goloka÷ prastuta÷ | yatra lokÃbhivyakta-tad-abhivyakta-vaibhava-bhedÃd dvidhÃpi v­ndÃvana-vaibhavaæ vibhÃvitam | yatra ca lokÃnabhivyakta-vaibhave cintÃmaïi-maya-kamalÃkÃra-gokula-prakÃraÓ cÃvikalam avakalita÷ | yatra ca sapta-prako«Âhà go«ÂhÃdhipati-purÅ varïanÃbhir urÅk­tà | yatra ca prÃtar aucitÅ-cita-k­ti-prabh­ti ÓrÅ-hari-caritaæ pracÃritam | yatra ca gopa-rÃja-rÃjita-sakala-bhÃjita-sabhÃyÃæ bhavya-kÃvya-vij¤a-sarvaj¤atÃtimanoj¤a-praj¤a-sÆta-vaæÓa-prasÆta-kumÃra-dvayÃgamanam anavadyaæ varïitam | yatra ca vraja-rÃjÃdibhis tat-kathÃ-ÓuÓrÆ«Ã prathayäcakre ity api nigaditam | tad-anantaram atra tu tat-kathà vitÃyate | [2] anthÃnyedyur brÃhma-muhÆrtam Ãrabhya pÆrvavad eva pÆrvaja-rÃma÷ sarvaæ parvati sma | bhojanaæ punar aikÃntikam eva nityam iva tad-dine jÃtam | yathà j¤Ãpayanti sma ÓrÅmat-pit­-caraïÃ÷ - "tÃta! prÃtar eva gobhi÷ Óobhi«yamÃïatÃæ sambhavatà bhavatà tÃbhya÷ samagrÃnuttama-grÃsÃn prÃdeÓya mad-ÃdeÓyatayà yat ki¤cid upayujya svayam a¤citavyam |" iti | bhojanaæ, yathÃ- agrye sadmani ratna-pÅÂha-mahitau rÃmÃjitau tad-vadhÆ- hastebhya÷ parig­hya mÃt­-yugalenÃnnÃdi paryÃpitam | bhu¤jÃnau sakhibhi÷ sunarma-valitaæ prasmÃyayantau ca tad- yugmaæ tena ca parvaïà parijanaæ sarvaæ sukhÃcakratu÷ ||JGc_1,3.2|| [ÓÃrdÆla] [3] bjhojanÃnantaraæ tu sÃsraæ nibhÃlayantyÃ÷ sasmitaæ cÃkarïayantyÃ÷ ÓrÅmatyà mÃt­-dvitÅyÃyÃ÷ purastÃd agrajena sakhibhiÓ ca sukhada-nÃnÃ-vÃrtÃæ vartayati ÓrÅ-vraja-rÃja-kumÃre vraja-nareÓÃdeÓa÷ praviveÓa-"vatsa! sabhÃsada÷ sabhÃyÃæ sabhÃjitÃ÷ Óobhante | tau ca sÆta-sutau svasampradÃyam ÃdÃya vartete" iti | tadà ca- sa tu jananÅm anujÃnatÅæ praïamya drutam anurÃmam iyÃya sabhya-v­ndam | dvayam api tad atha prakÃÓa-yuktaæ kumuda-suh­t kumudÃkarÃyate sma ||JGc_1,3.3|| [4] tatrÃbhyantara÷ sabhÃ-valaya-praveÓa-dvÃraæ parita÷ stambha-paÇkti-sakta-g­hÃkÃraæ yat pa¤camaæ loka-sahasrÃdhÃratÃ-samucitÃkÃraæ pÆrva-dig-gataæ pÆr-dvÃraæ, tasya bahir-antaratayà ghaÂita-sÆk«a-jÃla-randhra-jÃlena ku¬yena dvidhÃ-vibhakta-dÅrghatÃ-vidhÃnasya tiryaktayà madhya-sthitena nimna-vartmanà bahira-antar-labdha-kuÂÂima-catu«Âayasya bahi÷-kuÂÂima-dvaya-valita-ratna-pÅÂha-ghaÂÃsu yathÃyatham upavi«Âà mudÃviÓi«ÂÃs te vibhrÃjante sma | [5] yasminn udÅcÅ-kuÂÂima-taÂa-ghaÂitÃm avÃcÅ-mukhatayà vibhrÃjinÅæ rÃjim adhik­tya virÃjamÃna÷ ÓrÅ-vraja-rÃjas tasya tu savya-tat-taÂa-ghaÂitÃæ prÃcÅ-mukhatayà ÓrÅ-nidhÃnÃæ Óreïim ÃÓritya datta-sukha-samÃja÷ ÓrÅ-vraja-yuva-rÃjas tathÃpasavyatas tat-taÂa-gata-ku¬ya-sanŬa-ghaÂitÃæ prÃcÅmukhatayà sukha-karÅm Ãvalim ÃsÃdya param ahita÷ k«iti-surottama-samÆha-sahita÷ purohita÷ samya-virÃjate sma | tatrÃvÃcÅ-kuÂÂima-gatÃÓ ca kecid ÃbhÅra-vÅrà virÃjante sma | [6] tataÓ ca tayo÷ kuÂÂimayor madhya-bhÃgaÓ ca prÃÇgaïÃt kramata unnata÷ | svayaæ tu vistÅrïatayà nÃtinimnatayà ca kuÂÂima-sthÃnÃæ su«Âhu d­«Âi-saÇgata÷ san vibhrÃjate sma | ÓrÅ-bhÃjaæ goloka-samrÃjam abhimukhÅk­tya tayo÷ kuÂÂimayor madhyasthau puÂitÃgra-hastau tau sÆta-sutau tu saha sahÃyam utthÃna-yutau vartete sma | yayoÓ ca savyÃpasavyata÷ sarve vrajasthÃ÷ sÆtÃdi«u sphurad-arhad-avasthÃ-viÓi«Âam upavi«Âà vistÅrïatÃsÃÇga-prÃÇgaïe tu pare Ói«ÂÃ÷ | iti sthite- sarvasmÃd uccamÃne maïi-janita-mahÃ-siæha-pÅÂhe nivi«Âa÷ sÃdhvi«Âa÷ sat-prakÅrïÃdy-upavalita-karair bhrÃt­-madhyaæ pravi«Âa÷ | d­«Âiæ pÅyÆ«a-v­«Âiæ vinidadhad asak­t k­«ïa-vaktre sa-t­«ïaæ ÓrÅmÃn goloka-rÃja÷ sa-sadasi dad­Óe rÃjamÃna÷ prajÃbhi÷ ||JGc_1,3.4|| ÓrÅ-ÓubhrÃsana-tulikopari-milat-kÃyÃdharÃæÓo manÃg ÃlambÃd upadhÃna-candra-valayasye«at tiro-vartana÷ | dhinvan sasmitayà d­Óà pari«adaæ ÓrÅ-rÃma-dÃmÃdimÃn ÓrÅ-k­«ïa÷ samayÃtra sÃmpratam api pratyak«aval lak«yate ||JGc_1,3.5||[7] tatra ca tasya varïÃdikam evaæ varïyate- ÓyÃme ÓyÃma-daÓÃm avÃpa sahasà Óoïe tathà ÓoïatÃæ pÅte roci«i pÅta-dhÃma vividhe vaividhyam ÃgÃd iti | aÇgopÃÇga-rucà harer jana-d­ÓÃæ vÅthir gatà tat-k«aïÃn nÃnÃ-rÆpa-gatÅr naÂÃnupajahÃseva smita-vyaÇgata÷ ||JGc_1,3.6|| kiæ ca- candro' yaæ ÓyÃma e«a prthama-jaladhara÷ kÃntibhir viÓva-dÅpa÷ Óobhante vidyutas tà iha sapadi jahatyÃtma-sattÃm amÆs tu | nak«atrÃïÅha lÅnÃny api bata kumate no nabha÷ sà sabhÃsÃv ity anyonyaæ vinodÃd vivadanam udabhÆt tatra ÓaÓvat kavÅnÃm ||JGc_1,3.7|| [8] tatraiva kasyacid anyasya kavitÃ- upari madhukarÃvalÅ tadÅyaæ talam anu sasmita-nÅla-vÃri-jÃtam | tad anu ravi-sutÃcchavÃri-pÆraæ sphurati sakhe kim iyaæ sabhà navÃsti ||JGc_1,3.8|| [9] athÃtma-sthÃne yukta÷ ÓrÅ-k­«ïa-rÃmÃbhyÃæ prayukta÷ prasiddha-nÃmà ÓrÅdÃmà ÓrÅbhÃjaæ vraja-rÃjam Ãvedya sadya÷ pura-madhyam ÃsÃdya k­tÅ ÓrÅ-vrajarÃj¤Å-prabh­tir bahi÷ kuÂÂimÃt ki¤cid unnata-kuÂÂimam anu maryÃdÃm aæÓam apy aticarya sphuÂam upary upari ghaÂita-gÃtraæ labdha-sannik­«Âi-d­«Âi-mÃtra-pÃtraæ ÓreïitayÃlaÇk­tam aneka-nÅrandhra-jÃla-randhra-jÃlaæ samayà samÃnÅya pratÅhÃraæ sapratÅhÃraæ praïÅya d­g-bhaÇgi-kalayà tÃsÃm anta÷-sabhÃ-saÇgitÃm abhinÅya punas tayor aviprak­«Âa evopavi«Âa÷ | [10] yatra ÓrÅmatÃæ mitrÃïÃæ saÇgatau madhumaÇgalo' pi raÇga iva tat-tat-prasaÇgena narma-bhaÇgibhi÷ Óarma dÃtum aÇgÅkurvann iva niviveÓa | [11] tatra ÓrÅ-vraja-rÃj¤Å- maïi-maya-vara-pÅÂhe yÃt­-mukhyÃntarÃle tanaya-nava-vadhÆbhi÷ sevitÃrÃt-pradeÓà | suta-mukha-vidhu-kÃntiæ sà gavÃk«Ãt pibantau suta-sucarita-t­«ïak k­«ïa-mÃtà vyarÃjÅt ||JGc_1,3.9|| [12] atha rÃj¤Ã vrajasya madhuram Ãj¤Ãpyate sma-"aye madhukaïÂha-snigdhakaïÂhau! vayam utkaïÂhitÃ÷ sma÷ | tata÷ ki¤cid uÂÂaÇkyatÃm |" [13] tau ca säjalau vyÃn¤jatu÷-"deva! kiæ prakramitavyam avalambya saævÃdavahe?" [14] vrajarÃja uvÃca-"bhavantu sarvaj¤Ãv iti vij¤ÃpanÃyÃsmadÅya-kathÃbhibhir evÃsmÃn vismÃyayetÃm |" [15] tÃv Æcatu÷-"yathà Ói«Âi÷ Ói«ÂÃgraïÅ-caraïÃnÃm | kintu ÓÃvayor Ãvayor ekatara÷ samÃj¤ÃpyatÃæ, yathÃnyatara÷ Órotà bhavati |" [16] vrajarÃja uvÃca-"dinam ekam ekam antarà pratyekam api tat-tad-rÆpatÃm Ãpnotu | prakrÃntà punar jyÃyÃn eva jyÃyÃn vidhÅyate |" [17] tataÓ ca dh­totkaïÂha÷ sapadi madhukaïÂha÷ k­täjalitayà nÃndÅæ paÂhann akhilam Ãnandayati sma | yathÃ- ÓrÅmÃn yo bhagavÃn svayaæ vijayate brahmà surar«ir mahÃn vyÃsas tat-prabhava÷ parÅk«id api yÃv ugraÓrava÷-Óaunakau | ÓrÅmad-bhÃgavata-prathÃ-praïayinas tÃn viÓva-nistÃriïa÷ ÓrÅ-go«Âhasya mahi«ÂhatÃæ prathayituæ kamrÃn namaskurmahe ||JGc_1,3.10|| tataÓ ca- paÓcÃd alpaæ tÃla-yugmaæ g­hÅtvà gÃyantau dvau pÃrÓvayor ma¬¬u-vij¤au | Órotà bhrÃtà yasya savyetarÃgre so' yaæ vaktà sarvam uccair didhinva ||JGc_1,3.11|| [18] iti prakÃre labdha-sÃre punar madhukaïÂha÷ sotkaïÂhaæ gÃyan n­tyan tat-tad-bhÃvÃbhinayaæ praïayan kathÃm abhyÃdade | atha kathÃrambha÷ [19] yathÃ-atha sarva-Óruti-purÃïÃdi-k­ta-praÓaæsasya v­«ïi-vaæÓasya vataæsa÷ ÓrÅ-devamŬha-nÃmà parama-guïa-dhÃmà madhurÃmadhyÃsÃmÃsa | tasya cÃryÃïÃæ Óiromaïer bhÃryÃ-dvayam ÃsÅt | prathamà dvitÅya-varïÃ, dvitÅyà tu t­tÅya-varïeti | tayoÓ ca krameïa yathÃvad Ãhvayaæ putra-dvayaæ prathamaæ babhÆva ÓÆra÷ parjanya iti | tatra ÓÆrasya ÓrÅ-vasudevÃdaya÷ samudayanti sma | ÓrÅmÃn parjanyas tu mÃt­vad varïa-saÇkara÷ iti nyÃyena vaiÓyatÃm evÃviÓya gavÃm evaiÓyaæ vaÓyaæ cakÃra | b­had-vana eva ca vÃsam ÃcacÃra | sa cÃyaæ bÃlyÃd eva brÃhmaïa-darÓaæ pÆjayati, manoratha-pÆraæ deyÃni var«ati, vai«ïava-vedaæ snihyati, yÃvad vedaæ vyavaharati, yÃvaj-jÅvaæ harim arcayati sma | tasya mÃtur vaæÓaÓ ca vyÃpta-sarva-diÓÃæ viÓÃæ vataæsatayà paraæ ÓaæsanÅya÷ | ÃbhÅra-viÓe«atayà sadbhir udÅraïÃd e«a hi viÓe«aæ bhajate sma | [20] tathà ca manu÷- brÃhmaïÃd ugra-kanyÃyÃm Ãv­to nÃma jÃyate | ÃbhÅro' mba«Âa-kanyÃyÃm ÃyogavyÃæ tu dhigvaïa÷ ||[Manu 10.15] iti | amba«Âhas tu viÓa÷ putryÃæ brÃhmaïÃj jÃta ucyate iti cÃnyatra | ata÷ pÃdme s­«Âi-khaï¬Ãdau yaj¤aæ kurvatà brahmaïÃpy ÃbhÅra-paryÃya-gopa-kanyÃyÃ÷ patnÅtvena svÅkÃra÷ prasiddha÷ | e«a eva ca gopa-vaæÓa÷ ÓrÅ-k­«ïa-lÅlÃyÃæ saævalanam ÃpsyatÅti | s­«Âi-khaï¬a eva tatra spa«ÂÅk­tam asti | tasmÃt parama-ÓaæsanÅya evÃsau vaiÓyÃnta÷-pÃti-mahÃbhÅra-dvija-vaæÓa iti | [21] atha snigdhakaïÂhena cÃntaÓ cintitam-evam api kecid aho e«Ãæ dvijatÃyÃæ sandeham api dehayisyanti | ye khalu ÓrÅmad-bhÃgavate kuru dvijÃti-saæskÃram [10.8.10] iti gargaæ prati ÓrÅ-vrajarÃja-vacane, vaiÓyas tu vÃrtayà jÅvet ity Ãrabhya, k­«i-vÃïijya-go-rak«Ã kusÅdaæ tÆryam ucyate | vÃrtà caturvidhà tatra vayaæ go-v­ttayo' niÓam ||[BhP 10.24.20-21] iti vrajarÃjaæ prati ÓrÅ-k­«ïa-vacane, agny-arkÃtithi-go-vipra÷ [BhP 10.46.12] iti ÓrÅ-Óuka-k­ta-gopÃvÃsa-varïane, vyatirekatas tu dharma-rÃja-caratÃyÃm api vidurasya ÓÆdra-garbhodbhavatayÃnyathÃ-vyavahÃra-Óravaïe' py adhikaæ viadhirÃyi«yante iti | [22] atha sphuÂam Æce-tatas tata÷ ? [23] madhukaïÂha uvÃca-sa ca ÓrÅmÃn parjanya÷ saujanya-varyeïÃrjitena nijaiÓvaryeïÃpi vaiÓyÃntara-sÃdhÃraïyam atÅyÃya, tac ca nÃÓcaryam | yata÷ svÃÓrita-deÓa-pÃlakatÃ-mÃnyatayà vadÃnyatayà k«Åra-vaibhava-plÃvita-sarva-janatÃ-labdha-prÃdhÃnyatayà ca parjanya-sÃmÃnyatÃm Ãpa ; ya÷ khalu prahlÃda÷ Óravasi, dhruva÷ pratiÓruti, p­thur mahimaïi, bhÅ«mo durh­di, ÓaÇkara÷ suh­di, svayambhÆr garimaïi, haris tejasi babhÆva | yasya ca sarvair api k­ta-guïanena guïa-gaïane vaÓitÃ÷ sahasra-saÇkhyÃbhir apy anavasità mÃtÃmaha-mahÃ-vaæÓa-prabhavÃ÷ sarvathà prabhavante gopÃ÷ sopÃdhyÃyÃ÷ svayam eva samÃÓrità babhÆvu÷ | tat-sambandhÃni ca v­ndaÓa÷ yaæ khalu ÓrÅmad-ugrasenÃgrÅya-yadu-saæsad-agraïyas te samagra-guïa-garimaïy agragaïyam avalokayanta÷ sakala-gopa-loka-rÃja-rÃjatÃ-sambalakena tilakena sambhÃvayÃmÃsu÷ | yasya ca preyasÅ sakala-guïa-varÅyasÅ varÅyasÅnÃm ÃsÅt | yasya ca ÓrÅmad-upanandÃdaya÷ pa¤ca-nandanà jagad evÃnandayÃmÃsu÷ | [24] tathà ca vandinas tasya Ólokaæ ÓlokatÃm Ãnayanti- anyas tu jala-parjanya÷ sukha-parjanya e«a tu | sadà yo dhinute s­«Âair upanandÃdibhir janam ||JGc_1,3.12||parjanya÷ k­«i-v­ttÅnÃæ bhuvi lak«yo vyalak«yata | tad etan nÃdbhutaæ sthÆla-lak«yatÃæ yad asau gata÷ ||JGc_1,3.13|| upamÃnti ca- upanandÃdayaÓ caite pitu÷ pa¤caiva mÆrtaya÷ | yathÃnandamayasyÃmÅ vedÃnte«u priyÃdaya÷ ||JGc_1,3.14|| utprek«ante ca- upanando' bhinandaÓ ca nanda÷ sannanda-nandanau | ity ÃkhyÃ÷ kurvatà pitrà nander artha÷ sudaï¬ita÷ ||JGc_1,3.15|| [25] tad evaæ satÅ«u sarva-sampatti«u tasya putra-sampattis tu parama-ramaïÅyatÃm avÃpa | nepathya-sampatti«u vÃsa÷-sampattir iva | tatrÃpi madhyama-suta-sampatti÷ sutarÃm aiÓvaryÃïÃm avicchinna-sampatti-paÇktim anu madhyama-sampattir iva | [26] atra kecid arjunam upamÃnÅkurvanti | vayaæ tu tasya madhya-sambadhyamÃnasya sarvÃnandanasya ÓrÅmat-parjanya-nandanasya bÃlaka-paryÃyeïa tena pÃï¬u-tanayenopamÃnaæ na manyÃmahe | api ca paramodÃre«u ca sahodare«u te«u na kevalaæ janmanà tÃvan madhya-vartitayà so' yaæ vartate | api tu sneha-sampadÃm ÃspadatayÃpi na ca kevalaæ te«Ãm kintu sarve«Ãm api | yena tasmin pitror apy adhikà sneharddhikÃyà vardhi«ïutà bhrÃtÌnÃm api sadà sukha-saævardhanÅ babhÆva, na jÃtu spardhanÅ | na caitÃvÃn udbhÆta÷ suguïas tasminn udbhÆta÷ | [27] bhavati hi svayaæ bhagavati tasya bhakti-viÓe«a-vyakti÷-yasyÃsti bhaktir bhagavaty aki¤canà sarvair guïais tatra samÃsate surÃ÷ iti hi bhagavatÅ ÓrÅ-bhÃgavata-gÅr-devÅ | [28] tad etan madhukaïÂhata÷ Órutvà ÓrÅmad-upananda÷ ÓrÅmad-abhinandaæ nÅcair uvÃca-vij¤Ãtà kathÃæ prakurvÃïasya kim asya para-h­daya-vij¤atà ? [29] athÃbhinandas tad avadhÃrya sÃÓcaryaæ madhukaïÂham uvÃca-tatas tata÷ ? [30] madhukaïÂha uvÃca-tad evaæ sati nÃmnà sumukhena kenacana gopÃnÃæ mukhena tasmai parama-dhanyà kanyà dattà | yà khalu sva-guïa-vaÓÅk­ta-svajanà yaÓÃæsi dadÃti Ó­ïvantya÷, kim uta paÓyadbhya÷, kim utatarÃm bhaktimadbhya÷ | tataÓ ca tayo÷ sÃmpratam eva dÃmpatyena sarve«Ãm api sukha-sampattir ajÃyata, kim uta mÃtara-pitarÃdÅnÃm | [31] tad evam Ãnandita-sarva-janyu-vigata-manyu÷ parjanya÷ sarvato dhanya÷ svayam api bhÆya÷ sukham anubhÆya cÃbhyÃgÃrikatÃyÃm abhyÃgataæ-manya÷ ÓrÅ-govinda-padÃravinda-bhajana-mÃtrÃnvitÃæ deha-yÃtrÃm abhÅ«ÂÃæ manyamÃna÷ sarva-jyÃyase jyÃyase svaka-kula-tilakatÃæ dÃtuæ tilakaæ dÃtum i«ÂavÃn | ÓrÅ-vasudevÃdi-naradeva-gargÃdi-bhÆdeva-k­ta-prabhÃæ sabhÃæ k­tvà dattavÃæÓ ca | [32] sa puna÷ pitur Ãj¤Ãm aÇgÅk­tya k­ta-k­tyas tasyÃm eva ÓrÅ-vasudevÃdi-saævalita-mahÃnubhÃvÃnÃæ sabhÃyÃm ÃhÆya sabhÃvam utsaÇga-saÇginaæ vidhÃya madhyamam eva nijÃnujaæ tena tilakena gokula-rÃjatayà sabhÃjayÃmÃsa | [33] atha tatrÃnuje saÇkucati sarvatra ca jane vismayaæ sacamÃne pitari ca rocamÃna-locane sa covÃca-mayedaæ nÃvicÃram Ãcaritam, yata÷ sarva eva sneha-paramparÃyÃ÷ parÃdhÅna÷ | sà ca sÃdguïyasya, tac ca sarva-sama¤jasatÃyÃ÷ | sà cÃtra yathà tathà na mad-vidhe | saiva ca khalu sarva-vaÓÅkÃritÃyÃæ svairitÃm arhati | [34] kiæ ca, sarvÃntaryÃmy apy enam evorarÅcarÅkarÅti | d­ÓyatÃm asyÃæ bhÃsamÃnÃyÃæ sabhÃyÃæ sarve«Ãæ netra-paÂalÅ-«aÂpadaval-lÅlÃyamÃnà kevalam asya mukhaæ kamalam iva saævalate | tathà prathamata eva tad-ÃnukÆlyam atrÃkalpyate | parikalpyatÃm apÅdaæ mama nÃmnaiva | tasmÃd asmÃkam ayam eva rÃjeti | athÃbhavat kusumaka-v­«Âibhi÷ samaæ sphuÂa-dhvanir divam anu sÃdhu sÃdhv iti | sabhÃsadÃm iha ca vikÃsi-d­«Âibhir yathÃsphuraj jaya-jaya-Óabda-maÇgalam ||JGc_1,3.16|| [35] atha snigdhakaïÂha uvÃca-madhukaïÂha-k­ta-jagad-utkaïÂha-ÓrÅman-madhukaïÂha ! ÓrÅmad-upananda-nandanayos traya eva madhyamà iti ko' yaæ madhyama÷ | kÅd­ÓÅ và tasya sama¤jasateti sodÃharaïam ucyatÃm | [36] madhukaïÂha uvÃca-ekaæ tÃvad bhavan-mana÷-prahlannatÃ-samucitaæ pravahlikÃ-padyam idam anavadyaæ pÆryatÃm | [37] snigdhakaïÂha uvÃca-kÃmam | [38] madhukaïÂha uvÃca- Ãk­«ya mat-putram anena putrÅ- k­tena bhÆtiæ bhajate sa e«a÷ | iti svayaæ vetti na tena maitrÅæ bhinatti ko' yaæ vadane vadeti ||JGc_1,3.17|| [39] snigdhakaïÂha÷ sotkaïÂhatayà ÓÅghram eva sÃnandam uvÃca-nanda eva iti | [40] madhukaïÂha uvÃca-bhavatà j¤Ãtm evedam iti | tad etac chrÆyatÃm- svenÃlpena guïena vächati nije pÆjÃ-sukhe bhÆyasÅ loko yas tu mahÅyasÃpi khalu tenaivÃnyadÅye sadà | so' yaæ ÓrÅ-vrajarÃja eva yad asau ÓÆrÃÇgajaæ dhinvituæ tat-tad-dhÃnim aso¬ha sakhyam abhinnÃlpaæ ca tasyÃntaram ||JGc_1,3.18|| [41] tataÓ ca tad etan madhukaïÂha-sÆkta-sudhÃkaram ÃsÃdya ratnÃkara ivocchalad-aÇga-taraÇgas tad-antar-bahiraÇga-sabhya-saÇghas tad-upari-h­dayaÇgama-ratnÃvaliæ vikÅrïavÃn h­dayÃvaliæ và vitÅrïavÃn iti svayam api na bhidÃæ vidÃmbabhÆva | [42] atha snigdhakaïÂha uvÃca-tatas tata÷ ? [43] madhukaïÂha uvÃca-tata÷ ÓrÅmÃn asau dhanya÷ parjanya÷ ÓrÅ-govinda-padÃravinda-bhajanÃya v­ndÃvanaæ praviÓan samÃsata eva samasta-ÓÃstra-sÃraæ p­cchata÷ putrÃn upadideÓa, yathÃ- kiæ bhaya-mÆlam ad­«Âaæ kiæ Óaraïaæ ÓrÅ-harer bhakta÷ | kiæ prÃrthyaæ tad-bhakti÷ kiæ saukhyaæ tat-para-prema ||JGc_1,3.19|| iti | [44] tad evaæ saha-bhÃrye v­ndÃvanaæ gate tasminn Ãrye ÓrÅmÃn upananda÷ sva-nÃmÃnurÆpaæ ÓrÅman-nanda-vraja-mahendra-sabhÃyÃm ayantrita-mantritayà sthitavÃn | vicitravÅrya-sabhÃyÃæ bhÅ«ma iva | so' pi mantra-mi«eïa viÓe«eïa tad-Ãj¤Ãm eva g­hïan sarvaæ sarva-kÃlaæ surÃjà prajÃ-kulaæ pÃlayati sma | [45] tatra ceyaæ caryÃcaritÃÓcaryà babhÆva, yathÃ- maryÃdÃæ pitur ayam Ãvad eva sarvÃæ dharmÃdir na vipadam eti yatra cÃrtha÷ | sampattir na punar abhÆd amu«ya vaÓyà yenÃsau prasabham avÃpa v­ddhim eva ||JGc_1,3.20|| [46] tad evaæ sarva-sam­ddhi-v­ddhi-siddhim ÃyÃte rÃjanvati vraja-jana-jÃte kalikÃyamÃnà kÃcid utkalikà krameïa vikÃsam ayÃmÃsa | sarve«Ãæ prÃïa-tulyasya nija-kulyasya rÃj¤as tasya santatir na jÃyata iti | kÃlÃtyaye cÃÓÃ-vyatyayÃt sarvaæ janam atÅva k­cchram Ãnarccha | agrajÃdÅæs tu sutarÃm | ÓrÅmad-vrajapati-jampatÅ tu prajÃÓÃæ pÆrvata eva sandigdhi-digdhÃm api kurvÃte sma, uttaratas tu viÓe«ata÷ | [47] snigdhakaïÂha uvÃca-kathaæ tat-pre«ÂhÃ÷ putre«ÂyÃdikaæ nÃnu«ÂhÃpitavanta÷ ? kathaæ và vidagdhayor api tayo÷ sandigdhatà jÃtà | tathÃpi parameÓa-parayo÷ kathantarÃæ và tad-ÃÓà ? uttaratas tu viÓe«ata÷ kathantamÃm ? [48] madhukaïÂha uvÃca-anu«ÂhÃpitam api tat tan na prati«ÂhÃm ÃsasÃda | [49] snigdhakaïÂha uvÃca-kathaæ tat ? kathaæ vÃnyad anyat ? [50] madhukaïÂha uvÃca-tathà hi, tat tad aÓe«a-sampattyor api dampatyo rahasi saævÃdo' yaæ babhÆva | yathà ÓrÅmÃn patir uvÃca-kuÂumbini! kim avalambÅ mama sanÃnÃya vitÃnÃdi vitÃnayati Óoka-vaÓo' yaæ loka÷ ? yato mama saÇkalpa-kalpanÃ-samaye yÃd­ÓÃya sarvato vicitrÃya putrÃya cittaæ kalpate | sa tu parama evÃpÆrva÷ katham apÆrva-vi«ayatÃæ prÃpnotu ? tata punar anyatra vacana-gocaraæ racayituæ saÇkucaty eva ceto-v­tti÷ | yato yat khalu mayi dayÃ-parÃyaïasya Óruti-pÃrÃyaïa-phalasya ÓrÅ-nÃrÃyaïasya rÆpaæ tato' pi madhurataraæ katarad và bhavet, parijÃta-kusumÃd ÃkÃÓa-kusumam iva | [51] atha snigdhakaïÂhaÓ cintayÃmÃsa-asya tato' pi madhurataratvaæ nÃyuktam | yata etad uddiÓya ÓrÅ-bhÃgavata-padyam- yan martya-lÅlaupayikaæ sva-yoga- mÃyÃ-balaæ darÓayatà g­hÅtam | vismÃpanaæ svasya ca saubhagarddhe÷ paraæ padaæ bhÆ«aïa-bhÆ«aïÃÇgam ||[BhP 3.2.12] iti | [52] atha sphuÂaæ papraccha-tatas tata÷ ? [53] madhukaïÂha uvÃca-atha ÓrÅmatÅ tat-patnÅ covÃca-kÅd­Óaæ rÆpaæ tad iti kathyatÃm | [54] sa uvÃca- ÓyÃmaÓ ca¤cala-cÃru-dÅrgha-nayano bÃlas tavÃÇka-sthale dugdhodgÃri-payodhare sphuÂam asau krŬan mayÃlokyate | svapnas tat kim u jÃgara÷ kim athavety etan na niÓcÅyate satyaæ brÆhi sadharmiïi sphurati kiæ so' yaæ tavÃpy antare ||JGc_1,3.21|| [55] sovÃca-ÓrÅman ! mamÃpÅyam eva mano-v­ttir mati-v­ttim ativartamÃnà vartate | kevala-vilajjayà taj jÃtu bhavantaæ na nivedayÃmi | tasmÃd asmÃd asambhava-manorathÃn niv­tti-ÓÃstra-vicÃram udyacchantau mana eva saæyacchevahi | [56] sa uvÃca-yadyapi mayÃpy etad eva madhye madhye sphuÂam adhyavasÅyate, tathÃpy astoko vaÓita-viÓvodreko mahÃn sahÃya÷ ÓrÅman-nÃrÃyaïa-deva eva Óaraïam iti citta-v­tti÷ parivartate-yo' smÃkam ad­«ÂÃÓrutam idaæ d­«Âam iva karoti | sa sarvaæ k­ta-pÆrvÅ tad api kurvÅta | [57] sovÃca-deva ! tasya devasya kÃm api sevÃyogyÃm evÃtra yogyÃm upalabhÃmahe | [58] sa uvÃca-bìham | kintu kÅd­ÓÅ sà ? [59] sovÃca-dvÃdaÓÅ-vrata-rÆpà | [60] sa sÃnandam uvÃca-saÇgataæ bravÅ«i | mamÃpy utkaïÂhÃÇkuritaæ sphuritam etad evÃsÅt | tasmÃd adyÃrabhya samÃrabhyatÃm e«a vrata iti | [61] tad evaæ sampravadamÃnayor udbhavan deva-dundubhi-nÃda÷ sarvam aticakrÃm | [62] atha tayà v­tta-sva-citta-v­tti-prathayà tat-kathayà ÓlathitavÃnta÷ ÓrÅ-vraja-dharitrÅ-kÃnta÷ kÃnta-nijÃlaÇkÃra-vÃraæ sÆta-kumÃrÃya vitatÃra | ÓrÅmatÅ vrajapati-patnÅ ca mahÃ-nÅlamaïi-maya-nÃyakaæ hÃraæ vihÃpayÃmÃsa | [63] atha sotkaïÂhaæ snigdhakaïÂha uvÃca-tarhi kiæ jÃtam ? [64] madhukaïÂha uvÃca-tena vratena pÆrïe var«e b­æhite ca tar«e yugapad eva deva-deva÷ svapne tayor ÃvirbabhÆva, covÃca ca-aho ! mayy atisaktau bhaktau kathaæ nirvidya khidyÃthe ? yo' sÃv atasÅ-kusuma-su«ama÷ sukumÃra÷ kumÃra÷ ÓaÓvad evÃnubhavator bhavato÷ kumÃratayà sphurati | sa tu sadà bhavator evÃnugata÷ pratikalpaæ svabhakti-pravartanÃya divi mat-pravartita-droïa-dharÃ-rÆpa-kalÃæÓa-kalÃvato÷ tad bhÆri bhÃgyaæ ity Ãdi-rÅtyà brahmÃdy-alabhya-sÃk«Ãt-tat-phala-sÃk«ÃtkÃrÃya svayam eva p­thivyÃæ bhavator bhavator eva bhavaæ labhata eva ‘ acirÃd eva ca rucirà rucire«Ã yuvayo÷ saphalatÃæ valità | [65] tad evaæ ÓrÃvitÃbhihite tirohite ca paramahite bhagavati labdha-jÃgarÃv upalabdhÃm­ta-sÃgarÃv iva ca mithas tad eva saÇkathayantau prathayantau ca parama-camatkÃra-nivahaæ vahata÷ sma | [66] atha snigdhakaïÂha÷ svagataæ cintayÃmÃsa-tad evaæ jÃtÃny eva mama praÓnÃnÃm uttÃrÃïi | tatra ca bhavator eveti yuktam evoktaæ ÓrÅ-bhagavatÃ--prÃg ayaæ vasudevasya kvacij jÃtas tavÃtmaja÷ [10.8.14] iti vadato' py avyabhicÃra-vaca÷-pracÃra-sargasya mune÷ ÓrÅ-gargasya prÃya÷ so' yam abhiprÃya÷ | [67] ÓrÅ-bhagavatà saha sambandha÷ kila kevala-prema-nibandhana÷-bhaktyÃham ekayà grÃhya÷ [BhP 11.14.11] ity Ãde÷ | atas tad-viÓe«asya tad-viÓe«a eva hetu÷-ye yathà mÃæ prapadyante tÃæs tathaiva bhajÃmy aham [GÅtà 4.11] ity Ãde÷ | tatas tasmin vatsatÃæ satÃæ vÃtsalyÃbhidha eva premà pramÃpayati | [68] tatra ÓrÅ-vasudevasya tad-aiÓvaryÃlocanena vÃtsalyasya tÃralyaæ sÃralyaæ cÃsÃditam | ÓrÅ-vrajarÃjasya punas tad-vÃtsalyaæ ÓaÓvad udbuddhaæ Óuddham eva ca prasiddham | pit­bhyÃæ putratayà tad-dhÃraïe kÃraïaæ ca munibhir mana eva manyate | ÃviveÓÃæÓa-bhÃgena mana Ãnakadundubhe÷ [BhP 10.2.26] ity Ãde÷ | dadhÃra sarvÃtmakam Ãtma-bhÆtaæ këÂhà yathÃnanda-karaæ manasta÷ [BhP 10.2.18] ity ÃdeÓ ca | ÓrÅ-vraja-rÃjÃbhyÃm api manasà dhÃraïaæ tasya kÃryÃnyathÃnupapatti-siddhena bhakti-svÃbhÃvyenaiva sambhÃvyate | tatra ca sati sÃmprataæ tu viÓe«ata eva sÃmprataæ parÃvasthÃm anu k­tÃsaktau hi bhaktau tad-udaya÷ syÃt | tasmÃt tavaivÃtmajas tasya vasudevasya tu kvacit kÃrye nimitte jÃta÷ prÃdurbhÆta÷ iti | [69] atha prakaÂam uvÃca-tatas tata÷ ? [70] madhukaïÂha uvÃca-tad evaæ paramÃrter upakaïÂhatÃæ prÃptÃyÃm utkaïÂhÃyÃm ekadà sarve' narvÃcÅnà vraja-vÃsina÷ sabhÃvÃ÷ sabhÃyÃæ militÃ÷ | militvà ca tad eva sotkaïÂhaæ su«Âhu pratu«Âuvu÷ | [71] tadà ca tatraikà tÃpasÅ kenacana snÃtakena samam ÃyÃtà | tÃæ ca mahÃ-prabhÃva-lak«aïÃæ lak«ayitvà sarve samutthÃyÃtithyam Ãvitathyena vidhÃya vij¤ÃpayÃmÃsu÷-sÃk«Ãd bhagavato yogamÃyeva kà tvam asi ? ÓrÅman-nÃradasyÃbhinava-tanur ivÃyaæ và ka÷ ? [72] sà ca sahÃsam Ãha sma-paurïamÃsÅ-nÃmnÅ kÃtyÃyanÅ ca kumÃra-Óramaïà ca pÃrikÃÇk«iïÅ cek«aïikà cÃsmi | ayaæ ca madhumaÇgala-nÃmà snÃtaka÷ ÓrÅ-nÃrada-prak­ti÷ | ÃvÃæ ca vidyÃ-viÓe«eïaitad-vayaskÃv eva sadà vidyÃvahe | [73] te Æcu÷-etÃvatÅ k­pà k­païe«u katham asmÃsu k­tà ? [74] sovÃca-bhavatÃæ kim api vaibhavaæ sambhÃvya | [75] sarve Æcu÷-kiæ tat ? [76] sovÃca-bhavatÃæ prÃïa-kandasya ÓrÅman-nandasya jagadÃnanda÷ sa khalu nandana÷ sambhaviteti | [77] sarve sa-bëpa-pulaka-kulam Æcu÷-b­had-vanam asmÃkam ida b­hat-tÅrthaæ bhavati | tasmÃd asmabhyaæ datta-viÓrÃntike k­«ïÃntike sphuÂam uÂajaæ tava ghaÂayÃma÷ | [78] sovÃca-upaÓrutir e«Ã Óruti-ve«Ã navyÃpi na vyabhicarità | yata÷ k­«ïÃyà iti vivak«itam api k­«ïasyeti lak«itaæ karoti | k­«ïa-nÃmà hi bhavitÃsau | mahÃ-prabhÃvavati yasmin jÃtavati nirdÃnavatà p­thivyÃæ bhavi«yati | tadÅya-guïe tu sadà navatÃ, saguïatà vidyÃdi-prabandhe tat-sambandhe tu nirguïatà | saki¤canatà vi«aya-sampattau tad-bhaktau tu ni«ki¤canatà ity Ãdikaæ viruddhÃyamÃnam api sarvair anuruddhaæ kari«yati | tasmÃd asmÃkam atra sthÃtum Ãgraha eva bhavatÃm anugrahÃya sampanna÷ | [79] atha tÃæ sarve sÃnandaæ vandamÃnÃs tayà samam indÅvara-ruci-nindÅhita-kÃlindÅæ vindamÃnÃ÷ parïa-mandiraæ pÆrïayantas tatra vÃsayÃmÃsu÷ | [80] tasminn eva divase' pagata-do«e prado«e samudbhaÂa-kaæsa-ro«eïa jÃta-citta-Óo«eïa k­ta-paridevena vasudevena prahità vraja-hità ba¬avÃrohiïÅ rohiïÅ guptam ÃjagÃma | yasyÃm ÃgatÃyÃæ parama-pativratÃyÃæ sarva eva vraja-rÃja-rÃja-samÃja÷ Óubha-Óakuna-saÇkula-ÓakunÃdi-samajena samam ullalÃsa | tatra cÃnanda-mohinyau ÓrÅ-yaÓodÃ-rohiïyau yamunÃ-gaÇge iva saÇgata-saÇge parasparaæ parebhyaÓ ca sukha-samÆham Æhatu÷ | [81] vraja-rÃja-patnÅ ca tasyà jyai«Âham ava«Âabhya mÃsa-traya-jÃtam antarvatnÅtvaæ paryÃlocya svÃbheda-vedanenaiva ÓÃta-jÃtaæ prÃpa | [82] atha mÃgha-mÃsi cÃsita-pratipadi k­ta-sarva-sukha-prasara-janyÃæ rajanyÃæ sà vraja-rÃjaæ sevyamÃnà tandrÃparatantrÃyamÃïà svapna-tulyatÃ-saæcitaæ ki¤cid a¤citaæ dadarÓa | [83] yathà sa eva bÃla÷ sarvatas tad-Ãvaraïa-kÃrikayà kayÃcic divya-kumÃrikayÃtmÃnaæ pidhÃya vraja-rÃja-h­dayÃn nija-h­dayaæ praviÓya d­Óyavad eva sthita iti | tataÓ ca so' yaæ h­daya-kamala-madhym adhyÃsÃmÃsa | seyaæ tu jaÂhara-madhyam iti | vrajarÃjaÓ ca nirantara-svÃntara-tat-praveÓÃveÓaæ durnideÓaæ ciram anubhÆya dÆyamÃnatÃæ vidhÆya tathaivÃnubhÆtavÃn | [84] atha snigdhakaïÂha÷ svÃnte cintayati sma-satyam etad ata eva sad-vÃïÅ-guïibhir muhur anayor Ãtmaja iti matam | mayà ca suvicÃratas tad eva pÆrvaæ niÓcitam Ãcaritam iti | uvÃca ca-tatas tata÷ ? [85] madhukaïÂha uvÃca - atha tad Ãrabhya garbha-lak«aïam upalabhya sambhÆta-bhavyÃnÃæ sabhyÃÇganÃ-gaïÃnÃæ gokula-kula-pÃtrÅ sukha-dÃtrÅ babhÆva | yathà - mukham ÃpÃï¬u kucÃgraæ sphÅtaæ jaÂharaæ darottuÇgam | abhajata karïejapatÃæ garbhe v­tte yaÓodÃyÃ÷ ||JGc_1,3.22|| yathà ca - vraja-rÃj¤yÃæ sphuritÃtmà k­«ïa÷ sphurati sma loke' pi | dÅpa÷ sphaÂika-ghaÂÅ-bhÃg antar bahir api vibhÃti tat-tulya÷ ||JGc_1,3.23|| kintu - jita-rasanà rasa-dhairyà gÃmbhÅryÃdi-pravÅïÃpi | sp­hitaæ ki¤cit ki¤cid vraja-n­pa-g­hiïÅ tadà cakre ||JGc_1,3.24|| yathà - aihata dohadam e«Ã k­«ïÃveÓÃviÓat t­«ïà | tulasÅ-saæsk­ta-gh­ta-yuk sa-sitaæ sita-kÃnti-gandhi paramÃnnam ||JGc_1,3.25|| [86] atha yogamÃyà rohiïyÃ÷ sÃptamÃsikaæ garbhaæ srastaæ vidhÃya devakyÃs tad-vidhaæ taæ tasyÃæ niyojayÃmÃsa | tataÓ ca labdha-sarva-samaya-sampad-daÓe caturdaÓe mÃsi ÓrÃvaïata÷ prÃk Óravaïa-rk«e samasta-sukha-rohiïÅ rohiïÅ guïa-gaïanayà su«amaæ sita-su«amaæ sutaæ susrÃva | sÃndra-ÓubhratÃ-vibhrÃjamÃnatayà paurïamÃsÅ candramasam iva, darÓita-vikrama-kramatayà siæha-vadhÆ÷ ÓÃvakam iva, nirmala-parimala-dhÃrÃdhÃratayà nava-kamalinÅ dhavala-kamalam iva, sarva-Óravaïa-saÇgha-maÇgalatayà niravadya-vidyatà yaÓa÷-stomam iva ca | kiæ ca - ÓubhrÃæÓu-vaktraæ ta¬id-Ãli-locanaæ navÃbda-keÓaæ Óarad-abhra-vigraham | bhÃnu-prabhÃvaæ tam asÆta rohiïÅ tat tac ca yuktaæ sa hi divya-bÃlaka÷ ||JGc_1,3.26|| [87] sa e«a ca asita-var«mà sita-var«mà sad-anuja÷ sÆdita-danuja÷, pÃlita-dhenuko dalita-dhenuka÷, pralamba-bÃhu÷ pralamba-ghÃtayitÃ, svayaæ rÃma-nÃmà rÃma-ramita-dvivida-vidÃrayità ca bhavità iti jyotirvidbhir udbhÃvitam | [88] asya jÃtakarmÃdikaæ ca marmagair eva ÓarmÃntanÃmabhir guptam eva paryÃptam akÃri Ãnaka-dundubhi-mantraïÃ-paratantratayà | kintu tatraikaæ du÷kham ivÃsit | [89] yata÷ sa tu janmata evÃnuja-janma yÃvat ja¬a evÃd­Óyata | tatra pratÅkÃraÓ caika evÃsÅt yathÃntardh­ta-nijÃvarajaæ vrajeÓvary-aÇkam eva kevalaæ valamÃna÷ samullasitaval lak«yate | [90] tad evaæ dina-katipaye labdha-vyatyaye garbha-sandarbhÃt spa«Âam a«Âa-mÃsi tad-avarajanma-janmana÷ samÃrambha÷ sambhavati sma | yathà cÃdhunÃpi varïayanti -- a«ÂÃviæÓa-catur-yuge kali-Óira÷ saæmardya vaivasvate bhÃdrÃntar-bahulëÂamÅm anu vidho÷ putre vidhor udgame | yoge har«aïa-nÃmni Óuddha-vidhibhe purïa÷ para÷ ÓrÅ-vidhur nandan nanda-vadhÆ-mude svayam udaid ahnÃya dhunvaæs tama÷ ||JGc_1,3.27|| yathà ca - tadà yugÃdi devÃs te sva-sva-smapad-upÃyanam | ÃdÃya k­«ïa-janmark«a-niÓÃm ÃÓu si«evire ||JGc_1,3.28|| yathà hi - vibabhÆva vinà satyaæ dhyÃnaæ tretÃæ vinà makha÷ | vinà dvÃparam abhyarcà harer nÃma kaliæ vinà || vinà madhuæ saptalÃdi vino«ïaæ pÃkimÃmratà | vinà Óarad-ambu-ÓrÅ÷ ÓÃlis tasyÃ÷ paraæ vinà || ÓiÓireïa vinà mÃghyaæ vinÃhnÃmbuja-vist­ti÷ | vinà jyoti«a-ÓÃstreïa grahÃïÃæ Óubhadà sthiti÷ || vinà guru-prabhÃveïa sarvatra sphuraïaæ hare÷ | vinà sÆti-pratÅtyà ca prasÆto' sau yaÓodayà ||JGc_1,3.29|| [91] tad idam agre vyaktÅkari«yate | kiæ ca - madhye tÃrÃvÃra-sÃraæ nabhas tat- prÃnte sindhÆrdhvaæ dhvanan-megha-bandhu | itthaæ var«ÃdhÃmatar«Ã Óarac-chrÅs tasyÃæ tithyÃæ tathyam Ãtithyam Ãpa ||JGc_1,3.30|| kiæ ca - jÃtibhi÷ saha mÃdhavya÷ ketakya÷ ketakai÷ samam | kumÆdyÃny ambujai÷ sÃrdhaæ sphuÂanti