Jiva Gosvamin: Gopalacampu, Purvacampu, 1-11 Based on the edition by Puridasa (1947). Input by Jan Brzezinski, 31.10.2003 [Verses missing: 1,16.12, 1,21.27, 1,21.34, 1,22.45, 1,31.50, 1,33.45, 1,33.96] ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÷rã-÷rã-gopàla-campåþ pårva-campåþ (1) prathamaü påraõam ÷rã-÷rã-ràdhà-ramaõàya namaþ ÷rã-÷rã-kçùõa-caitanyàya namaþ ÷rã-kçùõa kçùõa-caitanya sa-sanàtana-råpaka | gopàla raghunàthàpta-vraja vallabha pàhi màm ||JGc_1,1.1|| [1] tad evam àrambhasambhavadantarmahasà sahasà vilikhya tad idam ullikhyate | kim idam? madiùñadevasya, madanviùñadayà÷iùñatadbhakta-samudayasya ca kramataþ smaraõam àvirbhåtam | kiü và, kevalasya madiùña-devasya; kiü và, tadvi÷iùñasya | àü àü, tantratas tat trayam api svatantratayà labhyate | tatra prathamaü tàvat prathamataþ prathayàmi | atra ÷rã padam anyad anyad api ki¤cid anuùñupchandaþparacchandatayà pårvatra ca paraparatra ca yatra na dattaü, tatra ca sandhàtavyam | [2] yathà: he ÷rã-kçùõa-nàmnàtidhanya! sarva-mårdhanya! he ÷rã-kçùõa-caitanya! sarva-÷armada-kãrtanya! he mahita-÷rã-sanàtana-sahita-÷rã-råpa-nàmadheya, man-mårdhany àdheya! he ÷rã-gopàla-bhaññàkhyà-pravçddha-bhaññàrakatà-samçddha! he ÷rã-raghunàtha-dàsa! nàma-dhàmatayàtiprasiddha-parama-bhakti-bharàviddha! he teùàm evàpta-vrajatàsiddha-varõana-sat-karõa-garbhàbharaõa-÷rã-bhågarbhàdi-sa¤j¤àdhikaraõa! he ÷rã-vallabha! pràg-bhavãya-durlabha-sukçta-sandhãyamàna-madãya-÷araõa-pitç-caraõa! kiü và, he ÷rã-raghunàthasyàptàn vrajaty anuvrajatãti tattayà sarva-vallabha! ÷rãvallabha! màü pàhi! nijacaraõacchàyayà matpratipàlakatàm àyàhi | yathà kaüsàràter à÷u sukhavilàsaü ÷aüsantã, sahàyatayà ca lasantã ca priyasakhãyate, na tadvad anyo dhanyo' pi janaþ sambhavati | [3] atha dvitãyam api pratãyamànaü nirmàmi: ÷rã-kçùõa iti | ÷rãr atra ràdhà | eùà hi ÷rãpradhànatayà sàdhayiùyamàõatàyàü niràbàdhà | tad-anantara-kçùõa-÷abda÷ càtra ÷abda-brahma-gådha-para-brahma nanda-nandana-vàcakatàyàü råóhaþ | tena, "he ÷rã-ràdhàkhya-svaråpa-÷akti-yukta-kçùõa" ity artha÷ ca nirvyådhaþ | kçùõa iti: kçùir bhå-vàcakaþ ÷abdo õa÷ ca nirvçtivàcakaþ | tayor aikyaü paraü brahma kçùõa ity abhidhãyate || iti pramàõa-j¤àta-caraþ kçùõa-÷abdas tv atra yoga-puraskçta-råóhitayà tat-paraþ | bhår iti bhàvakvibantatàkaraþ | sa càyaü bhàva-÷abdavad dhàtv-artha-màtratà-dharaþ | dhàtvartha÷ càtràkarùaõam, tad eva sphuñam àptatayàptamanasàm àkarùaõam | tata÷ ca bhinna-padàrthatayàvagatayor dayitayor iva tayor aikyaü yoga eveti tad-yukta ànandaþ sarvàkarùakànanda ity artha evàmandaþ; paraü brahma iti, | õaràkçti paraü brahma iti hi prasiddhiþ | yoga-puraskçta-råóhatopagådhatayàpi ÷rã-nandanandanam eva vakti tac-chabda-÷aktir iti vyakti-siddhi÷ ca | tad etad abhidhãyate càbhidhãyate iti | tasmàd eva tadãya-svabhàva-vi÷eùa-bhàvanàrtham eva punar-uktir iyaü yuktiü yunakti | caitanya iti | "he sarvaprakà÷aka! sadråpatayà sarvà÷rayasvaråpa!" tadråpatà ca vipa÷cidbhir avagatà, sac-cid-ànanda-råpàya kçùõàyàkliùña-karmaõe iti tàpanãya-nàndãni-÷amanàt | tvayy eva nitya-sukhabodha-tanau iti ÷rã-bhàgavatãya-brahma-stave nigamanàc ca | sa-sanàtana-råpaka iti, "he sanàtanena sadàtanena ÷vasvaråpam anubhavadbhir api suniråpaõa råpeõa saha vartamàna! tena svabhaktivittacittam anuvartamàna!" gopàla-raghunàthàpta-vraja-vallabha iti, "gopàleùu ye raghavo laghavo, ye ca nàthà mukhyà iti vikhyàtagàthàs, tair àptasya vrajasya ballava-tallaja-vrajasya vallabha!" kiü và, "gopàlànàü laghur iùñaþ, sa ca nàtha÷ ca yas, tasya sambodhanam triùv iùñe' lpe laghur iti nànàrthavargalabdhabodhanam | àptavrajavallabha iti "àptavrajànàü svajanasamåhànàü vallabha! pareùàm alabhya üsatprabha!" [4] atha tçtãyam api sambhçtãkaravàõi: he ÷rã-kçùõa iti | ÷rãr atra ca paramapreyasãùu ÷reyasã ràdhà, tatas "tadyuktatayà madhuralãlàyàm asaükãrõa! he kçùõa-caitanyàkhya-bhaktàvatàra! tàdàtmyàpannatayàvatãrõa! he sanàtana-råpàbhyàü paramànurakta-subhaktàbhyàü saha vidyamàna! he gopàla-raghunàthàbhyàü tat-tan-nàmàbhyàm api subhaktàbhyàm àptaþ pràpto yo vrajas, tasya vallabhatayà sarva-vidyamànaü! màü pàhi, mat-pàlakatàü yàhãti | atha grantha-såcanà- [5] tad evam maïgalaü saïgamayya kàryaü vicàryate | yan mayà kçùõasandarbhe siddhàntàmçtam àcitam | tad eva rasyate kàvyakçtipraj¤à-rasaj¤ayà ||JGc_1,1.2|| [anuùñubh] so' haü kàvyasya lakùyeõa mano nirmàmi tàdç÷am | tan mahànto yad ãkùeraüs tadà hemni cito maõiþ ||JGc_1,1.3|| [anuùñubh] pårvottaratayà campå-dvayã seyaü trayã trayã | pçthak pçthag grantha-tulyà yathecchaü sadbhir ãkùyatàm ||JGc_1,1.4|| [anuùñubh] ÷rã-gopàla-gaõànàü gopàlànàü pramodàya | bhavatu samantàd eùà nàmnà gopàla-campår yà ||JGc_1,1.5|| [upagãti] yadyapi ciram antardhà jàtà ÷rã-gokula-sthànàm | tadapi mahàtmasu teùàü vyåha-samåhaþ puraþ sphuran jayati ||JGc_1,1.6|| [udgãti] [6] asti kila vçndàvana-nàma-dheyaü bhàga-dheyam iva subhagaü vanam avanã-devyàþ | yad aho, vanam apy avanàya kalpate sakala-lokasya | prasaïga-màtrataþ pavamànam api tatra kùipratà-pratàpataþ pavamànatàm apy atikràmati | parama-tri-varga-dàne nirargalam api sarvadàpavargam apavarjayati | mukti-sandha-sambandha-gandham api svabandha-nirbandha-nibandhanaü bhavati | sadà sadàvalã÷asya bhakti-pradam api kadàpi na dadàti tad-bhaktim | brahmaõàtmani yad ana¤citam api matvà janma và¤chitam, tena tat parama¤citaü matam iti nija-hita-mahita-mahimàrambham upalambhayati | tad evaü gahana-caryà-paryàkulatayà virodhàlaïkàravad viruddhàyamànam apy artham anuruddhatayà paryavasànataþ pariõamayati | tasmin kavãnàm akavitàyàm api kavità ÷ambhàvità bhavità | tasminn eva ca paramodàra-sàratàvagamyate | tadd hi taddhitatayà muhur avatãrõasya sarvasyàpy ànandanasya ÷rãman-nanda-nandanasya sarvam ànanda-parva sarvadà parvati | [7] asti ceha ÷rã-÷ukasyàpi sukha-camatkàra-kàraõaü padyam- vçndàvanaü govardhanaü yamunà-pulinàni ca | vãkùyàsãd uttamà prãtã ràma-màdhavayor nçpa ||iti | (BhP 10.11.36) [8] tatra govardhanas tu purastàd evaü praståyate - yad gokule÷vara iti prathitiþ puràõe kçùõasya tad bhavati gokulam asya dhàma | govàsatà ca kila gokulatà-nidànaü govardhanas tad iha sarva-nidhànam eva ||JGc_1,1.7|| [vasanta-tilaka] [9] tatra càyaü vi÷eùaþ - tri-jagati mànasa-gaïgà govardhanam api vibhindatã vidità | aham iha manye kçùõa- snehaja-dhàrà tad-antaraü vi÷ati ||JGc_1,1.8|| [gãti] kiü ca, tasmin ÷rã-hari-ràdhayor yugalitaü yad bhàti kuõda-dvayaü saüsaïgena parasparaü parimalàn manye tayos tan-miùam | premàsãt prakañaü yataþ ÷vasanakaiþ kampànvitaü jàdya-yug bhaktàrdra-sthiti-kçc ca tad ghana-rasàkàraü darãdç÷yate ||JGc_1,1.9|| [÷àrdåla] [10] yamunàyàü càyam ati÷ayaþ- snàna-jàta-sukçtàn na kevalàt sphårtidà muraripo raveþ sutà | vãkùaõàd api yato bibharti sà ÷yàma-dhàma-vara-màdhurã-dhuràm ||JGc_1,1.10|| [rathoddhatà] tasyàü cotprekùante- ÷va-snigdha-vçnda-viùaya-priyatà-mahimnà svedàü÷a eva kim u kçùõatanor visàrã | vçndasya kçùõa-viùaya-priyataiva kiü và tad-bhàva-bhàvita-gatir bhavati sma kçùõà ||JGc_1,1.11|| [[vasantatilakà]] [12] pulinàni ca tasyà mahà-premollàsam àviùkurvanti | tathà hi- adyàpi yàni vibudhàn avaloka-màtràt puùõanti kçùõa-kçta-ràsa-rasaü vibhàvya | tàny atra kiü vara-rasàyana-divya-cårõair abhyàsataþ sva-pulinàni cinoti saurã? ||JGc_1,1.12|| [[vasantatilakà]] [13] bhàõdãras tu sa no mano vyàkulayati | tathà hi- bhàõdãrasya sphuñam adhihari prema kiü varõanãyaü sàntardhànaü sthitavati harau bàdham antardadhe yaþ | yàntu svàü÷ena ca viùayatàm atra govardhanàdyà loke snigdhà racayitum idaü na kùamaþ syàm itãva ||JGc_1,1.13|| [mandàkràntà] [14] aho premagambhãryam asya pa÷ya vçndàvanasya! yataþ- kutra kutracid agasya dambhataþ stambham eti tad idaü harer vanam | pràya÷a÷ cala-dalasya kampratàm aïkurasya pulakàni sarvataþ ||JGc_1,1.14|| [rathoddhatà] [15] àvirvrajati ca tasmin sa-vraja-vàsi-jana-vraje vraja-ràja-tanåje kiü kiü và tad vya¤jijiùayà nàvirvrajati? tac ca yuktam evotpa÷yàmaþ; vrajapadam hi sarva-samãcãna-samåham åhayati || [16] asti ceha ÷rã-bhàgavatãyaü padyam, tata àrabhya nandasya vrajaþ sarvasamçddhimàn | harer nivàsàtmaguõai ramàkrãdam abhån nçpa! ||iti | [BhP 10.5.18] [17] teùàm àvirbhàvasya pàdma-puràõa-sandarbhànusàreõa pratikalpam analpa-sukha-kalpaka-sampad-udanta-dantavakra-vadhànte sarvato' py ekànte kànte yatra prave÷asya nirde÷aþ prathayiùyate, tasmàd bhava-jana-manaþ-kàya-nikàya-spar÷a-virahitàd vàràhàdi-saükãrtita-pravara-kãrti-kadambàdi-mayàt pàdma-skàndàdi-gatàsaükãrõa-varõàkarõita-tat-tat-sanàtana-÷ãla-tàràmasa-ràma-go-gopa-gopàla-lãlà-nidhànàd vçndàvanasyaiva vaibhava-vi÷eùàd a÷eùaü bhavati, prakçti-sthitim atãto hi yaþ | [18] bçhad-gautamãya-stha-÷rã-kçùõa-vacane tu tat-tat-saükùepàrtha-nikùepaþ prekùyate | idaü vçndàvanaü ramyaü mama dhàmaiva kevalam | atra me pa÷avaþ pakùi-mçgàþ kãñà naràmaràþ | ye vasanti mamàdhiùõye mçtà yànti mamàlayam || atra yà gopa-kanyà÷ ca nivasanti mamàlaye | yoginyas tà mayà nityaü mama sevà-paràyaõàþ || pa¤ca-yojanam evàsti vanaü me deha-råpakam | kàlindãyaü suùumnàkhyà paramàmçta-vàhinã || atra devà÷ ca bhåtàni vartante såkùma-råpataþ | sarva-deva-maya÷ càhaü na tyajàmi vanaü kvacit || àvirbhàvas tirobhàvo bhaven me' tra yuge yuge | tejo-mayam idaü ramyam adç÷yaü carma-cakùuùà ||iti | [19] yaü khalu vaibhava-vi÷eùaü sarva-sàreõa yathà-sthànaü prakà÷ayiùyamàõa-vyàkhyà-vi÷eùàvatàreõa ÷rãmad-bhàgavatànusàreõa gopànàü svaü lokaü varuõàlayàd àgataþ karuõà-varuõàlayaþ svayaü bhagavàn akråràya vaikuõñha-vi÷eùa-lakùaõa-sva-vaibhava-vya¤janayà sukha-prade brahma-hrade majjanena tasmàd unmajjanena ca taj-jana-kautuka-jananàd anantaraü chandaþ-ståyamànenàtmanàvitrà vicitram atraiva vçndàvane tadãya-nara-lãlà-ve÷ena sàdhàraõam anyebhyas tebhyaþ sandar÷ayàmàsa; yaü prati sampraty api prapadyamànà vidvàüsa÷ cetasàpi sàkùàd iva tal-lãlàþ pratipadyante; yaü pari hari-vaü÷e govindàbhiùeka-sampad-aü÷e mahendraþ ÷rãmad-vrajendra-tanåja-tanuvad vyàpakatàü satyàü pratyàyayàmàsa; yaü punar vçndàvana-stha-samasta-samabhyarõam api tat-tad-varõanànusàreõa kecit prakçty-àvaraõataþ parama-viyad-årdhvaü nirvarõayanti; ataeva lãlànuråpa-råpatayà bhåmànam abhåmànaü ca prapadyante yad bhåmayaþ | eùa eva ÷eùa-nirvi÷eùatayà brahma-sàkùàt-kàràkàratayà ca brahma-saühitàdiùu bçühitaü bçhadbhir varõayàmàse | tatra ca prakañàprakaña-prakà÷a-mayasya vçndàvanasya bahu-vidha-saüsthànatayà bahu-vidha-÷àstra-÷rutasyàprakaña-prakà÷a-maya-vaibhava-vi÷eùa eva samprati varõanãyaþ | sa ca gokula-pradhàna eveti sva-vivakùita-hità brahma-saühitànu-saühità kriyate | tad-vacanàni tu bodha-kramàya kramam atikramyànukramyante, yathà- bhaje ÷vetadvãpaü tam aham iha goloka iti yaü vidantas te santaþ kùiti-virala-càràþ katipaye | ÷riyaþ kàntàþ kàntaþ parama-puruùaþ kalpa-taravaþ drumà bhåmi÷ cintàmaõi-gaõa-mayã toyam amçtam || kathà gànaü nàñyaü gamanam api vaü÷ã priya-sakhã cid-ànanda-jyotiþ param api tad àsvàdyam api ca | sa yatra kùãràbdhiþ sarati surabhibhya÷ ca sumahàn nimeùàrdhàkhyo và vrajati na hi yatràpi samayaþ ||[bra.saü. 5.57-58] [20] kiü ca, ã÷varaþ paramaþ kçùõaþ ity upakramyàha- ùahasra-patra-kamalaü gokulàkhyaü mahat padam | tat-karõikàraü tad-dhàma tad-anantàü÷a-sambhavam | tat-ki¤jalkaü tad-aü÷ànàü tat-patràõi ÷riyàm api || catur-asraü tat-paritaþ ÷vetadvãpàkhyam adbhutam | catur-asraü catur-mårte÷ catur-dhàma catuù-kçtam || caturbhiþ puruùàrthai÷ ca caturbhir hetubhir vçtam | ÷ålair da÷abhir ànaddham årdhvàdho-dig-vidikùu ca || aùñabhiþ nidhibhir juùñam aùñabhiþ siddhibhis tathà | manu-råpai÷ ca da÷abhir dik-pàlaiþ parito vçtam || ÷yàmair gaurai÷ ca raktai÷ ca ÷uklai÷ ca pàrùada-rùabhaiþ | ÷obhitaü ÷aktibhis tàbhir adbhutàbhiþ samantataþ || api ca- cintàmaõi-prakara-sadmasu kalpa-vçkùa- lakùàvçteùu surabhãr abhipàlayantam | lakùmã-sahasra-÷ata-sambhrama-sevyamànaü govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi ||ity àdi | bçhad-vàmane- ratna-dhàtu-mayaþ ÷rãmàn yatra govardhano giriþ | ratna-baddhobhaya-tañà kàlindã saritàü varà ||ity àdi cànyatra | [21] tad etad-anusàreõa prathamaü tàvat kàvyasya nidhànaü vastu-màtraü sa-pramàõaü prakà÷yate, citrasya phalakam iva | [22] tathà hi--yasya khalu lokasya golokatayà go-gopa-vàsa-råpasya, ÷vetadvãpatayà cànanya-spçùña-parama-÷uddhatà-samudbuddha-svaråpasya tàdç÷a-j¤àna-maya-katipaya-màtra-prameya-gàtratayà tat-tat-paramatà matà, parama-golokaþ parama-÷vetadvãpa iti | [23] tad eva yuktam uktaü bhavati | [24] yatra hi svacchandatànanda-prada-bahu-vacanàrthà gopã-padàrthàþ ÷riyaþ ÷rayante | nànya-vaikuõñhavat tad-eka-vacanàrthatàkuõñhàþ | tàsàü tat-padàrthatà ca tan-mahà-vàg-artha-sàràkarùa-yantre mahà-mantre ballavã-vallabhatayà tasya japam upadi÷antãti sidhyati | [25] atra na kevalaü tasya dvi-varõa-padasya vçttàv eva råóhim avalambàmahe, api tu dhyàne' pi | kintu, nàyaü ÷riyo' ïga iti ÷ukànuvàdaþ sàmànya-lakùmã-vijayaü vyanakti | lakùmã-sahasra iti viri¤ci-vàõã lakùmã-vi÷eùatvam urãkaroti, yasmàd atra kuru-pàõdava-÷abdavad yathàvasaraü khaõdàkhaõda-vàcakatà matà | tad evaü sati, tatràpi ràdhà parameti pàdma-skàndàdivàràha-vimi÷ra-màtsye | govinda-vçndàvana-nàma-tantre' py abhàùi yat, tat katham anyathà syàt? lakùmãr abhitaþ stritamà gopyo lakùmãtamàþ prathitàþ | ràdhà gopitamà ced asyàþ kà và samà ràmà? ||JGc_1,1.15|| [upagãti] [26] tad evaüvidhànàü tàsàm api sarvàsàm eka eva ramanas, tata eva gokuladhàmà govindanàmà pratyekam ekàm ekàü ramàü ramayatàü ramà-ramaõanàmnàü purupuruùàõàü paramaþ | [27] yat tu madhye màyayà pratyàyitam aupapatyaü, tat khalv avàstavatvàt parastàd avadhvastam iti ÷rãparamapuruùa÷abdàbhyàü pramitam | kathàyàü tu pramàõa-vi÷eùagrathanayà prathamiùyàmaþ | [28] evaü ÷iùñaþ ÷rãràmo' py atidiùñaþ | [29] kiü ca, a÷eùà evataravaþ kalpataravaþ saïkalpadànabalàt kevalàn, na tu mànyatà-dhanya-sàmànya-vi÷eùàt | teùu ca jàtyà kalpa-taravas tu vilakùaõa-tayà kçta-lakùaõà eva | [30] kiü ca, àdar÷anibhasvacchavibhavanànàdar÷aspar÷àdimayabhåmikà bhåmi÷ ca kànter uta kànter vçùñisçùñikàriõã cintàmaõãyate | [31] àstàü tàvad uttaram anu tàratamya-ramyatà-gamya-mahimà gçhàdiùu mahà-cintàmaõi-mayã, yasmàd udbhinnàs tad-udbhida÷ ca tadãya-÷obhàm àtmany udbhàvayanti | yatra ca, dçùñi-÷ravaõam ayàtàs tad-gocarità÷ ca jàti-råpàbhyàm | naga-mçga-pakùi-vi÷eùàs tatratyànàü ca citram àdadhati ||JGc_1,1.16|| [gãti] [32] kiü ca, toyam apy amçtàyate, kim utàmçtam? kiü ca, kathàpi yathà gànaü tathà karõayoþ pànakàyate, kim uta svayam eva gànam? kiü ca, gamanam api nçtya-càturã-dhurãõatàm urãkaroti, nçtyaü punar atãvàdçtyam | kiü ca, vaü÷ã yathà kaüsàràter à÷u sukha-vilàsaü ÷aüsantã, sahàyatayà ca lasantã ca priya-sakhãyate, na tadvad anyo dhanyo' pi janaþ sambhavati | [34] kiü ca, cidànanda eva kevalaü svaråpànatirikta-÷akti-vyakti-va÷àd vyakti-vi÷eùatayà vyaktãbhavan, gokula-÷abda-bala-labdha-lokaval-lãlà-kaivalya-kalanàya puùpavad-àdi-lakùaõa-prakà÷akatayà tat tat prakà÷ya puùpàdi-lakùaõàsvàdyatayà ca làpaü kalayantãnàm àlãnàü nija-nija-yåtha-varåthapàyàþ paramàpårva-pårva-pårvànuràgàdi-kathànikàyaü gàyantãnàü madhu-madhura-kàkalã-kulàni tatrakãyaü sarvaü tarv-antam àrdrãkurvanti, kim uta bahu-kaùña-sçùñatayà mithunã-bhåtaü tat tan mithunam | [35] tathà ca, hàya÷ãrùa-pa¤caràtre pa¤ca-tattva-niråpaõe vaikuõñha-stha-dravya-tattvaü niråpitam - gandha-råpaü svàda-råpaü dravyaü puùpàdikaü ca yat | rasavad bhautikaü dravyam atra syàd rasa-råpakam || heyàü÷ànàm abhàvàc ca rasa-råpaü bhavec ca tat | tvag-bãjaü caiva heyàü÷aü kañhinàü÷aü ca yad bhavet | tat sarvaü bhautikaü viddhi na hi bhåtamayaü hi tat ||ity àdi | tathàpi, prapa¤caü niùprapa¤co' pi vidambhayasi bhåtale | prapanna-janatànanda-sandohaü prathituü prabho ||[BhP 10.14.37] iti brahmavacanànusàreõa kçta-prapa¤cànukàre lãlà-sàre tasya tat-prapanna-janasya ca yathàve÷aþ syàt, na tathà ¤ityàkàre' pãti labhyate | heyàü÷ànàm abhàvàc ca rasaråpaü bhavec ca tat | tvag bãjaü caiva heyàü÷aü kañhinàü÷aü ca yad bhavet | tat sarvaü bhautikaü viddhi na hi bhåtamayaü hi tat || [36] tataþ pårvatra tasya tasya càve÷aþ paratra ca prave÷aþ syàt | [37] tata÷ ca, tad-icchà-va÷àl lãlà-÷aktiþ paratra ca pràyaþ sarvaü vyaktãkarotãti vivektavyam | [38] kiü ca, murajin-muralã-kalã-khuralã ca sva-màdhurã-pradugdha-mugdha-surabhi-dugdhànàü surabhãnàm ådho-giritaþ saritaþ prasàrayantã paritaþ parikhàyamàõaü kùãra-vàridhiü visphàrayati | tatra kàmadhenutayà nikàmam eva snuvatãnàü kùãra-vàhitàpi pràcuryeõaiva paryavasàyyate | [39] tato nànà-rasà api tà nadyaþ pratipadyante vidyà-vadbhiþ | [40] kiü ca, yatra ca tat-kai÷orànuråpàrdha-vàrdhaka-yauvana-nava-yauvanàdi-vayasa eva tat-pitç-bhràtç-sakhi-prabhçtayas te nikhila-vargà nànyàm avasthàm à÷rità bhavanti | [41] anyac ca, yasya ca golokasya madhyam adhyàsya sphuñataràneka-sahasra-patrã-paricitam ajasram eva khalv amalaü mahà-maõi-kamalaü gokula-nàmatayà nija-råpaü niråpayati, "go-gopàvàsa-vraja-råpa-vraja evàham asmi" iti | [42] nyàya-vinyastam eva ca khalv idam, råóhir yogam apaharati iti | yathà jalaja-÷abdenàpsavya-màtraü nocyate, kintu kamalam eva | råóhitàm eva khalv àkhyà-grahaõam àviùkaroti | [43] ÷rã-÷uka-devenàpy etad-apekùayoktaü, bhagavàn gokule÷varaþ iti | varañ-pratyayaþ khalv atra ÷ãlàrthatà-paraþ | tad eva càmnàtaü gokulaü vana-vaikuõñham iti | [44] atha ÷rãmad-vraja-ràja-tanåjatà-÷ãla-lãlasya mahà-bhagavatas tadãya-karõikàü-madhyam adhikçtya nànà-varõa-dhàmatayà nirvarõita-maõi-maya-mahà-dhàma nikàmam udbhràjate, yad eva svayam anantàü÷a-sambhåtam iti sphuñam anantadhà prakà÷ate | yasmin kesara-visaràn pràcãràïgàn samantataþ samayà | sadayà dàyàdàyàþ sopàsãnà vasanti gopàlàþ ||JGc_1,1.17|| [gãti] [45] gokulatàbalatas tad api saüvalate | tathà hi, aü÷à bhàgà dàyàs tad-dhita-yogena dàyavanta÷ ca | tat kila jàter bhàgà bakajiti te santi dàyavanta÷ ca ||JGc_1,1.18|| [gãti] tasminn aü÷o yeùàm iti và gamyo bahu-vrãhiþ | vrãhi-nibhas tat-premà teùàü vçttau tad-à÷rayo yuktaþ ||JGc_1,1.19|| [udgãti] [46] tad evam eùàü tajjàtitvam evoktaü ÷rã-÷ukena- evaü kakudminaü hatvà ståyamànaþ svajàtibhiþ | vive÷a goùñhaü sabalo gopãnàü nayanotsavaþ ||iti | (BhP 10.36.15) patràõi tatra kamale kamalàlayànàm aü÷ena keli-vipinàni bhavanti yeùu | cintàmaõi-prakara-sadmasu kalpa-vçkùa- lakùàvçteùu nibhçtaü ramate mukundaþ ||JGc_1,1.20|| [vasantatilakà] tatràdhiràjyaü kila ràdhikàm anu prattaü priyeõeti puràõa-vi÷rutam | ahaü tu manye punar-uktam eva tad guõena tasyàþ sa ca yad va÷aü-gataþ ||JGc_1,1.21|| [upajàti 12] [47] iha ca pårvaü yad eva ÷rã-parama-puruùa-÷abdàbhyàm adhyavasitaü, tad evàdhyavasãyate | tàsu kevalàsu vraja-ràja-suta-vadhå-bhàvasya labdha-prasiddhitàü vinà vraja-kamala-sakala-patràvaly-àdhipatyaü na prasidhyatãti | [48] atha ki¤cit-ku¤cita-kamala-patravad-unnata-pàr÷va-dvayàvayavatayà bahir durlaïgha-÷çïga-maõi-mayàlavàla-÷obhà-matràõàü patràõàm antaràleùu ke÷aràd avatãrõàni vistãrõàni pçthak pçthag upaniùkaràõi viràjante | teùàm agrima-sandhiùu sphuñam adhimadhya-madhyam adhyasta-samaste÷a-goùñhàni goùñhàni vibhràjante | ataeva tatparyantasya tasya gokulatàvakalità | tatràpi doha-samayaü samayà samena go-vçnda-pàla-valayena nivi÷ya pa÷yan | cintàmaõi-pracita-sadmasu kalpa-÷àkhi- padmàvçteùu surabhãr abhipàti kçùõaþ ||JGc_1,1.22|| [vasantatilakà] [49] yasya ca samãpagànàm àlaya-råpasya kamalasya sarvata÷ caturasraü bhavati, tad idaü sarvaü vçndàvanam iti vadanti | tad-bahir-antaraü samasta-dãpàyamànaþ sa mahà-dvãpàyamànaþ parama-suve÷aþ sarva÷ ca de÷aþ ÷vetadvãpa ity àcakùate goloka iti ca | yas tu bahir-bhàgaþ sàgaravad aparicchedyas tatra vigata-÷okà dhàritra-nibha-vicitra-lokàþ salokà vidyante | patra-sthitàni tu vanàni keli-vçndàvanànãti bhaõanti | yathoktaü pà¤caràtre - mahàvçndàvanaü tatra kelivçndàvanàni ca iti | [50] atha caturasram anu kamalàt patayàlutayà paritaþ sravantãr madhu-dhàràþ pibanta iva punar uparata-tat-pànàya vamanta iva ca dakùiõa-pa÷cimayoþ sarvataþ parvataþ parvata-ùañ-padà dç÷yante | yatra ca tatràpi mahà-maõi-maya-kåña-ghanaþ ÷rã-govardhanaþ kuñã-bhåta-mahà-nidhivad akharvam ànanda-garvaü sarvàdhipater apy àvirbhàvayati | [51] ÷rã-govardhana-nàmà càyaü ramaõãya-maõi-÷ilàbhiþ samàsanam àsanam, khagàvali-kalita-kàkalãbhiþ svàgataü svàgatam, ÷yàmàka-dårvàbja-viùõukràntàparyag-àkrànta-tiryag-nirjharibhir niùpàdyaü pàdyam, ca¤can-mçga-caraõa-nya¤cad-akùata-darbhànantàïkuraiþ samarghyam arghyam, tãra-sanãóa-jàtã-lavaïga-kakkola-saïgata-pallalair alam àcamanãyam àcamanãyam, nava-nava-nava-prasåta-gavã-navãna-snuta-kùãra-pariõata-dadhi-tat-prasçta-ghçta-÷abalanais taråpahçta-madhuparkaü madhuparkam, ÷ikhara-÷ekhara-÷ilàsara-prakhara-dhàrà-pàtair anukçta-snapana-paricaryà-prãti-majjanaü majjanam, dukålavad-anukåla-saü÷leùa-svarõa-varõa-vçkùa-vi÷eùa-valkalaiþ kalita-sukha-vasanaü vasanam, svabhàvànubandha-gandha-sugandha-÷ilà-÷ata-pariõata-hari-candana-gaura-gairikai÷ carcàti÷ayaü carcàti÷ayam, praphulla-màla-màlatã-latàdibhir nandita-sumanasaþ sumanasaþ, gavyàkhuravyàhati-jàtàguru-dàru-dhåmair vyàhata-sarva-dhåpaü dhåpam, divàpi vidyoti-maõi-nikara-jyotibhiþ sarva-sampad-uddãpaü dãpam, ma¤jula-gu¤jàpi¤chà-divi ncholãvà¤chita-nirmàõaiþ kçta-suùamà-bharaõam àbharaõam, abhilàùànukåla-phala-måla-valayaiþ sarva-sukha-samàhàraü samàhàram, puùpa-vàsita-÷ãtala-jala-valayita-punar-àcamanam anu vimala-parimalàtula-tulasikà-pallavàdibhir mukha-vàsanaü mukha-vàsanam, marud-uccala-sphuña-puùpa-sampac-campaka-dãpàvalyà sphuñam àràtrikam àràtrikam, ghana-kisalaya-valaya-saïkula-bakula-mukha-÷àkhà-nikaraiþ ÷obhàntaratamàtapatram àtapatram, malaya-marul-lava-calat-pallava-vi÷àla-÷àlair nandita-bhavya-janaü vyàjanam, nija-svara-vivekinàü kekinàm anekàïga-kekàbhiþ kalilàsyaü làsyam, hari-veõu-dhvani-bhram-kãcaka-kala-krama-ktàkarsa-vanitànvita-÷ayyàyamàna-puspa-pàta-paryàyaiþ kta-sarvàti÷ayanaü ÷ayanam, kàkalã-kalila-kala-kokila-kulair labdha-saïgànaü saïgànam api hariü parikalayan pårva-pårva-siddha-nija-hari-dàsa-varyatàü paryàpayann àste | [52] kçta-haridàsa-varya-saïgà mànasa-gaïgà ca sarva-sukha-sthemani kçùõa-premaõi mànasa-drava-mayãti kila tan-nàmatayà tàü varõayanty upa÷lokayanti ca- svalpenàghajid-aü÷a-vàmana-pada-spar÷ena gaïgà sadà sarvàgha-pra÷amany abhåd api ÷ivasyàråóha-mårdhàjani | svenaivàghajità sadà viharatà brahme÷a-lakùmã-jayi- prà÷astyena saha vrajena milità gaïgàparà kiü punaþ ||JGc_1,1.23|| [÷àrdålà] [53] atha yatràpy uttara-pårvayoþ kasyànanda-vraja-råpasya vrajasyàlindàd adårabhaveti kila kàlindãti-nàmnã yamunà vilasati | yà khalu- kadàcid dhàràbhir vahati hari-ratna-drava-nibhà kadàcit stabdhàïgã sphurati hari-ratna-kùitir iva | kramàd veõau tasmin na nadati nadaty arka-tanayà jalasthalyoþ ÷arma prasavati hareþ sevana-vidhau ||JGc_1,1.24|| [÷ikhariõã] pa÷yantã jalajekùaõà ghana-rasàvarta-÷rutiþ ÷çõvatã jighrantã jhaùa-nàsikà tarala-dor àliïganaü kurvatã | jalpantãva ca haüsa-cakra-vadanà nãràtmanà kçùõa-bhàg yà kçùõà bata sàtha kãdçg asakçd devyàtmanà ceùñate ||JGc_1,1.25|| [÷àrdålà] [54] yatra ca sarvatra saràüsi caivam utprekùyante- vraja-vipina-vibhàge ni÷calo yasya vàsaþ svayam ayam apareùàü poùako ja¤janãti | kalaya vara-saràüsi srotasàm atra vçndair vidadhati yamunàdi-dvãpinãþ shãta-toyàþ ||JGc_1,1.26|| [màlinã] yatra ca- kà÷cit païka-kairavàvali-lasat-srotasvatã-pràntagà nànà-puùpa-vanã-viràjad avanã-madhya-sthitàþ kà÷cana | kekà-jhaïkçti-mat-kuhå-madhuritàþ kàntàïga-carcàcità nàsàdçk-÷ravasaþ sadàpi sukhadà ràsàïkità bhåmayaþ ||JGc_1,1.27|| [÷àrdålà] kiü ca- bhàõóãras taraõi-padaü samunnater na pràyàtaþ param iha kintu vistçte÷ ca | tac-chàkhàþ pariviharann avàra-pàre kàlindyà muhur abhiyàti gopa-saïghaþ ||JGc_1,1.28|| [praharùiõã] tathà- kvacit sadmàbhàsa-prakaña-balavat-koñara-ghañaþ kvacit palyaïkàbha-prathita-pçthu-÷àkhà-sukhatamaþ | kvacid dolàtulya-grathita-latikà-pàli-valitaþ sadàsau bhàõóãraþ kam iva hari-keliü na tanute ||JGc_1,1.29|| [÷ikhariõã] tad-udãcãm anude÷aþ prathayati saukhyàni ràma-ghaññàkhyaþ | yatra ca ràmaü kurvan sukhayati ràmaþ saràmatàm a¤can ||JGc_1,1.30|| [gãtiþ] [55] atha tasya lokasya loaka-pàlair varaõãyàni vimàna-càriõàü varàõyàvaraõàni sura-vartmani varãvçtati | yatra ca vàsudevàdi-saüj¤aü svayam eva caturvyåha-vçndaü loka-pàlàyamànaü senà-vyåhatàm urarãcarãkarãti | tatra ca puruùàrthàdayaþ ke varàkàþ ? [56] tad evaü sati goloka-nàmàyaü lokaþ parama-mànyaþ sàmànyatayàpi kena varõyatàm ? yaþ khalv amçta-sindhur ity amçtàndhasaþ, ya÷asaþ savayà iti kavayaþ, vicitrã-dharmàkçtir iti vi÷vakarmàõaþ, ànandànàü brahma-sàkùàd iti brahmànubhavinaþ, premà svayaü vyakta iti bhagavad-bhaktà manyanta ity aneka-mata-paràmçùñatayà dçùñaþ | kiü ca- kiü tejaþ kiü nu citraü kim uta naña-kalà kintaràü ko' pi lokaþ kiü và premà sa sàkùàd iha kalita-vapur yaþ ÷ukena pragãtiþ | itthaü tal-lokapàla-pramukha-diviùadàü saühatis tarkayantã tasmin govinda-dhàmni pratidinam ayate sambhramaü ca bhramaü ca ||JGc_1,1.31|| [sragdharà] [57] tad evaü buddha-paddhatim apy atãtavàn asau lokaþ prasabhaü buddhi-madhyam adhyàrohati | yataþ- ye ye prãtiü dadati viùayà ye ca tat-tad-vidåràs teùåtkaõñhà mama nahi kadàpy atra satyaü karomi | kçùõe snehaü bata vitanute ya÷ ca yatràpi kçùõaþ ÷a÷val-lokaü sa tu sarabhasaü màü didçkùuü karoti ||JGc_1,1.32|| [mandàkràntà] yasyàkarõanam apy apårvam amita-brahmàõóa-koñi-vraje vaikuõñheùv api và¤chitaü kim aparaü yal-làlasà ÷rãr api | goloke sa tu bàndhavàgrimatayà vibhràjate sarvadà yeùàü tan-madhurimõi hanta mama hçn majjan muhuþ sajjati ||JGc_1,1.33|| [÷àrdålà] [58] hanta kiü karavàõi ? sahasaivàrabdhavàn etad varõanam | nirvàhaü tu na pa÷yàmi | [59] yataþ prathamata÷ caturasra-pari-hari-carita-càrutà-praõidhàna evedç÷atà dç÷yate, yathà- gavàü kùepa÷ càraü prati sakhibhir àkrãóa-paratà muhus tàsàü dåre gamanam anusambhàlana-vidhiþ | tad-àhvànaü tàsu kramam anuvisçùñiþ savayasàü punaþ krãóàve÷aþ smçti-padatayà kùobhayati ||JGc_1,1.34|| [÷ikhariõã] tatràpi- kva càpi kçùõa-ràmau tau kara-baddha-karau mithaþ | hasantau hàsayantau ca kurvàte cittam àkulam ||JGc_1,1.35|| [anuùñubh] kiü ca- vçkùàn aïkurayantu vidruta-da÷àm adrãn nayantu drutaü stambhaü càmbhasi lambhayantu saritàü kiü và pratãcãnatàm | veõu-dhvàna-ghañà yato' tinikañàþ kasmàd akasmàd balàt karõàbhyarõa-gatà iva sphuñam amån dhunvanti tad-dhyàyinaþ ||JGc_1,1.36|| [÷àrdålà] [60] yatas tad-anubhavinàü sukhaü tu manasi sphurad api na vaktum ã÷yate | yasmin harir yàti vihàra-hetos tasmin mudà phullati cet kuño' pi | na tatra pçcchà na ca vaktçtà tan na pçcchyam etan na ca vàcyam asti ||JGc_1,1.37|| [upajàti] [61] idaü ca sujana-matim atãvàkarùati | gàyanti tatra dhavalàþ paripàlayantaþ pàràvatãü madhura-ràgavatãm udasràþ | janmàdi-kçùõa-caritàni ciraü gatàni smçtvà yataþ sapadi muhyati sarva eva ||JGc_1,1.38|| [vasanta] [62] aho kutaþ kuto và manaþ saüyamanãyam, yato goùñhàni ca tàni draùñuü manaþ prasabham utkaõñhayanti | yathà- viràjat-kastårã-dyuti-parimalair gomaya-maya- sphurac-cårõaiþ sadma-pratikçti-vapubhis taru-varaiþ | divà nåtnair vatsair ni÷i surabhijidbhiþ surabhibhiþ samanàd goùñhànii pratimati di÷anti smçti-÷atam ||JGc_1,1.39|| [*2] [÷ikhariõã] [*2] The two latter lines are also found at the end of GC (uttara-campå 37v55). sandhyayos tu- vatsàn mocayatàü dhanàni duhatàü dugdhàni sa¤cinvatàü gàþ sambhàlayatàü gçhàn pracalatàü kçùõaü puraþ kurvatàm | tal-lãlàþ parigàyatàü pulakitàm a÷ràõi càtanvatàü gopànàü bata cittam uccita-madaü mac-cittam àkràmati ||JGc_1,1.40|| [÷àrdålà] [63] sadà caitàni ràja-vartmàni tat-kãrtana-catvaràõãva prasabhaü mac-cittam àkarùanti | tathà hi- ràmaþ kçùõaþ kçùõa-ràmau ca kçùõaþ kçùõaþ kçùõaþ kçùõa ity eùa jalpaþ | yàtàyàtaü kurvatàü sarvadàpi svairàlàpe ÷råyate tatra tatra ||JGc_1,1.41|| [÷àlinã] [64] ÷rã-kçùõa-pramadànàü pramadànàü pramada-vana-pàtràõi patràõi tu varõyamànàni kavãnàm apatrapàm eva bibhrati, yatas tatratyaü sarvam eva citram iti duùpratyàyatàü pràpnoti | yeùu hi- kvacit ku¤jàþ sadma-bhramakara-rucais tair avayavaiþ kvacic citraiþ sadmàny api tulita-ku¤jàni ÷ata÷aþ | jalàni kvàpy udyat-kamala-valitàni pratipadaü sthalàny apy evaü kvàpy atha kim iva kiü nirõaya-padam ||JGc_1,1.42|| [÷ikhariõã] sakhãnàü sàraõya-trida÷a-sudç÷àü gàna-valanàü muhuþ prodyan-mårcchàü madhu-madhura-ràga-praõayinãm | hari-premàrta-strã-prathama-racitàü ÷çõvati jane sukhaü và duþkhaü vety avakalayituü kaþ prabhavati ||JGc_1,1.43|| [÷ikhariõã] kvacid gànaü såkùmaü kvacid api ca tauryatrika-kalà kvacit premõà goùñhã kvacid api mahà-keli-kalahaþ | iti sphàraü tàbhiþ praõaya-maya-sàraü viharaõaü harer dhyàyan nànà bhavati kavi-cittaü muhur api ||JGc_1,1.44|| [÷ikhariõã] premà kàmati tat-kriyà kalahati stambhàdi-bhàvàvalã sakhyàü sa¤carati ÷rutaü ca caritaü sarva-÷rutaü laïghati | itthaü keli-kalà-kalàpa-kalitaü vçndàvanàntar-vane dampatyor nikhilaü vicàra-padavãm uddhåya vibhràjate ||JGc_1,1.45|| [÷àrdåla] akuõñhàm utkaõñhàü vahati harir àsu pratipadaü haràv apy età yad vyatimilana-saukhyaü vijayate | aho yasmàd asmin nirupadhi sakhã-vçndam ubhaya- prakçùñotkaõñhitvaü vi÷ati tad idaü hanta kim iva ||JGc_1,1.46|| [÷ikhariõã] api sundaratàü prati tàþ, sundaratàü kila vahanti gopàlyaþ | yan nirdåùaõa-bhåùaõa-, bhåùaõa-kçùõe vibhåùaõàyante ||JGc_1,1.47|| [udgãtiþ] na bhajati lakùmãs tulanàm, iti kiü stutaye ghañeta ràdhàyàþ | yà lakùmãm api jetrãþ, sva-rucà gopãþ pçthak kurute ||JGc_1,1.48|| [àryà] [65] tasmàd asàmpratàya tu sàmpratàya mad-vidhàya svaü varõayituü kim uta nirvarõayitum- ravy-àdi-dyuti-jiùõu-divya-dharaõi-kùauõã-ruhàntargata- pràsàda-sthita-siüha-pãñha-mahasi cchannànya-dçùñi-tviùi | spaùñàtmãya-dç÷i prakãrõaka-vikãrõàlã-hitàlã-vçtà ràdhà-màdhava-màdhurã-vara-sudhà tçùõàü mudhà yacchati ||JGc_1,1.49|| [÷àrdåla] [66] tad evam ànanda-satra-patràdi-sthitànàm upari sàndra-÷àkhàbhir alakùya-talànàm analpa-kalpa-vçkùa-lakùàõàm adhimadhyaü ràja-samàja-viràjamànàü varõita-ma¤ju-ki¤jalka-karõikàm adhivasantaþ sadà lasataþ sa-parivàra-vàra-surabhã-pàla-bhåpàla-kumàrasya tasya sarva-cintàtãta-cintàmaõi-mayam akùàmaü sapta-kakùyàràmaü dhàma nikàmaü dhàma vistàrayan netràõi vistàrayati | tatra ca bhàsamànaü tad àvàsam abhitaþ satatam upaparàrdhe gaõanãyànàü sajàtãyànàm advitãyà vasatiþ | seyam abhisnihya vandibhiþ sandihyate | abjaü tad àliïgitum abja-bandhor bandhur yayau kiü pariveùa eùaþ | gopàlayànàü valayàvalir và gope÷a-ve÷màbhita evam asti ||JGc_1,1.50|| iti | [indravajrà] [67] tad-vàsinas tv evaü ståyante- arthàþ sarva-janàrthanàm atigatàþ kàmà nikàmàgrimà dharmàþ karmañha-deva-dharma-mahità mokùà÷ ca mokùàtigàþ | teùàü tatra vasanti sevakatayà kçùõàya tçùõà-juùàü yad-dhàmàrtha-suhçt-priyàtma-tanaya-pràõà÷ayàs tat-kçte ||JGc_1,1.51|| [÷àrdålà] netraü ÷rotraü cittam apy anyad anyat tucchaü yasmin bhàti kçùõaü vinà tu | ghoùe tasmiü÷ cakùuùa÷ cakùur evaü ÷rautã vàrtà pa÷ya dç÷yà vibhàti ||JGc_1,1.52|| [÷àlinã] vibhràjante såtra-sa¤càra-vidyà pà¤càlyaþ kiü vi÷va-vismàyanàya | kiü và gopàþ svàntare kçùõa-bhàvair baddhàþ santas tatra tatra bhramanti ||JGc_1,1.53|| [÷àlinã] kiü ca- pitàyaü màteyaü pitç-sahaja-vargaþ svayam asau tathaivànye cànya-prathita-hita-sambandha-mahitàþ | vraje khyàtir yaiùà bakaripu-gaõe bhàti khalu tàü kvacit tulyaþ premà pathikam anu ÷a÷vad bhramayati ||JGc_1,1.54|| [÷ikhariõã] [68] athànyad api kim api vibhàvya sambhàvyate | tad yadi satàm anubhavam apy anubhavità, tadà bhavyam eva khaly bhavyam, na cen navya-kàvyatà tu na vyabhicarità | athavà, tathàpi yat ki¤cid api teùàü và¤chitaü syàd eveti sarva a¤citam eva manyàmahe | [69] tat tu sambhàvanaü, yathà-atha gopàvàsàbhyantare tàdç÷àm eva sabhyànàü labhyà sabhàvalir upalabhyate, yatra bhåri-vaicitrã-dhuràõi mahà-gopuràõi puràõãva viràjante, yeùàü panthànaþ kila ki¤jalka-valaja-paryantàþ samastàd vibhràjante, yatra ca parasparam abhimukhàþ sumukhà mahàntas te gçhà mithaþ pçthula-÷obhà loka-spçhà iva vimç÷ya dç÷yante, yatra ca siüha-saühananànàü puruùa-siühànàü ni÷calàïghrãõi mahà-siühàsanàni vicitratayà netràõàü paribçühaõatàm aühante, yatra ca paràvara-kakùyà-vàsi-loka-lakùàõi samam eva samakùàõi santi, mithaþ sukha-÷atàni varùanti, yatra caikatràsãnànàm anyatràpi råpaka-kàvya iva pratiråpàõi råpàõi pratãyante-na ca tàni kevalàni, api tu pratidhvanaya÷ ca dhvani-kàvya iva dhvanitayà vibhàvyante, yataþ svacchàntaþ-karaõà mahàntaþ khalu para-guõàntaràõy api àyacchantãti prathitiþ prathãyasã; yadà ca tathà prathãyante vibhàvyante ca, tadà hy àgantukà nànà-janàs tat-tad-råpàõàü jànànàþ paritaþ parihàsyante; yatra ca kutràpi yadà sadà paramànanda-syanda-sandoha-dohana-kànti-kandalã-lambhita-sukha-tandraþ ÷rãman-nanda-kula-candraþ svayam àloka-sudhayà loka-cakùu÷-cakora-vàrapàràõàm àpårayati, tadà tåtsavànàm api mahàn utsavaþ sphurati | [70] atha sabhà-valayam antarà ca kakùyà-pa¤cakatayà labdha-bodhaþ sarva-cittàvarodhaþ sa tu vraja-nçpàvarodhaþ samudbhràjate | tatra tam eva hi saha-màtara-pitaràdi-vçndaþ ÷rã-govindaþ svayam àvasati | yatra sabhà-valayàntar-antaþ paritaþ parãta÷ catasro' py antaþ pçthag-avarodha-lakùàþ kakùyà lakùyante | anyà ca pa¤camã dhanyà sarva-madhya-labdha-nyàsatayà yatra citrãyate, yasyàü tu mahà-pràïgaõa-saïginyàü pratãcãm anu svàntara-aïgam aïgaõam aïgaõaü parito nikàyànàü nikàyaþ sarvato' pi ÷reyasyà ÷rãmad-vraja-nara-deva-preyasyà samà÷riyate | udãcãm anu sukha-mayåkha-rohiõyà rohiõyà | pràcãm anu samasta-kçta-sevena ÷rãmad-vraja-naradevena | avàcãm anu svajana-sabhàjana-bhojanàpavarjana-prayojana-sàmagryà | [71] atha tad-bahir bahir antaþ-pura-prayuta-vibhàga-pracuràõàü parama-santuùña-jana-puùñànàü catuùñayãnàü ca kakùyàõàü pa÷càn ni÷cita-pa÷cimàdi-kakubhaü ÷ubhàü rãtim avalambya sakala-÷arma-dç÷varã ÷rãmad-vraje÷varã ràma-ghaññàbhiràmaþ ÷rãmad-balaràmaþ sarva-loka-gatiþ ÷rãmad-vrajàdhipatiþ sa ca govardhanànandanaþ ÷rãmad-vrajàdhipati-nandanaþ patir atãva ràjate | [72] tatra càharahar aviraha-rahaþ-keli-kalita-tçùõayo ràma-kçùõayor vikhyàta-tat-tan-nàmasu madhyama-kakùyà-dvaya-dhàmasu parama-ramà-gaõa-÷reyasãnàü preyasãnàm àvàsa-pràsàdàvalir udbhàsate; [73] yatra càve÷anam anu sàve÷aü nànà-kalà-kalàpaü kalayantãnàm àlãnàü nija-nija-yåtha-varåthapàyàþ paramàpårva-pårva-pårvànuràgàdi-kathànikàyàü gàyantãnàü madhu-madhura-kàkalã-kulàni tatrakãyaü sarvaü tarv-antam àrdrãkurvanti, kim uta bahu-kaùña-sçùñatayà mithunã-bhåtaü tat tan mithunam | [74] tayor dvayor àvaraõatayà lakùye ye cànyatare pratyantara-kakùyam eka-bhåma-dvi-bhåmatàdi-prakàreõàdhika-bhåmikà-racanàbhir uccatara-rãtikàyàþ samàna-màna-gçha-sva-sva-vãthikàyà dhàriõã goloka-dharaõã-loka-hàriõã bhavati | tatra sarvàs tu gçha-lekhà-maõi-bhitti-sambadhya-madhya-rekhà-labdha-dvaividhyà samantàd ubhayataþ-sthita-dvàratayà paraspara-sammukhatà-÷obhànandita-dig-antàþ kaimutyam àsàdayanti | [76] yatra ca sarva-madhyamàvarodhasyàdhimadhyaü bçhat-pràïgaõam adhikçtyàkhaõóa-puña-bhedana-mukuña-bhaïgã-laïginaü ni÷reõi-÷reõi-mi÷ràntaþ-÷vabhra-÷ubhra-laghu-laghu-dvàra-sukhàroha-sa¤càra-merv-àkàra-càrv-aïga-kuññimàd upari paritaþ stambha-vàra-saïgatam agàram ekaü sarvata÷ calat-patàkam avalokyate | [77] yadà ca tasya sarva-kakudam uda¤citasya dhiùõyasya puråpari càlaïkariùõutayà ÷rã-kçùõaþ svayaü vartiùõur bhavati, tadà sarva-jiùõu-tad-uparicariùõu-jiùõu-nãla-maõir iva kaü và tal-loka-bhaviùõu-lokaü kànti-kandalãbhir na puùõàti? [78] yà ceyaü karõikàyàm upari purã, tad-adhastàd anyàpi samantàd asti, kintu sà prati-kçùõa-kàntà-dhàmany eva nijàïgana-nibha-patra-païkti-sãmany eva càyantrita-dvàra-gaõeti pareùàm aj¤àtà, dyumaõivan-maõi-gaõa-samujjvalàlaya-kalàpà, vàtànãta-sujàta-parimala-sampàtà, nirjanatà-janita-svairatànàrata-rati-pradà, ÷ayyàsana-cchatra-càmaràdi-sàmagrãti-bahula-÷atã-prãtidà-nànà-krãóà-bhàõóa-maõóala-maõóitàkhaõóa-maõóapà, tat-tac-ceùñàdhiùñhàna-nara-mçga-pakùi-pratikçti-lakùa-vilakùità preyasãùu vibhakta-prade÷a-vi÷eùà ÷eùàlayàyate | yatratyena pathà yathàvat preyasã-nàmànandanaþ ÷rãmàn nanda-nandanas tatra patra-samudyad-udyàna-vçndam amåbhir anuvindann atãva nandati | tasmàd udyànàd antar-dvàreõa caturasraü pratyudyànam api vindati | [79] evaü ÷rã-balaràmasya ràma-ghaññàkhya-nija-krãóà-vana-gamanaü ca tala-vartmanaiva vartate, kintu saükùiptatayà nihitena patràvali-paryantàla-vàla-pihitena mantavyam | [80] tàm etàm uparigatàü ÷rãmad-vraje÷vara-purãü pari tu ÷lokàþ parigãyante- yastàü patàkà mçdu-vàta-kampità nànàmukhãbhàvam itàþ punaþ punaþ | saurabhyam àyàti yadà yatas tadà vivçtya pa÷yanti di÷àm amåm iva ||JGc_1,1.55|| [upajàti 12] nityaü sudhà-dhàmaja-dhàma-saïgataþ pårõàïgatàm aïgala-saïgatiü gatàþ | yatràpi kumbhà