Dandin: Dasakumaracarita


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)



This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.


STRUCTURE OF REFERENCES (added):
Dkc_n,n.n = Dasakumaracarita_pithika,ucchvasa.paragraph



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________



 
da÷akumàracaritam

pårvapãñhikà

prathamocchvàsaþ





START Dkc 1,1.1:


brahmàõóacchatradaõóaþ ÷atadhçtibhavanàmbhoruho nàladaõóaþ
kùoõãnaukåpadaõóaþ kùaradamarasaritpaññikàketudaõóaþ /
jyoti÷cakràkùadaõóastribhuvanavijayastambhadaõóo 'ïghridaõóaþ ÷reyastraivikramaste vitaratu vibudhadveùiõàü kàladaõóaþ //
asti samastanagarãnikaùàyamàõà ÷a÷vadagaõyapaõyavistàritamaõigaõàdivastujàtavyàkhyàtaratnàkaramàhàtmyà magadhade÷a÷ekharãbhåtà puùpapurã nàma nagarã // Dkc_1,1.1 //

__________


START Dkc 1,1.2:

tatra vãrabhañapañalottaraïgaturaïgaku¤jaramakarabhãùaõasakalaripugaõakañakajalanidhi mathanamandaràyamàõasamuddaõóabhujadaõóaþ, purandarapuràïgaõavanaviharaõaparàyaõataruõagaõikàgaõajegãyamànayàtimànayà ÷aradindukundaghanasàranãhàrahàramçõàlamaràlasuragajanãrakùãragiri ÷àññahàsakailàsakà÷anãkà÷amårtyà racitadigantaràlapårtyà kãrtyàbhitaþ surabhitaþ svarloka÷ikharoruruciraratnaratnàkaravelàmekhalàyitadharaõãramaõãsaubhàgyabhogabhàgyavàn, anavaratayàgadakùiõàrakùita÷iùñavi÷iùñavidyàsambhàrabhàsurabhåsuranikaraþ, viracitàràtisaütàpena pratàpena satatatulitaviyanmadhyahaüsaþ, ràjahaüso nàma ghanadarpakandarpasaundaryasodaryahçdyaniravadyaråpo bhåpo babhåva // Dkc_1,1.2 //

__________


START Dkc 1,1.3:

tasya vasumatã nàma sumatã lãlàvatãkula÷ekharamaõã ramaõã babhåva // Dkc_1,1.3 //

__________


START Dkc 1,1.4:

roùaråkùeõa niñilàkùeõa bhasmãkçtacetane makaraketane tadà bhayenànavadyà vaniteti matvà tasya rolambàvalã ke÷ajàlam, premàkaro rajanãkaro vijitàravindavadanam, jayadhvajàyamàno mãno jàyàyuto 'kùiyugalam, sakalasainikàïgavãro malayasamãro niþ÷vàsaþ, pathikahçddalanakaravàlaþ pravàla÷càdhàrabimbam, jaya÷aïkho bandhurà làvaõyadharà kandharà, pårõakumbhau cakravàkànukàrau payodharau;jyàyamàne màrdavàsamàne bilasate ca bàhår, iùadutphullalãlàvataüsakahlàrakorakau gaïgàvartasanàbhirnàbhiþ, dårãkçtayogimanoratho jaitraratho 'tighanaü jaghanam, jayastambhabhåte saundaryabhåte vighnitayatijanàrambhe rambhe coruyugam, àtapatrasahasrapatraü pàdadvayam astrabhåtàni prasånàni tànãtaràõyaïgàni ca samabhåvanniva // Dkc_1,1.4 //

__________


START Dkc 1,1.5:

vijitàmarapure puùpapure nivasatà sànantabhogalàlità vasumatã vasumatãva magadharàjena yathàsukhamanvabhàvi // Dkc_1,1.5 //

__________


START Dkc 1,1.6:

tasya ràj¤aþ paramavidheyà dharmapàlapadmodbhavasitavarmanàmadheyà dhãradhiùaõàvadhãritavibudhàcàryavicàryakàryasàhityàþ kulàmàtyàstrayo 'bhåvan // Dkc_1,1.6 //

__________


START Dkc 1,1.7:

teùàü sitavarmaõaþ sumatã-satyavarmàõau, dharmapàlasya sumantra-sumitra-kàmapàlàþ padmodbhavasya su÷ruta-ratnodbhavàviti tanayàþ samabhåvan // Dkc_1,1.7 //

__________


START Dkc 1,1.8:

teùu dharma÷ãlaþ satyavarmà saüsàràsàratàü buddhvà tãrthayàtràbhilàùã de÷àntaramagamat // Dkc_1,1.8 //

__________


START Dkc 1,1.9:

viñanañavàranàrãparàyaõo durvinãtaþ kàmapàlo janakàgrajanmanoþ ÷àsanamatikramya bhuvaü babhràma // Dkc_1,1.9 //

__________


START Dkc 1,1.10:

ratnodbhavo 'pi vàõijyanipuõatayà pàràvàrataraõamakarot // Dkc_1,1.10 //

__________


START Dkc 1,1.11:

itare mantrisånavaþ purandarapuràtithiùu pitçùu yathàpårvamanvatiùñhan // Dkc_1,1.11 //

__________


START Dkc 1,1.12:

tataþ kadàcinnànàvidhamahadàyudhanaipuõyaracitàgaõyajanyaràjanyamaulipàlinihi tani÷itasàyako magadhanàthako màlave÷varaü pratyagrasaïgràmaghasmaraü samutkañamànasàraü mànasàraü prati sahelaü nyakkçtajaladhinirghoùàhaïkàreõa bherãjhaïkàreõa hañhikàkarõanàkràntabhayacaõóimànaü digdantàvalavalayaü vighårõannijabharanamanmedinãbhareõàkràntabhujagaràjamastakabalena caturaïgabalena saüyutaþ saïgràmàbhilàùeõa roùeõa mahatàviùño niryayau // Dkc_1,1.12 //

__________


START Dkc 1,1.13:

màlavanàtho 'pyanekànekayåthapasanàtho vigrahaþ savigraha iva sàgraho 'bhimukhãbhåya bhåyo nirjagàma // Dkc_1,1.13 //

__________


START Dkc 1,1.14:

tayoratha rathaturagakhurakùuõõakùoõãsamudbhåte karighañàkañasravanmadadhàràdhautamåle navyavallabhavaraõàgatadivyakanyàjanajavanikàpañamaõóapa iva viyattalavyàkule dhålãpañale diviùaddhvani dhikkçtànyadhvanipañahadhvànabadhirità÷eùadigantaràlaü ÷astrà÷astri hastàhasti parasparàbhihatasainyaü janyamajani // Dkc_1,1.14 //

__________


START Dkc 1,1.15:

tatra magadharàjaþ prakùãõasakalasainyamaõóalaü màlavaràjaü jãvagràhamabhigçhya kçpàlutayà punarapi svaràjye pratiùñhàpayàmàsa // Dkc_1,1.15 //

__________


START Dkc 1,1.16:

tataþ sa ratnàkaramekhalàmilàmananya÷àsanàü ÷àsadanapatyatayà nàràyaõaü sakalalokaikakàraõaü nirantaramarcayàmàsa // Dkc_1,1.16 //

__________


START Dkc 1,1.17:

atha kadàcittadagramahiùã "devi! devena kalpavallãphalamàpnuhi' iti prabhàtasamaye susvapnamavalokitavatã // Dkc_1,1.17 //

__________


START Dkc 1,1.18:

sà tadà dayitamanorathapuùpabhåtaü garbhamadhatta // Dkc_1,1.18 //

__________


START Dkc 1,1.19:

ràjàpi sampannyakkçtàkhaõóalaþ suhçnnçpamaõóalaü samàhåya nijasampanyanorathànuråpaü devyàþ sãmantotsavaü vyadhatta // Dkc_1,1.19 //

__________


START Dkc 1,1.20:

ekadà hitaiþ suhçnmantripurohitaiþ sabhàyàü siühàsanàsãno guõairahãno lalàñatañanyastà¤jalinà dvàrapàlena vyaj¤àpi-"deva! devasandar÷analàlasamànasaþ ko 'pi devena viracyàrcanàrhe yatirdvàrade÷amadhyàste'iti // Dkc_1,1.20 //

__________


START Dkc 1,1.21:

tadanuj¤àtena tena saüyamã nçpasamãpamanàyi // Dkc_1,1.21 //

__________


START Dkc 1,1.22:

bhåpatiràyàntaü taü vilokya samyagj¤àtatadãyagåóhacàrabhàvo nikhilamanucaranikaraü visçjya mantrijanasametaþ praõatamenaü mandahàsamabhàùata-"nanu tàpasa! de÷aü sàpade÷aü bhramanbhavàüstatra tatra bhavadabhij¤àtaü kathayatu'iti // Dkc_1,1.22 //

__________


START Dkc 1,1.23:

tenàbhàùi bhåbhramaõabalinà prà¤jalinà-"deva! ÷irasi devasyàj¤àmàdàyainaü nirdeùaü veùaü svãkçtya màlavendranagaraü pravi÷ya tatra gåóhataraü vartamànastasya ràj¤aþ samastamudantajàtaü viditvà pratyàgamam // Dkc_1,1.23 //

__________


START Dkc 1,1.24:

mànã mànasàraþ svasainikàyuùmattàntaràye saüparàye bhavataþ paràjayamanubhåya vailakùyalakùyahçdayo vãtadayo mahàkàlanivàsinaü kàlãvilàsinamana÷varaü mahe÷varaü samàràdhya tapaþ prabhàvasantuùñàdasmàdekavãràràtighnãü bhayadàü gadàü labdhvàtmànamapratibhañaü manyamàno mahàbhibhàno bhavantamabhiyoktumudyuïkte /
tataþ paraü deva eva pramàõam' iti // Dkc_1,1.24 //

__________


START Dkc 1,1.25:

tadàlocya ni÷citatatkçtyairamàtyai ràjà vij¤àpito 'bhåt-deva, nirupàyena devasahàyena yoddhumaràtiràyàti /
tasmàdasmàkaü yuddhaü sàüpratamasàmpratam /
sahasà durgasaü÷rayaþ kàryaþ'iti // Dkc_1,1.25 //

__________


START Dkc 1,1.26:

tairbahudhà vij¤àpito 'pyakharveõa garveõa viràjamàno ràjà tadvàkyamakçtyamityanàdçtya pratiyoddhumanà babhåva // Dkc_1,1.26 //

__________


START Dkc 1,1.27:

÷itikaõñhadatta÷aktisàro mànasàro yoddhumanasàmagrãbhåya sàmagrãsameto 'kle÷aü magadhade÷aü pravive÷a // Dkc_1,1.27 //

__________


START Dkc 1,1.28:

tadà tadàkarõya mantriõo bhåmahendraü magadhendraü katha¤cidanunãyaripubhirasàdhye vindhyàñavãmadhye 'varodhànmålabalarakùitànnive÷ayàmàsuþ // Dkc_1,1.28 //

__________


START Dkc 1,1.29:

ràjahaüsastu pra÷astavãtadainyasainyasametastãvragatyà nirgatyàdhikaruùaü dviùaü rurodha // Dkc_1,1.29 //

__________


START Dkc 1,1.30:

parasparabaddhavairayoretayoþ ÷årayostadà tadàlokanakutåhalàgatagaganacarà÷caryakàraõe raõe vartamàne jayàkàïkùã màlavade÷arakùã vividhàyudhasthairyacaryà¤citasamaratulitàmare÷varasya magadhe÷varasya tasyopari purà puràràtidattàü gadàü pràhiõot // Dkc_1,1.30 //

__________


START Dkc 1,1.31:

ni÷ita÷aranikara÷akalãkçtàpi sà pa÷upati÷àsanasyàvandhyatayà såtaü nihatya rathasthaü ràjànaü mårchitamakàrùãt // Dkc_1,1.31 //

__________


START Dkc 1,1.32:

tato vãtapragrahà akùatavigrahà vàhà rathamàdàya daivagatyàntaþpura÷araõyaü mahàraõyaü pràvi÷an // Dkc_1,1.32 //

__________


START Dkc 1,1.33:

màlavanàtho jayalakùmãsanàtho magadharàjyaü pràjyaü samàkramya puùpapuramadhyatiùñhat // Dkc_1,1.33 //

__________


START Dkc 1,1.34:

tatra hetitatihati÷ràntà amàtyà daivagatyànutkràntajãvità ni÷àntavàtalabdhasaüj¤àþ katha¤cidà÷vasya ràjànaü samantàdanvãkùyànavalokitavanto dainyavanto devãmavàpuþ // Dkc_1,1.34 //

__________


START Dkc 1,1.35:

vasumatã tu tebhyo nikhilasainyakùatiü ràj¤o 'dç÷yatvaü càkarõyodvignà ÷okasàgaramagnà ramaõànugamane matiü vyadhatta // Dkc_1,1.35 //

__________


START Dkc 1,1.36:

`kalyàõi, bhåramaõamaraõamani÷citam /
ki¤ca daivaj¤akathito mathitoddhatàràtiþ sàrvabhaumo 'bhiràmo bhavità sukumàraþ kumàrastvadudare vasati /
tasmàdadya tava maraõamanucitam' iti bhåùitabhàùitairamàtyapurohitairanunãyamànayà tayà kùaõaü kùaõahãnayà tåùõãmasthàyi // Dkc_1,1.36 //

__________


START Dkc 1,1.37:

athàrdharàtre nidrànilãnanetre parijane vijane ÷okapàràvàramapàramuttartuma÷aknuvatã senànive÷ade÷aü niþ÷abdale÷aü ÷anairatikramya yasmin rathasya saüsaktatayà tadànayanapalàyana÷ràntà gantumakùamàþ kùamàpatirathyàþ pathyàkulàþ pårvamatiùñhaüstasya nikañavañataroþ ÷àkhàyàü mçtirekhàyàmiva kvaciduttarãyàrddhena bandhanaü mçtisàdhanaü viracya martukàmàbhiràmà vàïmàdhurãvirasãkçtakala-kaõñha-kaõñhà sà÷rukaõñhà vyalapat-"làvaõyopamitapuùpasàyaka, bhånàyaka, bhavàneva bhàvinyapi janmani vallabho bhavatu' iti // Dkc_1,1.37 //

__________


START Dkc 1,1.38:

tadàkarõya nãhàrakarakiraõanikarasaüparkalabdhàvabodho màgadho 'gàdharudhiravikùaraõanaùñaceùño devãvàkyameva ni÷cinvànastanvànaþ priyavacanàni ÷anaistàmàhvayat // Dkc_1,1.38 //

__________


START Dkc 1,1.39:

sà sasaübhramamàgatyàmandahçdayànandasaüphullavadanàravindà tamupoùitàbhyàmivànimiùitàbhyàü locanàbhyàü pibantã vikasvareõa svareõa purohitàmàtyajanamuccairàhåya tebhyastamadar÷ayat // Dkc_1,1.39 //

__________


START Dkc 1,1.40:

ràjà niñilatañacumbitanijacaraõàmbujaiþ pra÷aüsitadaivamàhàtmyairamàtyairabhàõi-"deva, rathyacayaþ sàrathyapagame rathaü rabhasàdaraõyamanayat'iti // Dkc_1,1.40 //

__________


START Dkc 1,1.41:

`tatra nihatasainikagràme saügràme màlavapatinàràdhitapuràràtinà prahitayà gadayà dayàhãnena tàóito mårchàmàgatyàtra vane ni÷àntapavanena bodhito 'bhavam' iti mahãpatirakathayat // Dkc_1,1.41 //

__________


START Dkc 1,1.42:

tato viracitamahena mantrinivahena viracitadaivànukålyena kàlena ÷iviramànãyàpanãtà÷eùa÷alyo vikasita-nijànanàravindo ràjà sahasà viropitavraõo 'kàri // Dkc_1,1.42 //

__________


START Dkc 1,1.43:

virodhidaivadhikkçtapuruùakàro dainyavyàptàkàro magadhàdhipatiradhikàdhiramàtyasaümatyà mçdubhàùitayà tayà vasumatyà matyà kalitayà ca samabodhi // Dkc_1,1.43 //

__________


START Dkc 1,1.44:

`deva, sakalasya bhåpàlakulasya madhye tejovariùñho gariùñho bhavànadya vindhyavanamadhyaü nivasatãti jalabudbudasamànà viràjamànà sampattaóillateva sahasaivodeti na÷yati ca /
tannikhilaü daivàyattamevàvadhàrya kàryam // Dkc_1,1.44 //

__________


START Dkc 1,1.45:

ki¤ca purà hari÷candraràmacandramukhyà asaükhyà mahãndrà ai÷varyopamitamahendrà daivatantraü duþkhayantraü samyaganubhåya pa÷càdanekakàlaü nijaràjyamakurvan /
tadvadeva bhavànbhaviùyati /
ka¤cana kàlaü viracitadaivasamàdhirvigalitàdhistiùñhatu tàvat iti // Dkc_1,1.45 //

__________


START Dkc 1,1.46:

tataþ sakalasainyasamanvito ràjahaüsastapovibhràjamànaü vàmadevanàmànaü tapodhanaü nijàbhilàùàvàptisàdhanaü jagàma // Dkc_1,1.46 //

__________


START Dkc 1,1.47:

taü praõamya tena kçtàtithyastasmai kathitakathyastadà÷rame dårãkçta÷rame ka¤cana kàlamuùitvà nijaràjyàbhilàùã mitabhàùã somakulàvataüso ràjahaüso munimabhàùata-"bhagavan, mànasàraþ prabalena daivabalena màü nirjitya madbhogyaü ràjyamanubhavati /
tadvadahamapyugraü tapo viracya tamaràtimunmålayiùyàmi loka÷araõyena bhavatkàruõyeneti niyamavantaü bhavantaü pràpnavam' iti // Dkc_1,1.47 //

__________


START Dkc 1,1.48:

tatastrikàlaj¤astapodhano ràjànamavocat-sakhe! ÷arãrakàr÷yakàriõà tapasàlam /
vasumatãgarbhasthaþ sakalaripukulamardano ràjanandano nånaü sambhaviùyati, ka¤cana kàlaü tåùõãmàssva'iti // Dkc_1,1.48 //

__________


START Dkc 1,1.49:

gaganacàriõyàpi vàõyà "satyametat' iti tadevàvàci /
ràjàpi munivàkya maïgãkçtyàtiùñhat // Dkc_1,1.49 //

__________


START Dkc 1,1.50:

tataþ sampårõagarbhadivasà vasumatã sumuhårte sakalalakùaõalakùitaü sutamasåta /
brahmavarcasena tulitavedhasaü purodhasaü puraskçtya kçtyavinmahãpatiþ kumàraü sukumàraü jàtasaüskàreõa bàlàlaïkàreõa ca viràjamànaü ràjavàhananàmànaü vyadhatta // Dkc_1,1.50 //

__________


START Dkc 1,1.51:

tasminneva kàle sumatisumitrasumantrasu÷rutànàü mantriõàü pramatimitraguptayantraguptavi÷rutàkhyà mahàbhikhyàþ sånavo navodyadinduruca÷ciràyuùaþ samajàyanta /
ràjavàhano mantriputrairàtmamitraiþ saha bàlakelãranubhavannavardhata // Dkc_1,1.51 //

__________


START Dkc 1,1.52:

atha kadàcidekena tàpasena rasena ràjalakùaõaviràjitaü kaccinnayanànandakaraü sukumàraü kumàraü ràj¤e samarpyàvoci-bhåvallabha, ku÷asamidànayanàya vanaü gatena mayà kàcida÷araõyà vyaktakàrpaõyà÷ru mu¤cantã vanità vilokità // Dkc_1,1.52 //

__________


START Dkc 1,1.53:

nirjane vane kiünimittaü rudyate tvayà iti pçùñà sà karasaroruhaira÷ru pramçjya sagadgadaü màmavocat-mune, làvaõyajitapuùpasàyake mithilànàyake kãrtivyàptasudharmaõi nijasuhçdo magadharàjasya sãmantinãsãmantamahotsavàya putradàrasamanvite puùpapuramupetya ka¤cana kàlamadhivasati samàràdhitagirã÷o màlavàdhã÷o magadharàjaü yoddhumabhyagàt // Dkc_1,1.53 //

__________


START Dkc 1,1.54:

tatra prakhyàtayoretayorasaïkhye saïkhye vartamàne suhçtsàhàyyakaü kurvàõo nijabale sati videhe videhe÷varaþ prahàravarmà jayavatà ripuõàbhigçhya kàruõyena puõyena visçùño hatàva÷eùeõa ÷ånyena sainyena saha svapuragamanamakarot // Dkc_1,1.54 //

__________


START Dkc 1,1.55:

tato vanamàrgeõa durgeõa gacchannadhikabalena ÷abarabalena rabhasàdabhihanyamàno målabalàbhirakùitàvarodhaþ sa mahànirodhaþ palàyiùña /
tadãyàrbhakayoryamayordhàtrãbhàvena parikalpitàhaü madduhitàpi tãvragatiü bhåpatimanugantumakùame abhåva /
tatra vivçtavadanaþ ko 'pi råpãkopa iva vyàghraþ ÷ãghraü màmàghràtumàgatavàn /
bhãtàhamudagragràvõi skhalantã paryapatam /
madãyapàõibhraùño bàlakaþ kasyàpi kapilà÷avasya kroóamabhyalãyata // Dkc_1,1.55 //

__________


START Dkc 1,1.56:

tacchavàkarùiõo 'marùiõo vyàghrasya pràõànbàõo bàõàsanayantramukto 'pàharat /
lolàlako bàlako 'pi ÷abarairàdàya kutracidupànãyata /
kumàramaparamudvahantã madduhità kutra gatà na jàne /
sàhaü mohaü gatà kenàpi kçpàlunà vçùõipàlena svakuñãramàve÷ya viropitavraõàbhavam /
tataþ svasthãbhåya kùmàbharturantikamupatiùñhàsurasahàyatayà duhituranabhij¤atayà ca vyàkulãbhavàmi-ityabhidadhànà "ekàkinyapi svàminaü gamiùyàmi' iti sà tadaiva niragàt // Dkc_1,1.56 //

__________


START Dkc 1,1.57:

ahamapi bhavanmitrasya videhanàthasya vipannimittaü viùàdamanubhavaüstadanvayàïkuraü kumàramanviùyaüstadaikaü caõóikàmandiraü sundaraü pràgàm // Dkc_1,1.57 //

__________


START Dkc 1,1.58:

tatra saütatamevaüvidhavijayasiddhaye kumàraü devatopahàraü kariùyantaþ kiràtàþ "mahàruha÷àkhàvalambitamenamasilatayà và, saikatatale khanananikùiptacaraõaü lakùãkçtya ÷ita÷aranikareõa và, anekacaraõaiþ palàyamànaü kukkurabàlakairvà daü÷ayitvà saühaniùyàmaþ' iti bhàùamàõà mayà samabhyabhàùanta "nanu kiràtottamàþ, ghorapracàre kàntàre skhalitapathaþ sthavirabhåsuro 'haü mama putrakaü kvacicchàyàyàü nikùipya màrgànveùaõàya ki¤cidantaramagaccham // Dkc_1,1.58 //

__________


START Dkc 1,1.59:

sa kutra gataþ, kena và gçhãtaþ, parãkùyàpi na vãkùyate tanmukhàvalokanena vinànekànyahànyatãtàni /
kiü karomi, kva yàmi bhavadbhirna kimadar÷i iti // Dkc_1,1.59 //

__________


START Dkc 1,1.60:

`dvijottama! ka÷cidatra tiùñhati /
kimeùa tava nandanaþ satyameva /
tadenaü gçhàõa' ityuktvà daivànukålyena mahyaü taü vyataran // Dkc_1,1.60 //

__________


START Dkc 1,1.61:

tebhyo dattà÷ãrahaü bàlakamaïgãkçtya ÷i÷irodakàdinopacàreõà÷vàsya niþ÷aïkaü bhavadaïkaü samànãtavànasmi /
enamàyuùmantaü pitçråpo bhavànabhirakùatàt'iti // Dkc_1,1.61 //

__________


START Dkc 1,1.62:

ràjà suhçdàpannimittaü ÷okaü tannandanavilokanasukhena ki¤cidadharãkçtya tamupahàravarmanàmnàhåya ràjavàhanamiva pupoùa // Dkc_1,1.62 //

__________


START Dkc 1,1.63:

janapatirekasmin puõyadivase tãrthasnànàya pakvaõanikañamàrgeõa gacchannabalayà kayàcidupalàlitamanupama÷arãraü kumàraü ka¤cidavalokya kutåhalàkulastàmapçcchat-"bhàmini! ruciramårtiþ saràjaguõasaüpårtirasàvarbhako bhavadanvayasaübhavo na bhavati kasya nayanànandaþ, nimittena kena bhavadadhãno jàtaþ kathyatàü yàthàtathyena tvayà' iti // Dkc_1,1.63 //

__________


START Dkc 1,1.64:

praõatayà tayà ÷abaryà salãlamalàpi-"ràjan! àtmapallãsamãpe padavyàü vartamànasya ÷akrasamànasya mithile÷varasya sarvasvamapaharati ÷abarasainye maddayitenàpahçtya kumàra eùa mahyamarpito vyavardhata iti // Dkc_1,1.64 //

__________


START Dkc 1,1.65:

tadavadhàrya kàryaj¤o ràjà munikathitaü dvitãyaü ràjakumàrameva ni÷citya sàmadànàbhyàü tàmanunãyàpahàravarmetyàkhyàya devyai "vardhaya' iti samarpitavàn // Dkc_1,1.65 //

__________


START Dkc 1,1.66:

kadàcidvàmadeva÷iùyaþ somadeva÷armà nàma ka¤cidekaü bàlakaü ràj¤aþ puro nikùipyàbhàùata-deva! ràmatãrthe snàtvà pratyàgacchatà mayà kànanàvanau vanitayà kayàpi dhàryamàõamenamujjvalàkàraü kumàraü vilokya sàdaramabhàõi--"sthavire! kà tvam? etasminnañavãmadhye bàlakamudvahantã kimarthamàyàsena bhramasi' iti // Dkc_1,1.66 //

__________


START Dkc 1,1.67:

vçddhayàpyabhàùi-"munivara! kàlayavananàmni dvãpe kàlagupto nàma dhanàóhyo vai÷yavaraþ ka÷cidasti /
tannandinãü nayanànandakàriõãü suvçttàü nàmaitasmàd dvãpàdàgato magadhanàthamantrisaübhavo ratnodbhavo nàma ramaõãyaguõàlayo bhràntabhåvalayo manohàrã vyavahàryupayamya suvastusaüpadà ÷va÷ureõa saümànito 'bhåt /
kàlakrameõa natàïgã garbhiõã jàtà // Dkc_1,1.67 //

__________


START Dkc 1,1.68:

tataþ sodaravilokanakautåhalena ratnodbhavaþ katha¤cicchva÷uramanunãya capalalocanayà saha pravahaõamàruhya puùpapuramabhipratasthe /
kallolamàlikàbhihataþ potaþ samudràmbhasyamajjat // Dkc_1,1.68 //
__________


START Dkc 1,1.69:

garbhabharàlasàü tàü lalanàü dhàtrãbhàvena kalpitàhaü karàbhyàmudvahantã phalakamekamadhiruhya daivagatyà tãrabhåmimagamam /
suhçjjanaparivçto ratnodbhavastatra nimagno và kenopàyena tãramagamadvà na jànàmi /
kle÷asya paràü kàùñhàmadhigatà suvçttàsminnañavãmadhye 'dya sutamasåta /
prasavavedanayà vicetanà sà pracchàya÷ãtale tarutale nivasati /
vijane vane sthàtuma÷akyatayà janapadagàminaü màrgamanveùñumudyuktayà mayà viva÷àyàstasyàþ samãpe bàlakaü nikùipya gantumanucitamiti kumàro 'pyanàyi iti // Dkc_1,1.69 //

__________


START Dkc 1,1.70:

tasminneva kùaõe vanyo vàraõaþ ka÷cidadç÷yata /
taü vilokya bhãtà sà bàlakaü nipàtya pràdravat /
ahaü samãpalatàgulmake pravi÷ya parãkùamàõo 'tiùñham, nipatitaü bàlakaü pallavakavalamivàdadati gajapatau kaõñhãravo mahàgraheõa nyapatat /
bhayàkulena dantàvalena jhañiti viyati samutpàtyamàno bàlako nyapatat /
ciràyuùmattayà sa connatataru÷àkhàsamàsãnena vànareõa kenacitpakvaphalabuddhyà parigçhya phaletaratayà vitataskandhamåle nikùipto 'bhåt /
so 'pi markañaþ kvacidagàt // Dkc_1,1.70 //

__________


START Dkc 1,1.71:

bàlakena sattvasaüpannatayà sakalakle÷asahenàbhàvi /
kesariõà kariõaü nihatya kutracidagàmi /
latàgçhànnirgato 'hamapi tejaþpu¤jaü bàlakaü ÷anairavanãruhàdavatàrya vanàntare vani tàmanviùyàvilokyainamànãya gurave nivedya tannide÷ena bhavannikañamànãtavànasmi'iti // Dkc_1,1.71 //

__________


START Dkc 1,1.72:

sarveùàü suhçdàmekadaivànukåladaivàbhàvena mahadà÷caryaü vibhràõo ràjà "ratnodbhavaþ kathamabhavat' iti cintayaüstannandanaü puùpodbhavanàmadheyaü vidhàya tadudantaü vyàkhyàya su÷rutàya viùàdasaütoùàvanubhavaüstadanujatanayaü samarpitavàn // Dkc_1,1.72 //

__________


START Dkc 1,1.73:

anyedyuþ ka¤cana bàlakamurasi dadhatã vasumatãvallabhamabhigatà /
tena "kutratyo 'yam iti pçùñà samabhàùata-"ràjan! atãtàyàü ràtrau kàcana divyavanità matpurataþ kumàramenaü saüsthàpya nidràmudritàü màü vibodhya vinãtàbravãt-"devi! tvanmantriõo dharmapàlanandanasya kàmapàlasya vallabhà yakùakanyàhaü tàràvalã nàma, nandinã maõibhadrasya /
yakùe÷varànumatyà madàtmajametaü bhavattanåjasyàmbhonidhivalayaveùñitakùoõãmaõóale÷varasya bhàvino vi÷uddhaya÷onidhe ràjavàhanasya paricaryàkaraõàyànãtavatyasmi /
tvamenaü manojasaünibhamabhivardhaya, iti vismayavikasitanayanayà mayà savinayaü satkçtà svakùã yakùã sàpyadç÷yatàmayàsãt' iti // Dkc_1,1.73 //