smeti dig yadà ||JGc_1,3.31||tadà tad api nÃÓcaryam ÃcÃryai÷ paricÅyate | sarvÃÓcarya-nidhi÷ so' pi janma-caryÃæ yato gata÷ ||JGc_1,3.32|| [92] tathà hi etad-uttaraæ bhÃvi-tad-vilokÃnÃæ lokÃnÃæ bhÃvitÃnam - [93] mukham asya lasita-smitÃsita-kamalÃnÃm adhipam iva vilokyate, netra-yugalaæ sÆk«ma-bhramara-citra-kairavÃnta÷-patrÃïÃm, ghrÃïaæ nÅla-nÅrada-cchavi-ladha-kÅla-tila-prasÆnÃnÃm, o«ÂhÃdharaæ sindÆra-girijani-javÃ-badnhÆka-bimba-go«ÂhÅnÃm, karïa-dvandvam a¤jana-bhÆmija-ÓyÃmalatÃ-potÃnÃm, kara-prÃntatÃ-kÃnta-bhuja-yugalaæ sa-nava-pallava-nava-tÃla-ÓÃkhÃnÃm, ÓrÅvatsa-sindhu-vatsÃkhya-lekhÃ-sahita-vatsaæ dh­ta-dak«iïÃvarta-dyuti-viÓe«a-k­ta-sthira-vidyud-ÃÓle«a-megha-khaï¬ÃnÃm iti | [94] kiæ ca mukhena mahÃpadmaæ vijetÃ, nayanÃbhyÃæ padmam, nÃsikayà makaram, smitena kundam, kaïÂhena ÓaÇkham, caraïayo÷ p­«ÂÃbhyÃæ kacchapam, rucà nÅlam, sarvair eva ca sarve«Ãæ kharvam | kiæ bahunÃ, svena mukundam apÅti yugapad atra tat-tad-avasara-prasavÃdÅnÃæ tathà durlabha-sannidhÅnÃæ nidhÅnÃm api sannipatanaæ nÃsambhÃvyam | [95] atha tasya janmani ko' pi viÓe«a÷, yathà - tadà tatra mÃyà milad-bÃlya-kÃyà tadÅyÃnukÆlyaæ k­pÃ-mÃtra-mÆlyam | sadà kurvatÅ taæ samastÃn atÅtaæ vidhÃyÃgrajÃtaæ svayaæ prÃpa jÃtam ||JGc_1,3.33|| [96] atha snigdhakaïÂhena bhÃvitaæ sa-pramÃïa÷ khalv idam - ad­ÓyatÃnujà vi«ïo÷ sÃyudhëÂa-mahÃbhujà [BhP 10.4.9] iti ÓrÅ-bhÃgavatÃd, tac ca nandas tv Ãtmaja utpanne jÃtÃhlÃdo mahÃ-manÃ÷ [BhP 10.5.1] ity Ãdi«v Ãtmaja-padai÷ sthÃpanÃ-vyapadeÓata÷ sadeÓa-rÆpam eva nirÆpyate | kintu tad idam apracchannaæ vivicya p­cchÃma÷ yatheha sandeha÷ sarve«Ãæ ÓÃmyati | [97] spa«Âam apy Ãca«Âa - aho Ãrya tarhi kathaæ vasudeva-devakÅ-putratayà so' yam avadhÃryate ? [98] tad Åd­g-vacasi sati snigdhakaïÂhe vacasi ki¤cit-kuïÂhena madhukaïÂhena manasi bhÃvitam - ÓrÅmatà devar«iïedam ÃvÃæ praty atihar«eïÃdi«Âaæ - yadi kadÃcic chrÅmati mahÃ-premavati vraje k­ta-vrajanayo÷ kathÃ-yogo bhavato÷ sambhÃvyate, tadà ÓrÅ-k­«ïa-devasya sarvato var«yam aiÓvaryaæ gopanÅyam ity ato munivarga-prasiddha-garga-siddhÃntam evÃlambya saævadi«yÃvahe | sa cÃmÅbhi÷ Óruta eveti nÃÓcaryÃya paryavasi«yatÅti | [99] prakaÂaæ covÃca - atra khalv idam asya ÓrÅ-vraja-rÃja-tanÆjasya rahasyam udbhÃvayato mama samatikrama÷ svayam amunaiva bìhaæ so¬havya÷ | tathà hi asmin sarvato labdhÃtirekakà saæsiddhi÷ khalv ekà vartate | yad atikrÃnta-sarveha-sneha-maya-h­daya eva sadà vartamÃna÷ snighdatÃ-digdha-janÃnÃæ bhÃva-mudrayà parok«aæ k­tayÃpi svah­di pratibimbatatayà mudrito bhavati | asya svarÆpeïÃvirbhÃvaÓ ca sneha-maya-sphÆrti-pÆrti-vaÓÅbhÃvata eva sarvathÃ, na tv anyathà | putratayÃvirbhÃve ca bÅjaæ pit­-bhÃva-maya-sneha eva nÃnye«Ãm ivÃnyat | jÃte ca kutracit putratayÃvirbhÃve tat-tat-sambandha-maya-sneha-k­ta-caya-sphÆrtir eva tathà tathà bhÃvenÃvirbhÃve nibandhanaæ bhavati | [100] tad evaæ sthite sarvata÷ samudbuddha-Óuddha-pitrÃdi-bhÃva-vicitrÃïÃæ vraja-n­pati-prabh­tÅnÃæ bh­ti-bhuk-paryantÃnÃæ vraja-janÃnÃæ ye«Ãm adhimadhyaæ prati-dviparÃrdhaæ pratikalpam Ãvirbhavati, v­ddhi-jÅvikÃnÃm iva te«Ãm eva prema-sa¤caya-paryuda¤cana-prapa¤cam a¤caæs tad-v­ddher aparicchedyatÃbuddhyà pratidÃtum adhyavasÃyaæ mu¤can sadà putrÃditayà sa e«a virÃjate, nÃnye tu tatra kila tilam apy avakÃÓa-kÃlaæ labhante | [101] etad evoktaæ brahmaïà e«Ãæ gho«a-nivÃsinÃm uta bhavÃn kiæ deva rÃteti na÷ [BhP 10.14.35] ity Ãdinà | etad eva ca ÓrÅ-nÃrÃyaïa-devena samÃdi«Âaæ - yo' sÃv atasÅ-kusuma-su«ama÷ sukumÃra÷ kumÃra÷ ity Ãdinà | tataÓ ca - tasmÃn nandÃtmajo 'yaæ te nÃrÃyaïa-samo guïai÷ | Óriyà kÅrtyÃnubhÃvena gopÃyasva samÃhita÷ ||[BhP 10.8.19] iti garga-vacanÃnusÃreïedam utprek«yÃmahe - etad-rÆpa-svaputra-mÃtra-paryÃpta-sarva-svÃrthena ÓrÅmad-vraja-mahendreïa mahÅyamÃnasya yasya mahÃbhagavato yà yogamÃyÃkhyà durghaÂa-gha¤anÅ svarÆpa-Óakti÷ ÓÃstreïa vaktÅkriyate | tena kila dattà sà tvat-putre ÓrÅ-k­«ïa eva paryavasyati sma | sà ceha svajana-sneha-nik«ipta-cittasya yadyapy asya tat-putrasya prÃyo' vadhÃnaæ na prÃpnoti | tathÃpi tasmÃd anyasmÃc ca parok«am anuk«aïam anugatiæ lÅlÃ-sahÃyakaæ ca prapa¤cati | yathà ca yogamÃyà tathà tad-anugatà mÃyÃdayo' pÅti | yadyapy evaæ tathÃpi tvat-prabhu-pratta-Óaktim enaæ tvam eva nija-ÓrÅ-prabh­ti-Óaktibhir gopÃyasveti gargo vya¤jitavÃn | tad evaæ sati bahÆni santi nÃmÃni rÆpÃïi ca sutasya te [BhP 10.8.15] ity api tad-uktir udriktÅsyÃt |yata÷ sva-snigdha-jana-bhajana-rasÃveÓitÃveÓatayà sadà virÃjamÃnasya ÓrÅmad-vraja-rÃjÃtmajasya khalv asya sva-snigdha-jana-bhÃva-svabhÃva-viÓe«a-vinodam anumodamÃnasya tad-bhÃva-rÆpÃnurÆpaæ rÆpaæ yad­cchÃvaÓÃd ekadhÃnekadhà ca samÅpator'samÅpato' py Ãvirbhavati tirobhavati ca | [102] tata÷ ÓrÅ-vasudeva-devakyor antar yac caturbhujam asya rÆpaæ sphurati, tad eva hi bahir Ãvirbhavati sma | phalena phala-kÃraïam anumÅyate iti nyÃyena | tenaiva ca nyÃyena ÓrÅ-vrajeÓvaryos tu paraæ dvibhuja-mÆrtitayà sphÆrtir ÃsÅt | tata÷ prÃg ayaæ vasudevasya kvacij jÃtas tavÃtmaja÷ [BhP 10.8.14] iti dh­ta-tapo-vargasya gargasya vacanam anus­tya parÃm­Óyate | yadà n­Óaæsa-kaæsa-bhiyà svÃvirbhÆta-caturbhuja-rÆpÃcchÃdana-pÆrvaka-dvibhuja-rÆpÃvirbhÃvanÃya ÓrÅ-devakÅcchà jÃtÃ, tadà tasya yad apÆrvaæ dvibhuja-rÆpaæ pÆrvaæ mÃyayà saha ÓrÅ-yaÓodÃyÃ÷ svÃntaram ÃyÃtaæ, tad eva tatra sannidhÃnam avÃpya caturbhujaæ rÆpam antarbhÃvya svayam ÃvirbabhÆva | yatra sÃkÃratayà mÃt­-garbha-sthitÃpi mÃyà nirÃkÃratayà tÆrdhva-gatyà tanvà tad-vÃhanatÃm Ãgatà | gandavÃha-ÓreïÅ nÅla-kamala-dalam iva tatra sarvÃlak«itatayà tat prÃpitavatÅ | yà khalu pÆrvaæ tad-Ãkar«eïa dhar«eïa paraæ mÃtaram api mohena mlÃpitavatÅ | [103] atha punas tena garbhasthenÃkÃreïa mÃtu÷ prasÆti-bhramaæ ca samprathayya bahir Ãtmanaæ saævalayya prasÆti-ÓayyÃm evÃdhiÓayya sthitavatÅ | yà khalu ÓrÅ-devakÅta÷ ÓrÅ-rohiïyÃæ saÇkar«aïa-saÇkramaïe' pi tathà prakramate sma iti | [104] atra ca snigdhakaïÂhenÃntaÓ cintitam - satyam evÃha sma nÆnaæ athÃham aæÓabhÃgena [BhP 10.29] iti hi mÃyÃæ prati ÓrÅ-bhagavad-vÃkyam Ãdi«Âà prabhuïÃæÓena kÃryÃrthe sambhavi«yati [BhP 10.1.25] iti ca devÃn prati brahma-vacanam | atra aæÓabhÃgena caturbhuja-rÆpeïÃkÃra-bhedeneti bhagavad-abhiprÃya÷ | kÃryÃrthe tat-tan-mohanÃya aæÓena sambhavi«yati ÓrÅ-k­«ïasya dvibhuja-rÆpeïÃkÃra-bhedena saha mili«yati seti brahmaïo' bhiprÃya÷ | tad evam eva hi vyÃkhyÃtam anyatra ÓrÅ-bhÃgavata-tattvavidbhi÷ avatÅrïau jagaty-arthe svÃæÓena bala-keÓavau [BhP 10.38.32] ity atra svÃæÓena mÆrti-bhedeneti | [105] api ca ÓrÅ-vrajeÓvara-sambandha-nibandhanà yà k­«ïe yogamÃyÃbhivyaktir uktà sà siddhÃntato' pi siddhatÃm ÃsÅdati | bhagavata÷ khalu priyajanecchÃm evÃnugacchati sarva-Óakti-vyaktir na tu yad­cchÃm iti | [106] atha sarve sÃÓcaryam Æcu÷ - bhavatu nÃma tat tat | kintu tata÷ kim anantaraæ jÃtam ? [107] madhukaïÂha uvÃca - anantaraæ tu caturbhujatÃvirbhÃvÃnurÆpyata÷ pravyakta-yogamÃyasya tasya prÃg-upadeÓata÷ ÓrÅ-vasudeva÷ sarvatra mÃyika-ÓÃyikÃyÃæ jÃtÃyÃæ pÆrva-deva-bhiyà dvibhujam atrakÅyaæ bÃlakam atrÃnÅya tayà bÃlikayà vimilitavÃn | so' yaæ tu teneÓvaratÃ-pratyÃyakena caturbhuja-rÆpeïopadeÓena ca na tatra jÃtakatÃæ vya¤jitavÃn iti putratÃæ sandehitavÃn | atra tu dvibhuja-rÆpeïa vacanÃdi-Óakter vyakter abhÃvena ca tÃm eva vyajya putratÃm eva nidehitavÃn | ÓrÅmÃn Ãnakadundubhis tu tad idaæ sarvaæ nÃnusadadhau iti | [108] snigdhakaïÂha uvÃca - nÃnusandadhÃtu nÃma | tathÃpi yÃæ tanayÃm atrakÅyÃm apamÃya svayam apaninÃya tasyÃ÷ pratidÃnasyÃpi sad-bhÃvÃbhÃvÃt katham iva nyaste' py asminn ÃtmÅyatÃæ pratyapadyata ? ÃgamÃdÃv api yasya nandanandana-nandÃtmaja-nandaja-nandatanaya-ballavÅnandanÃdi-nÃmÃni tat-tad-abhÅ«Âa-pradatayà nirdi«ÂÃnÅti | [109] puna÷ sa-hÃsam Ãha sma - yasya nandanandana iti nÃma viparÅtatayà paÂhatÃpi krama-parÅtatayÃnubhÆyate | tasmÃd evam apy asman-n­pater eva pÆrva-vya¤jitaæ sama¤jasaæ sa¤janam a¤jasà tasya labhyatvÃyopapalabhyata iti | [110] hasitvà punar uvÃca - atha sa vraja-deva-sutasya vasudevasyÃgamana-prakÃras tu varïyatÃm | [111] madhukaïÂha uvÃca - aÇghryor bandho vyadÃlÅd aÓayi«ata janà dvÃra-rodhà vidÅrïÃ÷ Óe«aÓ chatraæ babhÆva dyumaïijani-nadÅ prÃpya kedÃra-bhÃvam | ÃgopÃdhÅÓa-gehaæ v­ti-rahitam abhÆd gokulaæ k­«ïa-vÃhaæ prÃpya ÓrÅ-ÓÆra-putraæ yad iha tad akhilaæ kasya kiæ brÆhi tat tu ||JGc_1,3.34|| [112] snigdhakaïÂha uvÃca - tad akhilaæ goparÃjasya bhÃgyam iti | [113] tad evaæ labdha-prathÃyÃæ kathÃyÃm - tayor mÃyÃ-jÃla-prathana-tulayà saÇkathanayà hare÷ sà sà lÅlà nayanam iva yÃtà kila yadà | tadà bëpa-stambhaa-pralaya-mukha-bhÃvÃ÷ pratipadaæ babhÆvur ye và te kati kati ca varïyà vrajasadÃm ||JGc_1,3.35|| [115] tataÓ ca taæ ratna-nidhÃyaæ nidhÃya gate ÓrÅ-vasudeve kÃraïÃbhÃvÃt pracalÃyitatÃ-pracaya-dohaæ maoham apah­tya ca gatÃyÃæ mÃyÃyÃæ ÓrÅ-vraja-rÃja-jÃyà puna÷ sambhÆtaæ sutaæ sÃk«Ãd eva dadarÓa | yathà vi«ïu-purÃïe -- dad­Óe ca prabuddhà sà yaÓodà jÃtam Ãtmajam | nÅlotpala-dala-ÓyÃmaæ tato' tyarthaæ mudaæ yayau ||[ViP 5.5.22] iti | [117] yathà ca - bÃlaæ divyÃti-divyÃsita-maïi-vapu«aæ candrajic candra-vaktraæ lokÃtÅtÃbja-netraæ dyu-taru-nava-dalollaÇghi-ÓobhÃÇghri-pÃïim | ki¤cic ca¤cat-karÃdi-mradima-madhurita-krandanÃd viÓva-mohaæ paÓyantÅ gopa-rÃj¤Å tanujam amanuta svaæ tadà citra-kalpam ||JGc_1,3.36|| sÃmrÃjyaæ ÓyÃma-bhÃsÃæ nidhir api tad idaæ rÆpa-ratnÃkarÃïÃæ bhÃgyaæ lÃvaïya-bhÃjÃæ vilasita-nigamas tat-tad-aÇgÃvalÅnÃm | evaæ mÅmÃæsamÃnà vrajapati-dayità yÃvad Ãste sma tÃvat krandann om om itÅtthaæ nava-ÓiÓur asakau tad dhruvaæ svÅcakÃra ||JGc_1,3.37|| d­«Âvà putram asau vrajeÓa-g­hiïÅ sadya÷ prajÃtaæ sakhÅr ÃhÆtà na ÓaÓÃka kartum api ced ÃstÃæ paraæ ce«Âitam | asrair Ãv­tam ak«i-kaïÂham atha yat stabdhaæ ca tasyà vapus tasmin lÃlana-lÃlasÃ-vaÓatayà cÃtmÃtmanà vyagrita÷ ||JGc_1,3.38|| kiæ ca - yadà mÃyà gatà tarhi vraje mohaæ jahau jana÷ | kadà yadà hy ÃvirÃsÅt tatra ÓrÅ-puru«ottama÷ ||JGc_1,3.39||tadà vyavahitÃnÃm apy e«a prÃkÃÓayan mana÷ | kumudvatÅnÃæ sumano-gaïaæ và ÓÅta-dÅdhiti÷ ||JGc_1,3.40||sphurati sma paraæ mÃtu÷ ÓayyÃyÃæ na sa bÃlaka÷ | snigdhÃnÃm api citte«u svacche«u pratibimbavat ||JGc_1,3.41||sphurati sma yadà bÃlas tÃsÃæ vyavahito' pi sa÷ | taæ drutaæ tÃs tadà jagmu÷ sÃraÇgyo và ghanÃgamam ||JGc_1,3.42||rohiïyÃdibhir etÃbhi÷ samam Ãloki bÃlaka÷ | udayat-pÆrïa-candro và cakorÅbhi÷ samantata÷ ||JGc_1,3.43||stambhe' pi smera-netrÃbhyÃæ paÓyantÅæ sutam eva tÃm | pratikÃryÃæ vicÃryÃmÆ÷ paryÃlocanta taæ tata÷ ||JGc_1,3.44|| tà età manasà d­Óà kalitam apy atrÃsitaæ bÃlakaæ sandehÃspadatÃm anai«ur asak­d yat tat tu yogyaæ matam | yad vastu prathitaæ sudurlabhatayà tad daivato labhyatÃæ kintv etat prathamaæ pratÅti-padavÅæ nÃtmany alaæ yacchati ||JGc_1,3.45|| tad yathà - navyendÅvaram-mÃlyam asti kim idaæ kiæ Óakra-nÅlaæ mahat kiæ vaidÆryam aho tad etad atulaæ j¤Ãtuæ na yac chakyate | paÓyÃma÷ kila bÃlakasya tu tanuæ sarvendriyÃïÃæ k­tiæ rundhÃnà khalu yà tanoti nayana-dvandvasya nirdvandvatÃm ||JGc_1,3.46|| [118] tatra ca - nirmitaæ kila m­gamada-saurabha-tamÃla-dala-sÃreïa, abhyaktaæ kila nikhila-vilambaka-lÃvaïyena, udvartitaæ kila nija-deha-tejasÃ, snÃtaæ kila nija-mukha-niryat-kÃnti-sudhayÃ, anuliptaæ kila jananÅ-d­«Âi-karpÆra-labdha-saægh­«Âi-bhadra-ÓriyÃ, bhÆ«itaæ kila sahaja-ÓubhatÃ-rÆ«ita-nijÃkÃreïa iti sadyo-jÃtaæ tad apatyaæ vitarkya mitha÷-k­ta-samÃgamÃ÷ sarvÃ÷ punas taæ bÃlaæ labdha-tamÃla-patra-bhoga-m­ga-bheda-m­gamada-sÃra-paÇkam iva komalÃÇgam, nija-kara-cÆrïitatama iva cÆrïa-kuntalam, vahan-mukha-vidhu-bimbam Åk«ayantaæ sarva-manÃæsy Ãkra«Âum iva karau mu«ÂÅkurvantaæ, taraïijÃ-nijÃguru-taraÇgam iva kara-caraïa-kamalaæ cÃlayantaæ vilokayÃmÃsu÷ | [119] tad evaæ vilokya ca - sarvÃs tÃ÷ kalakalam eva moda-yuktÃ÷ kurvatya÷ param avidur na tatra k­tyam | ekà tu drutam atha su«Âhu-dhÅra-città taæ kampre kara-yugale dadhaty apaÓyat ||JGc_1,3.47|| [120] tataÓ ca pum-apatya-cihnam ahnÃyÃvagatya tÃsÃæ pratyekam api samÅhitam | yathà - aho Óirasi dhÃraye nayanayor muhu÷ sparÓaye h­di pracuram arpaye h­daya-madhyamÃveÓaye | idaæ vividha-bhÃvanaæ bh­Óam atÅtya vÅcik«i«Ã balÃd vara-d­ÓÃæ d­ÓÃæ vi«ayatÃm anai«Åd amum ||JGc_1,3.48|| tatra ca - muhur aho tanayaæ nayanaæ gataæ pramadata÷ praïayanty api nÃt­pat | ghana-rucir jananÅ-stana-yugmajÃm am­ta-v­«Âim adhÃd api d­«ÂijÃm ||JGc_1,3.49|| [121] tataÓ cÃtyarvÃg arha-ÓiÓu-snapanÃdi-parvÃnusandhÃnata÷ sarvÃsÃæ sÃvadhÃnatÃ-vidhÃne jÃte - rohiïyÃj¤Ãm anu pati-suta-ÓreyasÅ v­ddha-viprà v­ttaæ vij¤Ãpayitum atulÃnandam eti sma nandam | vaktrollÃsÃt palita-valanÃd ambarÃc chubhra-dhÃmà dhÃmnÃæ hÃsa-prathiti-tulità yà javÃn nirjagÃma ||JGc_1,3.50|| [122] atha tad etat-paryante v­tte v­tte, jÃta-tat-tad-bhÃva-sampada÷ sabhÃsada÷ pratik­täjalitayà sthitayor madhukaïÂha-snighdakaïÂhayor madhukaïÂha÷ prÃha sma - vrajendra so' yaæ putras te sada÷-sÃdbhuta-sampada÷ | janma-mÃtrÃj jana-Óreïyà nandana-Óreïi-janmada÷ ||JGc_1,3.51|| iti | [123] tataÓ ca tau nijopakaïÂhopam anu vraja-rÃja ÃjuhÃva | ÃgatyoÓ ca tayo÷ Óirasi kara-saroruham ÃdhÃya nijÃlaÇkÃrair ala¤cakÃra | sarvaæ ca tat-sampradÃyaæ bahu-sampradÃnena sampradÃnam akarot | uvÃca ca - adya vÃsa÷ samÃsÃdyatÃæ bhojananÃdy-artham iti | sarvÃn prati covÃca - punar evaæ prÃta÷ prÃtar ÃyÃtavyam iti | [124] atha go-sambhÃlanÃrthaæ pitaram anuj¤Ãæ samabhyarthya mÃtaraæ ca vanya-bhojana-prasthÃpanaæ prÃrthya sÆta-kumÃraayoÓ cÃtma-saÇgamanaæ samarthya k­ta-vrÃje vraja-yuva-rÃje sarve yathà svam ÃvÃsaæ yayu÷ || iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu k­ta-pÆraïa-vraja-varti-t­«ïa-ÓrÅ-k­«ïa-janma-sampan-mayaæ nÃma t­tÅyaæ pÆraïam ||3|| ************************************************************* (4) atha caturtha-pÆraïam nanda-nandana-parva [1] atha pÆrvedyur madhukaïÂha÷ k­tÅ yathÃcÅk­tat, evam aparedyuÓ ca vraja-deva-sabhÃyÃæ bhÃsamÃnÃyÃæ sÃvasara-nidigdha÷ snigdhakaïÂhas tat-kÅrtim acÅkÅrtat | [2] madhukaïÂha÷ sotkaïÂhaæ papraccha- prÃg yadvac caritaæ harer arasayad vÃg-indriyaæ tadvad apy adyÃsvÃdayituæ mamecchatitarÃm udyamya karïa-dvayam | yady apy ekaka eva bhokt­-pada-bhÃg jÅvas tathÃpi prati- svaæ cak«u÷-prabh­tÅni tÃni ca muhur vächanti bhoga-prathÃm ||JGc_1,4.1|| [3] tathà ca snigdhakaïÂha uvÃca-athÃnanda-sam­ddhà sà v­ddhà go-dohanÃrthaæ gosthÃnam adhyavasthitÃn madhya-sthita-ÓrÅman-nandopanandÃdÅn vindati sma | tatra ca- asta-vyasta-gati÷ pramoda-madhurà paÓyanty amÆn agrata÷ ki¤cid vaktum ivodyad Ãsya-valanà dÅrghÃyitÃlpa-k«iti÷ | hasta-nyasta-phalÃdir evam api sà putrodbhavaæ vya¤jatÅ yat ki¤cid vadati sma tat punar avÃdÅd ity amÅ menire ||JGc_1,4.2|| [4] madhukaïÂha uvÃca-kim uktavatÅ sà ? [5] snigdhakaïÂha sasmitam uvÃca-asmÃkaæ rÃjÃdya prajÃta-prajÃ÷ | kathaæ bhavantas tan-milanÃya nÃyÃnti ? iti | [6] madhukaïÂha sahÃsam uvÃca-tatas tata÷ ? [7] snigdhakaïÂha uvÃca-tataÓ ca taj-janma-v­ttÃm­ta-nava-var«Ãbhi÷ Óikhina iva gopÃ÷ kolÃhalaæ kalayÃmÃsu÷ | ÓrÅ-gopaty-adhipas tu vÃnaspatya iva pulakÃÇkura-kulÃkulatayà paraæ paramÃnandaæ vya¤jayÃmÃsa, na tu vacasà | [8] madhukaïÂha uvÃca-tatas tata÷ ? [9] snigdhakaïÂha uvÃca-tataÓ ca smita-sambhramÃdara-bhara-karbÆritai÷ sarvair vanditayà nanditayà ca tayà satvarayà paliknÅ-varayà sa-nijÃÇga-jÃta eva bhavÃn maÇgala-saÇgÅ bhÆyÃd ity apÆrvÃæ sukha-pÆrvÃæ vÃcaæ procya rocanÃ-kuÇkuma-saÇga-lepa-saÇkula-sad-aÇkura-phala-maÇgale ÓrÅmad-vraja-rÃjasya k«emaÇkara-karayor vinyaste tena vilokita-kalpa÷ ÓrÅmÃn upananda÷ sÃnandaæ jalpati sma-iha dohÃya saæhÃya raæhasÃyamÃnà dhenu-saÇghÃ÷ kÃm apy avihÃya drutam asyÃ÷ sag­hÃya vihÃpyantÃm | [10] tatra sarve cÃmoda-garveïa procu÷-anyad và yat ki¤cid asyà hitaæ samÅhitaæ bhavati | tataÓ ca- ÃhlÃdena samaæ jaj¤e bÃla÷ kiæ kiæ sa eva sa÷ | evaæ viviktuæ nandasya nÃsÅn matimatÅ mati÷ ||JGc_1,4.3|| [11] atha ÓrÅmÃn vrajeÓa÷ svÅk­ta-dhÃrmika-veÓas tad api bahulam anyad api bahulÃdikaæ dÃnÃya saæcakpe | yatra sarvaÓ ca tathÃbhÃvÃya kharvaÓaÓ cakpe | saÇkalpya ca g­he gantuæ k­ta-sp­he dh­ta-veÓe ca tat-tad-v­ta-vraja-nareÓe ÓrÅ-rÃma-prasÆ-samÃdeÓÃn mahÃ-gopura-deÓÃd dundubhi-dvandvam unnanÃda | tac ca vÃdya-vidyÃ-vidura-vya¤jitaæ vÃdyaæ vyaktam evedaæ muhur vakti sma-prÃdurbhÆto nandÃnanda iti | tataÓ ca- api Órutam abhÆn niÓi tridiva-vÃdya-garjojitaæ jitaæ jitam iti svanaæ na tu viniÓcitaæ kÃraïam | tadà tad-anuvÃdi tat kalayatÃm amÅ«Ãæ muhur mudà kalakalÃ-ravaæ samajani vraja-prÃïinÃm ||JGc_1,4.4|| [12] atha saæmadena muhur lambhita-stambhÃrambhatÃyÃm apy utkaïÂhayÃk­«Âa iva tatra ca labdha-kampa-sampattÃyÃm api kevalaæ svak­ta-sevena nÃrÃyaïa-devena datta-hastÃvalamba iva dhairyam avalambamÃna÷ svÃlayaæ prati vraja-bhÆpÃla÷ pracacÃla | tataÓ ca- tad v­nde g­ham abhiyÃti bandhu-vargà dhÃvanta÷ krama-milità mitha÷ purogÃ÷ | ye gaÇgÃ-jharam anu nirjhara-prabhedà yadvat tat-tÆlitatayÃnayanta v­ddhim ||JGc_1,4.5|| athÃgatÃ÷ pura-vanitÃ÷ pura÷ pura÷ sahasraÓa÷ kalita-ÓubhÃyutÃyutÃ÷ | vrajeÓvaraæ puru nirarÃjayan jayan navÃtmaja-prabhavamahe mahehayà ||JGc_1,4.6|| tataÓ ca kolÃhalibhir vraja-sthitai÷ samaæ gata÷ ÓrÅla-mahÃ-vrajeÓvara÷ | svarÃæs tu sÃlaÇk­ti cÃrv aÓÆÓubhan nabha÷-sabhaæ pÆrïa-sudhÃæÓuvat prabhu÷ ||JGc_1,4.7|| yadyapi viprÃ÷ sahasà svayam Ãgataye k­todyamÃ÷ sarve | tad api tad-Ãdara-vidhaye rÃj¤ÃhÆtÃ÷ p­thak p­thak prathamam ||JGc_1,4.8|| sukhÃvi«Âas tasmin madhuram upavi«Âai÷ sadasi tair mahÃ-snigdhai÷ Óarma-prakara-paridigdhai÷ pariv­ta÷ | paÂhadbhi÷ putrÃÓÅr ucita-nigamaæ bhÆsura-varai÷ kiradbhir dÆrvÃdyaæ Óirasi sukha-pÆrvaæ sa mahita÷ ||JGc_1,4.9|| sasne yat paricaskare vapur api svasti-Óruti÷ ÓuÓruve ÓrÅman-nanda-mahÃtmanà suta-janau tat tat stuve nÃparam | adyÃpi sphuÂam eti sarva-janatà ye«Ãæ ÓrutÃd apy aho snÃnÃdy apy atigamya satk­ti-phalaæ yasyÃsti nÃnta÷ kvacit ||JGc_1,4.10|| [13] atha jÃta-karma bhavyaæ kartavyam iti gurubhir Ãdi«Âena tena tat-pratyutkramaÓ cakre, yathÃ- Ãnarcire vrajeÓitrà mÃt­kà yÃs tadà tu tÃ÷ | mÃtu÷ kam iva kaæ yÃsÃm ity artha-vyaktim ÃgatÃ÷ ||JGc_1,4.11||atha nÃndÅmukha-ÓrÃddhaæ rÃddhaæ gopÃla-pÃlinà | pitaro hi svayaæ yasmiæs te nÃndÅmukhatÃæ gatÃ÷ ||JGc_1,4.12|| [14] atha veda-vidhÃna-paÂubhi÷ sÃrdham anta÷puraæ pravi«Âe bhadra-kumbhÃdi-bhadra-viÓi«Âa-sÆtikÃ-g­hÃgra-vedy-upavi«Âe ÓrÅ-vraja-kula-mahi«Âhe parama-manorathÃrohiïÅ rohiïÅ tad avadhÃya kula-traya-yaÓo-dÃyi-yaÓodÃ-khaÂÂÃm anta÷-paÂena vyavadhÃya bÃlaæ pidhÃya g­hÃvagrahaïÅm ÃninÃya | kintu nava-bÃlakaæ vilokayituæ Óarmaïà narmaïà ca nijÃlaÇk­ty-arthaæ prajÃvatyas taæ pratyabhita÷ kim api kim apy amÆlyatÃ-paryÃcitaæ yÃcitavatya÷ pratiÓrute tu taæ vilokayÃmÃsu÷ | [15] sa ca khalv astoka-roka-loka-valaya-bhava-prabala-nava-kuvalaya-kulapati-durlaÇgha-ÓobhÃ-saÇghaæ durlabha-komalÃmala-kÃnti-viÓrÃnti-bhÆmiæ, kalita-marma-prayatana-karma-viÓvÃdbhuta-viÓvakarma-nirmita-nirmala-nÅla-cintÃmaïi-pratimÃ-pratipratÅkÃtikrama-parimita-sarvÃvayavaæ, prabala-pravÃha-dalita-cara-bÃla-vÃyaja-samavÃyaja-ma¤juläjana-kalita-tala-niÓcala-jala-kÃlindÅ-hrada-jÃlaja-bÃla-ÓaivÃlaka-ruci-rucira-rocir-valitÃrÃla-Ólak«ïa-bÃla-samudÃyaæ, kamalÃlayÃ-kara-kiÓalaya-sita-lasita-sita-kamalÃntar-valaya-dala-nirmala-vilocanaæ, vaikuïÂha-sthita-kalpa-taru-tallaja-pallava-kuïÂhatÃkara-kara-caraïÃdharaæ, nipÅta-kanaka-ruci-Óuci-pÅtana-pÅtitÃmbarÃvaraïa-rocanaæ rocanaæ bÃlakam Ãlocayann ÃtmÃnaæ nayana-paya÷-payasà snapayan vilak«aïatayà k«aïa-katipayaæ jalavad ÃsÅt | yadyapi bahuvidha-bhÃvÃ, jÃtà go«ÂheÓitus tarhi | tad api ca jìyaæ balavaj jaj¤e gÃmbhÅrya-ÓÅlasya ||JGc_1,4.13|| [16] atha cirÃya dhÅra-bhÃvaæ dhÃritavatÅ vraja-dharitrÅ rÃjya-ÓrÅmatÅ tad-Ãnanda-sp­hiïÅ nava-nandanam upananda-g­hiïÅ tad-utsaÇga-saÇginaæ cakÃra | utsaÇgaæ vahati ÓiÓuæ vrajÃdhirÃje sà dÆrÃd adhiÓayità prasÆti-ÓayyÃm | ÃsÅt tac-chravaïaja-bëpa-romahar«a- stambhÃdyair vivaÓa-tanÆr vrajÃdhirÃj¤Å ||JGc_1,4.14|| [17] atha tatra medhÃ-janakaæ karma ÓarmÃnta-nÃmabhir nirmame, yatra bhÆs tvayi ity-Ãdikaæ paÂhitvà hemÃntarhitayÃnÃmikayà bÃlo gh­ta-lavaæ lehayÃmÃse | athÃyu«ya-kriyà kriyate sma, yatra oæ divaspati ity Ãdikena ¬imbha÷ sp­«Âa÷ | dik-catu«Âaye madhye ca oæ h­dam annaæ prÃïÃya ity Ãdibhir bhÆmiÓ cÃbhimantrità | atha oæ aÓmà bhava ity Ãdinà punar arbhako' bhim­«Âa÷ | tata÷ oæ i¬Ãsi ity Ãdinà tan-mÃtÃbhimantrità | punar mÃtu÷ stana-dvayaæ oæ imaæ stanam iti, oæ yas te stanam ity ÃbhyÃm ­gbhyÃæ krameïa prak«Ãlitam | tataÓ ca tam uttÃna-ÓÃyinaæ sÆtikÃ-ÓayyÃyÃæ nidhÃya tac-chira÷-pradeÓe oæ Ãpo deve«u ity ÃdinodapÃtraæ nihitam iti | [18] tad evaæ jÃta-karma-Óarmaïi nirv­tte bÃla-nÃbhi-nÃle ca prÃpta-cchedana-kÃle v­tte paramÃnanda-sandohenÃnavahita-prÃyà yà saiva tadaiva tad-avadhÃtrÅ dhÃtrÅ sapulaka-kÃyà citram idam iti dvi-tri-vÃram idam niveditavatÅ-rÃjan ! itaratra nÃbhi-sarasi nÃlam eva lak«yate, na tu nÃlÅkam | atra punar nÃlÅkam eva na tu nÃlam iti | kiæ ca- aÇghryor vyakta-darÃri-vajra-kamalÃdyÃÓcarya-cihnair alaæ kamrair ujjvalitÃæ tathà kara-yuge tai÷ kaiÓcid anyair api | paÓya ÓrÅ-vrajanÃtha nÅrada-rucer bÃlasya sÃmudrako- llaÇghi-ÓrÅ-vibhavasya deha-valanÃm asmÃsu citra-pradÃm ||JGc_1,4.15|| [19] tadà ca sarvasminn api vismita-caryÃ-paryÃkule baÂava÷ sahÃsa-pÃÂavam Æcu÷-aye ! sarva-Óarmada ! nirmala-dharmaïo bhavata÷ katham aÓaucaæ nÃma sÃmarthyaæ samarthayatÃm ? yato nìÅ-ccheda eva v­tte tad Ãmananti sma | [20] tad evam ullasan nikhila-roma-samutphulla-mukha-soma÷ parivÃrita-baÂu-stomatayà bahir vihita-homa-sthÃnam Ãgamya samyag arpita-sarvÃnanda÷ saÇgi-samarpita-tat-tad-v­tta-Óantama-kanda÷ ÓrÅmÃn nandas tÃn dÃnÅya-viprÃn ÃnÅya pradÃnÃrambhaæ sambh­tavÃn | Ãrebhe sa ca dÃtuæ, lebhe na tulÃæ tu saÇginÃæ te«Ãm | tÃd­Óa-tat-prasava-ÓrÅ-vÃrtà yair arpità parita÷ ||JGc_1,4.16|| tathÃpi- ayutaæ prayutaæ niyutaæ bhavati daÓÃnÃæ sahasram Ãrabhya | niyute viæÓati-lak«aæ tÃvad dhenÆr adÃn nanda÷ ||JGc_1,4.17||viæÓati-lak«aæ dattvà dhenÆ÷ sauvarïa-Ó­Çga-saÇgy-aÇgÅ÷ | h­dayam apÆrïatayÃsÅt tasyÃnyasmai pradÃnÃya ||JGc_1,4.18||daÓabhir daÓabhir droïai÷ k­ta-tila-saptÃcalÅm adadÃt | yad-v­ti-maïi-kanakÃnÃæ tad-adhikatara-bhÃratà dvijair mene ||JGc_1,4.19||tebhyaÓ ca dak«iïÅyebhya÷ prattà yà dak«iïÃmunà | tayÃpy ak«ÅïayÃnye«Ãm ak«Åïy ÃÓcaryam Ãyayu÷ ||JGc_1,4.20||bìavyÃnÃm asaÇkhyÃnÃæ nÃsÅt paricitis tadà | brahma-varcasam evÃsmin paricÃyakatÃæ yayau ||JGc_1,4.21|| [21] tatra ye vidita-vedÃbhiprÃyà viprà nija-nija-vidyÃtiÓÃyakÃ÷ sÆta-mÃgadha-vandi-k­ÓÃÓvi-gÃyakÃ÷ svacchanda-nÃnÃ-Óabda-vÃdakà vÃdakÃÓ ca, te sarve' pi tasmin parvaïi saÇgina÷ santa÷ sumaÇgalam eva ÓabdÃyamÃnÃ÷ p­thaktÃyÃm apy ap­thaÇ-nisvanà iva viÓvaæ vismÃyayanti sma | yÃvad evaæ v­ttaæ v­ttam, tÃvad vraja-sthalam api h­«Âam iva d­«Âaæ, kim uta vrajasthÃ÷ | yata÷ saæs­«Âatayà vik«epa-ÓÆnyam iva saæsiktatayà snigdham iva, cala-citra-dhvajÃditayà n­tyad iva cÃsÅt | tatra ca yadà go-v­«a-vatsÃnÃm api svabhÃvata eva bhavata÷ sÃnurÃga-snehasya taila-vidrÃvita-haridrÃ-samakti-vyÃjÃd bahir api vyaktir ÃsÅt | har«a-vaicitryasya ca vicitra-dhÃtu-barha-srak-käcana-mÃlÃ-vyÃjÃt | tadà kim uta gopÃnÃæ te hy adyÃpi yaÓasà vidyamÃnà go-p­thivyÃ÷ pÃtÃra itÅva tathocyante | ye khalu vya¤jita-rasa-bhÃvatayà vidh­tÃlaÇkÃratayà ca sva-varïana-kÃvya-granthair abhedam Ãyayu÷ | ullÃsa-vidh­ta-nÃnÃ-maïi-maya-bali-pÃïitayà premaïi sve«Ãæ vÅratÃæ ca vya¤jayÃmÃsu÷ | yadà caivaæ gopÃs tadà punar atÅva jÅvanÃyamÃna-gokula-kuleÓvarÅ guïa-gaïa-digdha-snigdha-h­dayà gopa-vara-varïinya÷ kiyad và varïanÅyÃ÷ ? [22] yÃ÷ khalu pÆrvaæ tad-apatya-samapatty-abhÃvÃn nirveda-vedanayà tyakta-prÃya-pari«kÃrÃ÷, samprati tu ki¤cic-caraïa-pravaïa-tad-apatya-Óravaïa-mÃtreïa vidh­ta-vividha-sukha-vikÃrÃs tat-parva-ra¤janÃrthaæ vilambanÅyÃm api pari«k­tim urÅk­tya n­tyantya iva tat-purÅæ prati calitÃ÷ | yÃÓ ca vya¤jiji«ita-maÇgala-saÇgatayà sneha-maya-kÃmanÃ-pariïÃmatayà ca svayam eva mahÃ-maïi-mayopÃyana-pÃïayo babhÆvu÷ | yÃsÃm ÃnandÃd anyad eva ÓobhÃ-vaibhavam Ãvirbhavati sma | tathà hi- jita-kuÇkumam uru ruruce mukha-ÓaÓinÃæ rocir etÃsÃm | samuditam uditaæ parvaïi suta-janu«a÷ ÓrÅ-yaÓodÃyÃ÷ ||JGc_1,4.22|| [23] tatra ca gÃyanti- ajani yaÓodà niÓi suta-sÃram | iti mahilÃlir ità tad-agÃram ||dhru|| sambhrama-viracita-bahu-vidha-veÓam | pathi mÃlya-cyava-pÆrita-deÓam || cala-maïi-kuï¬ala-valita-kapolam | aparikalita-galad-aæÓa-nicolam || ucchalita-cchavi-capalÃhÃram | citra-vasana-vasa-rasanÃ-vÃram || aparaspara-gati-vijitÃnyonyam | sagaïà vyahasÅd iha cÃnyonyam ||JGc_1,4.23|| iti | kiæ ca- vraja÷ prakaÂatÃæ yÃtas tatra k­«ïaÓ ca saÇgata÷ | ity avÃdyanta vÃdyÃni vÃdyÃdhi«ÂhÃt­-daivatai÷ ||JGc_1,4.24||tasmÃd Ãnanda-sandohÃd upananda-pura÷sarÃ÷ | gambhÅrÃs te' pi cÃbhÅrà vijahrur nan­tur jagu÷ ||JGc_1,4.25||tadà tatrÃgatà yo«Ãs taæ sadÃÓÅrbhir arbhakam | nirvarïya varïayitvà ca parasparam idaæ jagu÷ ||JGc_1,4.26|| pÃhi ciraæ vraja-rÃja-kumÃra | asmÃn atra ÓiÓo sukumÃra ||dhru|| drutatara-v­ddhi-sam­ddhi-gatena | Óaæ bhavatÃd bhavatÃbhimatena || sp­hayÃmas te hasita-mukhÃya | aÇgana-saÇgata-riÇga-sukhÃya || go-bÃlÃvali-lÆmÃlambi | calanaæ tava valatÃm avilambi || saha go-ÓÃvaka-gama-ramaïena | sukhayasi hanta kadà kamanena || go-gaïa-cÃraïa-viharaïam asya | sa tu paÓyed vara-bhÃgyaæ yasya || du«Âa-kadala-dada-su«Âhu-balÃya | bhava-Ói«ÂÃli-viÓi«Âa-phalÃya ||JGc_1,4.27|| iti saÇgÅta-saÇginyo raÇgiïyo maha-sampadi | pÅtÃ-tailena si¤cantya÷ si¤cantya÷ prayayur bahi÷ ||JGc_1,4.28|| tataÓ ca- dadhi-dugdhÃdi-sekena mitho' mÅ ÓubhratÃæ gatÃ÷ | taraÇgà iva dugdhÃbdher an­tyan vara-goduha÷ ||JGc_1,4.29|| [24] atha tÃs tad avadhÃya tad eva gÃyanti sma, yathÃ- paÓya sakhÅ-kula gokula-rÃjam | putrotsavam anu khelÃ-bhÃjam ||dhru|| udadhi-prabha-dadhi-saæplava-deÓam | parito ghÆrïita-mandara-veÓam || madhya-dhaÂÅ-phaïi-rÃje k­«Âam | h­dya-suh­dbhir atÅva ca h­«Âam || madhye madhye durlabha-dÃnam | dadataæ dadhataæ vismaya-bhÃnam || ekaæ punar alam abhavad apÆrvam | ajani vidhur bata yad ita÷ pÆrvam ||JGc_1,4.30|| iti | [25] etad api ÓlokayÃmÃsu÷- neyaæ dugdha-vikÅrïi-pÃlir api tu drÃg-vÃri-dhÃrÃ-gatir neyaæ syÃn navanÅta-piï¬a-vis­tir muktÃs tu muktÃmbudÃ÷ | neyaæ dÅrïa-haridra-nÅra-vik­ti÷ kintu prabhà vidyutÃæ parvaivedam atÅva har«a-mahasà var«Ã-vapur nirmame ||JGc_1,4.31|| iti | bÃlasya mÃtÃmaham etya mÃtulÃs tadà g­hÅtÃ÷ kara-corakà iva | dadhy-Ãdi-paÇke«u muhur vikar«aïÃt pit­vya-vargeïa vihasya daï¬itÃ÷ ||JGc_1,4.32|| [26] ÓrÅmÃn nandaÓ ca- mahodÃra-cittaÓ citÃneka-vittaæ samÃhÆya sarvaæ guïÃjÅvi-kharvam | vinà tad-vicÃraæ vapu÷-Óakti-sÃraæ samutk«ipya ratnaæ dade sÃtiyatnam ||JGc_1,4.33|| kiæ ca- grahÅtà yÃcitÃny atra pradÃtÃÇgÅkriyÃ-yuta÷ ÓrÅman-nandena dÃne tu tatra jÃto viparyaya÷ ||JGc_1,4.34|| ataeva- vinà yÃc¤Ãæ dadÃne tu sarvaæ vraja-patau tadà | kalpadru-cintÃmaïy-ÃdyÃs te' py Ãsan k­païà iva ||JGc_1,4.35|| tatra ca- anena prÅyatÃæ vi«ïus tena stÃn me sute Óivam | evaæ prasabham udbhÆtà dÃne nandasya bhÃvanà ||JGc_1,4.36|| [27] atha sarvà janatà janita-snÃna-kÃmà samam amunà yamunÃm ayÃmÃsa | [28] tatra cÃnandena ÓrÅ-nandena saha galad-vrŬÃæ jala-krŬÃæ santatya nirmala-parimala-parimilana-pÆrvakaæ snÃnam Ãtatya divya-vastra-saævastraïaæ vitatya candra-candana-samÃlambhaæ pratatya tatroÂaja-madhyam adhyÃsÅnÃæ siddha-pratana-prayatanatayà pÆrïa-mÃnasÃæ paurïamÃsÅm anu namanam avatatya vandi-jana-janita-viÓrÃva-pÆrita-Óravasà Óravasà valità sà punas tad eva sadanam ÃsasÃda | [29] tata÷ ÓrÅmÃn vrajasya rÃjà ruci-dÃnÃni racayan bandhu-v­nda-sindhuæ pÆrayÃmÃsa | [30] atha tasminn Ãnanda-pÅvni pratidÅvni ÓrÅ-rÃma-jananyà ÓraddhÃ-yantritatayà nimantritÃ÷ k­ta-gh­ta-pakva-jemanÃ÷ sarva eva parva-lak«myà pÆritÃÓ candrà iva sva-sva-mandiram avindananta | viditvà ca tad-Ãnandaæ prati k­ta-pratijÃgarÃæ jÃgarÃm eva n­tya-gÅtÃdi-dhanyÃyÃæ rajanyÃm abhajanta | ÓrÅ-rohiïyà hari-jani-sukhaæ Óakyate kena vaktuæ yasmÃd ve«aæ vividham adadhÃd bhart­ta÷ pro«itÃpi | citraæ citraæ suk­ta-varimà d­ÓyatÃæ viÓva-vandya÷ ÓrÅman-nando' py amanuta nijaæ bhÃgyam ÃyÃtim asyÃ÷ ||JGc_1,4.37|| [31] atha so' yaæ ratnÃkaro' pi vrajas taæ harer ÃvirbhÃvam ÃrabhyÃharahar viraha-rahita-tad-viharaïÃd vardhi«ïu-sam­ddhi÷ kÃm api camatkÃritÃæ vitene | gopa-samavÃyÃt kramÃd ÃvirbhÆtÃnÃæ prabhÆtÃnÃæ paramÃïÃæ ramÃïÃæ ramaïa-dhÃmatayà tu kim uta ? [32] atha madhukaïÂhena cintanyäcakre-Ãæ ÓrÅmad-bhÃgavata-saævÃdaÓ cÃtra sambhavati- tata Ãrabhya nandasya vraja÷ sarva-sam­ddhimÃn | harer nivÃsÃtma-guïai ramÃ-krŬam abhÆn n­pa ||[BhP 10.5.18] iti | [33] snigdhakaïÂhas tu vibhÃvya punar Ãha sma-aho mahotsÃha-svabhÃvatÃdibhir virÃjamÃnatà ÓrÅmad-vrajarÃjasya | yata÷- tÃvan mÃnaæ vitaraïam aho sampadas tÃ÷ kiyatyas tÃvat saÇkhyaæ mahasi racanaæ bh­tya-vargÃ÷ kiyanta÷ | tÃvat prÃntaæ jana-sama-vanaæ katy amu«yÃvadhÃnÃny evaæ sarvaæ vraja-narapate÷ ko nu Óakto vivektum ||JGc_1,4.38|| iti | [34] samÃpayaæÓ covÃca- Åd­Óas tanayo jÃtas tava go«Âha-k«itÅÓa ya÷ | lak«mÅ-lak«Ãnvitaæ kurvan go«Âhaæ ninye vilak«atÃm ||JGc_1,4.39|| [35] tad etad v­tte ca v­tte pÆrva-dinavad akhilà eva nija-nijÃlayam ÃsÃditavanta÷ ÓrÅ-gokula-yuvarÃjaÓ ca gavÃæ kulam iti | iti ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu ÓrÅman-nanda-nandana-parva nÃma caturthaæ pÆraïam ||4|| ************************************************************* (5) atha pa¤camaæ pÆraïam pÆtanÃ-vadhÃvadhÃraïaæ [1] athottaredyus tathà dyotamÃnÃyÃæ sabhÃyÃæ kaïÂha-dhvani-k­ta-sarvotkaïÂha÷ Óubhaæyur madhukaïÂha÷ samÃca«Âa, aye snigdhakaïÂha, ÓrÆyatÃm- [2] atha tasminn evÃpado«e prado«e samasta-deva-rÆpa-ÓrÅ-vasudeva-sadeÓata÷ sandeÓa-hara÷ ko' pi gopitÃtmà ÓrÅ-vrajarÃja-caraïa-rÃjÅva-pÅÂha-paryanta-dhÃma samÃjagÃma | sa ca ÓrÅmatà tena tadÅya-pratna-sevaka-ratnatayà pariciti-yukta÷ paryanuyukta-kuÓala-tatir nama÷ samÃcarann uvÃca-"rak«Ãæsi sarvaæ bhak«ayituæ jÅvati bh­Óaæ n­Óaæse kaæse kim iva niraÇkuÓaæ kuÓalam? tac ca mama veÓenaiva vitarkyatÃm | yad asmÃkaæ taraïyà taraïaæ, taraïau ca sati kutrÃpi prasthÃnaæ na sambhavatÅti bÃhubhyÃm eva santaraïÃt tÅrïa-taraïija÷ sÃrdra-vastra÷ prado«e samÃgato' smi |" [3] vrajarÃjas tu ruk«aæ hasann Ãha, "viÓe«aÓ cet kathyatÃm |" [4] dÆta uvÃca-"kim adhikayà vaivadhikatayà sÃmpratam asmÃkam ajÅvanir eva jÅvÃtu-vallÅ, yayà nijÃdhÅÓaæ tÃd­Óa-tad-adhÅnaæ na paÓyÃma÷ |" [5] vrajarÃja uvÃca-"samprati taæ prati kim api viÓe«a-v­ttaæ v­ttam asti?" [6] dÆta uvÃca-"atha kiæ? yata eva tadÅya-caraïa-hita÷ prahitas tenÃham ayam asmi |" [7] vrajarÃja uvÃca-"kiæ tat?" [8] dÆta uvÃca-"Ãnantaryeïa paryavasitÃyà niÓÃyà niÓÅthe ÓrÅmad-ÅÓasya tasmin kÃrÃgÃra eva ÓrÅ-devakÅ-devÅta÷ kÃcit kanyà jÃtà |" [9] vrajarÃja uvÃca-"tatas tata÷?" [10] dÆta uvÃca-"tata÷ sà nava-sutà sutarÃæ guptÃpi rudatÅ rak«ibhir ak«ibhir alak«itÃpi viditÃ, vedità cÃnta÷-purÅÓaya-sÃnuÓaya-durÃÓaya-durÅÓÃya | sa ca ÓrÅ-devakÅ-devÅ-vivÃha-gatÃham Ãrabhya nabha÷-sabhya-jana-vÃïÅta÷ su«Âhu bhÅta÷ satataæ vyagratayà jÃgrad eva ti«Âhati | tatas tad-vacana-varïÃkarïana-mÃtreïa samagra-vyagra-manÃ÷ vik«ipta-keÓa÷ sa bhojeÓa÷ sa-karavÃla÷ karÃla÷ skhalad-gati÷ kumati÷ sÆtikÃgÃram ÃsasÃra |" [11] vrajarÃja sa-bhayam uvÃca-"tatas tata÷?" [12] dÆta uvÃca-"tataÓ ca niravagraha-graha-van niranugraha÷ sahasà raæhasà sÆtikÃ-ÓayyÃm eva sajjan sa nirlajja÷ prajÃtÃyà jÃta-parivedanÃyà devyÃ÷ kro¬ata÷ samÃcchidya, tad vidyamÃnam eva vik«iptatÃm eva vik«ipta-citta÷ k«ipram eva tÃæ prastarÃya prak«iptavÃn, yata÷ sarvata÷ sa eva pratik«iptatÃm Ãpa |" [13] atha vrajarÃja sÃsram uvÃca-"Ã÷ katham etad durak«ara-mrak«itam anak«aram asmÃsu ÓrÃvitam? bhavatv, adyÃpy avadyam idaæ madÅya-saæstyÃye na prastÃvyam | sà tu tad-du÷kha-du÷khità ÓrÅ-devakÅ-sakhÅ tathà tad-virahiïÅ ÓrÅ-rohinÅ ca moham Ãpsyati |" [14] dÆta uvÃca-"deva, ÓrÆyatÃm avyagram agrimam ÃÓcaryam |" [15] vrajarÃja÷ sa-har«am ivovÃca, "Ãyu«man, kathyatÃæ tathyam |" [16] dÆta uvÃca-"sà tu kanyà tasyÃnyÃya-bhÃjo bhojeÓasya hastÃd astÃpi prastaram aprÃptÃ, pratyuta tan-mastaka-nyasta-caraïam Ærdhva-gatyà samutpatyÃÓu divy anyad eva divyaæ rÆpaæ smitavatÅ prakÃÓitavatÅ |" [17] vrajarÃja uvÃca-"kÅd­Óam?" [18] dÆta uvÃca, "ÓyÃmëÂapÃïi-parive«Âita-pÃrÓva-yugmà cakrÃdi-Óastra-valità khaga-siæha-vÃhà | devÃdibhi÷ pariïuta-prasarat-prabhÃvà sarvai÷ samunnata-mukhai÷ parito vyaloki ||JGc_1,5.1|| [vasanta] iti yÃd­Óam |" [19] vrajarÃja÷ sÃÓcaryam uvÃca-"kiæ vadasi?" [20] dÆta uvÃca-"deva, nÃtrÃnyathà kim apy anyad api kalyam ÃkalyatÃm | sà khalv idaæ sÃcchÆritam accham uvÃca, ‘re pÃpa kaæsa kim iti tvam ahan mudhà mÃæ tvat-pÆrva-Óatrur ajani kvacana pradeÓe | yasmÃd upetya nidhanaæ tava jÃtu kartà tan nÃnyam apy atiÓiÓuæ kvacid iccha hastam ||JGc_1,5.2|| '" [vasantatilakÃ] [21] vrajarÃja÷ sÃÓcarya-smitam uvÃca-"nÆnaæ ÓrÅ-vasudeva-bhakti-praïÃlÅ-putrÅ-k­tà bhadrakÃlÅ | sà bhadram idaæ vadati sma yad adyÃvadhi nÃdhÅram avadhÅrita÷ so' yaæ vacasÃpi kenacanÃpi" iti | [22] dÆta uvÃca-"Ãrya-k«itÅÓa, punaÓ cedam ÃÓcaryam avadhÃryatÃm | sa khalu bhrÃt­-vyapadeÓa-bhrÃt­vya÷ svasya bhaginy-a«Âama-garbham ani«Âatayà ni«ÂaÇkitaæ kurvatÅæ sura-vartma-vÃïÅm api devyÃdi«Âa÷ sva-dvi«Âa-sura-kptÃæ matvÃ, tau kÃrÃgÃrÃd ÃhÆya bhÆya÷, pÃda-graha-caryÃ-paryantÃgrahata÷ putra-«aÂka-hatyÃgas-tyÃgaæ bhÆri-visÆrita iva vidhitsan niga¬Ãn mocitavÃn |" [23] vrajarÃja uvÃca-"tatas tata÷?" [24] dÆta uvÃca-"tataÓ ca madÅya-ÓrÅmad-ÅÓvarÅ putra-ghÃtiny api tasmin sÃralya-do«Ãd eva ro«Ãn niviv­te | ÓrÅman-mad-ÅÓità tu vicÃritavÃn, ‘pÆrvaæ Óu«ka-pe«aæ pi«ÂavÃn, samprati tu sarpi÷-pe«aæ pina«Âi so' yam asmÃn' iti | tad evaæ tat-kauÂilya-koÂiæ parikalpyÃpi saujaunya-prÃbalyÃd iha sÃralyam evÃvalambitavÃn | tena pitari-ÓÆreïa durmatinÃnumata÷ ÓÆra-nandana÷ saha-dharmiïyà saha sva-g­ham ÃgatavÃæÓ ca, na punar viÓvÃsam ÃÓvÃsaæ ca labdhavÃn | yata÷, jÃty-anya-janita÷ kaæsa÷ sadà dunvan samÃÓritÃn | mÃtaraæ ca dunoty uccai÷ ÓilÃ-putra÷ ÓilÃm iva" ||JGc_1,5.3|| [anu«Âubh] [25] vrajarÃja÷ sahÃsam uvÃca-"tad-anantaraæ prÃtar Ãrabhya sa punar asabhya÷ kÃæ kÃrim akÃr«Åt?" [26] dÆta uvÃca-"svabhÃva-jÃæ kÃrim eva | tathà hi, prÃtar asau du«Âas tv anyad duÓce«Âitam anu ce«ÂitavÃn |" [27] vrajarÃja uvÃca-"hanta, kathaya tat kim?" [28] dÆta uvÃca-"prÃta÷ sa tu malinÅ-k­ta-nija-kula÷ khalinÅ-pati÷ svadayitÃn daiteyÃn ÃnayÃmÃsa niÓÃmayÃmÃsa ca niÓÅthinÅ-v­ttam | te ca bhinna-setava÷ ketava iva rÃhu-nibham etaæ milità vyaghra-varga-nirgho«a-prabha-ghargharÃyamÃïÃæ go«ÂhÅm anu«Âhitavanta÷, kiæ bahunÃ, tatra mahendrÃdi-nirjaya-garjana-parya-vasÃnatas tÃtparyam idam eva jÃtam, yad viÓvadrÅcÃæ vi«ïum anucari«ïÆnÃæ deva-devadryag-bhÆdeva-gavÃdÅnÃæ pŬanenaiva tat-pŬanam Ŭitaæ, tathà tat-sadhrÅcÅna-tayà nirdaÓÃ-nirdaÓÃnÃæ bÃlÃnÃæ nirdayatayà nirdalanam iti khalyÃm eva balyÃm avalambya tatra sa ca saævalate sma | tayà ca tadÃnÅæ bahu samprayacchate sma |" [29] vrajarÃjas tu tad idaæ ru«ad-vacanam avakalayya saru«as tata÷ satrÃsam uvÃca-"tatra ÓrÅmad-bhrÃtà kim apy akli«Âaæ mayy upadi«Âam asti?" [30] dÆta uvÃca-"atha kiæ? yat khalu ÓÅghram evÃsmai rÃja-vyÃja-rÃk«asÃya saÇgamya balir valayitavyo militavyaÓ cÃham" iti | kiæ cedam api sandi«Âam, "bhavan-nandanotpatti-samayaæ samayà vayam atyutkaïÂhitÃs tan-maÇgalena saÇgama-nÅyÃ÷, tathà bhavat-putra-nirviÓe«asya tasya bÃla-viÓe«asya v­ttir vartayitavyÃ" iti | [31] atha tad etad avakalayya saæÓayya ca taæ bhojanÃdinà yojayitvÃ, nijÃgrajÃ-nujÃn ÃkÃrya tad agre punas taæ tad anu rahasam anuvyÃhÃritavÃn | [32] tata upananda uvÃca-"yuktam evÃnakadundubhinà sandi«Âam | sÃmprataæ kareïaiva kareïa rÃja-vi«a-dharasya tasya mukha-mudraïam eva sÃmpratam |" [33] atha vrajeÓas taæ sandeÓam urasik­tya prÃta÷-prÃyam adhigamya dÆtaæ nidideÓa, "saumya, bhavÃn vyagram agrata÷ prayÃtu, tad-bÃlakasya sÃÇga-maÇgala-saÇgitÃæ tathà tasya vächitam anyam udayan-mudam udantam api sva-mukha-svasti-mukhata eva prathayatu | vayaæ tu bhrÃtur Ãj¤ayà rÃj¤e karam Ãcitya prÃbh­taæ ca parita÷ pracitya dina-pa¤cakÃnantaram Ãgacchanta eva sma |" [34] tad evaæ gate dÆte dinÃntare tu jÃtaka-mÃtu÷ snÃna-vidhÃne k­ta-sandhÃne sarva-maÇgala-saÇgatam aha÷ saÇgatya mahan maha÷ santatya purohita-sahita-hita-mahita-pa¤cajana-jana-prapa¤caæ yathà pura÷saram anta÷-puram ÃnÃyam ÃnÃyaæ nava-bÃlakaæ gopÃla-bhÆpÃla÷ samÃlokayÃmÃsa | tathà hi, tasmin puïyÃhavarye vraja-n­pati-ÓiÓor Ãdi-vÅk«Ã-sudhÃbhi÷ satraæ jaj¤e tathà tac-chravaïa-parimalÃd eva Óaktà yathà te | Ãjanma-prÃpta-sampan-m­dutara-tanavo' py Ãtmanà prÅti-dÃnÃny Æhur bhÃrÃyamÃïÃny uta dadhur amitÃn sveda-romäca-bëpÃn ||JGc_1,5.4||[sragdharÃ] ÓrÅmad-gopa-n­peïa nÆtana-tanÆjÃtasya vÅk«Ã-k­te prÃgryà eva nimantrità vraja-janÃ÷ sarve tu tatrÃyayu÷ | yarhy ambhoja-vanÃkara÷ sva-kusuma-vrÃta-prakÃÓa-prathÃ- vyÃpta÷ syÃt kim u tarhi «aÂpada-gaïÃn ÃkÃrayaty Ãtmanà ||JGc_1,5.5|| [ÓÃrdÆla] paryag dvÃriïi rÃÇkavÃsta-racite vistÅrïa-gehe yaÓo- dÃdy-agre sthaviropananda-g­hiïÅ-kro¬e vicitraæ ÓiÓum | darÓaæ darÓam amÅ na yadyapi gatÃs t­ptiæ tathÃpy uccakair nÃsthu÷ p­«Âhy-ajanÃvakÃÓa-vidhaye ÓÅlaæ hi maryÃdità ||JGc_1,5.6|| [ÓÃrdÆla] "aÇka-bhrÃji-ÓiÓÆpananda-g­hiïÅm Ãj¤Ã madÅyed­ÓÅ yan mà mÃd­Óa-d­«Âi-sambhrama-vaÓÃd utthÃta yÆyaæ muhu÷ |" ity evaæ vinigadya yÃjaka-guru÷ sammoda-sampan-milat- kampa÷ sÃk«ata-pÃïi sÃÓru-nayanaæ svasti-ÓrutÅr ÆcivÃn ||JGc_1,5.7|| [ÓÃrdÆla] Ãgacchanta÷ sva-gehÃd abhimukha-milità bÃla-vaiÓi«Âhya-p­cchÃ- vantas tad-bÃla-d­«Âyà pramudita-h­dayair Æcire kaiÓcid evam | "Óobhà sà d­«Âi-gamyà na tu para-vacana-Óreïi-gamye"ti har«Ãt kuïÂhat-kaïÂhair abhÃvi prativacasi parais tat tu nÃÓrÃvi cÃnyai÷ ||JGc_1,5.8|| [sragdharÃ] ÃkaiÓoraæ yat pari«kÃra-vastraæ yÃvad dhÃryaæ mÃsa-mÃsaæ sutena | tasmai tÃvat tad-vicÃreïa sarvai÷ prattaæ pitrà ko' pi ko«o hy ananta÷ ||JGc_1,5.9|| [ÓÃlinÅ] ÓobhÃæ vindan nandajÃloka-loka÷ sadmÃyÃsÅt k­trimÃk­trimà yà | vastrÃdÅnÃæ citratà yatra pÆrvà netrÃdÅnÃæ citratÃsÅd apÆrvà ||JGc_1,5.10|| [ÓÃlinÅ] Ãgatà nija-g­haæ yadÃpy amÆr nanda-bÃlam avalokya lobhanam | hanta tarhy api dinÃni kÃnicit menire d­Ói-gataæ vraja-prajÃ÷ ||JGc_1,5.11|| [rathoddhatÃ] [35] atha mathurÃ-pathikatÃæ prathayi«yamÃïa÷ ÓrÅ-gokula-kula-rÃjas tv agrajÃdÅn nija-pratinidhitÃdi-karmaïi nirmÃya calann antaÓ cintitavÃn, "hanta, suh­di durh­di ca mama mÃnasaæ samÃna-sambandha-hÃrda-bandham api prasabhaæ bh­Óam eva tatra prasajjati nava-jÃtake, yenÃsau pÅbità jÅvitÃÓÃpi na paricchinnatÃm icchati | samprati du«ÂasyÃviprak­«Âam aÂann asmi, nÃnubhavann asmi kiæ bhavità | tasmÃd vikalatÃvikalanÃya vilokaæ vilokam eva taæ bÃlakaæ yadu-nilayaæ calÃni" iti | [36] atha gamana-samaye ca, utsaÇge nihitasya tasya tu ÓiÓor vaktraæ muhur d­«ÂavÃn nÃmodaæ ciram Ãdade niÂilakÃd gaï¬Ãv acumbÅd bh­Óam | ÃÓiÓle«atarÃæ vapur na tu tadà t­ptiæ vrajeÓo yayau yÃæ pÃtheyatayà viveda mathurÃ-prasthÃnam ÃsthÃya sa÷ ||JGc_1,5.12|| [ÓÃrdÆla] vatse ÓyÃma pità tavÃyam ayituæ rÃj¤a÷ puraæ tvat-k­tÃ- nuj¤Ãæ prÃrthayate tato vitaratÃd" ity e«a dhÃtrÅrita÷ | ÃÓcaryÃtula-bÃla-bhÃva-balÃd babhre smitaæ tena ca ÓrÅmÃn gopa-janÃdhipa÷ pracita-dhÅ÷ prasthÃnam ÃsedivÃn ||JGc_1,5.13|| [ÓÃrdÆla] smÃraæ smÃraæ tan-mukhaæ susmitÃktaæ vyaktaæ vyaktaæ gopayan prema-dhÃma | ÃnandenÃnalpa-jalpe«u gope«v ÃtmÃrÃma-prÃyatÃæ prÃpa nanda÷ ||JGc_1,5.14|| [ÓÃlinÅ] [37] atha mathurÃm ÃsÃdya sadya eva karÃdhikÃri«u karam upasÃdya tad-dvÃrà dÆrata eva rÃjÃnam anujÃnantaæ prasÃdya ÓakaÂa-ghaÂÃvamocanam evÃna¤ca, na tu ÓrÅ-vasudeva-sadma, kaæse tena sÃkaæ nijÃnÃsa¤jana-vya¤janÃya | [38] snigdhakaïÂha uvÃca-Ói«Âa-dvi«Âi-viÓi«Âo' pi sa¤jÃta-jÃtaka-dve«a-pÃtako' pi para-dhanÃyayà dhanÃnusandhÃna-nirbandha-sandho' pi sa katham asmin nigama-Ói«Âi-saæsli«Âe vicitreïa putrek«aïena putra-k«aïena ca vismÃyita-sakale jagad-vitta-vittÃ-Óakale saralÃyate sma | [39] madhukaïÂha uvÃca-uktam eva purà yat praguïatayÃkhilasama¤jasayaÓasa÷ ÓrÅ-vrajeÓacandramasa÷ khalv asya guïena guïeneva ko và baddho na bhavet? it | [40] snigdhakaïÂha uvÃca-tatas tata÷? [41] madhukaïÂha uvÃca-tato vraja-trÃtari taæ bhrÃtaram anu nirjana-milanÃya mantraæ valayati paryakalitÃvasara÷ sa ÓrÅ-ÓÆra-tanÆja-vara÷ svayaæ kevala-sevaka-viÓe«a-saÇgitayà saævalate sma | [42] atha tenÃvrajita-sadeÓa÷ ÓrÅmÃn vraja-maheÓa÷ sahasà mahasÃv­tatayà sÃbhyutthÃnam utthÃya nyÃya-parama÷, k­ta-tad-abhigama÷ svam anujam anurakta÷ pari«vaktavÃn pari«vaktaÓ cÃnena na tu ka¤cit kaÓcin natavÃn, jÃtÃv ekasya jyÃyastvam anyasya tu jÃtÃv iti | na ca kevalam etad eva kÃraïatÃm avalambate, api tu paraspara-praïayÃtiÓayaÓ ca, yenÃnyan nÃnusandhÃtuæ Óakyate | [43] etad eva ca d­«ÂÃntena spa«ÂÅk­taæ ÓrÅ-bÃdarÃyaïinÃ--deha÷ prÃïam ivÃgatam [BhP 10.5.21] iti | atra ca deha-sthÃnÅyasya go-sthÃna-pater asmad-ÅÓitur evÃsaktir atiriktà darÓità | prÃïa÷ khalv anyaæ dehaæ sa¤carati, dehas tu taæ vinà na bhavaty eveti | sa tu catura-Óiromaïi÷ svayam eva rÃgatas tac-chivirÃgatas tenÃtithivad eva pÆjitas tad-vyavahÃreïa jita÷ | samprati jÃtayo÷ sva-tanujÃtayo÷ prasakta-dhÅr idam uktavÃn- "di«Âyà bhrÃta÷ pravayasa idÃnÅm aprajasya te | prajÃÓÃyà niv­ttasya prajà yat samajÃyata || [BhP 10.5.23] [44] upÃdhi-k­ta-hÃni-v­ddhiæ vinà k­ta-sneha-sam­ddhi-maya-dehatayà gambhÅra-svaratayà ca paya÷-payodhir ivÃyaæ vrajÃdhÅÓvaras tu tasya sarva-stutasya vaæÓÃn kaæsa-k­ta-dhvaæsÃn anuÓocan, karma-vÃda-rocanayà dhairyaæ saævarmayann ÃtmanaÓ ca tasya ca Óarma sÆn­tÃm­ta-bh­ta-santarpaïaæ k­tavÃn | [45] tata÷ ÓrÅmÃn Ãnakadundubhis taæ k­ta-kÃryam avadhÃrya bhÃvy utpÃtaæ vicÃrya sva-bhavanam eva gantum anumatavÃn | ÓrÅ-vrajarÃjas tu vastutaÓ cetasà ceta÷ pracalita eva, samprati tu gehaæ prati deham evehayÃmÃsa | [46] atha vraja-v­ttam anuv­ttyatÃm | yathà pÆrva-devÃnÃæ pÆrva-mantraïÃyÃm Ãmantrità rÃk«asa-pak«iïÅ nirdaÓÃna-nirdaÓÃæÓ ca deÓa-deÓata÷ ÓÃvakÃn bakÃn iva ÓyenÅ vinighnatÅ, kaæsasya nighnatÅ vairocani-kanyà rajanyÃm asyÃæ vraja-pradeÓa-sadeÓam ÃjagÃma; yà khalu jaÂÃ-ghaÂÃ-vighaÂita-prakaÂa-muï¬Ã, viÓaÇkaÂa-daæ«ÂrÃ-saæs­«Âa-da«Âa-¬imbha-koÂi-vikaÂa-tuï¬Ã netra-garta-vartamÃna-vartma-loma-samuddaï¬a-kuï¬ali-khaï¬ita-brahmÃï¬a-varti-dhairyà pak«ati-dvaya-madhya-sthita-vak«a÷-sthala-lambamÃna-vak«oja-yugalodgÅrïa-dugdha-mi«a-vi«a-vi«ama-jvÃlÃ-sahya-bala-dahyamÃna-paryantatayà yantrita-jantu-sthairyà cetyÃdi-mahÃ-ghoratÃvahÃ, kiæ bahunÃ, pratÅka-mÃtra-prÃïi-pratÅkà p­thukÃn eva ca p­thukÃn iva kurvatÅ vartate | [47] atha sà ÓrÅ-vraja-k«itÅÓa-rak«ita-gÅrvÃïa-vÃïa-j¤a-dhÃnu«ka-bhiyà du«kara-svarÆpaæ vihÃya hÃri-rÆpÃntaraæ prÃtihÃrikatayà dh­tavatÅ, yena khalu sampad-adhidevÅyam adhibhÆmi sampatantÅ nijÃÓraya-viÓe«am anvicchantÅ ca sarva-sal-lak«aïatayà k­ta-lak«aïaæ samprati jÃtaæ ÓrÅ-vrajarÃja-jÃtam eva samÃÓrayi«yatÅti matvà tasyà nÆtana-vapu÷ pÆtanÃyÃÓ cÃkÆtam amatvà hÃrita-h­dbhÅ rak«ibhir na nivÃrità rak«iïÅbhiÓ ca nÃvadhÃritÃ; yeyaæ pak«a-pÃtinÅ kaæsa-pak«a-pÃtinÅ sÃtvata-bhartu÷ Óravaïa-kÅrtanÃdi-pradeÓam anuvartitum asamarthÃ, tad-bahirmukhÃnÃm arbhakÃn nighnatÅ tat-pak«a-pÃtiny eva lak«ità | evam apy asyÃ÷ ÓrÅmad-vrajÃgamanÃdikaæ tu kautuka-viÓe«Ãya sÃdhayituæ yogamÃyà khalu yogam ÃyÃntÅ babhÆva, yasyÃÓ ca hetor anyatra kutracin netram anÃdadhatÅ sarvam atyÃdadhatÅ ÓrÅman-nanda-mandira-sthaæ tam eva bÃlakam ÃlokayÃmÃsa | aÇgÃra-dhÃnÅ-saÇgata-sphuliÇga-vad aÇgÃra-saÇgham iva tamasi pataÇgÅ taæ ca yogamÃyÃ-k­ta-prÃk­ta-bÃlaka-kalpatÃkalpanayà yathÃvan nÃnubabhÆva, ujjvala-gu¤jÃ-pu¤ja-tulanayà prajvalad iÇgalam iva | [48] ayaæ tu ÓrÅmÃn nanda-nandana÷ sva-tÃta-ÓubhÃnudhyÃna-maya-yogamÃyayà sevitatayà janmata eva samasta-j¤ÃnÃdi-sampan-mayatÃyÃæ Óasta÷ svajana-sneha-vaÓaævada-bÃlyÃdi-lÅlÃ-sukhÃveÓena tatrÃnÃd­tyÃtula-tad-vyakti-vyatiriktÅk­tas tathÃpy avasaram avÃpya madhyaæ madhyaæ sà sva-sevÃm adhyavasyantÅ tatra prÃdurbhavati | tata÷ samprati ca tÃm antarvik­tÃk­tim upalabhya bhavya-svabhÃva-rocane locane nimÅlitavÃn | [49] tataÓ ca sahasà parÃbhÃvya-dhiyà bhiyà vinà bhÆtà tam aÇkam eva ni÷ÓaÇkam ÃnÅtavatÅ, mÆ«ika-dhiyà sarpantÅ sarpÅ nakulam iva | [50] snigdhakaïÂha uvÃca-agrajanmaæs tan-mÃtarau katham iva tÃm aparicitÃæ na nivÃritavatyau, na ca vicÃritavatyau? [51] madhukaïÂha uvÃca-purastÃd yogamÃyÃkhyaæ kÃraïam upanyastaæ, prakriyÃntaraæ ca tatra tayà kriyate sma | yathÃ, sà hi tatrÃntar-gƬhÃÇga-bhujaÇgÅ-saÇgatÃyÃ÷ kÆÂa-kanaka-maya-paya÷-kanakÃlukÃyÃ÷ sÃmyÃvagamyaæ rÆpaæ dadhatÅ, parita÷ sravad-asra-dhÃrÃ-vÃrÃjasra-stanya-pravÃhÃn vahantÅ, snehÃnukÃraka-dehata eva te mohitavatÅ | [52] punaÓ cedaæ sagadgadaæ jagÃda, "ayi yaÓode, tvam api haÂhottaratayà kaÂhorÃsi, sutarÃæ tu sva-suta-sthita-cittÃdrohiïÅ rohiïÅ, yata÷ Óayanatala eved­Óa-sukumÃraæ kumÃraæ nidhÃya cintÃm avidhÃya nÃtik­ta-ni«Âhaæ ti«Âhatha÷, na tu h­daye | prÃïà api h­daya eva rak«aïÅyÃ÷, kim uta prÃïÃdhiko' yaæ suta÷? tasmÃd dhig vo rÃk«asÅto' pi rÆk«a-mÃnasà mÃnu«Å÷ | ahaæ tu sampad-adhi«ÂhÃt­-devÅ tvayà prasÆtaæ sutaæ viÓva-vilak«aïa-lak«aïaæ Órutvà tat-k«aïam evÃgatÃnena vasantena vÃsantÅm iva d­«Âiæ h­«ÂÃæ k­tavaty asmi | mama ca stanau sarva-Óreyastananau nityam am­taæ k«arata÷, yena pÅtena so' yaæ ni÷sandeha-siddha-deha÷ syÃt | tasmÃd aham asya sarva-sukha-vidhÃtrÅ dhÃtrÅ ca bhavi«yÃmi" iti | [53] snigdhakaïÂha uvÃca-tato grahaïÃd anantaraæ kiæ jÃtam? [54] madhukaïÂha uvÃca-tad evaæ mi«ata÷ sà vi«ayo«Ã taæ g­hÅtvà vilambaæ hitvà cÆcukopary eva tan-mukha-vÃry-udbhavaæ nidadhe | [55] snigdhakaïÂha sabhayam uvÃca-tatas tata÷? [56] madhukaïÂha sahÃsam uvÃca- tata÷ sa tu svamÃtu÷ sÃk«Ãt tasyÃs tÃd­Óa-bh­Óa-durnaya-darÓanÃd upajÃtena tat-prÃïÃn pibatà ro«a-teja÷-saÇghÃtena tat-stanyasya ca do«aæ Óo«ayan mÃt­-bhÃvÃbhÃsa-sphurad-ullÃsa-sva-sparÓa-svÃbhÃvyena tu tad-dehe sugandhitÃ-sugandhitÃm iva tat-stanye pÅyÆ«atÃæ rÆ«ayaæs cÆ«aïaæ cakÃra | k­«ïena pÆtanÃ-stanya-pÃnam itthaæ virocate | yathà gaÇgÃ-pravÃheïa karmanÃÓÃ-jalÃh­ti÷ ||JGc_1,5.15|| [anu«Âubh] [57] sà tu rÃk«asa-pak«iïÅ "mu¤ca mu¤ca" iti pu«Âa-kru«Âatayà vyathita-sanŬÃæ pŬÃæ prapa¤cayantÅ prÃïÃn api mu¤cantÅ saæskÃra-vaÓÃt taæ vak«asy eva nik«ipya pak«a-vik«epÃd vrajÃd bahi÷ sasÃra mamÃra ca | yatra hrÃdinÅ sà hrÃdinÅty eva tarkyate sma, yatra ca svarÆpÃvasthitim eva cÃsasÃra | u¬¬i¬ye sapadi yadà tu pak«iïÅ sà taæ bÃlaæ h­di parig­hya lambamÃnaæ | u¬¬Ånà drutataram eva mÃt­-yugma- prÃïÃÓ ca sphuÂita-h­dambujÃd ivÃsan ||JGc_1,5.16|| [prahar«iïÅ] tasmin h­te pÆtanayà tu bÃle mÃtror yadi prÃïa-gaïo na mÆrcchet | bhoktuæ tad ÃbhÅla-kulaæ tadà te kiæ ÓaknuyÃtÃm? api kintu naiva ||JGc_1,5.17|| [indravajrÃ] ÃkrandÃd bhidurÃïi pak«a-pavanÃt kalpaæ bhuvi bhraæÓanÃd bhÆ-bhraæÓaæ Óava-rÆpatÃ-ÓavalanÃd gotrÃÇga-paÇktÅr api | ÃÓÃÇkyÃbhigatà divi«Âha-paÂalÅ tat-tad-vijÃtÅyatÃæ nirïÅyÃtha visismiye katipayaæ kÃlaæ bakÅ-saæsthitau ||JGc_1,5.18|| [ÓÃrdÆla] [58] tataÓ ca pÆtanÃæ niÓcitya, tasyÃ÷ surà vak«asi lagnam enaæ smeraæ g­hÅtÃk­Óa-cÆcukÃgram | asya prabhÃvÃvali-vij¤a-cittÃ÷ sarve samantÃj jahasur vilokya ||JGc_1,5.19|| [indravajrÃ] ÆcuÓ ca, "abhajad iha yad e«Ã parvatÃkÃra-var«mÃ, k«ayam atitanu-mÆrtiæ prÃpya bÃlaæ tam etam | na hi tad ativicitraæ prek«yatÃm eva sÃk«Ãd vidhur ayam am­tÃÇga÷ pÆtaneyaæ vi«ÃÇgÅ ||JGc_1,5.20|| [mÃlinÅ] tathà ca, "vi«aæ syÃd vi«am anyasminn am­taæ tu vi«e vi«am | pÆtanÃ-k­«ïa-saÇghar«e d­ÓyatÃm etad eva hi ||JGc_1,5.21|| [anu«Âubh] athavÃ, "nava-nava-rasa-pÃkÃd utpalÃbhoga-dhÃtrÅ sthalaja-jalaja-padme sarvadà du÷kha-dÃtrÅ | rajanicara-gaïÃnÃæ ÓaÓvad Ãmoda-pÃtrÅ prati hari-layam ÃgÃt pÆtanà vyÃja-rÃtrÅ ||JGc_1,5.22|| [mÃlinÅ] [59] kintu, sva-carita-cÃturÅbhir idam ivÃyaæ sÆcayati, "stanandhayasya stana eva jÅvikà dattas tvayà svayam Ãnane mama | mayà ca pÅto mriyate yadi tvayÃ, kiæ và mamÃga÷? svayam eva kathyatÃm ||JGc_1,5.23|| [upajÃti 12] [60] snigdhakaïÂha uvÃca-hanta, ÓrÅ-vrajeÓvary-ÃdÅnÃæ dÅnÃnÃæ kà maryÃdà dhairyÃya jÃtÃ? kiæ và tat-parijanai÷ samÃdhÃnam adhÃyi? [61] madhukaïÂha uvÃca-atha vraje tu mahÃ-kolÃhala-vraje jÃte vrajeÓvara-g­hiïÅæ rohiïÅæ ca vihÃyaæ vihÃyam upary upari paridrutÃsu v­ddhÃ-madhyÃ-vadhÆ«u tÃsu tadaiva daiva-niÓcita-diÓa÷ kÃÓcit p­thu-naga-p­tanÃm patitÃæ pÆtanÃæ d­«ÂvÃpi vighaÂita-bhayà nikaÂam aÂità vidhi-ghaÂita-skhalita-bÃhu-ghaÂÂam ÃrƬhà bÃla-bhÃvÃd akutobhayatayà khelantam iva taæ bÃla-gopÃlam avilambitaæ g­hÅtvà tÃæ saævega-jÃta-vegatayà sarvaæ cÃtihÃya g­hÃya dudruvu÷ | [62] tataÓ ca tad-avalokenÃsaÇkhya-lokena sukha-magnena paÓcÃl-lagnena pariplava-tayà samutplavamÃnena saha samahaæ mahÃnta÷-puram Ãgatà nÃrÅ-janà jananyor niÓce«ÂitÃæ d­«Âvà kartavya-mƬhatÃm Ƭhà babhÆvu÷ | [63] atha tathÃ-lak«aïatayà k«aïa-katipaye labdha-vyatyaye yatnÃntara-pathe ca vitathe, kÃcid buddhimatÅ sa-kaÓmalayos tayor apy aÇke taæ bÃlakam evÃvalambayÃmÃsa | avalambite ca bÃle tenaivÃm­teneva k­ta-trÃïe«u prÃïe«u, taæ bÃlakam avalokamÃne te punar anyÃæ mÆrcchÃm Ãnarcchatu÷ | tata÷ puna÷ punar evaæ-vidhÃnÃc cid-ÃdhÃnena prak­tim Ãsedatu÷, muhur eva jala-saævalanena nidÃgha-dagdha-bhÆmivat | [64] atha bÃlakam apy avalokayantyÃv Ãlokana-vacanayo÷ kÃrÃbhir ivÃÓru-dhÃrÃbhir atÅva vyagratÃm agrata÷ prÃpatu÷ | tataÓ cÃnyÃbhir eva stanyÃbhimukhÅk­tena tena sukumÃreïa kumÃreïa kramÃnusÃreïa dhÅratÃæ dhÃrayÃmÃsatu÷ | tataÓ ca, ÃÓli«Âa÷ pratid­«Âi-cumbita-mukha÷ sughrÃta-mÆrdhà d­gar- ïa÷-sikta÷ suh­dÃæ puro bhuvi dh­ta÷ svenÃpi nirma¤chita÷ | satyaæ satyam idaæ na cÃnyad iti sa vyaktaæ viviktÅk­to mÃt­bhyÃæ na tathÃpi saæh­ta-bhayaæ d­«Âo bakÅ-mardana÷ ||JGc_1,5.24|| [ÓÃrdÆla] [65] atha ÓrÅ-vrajeÓvarÅ sa-camatkÃram uvÃca-"hanta, vilokyatÃm asau dvitÅyo bÃla÷" iti | tad etad uktvà ca tÃæ svayaæ dhÃvitum udyatÃæ vibudhya pratirudhya ÓrÅla-rohiïÅ bahula-mahilÃbhi÷ saha g­hÃntaram avagÃhamÃnÃ, taæ maÇgala-saÇgataæ vilokayantÅ, saÇginÅbhir aÇgÅk­ta-pÃlanaæ vidhÃya ca, tad-Ãgamana-sp­hinÅæ vraja-mahendra-g­hiïÅæ saæhÃya sÃntvitavatÅ | [66] pÆtanÃ-hantus tu, go-mÆtrÃdyai÷ snÃnam ÃcÃrya tasya premïà cakrur mantra-rak«Ãæ jananya÷ | Órutvà yasmin ÓÃstra-vij¤atvam ÃsÃæ sarve' py uccai÷ kovidà vismayante ||JGc_1,5.25|| [ÓÃlinÅ] [67] atha tÃd­Óa-mahotpÃta-d­ÓvarÅ ÓrÅmatÅ vrajeÓvarÅ sarvÃnarvÃcÅnÃ÷ prati sa-gadgadaæ jagÃda, "putro bhaved evam atisp­hà nau nÃsÅd abhÆd e«a tu va÷ sp­hÃta÷ | pratyarpi so' yaæ bata yu«makÃbhir asmÃsu yu«mÃsu tathÃsmakÃbhi÷ ||JGc_1,5.26|| [indravajrÃ] iti tÃsÃæ caraïa-parisaraïam anu bÃlaæ namayantÅ bëpaæ mumoca | [68] tÃÓ ca dhairyaæ hitvà sa-sambhramaæ bÃlakaæ g­hÅtvà procu÷, "asmÃkaæ yad akhilam asti puïya-jÃtaæ yad vÃsmat-pit­-jananÅ-kulÃnujÃtam | tenÃsau bata bhavatÃd aho yaÓode putras te niravadhi-maÇgala-pramode ||JGc_1,5.27|| [prahar«iïÅ] iti sÃsram Ãtmanà taæ nirma¤chaya¤cakru÷ | [69] tasyÃ÷ sÃntvanÃrthaæ samudità muditÃs tatraiva tasthuÓ ca | tatra ca putanayà k­tam ajanyaæ jananyÃv anyÃÓ ca sva-svad­«Âam anyo' nyaæ nirdi«Âavatya÷ | tathà hi, yathÃgatà sà yad uvÃca yac ca và cakÃra tad-grastam amÆ samÆcatu÷ | amÆ÷ samÆcu÷ yathà svayaæ gatà yathÃnvapaÓyaæÓ ca tathà sa-gadgadam ||JGc_1,5.28|| [vaæÓasthavilÃ] [70] ÓrÅ-vrajarÃjÃdayas tu dÆrata÷ ki¤cit ki¤cid Åk«itvà mitha÷-kathayà kathantayà tad etad uccÃvaca-vacanaæ racayÃmÃsu÷ | tathà hi, [71] "samu¬¬ÅyamÃnÃmÃna-vÃyasÃtÃyi-samudÃyÃvivikta-mahÃ-ghora-rÆpaæ caï¬a-raÓmi-bhasmÅk­ta-santam asÃv aÓi«Âa-mahi«Âha-granthi-santatitayopahasitaæ jhaÂiti nivi¬ita-va¬rÅbhÆtÃÂavÅ-khaï¬a-maï¬ita-pradeÓatayà nirdi«Âaæ bhÆri-dÆratayà bhÆ-lagnavat pratÅyamÃno' yaæ toyada-sambhÃra iti sambhÃvitaæ ÓrÅ-vasudeva-sÆcitotpÃtocitaæ ki¤cin nicitam idam" iti cintitam | punar, "labdha-pak«atayotpÃtam Ãcarann utpatya patito' yam akharva-parvata-viÓe«a" iti vitarkitam | [72] rÃk«asÃkÃra-sÃk«Ãt-kÃra-vikalpa-kalpanÃ-janita-jana-caya-bhaya-hÃsa-kautuka-visaævÃda-nÃdaæ k«aïato rÃk«asa-tÃla-k«aïÃlak«aïa-viniÓcita-vrajÃpaciti-pracayaæ svÃbhimukham ÃgatÃyà janatÃyà mukhÃn naikabheda-vedana-viccheda-kÃraïÃvadhÃraïÃd avadhÃrita-vedanaæ naikaÂya-ghaÂyamÃna-vaikaÂyatayà vitrasta-samasta-cittaæ pari vrajÃt patitaæ pÆtanÃ-pudgalam udbhÃvayÃmÃsu÷ | Órutvà pÆtanayà sutasya nayanaæ tasyÃs tu tasmÃn m­tiæ mÆrcchann eva tadà vraja-k«iti-pati÷ samyak prabodhaæ yayau | labdhvà durdhara-kÃla-nÃga-daÓana-troÂaæ yathà tat-k«aïÃd divyaæ mantram api Órayeta manuja÷ kaÓcid drutaæ jÅvitum ||JGc_1,5.29|| [ÓÃrdÆla] [73] atha vrajarÃjas tatrÃÓcarya-pÃramparyam idam aÓ­ïod adarÓayad anvabhÆd api | [74] tatrÃÓ­ïod yathà prathamaæ tÃvat pÆtanÃ-tanur ÃyÃmatas tri-gavyÆtiæ vyÃpya patitavatÅ, vistÃratas tu gavyutim, ucchrÃyataÓ ca prÃya÷ kroÓam iti | [75] sà ca yÃma-dvaya-gamyÃyÃma-tad-ardha-vistÃra-vrajÃgÃra-vrajÃd bahir eva papÃta, tatra ca na prÃïina÷ pŬitavatÅ, kintu drumÃn eveti | [76] athÃdarÓayad yathÃ, tatra hi kuliÓa-tulya-ni«Âhura-mahi«Âha-kulya-kulÃkulÃ-ghanÃs tad-apaghanÃ÷ svÅya-samÃj¤ayà vraja-jana-p­thak-p­thag-jana-vrajena jhaÂity eva kaÂhina-kuÂhÃrair vipÃÂitÃ÷, pracuratara-sthÃna-sthÃpitÃs tato' py ativitatÃni nirbandhenendhanÃni sandhÃya sandagdhÃÓ ceti | [77] tad evaæ tad-vraja-bahir-dhÃma-pÃmara-carmakÃrÃdi-karmÃkÃra-gaïÃnÃm api gaïanà Óakti-samatiriktatà ca na vyaktÅkartuæ Óakyate, kim uta gopÃdÅnÃm iti | [78] athÃnvabhÆd yathÃ- kaæsÃre÷ sumadhurimà pramÃïa-caryÃæ na prÃpsyaty adhiyuga-koÂi-kÆÂito' pi | sà rÃk«asy api rudhirÃÓanÃpi yasya sparÓÃæÓÃd vara-surabhitvam ÃsasÃda ||JGc_1,5.30|| [prahar«iïÅ] yata÷, tadà ca dÆtà iva pÆtanÃÇgato dagdhÃd gatà dhÆma-gaïÃ÷ sugandhaya÷ | grÃmÃntaraæ yÃtavatÃæ dinÃntare ke«Ã¤cid ÃhvÃna-k­tiæ vinirmamu÷ ||JGc_1,5.31|| iti ||| [upajÃti 12] athÃtmajaæ kalayitum ÃÓu gokula- k«itÅÓità vraja-pura-madhyam Ãyayau | gato' ntike pathi patad-aÓru-vigraha÷ k«aïaæ sthita÷ svajana-g­hÅta-dor-yuga÷ ||JGc_1,5.32|| [rucirÃ] [79] atha dhÅratÃm eva dhÃrayan parama-dhÅra-dhÅr asau dvi-tra-mitra-pariv­tatayà b­had-g­hÃlinda-vedÅæ vindamÃna÷ kanakÃsana-k­tÃsana÷ svakula-gokula-kula-purandhrÅbhi÷ sÃrdham ardhÃÇgena sÃnandam