vidhu-kànta-sambhavàþ kåñàntaratva-mukuñà iva sthitàþ ||JGc_1,1.56|| [indravaü÷à] yatrànvità kumbhà vidhukànta-sambhavàþ kåñàntaratna-mukuñà iva sthitàþ | yatrànvità svacchatayà vibhàtayà hãràdi-ratna-cchadir àlir ãkùyate ||JGc_1,1.57|| [indravaü÷à] mayåra-pàràvata-kokilàdyà vasatni yasyàü tu vinàpi yatnam | ÷abdàyamànà vipinasya tair ye vivàda-saüvàdavad àcaranti ||JGc_1,1.58|| [upajàti 11] vicitra-ratnàvali-citra-carcità sauvarõa-bhittiþ parita÷ cakàsatã | gopàla-bàlyàdii-vilàsa-màdhurãþ sàkùàd ivàlakùayate ÷i÷ån api ||JGc_1,1.59|| [upajàti 12] vistàritotsaïga-nibhair alindaiþ ÷liùyanti kçùõaü bhavanàni nityam | yeùàü sadàntar nivasanti te tad- bhaktà amã tàdç÷atàü vrajanti ||JGc_1,1.60|| [indravajrà] pràïgaõàni maõi-darpaõa-cchavãny ullasanti sadanàvalãm anu | yeùu nåtana-vadhår bakàntakaü vrãóa-namra-vadanàpi vãkùate ||JGc_1,1.61|| [svàgatà] candrakànta-maõi-baddha-bhåtale palvalàni ca lasanti sarvataþ | ràdhikàdi-mukha-kànti kandalã yàni pårayanti hanta sarvadà ||JGc_1,1.62|| [svàgatà] lokaþ ÷rãnàtha-loka-pratiruci-vijayã kànanaü ÷rã-spçhàjid- vàsaþ ÷rã-ràjadhànã-nikhila-÷ubha-rucàü vàsinas te ta eva | bhoktà kçùõaþ sa bhogyaþ praõaya-madhurimà ÷a÷vad ity evam asmin pratyekaü sarvam antaþkaraõam atigataü kas tad-antaü labheta ||JGc_1,1.63|| [sragdharà] [81] tat-prema-÷armaõàü sarvàti÷ayi-dharmatàyàm aham api marma-vettà, yataþ- harir gopa-kùauõã-pati-mithunam anye ca vibudhà na naþ kråraü cittaü mçdulayitum ã÷à lavam api | aho teùàü premà vilasati harau yas tu balavàn harer và yas teùu drutayati sa eva pratipadam ||JGc_1,1.64|| [÷ikhariõã] [82] ataþ sarvataþ kùemàõàü sa eva premà sarvatra sphurati | tathà hi- hariþ premà sàkùàd iva bhavati kiü và vraja-janas tayor ekasmiü÷ ca sphurati sa hi ÷a÷vat sphurati naþ | idaü vàraü vàraü vidhi-÷iva-surarùi-prabhçtayaþ sphuñaü kartuü ÷aktiü dadhati nataràü yat kiyad api ||JGc_1,1.65|| [÷ikhariõã] [83] sa tu paramà÷carya-caryaþ, yataþ- tadãyànàü premà yad api kçti-caryàtiga-sukhaas tathàpy uccair hetur bhavati hari-sàhàyaka-vidhau | jagat-kàrye yadvac chruti-mata-para-brahma nitaràm acintyo yo bhàvaþ sa hi na hi vitarkaü viùahate ||JGc_1,1.66|| [÷ikhariõã] [84] yasmàd evaü sa eva cittam àkarùati, tasmàt- j¤àtvà karma svayam uta paràt kçùõa-tçùõànukålaü tasminn antar bahir api sadà gopa-ràjàvarodhe | yàtàyàtaü muhur atitaràü kurvatàm àdçtànàm apy utkaõñhàcalita-manasàü mànasaü bhàvam ãhe ||JGc_1,1.67|| [mandàkràntà] [85] tatratyànàü samåhàvalokanaü tu parama-paramàdbhutam, tathà hi- udghårõante priya-parijanàþ snigdha-bhàvà yathà-svaü gopa-kùauõã-patim anugatàs tasya càtma-dvitãyàm | yau premàkhya-prabala-ra÷anà-yantranàt kçùõa-kànti- jyoti÷-cakre ravi-÷a÷i-tanå ye ca nakùatra-saïghàþ ||JGc_1,1.68|| [mandàkràntà] [86] gànaü tu pratigaõaü sàdhàraõam api ka¤cid vi÷eùaü vahati, yathà- janmàdy-arbhakatà hareþ pravayasàü madhye-sabhaü pràya÷aþ paugaõóàdiùu nirjaràri-vijiteþ pràyaþ suhçn-maõóale | kàliyàidiùu durjaneùv api kçpà-bhakta-vraje' nalpa÷aþ pràyenàtmani ràga-rãtir abhitaþ kàntà-gaõe gãyate ||JGc_1,1.69|| [÷àrdålà] tatra ca- saïgàne ced bhajati murajid-bhakta-màtraü vimohaü ÷armà÷armàpy anumiti-miyàn tarhi na prekùakàõàm | ÷àntir dàsyaü sahacara-da÷à vatsalatvaü tathànyad gacched eùàü hçdi katham iha kùãra-vàr-vad vivekam ||JGc_1,1.70|| [mandàkràntà] [87] hanta! padya-dvayam idam àlole manasi udbhåya tad evàndolayati | yathà- màtar màtar janani mama tad dehi dehãti ÷abdair vatsàyuùman suta vadasi kiü pràõa-làlyeti càrdraiþ | nànàlàpa-praõaya-valità màü balàt sneha-mudrà tasmin goùñhe smarayatitaràü tau savitrã-kumàrau ||JGc_1,1.71|| [mandàkràntà] gehe÷i tvaü carita-sukçtà hanta vatsas tvad-agre vakti psàti prathayati ruciü yàcate jàhasãti | ardhàd evaü sthagita-vacanaü sneha-påràd vraje÷aü dhyàyed vçttiü bata na labhate man-mano bambhramãti ||JGc_1,1.72|| [mandàkràntà] iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu ÷rã-goloka-råpa-niråpaõaü nàma prathamaü påraõam ||1|| ************************************************************* (2) atha dvitãyaü påraõam ÷rã-ràdhà-kçùõàbhyàü namaþ ||| [1] atha kathà-prathanàya grathanam idam àrabhyate | [2] svabhajana-lasan-mànasa-san-mànada-janmàdi-lãlà-bhavyàya bhuvy àvirbhàvitasya tasya nija-vraja-loka-cakrasya dantavakraü hatavatà ÷rã-bhagavatà tatra vigata-sarva-÷oke goloke punar api saü÷leùaþ sàdhita iti campå-dvayasya pratisampårti-vakùyamàõa-sapramàõa-kathà-lakùyatayà viviktam eva vyaktãkariùyate | siddhe tatra tu saü÷leùe kutràpi ràtrivi÷eùe ÷eùe golokàdvandva-mahendra-dvàri hàri dundubhi-dvandvam unnanàda | nàda-vi÷eùa-miùeõànandam evedam ujjagàreti matvà, loko' py ujjajàgàra | na ca sa eva kevalaþ, kintu kçùõàvaloka-tçùõayà saha, yathà kamala-samåhaþ parimala-dhàrayà | atha nija-nija-vçndinaþ såta-màgadha-vandinaþ ÷rãman-nanda-ràja-pura-viràjamàna-bçühita-siüha-dvàri sarvordhvaü vindamànàü candra-÷àlikàm adhiruhya, nåtanàni påtanàdi-dantavakrànta-durbuddhi-÷akràri-cakra-vadha-sambaddhàni virudàdi-cchandàüsi svacchandatayà nañanta ivàparyantaü pañhantaþ samantàd eva jana-sandoham ànanda-dohaü lambhayàmàsuþ | sànuràga-ràgàvali-vibhàga-laïgima-saïgãta-saïgi-tal-lãlà-kathàkulam apy àkalayàmàsuþ | [3] tadà muhur api harer avadàna-gànato labdha-toùa-poùà ghoùàdhipati-dampati-mukhàþ parama-sukhàd ati÷asta-vastràlaïkàra-bhàraü tebhyaþ svayam ãhayà vihàpayàmàsuþ | kintu ÷ravaõe' pi tçptir na kptim avàpa, kathaü và tatràva÷yam eva va÷anãyà sàtiþ sàtim àsãdatu? tad anu ca samudbhåta-prema-rasa-rà÷ir vraja-vàri-rà÷iþ svayam eva nija-nija-hçdayaïgama-vraja-maïgala-÷yàmalàïga-saïgàna-taraïga-saïgha-saïgitayà vi÷va-vismaya-kàritàü saïgatavàn | tatra ca, gãyamànatayà sannidhãyamànasya tadãya-ya÷asa÷ candramasaþ samatàm anumimãmahe | [4] yadà tu ÷rãla-gopàla-lãlà-gàna-grahilà mahilà gàtum àrabdhàs tadà sarva eva satçùõàs tåùõãm àsan, kçùõa-muralã-kàkalãm anu kokilà iva | yad eva gànaü vaidagdhã-digdha-kaïkanàdi-jhaïkàràlaïkçta-manthàna-nirghoùaþ svara-tàlàdi-dànam iva kurvàõaþ sva-poùaü pupoùa | [5] tad evaü sati, sarvataþ-sàreõa sapramàõa-varõayitavyànusàreõàpagatàpara-pati-bhramàþ sarvà eva vraja-ramà màravàõa-dalita-marmàõas tad-eka-sevà- dharmyeùu nija-nija-harmyeùu samam eva labdhàgamanaü tam ekam eva ramaõaü ramaõatàü gamayamànà na viràmam icchantãti sakhãbhir eva pràbhàtikaràgamaya-gàna-narmaõà tasmàd uparamayàmàsire | [6] tac ca na sahasà, kintu krama÷aþ | tathà hi, bàhå vi÷lathitau ÷lathãkçtam uro vaktraü daracyàvitaü, talpàd utthitam ekadà vinimayenàlambya yatnàn muhuþ | yàbhyàü spar÷asukhàgraho' pi damitas tàbhyàü haripreyasã vyaktibhyàü bata soóham atra sahasàkraùñuü na dçùñiü mithaþ ||JGc_1,2.1|| [÷àrdålavikrãóità] [7] hanta, tàsu ca sarvàdhikà yà tu ràdhikà, sà khalu tad-àrambha-sambhavàd eva pràyaþ sarvadà mårcchàm çcchati | yatra ca, "pårvànuràga-galitàü mama lambhane' pi lokàpavàda-dalitàm atha mad-viyuktau | dàvànala-jvalita-jàti-vanã-sadçkùàm etàü kathaü katham ahaü bata sàntvayàmi?" ||JGc_1,2.2|| [vasantatilakà] iti sadà bhàvayantaü, samprati càtivyagrãbhavantaü vraja-yuvaràjaü prati samà÷vàsanayà vi÷vàsanayà ca tàü vyavahitàü kurvàõàþ, pràõa-tulyàþ paramàlyas tadãya-tàmbålodgàràdi-saüvalanayà cetanàm àlambayanti; samantàd api sàntvitàm atha pçcchanti ca, "hanta, keyaü tava rãtiþ?" iti | [8] sà punaþ sàsram à÷ràvayati, "na mårkha-dhãr asmi na và duràgrahà ÷arãra-bhogeùu na vàtilàlasà | kintu vrajàdhã÷a-sutasya te guõà balàd apasmàra-da÷àü nayanti màm ||JGc_1,2.3|| [vaü÷asthavilà] [9] "kiü kurmahe? yayà marma-pãóayà kvacana ca ÷arma na labhàmahe vayam" iti | [10] atha punar vyàkulã-bhavantã sà ÷ubhra-dantã rasàntareõa tàbhiþ sàntvitã-kriyate | tad-dine tu tad idam àcacakùe: "a÷eùa-maïgala-saïgatàcaraõànàü ÷rã-vraje÷a-gçhiõã-caraõànàm àde÷a-prave÷a àsãt, ‘hanta, sarvà evàrvàcãna-vayasaþ samàgatàþ, mat-pràõàdhikà ràdhikà katham adhunàpi nàgatà?' iti |" tad evam avadhàritavatã ÷rã-ràdhàpi sàvadhànã-bhavantã, ÷ãghram eva pràtar aucitãü vidhàya, sarvàbhir evopa÷àya-vi÷àya-valitàbhiþ kalyam àkalya militàbhir lalità-vi÷àkhàdi-sakhibhiþ sàrdhaü ÷rã-vrajàdhã÷varyà dhàma jagàma | gatvà ca, parama-kànta-sva-kànti-kandalãbhir antima-gatàbhãra-kàntàþ samantàd apy antar-bahir api devayàmàsa | [11] yatra tàsàü nirnimeùatà ca jàtà | sambhàvanàvatã bhàvanà ceyaü, "adhi-vidhu nãlàmbuja-yugam api tila-puùpaü sabandhåkam | yasyàü kanaka-latàyàü seyaü kçùõàïganà citram ||JGc_1,2.4|| [upagãti] [12] atha bhakti-tçùõaï-manàþ kçùõa-jananãm anu mànanãyatayà nijam ànanam avanãm avanãya nanàma | sà ca tàü saha-sabhyànandam abhyanandat | tatra ca, asau caraõayor natà ÷irasi hastam àdhatta sàpy asau bhuvi tathà sthità kacam ajighrad utthàpya sà | asau kucita-vigrahà bhuja-tale nidhàyàtha sà sa-bàùpakam udaikùata dvayam aho dvayoh kiü bruve? ||JGc_1,2.5|| [pçthvã] [13] tad evam api rohiõã-prabhçtãnàm àdaràya bhçta-nibhçta-saïkocàm àlocayantã ràj¤ã tàm anujaj¤e, "putri, vandasva vandana-yogyàþ" iti | sà ca ramya-guõà puru-nipuõà bhakti-pårataþ sarvà eva gurår avanamya dåra-de÷a eva nive÷aü vinata-vaktram àsasàda | [14] atha lalitàdis tad-àli-pàlir api tàsu guru-vanitàsu tadvad eva kçta-varivasyà tasyà eva sade÷am upavive÷a | [15] tata÷ ca ÷rã-ràma-prasåþ spaùñam àcaùña, "vraje÷vari, sarva-sukha-rohiõã rohiõã-tàràdya vidyate | tad àdi÷yatàm: iyaü sad-bhàva-dhåta-sarva-di÷ya-vadhå-naipuõyà, pàkàdi-sàdguõyàya pårvam eva somàbhànulomatayà yà rasavatãü pratãtàþ samam anyà dhanyà maïgalàdyà maïgalàràma-ràmànuja-ràmàs, tathà yàþ paràpara-nàmànaþ kalyàõàràma-ràma-ràmàþ samantàd apy amår amåm evànuvartantàm | lalitàdyàþ punar asyàþ kàya-nikàya-råpà eveti, na sàhàyakàyàsmàbhir niyojanãyàþ |" [16] atha tayàpi tathàdiùñà ÷iùñàïganà-gaõa-gaõeya-guõà ÷iro namayitvà sakhãùu tirobhåya tat-kàlam eva cacàla | [17] atha prasaïgam anyam api saïgataü prathayàmaþ | [18] atha dhçta-praõaya-naya-sàrà vayasà mahasà sahasà ca kçta-savayasaþ sabhànukàràþ, svakula-paramparà-gata-paricàraka-÷ådràbhãra-kumàràþ svàvasara-visara-pràptàvasaratayà pràtar eva mohanàgàra-dvàra-sàram àvrajantaþ samaü viràjante sma | [19] tata÷ ca snànãyàdi-ramya-karais taiþ kiïkarair anugamyatayà sa tu vara-ki÷ora-vayà nikhila-tràtà ràma-bhràtà pràtar-àcàrà-caraõàya sade÷am upave÷a-prade÷aü pårvam eva vive÷a | [20] tatra ca narma-maya-÷armada-praõayà vai÷yàbhãra-tanayàþ sakhàyaþ subalàdayaþ samam eva samagaüsata | taiþ saïgataiþ saha tu vilamba-kathantà-kathàvalambena mithaþ parihàsa-vilàsa-kautukã varàsanam adhyàsàmàsa | te sarve premõà paricaryàyàü param à÷carya-caryàþ, yataþ- àdeyàdhàràdi-bhàvena bhedàt pràõà bhinnàþ pràõinaþ santi bhinnàþ | ye kçùõàdyàþ snigdhatà-÷arma-bhàjaþ pràõà j¤eyàs te mithaþ pràõina÷ ca ||JGc_1,2.6|| [÷àlinã] [21] prabhàte ca prabhàte, tàdç÷ànàm madhye tàdç÷asya tasya tu, ÷rãmad-vaktra-karàïghri-dhàvana-kalà tailàdibhir mardanaü snànaü gàtra-mçjàü÷uka-dvaya-dhçtiþ sàcàma-puõóra-kriyà | pràtar dharmaga-karma divya-vasanaü ratnàvalã-maõóanaü vaü÷ã-÷çïga-÷ikhaõóa-daõóa-kalanà mac-cittam àkarùati ||JGc_1,2.7|| [÷àrdåla] [22] teùu ca keùucid aïga-sevakeùu vi÷eùaþ ÷eùa-vacasàm api ÷eùasya viùayàyate | yataþ, saurabhyaü ÷irasaþ padàmbujayugaü bàhuprasàràdikaü labdhvà-÷leùavi÷eùatàü dadhati ye kçùõasya tçùõànvitàþ | vàtsalye pariùevaõe sakhipade kànta-sthitàv apy amã saukhyaü yat tad a÷eùam eva dadhate premõà tadabhyaïginaþ ||JGc_1,2.8|| [÷àrdåla] [23] atha tasmàt taiþ parivãtaþ pãta-vasanaþ svàïgana-prave÷am aïgãkurvan sade÷a-samavayaskàbhiþ samaü, jananyà jãva-nyàsa iva pratimayà labhyate sma | tatra ca, "àgacchaj jayatàd aho madhuratà nirma¤chanadravyatàü gaccheyaü, mama dçgdvayasya bhavatàd atràtipakùmàsthitiþ |" itthaü ka¤javilocanasya kalayann àkasmikãm àgatiü citraü citrajanaþ sadà bhajati ced àsàü tu kiü tad bruve? ||JGc_1,2.9|| [÷àrdåla] [24] atha gurava÷ ca tà rajanijanitatadvirahajvàlàkalitasnehapårava÷atayà muhur agurutàm àsàdyànavadyàmodam àviùkurvatyaþ pårvadiïmukhamahà-mandiràlindàd avateruþ | tatra pårvaü màtà vatsam iva màtà vatsaü militavatã, yatra rohiõy api rohiõãvad åhà¤cakre lokacakreõa | [25] ÷rã-govinda÷ ca dvayor api tayoþ padàravindaü kramàd vanditvà nanditvà, mànyànàm anyàsàm api yathànyàyaü mànam unnamayàmàsa | [26] tadaiva ca ÷rãnãlàmbaram anu samàgatikaràþ sahacaràþ ÷rãdàma-sudàmàdayaþ ÷rãharisahavihàrivitatayas, tathà sarvavidyàpañavaþ purohita-bañavas, tathà kà÷cid anyàs tatprasåsamànamànanãya-tanmànanãyàdi-varàïganàsu gaõyàs, tathà sarvasukhadohàþ svasçsvasrãyàdisnigdha-sambandhinãsandohàs tatprade÷aü vi÷anti sma | [27] vàraü vàraü pratyekam utthànàdyabhàvàrthaü tathaiva hi sarvair maryàdà paryàpitàsti | [28] atha khalu siddhànàü pariùadi yogamàyeti prasiddhà bhakti-siddhànta-sad-bhàva-rate ÷rãmad-bhàgavate ca yoga-màyàm upà÷ritaþ ity àdinà bhagaval-lãlàdhikàritayà siddhà svaråpa-÷aktiþ svàbhivyaktim antareõa råpàntareõa tàpasãti vyavasãyate, yasyàþ paurõamàsãti nàma-vyàhàra-vyavahàra àsãt | tasyàm àgatàyàm agarveõa sarve' pi sa-sambhramam abhramaü namaþ samam akurvata | tayà cànandàd à÷ãrbhiþ sphuñam abhyanandiùata | [29] atha ya÷ ca sarva-vidyà-niùõàtas tasyàþ snàtakaþ ÷rã-kçùõasya rahasya-narmàõi baddha-tçùõatayà tad-vayasyatàü va÷yatàm àninye, ya÷ càvidåùaõa-bhàva-råùita eva devarùi-prakçtitayà tasya kautuka-kçte vidåùakatàm api vibhåùayati sma, sa khalu madhumaïgala-nàmà narmaõà marma-spar÷i-kutuka-racanair à÷ãr-vacanaiþ sarvàn amandam ànandayàmàsa, nidhim iva hari-sannidhiü càna¤ca | [30] tata÷ ca parasparaü kara-baddha-karau sitàsita-kumàra-varau màtçbhyàm ubhayataþ pçùñhataþ pradatta-hastau smita-va÷aüvada-vadana-÷astau mandaü mandaü tad evàmandam alindam avindatàm | [31] suvarõa-svarõa-kirmãrita-prayatna-nirmita-pçthu-ratna-pãñham abhi pçthak pçthaï niviùñavantau sudhà-vçùñim iva ca sarveùåpaviùñeùu dçùñiü sçùñavantau | [32] atha pratimàsyà seyam àsyà janma-tàrà-gamana-mayãti ÷rã-ya÷odà-ya÷o-dàtus tasya tadà tad-àcàryàõàm arbhakà darbhakàgrãya-nãràbhiùekaü vivekàtirekavantaþ ÷antama-mantra-pravacana-sacanayà racayàmàsuþ | tata÷ ca, mantrà gãtàni vàdyàny api ca jaya-ravàþ kçùõa-÷obhàs tadãya- preyo-vargàti-citra-praõaya-vilasitànãti parvaõy amuùmin | pratyekaü tat tad ekãbhavanam api tadà pràpa rucyatvam uccaiþ ÷çïgàràdyo raso và kavi-kçtir athavà ùàóavo vàpi yadvat ||JGc_1,2.10|| [sràgdharà] tasmin nãràja-nirma¤chana-bhavika-padàrthàli-saüspar÷anànàm àjyàdar÷àdi-dar÷a-dvija-nija-janatàrcàdikànàü ÷ubhànàm | kçùõo gotràdir àsãt pravara-vara-da÷àü tàni jagmuþ samantàd yebhyo' nye ca prathante ÷ubha-÷ata-nivahasyànvayàþ sarva-loke ||JGc_1,2.11|| [sràgdharà] bràhmaõyas tv adhikacam acyutasya dårvà pårvàõi nyadhiùata tatra maïgalàni | yady à÷ãrvacanam ihàrurodha bàùpaþ kalyàõaü bata bhavatàn manorathasya ||JGc_1,2.12|| [praharùiõã] dçgambhaþ-stambha-ruddhàpi kurvatã tilakaü prasåþ | kuryàt kiü yadi sàhàyyaü nàkariùyata rohiõã? ||JGc_1,2.13|| [anuùñubh] màtuþ pitus tasya ca tatra màtç- bhàvànvità-bhràtç-vadhå-svaséõàm | upàyanaü puõóram itãyatã gãr àsãt tadãyàrtha-caye mitir na ||JGc_1,2.14|| [upajàti] [33] atha pràcã-gata-dvitãya-prakoùñhàd àgamya ramya-kumàraþ ka÷cid àcaùña, yaþ khalv etad-artham eva pårvaü visçùñaþ | "÷rãman vraja-ràja-kumàra, ÷rãmad-vraja-ràja-sabhàyàü sarva eva parvaõãha saüvalità vartante, kintu bhavad-yàtrà-dvàra-màtràvalokinaþ | yàni ca sarvàràdhana-dhanàni ÷rãmad-vraja-ràja-caraõa-ràjãva-parisaràya sajjitàni bhavad-visarjitàni tàmbåla-dukålàdãni, tàni càdhunàpi mårdhànaü dhunànà nopayu¤jate sma |" [34] atha so' pi tad avadhàrayann eva, tad evàvadhàrayan màtaram anu kàtara iva niùkramaõa-klama-samanuj¤à-yàcanam anusandhàya, praõàmàdinà paurõamàsãm uñaja-gçhàya vihàya, ÷rã-ràmam agre vidhàya, ÷rãdàmàdãn parito nidhàya, pa÷cimàgrima-prema-dolàyamàna-svàntas tato niùkràntaþ; sahasà mahasà vçtaþ sabhyàlibhir abhyàlokayà¤cakre | [35] atha sodita-meghà÷ càtakà iva, labdha-candrà÷ cakorà iva, saïgata-jalà jala-janmàna iva, samunmãlita-pràõà dehà iva, sarve' py ànanda-garveõa vandi-vçndàdi-kalita-kolàhalena ca samam eva samuttasthuþ | [36] kintåtkalikà-kalita-manaso' pi sva-sva-maryàdayàparyàpità iva labdha-stambhàrambhàs tatra tatra kevalaü sthitavantaþ | yuktam eva ca tat proktaü, yatas tasmin khalv asmàkaü ÷rã-nanda-vraja-ràja-gràme tat-tat-prema-vi÷eùa-rãti-nãtir eva gràmaõãr iva vartate | [37] tathà hi, kadàcit kasyacit ka¤cit prati vacanam, "tau ÷ubhra-dyuti-nãrada-dyuti-haràv indrà÷ma-hema-prabhà hçd-vastrau sita-ka¤ja-nãla-kamala-÷rã-cori-càrv-ànanau | ca¤cat-kha¤jana-ga¤janàkùi-yugalau dantãndrajid-vikramau tàn astambhayatàü janàn yad akhilàüs tan mitra citraü na hi ||JGc_1,2.15|| [÷àrdåla] [38] yadà ca dakùiõe sarvànarvàcãna-màhàtmya-guravo guravo babhåvuþ; te ca sarve pårva-pårvataþ pårvajà eva tasthuþ | yatra purohitàþ svayam anargham arghyaü dadhànàþ sarvataþ pårve bhavantaþ sva-nàma-niruktim iva vyaktãkurvanti sma, "puro dhãyante" iti | tad etad api yuktaü, ÷leùeõa ca prathamato hitàs ta eva hi bhaõyante | [39] atha tàdç÷a-nija-kula-candra-premànandàmçta-tundilitatayà kila ÷rãmad-upanandàbhinanda-nanda-sananda-nandanàdi-nàmànaþ prabala-nandana-sneha-madhura-dhàmànas, tàn anu ca premõà samyag-bandhutà-bandhinaþ sambandhinaþ paràpara-nàmànas tan-milanam anusandhàya sthitàþ | [40] atha vàme' pi tathaivàlaghu-premõà laghåbhavanto laghavaþ samavatasthire | [41] sarve caite yathà-pårvaü yathà-yathaü sarva-cittàràmeõa ràmeõa saha hàriõà hariõà militàþ samunmãlita-bhàvà babhåvuþ, candramasaü vindamànàþ kumuda-sandohà iva | [42] tata÷ ca kùaõa-katipayàd akùãõànanda-vçndàrpita-satvara-visçtvara-mohàd unmagneùu teùu tadãya-÷rãman-mukha-nirãkùaõa-lagneùu ÷rãmàn vraja-ràjas taü vyàjahàra, "tàta, tavàdya vidyate sarva-sampan-mayã janma-tàrà | tasmàd vraja-dhàma svayam à madhyàhnam adhyàsitavyam | go-sambhàlana-pàlanàya punaþ pràtar eva mayà samayàsthità yuktà niyuktàþ santi | svayam atha prathama upavi÷ya dç÷yatàü svajana-vrajaþ" iti | [43] atha so' py avàcãnatà-samãcãna-÷iraskatayà ràj¤àü tàm àj¤àü màlàm iva ÷irasi nidhàya, ÷rã-ràma-mukha-tàmarasam avadhàya, svajana-vraja-sahitatayà sahitam adhiruhya catuùka-de÷a-gataü puùkalam upave÷a-ve÷ma valita-smitaü tàrà-patir iva pårva-parvatam adhyàsitavàn | vipràdi-sampradànatayà yathà-yathaü gavàdikam api sàtavàn | tata÷ ca tasminn upavi÷ya, punas tàmbulàdi-saüvibhàga-sukha-saüvalanayà sambandhibhir mitho narma-saüvàda-sambandhi-sandhi-kutåhalaü kalayàmàsa | [44] muhårtàd atha ka÷cid antaþ-pura-sàraþ kumàraþ samàgamya sàmyenopaviùñayor jyàyaþ-kaniùñhayoþ sambandhi-nivahàràdhanàya dhçta-tçùõayoþ ÷rã-ràma-kçùõayoþ karõàbhyarõaü lagitavàn, tàbhyàm anumataþ punas tad-råpa-ta÷ citrãbhavituþ ÷rãmad-vraja-dharitrã÷ituþ | tena ca "adya ÷rãvatsa-vatsa-prasàda-labdhasya vatsasya ÷ubha-sampan-maya-janma-rkùam" iti vinaya-sandhena kevalenà¤jali-bandhena vya¤janayà bhojanàya yàcitàþ santo' ti-santoùàd vyativãkùya yugapad utthitavantas te prasthitavanta÷ càntaþ-puram | [45] athàgrataþ-sareõa tena sukumàreõa kumàreõa pràïgaõataþ pratiruddha-saïgamanàsu ÷uddhànta-saïgatàïganàsu praviùñàs te kaüsajid-iùñà gçhàdi-÷obhekùaõa-spçhàtaþ kùaõam àviùñàþ, krama÷o bhojanàlayàya kalayàm-babhåvuþ | [46] ràma-kçùõau tu gavàlokana-satçùõau tad-aïgaõa-saïgata-merv-àkàra-mahàgàram àruhya, mahã-mahita-màheyã-sthàneùu pãyåùa-vçùñãr iva dçùñãr vidhàya, vidheyair vidåra-de÷àn nide÷ayàmàsatuþ, "bho bho gopa-gaõàþ, vartmanaþ savyàpasavyayor eva pàtavyà gavyàþ" iti | athàvatãrõàbhyàm àbhyàm abhyàgatair api, aguruja-guru-dhåpaþ ÷ubhratà ratna-pãñhà- vali-mad-a÷ana-pàtràsaïgi-bhçïgàra-saïghaþ | niyata-saciva-lokaþ sàdara-prema càsãd iti di÷i di÷i dharmyaü bhoga-harmyaü vyaloki ||JGc_1,2.16|| [màlinã] "aïghri-kùàlana-màrjane iha bhavàn jãyàd" iti pràrthanà, samyag vãjanam antarà pramadasåhàsa-praså-såktayaþ | rucyànàü pariveùaõaü muraripor dçùñi-prasàdàmçtaü yatraivaü suhçdàü sabhojana-vidhiþ såte na kiü và sukham? ||JGc_1,2.17|| [÷àrdåla] [47] tatrànupayukta-yukta-bhoktéõàü vipràõàü païktir ekatra, sagdhi-digdhànàm asandigdha-snigdhànàü vai÷ya-vaü÷yànàm anyatra | tatra tatra ca vçddha-madhyama-nava-yauvanànàü pçthak pçthag iti viyutàv api, mitho yathàsvaü parihàsa-vilàsena saüyutir iva vãkùyate sma | na ca kevalena tena, tad-avalocana-samunmãlita-locana-rocana-vilàsàlàpa-lãlà-rasa-vàridher vrajendra-kula-sudhà-nidher asakçd anubhava-yaugapadyena ca | [48] yatra ca sa eva sarva-rasa-satram amatram ekam àsãt | tatra ca, parasparasya sphuña-hàsa-vàrtàü sa¤càrayantaþ parito harau ca | ùaõõàü rasànàü pariveùakà ye te saptamasyàpi babhåvur atra ||JGc_1,2.18|| [upajàti 11] [49] yatra parihàsa-bãjaü ca pçthag-dig-de÷a-loka-prasiddhànàm atraiva cànyathà-siddhànàü temanàdãnàü nàma nàmnàtuü ÷akyate, nàmàntareõa vàmnàyate, sad-àmnàya-janmabhir api bandhu-sambandhibhir ity àdi lakùaõaü lakùyate | [50] kiü ca, tatra madhumaïgalaþ kautukena kenacit prahitena nija-hitena ÷rãmad-vraje÷aü sandide÷a, "ràja-vara, tad etad asmàkaü bràhmaõà nivedayanti: ‘÷aukla-nàma-dheyaü prathamam eva janma tàvad asmàdç÷àü bhç÷a-÷armaõe cakpe | yad dvitãye sàvitràkhye janmani labdha-sva-kulai÷ya-vai÷ya-dvijatayà ràjanyavad bràhmaõa-bhojya-pakvànnair api bhavadbhir vidåra-vibhakta-païktàv eva nive÷ità vayaü na pratãmaþ, tatra kiü kiü pariveùitam atra và kim iti | tasmàd goùñhàdhipatinà sva-dçùñi-niùñaïkitã-kçtàny asmat-kçte punaþ prathamataþ sarvàõy eva temanàni pariveùyantàm | yàny eva vàrùabhànavy-àdi-sva-hasta-prayastatayà paktàni parama-÷astàny uttara-tàpany-anusàreõa pårvaü durvàsasàpi krodha-durvàsanàü nirvàsayatà prasàdam api bhàsayatà rasanayàbhyastànãti nikhila-miùñatàvi÷iùñatayà kila vartmany eva parive÷akai÷ coraü coram urvaritàni, paràõy api dç÷aiva bhukta-pårvàõi santi, tàni ca bhuktvà vaiùõava-yaj¤àya ÷ruti-smçti-vihita-hita-pratãkàra-mayaü daikùasam àkhyaü tçtãyam api janma drutam urãkariùyate' iti |" [51] tad etad àkalayya kalitaü hàsa-kolàhalaü, gokula-kule÷varã gçhàd avakalayantã svayam anala-pakva-tulitàni sårya-pakvàni bahåny anupa-bhukta-caràõi vihàpayàmàsa, yena bahulam eva sahàsa-kutåhalaü nikhilaþ kalayàm-babhåva | [52] tad evam udara-påraõa-màtreõa tçptà, na tu tat-tad-bahula-rasa-påra-kutåhalena, nataràü tat-tad-ànanda-målena sad-ànukåla-pãta-dukålena prati-ruci-nava-navàyamànatà hi tatràyatà, tathàpi balàd iva parimala-ramaõãyam àcamanãyaü dattam | gaty-antareõàsamàpanãya-spçhaõãyatà hi tatra bçhatã | tata÷ ca, divya-tàmbåla-càrcikya vastra-màlya-vibhåùaõaiþ | arcità bandhavaþ sarve dakùiõàbhi÷ ca bhåsuràþ ||JGc_1,2.19|| [anuùñubh] [53] lakùitàyàü ca dakùiõàyàü, madhumaïgalaþ sa tu narma-÷armàmçtam adugdha | "bho vraja-mahanãyàþ, nàsyàm akùãõàyàm api dakùiõàyàm ãrùayà vayaü vãkùaõãyàþ | bhavatàü bhu¤jànànàm ekaika-vya¤jana-målya-tulyatayàsmàkaü samastàpi sà na prastàvayati |" [54] tad evaü bahala-hàsa-kolàhala-kutåhale nivçtte pitaram upetya sarva-sukha-pàlaþ ÷rãla-gopàlaþ ÷anaiþ saniü praõayan sa-vinayam àlalàpa, "arvàg eva sarvàn àdàya sabhàlaya-valayaü svayaü tatra-bhavantaþ samayantu | vayaü tu ÷rã-ràma-dàma-sudàmàdayaþ samàgata-pràyàþ |" tad evaü màtç-gçham upetya tàm apy uvàca, "màtar, màtéõàü sambhàlanàrtham anuyàtéõ asmàn anumanyasva |" [55] màtà ca kùarat-kùãra-kula-kuca-mukulam àlalàpa, "àyuùman, yuùmad-eka-pràõà vayaü, tasmàn na vilambanãyam" iti | [56] tata÷ ca tasyàþ savayasaþ pravayasa÷ ca sarvàþ saïgha÷aþ sàsram åcuþ, "vatsa, nàmnaiva tà màtaraþ, eùà tu tava màtaiva, tasmàd asyàü kathaü na vilakùaõaü pakùapàtam àpàtayasi?" sa ca nata-vadanaþ sàsra-smita-vàcam uvàca, "màtaraþ, kiü kurmaþ? tàs tu pa÷u-jàtayo na vivekam ekam api labhante, yato màü vinà tçõam api na tçõvanti |" [57] màtovàca, "samyag àha vatsaþ, yato dharma evàsmàkaü marmabhedã babhåva, yeùàü dhanàni tanayà÷ ca sadà vanàni nilayàn kurvanti |" [58] kçùõaþ sahàsam- àha sma, "màtar, atra vane na ko' pi tràsaþ | sa tu samålakàsaü kaùitànàü ke÷iprabhçtãnàü saïgata eva gataþ |" [59] màtovàca, "tarhi kim àkarõyate, yad adyàpi ki¤cit teùàm auddhatyaü vidyate, pretànàm api tattadàkàratayà sadyaþ pretatàü pràptànàm iva |" [60] kçùõaþ sahàsam- àha sma, "màtar, na te pretajàtitàm avàptàþ | kintu, bhavaccaraõareõugaõaguõitabhåmim anu maraõapratàpavargàd apavargam eva gatàþ | vayaü tu màyàmayatatpratikçtiprapa¤casa¤cayam a¤cantaþ sukhasantànàya madhye madhye lãlàm adhyasyàmaþ; yathà nilàyanaiþ setubandhair markañotplavanàdibhiþ kau÷alyeyalãlàm |" [61] tata÷ ca sarvàsu gata-sandehàsu snehàti÷ayàt kçùõa-màtà savyena pàõinà pçùñham, apasavyena cibukaü spçùñvà kçùõajyeùñhaü prati sabàùpam àcaùña, "vatsa nãlàmbara, taveyam ambà mama samakùaü bàlyàd eva tvayi nàtãva vàtsalyam ullàsayati, kintu svayam udàsãnavad àsãnà bhavati | tat khalu mama tàralyaü katham iva vairalyàya kalyatàm? tasmàd aham eva tvàm upadi÷àmi: pãtàmbareõa samam avilambam evàlambanãyaü vrajavartma" iti | [62] atha ràmànujaü hitavatã rohiõy abhihitavatã, "tàta, ya÷odàmàta, bàlyàd eva làlya-bhàvàn màtur upade÷aü jàtu na ca manyase | mama tu taü na matàntaram àtanoùi | tataþ sakçd api mama nide÷am asakçd iva manyasva | màtur manas-tàpa-vistàràn nistàràya nija-vadanàü÷u-sudhàü vistàraya tvaritam" iti | [63] atha tàsàü caraõa-pàtàcaraõàya kçta-rocane nirmala-kamala-locane sarvàbhir anarvàcãnàbhiþ saha gçhaü hitvà tat-pàõiü gçhãtvà pràïgana-saïgitàü gatàyàü gopa-pati-pati-vratàyàü, sarvataþ ÷reyasyas tat-preyasyaþ sagavàkùa-bhitti-bhittãkçta-nija-vilokanà vilokayàmàsuþ | tathà hi, autsukyaü priya-màdhurã-madhu-madaü premàtipàta-bhramaü vi÷leùàgama-bhãtim apy anugatà lajjàtiparyàkulàþ | gocàràya vanàya gacchati harau tasyàïganànàü gaõà÷ citràõãva nirãkùya tasthur abhito dvitra-kùaõaü bhittiùu ||JGc_1,2.20|| [÷àrdåla] tatra sati, acyutasya nayana-dvayam àsàü tçùõag apy atihriyà nimimãla | asya mànasam amår atigåóhaü pa÷yatãti milituü tad ivecchu ||JGc_1,2.21|| [rathoddhatà] yadà ca tàsàü sphuraõaü jagàma tan- manas tad à÷aïkata tàsu ràdhayà | "aho guråõàü purato vikàritàü labheya cet kiü kara-vaitaràm" iti ||JGc_1,2.22|| [vaü÷asthavilà] tatra màtç-gaõataþ krama-pårvaü pràpya yan baka-÷amanaþ samanuj¤àm | ambakàny aharata pratibimba- vyàjataþ svatanugàny akhilànàm ||JGc_1,2.23|| [rathoddhatà] [64] athàmara-durlabha-cchatra-càmara-paña-puña-tàmbåla-sampuñàdi-ghañita-karàþ savayasaþ karma-karàþ ÷rã-ràma-dàmàdibhiþ saha gacchantaü tam anvagacchan | atha tatabhàyàü parama-sabhàyàü pitç-mukha-lokàn sphurad-avalokàn | sukhayitu-kàmaþ saha-sakhi-ràmaþ samadhura-ve÷aþ sapadi vive÷a ||JGc_1,2.24|| [kusumavicitrà] tat-tad-vçndaiþ kçta-pariveùaþ kùoõã-pçùñha-sthita-vidhur eùaþ | kramato dçùñi-bhramaõàbhreùa- sthiti-kçtam akhilàn api vi÷i÷eùa ||JGc_1,2.25|| [màtràsamaka] rahita-nimeùa-prathitonmeùa- svaka-dçk-preùa-pracitànveùaþ | abhavad a÷eùa-cchavi-savi÷eùa- sva-tanu-÷leùaþ ÷rã-harir eùaþ ||JGc_1,2.26|| [màtràsamaka] [65] tad evaü labdha-paramànanda-majjaneùu sarva-sajjaneùu kula-paramparà-varàvàryaþ ka÷cana såtàcàryaþ katicid àtmãyàn parivàrya pe÷ala-ve÷au kàka-pakùa-ke÷au kaucid bàlakau purataþ sandhàrya tatra pràña, pàñhayàmàsa ca tàv à÷ãrvàda-virudam | tau ca càtakànàm antas-taóitvantam iva sàgaràõàü vàri-nidhim iva, dhana-cintàcitànàü cintàmaõim iva, jyotir-maõóalànàü vyoma-maõóalam iva, teùàm à÷rayaü tam ekaü ÷rã-vraja-ràja-kumàram àlokayàm àsatuþ | tata÷ ca tau sa-parivàram eva taü pàràvàra-rahita-÷obhàvàra-vàràü-nidhiü nidhyàya kùaõa-katipayam anudhyàya ca svajana-stambhita-patanàrambhau mårcchà-pràyam çcchataþ sma | tad-upariùñàd eva katha¤cid vi÷iùñatàm àviùñau sagadgadaü jagadatuþ, "jayà÷eùa-cintà-ratna-nãla-ratnàkara vraja-dharaõã-dhara! jaya dharaõã-bhàràvatàra-vitãrõa-dharaõã-dhara-÷eùa-paryantà÷eùa-sukha-samàja vraja-yuvaràja! jaya nija-vaü÷àgra-vraja-kãrti-dhvaja-samàna-÷ubhra-dhàma ÷rã-balaràma! jaya jaya!" iti | [66] puna÷ ca kamala-locanaü vilocantàv åcatuþ, "rohiõy-udyad-vidhuþ pakùa iva kçùõaþ sva-janmanaþ | so' yaü ya÷odànandaþ san ya÷odànanda-nandanaþ ||JGc_1,2.27|| [anuùñubh] [67] puna÷ ca sà÷caryam, "ya÷aþ pra÷aüsanti budhà mudhàgiraþ sarvatra ÷a÷vad vi÷adaü bhaved iti | aho, ya÷odà yad asåta sà ya÷as tat kçùõa-råpaü purato vilokyatàm" ||JGc_1,2.28|| [upajàti 12] [68] tataþ ÷rãmàn vraja-ràjaþ supralàpaü lalàpa, "sarva-såta-cåóà-ratna, ratnacåóa, kàv etau sukumàrau kumàrau?" [69] ratnacåóa uvàca, "sarva-sampad-viràjamàna, ÷rãmad-vraja-ràja, mama bhàgineyau |" [70] vrajaràja uvàca, "katamàyà bhaginyà bhàga-dheya-råpàv etau?" [71] ratnacåóa uvàca, "asapatna-ratna-garbhà-pate! ratnavatyàþ | sà caiùà bhavad-apårva-pårva-puruùa-puõya-dar÷anàya kçta-paràmar÷à samàgatàsti | namaskaroti ceyam |" [72] vrajaràja uvàca, "bhagini, bhàgadheyena vardhasva |" [73] ratnacåóa uvàca, "deva, mama bhaginã-patir apy ayaü sumati-nàmà |" [74] vrajaràjaþ sasmitam uvàca, "bàlye dçùño' yaü nàtãva niùñaïkituü ÷akyate |" [75] taü ca satkçtyovàca, "mànya, svayam agrataþ samagram ehi" iti pçùñavàü÷ ca, "samprati bhavatàü kutra bhavanam?" [76] sa uvàca, "ràjavãra, nãradhitãra eva |" [77] upananda uvàca, "tarhi dåràd abhyàgato' yam abhyàgataþ |" [78] atha vadana-sudhà-karàü÷u-sudhà-snapita-dçgantaþ smita-madhuràdharàvçta-kunda-koraka-dantaþ ÷rã-kçùõaþ sa-tçùõam iva pçùñavàn, "kiü-nàmànàv etau?" [79] ratnacåóa uvàca, "pràõi-koñi-nirma¤chanãya-nakha-koñe, madhukaõñha-snigdhakaõñha-nàmànau |" [80] kçùõa uvàca, "samàna-nàmànau dç÷yete |" [81] ratnacåóa uvàca, "sahajàv etau sahajàv eva |" [82] upananda uvàca, "ratnacåóa, kiü khalu bhavad-vidyàm anavadyàd adhãtavantàv etau?" [83] ratnacåóa uvàca, "atha kim, àkasmikatayà vismàyakau guõa-vi÷eùàv apy anayoþ staþ |" [84] upananda uvàca, "kau tau?" [85] ratnacåóa uvàca, "sarvaj¤atà tad-avità kavità ca |" iti | [86] tata÷ ca sarve sà÷caryaü pa÷yanti sma | [87] vrajaràja uvàca, "mànya sumate, kuta etat-prabhàva-bhàvitav etau?" [88] sumatir uvàca, "vi÷va-pàvana, svaccha-kãrte, pçcchyetàm etàv eva |" [89] vrajaràja uvàca, "àyuùmantau, yuùmad-vçttenàsmàkaü cittaü vismayam evàvive÷a, tasmàd apanãyatàm ayam |" tau ca sà¤jali-vacasà vyàna¤jatuþ, "÷rã-goloka-loka-deva, ÷rã-guru-prasàda eva sarvatra durvàraü kàraõam iti tatrabhavanta evànubhavanti |" [90] vrajaràja uvàca, "ke khalv ãdç÷a-mahà-mahimànas te?" [91] atha tau punar ghañita-kara-puñàv åcatuþ, "sugçhãta-nàma-dheyà mad-vidha-bhàga-dheya-råpàþ sarva-sukha-varùi-÷rã-devarùi-caraõàþ |" [92] atha sarve' py åcuþ, "tarhi nà÷caryam idam |" [93] punaþ tàv åcatuþ, "samprati ca yad-upade÷àd vçndàvana-de÷am àgatà vayam | nånaü yat-prasàdàd eva deva-varga-durgama-samadhigamasya bhavàbhibhava-bhàvana-bhàvanasya tad etad bhavadãya-vaibhava-prade÷asya prave÷e sade÷a-råpatàü yàtàþ sma |" [94] puna÷ ca sarve sà÷caryam idaü pa÷yanti sma | [95] tata÷ ca ÷rã-kçùõa÷ cintitavàn, "àü àü, ciràn mamàpy anayor àgamanaü sphuraõa-mayam àsãt" iti | [96] atha ÷rã-kçùõànumatànugatatayà ÷rã-ràmas tu samãpam àgamya vraja-ràjam uvàca, "bçhat-tàta, tayor anayoþ kautukaü draùñum utkaõñhitàþ smaþ |" [97] tad anumodya punar vrajaràja uvàca, "ratnacåóa, adya dinam àråóham | pràghuõà÷ ca ta ete ghuõàkùara-nyàyenopalabdhàþ, tad eùàm àtitheya-vastubhir avitatham àtithyam evàdya vidhãyatàm |" pàr÷va-vartina÷ càdiùñavàn, "dãyatàm ebhyo varùaü yàvad bhogyà varãyasã samagrà sàmagrã, sà ca yathaivàsmàkaü tathaiva | pràtar àrabhya tu sabhyàþ samàhåyantàü kautukàvalokàya |" [98] atha puraskçtopanandeùu vrajajana-vçndeùu tatra j¤àpita-nijànandeùu tathà teùu såteùu ca kçta-sarva-kle÷a-varjaneùu bhojya-bhogya-yogya-vastubhiþ prastuta-visarjaneùu madhyàhnaþ so' yam ahnàya vyatãta iti ràj¤e vij¤àpya vij¤àta-sakala-tattvaþ ÷rãmàn mahà-sattvaþ ÷rãpatir api ÷rã-ràmàdi-sahita-gatis tat-tan-namanàdi-kramàn niùkramya prasthitavàn | tatra ca, buddhir eva suhçdàm anumene taü gavànugataye na manas tu | sà hi mantra-sacivaü suvicàraü pàti tat tu rahitàrgala-kàmam ||JGc_1,2.29|| [svàgatà] atho vanaü prati calitaþ sahàgrajaþ samitrakaþ pçthu muralãm anàdayat | yataþ ÷rutàd bata puratas tu tasthuùàü supårõatàbhavad ati÷ånyatànyataþ ||JGc_1,2.30|| [rucirà] tadà guru-vyavahitim àgatà mudà parasparaü pa÷upa-sutàþ karair yutàþ | sabhàgataü jahasur adhãtya kasyacid vacas tadà skhalitam anådya càpare ||JGc_1,2.31|| [rucirà] [99] hàse coparatàbhàse ràma uvàca, "bhaïgura, madhumaïgala, màtçbhir asmàsu vinãyamàneùu bhavàn kim avispaùñam àcaùña, ‘vraje÷vari, kathayiùyàmy ahaü rahaþ' iti | kintu tàbhir àve÷ava÷àn nàvakalitam |" [100] madhumaïgala uccair vihasya nimãlya ca maunam àlalambe | kùaõàd uvàca ca, "hanta, ÷antamam api tad vismçtam iva |" [101] ràma uvàca, "priyasakha, ÷apathaü prathayàni, tathyaü kathyatàü: kiü tat?" [102] madhumaïgala uvàca, "yaj¤opavãtàya ÷ape, nànyathà prathayàni | yataþ, "dàntena damitaþ so' haü ÷amitaþ ÷ànta-cetasà | j¤aptena j¤apitaþ pårõenàcàryeõàsmi påritaþ ||JGc_1,2.32|| [anuùñubh] tena channena càbhåvaü chàditànçta-vàk punaþ | kathaü và spà÷itàn kuryàü guõàüs tàn spaùñam iùñadàn" ||JGc_1,2.33|| [anuùñubh] [103] "kintu yuvayor vadhånàü càj¤àm àj¤àya paraü vij¤àpanãyaü tàsu, tan na cen na |" [104] kçùõa uvàca, "unmatta, prathamam àvayor àvedaya |" [105] madhumaïgala uvàca, "yadi na khidyàthe |" [106] ubhàv åcatuþ, "nahi nahi |" [107] madhumaïgala uvàca, "evam uccaiþkàram api vivakùàmi, tayor anayor yathàsvaü preyasãbhiþ saha sà sà ÷reyasã vidyà nàdyàpi vicchidyamànà vidyate, yan muhur àrabhyata eva vanàbhyantare keli-kalaha-pralàpa-kalàpaþ" iti | [108] tata÷ ca kçùõaþ savyena pàõinà tad-apasavyaü bàhuü gçhãtvà dakùiõàïguùñha-madhyamàbhyàü tad-adhara-puñaü mçdu niùpãóya smayamàna uvàca, "suùñhu ghuùña-pañña-óorakeõa tad idaü sãvyate cen, munitàm àpadyate viprakãrõa-buddhir ayaü yan mitra-vipraþ |" madhumaïgalas tu tadvan mudrita-mukha evàmbå-kçta-nirasta-grasta-vacanatayà vyaktavàn, "tathà ced antar-lobhanam anyatra tu durlabhaü nija-gçhàn matsyaõóã-khaõóa-cayam àdàyàkhaõóa-kàlam eva man-mukhaü pårayathaþ | tataþ kathaü và kim-arthaü và vàõã-vyayaü karavàõi? tad etad api sevanam eva bhaõyate |" [109] ràmaþ sasmitam uvàca, "utkoca÷ càmiùam eva bhaõyate, tad api bràhmaõàþ kàmayeran?" [110] tad evaü sakhi-sabhàsatsu hasatsu svayaü sa tu narma-pañur bañuþ sa-tçùõaü kçùõaü kùaõam àliïgya preïkholayan prakañaü jahàsãti sma | [111] atha sarva-guõa-÷àlã vanamàlã bahala-kutåhala-kalita-cittatayà calitaþ, sakhibhir valitaþ, phalita-÷àkhi-÷àkhà-÷ikhà-lalitenàdhvanà dhenår labdhvà veõu-dhvanim udbhàvayàmàsa | [112] tata÷ ca dhenåpalakùaõatayà sarvàõi yadàkçkùanta, tadà sà÷caryaü nabhasthaþ ka÷cid àha sma, "sarvaþ pravàhaþ sarvatra svànukålyena karùakaþ | veõu-dhvani-pravàhas tu pràtikålyena karùati |" ||JGc_1,2.34|| [anuùñubh] iti | anantaraü ca-- gàvaþ svàn çùabhàn bhujaïgama-bhujaþ ùaójàn pikàþ pa¤camàn anye ca pratipadya tàn nija-nijàn suùñhu svaràn veõutaþ | à÷caryeõa vikarùaõaü muhur aho mohaü tathà bhejire sarve ced asakçt kva sàntvana-vidhiü kurvantu ke và tadà? ||JGc_1,2.35|| [÷àrdåla] svayam api mohaü bheje yadi nija-veõu-dhvanau kçùõaþ | syàd urvaritaþ ko và, jãvaþ sa hi sarva-jãvasya ||JGc_1,2.36|| [upagãti] iti | [113] kintu hanta, veõu-rava-÷ravaõa-sukha-vistàra eva tatra nistàràya babhåva | yataþ, mohe' pi svapna-kalitaü ni÷amya muralã-kalam | parasparaü jàgratas te pa÷yanti sma sa-vismayam ||JGc_1,2.37|| [anuùñubh] [114] tata÷ ca svasthã-bhåteùu teùu samutthiteùu gàþ prati prasthiteùu ca madhur madhura-smitam uvàca, "bràhmaõàn prati duranudhyànasya phalaü sadya eva jàtaü nidhyàtam | yad aho mama måkatvam anudhyàtaü sarva-madhyam adhyàsãnenaikena, sarvasyaiva tu måkatvaü jàtam |" [115] evam eva tena saha hasantas te màthura-de÷a-de÷a-råpa-go-nide÷a- vacanatayà, sambodhane hihãty åcuþ kùepe jihijihãti tu | dhãrãha iti viùkambhe gàü netuü yamunàm amã ||JGc_1,2.38|| [anuùñubh] cokàraü pàthasaþ pàne jhiri-kàraü viyojane | tasmàt payasa utthàne cakrus tiritirãti te ||JGc_1,2.39|| [anuùñubh] stambhayitvàmbhasas tãre go-saïkhyà go-gaõàn atha | sambhàlya sambhçtànandàþ kçta-snànàdikà jaguþ ||JGc_1,2.40|| [anuùñubh] prahàpitaü prati÷i÷u màtçbhis tadà subhojanaü surabhita-yojanaü mudà | hariþ sakhãn pari pariveùayan hasan parãkùitaü sakçd akçta svajihvayà ||JGc_1,2.41|| [rucirà] [116] tata÷ càcaritàcàmaþ ÷rãdàma-dàma-sudàma-vasudàmàdibhiþ saha karpåra-pårita-khapurànukåla-svarõa-varõa-parõa-÷ubhratàvakãrõa-cårõa-maya- tàmbåla-pårõa-kapola-lola-kuõóala-maõóanànana-lakùmãka÷ cakùur-vijita-nàlãkaþ svajanàvaloka-nàbhãkaþ ÷rãla-gopàlaþ svàlayàya cacàla | yathà, ÷anaiþ ÷anaiþ sarabhasam anya-vanyayà sa tarõayan surabhi-tçõàni saurabham | vraja-sthitàn prati virahàkulãbhavan bakàntakaþ praticalati sma taiþ saha ||JGc_1,2.42|| [rucirà] vidhàya gà gokula-sammukhãnà, mahà-taru-cchàyam upàsya kçùõaþ | devopadeva-stuti-gãta-vàdyaü ÷çõvan muhuþ pràpa tañaü vrajasya ||JGc_1,2.43|| [upajàti] gãr-vàõair divya-yànaiþ pathi pathi munibhir mantra-yogàdi-siddhair gavyàbhir ghràõa-dçgbhis tad-anugata-narair dçùñi-de÷e saradbhiþ | goùñha-sthair unnata-sthaiþ praõihita-vadana-÷rãmayåkhaþ samantàn netràbja-prànta-lakùmã-kalita-sukha-kulaþ pårõa-veõur vive÷a ||JGc_1,2.44|| [sràgdharà] hambà-ràvaþ pa÷ånàü pramada-kala-kalaþ pà÷upàlya-vrajànàü stotràsàraþ suràõàü nigama-samudayàvçtti-ghoùas tv çùãõàm | itthaü sàüràviõànta-vadhira-sama-da÷àm àgate sarva-loke veõoþ såkùmo' pi nàdaþ sa jayati nitaràü yaþ samastaü bhinatti ||JGc_1,2.45|| [sràgdharà] [117] atha vana-kula-gokulàbhyàü mithaþ sukham abhimukham àgatayor mahatàü samåhayor mahodadhi-tulyayoþ saïgamaþ saüvçttaþ; yathà nityam eva tathànubhavinàm api divaukasàü camatkçtir ajàyata; yatra ÷rã-govinda eva svayam indavati sma, svayam eva ca veõu-÷ikùayà dheõåþ pçthak pçthag avàtastambhat | [118] tatra goùñhàd bahir lambhita-muhur-upaùñambhànàü dohanàdi-karmaõà gavàü tarõakàdãnàm api ÷arma nirmàya, dugdhàya janàn puro vidhàya, savayobhiþ savayobhir àvçtau sarveùàü madhya-vçttau suvçttau gopuram àvrajantau gçhàya vrajantau, svakula-ya÷odàdi-purandhrã-ràji-nãràjitau ràjitau làjàdibhir abhivçùñau samam eva samasta-nayana-dçùñau, goùñhàbhyantaraü praviùñau samam eva nija-nija-preyasã-samàkçùñi-pañu-dçùñi-vi÷iùñau nihata-danujau ràma-ràmànujau caraõa-màrjana-vãjanàdibhir vi÷a÷ramatuþ | [119] tatra kùaõa-katipayaü jananã-janita-làlana-nirmàõa-÷armànubhåya, snàna-dhàmani sambhåya nija-sevà-kçj-jana-kàrita-majjanàdibhiþ, suve÷atayà vibhåya, punar jananã-sanãóam evàjagmatuþ | [120] tata÷ ca sandhyàü gamayitvà janakàdibhiþ saha bhojana-lãlàü janayitvà bahiþ-sabhà-bhàgam àgamya nànà-bandhu-janatayà samàgamya tad-vi÷iùñau såpaviùñau babhåvatuþ, [121] yatra nànà-guõi-÷ateùu samàgateùu tàbhyàü sukumàratà-prabhåtàbhyàü kumàra-såtàbhyàü saha sumati-ratnacåóàv àvavrajatuþ | [122] tataþ ÷rãmatà goloka-sàmràjyavatà bhojanàdikaü pçùñayos tayoþ parama-hçùñayoþ, ÷rãyuta-ràmànujas tu nijànuja-vad eva tau såta-tanåjàv àhåya bhåyasà snehena sade÷am upave÷ayàmàsa | nija-vraja-vàsi-såtàdãnàü prabhåtànàü bhavyàni kàvyàni tair eva ÷ràvayàmàsa ca | tata÷ ca tau parama-hçùñau santau sva-guõa-kalàpaü saphalayituü balavad utkaõñhitavantau | [123] atha prahara-màtràyàü ràtràv àcarita-yàtràyàü nandita-sarva-samàjena ÷rã-vraja-ràjena samajyà-pradhàneùu pràtar navya-kàvya-÷ravaõa-nimantraõam apavarjya visçjyamàneùu, taü nija-janakam anuj¤àpya kanaka-vasanas tau sukumàrau såta-kumàrau kare gçhãtvà spçhàntaraü hitvà màtç-gçhàntaþ saïgatavàn | màtaraü prati tayoþ prasaïgaü saïgamitavàü÷ ca | [124] tatas tu tàü sarva-stutàü tau kumàra-santau sukha-sàraü sambhavantau vividham evaü vicàritavantau, "kim iyam asya gokula-kula-candrasya kùãra-nãradhi-gambhãra-velà? kiü và pårõa-tad-udayàkara-ràkà-sàkàratayà labdha-mad-vidha-dçùñi-melà? kiü và pràcã dig evam ànandanayà racita-tanayà? vastutas tu tanaya-viùaya-dayà kila sphurad evam udayatayà ÷ãtalã-kçta-loka-samudayà" iti | [125] atha sà ca parama-ramaõãya-carità madhureõa vyavahàràdinàbhy-avahàràdinà vastràlaïkàràdinà ca pracurataram eva snehaü tayor àcaritavatã | [126] tata÷ ca tayor maïgalàya màtaram à÷iùa÷ citvà, vàsasam àsàdanàya cànuj¤à-vitaraü yàcitvà svayam api snehàve÷a-maya-tan-nide÷a-va÷atayà vi÷ramàya saüve÷a-ve÷ma pravi÷an sarva-sukha-sàraþ ÷rã-gopàdhipati-kumàras tau såta-sutau svena yutau vidhàya ÷rã-ràdhikà-sade÷am àsàditau cakàra | [127] àsannau ca tau vidyud-àvaliùu tad-adhidevatàm iva, kamalinãùu kamalàlayàm iva, sarva-sampattiùu sad-anukampàm iva, guõa-÷reõiùu sa-vinaya-nãtim iva, hari-rati-jàtiùu mahà-bhàva-sampadam iva, nikhila-sakhãùu ÷rã-ràdhàm ãkùàmàsatuþ | [128] atha tàü pa÷yantàv eva prema-va÷yaü tàv àtmànam ajànantàv àtmanà kçùõa eva sàntvayàmàsa, sàntvitau ca tau taü ca tàü ca nicàyya cintayàmàsatuþ, "indranãla-ruci-jãvanaü mahaþ svarõa-varõa-nikaràkara-prabhà | yac ca yà ca cayanaü tayor idaü dvandvam àdi-rasa-sàra-kàraõam ||JGc_1,2.46|| [rathoddhatà] iti | [129] atha kaüsa-ripuõà paricàyitayo÷ ca tayor eùà sa-kautukaü bàladeva-rayor iva kumàra-varayoþ sa÷arma sanarma ca puraskàraü cakàra | [130] tataþ saïginaþ pradàpya màtula-gçham eva tau prasthàpya ÷rã-govindaþ sva-mohana-mandiraü pravive÷a saüvive÷a ca | tatra, àyàte ramaõe sasambhramam upàgamyàsanàdi-kriyàm àcarya vyajanàdibhiþ svayam asau sevàvadhànaü dadhe | ÷ayyàyàü tvaritaü gate punar iyaü lãnà sakhãyàcitàpy àsãt kvàpi kadàpi tatparicità nàsmãtivad vya¤jatã ||JGc_1,2.47|| [÷àrdålavikrãóita] [131] tatra sakhãnàü vacanam, "adçùñe dar÷anotkaõñhàü dçùñe tu tvam apahnutim | sarvadà kurvatã kçùõe kãdç÷ãti na lakùyase ||JGc_1,2.48|| [anuùñubh] tataþ sakhãbhyàü sugçhãta-bàhur nãtàpi madhye-gçham àyatàkùã | stambhena bàhyena tathàntareõa, kçtàvalambà cakçùe priyeõa ||JGc_1,2.49|| [upajàti 11] balena kçùñà hariõàpy analpaü talpaü gatàsãn milituü ca lolà | tathàpi nàyàd çjutàü tu kintu karàkaripràyatayà sasa¤ja ||JGc_1,2.50|| [upajàti 11] amilana-hañha-kçd yadàmilad và harim atha bhedayiteyam à÷u kena | dvayam api caritaü na citram asyà yad alam asau rasa-råpatàm ayàsãt ||JGc_1,2.51|| [puùpitàgrà] ÷rã-kçùõa kçùõa-caitanya sa-sanàtana-råpaka | gopàla raghunàthàpta- vraja-vallabha pàhi màm ||JGc_1,2.52|| iti ÷rã-gopàla-campåm anu goloka-vilàsa-vikàsanaü dvitãyaü påraõam | ||2|| pårõaþ ÷rã-goloka-vilàsaþ | --o)0(o-- ************************************************************* (3) atha tçtãyaü påraõam kçta-påraõa-varti-tçùõa- ÷rã-kçùõa-janma-sampan-mayam ÷rã-kçùõa kçùõa-caitanya sa-sanàtana-råpaka | gopàla raghunàthàpta-vraja vallabha pàhi màm ||JGc_1,3.1|| [1] tad evaü pra÷asta-÷àstràvalokataþ ÷rãmàn golokaþ prastutaþ | yatra lokàbhivyakta-tad-abhivyakta-vaibhava-bhedàd dvidhàpi vçndàvana-vaibhavaü vibhàvitam | yatra ca lokànabhivyakta-vaibhave cintàmaõi-maya-kamalàkàra-gokula-prakàra÷ càvikalam avakalitaþ | yatra ca sapta-prakoùñhà goùñhàdhipati-purã varõanàbhir urãkçtà | yatra ca pràtar aucitã-cita-kçti-prabhçti ÷rã-hari-caritaü pracàritam | yatra ca gopa-ràja-ràjita-sakala-bhàjita-sabhàyàü bhavya-kàvya-vij¤a-sarvaj¤atàtimanoj¤a-praj¤a-såta-vaü÷a-prasåta-kumàra-dvayàgamanam anavadyaü varõitam | yatra ca vraja-ràjàdibhis tat-kathà-÷u÷råùà prathayà¤cakre ity api nigaditam | tad-anantaram atra tu tat-kathà vitàyate | [2] anthànyedyur bràhma-muhårtam àrabhya pårvavad eva pårvaja-ràmaþ sarvaü parvati sma | bhojanaü punar aikàntikam eva nityam iva tad-dine jàtam | yathà j¤àpayanti sma ÷rãmat-pitç-caraõàþ - "tàta! pràtar eva gobhiþ ÷obhiùyamàõatàü sambhavatà bhavatà tàbhyaþ samagrànuttama-gràsàn pràde÷ya mad-àde÷yatayà yat ki¤cid upayujya svayam a¤citavyam |" iti | bhojanaü, yathà- agrye sadmani ratna-pãñha-mahitau ràmàjitau tad-vadhå- hastebhyaþ parigçhya màtç-yugalenànnàdi paryàpitam | bhu¤jànau sakhibhiþ sunarma-valitaü prasmàyayantau ca tad- yugmaü tena ca parvaõà parijanaü sarvaü sukhàcakratuþ ||JGc_1,3.2|| [÷àrdåla] [3] bjhojanànantaraü tu sàsraü nibhàlayantyàþ sasmitaü càkarõayantyàþ ÷rãmatyà màtç-dvitãyàyàþ purastàd agrajena sakhibhi÷ ca sukhada-nànà-vàrtàü vartayati ÷rã-vraja-ràja-kumàre vraja-nare÷àde÷aþ pravive÷a-"vatsa! sabhàsadaþ sabhàyàü sabhàjitàþ ÷obhante | tau ca såta-sutau svasampradàyam àdàya vartete" iti | tadà ca- sa tu jananãm anujànatãü praõamya drutam anuràmam iyàya sabhya-vçndam | dvayam api tad atha prakà÷a-yuktaü kumuda-suhçt kumudàkaràyate sma ||JGc_1,3.3|| [4] tatràbhyantaraþ sabhà-valaya-prave÷a-dvàraü paritaþ stambha-païkti-sakta-gçhàkàraü yat pa¤camaü loka-sahasràdhàratà-samucitàkàraü pårva-dig-gataü pår-dvàraü, tasya bahir-antaratayà ghañita-såkùa-jàla-randhra-jàlena kuóyena dvidhà-vibhakta-dãrghatà-vidhànasya tiryaktayà madhya-sthitena nimna-vartmanà bahira-antar-labdha-kuññima-catuùñayasya bahiþ-kuññima-dvaya-valita-ratna-pãñha-ghañàsu yathàyatham upaviùñà mudàvi÷iùñàs te vibhràjante sma | [5] yasminn udãcã-kuññima-taña-ghañitàm avàcã-mukhatayà vibhràjinãü ràjim adhikçtya viràjamànaþ ÷rã-vraja-ràjas tasya tu savya-tat-taña-ghañitàü pràcã-mukhatayà ÷rã-nidhànàü ÷reõim à÷ritya datta-sukha-samàjaþ ÷rã-vraja-yuva-ràjas tathàpasavyatas tat-taña-gata-kuóya-sanãóa-ghañitàü pràcãmukhatayà sukha-karãm àvalim àsàdya param ahitaþ kùiti-surottama-samåha-sahitaþ purohitaþ samya-viràjate sma | tatràvàcã-kuññima-gatà÷ ca kecid àbhãra-vãrà viràjante sma | [6] tata÷ ca tayoþ kuññimayor madhya-bhàga÷ ca pràïgaõàt kramata unnataþ | svayaü tu vistãrõatayà nàtinimnatayà ca kuññima-sthànàü suùñhu dçùñi-saïgataþ san vibhràjate sma | ÷rã-bhàjaü goloka-samràjam abhimukhãkçtya tayoþ kuññimayor madhyasthau puñitàgra-hastau tau såta-sutau tu saha sahàyam utthàna-yutau vartete sma | yayo÷ ca savyàpasavyataþ sarve vrajasthàþ såtàdiùu sphurad-arhad-avasthà-vi÷iùñam upaviùñà vistãrõatàsàïga-pràïgaõe tu pare ÷iùñàþ | iti sthite- sarvasmàd uccamàne maõi-janita-mahà-siüha-pãñhe niviùñaþ sàdhviùñaþ sat-prakãrõàdy-upavalita-karair bhràtç-madhyaü praviùñaþ | dçùñiü pãyåùa-vçùñiü vinidadhad asakçt kçùõa-vaktre sa-tçùõaü ÷rãmàn goloka-ràjaþ sa-sadasi dadç÷e ràjamànaþ prajàbhiþ ||JGc_1,3.4|| ÷rã-÷ubhràsana-tulikopari-milat-kàyàdharàü÷o manàg àlambàd upadhàna-candra-valayasyeùat tiro-vartanaþ | dhinvan sasmitayà dç÷à pariùadaü ÷rã-ràma-dàmàdimàn ÷rã-kçùõaþ samayàtra sàmpratam api pratyakùaval lakùyate ||JGc_1,3.5||[7] tatra ca tasya varõàdikam evaü varõyate- ÷yàme ÷yàma-da÷àm avàpa sahasà ÷oõe tathà ÷oõatàü pãte rociùi pãta-dhàma vividhe vaividhyam àgàd iti | aïgopàïga-rucà harer jana-dç÷àü vãthir gatà tat-kùaõàn nànà-råpa-gatãr nañànupajahàseva smita-vyaïgataþ ||JGc_1,3.6|| kiü ca- candro' yaü ÷yàma eùa prthama-jaladharaþ kàntibhir vi÷va-dãpaþ ÷obhante vidyutas tà iha sapadi jahatyàtma-sattàm amås tu | nakùatràõãha lãnàny api bata kumate no nabhaþ sà sabhàsàv ity anyonyaü vinodàd vivadanam udabhåt tatra ÷a÷vat kavãnàm ||JGc_1,3.7|| [8] tatraiva kasyacid anyasya kavità- upari madhukaràvalã tadãyaü talam anu sasmita-nãla-vàri-jàtam | tad anu ravi-sutàcchavàri-påraü sphurati sakhe kim iyaü sabhà navàsti ||JGc_1,3.8|| [9] athàtma-sthàne yuktaþ ÷rã-kçùõa-ràmàbhyàü prayuktaþ prasiddha-nàmà ÷rãdàmà ÷rãbhàjaü vraja-ràjam àvedya sadyaþ pura-madhyam àsàdya kçtã ÷rã-vrajaràj¤ã-prabhçtir bahiþ kuññimàt ki¤cid unnata-kuññimam anu maryàdàm aü÷am apy aticarya sphuñam upary upari ghañita-gàtraü labdha-sannikçùñi-dçùñi-màtra-pàtraü ÷reõitayàlaïkçtam aneka-nãrandhra-jàla-randhra-jàlaü samayà samànãya pratãhàraü sapratãhàraü praõãya dçg-bhaïgi-kalayà tàsàm antaþ-sabhà-saïgitàm abhinãya punas tayor aviprakçùña evopaviùñaþ | [10] yatra ÷rãmatàü mitràõàü saïgatau madhumaïgalo' pi raïga iva tat-tat-prasaïgena narma-bhaïgibhiþ ÷arma dàtum aïgãkurvann iva nivive÷a | [11] tatra ÷rã-vraja-ràj¤ã- maõi-maya-vara-pãñhe yàtç-mukhyàntaràle tanaya-nava-vadhåbhiþ sevitàràt-prade÷à | suta-mukha-vidhu-kàntiü sà gavàkùàt pibantau suta-sucarita-tçùõak kçùõa-màtà vyaràjãt ||JGc_1,3.9|| [12] atha ràj¤à vrajasya madhuram àj¤àpyate sma-"aye madhukaõñha-snigdhakaõñhau! vayam utkaõñhitàþ smaþ | tataþ ki¤cid uññaïkyatàm |" [13] tau ca sà¤jalau vyàn¤jatuþ-"deva! kiü prakramitavyam avalambya saüvàdavahe?" [14] vrajaràja uvàca-"bhavantu sarvaj¤àv iti vij¤àpanàyàsmadãya-kathàbhibhir evàsmàn vismàyayetàm |" [15] tàv åcatuþ-"yathà ÷iùñiþ ÷iùñàgraõã-caraõànàm | kintu ÷àvayor àvayor ekataraþ samàj¤àpyatàü, yathànyataraþ ÷rotà bhavati |" [16] vrajaràja uvàca-"dinam ekam ekam antarà pratyekam api tat-tad-råpatàm àpnotu | prakràntà punar jyàyàn eva jyàyàn vidhãyate |" [17] tata÷ ca dhçtotkaõñhaþ sapadi madhukaõñhaþ kçtà¤jalitayà nàndãü pañhann akhilam ànandayati sma | yathà- ÷rãmàn yo bhagavàn svayaü vijayate brahmà surarùir mahàn vyàsas tat-prabhavaþ parãkùid api yàv ugra÷ravaþ-÷aunakau | ÷rãmad-bhàgavata-prathà-praõayinas tàn vi÷va-nistàriõaþ ÷rã-goùñhasya mahiùñhatàü prathayituü kamràn namaskurmahe ||JGc_1,3.10|| tata÷ ca- pa÷càd alpaü tàla-yugmaü gçhãtvà gàyantau dvau pàr÷vayor maóóu-vij¤au | ÷rotà bhràtà yasya savyetaràgre so' yaü vaktà sarvam uccair didhinva ||JGc_1,3.11|| [18] iti prakàre labdha-sàre punar madhukaõñhaþ sotkaõñhaü gàyan nçtyan tat-tad-bhàvàbhinayaü praõayan kathàm abhyàdade | atha kathàrambhaþ [19] yathà-atha sarva-÷ruti-puràõàdi-kçta-pra÷aüsasya vçùõi-vaü÷asya vataüsaþ ÷rã-devamãóha-nàmà parama-guõa-dhàmà madhuràmadhyàsàmàsa | tasya càryàõàü ÷iromaõer bhàryà-dvayam àsãt | prathamà dvitãya-varõà, dvitãyà tu tçtãya-varõeti | tayo÷ ca krameõa yathàvad àhvayaü putra-dvayaü prathamaü babhåva ÷åraþ parjanya iti | tatra ÷årasya ÷rã-vasudevàdayaþ samudayanti sma | ÷rãmàn parjanyas tu màtçvad varõa-saïkaraþ iti nyàyena vai÷yatàm evàvi÷ya gavàm evai÷yaü va÷yaü cakàra | bçhad-vana eva ca vàsam àcacàra | sa càyaü bàlyàd eva bràhmaõa-dar÷aü påjayati, manoratha-påraü deyàni varùati, vaiùõava-vedaü snihyati, yàvad vedaü vyavaharati, yàvaj-jãvaü harim arcayati sma | tasya màtur vaü÷a÷ ca vyàpta-sarva-di÷àü vi÷àü vataüsatayà paraü ÷aüsanãyaþ | àbhãra-vi÷eùatayà sadbhir udãraõàd eùa hi vi÷eùaü bhajate sma | [20] tathà ca manuþ- bràhmaõàd ugra-kanyàyàm àvçto nàma jàyate | àbhãro' mbaùña-kanyàyàm àyogavyàü tu dhigvaõaþ ||[Manu 10.15] iti | ambaùñhas tu vi÷aþ putryàü bràhmaõàj jàta ucyate iti cànyatra | ataþ pàdme sçùñi-khaõóàdau yaj¤aü kurvatà brahmaõàpy àbhãra-paryàya-gopa-kanyàyàþ patnãtvena svãkàraþ prasiddhaþ | eùa eva ca gopa-vaü÷aþ ÷rã-kçùõa-lãlàyàü saüvalanam àpsyatãti | sçùñi-khaõóa eva tatra spaùñãkçtam asti | tasmàt parama-÷aüsanãya evàsau vai÷yàntaþ-pàti-mahàbhãra-dvija-vaü÷a iti | [21] atha snigdhakaõñhena cànta÷ cintitam-evam api kecid aho eùàü dvijatàyàü sandeham api dehayisyanti | ye khalu ÷rãmad-bhàgavate kuru dvijàti-saüskàram [10.8.10] iti gargaü prati ÷rã-vrajaràja-vacane, vai÷yas tu vàrtayà jãvet ity àrabhya, kçùi-vàõijya-go-rakùà kusãdaü tåryam ucyate | vàrtà caturvidhà tatra vayaü go-vçttayo' ni÷am ||[BhP 10.24.20-21] iti vrajaràjaü prati ÷rã-kçùõa-vacane, agny-arkàtithi-go-vipraþ [BhP 10.46.12] iti ÷rã-÷uka-kçta-gopàvàsa-varõane, vyatirekatas tu dharma-ràja-caratàyàm api vidurasya ÷ådra-garbhodbhavatayànyathà-vyavahàra-÷ravaõe' py adhikaü viadhiràyiùyante iti | [22] atha sphuñam åce-tatas tataþ ? [23] madhukaõñha uvàca-sa ca ÷rãmàn parjanyaþ saujanya-varyeõàrjitena nijai÷varyeõàpi vai÷yàntara-sàdhàraõyam atãyàya, tac ca nà÷caryam | yataþ svà÷rita-de÷a-pàlakatà-mànyatayà vadànyatayà kùãra-vaibhava-plàvita-sarva-janatà-labdha-pràdhànyatayà ca parjanya-sàmànyatàm àpa ; yaþ khalu prahlàdaþ ÷ravasi, dhruvaþ prati÷ruti, pçthur mahimaõi, bhãùmo durhçdi, ÷aïkaraþ suhçdi, svayambhår garimaõi, haris tejasi babhåva | yasya ca sarvair api kçta-guõanena guõa-gaõane va÷itàþ sahasra-saïkhyàbhir apy anavasità màtàmaha-mahà-vaü÷a-prabhavàþ sarvathà prabhavante gopàþ sopàdhyàyàþ svayam eva samà÷rità babhåvuþ | tat-sambandhàni ca vçnda÷aþ yaü khalu ÷rãmad-ugrasenàgrãya-yadu-saüsad-agraõyas te samagra-guõa-garimaõy agragaõyam avalokayantaþ sakala-gopa-loka-ràja-ràjatà-sambalakena tilakena sambhàvayàmàsuþ | yasya ca preyasã sakala-guõa-varãyasã varãyasãnàm àsãt | yasya ca ÷rãmad-upanandàdayaþ pa¤ca-nandanà jagad evànandayàmàsuþ | [24] tathà ca vandinas tasya ÷lokaü ÷lokatàm ànayanti- anyas tu jala-parjanyaþ sukha-parjanya eùa tu | sadà yo dhinute sçùñair upanandàdibhir janam ||JGc_1,3.12||parjanyaþ kçùi-vçttãnàü bhuvi lakùyo vyalakùyata | tad etan nàdbhutaü sthåla-lakùyatàü yad asau gataþ ||JGc_1,3.13|| upamànti ca- upanandàdaya÷ caite pituþ pa¤caiva mårtayaþ | yathànandamayasyàmã vedànteùu priyàdayaþ ||JGc_1,3.14|| utprekùante ca- upanando' bhinanda÷ ca nandaþ sannanda-nandanau | ity àkhyàþ kurvatà pitrà nander arthaþ sudaõóitaþ ||JGc_1,3.15|| [25] tad evaü satãùu sarva-sampattiùu tasya putra-sampattis tu parama-ramaõãyatàm avàpa | nepathya-sampattiùu vàsaþ-sampattir iva | tatràpi madhyama-suta-sampattiþ sutaràm ai÷varyàõàm avicchinna-sampatti-païktim anu madhyama-sampattir iva | [26] atra kecid arjunam upamànãkurvanti | vayaü tu tasya madhya-sambadhyamànasya sarvànandanasya ÷rãmat-parjanya-nandanasya bàlaka-paryàyeõa tena pàõóu-tanayenopamànaü na manyàmahe | api ca paramodàreùu ca sahodareùu teùu na kevalaü janmanà tàvan madhya-vartitayà so' yaü vartate | api tu sneha-sampadàm àspadatayàpi na ca kevalaü teùàm kintu sarveùàm api | yena tasmin pitror apy adhikà sneharddhikàyà vardhiùõutà bhràténàm api sadà sukha-saüvardhanã babhåva, na jàtu spardhanã | na caitàvàn udbhåtaþ suguõas tasminn udbhåtaþ | [27] bhavati hi svayaü bhagavati tasya bhakti-vi÷eùa-vyaktiþ-yasyàsti bhaktir bhagavaty aki¤canà sarvair guõais tatra samàsate suràþ iti hi bhagavatã ÷rã-bhàgavata-gãr-devã | [28] tad etan madhukaõñhataþ ÷rutvà ÷rãmad-upanandaþ ÷rãmad-abhinandaü nãcair uvàca-vij¤àtà kathàü prakurvàõasya kim asya para-hçdaya-vij¤atà ? [29] athàbhinandas tad avadhàrya sà÷caryaü madhukaõñham uvàca-tatas tataþ ? [30] madhukaõñha uvàca-tad evaü sati nàmnà sumukhena kenacana gopànàü mukhena tasmai parama-dhanyà kanyà dattà | yà khalu sva-guõa-va÷ãkçta-svajanà ya÷àüsi dadàti ÷çõvantyaþ, kim uta pa÷yadbhyaþ, kim utataràm bhaktimadbhyaþ | tata÷ ca tayoþ sàmpratam eva dàmpatyena sarveùàm api sukha-sampattir ajàyata, kim uta màtara-pitaràdãnàm | [31] tad evam ànandita-sarva-janyu-vigata-manyuþ parjanyaþ sarvato dhanyaþ svayam api bhåyaþ sukham anubhåya càbhyàgàrikatàyàm abhyàgataü-manyaþ ÷rã-govinda-padàravinda-bhajana-màtrànvitàü deha-yàtràm abhãùñàü manyamànaþ sarva-jyàyase jyàyase svaka-kula-tilakatàü dàtuü tilakaü dàtum iùñavàn | ÷rã-vasudevàdi-naradeva-gargàdi-bhådeva-kçta-prabhàü sabhàü kçtvà dattavàü÷ ca | [32] sa punaþ pitur àj¤àm aïgãkçtya kçta-kçtyas tasyàm eva ÷rã-vasudevàdi-saüvalita-mahànubhàvànàü sabhàyàm àhåya sabhàvam utsaïga-saïginaü vidhàya madhyamam eva nijànujaü tena tilakena gokula-ràjatayà sabhàjayàmàsa | [33] atha tatrànuje saïkucati sarvatra ca jane vismayaü sacamàne pitari ca rocamàna-locane sa covàca-mayedaü nàvicàram àcaritam, yataþ sarva eva sneha-paramparàyàþ paràdhãnaþ | sà ca sàdguõyasya, tac ca sarva-sama¤jasatàyàþ | sà càtra yathà tathà na mad-vidhe | saiva ca khalu sarva-va÷ãkàritàyàü svairitàm arhati | [34] kiü ca, sarvàntaryàmy apy enam evorarãcarãkarãti | dç÷yatàm asyàü bhàsamànàyàü sabhàyàü sarveùàü netra-pañalã-ùañpadaval-lãlàyamànà kevalam asya mukhaü kamalam iva saüvalate | tathà prathamata eva tad-ànukålyam atràkalpyate | parikalpyatàm apãdaü mama nàmnaiva | tasmàd asmàkam ayam eva ràjeti | athàbhavat kusumaka-vçùñibhiþ samaü sphuña-dhvanir divam anu sàdhu sàdhv iti | sabhàsadàm iha ca vikàsi-dçùñibhir yathàsphuraj jaya-jaya-÷abda-maïgalam ||JGc_1,3.16|| [35] atha snigdhakaõñha uvàca-madhukaõñha-kçta-jagad-utkaõñha-÷rãman-madhukaõñha ! ÷rãmad-upananda-nandanayos traya eva madhyamà iti ko' yaü madhyamaþ | kãdç÷ã và tasya sama¤jasateti sodàharaõam ucyatàm | [36] madhukaõñha uvàca-ekaü tàvad bhavan-manaþ-prahlannatà-samucitaü pravahlikà-padyam idam anavadyaü påryatàm | [37] snigdhakaõñha uvàca-kàmam | [38] madhukaõñha uvàca- àkçùya mat-putram anena putrã- kçtena bhåtiü bhajate sa eùaþ | iti svayaü vetti na tena maitrãü bhinatti ko' yaü vadane vadeti ||JGc_1,3.17|| [39] snigdhakaõñhaþ sotkaõñhatayà ÷ãghram eva sànandam uvàca-nanda eva iti | [40] madhukaõñha uvàca-bhavatà j¤àtm evedam iti | tad etac chråyatàm- svenàlpena guõena và¤chati nije påjà-sukhe bhåyasã loko yas tu mahãyasàpi khalu tenaivànyadãye sadà | so' yaü ÷rã-vrajaràja eva yad asau ÷åràïgajaü dhinvituü tat-tad-dhànim asoóha sakhyam abhinnàlpaü ca tasyàntaram ||JGc_1,3.18|| [41] tata÷ ca tad etan madhukaõñha-såkta-sudhàkaram àsàdya ratnàkara ivocchalad-aïga-taraïgas tad-antar-bahiraïga-sabhya-saïghas tad-upari-hçdayaïgama-ratnàvaliü vikãrõavàn hçdayàvaliü và vitãrõavàn iti svayam api na bhidàü vidàmbabhåva | [42] atha snigdhakaõñha uvàca-tatas tataþ ? [43] madhukaõñha uvàca-tataþ ÷rãmàn asau dhanyaþ parjanyaþ ÷rã-govinda-padàravinda-bhajanàya vçndàvanaü pravi÷an samàsata eva samasta-÷àstra-sàraü pçcchataþ putràn upadide÷a, yathà- kiü bhaya-målam adçùñaü kiü ÷araõaü ÷rã-harer bhaktaþ | kiü pràrthyaü tad-bhaktiþ kiü saukhyaü tat-para-prema ||JGc_1,3.19|| iti | [44] tad evaü saha-bhàrye vçndàvanaü gate tasminn àrye ÷rãmàn upanandaþ sva-nàmànuråpaü ÷rãman-nanda-vraja-mahendra-sabhàyàm ayantrita-mantritayà sthitavàn | vicitravãrya-sabhàyàü bhãùma iva | so' pi mantra-miùeõa vi÷eùeõa tad-àj¤àm eva gçhõan sarvaü sarva-kàlaü suràjà prajà-kulaü pàlayati sma | [45] tatra ceyaü caryàcarità÷caryà babhåva, yathà- maryàdàü pitur ayam àvad eva sarvàü dharmàdir na vipadam eti yatra càrthaþ | sampattir na punar abhåd amuùya va÷yà yenàsau prasabham avàpa vçddhim eva ||JGc_1,3.20|| [46] tad evaü sarva-samçddhi-vçddhi-siddhim àyàte ràjanvati vraja-jana-jàte kalikàyamànà kàcid utkalikà krameõa vikàsam ayàmàsa | sarveùàü pràõa-tulyasya nija-kulyasya ràj¤as tasya santatir na jàyata iti | kàlàtyaye cà÷à-vyatyayàt sarvaü janam atãva kçcchram ànarccha | agrajàdãüs tu sutaràm | ÷rãmad-vrajapati-jampatã tu prajà÷àü pårvata eva sandigdhi-digdhàm api kurvàte sma, uttaratas tu vi÷eùataþ | [47] snigdhakaõñha uvàca-kathaü tat-preùñhàþ putreùñyàdikaü nànuùñhàpitavantaþ ? kathaü và vidagdhayor api tayoþ sandigdhatà jàtà | tathàpi parame÷a-parayoþ kathantaràü và tad-à÷à ? uttaratas tu vi÷eùataþ kathantamàm ? [48] madhukaõñha uvàca-anuùñhàpitam api tat tan na pratiùñhàm àsasàda | [49] snigdhakaõñha uvàca-kathaü tat ? kathaü vànyad anyat ? [50] madhukaõñha uvàca-tathà hi, tat tad a÷eùa-sampattyor api dampatyo rahasi saüvàdo' yaü babhåva | yathà ÷rãmàn patir uvàca-kuñumbini! kim avalambã mama sanànàya vitànàdi vitànayati ÷oka-va÷o' yaü lokaþ ? yato mama saïkalpa-kalpanà-samaye yàdç÷àya sarvato vicitràya putràya cittaü kalpate | sa tu parama evàpårvaþ katham apårva-viùayatàü pràpnotu ? tata punar anyatra vacana-gocaraü racayituü saïkucaty eva ceto-vçttiþ | yato yat khalu mayi dayà-paràyaõasya ÷ruti-pàràyaõa-phalasya ÷rã-nàràyaõasya råpaü tato' pi madhurataraü katarad và bhavet, parijàta-kusumàd àkà÷a-kusumam iva | [51] atha snigdhakaõñha÷ cintayàmàsa-asya tato' pi madhurataratvaü nàyuktam | yata etad uddi÷ya ÷rã-bhàgavata-padyam- yan martya-lãlaupayikaü sva-yoga- màyà-balaü dar÷ayatà gçhãtam | vismàpanaü svasya ca saubhagarddheþ paraü padaü bhåùaõa-bhåùaõàïgam ||[BhP 3.2.12] iti | [52] atha sphuñaü papraccha-tatas tataþ ? [53] madhukaõñha uvàca-atha ÷rãmatã tat-patnã covàca-kãdç÷aü råpaü tad iti kathyatàm | [54] sa uvàca- ÷yàma÷ ca¤cala-càru-dãrgha-nayano bàlas tavàïka-sthale dugdhodgàri-payodhare sphuñam asau krãóan mayàlokyate | svapnas tat kim u jàgaraþ kim athavety etan na ni÷cãyate satyaü bråhi sadharmiõi sphurati kiü so' yaü tavàpy antare ||JGc_1,3.21|| [55] sovàca-÷rãman ! mamàpãyam eva mano-vçttir mati-vçttim ativartamànà vartate | kevala-vilajjayà taj jàtu bhavantaü na nivedayàmi | tasmàd asmàd asambhava-manorathàn nivçtti-÷àstra-vicàram udyacchantau mana eva saüyacchevahi | [56] sa uvàca-yadyapi mayàpy etad eva madhye madhye sphuñam adhyavasãyate, tathàpy astoko va÷ita-vi÷vodreko mahàn sahàyaþ ÷rãman-nàràyaõa-deva eva ÷araõam iti citta-vçttiþ parivartate-yo' smàkam adçùñà÷rutam idaü dçùñam iva karoti | sa sarvaü kçta-pårvã tad api kurvãta | [57] sovàca-deva ! tasya devasya kàm api sevàyogyàm evàtra yogyàm upalabhàmahe | [58] sa uvàca-bàóham | kintu kãdç÷ã sà ? [59] sovàca-dvàda÷ã-vrata-råpà | [60] sa sànandam uvàca-saïgataü bravãùi | mamàpy utkaõñhàïkuritaü sphuritam etad evàsãt | tasmàd adyàrabhya samàrabhyatàm eùa vrata iti | [61] tad evaü sampravadamànayor udbhavan deva-dundubhi-nàdaþ sarvam aticakràm | [62] atha tayà vçtta-sva-citta-vçtti-prathayà tat-kathayà ÷lathitavàntaþ ÷rã-vraja-dharitrã-kàntaþ kànta-nijàlaïkàra-vàraü såta-kumàràya vitatàra | ÷rãmatã vrajapati-patnã ca mahà-nãlamaõi-maya-nàyakaü hàraü vihàpayàmàsa | [63] atha sotkaõñhaü snigdhakaõñha uvàca-tarhi kiü jàtam ? [64] madhukaõñha uvàca-tena vratena pårõe varùe bçühite ca tarùe yugapad eva deva-devaþ svapne tayor àvirbabhåva, covàca ca-aho ! mayy atisaktau bhaktau kathaü nirvidya khidyàthe ? yo' sàv atasã-kusuma-suùamaþ sukumàraþ kumàraþ ÷a÷vad evànubhavator bhavatoþ kumàratayà sphurati | sa tu sadà bhavator evànugataþ pratikalpaü svabhakti-pravartanàya divi mat-pravartita-droõa-dharà-råpa-kalàü÷a-kalàvatoþ tad bhåri bhàgyaü ity àdi-rãtyà brahmàdy-alabhya-sàkùàt-tat-phala-sàkùàtkàràya svayam eva pçthivyàü bhavator bhavator eva bhavaü labhata eva ‘ aciràd eva ca rucirà rucireùà yuvayoþ saphalatàü valità | [65] tad evaü ÷ràvitàbhihite tirohite ca paramahite bhagavati labdha-jàgaràv upalabdhàmçta-sàgaràv iva ca mithas tad eva saïkathayantau prathayantau ca parama-camatkàra-nivahaü vahataþ sma | [66] atha snigdhakaõñhaþ svagataü cintayàmàsa-tad evaü jàtàny eva mama pra÷nànàm uttàràõi | tatra ca bhavator eveti yuktam evoktaü ÷rã-bhagavatà--pràg ayaü vasudevasya kvacij jàtas tavàtmajaþ [10.8.14] iti vadato' py avyabhicàra-vacaþ-pracàra-sargasya muneþ ÷rã-gargasya pràyaþ so' yam abhipràyaþ | [67] ÷rã-bhagavatà saha sambandhaþ kila kevala-prema-nibandhanaþ-bhaktyàham ekayà gràhyaþ [BhP 11.14.11] ity àdeþ | atas tad-vi÷eùasya tad-vi÷eùa eva hetuþ-ye yathà màü prapadyante tàüs tathaiva bhajàmy aham [Gãtà 4.11] ity àdeþ | tatas tasmin vatsatàü satàü vàtsalyàbhidha eva premà pramàpayati | [68] tatra ÷rã-vasudevasya tad-ai÷varyàlocanena vàtsalyasya tàralyaü sàralyaü càsàditam | ÷rã-vrajaràjasya punas tad-vàtsalyaü ÷a÷vad udbuddhaü ÷uddham eva ca prasiddham | pitçbhyàü putratayà tad-dhàraõe kàraõaü ca munibhir mana eva manyate | àvive÷àü÷a-bhàgena mana ànakadundubheþ [BhP 10.2.26] ity àdeþ | dadhàra sarvàtmakam àtma-bhåtaü kàùñhà yathànanda-karaü manastaþ [BhP 10.2.18] ity àde÷ ca | ÷rã-vraja-ràjàbhyàm api manasà dhàraõaü tasya kàryànyathànupapatti-siddhena bhakti-svàbhàvyenaiva sambhàvyate | tatra ca sati sàmprataü tu vi÷eùata eva sàmprataü paràvasthàm anu kçtàsaktau hi bhaktau tad-udayaþ syàt | tasmàt tavaivàtmajas tasya vasudevasya tu kvacit kàrye nimitte jàtaþ pràdurbhåtaþ iti | [69] atha prakañam uvàca-tatas tataþ ? [70] madhukaõñha uvàca-tad evaü paramàrter upakaõñhatàü pràptàyàm utkaõñhàyàm ekadà sarve' narvàcãnà vraja-vàsinaþ sabhàvàþ sabhàyàü militàþ | militvà ca tad eva sotkaõñhaü suùñhu pratuùñuvuþ | [71] tadà ca tatraikà tàpasã kenacana snàtakena samam àyàtà | tàü ca mahà-prabhàva-lakùaõàü lakùayitvà sarve samutthàyàtithyam àvitathyena vidhàya vij¤àpayàmàsuþ-sàkùàd bhagavato yogamàyeva kà tvam asi ? ÷rãman-nàradasyàbhinava-tanur ivàyaü và kaþ ? [72] sà ca sahàsam àha sma-paurõamàsã-nàmnã kàtyàyanã ca kumàra-÷ramaõà ca pàrikàïkùiõã cekùaõikà càsmi | ayaü ca madhumaïgala-nàmà snàtakaþ ÷rã-nàrada-prakçtiþ | àvàü ca vidyà-vi÷eùeõaitad-vayaskàv eva sadà vidyàvahe | [73] te åcuþ-etàvatã kçpà kçpaõeùu katham asmàsu kçtà ? [74] sovàca-bhavatàü kim api vaibhavaü sambhàvya | [75] sarve åcuþ-kiü tat ? [76] sovàca-bhavatàü pràõa-kandasya ÷rãman-nandasya jagadànandaþ sa khalu nandanaþ sambhaviteti | [77] sarve sa-bàùpa-pulaka-kulam åcuþ-bçhad-vanam asmàkam ida bçhat-tãrthaü bhavati | tasmàd asmabhyaü datta-vi÷ràntike kçùõàntike sphuñam uñajaü tava ghañayàmaþ | [78] sovàca-upa÷rutir eùà ÷ruti-veùà navyàpi na vyabhicarità | yataþ kçùõàyà iti vivakùitam api kçùõasyeti lakùitaü karoti | kçùõa-nàmà hi bhavitàsau | mahà-prabhàvavati yasmin jàtavati nirdànavatà pçthivyàü bhaviùyati | tadãya-guõe tu sadà navatà, saguõatà vidyàdi-prabandhe tat-sambandhe tu nirguõatà | saki¤canatà viùaya-sampattau tad-bhaktau tu niùki¤canatà ity àdikaü viruddhàyamànam api sarvair anuruddhaü kariùyati | tasmàd asmàkam atra sthàtum àgraha eva bhavatàm anugrahàya sampannaþ | [79] atha tàü sarve sànandaü vandamànàs tayà samam indãvara-ruci-nindãhita-kàlindãü vindamànàþ parõa-mandiraü pårõayantas tatra vàsayàmàsuþ | [80] tasminn eva divase' pagata-doùe pradoùe samudbhaña-kaüsa-roùeõa jàta-citta-÷oùeõa kçta-paridevena vasudevena prahità vraja-hità baóavàrohiõã rohiõã guptam àjagàma | yasyàm àgatàyàü parama-pativratàyàü sarva eva vraja-ràja-ràja-samàjaþ ÷ubha-÷akuna-saïkula-÷akunàdi-samajena samam ullalàsa | tatra cànanda-mohinyau ÷rã-ya÷odà-rohiõyau yamunà-gaïge iva saïgata-saïge parasparaü parebhya÷ ca sukha-samåham åhatuþ | [81] vraja-ràja-patnã ca tasyà jyaiùñham avaùñabhya màsa-traya-jàtam antarvatnãtvaü paryàlocya svàbheda-vedanenaiva ÷àta-jàtaü pràpa | [82] atha màgha-màsi càsita-pratipadi kçta-sarva-sukha-prasara-janyàü rajanyàü sà vraja-ràjaü sevyamànà tandràparatantràyamàõà svapna-tulyatà-saücitaü ki¤cid a¤citaü dadar÷a | [83] yathà sa eva bàlaþ sarvatas tad-àvaraõa-kàrikayà kayàcic divya-kumàrikayàtmànaü pidhàya vraja-ràja-hçdayàn nija-hçdayaü pravi÷ya dç÷yavad eva sthita iti | tata÷ ca so' yaü hçdaya-kamala-madhym adhyàsàmàsa | seyaü tu jañhara-madhyam iti | vrajaràja÷ ca nirantara-svàntara-tat-prave÷àve÷aü durnide÷aü ciram anubhåya dåyamànatàü vidhåya tathaivànubhåtavàn | [84] atha snigdhakaõñhaþ svànte cintayati sma-satyam etad ata eva sad-vàõã-guõibhir muhur anayor àtmaja iti matam | mayà ca suvicàratas tad eva pårvaü ni÷citam àcaritam iti | uvàca ca-tatas tataþ ? [85] madhukaõñha uvàca - atha tad àrabhya garbha-lakùaõam upalabhya sambhåta-bhavyànàü sabhyàïganà-gaõànàü gokula-kula-pàtrã sukha-dàtrã babhåva | yathà - mukham àpàõóu kucàgraü sphãtaü jañharaü darottuïgam | abhajata karõejapatàü garbhe vçtte ya÷odàyàþ ||JGc_1,3.22|| yathà ca - vraja-ràj¤yàü sphuritàtmà kçùõaþ sphurati sma loke' pi | dãpaþ sphañika-ghañã-bhàg antar bahir api vibhàti tat-tulyaþ ||JGc_1,3.23|| kintu - jita-rasanà rasa-dhairyà gàmbhãryàdi-pravãõàpi | spçhitaü ki¤cit ki¤cid vraja-nçpa-gçhiõã tadà cakre ||JGc_1,3.24|| yathà - aihata dohadam eùà kçùõàve÷àvi÷at tçùõà | tulasã-saüskçta-ghçta-yuk sa-sitaü sita-kànti-gandhi paramànnam ||JGc_1,3.25|| [86] atha yogamàyà rohiõyàþ sàptamàsikaü garbhaü srastaü vidhàya devakyàs tad-vidhaü taü tasyàü niyojayàmàsa | tata÷ ca labdha-sarva-samaya-sampad-da÷e caturda÷e màsi ÷ràvaõataþ pràk ÷ravaõa-rkùe samasta-sukha-rohiõã rohiõã guõa-gaõanayà suùamaü sita-suùamaü sutaü susràva | sàndra-÷ubhratà-vibhràjamànatayà paurõamàsã candramasam iva, dar÷ita-vikrama-kramatayà siüha-vadhåþ ÷àvakam iva, nirmala-parimala-dhàràdhàratayà nava-kamalinã dhavala-kamalam iva, sarva-÷ravaõa-saïgha-maïgalatayà niravadya-vidyatà ya÷aþ-stomam iva ca | kiü ca - ÷ubhràü÷u-vaktraü taóid-àli-locanaü navàbda-ke÷aü ÷arad-abhra-vigraham | bhànu-prabhàvaü tam asåta rohiõã tat tac ca yuktaü sa hi divya-bàlakaþ ||JGc_1,3.26|| [87] sa eùa ca asita-varùmà sita-varùmà sad-anujaþ sådita-danujaþ, pàlita-dhenuko dalita-dhenukaþ, pralamba-bàhuþ pralamba-ghàtayità, svayaü ràma-nàmà ràma-ramita-dvivida-vidàrayità ca bhavità iti jyotirvidbhir udbhàvitam | [88] asya jàtakarmàdikaü ca marmagair eva ÷armàntanàmabhir guptam eva paryàptam akàri ànaka-dundubhi-mantraõà-paratantratayà | kintu tatraikaü duþkham ivàsit | [89] yataþ sa tu janmata evànuja-janma yàvat jaóa evàdç÷yata | tatra pratãkàra÷ caika evàsãt yathàntardhçta-nijàvarajaü vraje÷vary-aïkam eva kevalaü valamànaþ samullasitaval lakùyate | [90] tad evaü dina-katipaye labdha-vyatyaye garbha-sandarbhàt spaùñam aùña-màsi tad-avarajanma-janmanaþ samàrambhaþ sambhavati sma | yathà càdhunàpi varõayanti -- aùñàviü÷a-catur-yuge kali-÷iraþ saümardya vaivasvate bhàdràntar-bahulàùñamãm anu vidhoþ putre vidhor udgame | yoge harùaõa-nàmni ÷uddha-vidhibhe purõaþ paraþ ÷rã-vidhur nandan nanda-vadhå-mude svayam udaid ahnàya dhunvaüs tamaþ ||JGc_1,3.27|| yathà ca - tadà yugàdi devàs te sva-sva-smapad-upàyanam | àdàya kçùõa-janmarkùa-ni÷àm à÷u siùevire ||JGc_1,3.28|| yathà hi - vibabhåva vinà satyaü dhyànaü tretàü vinà makhaþ | vinà dvàparam abhyarcà harer nàma kaliü vinà || vinà madhuü saptalàdi vinoùõaü pàkimàmratà | vinà ÷arad-ambu-÷rãþ ÷àlis tasyàþ paraü vinà || ÷i÷ireõa vinà màghyaü vinàhnàmbuja-vistçtiþ | vinà jyotiùa-÷àstreõa grahàõàü ÷ubhadà sthitiþ || vinà guru-prabhàveõa sarvatra sphuraõaü hareþ | vinà såti-pratãtyà ca prasåto' sau ya÷odayà ||JGc_1,3.29|| [91] tad idam agre vyaktãkariùyate | kiü ca - madhye tàràvàra-sàraü nabhas tat- prànte sindhårdhvaü dhvanan-megha-bandhu | itthaü varùàdhàmatarùà ÷arac-chrãs tasyàü tithyàü tathyam àtithyam àpa ||JGc_1,3.30|| kiü ca - jàtibhiþ saha màdhavyaþ ketakyaþ ketakaiþ samam | kumådyàny ambujaiþ sàrdhaü sphuñanti smeti dig yadà ||JGc_1,3.31||tadà tad api nà÷caryam àcàryaiþ paricãyate | sarvà÷carya-nidhiþ so' pi janma-caryàü yato gataþ ||JGc_1,3.32|| [92] tathà hi etad-uttaraü bhàvi-tad-vilokànàü lokànàü bhàvitànam - [93] mukham asya lasita-smitàsita-kamalànàm adhipam iva vilokyate, netra-yugalaü såkùma-bhramara-citra-kairavàntaþ-patràõàm, ghràõaü nãla-nãrada-cchavi-ladha-kãla-tila-prasånànàm, oùñhàdharaü sindåra-girijani-javà-badnhåka-bimba-goùñhãnàm, karõa-dvandvam a¤jana-bhåmija-÷yàmalatà-potànàm, kara-pràntatà-kànta-bhuja-yugalaü sa-nava-pallava-nava-tàla-÷àkhànàm, ÷rãvatsa-sindhu-vatsàkhya-lekhà-sahita-vatsaü dhçta-dakùiõàvarta-dyuti-vi÷eùa-kçta-sthira-vidyud-à÷leùa-megha-khaõóànàm iti | [94] kiü ca mukhena mahàpadmaü vijetà, nayanàbhyàü padmam, nàsikayà makaram, smitena kundam, kaõñhena ÷aïkham, caraõayoþ pçùñàbhyàü kacchapam, rucà nãlam, sarvair eva ca sarveùàü kharvam | kiü bahunà, svena mukundam apãti yugapad atra tat-tad-avasara-prasavàdãnàü tathà durlabha-sannidhãnàü nidhãnàm api sannipatanaü nàsambhàvyam | [95] atha tasya janmani ko' pi vi÷eùaþ, yathà - tadà tatra màyà milad-bàlya-kàyà tadãyànukålyaü kçpà-màtra-målyam | sadà kurvatã taü samastàn atãtaü vidhàyàgrajàtaü svayaü pràpa jàtam ||JGc_1,3.33|| [96] atha snigdhakaõñhena bhàvitaü sa-pramàõaþ khalv idam - adç÷yatànujà viùõoþ sàyudhàùña-mahàbhujà [BhP 10.4.9] iti ÷rã-bhàgavatàd, tac ca nandas tv àtmaja utpanne jàtàhlàdo mahà-manàþ [BhP 10.5.1] ity àdiùv àtmaja-padaiþ sthàpanà-vyapade÷ataþ sade÷a-råpam eva niråpyate | kintu tad idam apracchannaü vivicya pçcchàmaþ yatheha sandehaþ sarveùàü ÷àmyati | [97] spaùñam apy àcaùña - aho àrya tarhi kathaü vasudeva-devakã-putratayà so' yam avadhàryate ? [98] tad ãdçg-vacasi sati snigdhakaõñhe vacasi ki¤cit-kuõñhena madhukaõñhena manasi bhàvitam - ÷rãmatà devarùiõedam àvàü praty atiharùeõàdiùñaü - yadi kadàcic chrãmati mahà-premavati vraje kçta-vrajanayoþ kathà-yogo bhavatoþ sambhàvyate, tadà ÷rã-kçùõa-devasya sarvato varùyam ai÷varyaü gopanãyam ity ato munivarga-prasiddha-garga-siddhàntam evàlambya saüvadiùyàvahe | sa càmãbhiþ ÷ruta eveti nà÷caryàya paryavasiùyatãti | [99] prakañaü covàca - atra khalv idam asya ÷rã-vraja-ràja-tanåjasya rahasyam udbhàvayato mama samatikramaþ svayam amunaiva bàóhaü soóhavyaþ | tathà hi asmin sarvato labdhàtirekakà saüsiddhiþ khalv ekà vartate | yad atikrànta-sarveha-sneha-maya-hçdaya eva sadà vartamànaþ snighdatà-digdha-janànàü bhàva-mudrayà parokùaü kçtayàpi svahçdi pratibimbatatayà mudrito bhavati | asya svaråpeõàvirbhàva÷ ca sneha-maya-sphårti-pårti-va÷ãbhàvata eva sarvathà, na tv anyathà | putratayàvirbhàve ca bãjaü pitç-bhàva-maya-sneha eva nànyeùàm ivànyat | jàte ca kutracit putratayàvirbhàve tat-tat-sambandha-maya-sneha-kçta-caya-sphårtir eva tathà tathà bhàvenàvirbhàve nibandhanaü bhavati | [100] tad evaü sthite sarvataþ samudbuddha-÷uddha-pitràdi-bhàva-vicitràõàü vraja-nçpati-prabhçtãnàü bhçti-bhuk-paryantànàü vraja-janànàü yeùàm adhimadhyaü prati-dviparàrdhaü pratikalpam àvirbhavati, vçddhi-jãvikànàm iva teùàm eva prema-sa¤caya-paryuda¤cana-prapa¤cam a¤caüs tad-vçddher aparicchedyatàbuddhyà pratidàtum adhyavasàyaü mu¤can sadà putràditayà sa eùa viràjate, nànye tu tatra kila tilam apy avakà÷a-kàlaü labhante | [101] etad evoktaü brahmaõà eùàü ghoùa-nivàsinàm uta bhavàn kiü deva ràteti naþ [BhP 10.14.35] ity àdinà | etad eva ca ÷rã-nàràyaõa-devena samàdiùñaü - yo' sàv atasã-kusuma-suùamaþ sukumàraþ kumàraþ ity àdinà | tata÷ ca - tasmàn nandàtmajo 'yaü te nàràyaõa-samo guõaiþ | ÷riyà kãrtyànubhàvena gopàyasva samàhitaþ ||[BhP 10.8.19] iti garga-vacanànusàreõedam utprekùyàmahe - etad-råpa-svaputra-màtra-paryàpta-sarva-svàrthena ÷rãmad-vraja-mahendreõa mahãyamànasya yasya mahàbhagavato yà yogamàyàkhyà durghaña-gha¤anã svaråpa-÷aktiþ ÷àstreõa vaktãkriyate | tena kila dattà sà tvat-putre ÷rã-kçùõa eva paryavasyati sma | sà ceha svajana-sneha-nikùipta-cittasya yadyapy asya tat-putrasya pràyo' vadhànaü na pràpnoti | tathàpi tasmàd anyasmàc ca parokùam anukùaõam anugatiü lãlà-sahàyakaü ca prapa¤cati | yathà ca yogamàyà tathà tad-anugatà màyàdayo' pãti | yadyapy evaü tathàpi tvat-prabhu-pratta-÷aktim enaü tvam eva nija-÷rã-prabhçti-÷aktibhir gopàyasveti gargo vya¤jitavàn | tad evaü sati bahåni santi nàmàni råpàõi ca sutasya te [BhP 10.8.15] ity api tad-uktir udriktãsyàt |yataþ sva-snigdha-jana-bhajana-rasàve÷itàve÷atayà sadà viràjamànasya ÷rãmad-vraja-ràjàtmajasya khalv asya sva-snigdha-jana-bhàva-svabhàva-vi÷eùa-vinodam anumodamànasya tad-bhàva-råpànuråpaü råpaü yadçcchàva÷àd ekadhànekadhà ca samãpator'samãpato' py àvirbhavati tirobhavati ca | [102] tataþ ÷rã-vasudeva-devakyor antar yac caturbhujam asya råpaü sphurati, tad eva hi bahir àvirbhavati sma | phalena phala-kàraõam anumãyate iti nyàyena | tenaiva ca nyàyena ÷rã-vraje÷varyos tu paraü dvibhuja-mårtitayà sphårtir àsãt | tataþ pràg ayaü vasudevasya kvacij jàtas tavàtmajaþ [BhP 10.8.14] iti dhçta-tapo-vargasya gargasya vacanam anusçtya paràmç÷yate | yadà nç÷aüsa-kaüsa-bhiyà svàvirbhåta-caturbhuja-råpàcchàdana-pårvaka-dvibhuja-råpàvirbhàvanàya ÷rã-devakãcchà jàtà, tadà tasya yad apårvaü dvibhuja-råpaü pårvaü màyayà saha ÷rã-ya÷odàyàþ svàntaram àyàtaü, tad eva tatra sannidhànam avàpya caturbhujaü råpam antarbhàvya svayam àvirbabhåva | yatra sàkàratayà màtç-garbha-sthitàpi màyà niràkàratayà tårdhva-gatyà tanvà tad-vàhanatàm àgatà | gandavàha-÷reõã nãla-kamala-dalam iva tatra sarvàlakùitatayà tat pràpitavatã | yà khalu pårvaü tad-àkarùeõa dharùeõa paraü màtaram api mohena mlàpitavatã | [103] atha punas tena garbhasthenàkàreõa màtuþ prasåti-bhramaü ca samprathayya bahir àtmanaü saüvalayya prasåti-÷ayyàm evàdhi÷ayya sthitavatã | yà khalu ÷rã-devakãtaþ ÷rã-rohiõyàü saïkarùaõa-saïkramaõe' pi tathà prakramate sma iti | [104] atra ca snigdhakaõñhenànta÷ cintitam - satyam evàha sma nånaü athàham aü÷abhàgena [BhP 10.29] iti hi màyàü prati ÷rã-bhagavad-vàkyam àdiùñà prabhuõàü÷ena kàryàrthe sambhaviùyati [BhP 10.1.25] iti ca devàn prati brahma-vacanam | atra aü÷abhàgena caturbhuja-råpeõàkàra-bhedeneti bhagavad-abhipràyaþ | kàryàrthe tat-tan-mohanàya aü÷ena sambhaviùyati ÷rã-kçùõasya dvibhuja-råpeõàkàra-bhedena saha miliùyati seti brahmaõo' bhipràyaþ | tad evam eva hi vyàkhyàtam anyatra ÷rã-bhàgavata-tattvavidbhiþ avatãrõau jagaty-arthe svàü÷ena bala-ke÷avau [BhP 10.38.32] ity atra svàü÷ena mårti-bhedeneti | [105] api ca ÷rã-vraje÷vara-sambandha-nibandhanà yà kçùõe yogamàyàbhivyaktir uktà sà siddhàntato' pi siddhatàm àsãdati | bhagavataþ khalu priyajanecchàm evànugacchati sarva-÷akti-vyaktir na tu yadçcchàm iti | [106] atha sarve sà÷caryam åcuþ - bhavatu nàma tat tat | kintu tataþ kim anantaraü jàtam ? [107] madhukaõñha uvàca - anantaraü tu caturbhujatàvirbhàvànuråpyataþ pravyakta-yogamàyasya tasya pràg-upade÷ataþ ÷rã-vasudevaþ sarvatra màyika-÷àyikàyàü jàtàyàü pårva-deva-bhiyà dvibhujam atrakãyaü bàlakam atrànãya tayà bàlikayà vimilitavàn | so' yaü tu tene÷varatà-pratyàyakena caturbhuja-råpeõopade÷ena ca na tatra jàtakatàü vya¤jitavàn iti putratàü sandehitavàn | atra tu dvibhuja-råpeõa vacanàdi-÷akter vyakter abhàvena ca tàm eva vyajya putratàm eva nidehitavàn | ÷rãmàn ànakadundubhis tu tad idaü sarvaü nànusadadhau iti | [108] snigdhakaõñha uvàca - nànusandadhàtu nàma | tathàpi yàü tanayàm atrakãyàm apamàya svayam apaninàya tasyàþ pratidànasyàpi sad-bhàvàbhàvàt katham iva nyaste' py asminn àtmãyatàü pratyapadyata ? àgamàdàv api yasya nandanandana-nandàtmaja-nandaja-nandatanaya-ballavãnandanàdi-nàmàni tat-tad-abhãùña-pradatayà nirdiùñànãti | [109] punaþ sa-hàsam àha sma - yasya nandanandana iti nàma viparãtatayà pañhatàpi krama-parãtatayànubhåyate | tasmàd evam apy asman-nçpater eva pårva-vya¤jitaü sama¤jasaü sa¤janam a¤jasà tasya labhyatvàyopapalabhyata iti | [110] hasitvà punar uvàca - atha sa vraja-deva-sutasya vasudevasyàgamana-prakàras tu varõyatàm | [111] madhukaõñha uvàca - aïghryor bandho vyadàlãd a÷ayiùata janà dvàra-rodhà vidãrõàþ ÷eùa÷ chatraü babhåva dyumaõijani-nadã pràpya kedàra-bhàvam | àgopàdhã÷a-gehaü vçti-rahitam abhåd gokulaü kçùõa-vàhaü pràpya ÷rã-÷åra-putraü yad iha tad akhilaü kasya kiü bråhi tat tu ||JGc_1,3.34|| [112] snigdhakaõñha uvàca - tad akhilaü goparàjasya bhàgyam iti | [113] tad evaü labdha-prathàyàü kathàyàm - tayor màyà-jàla-prathana-tulayà saïkathanayà hareþ sà sà lãlà nayanam iva yàtà kila yadà | tadà bàùpa-stambhaa-pralaya-mukha-bhàvàþ pratipadaü babhåvur ye và te kati kati ca varõyà vrajasadàm ||JGc_1,3.35|| [115] tata÷ ca taü ratna-nidhàyaü nidhàya gate ÷rã-vasudeve kàraõàbhàvàt pracalàyitatà-pracaya-dohaü maoham apahçtya ca gatàyàü màyàyàü ÷rã-vraja-ràja-jàyà punaþ sambhåtaü sutaü sàkùàd eva dadar÷a | yathà viùõu-puràõe -- dadç÷e ca prabuddhà sà ya÷odà jàtam àtmajam | nãlotpala-dala-÷yàmaü tato' tyarthaü mudaü yayau ||[ViP 5.5.22] iti | [117] yathà ca - bàlaü divyàti-divyàsita-maõi-vapuùaü candrajic candra-vaktraü lokàtãtàbja-netraü dyu-taru-nava-dalollaïghi-÷obhàïghri-pàõim | ki¤cic ca¤cat-karàdi-mradima-madhurita-krandanàd vi÷va-mohaü pa÷yantã gopa-ràj¤ã tanujam amanuta svaü tadà citra-kalpam ||JGc_1,3.36|| sàmràjyaü ÷yàma-bhàsàü nidhir api tad idaü råpa-ratnàkaràõàü bhàgyaü làvaõya-bhàjàü vilasita-nigamas tat-tad-aïgàvalãnàm | evaü mãmàüsamànà vrajapati-dayità yàvad àste sma tàvat krandann om om itãtthaü nava-÷i÷ur asakau tad dhruvaü svãcakàra ||JGc_1,3.37|| dçùñvà putram asau vraje÷a-gçhiõã sadyaþ prajàtaü sakhãr àhåtà na ÷a÷àka kartum api ced àstàü paraü ceùñitam | asrair àvçtam akùi-kaõñham atha yat stabdhaü ca tasyà vapus tasmin làlana-làlasà-va÷atayà càtmàtmanà vyagritaþ ||JGc_1,3.38|| kiü ca - yadà màyà gatà tarhi vraje mohaü jahau janaþ | kadà yadà hy àviràsãt tatra ÷rã-puruùottamaþ ||JGc_1,3.39||tadà vyavahitànàm apy eùa pràkà÷ayan manaþ | kumudvatãnàü sumano-gaõaü và ÷ãta-dãdhitiþ ||JGc_1,3.40||sphurati sma paraü màtuþ ÷ayyàyàü na sa bàlakaþ | snigdhànàm api citteùu svaccheùu pratibimbavat ||JGc_1,3.41||sphurati sma yadà bàlas tàsàü vyavahito' pi saþ | taü drutaü tàs tadà jagmuþ sàraïgyo và ghanàgamam ||JGc_1,3.42||rohiõyàdibhir etàbhiþ samam àloki bàlakaþ | udayat-pårõa-candro và cakorãbhiþ samantataþ ||JGc_1,3.43||stambhe' pi smera-netràbhyàü pa÷yantãü sutam eva tàm | pratikàryàü vicàryàmåþ paryàlocanta taü tataþ ||JGc_1,3.44|| tà età manasà dç÷à kalitam apy atràsitaü bàlakaü sandehàspadatàm anaiùur asakçd yat tat tu yogyaü matam | yad vastu prathitaü sudurlabhatayà tad daivato labhyatàü kintv etat prathamaü pratãti-padavãü nàtmany alaü yacchati ||JGc_1,3.45|| tad yathà - navyendãvaram-màlyam asti kim idaü kiü ÷akra-nãlaü mahat kiü vaidåryam aho tad etad atulaü j¤àtuü na yac chakyate | pa÷yàmaþ kila bàlakasya tu tanuü sarvendriyàõàü kçtiü rundhànà khalu yà tanoti nayana-dvandvasya nirdvandvatàm ||JGc_1,3.46|| [118] tatra ca - nirmitaü kila mçgamada-saurabha-tamàla-dala-sàreõa, abhyaktaü kila nikhila-vilambaka-làvaõyena, udvartitaü kila nija-deha-tejasà, snàtaü kila nija-mukha-niryat-kànti-sudhayà, anuliptaü kila jananã-dçùñi-karpåra-labdha-saüghçùñi-bhadra-÷riyà, bhåùitaü kila sahaja-÷ubhatà-råùita-nijàkàreõa iti sadyo-jàtaü tad apatyaü vitarkya mithaþ-kçta-samàgamàþ sarvàþ punas taü bàlaü labdha-tamàla-patra-bhoga-mçga-bheda-mçgamada-sàra-païkam iva komalàïgam, nija-kara-cårõitatama iva cårõa-kuntalam, vahan-mukha-vidhu-bimbam ãkùayantaü sarva-manàüsy àkraùñum iva karau muùñãkurvantaü, taraõijà-nijàguru-taraïgam iva kara-caraõa-kamalaü càlayantaü vilokayàmàsuþ | [119] tad evaü vilokya ca - sarvàs tàþ kalakalam eva moda-yuktàþ kurvatyaþ param avidur na tatra kçtyam | ekà tu drutam atha suùñhu-dhãra-città taü kampre kara-yugale dadhaty apa÷yat ||JGc_1,3.47|| [120] tata÷ ca pum-apatya-cihnam ahnàyàvagatya tàsàü pratyekam api samãhitam | yathà - aho ÷irasi dhàraye nayanayor muhuþ spar÷aye hçdi pracuram arpaye hçdaya-madhyamàve÷aye | idaü vividha-bhàvanaü bhç÷am atãtya vãcikùiùà balàd vara-dç÷àü dç÷àü viùayatàm anaiùãd amum ||JGc_1,3.48|| tatra ca - muhur aho tanayaü nayanaü gataü pramadataþ praõayanty api nàtçpat | ghana-rucir jananã-stana-yugmajàm amçta-vçùñim adhàd api dçùñijàm ||JGc_1,3.49|| [121] tata÷ càtyarvàg arha-÷i÷u-snapanàdi-parvànusandhànataþ sarvàsàü sàvadhànatà-vidhàne jàte - rohiõyàj¤àm anu pati-suta-÷reyasã vçddha-viprà vçttaü vij¤àpayitum atulànandam eti sma nandam | vaktrollàsàt palita-valanàd ambaràc chubhra-dhàmà dhàmnàü hàsa-prathiti-tulità yà javàn nirjagàma ||JGc_1,3.50|| [122] atha tad etat-paryante vçtte vçtte, jàta-tat-tad-bhàva-sampadaþ sabhàsadaþ pratikçtà¤jalitayà sthitayor madhukaõñha-snighdakaõñhayor madhukaõñhaþ pràha sma - vrajendra so' yaü putras te sadaþ-sàdbhuta-sampadaþ | janma-màtràj jana-÷reõyà nandana-÷reõi-janmadaþ ||JGc_1,3.51|| iti | [123] tata÷ ca tau nijopakaõñhopam anu vraja-ràja àjuhàva | àgatyo÷ ca tayoþ ÷irasi kara-saroruham àdhàya nijàlaïkàrair ala¤cakàra | sarvaü ca tat-sampradàyaü bahu-sampradànena sampradànam akarot | uvàca ca - adya vàsaþ samàsàdyatàü bhojananàdy-artham iti | sarvàn prati covàca - punar evaü pràtaþ pràtar àyàtavyam iti | [124] atha go-sambhàlanàrthaü pitaram anuj¤àü samabhyarthya màtaraü ca vanya-bhojana-prasthàpanaü pràrthya såta-kumàraayo÷ càtma-saïgamanaü samarthya kçta-vràje vraja-yuva-ràje sarve yathà svam àvàsaü yayuþ || iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu kçta-påraõa-vraja-varti-tçùõa-÷rã-kçùõa-janma-sampan-mayaü nàma tçtãyaü påraõam ||3|| ************************************************************* (4) atha caturtha-påraõam nanda-nandana-parva [1] atha pårvedyur madhukaõñhaþ kçtã yathàcãkçtat, evam aparedyu÷ ca vraja-deva-sabhàyàü bhàsamànàyàü sàvasara-nidigdhaþ snigdhakaõñhas tat-kãrtim acãkãrtat | [2] madhukaõñhaþ sotkaõñhaü papraccha- pràg yadvac caritaü harer arasayad vàg-indriyaü tadvad apy adyàsvàdayituü mamecchatitaràm udyamya karõa-dvayam | yady apy ekaka eva bhoktç-pada-bhàg jãvas tathàpi prati- svaü cakùuþ-prabhçtãni tàni ca muhur và¤chanti bhoga-prathàm ||JGc_1,4.1|| [3] tathà ca snigdhakaõñha uvàca-athànanda-samçddhà sà vçddhà go-dohanàrthaü gosthànam adhyavasthitàn madhya-sthita-÷rãman-nandopanandàdãn vindati sma | tatra ca- asta-vyasta-gatiþ pramoda-madhurà pa÷yanty amån agrataþ ki¤cid vaktum ivodyad àsya-valanà dãrghàyitàlpa-kùitiþ | hasta-nyasta-phalàdir evam api sà putrodbhavaü vya¤jatã yat ki¤cid vadati sma tat punar avàdãd ity amã menire ||JGc_1,4.2|| [4] madhukaõñha uvàca-kim uktavatã sà ? [5] snigdhakaõñha sasmitam uvàca-asmàkaü ràjàdya prajàta-prajàþ | kathaü bhavantas tan-milanàya nàyànti ? iti | [6] madhukaõñha sahàsam uvàca-tatas tataþ ? [7] snigdhakaõñha uvàca-tata÷ ca taj-janma-vçttàmçta-nava-varùàbhiþ ÷ikhina iva gopàþ kolàhalaü kalayàmàsuþ | ÷rã-gopaty-adhipas tu vànaspatya iva pulakàïkura-kulàkulatayà paraü paramànandaü vya¤jayàmàsa, na tu vacasà | [8] madhukaõñha uvàca-tatas tataþ ? [9] snigdhakaõñha uvàca-tata÷ ca smita-sambhramàdara-bhara-karbåritaiþ sarvair vanditayà nanditayà ca tayà satvarayà paliknã-varayà sa-nijàïga-jàta eva bhavàn maïgala-saïgã bhåyàd ity apårvàü sukha-pårvàü vàcaü procya rocanà-kuïkuma-saïga-lepa-saïkula-sad-aïkura-phala-maïgale ÷rãmad-vraja-ràjasya kùemaïkara-karayor vinyaste tena vilokita-kalpaþ ÷rãmàn upanandaþ sànandaü jalpati sma-iha dohàya saühàya raühasàyamànà dhenu-saïghàþ kàm apy avihàya drutam asyàþ sagçhàya vihàpyantàm | [10] tatra sarve càmoda-garveõa procuþ-anyad và yat ki¤cid asyà hitaü samãhitaü bhavati | tata÷ ca- àhlàdena samaü jaj¤e bàlaþ kiü kiü sa eva saþ | evaü viviktuü nandasya nàsãn matimatã matiþ ||JGc_1,4.3|| [11] atha ÷rãmàn vraje÷aþ svãkçta-dhàrmika-ve÷as tad api bahulam anyad api bahulàdikaü dànàya saücakpe | yatra sarva÷ ca tathàbhàvàya kharva÷a÷ cakpe | saïkalpya ca gçhe gantuü kçta-spçhe dhçta-ve÷e ca tat-tad-vçta-vraja-nare÷e ÷rã-ràma-praså-samàde÷àn mahà-gopura-de÷àd dundubhi-dvandvam unnanàda | tac ca vàdya-vidyà-vidura-vya¤jitaü vàdyaü vyaktam evedaü muhur vakti sma-pràdurbhåto nandànanda iti | tata÷ ca- api ÷rutam abhån ni÷i tridiva-vàdya-garjojitaü jitaü jitam iti svanaü na tu vini÷citaü kàraõam | tadà tad-anuvàdi tat kalayatàm amãùàü muhur mudà kalakalà-ravaü samajani vraja-pràõinàm ||JGc_1,4.4|| [12] atha saümadena muhur lambhita-stambhàrambhatàyàm apy utkaõñhayàkçùña iva tatra ca labdha-kampa-sampattàyàm api kevalaü svakçta-sevena nàràyaõa-devena datta-hastàvalamba iva dhairyam avalambamànaþ svàlayaü prati vraja-bhåpàlaþ pracacàla | tata÷ ca- tad vçnde gçham abhiyàti bandhu-vargà dhàvantaþ krama-milità mithaþ purogàþ | ye gaïgà-jharam anu nirjhara-prabhedà yadvat tat-tålitatayànayanta vçddhim ||JGc_1,4.5|| athàgatàþ pura-vanitàþ puraþ puraþ sahasra÷aþ kalita-÷ubhàyutàyutàþ | vraje÷varaü puru niraràjayan jayan navàtmaja-prabhavamahe mahehayà ||JGc_1,4.6|| tata÷ ca kolàhalibhir vraja-sthitaiþ samaü gataþ ÷rãla-mahà-vraje÷varaþ | svaràüs tu sàlaïkçti càrv a÷å÷ubhan nabhaþ-sabhaü pårõa-sudhàü÷uvat prabhuþ ||JGc_1,4.7|| yadyapi vipràþ sahasà svayam àgataye kçtodyamàþ sarve | tad api tad-àdara-vidhaye ràj¤àhåtàþ pçthak pçthak prathamam ||JGc_1,4.8|| sukhàviùñas tasmin madhuram upaviùñaiþ sadasi tair mahà-snigdhaiþ ÷arma-prakara-paridigdhaiþ parivçtaþ | pañhadbhiþ putrà÷ãr ucita-nigamaü bhåsura-varaiþ kiradbhir dårvàdyaü ÷irasi sukha-pårvaü sa mahitaþ ||JGc_1,4.9|| sasne yat paricaskare vapur api svasti-÷rutiþ ÷u÷ruve ÷rãman-nanda-mahàtmanà suta-janau tat tat stuve nàparam | adyàpi sphuñam eti sarva-janatà yeùàü ÷rutàd apy aho snànàdy apy atigamya satkçti-phalaü yasyàsti nàntaþ kvacit ||JGc_1,4.10|| [13] atha jàta-karma bhavyaü kartavyam iti gurubhir àdiùñena tena tat-pratyutkrama÷ cakre, yathà- ànarcire vraje÷itrà màtçkà yàs tadà tu tàþ | màtuþ kam iva kaü yàsàm ity artha-vyaktim àgatàþ ||JGc_1,4.11||atha nàndãmukha-÷ràddhaü ràddhaü gopàla-pàlinà | pitaro hi svayaü yasmiüs te nàndãmukhatàü gatàþ ||JGc_1,4.12|| [14] atha veda-vidhàna-pañubhiþ sàrdham antaþpuraü praviùñe bhadra-kumbhàdi-bhadra-vi÷iùña-såtikà-gçhàgra-vedy-upaviùñe ÷rã-vraja-kula-mahiùñhe parama-manorathàrohiõã rohiõã tad avadhàya kula-traya-ya÷o-dàyi-ya÷odà-khaññàm antaþ-pañena vyavadhàya bàlaü pidhàya gçhàvagrahaõãm àninàya | kintu nava-bàlakaü vilokayituü ÷armaõà narmaõà ca nijàlaïkçty-arthaü prajàvatyas taü pratyabhitaþ kim api kim apy amålyatà-paryàcitaü yàcitavatyaþ prati÷rute tu taü vilokayàmàsuþ | [15] sa ca khalv astoka-roka-loka-valaya-bhava-prabala-nava-kuvalaya-kulapati-durlaïgha-÷obhà-saïghaü durlabha-komalàmala-kànti-vi÷rànti-bhåmiü, kalita-marma-prayatana-karma-vi÷vàdbhuta-vi÷vakarma-nirmita-nirmala-nãla-cintàmaõi-pratimà-pratipratãkàtikrama-parimita-sarvàvayavaü, prabala-pravàha-dalita-cara-bàla-vàyaja-samavàyaja-ma¤julà¤jana-kalita-tala-ni÷cala-jala-kàlindã-hrada-jàlaja-bàla-÷aivàlaka-ruci-rucira-rocir-valitàràla-÷lakùõa-bàla-samudàyaü, kamalàlayà-kara-ki÷alaya-sita-lasita-sita-kamalàntar-valaya-dala-nirmala-vilocanaü, vaikuõñha-sthita-kalpa-taru-tallaja-pallava-kuõñhatàkara-kara-caraõàdharaü, nipãta-kanaka-ruci-÷uci-pãtana-pãtitàmbaràvaraõa-rocanaü rocanaü bàlakam àlocayann àtmànaü nayana-payaþ-payasà snapayan vilakùaõatayà kùaõa-katipayaü jalavad àsãt | yadyapi bahuvidha-bhàvà, jàtà goùñhe÷itus tarhi | tad api ca jàóyaü balavaj jaj¤e gàmbhãrya-÷ãlasya ||JGc_1,4.13|| [16] atha ciràya dhãra-bhàvaü dhàritavatã vraja-dharitrã ràjya-÷rãmatã tad-ànanda-spçhiõã nava-nandanam upananda-gçhiõã tad-utsaïga-saïginaü cakàra | utsaïgaü vahati ÷i÷uü vrajàdhiràje sà dåràd adhi÷ayità prasåti-÷ayyàm | àsãt tac-chravaõaja-bàùpa-romaharùa- stambhàdyair viva÷a-tanår vrajàdhiràj¤ã ||JGc_1,4.14|| [17] atha tatra medhà-janakaü karma ÷armànta-nàmabhir nirmame, yatra bhås tvayi ity-àdikaü pañhitvà hemàntarhitayànàmikayà bàlo ghçta-lavaü lehayàmàse | athàyuùya-kriyà kriyate sma, yatra oü divaspati ity àdikena óimbhaþ spçùñaþ | dik-catuùñaye madhye ca oü hçdam annaü pràõàya ity àdibhir bhåmi÷ càbhimantrità | atha oü a÷mà bhava ity àdinà punar arbhako' bhimçùñaþ | tataþ oü ióàsi ity àdinà tan-màtàbhimantrità | punar màtuþ stana-dvayaü oü imaü stanam iti, oü yas te stanam ity àbhyàm çgbhyàü krameõa prakùàlitam | tata÷ ca tam uttàna-÷àyinaü såtikà-÷ayyàyàü nidhàya tac-chiraþ-prade÷e oü àpo deveùu ity àdinodapàtraü nihitam iti | [18] tad evaü jàta-karma-÷armaõi nirvçtte bàla-nàbhi-nàle ca pràpta-cchedana-kàle vçtte paramànanda-sandohenànavahita-pràyà yà saiva tadaiva tad-avadhàtrã dhàtrã sapulaka-kàyà citram idam iti dvi-tri-vàram idam niveditavatã-ràjan ! itaratra nàbhi-sarasi nàlam eva lakùyate, na tu nàlãkam | atra punar nàlãkam eva na tu nàlam iti | kiü ca- aïghryor vyakta-daràri-vajra-kamalàdyà÷carya-cihnair alaü kamrair ujjvalitàü tathà kara-yuge taiþ kai÷cid anyair api | pa÷ya ÷rã-vrajanàtha nãrada-rucer bàlasya sàmudrako- llaïghi-÷rã-vibhavasya deha-valanàm asmàsu citra-pradàm ||JGc_1,4.15|| [19] tadà ca sarvasminn api vismita-caryà-paryàkule bañavaþ sahàsa-pàñavam åcuþ-aye ! sarva-÷armada ! nirmala-dharmaõo bhavataþ katham a÷aucaü nàma sàmarthyaü samarthayatàm ? yato nàóã-ccheda eva vçtte tad àmananti sma | [20] tad evam ullasan nikhila-roma-samutphulla-mukha-somaþ parivàrita-bañu-stomatayà bahir vihita-homa-sthànam àgamya samyag arpita-sarvànandaþ saïgi-samarpita-tat-tad-vçtta-÷antama-kandaþ ÷rãmàn nandas tàn dànãya-vipràn ànãya pradànàrambhaü sambhçtavàn | àrebhe sa ca dàtuü, lebhe na tulàü tu saïginàü teùàm | tàdç÷a-tat-prasava-÷rã-vàrtà yair arpità paritaþ ||JGc_1,4.16|| tathàpi- ayutaü prayutaü niyutaü bhavati da÷ànàü sahasram àrabhya | niyute viü÷ati-lakùaü tàvad dhenår adàn nandaþ ||JGc_1,4.17||viü÷ati-lakùaü dattvà dhenåþ sauvarõa-÷çïga-saïgy-aïgãþ | hçdayam apårõatayàsãt tasyànyasmai pradànàya ||JGc_1,4.18||da÷abhir da÷abhir droõaiþ kçta-tila-saptàcalãm adadàt | yad-vçti-maõi-kanakànàü tad-adhikatara-bhàratà dvijair mene ||JGc_1,4.19||tebhya÷ ca dakùiõãyebhyaþ prattà yà dakùiõàmunà | tayàpy akùãõayànyeùàm akùãõy à÷caryam àyayuþ ||JGc_1,4.20||bàóavyànàm asaïkhyànàü nàsãt paricitis tadà | brahma-varcasam evàsmin paricàyakatàü yayau ||JGc_1,4.21|| [21] tatra ye vidita-vedàbhipràyà viprà nija-nija-vidyàti÷àyakàþ såta-màgadha-vandi-kç÷à÷vi-gàyakàþ svacchanda-nànà-÷abda-vàdakà vàdakà÷ ca, te sarve' pi tasmin parvaõi saïginaþ santaþ sumaïgalam eva ÷abdàyamànàþ pçthaktàyàm apy apçthaï-nisvanà iva vi÷vaü vismàyayanti sma | yàvad evaü vçttaü vçttam, tàvad vraja-sthalam api hçùñam iva dçùñaü, kim uta vrajasthàþ | yataþ saüsçùñatayà vikùepa-÷ånyam iva saüsiktatayà snigdham iva, cala-citra-dhvajàditayà nçtyad iva càsãt | tatra ca yadà go-vçùa-vatsànàm api svabhàvata eva bhavataþ sànuràga-snehasya taila-vidràvita-haridrà-samakti-vyàjàd bahir api vyaktir àsãt | harùa-vaicitryasya ca vicitra-dhàtu-barha-srak-kà¤cana-màlà-vyàjàt | tadà kim uta gopànàü te hy adyàpi ya÷asà vidyamànà go-pçthivyàþ pàtàra itãva tathocyante | ye khalu vya¤jita-rasa-bhàvatayà vidhçtàlaïkàratayà ca sva-varõana-kàvya-granthair abhedam àyayuþ | ullàsa-vidhçta-nànà-maõi-maya-bali-pàõitayà premaõi sveùàü vãratàü ca vya¤jayàmàsuþ | yadà caivaü gopàs tadà punar atãva jãvanàyamàna-gokula-kule÷varã guõa-gaõa-digdha-snigdha-hçdayà gopa-vara-varõinyaþ kiyad và varõanãyàþ ? [22] yàþ khalu pårvaü tad-apatya-samapatty-abhàvàn nirveda-vedanayà tyakta-pràya-pariùkàràþ, samprati tu ki¤cic-caraõa-pravaõa-tad-apatya-÷ravaõa-màtreõa vidhçta-vividha-sukha-vikàràs tat-parva-ra¤janàrthaü vilambanãyàm api pariùkçtim urãkçtya nçtyantya iva tat-purãü prati calitàþ | yà÷ ca vya¤jijiùita-maïgala-saïgatayà sneha-maya-kàmanà-pariõàmatayà ca svayam eva mahà-maõi-mayopàyana-pàõayo babhåvuþ | yàsàm ànandàd anyad eva ÷obhà-vaibhavam àvirbhavati sma | tathà hi- jita-kuïkumam uru ruruce mukha-÷a÷inàü rocir etàsàm | samuditam uditaü parvaõi suta-januùaþ ÷rã-ya÷odàyàþ ||JGc_1,4.22|| [23] tatra ca gàyanti- ajani ya÷odà ni÷i suta-sàram | iti mahilàlir ità tad-agàram ||dhru|| sambhrama-viracita-bahu-vidha-ve÷am | pathi màlya-cyava-pårita-de÷am || cala-maõi-kuõóala-valita-kapolam | aparikalita-galad-aü÷a-nicolam || ucchalita-cchavi-capalàhàram | citra-vasana-vasa-rasanà-vàram || aparaspara-gati-vijitànyonyam | sagaõà vyahasãd iha cànyonyam ||JGc_1,4.23|| iti | kiü ca- vrajaþ prakañatàü yàtas tatra kçùõa÷ ca saïgataþ | ity avàdyanta vàdyàni vàdyàdhiùñhàtç-daivataiþ ||JGc_1,4.24||tasmàd ànanda-sandohàd upananda-puraþsaràþ | gambhãràs te' pi càbhãrà vijahrur nançtur jaguþ ||JGc_1,4.25||tadà tatràgatà yoùàs taü sadà÷ãrbhir arbhakam | nirvarõya varõayitvà ca parasparam idaü jaguþ ||JGc_1,4.26|| pàhi ciraü vraja-ràja-kumàra | asmàn atra ÷i÷o sukumàra ||dhru|| drutatara-vçddhi-samçddhi-gatena | ÷aü bhavatàd bhavatàbhimatena || spçhayàmas te hasita-mukhàya | aïgana-saïgata-riïga-sukhàya || go-bàlàvali-låmàlambi | calanaü tava valatàm avilambi || saha go-÷àvaka-gama-ramaõena | sukhayasi hanta kadà kamanena || go-gaõa-càraõa-viharaõam asya | sa tu pa÷yed vara-bhàgyaü yasya || duùña-kadala-dada-suùñhu-balàya | bhava-÷iùñàli-vi÷iùña-phalàya ||JGc_1,4.27|| iti saïgãta-saïginyo raïgiõyo maha-sampadi | pãtà-tailena si¤cantyaþ si¤cantyaþ prayayur bahiþ ||JGc_1,4.28|| tata÷ ca- dadhi-dugdhàdi-sekena mitho' mã ÷ubhratàü gatàþ | taraïgà iva dugdhàbdher ançtyan vara-goduhaþ ||JGc_1,4.29|| [24] atha tàs tad avadhàya tad eva gàyanti sma, yathà- pa÷ya sakhã-kula gokula-ràjam | putrotsavam anu khelà-bhàjam ||dhru|| udadhi-prabha-dadhi-saüplava-de÷am | parito ghårõita-mandara-ve÷am || madhya-dhañã-phaõi-ràje kçùñam | hçdya-suhçdbhir atãva ca hçùñam || madhye madhye durlabha-dànam | dadataü dadhataü vismaya-bhànam || ekaü punar alam abhavad apårvam | ajani vidhur bata yad itaþ pårvam ||JGc_1,4.30|| iti | [25] etad api ÷lokayàmàsuþ- neyaü dugdha-vikãrõi-pàlir api tu dràg-vàri-dhàrà-gatir neyaü syàn navanãta-piõóa-visçtir muktàs tu muktàmbudàþ | neyaü dãrõa-haridra-nãra-vikçtiþ kintu prabhà vidyutàü parvaivedam atãva harùa-mahasà varùà-vapur nirmame ||JGc_1,4.31|| iti | bàlasya màtàmaham etya màtulàs tadà gçhãtàþ kara-corakà iva | dadhy-àdi-païkeùu muhur vikarùaõàt pitçvya-vargeõa vihasya daõóitàþ ||JGc_1,4.32|| [26] ÷rãmàn nanda÷ ca- mahodàra-citta÷ citàneka-vittaü samàhåya sarvaü guõàjãvi-kharvam | vinà tad-vicàraü vapuþ-÷akti-sàraü samutkùipya ratnaü dade sàtiyatnam ||JGc_1,4.33|| kiü ca- grahãtà yàcitàny atra pradàtàïgãkriyà-yutaþ ÷rãman-nandena dàne tu tatra jàto viparyayaþ ||JGc_1,4.34|| ataeva- vinà yàc¤àü dadàne tu sarvaü vraja-patau tadà | kalpadru-cintàmaõy-àdyàs te' py àsan kçpaõà iva ||JGc_1,4.35|| tatra ca- anena prãyatàü viùõus tena stàn me sute ÷ivam | evaü prasabham udbhåtà dàne nandasya bhàvanà ||JGc_1,4.36|| [27] atha sarvà janatà janita-snàna-kàmà samam amunà yamunàm ayàmàsa | [28] tatra cànandena ÷rã-nandena saha galad-vrãóàü jala-krãóàü santatya nirmala-parimala-parimilana-pårvakaü snànam àtatya divya-vastra-saüvastraõaü vitatya candra-candana-samàlambhaü pratatya tatroñaja-madhyam adhyàsãnàü siddha-pratana-prayatanatayà pårõa-mànasàü paurõamàsãm anu namanam avatatya vandi-jana-janita-vi÷ràva-pårita-÷ravasà ÷ravasà valità sà punas tad eva sadanam àsasàda | [29] tataþ ÷rãmàn vrajasya ràjà ruci-dànàni racayan bandhu-vçnda-sindhuü pårayàmàsa | [30] atha tasminn ànanda-pãvni pratidãvni ÷rã-ràma-jananyà ÷raddhà-yantritatayà nimantritàþ kçta-ghçta-pakva-jemanàþ sarva eva parva-lakùmyà pårità÷ candrà iva sva-sva-mandiram avindananta | viditvà ca tad-ànandaü prati kçta-pratijàgaràü jàgaràm eva nçtya-gãtàdi-dhanyàyàü rajanyàm abhajanta | ÷rã-rohiõyà hari-jani-sukhaü ÷akyate kena vaktuü yasmàd veùaü vividham adadhàd bhartçtaþ proùitàpi | citraü citraü sukçta-varimà dç÷yatàü vi÷va-vandyaþ ÷rãman-nando' py amanuta nijaü bhàgyam àyàtim asyàþ ||JGc_1,4.37|| [31] atha so' yaü ratnàkaro' pi vrajas taü harer àvirbhàvam àrabhyàharahar viraha-rahita-tad-viharaõàd vardhiùõu-samçddhiþ kàm api camatkàritàü vitene | gopa-samavàyàt kramàd àvirbhåtànàü prabhåtànàü paramàõàü ramàõàü ramaõa-dhàmatayà tu kim uta ? [32] atha madhukaõñhena cintanyà¤cakre-àü ÷rãmad-bhàgavata-saüvàda÷ càtra sambhavati- tata àrabhya nandasya vrajaþ sarva-samçddhimàn | harer nivàsàtma-guõai ramà-krãóam abhån nçpa ||[BhP 10.5.18] iti | [33] snigdhakaõñhas tu vibhàvya punar àha sma-aho mahotsàha-svabhàvatàdibhir viràjamànatà ÷rãmad-vrajaràjasya | yataþ- tàvan mànaü vitaraõam aho sampadas tàþ kiyatyas tàvat saïkhyaü mahasi racanaü bhçtya-vargàþ kiyantaþ | tàvat pràntaü jana-sama-vanaü katy amuùyàvadhànàny evaü sarvaü vraja-narapateþ ko nu ÷akto vivektum ||JGc_1,4.38|| iti | [34] samàpayaü÷ covàca- ãdç÷as tanayo jàtas tava goùñha-kùitã÷a yaþ | lakùmã-lakùànvitaü kurvan goùñhaü ninye vilakùatàm ||JGc_1,4.39|| [35] tad etad vçtte ca vçtte pårva-dinavad akhilà eva nija-nijàlayam àsàditavantaþ ÷rã-gokula-yuvaràja÷ ca gavàü kulam iti | iti ÷rã-gopàla-campåm anu ÷rãman-nanda-nandana-parva nàma caturthaü påraõam ||4|| ************************************************************* (5) atha pa¤camaü påraõam påtanà-vadhàvadhàraõaü [1] athottaredyus tathà dyotamànàyàü sabhàyàü kaõñha-dhvani-kçta-sarvotkaõñhaþ ÷ubhaüyur madhukaõñhaþ samàcaùña, aye snigdhakaõñha, ÷råyatàm- [2] atha tasminn evàpadoùe pradoùe samasta-deva-råpa-÷rã-vasudeva-sade÷ataþ sande÷a-haraþ ko' pi gopitàtmà ÷rã-vrajaràja-caraõa-ràjãva-pãñha-paryanta-dhàma samàjagàma | sa ca ÷rãmatà tena tadãya-pratna-sevaka-ratnatayà pariciti-yuktaþ paryanuyukta-ku÷ala-tatir namaþ samàcarann uvàca-"rakùàüsi sarvaü bhakùayituü jãvati bhç÷aü nç÷aüse kaüse kim iva niraïku÷aü ku÷alam? tac ca mama ve÷enaiva vitarkyatàm | yad asmàkaü taraõyà taraõaü, taraõau ca sati kutràpi prasthànaü na sambhavatãti bàhubhyàm eva santaraõàt tãrõa-taraõijaþ sàrdra-vastraþ pradoùe samàgato' smi |" [3] vrajaràjas tu rukùaü hasann àha, "vi÷eùa÷ cet kathyatàm |" [4] dåta uvàca-"kim adhikayà vaivadhikatayà sàmpratam asmàkam ajãvanir eva jãvàtu-vallã, yayà nijàdhã÷aü tàdç÷a-tad-adhãnaü na pa÷yàmaþ |" [5] vrajaràja uvàca-"samprati taü prati kim api vi÷eùa-vçttaü vçttam asti?" [6] dåta uvàca-"atha kiü? yata eva tadãya-caraõa-hitaþ prahitas tenàham ayam asmi |" [7] vrajaràja uvàca-"kiü tat?" [8] dåta uvàca-"ànantaryeõa paryavasitàyà ni÷àyà ni÷ãthe ÷rãmad-ã÷asya tasmin kàràgàra eva ÷rã-devakã-devãtaþ kàcit kanyà jàtà |" [9] vrajaràja uvàca-"tatas tataþ?" [10] dåta uvàca-"tataþ sà nava-sutà sutaràü guptàpi rudatã rakùibhir akùibhir alakùitàpi vidità, vedità càntaþ-purã÷aya-sànu÷aya-durà÷aya-durã÷àya | sa ca ÷rã-devakã-devã-vivàha-gatàham àrabhya nabhaþ-sabhya-jana-vàõãtaþ suùñhu bhãtaþ satataü vyagratayà jàgrad eva tiùñhati | tatas tad-vacana-varõàkarõana-màtreõa samagra-vyagra-manàþ vikùipta-ke÷aþ sa bhoje÷aþ sa-karavàlaþ karàlaþ skhalad-gatiþ kumatiþ såtikàgàram àsasàra |" [11] vrajaràja sa-bhayam uvàca-"tatas tataþ?" [12] dåta uvàca-"tata÷ ca niravagraha-graha-van niranugrahaþ sahasà raühasà såtikà-÷ayyàm eva sajjan sa nirlajjaþ prajàtàyà jàta-parivedanàyà devyàþ kroóataþ samàcchidya, tad vidyamànam eva vikùiptatàm eva vikùipta-cittaþ kùipram eva tàü prastaràya prakùiptavàn, yataþ sarvataþ sa eva pratikùiptatàm àpa |" [13] atha vrajaràja sàsram uvàca-"àþ katham etad durakùara-mrakùitam anakùaram asmàsu ÷ràvitam? bhavatv, adyàpy avadyam idaü madãya-saüstyàye na prastàvyam | sà tu tad-duþkha-duþkhità ÷rã-devakã-sakhã tathà tad-virahiõã ÷rã-rohinã ca moham àpsyati |" [14] dåta uvàca-"deva, ÷råyatàm avyagram agrimam à÷caryam |" [15] vrajaràjaþ sa-harùam ivovàca, "àyuùman, kathyatàü tathyam |" [16] dåta uvàca-"sà tu kanyà tasyànyàya-bhàjo bhoje÷asya hastàd astàpi prastaram apràptà, pratyuta tan-mastaka-nyasta-caraõam årdhva-gatyà samutpatyà÷u divy anyad eva divyaü råpaü smitavatã prakà÷itavatã |" [17] vrajaràja uvàca-"kãdç÷am?" [18] dåta uvàca, "÷yàmàùñapàõi-pariveùñita-pàr÷va-yugmà cakràdi-÷astra-valità khaga-siüha-vàhà | devàdibhiþ pariõuta-prasarat-prabhàvà sarvaiþ samunnata-mukhaiþ parito vyaloki ||JGc_1,5.1|| [vasanta] iti yàdç÷am |" [19] vrajaràjaþ sà÷caryam uvàca-"kiü vadasi?" [20] dåta uvàca-"deva, nàtrànyathà kim apy anyad api kalyam àkalyatàm | sà khalv idaü sàcchåritam accham uvàca, ‘re pàpa kaüsa kim iti tvam ahan mudhà màü tvat-pårva-÷atrur ajani kvacana prade÷e | yasmàd upetya nidhanaü tava jàtu kartà tan nànyam apy ati÷i÷uü kvacid iccha hastam ||JGc_1,5.2|| '" [vasantatilakà] [21] vrajaràjaþ sà÷carya-smitam uvàca-"nånaü ÷rã-vasudeva-bhakti-praõàlã-putrã-kçtà bhadrakàlã | sà bhadram idaü vadati sma yad adyàvadhi nàdhãram avadhãritaþ so' yaü vacasàpi kenacanàpi" iti | [22] dåta uvàca-"àrya-kùitã÷a, puna÷ cedam à÷caryam avadhàryatàm | sa khalu bhràtç-vyapade÷a-bhràtçvyaþ svasya bhaginy-aùñama-garbham aniùñatayà niùñaïkitaü kurvatãü sura-vartma-vàõãm api devyàdiùñaþ sva-dviùña-sura-kptàü matvà, tau kàràgàràd àhåya bhåyaþ, pàda-graha-caryà-paryantàgrahataþ putra-ùañka-hatyàgas-tyàgaü bhåri-visårita iva vidhitsan nigaóàn mocitavàn |" [23] vrajaràja uvàca-"tatas tataþ?" [24] dåta uvàca-"tata÷ ca madãya-÷rãmad-ã÷varã putra-ghàtiny api tasmin sàralya-doùàd eva roùàn nivivçte | ÷rãman-mad-ã÷ità tu vicàritavàn, ‘pårvaü ÷uùka-peùaü piùñavàn, samprati tu sarpiþ-peùaü pinaùñi so' yam asmàn' iti | tad evaü tat-kauñilya-koñiü parikalpyàpi saujaunya-pràbalyàd iha sàralyam evàvalambitavàn | tena pitari-÷åreõa durmatinànumataþ ÷åra-nandanaþ saha-dharmiõyà saha sva-gçham àgatavàü÷ ca, na punar vi÷vàsam à÷vàsaü ca labdhavàn | yataþ, jàty-anya-janitaþ kaüsaþ sadà dunvan samà÷ritàn | màtaraü ca dunoty uccaiþ ÷ilà-putraþ ÷ilàm iva" ||JGc_1,5.3|| [anuùñubh] [25] vrajaràjaþ sahàsam uvàca-"tad-anantaraü pràtar àrabhya sa punar asabhyaþ kàü kàrim akàrùãt?" [26] dåta uvàca-"svabhàva-jàü kàrim eva | tathà hi, pràtar asau duùñas tv anyad du÷ceùñitam anu ceùñitavàn |" [27] vrajaràja uvàca-"hanta, kathaya tat kim?" [28] dåta uvàca-"pràtaþ sa tu malinã-kçta-nija-kulaþ khalinã-patiþ svadayitàn daiteyàn ànayàmàsa ni÷àmayàmàsa ca ni÷ãthinã-vçttam | te ca bhinna-setavaþ ketava iva ràhu-nibham etaü milità vyaghra-varga-nirghoùa-prabha-ghargharàyamàõàü goùñhãm anuùñhitavantaþ, kiü bahunà, tatra mahendràdi-nirjaya-garjana-parya-vasànatas tàtparyam idam eva jàtam, yad vi÷vadrãcàü viùõum anucariùõånàü deva-devadryag-bhådeva-gavàdãnàü pãóanenaiva tat-pãóanam ãóitaü, tathà tat-sadhrãcãna-tayà nirda÷à-nirda÷ànàü bàlànàü nirdayatayà nirdalanam iti khalyàm eva balyàm avalambya tatra sa ca saüvalate sma | tayà ca tadànãü bahu samprayacchate sma |" [29] vrajaràjas tu tad idaü ruùad-vacanam avakalayya saruùas tataþ satràsam uvàca-"tatra ÷rãmad-bhràtà kim apy akliùñaü mayy upadiùñam asti?" [30] dåta uvàca-"atha kiü? yat khalu ÷ãghram evàsmai ràja-vyàja-ràkùasàya saïgamya balir valayitavyo militavya÷ càham" iti | kiü cedam api sandiùñam, "bhavan-nandanotpatti-samayaü samayà vayam atyutkaõñhitàs tan-maïgalena saïgama-nãyàþ, tathà bhavat-putra-nirvi÷eùasya tasya bàla-vi÷eùasya vçttir vartayitavyà" iti | [31] atha tad etad avakalayya saü÷ayya ca taü bhojanàdinà yojayitvà, nijàgrajà-nujàn àkàrya tad agre punas taü tad anu rahasam anuvyàhàritavàn | [32] tata upananda uvàca-"yuktam evànakadundubhinà sandiùñam | sàmprataü kareõaiva kareõa ràja-viùa-dharasya tasya mukha-mudraõam eva sàmpratam |" [33] atha vraje÷as taü sande÷am urasikçtya pràtaþ-pràyam adhigamya dåtaü nidide÷a, "saumya, bhavàn vyagram agrataþ prayàtu, tad-bàlakasya sàïga-maïgala-saïgitàü tathà tasya và¤chitam anyam udayan-mudam udantam api sva-mukha-svasti-mukhata eva prathayatu | vayaü tu bhràtur àj¤ayà ràj¤e karam àcitya pràbhçtaü ca paritaþ pracitya dina-pa¤cakànantaram àgacchanta eva sma |" [34] tad evaü gate dåte dinàntare tu jàtaka-màtuþ snàna-vidhàne kçta-sandhàne sarva-maïgala-saïgatam ahaþ saïgatya mahan mahaþ santatya purohita-sahita-hita-mahita-pa¤cajana-jana-prapa¤caü yathà puraþsaram antaþ-puram ànàyam ànàyaü nava-bàlakaü gopàla-bhåpàlaþ samàlokayàmàsa | tathà hi, tasmin puõyàhavarye vraja-nçpati-÷i÷or àdi-vãkùà-sudhàbhiþ satraü jaj¤e tathà tac-chravaõa-parimalàd eva ÷aktà yathà te | àjanma-pràpta-sampan-mçdutara-tanavo' py àtmanà prãti-dànàny åhur bhàràyamàõàny uta dadhur amitàn sveda-romà¤ca-bàùpàn ||JGc_1,5.4||[sragdharà] ÷rãmad-gopa-nçpeõa nåtana-tanåjàtasya vãkùà-kçte pràgryà eva nimantrità vraja-janàþ sarve tu tatràyayuþ | yarhy ambhoja-vanàkaraþ sva-kusuma-vràta-prakà÷a-prathà- vyàptaþ syàt kim u tarhi ùañpada-gaõàn àkàrayaty àtmanà ||JGc_1,5.5|| [÷àrdåla] paryag dvàriõi ràïkavàsta-racite vistãrõa-gehe ya÷o- dàdy-agre sthaviropananda-gçhiõã-kroóe vicitraü ÷i÷um | dar÷aü dar÷am amã na yadyapi gatàs tçptiü tathàpy uccakair nàsthuþ pçùñhy-ajanàvakà÷a-vidhaye ÷ãlaü hi maryàdità ||JGc_1,5.6|| [÷àrdåla] "aïka-bhràji-÷i÷åpananda-gçhiõãm àj¤à madãyedç÷ã yan mà màdç÷a-dçùñi-sambhrama-va÷àd utthàta yåyaü muhuþ |" ity evaü vinigadya yàjaka-guruþ sammoda-sampan-milat- kampaþ sàkùata-pàõi sà÷ru-nayanaü svasti-÷rutãr åcivàn ||JGc_1,5.7|| [÷àrdåla] àgacchantaþ sva-gehàd abhimukha-milità bàla-vai÷iùñhya-pçcchà- vantas tad-bàla-dçùñyà pramudita-hçdayair åcire kai÷cid evam | "÷obhà sà dçùñi-gamyà na tu para-vacana-÷reõi-gamye"ti harùàt kuõñhat-kaõñhair abhàvi prativacasi parais tat tu nà÷ràvi cànyaiþ ||JGc_1,5.8|| [sragdharà] àkai÷oraü yat pariùkàra-vastraü yàvad dhàryaü màsa-màsaü sutena | tasmai tàvat tad-vicàreõa sarvaiþ prattaü pitrà ko' pi koùo hy anantaþ ||JGc_1,5.9|| [÷àlinã] ÷obhàü vindan nandajàloka-lokaþ sadmàyàsãt kçtrimàkçtrimà yà | vastràdãnàü citratà yatra pårvà netràdãnàü citratàsãd apårvà ||JGc_1,5.10|| [÷àlinã] àgatà nija-gçhaü yadàpy amår nanda-bàlam avalokya lobhanam | hanta tarhy api dinàni kànicit menire dç÷i-gataü vraja-prajàþ ||JGc_1,5.11|| [rathoddhatà] [35] atha mathurà-pathikatàü prathayiùyamàõaþ ÷rã-gokula-kula-ràjas tv agrajàdãn nija-pratinidhitàdi-karmaõi nirmàya calann anta÷ cintitavàn, "hanta, suhçdi durhçdi ca mama mànasaü samàna-sambandha-hàrda-bandham api prasabhaü bhç÷am eva tatra prasajjati nava-jàtake, yenàsau pãbità jãvità÷àpi na paricchinnatàm icchati | samprati duùñasyàviprakçùñam añann asmi, nànubhavann asmi kiü bhavità | tasmàd vikalatàvikalanàya vilokaü vilokam eva taü bàlakaü yadu-nilayaü calàni" iti | [36] atha gamana-samaye ca, utsaïge nihitasya tasya tu ÷i÷or vaktraü muhur dçùñavàn nàmodaü ciram àdade niñilakàd gaõóàv acumbãd bhç÷am | à÷i÷leùataràü vapur na tu tadà tçptiü vraje÷o yayau yàü pàtheyatayà viveda mathurà-prasthànam àsthàya saþ ||JGc_1,5.12|| [÷àrdåla] vatse ÷yàma pità tavàyam ayituü ràj¤aþ puraü tvat-kçtà- nuj¤àü pràrthayate tato vitaratàd" ity eùa dhàtrãritaþ | à÷caryàtula-bàla-bhàva-balàd babhre smitaü tena ca ÷rãmàn gopa-janàdhipaþ pracita-dhãþ prasthànam àsedivàn ||JGc_1,5.13|| [÷àrdåla] smàraü smàraü tan-mukhaü susmitàktaü vyaktaü vyaktaü gopayan prema-dhàma | ànandenànalpa-jalpeùu gopeùv àtmàràma-pràyatàü pràpa nandaþ ||JGc_1,5.14|| [÷àlinã] [37] atha mathuràm àsàdya sadya eva karàdhikàriùu karam upasàdya tad-dvàrà dårata eva ràjànam anujànantaü prasàdya ÷akaña-ghañàvamocanam evàna¤ca, na tu ÷rã-vasudeva-sadma, kaüse tena sàkaü nijànàsa¤jana-vya¤janàya | [38] snigdhakaõñha uvàca-÷iùña-dviùñi-vi÷iùño' pi sa¤jàta-jàtaka-dveùa-pàtako' pi para-dhanàyayà dhanànusandhàna-nirbandha-sandho' pi sa katham asmin nigama-÷iùñi-saüsliùñe vicitreõa putrekùaõena putra-kùaõena ca vismàyita-sakale jagad-vitta-vittà-÷akale saralàyate sma | [39] madhukaõñha uvàca-uktam eva purà yat praguõatayàkhilasama¤jasaya÷asaþ ÷rã-vraje÷acandramasaþ khalv asya guõena guõeneva ko và baddho na bhavet? it | [40] snigdhakaõñha uvàca-tatas tataþ? [41] madhukaõñha uvàca-tato vraja-tràtari taü bhràtaram anu nirjana-milanàya mantraü valayati paryakalitàvasaraþ sa ÷rã-÷åra-tanåja-varaþ svayaü kevala-sevaka-vi÷eùa-saïgitayà saüvalate sma | [42] atha tenàvrajita-sade÷aþ ÷rãmàn vraja-mahe÷aþ sahasà mahasàvçtatayà sàbhyutthànam utthàya nyàya-paramaþ, kçta-tad-abhigamaþ svam anujam anuraktaþ pariùvaktavàn pariùvakta÷ cànena na tu ka¤cit ka÷cin natavàn, jàtàv ekasya jyàyastvam anyasya tu jàtàv iti | na ca kevalam etad eva kàraõatàm avalambate, api tu paraspara-praõayàti÷aya÷ ca, yenànyan nànusandhàtuü ÷akyate | [43] etad eva ca dçùñàntena spaùñãkçtaü ÷rã-bàdaràyaõinà--dehaþ pràõam ivàgatam [BhP 10.5.21] iti | atra ca deha-sthànãyasya go-sthàna-pater asmad-ã÷itur evàsaktir atiriktà dar÷ità | pràõaþ khalv anyaü dehaü sa¤carati, dehas tu taü vinà na bhavaty eveti | sa tu catura-÷iromaõiþ svayam eva ràgatas tac-chiviràgatas tenàtithivad eva påjitas tad-vyavahàreõa jitaþ | samprati jàtayoþ sva-tanujàtayoþ prasakta-dhãr idam uktavàn- "diùñyà bhràtaþ pravayasa idànãm aprajasya te | prajà÷àyà nivçttasya prajà yat