__________


START Dkc 1,1.74:

kàmapàlasya yakùakanyàsaügame vismayamànamànaso ràjahaüso ra¤jitamitraü sumitraü mantriõamàhåya tadãyabhràtçputramarthapàlaü vidhàya tasmai sarvaü vàrtàdikaü vyàkhyàyàdàt // Dkc_1,1.74 //

__________


START Dkc 1,1.75:

tataþ parasmin divase vàmadevàntevàsã tadà÷ramavàsã samàràdhitadevakãrtiü nirbhartsitamàramårtiü kusumasukumàraü kumàramekamavagamayya narapatimavàdãt "deva! vilolàlakaü bàlakaü nijotsaïgatale nidhàya rudatãü sthaviràmekàü vilokyàvocam "sthavire! kà tvam, ayamarbhakaþ kasya nayanànandakaraþ kàntàraü kimarthamàgatà, ÷okakàraõaü kim'iti // Dkc_1,1.75 //

__________


START Dkc 1,1.76:

sà karayugena vàùpajalamunmçjya nija÷oka÷aïkåtpàñanakùamamiva màmavalokya ÷okahetumavocat-dvijàtmaja! ràjahaüsamantriõaþ sitavarmaõaþ kanãyànàtmajaþ satyavarmà tãrthayàtràmiùeõa de÷amenamàgacchat /
sa kasmiü÷cidagrahàre kàlãü nàma kasyacid bhåsurasya nandinãü vivàhya tasyà anapatyatayà gaurãü nàma tadbhaginãü kà¤canakàntiü pariõãya tasyàmekaü tanayamalabhata /
kàlã sàsåyamekadà dhàtryà mayà saha bàlamenamekena miùeõànãya tañinyàmetasyàmakùipat /
kareõaikena bàlamuddhçtyàpareõa plavamànà nadãvegàgatasya kasyacittaroþ ÷àkhàmavalambya tatra ÷i÷uü nidhàya nadãvegenohyamànà kenacittarulagnena kàlabhoginàhamadaü÷i /
madavalambãbhåto bhåruho 'yamasmin de÷e tãramagamat /
garalasyoddãpanatayà mayi mçtàyàmaraõye ka÷cana ÷araõyo nàstãti mayà ÷ocyate iti // Dkc_1,1.76 //

__________


START Dkc 1,1.77:

tato viùamaviùajvàlàvalãóhàvayavà sà dharaõãtale nyapatat /
dayàviùñahçdayo 'haü mantrabalena viùavyathàmapanetumakùamaþ samãpaku¤jeùvauùadhivi÷eùamanviùya pratyàgato vyutkràntajãvitàü tàü vyalokayam // Dkc_1,1.77 //

__________


START Dkc 1,1.78:

tadanu tasyàþ pàvakasaüskàraü viracya ÷okàkulacetàþ bàlamenamagatimàdàya satyavarmavçttàntavelàyàü tannivàsàgrahàranàmadheyasyà÷rutatayà tadanveùaõama÷akyamityàlocya bhavadamàtyatanayasya bhavànevàbhirakùiteti bhavantamenamànayam' iti // Dkc_1,1.78 //

__________


START Dkc 1,1.79:

tanni÷amya satyavarmasthiteþ samyagani÷citatayà khinnamànaso narapatiþ sumataye mantriõe somadattaü nàma tadanujatanayamarpitavàn /
so 'pi sodaramàgatamiva manyamàno vi÷eùeõa pupoùa // Dkc_1,1.79 //

__________


START Dkc 1,1.80:

evaü militena kumàramaõóalena saha bàlakelãranubhavannadhiråóhànekavàhano ràjavàhano 'nukrameõa caulopanayanàdisaüskàrajàtamalabhata /
tataþ sakalalipij¤ànaü nikhilade÷ãyabhàùàpàõóityaùaóaïgasahitavedasamudàyakovidatvaü kàvyanàñakàkhyànakàkhyàyiketihàsacitrakathàsahitapuràõagaõanaipuõyaü dharma÷abdajyotistarkamãmàüsàdi samasta÷àstranikaracàturyaü kauñilyakàmandakãyàdinãtipañalakau÷alaü vãõàdya÷eùavàdyadàkùyaü saügãtasàhityahàritvaü maõimantrauùadhàdimàyàprapa¤cacu¤cutvaü màtaïgaturaïgàdivàhanàrohaõapàñavaü vividhàyudhaprayogacaõatvaü cauryadurodaràdikapañakalàprauóhatvaü ca tattadàcàryebhyaþ samyaglabdhvà yauvanena vilasantaü kumàranikaraü nirãkùya mahãvallabhaþ saþ "ahaü ÷atrujanadurlabhaþ' iti paramànandamamandamavindata // Dkc_1,1.80 //


iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite kumàrotpattirnàma prathama ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


dvitãyocchvàsaþ

__________


START Dkc 1,2.1:

athaikadà vàmadevaþ sakalakalàku÷alena kusumasàyakasaü÷ayitasaundaryeõa kalpita sodaryeõa sàhasàpahasitakumàreõa sukumàreõa jayadhvajàtapavàraõakuli÷àïkitakareõa kumàranikareõa pariveùñitaü ràjànamànata÷irasaü samabhigamya tena tàü kçtàü paricaryàmaïgãkçtya nijacaraõakamalayugalamilanmadhukaràyamàõakàkapakùaü vidaliùyamàõavipakùaü kumàracayaü gàóhamàliïgya mitasatyavàkyena vihità÷ãrabhyabhàùata  // Dkc_1,2.1 //

__________


START Dkc 1,2.2:

bhåvallabha, bhavadãyamanorathaphalamiva samçddhalàvaõyaü tàruõyaü nutamitro bhavatputro 'nubhavati /
sahacarasametasya nånametasya digvijayàrambhasamayaþ eùaþ /
tadasya sakalakle÷asahasya ràjavàhanasya digvijayaprayàõaü kriyatàm iti  // Dkc_1,2.2 //

__________


START Dkc 1,2.3:

kumàrà màràbhiràmà ràmàdyapauruùà ruùà bhasmãkçtàrayo rayopahasitasamãraõà raõàbhiyànena yànenàbhyudayà÷aüsaü ràjànamakàrùuþ /
tatsàcivyamitareùàü vidhàya samucitàü buddhimupadi÷ya ÷ubhe muhårte saparivàraü kumàraü vijayàya visasarja  // Dkc_1,2.3 //

__________


START Dkc 1,2.4:

ràjavàhano maïgalasåcakaü ÷ubha÷akunaü vilokayande÷aü ka¤cidatikramya vindhyàñavãmadhyamavi÷at /
tatra hetihatikiõàïkaü kàlàyasakarka÷akàyaü yaj¤opavãtenànumeyaviprabhàvaü vyaktakiràtaprabhàvaü locanaparuùaü kamapi puruùaü dadar÷a  // Dkc_1,2.4 //

__________


START Dkc 1,2.5:

tena vihitapåjano ràjavàhano 'bhàùata-"nanu mànava, janasaïgarahite mçgahite ghorapracàre kàntàre vindhyàñavãmadhye bhavànekàkã kimiti nivasati /
bhavadaüsopanãtaü yaj¤opavãtaü bhåsurabhàvaü dyotayati /
hetihatibhiþ kiràtarãtiranumãyate /
kathaya kimetat' iti  // Dkc_1,2.5 //

__________


START Dkc 1,2.6:

`tejomayo 'yaü mànuùamàtrapauruùo nånaü na bhavati' iti matvà sa puruùastadvayasya mukhànnàmajanane vij¤àya tasmai nijavçttàntamakathayat-"ràjanandana, kecidasyàmañavyàü vedàdividyàbhyàsamapahàya nijakulàcàraü dårãkçtya satya÷aucàdidharmavràtaü parihçtya kilviùamanviùyantaþ pulindapurogamàstadannamupabhu¤jànàbahavo bràhmaõabruvà nivasanti teùu kasyacitputro nindàpàtracàritro màtaïgonàmàhaü sahakiràtabalena janapadaü pravi÷ya gràmeùu dhaninaþ strãbàlasahitànànãyàñavyàü bandhane nidhàya teùàü sakaladhanamapaharannuddhato vãtadayo vyacaram /
kadàcidekasmin kàntàre madãyasahacaragaõena jighàüsyamànaü bhåsuramekamavalokya dayàyattacitto 'bravam-"nanu pàpàþ, na hantavyo bràhmaõa' iti  // Dkc_1,2.6 //

__________


START Dkc 1,2.7:

te roùàruõanayanà màü bahudhà nirabhartsayan /
teùàü bhàùaõapàruùyamasahiùõurahamavanisurarakùaõàya ciraü prayudhya tairabhihato gatajãvito 'bhavam  // Dkc_1,2.7 //

__________


START Dkc 1,2.8:

tataþ pretapurãmupetya tatra dehadhàribhiþ puruùaiþ pariveùñitaü sabhàmadhye ratnakhacitasiühàsanàsãnaü ÷amanaü vilokya tasmai daõóapraõàmamakaravam /
so 'pi màmavekùya citraguptaü nàma nijàmàtyamàhåya tamavocat "saciva, naiùo 'muùya mçtyusamayaþ /
ninditacarito 'pyayaü mahãsuranimittaü gatajãvito 'bhåt /
itaþprabhçti vigalitakalmaùasyàsya puõyakarmakaraõe rucirudeùyati /
pàpiùñhairanubhåyamànamatra yàtanàvi÷eùaü vilokya punarapi pårva÷arãramanena gamyatàm' iti  // Dkc_1,2.8 //

__________


START Dkc 1,2.9:

citragupto 'pi tatra tatra santapteùvàyasastambheùu badhyamànàn, atyuùõãkçte vitata÷aràve taile nikùipyamàõàn, laguóairjarjarãkçtàvayavàn, ni÷itañaïkaiþ paritakùyamàõànapi dar÷ayitvà puõyabuddhimupadi÷ya màmamu¤cat /
tadeva pårva÷arãramahaü pràpto mahàñavãmadhye ÷ãtalopacàraü racayatà mahãsureõa parãkùyamàõaþ ÷ilàyàü ÷ayitaþ kùaõamatiùñham  // Dkc_1,2.9 //

__________


START Dkc 1,2.10:

tadanu viditodanto madãyavaü÷abandhugaõaþ sahasàgatya mandiramànãya màmapakràntavraõamakarot /
dvijanmà kçtaj¤o mahyamakùara÷ikùàü vidhàya vividhàgamatantramàkhyàya kalmaùakùayakàraõaü sadàcàramupadi÷ya j¤ànekùaõagamyamànasya ÷a÷ikhaõóa÷ekharasya påjàvidhànamabhidhàya påjàü matkçtàmaïgãkçtya niragàt  // Dkc_1,2.10 //

__________


START Dkc 1,2.11:

tadàrabhyàhaü kiràtakçtasaüsargaü bandhuvargamutsçjya sakalalokaikagurumindukalàvataüsaü cetasi smarannasminkànane dårãkçtakalaïko vasàmi /
"deva, bhavate vij¤àpanãyaü rahasyaü ki¤cidasti /
àgamyatàm iti  // Dkc_1,2.11 //

__________


START Dkc 1,2.12:

sa vayasyagaõàdapanãya rahasi punarenamabhàùata-"ràjan, atãte ni÷ànte gaurãpatiþ svapnasannihito nidràmudritalocanaü vibodhya prasannavadanakàntiþ pra÷rayànataü màmavocat-màtaïga, daõóakàraõyàntaràlagàminyàstañinyàstãrabhåmau siddhasàdhyàràdhyamànasya sphañikaliïgasya pa÷càdadripatikanyàpadapaïkticihnitasyà÷manaþ savidhe vidherànanamiva kimapi bilaü vidyate /
tatpravi÷ya tatra nikùiptaü tàmra÷àsanaü ÷àsanaü vidhàturiva samàdàya vidhiü tadupadiùñaü diùñavijayamiva vidhàya pàtàlalokàdhã÷vareõa bhavatà bhavitavyam /
bhavatsàhàyyakaro ràjakumàro 'dya ÷vo và samàgamiùyati' iti /
tadàde÷ànuguõameva bhavadàgamanamabhåt /
sàdhanàbhilàùiõo mama toùiõo racaya sàhàyyam' iti  // Dkc_1,2.12 //

__________


START Dkc 1,2.13:

`tathà' iti ràjavàhanaþ sàkaü màtaïgena namitottamàïgena vihàyàrdharàtre nidràparatantraü mitragaõaü vanàntaramavàpa /
tadanu tadanucaràþ kalyena sàkalye ràjakumàramanavalokayanto viùaõõahçdayàsteùu teùu vaneùu samyaganviùyànavekùamàõà etadanveùaõamanãùayà de÷àntaraü cariùõavo 'tisahiùõavo ni÷citapunaþsaüketasthànàþ parasparaü viyujya yayuþ  // Dkc_1,2.13 //

__________


START Dkc 1,2.14:

lokaikavãreõa kumàreõa rakùyamàõaþ santuùñàntaraïgo màtaïgo 'pi bilaü ÷a÷i÷ekharakathitàbhij¤ànaparij¤àtaü niþ÷aïkaü pravi÷ya gçhãtatàmra÷àsano rasàtalaü pathà tenaivopetya tatra kasyacitpattanasya nikañe kelãkànanakàsàrasya vitatasàrasasya samãpe nànàvidhene÷a÷àsanavidhànopapàditena haviùà homaü viracya pratyåhaparihàriõi savismayaü vilokayati ràjavàhane samidhàjyasamujjvalite jvalane puõyagehaü dehaü mantrapårvakamàhutãkçtya taóitsamànakàntiü divyàü tanumalabhata  // Dkc_1,2.14 //

__________


START Dkc 1,2.15:

tadanu maõimayamaõóanamaõóalamaõóità sakalalokalalanàkulalalàmabhåtà kanyakà kàcana vinãtànekasakhãjanànugamyamànà kalahaüsagatyà ÷anairàgatyàvanisurottamàya maõimekamujjvalàkàramupàyanãkçtya tena "kà tvam' iti pçùñà sotkaõñhà kalakaõñhasvanena mandaü mandamuda¤jalirabhàùata // Dkc_1,2.15 //

__________


START Dkc 1,2.16:

`bhåsurottama, ahamasurottamanandinã kàlindã nàma /
mama pitàsya lokasya ÷àsità mahànubhàvo nijaparàkramàsahiùõunà viùõunà dårãkçtàmare samare yamanagaràtithirakàri /
tadviyoga÷okasàgaramagnàü màmavekùya ko 'pi kàruõikaþ siddhatàpaso 'bhàùata // Dkc_1,2.16 //

__________


START Dkc 1,2.17:

`bàle, ka÷ciddivyadehadhàrã mànavo navo vallabhastava bhåtvà sakalaü rasàtalaü pàlayiùyati' iti /
tadàde÷aü ni÷amya ghana÷abdonmukhã càtakã varùàgamanamiva tavàlokanakàïkùiõã ciramatiùñham /
manmanorathaphalàyamànaü bhavadàgamanamavagamya madràjyàvalambabhåtàmàtyànumatyà madanakçtasàrathyena manasà bhavantamàgaccham /
lokasyàsya ràjalakùmãmaïgãkçtya màü tatsapatnãü karotu bhavàn' iti // Dkc_1,2.17 //

__________


START Dkc 1,2.18:

màtaïgo 'pi ràjavàhanànumatyà tàü taruõãü pariõãya divyàïganàlàbhena hçùñataro rasàtalaràjyamurarãkçtya paramànandamàsasàda // Dkc_1,2.18 //
__________


START Dkc 1,2.19:

va¤cayitvà vayasyagaõaü samàgato ràjavàhanastadavalokanakautåhalena bhuvaü gamiùõuþ kàlindãdattaü kùutpipàsàdikle÷anà÷anaü maõiü sàhàyyakaraõasantuùñànmataïgàllabdhvà ka¤canàdhvànamanuvartamànaü taü visçjya bilapathena tena niryayau /
tatra ca mitragaõamavalokya bhuvaü babhràma // Dkc_1,2.19 //

__________


START Dkc 1,2.20:

bhramaü÷ca vi÷àlopa÷alye kamapyàkrãóamàsàdya tatra vi÷a÷ramiùuràndolikàråóhaü ramaõãsahitamàptajanaparivçtamudyàne samàgatamekaü puruùamapa÷yat /
so 'pi paramànandena pallavitacetà vikasitavadanàravindaþ "mama svàmã somakulàvataüso vi÷uddhaya÷onidhã ràjavàhanaþ eùaþ /
mahàbhàgyatayàkàõóa evàsya pàdamålaü gatavànasmi /
samprati mahànnayanotsavo jàtaþ' iti sasaübhramamàndolikàyà avatãrya sarabhasapadavinyàsavilàsiharùotkarùacaritastricaturapadànyudgatasya caraõakamalayugalaü galadullasanmallikàvalayena maulinà paspar÷a // Dkc_1,2.20 //

__________


START Dkc 1,2.21:

pramodà÷rupårõo ràjà pulakitàïgaü taü gàóhamàliïgya "aye saumya somadatta!' iti vyàjahàra /
tataþ kasyàpi punnàgabhåruhasya chàyà÷ãtale tale saüviùñena manujanàthena sapraõayamabhàõi-"sakhe! kàlametàvantaü, de÷e kasmin, prakàreõa kenàsthàyi bhavatà, saüprati kutra gamyate, taruõã keyaü, eùa parijanaþ sampàditaþ kathaü, kathaya iti // Dkc_1,2.21 //

__________


START Dkc 1,2.22:

so 'pi mitrasaüdar÷anavyatikaràpagatacintàjvaràti÷ayo mukulitakarakamalaþ savinayamàtmãyapracàraprakàramavocat // Dkc_1,2.22 //


iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite dvijopakçtirnàma dvitãya ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


tçtãyocchvàsaþ

__________


START Dkc 1,3.1:

`deva, bhavaccaraõakamalasevàbhilàùãbhåto 'haü bhramannekasyàü vanàvanau pipàsàkulo latàparivçtaü ÷ãtalaü nadasalilaü pibannujjvalàkàraü ratnaü tatraikamadràkùam /
tadàdàya gatvà ka¤canàdhvànamambaramaõeratyuùõatayà gantumakùamo vane 'sminneva kimapi devatàyatanaü praviùño dãnànanaü bahutanayasametaü sthaviramahãsuramekamavalokya ku÷alamuditadayo 'hamapçccham // Dkc_1,3.1 //

__________


START Dkc 1,3.2:

kàrpaõyavivarõavadano madà÷àpårõamànaso 'vocadagrajanmà-"mahàbhàga sutànetànmàtçhãnànanekairupàyai rakùannidànãmasminkude÷e bhaikùyaü saüpàdya dadadetebhyo vasàmi ÷ivàlaye 'smin'iti // Dkc_1,3.2 //

__________


START Dkc 1,3.3:

`bhådeva, etatkañakàdhipatã ràjà kasya de÷asya, kiü nàmadheyaþ, kimatràgamanakàraõamasya' iti pçùño 'bhàùata mahãsuraþ-"saumya, mattakàlo nàma làñe÷varo de÷asyàsya pàlayiturvãraketostanayàü vàmalocanàü nàma taruõãratnamasamànalàvaõyàü ÷ràvaü ÷ràvamavadhåtaduhitçpràrthanasya tasya nagarãmarautsãt /
vãraketurapi bhãto mahadupàyanamiva tanayàü mattakàlàyàdàt /
taruõãlàbhahçùñacetà làñapatiþ "pariõeyà nijapura eva' iti ni÷citya gacchannijade÷aü prati saüprati mçgayàdareõàtra vane sainyàvàsamakàrayat // Dkc_1,3.3 //

__________


START Dkc 1,3.4:

kanyàsàreõa niyukto mànapàlo nàma vãraketumantrã mànadhana÷cturaïgabala samanvito 'nyatra racita÷ibirastaü nijanàthàvamànakhinnamànaso 'ntarbibheda iti // Dkc_1,3.4 //

__________


START Dkc 1,3.5:

vipro 'sau bahutanayo vidvànnirdhanaþ sthavira÷ca dànayogya iti tasmai karuõàpårõamanà ratnamadàm /
paramàhlàdavikasitànano 'bhihitànekà÷ãþ kutracidagrajanmà jagàma /
adhva÷ramakhinnena mayà tatra nirave÷i nidràsukham /
tadanu pa÷cànnigaóitabàhuyugalaþ sa bhåsuraþ ka÷àghàtacihnitagàtro 'nekanaistriü÷ikànuyàto 'bhyetya màm "asau dasyuþ' ityadar÷ayat // Dkc_1,3.5 //

__________


START Dkc 1,3.6:

parityaktabhåsurà ràjabhañà ratnàvàptiprakàraü maduktamanàkarõya bhayarahitaü màü gàóhaü niyamya rajjubhirànãya kàràgàram "ete tava sakhàyaþ' iti nigaóitànkàü÷cinnirdiùñavanto màmapi nigaóitacaraõayugalamakàrùuþ /
kiókartavyatàmåóhena nirà÷akle÷ànubhavenàvàci mayà-"nanu puruùà vãryaparuùàþ, nimittena kena nivi÷atha kàràvàsaduþkhaü dustaram /
yåyaü vayasyà iti nirdiùñametaiþ, kimidam iti // Dkc_1,3.6 //

__________


START Dkc 1,3.7:

tathàvidhaü màmavekùya bhåsurànmayà ÷rutaü làñapativçttàntaü vyàkhyàya coravãràþ punaravocan-"mahàbhàga! vãraketumantriõo mànapàlasya kiïkarà vayam /
tadàj¤ayà làñe÷varamàraõàya ràtrau suraïgadvàreõa tadagàraü pravi÷ya tatra ràjàbhàvena viùaõõà bahudhanamàhçtya mahàñavãü pràvi÷àma /
aparedyu÷ca padànveùiõo ràjànucarà bahavo 'bhyetya dhçtadhanacayànasmànparitaþ parivçtya dçóhataraü baddhvà nikañamànãya samastavastu÷odhanavelàyàmekasyànarghyaratnasyàbhàvenàsmadvadhàya màõikyàdànàdasmàn kilà÷çïkhalayan iti // Dkc_1,3.7 //

__________


START Dkc 1,3.8:

÷rutaratnaratnàvalokasthàno 'ham "idaü tadeva màõikyam' iti ni÷citya bhådevadànanimittàü duravasthàmàtmano janma nàmadheyaü yuùmadanveùaõaparyañanaprakàraü càbhàùya samayocitaiþ saülàpairmaitrãmakàrùam /
tator'dharàtre teùàü mama ca ÷çïkhalàbandhanaü nirbhidya tairanugamyamàno nidritasya dvàþsthagaõasyàyudhajàlamàdàya purarakùànpurato 'bhimukhàgatànpañuparàkramalãlayàbhidràvya mànapàla÷ibiraü pràvi÷am /
mànapàlo nijakiïkarebhyo mama kulàbhimànavçttàntaü tatkàlãnaü vikramaü ca ni÷amya màmàrcayat // Dkc_1,3.8 //

__________


START Dkc 1,3.9:

paredyurmattakàlena preùitàþ kecana puruùà mànapàlamupetya "mantrin, madãyaràjamandire suraïgayà bahudhanamapahçtya coravãrà bhavadãyaü kañakaü pràvi÷an tànarpaya /
no cenmahànanarthaþ bhaviùyati iti krårataraü vàkyamabruvan /
tadàkarõya roùàruõitanetro mantrã làñapatiþ kaþ, tena maitrã kà, punarasya varàkasya sevayà kiü labhyam iti tànnirabhartsayat, te ca mànapàlenoktaü vipralàpaü mattakàlàya tathaivàkathayan /
kupito 'pi làñapatirdervãryagarveõàlpasainikasameto yoddhumabhyagàt /
pårvameva kçtaraõani÷cayo mànã mànapàlaþ saünaddhayodho yuddhakàmo bhåtvà niþ÷aïkaü niragàt /
ahamapi sabahumànaü mantridattàni bahulaturaïgamopetaü caturasàrathiü rathaü dçóhataraü kavacaü madanuråpaü càpaü ca vividhabàõapårõaü tåõãradvayaü raõasamucitànyàyudhàni gçhãtvà yuddhasaünaddho madãyabalavi÷vàsena ripåddharaõodyuktaü mantriõamanvagàm /
parasparamatsareõa tumulasaïgarakaramubhayasainyamatikramya samullasadbhujàñopena bàõavarùaü tadaïge vimu¤cannaràtãn pràharam // Dkc_1,3.9 //

__________


START Dkc 1,3.10:

tato 'tirayaturaïgamaü madrathaü tannikañaü nãtvà ÷ãghralaïghanopetatadãyaratho 'hamaràteþ ÷iraþkartanamakàrùam /
tasminpatite tadava÷iùñasainikeùu palàyiteùu nànàvidhahayagajàdivastujàtamàdàya paramànandasaübhçto mantrã mamànekavidhàü saübhàvanàmakàrùãt // Dkc_1,3.10 //

__________


START Dkc 1,3.11:

mànapàlapreùitàttadanucaràdenamakhilamudantajàtamàkarõya santuùñamanà ràjàbhyudgato madãyaparàkrame vismayamànaþ samahotsavamamàtyabàndhavànumatyà ÷ubhadine nijatanayàü mahyamadàt /
tato yauvaràjyàbhiùikto 'hamanudinamàràdhitamahãpàlacitto vàmalocanayànayà saha nànàvidhaü saukhyamanubhavanbhavadvirahavedanà÷alyasulabhavaikalyahçdayaþ siddhàde÷ena suhçjjanàvalokanaphalaü prade÷aü mahàkàlanivàsinaþ parame÷varasyàràdhanàyàdya patnãsametaþ samàgato 'smi /
bhaktavatsalasya gaurãpateþ kàruõyena tvatpadàravindasaüdar÷anànandasaüdoho mayà labdhaþ' iti // Dkc_1,3.11 //

__________


START Dkc 1,3.12:

tanni÷amyàbhinanditaparàkramo ràjavàhanastanniraparàdhadaõóe daivamupàlabhya tasmai krameõàtmacaritaü kathayàmàsa /
tasminnavasare purataþ puùpodbhavaü vilokya sasaübhramaü nijaniñilatañaspçùñacaraõàïgulimuda¤jalimamuü gàóhamàliïgyànandabàùpasaükulasaüphullalocanaþ "saumya somadatta, ayaü saþ puùpodbhavaþ' iti tasmai taü dar÷ayàmàsa // Dkc_1,3.12 //

__________


START Dkc 1,3.13:

tau ca ciravirahaduþkhaü visçjyànyonyàliïganasukhamanvabhåtàm /
tatastasyaiva mahãruhasya chàyàyàmupavi÷ya ràjà sàdarahàsamabhàùata-"vayasya, bhåsurakàryaü kariùõurahaü mitragaõo viditàrthaþ sarvathàntaràyaü kariùyatãti nidritànbhavataþ parityajya niragàm /
tadanu prabuddho vayasyavargaþ kimiti ni÷citya madanveùaõàya kutra gatavàn /
bhavànekàkã kutra gataþ' iti /
so 'pi lalàñatañacumbada¤jalipuñaþ savinayamalapat // Dkc_1,3.13 //


iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite somadattacaritaü nàma tçtãya ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


caturthocchvàsaþ

__________


START Dkc 1,4.1:

`deva, mahãsuropakàràyaiva devo gatavàniti ni÷cityàpi devena gantavyaü de÷aü nirõetu ma÷aknuvàno mitragaõaþ parasparaü viyujya dikùu devamanveùñumagacchat // Dkc_1,4.1 //

__________


START Dkc 1,4.2:

ahamapi devasyànveùaõàya mahãmañankadàcidambaramadhyagatasyàmbaramaõeþ kiraõamasahiùõurekasya giritañamahãruhasya pracchàya÷ãtale tale kùaõamupàvi÷am /
mama purobhàge dinamadhyasaükucitasarvàvayavàü kårmàkçtiü mànuùacchàyàü nirãkùyonmukho gaganatalànmahàrayeõa patantaü puruùaü ka¤cidantaràla eva dayopanatahçdayo 'hamavalambya ÷anairavanitale nikùipya dåràpàtavãtasaüj¤aü taü ÷i÷iropacàreõa vibodhya ÷okàtirekeõodgatabàùpalocanaü taü bhçgupatanakàraõamapçccham // Dkc_1,4.2 //

__________


START Dkc 1,4.3:

so 'pi kararuhaira÷rukaõànapanayannabhàùata--"saumya, magadhàdhinàthàmàtyasya padmodbhavasyàtmasaübhavo ratnodbhavo nàmàham /
vàõijyaråpeõa kàlayavanadvãpamupetya kàmapi vaõikkanyakàü pariõãya tayà saha pratyàgacchannambudhau tãrasyànatidåra eva pravahaõasya bhagnatayà sarveùu nimagneùu kathaïkathamapi daivànukålyena tãrabhåmimabhigamya nijàïganàviyogaduþkhàrõave plavamànaþ kasyàpi siddhatàpasasyàde÷àdareõa ùoóa÷a hàyanàni katha¤cinnãtvà duþkhasya pàramanavekùamàõaþ giripatanamakàrùam' iti // Dkc_1,4.3 //

__________


START Dkc 1,4.4:

tasminnevàvasare kimapi nàrãkåjitama÷ràvi-"nakhalu samucitamidaü yatsiddhàdiùñe patitatanayamilane virahamasahiùõurvai÷vànaraü vi÷asi' iti // Dkc_1,4.4 //

__________


START Dkc 1,4.5:

tanni÷amya manoviditajanakabhàvaü tamavàdiùam-"tàta, bhavate vij¤àpanãyàni bahåni santi /
bhavatu /
pa÷càdakhilamàkhyàtavyam /
adhunà nàrãkåjitamanupekùaõãyaü mayà /
kùaõamàtram bhavatà sthãyatàm'iti // Dkc_1,4.5 //

__________


START Dkc 1,4.6:

tadanu so 'haü tvarayà ki¤cidantaramagamam /
tatra purato bhayaïkarajvàlàkulahutabhugavagàhanasàhasikàü mukulità¤jalipuñàü vanitàü kà¤cidavalokya saübhramamanalàdapanãya kåjantyà vçddhayà saha matpiturabhyarõamabhigamayya sthaviràmavocam-"vçddhe, bhavatyau kutratye /
kàntàre nimittena kena duravasthànubhåyate /
kathyatàm' iti // Dkc_1,4.6 //