upananda-vadhÆ-hasta-vinyastaæ bÃlaæ puraskurvatà purata÷ patir abhijagme | bÃlaÓ ca tasyotsaÇga-saÇgÅ kÃrayäcakre | tatra ca- "kiæ grahÃrditatayà sa bÃlako dÆnatÃm agamad eka-rÃtrata÷ |" ity acintayad amuæ tadenduvat sphÅtam aik«ata punar vrajÃdhipa÷ ||JGc_1,5.33|| [rathoddhata] kiæ ca, lŬhaæ rÆpa-madhu prak­«ya rasitaæ vaktra-prasÃdÃm­taæ samyak svÃdita eva tulya-rahita-sparÓotsava÷ ko' py asau | tasya ÓyÃmala-bÃla-komala-tanor mÆrdhnas tu tÃtena tÃæ saurabhya-svadanÃnubhÆtim abhito viÓvaæ madÃd vism­tam ||JGc_1,5.34|| [ÓÃrdÆla] [80] nibhÃlya ca ÓrÅman mukhaæ sukham Æce, "yadi nÃrÃyaïena tvaæ datto' si k­païÃya me | tenaiva sarvaæ nirvo¬hà so¬hà ca mama durnaya÷ ||JGc_1,5.35|| [anu«Âubh] [81] atha "nirvo¬hà nirvo¬hÃ" ity anuvadanty atyantÃbhiniveÓÃd ekenÃpy ak­ta-nirdeÓà p­«Âha-deÓÃd ita-praveÓà jaÂilita-kacà satya-vacÃ÷ paurïamÃsÅ sarvair eva tÆrïam utthÃya samanaskÃreïa namaskÃreïa puraÓcakre, arcayäcakre cÃsanÃdibhi÷ | [82] tataÓ ca, svapraÓnottara-vi«ayÅk­ta-tad-vi«a-yo«Ã-v­tti-Óe«Ã rÃj¤Ãnuj¤ÃpayÃm babhÆve pÆrvavad apÆrva-dÃnÃdy-apÆrvÃya | tac ca tÃm eva pradhÃnaæ vidhÃya vidhÅyate sma iti | [83] tad evaæ pÆtanÃæ ghÃtayitvà samÃpanÃya punar apÅdaæ madhukaïÂha÷ paramar«i-sammatatÃ-vya¤janayà samuÂÂaÇkitavÃn- Åd­Óas tanayo jÃtas tava gopa-pate yata÷ | sà bÃla-rÃk«asÅ jaj¤e nija-saæsÃra-rÃk«asÅ ||JGc_1,5.36|| [anu«Âubh] [84] cetasi cedaæ viviktavÃn, arbhÃs­g-bhug ajani yat purà yad arvÃg- dhÃtrÅ cÃbhavad iyam atra nanda-sÆno÷ | tat kvÃdhaspadam atha tac-chiraspadaæ và kvety antar-h­di vim­Óan bh­Óaæ bhramÃmi ||JGc_1,5.37|| [prahar«iïÅ] [85] tad evaæ v­tte tad-dine' pi pÆrvavad eva kathà rak«ità yathÃyatham api svÃvasathÃdi-pathÃnugatir Ãcarità | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu pÆtanÃ-vadhÃvadhÃraïaæ nÃma pa¤camaæ pÆraïam | ||5|| ************************************************************* (6) atha «a«Âhaæ pÆraïam viÓaÇkaÂa-ÓakaÂa-vighaÂÂa-nÃdi-vicitra-bÃlya-caritram [1] atha tathaivÃdhare-dyu÷ subhÃsamÃnÃyÃæ sabhÃyÃæ anumodana-nidigdha÷ snigdhakaïÂha÷ sotkaïÂha uvÃca-madhu-madhura-kaïÂha ÓrÅ-madhukaïÂha, ÓrÆyatÃm- [2] tata÷ samantÃd aharahar anyad anyal lÃvaïyam utphullayan vidhu÷ sva-janma-pak«am ullÃsayÃmÃsa | tatra dig-darÓanaæ yathÃ- ekà dvitrÃÓ catasro yuta-viyutatayà pa¤ca-«Ã÷ sapta cëÂau paÇktir và paÇkti-baddhÃ÷ ÓiÓu-yuvati-jaraty-ardha-v­ddhÃ÷ samantÃt | ÃyÃnti drÃg viÓanti vraja-n­pati-g­haæ taæ ca paÓyanti bÃlaæ k­tvà cuckÃra-miÓraæ bahula-vilasitaæ smÃyayantyo hasanti ||JGc_1,6.1|| [sragdharÃ] yathà ca- mÃtrà pitrÃtha mÃtÃ-pitara-kula-bhavair ÃkulaiÓ citra-mitrair netrÃïÃm a¤janÃbhaæ ÓiÓum anubhavituæ santataæ ka¤janÃbham | ÃgamyÃgamya ramyÃk­ti-pariv­tim udvÃsya hÃsyÃdi-pÆrvaæ sparÓaæ sparÓaæ tam uccair aharahar ahaho d­Ç-maho labhyate sma ||JGc_1,6.2|| [sragdhara] tataÓ ca- vigalad-alaka-jÃlÃlola-d­k-kha¤jarÅÂa÷ prakaÂita-tilaka-ÓrÅ-rocanÃ-kuÇkumÃbhyÃm | smita-vilasita-vaktra÷ ÓyÃma-dhÃmÃcalÃÇghri÷ ÓiÓur atiÓuÓubhe sa prÃpya mÃsaæ t­tÅyam ||JGc_1,6.3|| [mÃlinÅ] tatra ca- snigdhÃ÷ paÓyati se«mayÅti bhujayor yugmaæ muhuÓ cÃlayann atyalpaæ madhuraæ ca kÆjati pari«vaÇgÃya cÃkÃÇk«ati | lÃbhÃlÃbha-vaÓÃd amu«ya lasati krandaty api kvÃpy asau pÅta-stanyatayà svapity api punar jÃgran mudaæ yacchati ||JGc_1,6.4||[ÓÃrdulavikrŬitÃ] [3] atha kadÃcin nÃk«atra-mÃsa-trayÃnte nak«atreÓa-kÃnte taj-janma-nak«atre ÓrÅman-mÃtrà putrÃbhi«eka-kautuka-yÃtrà pravartità | tadà ca, bhavanam anu suyatne ratna-paryaÇka-varye surabhi-m­dula-tulÅ-Óubhra-vastra-praÓaste | hari-maïi-ruci-bÃla÷ Óobhate smÃsitÃmbho- ruham iva sura-sindhau k«Åra-sindhau harir và ||JGc_1,6.5|| [mÃlinÅ] athottÃna-ÓÃyÅ sa sarvÃtiÓÃyÅ nijÃmbÃ-yaÓoda÷ sva-tÃta-pramoda÷ | sva-nak«atra-bhÃte babhÆva prabhÃte balenÃtisÃÇga÷ parÃvartitÃÇga÷ ||JGc_1,6.6|| [bhÆjaÇgaprayÃtÃ] [4] tataÓ ca, Óayanaæ pÃrÓvenopapŬaæ ÓayÃnam amuæ sukumÃra-kumÃrÃpŬam akasmÃd vilokya tad-v­tte dhÃtrÅbhir mÃtre nivedita-mÃtre sati sÃtimÃtrÃnanda-kandalità nija-nandana-maÇgalÃtiÓaya-sp­hiïÅ ÓrÅman-nanda-k«itÅÓa-g­hiïÅ bhartur Ãj¤Ãæ suj¤ÃtÃæ sambhÆya bhÆya÷ sarvÃ÷ samÃhÆya tam eva mahotsavam aho mahotsavaæ cakÃra | [5] tatra kÃsäcid api g­ha-pÃlanÃya sthitÃnÃm ÃhÆtir evam anusandheyÃ; lÃlyasyÃdya tu janmabhaæ vijayate tatrÃpi cautthÃnikaæ sarvà eva gatÃs tvam eva kila kiæ sadmÃvituæ vartase | Ãg­hïÃti muhur vrajeÓa-g­hiïÅ kiæ và vraje mo«aka÷ ko' py asti sphuÂam asti và sa tu ÓiÓur mu«ïÃti ceta÷ param ||JGc_1,6.7|| [ÓÃrdulavikrŬitam] [6] atha tatra citra-vÃditra-Óubha-rÅti-gÅti-praÓasta-vipra-kula-Óasta-svasti-vÃcana-pÆrvaka-vidhim atiricyÃbhi«icya, pÅta-vÃsasà parik­tyÃlaÇk­tya, mantrÃdibhir abhirak«yÃbhilak«ya, tad-uddhar«a-har«amaya-bahutara-kÃrya-caryÃ-maryÃdÃæ paryÃpayitum itas tataÓ calantÅ, parijanÃn api niyojanayà sa-prayojanÃn janayantÅ, jananÅ gehÃyamÃna-visaÇkaÂa-ghaÂana-mahÃ-ÓakaÂÃdha÷ kalya eva palyaÇke bÃlam ÃlokÃjira evÃjire ÓÃyitavatÅ | tatra kumÃrayata÷ kumÃrÃæÓ ca sthÃpitavatÅ | tatrÃva«Âambha-stambha-catu«Âaya-madhyaga-dolÃkÃra÷ sa palyaÇko yathÃ- pravÃlÃÇghrir gÃrutmata-ghaÂita-paÂÂÅ-paÂu-rucir vahan madhye paÂÂÃruïa-cipiÂa-¬orÅ-paÂa-v­tim | dukÆlÃntas tula-sphurita-vara-tulÅ-valayito darÃndolo dolo yad upari vireje ÓiÓu-hari÷ ||JGc_1,6.8|| [sikhariïÅ] tatra ca- sthavi«Âha-paÂÂa-stavakaæ vicitraæ nibaddham ÆrdhvÃd abhilambamÃnam | sp­Óan karÃbhyÃm asita÷ sa kÆjann uttÃna-ÓÃyÅ muhur ujjahÃsa ||JGc_1,6.9|| [upajÃti 11] [7] tataÓ ca, brÃhmaïÃdi-pÆjÃyÃæ pÆryamÃïÃyÃæ k­ta-samÃharaïena haraïena sÃrdhaæ sÃrdha-praharaïe' py atiyÃte na kasyacid anyat ki¤cid api chidra-mÃtram ÃsÅt | [8] tadà ca pÆtanÃvan nÆtanÃrbhakÃya kaæsa-prahita÷ kaÓcid divi«ad-ahita÷ samÃgamya divi sthita evaæ cintayÃmÃsa: "sa pÆtanÃ-pothako' yaæ poto visaÇkaÂa-ÓakaÂÃdhastÃd Ãste | sÃk«Ãn mantuæ vidhÃtuæ na ko' pi jantur amu«ya Óak«yatÅti lak«yate | chadma-rÆpa-sadmatayà ca pÆtanà saæsthitÃ, tasmÃd amÆrta eva sann atra pÆrtaye bhavÃni" iti | tataÓ cÃsau ÓakaÂam aprakaÂam Ãvi«ÂavÃn | [9] tad-ÃveÓena cÃsau bhÆmyÃæ praviÓac cakratayà vakrÅbhavad-ak«atayà copari-pÃta-parÅpÃka-prakramaæ yadà cakre, tadaiva tad-daiva-vaÓata÷ kila tasya potasya stana-nidigdha-dugdha-jagdhÅcchà jÃtà | tadà ca mÃtaram anupalabhya kÃtara iva nava-kamala-dala-komala-caraïÃsphÃlanÃd udghaÂitaæ nija-ÓakaÂaæ pak«a-vihÅnam api kutukÃd iva rÃk«asa-pak«iïÅvad u¬¬Ånaæ vidhÃya viv­tta-patanatvam ÃsÃdayÃmÃsa sa ÓÃvaka÷ | [10] idam eva sÃÓcaryatayÃnuditaæ ÓrÅmad-arjunena vi«ïu-dharme: tÃlocchritÃgraæ guru-bhÃra-sÃram ÃyÃma-vistÃravad adya jÃta÷ | pÃdÃgra-vik«epa-vibhinna-bhÃï¬aæ cik«epa ko' nya÷ ÓakaÂaæ yathà tvam? ||iti | [11] sa cÃsura÷ svayam evÃmÆrtatÃm urÅk­tavÃn itÅva tam apy asÃv ÃkÃÓa-nÅkÃÓatayà nÃÓayÃmÃsa | tad idam aho kÃkatÃlÅyam eva jÃtam | so' yam asurÃveÓa eva brahmÃï¬a-purÃïe ÓrÅ-k­«ïëÂottara-Óata-nÃma-stotre ÓakaÂÃsura-bha¤jana iti nÃmnà vya¤jita÷ | [12] atra devÃ÷ ÓrÅla-gopÃla-bhÃvam utprek«Ã¤cakrire, yathÃ- "ÓakaÂam idam ihÃsti mad-g­hasya svayam aviÓastad anena cotpluto' si | ruditam anupadaæ mayà vikÅrïaæ tad api yadi mriyase na tan mamÃga÷ ||JGc_1,6.10|| iti | [pu«pitÃgrÃ] Ãvirbhavat-kaÂakaÂe ÓakaÂe' tha sarve kiæ kiæ kim ity abhita eva bhiyÃbhiyÃtÃ÷ | tasyÃtipÃtam avalokya vilokya tokaæ krandad-vimƬha-matitÃtatimƬhavanta÷ ||JGc_1,6.11|| [vasantatilaka] mÃtà ca taæ vivaÓitÃvayavÃpi devà vi«Âeva paÓyati jane jag­he draveïa | paÓcÃt tu kampa-mukha-bhÃva-nipŬitÃÇgÅæ tÃæ vidrutÃ÷ paraparÃ÷ parito' py ag­hïan ||JGc_1,6.12|| [vasantatilakÃ] [13] tasminn anasy abdavac-chabde jÃte tu, kiæ tat? kiæ tan nanÃda? Óruti-kaÂu-ÓakaÂas tat kathaæ sa vyaloÂhÅt kasmÃt kasmÃd? akasmÃt kuÓala-kuÓalam? oæ vÃsudeva-prasÃdÃt | itthaæ praÓnottarÃbhyÃæ vraja-kula-pataya÷ prÃpur anta÷-purÃntar d­«Âvà tat-pÃtam Ãsan daÓana-tati-ÓikhÃd a«Âa-jihvÃÓ cirÃya ||JGc_1,6.13|| [sragdharÃ] [14] tataÓ ca sahasà bahi÷-purÃd anta÷-pura-pura-sthala-bhÃjaæ ÓrÅmad-vraja-rÃjaæ nirvarïya sarve paryÃyÃgatà dvidhÃbhÆtÃ÷ pÆrato dÆrato' vakÃÓaæ dadu÷ | [15] tato' sau janakas tu jana-kalakalatas tad-v­ttam avakalayann ambÃlÃ-galÃvalambaæ bÃlakam eva sva-pÃïi-talam avalambayÃmÃsa, vilokayÃmÃsa ca tasya sarvÃvayavÃn | [16] tad anu ca sarva eva ÓÃntatÃmÃyÃntas tad-antaæ samantata÷ ÓakaÂa-nikaÂa-saævalakÃn bÃlakÃn eva papracchu÷ | te ca tad-eka-nirdeÓinyà darÓayantas tam eva nirdidiÓu÷ | tatraiko lohalo' py agra-vÃdÅ nivÃrita-kolÃhala÷ pralalÃpa, "ma ma mama pà pà pà pÃrÓvata÷ ÓrÆyatÃm, ya ya ya yadà ca ca caraïa mu mutthÃpitavÃn ayam, ta ta ta tadà te tena sp­«Âa-mÃtro ¬i ¬i ¬i ¬i ¬Åna ivodv­tta÷ so' yaæ Óa Óa Óa ÓakaÂa÷" iti | [17] tataÓ ca, tad-vi¬amba-vÃdi«u bÃlÃdi«u hasatsu bÅbhatsita-bÃliÓa-bhëitÃ÷ parama-vatsalà vicikitsÃæ na dhitsÃæ cakru÷ | pÆtanÃ-vadhÃvadhÃritÃnuvÃditayà karkaÓa-tarka-cakra-niruddha-buddhayas tu cakru÷ | [18] pità tu puna÷ svasti-vÃcanÃbhi«ecanÃdinà vipra-kula-prato«aïÃdinà sarvÃÓÅ-rÃÓinà ca taæ laÇgima-bÃlaæ maÇgalena saÇgamayÃmÃsa mÃtur utsaÇgena ca | tayà ca sva-bÃla-lÃlanÃ-kalÃpa-mayyà g­hÃnta÷-ÓayyÃyÃm evÃyaæ ÓÃyyate sma | gopa-mahendrÃdibhir mahita-mahÃ-ÓakaÂaÓ ca yathÃ-sthÃnaæ ghaÂayÃmÃse | [19] atha madhukaïÂha uvÃca-vatsa, bÃlakena mahÃ-ÓakaÂa-samuccÃÂanam asambhÃvyam iti sambhÃvya bhaïyatÃm, anyathà hi kaver evÃnyathÃtvam Ãpadyeta | [20] snigdhakaïÂha uvÃca-Ãrya, pÆrvam evÃtrÃpÆrvatà nivÃritÃsti, yato yogamÃyà khalv asya sambhÃvita-yogaæ nirmÃpayatÅti punar mà prÃk«Å÷ | [21] madhukaïÂha÷ sa-smitam uvÃca-tad-anantaram udanta÷ ka÷? [22] snigdhakaïÂha uvÃca-athÃgrajÃnujÃn anu vrajasya rÃjà viviveca, "bÃlaka-yugalam idam ap­thag-ÃlayÃlambanatÃm eva nitarÃm arhati, yatas tadÅya-jananyo÷ svayam eva tal-lÃlanÃya lÃlasÃ-dhanyayos, tatra ca paraspara-tad-Ãsaktayor nÃnÃ-sp­ha-g­ha-kÃrya-paryÃpaïa-vyasanayor yugapat tad-yugalasya p­thag-avakalanaæ durbalam iti kevalaæ sudinÃgamana-vilambatÃm avalambe | yathà và bhavatÃm icchà bhavati" iti Órutvà Órutaj¤Ã÷ ÓrotriyÃn ÃÓrÃvya tadaiva daivÃnukÆlyaæ nibhÃlya samam udyad-vÃdya-parÅta-gÅta-svasti-vÃcanÃdi-praÓasti-pÆrvakaæ dvayor apÆrva-milanam ÃÓu kalayÃmÃsu÷ | tac ca yathÃ- mitho lagnà d­«Âi÷ samajani ciraæ mÆrtir acalà dravac-cittaæ netrodaka-mi«atayÃgÃd abhimukham | iti bhrÃtror bÃlye' py asita-sitayo÷ sà prasitatà nave vyatyÃloke kutukam iha kiæ và na tanute? ||JGc_1,6.14|| [ÓikhariïÅ] bÃlye prathamam anyo' nyaæ milato rÃma-k­«ïayo÷ | sitÃsitÃæÓava÷ p­ktà jaj¤ire m­ga-lächanÃ÷ ||JGc_1,6.15|| [anu«Âubh] [23] tad evam eva sarva eva parva vidhÃya nija-nija-nÆtana-tanÆjÃn gaïaka-gaïita-guïa-gaïe' hani snehaæ te«Ãæ teneha sahehamÃnÃ÷ sa-maÇgalaæ saÇgamayÃmÃsu÷ | [24] atha yukti-matyà sad-ukti-sammatyà ÓrÅmad-bhÃgavata-kathana-vyutkrameïÃpy upakramyate, yata÷, sarvai÷ kavibhir anukrama ÓÃli procyate k­«ïa-lÅlÃdyam | Óuka-mukha-vacasi prema pramada-maye tad vinà tu citrÃya ||JGc_1,6.16|| [gÅti] [25] tad evaæ dina-Óata-pÆraïam adÆratÃm anujasyÃgrajasya tu tasmÃd apy adÆratÃæ labdham | samyaÇ mÃtu÷ paricitir abhÆd yatra ki¤cit pituÓ ca prÃpta÷ so' yaæ svasadana-jana÷ kiæ na vetthaæ matiÓ ca | tasmin bÃlye valayati tayo÷ kÃpi Óobhà sudhÃbdhi prakhyà go«Âhaæ bhÆvanam api sà vÅcibhi÷ si¤cati sma ||JGc_1,6.17|| [mandÃkrÃntÃ] [26] tad etad adhigatya ÓÅghram eva nÃma-karaïaæ kartavyam iti sammatya ÓrÅmantaæ vasudevaæ prati yadà ÓrÅ-vraja-naradevas tan nijam i«Âaæ sandi«ÂavÃn, tadà paramÃrtha-vicÃreïa mitra-putratÃrha-samadhika-bahir-vyavahÃreïa cÃnujasya Óatatamaæ vÃsaram eva tad-avasaraæ niÓcinvan, ÓrÅ-vasudeva÷ ÓrÅ-vrajarÃjaæ prati yathÃvasaraæ tan nivedayi«yÃma ity aniÓcinvann iva sandideÓa | atha tapo-dhÃmÃnaæ garga-nÃmÃnam Ãtmana÷ parama-hitaæ kula-purohitaæ manasi sammatya rahasi saÇgatya nija-tanaya-vinimaya-mayaæ v­ttaæ vitatya nivedayÃmÃsa | sa ca sahÃsam Ãha sma, "tad etad aparam apy ahaæ nÃnÃ-v­ttaæ jÃnÃmy eva | sampraty atra mat-k­tyaæ tv Ãj¤ÃpyatÃm |" [27] vasudeva uvÃca-"tatas tatra-bhavatà nanda-vraja-bhÆvaæ vrÃjaæ vrÃjaæ mitha÷ saæyutau navyau nija-yajamÃna-sutau dvijÃti-jÃti-samucita-prakÃreïa saæskÃreïa puraskartavyau, kintÆpanayanopayamane yathà tasyÃæ na syÃtÃæ, tathà prayatanÅyam |" [28] munir uvÃca-"yuktam uktam, yata÷ sva-pak«a evÃsmÃbhir apek«aïÅya÷ |" [29] atha tasminn anujasya Óatatama eva vÃsare, vrajaæ prati prasthite ca muni-vare, vraja-rÃjas tu jyÃyasas tad-dinÃtikramÃt puïyataraæ dinÃntaram eva dvayor api nÃma-karaïasyÃdhikaraïaæ bhavi«yatÅti niÓcitya, prÃtar eva tarïakÃnÃæ koÂibhir n­tya-paripÃÂÅbhir ÃÂÅkamÃnÃbhir vicitraæ sthÃnaæ go-gopÃnÃæ vana-prasthÃnÃn nirjanÃvasthÃnaæ gosthÃnam anusaæskÃrÃlaÇkÃra-sambhÃlanÃrtham eka-sevaka-mÃtra-k­tÃnuvrajanatayà k­ta-vrajana÷ sa-k­patayà tÃn paÓyann ÃsÅt | tatraiva ca sarvato' py atirikte vivikte bÃlyata eva k­ta-sevaæ nija-devaæ sarva-sal-lak«aïa-nandita-nikhilÃyÃæ ÓrÅmal-lak«mÅ-nÃrÃyaïÃkhya-ÓÃlagrÃma-ÓilÃyÃm a«ÂÃk«areïopati«ÂhamÃnaÓ cirÃd virÃjate sma | k­ta-samÃpane ca sabhÃjane sarva-sarvaj¤a-gurur muni-pari«adÃm ururvÃïÅ-vÃsita-sÃmà ÓrÅ-garga-nÃmà vÃraæ vÃraæ ni«krama-dvÃraæ vilokamÃnena gopa-loka-pradhÃnena tasmÃd akasmÃt tarïakÃnÃm utkarïatÃ-nirvarïanayà kasyacid Ãgamanaæ vitarkayatà turïam abhyarïata eva niravarïi | tadà ca- unmÅlad-vidhu-varïam ardha-palitaæ vaktrÃdir upÃnvitaæ ki¤cit sthÆlam akharvam ÃyÃta-bhÆjaæ vi«vak-prasÃdÃkaram | Óubhra-ÓrÅ-vasana-dvayaæ Óruti-karÃlaÇkÃra-dÅvyat-prabhaæ putra-prema-vilak«itÃkhilam ­«i÷ ÓrÅ-nandam atraik«ata ||JGc_1,6.18|| [ÓÃrdula] [30] asya ca muner anena cirÃd vÅpsayÃbhÅpsitam Ãgamanam ÃsÅt, yata÷ pratÅk«ya eva sarvatrÃyaæ pratÅk«yatÃæ và kathaæ na labheta? [31] tad evaæ, "pratÅtatayà pratÅta÷ so' yam" iti taæ vrajapatir api nipÅtÃm­tavat parama-prÅta÷ ÓÅghram Ãsana-pradeÓam atÅta÷ samatirikta-bhakti-parÅta÷ k­täjalitayÃtivinÅta÷ sÃk«Ãd adhok«aja-dhÅta÷ praïanÃma | brahma-varcasena carcitam enam ÃnarcÃ-Óe«eïa devÃrcana-dravya-Óe«eïa, provÃca ca- "alam iha kuÓalaæ p­«Âvà kuÓalaæ kuÓalaæ bhaved yasmÃt | kintu svaka-kuÓalÃrthaæ kuÓalaæ tatra ca vip­cchyate sadbhi÷ ||JGc_1,6.19|| [udgÅti] svÃgata-p­cchà dhÃr«Âyaæ bhavati mahi«Âhe sadeti gÅr-yuktà | tad api surÃrcÃm anu sà yadvan nirmÅyate tadvat ||JGc_1,6.20|| [ÃryÃ] kevala-vacasà to«o vaibhava-sattve na yujyate nunam | kintv idam apÆrïa-vi«ayaæ pÆrïe ki¤cin na mÃty eva ||JGc_1,6.21|| [ÃryÃ] na sata÷ svÃrthÃpek«Ã kintu sadà sà parÃrthaiva | tasmÃd viharati tasmin para-para-vij¤Ãpanaæ sukhadam ||JGc_1,6.22|| [upagÅti] jyoti÷-ÓÃstraæ bhavatà k­tam atha vede' pi ni«ïÃtam | tat tat para-sukha-mÃtrÃpek«aæ tad idaæ nivedyaæ me ||JGc_1,6.23|| [upagÅti] bÃlo yo mama jÃtas tasmÃd adhikaÓ ca vÃsudevo ya÷ | nija-d­k-sudhayà taæ taæ ÓÅkitum ÃstÃæ bhavÃn karuïa÷ ||JGc_1,6.24|| [upagÅti] [32] tad etad ÃÓrutya garga÷ sa-gadgadaæ jagÃda- "yan-manà bhik«ur ÃyÃtas tad dÃtà ditsati svayam | tadà bhÃgyaæ kiyad varïyaæ bhik«or dÃtuÓ ca kauÓalam? ||JGc_1,6.25|| [anu«Âubh] [33] tad evam Ãtmane ÓlÃghamÃne muni-rÃje ÓrÅ-vrajarÃja÷ sva-niyojyasya karïe varïitavÃn, "evam evaæ kuru," iti, pravartayÃmÃsa ca muninà kaæsa-durv­tta-vivartita-vasudeva-v­tta-saævÃdam | [34] sampravadamÃnayoÓ ca tayo÷ so' pi tat-prayojanaæ parÃm­Óya ÓuddhÃntaæ praviÓya nija-nijotsaÇga-saÇgatÅk­ta-bÃle ambÃle puro vidhÃya gandha-pu«pÃdi-lasita-cÃmÅkara-bhÃjana-kara÷ parama-kiÇkara÷ sahasà rahasÃsasÃda | vÅk«yÃtha mÃtror urasi prasa¤jitÃv atyarbhakau dÆrata eva tÃv ­«i÷ | javÃd udasthÃn maïi-mantravat prabho÷ prabhÃva evÃd­taye na vist­ti÷ ||JGc_1,6.26|| [upajÃti 12] tataÓ ca, mÃt­-yugma-lalitÃÇga-lÃlitau vÅk«ya k­«ïa-dhavalau sa bÃlakau | nirnime«a-daÓayà d­Óor jalaæ roddhum ai«Âa nitarÃæ na tÃpasa÷ ||JGc_1,6.27|| [rathoddhatÃ] [35] atha saÇkocaæ vidhÃya sannidhÃya mÃt­bhyÃm ÃtmanÃtmajÃbhyÃæ ca maunenaivÃnÃmi muni-vara÷ | so' yam uccakair ÃÓÅÓi«ac ca, yathÃ, "pitro÷ pratisvaæ kulayos tadÅyayo÷ sambandhi-bandhu-prakare jagaty api | Ãnanda-dÃtà bhava nanda-nandana, tvaæ tadvad apy Ãnakadundubhe÷ suta! ||JGc_1,6.28|| [indravaæÓÃ] [36] tataÓ ca, tad-eka-sarge garge vrajeÓvara-yÃcanata÷ svÃsanam Ãgate purata÷ ki¤cid dÆrata÷: sitÃsitaikaika-pu«pa vi«ïukrÃntÃdvaya-prabhe | te rohiïÅ-yaÓodÃkhye tanayÃbhyÃæ virejatu÷ ||JGc_1,6.29|| [anu«Âubh] [37] tato muner ÃdeÓatas te' py upaviviÓituÓ ca | ÓrÅ-garge ca tayor ÃveÓita-dhÅndriya-varge, vraja-k«iti-pati÷ k«aïaæ pratÅk«ya säjali-girÃbhila«itaæ vya¤jitavÃn- "yogya eva para-yogyatÃkaras tÃd­Óatvam api veda-vedajam | tvaæ tu veda-vidu«Ãæ varas tata÷ saæskuru dvija-janus tanÆ amÆ ||JGc_1,6.30|| [rathoddhatÃ] [38] garga uvÃca-"bhavanto yadu-bÅjyatve' pi vaiÓyatatÅjya-mÃt­-vaæÓÃnvayitayà tad-guru-padavyÃgatair eva karma kÃrayitavyÃ÷ na tu mayà |" [39] vrajarÃja uvÃca-"bhaved evaæ, kintu kvacid utsarge' py apavÃda-vargaæ bÃdhate' dhikÃri-viÓe«a-Óle«am ÃsÃdya, yathaivÃhiæsÃ-niv­tta-karmaïi baddha-Óraddhaæ prati yaj¤e' pi paÓu-hiæsÃæ | tasmÃd bhavatÃæ brÃhmaïa-bhÃvÃd utsarga-siddhà gurutà ÓraddhÃ-viÓe«avatÃm asmÃkaæ kule kathaæ laghutÃm Ãpnotu? tatrÃpi bhavata÷ sarva-pramÃïata÷ samadhikatà samadhigatÃ, tasmÃd anyathà mà sma manyathÃ÷ | etad upari nija-purohitÃnÃm api hitam apihita-mahasà kari«yÃma÷ |" [40] garga÷ punar atigopanÃya sa-vicÃram uvÃca-"tatrÃpi khala÷ sa khalu devakÅ-toka-hantà durmantà devyÃ÷ Óaæsanena n­Óaæsa÷ kaæsa÷ punar ÃgatÃÓaÇka÷ syÃt | yasmÃd yÃdava-gurutayà puru-prasiddha÷ so' yam anya-vargajam amuæ samaskuruta, tasmÃd eva vasudeva-k­topÃsanayà nÆnam anayà devyà svena vinimita÷ sa bÃlas tatra vartate, gÅrvÃïa-vÃïÅnÃm am­«ÃbhÃvÃd iti | tadà ni÷«amam idam atidu÷«amaæ syÃt |" [41] atha vrajarÃjas tu manÃg vimanÃyamÃna ivÃsÅt | punar, anena svasti-vÃcanÃdike k­te sarvaæ Óastaæ bhaved iti vibhÃvya provÃca-"yasmÃt tava saÇga eva sa-maÇgalas tasmÃt, alak«ito' smin rahasi mÃmakair api go-vraje | kuru dvijÃti-saæskÃraæ svasti-vÃcana-pÆrvakam ||[BhP 10.8.10] iti | [42] garga uvÃca-"bhavatu, bhavad-icchayà yad­cchayà maÇgalaæ saÇgamayi«yate | tata÷ samaya-sammatatvÃd ÃpÃtatas tu nÃma-karaïam eva karavÃïi" iti svasti-vÃcanÃdy Ãcarya provÃca tatrÃgrajam uddiÓya, yathÃ: "Åryeta praïayÃdi-sad-guïa-gaïair etaæ tathà bandhutà mukhyaæ lokam aÓe«am e«a ramayan rÃmo, balitvÃd bala÷ | kiæ cÃyaæ bhavad-Ãdi-ÓÆra-tanayÃdÅnÃæ yadÆnÃæ gaïaæ saÇkrak«yaty ubhayatra bhÃva-tulayà svaæ tena saÇkar«aïa÷ ||JGc_1,6.31|| [ÓÃrdula] [43] athÃnujam uddiÓya, "Óuklo rakta÷ pÅta ity Ãdi-varïÃs tat-tad-bhÃvÃd asya tat-tad-yuge«u | tat-tan-mÆla-ÓyÃmataikÃtmya-yogÃj janmany asmin k­«ïa-nÃmÃyam asti ||JGc_1,6.32|| [ÓÃlinÅ] "yu«matto janmata÷ pÆrvaæ vasudevÃt tavÃtmaja÷ | jÃto yasmÃt tato vÃsudeva ity api gÅyate ||JGc_1,6.33|| [anu«Âubh] "nÃmÃni yÃni guïa-karma-nibandhanÃni rÆpÃïi ca pratidiÓaæ nikhila-stutÃni | sÃkalyato nahi vayaæ yadi tÃni vidmo, jÃnanti tarhi na pare tv iti paunaruktyam ||JGc_1,6.34|| [vasantatilakÃ] sÃnandaæ nanda-rÃjena tadà munir agadyata: | "lagnaæ h­di na lagnaæ na÷, sarvaj¤as tad bhavÃn gati÷ ||JGc_1,6.35|| [anu«Âubh] punaÓ ca- "Åk«atÃæ bhagavann asmai bhavÃn," iti nivedita÷ | gargas tasmai rÃdhyati sma prahasan mahasÃnvita÷ ||JGc_1,6.36|| [anu«Âubh] [44] "tad etad asmÃkaæ khamÃïikyanÃmni jyotirgranthe prÃg eva nirupitamasti | uccasthÃ÷ ÓaÓibhaumacÃndriÓanayo lagnaæ v­«o lÃbhago jÅva÷ siæhatulÃli«u kramavaÓÃt pu«oÓanorÃhava÷ | naiÓÅtha÷ samayo' «ÂamÅ budhadinaæ brahmark«amatra k«aïe ÓrÅk­«ïÃbhidhamambujek«aïamabhÆd Ãvi÷ paraæ brahma tat ||iti | "v­«akanyÃtulÃmÅnarÃje«u sphuÂamuccagÃ÷ | somasaumyaÓanik«auïÅsutÃstajjanmani sthitÃ÷ ||JGc_1,6.37|| [anu«Âubh] yasmÃd viÓvÃvasau var«e janma tvajjanmana÷ ÓiÓo÷ | viÓvameva vasu ÓrÅmad bhavitÃmu«ya tu«yata÷ ||JGc_1,6.38|| [anu«Âubh] rohiïyÃæ janmanà rohiïyayutÃnÃmasau pati÷ | v­«alagnaæ ca tatrÃsÅd v­«akoÂÅÓità tata÷ ||JGc_1,6.39|| [anu«Âubh] ÃyatiÓcÃsya bhavità sadaivÃyatimaty ata÷ | ÃyatyÃæ munayo' py asmin kuryurmanasa Ãyatim ||JGc_1,6.40|| [anu«Âubh] e«a vak«yati ÓÃstrÃïi ÓastrÃïy apy ÃtmatejasÃ; ani«Âah­d amitrÃïÃæ mitrÃïÃæ ca vrajÃdhipa ||JGc_1,6.41|| [anu«Âubh] bhavatorbhavità bhavyamasmÃd iti v­thà kathà | bhÃvatkÃnÃæ ca tad bhavyaæ bhavasya ca bhavasya ca ||JGc_1,6.42|| [anu«Âubh] asyÃÓcaryà caryà vahati bahunÃæ kutuhalaæ bahulam | sasurÃn asurÃn dunvan bhavati surÃïÃæ purÃpy asÃv avità ||JGc_1,6.43|| [udgÅti] sahajapremïÃæ bhavatÃm amunà kiæ tÃraïaæ citram? tÃn api k­trimahÃrdÃn sarvÃn nistÃrayed e«a÷ ||JGc_1,6.44|| [ÃryÃ] "tasmÃn nandÃtmajas te yad api hari-sama÷ sarva-sÃdguïya-v­ttyà sarvatremaæ tathÃpi sva-mahima-vibhava-khyÃtibhi÷ pÃlaya tvam | vaÓyaæ kurvan sva-devaæ harim amum api taæ svÃÇgajaæ nirmimÅ«e tad vÅra tvÃæ vinà na svayam ayam ayate svairatÃæ svÃvanÃya ||JGc_1,6.45|| [ÓÃrdulavikrŬitam] [45] "tad evaæ bhavadbhi÷ sva-devena tulya-guïiny asmiæs tan-nÃmÃny eva kÃmaæ gaïanÅyÃnÅti saÇk«epeïÃrtha-nik«epa÷ |" [46] tad evam Ãkarïya jo«aæ ju«amÃïe tu vraja-rÃje, muni÷ punar uvÃca-"vraja-rÃja, bhavad-icchayà vayam evÃgamya cÃgamya cÃnayor dvijÃti-saæskÃrÃn kari«yÃma÷, kintu karïa-vedha-cu¬Ã-karaïe na sambhavata÷ | paÓya cÃbhyarïata÷ suk«matayà karïa-cchidram asti, keÓa-lavasyÃpi lava÷ sphuÂaæ na sambhavatÅti, tataÓ cÃnna-prÃÓana-mÃtraæ bhavadbhir Ãcaryam | sÃvitra-samÃvartana-vivÃha-v­ttaæ tu na svayam udyama-pÃtraæ kÃryaæ, kintu samaya-j¤air asamaya-j¤air asmÃbhir eva" iti | [47] tataÓ ca k«aïaæ munitÃm eva vyavasyan munis tau paÓyan vaÓya-manà babhÆva | tataÓ ca, yadyapi pitro÷ snehÃnvaya-maya-bÃlyaika-tÃnau tau | tad api munis taj j¤Ãnaæ ÓaÇkitavÃn saÇkucann ÃsÅt ||JGc_1,6.46|| [upagÅti] saÇkocÃd iva gopa prabhum anu sa munir vidhÃpayann Ãj¤Ãm | calito' py alabhata tasmin sthita iva tat-tat-parisphÆrtim ||JGc_1,6.47|| [ÃryÃ] [48] calana-samaye tu ÓrÅmÃn vrajeÓa÷ svayam anuvrajya bÃlakÃbhyÃm abhyavÃdayata | sa ca, "sa-gave saha-putrÃya svasti te' stu vrajÃmy aham" iti vyaktam uktavÃn | [49] tataÓ cÃtmano mahatà suprajastvena vraja-rÃja÷ svÃntar evam ÃtmÃnam Ãmantrya vadan nananda, "putro labdha÷ sucirÃd i«Âa÷ sa mahadbhir evam Ãdi«Âa÷ | asmÃt pÆrïÃnandÃn manu«va nanu nanda-pÆrïo' smi ||JGc_1,6.48|| [ÃryÃ] [50] atha munaye sa dÃk«iïyÃya sa-dak«iïÃnÃæ gavÃm ayutaæ prayutaæ ca gopair indragopa-varïÃnÃæ svarïÃnÃæ parok«aæ vihÃpayÃmÃsa, "yathecchaæ svÅya-parakÅya-yaj¤a-yogyaæ kriyatÃm idam" iti | [51] atha nija-dvija-svajana-vargÃn ÃhÆya ca bhÆya÷ prakaÂam eva viÓaÇkaÂa-tat-tan-nÃma-karaïa-parvaïà sarvÃn ÃnanditavÃn iti | [52] tad evam avadhÃrayan madhukaïÂha÷ saha-vismaya-gadgada-kaïÂham Ãha sma, nÃmnà prasiddhim anyasya prasÃdhayati nÃma-k­t | aho k­«ïasya tat-kartà gargas tena prasidhyati ||JGc_1,6.49|| [anu«Âubh] [53] atha madhukaïÂhaÓ cintayÃmÃsa, "tasmÃn nandÃtmajas te yad api hari-sama÷" iti yad uktam, tat tu yuktam eva, nÃrÃyaïa-samo guïai÷ [BhP 10.8.19] iti hi ÓrÅmad-bhÃgavata-sthaæ tad vÃkyam apÅd­Óaæ d­Óyate, tat-puru«a-bahuvrÅhibhyÃæ Óli«ÂatvÃd asyÃdhikatvaæ ca lak«yate iti | [54] prakaÂaæ covÃca-nanu nÃma-karaïaæ viÓi«ya na proktam anna-prÃÓanaæ tu na ki¤cid apÅti | tac ca tac ca stÆyamÃnatayà prastÆyatÃm | [55] snigdhakaïÂha÷ sahÃsam Ãha sma, tan nÃma-karaïaæ cÃnna-prÃÓanaæ ca vraje maha÷ | yÃtam asman-mano-rÃjyaæ na p­thak stotum ÅÓmahe ||JGc_1,6.50|| iti | [anu«Âubh] [56] tad idaæ procya puna÷ sÃnandam uvÃca-tata÷ ÓrÆyatÃm uttara-v­ttÃnta÷: yadavadhi garga÷ prayayau vraja-sadanÃn nÃma nirmÃya | kramatas tadavadhi p­thukÃv abhimÃnyete sma tena svai÷ ||JGc_1,6.51|| [upagÅti] yathÃ- utkarïatÃ-niÓamanaæ nayanÃbhimukhyaæ sva-bhrÃt­-nÃmni ca nijÃhvaya-bhÃïa-rÅti÷ | tat-tad-viviktim abhi jhaÇk­ti-mÃdhurÅ ca svÃn atra k­«ïa-balayor balavat pupo«a ||JGc_1,6.52|| [vasantatilakÃ] udÅk«ya madhuraæ mukhaæ sukha-cari«ïu k­«ïÃkhyayà tadà janaka-di«Âayà tanayam i«Âam ÃhÆya tam | tadÅya-kala-huÇk­tÅr api niÓamya ramyÃk­tÅ÷ prasÆr am­ta-bh­t-prabhà jagati Óarma sà nirmame ||JGc_1,6.53|| [p­thvÅ] athÃvrajad drutam iva riÇga-raÇgatÃæ tayor vrajeÓvara-sadanÃÇgana-k«iti÷ | sametya tau caraïa-carÃrbhakà muhur vilebhire sukham abhilebhire tata÷ ||JGc_1,6.54|| [rucirÃ] [57] atra gÃyanti cÃdyÃpi: "riÇgana-keli-kule jananÅ-sukha-kÃrÅ | vraja-d­Ói suk­ta-sphurad-avatÃrÅ | valayita-bÃlya-vilÃsa jaya bala-valita hare! ||dhru|| kiÇkiïi-gaïa-raïane h­daye ruci-dhÃrÅ | pada-yuga-cÃlana-kutuka-vihÃrÅ || gorasa-kÅrïi-bhave paÇke laghu-cÃrÅ | vÃraïa-kÃraïa-vÃg aticÃrÅ || akalita-jana-milane tasmÃd apasÃrÅ | jananÅæ prati gati-cÃpala-bhÃrÅ || jananÅ-stana-vasane bhaya-bhÃg-anuhÃrÅ | tatra payo-rasa-visarÃhÃrÅ || vapu«i m­dà maline m­dutÃm apahÃrÅ | jananÅ-kara-k­ta-m­jayà hÃrÅ || api tandrÃvalane stanapÃm anukÃrÅ | jananÅ-smita-patad-am­tÃsÃrÅ ||JGc_1,6.55|| iti [mÃtrÃsamaka] tataÓ ca, var«a-pa¤cakam anu skhaled vayas tat tu tat trayam anu dvayos tayo÷ | kintu na skhalati tat-kiÓoratà yà gatÃgami-daÓÃ-tiraskarÅ ||JGc_1,6.56|| [rathoddhatÃ] [58] yathÃnantaram Ãha- kÃlenÃlpena rÃjar«e rÃma÷ k­«ïaÓ ca gokule | agh­«Âa-jÃnubhi÷ padbhir vicakramatur ojasà ||[BhP 10.8.26] iti | [59] yathà ca Óambara-g­hÃt prathama-vayasa÷ pradyumnasyÃgamana-samaye prÃha-k­«ïaæ matvà striyo hrÅtà nililyustatra tatra ha [BhP 10.55.28] iti | tatra ca- na navyÃd yauvanÃd anyÃvasthà tasyeti yan matam | varjayaty aÇga-v­ddhiæ tan, na mÃdhurya-samarjanam ||JGc_1,6.57|| [anu«Âubh] [60] yata÷ priyajanabhÃvabhÃvita eva tasyÃvirbhÃva ity avÃdi sma | tatra tadbhÃvo yathÃ: utkaïÂhà va«Âi t­ptiæ sthavayitum abhita÷ sà tu ÓaÓvat k­ÓantÅ tÃm evoccair bakÃre÷ sthavayati jhaÂiti prema-bhÃjÃæ janÃnÃm | yadyapy evaæ tathÃpi prathamaja-vayasas tÆrdhvagÃæ tat-tad-ÅhÃæ no«Âas te su«Âhu kintu pras­mara-madhurimïy eva tÃæ nirmimÃte ||JGc_1,6.58|| [sragdharÃ] [61] atha kÃlenÃlpena ity Ãdau lÅlÃyÃ÷ sÃdhu-rÅti-madhuratÃsvÃdyatÃm | [62] tatra gati-Óik«Ã yathÃ- hasta-tyÃga-maye navye saæstavye gati-Óik«aïe | putre skhalati sà jÅyÃn mÃtu÷ putrasya ca tvarà ||JGc_1,6.59|| [anu«Âubh] dvitra-kramaæ gata÷ k­«ïaÓ calita÷ skhalane rudan | putra putreti cumbantÅm ambÃm Ãlolayan muhu÷ ||JGc_1,6.60|| [anu«Âubh] ki¤cid dÆraæ yad Ãna¤ca svaka-teja÷-prapa¤caka÷ | sthirÅbhÆya prasÆ-vaktraæ sa-smitaæ sa vyalokata ||JGc_1,6.61|| [anu«Âubh] dÆraæ mÃtur yadà yÃti tadÃsau mantharÃyate | samÅpaæ tu yadà tarhi smayamÃno drutÃyate ||JGc_1,6.62|| [anu«Âubh] [63] gÅ÷-Óik«Ã yathÃ- prathamam agrajasya tuï¬a-puï¬arÅke | k«arad-ak«ara-madhu-madhure jÃte ||JGc_1,6.63|| [*3] [*3] This is not in any recognizable metre. Probably editor's mistake. [64] tad-anujÃtam api dhÃtryà lÃpayÃmÃsa | yatra ca- "mà mà tà tÃ" iti vaca÷ paÂhan nanda-tanÆjanu÷ | ÃnandÃrtham abhÆt pitror vrajasya nikhilasya ca ||JGc_1,6.64|| [anu«Âubh] ardhoditÃnÃæ dantÃnÃm ak«arÃïÃæ tathà tati÷ | citrÅyÃmÃsa k­«ïasya yatrÃcitrÅyata prasÆ÷ ||JGc_1,6.65|| [anu«Âubh] "ÅÓÅthÃ÷ kiæ jagatyÃm?" "om" "bandhÆn pÃsyasi na÷ kim?" "om" ity Ãdi mÃt­-sutayo÷ saævÃdavad abhÆd iha ||JGc_1,6.66|| [anu«Âubh] aj¤Ãta-vÃcaæ Óukavat paÂhantaæ viÓe«a-p­cchÃ-k­ti-tarjanÅkam | dhÃtrÅ-janÃdhyÃpita-vÃk-pracÃraæ vrajasya bhÃgyaæ parita÷ smarÃmi ||JGc_1,6.67|| [upajÃti 11] nÃma-grÃhaæ tadà prÃha rÃma÷ k­«ïaæ Óanai÷ Óanai÷ | k­«ïo rÃmam athÃryeti mÃtÌïÃæ pariÓik«ayà ||JGc_1,6.68|| [anu«Âubh] tadà ca- p­cchantyà v­ddhayÃÇgÃni yadà kim api p­cchyate | tadÃmbÃ-Óik«ayà bÃla÷ sa tÃæ muhur atìayat ||JGc_1,6.69|| [anu«Âubh] [65] atha bhrÃt­-dvayam api mitha÷ ki¤cid vadati sma, yathÃ- "Ãgaccha khelÃæ gacchÃva |" "mÃtà kopaæ kari«yati" | "na kuryÃd," iti tau bÃlau k­«ïa-rÃmau samÆcatu÷ ||JGc_1,6.70|| [anu«Âubh] [66] atha bÃlyacÃpalyaæ cÃvakalyatÃm: daæ«ÂrÃæ dhitsati daæ«Âriïa÷ phaïi-pater udyat-phaïÃæ Ó­Çgiïa÷ Ó­Çgaæ prajvalad-arci«aæ huta-bhuja÷ koÂiæ ca kha¬gÃdina÷ | itthaæ bhrÃt­-yugaæ nivartitam api prÃgalbhyam evÃsadan mÃtros tena samasta-vism­tir abhÆd gehe' pi dehe' pi ca ||JGc_1,6.71|| [ÓÃrdula] "dÆram a¤ca na hi ca¤cala sphuÂaæ tatra ko' pi varivarti bhÅ«aïa÷ |" evam e«a jananÅ-girà punas tat-k­te kutukitÃæ dadhe ÓiÓu÷ ||JGc_1,6.72|| [rathoddhatÃ] ÓiÓunà bhÅ«ma-grahaïe sthÃne mÃtur bhayaæ yato mÃtà | kavayas tv idam anumimate tejasvitvasya bÅjaæ tat ||JGc_1,6.73|| [ÃryÃ] yaæ yaæ padÃrtham atitÅvram iyaæ prayÃti bhrÃt­-dvayÅ, sa ca sa ca pratibhÃti saumya÷ | atrÃnumÃna-vidurà niranai«ur etad yugmaæ bhavi«yati sadà kali-nÃÓanÃya ||JGc_1,6.74|| [vasantatilaka] [67] atha krameïa mÃt­-va¤canÅ buddhir apy udbuddhà | yatra yatra sa ca sa ca, "naiva naiva cala ca¤cala re re," vÃkyam etad avakarïya jananyÃ÷ | mÃyayà sma pariv­tya hasitvà tÃæ nivartya la«ite varivarti ||JGc_1,6.75|| [svÃgatÃ] [68] alpa-hÅna-hÃyana-vayastve tu jÃte yatra kutracit krŬanÃya nirgacchantau na sambhÃlayituæ Óakyete | sambhÃlitau ca tau kuto lÅyeta iti nÃvadhÃrayituæ pÃryete | [69] atha jananÅ-dvayam ubhayato vartmÃv­tya paritaÓ ca dhÃtrÅr avadhÃna-vidhÃtrÅr vitatya dravantau tatra-bhavantau g­hïÃti | [70] tato rudantau hasantau ca tau g­hÃntarÃnÅtÃv udvartanÃdinà ve«a-parivartanÃdinà ca stana-pÃyanÃdinà ÓÃyanÃdinà ca rocayati | [71] tad evaæ varïanam Ãkarïayatsu sabhÃsatsu prahasatsu ÓrÅmad-vraja-purandara-kula-dhurandhara-kiÓora-vare cÃnavarajena saha dara-smita-sundaratara-vadanatayà netrÃdaraïÅye sati samÃpanÃya punar uvÃca snigdhakaïÂha÷- Åd­Óas tanayo jÃtas tava gopÃdhinÃyaka | bÃlyÃvalita-cÃpalyÃd api yo muni-mohana÷ ||JGc_1,6.76|| [anu«Âubh] [72] atha k­ta-sukha-prathÃyÃæ kathÃyÃæ v­ttÃyÃm, anya-dinavat kathakÃn sa prasÃdhanaæ sedhayÃmÃsa Óubha-caritrÅ-vraja-dharitrÅÓa÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu viÓaÇkaÂa-ÓakaÂa-vighaÂÂanÃdi-vicitra-bÃlya-caritraæ nÃma «a«Âaæ pÆraïam ||6|| ************************************************************* (7) atha saptamaæ pÆraïam bÃlya-lÅlÃ-caurya-Óauryaæ [1] atha dinÃntaravat prabhÃtÃnta÷ prabhÃtÃyÃæ sabhÃyÃæ madhukaïÂha uvÃca-snigdhakaïÂha, lÅlÃntareïa nidigdha-citto bhava | [2] atha var«a-jÃte jÃte nabhasye mÃsi sarva-sampan-mayaæ janma-dinam ÃyÃtam | tatra ca gargopadeÓa-vargopÃÓrayà k­«ïasya janma-tithi-pÆjà pÆryate sma | yatra ca vraja-k«iti-patinà praÓasta-vÃcanÃdi-pÆrvakÃpÆrva-parva pravartayÃmÃsa | yathÃ- vedair vÃdyai÷ pragÅtair naÂana-paÂimabhi÷ mantra-pÆrvÃbhi«ekai÷ sa-prÅtyÃdÃna-dÃnai÷ pramada-kala-kalair yaj¤a-vij¤a-prayogai÷ | «aÂ-tilyÃdi-prakÃrair m­d-aguru-rasa-dhÃnyÃdi-bhavyÃbhimarÓair matsyÃdÅnÃæ pramokair ajani jani-tithir gopa-rÃjÃÇgajasya ||JGc_1,7.1|| [sragdharÃ] kintu, krameïa v­ddhir var«ÃïÃæ yathà nandÃtma-janmana÷ | tathà tat-parvaïo' py ÃsÅt sphuÂaæ yad-abhidà dvayo÷ ||JGc_1,7.2|| [anu«Âubh] k­«ïa-bhojanam annaæ yat k­«ïÃcchÃdanam aæÓukam | tat-tan-nÃmnà pracÃro' bhÆt tasya tasya vraje tata÷ ||JGc_1,7.3|| [anu«Âubh] [3] tad evaæ har«eïa var«e gaïite, kadÃcid var«iya÷-prabh­ti«u strÅ-puæse«u tat-tat-k­ti-vyÃp­te«u nijotsaÇgena bÃla-gopÃla÷ sva-mandirÃlinde jananyà lÃlyate sma, yathÃ-- mukhe mukhaæ lagayati cumbati sma tad v­thà kathÃ÷ kathayati tena durgamÃ÷ | hasaty atho hasati ca tatra bÃlake vrajeÓvarÅ sukha-Óata-siktatÃm agÃt ||JGc_1,7.4|| [rucirÃ] [4] tataÓ ca pÆrva-pÆrva-nihiæsanÃt prajÃta-mati-bhraæÓena dhairya-rahitatayà kaæsena prahita÷ sumanasÃm ahita÷ sura-vartmani dÆrata÷ sthitas t­ïÃvartas taæ tathà vartamÃnaæ dadarÓa vimamarÓa ca | so' yam eva toyada-varïa÷ p­thuka÷ p­thu-g­hÃlindaæ vindamÃnÃyà mÃtur aÇke vartata iti ÓaÇke | [5] tad evam adhunà sarvaæ dhunÃna÷ sÃmbÃlam eva bÃlaæ sura-vartmani vartayÃïi | kintu pÆtanà nÆtana-tanu-kalanayÃ, ÓakaÂaÓ ca ÓakaÂÃvi«ÂÃmÆrtatÃ-valanayà chalayitum i«ÂenÃpy anena di«ÂÃntam Ãpyate sma | tasmÃd ahaæ tad-ubhayetara-vÃta-rÆpeïa praviÓÃmi iti | [6] tadà ca sadà tad-avasaram anusarantÅ tu yoga-mÃyà tad-vapur-yogam ÃyÃtÃ, mÃtu÷ p­thag-bhÃvÃya sva-vaibhavam ÃvirbhÃvayÃmÃsa | yena ca tad-ambà komala-nÅla-kamalÃyamÃna-kalevarasyÃpi tasya bhÃram asahamÃnà vismayamÃnà cÃnyasya tad-bhÃrÃsahatayà sahasà bhÆmÃv eva taæ dh­tavatÅ, dhyÃtavatÅ ca jagatÃm antaryÃmi-puru«am | atibhÅtà ca tad-upadrava-bÃdhanÃya tad-ÃrÃdhanÃya vyagra-città babhÆva | [7] t­ïÃvartas tu vÃtÃvartena vartamÃna÷ sura-vartmani taæ ca vartayan gala-graha-pÃÓam iva sa¤jagrÃha | go«Âham api ka«Âada-karkarÃdi-v­«Âibhir na«Âa-prÃyatayà ghaÂÂayÃmÃsa | yatra ca trasam atrasam api sarvaæ vitrastam asti sma | tataÓ ca, tamobhir Ãv­taæ sarvaæ bahir eva na kevalam | janÃnÃm antaraæ cÃsÅt t­ïÃvarta-pravartane ||JGc_1,7.5|| [anu«Âubh] [8] tena tu durjanena tadaivam anyÆnÃnÃæ janyÆnÃm ajanye janyamÃne tatra vitrastÃ÷ prajÃ÷ prajajalpu÷, yathÃ- utsarpat-karparÃæÓa-vraïa-janaka-java÷ Órotra-d­k-tarja-garja- dhvÃnas truÂy-utkuÂhe«u prakaÂa-kaÂa-kaÂe«v ardhayan vÃyur Ãyu÷ | go«Âhaæ ko«Âhaæ ca bhindann naÂati bata hahà hanta kiæ tatra v­ttaæ yatrÃste nÅla-paÇkeruha-dala-tulanà lÃlitÃÇga÷ sa bÃla÷ ||JGc_1,7.6|| [sragdharÃ] ÓrÅman-nanda-deva-mandire tu- upadrave' sminn adhi yad dadhe sutaæ taæ tatra nÃpaÓyad asau vrajeÓvarÅ | gavÃdhika-snigdhatarÃpi yà tadà vicÃra-lopÃd valate sma go-tulÃm ||JGc_1,7.7|| [upajÃti 11] upaplava-marut-plave' bhajati tatra putrÃstitÃm avÅk«ya paÓupeÓvarÅ bata jagÃma yÃæ vyagratÃm | hahà vigata-tarïakà budhita-loka-bhëÃdikà yadi sphurati naicikÅ kvacana kÃcid Æhate tÃm ||JGc_1,7.8|| [p­thvÅ] [9] tadà ca tÃm Ãrabhya jana-rodana-paramparayà parita÷ prasarpaïÃd amandena tad-Ãkrandena sarva-gokulam Ãkulaæ babhÆva | [10] avigaïayya ca tÃd­Óaæ visad­Óam upadravaæ sadravam evÃgamyÃgamyÃpÃra-du÷kha-vÃra-vÃrÃæ nidhau sarve mamajju÷ | tatra ca- t­ïÃvarta-h­te k­«ïe mÃtur bhÃrÃyità tanu÷ | tadÅyÃnÃæ yathà sÃsÅd ubhaye«Ãæ yathà truÂi÷ ||JGc_1,7.9|| [anu«Âubh] [11] tataÓ ca, sarvÃsu nirviÓe«aæ rodana-vaÓatÃæ viÓantÅ«u, hà rohiïi, drohiïi, kiæ kari«yÃmi? kathaæ tam anavalokya mari«yÃmi? kathaæ và vraja-rÃja-diÓi mukhaæ vitari«yÃmi iti paryantaæ paryanta-daÓÃvasÃnam anu ya÷ khalv aÓe«a-vilÃpana÷ prasÆ-vilÃpa÷ | sa punar avakalita÷ sahasà gh­tam iva vilÃlayati h­dayam | kathaæ kathayitum ÅÓyate? ity alam atiprasaÇgena iti madhukaïÂha÷ svasya sarvasya ca vaivaÓya-vaÓyatÃm ÃÓaÇkya maÇk«u saÇkathayÃmÃsa, [12] nabhasà h­tasya sujÃtasya ÓrÅman-nanda-jÃtasya tasya bandhÆnÃm avagìha-du÷saha-sÃda-sindhÆnÃæ sahasÃnukÆlaæ kÆlam Ãsannam | tathà hi, bÃlya-svabhÃvena balÃnujanmà balÃn nijagrÃha galaæ tadÅyam | tadÃtigìhaæ sa ca pŬitas tau mene bhujau pÃÓi-bhujaÇga-pÃÓau ||JGc_1,7.10|| [upajÃti 11] bhujÃpŬanavat tasya bhÃraÓ ca vav­dhe ÓiÓo÷ | vo¬huæ tyaktuæ ca roddhuæ ca nÃÓakad dÃnavÃdhama÷ ||JGc_1,7.11|| [anu«Âubh] tadà ca mÃlya-haratÃnarhÃvasthena cÃmunà | sa bhÃra-hÃratÃæ prÃpta÷ sva-prÃïa-haratÃæ gata÷ ||JGc_1,7.12|| [anu«Âubh] yathÃ, mÃlya-buddhyÃhival loma-paÂala-bhrÃntyà tam ­k«avat | k­«ïo' vave«Âad ÃtmÃÇgaæ vÃtÆla÷ katham ujjhatu? ||JGc_1,7.13|| [anu«Âubh] yathà ca, t­ïÃvarte ruddha-kaïÂhe tac-chvÃsà ruddhatÃæ gatÃ÷ | tadaiva ca bahir vÃtÃs tat kiæ tasya ta eva te? ||JGc_1,7.14|| [anu«Âubh] [13] athÃkÃÓÃvakÃÓÃt prastara-k­tÃstaraïÃyÃm aÇgaïa-sthalyÃm ativistÅrïaæ mahÃ-gho«a-badhirÅ-k­ta-gho«aæ tad-vapur nipapÃta | nipatya ca mÆrtiman mÆrtikam api Ólatha-sandhi-bandhÅ-bhÆtam ad­Óyata | tataÓ ca, tat tu, kim idam ahahahà papÃta kasmÃd iti parivavrur upetya gopa-rÃmÃ÷ | bhayam adhur atha kaæ nirÅk«ya rak«as tad-upari bÃla-hariæ ca m­gyamÃïam ||JGc_1,7.15|| [pu«pitÃgrÃ] danu-sutam alam udvivartitÃk«aæ ÓiÓum atha vÅk«ya nirÅk«amÃïa-netram | tad-upari sahasà nidhÃya lattÃm amum upajahrur amÆr mudà jananyÃm ||JGc_1,7.16|| [pu«pitÃgrÃ] [14] atha mantravat ki¤cid vacanÃt punar amÆr amu«yÃÓ cetanÃm Ãcinvate sma, yathÃ, m­tyur m­to, m­tyu-h­tas tu jÅvitas tad etam Ãdatsva tanÆja-vatsale | ity ukti-mantrÃnvita-bÃlakau«adhaæ vinyasya tÃæ pratyudajÅjivann amÆh ||JGc_1,7.17|| [upajÃti 12] ÓiÓum upasadya yaÓodà danuja-h­taæ drÃk ciceta lÅnÃpi | var«Ãjalam upalabhya prÃïiti jÃtir yathendra-gopÃnÃm ||JGc_1,7.18|| [gÅti] athÃgaman vraja-pati-saÇgatà janÃ÷ sa-vismayaæ sa-bhayam adabhra-sambhramam | g­hÃntara-vrajana-vicÃraïÃ'nyadà na tarhy abhÆd yad abhavad eka-bhÃvatà ||JGc_1,7.19|| [rucirÃ] paÓyann api t­ïÃvartam apaÓyann iva taæ jana÷ | k­«ïam evÃgamad dra«Âuæ tat-premà hy adbhutÃdijit ||JGc_1,7.20|| [anu«Âubh] sp­«Âa÷ kampreïa hastena d­«Âa÷ sÃsreïa cak«u«Ã | pitrÃtha mÃtur utsaÇgÃd avitrà ÓiÓur Ãdade ||JGc_1,7.21|| [anu«Âubh] [15] tataÓ ca rÃk«asa-sparÓaja-k«atajÃdi-ÓaÇkayÃ, nirÅk«itÃvayava-gaïo' pi mÃt­bhir vilokita÷ sa tu janakena k­tsnaÓa÷ | mameti-dhÅ-p­thu-mamatÃspadaæ d­Óà svayà paraæ na tu parayà parÅk«yate ||JGc_1,7.22|| [rucirÃ] [16] atha vyagrehità v­«abhÃnv-agresarÃ÷ parama-hitÃ÷ parasparam aparasparaæ kathayäcakru÷- kvÃyaæ hatas tÅvra-bala÷ palÃÓana÷, kva tÅrïavÃn so' yam atÅva bÃlaka÷ | kiæ và sva-pÃpena vihiæsyate khala÷ sÃdhu÷ samatvena bhayÃt pramucyate ||JGc_1,7.23|| [upajÃti 12] [17] athavÃsmÃkam eva bhÃgyam idam iti yogyam | tathà hi- kiæ nas tapa÷ pÆrtam aÓe«a-sauh­dam dattaæ tathe«Âaæ hari-tu«Âaye' jani | rak«o-g­hÅta÷ punar e«a bÃlaka÷ svayaæ sva-bandhÆn sukhayan yad Ãgata÷ ||JGc_1,7.24|| [upajÃti 12] samastÃrtha-karÅ vi«ïu-bhakti÷ sÃk«Ãd vrajeÓvare | d­ÓyatÃæ m­ÓyatÃm anyat kiæ và bÃlaka-maÇgalam ||JGc_1,7.25|| [anu«Âubh] yata÷- sarvadà kramate yasya buddhi÷ sad-bhaktaye hare÷ | sa sadà kramate tasya lak«mÅÓ ca kramatetarÃm ||JGc_1,7.26|| [anu«Âubh] iti | [18] devÃÓ ca sa-kautukam imaæ ÓrÅ-k­«ïÃbhiprÃyam utprek«Ãæ cakrire | bÃlo' haæ na paricinomy abhadra-bhadraæ ya÷ kro¬e kalayati tad-galaæ dadhÃmi | tena tvaæ yadi maraïaæ prayÃsi ka÷ svid do«a÷ syÃn mama tam atha tvam eva jalpa ||JGc_1,7.27|| [prahar«iïÅ] iti | [19] tataÓ ca sarvÃnarvÃcÅnÃbhÅra-vÅrÃïÃæ seyaæ mantraïà jÃtÃ, go«Âham idaæ du«ÂÃnÃm adhi«ÂhÃnaæ v­ttam, tasmÃd g­ha eva gopanÅyam idaæ bÃla-yugalam iti | [20] tata÷ ÓaÇkÃtiÓaya-mayaæ dina-katipayaæ nÃnÃ-krŬanakena krŬayamÃnà mÃt­-samÃnà gopikà gopikà babhÆvu÷ | yatra ca bÃla-bÃlikÃ-kula-pÃlikÃdaya÷ sadayaæ samÃgamya ramyaæ tat-keli-kutÆhalaæ kalayanti, yathÃ- krŬanÃni vividhÃni taæ sadà darÓayanti ca mudà hasanti ca | khelayanti ca balena tà iti svÃntare param amÆ arak«i«u÷ ||JGc_1,7.28|| [rathoddhatÃ] tataÓ ca- bÃlena samam anyo' nyaæ prÃbalyaæ darÓayann iva | ÆrdhvÃdho-bhÃvam ÃsÃdya sarvà hÃsayati sma sa÷ ||JGc_1,7.29|| [anu«Âubh] mÃtÌïÃm agrato bÃhÆ vik«ipan dhÃvati sma sa÷ | darÓayann iva teja÷ svaæ hasan pÃte ruroda ca ||JGc_1,7.30|| [anu«Âubh] balaæ và j¤Ãnaæ và kiyad abhavad asyeti vim­Óan yadà gopÅ-saÇgha÷ kim api muhur Ãnetum adiÓat | tadà Óaktiæ vya¤jan kva ca punar aÓaktiæ kva ca ÓiÓu÷ sa paÓyaæs tad-vaktraæ hasati ca puro hÃsayati ca ||JGc_1,7.31|| [ÓikhariïÅ] nÃmÃdeÓaæ yadà mÃtà diÓate nayanÃdikam | k­«ïaÓ ca kurute bìhaæ cakre tasyà na kiæ tadÃ? ||JGc_1,7.32|| [anu«Âubh] rudantam indave mantha-gargaryÃæ pratirÆpiïe | piï¬ena nÃvanÅtena v­ddhÃgardhayatÃrbhakam ||JGc_1,7.33|| [anu«Âubh] svasya svalpÃpahÃre' pi cakranda maïi-hÃnivat | k­tvÃnya-maïi-hÃniæ ca prÃhasÅd bÃla-k­«ïaka÷ ||JGc_1,7.34|| [anu«Âubh] nirma¤chanaæ tava bhajÃma kuleÓalÃlya bÃlyÃtimohana balÃnuja n­tya n­tya | ity aÇganÃbhir uditas thi thi thitthi thÅti kptena tÃla-valayena harir nanarta ||JGc_1,7.35|| [vasantatilakÃ] mÃæ nartayata bho v­ddhÃ÷, iti tÃsÃæ puro gata÷ | bhadraæ n­tyasi bhadras tvam, iti stotrÃn nanarta sa÷ ||JGc_1,7.36|| [anu«Âubh] vihasantÅ«u sarvÃsu sau«ÂhavÃt pracyavÃd api | n­tyan vrŬitavat k­«ïo mÃtur aÇke' palÃyata ||JGc_1,7.37|| [anu«Âubh] [21] k«aïaæ viramya ca ramyÃnana÷ stana-dhayanam api tatrÃrabdhavÃn, yad darÓanam anu saÇkar«aïa÷ ser«yam iva nijam utkar«aæ vächan nija-jananÅ-stana-pÃnam ÃrabdhavÃn | [22] tadaiva ca tau lÅlÃbhi÷ pramÅlÃm Ãgatau yÃt­bhyÃæ mÃt­bhyÃæ Óanai÷ Óanai÷ ÓayyÃm adhiÓÃyyete sma | [23] tad evaæ sarÃmasya tasya nirodhe vidhÅyamÃne bahir vijihÅr«ite cÃtÅva tad-upajÅvana-pÅvatÃm Ãsann eva yogamÃyà tad-anukulyÃya ki¤cit prapa¤citavatÅ, yathÃ- ekadÃrbhakam ÃdÃya svÃÇkam Ãropya bhÃvinÅ | prasnutaæ pÃyayÃmÃsa stanaæ sneha-pariplutà || pÅta-prÃyasya jananÅ sutasya rucira-smitam | lÃlayantÅ mukhaæ viÓvaæ j­mbhato dad­Óe idam ||[BhP 10.7.34-5] iti | [24] tena ca santataæ vismayamÃnÃyÃæ nijajÃyÃyÃæ tasyÃæ kadÃcit ÓrÅmÃn vrajarÃja÷ papraccha, mayà yad ani«Âa-bhayÃd bÃla-rodhanam upadi«Âam, tat kiæ nirvahati? [25] sà prÃha-nirvahaty eva, kintu v­theti lak«yate | [26] vrajarÃja uvÃca-hanta, katham iva? [27] sà prÃha-vraja-mÃtra-vrajanaæ varjyate | d­«Âaæ tu m­«Âa-smitaæ j­mbhamÃnasya bÃlakasya vadana-dvÃrà jagad eva iti | [28] atha vrajarÃja÷ sa-vailak«yam Ãlak«ya lak«mÅ-jÃni-lak«yatayà maunam Ãlambya vilambya covÃca-yady evam, tadà svajana-parÃyaïasya ÓrÅ-nÃrÃyaïasya vidhitsitam eva sarvaæ vicikitsitam api cikitsitaæ kari«yati | tasyaiva khalv idaæ vaibhavam iti | [29] evaæ tad-avadhi tad-vidhinà nÃtinirodhe vidhÅyamÃne kvacid api samaye saæyamanaæ samayà sarÃma÷ sa rÃmÃnuja÷ ÓrÅdÃma-sudÃma-vasudÃmÃdibhi÷ samaæ ramate sma | [30] tatra vinodena m­dadanaæ cakrÃïe cakrÃÇkita-caraïe saÇkar«aïÃ-daya÷ khelÃyÃæ kalita-kalahà rahas tan-mÃtaraæ nivedayÃmÃsu÷, ye khalu tayà tad-vidha-vidhÃne' vadhÃpità vidhÅyante sma | [31] mÃtà ca pracchannam ÃgacchantÅ bÃhuæ g­hÅtvà papraccha, capala, kim idaæ duÓcaritam Ãcaritam? [32] sa tu sahasà saÇkalitÃnana-kamala÷ kÃtara-matir mÃtaram uvÃca-mÃtar, na kim api | [33] mÃtà prÃha-m­ttikÃm atti sma bhavÃn | [34] suta uvÃca-ka idaæ vadati? [35] mÃtà prÃha-sarva eva tava savayasa÷ | [36] suta uvÃca-ete khalu nija-nija-vastyÃn madhura-vastÆni mu«ïanta÷ sa-t­«ïam atrapam atra parasparam aÓnanti, tad anaÇgÅ-k­tavata÷ kapÃÂita-radane mama vadane prathamaæ samaæ balÃc chalÃd api samarpayanti, tac ca tvayi sa-nirvedaæ nivedayitum icchor mama tucchaæ sa-vivÃdaæ durvÃdam etam avÃdi«u÷ | [37] mÃtà suvismitam Ærdhvam adho mÆrdhÃnam ÃdhÆya sasmitam uvÃca-savyÃja-rÃja! tavÃpy agraja÷ so' yaæ vya¤jayati, tatra kiæ vadi«yati? [38] suta uvÃca-ete sarva eva vÅthyÃæ vÅthyÃæ mithyÃbhiÓaæsina÷ | [39] mÃtà prÃha-sa-cchala-pralapita! bho mat-pita÷, balabhadra÷ kim iti pramiti-rahitam abhadraæ vadatu? [40] suta uvÃca-ayam apy etad-gaïa-pÃtÅti tathÃnyedyur m­ttikÃm atti sma, tad avadyaæ nivedayitum udyataæ mad-vacanaæ m­«odyatÃm ÃsÃdayitum iti | [41] mÃtà tan-mukhaæ dh­tvà sahÃsam Ãha sma, kim idaæ ciraæ nigirann asi? [42] suta uvÃca-uktam eva mama lapane balÃd galÃnta÷ praveÓÃya kim api nyastaæ samastai÷ iti | [43] mÃtà prÃha-dhÆrta, kathaæ jÃnÅyÃm? [44] suta uvÃca-sÃmprataæ mama mukham eva nirÅk«yatÃm | [45] mÃtà sa-saærambha-smitam uvÃca-vyÃdehi, paÓyÃma÷ | [46] tataÓ ca bhayena sa e«a m­c-cihnitam apy ahnÃya vadanaæ vyÃdadau | [47] tatas tad-bhayam avadadhÃnà samÃdadhÃnà ca rasÃntareïa mÃtu÷ kopa-ÓÃntaye tad-antar-yogam ÃyÃtà sà yogamÃyà punar viÓvaæ darÓitavatÅ | [48] tatra cedaæ vrajeÓvarÅ parÃmamarÓe- aho bahir ivek«yate jagad idaæ mukhÃbhyantare ÓiÓos tad anu bhÆr iyaæ bhuvi ca mÃthuraæ maï¬alam | iha vraja-kulaæ yad anv api mayà dh­to bÃlaka÷ sa eva tad aho kathaæ kim iva hanta kiæ sidhyati ||JGc_1,7.38|| [p­thvÅ] [49] atha puna÷ svapnÃdikam analpaæ kalpayitvà paÓcimam idaæ niÓcikÃya, ahaæ yaÓodÃsmi patir vrajÃdhipa÷ suta÷ sa e«a svam idaæ ca gokulam | pratÅyate' thÃpi ÓiÓor mukhe jagad yan-mÃyayetthaæ kumati÷ sa me gati÷ ||JGc_1,7.39|| [upajÃti 12] [50] tad evaæ sa ca nÃrÃyaïas tad-bhÃva-parÃyaïatÃæ tÃm anu nitÃntÃæ vicÃrayann Ãtmana÷ paramÃbhiruci-paricitÃvirbhÃve tasminn eva vismiti-nicitaæ janany-ucita-sneham eva dehayÃmÃsa, yaæ khalu nemaæ viri¤ci [BhP 10.9.20] vak«yamÃïÃnusÃreïa samastÃni ÓÃstrÃïi sadà praÓastatayà gÃyanti | [51] atha kautukÃntaraæ cÃntaram ÃnÅyatÃm | tad evaæ sarvÃnandana÷ ÓrÅman-nanda-nandana÷ krÅïÅhi bho÷ phalÃni iti [BhP 10.11.10] gÅti-rÅti-rocana-vacanaæ karïayor Ãracayann eva capala-locana÷ ki¤canÃpy Ãlocayann eva ca laghunÃpi pÃïi-yugalena laghutayà pura÷ patita-dhÃnya-pu¤jata÷ pÆrïam a¤jalim ÃdÃya tad-abhimukhaæ jagÃma | kintu drava-vaÓÃd alpakäjalita÷ skhalitam idam iti bhidÃæ na vidäcakÃra, kevalam eva kara-yugalaæ krayya-phala-pÆrita-tat-patra-pÃtropari pariv­ttyà ca cÃlayÃmÃsa | [52] tataÓ ca sà smitavatÅ smita-digdha-tan-mukha-mÃdhurÅ-sÃdhu-rÅtibhi÷ snigdha-h­dayà vya¤jita-sp­hÃvalÅæ tad-a¤jaliæ phala-valayena bhik«ayantÅ dÆrata eva saÇkalana-mudrÃm api Óik«ayantÅ sakalena tu pÆrayituæ ÓaÓÃka | [53] nija-bhÃjanaæ phala-riktaæ babhÆva và na và kim iti tu na viviktuæ cakÃra | g­hÃbhyantareïÃntarite tu tasmin nijaæ patrajam amatram ayatnatayà ratna-pÆritam apy anibhÃlya bhÃram apy asambhÃlya tan-mÃdhuryÃveÓÃbhiniveÓavatÅ svajanÃnÃm api Óarma-jananÃya bahula-phalÃvali-bali-samÃnayanÃya ca nija-nilayam eva jagÃma | kintu g­haæ gatvà j¤Ãta-maïi-tattvÃpy akuïÂhÃsak­d-utkaïÂhÃvahena tan-mukha-ÓobhÃbhara-viraheïa sà dhanyà hÃrita-mahÃ-dhanaæ-manyà babhÆva, yata eva sà k­«ïa-d­ÓvarÅ viÓvam api visasmÃra | [54] sa tu vividha-durvidha-Óarma-vidhÃna-sannidhÃna÷ svayaæ labdha-nidhÃnavad atisÃvadhÃna-pÃïir n­tyann iva mÃtu÷ samÅpam a¤can madhura-ca¤calehitas tasyà nicoläcale nirbandhata÷ sakalÃni phalÃni babandha | [55] mÃtà covÃca-putra kutra labdhÃni tÃnÅmÃni? [56] sutas tu bÃlya-bhÃvÃd ardhÃrdha-varïaæ varïayÃmÃsa, kadÃcid Ãcita-phalà dhÃnyÃni mÆlyam ÃdÃya dhanyà mayi cÃnukÆlyam ÃdhÃya samarpitavatÅ | [57] mÃtovÃca-vatsa, g­hajanavat sarvata÷ pratÅtiæ mà k­thÃ÷ iti | [58] sutas tu kà khalv apratÅtir iti ca na vidäcakÃra | [59] k«aïataÓ ca tÃæ gatÃæ nirÅk«ya punar Ãgata÷ sak«aïatayà janÃya tat-phala-vibhajanÃya jananÅæ niyojayÃmÃsa | [60] mÃtà cÃmandenÃnandena k­ta-spandena kara-dvandvena tÃni vibhajantÅ tadantÅk­tiæ nÃsasÃda | dina-katipayaæ vismaya-vaÓà smayamÃnà vasati sma | tad-ÃsvÃda-karÃÓ ca labdha-camatkÃrà na vismaranti sma | [61] atha lÅlÃntaram udbhÃvayitum evaæ vibhÃvyate- gokule«u kila ÓÅlam Åd­Óaæ yad divà vanam ayanti gonarÃ÷ | yo«ita÷ pracura-gavya-saæskriyÃæ krŬanaæ rahasi bÃla-tarïakÃ÷ ||JGc_1,7.40|| [rathoddhatÃ] iti | [62] tadà caikadà g­ha-vyaya-paya÷-k­te samÅpak­te vatsa-sadmani ruddha-dvÃrÃn Óak­t-kari-sÃrÃn bÃla-hari÷ parita÷-sthita-bÃlaka-jÃla÷ kalayÃmÃsa | tatra ca, vatsÅr matvà tadà dhenÆÓ chÃga-tokÃni vatsakÃn | ÃtmÃnaæ go-duhaæ bÃlà go-doham anunirmamu÷ ||JGc_1,7.41|| [anu«Âubh] vatsÅ«u yarhi gavyanto goduhanti sma te' rbhakÃ÷ | te«Ãæ prahÃsajà bhÃsa÷ payasyante sma tÃs tadà ||JGc_1,7.42|| [anu«Âubh] iye«a ca yadà dhenu-cÃraïÃnuk­tiæ prati | mantrayitvà tadà k­«ïa÷ prÃmu¤can nava-vatsakÃn ||JGc_1,7.43|| [anu«Âubh] rak«Ãm icchÆ vatsa-pucchaæ g­hïÃnau rÃma-keÓavau | tad-Ãk­«Âatayà go«Âhe bÃlair babhramatustarÃm ||JGc_1,7.44|| [anu«Âubh] [63] tac ca tarïakÃnugatayà tayo÷ prathamam abhyarïÃgamanam Ãkarïya nirvarïya ca vara-varïinya÷ skhalad-varïaæ varïayÃmÃsu÷ | tathà hi gÅtam- bala-k­«ïau balavalitavilÃsau | khelata iha sakhi sakhi-k­ta-hÃsau ||dhru|| tarïaka-puccha-dh­ti-vyÃp­tinau | praïaya-kalita-kali-kalane k­tinau || g­ha-g­ha-vÅk«aïa-sak«aïa-netrau | dhenu-pÃla-tulayà dh­ta-vetrau || druta-tarïakam anuvidrutavantau | ÓreïÅyita-cala-veïÅmantau || ÓÃrada-vÃr«ika-vÃrida-vapu«au | cala-locana-ruci-capalÃæÓu-ju«au || skhalad-alaka-dyuti-valayita-lapanau | ali-lalitÃmala-kamala-glapanau || nÅla-kanaka-ruci-Óuci-laghu-vasanau | ca¤cala-caraïa-sphuÂa-raÂa-rasanau ||JGc_1,7.45|| iti | [mÃtrÃsamaka] [64] tad evam aÇganÃd aÇganÃd vrajÃÇganÃbhir aham-pÆrvikayÃnugamyamÃnau, vihitÃkasmika-parva-sukha-dohana-sarva-mohanatayÃdhigamyamÃnau, saævÃda-vivÃda-parÅvÃda-bandhura-bandhÆnÃm abhyarïatayà nirvarïyamÃnau, tÃd­ÓÃkarïana-nivarïanam anu parasparaæ varïyamÃnau, tÃsu ca kÃbhiÓcid am­tam an­taæ kurvatà praticarvaïaæ sarasena rasa-visareïa bhojyamÃnau, tadvad ekÃbhir nija-g­hÃjÅvya-divya-maïi-hÃram upahÃram upahÃraæ hÃritayopayojyamÃnau tadvad varïyamÃnau, tÃsu ca kÃbhir api premÃnugamya-ramya-vacana-pracaya-racanayà ka¤cana kÃlaæ varivasyamÃnau, kiæ cÃnyÃbhi÷ samuttambhita-karïa-tarïaka-k­ta-k­«Âi-d­«Âita÷ ÓasyamÃnavat parihasyamÃnau, tadvad anyatarÃbhis tan-madhura-cakura-cikura-ca¤curatÃ-pracura-ca¤calatÃæ nicÃyya cÃturyataÓ caritam idaæ bhavan-mÃt­-caraïe«u gocarayÃma÷, iti sÆcanayà tasmÃd varjyamÃnau, tÃbhir eva mÃtara-pitarÃv Ãrabhya gaïanÃlabhya-kulÃli-gÃli-pÃlim upalabhya kalita-vyalÅkam iva sa-kolÃhala-praïaya-kalita-kalitayà tarjyamÃnau bala-gopÃla-nÃmÃnau valgu-bÃlyavayasà samÃnau khelÃæ kalayÃmÃsatu÷ | [65] atha mÃtarÃv api jÃtÃv amÆ kutra yÃtÃv iti kÃtarÃyamÃïa-nayane nirjanatÃ-janita-svairatÃ-bhÃg-ayane vraja-nÅv­d-ayane ru«Ã ninditÃbhir upamÃt­bhir mudà vanditÃbhir api tad-abhidhÃt­-yÃt­bhi÷ samam eva g­hata÷ k­ta-niryÃïe svayam eva samyag m­gayamÃïe dara-sarasi-janija-cihna-vigata-nihnava-caraïa-lak«aïa-vilak«aïa-vartma-valanena mahilÃnÃæ kutÆhala-kolÃha-lÃva-kalanena ca samayà samayäcakrÃte | tadà ca nijÃgamana-varjanÅæ tarjanÅm abhicÃlya pracchannatayà nibhÃlya tasmÃd akasmÃd anayor bÃhÆ jag­hatu÷ | bÃlakÃs tu sarvata÷ sarva eva dudruvu÷, mahilÃÓ ca kÃÓcanÃnukÆlyata÷ kÃÓcana prÃtikÆlyata iva ca tayoÓ cÃpalyaæ lapantya÷ samam eva mÃt­bhyÃm abhyÃyayu÷ | dhÃtryas tu bÃlayor atÅva sneha-pÃtryas tarïakÃn ÃdÃya tad-abhyarïam Ãjagmu÷ | [66] atha tad Ãrabhya vÅthÅæ vÅthÅm upalabhya kutukakarmà balÃnujanmà saha- sahacara÷ kolÃhalaæ kalayÃmÃsa | tadà ca kadÃcin nijatanÆjalabhyaprÃgalbhya-sp­hiïÅ vrajeÓag­hiïÅ tadÃnandab­æhiïÅbhir vivadamÃnÃbhir iva dÅyamÃna-tadÅyamÃnasamÃnÃbhir upÃlambhasamÃdhÃnalambhanavÃkovÃkyavyaÇgam avyaÇgam abhyadhÃyi | [67] tatra sabhÃyÃæ sà yathÃ- ÃsÅnà kanakÃsane sutayutà ÓrÅmad-vrajÃdhÅÓvarÅ pÅÂha-Óreïim upÃÓrità vraja-vadhÆr nÃnÃtma-bhÃva-Óriya÷ | k­«ïa-prema-sudhÃ-mahomaya-girÃm ÃsvÃdanÃd dhinvatÅ tÃbhiÓ ca pratidhinvitÃkhila-sabhà ÓobhÃÇga-ya«Âir babhau ||JGc_1,7.46|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [68] vÃkovÃkyaæ yathÃ- tava sÆnur muhur anayaæ kurute | akuruta kiæ và vya¤jita-kurute ||dhru|| mu¤cati vatsÃn bhrÃmaæ bhrÃmam | sÃcivyaæ va÷ kurute kÃmam || asamaya-mocanam asukha-nidhÃnam | ka÷ kiæ kurute na yadi nidÃnam || vinà nidÃnaæ kurute svÃmini | kroÓaæ na kim iva kuru«e bhÃmini || kroÓe hasati pratyuta so' yam | dattvà vaÓaya sphuÂam api toyam || atti steyaæ param iha rucitam | aj¤e bhÃnaæ katham idam ucitam || steyopÃye gurur ayam akhile | nÃrhati sarvaæ mithyà nikhile || racayati pÅÂhÃdikam Ãroham | tad agamyaæ kuru sarvaæ doham || dÆrÃc chidraæ kalayati pÃtre | asya kathaæ dhÅ÷ sati tan-mÃtre || antar-dhiyam anu sa iha viÓÃla÷ | vak«i yathÃsau na tathà bÃla÷ || vetti sa k­tsnaæ gopana-rÅtim | geha-guhà nahi davayati bhÅtim || geha-guhÃtra v­thà tanu-dÅpe | tanur anuliptà kalaya samÅpe || maïi-gaïa-mahasà gaïayati na tama÷ | bhÆ«aïa-rahitas ti«Âhet katama÷ || api cÃÓayati balÃd api kÅÓam | manu«e kiyad amum attum adhÅÓam || tad aÓaktau pÃtraæ bhedayate | tasyÃÓaucaæ và vedayate || gama-samaye rodayati ca bÃlÃm | prak«yÃmo vara-mahilÃmÃlÃm || api bÃlÃn mehayate gehe | nahi nahi cÆrïaæ patitaæ snehe || tava purato' yaæ sthiravan-mÆrti÷ | ÃÓcaryeyaæ tava vÃk-pÆrti÷ ||JGc_1,7.47|| iti | [mÃtrÃsamaka] [69] punaÓ ca pratÅtim ÃsÃdayantya ivedaæ vadanti sma, nÃÓcaryam atrÃcaryatÃm | yata÷, indriya-kulam atigƬhaæ netrÃdy-anta-nigƬham evÃsti | tan-madhyÃd api cittaæ harato n­-harer na hÃryaæ kim? ||JGc_1,7.48|| [ÃryÃ] [70] tad evam abhÅ«aÇga-bhaÇgÅbhir vara-varïinÅbhir varïyamÃnam Ãkarïya capala-d­«Âi-parÃm­«Âi-karïaæ jhaÂiti jÃta-vilak«aïa-varïaæ ÓrÅ-k­«ïa-mukha-ÓrÅ-parïaæ nirvarïya vihasantÅæ tÃm anu vihasantÅbhis tÃbhi÷ ÓapantÅbhir iva bhaïitam-yadi ca vayaæ sÃdhu-caritÃcaritÃrthatÃæ gatÃs, tadà bhavatyà bhavane' pi ÓÅghram etat pati«yati | [71] hasantÅ sà covÃca-bhadraæ bhadram, tadaiva vo bhadratvam anubhavi«yÃma÷ iti | [72] vastutas tu tasyÃ÷ komalatÃyÃm avakalitÃyÃæ, muhur ayam asmad-Ãlayaæ vali«yate iti vicÃryaiva caryeyam amÆbhir Ãcaryate sma | [73] atha samÃpanam idaæ madhukaïÂha-vacanam, adbhutaæ bÃlyacaritaæ tava sÆnor vrajeÓvara | kva t­ïÃvarta-dalanaæ kva mÃtur bhaya-bhÃvanam? ||JGc_1,7.49|| [anu«Âubh] [74] tad evaæ tad-divÃv­tte pÆrvavad eva tal-lÅlÃ-parvaïi sÃk«Ãd iva v­tte sarve purask­ta-vrajeÓÃ÷ sambh­ta-tat-tad-ÃveÓà yathÃyatham Ãtma-pathaæ pratasthire | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu bÃlya-lÅlÃ-caurya-Óauryaæ nÃma saptamaæ pÆraïam ||7|| ************************************************************* (8) athëÂamaæ pÆraïam dÃmodarÃnumoda÷ [1] athetaradyur api prabhÃta eva sabhÃm upaviÓya vibhÃte«u vaiÓyajÃte«u snigdhakaïÂha uvÃca-kadÃcid dÃmodara-mÃsi darÃnvavasÃne, sÃmodà yaÓodà prÃtar bÃla-gopÃlaæ ÓayÃnam unmÅlan-nibha-netra-nÅla-nalina-yugalaæ nibhÃlya Óanair eva kara-kiÓalayena palyaÇkÃd upari talpa eva parilÃlya punar asÆ«upat-kalpam | tasmÃd alpam alpaæ ni«krÃmantÅ cÃlindaæ vindamÃnà prÃhïetarÃm ahnÃya nijÃlaya-vyaya-sambandhi dadhi katipayaæ nicita-nicaya-granthir manthitum Ãrebhe | yasminn ahani saha-nandanÃmanda-syandanÃrohiïÅ rohiïÅ praïaya-maya-yantraïayà nimantraïayà ÓrÅmad-upananda-mandiraæ vindamÃnÃsÅt | parijana-nÃryaÓ ca svasva-kÃryÃtiÓaya-paryÃya-paryÃpaïÃya gatÃ÷ | kÃryÃtiÓayaÓ cÃyaæ hÃyana-ÓÅr«ÃyamÃïa-mÃrgaÓÅr«Ãgame jana-varga-mahita-mahendra-mahÃ-maha÷ kula-paramparÃ-vihita÷ sannihita ÃsÅd iti | [2] tad evaæ svayam eva sayatnÅ-bhÆya vraja-rÃja-patnÅ dadhi-cayam asak­d adhimathnatÅ tasya nidrÃyà drÃghÅyastvÃya gÃyantÅ tadeka-tÃnatayà tad-Ãnanam eva nicÃyantÅ paritas tadÅya-caritam eva jagau | yad uktaæ ÓrÅ-bÃdarÃyaïinÃ- yÃni yÃnÅha gÅtÃni tadbÃlacaritÃni ca | dadhinirmanthane kÃle smarantÅ tÃny agÃyata ||iti | [BhP 10.9.2] [3] atra manthanaæ yathÃ, ÓyÃmà lola-dukÆla-ratna-vilasat-käcÅ-cayenäcità taj-jhaÇkÃra-karambita-dhvani-dhara-ÓrÅ-kaÇkaïÃlaÇk­tà | paÓyantÅ tanayÃnanaæ laghu-laghÆnmÅlan-nibhÃk«i-dvayaæ ÓrÅmad-gopa-maheÓvarÅ cala-bhujÃmathnÃd abhÅk«ïaæ dadhi ||JGc_1,8.1|| [ÓÃrdÆlavikrŬita] [4] gÃnaæ yathÃ- gokula-pati-kula-tilaka tvam asÅha | k­ta-suk­ta-vraja-racita-sukha-vraja, nayanÃnandi-samÅha ||dhru|| Ãnandodbhava-janma-mahotsava-nandita-gopa-samÃja | pÆta-nikÃm­ti-nava-maÇgala-k­ti-valayita-gokula-rÃja ||a|| dhairya-nivartana-ÓakaÂa-vivartanam