samajàyata || [BhP 10.5.23] [44] upàdhi-kçta-hàni-vçddhiü vinà kçta-sneha-samçddhi-maya-dehatayà gambhãra-svaratayà ca payaþ-payodhir ivàyaü vrajàdhã÷varas tu tasya sarva-stutasya vaü÷àn kaüsa-kçta-dhvaüsàn anu÷ocan, karma-vàda-rocanayà dhairyaü saüvarmayann àtmana÷ ca tasya ca ÷arma sånçtàmçta-bhçta-santarpaõaü kçtavàn | [45] tataþ ÷rãmàn ànakadundubhis taü kçta-kàryam avadhàrya bhàvy utpàtaü vicàrya sva-bhavanam eva gantum anumatavàn | ÷rã-vrajaràjas tu vastuta÷ cetasà cetaþ pracalita eva, samprati tu gehaü prati deham evehayàmàsa | [46] atha vraja-vçttam anuvçttyatàm | yathà pårva-devànàü pårva-mantraõàyàm àmantrità ràkùasa-pakùiõã nirda÷àna-nirda÷àü÷ ca de÷a-de÷ataþ ÷àvakàn bakàn iva ÷yenã vinighnatã, kaüsasya nighnatã vairocani-kanyà rajanyàm asyàü vraja-prade÷a-sade÷am àjagàma; yà khalu jañà-ghañà-vighañita-prakaña-muõóà, vi÷aïkaña-daüùñrà-saüsçùña-daùña-óimbha-koñi-vikaña-tuõóà netra-garta-vartamàna-vartma-loma-samuddaõóa-kuõóali-khaõóita-brahmàõóa-varti-dhairyà pakùati-dvaya-madhya-sthita-vakùaþ-sthala-lambamàna-vakùoja-yugalodgãrõa-dugdha-miùa-viùa-viùama-jvàlà-sahya-bala-dahyamàna-paryantatayà yantrita-jantu-sthairyà cetyàdi-mahà-ghoratàvahà, kiü bahunà, pratãka-màtra-pràõi-pratãkà pçthukàn eva ca pçthukàn iva kurvatã vartate | [47] atha sà ÷rã-vraja-kùitã÷a-rakùita-gãrvàõa-vàõa-j¤a-dhànuùka-bhiyà duùkara-svaråpaü vihàya hàri-råpàntaraü pràtihàrikatayà dhçtavatã, yena khalu sampad-adhidevãyam adhibhåmi sampatantã nijà÷raya-vi÷eùam anvicchantã ca sarva-sal-lakùaõatayà kçta-lakùaõaü samprati jàtaü ÷rã-vrajaràja-jàtam eva samà÷rayiùyatãti matvà tasyà nåtana-vapuþ påtanàyà÷ càkåtam amatvà hàrita-hçdbhã rakùibhir na nivàrità rakùiõãbhi÷ ca nàvadhàrità; yeyaü pakùa-pàtinã kaüsa-pakùa-pàtinã sàtvata-bhartuþ ÷ravaõa-kãrtanàdi-prade÷am anuvartitum asamarthà, tad-bahirmukhànàm arbhakàn nighnatã tat-pakùa-pàtiny eva lakùità | evam apy asyàþ ÷rãmad-vrajàgamanàdikaü tu kautuka-vi÷eùàya sàdhayituü yogamàyà khalu yogam àyàntã babhåva, yasyà÷ ca hetor anyatra kutracin netram anàdadhatã sarvam atyàdadhatã ÷rãman-nanda-mandira-sthaü tam eva bàlakam àlokayàmàsa | aïgàra-dhànã-saïgata-sphuliïga-vad aïgàra-saïgham iva tamasi pataïgã taü ca yogamàyà-kçta-pràkçta-bàlaka-kalpatàkalpanayà yathàvan nànubabhåva, ujjvala-gu¤jà-pu¤ja-tulanayà prajvalad iïgalam iva | [48] ayaü tu ÷rãmàn nanda-nandanaþ sva-tàta-÷ubhànudhyàna-maya-yogamàyayà sevitatayà janmata eva samasta-j¤ànàdi-sampan-mayatàyàü ÷astaþ svajana-sneha-va÷aüvada-bàlyàdi-lãlà-sukhàve÷ena tatrànàdçtyàtula-tad-vyakti-vyatiriktãkçtas tathàpy avasaram avàpya madhyaü madhyaü sà sva-sevàm adhyavasyantã tatra pràdurbhavati | tataþ samprati ca tàm antarvikçtàkçtim upalabhya bhavya-svabhàva-rocane locane nimãlitavàn | [49] tata÷ ca sahasà paràbhàvya-dhiyà bhiyà vinà bhåtà tam aïkam eva niþ÷aïkam ànãtavatã, måùika-dhiyà sarpantã sarpã nakulam iva | [50] snigdhakaõñha uvàca-agrajanmaüs tan-màtarau katham iva tàm aparicitàü na nivàritavatyau, na ca vicàritavatyau? [51] madhukaõñha uvàca-purastàd yogamàyàkhyaü kàraõam upanyastaü, prakriyàntaraü ca tatra tayà kriyate sma | yathà, sà hi tatràntar-gåóhàïga-bhujaïgã-saïgatàyàþ kåña-kanaka-maya-payaþ-kanakàlukàyàþ sàmyàvagamyaü råpaü dadhatã, paritaþ sravad-asra-dhàrà-vàràjasra-stanya-pravàhàn vahantã, snehànukàraka-dehata eva te mohitavatã | [52] puna÷ cedaü sagadgadaü jagàda, "ayi ya÷ode, tvam api hañhottaratayà kañhoràsi, sutaràü tu sva-suta-sthita-cittàdrohiõã rohiõã, yataþ ÷ayanatala evedç÷a-sukumàraü kumàraü nidhàya cintàm avidhàya nàtikçta-niùñhaü tiùñhathaþ, na tu hçdaye | pràõà api hçdaya eva rakùaõãyàþ, kim uta pràõàdhiko' yaü sutaþ? tasmàd dhig vo ràkùasãto' pi råkùa-mànasà mànuùãþ | ahaü tu sampad-adhiùñhàtç-devã tvayà prasåtaü sutaü vi÷va-vilakùaõa-lakùaõaü ÷rutvà tat-kùaõam evàgatànena vasantena vàsantãm iva dçùñiü hçùñàü kçtavaty asmi | mama ca stanau sarva-÷reyastananau nityam amçtaü kùarataþ, yena pãtena so' yaü niþsandeha-siddha-dehaþ syàt | tasmàd aham asya sarva-sukha-vidhàtrã dhàtrã ca bhaviùyàmi" iti | [53] snigdhakaõñha uvàca-tato grahaõàd anantaraü kiü jàtam? [54] madhukaõñha uvàca-tad evaü miùataþ sà viùayoùà taü gçhãtvà vilambaü hitvà cåcukopary eva tan-mukha-vàry-udbhavaü nidadhe | [55] snigdhakaõñha sabhayam uvàca-tatas tataþ? [56] madhukaõñha sahàsam uvàca- tataþ sa tu svamàtuþ sàkùàt tasyàs tàdç÷a-bhç÷a-durnaya-dar÷anàd upajàtena tat-pràõàn pibatà roùa-tejaþ-saïghàtena tat-stanyasya ca doùaü ÷oùayan màtç-bhàvàbhàsa-sphurad-ullàsa-sva-spar÷a-svàbhàvyena tu tad-dehe sugandhità-sugandhitàm iva tat-stanye pãyåùatàü råùayaüs cåùaõaü cakàra | kçùõena påtanà-stanya-pànam itthaü virocate | yathà gaïgà-pravàheõa karmanà÷à-jalàhçtiþ ||JGc_1,5.15|| [anuùñubh] [57] sà tu ràkùasa-pakùiõã "mu¤ca mu¤ca" iti puùña-kruùñatayà vyathita-sanãóàü pãóàü prapa¤cayantã pràõàn api mu¤cantã saüskàra-va÷àt taü vakùasy eva nikùipya pakùa-vikùepàd vrajàd bahiþ sasàra mamàra ca | yatra hràdinã sà hràdinãty eva tarkyate sma, yatra ca svaråpàvasthitim eva càsasàra | uóóióye sapadi yadà tu pakùiõã sà taü bàlaü hçdi parigçhya lambamànaü | uóóãnà drutataram eva màtç-yugma- pràõà÷ ca sphuñita-hçdambujàd ivàsan ||JGc_1,5.16|| [praharùiõã] tasmin hçte påtanayà tu bàle màtror yadi pràõa-gaõo na mårcchet | bhoktuü tad àbhãla-kulaü tadà te kiü ÷aknuyàtàm? api kintu naiva ||JGc_1,5.17|| [indravajrà] àkrandàd bhiduràõi pakùa-pavanàt kalpaü bhuvi bhraü÷anàd bhå-bhraü÷aü ÷ava-råpatà-÷avalanàd gotràïga-païktãr api | à÷àïkyàbhigatà diviùñha-pañalã tat-tad-vijàtãyatàü nirõãyàtha visismiye katipayaü kàlaü bakã-saüsthitau ||JGc_1,5.18|| [÷àrdåla] [58] tata÷ ca påtanàü ni÷citya, tasyàþ surà vakùasi lagnam enaü smeraü gçhãtàkç÷a-cåcukàgram | asya prabhàvàvali-vij¤a-cittàþ sarve samantàj jahasur vilokya ||JGc_1,5.19|| [indravajrà] åcu÷ ca, "abhajad iha yad eùà parvatàkàra-varùmà, kùayam atitanu-mårtiü pràpya bàlaü tam etam | na hi tad ativicitraü prekùyatàm eva sàkùàd vidhur ayam amçtàïgaþ påtaneyaü viùàïgã ||JGc_1,5.20|| [màlinã] tathà ca, "viùaü syàd viùam anyasminn amçtaü tu viùe viùam | påtanà-kçùõa-saïgharùe dç÷yatàm etad eva hi ||JGc_1,5.21|| [anuùñubh] athavà, "nava-nava-rasa-pàkàd utpalàbhoga-dhàtrã sthalaja-jalaja-padme sarvadà duþkha-dàtrã | rajanicara-gaõànàü ÷a÷vad àmoda-pàtrã prati hari-layam àgàt påtanà vyàja-ràtrã ||JGc_1,5.22|| [màlinã] [59] kintu, sva-carita-càturãbhir idam ivàyaü såcayati, "stanandhayasya stana eva jãvikà dattas tvayà svayam ànane mama | mayà ca pãto mriyate yadi tvayà, kiü và mamàgaþ? svayam eva kathyatàm ||JGc_1,5.23|| [upajàti 12] [60] snigdhakaõñha uvàca-hanta, ÷rã-vraje÷vary-àdãnàü dãnànàü kà maryàdà dhairyàya jàtà? kiü và tat-parijanaiþ samàdhànam adhàyi? [61] madhukaõñha uvàca-atha vraje tu mahà-kolàhala-vraje jàte vraje÷vara-gçhiõãü rohiõãü ca vihàyaü vihàyam upary upari paridrutàsu vçddhà-madhyà-vadhåùu tàsu tadaiva daiva-ni÷cita-di÷aþ kà÷cit pçthu-naga-pçtanàm patitàü påtanàü dçùñvàpi vighañita-bhayà nikañam añità vidhi-ghañita-skhalita-bàhu-ghaññam àråóhà bàla-bhàvàd akutobhayatayà khelantam iva taü bàla-gopàlam avilambitaü gçhãtvà tàü saüvega-jàta-vegatayà sarvaü càtihàya gçhàya dudruvuþ | [62] tata÷ ca tad-avalokenàsaïkhya-lokena sukha-magnena pa÷càl-lagnena pariplava-tayà samutplavamànena saha samahaü mahàntaþ-puram àgatà nàrã-janà jananyor ni÷ceùñitàü dçùñvà kartavya-måóhatàm åóhà babhåvuþ | [63] atha tathà-lakùaõatayà kùaõa-katipaye labdha-vyatyaye yatnàntara-pathe ca vitathe, kàcid buddhimatã sa-ka÷malayos tayor apy aïke taü bàlakam evàvalambayàmàsa | avalambite ca bàle tenaivàmçteneva kçta-tràõeùu pràõeùu, taü bàlakam avalokamàne te punar anyàü mårcchàm ànarcchatuþ | tataþ punaþ punar evaü-vidhànàc cid-àdhànena prakçtim àsedatuþ, muhur eva jala-saüvalanena nidàgha-dagdha-bhåmivat | [64] atha bàlakam apy avalokayantyàv àlokana-vacanayoþ kàràbhir ivà÷ru-dhàràbhir atãva vyagratàm agrataþ pràpatuþ | tata÷ cànyàbhir eva stanyàbhimukhãkçtena tena sukumàreõa kumàreõa kramànusàreõa dhãratàü dhàrayàmàsatuþ | tata÷ ca, à÷liùñaþ pratidçùñi-cumbita-mukhaþ sughràta-mårdhà dçgar- õaþ-siktaþ suhçdàü puro bhuvi dhçtaþ svenàpi nirma¤chitaþ | satyaü satyam idaü na cànyad iti sa vyaktaü viviktãkçto màtçbhyàü na tathàpi saühçta-bhayaü dçùño bakã-mardanaþ ||JGc_1,5.24|| [÷àrdåla] [65] atha ÷rã-vraje÷varã sa-camatkàram uvàca-"hanta, vilokyatàm asau dvitãyo bàlaþ" iti | tad etad uktvà ca tàü svayaü dhàvitum udyatàü vibudhya pratirudhya ÷rãla-rohiõã bahula-mahilàbhiþ saha gçhàntaram avagàhamànà, taü maïgala-saïgataü vilokayantã, saïginãbhir aïgãkçta-pàlanaü vidhàya ca, tad-àgamana-spçhinãü vraja-mahendra-gçhiõãü saühàya sàntvitavatã | [66] påtanà-hantus tu, go-måtràdyaiþ snànam àcàrya tasya premõà cakrur mantra-rakùàü jananyaþ | ÷rutvà yasmin ÷àstra-vij¤atvam àsàü sarve' py uccaiþ kovidà vismayante ||JGc_1,5.25|| [÷àlinã] [67] atha tàdç÷a-mahotpàta-dç÷varã ÷rãmatã vraje÷varã sarvànarvàcãnàþ prati sa-gadgadaü jagàda, "putro bhaved evam atispçhà nau nàsãd abhåd eùa tu vaþ spçhàtaþ | pratyarpi so' yaü bata yuùmakàbhir asmàsu yuùmàsu tathàsmakàbhiþ ||JGc_1,5.26|| [indravajrà] iti tàsàü caraõa-parisaraõam anu bàlaü namayantã bàùpaü mumoca | [68] tà÷ ca dhairyaü hitvà sa-sambhramaü bàlakaü gçhãtvà procuþ, "asmàkaü yad akhilam asti puõya-jàtaü yad vàsmat-pitç-jananã-kulànujàtam | tenàsau bata bhavatàd aho ya÷ode putras te niravadhi-maïgala-pramode ||JGc_1,5.27|| [praharùiõã] iti sàsram àtmanà taü nirma¤chaya¤cakruþ | [69] tasyàþ sàntvanàrthaü samudità muditàs tatraiva tasthu÷ ca | tatra ca putanayà kçtam ajanyaü jananyàv anyà÷ ca sva-svadçùñam anyo' nyaü nirdiùñavatyaþ | tathà hi, yathàgatà sà yad uvàca yac ca và cakàra tad-grastam amå samåcatuþ | amåþ samåcuþ yathà svayaü gatà yathànvapa÷yaü÷ ca tathà sa-gadgadam ||JGc_1,5.28|| [vaü÷asthavilà] [70] ÷rã-vrajaràjàdayas tu dårataþ ki¤cit ki¤cid ãkùitvà mithaþ-kathayà kathantayà tad etad uccàvaca-vacanaü racayàmàsuþ | tathà hi, [71] "samuóóãyamànàmàna-vàyasàtàyi-samudàyàvivikta-mahà-ghora-råpaü caõóa-ra÷mi-bhasmãkçta-santam asàv a÷iùña-mahiùñha-granthi-santatitayopahasitaü jhañiti nivióita-vaórãbhåtàñavã-khaõóa-maõóita-prade÷atayà nirdiùñaü bhåri-dåratayà bhå-lagnavat pratãyamàno' yaü toyada-sambhàra iti sambhàvitaü ÷rã-vasudeva-såcitotpàtocitaü ki¤cin nicitam idam" iti cintitam | punar, "labdha-pakùatayotpàtam àcarann utpatya patito' yam akharva-parvata-vi÷eùa" iti vitarkitam | [72] ràkùasàkàra-sàkùàt-kàra-vikalpa-kalpanà-janita-jana-caya-bhaya-hàsa-kautuka-visaüvàda-nàdaü kùaõato ràkùasa-tàla-kùaõàlakùaõa-vini÷cita-vrajàpaciti-pracayaü svàbhimukham àgatàyà janatàyà mukhàn naikabheda-vedana-viccheda-kàraõàvadhàraõàd avadhàrita-vedanaü naikañya-ghañyamàna-vaikañyatayà vitrasta-samasta-cittaü pari vrajàt patitaü påtanà-pudgalam udbhàvayàmàsuþ | ÷rutvà påtanayà sutasya nayanaü tasyàs tu tasmàn mçtiü mårcchann eva tadà vraja-kùiti-patiþ samyak prabodhaü yayau | labdhvà durdhara-kàla-nàga-da÷ana-troñaü yathà tat-kùaõàd divyaü mantram api ÷rayeta manujaþ ka÷cid drutaü jãvitum ||JGc_1,5.29|| [÷àrdåla] [73] atha vrajaràjas tatrà÷carya-pàramparyam idam a÷çõod adar÷ayad anvabhåd api | [74] tatrà÷çõod yathà prathamaü tàvat påtanà-tanur àyàmatas tri-gavyåtiü vyàpya patitavatã, vistàratas tu gavyutim, ucchràyata÷ ca pràyaþ kro÷am iti | [75] sà ca yàma-dvaya-gamyàyàma-tad-ardha-vistàra-vrajàgàra-vrajàd bahir eva papàta, tatra ca na pràõinaþ pãóitavatã, kintu drumàn eveti | [76] athàdar÷ayad yathà, tatra hi kuli÷a-tulya-niùñhura-mahiùñha-kulya-kulàkulà-ghanàs tad-apaghanàþ svãya-samàj¤ayà vraja-jana-pçthak-pçthag-jana-vrajena jhañity eva kañhina-kuñhàrair vipàñitàþ, pracuratara-sthàna-sthàpitàs tato' py ativitatàni nirbandhenendhanàni sandhàya sandagdhà÷ ceti | [77] tad evaü tad-vraja-bahir-dhàma-pàmara-carmakàràdi-karmàkàra-gaõànàm api gaõanà ÷akti-samatiriktatà ca na vyaktãkartuü ÷akyate, kim uta gopàdãnàm iti | [78] athànvabhåd yathà- kaüsàreþ sumadhurimà pramàõa-caryàü na pràpsyaty adhiyuga-koñi-kåñito' pi | sà ràkùasy api rudhirà÷anàpi yasya spar÷àü÷àd vara-surabhitvam àsasàda ||JGc_1,5.30|| [praharùiõã] yataþ, tadà ca dåtà iva påtanàïgato dagdhàd gatà dhåma-gaõàþ sugandhayaþ | gràmàntaraü yàtavatàü dinàntare keùà¤cid àhvàna-kçtiü vinirmamuþ ||JGc_1,5.31|| iti ||| [upajàti 12] athàtmajaü kalayitum à÷u gokula- kùitã÷ità vraja-pura-madhyam àyayau | gato' ntike pathi patad-a÷ru-vigrahaþ kùaõaü sthitaþ svajana-gçhãta-dor-yugaþ ||JGc_1,5.32|| [rucirà] [79] atha dhãratàm eva dhàrayan parama-dhãra-dhãr asau dvi-tra-mitra-parivçtatayà bçhad-gçhàlinda-vedãü vindamànaþ kanakàsana-kçtàsanaþ svakula-gokula-kula-purandhrãbhiþ sàrdham ardhàïgena sànandam upananda-vadhå-hasta-vinyastaü bàlaü puraskurvatà purataþ patir abhijagme | bàla÷ ca tasyotsaïga-saïgã kàrayà¤cakre | tatra ca- "kiü grahàrditatayà sa bàlako dånatàm agamad eka-ràtrataþ |" ity acintayad amuü tadenduvat sphãtam aikùata punar vrajàdhipaþ ||JGc_1,5.33|| [rathoddhata] kiü ca, lãóhaü råpa-madhu prakçùya rasitaü vaktra-prasàdàmçtaü samyak svàdita eva tulya-rahita-spar÷otsavaþ ko' py asau | tasya ÷yàmala-bàla-komala-tanor mårdhnas tu tàtena tàü saurabhya-svadanànubhåtim abhito vi÷vaü madàd vismçtam ||JGc_1,5.34|| [÷àrdåla] [80] nibhàlya ca ÷rãman mukhaü sukham åce, "yadi nàràyaõena tvaü datto' si kçpaõàya me | tenaiva sarvaü nirvoóhà soóhà ca mama durnayaþ ||JGc_1,5.35|| [anuùñubh] [81] atha "nirvoóhà nirvoóhà" ity anuvadanty atyantàbhinive÷àd ekenàpy akçta-nirde÷à pçùñha-de÷àd ita-prave÷à jañilita-kacà satya-vacàþ paurõamàsã sarvair eva tårõam utthàya samanaskàreõa namaskàreõa pura÷cakre, arcayà¤cakre càsanàdibhiþ | [82] tata÷ ca, svapra÷nottara-viùayãkçta-tad-viùa-yoùà-vçtti-÷eùà ràj¤ànuj¤àpayàm babhåve pårvavad apårva-dànàdy-apårvàya | tac ca tàm eva pradhànaü vidhàya vidhãyate sma iti | [83] tad evaü påtanàü ghàtayitvà samàpanàya punar apãdaü madhukaõñhaþ paramarùi-sammatatà-vya¤janayà samuññaïkitavàn- ãdç÷as tanayo jàtas tava gopa-pate yataþ | sà bàla-ràkùasã jaj¤e nija-saüsàra-ràkùasã ||JGc_1,5.36|| [anuùñubh] [84] cetasi cedaü viviktavàn, arbhàsçg-bhug ajani yat purà yad arvàg- dhàtrã càbhavad iyam atra nanda-sånoþ | tat kvàdhaspadam atha tac-chiraspadaü và kvety antar-hçdi vimç÷an bhç÷aü bhramàmi ||JGc_1,5.37|| [praharùiõã] [85] tad evaü vçtte tad-dine' pi pårvavad eva kathà rakùità yathàyatham api svàvasathàdi-pathànugatir àcarità | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu påtanà-vadhàvadhàraõaü nàma pa¤camaü påraõam | ||5|| ************************************************************* (6) atha ùaùñhaü påraõam vi÷aïkaña-÷akaña-vighañña-nàdi-vicitra-bàlya-caritram [1] atha tathaivàdhare-dyuþ subhàsamànàyàü sabhàyàü anumodana-nidigdhaþ snigdhakaõñhaþ sotkaõñha uvàca-madhu-madhura-kaõñha ÷rã-madhukaõñha, ÷råyatàm- [2] tataþ samantàd aharahar anyad anyal làvaõyam utphullayan vidhuþ sva-janma-pakùam ullàsayàmàsa | tatra dig-dar÷anaü yathà- ekà dvitrà÷ catasro yuta-viyutatayà pa¤ca-ùàþ sapta càùñau païktir và païkti-baddhàþ ÷i÷u-yuvati-jaraty-ardha-vçddhàþ samantàt | àyànti dràg vi÷anti vraja-nçpati-gçhaü taü ca pa÷yanti bàlaü kçtvà cuckàra-mi÷raü bahula-vilasitaü smàyayantyo hasanti ||JGc_1,6.1|| [sragdharà] yathà ca- màtrà pitràtha màtà-pitara-kula-bhavair àkulai÷ citra-mitrair netràõàm a¤janàbhaü ÷i÷um anubhavituü santataü ka¤janàbham | àgamyàgamya ramyàkçti-parivçtim udvàsya hàsyàdi-pårvaü spar÷aü spar÷aü tam uccair aharahar ahaho dçï-maho labhyate sma ||JGc_1,6.2|| [sragdhara] tata÷ ca- vigalad-alaka-jàlàlola-dçk-kha¤jarãñaþ prakañita-tilaka-÷rã-rocanà-kuïkumàbhyàm | smita-vilasita-vaktraþ ÷yàma-dhàmàcalàïghriþ ÷i÷ur ati÷u÷ubhe sa pràpya màsaü tçtãyam ||JGc_1,6.3|| [màlinã] tatra ca- snigdhàþ pa÷yati seùmayãti bhujayor yugmaü muhu÷ càlayann atyalpaü madhuraü ca kåjati pariùvaïgàya càkàïkùati | làbhàlàbha-va÷àd amuùya lasati krandaty api kvàpy asau pãta-stanyatayà svapity api punar jàgran mudaü yacchati ||JGc_1,6.4||[÷àrdulavikrãóità] [3] atha kadàcin nàkùatra-màsa-trayànte nakùatre÷a-kànte taj-janma-nakùatre ÷rãman-màtrà putràbhiùeka-kautuka-yàtrà pravartità | tadà ca, bhavanam anu suyatne ratna-paryaïka-varye surabhi-mçdula-tulã-÷ubhra-vastra-pra÷aste | hari-maõi-ruci-bàlaþ ÷obhate smàsitàmbho- ruham iva sura-sindhau kùãra-sindhau harir và ||JGc_1,6.5|| [màlinã] athottàna-÷àyã sa sarvàti÷àyã nijàmbà-ya÷odaþ sva-tàta-pramodaþ | sva-nakùatra-bhàte babhåva prabhàte balenàtisàïgaþ paràvartitàïgaþ ||JGc_1,6.6|| [bhåjaïgaprayàtà] [4] tata÷ ca, ÷ayanaü pàr÷venopapãóaü ÷ayànam amuü sukumàra-kumàràpãóam akasmàd vilokya tad-vçtte dhàtrãbhir màtre nivedita-màtre sati sàtimàtrànanda-kandalità nija-nandana-maïgalàti÷aya-spçhiõã ÷rãman-nanda-kùitã÷a-gçhiõã bhartur àj¤àü suj¤àtàü sambhåya bhåyaþ sarvàþ samàhåya tam eva mahotsavam aho mahotsavaü cakàra | [5] tatra kàsà¤cid api gçha-pàlanàya sthitànàm àhåtir evam anusandheyà; làlyasyàdya tu janmabhaü vijayate tatràpi cautthànikaü sarvà eva gatàs tvam eva kila kiü sadmàvituü vartase | àgçhõàti muhur vraje÷a-gçhiõã kiü và vraje moùakaþ ko' py asti sphuñam asti và sa tu ÷i÷ur muùõàti cetaþ param ||JGc_1,6.7|| [÷àrdulavikrãóitam] [6] atha tatra citra-vàditra-÷ubha-rãti-gãti-pra÷asta-vipra-kula-÷asta-svasti-vàcana-pårvaka-vidhim atiricyàbhiùicya, pãta-vàsasà parikçtyàlaïkçtya, mantràdibhir abhirakùyàbhilakùya, tad-uddharùa-harùamaya-bahutara-kàrya-caryà-maryàdàü paryàpayitum itas tata÷ calantã, parijanàn api niyojanayà sa-prayojanàn janayantã, jananã gehàyamàna-visaïkaña-ghañana-mahà-÷akañàdhaþ kalya eva palyaïke bàlam àlokàjira evàjire ÷àyitavatã | tatra kumàrayataþ kumàràü÷ ca sthàpitavatã | tatràvaùñambha-stambha-catuùñaya-madhyaga-dolàkàraþ sa palyaïko yathà- pravàlàïghrir gàrutmata-ghañita-paññã-pañu-rucir vahan madhye paññàruõa-cipiña-óorã-paña-vçtim | dukålàntas tula-sphurita-vara-tulã-valayito daràndolo dolo yad upari vireje ÷i÷u-hariþ ||JGc_1,6.8|| [sikhariõã] tatra ca- sthaviùñha-pañña-stavakaü vicitraü nibaddham årdhvàd abhilambamànam | spç÷an karàbhyàm asitaþ sa kåjann uttàna-÷àyã muhur ujjahàsa ||JGc_1,6.9|| [upajàti 11] [7] tata÷ ca, bràhmaõàdi-påjàyàü påryamàõàyàü kçta-samàharaõena haraõena sàrdhaü sàrdha-praharaõe' py atiyàte na kasyacid anyat ki¤cid api chidra-màtram àsãt | [8] tadà ca påtanàvan nåtanàrbhakàya kaüsa-prahitaþ ka÷cid diviùad-ahitaþ samàgamya divi sthita evaü cintayàmàsa: "sa påtanà-pothako' yaü poto visaïkaña-÷akañàdhastàd àste | sàkùàn mantuü vidhàtuü na ko' pi jantur amuùya ÷akùyatãti lakùyate | chadma-råpa-sadmatayà ca påtanà saüsthità, tasmàd amårta eva sann atra pårtaye bhavàni" iti | tata÷ càsau ÷akañam aprakañam àviùñavàn | [9] tad-àve÷ena càsau bhåmyàü pravi÷ac cakratayà vakrãbhavad-akùatayà copari-pàta-parãpàka-prakramaü yadà cakre, tadaiva tad-daiva-va÷ataþ kila tasya potasya stana-nidigdha-dugdha-jagdhãcchà jàtà | tadà ca màtaram anupalabhya kàtara iva nava-kamala-dala-komala-caraõàsphàlanàd udghañitaü nija-÷akañaü pakùa-vihãnam api kutukàd iva ràkùasa-pakùiõãvad uóóãnaü vidhàya vivçtta-patanatvam àsàdayàmàsa sa ÷àvakaþ | [10] idam eva sà÷caryatayànuditaü ÷rãmad-arjunena viùõu-dharme: tàlocchritàgraü guru-bhàra-sàram àyàma-vistàravad adya jàtaþ | pàdàgra-vikùepa-vibhinna-bhàõóaü cikùepa ko' nyaþ ÷akañaü yathà tvam? ||iti | [11] sa càsuraþ svayam evàmårtatàm urãkçtavàn itãva tam apy asàv àkà÷a-nãkà÷atayà nà÷ayàmàsa | tad idam aho kàkatàlãyam eva jàtam | so' yam asuràve÷a eva brahmàõóa-puràõe ÷rã-kçùõàùñottara-÷ata-nàma-stotre ÷akañàsura-bha¤jana iti nàmnà vya¤jitaþ | [12] atra devàþ ÷rãla-gopàla-bhàvam utprekùà¤cakrire, yathà- "÷akañam idam ihàsti mad-gçhasya svayam avi÷astad anena cotpluto' si | ruditam anupadaü mayà vikãrõaü tad api yadi mriyase na tan mamàgaþ ||JGc_1,6.10|| iti | [puùpitàgrà] àvirbhavat-kañakañe ÷akañe' tha sarve kiü kiü kim ity abhita eva bhiyàbhiyàtàþ | tasyàtipàtam avalokya vilokya tokaü krandad-vimåóha-matitàtatimåóhavantaþ ||JGc_1,6.11|| [vasantatilaka] màtà ca taü viva÷itàvayavàpi devà viùñeva pa÷yati jane jagçhe draveõa | pa÷càt tu kampa-mukha-bhàva-nipãóitàïgãü tàü vidrutàþ paraparàþ parito' py agçhõan ||JGc_1,6.12|| [vasantatilakà] [13] tasminn anasy abdavac-chabde jàte tu, kiü tat? kiü tan nanàda? ÷ruti-kañu-÷akañas tat kathaü sa vyaloñhãt kasmàt kasmàd? akasmàt ku÷ala-ku÷alam? oü vàsudeva-prasàdàt | itthaü pra÷nottaràbhyàü vraja-kula-patayaþ pràpur antaþ-puràntar dçùñvà tat-pàtam àsan da÷ana-tati-÷ikhàd aùña-jihvà÷ ciràya ||JGc_1,6.13|| [sragdharà] [14] tata÷ ca sahasà bahiþ-puràd antaþ-pura-pura-sthala-bhàjaü ÷rãmad-vraja-ràjaü nirvarõya sarve paryàyàgatà dvidhàbhåtàþ pårato dårato' vakà÷aü daduþ | [15] tato' sau janakas tu jana-kalakalatas tad-vçttam avakalayann ambàlà-galàvalambaü bàlakam eva sva-pàõi-talam avalambayàmàsa, vilokayàmàsa ca tasya sarvàvayavàn | [16] tad anu ca sarva eva ÷àntatàmàyàntas tad-antaü samantataþ ÷akaña-nikaña-saüvalakàn bàlakàn eva papracchuþ | te ca tad-eka-nirde÷inyà dar÷ayantas tam eva nirdidi÷uþ | tatraiko lohalo' py agra-vàdã nivàrita-kolàhalaþ pralalàpa, "ma ma mama pà pà pà pàr÷vataþ ÷råyatàm, ya ya ya yadà ca ca caraõa mu mutthàpitavàn ayam, ta ta ta tadà te tena spçùña-màtro ói ói ói ói óãna ivodvçttaþ so' yaü ÷a ÷a ÷a ÷akañaþ" iti | [17] tata÷ ca, tad-vióamba-vàdiùu bàlàdiùu hasatsu bãbhatsita-bàli÷a-bhàùitàþ parama-vatsalà vicikitsàü na dhitsàü cakruþ | påtanà-vadhàvadhàritànuvàditayà karka÷a-tarka-cakra-niruddha-buddhayas tu cakruþ | [18] pità tu punaþ svasti-vàcanàbhiùecanàdinà vipra-kula-pratoùaõàdinà sarvà÷ã-rà÷inà ca taü laïgima-bàlaü maïgalena saïgamayàmàsa màtur utsaïgena ca | tayà ca sva-bàla-làlanà-kalàpa-mayyà gçhàntaþ-÷ayyàyàm evàyaü ÷àyyate sma | gopa-mahendràdibhir mahita-mahà-÷akaña÷ ca yathà-sthànaü ghañayàmàse | [19] atha madhukaõñha uvàca-vatsa, bàlakena mahà-÷akaña-samuccàñanam asambhàvyam iti sambhàvya bhaõyatàm, anyathà hi kaver evànyathàtvam àpadyeta | [20] snigdhakaõñha uvàca-àrya, pårvam evàtràpårvatà nivàritàsti, yato yogamàyà khalv asya sambhàvita-yogaü nirmàpayatãti punar mà pràkùãþ | [21] madhukaõñhaþ sa-smitam uvàca-tad-anantaram udantaþ kaþ? [22] snigdhakaõñha uvàca-athàgrajànujàn anu vrajasya ràjà viviveca, "bàlaka-yugalam idam apçthag-àlayàlambanatàm eva nitaràm arhati, yatas tadãya-jananyoþ svayam eva tal-làlanàya làlasà-dhanyayos, tatra ca paraspara-tad-àsaktayor nànà-spçha-gçha-kàrya-paryàpaõa-vyasanayor yugapat tad-yugalasya pçthag-avakalanaü durbalam iti kevalaü sudinàgamana-vilambatàm avalambe | yathà và bhavatàm icchà bhavati" iti ÷rutvà ÷rutaj¤àþ ÷rotriyàn à÷ràvya tadaiva daivànukålyaü nibhàlya samam udyad-vàdya-parãta-gãta-svasti-vàcanàdi-pra÷asti-pårvakaü dvayor apårva-milanam à÷u kalayàmàsuþ | tac ca yathà- mitho lagnà dçùñiþ samajani ciraü mårtir acalà dravac-cittaü netrodaka-miùatayàgàd abhimukham | iti bhràtror bàlye' py asita-sitayoþ sà prasitatà nave vyatyàloke kutukam iha kiü và na tanute? ||JGc_1,6.14|| [÷ikhariõã] bàlye prathamam anyo' nyaü milato ràma-kçùõayoþ | sitàsitàü÷avaþ pçktà jaj¤ire mçga-là¤chanàþ ||JGc_1,6.15|| [anuùñubh] [23] tad evam eva sarva eva parva vidhàya nija-nija-nåtana-tanåjàn gaõaka-gaõita-guõa-gaõe' hani snehaü teùàü teneha sahehamànàþ sa-maïgalaü saïgamayàmàsuþ | [24] atha yukti-matyà sad-ukti-sammatyà ÷rãmad-bhàgavata-kathana-vyutkrameõàpy upakramyate, yataþ, sarvaiþ kavibhir anukrama ÷àli procyate kçùõa-lãlàdyam | ÷uka-mukha-vacasi prema pramada-maye tad vinà tu citràya ||JGc_1,6.16|| [gãti] [25] tad evaü dina-÷ata-påraõam adåratàm anujasyàgrajasya tu tasmàd apy adåratàü labdham | samyaï màtuþ paricitir abhåd yatra ki¤cit pitu÷ ca pràptaþ so' yaü svasadana-janaþ kiü na vetthaü mati÷ ca | tasmin bàlye valayati tayoþ kàpi ÷obhà sudhàbdhi prakhyà goùñhaü bhåvanam api sà vãcibhiþ si¤cati sma ||JGc_1,6.17|| [mandàkràntà] [26] tad etad adhigatya ÷ãghram eva nàma-karaõaü kartavyam iti sammatya ÷rãmantaü vasudevaü prati yadà ÷rã-vraja-naradevas tan nijam iùñaü sandiùñavàn, tadà paramàrtha-vicàreõa mitra-putratàrha-samadhika-bahir-vyavahàreõa cànujasya ÷atatamaü vàsaram eva tad-avasaraü ni÷cinvan, ÷rã-vasudevaþ ÷rã-vrajaràjaü prati yathàvasaraü tan nivedayiùyàma ity ani÷cinvann iva sandide÷a | atha tapo-dhàmànaü garga-nàmànam àtmanaþ parama-hitaü kula-purohitaü manasi sammatya rahasi saïgatya nija-tanaya-vinimaya-mayaü vçttaü vitatya nivedayàmàsa | sa ca sahàsam àha sma, "tad etad aparam apy ahaü nànà-vçttaü jànàmy eva | sampraty atra mat-kçtyaü tv àj¤àpyatàm |" [27] vasudeva uvàca-"tatas tatra-bhavatà nanda-vraja-bhåvaü vràjaü vràjaü mithaþ saüyutau navyau nija-yajamàna-sutau dvijàti-jàti-samucita-prakàreõa saüskàreõa puraskartavyau, kintåpanayanopayamane yathà tasyàü na syàtàü, tathà prayatanãyam |" [28] munir uvàca-"yuktam uktam, yataþ sva-pakùa evàsmàbhir apekùaõãyaþ |" [29] atha tasminn anujasya ÷atatama eva vàsare, vrajaü prati prasthite ca muni-vare, vraja-ràjas tu jyàyasas tad-dinàtikramàt puõyataraü dinàntaram eva dvayor api nàma-karaõasyàdhikaraõaü bhaviùyatãti ni÷citya, pràtar eva tarõakànàü koñibhir nçtya-paripàñãbhir àñãkamànàbhir vicitraü sthànaü go-gopànàü vana-prasthànàn nirjanàvasthànaü gosthànam anusaüskàràlaïkàra-sambhàlanàrtham eka-sevaka-màtra-kçtànuvrajanatayà kçta-vrajanaþ sa-kçpatayà tàn pa÷yann àsãt | tatraiva ca sarvato' py atirikte vivikte bàlyata eva kçta-sevaü nija-devaü sarva-sal-lakùaõa-nandita-nikhilàyàü ÷rãmal-lakùmã-nàràyaõàkhya-÷àlagràma-÷ilàyàm aùñàkùareõopatiùñhamàna÷ ciràd viràjate sma | kçta-samàpane ca sabhàjane sarva-sarvaj¤a-gurur muni-pariùadàm ururvàõã-vàsita-sàmà ÷rã-garga-nàmà vàraü vàraü niùkrama-dvàraü vilokamànena gopa-loka-pradhànena tasmàd akasmàt tarõakànàm utkarõatà-nirvarõanayà kasyacid àgamanaü vitarkayatà turõam abhyarõata eva niravarõi | tadà ca- unmãlad-vidhu-varõam ardha-palitaü vaktràdir upànvitaü ki¤cit sthålam akharvam àyàta-bhåjaü viùvak-prasàdàkaram | ÷ubhra-÷rã-vasana-dvayaü ÷ruti-karàlaïkàra-dãvyat-prabhaü putra-prema-vilakùitàkhilam çùiþ ÷rã-nandam atraikùata ||JGc_1,6.18|| [÷àrdula] [30] asya ca muner anena ciràd vãpsayàbhãpsitam àgamanam àsãt, yataþ pratãkùya eva sarvatràyaü pratãkùyatàü và kathaü na labheta? [31] tad evaü, "pratãtatayà pratãtaþ so' yam" iti taü vrajapatir api nipãtàmçtavat parama-prãtaþ ÷ãghram àsana-prade÷am atãtaþ samatirikta-bhakti-parãtaþ kçtà¤jalitayàtivinãtaþ sàkùàd adhokùaja-dhãtaþ praõanàma | brahma-varcasena carcitam enam ànarcà-÷eùeõa devàrcana-dravya-÷eùeõa, provàca ca- "alam iha ku÷alaü pçùñvà ku÷alaü ku÷alaü bhaved yasmàt | kintu svaka-ku÷alàrthaü ku÷alaü tatra ca vipçcchyate sadbhiþ ||JGc_1,6.19|| [udgãti] svàgata-pçcchà dhàrùñyaü bhavati mahiùñhe sadeti gãr-yuktà | tad api suràrcàm anu sà yadvan nirmãyate tadvat ||JGc_1,6.20|| [àryà] kevala-vacasà toùo vaibhava-sattve na yujyate nunam | kintv idam apårõa-viùayaü pårõe ki¤cin na màty eva ||JGc_1,6.21|| [àryà] na sataþ svàrthàpekùà kintu sadà sà paràrthaiva | tasmàd viharati tasmin para-para-vij¤àpanaü sukhadam ||JGc_1,6.22|| [upagãti] jyotiþ-÷àstraü bhavatà kçtam atha vede' pi niùõàtam | tat tat para-sukha-màtràpekùaü tad idaü nivedyaü me ||JGc_1,6.23|| [upagãti] bàlo yo mama jàtas tasmàd adhika÷ ca vàsudevo yaþ | nija-dçk-sudhayà taü taü ÷ãkitum àstàü bhavàn karuõaþ ||JGc_1,6.24|| [upagãti] [32] tad etad à÷rutya gargaþ sa-gadgadaü jagàda- "yan-manà bhikùur àyàtas tad dàtà ditsati svayam | tadà bhàgyaü kiyad varõyaü bhikùor dàtu÷ ca kau÷alam? ||JGc_1,6.25|| [anuùñubh] [33] tad evam àtmane ÷làghamàne muni-ràje ÷rã-vrajaràjaþ sva-niyojyasya karõe varõitavàn, "evam evaü kuru," iti, pravartayàmàsa ca muninà kaüsa-durvçtta-vivartita-vasudeva-vçtta-saüvàdam | [34] sampravadamànayo÷ ca tayoþ so' pi tat-prayojanaü paràmç÷ya ÷uddhàntaü pravi÷ya nija-nijotsaïga-saïgatãkçta-bàle ambàle puro vidhàya gandha-puùpàdi-lasita-càmãkara-bhàjana-karaþ parama-kiïkaraþ sahasà rahasàsasàda | vãkùyàtha màtror urasi prasa¤jitàv atyarbhakau dårata eva tàv çùiþ | javàd udasthàn maõi-mantravat prabhoþ prabhàva evàdçtaye na vistçtiþ ||JGc_1,6.26|| [upajàti 12] tata÷ ca, màtç-yugma-lalitàïga-làlitau vãkùya kçùõa-dhavalau sa bàlakau | nirnimeùa-da÷ayà dç÷or jalaü roddhum aiùña nitaràü na tàpasaþ ||JGc_1,6.27|| [rathoddhatà] [35] atha saïkocaü vidhàya sannidhàya màtçbhyàm àtmanàtmajàbhyàü ca maunenaivànàmi muni-varaþ | so' yam uccakair à÷ã÷iùac ca, yathà, "pitroþ pratisvaü kulayos tadãyayoþ sambandhi-bandhu-prakare jagaty api | ànanda-dàtà bhava nanda-nandana, tvaü tadvad apy ànakadundubheþ suta! ||JGc_1,6.28|| [indravaü÷à] [36] tata÷ ca, tad-eka-sarge garge vraje÷vara-yàcanataþ svàsanam àgate purataþ ki¤cid dårataþ: sitàsitaikaika-puùpa viùõukràntàdvaya-prabhe | te rohiõã-ya÷odàkhye tanayàbhyàü virejatuþ ||JGc_1,6.29|| [anuùñubh] [37] tato muner àde÷atas te' py upavivi÷itu÷ ca | ÷rã-garge ca tayor àve÷ita-dhãndriya-varge, vraja-kùiti-patiþ kùaõaü pratãkùya sà¤jali-giràbhilaùitaü vya¤jitavàn- "yogya eva para-yogyatàkaras tàdç÷atvam api veda-vedajam | tvaü tu veda-viduùàü varas tataþ saüskuru dvija-janus tanå amå ||JGc_1,6.30|| [rathoddhatà] [38] garga uvàca-"bhavanto yadu-bãjyatve' pi vai÷yatatãjya-màtç-vaü÷ànvayitayà tad-guru-padavyàgatair eva karma kàrayitavyàþ na tu mayà |" [39] vrajaràja uvàca-"bhaved evaü, kintu kvacid utsarge' py apavàda-vargaü bàdhate' dhikàri-vi÷eùa-÷leùam àsàdya, yathaivàhiüsà-nivçtta-karmaõi baddha-÷raddhaü prati yaj¤e' pi pa÷u-hiüsàü | tasmàd bhavatàü bràhmaõa-bhàvàd utsarga-siddhà gurutà ÷raddhà-vi÷eùavatàm asmàkaü kule kathaü laghutàm àpnotu? tatràpi bhavataþ sarva-pramàõataþ samadhikatà samadhigatà, tasmàd anyathà mà sma manyathàþ | etad upari nija-purohitànàm api hitam apihita-mahasà kariùyàmaþ |" [40] gargaþ punar atigopanàya sa-vicàram uvàca-"tatràpi khalaþ sa khalu devakã-toka-hantà durmantà devyàþ ÷aüsanena nç÷aüsaþ kaüsaþ punar àgatà÷aïkaþ syàt | yasmàd yàdava-gurutayà puru-prasiddhaþ so' yam anya-vargajam amuü samaskuruta, tasmàd eva vasudeva-kçtopàsanayà nånam anayà devyà svena vinimitaþ sa bàlas tatra vartate, gãrvàõa-vàõãnàm amçùàbhàvàd iti | tadà niþùamam idam atiduþùamaü syàt |" [41] atha vrajaràjas tu manàg vimanàyamàna ivàsãt | punar, anena svasti-vàcanàdike kçte sarvaü ÷astaü bhaved iti vibhàvya provàca-"yasmàt tava saïga eva sa-maïgalas tasmàt, alakùito' smin rahasi màmakair api go-vraje | kuru dvijàti-saüskàraü svasti-vàcana-pårvakam ||[BhP 10.8.10] iti | [42] garga uvàca-"bhavatu, bhavad-icchayà yadçcchayà maïgalaü saïgamayiùyate | tataþ samaya-sammatatvàd àpàtatas tu nàma-karaõam eva karavàõi" iti svasti-vàcanàdy àcarya provàca tatràgrajam uddi÷ya, yathà: "ãryeta praõayàdi-sad-guõa-gaõair etaü tathà bandhutà mukhyaü lokam a÷eùam eùa ramayan ràmo, balitvàd balaþ | kiü càyaü bhavad-àdi-÷åra-tanayàdãnàü yadånàü gaõaü saïkrakùyaty ubhayatra bhàva-tulayà svaü tena saïkarùaõaþ ||JGc_1,6.31|| [÷àrdula] [43] athànujam uddi÷ya, "÷uklo raktaþ pãta ity àdi-varõàs tat-tad-bhàvàd asya tat-tad-yugeùu | tat-tan-måla-÷yàmataikàtmya-yogàj janmany asmin kçùõa-nàmàyam asti ||JGc_1,6.32|| [÷àlinã] "yuùmatto janmataþ pårvaü vasudevàt tavàtmajaþ | jàto yasmàt tato vàsudeva ity api gãyate ||JGc_1,6.33|| [anuùñubh] "nàmàni yàni guõa-karma-nibandhanàni råpàõi ca pratidi÷aü nikhila-stutàni | sàkalyato nahi vayaü yadi tàni vidmo, jànanti tarhi na pare tv iti paunaruktyam ||JGc_1,6.34|| [vasantatilakà] sànandaü nanda-ràjena tadà munir agadyata: | "lagnaü hçdi na lagnaü naþ, sarvaj¤as tad bhavàn gatiþ ||JGc_1,6.35|| [anuùñubh] puna÷ ca- "ãkùatàü bhagavann asmai bhavàn," iti niveditaþ | gargas tasmai ràdhyati sma prahasan mahasànvitaþ ||JGc_1,6.36|| [anuùñubh] [44] "tad etad asmàkaü khamàõikyanàmni jyotirgranthe pràg eva nirupitamasti | uccasthàþ ÷a÷ibhaumacàndri÷anayo lagnaü vçùo làbhago jãvaþ siühatulàliùu kramava÷àt puùo÷anoràhavaþ | nai÷ãthaþ samayo' ùñamã budhadinaü brahmarkùamatra kùaõe ÷rãkçùõàbhidhamambujekùaõamabhåd àviþ paraü brahma tat ||iti | "vçùakanyàtulàmãnaràjeùu sphuñamuccagàþ | somasaumya÷anikùauõãsutàstajjanmani sthitàþ ||JGc_1,6.37|| [anuùñubh] yasmàd vi÷vàvasau varùe janma tvajjanmanaþ ÷i÷oþ | vi÷vameva vasu ÷rãmad bhavitàmuùya tuùyataþ ||JGc_1,6.38|| [anuùñubh] rohiõyàü janmanà rohiõyayutànàmasau patiþ | vçùalagnaü ca tatràsãd vçùakoñã÷ità tataþ ||JGc_1,6.39|| [anuùñubh] àyati÷càsya bhavità sadaivàyatimaty ataþ | àyatyàü munayo' py asmin kuryurmanasa àyatim ||JGc_1,6.40|| [anuùñubh] eùa vakùyati ÷àstràõi ÷astràõy apy àtmatejasà; aniùñahçd amitràõàü mitràõàü ca vrajàdhipa ||JGc_1,6.41|| [anuùñubh] bhavatorbhavità bhavyamasmàd iti vçthà kathà | bhàvatkànàü ca tad bhavyaü bhavasya ca bhavasya ca ||JGc_1,6.42|| [anuùñubh] asyà÷caryà caryà vahati bahunàü kutuhalaü bahulam | sasuràn asuràn dunvan bhavati suràõàü puràpy asàv avità ||JGc_1,6.43|| [udgãti] sahajapremõàü bhavatàm amunà kiü tàraõaü citram? tàn api kçtrimahàrdàn sarvàn nistàrayed eùaþ ||JGc_1,6.44|| [àryà] "tasmàn nandàtmajas te yad api hari-samaþ sarva-sàdguõya-vçttyà sarvatremaü tathàpi sva-mahima-vibhava-khyàtibhiþ pàlaya tvam | va÷yaü kurvan sva-devaü harim amum api taü svàïgajaü nirmimãùe tad vãra tvàü vinà na svayam ayam ayate svairatàü svàvanàya ||JGc_1,6.45|| [÷àrdulavikrãóitam] [45] "tad evaü bhavadbhiþ sva-devena tulya-guõiny asmiüs tan-nàmàny eva kàmaü gaõanãyànãti saïkùepeõàrtha-nikùepaþ |" [46] tad evam àkarõya joùaü juùamàõe tu vraja-ràje, muniþ punar uvàca-"vraja-ràja, bhavad-icchayà vayam evàgamya càgamya cànayor dvijàti-saüskàràn kariùyàmaþ, kintu karõa-vedha-cuóà-karaõe na sambhavataþ | pa÷ya càbhyarõataþ sukùmatayà karõa-cchidram asti, ke÷a-lavasyàpi lavaþ sphuñaü na sambhavatãti, tata÷ cànna-prà÷ana-màtraü bhavadbhir àcaryam | sàvitra-samàvartana-vivàha-vçttaü tu na svayam udyama-pàtraü kàryaü, kintu samaya-j¤air asamaya-j¤air asmàbhir eva" iti | [47] tata÷ ca kùaõaü munitàm eva vyavasyan munis tau pa÷yan va÷ya-manà babhåva | tata÷ ca, yadyapi pitroþ snehànvaya-maya-bàlyaika-tànau tau | tad api munis taj j¤ànaü ÷aïkitavàn saïkucann àsãt ||JGc_1,6.46|| [upagãti] saïkocàd iva gopa prabhum anu sa munir vidhàpayann àj¤àm | calito' py alabhata tasmin sthita iva tat-tat-parisphårtim ||JGc_1,6.47|| [àryà] [48] calana-samaye tu ÷rãmàn vraje÷aþ svayam anuvrajya bàlakàbhyàm abhyavàdayata | sa ca, "sa-gave saha-putràya svasti te' stu vrajàmy aham" iti vyaktam uktavàn | [49] tata÷ càtmano mahatà suprajastvena vraja-ràjaþ svàntar evam àtmànam àmantrya vadan nananda, "putro labdhaþ suciràd iùñaþ sa mahadbhir evam àdiùñaþ | asmàt pårõànandàn manuùva nanu nanda-pårõo' smi ||JGc_1,6.48|| [àryà] [50] atha munaye sa dàkùiõyàya sa-dakùiõànàü gavàm ayutaü prayutaü ca gopair indragopa-varõànàü svarõànàü parokùaü vihàpayàmàsa, "yathecchaü svãya-parakãya-yaj¤a-yogyaü kriyatàm idam" iti | [51] atha nija-dvija-svajana-vargàn àhåya ca bhåyaþ prakañam eva vi÷aïkaña-tat-tan-nàma-karaõa-parvaõà sarvàn ànanditavàn iti | [52] tad evam avadhàrayan madhukaõñhaþ saha-vismaya-gadgada-kaõñham àha sma, nàmnà prasiddhim anyasya prasàdhayati nàma-kçt | aho kçùõasya tat-kartà gargas tena prasidhyati ||JGc_1,6.49|| [anuùñubh] [53] atha madhukaõñha÷ cintayàmàsa, "tasmàn nandàtmajas te yad api hari-samaþ" iti yad uktam, tat tu yuktam eva, nàràyaõa-samo guõaiþ [BhP 10.8.19] iti hi ÷rãmad-bhàgavata-sthaü tad vàkyam apãdç÷aü dç÷yate, tat-puruùa-bahuvrãhibhyàü ÷liùñatvàd asyàdhikatvaü ca lakùyate iti | [54] prakañaü covàca-nanu nàma-karaõaü vi÷iùya na proktam anna-prà÷anaü tu na ki¤cid apãti | tac ca tac ca ståyamànatayà praståyatàm | [55] snigdhakaõñhaþ sahàsam àha sma, tan nàma-karaõaü cànna-prà÷anaü ca vraje mahaþ | yàtam asman-mano-ràjyaü na pçthak stotum ã÷mahe ||JGc_1,6.50|| iti | [anuùñubh] [56] tad idaü procya punaþ sànandam uvàca-tataþ ÷råyatàm uttara-vçttàntaþ: yadavadhi gargaþ prayayau vraja-sadanàn nàma nirmàya | kramatas tadavadhi pçthukàv abhimànyete sma tena svaiþ ||JGc_1,6.51|| [upagãti] yathà- utkarõatà-ni÷amanaü nayanàbhimukhyaü sva-bhràtç-nàmni ca nijàhvaya-bhàõa-rãtiþ | tat-tad-viviktim abhi jhaïkçti-màdhurã ca svàn atra kçùõa-balayor balavat pupoùa ||JGc_1,6.52|| [vasantatilakà] udãkùya madhuraü mukhaü sukha-cariùõu kçùõàkhyayà tadà janaka-diùñayà tanayam iùñam àhåya tam | tadãya-kala-huïkçtãr api ni÷amya ramyàkçtãþ prasår amçta-bhçt-prabhà jagati ÷arma sà nirmame ||JGc_1,6.53|| [pçthvã] athàvrajad drutam iva riïga-raïgatàü tayor vraje÷vara-sadanàïgana-kùitiþ | sametya tau caraõa-caràrbhakà muhur vilebhire sukham abhilebhire tataþ ||JGc_1,6.54|| [rucirà] [57] atra gàyanti càdyàpi: "riïgana-keli-kule jananã-sukha-kàrã | vraja-dç÷i sukçta-sphurad-avatàrã | valayita-bàlya-vilàsa jaya bala-valita hare! ||dhru|| kiïkiõi-gaõa-raõane hçdaye ruci-dhàrã | pada-yuga-càlana-kutuka-vihàrã || gorasa-kãrõi-bhave païke laghu-càrã | vàraõa-kàraõa-vàg aticàrã || akalita-jana-milane tasmàd apasàrã | jananãü prati gati-càpala-bhàrã || jananã-stana-vasane bhaya-bhàg-anuhàrã | tatra payo-rasa-visaràhàrã || vapuùi mçdà maline mçdutàm apahàrã | jananã-kara-kçta-mçjayà hàrã || api tandràvalane stanapàm anukàrã | jananã-smita-patad-amçtàsàrã ||JGc_1,6.55|| iti [màtràsamaka] tata÷ ca, varùa-pa¤cakam anu skhaled vayas tat tu tat trayam anu dvayos tayoþ | kintu na skhalati tat-ki÷oratà yà gatàgami-da÷à-tiraskarã ||JGc_1,6.56|| [rathoddhatà] [58] yathànantaram àha- kàlenàlpena ràjarùe ràmaþ kçùõa÷ ca gokule | aghçùña-jànubhiþ padbhir vicakramatur ojasà ||[BhP 10.8.26] iti | [59] yathà ca ÷ambara-gçhàt prathama-vayasaþ pradyumnasyàgamana-samaye pràha-kçùõaü matvà striyo hrãtà nililyustatra tatra ha [BhP 10.55.28] iti | tatra ca- na navyàd yauvanàd anyàvasthà tasyeti yan matam | varjayaty aïga-vçddhiü tan, na màdhurya-samarjanam ||JGc_1,6.57|| [anuùñubh] [60] yataþ priyajanabhàvabhàvita eva tasyàvirbhàva ity avàdi sma | tatra tadbhàvo yathà: utkaõñhà vaùñi tçptiü sthavayitum abhitaþ sà tu ÷a÷vat kç÷antã tàm evoccair bakàreþ sthavayati jhañiti prema-bhàjàü janànàm | yadyapy evaü tathàpi prathamaja-vayasas tårdhvagàü tat-tad-ãhàü noùñas te suùñhu kintu prasçmara-madhurimõy eva tàü nirmimàte ||JGc_1,6.58|| [sragdharà] [61] atha kàlenàlpena ity àdau lãlàyàþ sàdhu-rãti-madhuratàsvàdyatàm | [62] tatra gati-÷ikùà yathà- hasta-tyàga-maye navye saüstavye gati-÷ikùaõe | putre skhalati sà jãyàn màtuþ putrasya ca tvarà ||JGc_1,6.59|| [anuùñubh] dvitra-kramaü gataþ kçùõa÷ calitaþ skhalane rudan | putra putreti cumbantãm ambàm àlolayan muhuþ ||JGc_1,6.60|| [anuùñubh] ki¤cid dåraü yad àna¤ca svaka-tejaþ-prapa¤cakaþ | sthirãbhåya praså-vaktraü sa-smitaü sa vyalokata ||JGc_1,6.61|| [anuùñubh] dåraü màtur yadà yàti tadàsau mantharàyate | samãpaü tu yadà tarhi smayamàno drutàyate ||JGc_1,6.62|| [anuùñubh] [63] gãþ-÷ikùà yathà- prathamam agrajasya tuõóa-puõóarãke | kùarad-akùara-madhu-madhure jàte ||JGc_1,6.63|| [*3] [*3] This is not in any recognizable metre. Probably editor's mistake. [64] tad-anujàtam api dhàtryà làpayàmàsa | yatra ca- "mà mà tà tà" iti vacaþ pañhan nanda-tanåjanuþ | ànandàrtham abhåt pitror vrajasya nikhilasya ca ||JGc_1,6.64|| [anuùñubh] ardhoditànàü dantànàm akùaràõàü tathà tatiþ | citrãyàmàsa kçùõasya yatràcitrãyata prasåþ ||JGc_1,6.65|| [anuùñubh] "ã÷ãthàþ kiü jagatyàm?" "om" "bandhån pàsyasi naþ kim?" "om" ity àdi màtç-sutayoþ saüvàdavad abhåd iha ||JGc_1,6.66|| [anuùñubh] aj¤àta-vàcaü ÷ukavat pañhantaü vi÷eùa-pçcchà-kçti-tarjanãkam | dhàtrã-janàdhyàpita-vàk-pracàraü vrajasya bhàgyaü paritaþ smaràmi ||JGc_1,6.67|| [upajàti 11] nàma-gràhaü tadà pràha ràmaþ kçùõaü ÷anaiþ ÷anaiþ | kçùõo ràmam athàryeti màtéõàü pari÷ikùayà ||JGc_1,6.68|| [anuùñubh] tadà ca- pçcchantyà vçddhayàïgàni yadà kim api pçcchyate | tadàmbà-÷ikùayà bàlaþ sa tàü muhur atàóayat ||JGc_1,6.69|| [anuùñubh] [65] atha bhràtç-dvayam api mithaþ ki¤cid vadati sma, yathà- "àgaccha khelàü gacchàva |" "màtà kopaü kariùyati" | "na kuryàd," iti tau bàlau kçùõa-ràmau samåcatuþ ||JGc_1,6.70|| [anuùñubh] [66] atha bàlyacàpalyaü càvakalyatàm: daüùñràü dhitsati daüùñriõaþ phaõi-pater udyat-phaõàü ÷çïgiõaþ ÷çïgaü prajvalad-arciùaü huta-bhujaþ koñiü ca khaógàdinaþ | itthaü bhràtç-yugaü nivartitam api pràgalbhyam evàsadan màtros tena samasta-vismçtir abhåd gehe' pi dehe' pi ca ||JGc_1,6.71|| [÷àrdula] "dåram a¤ca na hi ca¤cala sphuñaü tatra ko' pi varivarti bhãùaõaþ |" evam eùa jananã-girà punas tat-kçte kutukitàü dadhe ÷i÷uþ ||JGc_1,6.72|| [rathoddhatà] ÷i÷unà bhãùma-grahaõe sthàne màtur bhayaü yato màtà | kavayas tv idam anumimate tejasvitvasya bãjaü tat ||JGc_1,6.73|| [àryà] yaü yaü padàrtham atitãvram iyaü prayàti bhràtç-dvayã, sa ca sa ca pratibhàti saumyaþ | atrànumàna-vidurà niranaiùur etad yugmaü bhaviùyati sadà kali-nà÷anàya ||JGc_1,6.74|| [vasantatilaka] [67] atha krameõa màtç-va¤canã buddhir apy udbuddhà | yatra yatra sa ca sa ca, "naiva naiva cala ca¤cala re re," vàkyam etad avakarõya jananyàþ | màyayà sma parivçtya hasitvà tàü nivartya laùite varivarti ||JGc_1,6.75|| [svàgatà] [68] alpa-hãna-hàyana-vayastve tu jàte yatra kutracit krãóanàya nirgacchantau na sambhàlayituü ÷akyete | sambhàlitau ca tau kuto lãyeta iti nàvadhàrayituü pàryete | [69] atha jananã-dvayam ubhayato vartmàvçtya parita÷ ca dhàtrãr avadhàna-vidhàtrãr vitatya dravantau tatra-bhavantau gçhõàti | [70] tato rudantau hasantau ca tau gçhàntarànãtàv udvartanàdinà veùa-parivartanàdinà ca stana-pàyanàdinà ÷àyanàdinà ca rocayati | [71] tad evaü varõanam àkarõayatsu sabhàsatsu prahasatsu ÷rãmad-vraja-purandara-kula-dhurandhara-ki÷ora-vare cànavarajena saha dara-smita-sundaratara-vadanatayà netràdaraõãye sati samàpanàya punar uvàca snigdhakaõñhaþ- ãdç÷as tanayo jàtas tava gopàdhinàyaka | bàlyàvalita-càpalyàd api yo muni-mohanaþ ||JGc_1,6.76|| [anuùñubh] [72] atha kçta-sukha-prathàyàü kathàyàü vçttàyàm, anya-dinavat kathakàn sa prasàdhanaü sedhayàmàsa ÷ubha-caritrã-vraja-dharitrã÷aþ | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu vi÷aïkaña-÷akaña-vighaññanàdi-vicitra-bàlya-caritraü nàma ùaùñaü påraõam ||6|| ************************************************************* (7) atha saptamaü påraõam bàlya-lãlà-caurya-÷auryaü [1] atha dinàntaravat prabhàtàntaþ prabhàtàyàü sabhàyàü madhukaõñha uvàca-snigdhakaõñha, lãlàntareõa nidigdha-citto bhava | [2] atha varùa-jàte jàte nabhasye màsi sarva-sampan-mayaü janma-dinam àyàtam | tatra ca gargopade÷a-vargopà÷rayà kçùõasya janma-tithi-påjà påryate sma | yatra ca vraja-kùiti-patinà pra÷asta-vàcanàdi-pårvakàpårva-parva pravartayàmàsa | yathà- vedair vàdyaiþ pragãtair nañana-pañimabhiþ mantra-pårvàbhiùekaiþ sa-prãtyàdàna-dànaiþ pramada-kala-kalair yaj¤a-vij¤a-prayogaiþ | ùañ-tilyàdi-prakàrair mçd-aguru-rasa-dhànyàdi-bhavyàbhimar÷air matsyàdãnàü pramokair ajani jani-tithir gopa-ràjàïgajasya ||JGc_1,7.1|| [sragdharà] kintu, krameõa vçddhir varùàõàü yathà nandàtma-janmanaþ | tathà tat-parvaõo' py àsãt sphuñaü yad-abhidà dvayoþ ||JGc_1,7.2|| [anuùñubh] kçùõa-bhojanam annaü yat kçùõàcchàdanam aü÷ukam | tat-tan-nàmnà pracàro' bhåt tasya tasya vraje tataþ ||JGc_1,7.3|| [anuùñubh] [3] tad evaü harùeõa varùe gaõite, kadàcid varùiyaþ-prabhçtiùu strã-puüseùu tat-tat-kçti-vyàpçteùu nijotsaïgena bàla-gopàlaþ sva-mandiràlinde jananyà làlyate sma, yathà-- mukhe mukhaü lagayati cumbati sma tad vçthà kathàþ kathayati tena durgamàþ | hasaty atho hasati ca tatra bàlake vraje÷varã sukha-÷ata-siktatàm agàt ||JGc_1,7.4|| [rucirà] [4] tata÷ ca pårva-pårva-nihiüsanàt prajàta-mati-bhraü÷ena dhairya-rahitatayà kaüsena prahitaþ sumanasàm ahitaþ sura-vartmani dårataþ sthitas tçõàvartas taü tathà vartamànaü dadar÷a vimamar÷a ca | so' yam eva toyada-varõaþ pçthukaþ pçthu-gçhàlindaü vindamànàyà màtur aïke vartata iti ÷aïke | [5] tad evam adhunà sarvaü dhunànaþ sàmbàlam eva bàlaü sura-vartmani vartayàõi | kintu påtanà nåtana-tanu-kalanayà, ÷akaña÷ ca ÷akañàviùñàmårtatà-valanayà chalayitum iùñenàpy anena diùñàntam àpyate sma | tasmàd ahaü tad-ubhayetara-vàta-råpeõa pravi÷àmi iti | [6] tadà ca sadà tad-avasaram anusarantã tu yoga-màyà tad-vapur-yogam àyàtà, màtuþ pçthag-bhàvàya sva-vaibhavam àvirbhàvayàmàsa | yena ca tad-ambà komala-nãla-kamalàyamàna-kalevarasyàpi tasya bhàram asahamànà vismayamànà cànyasya tad-bhàràsahatayà sahasà bhåmàv eva taü dhçtavatã, dhyàtavatã ca jagatàm antaryàmi-puruùam | atibhãtà ca tad-upadrava-bàdhanàya tad-àràdhanàya vyagra-città babhåva | [7] tçõàvartas tu vàtàvartena vartamànaþ sura-vartmani taü ca vartayan gala-graha-pà÷am iva sa¤jagràha | goùñham api kaùñada-karkaràdi-vçùñibhir naùña-pràyatayà ghaññayàmàsa | yatra ca trasam atrasam api sarvaü vitrastam asti sma | tata÷ ca, tamobhir àvçtaü sarvaü bahir eva na kevalam | janànàm antaraü càsãt tçõàvarta-pravartane ||JGc_1,7.5|| [anuùñubh] [8] tena tu durjanena tadaivam anyånànàü janyånàm ajanye janyamàne tatra vitrastàþ prajàþ prajajalpuþ, yathà- utsarpat-karparàü÷a-vraõa-janaka-javaþ ÷rotra-dçk-tarja-garja- dhvànas truñy-utkuñheùu prakaña-kaña-kañeùv ardhayan vàyur àyuþ | goùñhaü koùñhaü ca bhindann nañati bata hahà hanta kiü tatra vçttaü yatràste nãla-païkeruha-dala-tulanà làlitàïgaþ sa bàlaþ ||JGc_1,7.6|| [sragdharà] ÷rãman-nanda-deva-mandire tu- upadrave' sminn adhi yad dadhe sutaü taü tatra nàpa÷yad asau vraje÷varã | gavàdhika-snigdhataràpi yà tadà vicàra-lopàd valate sma go-tulàm ||JGc_1,7.7|| [upajàti 11] upaplava-marut-plave' bhajati tatra putràstitàm avãkùya pa÷upe÷varã bata jagàma yàü vyagratàm | hahà vigata-tarõakà budhita-loka-bhàùàdikà yadi sphurati naicikã kvacana kàcid åhate tàm ||JGc_1,7.8|| [pçthvã] [9] tadà ca tàm àrabhya jana-rodana-paramparayà paritaþ prasarpaõàd amandena tad-àkrandena sarva-gokulam àkulaü babhåva | [10] avigaõayya ca tàdç÷aü visadç÷am upadravaü sadravam evàgamyàgamyàpàra-duþkha-vàra-vàràü nidhau sarve mamajjuþ | tatra ca- tçõàvarta-hçte kçùõe màtur bhàràyità tanuþ | tadãyànàü yathà sàsãd ubhayeùàü yathà truñiþ ||JGc_1,7.9|| [anuùñubh] [11] tata÷ ca, sarvàsu nirvi÷eùaü rodana-va÷atàü vi÷antãùu, hà rohiõi, drohiõi, kiü kariùyàmi? kathaü tam anavalokya mariùyàmi? kathaü và vraja-ràja-di÷i mukhaü vitariùyàmi iti paryantaü paryanta-da÷àvasànam anu yaþ khalv a÷eùa-vilàpanaþ praså-vilàpaþ | sa punar avakalitaþ sahasà ghçtam iva vilàlayati hçdayam | kathaü kathayitum ã÷yate? ity alam atiprasaïgena iti madhukaõñhaþ svasya sarvasya ca vaiva÷ya-va÷yatàm à÷aïkya maïkùu saïkathayàmàsa, [12] nabhasà hçtasya sujàtasya ÷rãman-nanda-jàtasya tasya bandhånàm avagàóha-duþsaha-sàda-sindhånàü sahasànukålaü kålam àsannam | tathà hi, bàlya-svabhàvena balànujanmà balàn nijagràha galaü tadãyam | tadàtigàóhaü sa ca pãóitas tau mene bhujau pà÷i-bhujaïga-pà÷au ||JGc_1,7.10|| [upajàti 11] bhujàpãóanavat tasya bhàra÷ ca vavçdhe ÷i÷oþ | voóhuü tyaktuü ca roddhuü ca nà÷akad dànavàdhamaþ ||JGc_1,7.11|| [anuùñubh] tadà ca màlya-haratànarhàvasthena càmunà | sa bhàra-hàratàü pràptaþ sva-pràõa-haratàü gataþ ||JGc_1,7.12|| [anuùñubh] yathà, màlya-buddhyàhival loma-pañala-bhràntyà tam çkùavat | kçùõo' vaveùñad àtmàïgaü vàtålaþ katham ujjhatu? ||JGc_1,7.13|| [anuùñubh] yathà ca, tçõàvarte ruddha-kaõñhe tac-chvàsà ruddhatàü gatàþ | tadaiva ca bahir vàtàs tat kiü tasya ta eva te? ||JGc_1,7.14|| [anuùñubh] [13] athàkà÷àvakà÷àt prastara-kçtàstaraõàyàm aïgaõa-sthalyàm ativistãrõaü mahà-ghoùa-badhirã-kçta-ghoùaü tad-vapur nipapàta | nipatya ca mårtiman mårtikam api ÷latha-sandhi-bandhã-bhåtam adç÷yata | tata÷ ca, tat tu, kim idam ahahahà papàta kasmàd iti parivavrur upetya gopa-ràmàþ | bhayam adhur atha kaü nirãkùya rakùas tad-upari bàla-hariü ca mçgyamàõam ||JGc_1,7.15|| [puùpitàgrà] danu-sutam alam udvivartitàkùaü ÷i÷um atha vãkùya nirãkùamàõa-netram | tad-upari sahasà nidhàya lattàm amum upajahrur amår mudà jananyàm ||JGc_1,7.16|| [puùpitàgrà] [14] atha mantravat ki¤cid vacanàt punar amår amuùyà÷ cetanàm àcinvate sma, yathà, mçtyur mçto, mçtyu-hçtas tu jãvitas tad etam àdatsva tanåja-vatsale | ity ukti-mantrànvita-bàlakauùadhaü vinyasya tàü pratyudajãjivann amåh ||JGc_1,7.17|| [upajàti 12] ÷i÷um upasadya ya÷odà danuja-hçtaü dràk ciceta lãnàpi | varùàjalam upalabhya pràõiti jàtir yathendra-gopànàm ||JGc_1,7.18|| [gãti] athàgaman vraja-pati-saïgatà janàþ sa-vismayaü sa-bhayam adabhra-sambhramam | gçhàntara-vrajana-vicàraõà'nyadà na tarhy abhåd yad abhavad eka-bhàvatà ||JGc_1,7.19|| [rucirà] pa÷yann api tçõàvartam apa÷yann iva taü janaþ | kçùõam evàgamad draùñuü tat-premà hy adbhutàdijit ||JGc_1,7.20|| [anuùñubh] spçùñaþ kampreõa hastena dçùñaþ sàsreõa cakùuùà | pitràtha màtur utsaïgàd avitrà ÷i÷ur àdade ||JGc_1,7.21|| [anuùñubh] [15] tata÷ ca ràkùasa-spar÷aja-kùatajàdi-÷aïkayà, nirãkùitàvayava-gaõo' pi màtçbhir vilokitaþ sa tu janakena kçtsna÷aþ | mameti-dhã-pçthu-mamatàspadaü dç÷à svayà paraü na tu parayà parãkùyate ||JGc_1,7.22|| [rucirà] [16] atha vyagrehità vçùabhànv-agresaràþ parama-hitàþ parasparam aparasparaü kathayà¤cakruþ- kvàyaü hatas tãvra-balaþ palà÷anaþ, kva tãrõavàn so' yam atãva bàlakaþ | kiü và sva-pàpena vihiüsyate khalaþ sàdhuþ samatvena bhayàt pramucyate ||JGc_1,7.23|| [upajàti 12] [17] athavàsmàkam eva bhàgyam idam iti yogyam | tathà hi- kiü nas tapaþ pårtam a÷eùa-sauhçdam dattaü tatheùñaü hari-tuùñaye' jani | rakùo-gçhãtaþ punar eùa bàlakaþ svayaü sva-bandhån sukhayan yad àgataþ ||JGc_1,7.24|| [upajàti 12] samastàrtha-karã viùõu-bhaktiþ sàkùàd vraje÷vare | dç÷yatàü mç÷yatàm anyat kiü và bàlaka-maïgalam ||JGc_1,7.25|| [anuùñubh] yataþ- sarvadà kramate yasya buddhiþ sad-bhaktaye hareþ | sa sadà kramate tasya lakùmã÷ ca kramatetaràm ||JGc_1,7.26|| [anuùñubh] iti | [18] devà÷ ca sa-kautukam imaü ÷rã-kçùõàbhipràyam utprekùàü cakrire | bàlo' haü na paricinomy abhadra-bhadraü yaþ kroóe kalayati tad-galaü dadhàmi | tena tvaü yadi maraõaü prayàsi kaþ svid doùaþ syàn mama tam atha tvam eva jalpa ||JGc_1,7.27|| [praharùiõã] iti | [19] tata÷ ca sarvànarvàcãnàbhãra-vãràõàü seyaü mantraõà jàtà, goùñham idaü duùñànàm adhiùñhànaü vçttam, tasmàd gçha eva gopanãyam idaü bàla-yugalam iti | [20] tataþ ÷aïkàti÷aya-mayaü dina-katipayaü nànà-krãóanakena krãóayamànà màtç-samànà gopikà gopikà babhåvuþ | yatra ca bàla-bàlikà-kula-pàlikàdayaþ sadayaü samàgamya ramyaü tat-keli-kutåhalaü kalayanti, yathà- krãóanàni vividhàni taü sadà dar÷ayanti ca mudà hasanti ca | khelayanti ca balena tà iti svàntare param amå arakùiùuþ ||JGc_1,7.28|| [rathoddhatà] tata÷ ca- bàlena samam anyo' nyaü pràbalyaü dar÷ayann iva | årdhvàdho-bhàvam àsàdya sarvà hàsayati sma saþ ||JGc_1,7.29|| [anuùñubh] màtéõàm agrato bàhå vikùipan dhàvati sma saþ | dar÷ayann iva tejaþ svaü hasan pàte ruroda ca ||JGc_1,7.30|| [anuùñubh] balaü và j¤ànaü và kiyad abhavad asyeti vimç÷an yadà gopã-saïghaþ kim api muhur ànetum adi÷at | tadà ÷aktiü vya¤jan kva ca punar a÷aktiü kva ca ÷i÷uþ sa pa÷yaüs tad-vaktraü hasati ca puro hàsayati ca ||JGc_1,7.31|| [÷ikhariõã] nàmàde÷aü yadà màtà di÷ate nayanàdikam | kçùõa÷ ca kurute bàóhaü cakre tasyà na kiü tadà? ||JGc_1,7.32|| [anuùñubh] rudantam indave mantha-gargaryàü pratiråpiõe | piõóena nàvanãtena vçddhàgardhayatàrbhakam ||JGc_1,7.33|| [anuùñubh] svasya svalpàpahàre' pi cakranda maõi-hànivat | kçtvànya-maõi-hàniü ca pràhasãd bàla-kçùõakaþ ||JGc_1,7.34|| [anuùñubh] nirma¤chanaü tava bhajàma kule÷alàlya bàlyàtimohana balànuja nçtya nçtya | ity aïganàbhir uditas thi thi thitthi thãti kptena tàla-valayena harir nanarta ||JGc_1,7.35|| [vasantatilakà] màü nartayata bho vçddhàþ, iti tàsàü puro gataþ | bhadraü nçtyasi bhadras tvam, iti stotràn nanarta saþ ||JGc_1,7.36|| [anuùñubh] vihasantãùu sarvàsu sauùñhavàt pracyavàd api | nçtyan vrãóitavat kçùõo màtur aïke' palàyata ||JGc_1,7.37|| [anuùñubh] [21] kùaõaü viramya ca ramyànanaþ stana-dhayanam api tatràrabdhavàn, yad dar÷anam anu saïkarùaõaþ serùyam iva nijam utkarùaü và¤chan nija-jananã-stana-pànam àrabdhavàn | [22] tadaiva ca tau lãlàbhiþ pramãlàm àgatau yàtçbhyàü màtçbhyàü ÷anaiþ ÷anaiþ ÷ayyàm adhi÷àyyete sma | [23] tad evaü saràmasya tasya nirodhe vidhãyamàne bahir vijihãrùite càtãva tad-upajãvana-pãvatàm àsann eva yogamàyà tad-anukulyàya ki¤cit prapa¤citavatã, yathà- ekadàrbhakam àdàya svàïkam àropya bhàvinã | prasnutaü pàyayàmàsa stanaü sneha-pariplutà || pãta-pràyasya jananã sutasya rucira-smitam | làlayantã mukhaü vi÷vaü jçmbhato dadç÷e idam ||[BhP 10.7.34-5] iti | [24] tena ca santataü vismayamànàyàü nijajàyàyàü tasyàü kadàcit ÷rãmàn vrajaràjaþ papraccha, mayà yad aniùña-bhayàd bàla-rodhanam upadiùñam, tat kiü nirvahati? [25] sà pràha-nirvahaty eva, kintu vçtheti lakùyate | [26] vrajaràja uvàca-hanta, katham iva? [27] sà pràha-vraja-màtra-vrajanaü varjyate | dçùñaü tu mçùña-smitaü jçmbhamànasya bàlakasya vadana-dvàrà jagad eva iti | [28] atha vrajaràjaþ sa-vailakùyam àlakùya lakùmã-jàni-lakùyatayà maunam àlambya vilambya covàca-yady evam, tadà svajana-paràyaõasya ÷rã-nàràyaõasya vidhitsitam eva sarvaü vicikitsitam api cikitsitaü kariùyati | tasyaiva khalv idaü vaibhavam iti | [29] evaü tad-avadhi tad-vidhinà nàtinirodhe vidhãyamàne kvacid api samaye saüyamanaü samayà saràmaþ sa ràmànujaþ ÷rãdàma-sudàma-vasudàmàdibhiþ samaü ramate sma | [30] tatra vinodena mçdadanaü cakràõe cakràïkita-caraõe saïkarùaõà-dayaþ khelàyàü kalita-kalahà rahas tan-màtaraü nivedayàmàsuþ, ye khalu tayà tad-vidha-vidhàne' vadhàpità vidhãyante sma | [31] màtà ca pracchannam àgacchantã bàhuü gçhãtvà papraccha, capala, kim idaü du÷caritam àcaritam? [32] sa tu sahasà saïkalitànana-kamalaþ kàtara-matir màtaram uvàca-màtar, na kim api | [33] màtà pràha-mçttikàm atti sma bhavàn | [34] suta uvàca-ka idaü vadati? [35] màtà pràha-sarva eva tava savayasaþ | [36] suta uvàca-ete khalu nija-nija-vastyàn madhura-vaståni muùõantaþ sa-tçùõam atrapam atra parasparam a÷nanti, tad anaïgã-kçtavataþ kapàñita-radane mama vadane prathamaü samaü balàc chalàd api samarpayanti, tac ca tvayi sa-nirvedaü nivedayitum icchor mama tucchaü sa-vivàdaü durvàdam etam avàdiùuþ | [37] màtà suvismitam årdhvam adho mårdhànam àdhåya sasmitam uvàca-savyàja-ràja! tavàpy agrajaþ so' yaü vya¤jayati, tatra kiü vadiùyati? [38] suta uvàca-ete sarva eva vãthyàü vãthyàü mithyàbhi÷aüsinaþ | [39] màtà pràha-sa-cchala-pralapita! bho mat-pitaþ, balabhadraþ kim iti pramiti-rahitam abhadraü vadatu? [40] suta uvàca-ayam apy etad-gaõa-pàtãti tathànyedyur mçttikàm atti sma, tad avadyaü nivedayitum udyataü mad-vacanaü mçùodyatàm àsàdayitum iti | [41] màtà tan-mukhaü dhçtvà sahàsam àha sma, kim idaü ciraü nigirann asi? [42] suta uvàca-uktam eva mama lapane balàd galàntaþ prave÷àya kim api nyastaü samastaiþ iti | [43] màtà pràha-dhårta, kathaü jànãyàm? [44] suta uvàca-sàmprataü mama mukham eva nirãkùyatàm | [45] màtà sa-saürambha-smitam uvàca-vyàdehi, pa÷yàmaþ | [46] tata÷ ca bhayena sa eùa mçc-cihnitam apy ahnàya vadanaü vyàdadau | [47] tatas tad-bhayam avadadhànà samàdadhànà ca rasàntareõa màtuþ kopa-÷àntaye tad-antar-yogam àyàtà sà yogamàyà punar vi÷vaü dar÷itavatã | [48] tatra cedaü vraje÷varã paràmamar÷e- aho bahir ivekùyate jagad idaü mukhàbhyantare ÷i÷os tad anu bhår iyaü bhuvi ca màthuraü maõóalam | iha vraja-kulaü yad anv api mayà dhçto bàlakaþ sa eva tad aho kathaü kim iva hanta kiü sidhyati ||JGc_1,7.38|| [pçthvã] [49] atha punaþ svapnàdikam analpaü kalpayitvà pa÷cimam idaü ni÷cikàya, ahaü ya÷odàsmi patir vrajàdhipaþ sutaþ sa eùa svam idaü ca gokulam | pratãyate' thàpi ÷i÷or mukhe jagad yan-màyayetthaü kumatiþ sa me gatiþ ||JGc_1,7.39|| [upajàti 12] [50] tad evaü sa ca nàràyaõas tad-bhàva-paràyaõatàü tàm anu nitàntàü vicàrayann àtmanaþ paramàbhiruci-paricitàvirbhàve tasminn eva vismiti-nicitaü janany-ucita-sneham eva dehayàmàsa, yaü khalu nemaü viri¤ci [BhP 10.9.20] vakùyamàõànusàreõa samastàni ÷àstràõi sadà pra÷astatayà gàyanti | [51] atha kautukàntaraü càntaram ànãyatàm | tad evaü sarvànandanaþ ÷rãman-nanda-nandanaþ krãõãhi bhoþ phalàni iti [BhP 10.11.10] gãti-rãti-rocana-vacanaü karõayor àracayann eva capala-locanaþ ki¤canàpy àlocayann eva ca laghunàpi pàõi-yugalena laghutayà puraþ patita-dhànya-pu¤jataþ pårõam a¤jalim àdàya tad-abhimukhaü jagàma | kintu drava-va÷àd alpakà¤jalitaþ skhalitam idam iti bhidàü na vidà¤cakàra, kevalam eva kara-yugalaü krayya-phala-pårita-tat-patra-pàtropari parivçttyà ca càlayàmàsa | [52] tata÷ ca sà smitavatã smita-digdha-tan-mukha-màdhurã-sàdhu-rãtibhiþ snigdha-hçdayà vya¤jita-spçhàvalãü tad-a¤jaliü phala-valayena bhikùayantã dårata eva saïkalana-mudràm api ÷ikùayantã sakalena tu pårayituü ÷a÷àka | [53] nija-bhàjanaü phala-riktaü babhåva và na và kim iti tu na viviktuü cakàra | gçhàbhyantareõàntarite tu tasmin nijaü patrajam amatram ayatnatayà ratna-påritam apy anibhàlya bhàram apy asambhàlya tan-màdhuryàve÷àbhinive÷avatã svajanànàm api ÷arma-jananàya bahula-phalàvali-bali-samànayanàya ca nija-nilayam eva jagàma | kintu gçhaü gatvà j¤àta-maõi-tattvàpy akuõñhàsakçd-utkaõñhàvahena tan-mukha-÷obhàbhara-viraheõa sà dhanyà hàrita-mahà-dhanaü-manyà babhåva, yata eva sà kçùõa-dç÷varã vi÷vam api visasmàra | [54] sa tu vividha-durvidha-÷arma-vidhàna-sannidhànaþ svayaü labdha-nidhànavad atisàvadhàna-pàõir nçtyann iva màtuþ samãpam a¤can madhura-ca¤calehitas tasyà nicolà¤cale nirbandhataþ sakalàni phalàni babandha | [55] màtà covàca-putra kutra labdhàni tànãmàni? [56] sutas tu bàlya-bhàvàd ardhàrdha-varõaü varõayàmàsa, kadàcid àcita-phalà dhànyàni målyam àdàya dhanyà mayi cànukålyam àdhàya samarpitavatã | [57] màtovàca-vatsa, gçhajanavat sarvataþ pratãtiü mà kçthàþ iti | [58] sutas tu kà khalv apratãtir iti ca na vidà¤cakàra | [59] kùaõata÷ ca tàü gatàü nirãkùya punar àgataþ sakùaõatayà janàya tat-phala-vibhajanàya jananãü niyojayàmàsa | [60] màtà càmandenànandena kçta-spandena kara-dvandvena tàni vibhajantã tadantãkçtiü nàsasàda | dina-katipayaü vismaya-va÷à smayamànà vasati sma | tad-àsvàda-karà÷ ca labdha-camatkàrà na vismaranti sma | [61] atha lãlàntaram udbhàvayitum evaü vibhàvyate- gokuleùu kila ÷ãlam ãdç÷aü yad divà vanam ayanti gonaràþ | yoùitaþ pracura-gavya-saüskriyàü krãóanaü rahasi bàla-tarõakàþ ||JGc_1,7.40|| [rathoddhatà] iti | [62] tadà caikadà gçha-vyaya-payaþ-kçte samãpakçte vatsa-sadmani ruddha-dvàràn ÷akçt-kari-sàràn bàla-hariþ paritaþ-sthita-bàlaka-jàlaþ kalayàmàsa | tatra ca, vatsãr matvà tadà dhenå÷ chàga-tokàni vatsakàn | àtmànaü go-duhaü bàlà go-doham anunirmamuþ ||JGc_1,7.41|| [anuùñubh] vatsãùu yarhi gavyanto goduhanti sma te' rbhakàþ | teùàü prahàsajà bhàsaþ payasyante sma tàs tadà ||JGc_1,7.42|| [anuùñubh] iyeùa ca yadà dhenu-càraõànukçtiü prati | mantrayitvà tadà kçùõaþ pràmu¤can nava-vatsakàn ||JGc_1,7.43|| [anuùñubh] rakùàm icchå vatsa-pucchaü gçhõànau ràma-ke÷avau | tad-àkçùñatayà goùñhe bàlair babhramatustaràm ||JGc_1,7.44|| [anuùñubh] [63] tac ca tarõakànugatayà tayoþ prathamam abhyarõàgamanam àkarõya nirvarõya ca vara-varõinyaþ skhalad-varõaü varõayàmàsuþ | tathà hi gãtam- bala-kçùõau balavalitavilàsau | khelata iha sakhi sakhi-kçta-hàsau ||dhru|| tarõaka-puccha-dhçti-vyàpçtinau | praõaya-kalita-kali-kalane kçtinau || gçha-gçha-vãkùaõa-sakùaõa-netrau | dhenu-pàla-tulayà dhçta-vetrau || druta-tarõakam anuvidrutavantau | ÷reõãyita-cala-veõãmantau || ÷àrada-vàrùika-vàrida-vapuùau | cala-locana-ruci-capalàü÷u-juùau || skhalad-alaka-dyuti-valayita-lapanau | ali-lalitàmala-kamala-glapanau || nãla-kanaka-ruci-÷uci-laghu-vasanau | ca¤cala-caraõa-sphuña-raña-rasanau ||JGc_1,7.45|| iti | [màtràsamaka] [64] tad evam aïganàd aïganàd vrajàïganàbhir aham-pårvikayànugamyamànau, vihitàkasmika-parva-sukha-dohana-sarva-mohanatayàdhigamyamànau, saüvàda-vivàda-parãvàda-bandhura-bandhånàm abhyarõatayà nirvarõyamànau, tàdç÷àkarõana-nivarõanam anu parasparaü varõyamànau, tàsu ca kàbhi÷cid amçtam ançtaü kurvatà praticarvaõaü sarasena rasa-visareõa bhojyamànau, tadvad ekàbhir nija-gçhàjãvya-divya-maõi-hàram upahàram upahàraü hàritayopayojyamànau tadvad varõyamànau, tàsu ca kàbhir api premànugamya-ramya-vacana-pracaya-racanayà ka¤cana kàlaü varivasyamànau, kiü cànyàbhiþ samuttambhita-karõa-tarõaka-kçta-kçùñi-dçùñitaþ ÷asyamànavat parihasyamànau, tadvad anyataràbhis tan-madhura-cakura-cikura-ca¤curatà-pracura-ca¤calatàü nicàyya càturyata÷ caritam idaü bhavan-màtç-caraõeùu gocarayàmaþ, iti såcanayà tasmàd varjyamànau, tàbhir eva màtara-pitaràv àrabhya gaõanàlabhya-kulàli-gàli-pàlim upalabhya kalita-vyalãkam iva sa-kolàhala-praõaya-kalita-kalitayà tarjyamànau bala-gopàla-nàmànau valgu-bàlyavayasà samànau khelàü kalayàmàsatuþ | [65] atha màtaràv api jàtàv amå kutra yàtàv iti kàtaràyamàõa-nayane nirjanatà-janita-svairatà-bhàg-ayane vraja-nãvçd-ayane ruùà ninditàbhir upamàtçbhir mudà vanditàbhir api tad-abhidhàtç-yàtçbhiþ samam eva gçhataþ kçta-niryàõe svayam eva samyag mçgayamàõe dara-sarasi-janija-cihna-vigata-nihnava-caraõa-lakùaõa-vilakùaõa-vartma-valanena mahilànàü kutåhala-kolàha-làva-kalanena ca samayà samayà¤cakràte | tadà ca nijàgamana-varjanãü tarjanãm abhicàlya pracchannatayà nibhàlya tasmàd akasmàd anayor bàhå jagçhatuþ | bàlakàs tu sarvataþ sarva eva dudruvuþ, mahilà÷ ca kà÷canànukålyataþ kà÷cana pràtikålyata iva ca tayo÷ càpalyaü lapantyaþ samam eva màtçbhyàm abhyàyayuþ | dhàtryas tu bàlayor atãva sneha-pàtryas tarõakàn àdàya tad-abhyarõam àjagmuþ | [66] atha tad àrabhya vãthãü vãthãm upalabhya kutukakarmà balànujanmà saha- sahacaraþ kolàhalaü kalayàmàsa | tadà ca kadàcin nijatanåjalabhyapràgalbhya-spçhiõã vraje÷agçhiõã tadànandabçühiõãbhir vivadamànàbhir iva dãyamàna-tadãyamànasamànàbhir upàlambhasamàdhànalambhanavàkovàkyavyaïgam avyaïgam abhyadhàyi | [67] tatra sabhàyàü sà yathà- àsãnà kanakàsane sutayutà ÷rãmad-vrajàdhã÷varã pãñha-÷reõim upà÷rità vraja-vadhår nànàtma-bhàva-÷riyaþ | kçùõa-prema-sudhà-mahomaya-giràm àsvàdanàd dhinvatã tàbhi÷ ca pratidhinvitàkhila-sabhà ÷obhàïga-yaùñir babhau ||JGc_1,7.46|| [÷àrdålavikrãóitam] [68] vàkovàkyaü yathà- tava sånur muhur anayaü kurute | akuruta kiü và vya¤jita-kurute ||dhru|| mu¤cati vatsàn bhràmaü bhràmam | sàcivyaü vaþ kurute kàmam || asamaya-mocanam asukha-nidhànam | kaþ kiü kurute na yadi nidànam || vinà nidànaü kurute svàmini | kro÷aü na kim iva kuruùe bhàmini || kro÷e hasati pratyuta so' yam | dattvà va÷aya sphuñam api toyam || atti steyaü param iha rucitam | aj¤e bhànaü katham idam ucitam || steyopàye gurur ayam akhile | nàrhati sarvaü mithyà nikhile || racayati pãñhàdikam àroham | tad agamyaü kuru sarvaü doham || dåràc chidraü kalayati pàtre | asya kathaü dhãþ sati tan-màtre || antar-dhiyam anu sa iha vi÷àlaþ | vakùi yathàsau na tathà bàlaþ || vetti sa kçtsnaü gopana-rãtim | geha-guhà nahi davayati bhãtim || geha-guhàtra vçthà tanu-dãpe | tanur anuliptà kalaya samãpe || maõi-gaõa-mahasà gaõayati na tamaþ | bhåùaõa-rahitas tiùñhet katamaþ || api cà÷ayati balàd api kã÷am | manuùe kiyad amum attum adhã÷am || tad a÷aktau pàtraü bhedayate | tasyà÷aucaü và vedayate || gama-samaye rodayati ca bàlàm | prakùyàmo vara-mahilàmàlàm || api bàlàn mehayate gehe | nahi nahi cårõaü patitaü snehe || tava purato' yaü sthiravan-mårtiþ | à÷caryeyaü tava vàk-pårtiþ ||JGc_1,7.47|| iti | [màtràsamaka] [69] puna÷ ca pratãtim àsàdayantya ivedaü vadanti sma, nà÷caryam atràcaryatàm | yataþ, indriya-kulam atigåóhaü netràdy-anta-nigåóham evàsti | tan-madhyàd api cittaü harato nç-harer na hàryaü kim? ||JGc_1,7.48|| [àryà] [70] tad evam abhãùaïga-bhaïgãbhir vara-varõinãbhir varõyamànam àkarõya capala-dçùñi-paràmçùñi-karõaü jhañiti jàta-vilakùaõa-varõaü ÷rã-kçùõa-mukha-÷rã-parõaü nirvarõya vihasantãü tàm anu vihasantãbhis tàbhiþ ÷apantãbhir iva bhaõitam-yadi ca vayaü sàdhu-caritàcaritàrthatàü gatàs, tadà bhavatyà bhavane' pi ÷ãghram etat patiùyati | [71] hasantã sà covàca-bhadraü bhadram, tadaiva vo bhadratvam anubhaviùyàmaþ iti | [72] vastutas tu tasyàþ komalatàyàm avakalitàyàü, muhur ayam asmad-àlayaü valiùyate iti vicàryaiva caryeyam amåbhir àcaryate sma | [73] atha samàpanam idaü madhukaõñha-vacanam, adbhutaü bàlyacaritaü tava sånor vraje÷vara | kva tçõàvarta-dalanaü kva màtur bhaya-bhàvanam? ||JGc_1,7.49|| [anuùñubh] [74] tad evaü tad-divàvçtte pårvavad eva tal-lãlà-parvaõi sàkùàd iva vçtte sarve puraskçta-vraje÷àþ sambhçta-tat-tad-àve÷à yathàyatham àtma-pathaü pratasthire | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu bàlya-lãlà-caurya-÷auryaü nàma saptamaü påraõam ||7|| ************************************************************* (8) athàùñamaü påraõam dàmodarànumodaþ [1] athetaradyur api prabhàta eva sabhàm upavi÷ya vibhàteùu vai÷yajàteùu snigdhakaõñha uvàca-kadàcid dàmodara-màsi darànvavasàne, sàmodà ya÷odà pràtar bàla-gopàlaü ÷ayànam unmãlan-nibha-netra-nãla-nalina-yugalaü nibhàlya ÷anair eva kara-ki÷alayena palyaïkàd upari talpa eva parilàlya punar asåùupat-kalpam | tasmàd alpam alpaü niùkràmantã càlindaü vindamànà pràhõetaràm ahnàya nijàlaya-vyaya-sambandhi dadhi katipayaü nicita-nicaya-granthir manthitum àrebhe | yasminn ahani saha-nandanàmanda-syandanàrohiõã rohiõã praõaya-maya-yantraõayà nimantraõayà ÷rãmad-upananda-mandiraü vindamànàsãt | parijana-nàrya÷ ca svasva-kàryàti÷aya-paryàya-paryàpaõàya gatàþ | kàryàti÷aya÷ càyaü hàyana-÷ãrùàyamàõa-màrga÷ãrùàgame jana-varga-mahita-mahendra-mahà-mahaþ kula-paramparà-vihitaþ sannihita àsãd iti | [2] tad evaü svayam eva sayatnã-bhåya vraja-ràja-patnã dadhi-cayam asakçd adhimathnatã tasya nidràyà dràghãyastvàya gàyantã tadeka-tànatayà tad-ànanam eva nicàyantã paritas tadãya-caritam eva jagau | yad uktaü ÷rã-bàdaràyaõinà- yàni yànãha gãtàni tadbàlacaritàni ca | dadhinirmanthane kàle smarantã tàny agàyata ||iti | [BhP 10.9.2] [3] atra manthanaü yathà, ÷yàmà lola-dukåla-ratna-vilasat-kà¤cã-cayenà¤cità taj-jhaïkàra-karambita-dhvani-dhara-÷rã-kaïkaõàlaïkçtà | pa÷yantã tanayànanaü laghu-laghånmãlan-nibhàkùi-dvayaü ÷rãmad-gopa-mahe÷varã cala-bhujàmathnàd abhãkùõaü dadhi ||JGc_1,8.1|| [÷àrdålavikrãóita] [4] gànaü yathà- gokula-pati-kula-tilaka tvam asãha | kçta-sukçta-vraja-racita-sukha-vraja, nayanànandi-samãha ||dhru|| ànandodbhava-janma-mahotsava-nandita-gopa-samàja | påta-nikàmçti-nava-maïgala-kçti-valayita-gokula-ràja ||a|| dhairya-nivartana-÷akaña-vivartanam anu bhavyena parãta | satçõàvartaka-vàyu-nivartaka-parame÷enànãta ||b|| madhura-pràïgaõa-viracita-riïgana jalaja-nayana supuõya | nànà-keliùu nçtya-kalàliùu dar÷ita-vara-naipuõya ||c|| tarõaka-vàladhi-÷abalita-tanvadhi-valayita-ma¤jula-÷obha | jaratã-nivahe kautuka-kalahe prabalita-mithyà-lobha ||d|| màü màtaram anu sukham udvitanu pratataü satataü kçùõa | drutam urarãkuru tanu-vçddhiü puru-khelàvali-kçta-tçùõa ||e|| tribhuvana-dar÷ana-vismaya-mar÷ana-ni÷cita-vaiùõava-màya | hari-varivasyà-sukhadatamaþ syà vigata-jaràmara-kàya ||f|| ||JGc_1,8.2|| | iti | [8 x 8 x 11] [5] atha labdha-jàgaraþ sa nityatà-÷àli-làlitya-sàgaraþ sapadi rudann iva samutthitavàn, màtaram itavàü÷ ca, yathà, dãrgha-÷vàsaü gàtra-moña-prayuktaü netre màrjan jàgrad ambeti jalpan | krandan mantha-dhvànam àkarõya bàlaþ ÷rã-gopàlaþ praskhalaüs tàü jagàma ||JGc_1,8.3|| [rucirà] [6] tata÷ ca màtà bàlyatà-ghañita-làlyatà-jañita-praõayàkula-kàku-lava-saïkulatayà tena subhagàkhaõóalena vighañite kùubdha-daõóasya gati-maõóale svayaü payas-tananayoþ stanayoþ prasnavaü navakaü taü ÷àvakaü pàyayàmàsa | payo varùati dhàràbhir varùàvan medura-÷riyaþ | tasyàþ payodhare suùñhu kçùõa÷ càtakatàü gataþ ||JGc_1,8.4|| [anuùñubh] [7] sà tatra gardhenàrdhe tena pãte dhanye stanye netrànantara-gçhàntara-santàpyamàna-payaþ-santànànàm utsekaü prati nirvivekatàü pratipadya sadya eva taü vihàya yad-drutavatã, drava-gamane tasya patana-bhãtyà ca na taü gçhãtvà gatavatã | [8] madhukaõñha uvàca-kim ittham àttha? tàvan-màtràya tasyàþ kathaü kùut-kùàma-gàtràd bàla-putràd anyatra yàtrà yukti-pàtràyatàm? sà hi vatsa-vatsalànàm acchatà-bhàg-upamà | [9] snigdhakaõñhaþ sahàsam àha sma, guro, puro' vadhãyatàü yad vàtsalyavilàsa eva khalv ayam asyàþ | [10] madhukaõñha uvàca-katham iva? [11] snigdhakaõñha uvàca-tathà hi, ye geha-dehàdayas taü vinàstamita-pràyà manyante sma, te tu taj-janmàrabhya tan-mamatà-maya-mamatà eva tàbhyàü pitçbhyàm abhyamanyanta | yad-dhàmàrtha-suhçt-priyàtma-tanaya-pràõà÷ayas tvat-kçte [BhP 10.14.35] iti brahma-vàkye vraja-màtrasyàpi tathà ÷råyate, kim uta tayor iti | idaü ca mugdhaü dugdhaü dadhi ca tad-adhika-tat-pradhànatàvadhikam eveti sa-vi÷eùatayàvagamyate | [12] tad evaü sati tasyàþ seyaü bhàvanà- kle÷am api viùahya spçhyamàõàü nànà-nija-gçhya-kriyàü sàmprataü na jànàti so' yaü bàlaka iti dayanãyatayàsmadãyam eva khalv etadãya-kçtyaü kçtyam iti | so' yam evaü-vidha-sneha-vividha-vidhis tair eva boddhum adhyavasyate yaiþ kçtaü tarjana-tàóanàdikam api làlanà-mayatàü kalayati, kim utànyat? yataþ, snehataþ kvacana ruñ prajàyate tasya vardhana-karã ca dç÷yate | medure' pi mudire tathà tathà vidyud-agnir asakçd vivartate ||JGc_1,8.5|| [rathoddhatà] [13] tathà hi, tayor mitho hitayor ubhayor api caritam | dugdhàya gamana-samaye sà khalu tan-muditatà-nibandhanam idam uditavatã, vatsa, nirma¤chanaü bhajàmi, kùaõaü tàvan manthana-gargarã rakùatàm, tvadãyaü payo vãkùya yàvad drutam aham àyàmi iti | tata÷ ca- yàvad vihàya pçthukaü bata manthanàntàd ambà yayau drutam asau tata àyayau ca | tàvat payodhara-yugaü hçdaya-stha-vastra- knopaü vavarùa pathi picchilatà yathàsãt ||JGc_1,8.6|| [vasantatilakà] [14] tad evam api sa tu nijàrthite pratyarthite bhç÷am àvijate sma, yathà- tenàtha kopa-sphuritàruõàdharaü sanda÷ya dadbhyàm udasarji rodanam | daõóàhatàmatram akhaõói cà÷manà nàlambhi tasmin navanãtam aõv api ||JGc_1,8.7|| [vaü÷astha] [15] atra tu varõayanti, dantendu-lekhàvi÷ad àdharàruõaü cakùu÷-cakora-dvayam a÷ru càdadhe | tadà ÷i÷or asya karàmbu-janmanàpy ariùñam uddhåya balàd vijçmbhitam ||JGc_1,8.8|| [upajàti 12] [16] tad evaü kala÷àntarãõe kàla÷eye sarvato rãõe parvàntaram api jàtam, yathà- tato gçhàbhyantara-÷ikya-lakùitaü haiyaïgavãnaü parigçhya yatnataþ | jaghàsa tatrorvaritaü tu pakùaka- dvàreõa nihnutya jahàra ke÷avaþ ||JGc_1,8.9|| [upajàti 12] [17] sa ca yatno, yathà- ku¤cãkùepàd argalàm antaraïgàm alpàü mu¤can sadma gatvà yuyoja | kçtvà khaññàü tatra niþ÷reõikàbhàü kçtvà sarpir guptam a¤cann apàgàt ||JGc_1,8.10|| [÷àlinã] tataþ kùaõàd dugdham itaü tu mugdhatàm àdhàya màtà sutam àgamad drutam | apràpya taü tasya tu karma tad-vidhaü buddhvà sa-kopaü sa-sukhaü jahàsa sà ||JGc_1,8.11|| [upajàti 12] [18] tatra prathamaü ÷aïkà-saïkasukàyàü tasyàü yogamàyà-prakà÷itàkà÷a-vàg eva hàsa-prakà÷anasya bodhasya kàraõaü jàtam | [19] sà yathà- ÷i÷u-madhu-kçd atakùan madhv asiddhaü pipàsan sarasija-mukulàdha÷ chedam àcarya pa÷yan | drava-vigalana-màtraü tatra nirvidya madhye kamalam aparam a¤can pràpa tasmin madhåni ||JGc_1,8.12|| [màlinã] kiü ca, ÷amayà¤cakçùe dugdhaü kùubhitaü tat tava sudakùatà kalità | ÷amayasi yadi ÷i÷u-kopaü tàdç÷am uccais tadà pra÷asyethàþ ||JGc_1,8.13|| [udgãti] [20] tad evaü ÷rutvà hasitvà kàla÷eya-le÷àdhyavaseyatànapahnava-caraõa-cihnam ãkùitvà sàdhakatamàntareõa dvàra-yantraü mocayitvà ca sà punar evam àcacàra- gatvà gçhàbhyantaram anyad apy asau dçùñvà sutasyàtula-càpalaü prasåþ | tadãya-vartmànugamena ca kramàd àlokayal lola-vilocanaü ca tam ||JGc_1,8.14|| [upajàti 12] [21] tatra lola-vilocanatvam, yathà- havir abhihçtavàn ihàsmi dç÷yaþ katham atha màtaram ãkùaõaü nayàni | iti nayana-yugaü ÷ruti-dvayàntar muhur iva ve÷ayati sma bàla-kçùõaþ ||JGc_1,8.15|| [puùpitàgrà] adho-mukhã-kçtya balàd udåkhalaü nivi÷ya tasyopari ca¤calekùaõam | kã÷àya sarpir dadataü prasåþ sutaü vãkùya smitaü pràpa tathà ca vismitam ||JGc_1,8.16|| [upajàti 12] gåóhaü pratasthe kçta-moùam àtmajaü dhartuü prasår eùa nirãkùya càdravat | prasiddhir eùà khalu lokataþ ÷ataü dç÷or mataü hartari bhartari dvayam ||JGc_1,8.17|| [upajàti 12] [22] sa khalu dçptaþ ÷àkhà-mçgas tu navanãtànàü tçptaþ paña-veùñita-yaùñim etàü dçùñvà drutam eva ÷àkhàm àråóhaþ | atha dravantaü sutam anvagàt prasåþ prasåna-vçùñi-pratha-ke÷a-bandhanà | kva yàsi re coravareti jalpità nàtisphuña-krandana-hàsa-sundaram ||JGc_1,8.18|| [upajàti 12] tokaü dhartuü sà samãpe' pi ÷ãghraü dhàvantã tat pràpa dhàvan na màtà | pràga¤cantaü vàyu-vegàt pratãcã stokàmbhodaü yadvad ambhoda-vãthã ||JGc_1,8.19|| [÷àlinã] [23] atha pura-dvàraü na màtur gamana-dvàram iti matvà palàyana-grahilas tad-di÷am eva jagràha | jananã tu tadànãü tatràjanatàü jànatã tam evànuyàtavatã | tata÷ ca, yadàdravat pçùñham anãkùamàõas tadà na lebhe pçthuko jananyà | yadà bhayàd vãkùitavàn sa pa÷càt tadà tayàsau jagçhe kareõa ||JGc_1,8.20|| [upendravajrà] [24] sa ca tathàpi- akùiõã drava-gamàya sàkùiõã rodanaü krud-udaya-praõodanam | càlanaü vapuùi dhàrùñya-pàlanaü sçùñavàn avinayaü na mçùñavàn ||JGc_1,8.21|| [svàgatà] nirmame prasabham ambayà mukhaü sammukhaü nija÷i÷or yadà yadà | sarpir-arpita-vilepanaü tadà råkùaõàya tad aghukùad eùa ca ||JGc_1,8.22|| [svàgatà] tata÷ ca- vaùñi ced bata bhavàn gçha-muùñiü yaùñim àkalaya mat-kara-mçùñàm | ittham uccakitite kamalàkùe tàü jahau nijajahau vraja-ràj¤ã ||JGc_1,8.23|| [svàgatà] mà meti vadatà tena, cora coreti gãþ-kalim | rahasà saha sà ràj¤ã sahasà sahasàtanot ||JGc_1,8.24|| [anuùñubh] aho ràjàsi coràõàü, coràs tvat-pitç-gotrajàþ | ity àdy acakalan màtà ÷i÷unà gavya-coriõà ||JGc_1,8.25|| [anuùñubh] kiü ca- dadhi-maõóaþ kathaü khaõóo? daõóo' yaü parame÷ituþ | ghçtaü kã÷àya kaþ pràdàd? asau yena vinirmitaþ ||JGc_1,8.26|| [anuùñubh] iti | ÷aïke svàduïkàram itthaü sadà tvaü yaj¤àïgãyaü lekùi haiyaïgavãnam | evaü coraïkàram ambà ÷i÷uü taü praty àkro÷anty àrdra-città babhåva ||JGc_1,8.27|| [÷àlinã] [25] tataþ sa-saürambhaü vihasya, sarahasyam ucyatàm, dambha÷ ca mucyatàm iti màtrà pçùñaþ sçùña-rodana-netraþ putra uvàca- tvayy udbhañaü pradravantyàm aïghryàþ kañaka-ghaññanàt | asphuñad dadhi-maõóasya ghañaþ, kà mama dhçùñatà? ||JGc_1,8.28|| [anuùñubh] kã÷o' yam ã÷a-nirdiùñaþ praviùñaþ sadma muùñaye | kçùñaþ sarpiþ-paràmçùño mayà, kà mama duùñatà? ||JGc_1,8.29|| [anuùñubh] tathàpi tvàm àtta-yaùñiü dçùñvà dudrava coravat | tvaü punar màü vçthà bhãtam api dudrotha nirdayam ||JGc_1,8.30|| [anuùñubh] [26] atha sànutàpam iva màtà pràha-re vàco-yuktimattama corottama! tvaü narottama-jàto' pi vànara-priyo vànara-prakçtir evàsi | [27] sutas tu sa-bhayaü sabhaya-pradànam apy uvàca-tato vanam eva pravi÷ya sthàsyàmi | [28] atha màtà sabhayaü cintitavatã, ko jànãyàt, kuryàd apãdaü mànã | tarhi tan-nibandhanaü bandhanam eva sandheyam, yad ekayà mayàlaya-bàlayor avadhànaü durdhànaü bhavità | [29] spaùñaü tv idam uktavatã- re caura ca¤cala-vilola-vilocana-÷rã- nikùipta-moha manuùe vinivàraõaü na | baddhvà bhavantam aham à÷u calàmi gehaü, ÷aktir yadi prathayatàü kuru cauryam anyat ||JGc_1,8.31|| [vasantatilakà] [30] bandhodyame ruùitatà-ruùitaþ putraþ phut-kurvann iva sàsram uccair uvàca-amba, rohiõi, saha sahajena kva gatàsi? tvayà rahitaü màm iyaü badhnàti, tad drutam iha samehi | [31] tad etad dåragatayà tayà nàvadhàryate sma, kintu paràþ pàramparyeõàvadhàrya kçtopàlambha-caryàþ kà÷cin nikaña-nikàyyà nàryaþ parivàrya militàþ | sva-vàcam iha smàrayitum aikàgàrikaþ so' yaü bhavad-agàre' pi kàü kàrim akàrùãt iti såcayantya iva saha jahasu÷ ca | [32] tatas tad anavadadhatã kuntala-santàna-bandhàd vighañitàü pañña-óorãm ekàm upasàdya, sadyaþ sadma-dvàràntar upasadyamànam udåkhalam anu vatsa-gala-bandhavad alagnam evàvalagne sa-nirbandhaü bandhum udyatavatã, stanandhayaü ÷ikùà-jananã jananã | sà tu dvy-aïgulàïga-nyånàjani | [33] tata÷ ca tasyà dhammillàd udvàsyànyasyà vinyastatve' pi tad-avasthatàyàü dç÷yamànàyàü sà÷caryam iva nàry-arpitair manthana-netrair bahubhir api pàraü na vavràja vraje÷varã | tata÷ ca- tad-aïge dvy-aïgulàbhàse sarve labdhàvakà÷akàþ | dç÷yante sma vañàs tatra vidåràdrau ghanà iva ||JGc_1,8.32|| [anuùñubh] [34] tad etat pa÷yantãbhiþ parihasantãbhir uktam, vraja-devi, niveditam evàsmàbhiþ; sa eùa samunnatayà mohanatayà kaphallakam api vellayan loptra-màtra-sukalatànandã paràskandã sandãpyate iti | [35] sà pràha-kiü jànàty asàv adya-jàtaþ, kintu bhavatãnàm eva kàpãyam avadyàvidyà yad antar asya pakùa-pàtinyaþ samãkùyadhve, bahir evànyathà vyavahàratayà viharantyaþ stha | [36] sarvàþ sahàsam åcuþ, tatrabhavati, bhavac-caraõebhyaþ ÷apatham àcaràmaþ, nàsmàkaü vismàpikeyaü vidyà vidyate iti | [37] sà ca cetasi vicàram àcacàra, tarhi garga-vacana-vargavat sakçt kàpi bhàgavatã ÷aktir evàmum avaruõaddhi, na càyaü ki¤cid api jànàti | [38] atheyam asyà÷caryasya paryantaü paryàlocituü tàbhir eva gçhàd anyàny api manthana-dàmàni muhur muhur ànàyya sanirbandhaü bandham àdadhaty api gaty-antaraü na pràpa | tata÷ ca- badhnatã na tu sutaü vraje÷varã pàram àpa tad apàra-karmaõaþ | gharma-vàri-varimàõam àvrajad vàra-vàram alakàvçtãr api ||JGc_1,8.33|| [rathoddhatà] [39] tato yàvad eva yàdava-deva-kulajasya tasya hañhavattàyàü prayatnàdhãr àsãt, tàvat tad-àgraho' pi graha-nigçhãta ivàbhåt | màtç-vaikalyena kalyamàna-manastve tu prathama-óorikà-dvaya-màtra-sambaddha-gàtratayà baddha eva so' yam abudhyata | anyàni tu sarvàõi dàmàni tasminn urvaritàny evàdç÷yanta | [40] yogamàyà-nàminã tat-karma-kàriõã hi tan-mano' nusàriõã, yayà tan niùpàdya màtaraü praty, api bhrama evàyam iti pratyayaþ pratyaham àsàdyata | [41] atha labdha-sandhaü taü bandhaü dãrghatamayànyayà rajjvàbadhya ca tayà tad-udåkhala-madhyaü babandha | [42] baddhvà ca màtà ÷ikùàü ghañayantã nija-kañhinatàm eva tasmin hañhini prakañayantã tàbhir vihasantãbhiþ saha sa-narma-geha-karmaõe gacchantã, tat-paripàlanàya bàlakàn paritaþ sthàpitavatã | [43] tata÷ ca gatàsu tàsu kùaõaü kçta-rodana-vinodaþ, pa÷càd bahala-khalaü praty udåkhala-nodanàya labdha-modaþ sa tu baddha eva kevala-bàla-valitatayà prabalita-càpala-÷raddhas taiþ saha prahasan khelann ulåkhalam etaü laghu laghu càlayàm àsa, hàrayàmàsa ca tair evolbaõa-hàsatayà ÷ulva-hàriõãnàü labdha-÷ånya-sàdharmya-harmya-÷reõyà hàri-÷ikyita-nava-nava-nãtàdikam àhàrayàmàsa ca | kintu, tat-karùaõa-maya-harùa-prada-lãlayà na ca kareõa na càpareõa tad-uddàna-mocana-rocanatàm avàpa | [44] tatra tu pura-dvàra-purastàd-varti vàtàvarta-vartita-nartanam iva yamalam arjuna-dvayam asya netra-vartmani vartate sma | krameõa càsau tayor antara eva vikramate sma iti | [45] etàvan mukta-kaõñham uññaïkayan snigdhakaõñhas tad-bha¤jane kàraõaü harer ai÷varya-pracàraõam iti tat pratàrayan kàraõàntaram eva vyàjahàra- [46] tataþ sphuñaü jhañiti parataþ paryañitum utkaõñhayà tan-madhya-sambaddhenaivàdhvanà ni÷cakràma, tad-adhvanas tu saïkùiptatayàdhaþ-kùiptatayà tad udåkhalaü pratitaùñambhe | [47] atha sphuñam asau vañãtroñanecchayà tat kçùñavàn | hañhàd àkçùñe ca tasmin- kuñha-dvayaü kañakaña-÷abda-mugja- vighaññitaü sphuñam aluñhad dvayor di÷oþ | na dhã-dhçtiü vadhira-vimugdhatàm adhi vrajann adhi vrajam adadhàt prajà-vrajaþ ||JGc_1,8.34|| [rucirà] citraü tutroña tat tatra vajra-majjàrjuna-dvayam | na punar màtç-vàtsalya-nirbandha-maya-bandhanam ||JGc_1,8.35|| [anuùñubh] [48] ÷lokayanti càtra- ÷yàmàïga-dyuti kiïkiõi-dhvani-dharaü riïgàtiraïga-pradaü karùac cha÷vad udåkhalaü khara-kharat-kàra-prakàra-pratham | visphårja-pratimàrjuna-dvaya-kañat-kàràrjitàt kautukàt paryàvçtta-nirãkùaõaü vraja-vadhå-làlyasya bàlyaü stuve ||JGc_1,8.36|| [÷àrdåla] [49] atha tayor atyårjitena visphårjitena muhårtàrdham àrtatayà goùñhàdhiùñhànà mårcchàm çcchantaþ sthitàþ, tan-nikaña-saïghaññinãm arbhaka-ghañàü vinà | sà tu tal-lãlà-màdhurã-dhurãõatayà citràkçtir iva mitràvalã na vitràsam àsasàda | [50] dåràd api tad-årjitaü visphårjitaü sambhrama-kàry avadhàrya tu vraja-pati-mukhàs tarkita-mukhàs tad evàbhipratasthire | satrà sa-tràsam atràbhidadhire ca- vinà vàtaü vinà varùaü vidyut-prapatanaü vinà | vinà hasti-kçtaü doùaü kenemau pàtitau drumau? ||JGc_1,8.37|| [anuùñubh] ajanya-janyam etàvaj jàtà nirjanatà kutaþ? | tasmàt tasmàn mahà-garjàn mårcchàm àrcchan vraje janàþ ||JGc_1,8.38|| iti | [anuùñubh] [51] avadadhire ca tan-nikaña-tañasthaü bhàsamàna-hàsa-vilàsa-mukham ulåkhalaü karùantaü lãlà-sukhaü varùantaü bàla-gopàlam | tena ca, kathaü, kathaü? iti kathayantas tam àvçnvanta evàvatasthire | [52] sa tu pitaram anuvindamànam anucakranda | [53] pità càntaþ-sambhràntaþ sann api tasya sàntvanàya mukha-màtraü hasita-pàtram àcarann aciràd eva taü vipà÷ayàmàsa | [54] sa-rodana-vadanaü vadanaü cumban vidann api muhuþ papraccha ca, putra, kutratyaþ sa khalu khala-buddhir yena colåkhale nirbandha-janita-baddhas tvam asi? iti | [55] sa tu pitari rata÷ cirataþ ÷liùña-kaõñhatayàbhyarõam àgataþ karõe varõayàmàsa, tàta, màtaiva iti | [56] pità tu tàü pårvaü vigata-saüvedatayà anantaraü tu svata eva jàta-nirvedatayà dånàü veda sma | tata eva na sahasà rahasàpi paribhàùitum iyeùa | aj¤atayàvaj¤ayà na ca papraccha bàlakàn, kim idaü vçttam? iti | [57] te tu svayam evocuþ, sphuñam anena kçta-madhya-gamanena vistãrõa-khale pura-sthale krãóituü niùkramya, vikçùña-tale tiryag-bhàvàd acale càsminn ulåkhale khañat-khañiti truñitatàm çcchat kuñha-dvayaü jhañiti luñhad-bhàvam ànarccha | [58] tata÷ ca khaõóitàbhyàm àbhyàü nirgatya kañaka-mukuña-kuõóalàdi-maõóitau rociùmad-vapuùmantau ÷uùmàõau praõamantau samantàd etaü kim api santoùayàmàsatuþ | tad-uttaram uttarasyàü di÷i pràsthiùàtàm | [59] tad etad àkalya, bàlànàü pralàpo' yam iti vatsalàþ kalayàmbabhåvuþ | anye tu sàü÷ayikatànapeta-cetasaþ prajàtàþ | [60] tata÷ ca kramàd eka-dvy-àdi-prakramàn militena vraja-janena samaü vraja-bhåpàlaþ sva-bàlakenàïkaü sad alaïkçtya nitya-kçtya-kçte kàlindãm anuvindamànas tenànuùajya nimajya tatraiva vipraiþ svasti-vàcanàdikam àcarya, mahà-dànàdikaü visarjya, nikàyyam àsajya ca, pårvàhna-bhojanàya sasajja | [61] taj-jàyà tu taj-jàbhyàü duþkha-lajjàbhyàü sajjatã gçhàd àgrahàc ca na niùkràntavatã, na ca gçhàgatàþ sambhàùitavatã | sarvàsv arvàg eva nivçttàsu, samàdhànohinã rohiõã gaurava-pàtrãbhiþ paurogavãbhiþ pariveùayàmàsa | [62] ÷rã-vraja-ràjas tv avaràtmajaü ràmam api samànãya tena sutena ca sàrdhaü tayoþ snigdha-kala-kolàhala-nidigdhaþ sagdhim àcaritavàn | tàbhyàü mårta-paramànanda-pårtàbhyàü muhårtam ekaü vi÷ramya ca samyag-ãdçg-au÷ãra-sukha-dhãra-cetà gavàgamana-ramya-samaye gosthànam àgamya go-dohanàdi-kàryaü ca kàrayati sma | [63] udavasitàd atisitàü sitàm ànàyya tayà sahitaü suhitaü saha sa-vayobhis tanayau stana-pàna-pratinidhitayà dhàroùõaü payaþ pàyayàmàsa ca | ÷ikùayàmàsa ca tatra patra-puñã-ghañanàm | [64] atha punar api harmyam àgamya tàbhyàm àcarita-sàyam-bhojana-sukha-samàje vraja-ràje, saha-rohiõãkàs tadãya-santata-sukhàbhãkàþ svakula-màõikya-lakùmyaþ sarvàþ pràmàõikyaþ samàsàdya nivedavatyaþ- [65] ràjan, kçùõa-janany adya na bhuktavatã, na kenacid uktavatã ca vartate | tàm anu sarvà÷ ca tathà vartante | [66] vrajaràjas saha-duþkha-hàsam uvàca-vayaü kiü kurmaþ? roùam anuvartamànà svayam eva sva-doùaü pa÷yatu | [67] sarvàþ sàsram åcuþ, hanta, sà khalv antar bahir apy atikomalà tavedç÷à-làpena tàpenàtimlàsyati | [68] vrajaràjas tu sa-smitaþ sutam apçcchat, sva-màtaraü yàsyasi? [69] kçùõa uvàca-nahi nahi, kintu tvàm eva samayà samayàn gamayiùyàmi | [70] atha ràja-jyàyaþ-prajàvatyaþ sahàsam åcuþ-stanaü kasya pàsyasi? [71] kçùõa uvàca-sitàsambhaviùõu dhàroùõaü payaþ pàsyàmi | [72] sarvà åcuþ-kena krãóiùyasi? [73] kçùõa uvàca-tàtenaiva samam | tathà bhràtaram api saïgaü gamayiùyàmi | [74] vrajaràja uvàca-bhràtur màtaraü kathaü nànugacchasi? [75] kçùõaþ sa-roùàsram uvàca-màü vihàyeyam apãyàya iti | [76] tad etad àkarõya sàsrà rohiõã nãcair uvàca-putra, kathaü kañhoràyase? màtà tava duþkhàyate | [77] kçùõas tad etad a÷rõvann iva sàsraü pitç-mukham ãkùate sma | rohiõã tu saïkarùaõaü tasya saïkarùaõàya sa¤j¤ayà j¤àpayàmàsa | tena gçhãta-hastaþ punar asau nirasta-tad-dhastatayà vidrutya pitur utsaïga-saïgã babhåva | tathàbhavaü÷ ca bhujàbhyàm avaguõñhita-tat-kaõñhaþ kçta-bàùpa-vçùñiü tad-dçùñim eva pa÷yaüs tam atãva va÷yam àcarann àsãt | [78] vraja-ràjas tu màtary antaþ-sneham asya paryàlocya tad abhivyaktaye hastaü ki¤cid udastaü vidhàyàbhidadhe-putra, yadi vakùi, tarhi bàóhaü tàü tàóayàmi | kçùõas tu tad asahamànas tasya hastaü stambhayàmàsa | [79] tato vraja-ràjaþ punar vihasya nija-vatsalatayàtãva sadayaü tadãya-màtur api hçdayam adhiyan-putra, tava màtà yady evaü bhaviùyati, tadà kiü kariùyasi? ity anadhàtor viruddhàrthaü prayujya sa-parihàsam àha sma | [80] kçùõas tu bàlaka-bhàvenàjasraü màtari sa-tçùõaþ sàsraü, kutra me màtà? tatra gamyatàm iti sa-÷aïkaü rohiõy-aïkaü gatavàn | [81] tata÷ ca, prahasita-kalakaleùu sakaleùu parama-sukhàrohiõyà rohiõyànãtaþ so' pi ve÷ma pravi÷ya sa-rodana-modam ambàlà-galaü lagnavàn | tata÷ ca- vatsa-mårdhni cibukaü dadhatã sà dhenuvad valita-gharghara-÷abdà | rodana-prathanayà dravad-àtmà rodayat parikaràn api sarvàn ||JGc_1,8.39|| [svàgatà] [82] atha tàsàü tv aneka-sàntvanayà labdha-÷àntiþ ki¤cid vya¤jita-mukha-kàntiþ ÷rã-sumukha-kanyeyaü stanyena tanayaü prãõayàmàsa | bubhuje ca sahàgrajàtena tena parama-hitàbhiþ sahità | [83] tad àrabhya tu saïkocaü upalabhya vrajaràja-locana-gocaratàü vàsara-trayaü nàsàditavatã | dinàntare tu pitç-nide÷a-pàla-bàla-gopàlenaiva celà¤cale gçhãtvà nãtà | tad-dina÷ ca sa-narmàmodaü dàmodaraþ iti vraja-vadhåbhir àhåyate sma, so' yaü ÷yàma-manoharaþ iti | vraje÷varãü stotum apãha kovidaþ ko và bhavel lokaga-loka-saïgrahe | brahmàpi sarvo' pi ramàpi yat-kalà- kalàü ca nà¤cãd iti bàdaràyaõiþ ||JGc_1,8.40|| [upajàti] [84] so' yam asyà bàdaràyaõinà ghañita-samyag-udghaññanaþ ÷rãmàn ya÷aþ-pañaha-÷abdas trailokyam eva ÷lokyatayà paryañann asti | tathà hi, nemaü viri¤ciþ [BhP 10.9.20] ityàdi | [85] ÷rã-ràmas tu nijànujaü sa-tçùõam àha sma, smarasi, bhràtar, bçhad-vane vatsyàvaþ | [86] anujo' pi sa-smitam àha sma, àü àü, tatra krãóàm api kariùyàvaþ iti | [87] atha kathakaþ samàpanam àha- ãdç÷as tanayo jàtas tava gopa-mahe÷vara | yau vçkùàv api tau svasya divya-bhaktau vinirmame ||JGc_1,8.41|| [anuùñubh] [88] tad evaü vçtte vçtte sarve tat-tat-kathàü api tat-tat-parvaivànubhåya svaü svam àvàsam àsannavantaþ | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu dàmodarànumodo nàma aùñamaü påraõam ||8|| ************************************************************* (9) atha navamaü påraõam ÷rã-vçndàvana-de÷e prave÷aþ [1] atha dinàntare bhàsamànàyàü sabhàyàü ÷rã-vrajaràjaþ paryanuyuktavàn, vatsa snigdhakaõñha, tau khalu vçkùau vraje saïkalpa-pradatayà devatà-sadçkùau | tataþ pràg-janmani kãdç÷àv, atra và kasmàd àgatau, samprati ca kãdç÷atayà kva gatau? [2] snigdhakaõñha uvàca-pårvaü dhårjañi-mitràd utpannavantau ÷rã-devarùi-varye dhàrùñyam anuùñhitavantau santau, pariõàmataþ paramànugraheõa ÷rã-devarùi-varya-kçta-nigraheõa vçkùatàyàm api bhavagad-bhaktatàm àgatavantau | pratibhavad-avatàram udbhavatas tasya bçhadvana-stha-bhavad-gçhasya tu sade÷e de÷e yamalàrjuna-ve÷ena sthitavantau | etad-anantaraü ca nija-gatim àgatavantau parama-bhagavad-bhaktimantau ca jàtavantau | samprati tu tad-bhakti-phala-vyaktim apy àkalayantau vartete | [3] vrajaràjaþ sakautukam uvàca-kathyatàü tathyaü, samprati kutra pratiyàtau? [4] atha snigdhakaõñhaþ sva-mukha-kamalaü namayitvà tuùõãm iva sthitvà ca madhukaõñhaü kañàkùeõekùà¤cakre | [5] vrajaràja uvàca-saïkucann iva kathaü nocitavàn asi? [6] snigdhakaõñhaþ sa-sambhramam uvàca-deva, vayaü kiü bråmahe? ÷rã-caraõàþ svayam eva vetsyanti | [7] vrajaràjaþ sasmitam uvàca-satyaü bhavad-uktaü punar-uktam eva bhavet, yato bhavato maunam evàtra bravãtãti rãti-va÷àj j¤àtavanta eva ca vayam | tathàpi, sva-mukhena sukhena yojayatu bhavàn asmàn | [8] snigdhakaõñha uvàca-sarva-sukha-varùi-÷rã-devarùi-caraõànàü kçpaõa-viùaya-kçpà-kpta-tad-etad-gatã labdhamatã tàv eva sphuñam àvàm iti | [9] tad etad àkarõya nirvarõita-tan-mukhàþ ÷rã-vrajaràja-pramukhàþ samàhåya bhåyaþ sa-kautukaü sa-sukhaü tau militavantaþ | madhye samupave÷ya nirãkùitavanta÷ ceti | [10] punas tu tat-pra÷nànantaraü madhukaõñhaþ krama-pràptàü kathàü pràha, [11] tad evaü vicitràt pårva-caritràd divasa-pa¤cakànantaraü ÷rãmàn upanandaþ sva-mandiraü vindamànaþ sva-patnãü papraccha, adya sva-devara-nara-deva-gçhe kiü gamana-maïgalaü jagçhe bhavatyà? [12] patnã pràha-atha kim, ko và tad gamanaü vinà mano mànayituü ÷aknoti, kim uta bhavad-vidha-savidha-sambandhinas te vayam? [13] patir àha-vi÷eùa÷ cet kathyatàm | [14] patnã pràha- yasmin prema-pracuraü bhayam api tasmin vibhàvyate pracuram | yadvan netraü ÷aïkà-viùayas tadvan na karõàdi ||JGc_1,9.1|| [gãti] [15] tathà hi, yadyapi niravadyàdhàna-vidhàtç-màtç-prabhçtibhã rakùyete sabhãbhir eva tau, tathàpi khela-velàyàü sambhàlayitum apàraõãyatayà sukalam eva vikalayataþ | tatra càdyatanaü vçttaü pratipadyatàm- [16] tau bhavad-bhràtçjau sa-nija-vraja-vraje÷vara-bhojya-sajjanàya janitàmodàyàü ya÷odàyàü tadãya-sàhàyakà-rohiõyàm api rohiõyàm à÷aïkà-pàtrãr dhàtrãr va¤cayitvà vidåraü ca¤citavantau | yathà, dhàtrãõàm aparatra karmaõi manàg dattàtmanàm agrataþ savyàsavya-dç÷or dç÷or aviùaye sàntarddhi-de÷e ca tau | krãóà-dambha-va÷àt kramàd apagatau vidrutya dåra-sthitau tatràtha sva-suhçdbhir uddhata-gaõaiþ kolàhalaü cakratuþ ||JGc_1,9.2|| [÷àrdåla] [17] atha tathà nikçtas tat-pàlanàdhikçta-dhàtrã-vargaþ kùaõàt kçtàvadhàna-sargaþ ÷ãghram eva kçtànumàrgaþ krameõa svasyàkàraõam akàraõatàm àsàditam avadhàrya nije÷varyor àvedayàmàsa | [18] tàvac ca tato' py atidåraü gambhãra-sarit-tãraü gatàv àkarõya påtanà-sådana-praså ràmàmbàlàm eva tayoþ saïkalanàya càlayàmàsa | ‘hanta, na jàne khalv arjuna-yugalavad durjana-preryamàõatayà ka÷cid anokaho và nadyavaroho và skhalatãti mayi pàka-karma-vipàkàvaruddhàyàü satvaraü tvam eva svayaü yàhi' iti | sà ca tatra gatà ÷ãghraü vyagrã-bhåtàïga-mànasà | sarit-tãra-gataü kçùõaü bhagnàrjunam athàhvayat ||JGc_1,9.3|| [anuùñubh] [19] tata÷ ca krãóà-raïgàkulatayà tad anaïgãkartari saïgã÷itari kçùõe kçùõàgraje ca tad-anuga-tçùõe, sà parivçtya sadmàgatya tasya ki¤cid bhaya-sthànaü prabhava-sthànam eva prasthàpayàmàsa | [20] tata÷ ca tan-màtà ca gatvà- krãóantaü tanayaü bàlair ativelaü sahàgrajam | vãkùya stana-miùàt snehaü varùantã håtim àtanot ||JGc_1,9.4|| [anuùñubh] [21] na tu sahasà samãpam àpa tat-palàyana-÷aïkayà | àhåti-màdhurã ceyam àsvàda-dhurãõatàü nãyatàm- kçùõa kçùõàravindàkùa tàta ehi stanaü piba | alaü vihàraiþ kùuc-chràntas tad bhavàn bhoktum arhati ||[BhP 10.11.15] iti | [22] tathàpi mithaþ saïgharùayataþ krãóà-tarùavantaü tam anàgacchantaü dharùayantã, vicchiduratà-vidhur asajàtãya-snehasya dvitãya-pàtram àdçta-sva-vacana-màtratayàva÷yam eva va÷yaü ÷rã-bala-bhadram eva sànukro÷aü cukro÷a- he ràmàgaccha tàtà÷u sànujaþ kulanandana | pràtar eva kçtàhàraþ krãóà÷rànto' pi putraka || pratãkùate tvàü dà÷àrha bhokùyamàõo vrajàdhipaþ | ehy àvayoþ priyaü dhehi, svagçhaü yàta bàlakàþ ||[BhP 10.11.16-7] [23] tato màtç-harùaõàya nivartayituü kçùõaü karùati saïkarùaõe, sacchala-protsàhanaü tam eva bhaõati sma- dhåli-dhåsaritàïgas tvaü tàta majjanam àvaha | janmarkùaü te' dya bhavati viprebhyo dehi gàþ ÷uciþ ||[BhP 10.11.18] [24] punas tadànãm eva gçhàd àgatàn bàlàn àkalayya spçhàü bçühayantã babhàùe, pa÷ya pa÷ya vayasyàüs te màtç-mçùña-svalaïkçtàn | tvaü ca snàtaþ kçtàhàro viharasva svalaïkçtaþ ||[BhP 10.11.19] [25] tad evaü bàlyam evàrabhya vipra-poùaõàd àtmanas toùa iti tad àrambhàya stambhamànam àhvànàdi-lakùyeõa laghu laghu samãpam àsannà sa-ràmaü ràmànujaü bhujayor gçhãtvà gçham àninàya | [26] tata÷ ca, janmarkùaü te iti mithyà-kathyamànam api tena gçhãtaü nitaràm eva gçhãtavatã vrajaràja-gçhiõã tat parva, yatra duùña-dçùñi-nivàraõàya sa-yantrà mantrà muhur vinyàsam åhuþ | [27] tad evam avadhàya sa sarva-dar÷aþ ÷rãmàn upanandaþ paràmamar÷a, satyam à÷aïkitaü prajàü prati prajàvatyor anayoþ prajàvatyoþ, yad idaü goùñha-prakoùñham avaduùñam iva dç÷yate | bhavatu, vrajaràja-samàjam anu vicàrayiùyàmaþ | [28] tatpatnã pràha-vicàraþ punas tatrabhavaty eva sthàsyate | [29] atha pràtar eva go-vraja-vrajànta-sthàyàü sarvàsthàspada-vrajaràja-samàja-ràjamànàyàm àsthànyàü milità gopàlà gopàla-nàdi-saukaryaü nàtreti paryàlocayàmàsuþ- [30] ciravàsenotsannatàsanna-vanatayà bçhadvanasya | tatra tu vayo-j¤ànàbhyàü vçddhaþ ÷rã-ràma-kçùõa-premõà samçddhaþ svàïka-palyaïkaü sad-alaïkariùõunà madhye madhye ca cibukaü gçhãtvà vitatha-pra÷nam àcariùõunà tat tadà krãóanaka-yàc¤à-satçùõena kçùõena labhyamànànandaþ ÷rãmàn upanandaþ pràvocad akhila-rocanam | iha ca vrajaràjasya saïkocam avalocayan bàla-prajà-màtrasya hita-pakùam upalakùayàmàsa | yathà- ‘iha na stheyam' itãtthaü vraja-hitam uktaü bhavadbhir yat | tat punar atibàlànàü hita-pradhànaü mama sphurati ||JGc_1,9.5|| [upagãti] sahajani-janite yan mama para-para-yatnena rakùite' py atra | jàtaü viplava-jàtaü, tasmàt kiü syàd ihorvaritam? ||JGc_1,9.6|| [àryà] tat-tad-upadrava-jàte kevala-parame÷itå rakùà | tasmin bhàraü dadyàd iti ca na khalu tat-parair iùñam ||JGc_1,9.7|| [udgãti] calatà dvayam anucintyaü: tyàjyaü gamyaü ca yad dhàma | tyàjyaü duþkha-nidànaü, gamyaü sukhità-nidhànaü tu ||JGc_1,9.8|| [upagãti] sthànaü tad apadeyaü, yad iha paratra ca ghañeta duþkhàya | bçhad-àkhyaü vanam anupadam aihika-duþkhàya sàmprataü jàtam ||JGc_1,9.9|| [gãti] sthànaü tad upadeyaü, yad iha paratra ca ghañeta saukhyàya | vçndàvanàraõyaü càdaþ samasta-sukhatamam atãva puõyaü ca ||JGc_1,9.10|| [gãti] govardhana iti nàmà yatràraõye giriþ sphurati | tat khalu go-jàtãnàü gopànàü càsti sarvasvam ||JGc_1,9.11|| [upagãti] gopàþ kànana-karadà gràmàdãnàü vini÷cayàbhàvàt | tad apara-kànana-gamane ràj¤àü càj¤à svataþ-siddhà ||JGc_1,9.12|| [àryà] sukhato bhayato và yat kçtyaü kartavyatàü yàti | ÷ãghraü yat khalu kàryaü valayati ÷aïkàm alaü vilambas tu ||JGc_1,9.13|| [udgãti] utthàtavyaü tasmàd asmàt sadyo na kàryam àlasyam | tulità hy udyama-kalanà kçtyaü yad yad yadà kriyate ||JGc_1,9.14|| [àryà] iyam asmàkam udãkùà yuùmabhyaü yadi tu rocamànà syàt | para-vãkùite' pi vastuni bahu-sammatir utsavaü dugdhe ||JGc_1,9.15|| [àryà] bhavati tu ced iha bhavatàü samarthanà tarhi gàvaþ pràk | samyak pàyita-vatsà÷ carantu vçndàñavã-vartma ||JGc_1,9.16|| [upagãti] pa÷càt paña-gçha-÷akañàny añantu gçhyaü samastam àdàya | vidhi-vidhi-siddhà seyaü vrajanàd vrajatà hi goduhàü sadane ||JGc_1,9.17|| [gãti] tata÷ ca, tad vàkyaü pa÷upa-samåham åha-÷ånyaü svàrthàya svayam anugamya kalpate sma | sàdharmya-spç÷i mçdi pa÷ya bãja-bhedaþ sphãtaþ syàt phalati ca tatra nàparatra ||JGc_1,9.18|| [praharùiõã] [31] tad evaü paurõamàsãm api vij¤àpya samanuj¤àpya purataþ prasthàpya ca ÷ãghram utthàpyatàü vrajaþ iti dundubhi-nirghoùaõayà kçta-poùaþ so' yaü ghoùaþ sva-niruktim evàtiriktatayà vyaktavàn | gavyànàü mànuùyakànàm api kolàhalàn mahà-ghoùàspadatà hi ghoùatà nirdiùñà | yathà, tadà vraje kalakala-koñir utthità hihã-hihã-jihi-jihi-kàra-mi÷rità | ghaóad ghaóad ghaóad iti ÷àkañà-ravaþ sa-vàdyakaþ punar akhilaü-gilaþ sthitaþ ||JGc_1,9.19|| [*jabhajasaga] àropyànasi vçddhàdãn svayam åóha-÷aràsanàþ | gauraveõa gavàü gopà yayur vikramamàõatàm ||JGc_1,9.20|| [anuùñubh] [32] tata÷ ca saïkrãóati ÷akaña-varge saïkrãóamàne sati, ÷akaña-gçhàñana-caryàü paryàkalayan vidåra-go lokaþ | vyatiùajyàvadad etad gràmaþ ka÷cic cariùõur astãti ||JGc_1,9.21|| [gãti] pathi tu, eko dhàvati ka÷canàhvayati ko' py atrottaraü bhàùate ka÷cit tatra nivçtya gacchati nijaü sambhàlayaty anyakaþ | sarvo gàyati kçùõa-bàlya-caritaü bàùpàyate stambhate svidyaty ejati romaharùam ayate vaivarõyam àsãdati ||JGc_1,9.22|| [÷àrdåla] àråóha-÷akañà gopyo vyåóha-navya-pariùkriyàþ | amandaü jagur ànandàd ànandàn nanda-nandanam ||JGc_1,9.23|| [anuùñubh] yathà, nanda-mahã-pati-jàta nanda ya÷odà-màta | janma-mahà-maha-digdha ramita-samasta-snigdha ||dhru | spar÷àdita-viùa-yoùa aparicitàpada-doùa | ÷akaña-vighaññana-÷eùa gokula-puõya-vi÷eùa || kçta-nàmabhir abhiràma santata-ràmà-ràma | riïga-bhçtàïga-naraïga aïgãkçta-sakhi-saïga || laïghita-màruta-cakra nandita-gokula-÷akra | vatsa-vimocana-moda vraja-jana-÷arma-ya÷oda || sarvànandana-caurya tasmin dar÷ita-÷aurya | ayi dàmodara-lãla akhila-sukha-prada-÷ãla ||JGc_1,9.24|| [2 x 3 gaõas] iti | [33] tad evaü gàyantyas tad-dar÷anasya nàthamànà vyatyatikràmanti sma- tadà ya÷odà-rohiõyàv ekaü ÷akañam àsthite | rejatuþ kçùõa-ràmàbhyàü tat-kathà-÷ravaõotsuke ||[BhP 10.11.34] [34] tatra sthitir, yathà: maõi-khacita-suvarõa-citra-varõe ÷uci-mçdu-tulikayànukåla-madhye | gçha-nibha-÷akañe virejatus te suta-ruci-rociùi rohiõã-ya÷ode ||JGc_1,9.25|| [puùpitàgrà] [35] tat-kathà tu dvi-vidhà, tat-sambandhinã, tat-kartçkà ca | pårvà yathà, snigdhà nàryaþ ÷akañam abhito màtarau putrayos tair j¤àtàj¤àtair akhila-caritair dhinvate smàvi÷eùàt | premõaþ seyaü prakçtir akhilà÷carya-råpà yad uccaiþ sarvaü svãyaü viùayam amanaþ-spçùña-tulyaü karoti ||JGc_1,9.26|| [mandàkràntà] [36] uttarà yathà- kçùõa uvàca-màtaþ, kva nu khalu gacchantaþ sma? [37] màtà pràha-putra, vçndàvana-nàmani vana-dhàmani | [38] kçùõa uvàca-kadà sadanam àyàsyàmaþ? [39] màtà sasmitam àha-vatsàsmad-anuùaïgata eva saïgacchamànaü tad àste | [40] kçùõa uvàca-kva nu niråpyatàm? [41] ràmaþ prahasann àha-kçùõa, pàkàdi-nitya-kçtya-sannive÷a-de÷àdhaþ-prade÷àn mahà-÷akaña-ve÷àn gçhàn nikañata evàñataþ pa÷ya | [42] kçùõaþ sà÷caryaü dçùñvà ÷rã-ràmaü spçùñvà jahàsa, punar uvàca ca, tathyam idaü kathyate sma | yasmàd vidåra-kùitigà api kùiti-ruhàs tathà lakùyante | [43] màtà tu rohiõyà saha sa-hàsam àha sma, putra, ta ete tu na kutracana ca gacchanti, kintu samprati tathà pratãyante màtram | [44] kçùõaþ sa-tçùõam uvàca-bhavatu, tad vçndàvanaü kutra? [45] rohiõy àha-putra, yamunàyàþ pàre | [46] ràma uvàca-ekà yamunà dårataþ pa÷càn nyastà, purataþ kim anyàpy asti? [47] màtà sahàsam àha-putra, kutracid api manàg api na vicchinna-gamanà sà | [48] ràmas tu màtç-mukhaü sà÷caryatayà sa-sukha-caryaü pa÷yati sma | [49] kçùõa uvàca-tatra-bhavatà kila na tarkitaü, yat khalv ita iva tatràccha gacchantã sà dç÷yate sma | [50] tad evaü tayoþ sollàsaü hàsaü bibhratoþ punaþ kçùõaþ sa-tçùõam uvàca-laghu-màtaþ, kà tatra ÷àta-sampad asti yad etàvatà prayàsena prayàsyàmaþ? [51] rohiõy àha-putra, krãóà-sthànàni krãóanakàni ca bahåni santi | [52] kçùõaþ saharùaü saïkarùaõa-niùkalaïka-vidhor aïkaü nija-÷yàma-dhàmnàlaïkurvann eva sàïga-praõayatayà samuttànitàïgas tan-mukham unmukhaü pa÷yan vihasan vilasan muhur luñhati sma | [53] saïkarùaõas tu tan-mukham anu mukhaü nidhàya muhur vihasita-lãlàü vidhàya ciràya taü hàsayati sma | [54] atha yamunà-taraïga-saïgha-saïgata-màruta-digdha-snigdha-vana-lekheyam àsannà iti màtç-yugala-saülàpaü ni÷amya samyag utthitaþ kçùõaþ saïkarùaõa-saïkaraþ pràg aj¤àtàn j¤àtàn api naga-mçga-khagàn hasantãbhiþ skhalita-dantãbhir vivàdataþ sarvàn apårvàn iva pçcchann uttaram àyacchaü÷ ca tat-kålànukåla-vanam àsasàda | [55] tatra pra÷nottare yathà- ko' sau vçkùaþ samantàd ani÷a-cala-dalaþ? pippalaþ | ko' õóa-koñiü såte? soóumbaràkhyaþ ka iha ghana-jañà-vyàpta-mårtir? bañaþ saþ | itthaü navyàü vanàntar-gatim anu jananã-óimba-saüvàda-jàtaü lokaü pãyåùa-varùair asukhayad akhilaü tatra tatràticitram ||JGc_1,9.27|| [sragdharà] kiü ca- gauràþ kçùõa-pradhànàpluta-gati-pa÷avaþ ke ramante? hariõyaþ ke vàmã sairibhà÷va-pratima-tanudharà? rohiùàkhyàþ prasiddhàþ | ke ÷çïgàneka÷àkhà-÷avalita-vapuùaþ? ÷ambaràkhyàs tad evaü màtur gãr-j¤àta-nàmà sa jayati sa-balo nanda-gopàla-bàlaþ ||JGc_1,9.28|| [sragdharà] api ca- citraþ ko' pi? mayåraþ ka iha mçdukuhågàyakaþ? kokilàkhyaþ ko vaktuü vaùñi vàõãü naravad api? ÷ukaþ puùpagaþ ka÷ ca? bhçïgaþ | itthaü màtç-dvayena prathama-vana-game saülapantau hasantau, bàlau gopàla-ràmau vraja-kula-mahilàþ ÷armabhiþ si¤cataþ sma ||JGc_1,9.29|| [sragdharà] athàgatàs taraõi-sutà-tañaü vraja- prajà-vrajàþ sa-÷akaña-dhenu-saïkañam | sa-sambhramaü taritu-manastayà ca te parasparaü kalakala-kãrõam abhraman ||JGc_1,9.30|| [jabhasajaga] [56] tata÷ ca dvàv api bhràtarau màtarau vihàya, paramam unnatatamaü vraje÷ituþ pituþ ÷akañam àgatàv, årdhva-sthityà dalad-indãvara-sundaratà-÷àli-kàlindãü pràõi-vçnda-prãõi vçndàvanam api phulla-dç÷à dadç÷atuþ | [57] ÷rã-vraje÷varàdayas tu parasparam åcuþ-aho, råpam iha pàrãõa-vanyà-sambandhinyà bhàsvat-kanyàyàþ, yà khalu pratibimba-saüvalanayà vçndàvanàntam antar-vahantã vicitra-citra-pañña-pañavad àcarati | [58] aho madhurãõàü sàdhu-rãtir asya ca vçndàvanasya, yat khalu nãlàbhaü sita-pãta-lohita-prasånàlibhir niþsarad-àsàra-vidyotamàna-vidyut-kànti-rohita-rohita-nãrada-vad àbhàsamànaü dårato' py amçta-påram arpayati | yasya càkçùña-tripiùñapa-pada-ùañpada-padatayà vyakta-daurlabhyaü samàkarùi-saurabhyaü ghràõàbhyàgatànàü dåram àrabhya pratyudgami sabhàjaka-sabhya-vçndam iva labhyate | [59] yasya ca vicitra-patri-kçtrima-kala-kalila-kàkalã-saïkula-kolàhala-kulam àkarùaõa-mantra ivàrtha-grahaõaü vinàpi sa-karõakaü janyuü nijà÷rayàbhyarõam àkarùati | [60] tad evaü pa÷yatoþ ÷çõvator api sa-tçùõayo ràma-kçùõayor gopàþ gàþ pàrayituü vyàpàraü kàrayàmàsuþ, nãraü taraõi-kanyàyàs tãraü ca taraõe tadà | go-mayaü gomaya-mayaü kùaõàd ajani sarvataþ ||JGc_1,9.31|| [anuùñubh] [61] tãrõàsu goùu tathà karõãrathàd avatãrõàsu parijana-paricchada-sahitàsu gopa-vanitàsu, kà÷a-ku÷a-÷ara-vaü÷a-varair alaïkarmãõa-nirmita-paraspara-naddha-plava-ràjã ràja-paddhatir ivàsambàdhatayà sàdhità | [62] tata÷ ca pàràvàrãõa-bhåmyor ekatàyàü kçtàyàm avàrãõam iva pàrãõam madhupurã-kàlãya-hradayor antaràlaü tad vana-bhàgaü sarva eva gàyantaþ prahasantaþ krãóanta÷ ca ÷akaña-ghañayàpi pravivi÷uþ | tad evam evoktam, vçndàvanaü sampravi÷ya sarva-kàla-sukhàvaham | tatra cakrur vrajàvàsaü ÷akañair ardha-candravat ||[BhP 10.11.35] iti| [63] ràma-kçùõàu ca baddha-tçùõàv àsàdita-tãropakaõñhàv utkaõñhayà bhuvi ÷akañàd utplutau pluta-samplutàhvànataþ sukha-samanvitaü sakhãn anvag vidhàya pratyagram api pratyagràyamàõa-vaicitrã-gahaõaü gahanam avagàhamànau savyàpasavyayoþ pa÷yantau caraõa-càritàm evàcaritavantau | tadà ca kim anyad varõanãyam, samastaü vçndàvanam api kçùõena spçùñaü hçùñam eva nirõãya paràmçùñam | yataþ, yad gànaü vipinasya kokila-kale nçtyaü latà-vibhrame romõàm utthitam aïkure ca kavitaü yogyàn nidànàdçte | tan mithyà yadi kçùõa-saïgati-va÷àt tasmiüs tathà varõyate satyaü tarhi sadàpi tat tad akhilaü yasmàd darãdç÷yate ||JGc_1,9.32|| [÷àrdåla] [64] tata÷ ca tau kvacid vikramaõena kvacit tu snigdha-jana-skandhàdy-àkramaõena bandhubhir àsvàdyamànànavadya-làlityàmçtau ÷ubha-÷akuna-sambhçtau vatsa-krãóanàbhidha-yamunà-ghaññataþ saññãkaràkhyaü prade÷am àsedatuþ | [65] athàvataraõa-turya-ghoùa-jàte ràj¤à samanuj¤àte, taü pa÷càn nidhàya dakùiõa-pa÷cimàm agre vidhàya sarve samàkãrõa-vistãrõa-de÷atayàvatãrõàþ | loka-håti-vyakta-ceùñaü tadà nandàdi-veùñitam | vçndàvanam idaü reje supta-jàgarita-prabham ||JGc_1,9.33|| [anuùñubh] tatra cakrur vrajàvàsaü ÷akañair ardha-candravat | yad-antaþ-påritaü gobhiþ krameõa ghana-rãtibhiþ ||JGc_1,9.34|| [anuùñubh] ÷rã-hari-vaü÷e ca, nive÷aü vipulaü cakre gavàü caiva hitàya ca | ÷akañàvarta-paryantaü candràrdhàkàra-saüsthitam ||iti | [2.9.20-1] [66] evaü taddine ÷akañair eva cakruþ, dinàntare tu, kaõñakãbhiþ pravçddhàbhis tathà kaõñakibhir drumaiþ | nikhàtocchrita-÷àkhàbhir abhiguptaü samantataþ ||iti | [2.9.22] go-purasya puraþ kçtvà govardhana-dharàdharam | gopa-vàsaþ sa tatràsãn nagopa-vasatir yataþ ||JGc_1,9.35|| [anuùñubh] paurastya-vastya-tyàge' pi tat-tan-maryàdayàcitaþ | vrajàkàras tathaivàsãt kçùõàpàre yathà sthitaþ ||JGc_1,9.36|| [anuùñubh] aùña-kro÷ãm àyataü goùñham etan madhye tasmin vistçtaü càrdham asyàþ | etan mànaü càtra lokasya dçùñyà ÷aktyànantàcintya-dhàmatvam eva ||JGc_1,9.37|| [÷àlinã] madhye ràj¤aþ sadma tat-pàr÷vatas tad- bhràtéõàü tad-bàhyatas tat pareùàm | yadvat premaõy antaraïgàdi-rãtir vàse' pi syàd aucitã tadvad eva ||JGc_1,9.38|| [÷àlinã] [67] atha tatra parama-÷armaõà gamyamàna-samaya-vraje pårvavad vraje krãóà-ratayor api tayor vana-didçkùà punar atãva vilakùaõà jàtà | tata÷ ca pratidinam api gavàvanàya vanàya prayàtena tàtena samaü samantata eva vrajataþ sma | yatra- vçndàvanaü govardhanaü yamunà-pulinàni ca | vãkùyàsãd uttamà prãtã ràma-ràmànujàtayoþ ||JGc_1,9.39|| [BhP 10.11.36] yathà, pràdhànyàd atidivya-vçkùa-vitater vçndàvanaü ratna-bhå- palyaïkànvita-pãñha-jetç-dç÷adàü vçndasya govardhanaþ | glau-cårõodbhava-raïga-bhåmi-vijayi-sthalyàvaler aü÷umat- kanyàyàþ pulinàlir utsava-÷ataü dugdhe sma mugdhaü tayoþ ||JGc_1,9.40|| [÷àrdålavikrãóitam] [68] atha madhukaõñhaþ samàpanam idaü sà¤jalitayà vyàna¤ja, ãdç÷as tanayo jàtas tava gopàdhinàyaka | pàlyaü karoti yo vi÷vaü bàlyasya caritàd api ||JGc_1,9.41|| [69] tad evaü tal-lãlànàü sàkùàt-prathàyàü kathàyàü vçttàyàü pårva-vçttavat tad-dine' pi sarve' py ànandànàm akharvàõàü kharveõa karburità nija-nijàlayaü kalayàmàsuþ | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu ÷rã-vçndàvana-de÷e prave÷o nàma navamaü påraõam ||9|| ************************************************************* (10) atha da÷amaü påraõam vatsàsuràdy-utsàdanam [1] atha pràtar api pårvavat kathà prathate sma | [2] yathà snigdhakaõñha uvàca- athànayor atibàlyàd årdhva-vilàsam àrabhamàõaü sukumàraü kumàratà-÷eùaü varõayiùyàmaþ | yathà- mukta-stanyam uda¤cad aïgavalayaü cà¤calya-paryàkulaü khelà-ca¤cad-akharva-netra-yugalaü ÷a÷vat-prahàsànanam | nànà-kautuka-bhàvitaü sakhijanakrãóàvilàsàspadaü vatsekùà-spçhi ràma-kçùõa-kalitaü kaumàram antar bhaje ||JGc_1,10.1|| [÷àrdåla] api ca, ÷ubhra÷yàmau nãla-pãtàbha-vastrau ÷çïgã-pàrãdhvàna-÷ikùàsu dakùau | krãóà-lolau mitra-varge vicitraü citrãyete ràma-kçùõau kumàrau ||JGc_1,10.2|| [÷àlinã] [3] etad-avadhi ca vastra-paridhànaü krameõa ni÷citaü jàtaü, yathà- vastraü dadhàti jananã-nihitaü prayatnàt kùipraü ca bandhana-dhiyà svayam ujjahàti | bhåyas tad ardati bibharti ca yasya càrdhaü vrãóàü vikalpya laghu nityayati sma kçùõaþ ||JGc_1,10.3|| [vasantatilakà] [4] tatra nityam eva gojàtam anuyàtena tàtena saha yàtavantau samantàd alaü tau bhramataþ | yathà, agacchatàü tatra vane janànàü snehàrthinàü kroóa-gatau pitu÷ ca | apçcchatàü tat-prati-vastu bàlàv ayacchatàü ÷arma ca ràma-kçùõau ||JGc_1,10.4|| [upajàti 11] [5] tatra ca nivàryamàõàv api visphàry-aham-pårvikayà go-goyugaü gogoyuga-yugaü go-ùaó-gavam api yugapad va÷ayantàv akrãóatàm | anantaram api parasparam aparasparaü sadravam eva dravantau vighañita-dhenv-anaóuha-saïghaññàv uddhatà dhenur vçùabhàn api ÷çïga-gràhaü nivartayataþ sma | kiü ca, pa¤cakenàpi pa÷ån gçhõãtaþ sma | [6] dina-katipaye punar evaü gata-samaye tad etad upadhàrya vraje÷varyà patiü prati praõaya-sphurad-upàlambhaü bhaõitaü, kim idam apårvam iva kurvanti tatra-bhavantaþ? iti | tena ca lajjàtaïkau sajjatà tau va¤cayatà vanaü ca¤catàmunànumatà taü ca taü ca sà ca sà ca tan-màtà vana-gamanatas tanayam atipraõayàn niruddhavatã | [7] niruddhau ca tàv utkaõñhàviùñhàv arodiùñàm | tatra ca kadàcid ahnàya nihnavam àrabhya pitur abhyarõaü gacchantau, savayobhyaþ sukhaü yacchantau vartmàparikalya vrajabahir upa÷alya-sthair vatsa-pàlyair bàlaiþ kçta-melantau khelantau tat-pàlàyamànau mumudàte | [8] tad evaü tayor asakçtkçtim anubhåya bhåyaþ ÷rã-vraja-bhåpatã dampatã sukha-sambhåyamànatàyàm api bhavya-dåyamàna-manastayà mantrayàmàsatuþ: yadi go-saïgàvasthànaü vinà na sthàtuü pàrayatas, tarhi vraja-sade÷a-de÷e vatsàn eva tàvat sa¤càrayatàm iti | [9] tad etad eva vrajaràjaþ sahajàdibhir mantra-vidbhiþ saha mantra-sahatayà vicàrya, tantra-vidbhiþ puõya-dinam avadhàrya, puõyàha-vàcanàdikam api sa¤càrya tàbhyàü go-bàla-pàlanàrambham àcàrayàmbabhåva | [10] tàbhyàm eva saha mahà-gopàlà mahaü vidhàya manasi ca sukhaü nidhàya nija-nija-bàlàn vatsa-pàlàn kalayàmàsuþ | yasya càdau jananã-janitena majjana-sajjanena bhojana-bhajanena vasana-vasanena sad-alaïkaraõa-dharaõena vetra-netra-muralã-gavalànàü valanena ca bala-kçùõau ÷obhàü lebhàte | [11] kçùõas tv ànãte upànahau nahi-nahi-kàreõa bahi÷ cakàra, kula-paramparà-gata-dhana-godhan-samàràdhana-dharma-marma-bàdhanaü hi tat-prasàdhana-va÷àd bhavati iti | tataþ kçùõa-bhàvam anubhavatà ràmeõàpi tathànumatam | [12] duùkara-gaõanàni godhanàni tu nånaü kçta-tad-avadhànàni tad-ànukålyàya prakhara-khara-khura-khanana-khuralãbhir mçn-maya-reõån api puùpa-reõån iva vidhàya karkaràkaõñakàdikam api khaõóa÷as tathà sandhàya tadãya-caraõa-pracàra-bhåmiü sukha-sa¤càratayà kàrayàmàsuþ | vasudhà ca sudhà-sekam eva tadãya-caraõa-sa¤càreõa manvànà vçndayà saha ca yogaü tanvànà tad-ànukålyàva÷eùaü nirava÷eùaü cakàra | yathà ca khadira-vanàdikam api sukha-sa¤càràya samyag adhikaü bhavati | [13] yathà ca sarvatra tadãya-caraõa-ki÷alayàlaya-såkùma-rekhà-lekhànàm udayaþ sarva-mud-ayanaü bhavatãti prakçtam anusaràmaþ | [14] tad evaü mahà-maïgala-saïgatatayà vatsa-càraõotsavam anukriyamàõe prayàõe samudgata-÷obha-samudgaka-vicitrac-chatra-càmara-pañña-pañàdi-nànà-sàmagrã-saïgraha-vyagrãbhåta-karà bhuvana-÷ubhaïkarà jita-vçndàkaràþ kiïkara-dàrakàs tàv anusarantaþ kim apy antaþ-sukham anubabhåvuþ | [15] tatra ca màtara-pitaràv àrabhya pratyàgàra-dvàraü sarvàbhir anarvàcãnàbhir vara-varõinãbhir mahà-dhanair nirma¤chyamànau dãpàyamàna-maõibhir nãràjyamànau praphulla-surabhi-prasånair abhivçùyamàõau maïgala-saïgha-saïgata-gãtaiþ saïgãyamànau yathàrhaü tad-antika-vacana-kànti-santatibhiþ santoùyamàõau, purastàd vikãrõa-vistãrõa-nayanair nirvarõyamànau gurån abhivàdya niravadya-vàdya-prasàdyamàna-kautuka-pratataü pratasthàte | [16] yatra divya-gaõà÷ ca tadvad eva dãvyanti sma | tata÷ ca- veõu-vetra-dala-÷çïgavañãbhiþ kanduka-bhramara-dàru-nañãbhiþ | krãóinau sa-÷i÷u-go-suta-jàte nãla-pãta-vasanau rurucàte ||JGc_1,10.5|| [svàgatà] [17] tad anu, dårataþ såratatayà purataþ pa÷yadç÷aþ pitçtatsadç÷as te kàü÷cit prauóhàn åóhàvadhànàn vidhàya, càraprade÷avicàram abhidhàya ca, kramata eva vyutkramataþ kramamàõàþ sukçtinaþ kçtinaþ paràvavçtire | [18] ràma-ràmànujàdaya÷ ca ki¤cid a¤citvà- visàrya vatsàn