__________


START Dkc 1,4.7:

sà sagadgadamavàdãt-"putra, kàlayavanadvãpe kàlaguptanàmno vaõijaþ kasyacideùà sutà suvçttà nàma ratnodbhavena nijakàntenàgacchantã jaladhau magne pravahaõe nijadhàtryà mayà saha phalakamekamavalambya daivayogena kålamupetàsannaprasavasamayà kasyà¤cidañavyàmàtmajamasåta /
mama tu mandabhàgyatayà bàle vanamàtaïgena gçhãte maddvitãyà paribhramantã "ùoóa÷avarùànantaraü bhartçputrasaïgamo bhaviùyati' iti siddhavàkyavi÷vàsàdekasminpuõyà÷rame tàvantaü samayaü nãtvà ÷okamapàraü soóhumakùamà samujjvalite vai÷vànare ÷arãramàhutãkartumudyuktàsãt' iti // Dkc_1,4.7 //

__________


START Dkc 1,4.8:

tadàkarõya nijajananãü j¤àtvà tàmahaü daõóavatpraõamya tasyai madudantamakhilamàkhyàya dhàtrãbhàùaõaphullavadanaü vismayavikasitàkùaü janakamadar÷ayam /
pitarau tau sàbhij¤ànamanyonyaü j¤àtvà muditàntaràtmànau vinãtaü màmànandà÷ruvarùeõàbiùicya gàóhamà÷liùya ÷irasyupàghràya kasyà¤cinmahãruhacchàyàyàmupàvi÷atàm // Dkc_1,4.8 //

__________


START Dkc 1,4.9:

`kathaü nivasati mahãvallabho ràjahaüsaþ' iti janakena pçùño 'haü tasya ràjyacyutiü tvadãyajananaü sakalakumàràvàptiü tava digvijayàrambho bhavataþ màtaïgànuyànamasmàkaü yuùmadanveùaõakàraõaü sakalamabhyadhàm /
tatastau kasyacidà÷rame munerasthàpayam /
tato devasyànveùaõaparàyaõo 'hamakhilakàryanimittaü vittaü ni÷citya bhavadanugrahàllabdhasya sàdhakasya sàhàyyakaraõadakùaü ÷iùyagaõaü niùpàdya vindhyavanamadhye puràtanapattanasthànànyupetya vividhasåcakànàü mahãruhàõàmadhonikùiptàn vasupårõàn kala÷àn siddhà¤janena j¤àtvà rakùiùu paritaþ sthiteùu khananasàdhanairutpàñya dãnàrànasaükhyàn rà÷ãkçtya tatkàlàgatamanatidåre nive÷itaü vaõikkañakaü ka¤cidabhyetya tatra balino balãvardàn goõãü÷ca krãtvànyadravyamiùeõa vasu tadgoõãsa¤citaü tairuhyamànaü ÷anaiþ kañakamanayam // Dkc_1,4.9 //

__________


START Dkc 1,4.10:

tadadhikàriõà candrapàlena kenacidvaõikputreõa viracitasauhçdo 'hamamunaiva sàkamujjayinãmupàvi÷am /
yatpitaràvapi tàü purãmabhigamayya sakalaguõanilayena bandhupàlanàmnà candrapàlajanakena nãyamàno màlavanàthadar÷anaü vidhàya tadanumatyà gåóhavasatimakaravam /
tataþ kànanabhåmiùu bhavantamanveùñumudyuktaü màü paramamitraü bandhupàlo ni÷amyàvadat-"sakalaü dharaõitalamapàramanveùñumakùamo bhavànmanoglàniü vihàya tåùõãü tiùñhatu /
bhavannàyakàlokanakàraõaü ÷ubha÷akunaü nirãkùya kathayiùyàmi, iti // Dkc_1,4.10 //

__________


START Dkc 1,4.11:

tallapitàmçtà÷vàsitahçdayo 'hamanudinaü tadupakaõñhavartã kadàcidindumukhãü navayauvanàlãóhàvayavàü nayanacandrikàü bàlacandrikàü nàma taruõãratnaü vaõiïmandiralakùmãü mårtàmivàvalokya tadãyalàvaõyàvadhåtadhãrabhàvo latàntabàõabàõalakùyatàmayàsiùam // Dkc_1,4.11 //

__________


START Dkc 1,4.12:

cakitabàlakuraïgalocanà sàpi kusumasàyakasàyakàyamànena kañàkùavãkùaõena màmasakçnnirãkùya mandamàrutàndolità latevàkampata /
manasàbhimukhaiþ samàku¤citai ràgalajjàntaràlavartibhiþ sàïgavartibhirãkùaõavi÷eùairnijamanovçttimakathayat // Dkc_1,4.12 //
__________


START Dkc 1,4.13:

caturagåóhaceùñàbhirasyà mano 'nuràgaü samyagj¤àtvà sukhasaügamopàyamacintayam /
anyadà bandhupàlaþ ÷akunairbhavadgatiü praikùiùyamàõaþ puropàntavihàravanaü mayà sahopetya kasmiü÷cinmahãruhe ÷akuntavacanàni ÷çõvannatiùñhat // Dkc_1,4.13 //

__________


START Dkc 1,4.14:

ahamutkalikàvinodaparàyaõo vanàntare paribhramansarovaratãre cintàkràntacittàü dãnavadanàü manmanorathaikabhåmiü bàlacandrikàü vyalokayam // Dkc_1,4.14 //

__________


START Dkc 1,4.15:

tasyàþ sasaübhramapremalajjàkautukamanoramaü lãlàvilokanasukhamanubhavan sudatyà vadanàravinde viùaõõabhàvaü madanakadanakhedànubhåtaü tannimittaü j¤àsyaüllãlayà tadupakaõñhamupetyàvocam-"sumukhi, tava mukhàravindasya dainyakàraõaü kathaya' iti // Dkc_1,4.15 //

__________


START Dkc 1,4.16:

sà rahasyasaüjàtavi÷rambhatayà vihàya lajjàbhaye ÷anairabhàùata-"saumya, mànasàro màlavàdhã÷varo vàrdhakyasya prabalatayà nijanandanaü darpasàramujjayinyàmabhyaùi¤cat /
sa kumàraþ saptasàgaraparyantaü mahãmaõóalaü pàlayiùyannijapaitçùvasreyà uddaõóakarmàõau caõóavarmadàruvarmàõau dharaõãbharaõe niyujya tapa÷caraõàya ràjaràjagirimabhyagàt // Dkc_1,4.16 //

__________


START Dkc 1,4.17:

ràjyaü sarvamasapatnaü ÷àsati caõóavarmaõi dàruvarmà màtulàgrajanmanoþ ÷àsanamatikramya pàradàryaparadravyàpaharaõàdiduùkarma kurvàõo manmathasamànasya bhavato làvaõyàttacittàü màmekadà vilokya kanyàdåùaõadoùaü dårãkçtya balàtkàreõa rantumudyuïkte /
taccintayà dainyamagaccham' iti// Dkc_1,4.17 //

__________


START Dkc 1,4.18:

tasyà manogatam, ràgodrekaü manmanorathasiddhyantaràyaü ca ni÷amya vàùpapårõalocanàü tàmà÷vàsya dàruvarmaõo maraõopàyaü ca vicàrya ballabhàmavocam "taruõi, bhavadabhilàùiõaü duùñahçdayamenaü nihantuü mçdurupàyaþ ka÷cin mayà cintyate /
yakùaþ ka÷cidadhiùñhàya bàlacandrikàü nivasati /
tadàkàrasaüpadà÷à÷çïkhalitahçdayo yaþ saübandhayogyaþ sàhasiko ratimandire taü yakùaü nirjitya tayà ekasakhãsametayà mçgàkùyà saülàpàmçtasukhamanubhåya ku÷alã nirgamiùyati, tena cakravàkasaü÷ayàkàrapayodharà vivàhanãyeti siddhenaikenàvàdãti purajanasya purato bhavadãyaiþ satyavàkyairjanairasakçt kathanãyam /
tadanu dàruvarmà vàkyànãtthaüvidhàni ÷ràvaü÷ràvaü tåùõãü yadi bhiyà sthàsyati tarhi varam, yadi và daurjanyena tvayà saügamaïgãkariùyati, tadà sa bhavadãyairitthaü vàcyaþ // Dkc_1,4.18 //

__________


START Dkc 1,4.19:

`saumya, darpasàravasudhàdhipàmàtyasya bhavato 'smannivàse sàhasakaraõamanucitam /
paurajanasàkùikabhavanmandiramànãtayà anayà toyajàkùyà saha krãóannàyuùmàn yadi bhaviùyati tadà pariõãya taruõãü manorathàn nirvi÷a' iti /
so 'pyetadaïgãkariùyati /
tvaü sakhãveùadhàriõà mayà saha tasya mandiraü gaccha /
ahamekàntaniketane muùñijànupàdàghàtaistaü rabhasànnihatya punarapi vayasyàmiùeõa bhavatãmanuniþ÷aïkaü nirgamiùyàmi /
tadenamupàyamaïgãkçtya vigatasàdhvasalajjà bhavajjanakajananãsahodaràõàü purata àvayoþ premàti÷ayamàkhyàya sarvathàsmatpariõayakaraõe tànanunayeþ /
te 'pi vaü÷asaüpallàvaõyàóhyàya yåne mahyaü tvàü dàsyantyeva /
dàruvarmaõo màraõopàyaü tebhyaþ kathayitvà teùàmuttaramàkhyeyaü mahyam' iti // Dkc_1,4.19 //

__________


START Dkc 1,4.20:

sàpi ki¤cidutphullasarasijànanà màmabravãt--"subhaga, krårakarmàõaü dàruvarmàõaü bhavàneva hantumarhati /
tasmin hate sarvathà yuùmanmanorathaþ phaliùyati /
evaü kriyatàm /
bhavaduktaü sarvamahamapi tathà kariùye' iti màmasakçdvivçttavadanà vilokayantã mandaü mandamagàramagàt /
ahamapi bandhupàlamupetya ÷akunaj¤àttasmàt triü÷addivasànantarameva bhavatsaïgaþ saübhaviùyati itya÷çõavam /
tadanu madanugamyamàno bandhupàlo nijàvàsaü pravi÷ya màmapi nilayàya visasarja // Dkc_1,4.20 //

__________


START Dkc 1,4.21:

manmàyopàyavàguràpà÷alagnena dàruvarmaõà ratimandire rantuü samàhåtà bàlacandrikà taü gamiùyantãdåtikàü mannikañamabhipreùitavatã /
ahamapi maõinåpuramekhalàkaïkaõakañakatañaïkahàrakùaumakajjalaü vanitàyogyaü maõóanajàtaü nipuõatayà tattatsthàneùu nikùipya samyagaïgãkçtamanoj¤ave÷o vallabhayà tayà saha tadàgàradvàropàntamagaccham // Dkc_1,4.21 //

__________


START Dkc 1,4.22:

dvàþsthakathitàsmadàgamanena sàdaraü vihitàbhyudgatinà tena dvàropàntanivàrità÷eùaparivàreõa madanvità bàlacandrikà saïketàgàramanãyata /
nagaravyàkulàü yakùakathàü parãkùamàõo nàgarikajano 'pi kutåhalena dàruvarmaõaþ pratãhàrabhåmimagamat // Dkc_1,4.22 //

__________


START Dkc 1,4.23:

viveka÷ånyamatirasau ràgàtirekeõa ratnakhacitahemaparyaïke haüsatålagarbha÷ayanamànãya taruõãü, tasyai mahyaü tamisràsamyaganavalokitapuübhàvàya manoramastrãve÷àya ca càmãkaramaõimaõóanàni såkùmàõi citravastràõi kastårikàmilitaü haricandanaü karpårasahitaü tàmbålaü surabhãõi kusumànãtyàdivastujàtaü samarpya muhårtadvayamàtraü hàsavacanaiþ saülapannatiùñhat // Dkc_1,4.23 //

__________


START Dkc 1,4.24:

tato ràgàndhatayà sumukhãkucagrahaõe matiü vyadhatta /
roùàruõito 'hamenaü paryaïkatalànniþ÷aïko nipàtya muùñijànupàdaghàtaiþ pràharam /
niyuddharabhasavikalàlaïkàraü pårvavanmelayitvà bhayakampitàü natàïgãmupalàlayanmandiràïgaõamupetaþ sàdhvasakampita ivoccairakåjamaham--"hà, bàlacandrikàdhiùñhitena ghoràkàreõa yakùeõa dàruvarmà nihanyate /
sahasà samàgacchata /
pa÷yatemam iti // Dkc_1,4.24 //

__________


START Dkc 1,4.25:

tadàkarõya milità janà samudyadvàùpà hàhànidànena di÷o badhirayantaþ bàlacandrikàmadhiùñhitaü yakùaü balavantaü ÷çõvannapi dàruvarmà madàndhastàmevàyàcata /
tadasau svakãyena karmaõà nihataþ /
"kiü tasya vilàpena' iti mitho lapantaþ pràvi÷an /
kolàhale tasmiü÷calalocanayà saha naipuõyena sahasà nirgato nijànuvàsamagàm // Dkc_1,4.25 //

__________


START Dkc 1,4.26:

tato gateùu katipayadineùu paurajanasamakùaü siddhàde÷aprakàreõa vivàhya tàmindumukhãü pårvasaükalpitàn suratavi÷eùàn yatheùñamanvabhåvam /
bandhupàla÷akunanirdiùñe divase 'sminnirgatya puràdbahirvartamàno netrotsavakàri bhavadavalokanasukhamanubhavàmi iti // Dkc_1,4.26 //

__________


START Dkc 1,4.27:

evaü mitravçttàntaü ni÷amyàmlànamànaso ràjavàhanaþ svasya ca somadattasya ca vçttàntamasmai nivedya somadattaü "mahàkàle÷varàràdhanànantaraü bhavadvallabhàü saparivàràü nijakañakaü pràpayyàgaccha' iti niyujya puùpodbhavena sevyamàno bhåsvargàyamànamavantikàpuraü vive÷a /
tatra "ayaü mama svàmikumàraþ' iti bandhupàlàdaye bandhujanàya kathayitvà tena ràjavàhanàya bahuvidhàü saparyàü kàrayan sakalakalàku÷alo mahãsuravara iti puri prakañayan puùpodbhavo 'muùyaràj¤o majjanabhojanàdikamanudinaü svamandire kàrayàmàsa // Dkc_1,4.27 //


iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite puùpodbhavacaritaü nàma caturtha ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


pa¤camocchvàsaþ

__________


START Dkc 1,5.1:

atha mãnaketanasenànàyakena malayagirimahãruhanirantaràvàsibhujaïgamabhuktàva÷iùñeneva såkùmatareõa dhçtaharicandanaparimalabhareõeva mandagatinà dakùiõànilena viyogihçdayasthaü manmathànalamujjvalayan, sahakàrakisalayamakarandàsvàdanaraktakaõñhànàü madhukarakalakaõñhànàü kàkalãkalakalena dikcakraü vàcàlayan màninãmànasotkalikàmupanayan màkandasinduvàraraktà÷okakiü÷ukatilakeùu kalikàmupapàdayan, madanamahotsavàya rasikamanàüsi samullàsayan, vasantasamayaþ samàjagàma // Dkc_1,5.1 //

__________


START Dkc 1,5.2:

tasminnatiramaõãye kàle 'vantisundarã nàma mànasàranandinã priyavayasyayà bàlacandrikayà saha nagaropàntaramyodyàne vihàrotkaõñhayà paurasundarãsamavàyasamanvità kasyaciccåtapotakasya chàyà÷ãtale saikatatale gandhakusumaharidràkùatacãnàmbaràdinànàvidhena parimaladravyanikareõa manobhavamarcayantã reme // Dkc_1,5.2 //

__________


START Dkc 1,5.3:

tatra ratipratikçtimavantisundarãü draùñukàmaþ kàma iva vasantasahàyaþ puùpodbhavasamanvito ràjavàhanastadupavanaü pravi÷ya tatra tatra malayamàrutàndolita÷àkhànirantarasamudbhinnakisalayakusumaphalasamullasiteùu rasàlataruùu kokilakãràlikulamadhukaràõàmàlàpà¤÷ràvaü ÷ràvaü ki¤cidvikasadindãvarakahlàrakairavaràjãvaràjãkelilola-kalahaüsa-sàrasa-kàraõóava-cakravàka-cakravàla-kalaravavyàkulavimala÷ãtalasal ilalalitàni saràüsi dar÷andar÷amamandalãlayà lalanàsamãpamavàpa // Dkc_1,5.3 //

__________


START Dkc 1,5.4:

bàlacandrikayà 'niþ÷aïkamita àgamyatàm' iti hastasaüj¤ayà samàhåto nijatejonirjitapuruhåto ràjavàhanaþ kç÷odaryà avantisundaryà antikaü samàjagàma // Dkc_1,5.4 //

__________


START Dkc 1,5.5:

yà vasantasahàyena samutsukatayà rate kelã÷àlabha¤jikàvidhitsayà ka¤cana nàrãvi÷eùaü viracyàtmanaþ krãóàkàsàra÷àradàravindasaundaryeõa pàdadvayam, udyànavanadãrghikàmattamaràlikàgamanarãtyà lãlàlasagativilàsam, tåõãralàvaõyena jaïghe, lãlàmandiradvàrakadalãlàlityena manoj¤amåruyugam, jaitrarathacàturyeõa ghanaü jaghanam ki¤cidvikasallãlàvataüsakahlàrakorakakoñarànuvçttyà gaïgàvartasanàbhiü nàbhim, saudhàrohaõaparipàñyà valitrayam, maurvãmadhukarapaïktinãlimalãlayà romàvalim pårõasuvarõakala÷a÷obhayà kucadvandvam,(latàmaõóapasaukumàryeõa bàhå), jaya÷aïkhàbhikhyayà kaõñham, kamanãyakarõapårasahakàrapallavaràgeõa pratibimbãkçtabimbaü radanacchadanaü bàõàyamànapuùpalàvaõyena ÷uci smitam, agradåtikàkalakaõñhikàkalàlàpamàdhuryeõa vacanajàtam, sakalasainikanàyakamalayamàrutasaurabhyeõa niþ÷vàsapavanam jayadhvajamãnadarpeõa locanayugalam, càpayaùñi÷riyà bhrålate, prathamasuhçdasudhàkarasyàpanãtakalaïkayà kàntyà vadanam, (lãlàmayårabarhabhaïgyà ke÷apà÷aü) ca vidhàya samastamakarandakastårikàsammitena malayajarasena prakùàlya karpåraparàgeõa sammçjya nirmiteva raràja // Dkc_1,5.5 //

__________


START Dkc 1,5.6:

sà mårtimatãva lakùmãrmàlave÷akanyakà svenaivàràdhyamànaü saïkalpitavarapradànàyàvirbhåtaü mårtimantaü manmathamiva tamàlokya mandamàrutàndolità lateva madanàve÷avatã cakampe /
tadanu krãóàvi÷rambhànnivçttà lajjayà kàni kànyapi bhàvàntaràõi vyadhatta // Dkc_1,5.6 //

__________


START Dkc 1,5.7:

lalanàjanaü sçjatà vidhàtrà nånameùà ghuõàkùaranyàyena nirmità /
no cedabjabhårevaüvidho nirmàõanipuõo yadi syàttarhi tatsamànalàvaõyàmanyàü taruõãü kiü na karoti' iti savismayànuràgaü vilokayatastasya samakùaü sthàtuü lajjità satã ki¤citsakhãjanàntaritagàtrà tannayananàbhimukhaiþ ki¤cidàku¤citabhrålatairapàïgavãkùitairàtmanaþkuraïgasyànàyamànalàvaõyaü ràjavàhanaü vilokayantyatiùñhat // Dkc_1,5.7 //

__________


START Dkc 1,5.8:

so 'pi tasyàstadotpàditabhàvarasànàü sàmagryà labdhabalasyeva viùama÷arasya ÷aravyàyamàõamànaso babhåva // Dkc_1,5.8 //

__________


START Dkc 1,5.9:

sà manasãtthamacintayat-"ananyasàdhàraõasaundaryeõànena kasyàü puri bhàgyavatãnàü taruõãnàü locanotsavaþ kriyate /
putraratnenàmunà purandhrãõàü putravatãnàü sãmantinãnàü kà nàma sãmantamauktikãkriyate /
kàsya devã /
kimatràgamanakàraõamasya /
manmatho màmapahasitanijalàvaõyamenaü vilokayantãmasåyayevàtimàtraü mathnannijanàma sànvayaü karoti /
kiü karomi /
kathamayaü j¤àtavya' iti // Dkc_1,5.9 //

__________


START Dkc 1,5.10:

tato bàlacandrikà tayorantaraïgavçttiü bhàvavivekairj¤àtvà kàntàsamàjasannidhau ràjanandanodantasya samyagàkhyànamanucitamiti lokasàdhàraõairvàkyairabhàùata-"bhartçdàrike, ayaü sakalakalàpravãõo devatàsànnidhyakaraõa àhavanipuõo bhåsurakumàro maõimantrauùadhij¤aþ paricaryàrhe bhavatyà påjyatàm' iti // Dkc_1,5.10 //

__________


START Dkc 1,5.11:

tadàkarõya nijamanorathamanuvadantyà bàlacandrikayà santuùñàntaraïgà taraïgàvalã mandànileneva saïkalpajenàkulãkçtà ràjakanyà jitamàraü kumàraü samucitàsãnaü vidhàya sakhãhastena ÷astena gandhakusumàkùataghanasàratàmbålàdinànàjàtivastunicayena påjàü tasmai kàrayàmàsa /
ràjavàhano 'pyevamacintayat-"nånameùà pårvajanmani me jàyà yaj¤avatã /
no cedetasyàmevaüvidho 'nuràgo manmanasi na jàyeta /
÷àpàvasànasamaye taponidhidattaü jàtismaratvamàvayoþ samànameva /
tathàpi kàlajanitavi÷eùasåcakavàkyairasyà j¤ànamutpàdayiùyàmi'iti // Dkc_1,5.11 //

__________


START Dkc 1,5.12:

tasminneva samaye ko 'pi manoramo ràjahaüsaþ kelãvidhitsayà tadupakaõñhamagamat /
samutsukayà ràjakanyayà maràlagrahaõe niyuktàü bàlacandrikàmavalokya samucito vàkyàvasara iti sambhàùaõanipuõo ràjavàhanaþ salãlamalapat--"sakhi, purà ÷àmbo nàma ka÷cinmahãvallabho manovallabhayà saha vihàravà¤chayà kamalàkaramavàpya tatra kokanadakadambasamãpe nidràdhãnamànasaü ràjahaüsaü ÷anairgçhãtvà bisaguõena tasya caraõayugalaü nigaóayitvà kàntàmukhaü sànuràgaü vilokayanmandasmitavikasitaikakapolamaõóalastàmabhàùata-"indumukhi, mayà baddho maràlaþ ÷ànto munivadàste /
svecchayànena gamyatàm'iti // Dkc_1,5.12 //

__________


START Dkc 1,5.13:

so 'pi ràjahaüsaþ ÷àmbama÷apat-"mahãpàla, yadasminnambujakhaõóe 'nuùñhànaparàyaõatayà paramànandena tiùñhantaü naiùñhikaü màmakàraõaü ràjyagarveõàvamànitavànasi tadetatpàpmanà ramaõãvirahasantàpamanubhava' iti /
viùaõõavadanaþ ÷àmbo jãvite÷varãvirahasahiùõurbhåmau daõóavatpraõamya savinayamabhàùata-"mahàbhàga, yadaj¤ànenàkaravam tatkùamasva' iti /
sa tàpasaþ karuõàkçùñacetàstamavadat-"ràjan !iha janmani bhavataþ ÷àpaphalàbhàvo bhavatu /
madvacanasyàmoghatayà bhàvini janane ÷arãràntaraü gatàyàþ asyàþ sarasijàkùyà rasena ramaõo bhåtvà muhårtadvayaü maccaraõayugalabandhakàritayà màsadvayaü ÷çïkhalànigaóitacaraõo ramaõãviyogaviùàdamanubhåya pa÷càdanekakàlaü vallabhayà saha ràjyasukhaü labhasva'iti // Dkc_1,5.13 //

__________


START Dkc 1,5.14:

tadanu jàtismaratvamapi tayoranvagçhõàt /
"tasmànmaràlabandhanaü na karaõãyaü tvayà' iti /
sàpi bhartçdàrikà tadvacanàkarõanàbhij¤àtasvapuràtanajananavçttàntà nånamayaü matpràõavallabhaþ' iti manasi jànatã ràgapallavitamànasà samandahàsamavocat--"saumya, purà ÷àmbo yaj¤avatãsande÷aparipàlanàya tathàvidhaü haüsabandhanamakàrùãt /
tathàhi loke paõóità api dàkùiõyenàkàryaü kurvanti' iti /
kanyàkumàràvevamanyonyapuràtanajanananàmadheye paricite parasparaj¤ànàya sàbhij¤amuktvà manojaràgapårõamànasau babhåvatuþ // Dkc_1,5.14 //

__________


START Dkc 1,5.15:

tasminnavasare màlavendramahiùã parijanaparivçtà duhitçkelãvilokanàya taü de÷amavàpa /
bàlacandrikà tu tàü dårato vilokya sasambhramaü rahasyanirbhedabhiyà hastasaüj¤ayà puùpodbhavasevyamànaü ràjavàhanaü vçkùavàñikàntaritagàtramakarot /
sà mànasàramahiùã sakhãsametàyà duhiturnànàvidhàü vihàralãlàmanubhavantã kùaõaü sthitvà duhitrà sametà nijàgàragamanàyodyuktà babhåva /
màtaramanugacchantã avantisundarã ràjahaüsakulatilaka, vihàravà¤chayà kelivane madantikamàgataü bhavantamakàõóe eva visçjya mayà samucitamiti jananyanugamanaü kriyate--tadanena bhavanmanoràgo 'nyathà mà bhåt' iti maràlamiva kumàramuddi÷ya samucitàlàpakalàpaü vadantã punaþ punaþ parivçttadãnanayanà vadanaü vilokayantã nijamandiramagàt // Dkc_1,5.15 //

__________


START Dkc 1,5.16:

tatra hçdayavallabhakathàprasaïge bàlacandrikàkathitatadanvayanàmadheyà manmathabàõapatanavyàkulamànasà virahavedanayà dine dine bahulapakùa÷a÷ikaleva kùàmakùàmàhàràdisakalaü vyàpàraü parihçtya rahasyamandire malayajarasakùàlitapallavakusumakalpitatalpalatàvartitanulatà babhåva // Dkc_1,5.16 //

__________


START Dkc 1,5.17:

tatra tathàvidhàvasthàmanubhavantãü manmathànalasantaptàü sukumàrãü kumàrãü nirãkùya khinno vayasyagaõaþ kà¤canakala÷asa¤citàni haricandano÷ãraghanasàramilitàni tadabhiùekakalpitàni salilàni bisatantumayàni vàsàüsi ca nalinãdalamayàni tàlavçntàni ca santàpaharaõàni bahåni saüpàdya tasyàþ ÷arãrama÷i÷irayat /
tadapi ÷ãtalopacaraõaü salilamiva taptataile tadaïgadahanameva samantàdàvi÷cakàra /
kiïkartavyatàmåóhàü viùaõõàü bàlacandrikàmãùadunmãlitena kañàkùavãkùitena bàùpakaõàkulena virahànaloùõaniþ÷vàsaglapitàdharayà natàïgyà ÷anaiþ ÷anaiþ sagadgadaü vyalàpi-"priyasakhi !' kàmaþ kusumàyudhaþ pa¤cabàõa iti nånamasatyamucyate /
iyamahamayomayairasaükhyairiùubhiranena hanye /
sakhi, candramasaü vaóavànalàdatitàpakaraü manye /
yadasminnantaþpravi÷ati ÷uùyati pàràvàraþ, sati nirgate tadaiva vardhate /
doùàkarasya duùkarma kiü varõyate mayà /
yadanena nijasodaryàþ padmàlayàyàþ gehabhåtamapi kamalaü vihanyate // Dkc_1,5.17 //

__________


START Dkc 1,5.18:

virahànalasaütaptahçdayaspar÷ena nånamuùõãkçtaþ svalpãbhavati malayànilaþ /
navapallavakalpitaü talpamidamanaïgàgni÷ikhàpañalamiva santàpaü tanostanoti /
haricandanamapi purà nijayaùñisaü÷leùavaduragaradanaliptolvaõagaralasaükalitamiva tàpayati ÷arãram /
tasmàdalamalamàyàsena ÷ãtalopacàre /
làvaõyajitamàro ràjakumàra evàgadaïkàro manmathajvaràpaharaõe /
so 'pi labdhuma÷akyo mayà /
kiü karomi' iti // Dkc_1,5.18 //

__________


START Dkc 1,5.19:

bàlacandrikà manojajvaràvasthàparamakàùñhàü gatàü komalàïgãü tàü ràjavàhanalàvaõyàdhãnamànasàmananya÷araõàmavekùyàtmanyacintayat-- "kumàraþ satvaramànetavyo mayà /
no cedenàü smaraõãyàü gatiü neùyati mãnaketanaþ /
tatrodyàne kumàrayoranyonyàvalokanavelàyàmasamasàyakaþ samaü muktasàyako 'bhåt /
tasmàtkumàrànayanaü sukaram' iti /
tato 'vantisundarãrakùaõàya samayocitakaraõãyacaturaü sakhãgaõaü niyujya ràjakumàramandiramavàpa /
puùpabàõabàõatåõãràyamànamànaso 'naïgataptàvayavasaüparkaparimlànapallava÷ayanamadhiùñhito ràjavàhanaþ pràõe÷varãmuddi÷ya saha puùpodbhavena saülapannàgatàü priyavayasyàmàlokya pàdamålamanveùaõãyà lateva bàlacandrikàgateti saütuùñamanà niñilatañamaõïanãbhavadambujakorakàkçtilasada¤jalipuñàm "ito niùãda' iti nirdiùñasamucitàsanàsãnàmavantisundarãpreùitaü sakarpåraü tàmbålaü vinayena dadatãü tàü kàntàvçttàntamapçcchat /
tayà savinayamabhàõi-"deva, krãóàvane bhavadavalokanakàlamàrabhya manmathamathyamànà puùpatalpàdiùu tàpa÷amanamalabhamànà vàmanenevonnatataruphalamalabhyaü tvaduraþ sthalàliïganasaukhyaü smaràndhatayà lipsuþ sà svayameva patrikàmàlikhya "vallabhàyainàmarpaya' iti màü niyuktavatã' /
ràjakumàraþ patrikàü tàmàdàya papàñha- // Dkc_1,5.19 //