anu bhavyena parÅta | sat­ïÃvartaka-vÃyu-nivartaka-parameÓenÃnÅta ||b|| madhura-prÃÇgaïa-viracita-riÇgana jalaja-nayana supuïya | nÃnÃ-keli«u n­tya-kalÃli«u darÓita-vara-naipuïya ||c|| tarïaka-vÃladhi-Óabalita-tanvadhi-valayita-ma¤jula-Óobha | jaratÅ-nivahe kautuka-kalahe prabalita-mithyÃ-lobha ||d|| mÃæ mÃtaram anu sukham udvitanu pratataæ satataæ k­«ïa | drutam urarÅkuru tanu-v­ddhiæ puru-khelÃvali-k­ta-t­«ïa ||e|| tribhuvana-darÓana-vismaya-marÓana-niÓcita-vai«ïava-mÃya | hari-varivasyÃ-sukhadatama÷ syà vigata-jarÃmara-kÃya ||f|| ||JGc_1,8.2|| | iti | [8 x 8 x 11] [5] atha labdha-jÃgara÷ sa nityatÃ-ÓÃli-lÃlitya-sÃgara÷ sapadi rudann iva samutthitavÃn, mÃtaram itavÃæÓ ca, yathÃ, dÅrgha-ÓvÃsaæ gÃtra-moÂa-prayuktaæ netre mÃrjan jÃgrad ambeti jalpan | krandan mantha-dhvÃnam Ãkarïya bÃla÷ ÓrÅ-gopÃla÷ praskhalaæs tÃæ jagÃma ||JGc_1,8.3|| [rucirÃ] [6] tataÓ ca mÃtà bÃlyatÃ-ghaÂita-lÃlyatÃ-jaÂita-praïayÃkula-kÃku-lava-saÇkulatayà tena subhagÃkhaï¬alena vighaÂite k«ubdha-daï¬asya gati-maï¬ale svayaæ payas-tananayo÷ stanayo÷ prasnavaæ navakaæ taæ ÓÃvakaæ pÃyayÃmÃsa | payo var«ati dhÃrÃbhir var«Ãvan medura-Óriya÷ | tasyÃ÷ payodhare su«Âhu k­«ïaÓ cÃtakatÃæ gata÷ ||JGc_1,8.4|| [anu«Âubh] [7] sà tatra gardhenÃrdhe tena pÅte dhanye stanye netrÃnantara-g­hÃntara-santÃpyamÃna-paya÷-santÃnÃnÃm utsekaæ prati nirvivekatÃæ pratipadya sadya eva taæ vihÃya yad-drutavatÅ, drava-gamane tasya patana-bhÅtyà ca na taæ g­hÅtvà gatavatÅ | [8] madhukaïÂha uvÃca-kim ittham Ãttha? tÃvan-mÃtrÃya tasyÃ÷ kathaæ k«ut-k«Ãma-gÃtrÃd bÃla-putrÃd anyatra yÃtrà yukti-pÃtrÃyatÃm? sà hi vatsa-vatsalÃnÃm acchatÃ-bhÃg-upamà | [9] snigdhakaïÂha÷ sahÃsam Ãha sma, guro, puro' vadhÅyatÃæ yad vÃtsalyavilÃsa eva khalv ayam asyÃ÷ | [10] madhukaïÂha uvÃca-katham iva? [11] snigdhakaïÂha uvÃca-tathà hi, ye geha-dehÃdayas taæ vinÃstamita-prÃyà manyante sma, te tu taj-janmÃrabhya tan-mamatÃ-maya-mamatà eva tÃbhyÃæ pit­bhyÃm abhyamanyanta | yad-dhÃmÃrtha-suh­t-priyÃtma-tanaya-prÃïÃÓayas tvat-k­te [BhP 10.14.35] iti brahma-vÃkye vraja-mÃtrasyÃpi tathà ÓrÆyate, kim uta tayor iti | idaæ ca mugdhaæ dugdhaæ dadhi ca tad-adhika-tat-pradhÃnatÃvadhikam eveti sa-viÓe«atayÃvagamyate | [12] tad evaæ sati tasyÃ÷ seyaæ bhÃvanÃ- kleÓam api vi«ahya sp­hyamÃïÃæ nÃnÃ-nija-g­hya-kriyÃæ sÃmprataæ na jÃnÃti so' yaæ bÃlaka iti dayanÅyatayÃsmadÅyam eva khalv etadÅya-k­tyaæ k­tyam iti | so' yam evaæ-vidha-sneha-vividha-vidhis tair eva boddhum adhyavasyate yai÷ k­taæ tarjana-tìanÃdikam api lÃlanÃ-mayatÃæ kalayati, kim utÃnyat? yata÷, snehata÷ kvacana ru prajÃyate tasya vardhana-karÅ ca d­Óyate | medure' pi mudire tathà tathà vidyud-agnir asak­d vivartate ||JGc_1,8.5|| [rathoddhatÃ] [13] tathà hi, tayor mitho hitayor ubhayor api caritam | dugdhÃya gamana-samaye sà khalu tan-muditatÃ-nibandhanam idam uditavatÅ, vatsa, nirma¤chanaæ bhajÃmi, k«aïaæ tÃvan manthana-gargarÅ rak«atÃm, tvadÅyaæ payo vÅk«ya yÃvad drutam aham ÃyÃmi iti | tataÓ ca- yÃvad vihÃya p­thukaæ bata manthanÃntÃd ambà yayau drutam asau tata Ãyayau ca | tÃvat payodhara-yugaæ h­daya-stha-vastra- knopaæ vavar«a pathi picchilatà yathÃsÅt ||JGc_1,8.6|| [vasantatilakÃ] [14] tad evam api sa tu nijÃrthite pratyarthite bh­Óam Ãvijate sma, yathÃ- tenÃtha kopa-sphuritÃruïÃdharaæ sandaÓya dadbhyÃm udasarji rodanam | daï¬ÃhatÃmatram akhaï¬i cÃÓmanà nÃlambhi tasmin navanÅtam aïv api ||JGc_1,8.7|| [vaæÓastha] [15] atra tu varïayanti, dantendu-lekhÃviÓad ÃdharÃruïaæ cak«uÓ-cakora-dvayam aÓru cÃdadhe | tadà ÓiÓor asya karÃmbu-janmanÃpy ari«Âam uddhÆya balÃd vij­mbhitam ||JGc_1,8.8|| [upajÃti 12] [16] tad evaæ kalaÓÃntarÅïe kÃlaÓeye sarvato rÅïe parvÃntaram api jÃtam, yathÃ- tato g­hÃbhyantara-Óikya-lak«itaæ haiyaÇgavÅnaæ parig­hya yatnata÷ | jaghÃsa tatrorvaritaæ tu pak«aka- dvÃreïa nihnutya jahÃra keÓava÷ ||JGc_1,8.9|| [upajÃti 12] [17] sa ca yatno, yathÃ- ku¤cÅk«epÃd argalÃm antaraÇgÃm alpÃæ mu¤can sadma gatvà yuyoja | k­tvà khaÂÂÃæ tatra ni÷ÓreïikÃbhÃæ k­tvà sarpir guptam a¤cann apÃgÃt ||JGc_1,8.10|| [ÓÃlinÅ] tata÷ k«aïÃd dugdham itaæ tu mugdhatÃm ÃdhÃya mÃtà sutam Ãgamad drutam | aprÃpya taæ tasya tu karma tad-vidhaæ buddhvà sa-kopaæ sa-sukhaæ jahÃsa sà ||JGc_1,8.11|| [upajÃti 12] [18] tatra prathamaæ ÓaÇkÃ-saÇkasukÃyÃæ tasyÃæ yogamÃyÃ-prakÃÓitÃkÃÓa-vÃg eva hÃsa-prakÃÓanasya bodhasya kÃraïaæ jÃtam | [19] sà yathÃ- ÓiÓu-madhu-k­d atak«an madhv asiddhaæ pipÃsan sarasija-mukulÃdhaÓ chedam Ãcarya paÓyan | drava-vigalana-mÃtraæ tatra nirvidya madhye kamalam aparam a¤can prÃpa tasmin madhÆni ||JGc_1,8.12|| [mÃlinÅ] kiæ ca, Óamayäcak­«e dugdhaæ k«ubhitaæ tat tava sudak«atà kalità | Óamayasi yadi ÓiÓu-kopaæ tÃd­Óam uccais tadà praÓasyethÃ÷ ||JGc_1,8.13|| [udgÅti] [20] tad evaæ Órutvà hasitvà kÃlaÓeya-leÓÃdhyavaseyatÃnapahnava-caraïa-cihnam Åk«itvà sÃdhakatamÃntareïa dvÃra-yantraæ mocayitvà ca sà punar evam ÃcacÃra- gatvà g­hÃbhyantaram anyad apy asau d­«Âvà sutasyÃtula-cÃpalaæ prasÆ÷ | tadÅya-vartmÃnugamena ca kramÃd Ãlokayal lola-vilocanaæ ca tam ||JGc_1,8.14|| [upajÃti 12] [21] tatra lola-vilocanatvam, yathÃ- havir abhih­tavÃn ihÃsmi d­Óya÷ katham atha mÃtaram Åk«aïaæ nayÃni | iti nayana-yugaæ Óruti-dvayÃntar muhur iva veÓayati sma bÃla-k­«ïa÷ ||JGc_1,8.15|| [pu«pitÃgrÃ] adho-mukhÅ-k­tya balÃd udÆkhalaæ niviÓya tasyopari ca¤calek«aïam | kÅÓÃya sarpir dadataæ prasÆ÷ sutaæ vÅk«ya smitaæ prÃpa tathà ca vismitam ||JGc_1,8.16|| [upajÃti 12] gƬhaæ pratasthe k­ta-mo«am Ãtmajaæ dhartuæ prasÆr e«a nirÅk«ya cÃdravat | prasiddhir e«Ã khalu lokata÷ Óataæ d­Óor mataæ hartari bhartari dvayam ||JGc_1,8.17|| [upajÃti 12] [22] sa khalu d­pta÷ ÓÃkhÃ-m­gas tu navanÅtÃnÃæ t­pta÷ paÂa-ve«Âita-ya«Âim etÃæ d­«Âvà drutam eva ÓÃkhÃm ÃrƬha÷ | atha dravantaæ sutam anvagÃt prasÆ÷ prasÆna-v­«Âi-pratha-keÓa-bandhanà | kva yÃsi re coravareti jalpità nÃtisphuÂa-krandana-hÃsa-sundaram ||JGc_1,8.18|| [upajÃti 12] tokaæ dhartuæ sà samÅpe' pi ÓÅghraæ dhÃvantÅ tat prÃpa dhÃvan na mÃtà | prÃga¤cantaæ vÃyu-vegÃt pratÅcÅ stokÃmbhodaæ yadvad ambhoda-vÅthÅ ||JGc_1,8.19|| [ÓÃlinÅ] [23] atha pura-dvÃraæ na mÃtur gamana-dvÃram iti matvà palÃyana-grahilas tad-diÓam eva jagrÃha | jananÅ tu tadÃnÅæ tatrÃjanatÃæ jÃnatÅ tam evÃnuyÃtavatÅ | tataÓ ca, yadÃdravat p­«Âham anÅk«amÃïas tadà na lebhe p­thuko jananyà | yadà bhayÃd vÅk«itavÃn sa paÓcÃt tadà tayÃsau jag­he kareïa ||JGc_1,8.20|| [upendravajrÃ] [24] sa ca tathÃpi- ak«iïÅ drava-gamÃya sÃk«iïÅ rodanaæ krud-udaya-praïodanam | cÃlanaæ vapu«i dhÃr«Âya-pÃlanaæ s­«ÂavÃn avinayaæ na m­«ÂavÃn ||JGc_1,8.21|| [svÃgatÃ] nirmame prasabham ambayà mukhaæ sammukhaæ nijaÓiÓor yadà yadà | sarpir-arpita-vilepanaæ tadà rÆk«aïÃya tad aghuk«ad e«a ca ||JGc_1,8.22|| [svÃgatÃ] tataÓ ca- va«Âi ced bata bhavÃn g­ha-mu«Âiæ ya«Âim Ãkalaya mat-kara-m­«ÂÃm | ittham uccakitite kamalÃk«e tÃæ jahau nijajahau vraja-rÃj¤Å ||JGc_1,8.23|| [svÃgatÃ] mà meti vadatà tena, cora coreti gÅ÷-kalim | rahasà saha sà rÃj¤Å sahasà sahasÃtanot ||JGc_1,8.24|| [anu«Âubh] aho rÃjÃsi corÃïÃæ, corÃs tvat-pit­-gotrajÃ÷ | ity Ãdy acakalan mÃtà ÓiÓunà gavya-coriïà ||JGc_1,8.25|| [anu«Âubh] kiæ ca- dadhi-maï¬a÷ kathaæ khaï¬o? daï¬o' yaæ parameÓitu÷ | gh­taæ kÅÓÃya ka÷ prÃdÃd? asau yena vinirmita÷ ||JGc_1,8.26|| [anu«Âubh] iti | ÓaÇke svÃduÇkÃram itthaæ sadà tvaæ yaj¤ÃÇgÅyaæ lek«i haiyaÇgavÅnam | evaæ coraÇkÃram ambà ÓiÓuæ taæ praty ÃkroÓanty Ãrdra-città babhÆva ||JGc_1,8.27|| [ÓÃlinÅ] [25] tata÷ sa-saærambhaæ vihasya, sarahasyam ucyatÃm, dambhaÓ ca mucyatÃm iti mÃtrà p­«Âa÷ s­«Âa-rodana-netra÷ putra uvÃca- tvayy udbhaÂaæ pradravantyÃm aÇghryÃ÷ kaÂaka-ghaÂÂanÃt | asphuÂad dadhi-maï¬asya ghaÂa÷, kà mama dh­«ÂatÃ? ||JGc_1,8.28|| [anu«Âubh] kÅÓo' yam ÅÓa-nirdi«Âa÷ pravi«Âa÷ sadma mu«Âaye | k­«Âa÷ sarpi÷-parÃm­«Âo mayÃ, kà mama du«ÂatÃ? ||JGc_1,8.29|| [anu«Âubh] tathÃpi tvÃm Ãtta-ya«Âiæ d­«Âvà dudrava coravat | tvaæ punar mÃæ v­thà bhÅtam api dudrotha nirdayam ||JGc_1,8.30|| [anu«Âubh] [26] atha sÃnutÃpam iva mÃtà prÃha-re vÃco-yuktimattama corottama! tvaæ narottama-jÃto' pi vÃnara-priyo vÃnara-prak­tir evÃsi | [27] sutas tu sa-bhayaæ sabhaya-pradÃnam apy uvÃca-tato vanam eva praviÓya sthÃsyÃmi | [28] atha mÃtà sabhayaæ cintitavatÅ, ko jÃnÅyÃt, kuryÃd apÅdaæ mÃnÅ | tarhi tan-nibandhanaæ bandhanam eva sandheyam, yad ekayà mayÃlaya-bÃlayor avadhÃnaæ durdhÃnaæ bhavità | [29] spa«Âaæ tv idam uktavatÅ- re caura ca¤cala-vilola-vilocana-ÓrÅ- nik«ipta-moha manu«e vinivÃraïaæ na | baddhvà bhavantam aham ÃÓu calÃmi gehaæ, Óaktir yadi prathayatÃæ kuru cauryam anyat ||JGc_1,8.31|| [vasantatilakÃ] [30] bandhodyame ru«itatÃ-ru«ita÷ putra÷ phut-kurvann iva sÃsram uccair uvÃca-amba, rohiïi, saha sahajena kva gatÃsi? tvayà rahitaæ mÃm iyaæ badhnÃti, tad drutam iha samehi | [31] tad etad dÆragatayà tayà nÃvadhÃryate sma, kintu parÃ÷ pÃramparyeïÃvadhÃrya k­topÃlambha-caryÃ÷ kÃÓcin nikaÂa-nikÃyyà nÃrya÷ parivÃrya militÃ÷ | sva-vÃcam iha smÃrayitum aikÃgÃrika÷ so' yaæ bhavad-agÃre' pi kÃæ kÃrim akÃr«Åt iti sÆcayantya iva saha jahasuÓ ca | [32] tatas tad anavadadhatÅ kuntala-santÃna-bandhÃd vighaÂitÃæ paÂÂa-¬orÅm ekÃm upasÃdya, sadya÷ sadma-dvÃrÃntar upasadyamÃnam udÆkhalam anu vatsa-gala-bandhavad alagnam evÃvalagne sa-nirbandhaæ bandhum udyatavatÅ, stanandhayaæ Óik«Ã-jananÅ jananÅ | sà tu dvy-aÇgulÃÇga-nyÆnÃjani | [33] tataÓ ca tasyà dhammillÃd udvÃsyÃnyasyà vinyastatve' pi tad-avasthatÃyÃæ d­ÓyamÃnÃyÃæ sÃÓcaryam iva nÃry-arpitair manthana-netrair bahubhir api pÃraæ na vavrÃja vrajeÓvarÅ | tataÓ ca- tad-aÇge dvy-aÇgulÃbhÃse sarve labdhÃvakÃÓakÃ÷ | d­Óyante sma vaÂÃs tatra vidÆrÃdrau ghanà iva ||JGc_1,8.32|| [anu«Âubh] [34] tad etat paÓyantÅbhi÷ parihasantÅbhir uktam, vraja-devi, niveditam evÃsmÃbhi÷; sa e«a samunnatayà mohanatayà kaphallakam api vellayan loptra-mÃtra-sukalatÃnandÅ parÃskandÅ sandÅpyate iti | [35] sà prÃha-kiæ jÃnÃty asÃv adya-jÃta÷, kintu bhavatÅnÃm eva kÃpÅyam avadyÃvidyà yad antar asya pak«a-pÃtinya÷ samÅk«yadhve, bahir evÃnyathà vyavahÃratayà viharantya÷ stha | [36] sarvÃ÷ sahÃsam Æcu÷, tatrabhavati, bhavac-caraïebhya÷ Óapatham ÃcarÃma÷, nÃsmÃkaæ vismÃpikeyaæ vidyà vidyate iti | [37] sà ca cetasi vicÃram ÃcacÃra, tarhi garga-vacana-vargavat sak­t kÃpi bhÃgavatÅ Óaktir evÃmum avaruïaddhi, na cÃyaæ ki¤cid api jÃnÃti | [38] atheyam asyÃÓcaryasya paryantaæ paryÃlocituæ tÃbhir eva g­hÃd anyÃny api manthana-dÃmÃni muhur muhur ÃnÃyya sanirbandhaæ bandham Ãdadhaty api gaty-antaraæ na prÃpa | tataÓ ca- badhnatÅ na tu sutaæ vrajeÓvarÅ pÃram Ãpa tad apÃra-karmaïa÷ | gharma-vÃri-varimÃïam Ãvrajad vÃra-vÃram alakÃv­tÅr api ||JGc_1,8.33|| [rathoddhatÃ] [39] tato yÃvad eva yÃdava-deva-kulajasya tasya haÂhavattÃyÃæ prayatnÃdhÅr ÃsÅt, tÃvat tad-Ãgraho' pi graha-nig­hÅta ivÃbhÆt | mÃt­-vaikalyena kalyamÃna-manastve tu prathama-¬orikÃ-dvaya-mÃtra-sambaddha-gÃtratayà baddha eva so' yam abudhyata | anyÃni tu sarvÃïi dÃmÃni tasminn urvaritÃny evÃd­Óyanta | [40] yogamÃyÃ-nÃminÅ tat-karma-kÃriïÅ hi tan-mano' nusÃriïÅ, yayà tan ni«pÃdya mÃtaraæ praty, api bhrama evÃyam iti pratyaya÷ pratyaham ÃsÃdyata | [41] atha labdha-sandhaæ taæ bandhaæ dÅrghatamayÃnyayà rajjvÃbadhya ca tayà tad-udÆkhala-madhyaæ babandha | [42] baddhvà ca mÃtà Óik«Ãæ ghaÂayantÅ nija-kaÂhinatÃm eva tasmin haÂhini prakaÂayantÅ tÃbhir vihasantÅbhi÷ saha sa-narma-geha-karmaïe gacchantÅ, tat-paripÃlanÃya bÃlakÃn parita÷ sthÃpitavatÅ | [43] tataÓ ca gatÃsu tÃsu k«aïaæ k­ta-rodana-vinoda÷, paÓcÃd bahala-khalaæ praty udÆkhala-nodanÃya labdha-moda÷ sa tu baddha eva kevala-bÃla-valitatayà prabalita-cÃpala-Óraddhas tai÷ saha prahasan khelann ulÆkhalam etaæ laghu laghu cÃlayÃm Ãsa, hÃrayÃmÃsa ca tair evolbaïa-hÃsatayà Óulva-hÃriïÅnÃæ labdha-ÓÆnya-sÃdharmya-harmya-Óreïyà hÃri-Óikyita-nava-nava-nÅtÃdikam ÃhÃrayÃmÃsa ca | kintu, tat-kar«aïa-maya-har«a-prada-lÅlayà na ca kareïa na cÃpareïa tad-uddÃna-mocana-rocanatÃm avÃpa | [44] tatra tu pura-dvÃra-purastÃd-varti vÃtÃvarta-vartita-nartanam iva yamalam arjuna-dvayam asya netra-vartmani vartate sma | krameïa cÃsau tayor antara eva vikramate sma iti | [45] etÃvan mukta-kaïÂham uÂÂaÇkayan snigdhakaïÂhas tad-bha¤jane kÃraïaæ harer aiÓvarya-pracÃraïam iti tat pratÃrayan kÃraïÃntaram eva vyÃjahÃra- [46] tata÷ sphuÂaæ jhaÂiti parata÷ paryaÂitum utkaïÂhayà tan-madhya-sambaddhenaivÃdhvanà niÓcakrÃma, tad-adhvanas tu saÇk«iptatayÃdha÷-k«iptatayà tad udÆkhalaæ pratita«Âambhe | [47] atha sphuÂam asau vaÂÅtroÂanecchayà tat k­«ÂavÃn | haÂhÃd Ãk­«Âe ca tasmin- kuÂha-dvayaæ kaÂakaÂa-Óabda-mugja- vighaÂÂitaæ sphuÂam aluÂhad dvayor diÓo÷ | na dhÅ-dh­tiæ vadhira-vimugdhatÃm adhi vrajann adhi vrajam adadhÃt prajÃ-vraja÷ ||JGc_1,8.34|| [rucirÃ] citraæ tutroÂa tat tatra vajra-majjÃrjuna-dvayam | na punar mÃt­-vÃtsalya-nirbandha-maya-bandhanam ||JGc_1,8.35|| [anu«Âubh] [48] Ólokayanti cÃtra- ÓyÃmÃÇga-dyuti kiÇkiïi-dhvani-dharaæ riÇgÃtiraÇga-pradaæ kar«ac chaÓvad udÆkhalaæ khara-kharat-kÃra-prakÃra-pratham | visphÆrja-pratimÃrjuna-dvaya-kaÂat-kÃrÃrjitÃt kautukÃt paryÃv­tta-nirÅk«aïaæ vraja-vadhÆ-lÃlyasya bÃlyaæ stuve ||JGc_1,8.36|| [ÓÃrdÆla] [49] atha tayor atyÆrjitena visphÆrjitena muhÆrtÃrdham Ãrtatayà go«ÂhÃdhi«ÂhÃnà mÆrcchÃm ­cchanta÷ sthitÃ÷, tan-nikaÂa-saÇghaÂÂinÅm arbhaka-ghaÂÃæ vinà | sà tu tal-lÅlÃ-mÃdhurÅ-dhurÅïatayà citrÃk­tir iva mitrÃvalÅ na vitrÃsam ÃsasÃda | [50] dÆrÃd api tad-Ærjitaæ visphÆrjitaæ sambhrama-kÃry avadhÃrya tu vraja-pati-mukhÃs tarkita-mukhÃs tad evÃbhipratasthire | satrà sa-trÃsam atrÃbhidadhire ca- vinà vÃtaæ vinà var«aæ vidyut-prapatanaæ vinà | vinà hasti-k­taæ do«aæ kenemau pÃtitau drumau? ||JGc_1,8.37|| [anu«Âubh] ajanya-janyam etÃvaj jÃtà nirjanatà kuta÷? | tasmÃt tasmÃn mahÃ-garjÃn mÆrcchÃm Ãrcchan vraje janÃ÷ ||JGc_1,8.38|| iti | [anu«Âubh] [51] avadadhire ca tan-nikaÂa-taÂasthaæ bhÃsamÃna-hÃsa-vilÃsa-mukham ulÆkhalaæ kar«antaæ lÅlÃ-sukhaæ var«antaæ bÃla-gopÃlam | tena ca, kathaæ, kathaæ? iti kathayantas tam Ãv­nvanta evÃvatasthire | [52] sa tu pitaram anuvindamÃnam anucakranda | [53] pità cÃnta÷-sambhrÃnta÷ sann api tasya sÃntvanÃya mukha-mÃtraæ hasita-pÃtram Ãcarann acirÃd eva taæ vipÃÓayÃmÃsa | [54] sa-rodana-vadanaæ vadanaæ cumban vidann api muhu÷ papraccha ca, putra, kutratya÷ sa khalu khala-buddhir yena colÆkhale nirbandha-janita-baddhas tvam asi? iti | [55] sa tu pitari rataÓ cirata÷ Óli«Âa-kaïÂhatayÃbhyarïam Ãgata÷ karïe varïayÃmÃsa, tÃta, mÃtaiva iti | [56] pità tu tÃæ pÆrvaæ vigata-saævedatayà anantaraæ tu svata eva jÃta-nirvedatayà dÆnÃæ veda sma | tata eva na sahasà rahasÃpi paribhëitum iye«a | aj¤atayÃvaj¤ayà na ca papraccha bÃlakÃn, kim idaæ v­ttam? iti | [57] te tu svayam evocu÷, sphuÂam anena k­ta-madhya-gamanena vistÅrïa-khale pura-sthale krŬituæ ni«kramya, vik­«Âa-tale tiryag-bhÃvÃd acale cÃsminn ulÆkhale khaÂat-khaÂiti truÂitatÃm ­cchat kuÂha-dvayaæ jhaÂiti luÂhad-bhÃvam Ãnarccha | [58] tataÓ ca khaï¬itÃbhyÃm ÃbhyÃæ nirgatya kaÂaka-mukuÂa-kuï¬alÃdi-maï¬itau roci«mad-vapu«mantau Óu«mÃïau praïamantau samantÃd etaæ kim api santo«ayÃmÃsatu÷ | tad-uttaram uttarasyÃæ diÓi prÃsthi«ÃtÃm | [59] tad etad Ãkalya, bÃlÃnÃæ pralÃpo' yam iti vatsalÃ÷ kalayÃmbabhÆvu÷ | anye tu sÃæÓayikatÃnapeta-cetasa÷ prajÃtÃ÷ | [60] tataÓ ca kramÃd eka-dvy-Ãdi-prakramÃn militena vraja-janena samaæ vraja-bhÆpÃla÷ sva-bÃlakenÃÇkaæ sad alaÇk­tya nitya-k­tya-k­te kÃlindÅm anuvindamÃnas tenÃnu«ajya nimajya tatraiva viprai÷ svasti-vÃcanÃdikam Ãcarya, mahÃ-dÃnÃdikaæ visarjya, nikÃyyam Ãsajya ca, pÆrvÃhna-bhojanÃya sasajja | [61] taj-jÃyà tu taj-jÃbhyÃæ du÷kha-lajjÃbhyÃæ sajjatÅ g­hÃd ÃgrahÃc ca na ni«krÃntavatÅ, na ca g­hÃgatÃ÷ sambhëitavatÅ | sarvÃsv arvÃg eva niv­ttÃsu, samÃdhÃnohinÅ rohiïÅ gaurava-pÃtrÅbhi÷ paurogavÅbhi÷ parive«ayÃmÃsa | [62] ÓrÅ-vraja-rÃjas tv avarÃtmajaæ rÃmam api samÃnÅya tena sutena ca sÃrdhaæ tayo÷ snigdha-kala-kolÃhala-nidigdha÷ sagdhim ÃcaritavÃn | tÃbhyÃæ mÆrta-paramÃnanda-pÆrtÃbhyÃæ muhÆrtam ekaæ viÓramya ca samyag-Åd­g-auÓÅra-sukha-dhÅra-cetà gavÃgamana-ramya-samaye gosthÃnam Ãgamya go-dohanÃdi-kÃryaæ ca kÃrayati sma | [63] udavasitÃd atisitÃæ sitÃm ÃnÃyya tayà sahitaæ suhitaæ saha sa-vayobhis tanayau stana-pÃna-pratinidhitayà dhÃro«ïaæ paya÷ pÃyayÃmÃsa ca | Óik«ayÃmÃsa ca tatra patra-puÂÅ-ghaÂanÃm | [64] atha punar api harmyam Ãgamya tÃbhyÃm Ãcarita-sÃyam-bhojana-sukha-samÃje vraja-rÃje, saha-rohiïÅkÃs tadÅya-santata-sukhÃbhÅkÃ÷ svakula-mÃïikya-lak«mya÷ sarvÃ÷ prÃmÃïikya÷ samÃsÃdya nivedavatya÷- [65] rÃjan, k­«ïa-janany adya na bhuktavatÅ, na kenacid uktavatÅ ca vartate | tÃm anu sarvÃÓ ca tathà vartante | [66] vrajarÃjas saha-du÷kha-hÃsam uvÃca-vayaæ kiæ kurma÷? ro«am anuvartamÃnà svayam eva sva-do«aæ paÓyatu | [67] sarvÃ÷ sÃsram Æcu÷, hanta, sà khalv antar bahir apy atikomalà taved­ÓÃ-lÃpena tÃpenÃtimlÃsyati | [68] vrajarÃjas tu sa-smita÷ sutam ap­cchat, sva-mÃtaraæ yÃsyasi? [69] k­«ïa uvÃca-nahi nahi, kintu tvÃm eva samayà samayÃn gamayi«yÃmi | [70] atha rÃja-jyÃya÷-prajÃvatya÷ sahÃsam Æcu÷-stanaæ kasya pÃsyasi? [71] k­«ïa uvÃca-sitÃsambhavi«ïu dhÃro«ïaæ paya÷ pÃsyÃmi | [72] sarvà Æcu÷-kena krŬi«yasi? [73] k­«ïa uvÃca-tÃtenaiva samam | tathà bhrÃtaram api saÇgaæ gamayi«yÃmi | [74] vrajarÃja uvÃca-bhrÃtur mÃtaraæ kathaæ nÃnugacchasi? [75] k­«ïa÷ sa-ro«Ãsram uvÃca-mÃæ vihÃyeyam apÅyÃya iti | [76] tad etad Ãkarïya sÃsrà rohiïÅ nÅcair uvÃca-putra, kathaæ kaÂhorÃyase? mÃtà tava du÷khÃyate | [77] k­«ïas tad etad aÓrïvann iva sÃsraæ pit­-mukham Åk«ate sma | rohiïÅ tu saÇkar«aïaæ tasya saÇkar«aïÃya sa¤j¤ayà j¤ÃpayÃmÃsa | tena g­hÅta-hasta÷ punar asau nirasta-tad-dhastatayà vidrutya pitur utsaÇga-saÇgÅ babhÆva | tathÃbhavaæÓ ca bhujÃbhyÃm avaguïÂhita-tat-kaïÂha÷ k­ta-bëpa-v­«Âiæ tad-d­«Âim eva paÓyaæs tam atÅva vaÓyam Ãcarann ÃsÅt | [78] vraja-rÃjas tu mÃtary anta÷-sneham asya paryÃlocya tad abhivyaktaye hastaæ ki¤cid udastaæ vidhÃyÃbhidadhe-putra, yadi vak«i, tarhi bìhaæ tÃæ tìayÃmi | k­«ïas tu tad asahamÃnas tasya hastaæ stambhayÃmÃsa | [79] tato vraja-rÃja÷ punar vihasya nija-vatsalatayÃtÅva sadayaæ tadÅya-mÃtur api h­dayam adhiyan-putra, tava mÃtà yady evaæ bhavi«yati, tadà kiæ kari«yasi? ity anadhÃtor viruddhÃrthaæ prayujya sa-parihÃsam Ãha sma | [80] k­«ïas tu bÃlaka-bhÃvenÃjasraæ mÃtari sa-t­«ïa÷ sÃsraæ, kutra me mÃtÃ? tatra gamyatÃm iti sa-ÓaÇkaæ rohiïy-aÇkaæ gatavÃn | [81] tataÓ ca, prahasita-kalakale«u sakale«u parama-sukhÃrohiïyà rohiïyÃnÅta÷ so' pi veÓma praviÓya sa-rodana-modam ambÃlÃ-galaæ lagnavÃn | tataÓ ca- vatsa-mÆrdhni cibukaæ dadhatÅ sà dhenuvad valita-gharghara-Óabdà | rodana-prathanayà dravad-Ãtmà rodayat parikarÃn api sarvÃn ||JGc_1,8.39|| [svÃgatÃ] [82] atha tÃsÃæ tv aneka-sÃntvanayà labdha-ÓÃnti÷ ki¤cid vya¤jita-mukha-kÃnti÷ ÓrÅ-sumukha-kanyeyaæ stanyena tanayaæ prÅïayÃmÃsa | bubhuje ca sahÃgrajÃtena tena parama-hitÃbhi÷ sahità | [83] tad Ãrabhya tu saÇkocaæ upalabhya vrajarÃja-locana-gocaratÃæ vÃsara-trayaæ nÃsÃditavatÅ | dinÃntare tu pit­-nideÓa-pÃla-bÃla-gopÃlenaiva celäcale g­hÅtvà nÅtà | tad-dinaÓ ca sa-narmÃmodaæ dÃmodara÷ iti vraja-vadhÆbhir ÃhÆyate sma, so' yaæ ÓyÃma-manohara÷ iti | vrajeÓvarÅæ stotum apÅha kovida÷ ko và bhavel lokaga-loka-saÇgrahe | brahmÃpi sarvo' pi ramÃpi yat-kalÃ- kalÃæ ca näcÅd iti bÃdarÃyaïi÷ ||JGc_1,8.40|| [upajÃti] [84] so' yam asyà bÃdarÃyaïinà ghaÂita-samyag-udghaÂÂana÷ ÓrÅmÃn yaÓa÷-paÂaha-Óabdas trailokyam eva Ólokyatayà paryaÂann asti | tathà hi, nemaæ viri¤ci÷ [BhP 10.9.20] ityÃdi | [85] ÓrÅ-rÃmas tu nijÃnujaæ sa-t­«ïam Ãha sma, smarasi, bhrÃtar, b­had-vane vatsyÃva÷ | [86] anujo' pi sa-smitam Ãha sma, Ãæ Ãæ, tatra krŬÃm api kari«yÃva÷ iti | [87] atha kathaka÷ samÃpanam Ãha- Åd­Óas tanayo jÃtas tava gopa-maheÓvara | yau v­k«Ãv api tau svasya divya-bhaktau vinirmame ||JGc_1,8.41|| [anu«Âubh] [88] tad evaæ v­tte v­tte sarve tat-tat-kathÃæ api tat-tat-parvaivÃnubhÆya svaæ svam ÃvÃsam Ãsannavanta÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu dÃmodarÃnumodo nÃma a«Âamaæ pÆraïam ||8|| ************************************************************* (9) atha navamaæ pÆraïam ÓrÅ-v­ndÃvana-deÓe praveÓa÷ [1] atha dinÃntare bhÃsamÃnÃyÃæ sabhÃyÃæ ÓrÅ-vrajarÃja÷ paryanuyuktavÃn, vatsa snigdhakaïÂha, tau khalu v­k«au vraje saÇkalpa-pradatayà devatÃ-sad­k«au | tata÷ prÃg-janmani kÅd­ÓÃv, atra và kasmÃd Ãgatau, samprati ca kÅd­Óatayà kva gatau? [2] snigdhakaïÂha uvÃca-pÆrvaæ dhÆrjaÂi-mitrÃd utpannavantau ÓrÅ-devar«i-varye dhÃr«Âyam anu«Âhitavantau santau, pariïÃmata÷ paramÃnugraheïa ÓrÅ-devar«i-varya-k­ta-nigraheïa v­k«atÃyÃm api bhavagad-bhaktatÃm Ãgatavantau | pratibhavad-avatÃram udbhavatas tasya b­hadvana-stha-bhavad-g­hasya tu sadeÓe deÓe yamalÃrjuna-veÓena sthitavantau | etad-anantaraæ ca nija-gatim Ãgatavantau parama-bhagavad-bhaktimantau ca jÃtavantau | samprati tu tad-bhakti-phala-vyaktim apy Ãkalayantau vartete | [3] vrajarÃja÷ sakautukam uvÃca-kathyatÃæ tathyaæ, samprati kutra pratiyÃtau? [4] atha snigdhakaïÂha÷ sva-mukha-kamalaæ namayitvà tu«ïÅm iva sthitvà ca madhukaïÂhaæ kaÂÃk«eïek«Ã¤cakre | [5] vrajarÃja uvÃca-saÇkucann iva kathaæ nocitavÃn asi? [6] snigdhakaïÂha÷ sa-sambhramam uvÃca-deva, vayaæ kiæ brÆmahe? ÓrÅ-caraïÃ÷ svayam eva vetsyanti | [7] vrajarÃja÷ sasmitam uvÃca-satyaæ bhavad-uktaæ punar-uktam eva bhavet, yato bhavato maunam evÃtra bravÅtÅti rÅti-vaÓÃj j¤Ãtavanta eva ca vayam | tathÃpi, sva-mukhena sukhena yojayatu bhavÃn asmÃn | [8] snigdhakaïÂha uvÃca-sarva-sukha-var«i-ÓrÅ-devar«i-caraïÃnÃæ k­païa-vi«aya-k­pÃ-kpta-tad-etad-gatÅ labdhamatÅ tÃv eva sphuÂam ÃvÃm iti | [9] tad etad Ãkarïya nirvarïita-tan-mukhÃ÷ ÓrÅ-vrajarÃja-pramukhÃ÷ samÃhÆya bhÆya÷ sa-kautukaæ sa-sukhaæ tau militavanta÷ | madhye samupaveÓya nirÅk«itavantaÓ ceti | [10] punas tu tat-praÓnÃnantaraæ madhukaïÂha÷ krama-prÃptÃæ kathÃæ prÃha, [11] tad evaæ vicitrÃt pÆrva-caritrÃd divasa-pa¤cakÃnantaraæ ÓrÅmÃn upananda÷ sva-mandiraæ vindamÃna÷ sva-patnÅæ papraccha, adya sva-devara-nara-deva-g­he kiæ gamana-maÇgalaæ jag­he bhavatyÃ? [12] patnÅ prÃha-atha kim, ko và tad gamanaæ vinà mano mÃnayituæ Óaknoti, kim uta bhavad-vidha-savidha-sambandhinas te vayam? [13] patir Ãha-viÓe«aÓ cet kathyatÃm | [14] patnÅ prÃha- yasmin prema-pracuraæ bhayam api tasmin vibhÃvyate pracuram | yadvan netraæ ÓaÇkÃ-vi«ayas tadvan na karïÃdi ||JGc_1,9.1|| [gÅti] [15] tathà hi, yadyapi niravadyÃdhÃna-vidhÃt­-mÃt­-prabh­tibhÅ rak«yete sabhÅbhir eva tau, tathÃpi khela-velÃyÃæ sambhÃlayitum apÃraïÅyatayà sukalam eva vikalayata÷ | tatra cÃdyatanaæ v­ttaæ pratipadyatÃm- [16] tau bhavad-bhrÃt­jau sa-nija-vraja-vrajeÓvara-bhojya-sajjanÃya janitÃmodÃyÃæ yaÓodÃyÃæ tadÅya-sÃhÃyakÃ-rohiïyÃm api rohiïyÃm ÃÓaÇkÃ-pÃtrÅr dhÃtrÅr va¤cayitvà vidÆraæ ca¤citavantau | yathÃ, dhÃtrÅïÃm aparatra karmaïi manÃg dattÃtmanÃm agrata÷ savyÃsavya-d­Óor d­Óor avi«aye sÃntarddhi-deÓe ca tau | krŬÃ-dambha-vaÓÃt kramÃd apagatau vidrutya dÆra-sthitau tatrÃtha sva-suh­dbhir uddhata-gaïai÷ kolÃhalaæ cakratu÷ ||JGc_1,9.2|| [ÓÃrdÆla] [17] atha tathà nik­tas tat-pÃlanÃdhik­ta-dhÃtrÅ-varga÷ k«aïÃt k­tÃvadhÃna-sarga÷ ÓÅghram eva k­tÃnumÃrga÷ krameïa svasyÃkÃraïam akÃraïatÃm ÃsÃditam avadhÃrya nijeÓvaryor ÃvedayÃmÃsa | [18] tÃvac ca tato' py atidÆraæ gambhÅra-sarit-tÅraæ gatÃv Ãkarïya pÆtanÃ-sÆdana-prasÆ rÃmÃmbÃlÃm eva tayo÷ saÇkalanÃya cÃlayÃmÃsa | ‘hanta, na jÃne khalv arjuna-yugalavad durjana-preryamÃïatayà kaÓcid anokaho và nadyavaroho và skhalatÅti mayi pÃka-karma-vipÃkÃvaruddhÃyÃæ satvaraæ tvam eva svayaæ yÃhi' iti | sà ca tatra gatà ÓÅghraæ vyagrÅ-bhÆtÃÇga-mÃnasà | sarit-tÅra-gataæ k­«ïaæ bhagnÃrjunam athÃhvayat ||JGc_1,9.3|| [anu«Âubh] [19] tataÓ ca krŬÃ-raÇgÃkulatayà tad anaÇgÅkartari saÇgÅÓitari k­«ïe k­«ïÃgraje ca tad-anuga-t­«ïe, sà pariv­tya sadmÃgatya tasya ki¤cid bhaya-sthÃnaæ prabhava-sthÃnam eva prasthÃpayÃmÃsa | [20] tataÓ ca tan-mÃtà ca gatvÃ- krŬantaæ tanayaæ bÃlair ativelaæ sahÃgrajam | vÅk«ya stana-mi«Ãt snehaæ var«antÅ hÆtim Ãtanot ||JGc_1,9.4|| [anu«Âubh] [21] na tu sahasà samÅpam Ãpa tat-palÃyana-ÓaÇkayà | ÃhÆti-mÃdhurÅ ceyam ÃsvÃda-dhurÅïatÃæ nÅyatÃm- k­«ïa k­«ïÃravindÃk«a tÃta ehi stanaæ piba | alaæ vihÃrai÷ k«uc-chrÃntas tad bhavÃn bhoktum arhati ||[BhP 10.11.15] iti | [22] tathÃpi mitha÷ saÇghar«ayata÷ krŬÃ-tar«avantaæ tam anÃgacchantaæ dhar«ayantÅ, vicchiduratÃ-vidhur asajÃtÅya-snehasya dvitÅya-pÃtram Ãd­ta-sva-vacana-mÃtratayÃvaÓyam eva vaÓyaæ ÓrÅ-bala-bhadram eva sÃnukroÓaæ cukroÓa- he rÃmÃgaccha tÃtÃÓu sÃnuja÷ kulanandana | prÃtar eva k­tÃhÃra÷ krŬÃÓrÃnto' pi putraka || pratÅk«ate tvÃæ dÃÓÃrha bhok«yamÃïo vrajÃdhipa÷ | ehy Ãvayo÷ priyaæ dhehi, svag­haæ yÃta bÃlakÃ÷ ||[BhP 10.11.16-7] [23] tato mÃt­-har«aïÃya nivartayituæ k­«ïaæ kar«ati saÇkar«aïe, sacchala-protsÃhanaæ tam eva bhaïati sma- dhÆli-dhÆsaritÃÇgas tvaæ tÃta majjanam Ãvaha | janmark«aæ te' dya bhavati viprebhyo dehi gÃ÷ Óuci÷ ||[BhP 10.11.18] [24] punas tadÃnÅm eva g­hÃd ÃgatÃn bÃlÃn Ãkalayya sp­hÃæ b­æhayantÅ babhëe, paÓya paÓya vayasyÃæs te mÃt­-m­«Âa-svalaÇk­tÃn | tvaæ ca snÃta÷ k­tÃhÃro viharasva svalaÇk­ta÷ ||[BhP 10.11.19] [25] tad evaæ bÃlyam evÃrabhya vipra-po«aïÃd Ãtmanas to«a iti tad ÃrambhÃya stambhamÃnam ÃhvÃnÃdi-lak«yeïa laghu laghu samÅpam Ãsannà sa-rÃmaæ rÃmÃnujaæ bhujayor g­hÅtvà g­ham ÃninÃya | [26] tataÓ ca, janmark«aæ te iti mithyÃ-kathyamÃnam api tena g­hÅtaæ nitarÃm eva g­hÅtavatÅ vrajarÃja-g­hiïÅ tat parva, yatra du«Âa-d­«Âi-nivÃraïÃya sa-yantrà mantrà muhur vinyÃsam Æhu÷ | [27] tad evam avadhÃya sa sarva-darÓa÷ ÓrÅmÃn upananda÷ parÃmamarÓa, satyam ÃÓaÇkitaæ prajÃæ prati prajÃvatyor anayo÷ prajÃvatyo÷, yad idaæ go«Âha-prako«Âham avadu«Âam iva d­Óyate | bhavatu, vrajarÃja-samÃjam anu vicÃrayi«yÃma÷ | [28] tatpatnÅ prÃha-vicÃra÷ punas tatrabhavaty eva sthÃsyate | [29] atha prÃtar eva go-vraja-vrajÃnta-sthÃyÃæ sarvÃsthÃspada-vrajarÃja-samÃja-rÃjamÃnÃyÃm ÃsthÃnyÃæ milità gopÃlà gopÃla-nÃdi-saukaryaæ nÃtreti paryÃlocayÃmÃsu÷- [30] ciravÃsenotsannatÃsanna-vanatayà b­hadvanasya | tatra tu vayo-j¤ÃnÃbhyÃæ v­ddha÷ ÓrÅ-rÃma-k­«ïa-premïà sam­ddha÷ svÃÇka-palyaÇkaæ sad-alaÇkari«ïunà madhye madhye ca cibukaæ g­hÅtvà vitatha-praÓnam Ãcari«ïunà tat tadà krŬanaka-yÃc¤Ã-sat­«ïena k­«ïena labhyamÃnÃnanda÷ ÓrÅmÃn upananda÷ prÃvocad akhila-rocanam | iha ca vrajarÃjasya saÇkocam avalocayan bÃla-prajÃ-mÃtrasya hita-pak«am upalak«ayÃmÃsa | yathÃ- ‘iha na stheyam' itÅtthaæ vraja-hitam uktaæ bhavadbhir yat | tat punar atibÃlÃnÃæ hita-pradhÃnaæ mama sphurati ||JGc_1,9.5|| [upagÅti] sahajani-janite yan mama para-para-yatnena rak«ite' py atra | jÃtaæ viplava-jÃtaæ, tasmÃt kiæ syÃd ihorvaritam? ||JGc_1,9.6|| [ÃryÃ] tat-tad-upadrava-jÃte kevala-parameÓitÆ rak«Ã | tasmin bhÃraæ dadyÃd iti ca na khalu tat-parair i«Âam ||JGc_1,9.7|| [udgÅti] calatà dvayam anucintyaæ: tyÃjyaæ gamyaæ ca yad dhÃma | tyÃjyaæ du÷kha-nidÃnaæ, gamyaæ sukhitÃ-nidhÃnaæ tu ||JGc_1,9.8|| [upagÅti] sthÃnaæ tad apadeyaæ, yad iha paratra ca ghaÂeta du÷khÃya | b­had-Ãkhyaæ vanam anupadam aihika-du÷khÃya sÃmprataæ jÃtam ||JGc_1,9.9|| [gÅti] sthÃnaæ tad upadeyaæ, yad iha paratra ca ghaÂeta saukhyÃya | v­ndÃvanÃraïyaæ cÃda÷ samasta-sukhatamam atÅva puïyaæ ca ||JGc_1,9.10|| [gÅti] govardhana iti nÃmà yatrÃraïye giri÷ sphurati | tat khalu go-jÃtÅnÃæ gopÃnÃæ cÃsti sarvasvam ||JGc_1,9.11|| [upagÅti] gopÃ÷ kÃnana-karadà grÃmÃdÅnÃæ viniÓcayÃbhÃvÃt | tad apara-kÃnana-gamane rÃj¤Ãæ cÃj¤Ã svata÷-siddhà ||JGc_1,9.12|| [ÃryÃ] sukhato bhayato và yat k­tyaæ kartavyatÃæ yÃti | ÓÅghraæ yat khalu kÃryaæ valayati ÓaÇkÃm alaæ vilambas tu ||JGc_1,9.13|| [udgÅti] utthÃtavyaæ tasmÃd asmÃt sadyo na kÃryam Ãlasyam | tulità hy udyama-kalanà k­tyaæ yad yad yadà kriyate ||JGc_1,9.14|| [ÃryÃ] iyam asmÃkam udÅk«Ã yu«mabhyaæ yadi tu rocamÃnà syÃt | para-vÅk«ite' pi vastuni bahu-sammatir utsavaæ dugdhe ||JGc_1,9.15|| [ÃryÃ] bhavati tu ced iha bhavatÃæ samarthanà tarhi gÃva÷ prÃk | samyak pÃyita-vatsÃÓ carantu v­ndÃÂavÅ-vartma ||JGc_1,9.16|| [upagÅti] paÓcÃt paÂa-g­ha-ÓakaÂÃny aÂantu g­hyaæ samastam ÃdÃya | vidhi-vidhi-siddhà seyaæ vrajanÃd vrajatà hi goduhÃæ sadane ||JGc_1,9.17|| [gÅti] tataÓ ca, tad vÃkyaæ paÓupa-samÆham Æha-ÓÆnyaæ svÃrthÃya svayam anugamya kalpate sma | sÃdharmya-sp­Ói m­di paÓya bÅja-bheda÷ sphÅta÷ syÃt phalati ca tatra nÃparatra ||JGc_1,9.18|| [prahar«iïÅ] [31] tad evaæ paurïamÃsÅm api vij¤Ãpya samanuj¤Ãpya purata÷ prasthÃpya ca ÓÅghram utthÃpyatÃæ vraja÷ iti dundubhi-nirgho«aïayà k­ta-po«a÷ so' yaæ gho«a÷ sva-niruktim evÃtiriktatayà vyaktavÃn | gavyÃnÃæ mÃnu«yakÃnÃm api kolÃhalÃn mahÃ-gho«Ãspadatà hi gho«atà nirdi«Âà | yathÃ, tadà vraje kalakala-koÂir utthità hihÅ-hihÅ-jihi-jihi-kÃra-miÓrità | gha¬ad gha¬ad gha¬ad iti ÓÃkaÂÃ-rava÷ sa-vÃdyaka÷ punar akhilaæ-gila÷ sthita÷ ||JGc_1,9.19|| [*jabhajasaga] ÃropyÃnasi v­ddhÃdÅn svayam Ƭha-ÓarÃsanÃ÷ | gauraveïa gavÃæ gopà yayur vikramamÃïatÃm ||JGc_1,9.20|| [anu«Âubh] [32] tataÓ ca saÇkrŬati ÓakaÂa-varge saÇkrŬamÃne sati, ÓakaÂa-g­hÃÂana-caryÃæ paryÃkalayan vidÆra-go loka÷ | vyati«ajyÃvadad etad grÃma÷ kaÓcic cari«ïur astÅti ||JGc_1,9.21|| [gÅti] pathi tu, eko dhÃvati kaÓcanÃhvayati ko' py atrottaraæ bhëate kaÓcit tatra niv­tya gacchati nijaæ sambhÃlayaty anyaka÷ | sarvo gÃyati k­«ïa-bÃlya-caritaæ bëpÃyate stambhate svidyaty ejati romahar«am ayate vaivarïyam ÃsÅdati ||JGc_1,9.22|| [ÓÃrdÆla] ÃrƬha-ÓakaÂà gopyo vyƬha-navya-pari«kriyÃ÷ | amandaæ jagur ÃnandÃd ÃnandÃn nanda-nandanam ||JGc_1,9.23|| [anu«Âubh] yathÃ, nanda-mahÅ-pati-jÃta nanda yaÓodÃ-mÃta | janma-mahÃ-maha-digdha ramita-samasta-snigdha ||dhru | sparÓÃdita-vi«a-yo«a aparicitÃpada-do«a | ÓakaÂa-vighaÂÂana-Óe«a gokula-puïya-viÓe«a || k­ta-nÃmabhir abhirÃma santata-rÃmÃ-rÃma | riÇga-bh­tÃÇga-naraÇga aÇgÅk­ta-sakhi-saÇga || laÇghita-mÃruta-cakra nandita-gokula-Óakra | vatsa-vimocana-moda vraja-jana-Óarma-yaÓoda || sarvÃnandana-caurya tasmin darÓita-Óaurya | ayi dÃmodara-lÅla akhila-sukha-prada-ÓÅla ||JGc_1,9.24|| [2 x 3 gaïas] iti | [33] tad evaæ gÃyantyas tad-darÓanasya nÃthamÃnà vyatyatikrÃmanti sma- tadà yaÓodÃ-rohiïyÃv ekaæ ÓakaÂam Ãsthite | rejatu÷ k­«ïa-rÃmÃbhyÃæ tat-kathÃ-Óravaïotsuke ||[BhP 10.11.34] [34] tatra sthitir, yathÃ: maïi-khacita-suvarïa-citra-varïe Óuci-m­du-tulikayÃnukÆla-madhye | g­ha-nibha-ÓakaÂe virejatus te suta-ruci-roci«i rohiïÅ-yaÓode ||JGc_1,9.25|| [pu«pitÃgrÃ] [35] tat-kathà tu dvi-vidhÃ, tat-sambandhinÅ, tat-kart­kà ca | pÆrvà yathÃ, snigdhà nÃrya÷ ÓakaÂam abhito mÃtarau putrayos tair j¤ÃtÃj¤Ãtair akhila-caritair dhinvate smÃviÓe«Ãt | premïa÷ seyaæ prak­tir akhilÃÓcarya-rÆpà yad uccai÷ sarvaæ svÅyaæ vi«ayam amana÷-sp­«Âa-tulyaæ karoti ||JGc_1,9.26|| [mandÃkrÃntÃ] [36] uttarà yathÃ- k­«ïa uvÃca-mÃta÷, kva nu khalu gacchanta÷ sma? [37] mÃtà prÃha-putra, v­ndÃvana-nÃmani vana-dhÃmani | [38] k­«ïa uvÃca-kadà sadanam ÃyÃsyÃma÷? [39] mÃtà sasmitam Ãha-vatsÃsmad-anu«aÇgata eva saÇgacchamÃnaæ tad Ãste | [40] k­«ïa uvÃca-kva nu nirÆpyatÃm? [41] rÃma÷ prahasann Ãha-k­«ïa, pÃkÃdi-nitya-k­tya-sanniveÓa-deÓÃdha÷-pradeÓÃn mahÃ-ÓakaÂa-veÓÃn g­hÃn nikaÂata evÃÂata÷ paÓya | [42] k­«ïa÷ sÃÓcaryaæ d­«Âvà ÓrÅ-rÃmaæ sp­«Âvà jahÃsa, punar uvÃca ca, tathyam idaæ kathyate sma | yasmÃd vidÆra-k«itigà api k«iti-ruhÃs tathà lak«yante | [43] mÃtà tu rohiïyà saha sa-hÃsam Ãha sma, putra, ta ete tu na kutracana ca gacchanti, kintu samprati tathà pratÅyante mÃtram | [44] k­«ïa÷ sa-t­«ïam uvÃca-bhavatu, tad v­ndÃvanaæ kutra? [45] rohiïy Ãha-putra, yamunÃyÃ÷ pÃre | [46] rÃma uvÃca-ekà yamunà dÆrata÷ paÓcÃn nyastÃ, purata÷ kim anyÃpy asti? [47] mÃtà sahÃsam Ãha-putra, kutracid api manÃg api na vicchinna-gamanà sà | [48] rÃmas tu mÃt­-mukhaæ sÃÓcaryatayà sa-sukha-caryaæ paÓyati sma | [49] k­«ïa uvÃca-tatra-bhavatà kila na tarkitaæ, yat khalv ita iva tatrÃccha gacchantÅ sà d­Óyate sma | [50] tad evaæ tayo÷ sollÃsaæ hÃsaæ bibhrato÷ puna÷ k­«ïa÷ sa-t­«ïam uvÃca-laghu-mÃta÷, kà tatra ÓÃta-sampad asti yad etÃvatà prayÃsena prayÃsyÃma÷? [51] rohiïy Ãha-putra, krŬÃ-sthÃnÃni krŬanakÃni ca bahÆni santi | [52] k­«ïa÷ sahar«aæ saÇkar«aïa-ni«kalaÇka-vidhor aÇkaæ nija-ÓyÃma-dhÃmnÃlaÇkurvann eva sÃÇga-praïayatayà samuttÃnitÃÇgas tan-mukham unmukhaæ paÓyan vihasan vilasan muhur luÂhati sma | [53] saÇkar«aïas tu tan-mukham anu mukhaæ nidhÃya muhur vihasita-lÅlÃæ vidhÃya cirÃya taæ hÃsayati sma | [54] atha yamunÃ-taraÇga-saÇgha-saÇgata-mÃruta-digdha-snigdha-vana-lekheyam Ãsannà iti mÃt­-yugala-saælÃpaæ niÓamya samyag utthita÷ k­«ïa÷ saÇkar«aïa-saÇkara÷ prÃg aj¤ÃtÃn j¤ÃtÃn api naga-m­ga-khagÃn hasantÅbhi÷ skhalita-dantÅbhir vivÃdata÷ sarvÃn apÆrvÃn iva p­cchann uttaram ÃyacchaæÓ ca tat-kÆlÃnukÆla-vanam ÃsasÃda | [55] tatra praÓnottare yathÃ- ko' sau v­k«a÷ samantÃd aniÓa-cala-dala÷? pippala÷ | ko' ï¬a-koÂiæ sÆte? so¬umbarÃkhya÷ ka iha ghana-jaÂÃ-vyÃpta-mÆrtir? baÂa÷ sa÷ | itthaæ navyÃæ vanÃntar-gatim anu jananÅ-¬imba-saævÃda-jÃtaæ lokaæ pÅyÆ«a-var«air asukhayad akhilaæ tatra tatrÃticitram ||JGc_1,9.27|| [sragdharÃ] kiæ ca- gaurÃ÷ k­«ïa-pradhÃnÃpluta-gati-paÓava÷ ke ramante? hariïya÷ ke vÃmÅ sairibhÃÓva-pratima-tanudharÃ? rohi«ÃkhyÃ÷ prasiddhÃ÷ | ke Ó­ÇgÃnekaÓÃkhÃ-Óavalita-vapu«a÷? ÓambarÃkhyÃs tad evaæ mÃtur gÅr-j¤Ãta-nÃmà sa jayati sa-balo nanda-gopÃla-bÃla÷ ||JGc_1,9.28|| [sragdharÃ] api ca- citra÷ ko' pi? mayÆra÷ ka iha m­dukuhÆgÃyaka÷? kokilÃkhya÷ ko vaktuæ va«Âi vÃïÅæ naravad api? Óuka÷ pu«paga÷ kaÓ ca? bh­Çga÷ | itthaæ mÃt­-dvayena prathama-vana-game saælapantau hasantau, bÃlau gopÃla-rÃmau vraja-kula-mahilÃ÷ Óarmabhi÷ si¤cata÷ sma ||JGc_1,9.29|| [sragdharÃ] athÃgatÃs taraïi-sutÃ-taÂaæ vraja- prajÃ-vrajÃ÷ sa-ÓakaÂa-dhenu-saÇkaÂam | sa-sambhramaæ taritu-manastayà ca te parasparaæ kalakala-kÅrïam abhraman ||JGc_1,9.30|| [jabhasajaga] [56] tataÓ ca dvÃv api bhrÃtarau mÃtarau vihÃya, paramam unnatatamaæ vrajeÓitu÷ pitu÷ ÓakaÂam ÃgatÃv, Ærdhva-sthityà dalad-indÅvara-sundaratÃ-ÓÃli-kÃlindÅæ prÃïi-v­nda-prÅïi v­ndÃvanam api phulla-d­Óà dad­Óatu÷ | [57] ÓrÅ-vrajeÓvarÃdayas tu parasparam Æcu÷-aho, rÆpam iha pÃrÅïa-vanyÃ-sambandhinyà bhÃsvat-kanyÃyÃ÷, yà khalu pratibimba-saævalanayà v­ndÃvanÃntam antar-vahantÅ vicitra-citra-paÂÂa-paÂavad Ãcarati | [58] aho madhurÅïÃæ sÃdhu-rÅtir asya ca v­ndÃvanasya, yat khalu nÅlÃbhaæ sita-pÅta-lohita-prasÆnÃlibhir ni÷sarad-ÃsÃra-vidyotamÃna-vidyut-kÃnti-rohita-rohita-nÅrada-vad ÃbhÃsamÃnaæ dÆrato' py am­ta-pÆram arpayati | yasya cÃk­«Âa-tripi«Âapa-pada-«aÂpada-padatayà vyakta-daurlabhyaæ samÃkar«i-saurabhyaæ ghrÃïÃbhyÃgatÃnÃæ dÆram Ãrabhya pratyudgami sabhÃjaka-sabhya-v­ndam iva labhyate | [59] yasya ca vicitra-patri-k­trima-kala-kalila-kÃkalÅ-saÇkula-kolÃhala-kulam Ãkar«aïa-mantra ivÃrtha-grahaïaæ vinÃpi sa-karïakaæ janyuæ nijÃÓrayÃbhyarïam Ãkar«ati | [60] tad evaæ paÓyato÷ Ó­ïvator api sa-t­«ïayo rÃma-k­«ïayor gopÃ÷ gÃ÷ pÃrayituæ vyÃpÃraæ kÃrayÃmÃsu÷, nÅraæ taraïi-kanyÃyÃs tÅraæ ca taraïe tadà | go-mayaæ gomaya-mayaæ k«aïÃd ajani sarvata÷ ||JGc_1,9.31|| [anu«Âubh] [61] tÅrïÃsu go«u tathà karïÅrathÃd avatÅrïÃsu parijana-paricchada-sahitÃsu gopa-vanitÃsu, kÃÓa-kuÓa-Óara-vaæÓa-varair alaÇkarmÅïa-nirmita-paraspara-naddha-plava-rÃjÅ rÃja-paddhatir ivÃsambÃdhatayà sÃdhità | [62] tataÓ ca pÃrÃvÃrÅïa-bhÆmyor ekatÃyÃæ k­tÃyÃm avÃrÅïam iva pÃrÅïam madhupurÅ-kÃlÅya-hradayor antarÃlaæ tad vana-bhÃgaæ sarva eva gÃyanta÷ prahasanta÷ krŬantaÓ ca ÓakaÂa-ghaÂayÃpi praviviÓu÷ | tad evam evoktam, v­ndÃvanaæ sampraviÓya sarva-kÃla-sukhÃvaham | tatra cakrur vrajÃvÃsaæ ÓakaÂair ardha-candravat ||[BhP 10.11.35] iti| [63] rÃma-k­«ïÃu ca baddha-t­«ïÃv ÃsÃdita-tÅropakaïÂhÃv utkaïÂhayà bhuvi ÓakaÂÃd utplutau pluta-samplutÃhvÃnata÷ sukha-samanvitaæ sakhÅn anvag vidhÃya pratyagram api pratyagrÃyamÃïa-vaicitrÅ-gahaïaæ gahanam avagÃhamÃnau savyÃpasavyayo÷ paÓyantau caraïa-cÃritÃm evÃcaritavantau | tadà ca kim anyad varïanÅyam, samastaæ v­ndÃvanam api k­«ïena sp­«Âaæ h­«Âam eva nirïÅya parÃm­«Âam | yata÷, yad gÃnaæ vipinasya kokila-kale n­tyaæ latÃ-vibhrame romïÃm utthitam aÇkure ca kavitaæ yogyÃn nidÃnÃd­te | tan mithyà yadi k­«ïa-saÇgati-vaÓÃt tasmiæs tathà varïyate satyaæ tarhi sadÃpi tat tad akhilaæ yasmÃd darÅd­Óyate ||JGc_1,9.32|| [ÓÃrdÆla] [64] tataÓ ca tau kvacid vikramaïena kvacit tu snigdha-jana-skandhÃdy-Ãkramaïena bandhubhir ÃsvÃdyamÃnÃnavadya-lÃlityÃm­tau Óubha-Óakuna-sambh­tau vatsa-krŬanÃbhidha-yamunÃ-ghaÂÂata÷ saÂÂÅkarÃkhyaæ pradeÓam Ãsedatu÷ | [65] athÃvataraïa-turya-gho«a-jÃte rÃj¤Ã samanuj¤Ãte, taæ paÓcÃn nidhÃya dak«iïa-paÓcimÃm agre vidhÃya sarve samÃkÅrïa-vistÅrïa-deÓatayÃvatÅrïÃ÷ | loka-hÆti-vyakta-ce«Âaæ tadà nandÃdi-ve«Âitam | v­ndÃvanam idaæ reje supta-jÃgarita-prabham ||JGc_1,9.33|| [anu«Âubh] tatra cakrur vrajÃvÃsaæ ÓakaÂair ardha-candravat | yad-anta÷-pÆritaæ gobhi÷ krameïa ghana-rÅtibhi÷ ||JGc_1,9.34|| [anu«Âubh] ÓrÅ-hari-vaæÓe ca, niveÓaæ vipulaæ cakre gavÃæ caiva hitÃya ca | ÓakaÂÃvarta-paryantaæ candrÃrdhÃkÃra-saæsthitam ||iti | [2.9.20-1] [66] evaæ taddine ÓakaÂair eva cakru÷, dinÃntare tu, kaïÂakÅbhi÷ prav­ddhÃbhis tathà kaïÂakibhir drumai÷ | nikhÃtocchrita-ÓÃkhÃbhir abhiguptaæ samantata÷ ||iti | [2.9.22] go-purasya pura÷ k­tvà govardhana-dharÃdharam | gopa-vÃsa÷ sa tatrÃsÅn nagopa-vasatir yata÷ ||JGc_1,9.35|| [anu«Âubh] paurastya-vastya-tyÃge' pi tat-tan-maryÃdayÃcita÷ | vrajÃkÃras tathaivÃsÅt k­«ïÃpÃre yathà sthita÷ ||JGc_1,9.36|| [anu«Âubh] a«Âa-kroÓÅm Ãyataæ go«Âham etan madhye tasmin vist­taæ cÃrdham asyÃ÷ | etan mÃnaæ cÃtra lokasya d­«Âyà ÓaktyÃnantÃcintya-dhÃmatvam eva ||JGc_1,9.37|| [ÓÃlinÅ] madhye rÃj¤a÷ sadma tat-pÃrÓvatas tad- bhrÃtÌïÃæ tad-bÃhyatas tat pare«Ãm | yadvat premaïy antaraÇgÃdi-rÅtir vÃse' pi syÃd aucitÅ tadvad eva ||JGc_1,9.38|| [ÓÃlinÅ] [67] atha tatra parama-Óarmaïà gamyamÃna-samaya-vraje pÆrvavad vraje krŬÃ-ratayor api tayor vana-did­k«Ã punar atÅva vilak«aïà jÃtà | tataÓ ca pratidinam api gavÃvanÃya vanÃya prayÃtena tÃtena samaæ samantata eva vrajata÷ sma | yatra- v­ndÃvanaæ govardhanaæ yamunÃ-pulinÃni ca | vÅk«yÃsÅd uttamà prÅtÅ rÃma-rÃmÃnujÃtayo÷ ||JGc_1,9.39|| [BhP 10.11.36] yathÃ, prÃdhÃnyÃd atidivya-v­k«a-vitater v­ndÃvanaæ ratna-bhÆ- palyaÇkÃnvita-pÅÂha-jet­-d­ÓadÃæ v­ndasya govardhana÷ | glau-cÆrïodbhava-raÇga-bhÆmi-vijayi-sthalyÃvaler aæÓumat- kanyÃyÃ÷ pulinÃlir utsava-Óataæ dugdhe sma mugdhaæ tayo÷ ||JGc_1,9.40|| [ÓÃrdÆlavikrŬitam] [68] atha madhukaïÂha÷ samÃpanam idaæ säjalitayà vyÃna¤ja, Åd­Óas tanayo jÃtas tava gopÃdhinÃyaka | pÃlyaæ karoti yo viÓvaæ bÃlyasya caritÃd api ||JGc_1,9.41|| [69] tad evaæ tal-lÅlÃnÃæ sÃk«Ãt-prathÃyÃæ kathÃyÃæ v­ttÃyÃæ pÆrva-v­ttavat tad-dine' pi sarve' py ÃnandÃnÃm akharvÃïÃæ kharveïa karburità nija-nijÃlayaæ kalayÃmÃsu÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu ÓrÅ-v­ndÃvana-deÓe praveÓo nÃma navamaæ pÆraïam ||9|| ************************************************************* (10) atha daÓamaæ pÆraïam vatsÃsurÃdy-utsÃdanam [1] atha prÃtar api pÆrvavat kathà prathate sma | [2] yathà snigdhakaïÂha uvÃca- athÃnayor atibÃlyÃd Ærdhva-vilÃsam ÃrabhamÃïaæ sukumÃraæ kumÃratÃ-Óe«aæ varïayi«yÃma÷ | yathÃ- mukta-stanyam uda¤cad aÇgavalayaæ cäcalya-paryÃkulaæ khelÃ-ca¤cad-akharva-netra-yugalaæ ÓaÓvat-prahÃsÃnanam | nÃnÃ-kautuka-bhÃvitaæ sakhijanakrŬÃvilÃsÃspadaæ vatsek«Ã-sp­hi rÃma-k­«ïa-kalitaæ kaumÃram antar bhaje ||JGc_1,10.1|| [ÓÃrdÆla] api ca, ÓubhraÓyÃmau nÅla-pÅtÃbha-vastrau Ó­ÇgÅ-pÃrÅdhvÃna-Óik«Ãsu dak«au | krŬÃ-lolau mitra-varge vicitraæ citrÅyete rÃma-k­«ïau kumÃrau ||JGc_1,10.2|| [ÓÃlinÅ] [3] etad-avadhi ca vastra-paridhÃnaæ krameïa niÓcitaæ jÃtaæ, yathÃ- vastraæ dadhÃti jananÅ-nihitaæ prayatnÃt k«ipraæ ca bandhana-dhiyà svayam ujjahÃti | bhÆyas tad ardati bibharti ca yasya cÃrdhaæ vrŬÃæ vikalpya laghu nityayati sma k­«ïa÷ ||JGc_1,10.3|| [vasantatilakÃ] [4] tatra nityam eva gojÃtam anuyÃtena tÃtena saha yÃtavantau samantÃd alaæ tau bhramata÷ | yathÃ, agacchatÃæ tatra vane janÃnÃæ snehÃrthinÃæ kro¬a-gatau pituÓ ca | ap­cchatÃæ tat-prati-vastu bÃlÃv ayacchatÃæ Óarma ca rÃma-k­«ïau ||JGc_1,10.4|| [upajÃti 11] [5] tatra ca nivÃryamÃïÃv api visphÃry-aham-pÆrvikayà go-goyugaæ gogoyuga-yugaæ go-«a¬-gavam api yugapad vaÓayantÃv akrŬatÃm | anantaram api parasparam aparasparaæ sadravam eva dravantau vighaÂita-dhenv-ana¬uha-saÇghaÂÂÃv uddhatà dhenur v­«abhÃn api Ó­Çga-grÃhaæ nivartayata÷ sma | kiæ ca, pa¤cakenÃpi paÓÆn g­hïÅta÷ sma | [6] dina-katipaye punar evaæ gata-samaye tad etad upadhÃrya vrajeÓvaryà patiæ prati praïaya-sphurad-upÃlambhaæ bhaïitaæ, kim idam apÆrvam iva kurvanti tatra-bhavanta÷? iti | tena ca lajjÃtaÇkau sajjatà tau va¤cayatà vanaæ ca¤catÃmunÃnumatà taæ ca taæ ca sà ca sà ca tan-mÃtà vana-gamanatas tanayam atipraïayÃn niruddhavatÅ | [7] niruddhau ca tÃv utkaïÂhÃvi«ÂhÃv arodi«ÂÃm | tatra ca kadÃcid ahnÃya nihnavam Ãrabhya pitur abhyarïaæ gacchantau, savayobhya÷ sukhaæ yacchantau vartmÃparikalya vrajabahir upaÓalya-sthair vatsa-pÃlyair bÃlai÷ k­ta-melantau khelantau tat-pÃlÃyamÃnau mumudÃte | [8] tad evaæ tayor asak­tk­tim anubhÆya bhÆya÷ ÓrÅ-vraja-bhÆpatÅ dampatÅ sukha-sambhÆyamÃnatÃyÃm api bhavya-dÆyamÃna-manastayà mantrayÃmÃsatu÷: yadi go-saÇgÃvasthÃnaæ vinà na sthÃtuæ pÃrayatas, tarhi vraja-sadeÓa-deÓe vatsÃn eva tÃvat sa¤cÃrayatÃm iti | [9] tad etad eva vrajarÃja÷ sahajÃdibhir mantra-vidbhi÷ saha mantra-sahatayà vicÃrya, tantra-vidbhi÷ puïya-dinam avadhÃrya, puïyÃha-vÃcanÃdikam api sa¤cÃrya tÃbhyÃæ go-bÃla-pÃlanÃrambham ÃcÃrayÃmbabhÆva | [10] tÃbhyÃm eva saha mahÃ-gopÃlà mahaæ vidhÃya manasi ca sukhaæ nidhÃya nija-nija-bÃlÃn vatsa-pÃlÃn kalayÃmÃsu÷ | yasya cÃdau jananÅ-janitena majjana-sajjanena bhojana-bhajanena vasana-vasanena sad-alaÇkaraïa-dharaïena vetra-netra-muralÅ-gavalÃnÃæ valanena ca bala-k­«ïau ÓobhÃæ lebhÃte | [11] k­«ïas tv ÃnÅte upÃnahau nahi-nahi-kÃreïa bahiÓ cakÃra, kula-paramparÃ-gata-dhana-godhan-samÃrÃdhana-dharma-marma-bÃdhanaæ hi tat-prasÃdhana-vaÓÃd bhavati iti | tata÷ k­«ïa-bhÃvam anubhavatà rÃmeïÃpi tathÃnumatam | [12] du«kara-gaïanÃni godhanÃni tu nÆnaæ k­ta-tad-avadhÃnÃni tad-ÃnukÆlyÃya prakhara-khara-khura-khanana-khuralÅbhir m­n-maya-reïÆn api pu«pa-reïÆn iva vidhÃya karkarÃkaïÂakÃdikam api khaï¬aÓas tathà sandhÃya tadÅya-caraïa-pracÃra-bhÆmiæ sukha-sa¤cÃratayà kÃrayÃmÃsu÷ | vasudhà ca sudhÃ-sekam eva tadÅya-caraïa-sa¤cÃreïa manvÃnà v­ndayà saha ca yogaæ tanvÃnà tad-ÃnukÆlyÃvaÓe«aæ niravaÓe«aæ cakÃra | yathà ca khadira-vanÃdikam api sukha-sa¤cÃrÃya samyag adhikaæ bhavati | [13] yathà ca sarvatra tadÅya-caraïa-kiÓalayÃlaya-sÆk«ma-rekhÃ-lekhÃnÃm udaya÷ sarva-mud-ayanaæ bhavatÅti prak­tam anusarÃma÷ | [14] tad evaæ mahÃ-maÇgala-saÇgatatayà vatsa-cÃraïotsavam anukriyamÃïe prayÃïe samudgata-Óobha-samudgaka-vicitrac-chatra-cÃmara-paÂÂa-paÂÃdi-nÃnÃ-sÃmagrÅ-saÇgraha-vyagrÅbhÆta-karà bhuvana-ÓubhaÇkarà jita-v­ndÃkarÃ÷ kiÇkara-dÃrakÃs tÃv anusaranta÷ kim apy anta÷-sukham anubabhÆvu÷ | [15] tatra ca mÃtara-pitarÃv Ãrabhya pratyÃgÃra-dvÃraæ sarvÃbhir anarvÃcÅnÃbhir vara-varïinÅbhir mahÃ-dhanair nirma¤chyamÃnau dÅpÃyamÃna-maïibhir nÅrÃjyamÃnau praphulla-surabhi-prasÆnair abhiv­«yamÃïau maÇgala-saÇgha-saÇgata-gÅtai÷ saÇgÅyamÃnau yathÃrhaæ tad-antika-vacana-kÃnti-santatibhi÷ santo«yamÃïau, purastÃd vikÅrïa-vistÅrïa-nayanair nirvarïyamÃnau gurÆn abhivÃdya niravadya-vÃdya-prasÃdyamÃna-kautuka-pratataæ pratasthÃte | [16] yatra divya-gaïÃÓ ca tadvad eva dÅvyanti sma | tataÓ ca- veïu-vetra-dala-Ó­ÇgavaÂÅbhi÷ kanduka-bhramara-dÃru-naÂÅbhi÷ | krŬinau sa-ÓiÓu-go-suta-jÃte nÅla-pÅta-vasanau rurucÃte ||JGc_1,10.5|| [svÃgatÃ] [17] tad anu, dÆrata÷ sÆratatayà purata÷ paÓyad­Óa÷ pit­tatsad­Óas te kÃæÓcit prau¬hÃn ƬhÃvadhÃnÃn vidhÃya, cÃrapradeÓavicÃram abhidhÃya ca, kramata eva vyutkramata÷ kramamÃïÃ÷ suk­tina÷ k­tina÷ parÃvav­tire | [18] rÃma-rÃmÃnujÃdayaÓ ca ki¤cid a¤citvÃ- visÃrya vatsÃn ÃvÃrya parita÷ ÓÃdvale sthale | khelÃæ cakrur mitho melÃd ÃvelÃæ bhojanÃgate÷ ||JGc_1,10.6|| [anu«Âubh] yathÃ, veïuæ vÃdayato÷ phalÃdi kirato÷ Ói¤jat-tulÃkoÂi-bhÃg- aÇghribhyÃæ k«ipator v­«Ãnukaraïai÷ saæyudhyator etayo÷ | bhrÃtror nirjayinor mitho drava-vaÓÃd uccai÷ sakhÃyaÓ ca te pÃr«ïi-grÃhatayà yudhaæ vidadhata÷ kolÃhalaæ cakrire ||JGc_1,10.7|| [ÓÃrdÆla] [19] tataÓ ca tau vatsÃæs t­ïair ÃpyÃyya jalam ÃpÃyya sarvÃn vilokitavantau | ÓrÅ-k­«ïas tu te«u kasyacid gaï¬Ãdi-kaï¬Æti-khaï¬anena bÃhu-daï¬a-k­ta-kaïÂhÃvaguïÂhanena, mÃtaraæ militum icchasi? melayi«yÃmi iti tat-karïe mitha÷ kapola-melana-pÆrvaka-v­thÃ-varïanena ca tam upacarya sukham upalabdhavÃn | [20] atha bhrÃtarau sakhibhir jalÃplavana-kelim Ãcarya vanya-veÓa-viÓe«am apy Ãsajjya caraïa-caryayà carantÃv apÆrva-m­ga-pak«iïa÷ samantÃl lak«ayantau vailak«yam Ãsedatu÷ | tatra ca, rutam anukurutas tau lÅlayà yasya janto÷ samudayati tadÅyaæ jÃti-mÃtraæ tadÃÓu | bhaïitam atha vidhattas tad-viruddhasya tasmin yadi bhayam anu tasmÃl lÅyate taj javena ||JGc_1,10.8|| [mÃlinÅ] [21] tataÓ cÃhnÃya madhyÃhnÃÓanam ÃdÃya sva-sva-dhÃmata÷ samÃgatÃbhis tad-ucitÃbhir vanitÃbhir janitÃnandana÷ ÓrÅmÃn nanda-nandana÷ sakhi-v­ndam Ãnandayan vÃïÅya-mÃna-veïu-raïitenÃkÃraïayà maÇk«u saÇkalayÃmÃsa | saÇkalitÃæÓ ca sakhÅn eïÅd­Óa÷ ÓreïÅk­tya cÃd­tya ca samupaveÓitÃn suveÓitÃn madhyam adhyÃsita-ÓyÃma-rÃmÃn bhojana-kÃmÃn krama-niÓÃmanayà yÃm anayà jemayÃmÃsu÷ | [22] yatra narmaïà Óarma-dÃnÃya ki¤cit kaÓcit ki¤cit kaÓcid viÓiÓlÃghe ÓaÓlÃghe ca | yatra ca tair vivadamÃnÃnÃæ saævadamÃnÃnÃæ cÃnyÃsÃæ vacana-prativacana-Óravaïa-kautukÃnantaraæ dhÃtrÅ-gaïa-pÃtrÅ kÃcit tu dÃsera-bÃlakÃn prati phelÃ-visarjana-ra¤janÃya pÆrti-vya¤janayà bhojana-vit­«ïatÃm anucari«ïuæ k­«ïaæ prati sa-kÃku jagÃda- mayà yatnÃd etad drava-madhuram ÃrÃd upah­tam jananyà rÃmasya prayatana-yujà sÃdhitam idam | bhavan-mÃtrà cÃsya svadana-vidhaye datta-Óapathaæ muhu÷ sandi«Âaæ tan nikhilam upayuÇk«va trayam api ||JGc_1,10.9|| [ÓikhariïÅ] [23] tad evaæ kautuka-viÓe«eïa jÃte bhojana-Óe«e racitÃcamanaæ tam ananta-guïa-kamanaæ rÃma-dÃmÃdibhi÷ sahitaæ sahitaæ sà puna÷ karpÆra-rasa-pÆra-pÆrïa-khapura-pÆrita-sacÆrïa-svarïa-varïa-parïa-puÂa-dÃna-pura÷-saram evam avÃdÅt, lÃlya-pÃlyamÃna-mÃt­-sandeÓatayà bÃlyam apahÃya tÆrïam eva vraja-sadanaæ pÆrïam ÃcaraïÅyam | [24] atha ki¤cid dÆraæ gatvà tasya te«Ãæ ca khelÃ-melÃbhiniveÓaæ matvà grÅvÃæ parÃvartya nartyamÃna-nayanatayà samarthÃæs tat-pÃlakÃn bÃlakÃn praty uvÃca-are re, ÓÅghram evÃyaæ prÃïayanÅyo vraja-dharaïÅÓa-praïayinyÃ÷ prÃïasya prÃïa÷ iti | [25] tad evaæ gatÃsu tÃsu sÃgraja÷ sa tu du«parihara-bëpa-cchedya-sa-pu«pa- t­ïa-mukhÃn vatsÃn vrajÃbhimukhÃn vidhÃya ÓanaiÓ cÃrayan gÃyan n­tyan hasan krŬan divi-carair brÃhmaïair brÃhmaïai÷ stÆyamÃna÷ sumanobhiÓ ca sumanobhir v­«yamÃïa÷ svag­hÃya vartma jag­he | [26] tataÓ ca vatsÃvÃsaæ yÃvat sÃgraja-mitra-vrajatayà yathÃkramaæ vikramamÃnas tatra ca vatsÃn saÇk­tya k­ta-k­tyatayà ramamÃïas tal-lÃvaïya-darÓanena har«amÃnas tat prÃg eva sarvair vraja-vÃsibhir upavrajyamÃna÷ snÃnÃdi-pÆrvakaæ divyam ambaraæ valayamÃna÷ ÓÅghram eva bhojanaæ bhajamÃna÷ punar api go-dohana-bhÆmi-gamanena sukhaæ yajamÃnas tat-tan-mÃt­-nÃmabhir vatsÃn hvayamÃna÷ sambhramatas tad-gamana-vyatikramÃt prahÃsa-maya-mÃna÷ pradugdhÃni dugdhÃni ca tÃni kiÇkara-nikareïa g­haæ hÃrayamÃïa÷ punar Ãlayam Ãgamya k«aïa-katipayaæ mÃtaram Ãnandya tÃm anu vindamÃnaÓ candra-ÓÃlikÃæ viÓramÃya ÓrayamÃïa÷ punar sarve«Ãm atihar«aæ vavar«a | prasvÃpya ca taæ ca taæ ca sà ca sà ca mÃtà parita÷ parijana-kumÃrÃn sannidhÃpya g­ha-vyavahÃrÃya b­had-dhÃma jagÃma | [27] tad evaæ dina-katipaye parama-ramaïena gamita-samaye sa tu n­Óaæsa÷ kaæsa-nÃmà yathÃrha-varïa-k­ta-varïanata÷ samÃkÅrïa-tat-tad-v­ndÃvanÃgamanÃdi-v­ttÃnta÷ svÃntaÓ cintayÃmÃsa- [28] hanta, satyatÃ-sÃreïa devyà vacanÃnusÃreïa nanda-gopa-¬imbhatÃ-dambha eva sa ko' pi gopita÷ sambhÃvyate, yena nÆtanÃvayavenÃpi du÷saha-mahasa÷ pÆtanÃdaya÷ sahasà gÃmbhÅryÃv­ttena vÅryÃtiÓayenÃlambhanÅyatÃæ lambhitÃ÷ | trasyati ca tasya nÃma-dhÃma-vaÓÃn mama h­dayam | tasmÃd asau chalata evotkalanÅya÷ | hanta, chalÃn apy uttaram uttaram atiriktaæ yuktam eva te prayuktavanta÷ | tathÃpi kadarthitÅ-bhÆya vyarthÅ-bhÆtÃ÷ iti vicÃrya, punar api taæ praïidhiæ sannidhiæ nikÃyyata÷ samÃnÃyya papraccha, aye, tvayedam apy avakalitaæ, jÃtau kasyÃæ tasyÃdara÷ sneha-bharaÓ ca parama÷ parÃm­Óyate? [29] sa covÃca-deva, go-vatse«u tad-utseka÷ pratÅyate | [30] kaæsa uvÃca-samyag gamyatÃæ nijam eva harmyam | punaÓ cÃnyam uvÃca-ÃkÃryatÃæ purata÷ sa vatsÃsura÷ | sa ca ÓacÅ-pater api klamana÷ | sa-sambhrama-vikrama-kramatayà tenÃnÅya samarpita÷ pÃnÅya-lavavad drava-pravaïatÃvastha eva tasthau | tena ca sambandhatÃm ÃÓaæsan pÃæÓu-saÇghaval labdha-dhvaæsa÷ kaæsas tÆpÃæÓu taæ sutam iva ÓaÓaæsa, vatsa vatsÃsura, gaccha nandasya vrajam | gatvà ca vatsÃæÓ cÃrayata÷ kumÃrayatas tat-kumÃrasya sadeÓam ÃsÃdya nijaæ vatsa-veÓam utpÃdya tasyÃpakÃram Ãrabhasva | [31] tata÷ sa ca, yathÃj¤Ãpayanti rÃj¤Ãm Ãj¤ÃpakÃ÷ iti tad-vacanÃnupathÃtmà tat pratiÓÃsanÃd atrÃsam eva tatrÃjagÃma | yatra svacche vatsa-krŬana-nÃmani yÃmuna-kacche tad-vidha-mÃraka-karmà vraja-rÃja-janmà vatsÃn mÃnayan nayana-vi«ayaæ vi«a-dharam iva taæ cakÃra | [32] atha matsaratas tata ita÷ saratas tasya gandhÃnusandhÃnata÷ k­tsnÃn khaÂa-deÓam aÂata÷ Óak­tkarÅn vyagraæ paÓyata÷ paÓyann agrajaæ vrajarÃja-tanÆjanÆ raha÷ sa-vyÃjaæ vyajahÃra, b­had-bhrÃta÷, prÃtar anÃyÃta÷ paricÅyate và ko' yam upatoyaæ pratÅyate vatsa÷? [33] rÃma uvÃca-bhrÃtar, nahi nahi | [34] k­«ïa uvÃca-nirÆpyatÃm | [35] rÃma uvÃca-bhÅ«aïa-prak­tir iva pratÅyate | [36] k­«ïa uvÃca-pÆrvaja, pÆrva-devo' yam | [37] rÃma uvÃca-satyam, yasmÃd asmÃsu vatse«u cÃkasmÃd ad­«ÂijÃd­«Âir asya d­Óyate | [38] k­«ïa uvÃca-yadi bhavad-Ãdi«Âaæ syÃt tarhy etaæ di«ÂÃntam ÃsÃdayÃmi | [39] rÃma uvÃca-lokata÷ kalaÇkata÷ ÓaÇke | [40] k­«ïa uvÃca-maraïe ditya-patyatà param Ãgatya pratyak«Å-bhavi«yaty asya | tata÷ ko' pi nÃpavadeta | [41] rÃma÷ sahar«am uvÃca-dvi«antapa, sacchalam etaæ sacchalam eva mandaæ mandam abhyavaskanda | [42] atha ÓrÅvatsa-vak«ÃÓ ca vatsÃn anyÃæÓ cucukÃreïa sannidhÃna÷ kaïÂha-gaï¬a-piciï¬Ãdau kaï¬Æm apanayamÃna÷, sarvata÷ krŬan gÃyan parva tanvann ivÃsÅt | [43] tatas tasyÃpi labdha-chidraæ-manyasya, kÆÂa-mayyà sva-kaï¬Æti-vighaÂanecchayà nikaÂam aÂatas, tad akarkaÓa-mudrayà sahasà tÃn hitvà taæ sa-puccha-pÃdaæ g­hÅtvà bhramayÃmÃsa | yÃvaccha÷ parivartanaæ bhramayatà vatsasya cakre' munà tÃvaccha÷ pratipat kramÃn niragamad rÆpÃntaraæ cÃgamat | krŬÃyÃ÷ phala-pÃtanÃrtham iva ca k«ipte kapitthopari j¤Ãt­tvaæ naÂavat kalÃæ ca p­thukÃs te tasya ÓaÓlÃghire ||JGc_1,10.10|| [ÓÃrdÆla] atha devai÷ prasÆnÃni v­«ÂÃni hasitÃni ca | na nÃsayà na ca d­Óà bhinnatÃæ netum ÅÓire ||JGc_1,10.11|| [anu«Âubh] [44] tad anu ca parihÃsa-bhÃsamÃna-hÃsaæ divya-sabhÃsadas tad idam avadaæÓ ca, nÆnam etad eva deva-vairi-vairiïas tÃtparyaæ paryavasyati | vayaæ gÃæ gopÃlÃ÷ paricinumahe tad-dvi«am api praticchanne rÆpe' py anumiti-nidÃna-vyatikarÃt | ato re re vatsÃk­ti-suraripo mad-vidha-karÃt kathaæ te mok«a÷ syÃd iha la«asi cet pretya bhavatu ||JGc_1,10.12|| iti | [ÓikhariïÅ] tad evaæ- tau vatsÃd api rak«antau sarvaæ lokaæ rarak«atu÷ | yad-arthaæ prÃtarÃÓÃdi yasmin daitya-vadhÃdi ca ||JGc_1,10.13|| [anu«Âubh] [45] tataÓ ca tad-dine' pi ÓrÅ-k­«ïa-rÃmayo÷ svadhÃma-samÃgamanaæ jÃtam, kintu tad-v­ttam ani«Âam iti tad-i«Âa-gaïa÷ sarva evÃvari«Âa | tac ca, na jÃne kiæ-vadantÅ kiævadantÅ syÃd, iti sacintÅbhÆya | kaæsas tu tasmÃd vatsapÃd api vatsÃsura-nirvÃsanam apasarpa-mukhÃd vi«am iva karïa-randhra-sparÓa-mÃtreïÃnta÷ sambhÆya bh­Óaæ d­Óau nimÅlayÃmÃsa | tena daÓamÅm iva daÓÃæ prÃpita÷ | sa tu mantribhi÷ katha¤cid bahir avadhÃpita÷ sÃrdham eva tair idam acÃru vicÃrayÃmÃsa, hanta sambhÃvità dambhÃnvità bahava÷ prasthÃpitÃ÷, na tu tair bhadraæ ki¤cid api sa¤citam | te«Ãæ dhÅpsÃ-vÅpsà hi na hÅpsÃæ trÃtavatÅ, pratyuta tÃn eva psÃtavatÅ | tata÷ kiæ kurma÷? [46] mantriïa Æcu÷, deva, kevalaæ bakam atra balam avalambÃmahe, yatas tajjÃtÃv eva dambha-sambhÃrà gambhÅrÃyante | [47] kaæsa uvÃca-Ãæ Ãæ, mama suh­ttama÷ sa eva kevalas tatra prasthÃpanÃya sthÃpyatÃm ity ÃnÃyya tathÃdi«Âa÷ sad-ani«Âa÷ sa du«Âa÷ kaæsa-pu«Âa÷ samprati baka-sthala-nÃmÃnaæ nÃndÅÓvara-giri-samÅpa-dhÃmÃnam upasarasaæ pradeÓaæ bhÃvi-k­«ïa-praveÓam adhigamyÃbhigamya giri-Ó­Çga-bhramÃrambhaæ dambhaæ dadhamÃnas tasthau | yatra tulya-paryÃyatayà dambha eva gahvarÃyate sma | [48] tadà ca ÓrÅ-gopÃla-valità gopÃla-bÃlà go-bÃlÃn pÃlayanta÷ pÃnÅyaæ pÃyayanta÷ kÆlam anusthÃpayanta÷ svayam api paya÷-pÃnam ayanta÷ parasparaæ snapayanta÷ samutthÃya ca kalÃpayantaÓ cikrŬu÷ | kalÃpayantaÓ ca pu«pÃharaïÃya parata÷ pracÃram Ãceru÷, tam ÃcarantaÓ ca taæ bakam Åk«ÃmÃsur utprek«ÃmÃsuÓ ca: aho, girir ayaæ dÆrata eva kuta÷? puras tasya Ó­Çgam | tata÷ sadya evÃda÷ Óata-manyunà manyunà Óata-koÂi-troÂitam iti ghaÂate | punar nicÃyya ca procu÷, nedaæ giri-Ó­Çgaæ saÇgacchate, kintu jantu-viÓe«a÷ so' yaæ mantum iva cikÅr«ann amitaÓÅr«aæ vartate, yata ugram-paÓyatayà kharatÃ-ca¤cu-cu¤cutayà ca baka iva parÃm­Óyate | [49] ÓrÅ-k­«ïa uvÃca- ÃkÃrÃt pak«itulya÷ syÃd vyÃpÃrÃn na ca pak«ivat | baka÷ kiæ navaka÷ sÃk«Ãt kÆÂavat sthitir Åk«yate? ||JGc_1,10.14|| [anu«Âubh] [50] atra tatra jigami«ann eva sami«a-Óli«ÂatÃviÓi«Âaæ kÆÂa-Óabdaæ paÂhitavÃn | [51] atha samuddaï¬a-daï¬a-varaï¬a-sakhi-maï¬ala-maï¬ita÷ puï¬arÅka-locanas taæ jÃnann apy ajÃnann iva tasya tuï¬a-sannidhim eva gamane' vadhi¤cakÃra | sparÓa-vi«a-vi«adhara-viÓe«a-kumÃra÷ kautukÃtireka-vaÓÃd bhekasyeva | [52] tataÓ ca gaï¬Æpadaæ manyamÃna÷ sa ca maï¬Æka iva kuï¬ali-pogaï¬aæ taæ nijagÃra, na tu ki¤cit ku¤cayitum api ÓaÓÃka | kintu hanta, hanta, sphÆrtiæ prati santama-sadharmaïà tena karmaïà ÓrÅ-rÃma-dÃmÃdÅn prÃïair vikalitÃæ kalayÃmÃsa | sva-bhrÃt­-vÅryaæ janu«Ã vidann api pralamba-kÃrir baka-ce«Âite' rdita÷ | bhai«mÅk­te tasya gatau yathaiva sa premà hi sarvaÇgila-bhÃvam ­cchati ||JGc_1,10.15|| [upajÃti 12] [53] atha baka÷ sva-kaïÂhÃvaÂe k­pÅÂa-yonivat kapaÂa-tejaskaæ taæ jhaÂity ujjagÃra | tataÓ ca, so' yaæ mama h­dayam abhrÃk«Åd iti vibhÃvya punas tan nigaraïa-yogyaæ nÃdrÃk«Åt, kintu tata÷ parÃÇ-mukha÷ sa punar baka iva mÆrkha÷ sura-ÓÃtrava-bakas tejo-mÃtra-gÃtratayÃvagatam api taæ troÂi-koÂibhyÃæ troÂayitum udayuÇkta | [54] sa tu ÓauÂÅrya-koÂÅÓvaras tat-troÂÅ karÃbhyÃæ vighaÂayaæs taæ sa-pÃÂavaæ pÃÂayÃmÃsa, bhÅmo jarÃsandham iva, bÃlo vÅraïam iva và | yadà murÃriæ nijagÃra kahvas tadà sakhÃya÷ sabalà mumÆrcchu÷ | udgÅrïavÃn yarhi tadÃnvacetan svabhÃva-jaæ prema parÃn apek«i ||JGc_1,10.16|| [upajÃti 11] [55] yatra v­ndÃrakà dÃrakÃÓ ca kramÃn mumudire | yathÃ- bakÃsure vatsasurÃri-ghÃtinà hate surà nartana-vÃdya-vartanÃ÷ | te nandanÃd apy atisetutÃæ gatà mallyÃdyam ullÆya mudà varÅv­«u÷ ||JGc_1,10.17|| [upajÃti 12] [56] ÓrÅ-k­«ïÃbhiprÃyam utprek«amÃïÃ÷ sÃdbhutaæ prek«amÃïà bakam upajahasuÓ ca | yathÃ- prasÃrayaæs tvaæ grasanÃya ca¤cuæ sÃhÃyakaæ tatra mayÃpy akÃri | vidÅrïam ÃsÅd yadi sarvam aÇgaæ mamÃsti do«a÷ kva nu mƬha kahva? ||JGc_1,10.18|| [upajÃti 11] tatra ca- yasmin bakÃsyÃd udite' pi te' rbhakà jijÅvur asmin milite bakÃntake | te«v aÓru-kampa-svara-bhaÇga-saÇgataæ vaivarïyam ­cchet kim u varïanÅyatÃm ||JGc_1,10.19|| [upajÃti 12] [57] atha sarve samaya-vyagratayà ÓÅghram eva tasmin sarasi militvà snÃtvà taæ pradeÓaæ hitvà k­«ïaæ g­hÅtvà g­hÃya pratasthire | k­ta-g­hÃgamanà vraja-bÃlakÃs tad akhilaæ khalu v­ttam avarïayan | baka-khagasya tathÃk­tità tathà ÓiÓu-k­tà m­tir evam abhÆd iti ||JGc_1,10.20|| [drutavilambitÃ] tad-vÃrtÃ-yugalena gokula-bhuvÃæ dagdhaæ ca siktaæ ca yat pratyaÇgaæ tad idaæ layÃya bhavitety evaæ janai÷ ÓaÇkitam | paÓcÃt pratyuta romahar«am adadhÃd yat tat tu yuktaæ parà vÃrtà tatra varÃm­tÃd api parà tair evam ÃsvÃdyata ||JGc_1,10.21|| [ÓÃrdÆla] [58] tataÓ ca te sarve samudvignam uditÃ÷ samudità vitrÃsÃnanda-nispandaæ ÓrÅman-nanda-mandira-jana-v­ndam anuvindamÃnÃ÷ ÓrÅ-govinda-vadanÃravindam asra-sanditÃ÷ sandarÅd­Óya parÃm­Óya ca bakÃntÃnÃm aÓÃntÃnÃæ maraïe kÃraïaæ parasparam Æcu÷- asya bÃlasya kiæ pÆrvaæ kim apÆrvaæ vrajeÓitu÷ | kim arthaæ và pÆrvam Ãgas te cakrus te hatà yata÷ ||JGc_1,10.22|| [anu«Âubh] [59] tad evaæ prapa¤ce' vatÅrïÃnÃm api ÓrÅman-nandÃdÅnÃæ tad-varïanÃnandÃd adÅnÃnÃæ prapa¤ca-dharmeïa saÇkÅrïatÃæ na varïayÃmÃsu÷ | ÆcuÓ ca ÓrÅ-bÃdarÃyaïi-caraïÃ÷- iti nandÃdayo gopÃ÷ k­«ïa-rÃma-kathÃæ mudà | kurvanto ramamÃnÃÓ ca nÃvindan bhava-vedanÃm ||[BhP 10.11.58] iti | [60] tad etad baka-nirgranthanam ugram ugrasena-du«putra÷ ÓrotreïÃpÅya vyagra-cetà babhÆva, bhÃvayÃmÃsa ca-hanta, sarva eva mÃyÃtiriktatÃ-prayoktÃras tatra riktÅ-k­tÃ÷ | sarvaæ lumpantas te culumpÃmÃsire ca | tarhi vyomÃbhidhÃna-dÃnava-mÃtram atra pÃtraæ paÓyÃma÷ | [61] sarva-mÃyÃ-maya-maya-tanaya÷ prakhyÃta-bala-valaya÷ sa hi mahÅyÃn iti padmÃvatÅ-jaraÂha-jaÂhara-janmà saæmÃnanayà tam ÃnÃyya tat-kÃryÃya paryÃpayÃmÃsa | [62] sa cÃgamya vyoma-nÃmà k­ta-vyomÃvalambatayà nyak«eïa vÅk«amÃïa÷ kÃmyakÃraïya-dharaïÅ-dhara-sannidhÃnata÷ samam atyarbhaka-v­ndenÃtyarbhakatayà nirvrŬa-krŬÃ-sandarbhaæ ÓrÅ-yaÓodÃ-garbha-jÃtaæ ÓrÅ-rohiïy-arbhakaæ vinà samÃyÃtaæ dadarÓa vimamarÓa ca- [63] ete khalu bho÷ dÃsyÃ÷-putra ! caurasya-kula ! paÓyato-hara ! devÃnÃæ priya ! iti parasparaæ sambodhayanta÷ krŬanti | te caite me«a-tat-po«aka-tan-mo«akÃyamÃïà ramamÃïà lak«yante | yatra ca me«Ã mo«yamÃïà api na bhëante | po«akÃÓ ca te«Ãæ bahalÃnÃæ sambhÃlanÃya durbalÃyante, mo«akÃs tu nirgho«atayà pracchannam evÃgacchanti | ayaæ tu tat-po«akÃyamÃïa÷ ÓyÃma-dhÃmà kumÃra÷ prabhÃkara-sahasra-prabhÃva-bhÃvitatayà nÃsmad-vidha-sannidheya-sannidhÃnas tarkyate | tathÃpy asmÃkam ayam evÃvasaro varo nÃvaro varaïÅyatÃm anusarati | atra hi tasya niravadhÃnasya bahiÓ-cara-prÃïa-tulÃæ valamÃnà bÃlakà vinaivÃrtiæ hartavyà bhaveyu÷ | tato vyagrÅbhÆta÷ so' yam agrÅyaÓ ca vinà vigrahaæ grahÅtavyatÃm ­cchet, sÃmik­taæ tu na svÃmine roci«yate | tad etad vicÃrayaæÓ cora-vad-ÃcÃra-gopa-dÃraka-prakÃras tadÅya-nivi¬a-krŬÃyÃæ praviveÓa | praviÓya ca, nivi¬a-kÃnana-k­ta-praveÓatayà po«akÃbhiniveÓam atikrÃmatas tÃn mo«ÃyamÃnÃn kramaÓaÓ catu÷-pa¤cÃvaÓe«am apakramayÃmÃsa | apakramyÃpakramya ca giri-guhÃyÃæ nigÆhayamÃna÷ puna÷ punar ayamÃna÷ peÓaskaritÃnusÃrÅ prastarÃstaraïatas tad-dvÃram ÃvavÃra | [64] etaj j¤Ãtvà nirjarÃri-prahÃrÅ Ói«ÂÃn ka«Âantaæ harantaæ kumÃrÃn vyagrÅ-bhÆta÷ siæhavad grÃma-siæhaæ vidrutyÃrÃd agrahÅn nyagrahÅc ca | svÃÇga-vyaÇgÃt spa«Âa-bhÆmi«ÂhamÃnaæ k­«Âà ¬imbhÃæs taæ tata÷ k«auïÅ-p­«Âhe | ÃpÃtyÃtha prÃïa-vartmaïi rundhan vyagrÅ-k­tyÃlambhya-kalpaæ cakÃra ||JGc_1,10.23|| [ÓÃlinÅ] [65] tad evaæ saæhata-saæhananam apy etaæ ni÷sandhi-bandhanaæ vis­jya tat-pada-paddhatiæ saæs­jya tad-gupti-dvÃram anusasÃra | tataÓ ca, sadyo nirbhidyÃpidhÃnaæ guhÃyÃs tatrÃviÓya dyotam ÃviÓcakÃra | tasyÃs te«Ãæ cÃrbhakÃïÃæ samantÃd ÃtmÃlÃbhÃd yat tamas taj jahÃra ||JGc_1,10.24|| [ÓÃlinÅ] ye«Ãæ du÷khaæ tad-guhÃ-garta-rodhe tadvan nÃsÅd yadvad etad-viyoge | d­«ÂvÃkasmÃd enam ete bakÃriæ prÃïÃn prÃntÃkar«aïenaiva jagmu÷ ||JGc_1,10.25|| [ÓÃlinÅ] sarve tasmÃd utthità rodanÃrtÃs tadvad Ãrtaæ k­«ïam ahnÃya cakru÷ | so' pi k«mÃbh­t tat-pratidhvÃna-dambhÃt krandann ÃsÅd ity amÅbhir vyabhÃvi ||JGc_1,10.26|| [ÓÃlinÅ] tasmÃt k­«ÂÃs tena taæ ve«Âayanta÷ ÓaÓvat tasya sp­«Âito na«Âa-du÷khÃ÷ | d­«Âvà dvi«Âa-prÃïam atyanta-bhÅ«maæ vyomaæ h­«Âà mitra-go«ÂhÅm upeyu÷ ||JGc_1,10.27|| [ÓÃlinÅ] atha parimilitair vicitra-mitrair bhuvi divi deva-gaïais tadopalambhya÷ | apah­ti-caritaæ nija-kramÃt tai÷ kathitam asau kalayan vraje viveÓa ||JGc_1,10.28|| [pu«pitÃgrÃ] [66] atra vyomaæ di«ÂÃnta-da«Âaæ d­«Âvà kusuma-v­«Âi-k­dbhir dÃnava-dve«Â­bhir ayaæ ÓrÅ-k­«ïÃbhiprÃya÷ spa«Âaæ parÃm­«Âa÷- krŬÃyÃm atra corÃïÃæ ÓvÃsa-rodho vidhÅyate | vyomas tvaæ vyomatÃæ prÃptas tasmÃc cet karavÃïi kim? ||JGc_1,10.29|| [anu«Âubh] [67] atha kathaka÷ kathÃ-samÃpanam uvÃca, Åd­k kautukavÃn putras tava gopa-narÃdhipa | vatsÃdi-trayam Ãninye lÅlayà yas tu pa¤catÃm ||JGc_1,10.30|| [anu«Âubh] [68] tad evam amÅ sÃk«Ãd iva vyoma-vadham anubhÆya bhÆyasà sukhena vilasan-mukhena lalità g­hÃya calità babhÆvu÷ | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anu vatsÃsurÃdy-utsÃdanaæ nÃma daÓamaæ pÆraïam ||10|| ************************************************************* (11) athaikÃdaÓaæ pÆraïam agha-brahmÃgha-mocanam [1] atha pÆrvavat prabhÃtata÷ prabhÃtÃyÃæ sabhÃyÃæ madhukaïÂha÷ sotkaïÂham uvÃca- [2] tad evaæ pÆrvavad eva devana-kutukata÷ pÆrvadeva-mÃrayo÷ kumÃrayor anayo÷ kaumÃram ativ­tta-kalpam ÃsÅt | [3] yau khalu, Óubhra-ÓyÃma-rucÅ rucÅm akurutÃæ paugaï¬a-lak«mÅ-k­te cÃpalyena muner api sma kurutaÓ cittaæ milac-cÃpalam | nÃnÃ-krŬita-mÃdhurÅ-vara-kalà Óik«Ã-kalÃpaæ gatau veïÆdgÃna-sudhÃæ sudhÃæÓu-vadanÃv Ãtatya cikrŬatu÷ ||JGc_1,11.1|| [ÓÃrdÆla] [4] atha kadÃcid atiprÃtar agrato jÃgrato nija-vihÃrato jagad eva pÃtu÷ ÓrÅ-rÃma-bhrÃtur yÃd­cchikÅyam icchà jÃtà | prÃtar-bhojanam apy adya nirjana-vana eva yojanÅyam iti | tataÓ ca k­ta-prÃta÷-kriyas tat-prÃrthanÃya racita-mÃt­-priyas tad-anuj¤ayà gacchan Ó­Çga-rava-sa¤j¤ayà sÃgrajaæ sakhi-vrajaæ jÃgarayÃmÃsa | jhaÂiti cÃÂitvà ӭÇgÃÂaka-madhyam adhyÃsya k«aïa-katipayaæ tat pratÅk«aïaæ pratÅk«aïaæ vyÃpÃrayÃmÃsa | [5] ÓayyotthÃyÃæ vidrutya milite«u savaya÷-sama-vÃye«u rÃmam Ãgamayitum Ærdhvaæ vartamÃnas tan-mÃnavena vÃrtÃnuvartayÃmÃse | [6] yathà ca provÃca tad vÃcikam asau-hanta bho÷, k­«ïa, tvayà saha krŬÃ-t­«ïag apy ahaæ viruddha-vidhinà niruddha evÃsmi, yad akasmÃt kasmÃd api puru-kulajanmà man-mÃtula÷ paramÃtula-nirbandhÃn mÃm avalokayitum Ãgamya harmya eva sthÃvara-sÃdharmyam ÃsÃditavÃn asti | adya ca tavÃtÅva prÃtar Ãtta-jÃgaratayà samÅhita-viÓe«am ÆhitavÃn asmi | tasmÃd bhavatà yà lÅlà bhÃvayituæ bhÃvitÃ, sÃvaÓyaæ bhÃvayitavyà | navyÃrambhe vi«kambha÷ khalv apratibaddha-siddhi-sambhÃvanÃæ stambhayati iti | [7] atha varïyamÃïaæ tad Ãkarïya sa ca kamala-savarïatÃ-vilasad-Ãkarïa-locana÷ pratipanna-krŬÃ-rocana÷ sakhÅn uvÃca-bhavatu | bhavanta eva sva-sva-bhavanÃd vihaÇgikÃyÃæ kÃcam Ãyojya bhojya-bhakta-bhakta-niyojyajanaæ prayojya tat tad upayojyam ÃnÃyya vanÃya gamanÃya tvarayantu | asmaj-jananÅ ca bhavyÃnÃæ bhÃjana-bh­ta-bhojana-dravyÃïÃæ drutam eva sajjana-vargeïÃsmabhyaæ visarjanam arjayi«yati iti nijehite tathà vihite, hitepsu-bÃlaka-samudÃya-mudÃm udÃra-ce«Âa÷ purask­ta-vatsa-caye«Âa÷ kÃnanaæ pravi«ÂavÃn | yatra ca vatsa-pÃla-bÃlakÃ÷ pratighasraæ sahasraÓa eva tena miÓratayà viÓrÆyante | te«Ãæ vatsÃÓ cÃyuta-prayuta-niyutÃdi-saÇkhyÃ-yutà varïyante | k­«ïa-vatsÃnÃæ saÇkhyà punar asaÇkhya-sa¤j¤Ã saÇgÅyate | tataÓ ca- ÃpÆrïa-Ó­Çga-muralÅ-niyutaæ savatsa- yÆthÃyutÃravam udÅrita-hÆti-miÓram | k­«ïaÓ calann atha vanÃya balasya cittaæ lolaæ cakÃra jagatà saha kautukÃya ||JGc_1,11.2|| [vasantatilaka] [8] atha gahanaæ gÃhamÃnà maïi-jÃta-rÆpÃbhyÃæ su«Âhu jÃta-rÆpà api bÃlÃ÷ phala-pravÃlÃdibhir alaÇk­tam ÃtmÃnaæ k­tavanta÷, yathà nikÃyye duryÃca-kÃca-gu¤jÃ-pu¤jam apy upayu¤jate sma | nahi vilÃsa-bahulatÃkulÃnÃm idaæ na tat tulam iti vicÃra÷ sa¤carati | kÃrpaïyam eva khalu païyaæ gaïyatÃæ nayati, vilÃsità punar d­ÓyatÃm eva parÃm­Óya h­«yatÅti | [9] atha te ÓikyitÃnna-pÃtrÃïi v­k«a-ÓÃkhÃsv avalambita-gÃtrÃïi vidhÃya k­«ïa-bhrÆ-bhaÇga-taraÇga-saÇgata-raÇgatayà cÃpalya-viÓe«aæ Óle«ayÃmÃsu÷ | mu«ïanto' nyo' nya-ÓikyÃdÅn j¤ÃtÃn ÃrÃc ca cik«ipu÷ | tatratyÃÓ ca punar dÆrÃd hasantaÓ ca punar dadu÷ ||[BhP 10.12 |5] iti | [10] tatra cauryÃdikaæ, yathÃ: ya«Ây-Ãder narmaïÃsann apaharaïa-karà ye h­ta-svÃs tathà ye dÆre ye k«epakà ye pratiharaïa-k­tas te ca te cÃÓu sarve | ÓrÅ-k­«ïa-bhrÆ-vidhÆti-pratilava-laghutÃ-ÓÃli-tat-tad-vilÃsai÷ pratyekaæ svÅya-yogyaæ nigamanam avidus tatra naivÃnyad anyat ||JGc_1,11.3|| [sragdharÃ] [11] tad evam eva saæyogÃd yathà tad-eka-sukha-yoga eva te«Ãæ bhogas tathà viyogÃd api, yathÃ: yadi dÆraæ gata÷ k­«ïo vana-Óobhek«aïÃya tam | ahaæ pÆrvam ahaæ pÆrvam iti saæsp­Óya remire ||[BhP 10.12 |6] iti | [12] asya cÃrtha÷ samasya darÓyate | tatra sparÓanaæ, yathÃ- vatsebhya÷ pre«ya sarvÃæ sakhitatim aghajid vÅk«ituæ vanya-lak«mÅæ dÆre' gÃd k­«Âa-d­«Âi÷ kramaÓa iha tadà sà niv­ttà vidÆrÃt | saurabhyÃghrÃïa-netrà madhupa-kula-tulà saÇghaÓas taæ dravantÅ sp­«ÂvÃham-pÆrvikÃyÃm aham-ahamikayà p­cchatÅ cÃnananda ||JGc_1,11.4|| [sragdharÃ] [13] ramaïaæ yathÃ- mitho' pi snigdha-bhÃvÃnÃæ k­«ïa-kautuka-dattaye | Ãhopuru«ikà te«Ãm Ãloki spardhanÃm iva ||JGc_1,11.5|| [anu«Âubh] jagur eke veïunà tat-pracchÃdana-parÃ÷ pare | vÃdayanto vi«ÃïÃni hÃsayÃmÃsur acyutam ||JGc_1,11.6|| [anu«Âubh] vya¤jayantas tatra kecit pÆrve«Ãæ grÃmya-rÅtitÃm | tÃn nivÃrya svayaæ bh­Çgair jagus tadvat pikai÷ pare ||JGc_1,11.7|| [anu«Âubh] gopÃlÃnÃæ java÷ ÓlÃghyo gÃnÃdyaæ bhik«utÃ-param | itthaæ kecid vya¤jayanta÷ pak«i-cchÃyena dudruvu÷ ||JGc_1,11.8|| [anu«Âubh] ke' pi sarvÃnukart­tva-sva-guïÃdhikya-sÆcakÃ÷ | haæsa-kahva-mayÆrÃïÃæ go«ÂhÅ-madhyaæ prapedire ||JGc_1,11.9|| [anu«Âubh] kecid vÃæÓa-naÂÅæ vidyÃm Ãtmano vya¤jituæ mudà | vi¬ambitai÷ kÅÓa-¬imbai÷ saha ÓÃkhÃsu babhramu÷ ||JGc_1,11.10|| [anu«Âubh] tatra sarva-kani«ÂhÃs tu sva-ni«ÂhÃ-mÃtra-tat-parÃ÷ | sÃkaæ bhekair vilaÇghanta÷ sarita÷ srava-samplutÃ÷ ||JGc_1,11.11|| [anu«Âubh] vihasanta÷ praticchÃyÃæ ÓapantaÓ ca pratisvanÃn | [BhP 10.12 |10] hasanta÷ k­«ïa-santo«aæ lasanta÷ santataæ dadu÷ ||JGc_1,11.12|| [anu«Âubh] kartuæ pratidhvanau ÓÃpaæ pratibimbe vi¬ambanam | nudan bÃlÃn mudaæ lebhe pratiÓÃpÃdito hari÷ ||JGc_1,11.13|| [anu«Âubh] e«Ã gatir mÃyika-d­g-vimohanÅ j¤ÃtÃtmanÃæ bhaktimatÃæ ca dÆragà | yÃsÃdito k­«ïam anuvrajÃrbhakair iti sphuÂaæ ÓrÅ-Óuka-deva-niÓciti÷ ||JGc_1,11.14|| [upajÃti 12] [14] tad evaæ lÅlÃm anyÃm api titaæsati kaæsa-dvi«i dÅvyatsu ca sarva-kalÃ-vidvatsu visaraj-jÃle«u vatsa-pÃle«u bakÅ-bakayor anuja÷ kaÓcid agha-nÃmà danujas tad-vartmani vartate sma, jyotir-maï¬ale«u pracaï¬a-kÃla-jalada iva | yaæ khalu kaæsa÷ ÓaÓaæsa-aye, madÅya-mahÃ-sahÃya! vismayam apahÃya ÓrÆyatÃm | tvam ajagara-bhÃvena sadà jÃgara-rahita eva ÓÃÓayyamÃnatÃ-ni«Âhaæ ti«Âhan na jÃnÃsÅti hi tvaæ jÃgarayÃmÃsi«e | [15] agha uvÃca-jagadÅÓa, kÃmam ÃdiÓyatÃm | [16] atha devakÅ-vivÃha-gatÃha-nabha÷-sabhya-vÃïÅm Ãrabhya sarva-kathÃ-Óaæsana-pÆrvakaæ kaæsa uvÃca-tad evaæ pratyekaæ nÆtana-nÆtanÃrabdha-mi«a-vi«a-maya-pÆtanÃdi«u dhÆta-phala-prayÃsÃli«u sarvaÇgila-lÅlatayà bhavÃn adyÃnavadya-gati÷ | iha ca rÃvaïasya kumbha ity ardhoktam aÓakuna-bhiyÃcchÃdya, pÆrve«Ãæ pÆrva-devÃnÃæ v­tra iva ity api pratyÃkhyÃyedam Ãkhyat-dhruvaæ dhruvasyeva tava cÃtra bhrÃtra-mitra-niryÃtanam avaÓya-vaÓyatÃm arhati iti | [17] tad evaæ bhavya-prasavyam apy upalabhya sphuÂam asabhyatayà ÓÅghram asau baka-bhrÃt­ka÷ k­«ïa-bhrÃt­kÃïÃæ te«Ãæ purata÷ pracaran pracura-tarÃÇgam uraÇgam arÆpam ÃsthÃya sthita÷ | kintv athÃsau tathÃsÅd yathÃtma-pathÃdhik­ta-prathÃ-calatayà prathayÃmÃse | narmaïà nÃga-dharmatÃm upadiÓadbhir amÅbhir Æce ca- udyad-garatayà jÃgrad vartmany ajagara÷ pura÷ | samagraæ grasità tasmÃd asmÃn yadi baki«yati ||JGc_1,11.15|| [anu«Âubh] [18] tad etad abhidhÃya ÓrÅ-k­«ïa-mukha-kamalaæ nidhyÃya, bìhaæ kara-tìanÃl lasanto hasanto mahÃ-giri-guhÃntarvat tad-vaktrÃntaraæ praviviÓur, jyotir-valaya÷ paÓcimÃcalam iva, yato mayÆkhavat samagrà vatsÃÓ ca tad-vartmÃyacchanti sma; yatra ni«i«itsann api ÓrÅvatsa-lak«mà nÃvasaram avÃpa, kintu bhÃvi-nija-lÅlÃ-niÓcalatayà vismayam Ãpa, paÓcÃt-tÃpam Ãpad apy asau yena hi te«Ãæ vartmÃpy anuvartamÃnas tatra praviveÓa, nÅhÃra-kujjhaÂikÃ-ghaÂita-tamaÓ-cakravÃle pracaï¬a-martaï¬a-maï¬alam iva; [19] yatra murÃri-prabhÃvÃcaturÃ÷ surÃ÷ surÃrayaÓ ca muhur ÃrÃd ÃrÃd api hanta-hanta-kÃraæ cakru÷; yatra ca te«Ãm ubhaye«Ãæ tat-tad-varïata÷ samÃnam Ãnana-kula-yugalaæ tat-tad-varïata÷ kramÃd bhayaæ vijayam udbhÃvayÃmÃsa | [20] baka-ce«ÂÃm anuti«Âhatas tasya tu pÃpi«Âhasya kaïÂhe so' yam akuïÂha-dhÃmà k­«ïa-nÃmà vraja-n­pa-tapa÷-pratÃpa-maya-yogamÃyÃ-sahÃyatayà keÓi-praveÓi-sva-bhuja-divya-bhujaÇgamavad vav­dhe | [21] sa tu jÃta-ÓvÃsa-rodha÷ parityakta-bodhaÓ ca k«aïa-katipayam ÃsÅt | tad-Ærdhvaæ pÃÂita-mÆrdhÃnaæ prÃïam apahÃya pÆtanÃ-Óamayitu÷ saÇgata÷ pÆta÷ pÆtanÃ-bhrÃtur Ãtmà nitya-nÆtanÃæ sad-gatim avÃptum asya bahir Ãgamanaæ pratÅk«ate sma | [22] sa ÓrÅvatsa-vatsas tu tam antar hatya vatsa-vatsapÃn mÆrcchitÃn am­ta-v­«Âi-maya-d­«Âi-pracÃreïa sa¤carita-cetanÃn Ãcarann amÅbhi÷ samaæ gamana-vartmanà tasmÃn nirjagÃma svar-bhÃnu-mukhÃd am­ta-bhÃnur iva | [23] tataÓ ca himÃcalÃd gÃÇga-pravÃhÃnÃm iva te«Ãæ pravahe jÃte tasyÃtma-jyotir ajitasyÃÇga-saÇghÃn ni÷sajjad eva jagaj-janena d­daÓe caï¬a-jyotir-jyoti«i jyotir iva | [24] yatra brahma-pura÷sarÃ÷ surÃ÷ sura-vartmani purata÷ sthitÃ÷ sura-taru-pu«pa-stavaka-v­«Âibhi÷ stava-k­ta-saæstava-tauryatrikÃdi-prastÃva-s­«Âibhi÷ stava-nÅyaæ vrajarÃja-tanÆjaæ pÆjayÃmÃsur, upajahasur apy aghÃsuram | mama sparÓa-mÃtrÃd bhavaj-j¤Ãti-mÃtraæ vinaÓyaty akasmÃt tamas tejaso và | idaæ j¤ÃtavÃn apy aghÃkhyÃsura tvaæ kathaæ mÃm ayÃsÅr itÅvÃha k­«ïa÷ ||JGc_1,11.16|| [bhujaÇgaprayÃtÃ] athavÃ, sarvÃæs tvaæ kharva-koÂÅ÷ paÓu-paÓupa-ÓiÓÆn grastavÃn mÃm tathÃpi grastaæ nirmÃtum ai«År iti sukhadatayà prÃpam antas tvadÅyam | saÇkocÃd gantum icchan bahir atha bhujaga prÃïa-vargas tavÃddhà man-nirbandho' pi mÆrdhna÷ sphuÂana-k­titayà dhig gata÷ kiæ vidadhyÃm? ||JGc_1,11.17|| [sragdharÃ] ity evam | [25] tataÓ ca tasmÃt kalita-gaïatayà taruni-cayÃd Ãcita-kÃcita-divya-dÅdivitayà cÃticapalaæ calitasya tasya kÃcanÃtidÆrà bhÆr Ãyata-vana-kalÃpa-vimalÃpasaro-varÃntaratayà varÃpy avaratÃm ÃsasÃda | [26] yÃm upasÃdya ca sadya÷ sukha-vikasita-mukha-paÇkaja÷ padma-locana÷ svaæ rocanaæ vacana-gocaram ÃcacÃra | yathÃ- bhÃsvan-maho yoga-vikÃsa-h­d-gata- prabhÃmbujÃtaæ madhusÆdana-prabham | paÓyantu mitrÃïi sujÅvanÃlayaæ mahan-manas-tulyataraæ sarovaram ||JGc_1,11.18|| [upajÃti 12] e«Ã vanÃlÅ sarasÅ tathà mitho guïena pu«Âà guïitena sarvadà | Ãdyà rasena dvaya-pÆraïÅ yata÷ prasÆna-saurabhya-Óatena pu«pate ||JGc_1,11.19|| [upajÃti 12] sphurati pulinam acchaæ komalaæ bÃlukÃbhi÷ kusuma-phala-vana-k«mÃ-prÃv­taæ sÆk«ma-dÆrvam | yad iha m­ga-janÃnÃæ v­k«a-lak«ÃlayÃnÃm upa vimala-jalÃntaæ bhÃti ÓayyÃyamÃnam ||JGc_1,11.20|| [mÃlinÅ] atra bhoktavyam asmÃbhir divÃrƬhaæ k«udhÃrditÃ÷ | vatsÃ÷ samÅpe' pa÷ pÅtvà carantu Óanakais t­ïam ||[BhP 10.13 |6] [27] atha samaæ bhÆmisthitaæ saæyujya bhojana-jananÃrthaæ racita-majjane«u k­ta-mitha÷-sajjane«u te«u suh­j-jane«u prathamatas tÃvad evaæ jÃtam | k­«ïaæ madhye labdhavanta÷ sakhÃya÷ sarvaæ tat tad vismaranta÷ sva-du÷kham | tat-kÃntÅnÃæ santataæ pÃtu-kÃmÃs tasthur yadvat pÆrïa-candraæ cakorÃ÷ ||JGc_1,11.21|| [ÓÃlinÅ] [28] tataÓ ca tat-pÃlana-t­«ïena k­«ïena yatnena yojitabhojane«u savayojane«u kÃcid anyà Óobhà dhanyÃæ tÃæ vanyÃæ ÓobhayÃmÃsa, yathÃ: antarÃntara-milad-valayÃnÃæ valgu bÃlya-vayasÃm adhimadhyam | sarvato' bhimukhatÃæ harir ÃgÃl lÅlayÃbhramad apÆrva-naÂÃbha÷ ||JGc_1,11.22|| [svÃgatÃ] vibhrad-veïuæ jaÂhara-paÂayo÷ Ó­Çga-vetre ca kak«e vÃme pÃïau mas­ïa-kavalaæ vya¤janÃny aÇgalÅ«u | ti«Âhan madhye priya-savayasÃæ hÃsayan hÃsitas tair divye loke kalayati mudà bhuktavÃn bÃla-k­«ïa÷ ||JGc_1,11.23|| [mandÃkrÃntÃ] [29] tad evaæ paramotsva-rate«u te«u vatsÃ÷ kaccha-deÓÃd anaccha-tÃrïa-pradeÓaæ praviÓya pracchannà babhÆvu÷ | [30] pracchanne«u ca te«u vicchinna-bhojana-ratÅr mitra-tatÅ÷ svasthayan tad-avastha eva svayaæ nÅrandhra-vanÃvanÅdhra-madhyam adhyÃsitÃn avÅdhra-durga-mÃrgÃn vicitya k­tak­tyatÃ-rÃhityaæ pratÅtya ca niv­tya tatra ca mitra-vargÃn aparicitya vaicittya-vaÓÃd ubhayÃn api sabhayÃn matvà vicikitsan vicikÃya | kÃya-kleÓata÷ keÓava÷ so' yaæ kintayà cintayÃmÃsa ca, aho, mÃtÌïÃæ yac chiÓu-kulam asubhyo' pi dayitaæ sthitiæ vatsatvena prasajati tathà vatsapatayà | tad etan mat-prÃïa-pratik­ti-ÓarÅraæ kva nu gataæ yad arthaæ du«ÂÃher jaÂharam aviÓaæ hà vi«amayam ||JGc_1,11.24|| [ÓikhariïÅ] [31] tad etad aguïa-guïa-guïagaïa-nidhÃnasya tasya niravadhÃnam api na citram adhyasyati | [32] e«a hi prema-maya-lÅlÃveÓa-vaÓyatÃm Ãpanna÷ kadÃcid avaÓyaæ paÓyann apaÓyann iva bhavati | tadà hi sadya evedaæ pratyapadyata | Ãæ brahmaïa÷ khalv idaæ karma | mama punar etÃvantaæ kÃlaæ sa¤jaÇghanya-mÃna-sakhi-saÇgha-praïayÃsaÇga-vaÓÃl laÇghita-j¤Ãnatayà na tad-anusandhÃnaæ jÃtam | na ca tena virodhitayedam Ãcaritam, kintu mayi prema-sthema-saæhitasya tasya vraja-hitasya samprati mad-vaibhavaæ prati viÓe«a-vÅk«Ã-pratÅk«Ã jÃtety evam evÃcaritam | yata eva khalu mÃyÃ-vaibhavatas tad ananya-sthÃna-sthitaæ-manyam evÃnyatra vanya-bhÆmÃv Ãk­«ya punas tatraiva puline pratik­«ya tat-tad-v­ndam anenÃgopÃyi, tato na virodhi-buddhir asau | virodhi«u mad-buddhi-vÅryayor nidrÃgame' pi jÃgarukatà kalità | tato vayaæ bhakte tasmin narma-karmaÂhatÃm eva ghaÂayi«yÃma÷ | tatra ca prÃya÷ ÓrÅmat-pit­-caraïÃbhiprÃya-mayatayà yà mama yogamÃyà sÃhÃyakam ÃyÃti | yadi tÃm eva samprati cÃvalambeya, tadà svayam eva tat-tad-rÆpatÃæ labheya | nÃnyad dhi mad-dhitÃnÃæ te«Ãæ sÃmyaæ bhajed iti-[33] yena ca ÓatÃnandasya vrajÃnandasya ca mandatÃ-mandatÃæ vindeta, tad evaæ cintayann eva, saha-suh­l-loka-Óokaæ cintayÃmÃsa, hanta, hanta, kathaæ tÃn mÃæ vinà tÃntÃn vinà samayaæ gamayi«yÃmi? iti | tataÓ ca, yasya yasya ca Óucà guïa-rÆpaæ cintayann abhajata svatayÃtha | tasya su«Âhu dhuta-bhedatayÃ'sau jaj¤ivÃn prayatanaæ vyatiricya ||JGc_1,11.25|| [svÃgatÃ] [34] iti tathÃnusandhÃya svatas tat-tad-bÃlavatsÃdi-rÆpÃïi sandhÃya sarva-samÃdhÃna-nirbandhÃya dinÃntaravad eva vrajÃgamana-devanena gehaæ gehaæ praveÓam ÃsÅnas tÃæ sandhyÃm abandhyÃæ cakÃra | [35] tan-mÃtaras tu dinÃntarÃd apy antaraÇgataram Ãnandaæ vindanti sma | tathà hi, sute gopeÓvaryà nija-nija-suta-pratyaya-mudà tathà tan-mitratva-sphuraïa-sukha-lak«myà dvi-guïitam | purÃvad vÃtsalyaæ vraja-pura-purandhrÅr vidadhatÅs tadÅyà saæsiddhir yad adhinuta tad bhÃti tad iva ||JGc_1,11.26|| [ÓikhariïÅ] yadyapy eka-svarÆpà vraja-n­pati-sutasyÃpare bÃla-vatsà jÃtÃs tarhy apy amÅ tat-pratima-padam adhus tatra nety eva yuktam | tad-rÆpaæ tad-guïÃlis tad-amita-vih­tiÓ cÃÓraya÷ khalv amÅ«Ãæ tasyÃpi svasya citra-sthiti-k­d iti yatas tatra tatrÃbhyadhÃyi ||JGc_1,11.27|| [sragdharÃ] [36] tad evaæ hÃna-prÃyasya tasya hÃyanasya pÆraïÃya pa¤ca«Ãïy ahÃni yadà hÅnÃni, tadà tu k­«ïa-vi«ayaka-sneha-jÃtÅya-sneham anu sva-para-tat-paratÃyÃs te«u bÃlÃdi«u samyag avagamyamÃnatayà rÃmo' pi vismitya tena saha praÓnottare vinimitya viniÓcitya ca sthitavÃn, kintu te«Ãæ sakhÅnÃm akhilÃnÃæ vipralambha-lambhita-ka«Âena nijÃnuje ru«Âatayà pa¤ca«Ãïy ahÃni tena saha vanaæ nÃjighÃya | brahmà tu tatra guptam Ãgata÷ ÓrÅ-k­«ïena tarkyate sma, yathÃ- yasmÃd eti paraiti paÓyati pura÷ paÓcÃt tathà pÃrÓvata÷ svÃtmÃnaæ parita÷ st­ïoty anupadaæ sambhrÃmyati bhrÃmyati | loptrà loptrasa-vatsa-vatsapa-gaïaæ sandigdham Ãlokate tasmÃn me pratibhÃty asÃv anudiÓaæ vaktraæ dadhat stenaka÷ ||JGc_1,11.28|| [ÓÃrdÆla] [37] atha brahmà te«Ãm arvÃcÅnÃnÃæ prÃcÅnÃnÃæ ca bÃlÃdÅnÃæ rÆpÃdibhi÷ parasparam abhedam Ãkalayya cetasÃÓcaryam Ãcarya cÃrvÃca÷ parivindan, sarvato' py atid­«Âa-mahi«ÂhatÃ-bhÆyi«ÂhÃn d­«ÂavÃn | [38] brahmÃïaæ paÓyati ÓrÅdÃmÃdi-mitre tu sva-mitrÃïÃm evÃnayanecchà jÃteti yad­cchayà tad-anve«aïÃvasthà prÃdurbhÆtÃ, sÃmpratikÃÓ cÃntarbhÆtÃ÷ | [39] tad evaæ nÃnÃ-vaibhavam anubhavata÷ kamala-bhavasya traptatayÃnutaptatayà ca yà racitÃvÃcÅnatÃ, sà svayaæ praïÃmÃya pariïamati sma | tatra ca, ekam ekam adha÷ k­tvà mukhaæ tatra caturmukha÷ | namann anya-mukhasyordhvÅ-bhÃvÃt pÆrtiæ jagÃma na ||JGc_1,11.29|| [anu«Âubh] yadyapi na naman mumude vidhir ekÃsyÃnavÃg-bhÃvÃt | tadapi harer mukhacandrÃ-lokÃlopÃn mudaæ lebhe ||JGc_1,11.30|| [upagÅti] [40] athÃpak­«Âaæ-manya÷ sann ananya-gatitayà sumedhà vedhÃ÷ stavakeneva stavakene«ÂavÃæÓ ca k­«ïam | yatra ca caturbhir vaktrair ÃnuvÃna iva nuvann asau sarva-mahÃn api yat ki¤cid gokulÃnugatÃnugatim eva prati nijÃnumatim ÃtatÃna | yathà cÃha sma- tad bhÆri bhÃgyam iha janma kimapy aÂavyÃæ yad gokule' pi katamÃÇghri-rajo' bhi«ekam | yaj-jÅvitaæ tu nikhilaæ bhagavÃn mukundas tv adyÃpi yat-pada-raja÷ Óruti-m­gyam eva ||[BhP 10.14.34] iti | [41] tad evaæ vraja-mahi-mahima-kara-kara-nikara-ja¬Å-bhÆtà vayaæ nopapatti-pratyÃsattiæ labhÃmaha ity alam ativistareïa | [42] atha snigdhakaïÂha uvÃca-ÓrÅmad-vraja-yuvarÃjena tatra kim uktam? [43] madhukaïÂha÷ sa-smitam uvÃca-na kim api, kintu tatra stuti-samaye tÃvat | govinda÷ smitam atanot stuvÃnam enam d­«Âvà yat kim api dadarÓa tatra citram | ekasmin vadati caturmukhe hi tasmiæÓ catvÃro dadhati rutÅr iti bhrama÷ syÃt ||JGc_1,11.31|| [prahar«iïÅ] [44] stuty-uttara-kÃlatas tu, vayaæ gopÃÓ cÃrthavanto brahmà ca tvam anarthavÃn | brÆmas tvÃæ kim itÅvÃyam avadan smitam Ãtanot ||JGc_1,11.32|| [anu«Âubh] [45] snigdhakaïÂha uvÃca-parisedhaty api vedhasi kiæ ki¤cid apy uktam? [46] madhukaïÂha uvÃca-stava-paryÃvasÃne khalu nija-rÆpa-rÆpatayà sarva-paryÃptimadbhir api paÓcÃd ÃvirbhÆtavadbhir bÃlÃdibhi÷ parito«a-po«am amanyamÃna÷ sa dhanya÷ svajana-prema-jita÷ ÓrÅmÃn ajitas tÃn vraja-bÃlÃdÅn evÃnetuæ yadà vächÃm Ãna¤ca, tadäjali-bandha-vya¤jitÃæ sa¤j¤Ãm anu samanuj¤Ãæ yÃcamÃnaæ viri¤ciæ khalv evaæ lambhita-tad-upÃlambha-narma-smitam anuj¤ÃpayÃmÃsa-yadi tatra-bhavatÃm Ãj¤Ã vij¤Ãyate, tadà tÃn pÆrvam evÃnusaæhitÃn sannihitÃn ÃnayÃmi iti | [47] tataÓ ca viri¤ci÷ ki¤cin namra-niÂilatÃ-ghaÂita-muni-vrata-sunirÆpita-nija-durnÅtitayÃnuj¤ÃyÃ÷ karma-kart­tvaæ vyaktÅkurvan, bhakti-bharÃsakti-p­ktÅk­ta-pulaka-saÇkulatayà svÃparÃdha-maya-bÃdhÃ-vyakulatayà ca tri÷ parikramya bahuÓa÷ praïamya ca nija-harmyam eva jagÃma | [48] ÓrÅ-k­«ïaÓ ca manasi tasyÃparÃdhaæ manÃg apy anÃgamayann ÃgamayamÃna÷ prÃg-di«Âa-sadi«Âa-dve«a-veÓa-kriyÃnatikrami-kramatayÃvasthitÃæs tÃn vatsÃæs tat-sad­g-avasthair vatsa-pÃlair melayÃmÃsa | [49] tathaiva hi te«Ãæ kÃla-deÓa-viparyayà paryÃlocanÃya druhiïa-devena sneha-dehany anavadya-vidyeyam udbhÃvità | etad evoktam- tato' nuj¤Ãpya bhagavÃn sva-bhuvaæ prÃg-avasthitÃn | vatsÃn pulinam Ãninye yathà pÆrva-sakhaæ svakam ||[BhP 10.14.42] iti | [50] atha te, ÆcuÓ ca suh­daæ k­«ïaæ, svÃgataæ te' tiraæhasà | naiko' py abhoji kavala, ehÅta÷ sÃdhu bhujyatÃm || tato hasan h­«ÅkeÓo' bhyavah­tya sahÃrbhakai÷ | darÓayaæÓ carmÃjagaraæ nyavartata vanÃd vrajam ||[BhP 10.14.45-46] iti | [51] carma cedam etÃvantaæ samayaæ yathÃvad eva yogamÃyayÃntardhÃpitam iti gamyam | [52] tataÓ ca saævatsara-prasara-vatsa-vatsapÃla-bÃla-viraha-virahÃn mahatÃnandena mahitas tair eva sahita÷ saæhita-sampad-vrajaæ vrajaæ praviÓan, tat-tad-unmaryÃda-vatsa-parÃvartanÃya nidiÓan, pÆrva-pÆrvato' py apÆrvaæ parva parvati sma | tathà hy uktam- barha-prasÆna-vana-dhÃtu-vicitritÃÇga÷ proddÃma-veïu-dala-Ó­Çga-ravotsavìhya÷ | vatsÃn g­ïann anuga-gÅta-pavitra-kÅrtir gopÅ-d­g-utsava-d­Ói÷ praviveÓa go«Âham ||[BhP 10.14.47] iti | [53] tataÓ ca pit­-sambandhibhir nanda-sÆnur iti mÃt­-sambandhibhir yaÓodÃ-sÆnur iti tasya nÃmÃnÆdya, sadya eva siddham iti cirantanam api tac-caritaæ jage | tad yathÃ- nanda-tanÆjanur adya vyÃlam | hatavÃn h­tavÃn asmat-kÃlam ||iti dhru || adya yaÓodÃ-sÆnur vyÃlam | hatavÃn h­tavÃn asmat-kÃlam ||iti và || o«ÂhÃdharam iha jalada-taÂÃli÷ | dambhÃvalir api dantaka-pÃli÷ || ÓvÃsa-bhara÷ kharadÃvaja-vÃta÷ | jihvÃ-yugam api vartma-nipÃta÷ || ity utprek«itatama-vividhÃÇgÃn | vyatihÃsÃn Ãcarata÷ sÃÇgÃn || ahim anv ahitÃæ kalpayamÃnÃn | girir iti taæ viÓata÷ k­ta-mÃnÃn || tad-udara-madhya-k­tÃbhyanuveÓÃn | nija-virahÃdi-vimÆrcchita-veÓÃn || sneha-bharÃd atha svena sametÃn | svaka-netrÃm­ta-v­«Âi-sacetÃn || tasmÃd bahir atha ni«kÃsitavÃn | punar iha nikhilaæ bata darÓitavÃn || prÃïÃd adhika÷ so' yaæ prÃïÃn | rak«ann asmÃn kurute trÃïÃn ||JGc_1,11.33|| [mÃtrÃ-samaka] [54] iti Órutvà ca te vrajasthÃÓ cintayÃmÃsu÷, sÃdhu-ghÃtukÃnÃæ pÃtukÃnÃm ÃmÅ«Ãæ katham iva jÃtu kÃmÃ÷ sidhyeyu÷? iti | [55] tad evaæ siddhe, sukhÃnubiddhe te«Ãæ same samÃgame prÃtas tu b­had-bhrÃtaram anugamya praïaya-maya-ramya-ro«am anunÅya dÅyamÃna-vismayatayà tÃn ÃnÅya tena caikatra praïÅya ÓrÅvatsa-vatsa÷ pÆrvavad eva vatsa-pÃlanam Ãrebhe | [56] atha punar madhukaïÂha÷ samÃpanÃya sa-vismayam ivÃha sma- Åd­Óas tanayo jÃtas tava go«ÂhÃdhinÃyaka | brahmÃï¬a-grÃmaïÅr yasya brahmÃpi grÃmaïÅr iva ||JGc_1,11.34|| [anu«Âubh] [57] tad evaæ kathakayo÷ kathÃæ prathayitvà sabhye«u sÃk«Ãd iva kalita-tat-tat-keli-sandhayo÷ k­täjali-bandhayos tad-dine' pi pÆrvavad eva sarve g­ha-vartmani vartamÃnà nija-nija-sp­haïÅyaæ karma nirmimÃïà api tÃm eva lÅlÃæ b­æhitÃæ h­di jag­hire | iti ÓrÅ-ÓrÅ-gopÃla-campÆm anv agha-brahmÃgha-mocanam nÃma ekÃdaÓaæ pÆraïam ||11||