àvàrya paritaþ ÷àdvale sthale | khelàü cakrur mitho melàd àvelàü bhojanàgateþ ||JGc_1,10.6|| [anuùñubh] yathà, veõuü vàdayatoþ phalàdi kiratoþ ÷i¤jat-tulàkoñi-bhàg- aïghribhyàü kùipator vçùànukaraõaiþ saüyudhyator etayoþ | bhràtror nirjayinor mitho drava-va÷àd uccaiþ sakhàya÷ ca te pàrùõi-gràhatayà yudhaü vidadhataþ kolàhalaü cakrire ||JGc_1,10.7|| [÷àrdåla] [19] tata÷ ca tau vatsàüs tçõair àpyàyya jalam àpàyya sarvàn vilokitavantau | ÷rã-kçùõas tu teùu kasyacid gaõóàdi-kaõóåti-khaõóanena bàhu-daõóa-kçta-kaõñhàvaguõñhanena, màtaraü militum icchasi? melayiùyàmi iti tat-karõe mithaþ kapola-melana-pårvaka-vçthà-varõanena ca tam upacarya sukham upalabdhavàn | [20] atha bhràtarau sakhibhir jalàplavana-kelim àcarya vanya-ve÷a-vi÷eùam apy àsajjya caraõa-caryayà carantàv apårva-mçga-pakùiõaþ samantàl lakùayantau vailakùyam àsedatuþ | tatra ca, rutam anukurutas tau lãlayà yasya jantoþ samudayati tadãyaü jàti-màtraü tadà÷u | bhaõitam atha vidhattas tad-viruddhasya tasmin yadi bhayam anu tasmàl lãyate taj javena ||JGc_1,10.8|| [màlinã] [21] tata÷ càhnàya madhyàhnà÷anam àdàya sva-sva-dhàmataþ samàgatàbhis tad-ucitàbhir vanitàbhir janitànandanaþ ÷rãmàn nanda-nandanaþ sakhi-vçndam ànandayan vàõãya-màna-veõu-raõitenàkàraõayà maïkùu saïkalayàmàsa | saïkalitàü÷ ca sakhãn eõãdç÷aþ ÷reõãkçtya càdçtya ca samupave÷itàn suve÷itàn madhyam adhyàsita-÷yàma-ràmàn bhojana-kàmàn krama-ni÷àmanayà yàm anayà jemayàmàsuþ | [22] yatra narmaõà ÷arma-dànàya ki¤cit ka÷cit ki¤cit ka÷cid vi÷i÷làghe ÷a÷làghe ca | yatra ca tair vivadamànànàü saüvadamànànàü cànyàsàü vacana-prativacana-÷ravaõa-kautukànantaraü dhàtrã-gaõa-pàtrã kàcit tu dàsera-bàlakàn prati phelà-visarjana-ra¤janàya pårti-vya¤janayà bhojana-vitçùõatàm anucariùõuü kçùõaü prati sa-kàku jagàda- mayà yatnàd etad drava-madhuram àràd upahçtam jananyà ràmasya prayatana-yujà sàdhitam idam | bhavan-màtrà càsya svadana-vidhaye datta-÷apathaü muhuþ sandiùñaü tan nikhilam upayuïkùva trayam api ||JGc_1,10.9|| [÷ikhariõã] [23] tad evaü kautuka-vi÷eùeõa jàte bhojana-÷eùe racitàcamanaü tam ananta-guõa-kamanaü ràma-dàmàdibhiþ sahitaü sahitaü sà punaþ karpåra-rasa-påra-pårõa-khapura-pårita-sacårõa-svarõa-varõa-parõa-puña-dàna-puraþ-saram evam avàdãt, làlya-pàlyamàna-màtç-sande÷atayà bàlyam apahàya tårõam eva vraja-sadanaü pårõam àcaraõãyam | [24] atha ki¤cid dåraü gatvà tasya teùàü ca khelà-melàbhinive÷aü matvà grãvàü paràvartya nartyamàna-nayanatayà samarthàüs tat-pàlakàn bàlakàn praty uvàca-are re, ÷ãghram evàyaü pràõayanãyo vraja-dharaõã÷a-praõayinyàþ pràõasya pràõaþ iti | [25] tad evaü gatàsu tàsu sàgrajaþ sa tu duùparihara-bàùpa-cchedya-sa-puùpa- tçõa-mukhàn vatsàn vrajàbhimukhàn vidhàya ÷anai÷ càrayan gàyan nçtyan hasan krãóan divi-carair bràhmaõair bràhmaõaiþ ståyamànaþ sumanobhi÷ ca sumanobhir vçùyamàõaþ svagçhàya vartma jagçhe | [26] tata÷ ca vatsàvàsaü yàvat sàgraja-mitra-vrajatayà yathàkramaü vikramamànas tatra ca vatsàn saïkçtya kçta-kçtyatayà ramamàõas tal-làvaõya-dar÷anena harùamànas tat pràg eva sarvair vraja-vàsibhir upavrajyamànaþ snànàdi-pårvakaü divyam ambaraü valayamànaþ ÷ãghram eva bhojanaü bhajamànaþ punar api go-dohana-bhåmi-gamanena sukhaü yajamànas tat-tan-màtç-nàmabhir vatsàn hvayamànaþ sambhramatas tad-gamana-vyatikramàt prahàsa-maya-mànaþ pradugdhàni dugdhàni ca tàni kiïkara-nikareõa gçhaü hàrayamàõaþ punar àlayam àgamya kùaõa-katipayaü màtaram ànandya tàm anu vindamàna÷ candra-÷àlikàü vi÷ramàya ÷rayamàõaþ punar sarveùàm atiharùaü vavarùa | prasvàpya ca taü ca taü ca sà ca sà ca màtà paritaþ parijana-kumàràn sannidhàpya gçha-vyavahàràya bçhad-dhàma jagàma | [27] tad evaü dina-katipaye parama-ramaõena gamita-samaye sa tu nç÷aüsaþ kaüsa-nàmà yathàrha-varõa-kçta-varõanataþ samàkãrõa-tat-tad-vçndàvanàgamanàdi-vçttàntaþ svànta÷ cintayàmàsa- [28] hanta, satyatà-sàreõa devyà vacanànusàreõa nanda-gopa-óimbhatà-dambha eva sa ko' pi gopitaþ sambhàvyate, yena nåtanàvayavenàpi duþsaha-mahasaþ påtanàdayaþ sahasà gàmbhãryàvçttena vãryàti÷ayenàlambhanãyatàü lambhitàþ | trasyati ca tasya nàma-dhàma-va÷àn mama hçdayam | tasmàd asau chalata evotkalanãyaþ | hanta, chalàn apy uttaram uttaram atiriktaü yuktam eva te prayuktavantaþ | tathàpi kadarthitã-bhåya vyarthã-bhåtàþ iti vicàrya, punar api taü praõidhiü sannidhiü nikàyyataþ samànàyya papraccha, aye, tvayedam apy avakalitaü, jàtau kasyàü tasyàdaraþ sneha-bhara÷ ca paramaþ paràmç÷yate? [29] sa covàca-deva, go-vatseùu tad-utsekaþ pratãyate | [30] kaüsa uvàca-samyag gamyatàü nijam eva harmyam | puna÷ cànyam uvàca-àkàryatàü purataþ sa vatsàsuraþ | sa ca ÷acã-pater api klamanaþ | sa-sambhrama-vikrama-kramatayà tenànãya samarpitaþ pànãya-lavavad drava-pravaõatàvastha eva tasthau | tena ca sambandhatàm à÷aüsan pàü÷u-saïghaval labdha-dhvaüsaþ kaüsas tåpàü÷u taü sutam iva ÷a÷aüsa, vatsa vatsàsura, gaccha nandasya vrajam | gatvà ca vatsàü÷ càrayataþ kumàrayatas tat-kumàrasya sade÷am àsàdya nijaü vatsa-ve÷am utpàdya tasyàpakàram àrabhasva | [31] tataþ sa ca, yathàj¤àpayanti ràj¤àm àj¤àpakàþ iti tad-vacanànupathàtmà tat prati÷àsanàd atràsam eva tatràjagàma | yatra svacche vatsa-krãóana-nàmani yàmuna-kacche tad-vidha-màraka-karmà vraja-ràja-janmà vatsàn mànayan nayana-viùayaü viùa-dharam iva taü cakàra | [32] atha matsaratas tata itaþ saratas tasya gandhànusandhànataþ kçtsnàn khaña-de÷am añataþ ÷akçtkarãn vyagraü pa÷yataþ pa÷yann agrajaü vrajaràja-tanåjanå rahaþ sa-vyàjaü vyajahàra, bçhad-bhràtaþ, pràtar anàyàtaþ paricãyate và ko' yam upatoyaü pratãyate vatsaþ? [33] ràma uvàca-bhràtar, nahi nahi | [34] kçùõa uvàca-niråpyatàm | [35] ràma uvàca-bhãùaõa-prakçtir iva pratãyate | [36] kçùõa uvàca-pårvaja, pårva-devo' yam | [37] ràma uvàca-satyam, yasmàd asmàsu vatseùu càkasmàd adçùñijàdçùñir asya dç÷yate | [38] kçùõa uvàca-yadi bhavad-àdiùñaü syàt tarhy etaü diùñàntam àsàdayàmi | [39] ràma uvàca-lokataþ kalaïkataþ ÷aïke | [40] kçùõa uvàca-maraõe ditya-patyatà param àgatya pratyakùã-bhaviùyaty asya | tataþ ko' pi nàpavadeta | [41] ràmaþ saharùam uvàca-dviùantapa, sacchalam etaü sacchalam eva mandaü mandam abhyavaskanda | [42] atha ÷rãvatsa-vakùà÷ ca vatsàn anyàü÷ cucukàreõa sannidhànaþ kaõñha-gaõóa-piciõóàdau kaõóåm apanayamànaþ, sarvataþ krãóan gàyan parva tanvann ivàsãt | [43] tatas tasyàpi labdha-chidraü-manyasya, kåña-mayyà sva-kaõóåti-vighañanecchayà nikañam añatas, tad akarka÷a-mudrayà sahasà tàn hitvà taü sa-puccha-pàdaü gçhãtvà bhramayàmàsa | yàvacchaþ parivartanaü bhramayatà vatsasya cakre' munà tàvacchaþ pratipat kramàn niragamad råpàntaraü càgamat | krãóàyàþ phala-pàtanàrtham iva ca kùipte kapitthopari j¤àtçtvaü nañavat kalàü ca pçthukàs te tasya ÷a÷làghire ||JGc_1,10.10|| [÷àrdåla] atha devaiþ prasånàni vçùñàni hasitàni ca | na nàsayà na ca dç÷à bhinnatàü netum ã÷ire ||JGc_1,10.11|| [anuùñubh] [44] tad anu ca parihàsa-bhàsamàna-hàsaü divya-sabhàsadas tad idam avadaü÷ ca, nånam etad eva deva-vairi-vairiõas tàtparyaü paryavasyati | vayaü gàü gopàlàþ paricinumahe tad-dviùam api praticchanne råpe' py anumiti-nidàna-vyatikaràt | ato re re vatsàkçti-suraripo mad-vidha-karàt kathaü te mokùaþ syàd iha laùasi cet pretya bhavatu ||JGc_1,10.12|| iti | [÷ikhariõã] tad evaü- tau vatsàd api rakùantau sarvaü lokaü rarakùatuþ | yad-arthaü pràtarà÷àdi yasmin daitya-vadhàdi ca ||JGc_1,10.13|| [anuùñubh] [45] tata÷ ca tad-dine' pi ÷rã-kçùõa-ràmayoþ svadhàma-samàgamanaü jàtam, kintu tad-vçttam aniùñam iti tad-iùña-gaõaþ sarva evàvariùña | tac ca, na jàne kiü-vadantã kiüvadantã syàd, iti sacintãbhåya | kaüsas tu tasmàd vatsapàd api vatsàsura-nirvàsanam apasarpa-mukhàd viùam iva karõa-randhra-spar÷a-màtreõàntaþ sambhåya bhç÷aü dç÷au nimãlayàmàsa | tena da÷amãm iva da÷àü pràpitaþ | sa tu mantribhiþ katha¤cid bahir avadhàpitaþ sàrdham eva tair idam acàru vicàrayàmàsa, hanta sambhàvità dambhànvità bahavaþ prasthàpitàþ, na tu tair bhadraü ki¤cid api sa¤citam | teùàü dhãpsà-vãpsà hi na hãpsàü tràtavatã, pratyuta tàn eva psàtavatã | tataþ kiü kurmaþ? [46] mantriõa åcuþ, deva, kevalaü bakam atra balam avalambàmahe, yatas tajjàtàv eva dambha-sambhàrà gambhãràyante | [47] kaüsa uvàca-àü àü, mama suhçttamaþ sa eva kevalas tatra prasthàpanàya sthàpyatàm ity ànàyya tathàdiùñaþ sad-aniùñaþ sa duùñaþ kaüsa-puùñaþ samprati baka-sthala-nàmànaü nàndã÷vara-giri-samãpa-dhàmànam upasarasaü prade÷aü bhàvi-kçùõa-prave÷am adhigamyàbhigamya giri-÷çïga-bhramàrambhaü dambhaü dadhamànas tasthau | yatra tulya-paryàyatayà dambha eva gahvaràyate sma | [48] tadà ca ÷rã-gopàla-valità gopàla-bàlà go-bàlàn pàlayantaþ pànãyaü pàyayantaþ kålam anusthàpayantaþ svayam api payaþ-pànam ayantaþ parasparaü snapayantaþ samutthàya ca kalàpayanta÷ cikrãóuþ | kalàpayanta÷ ca puùpàharaõàya parataþ pracàram àceruþ, tam àcaranta÷ ca taü bakam ãkùàmàsur utprekùàmàsu÷ ca: aho, girir ayaü dårata eva kutaþ? puras tasya ÷çïgam | tataþ sadya evàdaþ ÷ata-manyunà manyunà ÷ata-koñi-troñitam iti ghañate | punar nicàyya ca procuþ, nedaü giri-÷çïgaü saïgacchate, kintu jantu-vi÷eùaþ so' yaü mantum iva cikãrùann amita÷ãrùaü vartate, yata ugram-pa÷yatayà kharatà-ca¤cu-cu¤cutayà ca baka iva paràmç÷yate | [49] ÷rã-kçùõa uvàca- àkàràt pakùitulyaþ syàd vyàpàràn na ca pakùivat | bakaþ kiü navakaþ sàkùàt kåñavat sthitir ãkùyate? ||JGc_1,10.14|| [anuùñubh] [50] atra tatra jigamiùann eva samiùa-÷liùñatàvi÷iùñaü kåña-÷abdaü pañhitavàn | [51] atha samuddaõóa-daõóa-varaõóa-sakhi-maõóala-maõóitaþ puõóarãka-locanas taü jànann apy ajànann iva tasya tuõóa-sannidhim eva gamane' vadhi¤cakàra | spar÷a-viùa-viùadhara-vi÷eùa-kumàraþ kautukàtireka-va÷àd bhekasyeva | [52] tata÷ ca gaõóåpadaü manyamànaþ sa ca maõóåka iva kuõóali-pogaõóaü taü nijagàra, na tu ki¤cit ku¤cayitum api ÷a÷àka | kintu hanta, hanta, sphårtiü prati santama-sadharmaõà tena karmaõà ÷rã-ràma-dàmàdãn pràõair vikalitàü kalayàmàsa | sva-bhràtç-vãryaü januùà vidann api pralamba-kàrir baka-ceùñite' rditaþ | bhaiùmãkçte tasya gatau yathaiva sa premà hi sarvaïgila-bhàvam çcchati ||JGc_1,10.15|| [upajàti 12] [53] atha bakaþ sva-kaõñhàvañe kçpãña-yonivat kapaña-tejaskaü taü jhañity ujjagàra | tata÷ ca, so' yaü mama hçdayam abhràkùãd iti vibhàvya punas tan nigaraõa-yogyaü nàdràkùãt, kintu tataþ paràï-mukhaþ sa punar baka iva mårkhaþ sura-÷àtrava-bakas tejo-màtra-gàtratayàvagatam api taü troñi-koñibhyàü troñayitum udayuïkta | [54] sa tu ÷auñãrya-koñã÷varas tat-troñã karàbhyàü vighañayaüs taü sa-pàñavaü pàñayàmàsa, bhãmo jaràsandham iva, bàlo vãraõam iva và | yadà muràriü nijagàra kahvas tadà sakhàyaþ sabalà mumårcchuþ | udgãrõavàn yarhi tadànvacetan svabhàva-jaü prema paràn apekùi ||JGc_1,10.16|| [upajàti 11] [55] yatra vçndàrakà dàrakà÷ ca kramàn mumudire | yathà- bakàsure vatsasuràri-ghàtinà hate surà nartana-vàdya-vartanàþ | te nandanàd apy atisetutàü gatà mallyàdyam ullåya mudà varãvçùuþ ||JGc_1,10.17|| [upajàti 12] [56] ÷rã-kçùõàbhipràyam utprekùamàõàþ sàdbhutaü prekùamàõà bakam upajahasu÷ ca | yathà- prasàrayaüs tvaü grasanàya ca¤cuü sàhàyakaü tatra mayàpy akàri | vidãrõam àsãd yadi sarvam aïgaü mamàsti doùaþ kva nu måóha kahva? ||JGc_1,10.18|| [upajàti 11] tatra ca- yasmin bakàsyàd udite' pi te' rbhakà jijãvur asmin milite bakàntake | teùv a÷ru-kampa-svara-bhaïga-saïgataü vaivarõyam çcchet kim u varõanãyatàm ||JGc_1,10.19|| [upajàti 12] [57] atha sarve samaya-vyagratayà ÷ãghram eva tasmin sarasi militvà snàtvà taü prade÷aü hitvà kçùõaü gçhãtvà gçhàya pratasthire | kçta-gçhàgamanà vraja-bàlakàs tad akhilaü khalu vçttam avarõayan | baka-khagasya tathàkçtità tathà ÷i÷u-kçtà mçtir evam abhåd iti ||JGc_1,10.20|| [drutavilambità] tad-vàrtà-yugalena gokula-bhuvàü dagdhaü ca siktaü ca yat pratyaïgaü tad idaü layàya bhavitety evaü janaiþ ÷aïkitam | pa÷càt pratyuta romaharùam adadhàd yat tat tu yuktaü parà vàrtà tatra varàmçtàd api parà tair evam àsvàdyata ||JGc_1,10.21|| [÷àrdåla] [58] tata÷ ca te sarve samudvignam uditàþ samudità vitràsànanda-nispandaü ÷rãman-nanda-mandira-jana-vçndam anuvindamànàþ ÷rã-govinda-vadanàravindam asra-sanditàþ sandarãdç÷ya paràmç÷ya ca bakàntànàm a÷àntànàü maraõe kàraõaü parasparam åcuþ- asya bàlasya kiü pårvaü kim apårvaü vraje÷ituþ | kim arthaü và pårvam àgas te cakrus te hatà yataþ ||JGc_1,10.22|| [anuùñubh] [59] tad evaü prapa¤ce' vatãrõànàm api ÷rãman-nandàdãnàü tad-varõanànandàd adãnànàü prapa¤ca-dharmeõa saïkãrõatàü na varõayàmàsuþ | åcu÷ ca ÷rã-bàdaràyaõi-caraõàþ- iti nandàdayo gopàþ kçùõa-ràma-kathàü mudà | kurvanto ramamànà÷ ca nàvindan bhava-vedanàm ||[BhP 10.11.58] iti | [60] tad etad baka-nirgranthanam ugram ugrasena-duùputraþ ÷rotreõàpãya vyagra-cetà babhåva, bhàvayàmàsa ca-hanta, sarva eva màyàtiriktatà-prayoktàras tatra riktã-kçtàþ | sarvaü lumpantas te culumpàmàsire ca | tarhi vyomàbhidhàna-dànava-màtram atra pàtraü pa÷yàmaþ | [61] sarva-màyà-maya-maya-tanayaþ prakhyàta-bala-valayaþ sa hi mahãyàn iti padmàvatã-jarañha-jañhara-janmà saümànanayà tam ànàyya tat-kàryàya paryàpayàmàsa | [62] sa càgamya vyoma-nàmà kçta-vyomàvalambatayà nyakùeõa vãkùamàõaþ kàmyakàraõya-dharaõã-dhara-sannidhànataþ samam atyarbhaka-vçndenàtyarbhakatayà nirvrãóa-krãóà-sandarbhaü ÷rã-ya÷odà-garbha-jàtaü ÷rã-rohiõy-arbhakaü vinà samàyàtaü dadar÷a vimamar÷a ca- [63] ete khalu bhoþ dàsyàþ-putra ! caurasya-kula ! pa÷yato-hara ! devànàü priya ! iti parasparaü sambodhayantaþ krãóanti | te caite meùa-tat-poùaka-tan-moùakàyamàõà ramamàõà lakùyante | yatra ca meùà moùyamàõà api na bhàùante | poùakà÷ ca teùàü bahalànàü sambhàlanàya durbalàyante, moùakàs tu nirghoùatayà pracchannam evàgacchanti | ayaü tu tat-poùakàyamàõaþ ÷yàma-dhàmà kumàraþ prabhàkara-sahasra-prabhàva-bhàvitatayà nàsmad-vidha-sannidheya-sannidhànas tarkyate | tathàpy asmàkam ayam evàvasaro varo nàvaro varaõãyatàm anusarati | atra hi tasya niravadhànasya bahi÷-cara-pràõa-tulàü valamànà bàlakà vinaivàrtiü hartavyà bhaveyuþ | tato vyagrãbhåtaþ so' yam agrãya÷ ca vinà vigrahaü grahãtavyatàm çcchet, sàmikçtaü tu na svàmine rociùyate | tad etad vicàrayaü÷ cora-vad-àcàra-gopa-dàraka-prakàras tadãya-nivióa-krãóàyàü pravive÷a | pravi÷ya ca, nivióa-kànana-kçta-prave÷atayà poùakàbhinive÷am atikràmatas tàn moùàyamànàn krama÷a÷ catuþ-pa¤càva÷eùam apakramayàmàsa | apakramyàpakramya ca giri-guhàyàü nigåhayamànaþ punaþ punar ayamànaþ pe÷askaritànusàrã prastaràstaraõatas tad-dvàram àvavàra | [64] etaj j¤àtvà nirjaràri-prahàrã ÷iùñàn kaùñantaü harantaü kumàràn vyagrã-bhåtaþ siühavad gràma-siühaü vidrutyàràd agrahãn nyagrahãc ca | svàïga-vyaïgàt spaùña-bhåmiùñhamànaü kçùñà óimbhàüs taü tataþ kùauõã-pçùñhe | àpàtyàtha pràõa-vartmaõi rundhan vyagrã-kçtyàlambhya-kalpaü cakàra ||JGc_1,10.23|| [÷àlinã] [65] tad evaü saühata-saühananam apy etaü niþsandhi-bandhanaü visçjya tat-pada-paddhatiü saüsçjya tad-gupti-dvàram anusasàra | tata÷ ca, sadyo nirbhidyàpidhànaü guhàyàs tatràvi÷ya dyotam àvi÷cakàra | tasyàs teùàü càrbhakàõàü samantàd àtmàlàbhàd yat tamas taj jahàra ||JGc_1,10.24|| [÷àlinã] yeùàü duþkhaü tad-guhà-garta-rodhe tadvan nàsãd yadvad etad-viyoge | dçùñvàkasmàd enam ete bakàriü pràõàn pràntàkarùaõenaiva jagmuþ ||JGc_1,10.25|| [÷àlinã] sarve tasmàd utthità rodanàrtàs tadvad àrtaü kçùõam ahnàya cakruþ | so' pi kùmàbhçt tat-pratidhvàna-dambhàt krandann àsãd ity amãbhir vyabhàvi ||JGc_1,10.26|| [÷àlinã] tasmàt kçùñàs tena taü veùñayantaþ ÷a÷vat tasya spçùñito naùña-duþkhàþ | dçùñvà dviùña-pràõam atyanta-bhãùmaü vyomaü hçùñà mitra-goùñhãm upeyuþ ||JGc_1,10.27|| [÷àlinã] atha parimilitair vicitra-mitrair bhuvi divi deva-gaõais tadopalambhyaþ | apahçti-caritaü nija-kramàt taiþ kathitam asau kalayan vraje vive÷a ||JGc_1,10.28|| [puùpitàgrà] [66] atra vyomaü diùñànta-daùñaü dçùñvà kusuma-vçùñi-kçdbhir dànava-dveùñçbhir ayaü ÷rã-kçùõàbhipràyaþ spaùñaü paràmçùñaþ- krãóàyàm atra coràõàü ÷vàsa-rodho vidhãyate | vyomas tvaü vyomatàü pràptas tasmàc cet karavàõi kim? ||JGc_1,10.29|| [anuùñubh] [67] atha kathakaþ kathà-samàpanam uvàca, ãdçk kautukavàn putras tava gopa-naràdhipa | vatsàdi-trayam àninye lãlayà yas tu pa¤catàm ||JGc_1,10.30|| [anuùñubh] [68] tad evam amã sàkùàd iva vyoma-vadham anubhåya bhåyasà sukhena vilasan-mukhena lalità gçhàya calità babhåvuþ | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anu vatsàsuràdy-utsàdanaü nàma da÷amaü påraõam ||10|| ************************************************************* (11) athaikàda÷aü påraõam agha-brahmàgha-mocanam [1] atha pårvavat prabhàtataþ prabhàtàyàü sabhàyàü madhukaõñhaþ sotkaõñham uvàca- [2] tad evaü pårvavad eva devana-kutukataþ pårvadeva-màrayoþ kumàrayor anayoþ kaumàram ativçtta-kalpam àsãt | [3] yau khalu, ÷ubhra-÷yàma-rucã rucãm akurutàü paugaõóa-lakùmã-kçte càpalyena muner api sma kuruta÷ cittaü milac-càpalam | nànà-krãóita-màdhurã-vara-kalà ÷ikùà-kalàpaü gatau veõådgàna-sudhàü sudhàü÷u-vadanàv àtatya cikrãóatuþ ||JGc_1,11.1|| [÷àrdåla] [4] atha kadàcid atipràtar agrato jàgrato nija-vihàrato jagad eva pàtuþ ÷rã-ràma-bhràtur yàdçcchikãyam icchà jàtà | pràtar-bhojanam apy adya nirjana-vana eva yojanãyam iti | tata÷ ca kçta-pràtaþ-kriyas tat-pràrthanàya racita-màtç-priyas tad-anuj¤ayà gacchan ÷çïga-rava-sa¤j¤ayà sàgrajaü sakhi-vrajaü jàgarayàmàsa | jhañiti càñitvà ÷çïgàñaka-madhyam adhyàsya kùaõa-katipayaü tat pratãkùaõaü pratãkùaõaü vyàpàrayàmàsa | [5] ÷ayyotthàyàü vidrutya militeùu savayaþ-sama-vàyeùu ràmam àgamayitum årdhvaü vartamànas tan-mànavena vàrtànuvartayàmàse | [6] yathà ca provàca tad vàcikam asau-hanta bhoþ, kçùõa, tvayà saha krãóà-tçùõag apy ahaü viruddha-vidhinà niruddha evàsmi, yad akasmàt kasmàd api puru-kulajanmà man-màtulaþ paramàtula-nirbandhàn màm avalokayitum àgamya harmya eva sthàvara-sàdharmyam àsàditavàn asti | adya ca tavàtãva pràtar àtta-jàgaratayà samãhita-vi÷eùam åhitavàn asmi | tasmàd bhavatà yà lãlà bhàvayituü bhàvità, sàva÷yaü bhàvayitavyà | navyàrambhe viùkambhaþ khalv apratibaddha-siddhi-sambhàvanàü stambhayati iti | [7] atha varõyamàõaü tad àkarõya sa ca kamala-savarõatà-vilasad-àkarõa-locanaþ pratipanna-krãóà-rocanaþ sakhãn uvàca-bhavatu | bhavanta eva sva-sva-bhavanàd vihaïgikàyàü kàcam àyojya bhojya-bhakta-bhakta-niyojyajanaü prayojya tat tad upayojyam ànàyya vanàya gamanàya tvarayantu | asmaj-jananã ca bhavyànàü bhàjana-bhçta-bhojana-dravyàõàü drutam eva sajjana-vargeõàsmabhyaü visarjanam arjayiùyati iti nijehite tathà vihite, hitepsu-bàlaka-samudàya-mudàm udàra-ceùñaþ puraskçta-vatsa-cayeùñaþ kànanaü praviùñavàn | yatra ca vatsa-pàla-bàlakàþ pratighasraü sahasra÷a eva tena mi÷ratayà vi÷råyante | teùàü vatsà÷ càyuta-prayuta-niyutàdi-saïkhyà-yutà varõyante | kçùõa-vatsànàü saïkhyà punar asaïkhya-sa¤j¤à saïgãyate | tata÷ ca- àpårõa-÷çïga-muralã-niyutaü savatsa- yåthàyutàravam udãrita-håti-mi÷ram | kçùõa÷ calann atha vanàya balasya cittaü lolaü cakàra jagatà saha kautukàya ||JGc_1,11.2|| [vasantatilaka] [8] atha gahanaü gàhamànà maõi-jàta-råpàbhyàü suùñhu jàta-råpà api bàlàþ phala-pravàlàdibhir alaïkçtam àtmànaü kçtavantaþ, yathà nikàyye duryàca-kàca-gu¤jà-pu¤jam apy upayu¤jate sma | nahi vilàsa-bahulatàkulànàm idaü na tat tulam iti vicàraþ sa¤carati | kàrpaõyam eva khalu paõyaü gaõyatàü nayati, vilàsità punar dç÷yatàm eva paràmç÷ya hçùyatãti | [9] atha te ÷ikyitànna-pàtràõi vçkùa-÷àkhàsv avalambita-gàtràõi vidhàya kçùõa-bhrå-bhaïga-taraïga-saïgata-raïgatayà càpalya-vi÷eùaü ÷leùayàmàsuþ | muùõanto' nyo' nya-÷ikyàdãn j¤àtàn àràc ca cikùipuþ | tatratyà÷ ca punar dåràd hasanta÷ ca punar daduþ ||[BhP 10.12 |5] iti | [10] tatra cauryàdikaü, yathà: yaùñy-àder narmaõàsann apaharaõa-karà ye hçta-svàs tathà ye dåre ye kùepakà ye pratiharaõa-kçtas te ca te cà÷u sarve | ÷rã-kçùõa-bhrå-vidhåti-pratilava-laghutà-÷àli-tat-tad-vilàsaiþ pratyekaü svãya-yogyaü nigamanam avidus tatra naivànyad anyat ||JGc_1,11.3|| [sragdharà] [11] tad evam eva saüyogàd yathà tad-eka-sukha-yoga eva teùàü bhogas tathà viyogàd api, yathà: yadi dåraü gataþ kçùõo vana-÷obhekùaõàya tam | ahaü pårvam ahaü pårvam iti saüspç÷ya remire ||[BhP 10.12 |6] iti | [12] asya càrthaþ samasya dar÷yate | tatra spar÷anaü, yathà- vatsebhyaþ preùya sarvàü sakhitatim aghajid vãkùituü vanya-lakùmãü dåre' gàd kçùña-dçùñiþ krama÷a iha tadà sà nivçttà vidåràt | saurabhyàghràõa-netrà madhupa-kula-tulà saïgha÷as taü dravantã spçùñvàham-pårvikàyàm aham-ahamikayà pçcchatã cànananda ||JGc_1,11.4|| [sragdharà] [13] ramaõaü yathà- mitho' pi snigdha-bhàvànàü kçùõa-kautuka-dattaye | àhopuruùikà teùàm àloki spardhanàm iva ||JGc_1,11.5|| [anuùñubh] jagur eke veõunà tat-pracchàdana-paràþ pare | vàdayanto viùàõàni hàsayàmàsur acyutam ||JGc_1,11.6|| [anuùñubh] vya¤jayantas tatra kecit pårveùàü gràmya-rãtitàm | tàn nivàrya svayaü bhçïgair jagus tadvat pikaiþ pare ||JGc_1,11.7|| [anuùñubh] gopàlànàü javaþ ÷làghyo gànàdyaü bhikùutà-param | itthaü kecid vya¤jayantaþ pakùi-cchàyena dudruvuþ ||JGc_1,11.8|| [anuùñubh] ke' pi sarvànukartçtva-sva-guõàdhikya-såcakàþ | haüsa-kahva-mayåràõàü goùñhã-madhyaü prapedire ||JGc_1,11.9|| [anuùñubh] kecid vàü÷a-nañãü vidyàm àtmano vya¤jituü mudà | vióambitaiþ kã÷a-óimbaiþ saha ÷àkhàsu babhramuþ ||JGc_1,11.10|| [anuùñubh] tatra sarva-kaniùñhàs tu sva-niùñhà-màtra-tat-paràþ | sàkaü bhekair vilaïghantaþ saritaþ srava-samplutàþ ||JGc_1,11.11|| [anuùñubh] vihasantaþ praticchàyàü ÷apanta÷ ca pratisvanàn | [BhP 10.12 |10] hasantaþ kçùõa-santoùaü lasantaþ santataü daduþ ||JGc_1,11.12|| [anuùñubh] kartuü pratidhvanau ÷àpaü pratibimbe vióambanam | nudan bàlàn mudaü lebhe prati÷àpàdito hariþ ||JGc_1,11.13|| [anuùñubh] eùà gatir màyika-dçg-vimohanã j¤àtàtmanàü bhaktimatàü ca dåragà | yàsàdito kçùõam anuvrajàrbhakair iti sphuñaü ÷rã-÷uka-deva-ni÷citiþ ||JGc_1,11.14|| [upajàti 12] [14] tad evaü lãlàm anyàm api titaüsati kaüsa-dviùi dãvyatsu ca sarva-kalà-vidvatsu visaraj-jàleùu vatsa-pàleùu bakã-bakayor anujaþ ka÷cid agha-nàmà danujas tad-vartmani vartate sma, jyotir-maõóaleùu pracaõóa-kàla-jalada iva | yaü khalu kaüsaþ ÷a÷aüsa-aye, madãya-mahà-sahàya! vismayam apahàya ÷råyatàm | tvam ajagara-bhàvena sadà jàgara-rahita eva ÷à÷ayyamànatà-niùñhaü tiùñhan na jànàsãti hi tvaü jàgarayàmàsiùe | [15] agha uvàca-jagadã÷a, kàmam àdi÷yatàm | [16] atha devakã-vivàha-gatàha-nabhaþ-sabhya-vàõãm àrabhya sarva-kathà-÷aüsana-pårvakaü kaüsa uvàca-tad evaü pratyekaü nåtana-nåtanàrabdha-miùa-viùa-maya-påtanàdiùu dhåta-phala-prayàsàliùu sarvaïgila-lãlatayà bhavàn adyànavadya-gatiþ | iha ca ràvaõasya kumbha ity ardhoktam a÷akuna-bhiyàcchàdya, pårveùàü pårva-devànàü vçtra iva ity api pratyàkhyàyedam àkhyat-dhruvaü dhruvasyeva tava càtra bhràtra-mitra-niryàtanam ava÷ya-va÷yatàm arhati iti | [17] tad evaü bhavya-prasavyam apy upalabhya sphuñam asabhyatayà ÷ãghram asau baka-bhràtçkaþ kçùõa-bhràtçkàõàü teùàü purataþ pracaran pracura-taràïgam uraïgam aråpam àsthàya sthitaþ | kintv athàsau tathàsãd yathàtma-pathàdhikçta-prathà-calatayà prathayàmàse | narmaõà nàga-dharmatàm upadi÷adbhir amãbhir åce ca- udyad-garatayà jàgrad vartmany ajagaraþ puraþ | samagraü grasità tasmàd asmàn yadi bakiùyati ||JGc_1,11.15|| [anuùñubh] [18] tad etad abhidhàya ÷rã-kçùõa-mukha-kamalaü nidhyàya, bàóhaü kara-tàóanàl lasanto hasanto mahà-giri-guhàntarvat tad-vaktràntaraü pravivi÷ur, jyotir-valayaþ pa÷cimàcalam iva, yato mayåkhavat samagrà vatsà÷ ca tad-vartmàyacchanti sma; yatra niùiùitsann api ÷rãvatsa-lakùmà nàvasaram avàpa, kintu bhàvi-nija-lãlà-ni÷calatayà vismayam àpa, pa÷càt-tàpam àpad apy asau yena hi teùàü vartmàpy anuvartamànas tatra pravive÷a, nãhàra-kujjhañikà-ghañita-tama÷-cakravàle pracaõóa-martaõóa-maõóalam iva; [19] yatra muràri-prabhàvàcaturàþ suràþ suràraya÷ ca muhur àràd àràd api hanta-hanta-kàraü cakruþ; yatra ca teùàm ubhayeùàü tat-tad-varõataþ samànam ànana-kula-yugalaü tat-tad-varõataþ kramàd bhayaü vijayam udbhàvayàmàsa | [20] baka-ceùñàm anutiùñhatas tasya tu pàpiùñhasya kaõñhe so' yam akuõñha-dhàmà kçùõa-nàmà vraja-nçpa-tapaþ-pratàpa-maya-yogamàyà-sahàyatayà ke÷i-prave÷i-sva-bhuja-divya-bhujaïgamavad vavçdhe | [21] sa tu jàta-÷vàsa-rodhaþ parityakta-bodha÷ ca kùaõa-katipayam àsãt | tad-årdhvaü pàñita-mårdhànaü pràõam apahàya påtanà-÷amayituþ saïgataþ påtaþ påtanà-bhràtur àtmà nitya-nåtanàü sad-gatim avàptum asya bahir àgamanaü pratãkùate sma | [22] sa ÷rãvatsa-vatsas tu tam antar hatya vatsa-vatsapàn mårcchitàn amçta-vçùñi-maya-dçùñi-pracàreõa sa¤carita-cetanàn àcarann amãbhiþ samaü gamana-vartmanà tasmàn nirjagàma svar-bhànu-mukhàd amçta-bhànur iva | [23] tata÷ ca himàcalàd gàïga-pravàhànàm iva teùàü pravahe jàte tasyàtma-jyotir ajitasyàïga-saïghàn niþsajjad eva jagaj-janena dçda÷e caõóa-jyotir-jyotiùi jyotir iva | [24] yatra brahma-puraþsaràþ suràþ sura-vartmani purataþ sthitàþ sura-taru-puùpa-stavaka-vçùñibhiþ stava-kçta-saüstava-tauryatrikàdi-prastàva-sçùñibhiþ stava-nãyaü vrajaràja-tanåjaü påjayàmàsur, upajahasur apy aghàsuram | mama spar÷a-màtràd bhavaj-j¤àti-màtraü vina÷yaty akasmàt tamas tejaso và | idaü j¤àtavàn apy aghàkhyàsura tvaü kathaü màm ayàsãr itãvàha kçùõaþ ||JGc_1,11.16|| [bhujaïgaprayàtà] athavà, sarvàüs tvaü kharva-koñãþ pa÷u-pa÷upa-÷i÷ån grastavàn màm tathàpi grastaü nirmàtum aiùãr iti sukhadatayà pràpam antas tvadãyam | saïkocàd gantum icchan bahir atha bhujaga pràõa-vargas tavàddhà man-nirbandho' pi mårdhnaþ sphuñana-kçtitayà dhig gataþ kiü vidadhyàm? ||JGc_1,11.17|| [sragdharà] ity evam | [25] tata÷ ca tasmàt kalita-gaõatayà taruni-cayàd àcita-kàcita-divya-dãdivitayà càticapalaü calitasya tasya kàcanàtidårà bhår àyata-vana-kalàpa-vimalàpasaro-varàntaratayà varàpy avaratàm àsasàda | [26] yàm upasàdya ca sadyaþ sukha-vikasita-mukha-païkajaþ padma-locanaþ svaü rocanaü vacana-gocaram àcacàra | yathà- bhàsvan-maho yoga-vikàsa-hçd-gata- prabhàmbujàtaü madhusådana-prabham | pa÷yantu mitràõi sujãvanàlayaü mahan-manas-tulyataraü sarovaram ||JGc_1,11.18|| [upajàti 12] eùà vanàlã sarasã tathà mitho guõena puùñà guõitena sarvadà | àdyà rasena dvaya-påraõã yataþ prasåna-saurabhya-÷atena puùpate ||JGc_1,11.19|| [upajàti 12] sphurati pulinam acchaü komalaü bàlukàbhiþ kusuma-phala-vana-kùmà-pràvçtaü såkùma-dårvam | yad iha mçga-janànàü vçkùa-lakùàlayànàm upa vimala-jalàntaü bhàti ÷ayyàyamànam ||JGc_1,11.20|| [màlinã] atra bhoktavyam asmàbhir divàråóhaü kùudhàrditàþ | vatsàþ samãpe' paþ pãtvà carantu ÷anakais tçõam ||[BhP 10.13 |6] [27] atha samaü bhåmisthitaü saüyujya bhojana-jananàrthaü racita-majjaneùu kçta-mithaþ-sajjaneùu teùu suhçj-janeùu prathamatas tàvad evaü jàtam | kçùõaü madhye labdhavantaþ sakhàyaþ sarvaü tat tad vismarantaþ sva-duþkham | tat-kàntãnàü santataü pàtu-kàmàs tasthur yadvat pårõa-candraü cakoràþ ||JGc_1,11.21|| [÷àlinã] [28] tata÷ ca tat-pàlana-tçùõena kçùõena yatnena yojitabhojaneùu savayojaneùu kàcid anyà ÷obhà dhanyàü tàü vanyàü ÷obhayàmàsa, yathà: antaràntara-milad-valayànàü valgu bàlya-vayasàm adhimadhyam | sarvato' bhimukhatàü harir àgàl lãlayàbhramad apårva-nañàbhaþ ||JGc_1,11.22|| [svàgatà] vibhrad-veõuü jañhara-pañayoþ ÷çïga-vetre ca kakùe vàme pàõau masçõa-kavalaü vya¤janàny aïgalãùu | tiùñhan madhye priya-savayasàü hàsayan hàsitas tair divye loke kalayati mudà bhuktavàn bàla-kçùõaþ ||JGc_1,11.23|| [mandàkràntà] [29] tad evaü paramotsva-rateùu teùu vatsàþ kaccha-de÷àd anaccha-tàrõa-prade÷aü pravi÷ya pracchannà babhåvuþ | [30] pracchanneùu ca teùu vicchinna-bhojana-ratãr mitra-tatãþ svasthayan tad-avastha eva svayaü nãrandhra-vanàvanãdhra-madhyam adhyàsitàn avãdhra-durga-màrgàn vicitya kçtakçtyatà-ràhityaü pratãtya ca nivçtya tatra ca mitra-vargàn aparicitya vaicittya-va÷àd ubhayàn api sabhayàn matvà vicikitsan vicikàya | kàya-kle÷ataþ ke÷avaþ so' yaü kintayà cintayàmàsa ca, aho, màtéõàü yac chi÷u-kulam asubhyo' pi dayitaü sthitiü vatsatvena prasajati tathà vatsapatayà | tad etan mat-pràõa-pratikçti-÷arãraü kva nu gataü yad arthaü duùñàher jañharam avi÷aü hà viùamayam ||JGc_1,11.24|| [÷ikhariõã] [31] tad etad aguõa-guõa-guõagaõa-nidhànasya tasya niravadhànam api na citram adhyasyati | [32] eùa hi prema-maya-lãlàve÷a-va÷yatàm àpannaþ kadàcid ava÷yaü pa÷yann apa÷yann iva bhavati | tadà hi sadya evedaü pratyapadyata | àü brahmaõaþ khalv idaü karma | mama punar etàvantaü kàlaü sa¤jaïghanya-màna-sakhi-saïgha-praõayàsaïga-va÷àl laïghita-j¤ànatayà na tad-anusandhànaü jàtam | na ca tena virodhitayedam àcaritam, kintu mayi prema-sthema-saühitasya tasya vraja-hitasya samprati mad-vaibhavaü prati vi÷eùa-vãkùà-pratãkùà jàtety evam evàcaritam | yata eva khalu màyà-vaibhavatas tad ananya-sthàna-sthitaü-manyam evànyatra vanya-bhåmàv àkçùya punas tatraiva puline pratikçùya tat-tad-vçndam anenàgopàyi, tato na virodhi-buddhir asau | virodhiùu mad-buddhi-vãryayor nidràgame' pi jàgarukatà kalità | tato vayaü bhakte tasmin narma-karmañhatàm eva ghañayiùyàmaþ | tatra ca pràyaþ ÷rãmat-pitç-caraõàbhipràya-mayatayà yà mama yogamàyà sàhàyakam àyàti | yadi tàm eva samprati càvalambeya, tadà svayam eva tat-tad-råpatàü labheya | nànyad dhi mad-dhitànàü teùàü sàmyaü bhajed iti-[33] yena ca ÷atànandasya vrajànandasya ca mandatà-mandatàü vindeta, tad evaü cintayann eva, saha-suhçl-loka-÷okaü cintayàmàsa, hanta, hanta, kathaü tàn màü vinà tàntàn vinà samayaü gamayiùyàmi? iti | tata÷ ca, yasya yasya ca ÷ucà guõa-råpaü cintayann abhajata svatayàtha | tasya suùñhu dhuta-bhedatayà'sau jaj¤ivàn prayatanaü vyatiricya ||JGc_1,11.25|| [svàgatà] [34] iti tathànusandhàya svatas tat-tad-bàlavatsàdi-råpàõi sandhàya sarva-samàdhàna-nirbandhàya dinàntaravad eva vrajàgamana-devanena gehaü gehaü prave÷am àsãnas tàü sandhyàm abandhyàü cakàra | [35] tan-màtaras tu dinàntaràd apy antaraïgataram ànandaü vindanti sma | tathà hi, sute gope÷varyà nija-nija-suta-pratyaya-mudà tathà tan-mitratva-sphuraõa-sukha-lakùmyà dvi-guõitam | puràvad vàtsalyaü vraja-pura-purandhrãr vidadhatãs tadãyà saüsiddhir yad adhinuta tad bhàti tad iva ||JGc_1,11.26|| [÷ikhariõã] yadyapy eka-svaråpà vraja-nçpati-sutasyàpare bàla-vatsà jàtàs tarhy apy amã tat-pratima-padam adhus tatra nety eva yuktam | tad-råpaü tad-guõàlis tad-amita-vihçti÷ cà÷rayaþ khalv amãùàü tasyàpi svasya citra-sthiti-kçd iti yatas tatra tatràbhyadhàyi ||JGc_1,11.27|| [sragdharà] [36] tad evaü hàna-pràyasya tasya hàyanasya påraõàya pa¤caùàõy ahàni yadà hãnàni, tadà tu kçùõa-viùayaka-sneha-jàtãya-sneham anu sva-para-tat-paratàyàs teùu bàlàdiùu samyag avagamyamànatayà ràmo' pi vismitya tena saha pra÷nottare vinimitya vini÷citya ca sthitavàn, kintu teùàü sakhãnàm akhilànàü vipralambha-lambhita-kaùñena nijànuje ruùñatayà pa¤caùàõy ahàni tena saha vanaü nàjighàya | brahmà tu tatra guptam àgataþ ÷rã-kçùõena tarkyate sma, yathà- yasmàd eti paraiti pa÷yati puraþ pa÷càt tathà pàr÷vataþ svàtmànaü paritaþ stçõoty anupadaü sambhràmyati bhràmyati | loptrà loptrasa-vatsa-vatsapa-gaõaü sandigdham àlokate tasmàn me pratibhàty asàv anudi÷aü vaktraü dadhat stenakaþ ||JGc_1,11.28|| [÷àrdåla] [37] atha brahmà teùàm arvàcãnànàü pràcãnànàü ca bàlàdãnàü råpàdibhiþ parasparam abhedam àkalayya cetasà÷caryam àcarya càrvàcaþ parivindan, sarvato' py atidçùña-mahiùñhatà-bhåyiùñhàn dçùñavàn | [38] brahmàõaü pa÷yati ÷rãdàmàdi-mitre tu sva-mitràõàm evànayanecchà jàteti yadçcchayà tad-anveùaõàvasthà pràdurbhåtà, sàmpratikà÷ càntarbhåtàþ | [39] tad evaü nànà-vaibhavam anubhavataþ kamala-bhavasya traptatayànutaptatayà ca yà racitàvàcãnatà, sà svayaü praõàmàya pariõamati sma | tatra ca, ekam ekam adhaþ kçtvà mukhaü tatra caturmukhaþ | namann anya-mukhasyordhvã-bhàvàt pårtiü jagàma na ||JGc_1,11.29|| [anuùñubh] yadyapi na naman mumude vidhir ekàsyànavàg-bhàvàt | tadapi harer mukhacandrà-lokàlopàn mudaü lebhe ||JGc_1,11.30|| [upagãti] [40] athàpakçùñaü-manyaþ sann ananya-gatitayà sumedhà vedhàþ stavakeneva stavakeneùñavàü÷ ca kçùõam | yatra ca caturbhir vaktrair ànuvàna iva nuvann asau sarva-mahàn api yat ki¤cid gokulànugatànugatim eva prati nijànumatim àtatàna | yathà càha sma- tad bhåri bhàgyam iha janma kimapy añavyàü yad gokule' pi katamàïghri-rajo' bhiùekam | yaj-jãvitaü tu nikhilaü bhagavàn mukundas tv adyàpi yat-pada-rajaþ ÷ruti-mçgyam eva ||[BhP 10.14.34] iti | [41] tad evaü vraja-mahi-mahima-kara-kara-nikara-jaóã-bhåtà vayaü nopapatti-pratyàsattiü labhàmaha ity alam ativistareõa | [42] atha snigdhakaõñha uvàca-÷rãmad-vraja-yuvaràjena tatra kim uktam? [43] madhukaõñhaþ sa-smitam uvàca-na kim api, kintu tatra stuti-samaye tàvat | govindaþ smitam atanot stuvànam enam dçùñvà yat kim api dadar÷a tatra citram | ekasmin vadati caturmukhe hi tasmiü÷ catvàro dadhati rutãr iti bhramaþ syàt ||JGc_1,11.31|| [praharùiõã] [44] stuty-uttara-kàlatas tu, vayaü gopà÷ càrthavanto brahmà ca tvam anarthavàn | bråmas tvàü kim itãvàyam avadan smitam àtanot ||JGc_1,11.32|| [anuùñubh] [45] snigdhakaõñha uvàca-parisedhaty api vedhasi kiü ki¤cid apy uktam? [46] madhukaõñha uvàca-stava-paryàvasàne khalu nija-råpa-råpatayà sarva-paryàptimadbhir api pa÷càd àvirbhåtavadbhir bàlàdibhiþ paritoùa-poùam amanyamànaþ sa dhanyaþ svajana-prema-jitaþ ÷rãmàn ajitas tàn vraja-bàlàdãn evànetuü yadà và¤chàm àna¤ca, tadà¤jali-bandha-vya¤jitàü sa¤j¤àm anu samanuj¤àü yàcamànaü viri¤ciü khalv evaü lambhita-tad-upàlambha-narma-smitam anuj¤àpayàmàsa-yadi tatra-bhavatàm àj¤à vij¤àyate, tadà tàn pårvam evànusaühitàn sannihitàn ànayàmi iti | [47] tata÷ ca viri¤ciþ ki¤cin namra-niñilatà-ghañita-muni-vrata-suniråpita-nija-durnãtitayànuj¤àyàþ karma-kartçtvaü vyaktãkurvan, bhakti-bharàsakti-pçktãkçta-pulaka-saïkulatayà svàparàdha-maya-bàdhà-vyakulatayà ca triþ parikramya bahu÷aþ praõamya ca nija-harmyam eva jagàma | [48] ÷rã-kçùõa÷ ca manasi tasyàparàdhaü manàg apy anàgamayann àgamayamànaþ pràg-diùña-sadiùña-dveùa-ve÷a-kriyànatikrami-kramatayàvasthitàüs tàn vatsàüs tat-sadçg-avasthair vatsa-pàlair melayàmàsa | [49] tathaiva hi teùàü kàla-de÷a-viparyayà paryàlocanàya druhiõa-devena sneha-dehany anavadya-vidyeyam udbhàvità | etad evoktam- tato' nuj¤àpya bhagavàn sva-bhuvaü pràg-avasthitàn | vatsàn pulinam àninye yathà pårva-sakhaü svakam ||[BhP 10.14.42] iti | [50] atha te, åcu÷ ca suhçdaü kçùõaü, svàgataü te' tiraühasà | naiko' py abhoji kavala, ehãtaþ sàdhu bhujyatàm || tato hasan hçùãke÷o' bhyavahçtya sahàrbhakaiþ | dar÷ayaü÷ carmàjagaraü nyavartata vanàd vrajam ||[BhP 10.14.45-46] iti | [51] carma cedam etàvantaü samayaü yathàvad eva yogamàyayàntardhàpitam iti gamyam | [52] tata÷ ca saüvatsara-prasara-vatsa-vatsapàla-bàla-viraha-virahàn mahatànandena mahitas tair eva sahitaþ saühita-sampad-vrajaü vrajaü pravi÷an, tat-tad-unmaryàda-vatsa-paràvartanàya nidi÷an, pårva-pårvato' py apårvaü parva parvati sma | tathà hy uktam- barha-prasåna-vana-dhàtu-vicitritàïgaþ proddàma-veõu-dala-÷çïga-ravotsavàóhyaþ | vatsàn gçõann anuga-gãta-pavitra-kãrtir gopã-dçg-utsava-dç÷iþ pravive÷a goùñham ||[BhP 10.14.47] iti | [53] tata÷ ca pitç-sambandhibhir nanda-sånur iti màtç-sambandhibhir ya÷odà-sånur iti tasya nàmànådya, sadya eva siddham iti cirantanam api tac-caritaü jage | tad yathà- nanda-tanåjanur adya vyàlam | hatavàn hçtavàn asmat-kàlam ||iti dhru || adya ya÷odà-sånur vyàlam | hatavàn hçtavàn asmat-kàlam ||iti và || oùñhàdharam iha jalada-tañàliþ | dambhàvalir api dantaka-pàliþ || ÷vàsa-bharaþ kharadàvaja-vàtaþ | jihvà-yugam api vartma-nipàtaþ || ity utprekùitatama-vividhàïgàn | vyatihàsàn àcarataþ sàïgàn || ahim anv ahitàü kalpayamànàn | girir iti taü vi÷ataþ kçta-mànàn || tad-udara-madhya-kçtàbhyanuve÷àn | nija-virahàdi-vimårcchita-ve÷àn || sneha-bharàd atha svena sametàn | svaka-netràmçta-vçùñi-sacetàn || tasmàd bahir atha niùkàsitavàn | punar iha nikhilaü bata dar÷itavàn || pràõàd adhikaþ so' yaü pràõàn | rakùann asmàn kurute tràõàn ||JGc_1,11.33|| [màtrà-samaka] [54] iti ÷rutvà ca te vrajasthà÷ cintayàmàsuþ, sàdhu-ghàtukànàü pàtukànàm àmãùàü katham iva jàtu kàmàþ sidhyeyuþ? iti | [55] tad evaü siddhe, sukhànubiddhe teùàü same samàgame pràtas tu bçhad-bhràtaram anugamya praõaya-maya-ramya-roùam anunãya dãyamàna-vismayatayà tàn ànãya tena caikatra praõãya ÷rãvatsa-vatsaþ pårvavad eva vatsa-pàlanam àrebhe | [56] atha punar madhukaõñhaþ samàpanàya sa-vismayam ivàha sma- ãdç÷as tanayo jàtas tava goùñhàdhinàyaka | brahmàõóa-gràmaõãr yasya brahmàpi gràmaõãr iva ||JGc_1,11.34|| [anuùñubh] [57] tad evaü kathakayoþ kathàü prathayitvà sabhyeùu sàkùàd iva kalita-tat-tat-keli-sandhayoþ kçtà¤jali-bandhayos tad-dine' pi pårvavad eva sarve gçha-vartmani vartamànà nija-nija-spçhaõãyaü karma nirmimàõà api tàm eva lãlàü bçühitàü hçdi jagçhire | iti ÷rã-÷rã-gopàla-campåm anv agha-brahmàgha-mocanam nàma ekàda÷aü påraõam ||11||