__________


START Dkc 1,5.20:

`subhaga kusumasukumàraü jagadanavadyaü vilokya te råpam /
mama mànasamabhilaùati tvaü cittaü kuru tathà mçdulam' // Dkc_1,5.20 //

__________


START Dkc 1,5.21:

iti pañhitvà sàdaramabhàùata-"sakhi, chàyàvanmàmanuvartamànasya puùpodbhavasya vallabhà tvameva tasyà mçgãdç÷o bahi÷caràþ pràõà iva vartase /
tvaccàturyamasyàü kriyàlatàyàmàlavàlamabhåt /
yattavàbhãùñaü yena priyàmanorathaþ phaliùyati tadakhilaü kariùyàmi /
natàïgyà manmanaþ kàñhinyamàkhyàtam /
yadà kelivane kuraïgalocanà locanapathamavartata tadaiùàpahçtamadãyamànasà sà svamandiramagàt /
sà cetaso màdhuryakàñhinye svayameva jànàti /
duùkaraþ kanyàntaþpuraprave÷aþ /
tadanuråpamupàyamupapàdya ÷vaþ para÷vo và matàïgãü saïgamiùyàmi /
madudantamevamàkhyàya ÷irãùakusumasukumàràyà yathà ÷arãrabàdhà na jàyeta tathàvidhamupàyamàcara' iti // Dkc_1,5.21 //

__________


START Dkc 1,5.22:

bàlacandrikàpi tasya premagarbhitaü vacanamàkarõya saütuùñà kanyàpuramagacchat /
ràjavàhano 'pi yatra hçdayavallabhàvalokanasukhamalabhata tadudyànaü virahavinodàya puùpodbhavasamanvito jagàma /
tatra cakoralocanàvacitapallavakusumanikurambaü mahãruhasamåhaü ÷aradindumukhyà manmathasamàràdhanasthànaü ca natàïgãpadapaïkticihnitaü ÷ãtalasaikatatalaü ca sudatãbhuktamuktaü màdhavãlatàmaõóapàntarapallavatalpaü ca vilokayaüllalanàtilakavilokanavelàjanita÷eùàõi smàraüsmàraü mandamàrutakampitàni navacåtapallavàni madanàgni÷ikhà iva cakito dar÷andar÷aü manojakarõejapànàmiva kokilakãramadhukaràõàü kvaõitàni ÷ràvaü ÷ràvaü màravikàreõa kvacidapyavasthàtumasahiùõuþ paribabhràma // Dkc_1,5.22 //

__________


START Dkc 1,5.23:

tasminnavasare dharaõãsura ekaþ såkùmacitranivasanaü sphuranmaõikuõóalamaõóito muõóitamastakamànavasameta÷caturave÷amanoramo yadçcchayà samàgataþ samantato 'bhyullasattejomaõóalaü ràjavàhanamà÷ãrvàdapårvakaü dadar÷a /
ràjavàhanaþ sàdaram ko bhavàn, kasyàü vidyàyàü nipuõaþ' iti taü papraccha /
sa ca "vidye÷varanàmadheyo 'hamaindrajàlikavidyàkovido vividhade÷eùu ràjamanora¤janàya bhramannujjayinãmadyàgato 'smi' iti ÷a÷aüsa /
punarapi ràjavàhanaü samyagàlokya "asyàü lãlàvanau pàõóuratànimittaü kim' iti sàbhipràyaü vihasyàpçcchat /
puùpodbhava÷ca nijakàryakaraõaü tarkayannenamàdareõa babhàùe-"nanu satàü sakhyasyàbhàùaõapårvatayà ciraü rucirabhàùaõo bhavànasmàkaü priyavayasyo jàtaþ /
suhçdàmakathyaü ca kimasti? kelivane 'sminvasantamahotsavàyàgatàyà màlavendrasutàyà ràjanandanasyàsya càkasmikadar÷ane 'nyonyànuragàtirekaþ samajàyata /
satatasaübhogasiddhyapàyàbhàvenàsàvãdç÷ãmavasthàmanubhavati iti /
vidye÷varo lajjàbhiràmaü ràjakumàramukhamabhivãkùya viracitamandahàso vyàjahàra-"deva !bhavadanucare mayi tiùñhati tava kàryamasàdhyaü kimasti /
ahamindrajàlavidyayà màlavendraü mohayan paurajanasamakùameva tattanayàpariõayaü racayitvà kanyàntaþpuraprave÷aü kàrayiùyàmãti vçttànta eùa ràjakanyakàyai sakhãmukhena pårvameva kathayitavyaþ' iti /
saütuùñamanà mahãpatiranimittaü mitraü prakañãkçtakçtrimakriyàpàñavaü vipralambhakçtrimapremasahajasauhàrdavedinaü taü vidye÷varaü sabahumànaü visasarja // Dkc_1,5.23 //

__________


START Dkc 1,5.24:

atha ràjavàhano vidye÷varasya kriyàpàñavena phalitamiva manorathaü manyamànaþ puùpodbhavena saha svamandiramupetya sàdaraü bàlacandrikàmukhena nijavallabhàyai mahãsurakriyamàõaü saügamopàyaü vedayitvà kautukàkçùñahçdayaþ "kathamimàü kùapàü kùapayàmi' ityatiùñhat /
paredyuþ prabhàte vidye÷varo rasabhàvarãtigaticaturastàdç÷ena mahatà nijaparijanena saha ràjabhavanadvàràntikamupetya dauvàrikaniveditanijavçttàntaþ sahasopagamya sapraõàmam "aindrajàlikaþ samàgataþ' iti dvàsthairvij¤àpitena taddar÷anakutåhalàviùñena samutsukàvarodhasahitena màlavendreõa samàhåyamàno vidye÷varaþ kakùàntaraü pravi÷ya savinayamà÷iùaü dattvà tadanuj¤àtaþ parijanatàóyamàneùu vàdyeùu nadatsu gàyakãùu madanakalakokilàma¤juladhvaniùu, samadhikaràgara¤jitasàmàjikamanovçttiùu picchikàbhramaõeùu, saparivàraü parivçttaü bhràmayanmukulitanayanaþ kùaõamatiùñhat /
tadanu viùamaü viùamulbaõaü vamantaþ phaõàlaïkaraõà ratnaràjinãràjitaràjamandiràbhogà bhogino bhayaü janayanto ni÷ceruþ /
gçdhrà÷ca bahavastuõóairahipatãnàdàya divi samacaran // Dkc_1,5.24 //

__________


START Dkc 1,5.25:

tato 'grajanmà narasiühasya hiraõyaka÷ipordaitye÷varasya vidàraõamabhinãya mahà÷caryànvitaü ràjànamabhàùata-ràjan !avasànasamaye bhavatà ÷ubhasåcakaü draùñumucitam /
tataþ kalyàõaparamparàvàptaye bhavadàtmajàkàràyàstaruõyà nikhilalakùaõopetasya ràjanandanasya vivàhaþ kàryaþ' iti /
tadavalokanakutåhalena mahãpàlenànuj¤àtaþ saþ saükalpitàrthasiddhisaübhàvanasamphullavadanaþ sakalamohajanakama¤janaü locanayornikùipya parito vyalokayat /
sarveùu "tadaindrajàlikameva karma' iti sàdbhutaü pa÷yatsu ràgapallavitahçdayena ràjavàhanena pårvasaïketasamàgatàmanekabhåùaõabhåùitàïgãmavantisundarãü vaivàhikamantratantranaipuõyenàgniü sàkùãkçtya saüyojayàmàsa /
kriyàvasàne sati "indrajàlapuruùàþ, sarve gacchantu bhavantaþ' iti dvijanmanoccairucyamàne sarve màyàmànavà yathàyathamantarbhàvaü gatàþ /
ràjavàhano 'pi pårvakalpitena gåóhopàyacàturyeõendrajàlikapuruùavatkanyàntaþpuraü vive÷a /
màlavendro 'pi tadadbhutaü manyamànastasmai vàóavàya pracurataraü dhanaü dattvà vidye÷varam "idànãü sàdhaya' iti visçjya svayamantarmandiraü jagàma /
tato 'vantisundarã priyasahacarãvaraparivàrà ballabhopetà sundaraü mandiraü yayau /
evaü daivamànuùabalena manorathasàphalyamupeto ràjavàhanaþ sarasamadhuraceùñàbhiþ ÷anaiþ÷anairhariõalocanàyà lajjàmapanayan surataràgamupanayan raho vi÷rambhamupajanayan saülàpe tadanulàpapãyåùapànalola÷citracitraü cittahàriõaü caturda÷abhuvanavçttàntaü ÷ràvayàmàsa // Dkc_1,5.25 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite 'vantisundarãpariõayo nàma pa¤cama ucchvàsaþ

iti pårvapãñhikà



==================================================================================



÷rãþ


da÷akumàracaritam uttarapãñhãkàyàþ



START Dkc 2,1:


prathamocchvàsaþ


÷rutvà tu bhuvanavçttàntamuttamàïganà vismayavikasitàkùã sasmitamidamabhàùata-"dayita, tvatprasàdàdadya me caritàrthà ÷rotravçttiþ /
adya me manasi tamo 'pahastvayà datto j¤ànapradãpaþ /
pakkamidànàü tvatpàdapadmaparicaryàphalam /
asya ca tvatprasàdasya kimupakçtya pratyupakçtavatã bhaveyam /
abhavadãyaü hi naiva ki¤cinmatsaübaddham /
athavàstyevàsyàpijanasya kvacitprabhutvam /
a÷akyaü hi màdicchayà vinà sarasvatãmukhagrahaõoccheùaõãkçto da÷anacchada eùa cumbayitum /
ambujàsanàstanatañopabhuktamuraþsthalaü cedamàliïgayitum' iti priyorasi pràvçóiva nabhasyupàstãrõagurupayodharamaõóalà prauóhakandalãkuómalamiva råóharàgaråùitaü cakùurullàsayantã varhivarhàvalãü vióambayatà kusumacandraka÷àreõa madhukarakulavyàkulena ke÷akalàpena sphuradaruõakiraõakesarakaràlaü kadambamukulamiva kàntasyàdharamaõimadhãramàcucumba /
tadàrambhasapharitayà ca ràgavçttyà bhåyo 'pyàvartatàtimàtracitropacàra÷ãpharo ratiprabandhaþ /
suratakhedasuptayostu tayoþ svapne bisaguõanigaóitapàdo jarañhaþ ka÷cijjàlapàdo 'dç÷yata /
pratyabudhyetàü caubhau /
atha tasya ràjakumàrasya kamalamåóha÷a÷ikiraõarajjudàmanigçhãtamiva rajata÷çïkhalopagåóhaü caraõayugalamàsãt /
upalabhyaiva ca "kimetat' ityatiparitràsavihvalà muktakaõñhamàcakranda ràjakanyà /
yana ca tatsakalameva kanyàntaþpuramagniparãtamiva pi÷àcopahatamiva vepamànamaniråpyamàõatadàtvàyativibhàgamagaõyamànarahasyarakùàsamayamavanitalavipravidhyamànagàtramàkrandavidãryamàõakaõñhama÷rusroto 'vaguõñhitakapolatalamàkulãbabhåva /
tumule càsminsamaye 'niyantritaprave÷àþ "kiü kim' iti sahasopasçtya vivi÷urantarvaü÷ikapuruùàþ /
dadç÷u÷ca tadavasthaü ràjakumàram /
tadanubhàvaniruddhanigrahecchàstu sadya eva te tamarthaü caõóavarmaõe nivedayà¤cakruþ /
so 'pi kopàdàgatya nirdahanniva dahanagarbhayà dç÷à ni÷àmyotpannapratyabhij¤aþ "kathaü sa evàùa madanujamaraõanimittabhåtàyàþ pàpàyà bàlacandrikàyàþ patyuratyabhiniviùñavittadarpasya vaide÷ikavaõikputrasya puùpodbhavasya mitraü råpamattaþ kalàbhimànã naikavidhaviparalambhopàyapàñavàvarjitamåóhapaurajanamithyàropitavitathadevatànubhàvaþ kapañadharmaka¤cuko nigåóhapàpa÷ãla÷capalo bràhmaõabruvaþ /
kathamivainamanuraktà màdç÷eùvapi puruùasiüheùu sàvamànà pàpeyamavantisundarã /
pa÷yatu patimadyaiva ÷ålàvataüsitamiyamanàrya÷ãlà kulapàüsanã' iti nirbhartsayanbhãùaõabhrukuñidåùatalalàñaþ kàla iva kàlalohadaõóakarka÷ena bàhudaõóenàvalambya hastàmbuje rekhàmbujarathàïgalà¤chane ràjaputraü sarabhasamàcakarùa /
sa tu svabhàvadhãraþ sarvapauruùàtibhåmiþ sahiùõutaikapratikriyàü daivãmeva tàmàpadamavadhàrya "smara tasyà haüsagàmini, haüsakathàyàþ /
sahasva vàsu, màsadvayam'iti pràõaparityàgaràgiõãü pràõasamàü samà÷vàsyàriva÷yatàmayàsãt /
atha viditavàrtàvàrtau mahàdevãmàlavendrau jàmàtaramàkàrapakùapàtinàvàtmaparityàgopanyàsenàriõà jighàüsyamànaü rarakùatuþ /
na ÷ekatustu tamaparabhutvàduttàrayitumàpadaþ /
sa kila caõóa÷ãla÷caõjavarmà sarvamidamudantajàtaü ràjaràjagirau tapasyate darpasàràya saüdi÷ya sarvameva puùpodbhavakuñumbakaü sarvasvaharaõapårvakaü sadya eva bandhane kùiptvà kçtvà ca ràjavàhanaü ràjakesariki÷orakamiva dàrupa¤jaranibaddhaü mårdhajajàlavalãnacåóhàmaõiprabhàvavikùiptakùutpipàsàdikhedaü ca tamavadhåtaduhitçpràrthanasyàïgaràjasyoddharaõàyàïgànabhiyàsyannyavi÷vàsànninàya /
rurodha ca balabharadattakampa÷campàm /
campe÷varo 'pi siühavarmà siüha ivàsahyavikramaþ pràkàraü bhedayitvà mahatà balasamudàyena nirgatya svaprahitadåtavràtàhåtànàü sàhàyyadànàyàtisatvaramàpatatàü dharàpatãnàmacirakàlabhàvinyapi saünidhàvadattàpekùaþsa sàkùàdivàvalepo vapuùmànakùamàparãtaþ pratibalaü pratijagràhaþ /
jagçhe ca mahati saüparàye kùãõasakalasainyamaõóalaþ pracaõóapraharaõa÷atabhinnamarmà siühavarmà kariõaþ kariõamavaplutyàtimànuùapràõabalena caõóavarmaõà /
sa ca tadduhitaryambàlikàyàmabalàratnasamàkhyàtàyàmatimàtràbhilàùaþ pràõairenaü na vyayåyujat /
avapi tvanãnayadapanãtà÷eùa÷alyamakalyasaüdho bandhanam /
ajãgaõacca gaõakasaüghaiþ "adyaiva kùapàvasàne vivàhanãyà ràjaduhità' iti /
kçtakautukamaïgale ca tasminnekapiïgàcalàtpratinivçttyaiõajaïgho nàma jaïghàkarikaþ prabhavato darpasàrasya pratisaüde÷amàvedayat--"ayi måóha, kimasti kanyàntaþpuradåùake 'pi ka÷citkçpàvasàraþ /
sthaviraþ sa ràjà jaràviluptamànàvamànacitto du÷caritaduhitçpakùapàtã yadeva ki¤citpralapati tvayàpi kiü tadanumatyà sthàtavyam /
avilambitameva tasya kàmonmattasya citravadhavàrtàpreùaõena ÷ravaõotsavo 'smàkaü vidheyaþ /
sà ca duùñakanyà sahànujena kãrtisàreõa nigaóitacaraõà càrake niroddhavyà' iti /
taccàkarõya "pràtareva ràjabhavanadvàre sa ca duràtmà kanyàntaþpuradåùakaþ saünidhàpayitavyaþ /
caõóapota÷ca màtaïgapatirupacitakalpanopapannastatraiva samupasthàpanãyaþ /
kçtavivàhakçtya÷cotthàyàhameva tamanàrya÷ãlaü tasya hastinaþ kçtvà krãóanakaü tadadhiråóha eva gatvà ÷atrasàhàyyakàya pratyàsãdato ràjanyakasya sako÷avàhanasyàvagrahaõaü kariùyàmi' iti pàr÷vacarànavekùà¤cakre /
ninye càsàvahanyanyasminnunmiùatyevoùàroge ràjaputro ràjàïgaõaü rakùibhiþ /
utasthe ca kùaritagaõóa÷caõóapotaþ /
kùaõe ca tasminmumuce tadaïghriyugalaü rajata÷çïkhalayà /
sà cainaü candralekhàcchaviþ kàcidapsarà bhåtvà pradakùiõãkçtya prà¤jalirüvyajij¤apat--"deva, dãyatàmanugrahàrdraü cittam /
ahamasmi somara÷misaübhavà suratama¤jarã nàma surasundarã /
tasyà me nabhasi nalinalubdha mugdhakalahaüsànubaddhavaktràyàstannivàraõakùobhavicchinnavigalità hàrayaùñiryadçcchayà jàtu haimavate mandodake magnonmagnasya maharùermàrkaõóeyasya mastake maõikiraõadviguõitapalitamapatat /
pàtita÷ca kopitena ko 'pi tena mayi ÷àpaþ--"pàpe, bhajasva lohajàtimajàtacaitanyà satã' iti /
sa punaþ prasàdyamànastvatpàdapadmadvayasya màsadvayamàtraü saüdànatàmetya nistaraõãyàmimàmàpadamaparikùãõa÷aktitvaü cendriyàõàmakalpayat /
analpena ca pàpmanà rajata÷çïkhalãbhåtàü màmaikùvàkasya ràj¤o vegavataþ pautraþ, putro mànasavegasya, vãra÷ekharo nàma vidyàdharaþ ÷aïkaragirau samadhyagamat /
àtmasàtkçtà ca tenàhamàsam /
athàsau pitçprayuktavaire pravartamàne vidyàdharacakravartini vatsaràjavaü÷avardhane naravàhanadatte virasà÷ayastadapakàrakùamo 'yamiti tapasyatà darpasàreõa saha samasçjyata /
prati÷rutaü ca tena tasmai svasuravantisundaryàþ pradànam /
anyadà tu viyati vyavadàyamànacandrike manorathapriyatamàmavantisundarãü didçkùurava÷endriyastadindramandiradyuti kumàrãpuramupàsarat /
antarita÷ca tiraskariõyà vidyayà /
sa ca tàü tadà tvadaïkàpà÷rayàü suratakhedasuptagàtrãü tribhuvanasargayàtràsaühàrasaübaddhàbhiþ kathàbhiramçtasyandinãbhiþ pratyànãyamànaràgapåràü nyaråpayat /
sa tu prakupito 'pi tvadanubhàvapratibaddhaniprahàntaràdhyavasàyaþ samàliïgyetaretaramatyantasukhasuptayoryuvayordaivadattotsàhaþ pàõóuloha÷çïkhalàtmanà mayà pàdapadmayoryugalaü tava nigaóayitvà saroùarabhasamapàsarat /
avasita÷ca mamàdya ÷àpaþ /
tacca màsadvayaü tava pàratantryam /
prasãdedànãm /
kiü tava karaõãyam' iti praõipatantã "vàrtayànayà matpràõasamàü samà÷vàsaya' iti vyàdi÷ya visasarja /
tasminneva kùaõàntare "hato hata÷caõóavarmà siühavarmaduhiturambàlikàyàþ pàõispar÷aràgaprasàrite bàhudaõóa eva balavadalambya sarabhasamàkçùya kenàpi duùkarakarmaõà taskareõa nakhaprahàreõa ràjamandirodde÷aü ca ÷ava÷atamayamàpàdayannacakitagatirasau viharati' iti vàcaþ samabhavan /
÷rutvà caitattameva mattahastinamudastàdhoraõo ràjaputro 'dhiruhya raühasottamena ràjabhavanamabhyavartata /
stamberamarayàvadhåtapadàtidattartmà ca pravi÷ya ve÷yàbhyantaramadabhràbhranirghoùagambhãreõa svareõàbhyadhàt--"kaþ sa mahàpuruùo yainaitanmànuùamàtraduùkaraü mahatkarmànuùñhitam /
àgacchatu /
mayà sahemaü mattahastinamàrohatu /
abhayaü madupakaõñhavartino devadànavairapi vigçhõànasya' iti /
ni÷amyaivaü sa pumànupoóhaharùo nirgatya kçtà ¤jaliràkramya saüj¤àsaükucitaü ku¤jaragàtramasaktamadhyarukùat /
àrohantamevainaü nirvarõyaharùotphulladçùñiþ "aye, priyasakho 'yamapahàravarmaiva' iti pa÷cànniùãdato 'sya bàhudaõóayugalamubhayabhujamålaprave÷itamagre 'valambya svamaïgamàliïgayàmàsa /
svayaü ca pçùñhato valitàbhyàü bhujàbhyàü paryaveùñayat /
tatkùaõopasaühçtàliïganavyatikara÷càpahàravarmà càpacakrakaõapakarpaõapràsapaññi÷amusalatomaràdipraharaõajàtamupayu¤jànàn balàvaliptànpratibalavãrànbahuprakàràyodhinaþ parikùipataþ kùitau vicikùepa /
kùaõena càdràkùãttadapisainyamanyena samantato 'bhimukhamabhidhàvatà balanikàyena parikùiptam /
anantaraü ca ka÷citkarmikàragauraþ kuruvindasavarõakuntalaþ kamalakomalapàõipàdaþ karõacumbidugdhadhavalasnigdhanãlalocanaþ kañitañaniviùñaratnanakhaþ paññanivasanaþ kç÷àkç÷odaroraþsthalaþ kçtahastatayà ripukulamiùuvarùeõàbhivarùanpàdàïguùñhaniùñharàvaghçùñakarõamålena prajavinà gajena saünikçùya pårvopade÷apratyayàt "ayameva sa devo ràjavàhanaþ' ti prà¤jaliþ praõamyàpahàravarmaõi niviùñadçùñiràcaùñatvadàdiùñena màrgeõa saünipàtitametadaïgaràjasahàyyadànàyopasthitaü ràjakam /
aribalaü ca vihitavidhvastaü strãbàlahàrya÷astraü vartate /
kimanyatkçtyam' iti /
hçùñastu vyàjahàràpahàraüvarmà--"deva, dçùñidànenànugçhyatàmayamàj¤àkàraþ /
so 'yameva hyamunà råpaõe dhanamitràkhyayà càntarito mantavyaþ sa evàyaü nirgamapyabandhanàdaïgaràjamapavarjitaü ca ko÷avàhanamekãkçtyàsmadgçhyeõàmunà saha ràjanyakenaikànte sukhopaviùñamiha devamupatiùñhatu yadi na doùaþ' iti /
devo 'pi "yathà te rocate' iti tamàbhàùya gatvà ca tannirdiùñena màrgeõa nagaràdvahiratimahato rohiõadrumasya kasyacitkùaumàvadàtasaikate gaïgàtaraïgapavanapàta÷ãtale tale dviradàdavatatara /
prathamasamavatãrõenàpahàravarmaõà ca svahastasatvarasamãkçte màtaïga iva bhàgãrathãpulinamaõaaóale sukhaü niùasàda /
tathà niùaõmaü ca tamupahàravarmàrthapàlapramatimitrraguptamantraguptavi÷rutairmaithilena ca prahàravarmaõà, kà÷ãbhartrà ca kàmapàlena campe÷vareõa siühavarmaõà sahopàgataya dhanamitraþ praõipapàta /
devo 'pi harùàviddhamabhyutthitaþ "kathaü samasta eùa mitragaõaþ samàgataþ ko nàmàyamabhyudayaþ' iti kçtayathocitopacàrànnirbharataraü parirebhe /
kà÷apitimaithilàïgaràjàü÷casuhçnniveditànpitçvadapa÷yat /
tai÷ca harùakampitapalitaü sarabhasopagåóhaþ paramabhinananda /
tataþ pravçttàsu prãtisaükathàsu priyavayamyagaõànuyuktaþ svasya ca somadattapuùpodbhevayà÷caritamanuvaraõya suhçdàmapi vçttàntaü krameõa ÷rotuü kçtaprastàvastàü÷ca taduktàvanvayuïkta /
teùu prathamaü pràha sma kilàpahàravarmà--  // Dkc_2,1 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite ràjavàhanacarita nàma prathama ucchvàsaþ


__________________________________________________________________________________ 


START Dkc 2,2:


dvitãyocchvàsaþ


"deva, tvayi tadàvatãrõe dvijopakàràyàsuravivaraü tvadanveùaõaprasçte ca mitragaõa ahamapi mahãmañannaïgeùu gaïgàtañe bahi÷campàyàþ "ka÷cidasti tapaþprabhàvotpannadivyacakùurmarãcirnàma maharùiþ' iti /
kuta÷citsaülapato janasamàjàdupalabhyàmutobubhutsustvadgatiü tamudde÷amagamam /
nya÷àmayaü ca tasminnà÷rame kasyàciccåtapotakasya chàyàyàü kamapyudvignavarõaü tàpasam /
amunà càtithivadupacaritaþ kùaõaü vi÷ràntaþ "kvàsau bhagavànmaraciþ, tasmàdahamupalipsuþ prasaïgaproùitasya suhçdo gatima à÷caryaj¤ànavibhavo hi sa maharùirmahyàü vi÷rutaþ' ityavàdipam /
athàsàvuùõamàyataü ca niþ÷vasyà÷aüsata-"àsãttàdç÷o munirasminnà÷rame /
tamekadà kàmama¤jarã nàmàïgapurãvataüsasthànãyà bàrayuvatira÷rubindutàrakitapayodharà sanirvedamabhyetya kãrõa÷ikhaõóàstãrõabhåmirabhyavandiùña /
tasminneva ca kùaõe màtçpramukhastadàptavargaþ sànukro÷amanupradhàvitastatraivàvicchinnapàtamapatat /
sa kila kçpàlustaü janamàrdrayà girà÷vàsyàrtikàraõaü tàü gaõikàmapçcchat /
sà tu savrãóeva sàrvapàdeva sagàraiveva càvravãt /
"bhagavan! aihikasya sukhasyàbhàjanaü jano 'yamàmuùmikàya ÷vovasãyàyàrtàbhyupapattivittayorbhagavatpàdayormålaü ÷araõamabhiprapannaþ' iti /
tasyàstu jananyuda¤jaliþ parita÷àra÷ikhaõóabandhaspçùñamuktabhåmirabhàùata--"bhagavan, asyà me doùameùà vo dàsã vij¤àpayati /
doùa÷ca mama svàdhikaràrànuùñhà panam /
eùa hi gaõikàmàturadhikàro yadduhiturjanmanaþ prabhçtyevàïgakriyà, tejobalavarõamedhàsaüvardhanena doùàgnidhàtusàmyakçtà mitenàhàreõa ÷arãrapoùaõam, àpa¤camàdvarùàtpiturapyanatidar÷anam, janmadine pumyadine cotsavottaro maïgalavidhiþ, adhyàpanamanaïgavidyànàü sàïgànàm, nçtyagãtavàdyanàñyacitràsvàdyagandhapuùpakalàsu lipij¤ànavacanakau÷alàdiùu ca samyagvinayanam, ÷abdahetusamayavidyàsu vàrtàmàtràvabodhanam, àjãvaj¤àne krãóàkau÷ale sajãvanirjãvàsu ca dyåtakalàsvabhyantarãkaraõam, abhyantarakalàsu vai÷vàsikajanàtprayatnena prayogagrahaõam, yàtrotsavàdiùvàdaraprasàdhitàyàþ sphãtaparibarhàyàþ prakà÷anam, prasaïgavatyàü saügãtàdipriyàyàü pårvasaügçhãtairgràhyavàgbhiþ sidvilambhanam, diïmukheùu tattacchilpavittakairya÷aþprakhyàpanam, kàrtàntikàdibhiþ kalyàõalakùaõoddhoùaõam, pãñhamardaviñavidåùakairbhikùukyàdibhi÷ca nàgarikapuruùasamavàyeùu råpa÷ãla÷ilpasaundaryamàdhuryaprasthàvanà, yuvajanamanorathalakùyabhåtàyàþ prabhåtatamena ÷ulkenàvasthàpanam svato ràgàndhàya tadbhàvadar÷anonmàditàya và jàtiråpavayor'tha÷akti÷aucatyàgadàkùiõya÷ilpa÷ãlamàdhuryopapannàya svatantràya pradànam, adhikaguõàyàsvatantràya pràj¤atamàyàlpenàpi bahuvyapade÷enàrpaõam, asvatantreõa và gandharvasamàgamena tadgurubhyaþ ÷ulkàpahaõam, alàbher'thasya kàmasvãkçte svàminyadhikaraõe ca sàdhanam, raktasya duhitraikacàriõãvratànuùñhàpanam, nityanaimitikaprãtidàyakatayà hçta÷iùñànàü gamyadhanànàü citrairupàyairapaharaõam, adadatà lubdhapràyeõa ca vigçhyàsanam pratihastiprotsàhanena lubdhasya ràgiõastyàga÷aktisaüdhukùaõam, asàrasya vàksaütakùaõairlokopakro÷anairduhitçnirodhanaivrãóotpàdanairanyàbhiyogairavamànai÷càpavàhanam, arthadairanarthapratighàtibhi÷cànindyairibhyairanubaddhàrthànarthasaü÷ayànvicàrya bhåyobhåyaþ saüyojanamiti /
gaõikàyà÷ca gamyaü prati sajjataiva na saïgaþ /
satyàmapi prãtau na màturmàtçkàyà và ÷àsanàtivçttiþ /
evaü sthite 'nayà prajàpativihitaü svadharmamullaïghya kvacidàgantukaü råpamàtradhane viprayåni svenaiva dhanavyayena ramamàõayà màsamàtramatyavàhi /
gamyajana÷ca bhåyànarthayogyaþ pratyàcakùaõayànayà prakopitaþ /
svakuñumbakaü càvasàditam "eùà kumatirna kalyàõo' iti nivàrayantyàü mayi vanavàsàya kopàt prasthità /
sà cediyamahàryàni÷cayà sarva eùa jano 'traivànanyagatirana÷anena saüsthàsyate' ityarodãt /
atha sà vàrayuvatistena tàpasena "bhadre! nanu duþkhãkare 'yaü vanavàsaþ /
tasya phalamapavargaþ svargo và /
prathamastu tayoþ prakçùñaj¤ànasàdhyaþ pràyo dussaüpàda eva, dvitãyastu sarvamasyaiva sulabhaþ kuladharmànuùñhàyinaþ /
tada÷akyàrambhàduparamya màturmate vartasva' iti sànukampamabhihità yadiha bhagavatpàdamålama÷araõam, ÷araõamastu mamama kçpaõàyà hiraõyaretà deva eva ityudamanàyata /
sa tu muniranuvimç÷ya gaõikàmàtaramavadat--"saüprati gaccha gçhàn /
pratãkùamva kàni cihinàni yàvadiyaü sukumàrà sukhopabhogasamucità satyaraõyavàsavyasanenodvejità bhåyobhåya÷càsmàbhirvibodhyamànà prakçtàveva sthàmyati' iti /
"tathà' iti tasyàþ pratiyàte svajane sà gaõikà tamçùimalaghubhaktirdhautodgamanãyavàsinã nàtyàdçta÷arãrasaüskàrà vanatarupotàlavàlapåraõairdevatarcanakusumoccayàvacayaprayàsairnaikavikalpopahàrakarmabhiþ kàma÷àsanàrthe ca gandhamàlyadhåpadãpançtyagãtavàdyàdibhiþ kriyàbhirekante ca trivargasaübandhanãbhiþ kathàbhiradhyàtmavàdai÷cànuråpairalpãyasaiva kàlenànvara¤jayat /
ekadà ca rahasi raktaü tamupalakùya måóhaþ khalu loko yatsaha dharmeõàrthakàmàvapi gaõayati' iti ki¤cidasmayata /
"kathaya vàsu, kenàü÷enàrthakàmàti÷àyã dharmastavàbhipretaþ' iti prerità marãcinà lajjàmantharamàrabhatàbhidhàtum--"itaþ kima janàdbhagavatastrivargabalàbalaj¤ànam /
athavaitadapi prakàràntaraü dàsajanànugrahasya /
bhavatu, ÷råyatàm /
nanu dharmàdçter'thakàmayoranutpattireva /
tadanapekùa eva dharmo nivçttisukhaprasåtiheturàtmasamàdhànamàtrasàdhya÷ca /
sor'thakàmavadbàhyasàdhaneùu nàtyàyatate /
tattvadar÷anopabçühita÷ca yathàkatha¤cidaùyanuùñhãyamànabhyàü nàrthakàmàbhyàü bàdhyate /
bàdhito 'pi càlpàyàsapratisamàhitastamapi doùaü nirhçtya ÷reyase 'nalpàya kalpate /
tathàhi pitàmahasaya tilottamàbhilàùaþ, bhavànãpatermunipatnãsahasrasaüdråùaõam, padmanàbhasya ùoóa÷amahasràntaþpuravihàraþ, prajàpateþ svaduhitaryapi praõayapravçttiþ, ÷acãpaterahalyàjàratà, ÷a÷àïkasya gurutalpagamanam, aü÷umàlino vaóavàlaïghanam, anilasya kesarikalatrasamàgamaþ, bçhaspaterutathyabhàryàbhisaraõam, parà÷arasya dà÷akanyàdåùaõam, pàrà÷aryasya bhràtçdàrasaügatiþ, atrermçkagãsamàgama ti /
amaràõàü ca teùu teùu kàryeùvàsuravipralambhanàni j¤ànabalànna dharmapãóàmàvahanti /
dharmapåte ca manasi nabhasãva na jàtu rajo 'nuùajyate /
tanmanye nàrthakàmau dharmasya ÷atatamãmapi kalàü spç÷ataþ' iti /
÷rutvaitadçùirudãrõaràgavçttirabhyadhàt--"ayi vilàsin, sàdhu pa÷yasi na dharmastattvadar÷inàü viùayopabhogenoparudhyata iti /
kintu janmanaþ prabhçtyarthakàmavàrtànabhij¤à vayam /
j¤eyau cemau kiüråpau kiüparivàrau kiüphalau ca' iti /
sàtvavàdati--"arthastàvadarjanavardhanarakùaõàtmakaþ, kçùipà÷upàlyavàõijyasaüdhivigrahàdiparivàraþ tãrthapratipàdanaphala÷ca /
kàmastu viùayàtisaktacetasoþ strãpuüsayornirati÷ayasukhampar÷avi÷eùaþ /
parivàrastvasya yàvadiha ramyamujjavalaü ca /
phalaü punaþ paramàhlàdanam paramparavimardajanma, smaryamàõamadhuram, udãritàbhimànamanuttamam lukhamaparokùaü svasaüvedyameva /
tasyaiva kçte vi÷iùñasthànavartinaþ kaùñàni taùàüsi, mahànti dànàni, dàruõàni yuddhàni, bhãmàni samudralaïghanàdãni ca naràþ samàcaranti' iti /
ni÷asyaitanniyativalànnu tatpàñavànnu svabuddhimàndyànnu svaniyamamanàdçtya tasyàmasau pràsajat /
sà sudåraü måóhàtmànaü ca taü pravahaõena nãtvà puramudàra÷obhayà ràjavãthyà svabhavanamanaipãt /
abhåcca ghoùaõà "÷vaþ kàmotsavaþ' iti /
uttare dyuþ snàtànulipramàracitama¤jumàlamàrabdhakàmijanavçttaü nivçttasvavçttàbhilàùaü kùaõamàtre gate 'pi tayà vinà dåyamànaü tamçddhimatà ràjamàrgeõotsavasamàjaü nãtvà kvacidupavanodde÷e yuvatijana÷ataparivçtasya ràj¤aþ saünidhau smitamukhena tena "bhadre, bhagavatà saha niùãda' ityàdiùñà savibhramaü kçtapraõàmà sasmitaü nyaùãdat /
tatra kàcidutthàya baddhà¤jaliruttamàïganà "deva, jitànayàham, asyai dàsyamadyaprabhçtyabhyupetaü mayà' iti prabhuü pràõaüsãt /
vismayaharùamåla÷cakolàhalo lokasyodajihãta /
hçùñena ca ràj¤à mahàrhai ratnàlaïkàrermahatà ca paribarheõànugçhya visçùñà vàramukhyàbhiþ pauramukhyai÷ca gaõa÷aþ pra÷asyamànà svabhavanamagatvaiva tamçùimabhàùata--"bhagavan, ayama¤jaliþ, ciramanugçhãto 'yaü dàsajanaþ, svàrtha idànãmanuùñheyaþ' iti /
sa tu ràgàda÷anihata ivodbhàmyàbravãt--"priye' kimetat /
kuta idamaudàsãnyam /
kva gatastava mayyasàdhàraõo 'nuràgaþ' iti /
atha sà sasmitamavàdãt--"bhagavan, yayàdya ràjakale mattaþ paràjayo 'byupetastasyà÷ca mama ca kasmiü÷citsaügharùe "marãcimàvarjitavatãva ÷làghase' iti tayàsmyahamadhikùiptà /
dàsyaõõabandhena càsminnarthe pràvartiùi /
siddhàrthà càsmitvatprasàdàt' iti /
samasthà tathàvadhåto durmatiþ kçtànu÷ayaþ ÷ånyavananyavartiùña /
yastayaivaü kçtastapasvã tameva màü mahàbhàga, manyasva /
sva÷aktiniùiktaü ràgamuddhçtya tatyaiva banadhakyà mahadvairàgyamarpitam /
aciràdeva ÷akya àtmà tvadarthasàdhanakùamaþ kartum /
asyàmeva tàvadvasàïgapuryàü campàyàm' iti /
atha tanamana÷cyutatamaþspar÷abhiyevàstaü raviragàt /
çùimukta÷ca ràgaþ saüdhyàtvenàsphurat /
tatkathàdattavairàgyàõãva kamalavanàni samakucan /
anumatamuni÷àsanastvamamunaiva sahopàsya saüdhyàmanuråpàbhiþ kathàbhistamanu÷ayya nãtaràtriþ pratyunmiùatyudayaprasthadàvakalpe kalpadrumakisalayàvadhãriõyaruõàrciùi taü namaskçtya nagaràyodacalam /
adra÷aü ca màrgàbhyà÷avartinaþ kasyàpi kùapaõakavihàrasya bahirvivikte raktà÷okaùaõóe niùaõõamaspçùñasamàdhimàdhikùãõamagragaõyamanabhiråpàõàü kçpaõavarõaü kamapi kùapaõakam /
urasi càsya ÷ithilitamalanicayànmukhànnipatato '÷rubindånalakùayam /
apràkùaü càntikopaviùñaþ--"kva tapaþ, kva ca ruditam /
na cedrahasyamicchàmi ÷rotuü ÷okahetum' iti /
so 'bråta-"saumya, ÷råyatàm /
ahamasyàmeva campàyàü nidhipàlitanàmnaþ ÷roùñhino jyeùñhasånurvasupàlito nàma /
vairåpyànmama niråpaka iti prasiddhiràsãt /
anya÷càtra sundaraka iti yathàrthanàmàkalàguõaiþ samçddho vasunà nàtipuùño 'bhavat /
tasya ca mama ca vapurvasunã nimittãkçtya vairaü vairopajãvibhiþ pauradhårtairudapàdyata /
ta eva kadàcidàvayorutsavasamàje svayamutpàditamanyonyàvamànamålamadhikùepavacanavyatikaramupa÷amayya "na vapurvasu và puüstvamålam, api tu prakçùñagaõikàpràrthyayauvano hi yaþ sa pumàn /
ato yuvatilalàmabhåtà kàmama¤jarã yaü và kàmayate sa haratu subhagapatakàm' iti vyavàsthàpayan /
abhyupetyàvàü pràhiõuva tasyai dåtàn /
ahameva kilàmuùyàþ smaronmàdaheturàsam /
àsãnayo÷càvayormàmevàpagamya sà nãlotpalamayamivàpàïgadàmàïge mama mu¤cantã taü janamapatrapayàdhomukhaü vyadhatta /
subhagaümanyena ca mayà svadhanasya svagçhasya svagaõasya svadehasya svajãvitasya ca saive÷varãkçtà /
kç÷càhamanayà malamallaka÷eùaþ hçtasarvasvatayà càpavàhitaþ prapadya lokopahàsalakùyatàmakùama÷ca soóhuü dhikvç-tàni pauravçddhànàmiha jainàyatane muninaikenopadiùñamokùavartmà sukara eùa veùo ve÷anirgatànàmityudãrõavairàgyastadapi kauùãnamajahàm /
atha punaþ prakãrõamalapaïkaþ prabalake÷alu¤canavyathaþ prakçùñatamakùutpipàsàdiduþkhaþ sthànàsana÷ayanabhojaneùvapi dvipa iva navagraho balavatãbhiryantraõàbhirudvejitaþ pratyavàmç÷am /
"ahamasmi dvijàtiþ /
asvadharmo mamaiùa pàkhàõóipathàvatàraþ /
÷rutismçtivihitenaiva vartmanà mama pårvajàþ pràvartanta /
mama tu mandabhàgyasya nindyaveùamamandaduþsvàyatanaü hariharahiraõyagarbhàdidevatàpavàdakùa÷ravaõanairantaryàtpretyàpi nirayaphalam aphalaü vipralambhapràyamãdç÷amidamadharmavartma dharmavatsamàcaraõãyamàsãt' iti pratyàkalitasvadurnayaþ piõóãùaõóaü viviktametadàsàdya paryàptama÷rumu¤càmi' iti /
÷rutvà caitadanukampamàno 'bravam-"bhadra, kùamasva /
ka¤citkàlamatraiva nivasa /
nijena dyumnenàsàveva ve÷yà yathà tvàü yojayiùyati tathà yatiùye /
santyupàyàstàdç÷àþ' ityà÷vàsya tamanutthito 'ham /
nagaramàvi÷anneva copalabhya lokavàdàllubdhasamçddhapårõaü puramityarthànàü na÷varatvaü ca pradar÷ya prakçtisthànamånvidhàsyankarmãsutaprahite tathi matimakaravam /
anupravi÷ya ca dyåtasabhàmakùadhårtaiþ samagaüsi /
teùàü ca pa¤caviü÷atiprakàràsu sarvàsu dyåtà÷rayàsu kalàsu kau÷alamakùabhåmihastàdiùu càtyantadurupalakùyàõi kåñakarmàõi tanmålàni sàvalepànyadhikùepavacanàni jãvitanirapekùàõi saürambhaviceùñitàni sabhikapratyayavyavahàrànnyàyabalapratàpapràyànaïgãkçtàrthasàdhanakùamànbaliùu sàntvanàni durbaleùu bhartsitàni pakùaracanànaipuõamuccàvacàni pralobhanàni glahaprabhedavarõanàni dravyasaüvibhàgaudàryamantaràntarà÷vãlapràyànkalakalànityetàni cànyàni cànubhavanna tçptimadhyagaccham /
ahasaü ca ki¤citpramàdadatta÷àre kvacitkitave /
pratikitavastu nirdahanniva krodhatàmrayà dç÷à màmabhivãkùya "÷ikùayasi re dyåtavartma hàsavyàjena /
àstàmayama÷ikùito varàkaþ /
tvayaiva tàvadvicakùaõena deviùyàmi' iti dyåtàdhyakùànumatyà vyatyaùajat /
mayà jita÷càsau ùoóa÷asahasràõi dãnàràõàm /
tadardhaü sabhikàya sabhyebhya÷ca dattvàrdhaü svãkçtyodatiùñham /
udatiùñhaü÷ca tatragatànàü harùagarbhàþ pra÷aüsàlàpàþ /
pràrthayamànasabhikànurodhàcca tadagàre 'tyudàramabhyavahàravidhimakaravam /
yanmåla÷ca me durodaràvatàraþ sa me vimardako nàma vi÷vàsyataraü dvitãyaü hçdayamàsãt /
tanmukhena ca sàrataþ karmataþ ÷ãlata÷ca sakalameva nagaramavadhàrya dårjañikaõñhakalmàùakàlatame tamasi nãlanivasanàrdhorukaparihito badadhatãkùõakaukùeyakaþ phaõimukhakàkalãsaüdaü÷akapuruùa÷ãrùakayogacårõayogavartikàmànasåtrakarkañakarajjudãpabhàjanabhramarakaraõóhakaprabhçtyanekopakaraõayukto gatvà kasyacillabdhe÷varasya gçhe saüdhiü chittvà pañabhàsasåkùmàcchidràlakùitàntargçhapravçttiravyatho nijagçhamivànupravi÷ya nãvãü sàramahatãmàdàya niragàm /
nãlanãradanikarapãvaratamonibióitàyàü ràjavãthyàü jhañiti ÷atahradàsaüpàtamiva kùaõamàlokamalakùayam /
athàsau nagaradevateva nagaramoùaroùità niþsaübàdhavelàyàü niþsçtà saünikçùñà kàcidunmiùadbhåùaõà yuvatiràviràsãt /
"kàsi vàsu, kvayàsi' iti sadayamuktà tràsagadgadamagàdãt-"àrya, paryusyàmaryavaryaþ kuberadattanàmà vasati /
àsmyahaü tasya kanyà /
màü jàtamàtràü dhanamitranàmne 'tratyàyaiva kasmaicidibhyakumàràyànvajànàdbhàryàü me pità /
sa pinarasminnatyudàratayà pitrorante vittairnijaiþ krãtvevàrthivargàddàridùaü daridrati satyathodàraka iti ca prãtalokàdhiropitàpara÷làdhyanàmani varayatyeva tasminmàü taruõãbhåtàmadhana ityadattvàrthapatinàmne kasmaiciditarasmai yathàrthanàmne sàrthavàhàya ditsati me pità /
tadamaïgalamadya kila prabhàte bhàvãti j¤àtvà pràgeva priyatamadattasaüketà va¤citasvajanà nirgatya bàlyàbhyastena vartmanà manmathàbhisaràtadagàramabhisaràbhi tanmàü mu¤ca /
gçhàõaitadbhàõóam' ityunmucya mahyamarpitavatã /
dayamàna÷càhamabravam--"ehi sàdhvi, tvàü nayeyaü tvatpriyàvasatham' iti tricaturàõi padànyudacalam /
àpatacca dãpikàlokaparilupyamànatimirabhàraü yaùñikçpàõapàõi nàgàrikabalamanalpam /
dçùñvaiva pravepamànàü kanyakàmavadam--"bhedre, mà bhaiùãþ /
astyayamasidvitãyo me bàhuþ api tu mçdurayamupàyastvadapekùayà cintitaþ /
÷aye 'haü bhàvitaviùavegavikriyaþ /
tvayàpyamã vàcyàþ "ni÷i vayamimàü purã praviùñàþ /
daùña÷ca mamaiùa nàyako darvãkareõàmuùminsabhàgçhakoõe /
yadi vaþ ka÷cinmantravit kçpàluþ sa enamujjãvayanmama pràõànàharedanàthàyàþ' iti /
sàpi bàlà gatyantaràbhàvàdbhayagadgadasvarà bàpyadurdinàkùã baddhavepathuþ kathaïkathamapi gatvà maduktamanvatiùñhan, a÷ayiti càdaü bhàvitaviùavikriyaþ teùu ka÷cannirendràbhimànã màü nirõyaü mudràtantatramantradhyànàdibhi÷copakramyàkçtàrthaþ "gata evàyaü kàladaùñaþ /
tathà hi stabdha÷yàvamaïgam, ruddhà dçùñiþ, ÷ànta evopmà /
÷ucàlaü vàsu, ÷vo 'gnisàtkariùyàmaþ /
ko 'tivartate daivam' iti sahetaraiþ pràyàt /
utthita÷càhamudàrakàya tàü nãtvàbravam--"ahamasmi ko 'pi taskaraþ /
tvadgatenaiva cetasà sahàyabhåtena tvàmimàmabhisarantãmantaropalabhya kçpayà tvatsamãpamanaiùam /
bhåùaõamidamasyàþ' ityaü÷upañalapàñitadhvàntajàlaü tadapyarpitavàn /
udàrakastu tadàdàya salajjaü ca saharùaü ca sasaübhramaü ca màmabhàùata-"àrya, tvayeveyamasyàü ni÷i priyà me dattà /
vàkpunarmamàpahçtà /
tathà hi na jàne vaktuü tvatkarmaitadadbhutamiti /
na te sva÷ãlamadbhutavatpratibhàti /
naivamanyenàpi kçtapårvamiti pratiniyataiva vastu÷aktiþ /
na hi tvayyanyadãyà lobhàdayaþ /
tvayàdya sàdhutonmãliteti tatpràyastvatpårvàvadànebhyo na rocate /
tvayàmunà sukçtena krãto 'yaü dàsajana ityasàramatigarãyasà krãõàsãti sa te praj¤àdhikùepaþ /
priyàdànasya pratidànamidaü ÷arãramiti tadalàbhe nidhanonmukhamidamapi tvayaiva dattam /
athavaitàvadatra pràptaråpam /
adyaprabhçti bharatavyo 'yaü dàsajanaþ' iti mama pàdayorapat /
atthàpya cainamurasopa÷liùyàbhàùiùi-"bhadra, kàdya te pratipattiþ' iti /
so 'bhyadhatta--"na ÷aknomi cainàmatra pitroranabhyanuj¤ayopayamya jãvitum /
ato 'syàmeva yàminyàü de÷amimaü jihàsàmi' ko vàham, yathà tvamàj¤apayasi' iti /
atha mayoktam-"astyetat /
svade÷o de÷àntaramiti neyaü gaõanà vidagdhasya puruùasya /
kintu bàleyamanalpasaukumàryà /
kaùñàþ pratyavapàyabhåyiùñhà÷ca kàntàrapathàþ /
÷aithilyamiva ki¤citpraj¤àsattvayoranarthenedç÷ena de÷atyàgena saübhavyate /
tatsahànayà sukhamihaiva vàstavyam /
ehi nayàvainàü svamevàvàsam' iti /
avicàrànumatena tena sadya evainàü tadgçhamupanãya tayaivàpasarpabhåtayà tatra mçdbhàõóàva÷eùamacorayàva /
tato niùpatya kvacinmuùitakaü nidhàya samuccalantau nàgarikasaüpàte màrgapàr÷va÷àyinaü ka¤cinmattavàrayaõamuparipuruùamàkçùyàdhyàrohàva /
graiveyaprotapàdayugalena ca mayotthàpyamàna eva pàtitàdhoraõapçthuloraþsthalapariõataþ purãtallatàparãdantakàõóaþ sa rakùikabalamakùiõot /
adhvaüsayàva càmunaivàrthapatibhavanam /
apavàhya ca kvacana jãrõodyàne ÷àkhàgràhikayà càvàtaràva /
svagçhagatau ca snàtau ÷ayanamadhyã÷a÷riyàva /
tàvadevodagàdudadherudayàcalendrapadmaràga÷çïgakalpaü kalpadrumahemapallavàpãóapàñalaü pataïgamaõóalam /
utthàya ca dhautavaktrau pragetanàni maïgalànyanuùñhàyàsmatkarmatumulaü puramanuvicarantàva÷çõuva varavadhågçheùu kolàhalam /
athàrthairarthapatiþ kuberadattamà÷vàsya kulapàlikàvivàhaü màsàvadhikamakalpayat /
upahvare punaritya÷ikùayaü dhanamitram--"upatiùñha sakhe, ekànta eva carmaratnabhastrikàmimàü puraskçtyàïgaràjam /
àcakùva ca jànàtyeva devo naikakoñisàrasya vasumitrasya màü dhanabhi nàmaikaputram /
so 'haü målaharatvametyàrthivargàdasmyavaj¤àtaþ /
madarthameva saüvardhitàyàü kulapàlikàyàü maddàridùadoùàtpunaþ kuberadattena duhitaryarthapataye ditsitàyàmudvegàdujjhitumasånupanagarabhavaü jaradvanamavagàhya kaõñhanyasta÷astrikaþ kenàpi jañàdhareõa nivàryaivamuktaþ-"kiü te sàhasasya målam' iti /
mayoktam--"avaj¤àsodaryaü dàridùam' iti /
sa punarevaü kçpàluranvagrahãt--"tàt, måóho 'si /
nànyatpàpiùñhatamamàtmatyàgàt /
àtmànamàtmanànavasàdyaivoddharanti santaþ /
santyupàyà dhanàrjanasya bahavaþ naiko 'pi cchinnakaõñhapratisaüdhànabårvasya pràõalàbhasya /
kimanena /
so 'smyahaü mantrasiddhaþ /
sàdhiteyaü lakùagràhiõã carmaratnabhastrikà /
ciramahamasyàþ prasàdàtkàmaråpeùu kàmapradaþ prajànàmavàtsam /
matsariõyàü jarasi bhåmisvargamatrodde÷e pravekùyannàgataþ /
tàmimàü pratigçhàõa /
madanyatra ceyaü vaõigbhyo vàramukhyàbhyo và dugdhe iti hi tadgatà pratãtiþ /
kintu yatsakà÷àdanyàyàpahçtaü tattasmai pratyarpaõãyam /
nyàyàrjitaü tu devabràhmaõebhyastyàjyam /
atheyaü devateva ÷ucau de÷e nive÷yàrcyamànà pràtaþ pràtaþ suvarõapårõava dç÷yate /
iyaü ca ratnabhåtà carmabhastrikà devàyànivedya nopajãvyetyànãtà /
parantu devaþ pramàõam' iti /
ràjà ca niyatamevaü vakùyati--"bhedra, prãto 'smi /
gaccha /
yatheùñamimàmupabhuïkùva' iti /
bhåya÷ca bråhi-"yathà na ka÷cidenàü muùõàti tathànugçhyatàm' iti /
tadapyava÷yamasàvabhyupaiùyati /
tataþ svagçhametya yathoktamarthatyàgaü kçtvà dine dine varivasyamànàü steyalabdhairarthairnaktamàpårya pràhõe lokàya dar÷ayiùyasi /
tataþ kuberadattastçõàyamatvàrthapatimarthalubdhaþ kanyakayà svayameva tvàmupsatàsyàti /
atha kupitor'thapatirvyavahartumarthagarvàdabhiyokùyate /
taü ca bhåya÷citrairupàyaiþ kaupãnàva÷eùaü kariùyàvaþ /
svakaü cauryamanenaivàbhyupàyena supracchannaü bhaviùyati' iti /
hçùña÷ca dhanamitro yathoktamanvatiùñhat /
tadahareva manniyogàdvimardakor'thapatisevàbhiyuktastasyodàrake vairamabhyavardhayat /
athalubdha÷ca kuberadatto nivçttyàrthapaterdhanamitràyaiva tanayàü sànunayaü pràditsata /
pratyabadhnàccàrthapatiþ /
eùveva divaseùu kàmama¤jaryàþ svasà yavãyasã ràgama¤jarã nàma pa¤cavãragoùñhe saügãtakamanuùñhàsyatãti sàndràdaraþ samàgamananàgarajanaþ /
sa càhaü saha sakhyàdhanamitreõa tatra saünyadhiùi /
pravçttançtyàyàü ca tasyàü dvitãyaü raïgapãñhaü mamàbhånmanaþ /
taddçùñivibhramotpalavanasaccàpà÷raya÷ca pa¤ca÷aro bhàvarasànàü sàmagryàtsamuditabala iva màmatimàtramavyathayat /
athàsau nagaradevateva nagaramoùaroùità lãlàkañàkùamàlà÷çïkhalàbhirnãlotpalapalà÷a÷yàmalàbhirmàmabadhnàt /
nçtyotthità ca sà siddhilàbha÷obhinã-"kiü vilàsàt, kimabhilàùàt, kimakasmàdeva và, na jàne,-asakçtmàü sakhãbhirapyanupalakùitenàpàïgaprekùitena savibhramàrecitabhrålatamabhirvàkùya, sàpadesaü ca ki¤cidàviùkçtada÷anacandrikaü smitvà, lokalocanamànasànuyàtà pràtiùñhata /
so 'haü svagçhametya durnivàrayotkaõñhayà dårãkçtàhàraspçhaþ ÷iraþ÷ålaspar÷anamapadi÷anvivikte talpe muktairavayavaira÷ayiùi /
atiniùõàta÷ca madanatantre màmabhyupetya dhanamitro rahasyakathayat-"sakhe, saiva dhanyà gaõikàdàrikà, yàmevaü bhanmano 'binivi÷ate /
tasyà÷ca mayà sulakùità bhàvavçttiþ /
tàmapyaciràdayugma÷araþ ÷ara÷ayane ÷àyayiùyati /
sthànàbinive÷ino÷ca vàmayatnasàdhyaþ samàgamaþ /
kintu sà kila vàrakanyakà gaõikàsvadharmapratãpagàminà bhadrodàreõà÷ayena samagirata-"guõa÷ulkàham, na dhana÷ulkà /
na ca pàõigrahaõàdçte 'nyabhogyaü yauvanam' iti /
tacca muhuþ pratiùidhyàkçtàrthà tadbhaginã kàmama¤jarãmàtà ca màdhavasenà ràjànama÷rukaõñhyau vyajij¤apatàm-"deva, yuùmaddàsã ràgama¤jaro råpànuråpa÷ãla÷ilpakau÷alà pårayiùyati manorathànityàsãdasmàkamatimahatyà÷à sàdya målacchinnà /
yadiyamatikramya svakuladharmamarthanirapekùà guõebhya evaü svaü yauvanaü vicikrãùate kulastrãvçttamevàcyutamanutiùñhàsati /
sà cediyaü devapàdàj¤ayàpi tàvatprakçtimàpadyeta tadà pe÷alaü bhavet' iti /
ràj¤à ca tadanurodhàttathànu÷iùñà satyapyanà÷ravaiva sà yadàsãt, tadàsyàþ svasà màtà ca ruditanirbandhena ràj¤e samagiratàm-"yadi ka÷cidbhujaïgo 'smadicchayà vinainàü bàlàü vipralabhya nà÷ayiùyati sa taskaravadvadhyaþ' iti /
tadevaü sthite dhanàdçtena tatsvatano 'numanyate /
na tu dhanadàyàsàvabhyupagacchatãti vicintyo 'tràbhyupàyaþ' iti /
atha moyaktam-"kimatra cintyam /
guõaistàmàvarjya gåóhaü dhanaistatsvajanaü toùayàvaþ' iti /
tata÷ca kà¤citkàmama¤jaryàþ pradhànadåtãü dharmarakùitàü nàma ÷àkyabhikùukãü cãvarapiõóadànàdinopasaügçhya tanmukhena tayà bandhakyà paõabandhamakaravam--"ajinaratnamudàrakànmuùitvà mayà tubhyaü deyam, yadi pratidànaü ràgama¤jarã' iti /
so 'haüsaüpratipannàyàü ca tasyàü tathà tadarthaü saüpàdyamadguõonmàditàyà ràgama¤jaryàþ karakisalayamagrahãùam /
yasyàü ca ni÷i carmaratnasteyavàdastasyàþ pràrambhe kàryàntaràpade÷enàhåteùu ÷çõvatsveva nàgaramukhyeùu matpraõidhirvimardakor'thapatigçhyo nàmabhåtvà dhanamitramullaïghya bahvartayat /
uktaü ca dhanamitreõa-"bhedra, kastavàrtho yatparasya hetormàmàkro÷asi /
na smaràmi svalpamapi tavàpakàraü matkçtam' iti /
sa bhåyo 'pi tarjayannivàbravãt--"sa eùa dhanagarvo nàma, yatparasya bhàryàü ÷ulkakrãtàü punastatpitarau dravyeõa vilobhya svãcikãrùasi /
bravãùi ca-"kastavàpakàro matkçtaþ' iti, nanu pratãtamevaitat "sàrthavàhasyàrthapatervimardako bahi÷caràþ pràõàþ' iti /
so 'haü tatkçte pràõànapi parityajàmi /
brahmahatyàmapi na pariharàmi /
"mamaikaràtrajàgarapratãkàrastavaiùa carmaratnàhaïkàradàhajvaraþ' iti /
tathà bruvàõa÷ca pauramukhyaiþ sàmarùaü niùidhyàpavàhito 'bhåt /
iyaü ca vàrtà kçtrimàrtinà dhanamitreõa carmaratnanà÷amàdàvevopakùipya pàrthivàya nivedità /
sa càrthapatimàhåyopahvare pçùñavàn "aïga, kimasti ka÷cidvimardako nàmàtrabhavataþ' iti /
tena ca måóhàtmanà "asti deva, paraü mitram' /
ka÷ca tenàrthaþ' iti kathite ràj¤oktam-"api ÷aknoùi tamàhvàtum' iti /
"bàóhamasmi ÷aktaþ' iti nirgatya svagçhe ve÷avàñe dyåtasabhàyàmàpaõe ca nipuõamanviùyannopalabdhavàn /
kathaü vopalabhyeta sa varàkaþ /
sa khalu vimardako madgràhitatvadabhij¤ànacihno manniyogàttvadanveùaõàyojjayinãü tadahareva pràtiùñhata /
arthapatistu tamadçùñvà tatkçtamaparàdhamàtmasaübaddhaü matvà mohàdbhayàdvà pratyàkhyàya punardhanamitreõa vibhàvite kupitena ràj¤à nigçhya nigaóabandhanamanãyata /
teùveva divaseùu vidhinà kalpoktena carmaratnaü dogdhukàmà kàmama¤jarã pårvadugdhaü kùaõaõãbhåtaü viråpakaü rahasyupasçtya tato 'pahçtaü sarvamarthajàtaü tasmai pratyarpya sapra÷rayaü ca bahvanunãya pratyàgamat /
so 'pi katha¤cinnirgranthikagrahànmocitàtmà madanu÷iùño hçùñatamaþ svadharmameva pratyapadyata /
kàmama¤jaryapi katipayairevàhobhira÷mantaka÷eùamajinaratnadohà÷ayà svamabhyudayamakarot /
atha matprayukto dhanamitraþ pàrthivaü bhitho vyaj¤àpayat-"deva, yeyaü gaõikà kàmama¤jarã lobhotkarùàllobhama¤jarãti lokàvakro÷apàtramàsãt, sàdya musaloëkhalànyapi nirapekùaü tyajati /
tanmanye maccarmaratnàlàbhaü hetum /
tasya khalu kalpastàdç÷aþ /
vaõigbhyo vàramukhyàbhya÷ca dugdhe nànyebhya iti hi tadgatà pratãtiþ /
ato 'muùyàmasti me ÷aïkà' iti /
sà sadya eva ràj¤à saha jananyà samàhåyata /
vyathitavarõeneva mayopahvare kathitam-"nånamàrye, sarvasvatyàgàdatiprakà÷àdà÷aïkanãyacarmaratnalàbhà /
tadanuyogàyàïgaràjena samàhåyase /
bhåyobhåya÷ca nirbaddhayà tvayà niyatamasmi tadàgatitvenàhamapade÷yaþ /
tata÷ca me bhàvã citravadhaþ /
mçte ca mayi na jãviùyatyeva te bhaginã /
tvaü ca niþsvãbhåtà /
camaratnaü ca dhanamitrameva pratibhajiùyati /
tadiyamàpatsamantato 'narthànubandhinã /
tatkimatra pratividheyam' iti /
tayà tajjananyà cà÷råõi visçjyoktam-"astyevaitadasmadvàli÷yànnirbhinnapràyaü rahasyam /
ràj¤a÷ca nirbandhàddvi÷tri÷caturnihnutyàpi niyatamàgatirapade÷yaiva coritasya tvayi /
tvayi tvapadiùñe sarvamasmatkuñumbamavasãdet /
arthapatau ca tadapaya÷o råóham /
aïgapuraprasiddhaü ca tasya kãnà÷asyàsmàbhiþ saügatam /
amunaiva tadasmabhyaü dattamityapadi÷ya varamàtmà gopàyitum' iti màmabhyupagamayya ràjakulamagamatàm /
ràj¤ànuyukte ca "naiùa nyàyo ve÷akulasaya yaddàturapade÷aþ /
na hyarthairnyàyàrjitaireva puruùà ve÷amupatiùñhanti'ityasakçtatipraõudya karõanàsàcchedopakùepabhãùitàbhyàü dagdhabandhakãbhyàü sa eva tapasvã taskaratvenàrthapatiragràhyata /
kupitena ca ràj¤à tasya pràõeùådyato daõóaþ /
prà¤jalinà dhanamitreõaiva pratyaùidhyata-"àrya, mauryadatta eùa varo vaõijàm ridç÷eùvaparàdheùvasubhiraviyogaþ /
yadi kupito 'si hçtasarvasvo nirvàsanãyaþ pàpa eùaþ' iti /
tanmålà ca dhanamitrasya kãrtiraprathata /
aprãyata ca bhartà /
pañaccaraccheda÷eùor'thapatirarthamattaþ sarvapaurajanasamakùaü niravàsyata /
tasyaiva dravyàõàü tu kenacidavayavena sà varàkã kàmama¤jarã carmaratnamçgatçùõikàpaviddhasarvasvà sànukampaü dhanamitràbhinoditena bhåpenànvagçhyata /
dhanamitra÷càhani guõini kulapàlikàmupàyaüsta /
tadevaü siddhasaükalpo ràgama¤jarãgçhaü hemaratnapårõamakaravam /
asmiü÷ca pure lubdhasamçddhavargastathà muùito yathà kapàlapàõiþ svaireva dhanairmadvi÷ràõitaiþ samçddhãkçtasyàrthavargasya gçheùu bhikùàrthamabhramat /
na hyalamatinipuõo 'pi puruùo niyatilikhitàü lekhàmatikramitum /
yato 'hamekadà ràgama¤jaryàþ pamàsvàdamàsvàdaü madenàspç÷ye /
÷ãlaü hi madonmàdayoramàrgeõàpyucitakarmasveva pravartanam /
yadahamupoóhamadaþ "nagaramidamekayaiva ÷arvaryà nirdhanãkçtya tvadbhavanaü pårayeyam' iti pravyathitapriyatamàpraõàmà¤jali÷apatha÷atàtivartã mattavàraõa iva rabhasacchinna÷çïkhalaþ kayàpi dhàtryà ÷çgàlikàïkhyayànugamyamàno nàtiparikaro 'siddhitãyo raühasà pareõodacalam /
abhipatato 'pi nàgarikapuruùàna÷aïkameva vigçhya taskara iti tairabhihanyamàno 'pi nàtikupitaþ krãóanniva madàvasannahastapatitena nistriü÷ena dvitràneva hatvàvaghårõamànatàmradçùñirapatam /
anantaramàrtaravànvisçjantã ÷çgàlikà mamàbhyà÷amàgamat /
abadhye càhamaribhiþ /
àpadà tu madàpahàriõyà sadya eva bodhitastatkùaõopajàtayà pratibhayà vyacãcaram-"aho, mameyaü mohamålà mahatyàpadàpatità /
prasçtataraü ca sakhyaü mayà saha dhanamitrasya, matparigrahatvaü ca ràgama¤jaryàþ /
madena sà ca tau prorõutau ÷vo niyataü nigrahiùyete /
tadiyamiha pratipattiryayànuùñhãyamànayà manniyogatastau paritràsyete /
màü ca kadàcidanarthàditastàrayiùyati' iti kamapyupàyamàtmanaiva nirõãya ÷çgàlikàmargàdiùam-"apehi jaratike, yà tàmarthalubdhàü dagdhagaõikàü ràjama¤jarikàmajinaratnamattena ÷atruõà me mitracachadmanà dhanamitreõa saügamitavatã, sà hatàsi /
tasya pàpasya carmaratnamoùàdduhitu÷ca te sàràbharaõàpahàràdahamadya niþ÷alyamutsçjeyaü jãvitam' iti /
sà punaruddhañitaj¤à paramadhårtà sà÷rugadgadamuda¤jalistàn puruùànsapraõàmamàsàditavatã sàmapårvaü mama purastàdayàcata-"bhadrakàþ, pratãkùyatàü ka¤citkàlaü yàvadasmàdasmadãyaü sarvaü muùitamarthajàtamavagaccheyam' iti /
tatheti taiþ pratipanne punarmatsamãpamàsàdya "saumya, kùamasvàsya dàsãjanasyaikamaparàdham /
astu sa kàmaü tvatkalatràbhimar÷ã vairàspadaü dhanamitraþ /
smaraüstu cirakçtàü te paricaryàmanugrahãtumarhasi dàsãü ràgama¤jarãm /
àkalpasàro hi råpàjãvàjanaþ /
tadbråhi kva nihitamasyàü bhåùaõam' iti pàdayorapatat /
tato dayamàna ivàhamavravam-"bhavatu, mçtyuhastavartinaþ kiü mamàmupyà vairànubandhena' iti tadvruvanniva karõa evainàma÷ikùayam-"evamevaü pratipattavyam' iti /
sà tu pratipannàrtheva jãva ciram, prasãdantu te devatàþ, devo 'pyaïgaràjaþ pauruùaprãto mocayatu tvàm, ete 'pi bhadramukhàstava dayantàm, iti kùaõàdapàsarat /
ànãye càhamàrakùakanàyakasya ÷àsanàccàrakam /
athottaredyuràgatya dçptataraþ subhagamànã sundaraümanyaþ pituratyayàdaciràdhiùñhatàdhikàrastàruõyamadàdanatipakvaþ kàntako nàma nàgàrekaþ ki¤cidiva bhartsayitvà màü samabhyadhatta--"na ceddhanamitrasyàjinaratnaü pratiprayacchasi, na cedvà nàgarikebhya÷coritakàni paratyarpayasi, drakùyasi pàramaùñàda÷ànàü kàraõànàmante ca mçtyumukham' iti mayà tu smayamànenàbhihitam--"saumya, yadyapi dadyàmàjanmano mupitaü dhanaü na tvarthapatidàràpahàriõaþ ÷atrorme mitramukharaya dhananitrasya carmaratnapratyà÷àü pårayeyam /
adattvaiva tadayutamapi yàtanànàmanubhaveyam /
iyaü nesàthãyasã sandhà' iti /
tenaiva krameõa vartamàne sàntnatarjanapràye pratidinamanuyogavyatikare 'nuguõànnapànalàbhàtkatipayairevahobhirviropi tatraõaþ prakçtistho 'hamàsam /
atha kadàcidacyutàmbarapãtàtapatvipi kùayiõi vàsare hçùñavarõà ÷çgàlikojjvalena veùeõopasçtya dårasthànucarà màmupa÷liùyàvravãt--"àrya, diùñyà vadhasa /
phalità tava sunãtiþ /
yathà tvayàda÷ye tathà dhanamitrametyàtravam-- àrya tavaivamàpannaþ suhçdityuvàca-"ahamadya ve÷asaüsargasulabhàtpànadoùàdvaddhaþ /
tvayà punaravi÷aïkamadyaiva ràjà vij¤àpanãyaþ--"deva, devaprasàdàdeva puràpi tadajinaratnamarthapatimuùitamàsàditam /
atha tu bhartà ràgama¤jaryàþ ka÷cidakùadhårtaþ kalàsu kavitveùu lokavàrtàsu càtivaicakùaõyànmayà samasçjyata tatsambandhàcca vastràbharaõapreùaõàdinà tadbhàryàü pratidinamanvavarte /
tadasàva÷aïkiùña nikçùñà÷ayaþ kitavaþ /
tena ca kupitena hçtaü taccarmaratnamàmaraõasamudgaka÷ca tasyàþ /
sa tu bhåyaþ steyàya bhramannagçhyata nàgarikapuruùaiþ /
àpannaina càmunànusçtya rudatyai ràgama¤jarãparicàrikàyai pårvapraõayànuvartinà tadbhàõjanidhànodde÷aþ kathitaþ /
mamàpi carmaratnamupàyopakrànto yadi prayacchedaha deva pàdaþ prasàdaþ kàryaþ iti /
tathà nivedita÷ca narapatirasubhirmàmaviyojyopacchandanaireva saüvaü te dàpayituü prayatiùyate tannaþ pathyam' iti /
÷rutvaiva ca tvadanubhàvapratyayàdanatitrasnunà tena tattathaiva saüpàditam /
athàhaü tvadabhij¤ànapratyàyitàyà ràgama¤jaryàþ sakà÷àdyarthaùsitàni vasåni labhamànà ràjaduhiturambàlikàyà dhàtrãü màïgalikàü tvadàdiùñena màrgeõànvara¤jayam /
tàmeva ca saükramãkçtya ràgama¤jaryà÷càmbàlikàyàþ sakhyaü paramavãvçdham /
aharaïa÷ca navanavàni pràbhçtànyupaharantã kathà÷citrà÷cittahàriõãþ kathayantã tasyàþ paraü prasàdapàtramàsam /
ekadà ca harmyagatàyàstasyàþ sthànasthitamapi karõakuvalayaü srastamiti samàdadhattã pramatteva pracyàvya punarutkùiùya bhåmestenopakanyàpuraü kàraõena kenàpi bhavanàïgaõaü praviùñasya kàntakasyopari pravçttikuharapàràvatatràsanàpade÷àtprahasantã pràhrùam /
so 'pi te dhanyaümanyaþ ki¤cidunmukhaþ smayamàno matkarmaprahàsitàyàràjaduhitàrvilàsapràyamàkàramàtmàbhilàùamålamiva yathà saükalpayettathà mayàpi saüj¤ayaiva kimapi caturamàceùñitam /
àkçùñadhanvanà ca manasijena viddhaþ sandigdhaphalena patriõàtimugdhaþ kathaïkathamapyapàsarat /
sàyaü ca ràjakanyàïgulãyakamudritàü vàsatàmbålapaññàü÷ukayugalabhåùaõàvayavagarbhàü ca vaïgerikàü kayàcidvàlikayà gràhayitvà ràgama¤jaryà iti nãtvà kàntakasyàgàramagàm /
agàdhe ca ràgasàgare magno nàvamiva màmupalabhya paramahçùyat avasthàntaràõi ca ràjaduhituþ sudàruõàni vyàvarõayantyà mayà sa durmatiþ sudåramudamàdyata /
tatpràrthità càhaü tvatpriyàprahitamiti mamaiva mukhatàmbålocchiùñànulepanaü nirmàlyaü malinàü÷ukaü cànyedyurupàharam /
tadãyàni ca ràjakanyàrthamityupàdàya cchannamevàpoóhàni /
itthaü ca sandhukùitamanmathàgniþ sa evaikànte mayopamantrito 'bhåt--"àrya, lakùaõànyeva tavàvisaüvàdãni /
tathà hi matpràtive÷yaþ ka÷citkàrtàntikaþ "kàntakasya ca tvàmiyaü ràjakanyakà kàmayate /
tadekàpatya÷ca ràjà tayà tvàü samàgatamupalabhya kupito 'pi duhiturmaraõabhayànnocchetsyati /
pratyuta pràpayiùyatyeva yauvaràjyam /
itthaü càyamarthor'thànubandhã /
kimiti tàt, nàràdhyate /
yadi kumàrãpuraprave÷àbhyupàyaü nàvabudhyase /
nanu bandhanàgàrabhittevyamitrayamantaràlamàramapràkàrasya kenacittu hastavataikàgàrikeõa tàvatãü suraïgàü kàrayitvà praviùñasyopavanaü tavopariùñàdasmadàyattaiva rakùà /
"raktataro hi tasyàþ parijano na rahasyaü bhetsyati' iti /
so 'vravãt--"sàdhu bhedra, dar÷itam /
asti ka÷cittaskaraþ khananakarmaõi sagarasutànàmivànyatamaþ sa cellabdhaþ kùaõenaitatkarma sàdhayiùyati' iti /
"katamo 'sau, kimiti labhyate iti mayokta "yena taddhanamitrasya carmaratnaü muùitam' iti tvàmeva niradikùat /
yadyevamehi, tvayàsminkarmaõi sàdhita citrairupàyaistvàmahaü mocayiùyàmãti ÷apathapårvaü tenàbhisandàya siddher'the bhåyo 'pi nigaóiyitvà "yo 'sau càreþ sa sarvathopakràntaþ na tu dhàrùñyabhåmiþ prakçùñavairastadajinaratnaü dar÷ayiùyati' iti ràj¤e vij¤àpya "citramenaü hanipyasi, tathà ca satyarthaþ siddhyati, rahasyaü ca na sravati' iti mayokte so 'tihçùñaþ pratipadya màneva tvadupapralobhane niyujya bariravasthitaþ pràptamitaþ paraü cintyatàm' iti prãtena ca mayoktam, "maduktamalpam, tvannaya evàtra bhåyàn ànayainam' iti /
athànãtenàmunàmanmocanàya ÷apathaþ kçtaþ, ahaü ca rahasyànirbhedàya vinigajãkçta÷ca snànabhojanavilopanànyanubhåya nityàndhakàràdbhittikoõàdàrabhyoragàsyena suraïgàmakaratram /
acintayaü caim-"hantumanasaivàmunà manmocanàya ÷apathaþ kçtaþ tadenaü hatvàpi nàsatyavàdadoùeõa spç÷ye' iti /
niùpatata÷ca me nigajanàya prasàryamàõapàõestasya pàdenorasi nihatya patitasaya tasyaivàsidhenvà ÷iro nyakçntam /
akathayaü ca ÷çgàlikàm-"bhaõa bhadre, kathaübhåtaþkanyàpurasaünive÷aþ? mahànayaü prayàso mà vçthaiva bhåt /
amutra ki¤ciccorayitvà nivartiùye' iti /
tadupadar÷itavibhàge càvagàhya kanyàntaþpuraü prajvalatsu maõipradãpeùu naikakrãóàkhedasuprasya parajanasya madhye mahitamahàrgharatnapratyuptasiühàkàradantapàde haüsatålagarbha÷ayyopadhàna÷àlini kusumavicchuritaparyante paryaïkagale dakùiõapàdapàrpõyadhobhàgànuvalitetaracaraõàgrapçùñam riùadvivçttamadhuragulaphasaüdhi, parasparà÷liùñajaïghàkàõóam, àku¤citakomalobhayajànuki¤cidvellitorudaõóayugalam, adhinitambasrastamuktaikabhujalatàgrape÷alam, apà÷rayàntanimitàku¤citetarabhujalatottànatalakarakisalayam, àmugna÷roõimaõóalam, ati÷liùñacãnàü÷ukàntarãyam, anativalitatanutarodaram, atanutaraniþ÷vàsàrambhakampamànakañhorakucakuïmalam, atira÷cãnabandhura÷irodharodde÷adç÷yàmànaniùñaptatapanãyasåtraparyastapadmaràgarucakam, ardhalakùyàdharakarõapà÷anibhçtakuõóalam, upariparàvçtta÷ravaõapà÷aratnakarõikàkiraõama¤jarãpi¤jaritaviùayavyàviddhà÷ithila÷ikhaõóabandham, àtmaprabhàpañaladurlakùyapàñalottaràdharavivaram, gaõóasthalãsaükràntahastapallavadar÷itakarõàvataüsakçtyam, uparikapolàdar÷atalaniùaktacitravitànapatrajàtajanitavi÷eùakakriyam, àmãlitalocanendãvaram, avibhràntabhråpatàkam, udbhidyamàna÷ramajalapulakabhinna÷ithilacandanatilakam, ànanendusaümukhàlakalataü ca vi÷rabdhaprasuptàmatidhavalottaracchadanimagnaprayaikapàr÷vatayà ciravilasanakhedani÷calàü ÷aradambhodharotsaïga÷àyinãmiva saudàminãü ràjakanyàmapa÷yam /
dçùñvai sphuradanaïgaràga÷cakita÷corayitavayanispçhastayaiva tàvacchoryamàõahçdayaþ kiïkartavyatàmåóhaþ kùaõamatiùñham /
atarkayaü ca-"na cedimàü vàmalocanàmàpnuyàü na mçùyati màü jãvitu vasantabandhuþ asaüketitaparàmçùñà ceyamatibàlà vyaktamàrtasvareõa nihanyànme manoratham /
tato 'hamevàhanyeya /
tadiyamatra pratipattiþ' iti /
nàgadantalagnaniryàsakalkavarõitaü phalakamàdàya maõisamudgakàdvarõavartikàmuddhçtya tàü tathà÷ayànàü tasyà÷ca màmàvaddha¤jàliü caraõalagnamàlikhamàryàü caitàm- "tvàmayamàbaddhà¤jali dàsajanastamimamarthamarthayate /
svapihi mayà saha suratavyatikarakhinneva mà maivam' //
hemakaraõóakàccavàsatàmbålavãñikàü kapårasphuñikàü pàrijàtakaü copayujyàlaktakapàñalena tadrasena sudhàbhitau cakravàkamithunaü niraùñhãvam /
aïgulãyakavinimayaü ca kçtvà kathaïkathamapi niragàm /
suraïgayà ca pratyetya bandhàgàraü tatra baddhasya nàgarikavarasya siühaghoùanàmnasteùveva dineùu mitratvenopacaritasya "evaü mayà hatastapasvã kàntakaþ, tattvayà pratibhidya rahasyaü labdhavyo mokùaþ' ityupadi÷ya saha ÷çgàlikayà nirakràmiùam /
nçpatipathe ca samàgatya rakùikapuruùairagçhye /
acintayaü ca-"alamasmi javenàpasartumanàmçùña evaibhiþ /
eùà punarvaràkã gçhyeta /
tadidamatra pràptaråpam' iti tàneva capalamabhipatya svapçùñhasamarpitakårparaþ paràïmukhaþ sthitvà "bhadràþ, yadyahamasmi taskaraþ badhnãta màm /
yuùmàkamayamadhikàraþ, na punarasyà varùiyasyàþ' ityavàdiùam /
sà tu tàvataivonnãtamadabhipràyà tànsapraõàmamabhyetya "bhadramukhàþ, mamaiùa putro vàyugrasta÷ciraü cikitsitaþ /
pårvedyaþ prasannakalpaþ prakçti÷tha eva jàtaþ /
jàtàsthayà mayà bandhanànniùkramayya snàpito 'nulepita÷caparidhàpyaniùpravàõiyugalamabhyavahàrya paramànnamau÷ãre 'dyakàmacàraþ kçto 'bhåt /
atha ni÷ãthe bhåya eva vàyunighnaþ "nihatya kàntakaü nçpatiduhitrà rameya' iti raühasà pareõa ràjapathamabhyapatat /
niråpya càhaü putramevaïgatamasyàü velàyàmanudhàvàmi /
tatprasãdata /
baddhvainaü mahyamarpayata' iti yàvadasaukrandati tàvadahaü "sthavire, kena devo màtari÷và baddhapårvaþ /
kimete kàkàþ÷auïgeyasya me nigrahãtàraþ /
÷àntaü pàpam' ityabhyadhàvam /
asàvapyamãbhiþ "tvamevonmattà yànunmatta ityunmattaü muktadavatã /
kastamidànãü badhnàti' iti nindità kadarthità rudatyevamàmanvadhàvat /
gatvà ca ràgama¤jarãgçhaü ciravirahakhedavihvalàmimàü bahuvidhaü samà÷vàsya taü ni÷à÷eùamanayam /
pratyåùe punarudàrakeõa ca samagacche /
atha bhagavantaü marãciü ve÷akçcchudutthàya punaþ pratitaptatapaþprabhàvapratyàpannàdivyacakùuùamupasaügamya tenàsmyevaübhåtatvaddar÷anamavagamitaþ /
siühaghoùa÷ca kàntakàpacàraü nirbhidya tatapade prasannena ràj¤à pratiùñhàpitaþ tenaiva càrakasuraïgàpathena kanyàpuraprave÷aü bhåyo 'pi me samapàdayat /
samagaüsi càhaü ÷çgàlikàmukhaniþsçtavàrtànuraktayà ràjaduhitrà /
taùveve divaseùu caõóavarmà siühavarmàvadhåtaduhitçpràrthanaþ kupito 'bhiyujya puramavàruõat /
amarùaõa÷càïgaràjo yàvadariþ pàragràmikaü vidhimàcikãrùati tàvatsvayameva pràkàraü nirbhidya pratyàsannànapi sahàyànapratãkùamàõo nirgatyàbhyadhikabalena vidviùà mahati saüparàye bhinnavarmà siühavarmà balàdagçhyata /
ambàlikà ca balavadabhigçhya caõóavarmaõà hañhàtpariõetumàtmabhavanamanãyat /
kautukaü ca sa kila kùapàvasàne vivàha ityabadhnàt /
ahaü ca dhanamitragçhe tadvivàhàyaiva pinaddhamaïgalapratisarastamevamavocam-"sakhe, samàpatitamevàïgaràjàbhisaraü ràjamaõóalam /
sugåóhameva saübhåya pauravçddhaistadupàvartaya /
upàvçtta÷ca kçtta÷irasameva ÷utruü drakùyasi' iti /
"tathà' iti tenàbhyupagate gatàyuùo 'muùya bhavanamutsavàkulamupasamàdhãyamànapariõayopakaraõamistataþ prave÷anirgamapravçttalokasaübàdhamalakùya÷astrikaþ saha pravi÷ya maïgalapàñhakairambalikàpàõipallavamagnau sàkùiõyàtharvaõena vidhinàrpyamàõamàditsamànasyàyàminaü bàhuduõóamàkçùya cchurikayorasi pràharùam /
sphurata÷ca katipayànanyànapi yamaviùayamagamayam /
hatavidhvastadaü ca tadgçhaman vicaranvepamànamadhuragàtrãü vi÷àlalocanàmabhini÷àmya tadàliïganasukhamanububhåùustàmàdàya garbhagçhamavikùam /
asminneva kùaõe tavàsmi navàmbuvàhastanitagambhãreõa svareõànugçhãtaþ' iti /
÷rutvà ca smitvà ca devo 'pi rajavàhanaþ "kathamasi kàrkasyena karõãsutamapyatikràntaþ' ityabhidhàya punaravekùyopahàravarmàõam àcakùva, tavedànãmavasaraþ' ityabhàùata /
so 'pi sasmitaü praõasyàrabhatàbhidhàtum // Dkc_2,2 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite 'pahàravarmacaritaü nàma dvitãya ucchvàsaþ
 __________________________________________________________________________________


START Dkc 2,3:


tçtãyocchvàsaþ

eùo 'smi paryañannekadà gato videheùu /
mitilàmapravi÷yaiva bahiþ kvacinmañhikàyàü vi÷ramitumetya kayàpi vçddhatàpasyà dattapàdyaþ kùaõamalindabhåmàvavàsthiùi /
tasyàstu maddar÷anàdeva kimapyàbaddhadhàrama÷ru pràvartata /
"kimetadamba, kathaya kàraõam' iti pçùñà sakaruõamàcaùña--"jaivàtçka, nanu ÷råyate pàtirasyà mithilàyàþ pràharavarmà nàmàsãt /
tasya khalu magadharàjo ràjahaüsaþ paraü mitramàsãt /
tayo÷ca vallabhe bala÷ambalayoriva vasumatãpriyaüvade sakhyamapratimamadhattàm /
atha prathamagarbàbhinanditàü tàü ca priyasakhãü didçkùuþ priyaüvadà vasumatãü saha bhartrà puùpapuramagamat /
tasminneva ca samaye màlavena magadharàjasya mahajjanyamajani /
tatra le÷ato 'pi durlakùyàü gatimagamanmagadharàjaþ, maithilendrastu màlavendraprayatnapràõitaþ svaviùayaü pratinivçtto jyeùñhasya saühàravarmaõaþ sutairvikañavarmaprabhçtibhirvyàptaü ràjyamàkarõya svasrãyàtsuhyapaterdaõóàvayavamàditsurañavãpadamavagàhyalubdhakaluptasarvasvo 'bhåt /
tatsutena ca kanãyasà hastavartinà sahaikàkinà vanacara÷aravarùabhayapalàyità vanamagàhiùi /
tatra ca me ÷àrdålanakhàvalãjhanipatitàyàþ pàõibhraùñaþ sa bàlakaþ kasyàpi kapilà÷avasya kroóamabhyalãyata /
tacchavàkarùiõa÷ca vyàghrasyàsåniùuriùvasanayantramuktaþ kùaõàdalikùat /
bhilladàrakaiþsa bàlo 'pàhàri /
sàtvahaü mohasuptà kenàpi vçùõipàlenopanãya svaü kuñãramàve÷yakçpayopakràntavraõà svasthãbhåya svabharturantikamupatiùñhàsurasahàyatayà yàvadvyàkulãbhavàmi tàvanmamaiva duhãtà saha yånà kenàpi tamevodde÷amàgamat /
sà bhç÷aü råroda /
ruditànte ca sà sàrthaghàte svahastagatasya ràjaputrasya kiràtabhartçhastagamanam, àtmana÷ca kenàpi vanacareõa vraõaviropaõam, svasthàyà÷ca punastenopayantuü cintitàyà nikçùñajàtisaüsargavaiklavyàtpratyàkhyànapàruùyam, tadakùaõeõa càmunà vivikte vipine sva÷iraþ- kartanodyamam, anena yånà yadçcchayà dçùñena tasya duràtmano hananam, àtmana÷copayamanamityakathayat /
sa tu pçùño maithilendrasyaiva ko 'pi sevakaþ kàraõavilambã tanmàrgànusàri jàtaþ /
saha tena bharturantikamupasçtya putravçttàntena ÷rotramasya devyàþ priyaüvadàyà÷càdahàva /
sa ca ràjà diùñadoùàjjyeùñhaputrai÷ciraü vigçhya punarasahiùõutayàtimàtraü ciraü prayudhya baddhaþ /
devã ca bandhanaü gamità /
dagdhà punarahamasminnapivàrdhake hatajãvitamapàrayantã hàtuü pravrajyàü kilàgrahãpam /
duhãtà tu mama hatajãvitàkçùñà vikañavarmamahàdevã kalpasundarã kilà÷i÷riyat /
tau cedràjaputraunirupadravàvevàvardhiùyetàm, iyatà kàlena tavemàü vayovasthàmamprakùyetàm /
tayo÷ca satorna dàyàdà narendrasya prasahyakàriõo bhaveyuþ' iti pramanyurabhiruroda /
÷rutvà ca tàpasãgiramahamapi pravçddhavàppo nigçóhamabhyadhàm-"yadyevamamba, samà÷vasihi /
nanvanti ka÷cinmunistvayà tadavasthayà putràbhyupapàdanàrthaü yàcitastena sa labdho vardhata÷ca /
vàrteyamatimahatã /
kimanayà /
so 'hamasmi /
÷akya÷ca mayàsau vikañavarmà yatàkatha¤cidupa÷liùya vyàpàdayitum /
anujàþ punaratibahavaþ, tairapi ghañante paurajànapadàþ /
màü tu na ka÷cidihatyarþ idçktayà jano jànàti /
pitaràvapi tàvanmàü na saüvidàte, kimutetare tamenamarthamupàyena sàdhayiùyàmi' ityagàdipam /
sà tu harùanirbharanipãóità ciraü prarudya bahuü vilapya ÷àntà punaþ svamàtrà ràjàntaþpuravçttàntàkhyàne nyayujyata /
uktaü ca tayà-"kumàra,kàmaråpe÷varasya kalindavarmanàmnaþ kanyà kalpasundarã kalàsu råpe càpsaraso 'payatikràntà patimabhibhåya vartate /
tadekavallabhaþ, sa tu bahvavarodho 'pi vikañavarmà' iti /
tàmavocam-"upasarpainàü matprayuktairgandhamàlyaiþ /
upajanayacàsamànadoùanindàdinà svabhartari dveùam /
anuråpabhartçgàminãnàü ca vàsavadattàdãnàü varõanena gràhayànu÷ayam /
avarodhanàntareùu ca ràj¤o vilasitàni sugåóhànyapi prayatnenànvipya prakà÷ayantã mànasasyà vardhaya' iti /
punaridamambàmavocam-"itthameva tvayàpyananyavyàpàrayà nçpàïganàsàvupasthàtavyà /
pratyahaü ca yadyatra vçttaü tadasmi tvayaiva bodhyaþ, maduktà punariyamudarkasvàduno 'smatkarmaõaþ prasàdhanàya cchàyevànayàyinã kalpasundarãmanuvartatàm' iti /
tena ca tamarthaü tathaivànvatiùñhatàm /
keùuciddineùu gateùvàcaùña màü madambà "vatsa, màdhavãva picumandà÷leùiõã yathàsau ÷ocyamàtmànaü manyeta tathopapàdya sthàpità /
kiü bhåyaþ kçtyam' iti /
punarahamabhilikhyàtmanaþ pratikçtam "ityamamuùyai neyà /
nãtàü cainàü nirvarõya sà niyatamevaü vakùyati /
"nanvasti ka÷cidãdç÷àkàraþ pumàn' iti /
pratibråhyenàm-"yadi syàttataþ kim' iti /
tasya yaduttaraü sà dàsyati "tadahamasmi pratibodhanãyaþ' iti /
sà "tathà iti ràjakulamupasaükramya pratinivçttà màmekànte nyavedayat-"vatsa, dar÷ito 'sau citrapañastasyai mattakà÷inyai /
citrãyamàõà càsau bhuvanamidaü sanàthãkçtaü yaddeve 'pi kusumadhanvani nedç÷ã vapuþ÷rãþ saünidhatte /
citrametaccitrataram /
na ca tamavaimi yar idç÷amidamihatyo nirmimãte /
kenedamàlikhitam, ityàdçtavatã vyàhçtavatã ca /
mayà ca smerayodãritam-"devi, sadç÷amàj¤àpayasi /
bhagavànmakaraketurapyevaüsundaraü iti na ÷akyameva saübhavàyitum /
atha ca vistãrõeyamarõavanemiþ /
kvacidãdç÷amapi råpaü daiva÷aktyà saübhavet /
atha tu yadyevaüråpo råpànuråpa÷ilpa÷ãlavidayàj¤ànakau÷alo yuvà mahàkulãna÷ca ka÷citsaünihitaþ syàt, sa kiü lapsyate' iti /
tayoktam-"amba, kiü bravãmi /
÷arãraü hçdayaü jãvitamiti sarvamidamalpamanarhaü ca /
tato na ki¤cillapsyate na cedayaü vipralambhastasyàmupya dar÷anànubhavena yathedaü cakùu÷caritàrthaü bhavettathànugrahaþ kàryaþ' iti /
bhåyo 'pi mayà dçóhatarãkartumupanyastam-"asti ko 'pi ràjasånurnigåóhaü caran /
amupya vasantotsave sahasakhãbhirnagaropavanavihàriõãratiriva vigrahiõã yadçcchayà dar÷anapathaü gatàsi /
gata÷càsau kàma÷araikalakùyatàü màmanvavartiùña /
mayà ca vàmanyonyànuråpairanyadurlabhairàkàràdibhirguõàti÷ayai÷ca preryamàõayà tadracitaireva kusuma÷ekharasraganulepanàdibhi÷ciramupàsitàsi /
sàdç÷yaü ca svamanena svayamevàbhilikhya tvatsamàdhigàóhatvadar÷anàya preùitam /
eùa cedartho ni÷citastasyàmupyàtimànuùapràõasattavapraj¤àprakarùasya na ki¤cidduùkaraü nàma /
tamadyaiva dar÷ayeyam /
saüketo deyaþ' iti /
tayà tadu ki¤cidiva dhyàtvà punarabhihitam--"amba, tava naitadidànãü gopyatam /
ataþ kathayàmi /
mama tàtasya ràj¤a prahàravarmaõà saha mahatã prãtiràsãt /
màtu÷ca me mànavatyàþ priyavayasyà devã priyaüvadàsãt /
tàbhyàü punarajàtàpatyàbhyàmevakçtaþ samayo 'bhåt--"àvayoþ putramatyàþ putaràya duhitçmatyà duhità deyà' iti /
tàtastu màü jàtàü pranaùñàpatyà priyaüvadeti pràrthayamànàya vikañavarmaõe daivàddattavàn /
ayaü ca niùñhuraþ pitçdrohã nàpyupapannasaüsthànaþ kàmopacàreùvalabdhavaicakùaõyaþ kalàsu kàvyanàñakàdiùu mandàbhinive÷aþ sauryonmàdã durvikatthano 'nçtavàdã càsthànavarpã /
nàtirocate ma eùa bhartà vi÷eùata÷caiùu vàsareùu yadayamudyàne madantaraïgabhåtàü puùkarikàmapyupàntavartinãmanàdçtya mayi baddhasàpatnyamatasaràmanàtmaj¤àmàtmanàñakãyàü ramayantikàü nàmàpatyanirvi÷eùaü matsaüvardhitàyà÷campakalatàyàü svayamavacitàbhiþ sumanobhiralamakàrùit /
madupabhuktamukte citrakåñagarbhavedikàgate ratnatasya tayà saha vyahàrùit /
ayogya÷ca pumànavaj¤àtaü ca pravçttaþ /
tatkimityapekùyate paralokabhayaü caihikena duþkhenàntaritam /
aviùahyaü hi yoùitàmanaïga÷araniùaïgãbhåtacetasàmaniùñajanasaüvàsayantraõàduþkham /
ato 'munà puruùeõa mamàdyodyànamàdhavãgçhe samàgamaya /
tadvàrthà÷ravaõamàtreõaiva hi mamàtimàtraü mano 'nuraktam /
asti càyamartharà÷iþ /
anenàmupya pade pratiùñhàpya tamevàtyantamupacarya jãviùyàmi' iti /
mayàpi tadabhyupetya pratyàgatam /
ataþ paraü bhartçdàrakaþ pramàõam' iti /
tatastasyà eva sakà÷àdantaþpuranive÷amantarvaü÷ikapuruùasthàn pramadavanaprade÷ànapi vibhàgenàvagamya, astagirikåñapàtakùubhita÷oõita iva ÷oõãbhavati bhànubimbe, pa÷cimàmbudhiùayaþpàtanirvàpitapataïgàïgàradhåmasaübhàra iva bharitanabhasitamasi vijçmbhate, paradàraparàmar÷onmukhasya mamàcàryakamiva kartumutthite guruparigraha÷làghini grahàgresare kùapàkare, kalpasundarãvadanapuõóarãkeõeva maddar÷anàtiràgaprathamopanatena smayamànena candramaõóalena saüdhukùyamàõatejasi bhuvanavijigãùodyate deve kusumadhanvani, yatocitaü ÷ayanãyamabhaje /
vyacãcaraü ca-"siddhapràya evàyamarthaþ /
kintu parakalatralaïghànàddharmapãóà bhavet, sàpyarthakàmayordvayorupalambhe÷àstrakàrairanumataiveti /
gurujanabandhamokùopàyasaüdhinà mayà caipa vyatikramaþ kçtaþ, tadapi pàpaü nirhçtya kiyatyàpi dharmakalayà màü samagrayediti /
api tvetadàkarõya devo ràjavàhanaþ suhçdo và kiü nu vakùyanti' iti cintàparàdhãna eva nidrayà paràmç÷ye /
adçsyata ca svapno hastivakro bhagavàn /
àhasma ca-"saumya upahàravarman, mà sma te durvikalpo bhåt /
yatastvamasi madaü÷aþ /
÷aïkarajañàbhàralàlanocità surasaridasau varavarõinã /
sà ca kadàcinmadviloóanàsahiùõurmàma÷apat-"ehi martyatvam' iti /
a÷apyata mayà ca-"yatheha bahubhogyà tathà pràpyàpi mànupyakamanekasàdhàraõã bhava' iti /
abyarthita÷cànayà "ekapårvà punastvàmevopacarya yàvajjãvaü rameyam' iti /
tadayamartho bhavya eva bhavatà nirà÷aïkyaþ' iti /
pratibudhya ca prãtiyuktastadaharapi priyàsaüketavyatikaràdismaraõenàhamanaiùam /
anyedyurananyathàvçttiranaïgo mayyeveùuvarùamavarùat /
a÷uùyacca jyotiùmataþ prabhàmayaü saraþ /
pràsaracca timiramayaþ kardamaþ /
kàrdamikanivasana÷ca dçjhataraparikaraþ khaïgapàõirupahçtaprakçtopaskaraþ /
smaranmàtçdattànyabhij¤ànàni ràjamandiraparikhàmudambhasamupàtiùñham /
athopakhàtaü màtçgçhadvàre puùkarikayà prathamasaünidhàpitàü vemuyaùñimàdàya tayà ÷àyitayà ca parikhàm, sthàpitayà ca pràkàrabhittimalaïghayam /
adhiruhya pakveùñakacitena gopuroparitalàdhiroheõa sopànapathena bhuvamavàtaram /
avatãrõa÷ca bakulavãthãmatikramya campakàvalivartmanà manàgivopasçtyottaràhi karuõaü cakravàkamithunaravama÷çõavam /
punarudãcà pàñalipathena spar÷alabhyavi÷àlasaudhakuóyodareõa ÷arakùepamiva gatvà punaþ pràcà piõóãbhàõóãraùaõóamaõóitobhayapàr÷vena saikatapathena ki¤cidunttaramatikramya punaravàcãü cåtavãthãmagàhiùi /
tata÷ca gahanataramudaropacitaratnavedikaü màdhavãlatàmaõóapamãùadvivçtasamudgakonmiùitabhàsà dãpavartyà nyaråpayam /
pravi÷ya caikapàr÷ve phullapuùpanirantarakuraõñapotapaïktibhittiparigataü garbhagçham, avanipatitàruõà÷okalatàmayamabhinavakusumakorakapulakalà¤chitaü pratyagrapravàlapañalapàñalaü kapàñamuddhàñya pràvikùam, tatra càsãtsvàstãrõaü kusuma÷ayanam, suratopakaraõavastugarbhà÷cabhçïgàrakaþ /
samupavi÷ya muhårtaü vi÷ràntaþ parimalamati÷ayavantamàghràsiùam /
a÷rauùaü ca mandamandaü pada÷abdam /
÷rutvaiva saüketagçhànnirgatya raktà÷okaskandhapàr÷vavyavahitàïgayaùñiþ sthito 'smi /
sà ca subhråþ suùãmakàmà ÷anairupetya tatra màmadçùñvà balavadavyathiùña /
vyasçjacca mattaràjahaüsavi kaõñharàgavalgugadgadàü giram-"vyaktamasmi vipralabdhà /
nàstyupàyaþ pràõitum /
ayi hçdaya, kimidamakàryaü kàryavadadhyavasàya tadasaübhavena kimevamuttàmyasi /
bhagavanpa¤cabàõa, kastavàparàdhaþ kçto mayà yadevaü dahasi, na ca bhasmãkaroùi' iti /
athàhamàvirbhåya vivçtadãpabhàjanaþ "bhàmini, nanu bahvaparàddhaü bhavatyà cittajanmano yadamuùya jãvitabhåtà ratiràkçtyà kadarthità, dhanuryaùñirbhrålatàbhyàm, bhramaramàlàmayã jyà nãlàlakadyutibhiþ, astràõyapàïgavãkùitavçùñibhiþ, mahàrajanara¤jitadhvajapañàü÷ukaü dantacchadamayåkhajàlaiþ, prathamasuhçnmalayamàrutaþ parimalapañãyasà niþ÷vàsapavanena, parabhçto 'tima¤julaiþ pralàpaiþ, puùpamayã patàkà bhujayaùñibhyàm, digvijayàrambhapårõakumbhamithunamurojakumbhayugalena, krãjàsaro nàbimamóalena, saünàhyarathaþ ÷roõimaõóalena, bhavanaratnatoraõastambhayugalamåruyugalena, lãlàkarõakisalayaü caraõatalaprabhàbhiþ /
ataþ sthàna eva tvàü dunoti mãnaketuþ /
màü punaranaparàdhamadhikamàyàsayatãtyeùa eva tasya doùaþ /
tatprasãda sundari, jãvaya màü jãvanauùadhibhiravàpàïgairanaïgabhujaïgadaùñam' ityà÷liùñavàn /
arãramaü cànaïgaràgape÷alavi÷àlalocanàm /
avasitàrthàü càraktavalitekùaõàmãùatsvedarekhodbhedajarjaritakapolamålàmanargalakalakalapralàpinãmakaruõada÷anakararuhàrpaõavyatikaràmatyarthapari÷lathàïgãmàrtàmiva lakùayitvà mànasãü ÷àrãrãü ca dhàraõàü ÷ithilayannàtmànamapi tayà samànàrthamàpàdayam /
tatkùaõavimuktasaügatau ratàvasànakaü vidhimanubhavantau ciraparicitàvivàtiråóhavi÷rambhau kùaõamavàtiùñhàvahi /
punarahamuùõamàyataü ca niþ÷vasya ki¤ciddãna dçùñiþ sacakitaprasàritàbhyàü bhujàbhyàmenàmanatipãóaü pariùvajya nàtivi÷adamacumbiùam /
a÷rumukhã tu sà "yadi pràyàsi nàtha, prayàtameva me jãvitaü gaõaya /
naya màmapi /
na cedasau dàsajano niùprayojanaþ' itya¤jalimavataüsatàmanaiùãt /
avàdiùaü ca tàm--"ayi mugdhe, kaþ sacetanaþ striyamabhikàmayamànàü nàbhinandati /
yadi madanugrahani÷calastavàbhisaüdhiràcaràvicàraü madupadiùñam /
àdar÷aya rahasi ràj¤e matsàdç÷yagarbhaü citrapañam /
àcakùva ca kimiyamàkçtiþ puruùasaundaryasya pàramàråóhà na và' iti /
"bàóhamàråóhà' iti nånamasau vakùyati /
bråhi bhåyaþ--"yadyevam, asti kàpi tàpasã de÷àntarabhramaõalabdhapràgalbhyà mama ca màtçbhåtà' /
tayedamàlekhyaråpaü puraskçtyàhamuktà-"so 'sti tàdç÷o mantro yena tvamupoùità parvaõi viviktàyàü bhåmau purohitairhutamukte saptàrciùi naktamekàkinã ÷ataü candanasamidhaþ, ÷atamagurusamidhaþ karpåramuùñhiþ paññavastràõi ca prabhåtàni hutvà bhaviùyasyevamàkçtiþ /
atha càlayiùyasi ghaõñàm /
ghaõñàpuñakvaõitàhåta÷ca bhartà bhavatyai sarvarahasyamàkhyàya nimãlitàkùo yadi tvàmàliïget, iyamàkçtiramumupasaükràmet /
tvaü tu bhaviùyasi yathàpuràkàraiva yadi bhavatyai bhavatpriyàya caivaü roceta, na càsminvidhau visaüvàdaþ kàyaþ' iti /
"vapu÷codidaü tavàbhimataü saha suhçnmantribhiranujaiþ paurajànapadai÷ca saüpradhàrya teùàmapyanumate karmaõyabhimukhena steyam' iti /
sa niyatamabhyupaiùyati /
punarasyàmeva pramadavanavàñã÷çïgàñikàyàmàtharvaõikena vidhinà saüj¤apitapa÷unàbhihutya mukte hiraõyaretasi dhåmapañena saüpraviùñena mayàsminneva latàmaõóape sthàtavyam /
tvaü punaþ pragàóhàyàü pradoùavelàyàmàlapiùyasi karõe kçtanarmasmità vikañavarmàõam--"dhårto 'si tvamakçtaj¤a÷ca /
madanugrahalabdhenàpi råpeõa lokalocanotsavàyamànena matsapatnãrabhiramayiùyasi /
nàhamàtmavinà÷àya vetàlotthàpanamàcareyam' iti /
÷rutvedaü tvadvacaþ sa yadvadiùyati tanmahyamekàkinyupàgatya nivedayiùyasi tataþ paramahameva j¤àsyàmi /
matpadacihnàni copavane puùkarikayà pramàrjaya' iti /
sà "tathà' iti ÷àstropade÷amiva maduktamàdçtyàtçptasurataràgaiva kathaïkathamapyagàdantaþpuram /
ahamapi yathàprave÷aü nirgatya svamevàvàsamayàsipam /
atha sà mattakà÷inã tathà tamarthamanvatiùñhat /
atiùñhacca tanmate sa durmatiþ /
abhramacca paurajànapadeùviyamadbhutàyamànà vàrtà-"ràjà kila vikañavarmà devãmantrabalena devayogyaü vapuràsàdayiùyati /
nånameùa vipralambho nàtikalyàõa) /
kaiva kathà pramàdasya /
svasminnevàntaþpuropavane svàgramahiùyaiva saüpàdyaþ kilàyamarthaþ /
tathàhi bçhaspatipratimabuddhibhirmantribhirapyabhyåhyànumataþ /
yadyevaü bhàvi nànyadataþ paramasti ki¤cidadbhutam /
acintyo hi maõimantraupadhãnàü prabhàvaþ iti prasçteùu lokapravàdeùu pràpte parvadivase, pragàóhàyàü prauóhatamasi pradoùavelàyàmantaþpurodyànàdudairayaddhårjañikaõñhadhåmro dhåmodgamaþ /
kùãràjyadadhitilagaurasarpapavasàmàüsarudhiràhutãnàü ca parimalaþ pavanànusàrã di÷idi÷i pràvàtsãt /
pra÷ànte ca sahasà dhåmodgame tasminnahamavi÷am /
ni÷àntodyànamagàcca gajagàminã /
àliïgya ca màü sasmitaü samabhyadhatta--"dhårta, siddhaü te samãhetam /
avasita÷ca pa÷urasau /
amuùya pralobhanàya tvadàdiùñayà di÷à mayoktam-"kitava, na sàdhayàmi te saundaryam /
evaü sundaro hi tvamapsarasàmapi spçhaõãyo bhaviùyasi, kimuta mànuùãõàm /
madhukara iva nisargacapalo yatra kvacidasajjati bhavàdç÷o nç÷aüsaþ' iti /
tena tu me pàdayornipatyàbhihitam-"rambhoru, sahasva matkçtàni du÷caritàni /
manasàpi na cintayeyamitaþparamitaranàram /
tvarasva prastute karmaõi' iti /
tadahamãdç÷enavaivàhikenanepathyena tvàmabhisçtavatã /
pràgapi ràgàgnisàkùikamanaïgena guõaråpà dattaiva tubhyameùà jàyà /
punarapãmaü jàtavedasaü sàkùãkçtya svahçdayena dattà iti prapadena caraõapçùñhe niùpãóyotkùiptapàdapàrpõiritaretaravyatiùaktakomalàïgulidalena bhujalatàdvayena kandharàü mamàveùñya salãlamànanamànamayya svayamunnamitamukhakamalà vibhràntavi÷àladçùñirasakçdabhyacumbat /
athainàm "ihaiva kuraõñakagulmagarbhe tiùñha yàvadahaü nirgatya sàdhayeyaü sàdhyaü samyak' iti visçjya tàmupasçtya homànalaprade÷ama÷oka÷àkhàvalambinãü ghaõñàmacàlayam /
akåjacaca sà taü janaü kçtàntadçtãvàhvayantã /
pràvartiùi càhamagurucandanapramukhàni hotum /
àyàsãcca ràjà yathoktaü de÷am /
÷aïkàpannamiva ki¤citsavismayaü vicàrya tiùñhantamabravam--"bråhi satyaü bhåyo 'pi me bhagavantaü citrabhànumeva sàkùãkçtya /
na cedanena råpeõa matsapatnãrabhiramayiùyasi, tatastvayãdaü råpaü saükràmayeyam' iti /
sa tadaiva "devyaiveyam, nopadhiþ' iti sphuñopajàtasaüpratyayaþ pràvartata ÷apathàya /
smitvà punarmayoktam--"kiü và ÷apathena /
kaiva hi mànupã màü paribhaviùyati /
yadyapsarobhiþ saügacchase, saügacchasva kàmam /
kathaya kàni te rahasyàni /
tatkathanànte hi tvatsvaråpabhraü÷aþ' iti /
so 'bravãt--"asti baddho matpituþ kanãyànbhràtà prahàravarmà /
taü viùànnena vyàpàdyàjãrõadoùaü khyàpayeyamiti mantribhiþ sahà dhyavasitam /
anujàya vi÷àlavarmaõe daõóacakraü puõórade÷àbhikramaõàya ditsitam /
pauravçddha÷ca pà¤càlikaþ paritràta÷ca sàrthavàhaþ svanatinàmno yavanàdvajramekaü vasuüdharàmålyaü ladhãyasàrdheõa labhyamiti mamaikànte 'mantrayetàm /
gçhapati÷ca mamàntaraïgabhåto janapadamahattaraþ ÷atahaliralãkavàda÷ãlamavalepavantaü duùñagràmaõyamanantasãraü janapadakopena ghàtayeyamiti daõóadharànuddhàrakarmaõi matprayogànniyoktumabhyupàgamat /
itthamidamaciraprastutaü rahasyam' /
ityàkarõya-tam "iyattavàyuþ /
upapadyasva svakarmocitàü gatim' iti cchurikayà dvidhàkçtya kçttamàtraü tasminneva pravçttasphãtasarpiùi hiraõyaretasyajåhavam /
abhåccàsau bhasmasàt /
atha strãsvabhàvàdãùadvihvalàü hçdayavallabhàü samà÷vàsya hastakisalaye 'valambya gatvà tadgçhamanuj¤ayàsyàþ sarvàõyantaþpuràõyàhåya sadya eva sevàü dattavàn /
savismitavilàsinãsàrthamadhye ka¤cidvihçtya kàlaü visçùñàvarodhamaõóalastàmeva saühatoråmåråpapãóaü bhujopapãóaü copaguhya talpe 'bhiramayannalpàmiva tàü ni÷àmatyanaiùam /
alabhe ca tanmukhàttadràjakulasya ÷ãlam /
uùasi snàtvà kçtamaïgalo mantribhiþ saha samagacche /
tàü÷càbravam--"àryàþ, råpeõaiva saha parivçttau mama svabhàvaþ /
ya eva viùànnena hantu cintitaþ patà me sa muktvà svametadràjyaü bhåya eva gràhayitavyaþ /
pitçvadamuùminvayaü ÷u÷råùayaiva vartàmahe /
na hyasti pitçvadhàtparaü pàtakam' iti /
bhràtaraü ca vi÷àlavarmàõamàhåyoktavàn--"vatsa, na subhikùàþ sàüprataü puõóràþ te duþkhamohopahatàstyaktàtmàno ràùñraü no na samçddhamabhidraveyuþ /
ato muùñivadhaþ sasyavadho và yadotpadyate tadàbhiyàsyasi, nàdya yàtrà yuktà' iti /
nagaravçddhàvapyavalàpiùam--"alpãyasà målyena mahàrhaü vastu màstu me labhyaü dharmarakùàyai, tadanuguõenaiva målyenàdaþ krãyatàm' iti /
÷atahaliü ca ràùñramukhyamàhåyàkhyàtavàn--"yo 'sàvanantasãraþ prahàravarmaõaþ pakùa iti ninà÷ayiùitaþ, so 'pi pitari me prakçtisthi kimiti nà÷yeta, tattvayàpi tasminsaürambho na kàryaþ' iti /
ta ime sarvamàbhij¤ànikamupalabhya "sa evàyam' iti ni÷cinvànà vismayamànà÷ca màü mahàdevãü ca pra÷aüsanto mantrabalàni coddhopayanto bandhanàtpitarau niùkràmayya svaü ràjyaü pratyapàdayan /
ahaü ca tayà me dhàtryà sarvamidaü mamàceùñitaü rahasi pitroravagamayya praharùakàùñhàdhiråóhayostayoþ pàdamålamabhaje /
abhajye ca yauvaràjyalakùmyà tadanuj¤àtayà /
prasàdhitàtmà devapàdavirahçduþkhadurbhagànbhogànnirvi÷anbhåyo 'sya pitçsakhasya siühavarmaõo lekhyàccaõóavarmaõa÷campàbhiyogamavagamya "÷atruvadho mitrarakùà cobhayamapi karaõãyameva' ityalaghunà laghusamutthànena sainyacakreõàbhyasaram /
abhavaü ca bhåmitsvatpàdalakùmãsàkùàtkriyàmahotsavànandarà÷eþ' iti /
÷rutvaitaddevo ràjavàhanaþ sanmitamavàdãt--"pa÷yata pàratalpikamupadhiyuktamapi gurujanåndhavyasanamuktihetutayà duùñàmitrapramàpaõàbhyupàyatayà ràjyopalabdhimålatayà ca puùkalàvarthadharmàvapyarãradhat /
kiü hi buddhimatprayuktaü nàbhyupaiti ÷obhàm' iti /
arthapàlamukhe nidhàya snigdhadãrghàü dçùñim "àcaùñàü bhavànàtmãyacaritam' ityàdide÷a /
so 'pi baddhà¤jalirabhidadhe // Dkc_2,3 //

iti ÷rãdaõóinaþ katau da÷akumàracarite upahàravarmacaritaü nàma tçtãya ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


START Dkc 2,4:


caturthocchvàsaþ

deva, so 'hamapyobhireva suhçdbhirekakarmormimàlinemibhåmivalayaü paribhramannupàsaraü kadàcitkà÷ãpurãü vàràõasãm /
upaspç÷ya maõibhaïganirmalàmbhasi maõikarõikàyàmavimukte÷varaü bhagavantamandhakamathanamabhipraõamya pradakùiõaü paribhramanpuruùamekamàyàmavantamàyasapari ghapãvaràbhyàü bhujàbhyàmàbadhvamànaparikaramavirataruditocchånatàmradçùñimadràkùam /
atarkayaü ca-"karka÷o 'yaü puruùaþ kàrpaõyamiva varùapi kùãõatàraü cakùuþ, àrambha÷ca sàhasànuvàdã, nånamasau pràõaniþspçhaþ kimapi kçcchraü priyajanavyasanamålaü pratipatsyate /
tatpçccheyamenam /
asti cenmamàpi ko 'pi sàhàyyadànàvakà÷astamenamabhyupetyetyapçccham-"bhadra, saünàho 'yaü sàhasamavagamayati /
na cedgopyamicchàmi ÷rotuü ÷okahetum' iti /
sa màü sabahumànaü nirvarõya "ko doùaþ, ÷råyatàm' iti /
kvacitkaravãratale mayà saha niùaõõaþ kathàmakàraùit-"mahàbhàga, so 'hamasmi pårveùu kàmacaraþ pårõabhadro nàma gçhapatiputraþ /
prayatnasaüvardhito 'pi pitrà daivacchandànuvartã cauryavçttiràsam /
athàsyàü kà÷ãpuryàmaryavaryasya kasyacidgçhe corayitvà råpàbhigràhito baddhaþ /
vadhye ca mayi mattahastã mçtyuvijayo nàma hiüsàvihàrã ràjagopuroparitalàdhiråóhasya pa÷yataþ kàmapàlanàmna uttamàmàtyasya ÷àsanàjjanakaõñharavadviguõitaghaõñàravo maõóalitahastakàõóaü samabhyadhàvat /
abhipatya ca mayà nibhayana nirbhartsitaþ pariõamandàrukhaõóasuùirànupraviùñobhayabhujadaõóaghañitapratimàno bhãtavannyavartiùña /
bhåya÷ca netrà jàtasaürambheõa nikàmadàruõairvàgaïku÷apàdapàtairabhimukhãkçtaþ /
mayàpi dviguõàbaddhamanyunà nirbhartsyàbhihato nivçtyàpàdravat /
atha mayopetya sarabhasamàkruùño ruùña÷ca yantà "hanta, mçto 'si ku¤jaràpasada' iti ni÷itena vàraõena vàraõaü muhurmuhurabhighnanniryàõabhàge kathamapi madabhimukhamakarot /
athàvocyam--"apasaratu dvikakãña eùaþ /
anyaþ ka÷cinmàtaïgaphatirànãyatàm /
yenàhaü muhårtaü vihçtya gacchàmi gantavyàü gatim' iti /
dçùñaiva sa màü ruùñamudgarjantamutkràntayantçniùñhuràj¤aþ palàyiùña /
mantriõà punarahamàhåyàbhyadhàyiùi--"bhadra, mçtyurevaiùa mçtyuvijayo nàma hiüsàvihàrã /
so 'yamapi tàvattvayaivaübhåtaþ kçtaþ /
tadviram karmaõo 'smànmalãmasàtkimalamasi pratipadyàsmànàryavçttyà vartitum' iti /
"yathàj¤àpito 'smi' iti vij¤àpito 'yaü mayà mitravanmayyavartiùña /
pçùña÷ca mayaikadà rahasi jàtavi÷rambheõàbhàùata svacaritam--"àsãtkusumapure ràj¤o ripu¤jayasya mantrã dharmapàlo nàma vi÷rutadhãþ ÷rutaçùiþ /
amuùya putraþ sumitro nàma pitraiva samaþ praj¤àguõeùu /
tasyàsmi dvaimàturaþ kanãyanbhràtàham /
ve÷eùu vilasantaü màmasau vinayaruciravàrayat /
avàryadurnaya÷càhamapasçtya diïmukheùu bhramanyadçcchayàsyàü vàraõasyàü pramadavane madanadamanàràdhanàya nirgatya sahasakhãbhiþ kandukenànukrãóamànàü kà÷ãbhartu÷caõóasiühasya kanyàü kàntimatãü nàma cakame /
kathamapi samagacche ca /
atha channaü ca viharatà kumàrãpure sà mayàsãdàpannasattvà /
ka¤citsutaü ca prasåtavatã /
mçtajàta iti so 'paviddho rahasyanirbhedabhayàtparijanena krãóà÷aile /
÷abaryà ca sma÷ànàbhayà÷aü nãtaþ /
tayaiva nivartamànayà ni÷ãthe ràjyavidhyamàrakùikapuruùairabhigçhaüya tarjitayà daõóapàrupyabhãtayà nirbhinnapràyaü rahasyam /
ràjaj¤ayà ni÷ãthe 'hamàkrãjanagiridarãgçhe vi÷rabdhaprasuptastayopadara÷ito yathopapannarajjubaddhaþ ÷ma÷ànamupanãya màtaïgodyatena kçpàõena pràjihãrùye niyatibalàllånabandhastamasimàcchidyàntyajaü tamanyàü÷ca kàü÷citprahçtyàpàsaram /
a÷araõ÷ca bhramannañavyàmekadà÷rumukhyà kayàpi divyàkàrayà saparicàrayà kanyayopàsthàyipi /
sà màma¤jalikisalayottaüsitena mukhavilolakuntalena mårdhnà praõamya mayà saha vanavañadrumasya kasyàpi mahataþ pracchàya÷ãtale tale niùaõõà, "kàsi vàsu, kuto 'syàgatà, kasya hetorasya me prasãdasi' iti sàbhilàùamàbhàùità mayà vàïmayaü madhuvarùamavarùat-"àrya, nàthasya yakùàõàü maõibhadrasyàsmi duhità tàràvalã nàma /
sàhaü kadàcidagastyapatnãü lopàmudràü namaskçtyàpàvartamànà malayagireþ paretàvàse vàràõasyàþ kamapi dàrakaü rudantamadràkùam /
àdàya cainaü tãvrasnehànmamapitroþ saünidhimanaiùam /
anaipãcca me pità devasyàlake÷varasyàsthànãm /
athàhamàhåyàj¤aptà harasakhena, "bàle bàle 'sminkãdç÷aste bhàvaþ' iti /
"aurasa ivàsminvatse vatsalatà' iti mayà vij¤àpitaþ "satyamàha varàkã' iti tanmålàmatimahatãü kathàmakarot /
tatraitàvanmayàvagatam "tvaü kila ÷aunakaþ ÷ådrakaþ kàmapàla÷càbhinnaþ /
bandhumatã vinayavatã kàntimatã càbhinnà /
vedimatyàryadàsã somadevã vaikaiva /
haüsàvalã ÷årasenà sulocanà cànanyà /
nandinã raïgapatàkendrasenà càpçthagbhåtà /
yà kila ÷aunakàvasthàyàmagnisàkùikamàtmasàtkçtà gopakanyà saiva kilàryadàsã puna÷càdya tàràvalãtyabhåvam /
bàla÷ca kila÷ådrakàvasthe tvayyàryadàsyavasthàyàü mayyudabhåt /
avardhyata ca vinayavatyà snehavàsanayà /
sa tu tasyàü kàntimatyavasthàyàmadyodabhåt /
evamanekamçtyumukhaparibhraùñaü daivànmayopalabdhaü tamekapiïgàde÷àdvane tapasyato ràjahaüsasya devyai vasumatyai tatsutasya bhàvicakravartino ràjavàhanasya paricaryàrthaü samarpya gurubhirabhyanuj¤àtà kçtàntayogàtkçtàntamukhabhraùñasya te pàdapadma÷u÷råùàrthamàgatàsmi' iti /
÷rutvà tàmanekajanmaramaõãmasakçdà÷liùya harùà÷rumukho muhurmuhuþ sàntvayitvà tatprabhàvadar÷ite mahati mandire 'harni÷aü bhåmidurlabhànbhogànanvabhåvam /
dvitràõi danànyatikramya mattakà÷inãü tàmavàdiùam-"priye, pratyapakçtya matpràõadgohiõa÷caõóasiühasya vairaniryàtanasukhamanububhåùàmi' iti tayà sasmitamabhihitam-"ehi kànta, kàntimatãdar÷anàya nayàmi tvàm' iti /
sthiter'dharàtre ràj¤o vàsagçhanãye /
tatastacchirobhàgavartinãmàdàyàsiyaùñiü prabodhyainaü prasphurantamabravam--"ahamasmi bhavajjàmàtà /
bhavadanumatyà vinà tava kanyàbhimar÷ã /
tamaparàdhamanuvçttyà pramàrùñumàgataþ' iti /
so 'tibhãtomàmabhipraõamyàha-"ahameva måóho 'paràddhaþ yastava duhitçsaüsargànugràhiõo grahagrasta ivotkràntasãmà bhavadadhãnam' ityavàdãt /
athàparedyuþ prakçtiõóalaü saünipàtya vidhivadàtmajàyàþ pàõimagràhayat /
a÷ràvayacca tanayavàrtàü tàràvalã kàntimatyai, somadevãsulocanendrasenàbhya÷ca pårvajàtivçttàntam /
itthamahaü mantripadàpade÷aü yauvaràjyamanubhavanviharàmi vilàsinãbhiþ' iti /
sa evaü màdç÷e 'pi jantau paricaryànubandhã bandhurekaþ sarvabhåtànàmalasakena svargate ÷va÷ure, jyàyasi jantau paricaryànubandhã bandhurekaþ sarvabhåtànàmalasakena svargate ÷va÷ure, jyàyasi ca ÷yàle caõóaghoùanàmni strãùvatiprasaïgàtpràgeva kùayakùãõàyuùi, pa¤cavarùade÷ãyaü sihaghoùanàmànaü pai÷unyavàdinàü durmantriõaþ katicidàsannantaraïgabhåtàþ /
taiþ kilàsàvitthamagràhyata-"prasaïyaiva svasà tavàmunà bhujaïgena saügçhãtà /
punaþ prasupte ràjani pràhartumadyutàsiràsãt /
tenàsmai talkùaõapravçddhena bhãtyànunãya dattà kanyà /
taü ca devajyeùñhaü caõóaghoùaü viùeõa hatvà bàlo 'yamasamartha iti tvamadyàpi prakçtivi÷rambhaõàyopekùitaþ /
kùiõoti ca purà sa kçtaghno bhavantam /
tamevàntakapuramabhigamayituü yatasva' iti /
sa tathà dåùito 'pi yakùiõãbhayànnàmuùminpàpamàcarituma÷akat /
eùu kila divaseùvayathàpårvamàkçtau kàntimatyàþ samupalakùya ràjamahiùã sulakùaõà nàma sapraõayamapçcchat-"devi, nàhamàyathàtathyena vipralambhanãyà /
kathaya tathyaü kenedamayathàpårvamànanàravinde tavaiùu vàsareùu' iti /
sà tvavadãt-"bhadre, smarasi kimadyàpyàyathàtathyena ki¤cinmayoktapårvam /
sakhã me tàràvalã sapatnã ca kimapi kaluùità÷ayà rahasi bhartrà madgotràpadiùñà praõayamapyupekùya praõamyamànàpyasmabhirupoóhamatsarà pràvasat /
avasãdati ca naþ patiþ /
ato me daurmanatyam' iti /
tatpràyeõaikànte sulakùaõayà kàntàya kathitam /
"athàsau nirbhayo 'dya priyatamàvirahapàõóubhiravayairghairyastambhità÷ruparyàkulena cakùuùoùma÷vàsa÷oùitàbhirivànatipe÷alàbhirvàgbhirviyogaü dar÷ayantam, kathamapi ràjakule kàryàõi kàrayantam, pårvasaüketitaiþ puruùairabhigràhyàbandhayat /
tasya kila sthàne sthàne doùànuddhoùya tathoddharaõãye cakùuùã yathà tanmålamevàsya maraõaü bhavet' iti /
ato 'traikànte yatheùñama÷ru muktvà tasya sàdhoþ puraþ pràõànmoktukàmo badhnàmi parikaram' iti /
mayàpi tatpitçvyasanamàkarõya parya÷ruõà so 'bhihitaþ-"saumya, kiü tava gopàyitvà /
yastasya suto yakùakanyayà devasya ràjavàhanasya pàda÷u÷råùàrthaü devyà vasumatyà hastanyàsaþ kçtaþ so 'hamasmi /
÷akùyàmi sahasramapi subhañànàmudàyudhànàü hatvà pitaraü mocayitum /
api tu saükule yadi ka÷citpàtayettadaïge ÷astrikàü sarva eva me yatno bhasmàni hutamiva bhavet' iti /
anavasitavacana eva mayi mahànà÷ãviùaþ pràkàrarandhreõodairayacchiraþ /
tamahaü mantrauùadhabalenàbhigçhya pårõabhadramabravam-"bhadra, siddhaü naþ samãhitam /
anena tàtamalakùyamàõaþ saükule yadçcchayà patitena nàma daü÷ayitvà tathà viùaü stambhavevaü yathà mçta ityudàsyeta /
tvayà tu muktasàdhvasena màtà me bodhayitavyà-" yà yakùyà vane devyà vasumatyà hastàrpito yuùmatsånuþ so 'nupràptaþ pituravasthàü madupalabhya buddhibalàditthàmàcariùyati /
tvayà tu muktatràsayà ràj¤e preùaõãyam-"eùa khalu kùàtradharmo yadbandhurabandhurvà duùñaþ sa nirapekùaü nirgràhya iti /
strãdharma÷caiùa yadaduùñasya duùñasya và bharturgatirgantavyeti /
tadahamamunaiva saha citàgnimàrokùyàmi /
yuvatijanànukålaþ pa÷cimo vidhiranuj¤àtavyaþ' iti /
sa eva nivedito niyatamanuj¤àsyati /
tataþ svamevàgàramànãya kàõóapañãparikùipte viviktodder÷e darbhasastaraõamadhi÷àyya svayaü kçtànumaraõamaõóanayà tvayà ca tatra saünidheyam /
ahaü ca bàhyakakùàgatastvayà prave÷ayiùye /
tataþ pitaramujjãvya tadabhirucitenàbhyupàyena ceùñiùyàmahe' iti /
sa "tathà' iti hçùñatarastårõamagamat /
ahaü tu ghoùaõasthàne ci¤càvçkùaü ghanataravipula÷àkhamàruhya gåóhatanuratiùñham /
àråóha÷ca loko yathàyathamuccaisthànàni /
uccàvacapralàpàþ prastutàþ /
tàvanme pitaraü taskaramiva pa÷càdbaddhabhujamuddhuradhvani mahàjanànuyàtamànãya madabhyà÷a eva sthàpayitvà màtaïgastriraghoùayat-"eùa mantrã kàmapàlo ràjyalobhadbhartàraü caõóasiüham, yuvaràjaü caõóaghoùaü ca viùànnenopàü÷u hatvà punardevo 'pi siühaghoùaþ pårõayauvana ityamuùminpàpamàcariùyanvi÷vàsàdrahasyabhåmau punaramàtyaü ÷ivanàgamàhåya sthåõamaïgàravarùaü ca ràjavadhàyopajapya taiþ svàmibhaktyà vivçtaguhyo ràjyakàmukasyàsya bràhmaõasyàndhatamasaprave÷o nyàyya iti pràïvivàkavàkyàdakùyuddharaõàya nãyate /
punaranyo 'pi yadi syàdanyàyavçttistamaùyevameva yathàrheõa daõóena yojayiùyati devaþ' iti /
÷rutvaitadbhaddhakalakale mahàjane pituraïge pradãpta÷irasamà÷ãviùaü vyakùipam /
ahaü ca bhãto nàmàvaplutya tatraiva janàdanulãnaþ kruddhvayàladaùñasya tàtasya vihitajãvarakùo viùakùaõàdastambhayam /
apataccaiùa bhåmau mçtakalpaþ /
pràlapaü ca "satyamidaü ràjàvamàninaü daivo daõóa eva spç÷atãti /
yadayamakùibhyàü vinàvanipena cikãrùitaþ, pràõaireva viyojito vidhinà' iti /
maduktaü ca kecidanvamanyanta, apare punarnininduþ /
darvãkarastu tamapi caõóàlaü daùñvà råóhatràsadrutalokadattamàrgaþ pràdravat /
atha madambà pårõabhadrabodhitàrthà tàdç÷e 'pi vyasane nàtivihvalà kulaparijanànuyàtà padbhyàmeva dhãramàgatya matpituruttamàïgamutsaïgena dhàrayantyàsitvà ràj¤e samàdi÷at-"eùa me patistavàpakartà na veti daivameva jànàti /
na me 'nayàsti cintayà phalam /
asya tu pàõigràhakasya gatimananuprapadyamànà bhavatkulaü kalaïkayeyam' ato 'numantumarhasi bhartrà saha citàdhirohaõàya màm' iti /
÷rutvà caitatprãtiyuktaþ samàdikùatkùitã÷varaþ-"kriyatàü kulocitaþ saüskàraþ /
utsavo ttaraü ca pa÷cimaü vidhisaüskàramanubhavatu me bhaginãpatiþ' iti caõóàle tu matpratiùiddhasakalamantravàdiprayàse saüsthite "kàmapàlo 'pi kàladaùña eva' iti svabhavanopanayanamamuùya svamàhàtmyaprakà÷anàya mahãpatiranvamaüsta /
ànãta÷ca pità me viviktàyàü bhåmau darbha÷ayyàmadhi÷àyya sthito 'bhåt /
atha madambà maraõamaõóanamanuùñhàya sakaruõaü sakhãràmantrya, muhurabhipràõamya bhava nadevatà yatnanivàritaparijanàkrandità piturme ÷ayanasthànamekàkinã pràvikùat /
tatra ca pårvameva pårõabhadropasthàpitena ca mayà vainateyatàü gatena nirviùãkçtaü bhartàramaikùata /
hçùñatamà patyuþ pàdayoþ parya÷rumukhã praõipatya màü ca muhurmuhuþ prasnutastanã pariùvajya saharùabàùpagadgadamagadat-"putra, yo 'si jàtamàtraþ pàpayà mayà parityaktaþ, sa kimarthamevaü màmatinirghçõàmanugçhõàsi /
athavaipaniraparàdha eva te jagayità /
yuktamasya pratyànayanamantakànanàt /
krårà khalu tàràvalã yà tvàsupalabhyàpi tattvataþ kuberàdasamarpya mahyamarpitavatã devyai vasumatyai saiva và sadç÷akàriõã /
nahi tàdç÷àdbhàgyarà÷ervinà màdç÷o jano 'lpapuõyastavarhati kalapralàpàmçtàni karõàbhyàü pàtum /
ehi, pariùvajasva' iti bhåyobhåyaþ ÷irasi jighranyaïkamàropayantã, tàràvalãü garhayantyàliïgayantya÷rubhirabhiùi¤catã cotkampitàïgayaùñiranyàdç÷ãva kùaõamajaniùña /
janayitàpime narakàdiva svargam, tàdç÷àdavyasanàttathàbåtamabhyudayamàråóhaþ pårõabhadreõa vistareõa yathàva-ttàntamàvedito bhagavato maghavato 'pi bhàgyavantamàtmànamajãgaõat /
managiva ca matsaübandhamàkhyàya harpavismitàtmanoþ pitrorakathayam-"àj¤àpayataü kàdya naþ pritapattiþ' iti /
pità me pràbravãt-"vatsa, gçhamevedamasmadãyamativi÷àlapràkàrabalayamakùayyànudhasthànam /
alaïghyatamà ca guptiþ /
upakçtà÷camayàtibahavaþ santi sàmantàþ /
prakçtaya÷ca bhåyasyo na me vyasanamanurudhyante /
subhañànàü cànekasahasramastyeva samuhçtputradàram /
ato 'traiva katapayànyahàni sthitvà bàhyabhyantaraïgànkopànutpàdayiùyàmaþ /
kupitàü÷a¤ca saügçhya protsàhyàsya prakçtyamitrànutthàpya sahajàü÷ca dviùaþ, durdàntamenamucchetsyàmaþ' iti /
"ko doùaþ, tathàstu' iti tàtasya matamanvamaüsi /
tathàsmàsu pratividhàya tiùñhatsu ràjàpi vij¤àpitodanto jàtànutàpaþ pàrapràmikànprayogànpràyaþ pràyuïka /
te càsmàbhiþ pratyahamahanyanta /
asminnevàvakà÷a pårõabhadramukhàcca ràj¤aþ ÷ayyàsthànamavagasya tadaiva svodavasitabhittikoõàdàrabhyoragàsyena suraïgàmakàrùam /
gatà ca sà bhåmisvargakalpamanalpakanyakàjanaü kamapyudde÷am /
avyathiùña ca dçùñaiva sa màü nàrãjanaþ /
tatra kàcidindukaleva svalàvaõyena rasàtalàndhakàràünahnuvànà vigrahiõãva devã vi÷vaübharàþharagçhiõãvàsuravijayàyàvatãrõà, pàtàlamàgatà gçhiõãva bhagavataþ kusumadhanvanaþ gatalakùmãrivànekadurnçpadar÷anaparihàràya mahãvivaraü praviùñà, niùñaptakanakaputrikevàvadàtakàntiþ kanyakà, candanalateva malayamàrutena, maddar÷anenodrakampatra /
tathà bhåte ca tasminnaïganàsamàje, kusumiteva kà÷ayaùñiþ, pàõóu÷irasij¤à nyavigakàciccaraõayorme nipatya tràsadãnamabråta-"dãyatàmabhayadànamasmà ananya÷araõàya strãjanàya /
kimasi devakumàro danujayuddhatçùõayà rasàtalaüvivikùuþ /
àj¤àpayako 'si /
kasya hetoràgato 'si' iti /
sàtu mayà pratyavàdi--"sudatyaþ, màsma bhavatyo bhaiùuþ /
ahamasmi dvijàtivçùàtkàmapàlàddevyàü kàntimatyàmutpannor'tha pàlo nàma /
satyarthe nijagçhànnçpagçhaü suraïgayopasarasannihàntare vo dçùñavàn /
kathayata ka stha yåyam /
kathamiha nivasatha' iti /
soda¤jalirudãritavatã-"bhartçdàraka, bhàgyavatyo vayam, yàstvàmebhireva cakùurbhiranaghamadràkùma /
÷råyatàm /
yastavamàtàmaha÷caõaaóasihaþ, tenàsyàü devyàü lãlàvatayàü caõóaghoùaþ kàntimatãtyapatyadvayamudapàdi /
caõóaghopastu yuvaràjo 'tyàsaïgàdaïganàsu ràjayakùmaõà surakùayamagàdantarvartnyàü devyàmàcàravatyàm /
amuyà ceyaü maõikarõikà nàma kanyà prasçtà /
atha prasavavedanayà muktajãvitàcàravatã patyurantikamagamat /
atha deva÷caõóasiho màmàhåyopahvare samàj¤àpayat-"çddhimati, kanyakeyaü kalyàõalakùaõà /
tàmimàü màlavendranandanàya darùasàràya vidhivadvardhayitvà ditsàmi /
bibhemi ca kàntimatãbçttàntàdàrabhya kanyakànàü prakà÷àvasthàpanàt /
ata iyamaràtivayasanàya kàrite mahati bhåmigçhe kçtrima÷ailagarbhotkãrõanànàmaõaaóapaprekùàgçhe pracuraparibarhayà bhavatyà saüvardhyatàm /
astyatira bhogyavastu varpa÷atenàpyakùayyam' iti /
sa tathoktvà nijavàsagçhasya dvyaïgulabhittàvardhapàdaü kiùkuviùkambhamuddhçtya tenaiva dvàreõa tthànàbhidamasmànavãvi÷at /
iha ca no vasantãnàü dvàda÷asamàþ samatyayuþ /
iyaü ca vatsà taruõãbåtà /
na càdyàpi smarati ràjà /
kàmamiyaü pitàmahena darpasàràya saükagalpità /
tvadambayà kàntimatyà ceyaü garbhasthaiva dyçtajità svamàtràtavaiva jàyàtvena samakalpyata /
"tadatra pràptaråpaü cintyatàü kumàreõaiva' iti /
tàü punaravocam-"adyaiva ràjagçhe kimapi kàryaü sàdhayitvà pratinivçtto yuùmàsu yathàrhaü pratipatsye' iti /
tenaiva dãpadar÷itabilapathena gatvà sthiter'dharàtre tadardhapàdaü pratyuddhçtya vàsagçhaü praviùño visrabdhasuptaü sihaghoùaü jãvagràhamagrahãùam /
àkçùya ca tamahimivàhi÷atruþ sphurantamamunaiva bhittirandhrapathena straiõasaünidhimanaiùam /
ànãya ca svabhavanamàyasanigaóasaüditacaraõayugalamavanàmitamalinavanama÷rubahularaktacakùuùamekànte janayitroradar÷ayam /
akathayaü ca bilakathàm /
atha pitarau prahçùñatarau taü nikçùñà÷ayaü ni÷amya bandhane niyamya tasyà dàrikàyà yathàrheõa karmaõà màü pàõimagràhayetàm /
anàthakaü ca tadràjyamasmadàyattameva jàtam /
prakçtikopabhayàttu manmàtrà mumukùito 'pi na mukta eva siühaghoùaþ /
tathàsthità÷ca vayamaïgaràjaþ siühavarmà devapàdànàü bhaktimànkçtakarmà cetyamitràbhiyuktamenamabhyasaràma /
abhåvaü ca bhavatpàdapaïkajarajo 'nugràhyàþ sa cedànãü bhavaccaraõapraõàmapràya÷cittamanutiùñhatu sarvadu÷caritakùàlanamanàryaþ siühaghoùaþ' ityarthapàlaþ prà¤jaliþ praõanàma /
devo 'pi ràjavàhanaþ "bahu paràkràntam /
bahåpayuktà ca buddhiþ, muktabandhaste ÷va÷uraþ pa÷yatu màm' ityabhidhàya bhåyaþ pramatimeva pa÷yanprãtismeraþ "praståyatàü tàvadàtmãyaü caritam' ityàj¤àpayat // Dkc_2,4 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracariter'thapàlacaritaü nàma caturtha ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


START Dkc 2,5:


pa¤camocchvàsaþ

so 'pi praõamya vij¤àpayàmàsa-"deva devasyànveùaõàyadikùu bhramannabhraïkapasyàpi vindhyapàr÷varåóhasya vanaspateradhaþ, pariõatapataïgabàlapallavàvataüsite pa÷cimadigaïganàmukhe palvalàmbhasyupaspupaspç÷yopàsaya saüdhyàm, tamaþsamãkçteùu nimnonnateùugantumakùamaþ kùamàtale kisalayairuparacayya ÷ayyàü ÷i÷ayiùamàõaþ, ÷irasi kurvanna¤jalim, "yasminvanaspatau vasati devatà saiva ma ÷araõamastu ÷aràrucakracàrabhãùaõàyàü ÷arvagala÷yàma÷àrvaràndhakàrapåràdhmàtagabhãragahvaràyàmasyàü mahàñavyàmekakasya prasuptasya' ityupadhàya vàmabhujama÷ayiùi /
tataþ kùaõàdevàvanidurlabhena spar÷enàsukhàyiùata kimapi gàtràõi, àhlàdayiùatendriyàõi, abhyamanàyiùña càntaràtmà, vi÷eùata÷ca hçùitàstanåruhàþ, paryasphuranme dakùiõabhujaþ /
"kathaünvidam' iti mandamandamunmiùannuparyacchacandràtapacchedakalpaü ÷uklàü÷ukavitànamaikùiùi /
vàmata÷calitadçùñiþ samayà saudhabhittiü citràstarayaõa÷àyinamativi÷rabdhaprasupatamaïganàjanamalakùayam /
dakùiõato dattacakùuràgalitastanàü÷ukàm, amçtaphenapañalapàõóura÷ayana÷àyinãm, àdivaràhadaüùñràü÷ujàlalagnàm, aüsasrastadugdhasàgaradukålottarãyàm, bhayasàdhvasamårcchitàmiva dharaõim, aruõàdharakiraõabàlakisalayalàsyahetubhirànanàravindaparimalodvàhibhi rniþ÷vàsamàtari÷vabhirã÷varekùaõadahanadagdhaü sphuliïga÷eùamanaïgamiva saüdhukùayantãm, antaþsuptaùañåpadamambujamiva jàtinidramàmãlitalocanendãvaramànanaü dadhànàm, airàvatamadàvalepalånàpaviddhàmiva nandanavanakalpavçkùaratnavallarãü kàmapi taruõãmàlokayam /
atarkayaü ca--"ka gatà sà mahàñavã, kuta idamårdhvàõóasaüpuñollekhi ÷aktidhvaja÷ikhara÷ålotsedhaü saudhamàgatam, kva ca tadaraõyasthalãsamàstãrõaü pallava÷ayanam, kutastyaü cedamindugabhastisaübhàrabhàsuraü haüsatåladukåla÷ayanam, eùa ca ko nu ÷ãtara÷mikiraõarajjudolàparibhraùñamårcchita ivàpsarogaõaþ svairasuptaþ sundarãjanaþ, kà ceyaü devãvàravindahastà ÷àrada÷a÷àïkamaõóalàmaladukalottaracchadamadhi÷ete ÷ayanatalam /
na tàvadeùà devayoùà, yato mandamandamindukiraõaiþ saüvàhyamànà kamalinãva saükucati /
bhagnavçntacyutarasabindu÷abalitaü pàkapàõóu cåtaphalamivodbhinnasvedarekhaü gaõóasthalamàlakùyate, abhinavayauvanavidàhanirbharoùmaõi kucatañe vaivarõyamupaiti vaõakam /
vàsasã ca parãbhogànuråpaü dhåsarimàõamadar÷ayataþ, tadeùà mànuùyeva /
diùñyà cànucchiùñayauvanà, yataþ saukumàryamàgatàþ santo 'pi saühatà ivàvayavàþ, prasnigdhatamàpi pàõóutànuvaddheva dehacchaviþ, smarapãóànabhij¤atayà nàtivi÷adaràgo mukhe, vidrumadyutiradharamaõichaþ anatyàpårõamàraktamålaü campakakuïmaladalamiva kañhoraü kapolatalam, anaïgabàõapàtamuktà÷aïkaü ca visrabdhamadhuraü supyate, na caitadvakùaþsthalaü nirdayavimardavistàritamukhastanayugalam, asti cànatikrànta÷iùñamaryàdacetaso mamàsyàmàsaktiþ /
àsattyanuråpaü punarà÷liùñà yadi, spaùñamàrtaraveõaiva saha nidràü mokùyati /
athàhaü na ÷akùyàmi cànupa÷liùya ÷ayitum /
ato yadbhàvi tadbhavatu /
"bhàgyamatra parãkùiùye' iti spaùñàspçùñameva kimapyàviddharàgasàdhvattaülakùasuptaþ sthito 'smi /
sàpa kimaùyutkampinà romodbedavatà vàmapàr÷vena sukhàyamànena mandamandajçmbhikàrambhamantharàïgã, tvaïgadagrapakùmaõo÷cakùuùoralasatàntatàrakeõànatipakvanidràkaùày itàpàïgaparabhàgena yugaleneùadunmiùantã, tràsavismayaharùaràga÷aïkàvilàsavibhramavyavahitàni vrãóàntaràõi kàni kànyapi kàmenàdbhutànubhàvenàvasthàntaràõi kàryamàõà, parijanaprabodhanodyatàü giraü kàmàvegaparava÷aü hçdayamaïgàni ca sàdhvasàyàsasaübadhyamànasvedapulakàni kathaïkathamapi nigçhya, saspçheõa madhurakåõitatribhàgena mandamandapracàritena cakùuùà madaïgàni nirvarõya, dårotsarpitapårvakàyàpi tasminneva ÷ayane sacakitama÷ayiùña /
ajaniùña me ràgàviùñacetaso 'pi kimapi nidrà /
punarananukålaspar÷aduþkhàyattagàtraþ pràbudhye /
prabuddhasya ca save me mahàñavã, tadeva tarutalam, sa eva patràstaraþ mamàbhåt /
vibhàvarã ca vyayàsãt /
abhåcca me manasi kimayaü svapnaþ kiü vipralambho và, kimiyamàsurã daivã và kàpi màyà /
yadbhàvi tadbhavatu /
nàhamidaü tattvato nàvabudhyamokùyàmi bhåmi÷ayyàm /
yàvadàyuratratyàyai devatàyai prati÷ayito bhavàmi' iti ni÷citamatiratiùñham /
athàvirbhåya kàpi ravikaràbhitaptakuvalayadàmatàntàïgayaùñiþ, kliùñanivasanottarãyà, niralaktakaråkùapàñalena niþ÷vàsoùmajarjaritatviùà dantacchadena vamantãva kapiladhåmadhåmraü virahànalam, anavaratasaliladhàràvisarjanàdrudhiràva÷eùamiva lohitataraü dvitayamakùõorudvahantã, kulacàritrabandhanapà÷avibhrameõaikaveõãbhåtena ke÷apà÷ena, nãlàü÷ukacãracåóikàparivçtà pativratàpatàkeva saücarantã, kùàmakùàmàpi devatànubhàvàdanatikùãõavarmaàvakà÷à sãmantinã, praõipatantaü màü praharùetkampitena bhujalatàdvayenotthàpya putravatpariùvajya ÷irasyupaghràya vàtsalyamiva stanayugalena stanyacchalàtprakùarantã, ÷i÷ireõà÷ruõà nirudvakaõñhã snehagadgadaü vyàhàrùãt--"vatsa, yadi vaþ kathitavatã magadharàjamahiùã vasumatã mama haste vàlamarthapàlaü nidhàya kathàü ca kà¤cidàtmabhartçputrasakhãjanànubaddhàü ràjaràjapravartitàü kçtvàntardhànamagàdàtmajà maõbhadrasyeti' sàhamasmi vo jananã /
piturvo dharmapàlasånoþ sumantrànujasya kàmapàlasya pàdamålànniùkàraõakopakaluùità÷ayà proùyànu÷ayavidhurà svapne kenàpi rakùorupeõopetya ÷aptàsmi--"caõóikàyàü tvayivarùamàtraü vasàmi pravàsaduþkhàya' iti vruvataivàhamàviùñà pràbudhye /
gataü ca tadvarùaü varùasahasradãrgham /
atãtàyàü tu yàminyàü devadevasya tryambakasya ÷ràvastyàmutsavasamàjamanubhåya bandhujanaü ca sthànasthànebhyaþ saünipàtitamabhisamãkùya mukta÷àpàpatyuþ pàr÷vamabhisaràmãti prasthitàyàmeva mayi, tvamatràbhyupetya "pratipanno 'smi÷araõamihatyàü devatàm' iti prasupto 'si /
evaü ÷àpaduþkhàviùñayà tu mayà tadà na tattvataþ paricchinno bhavàn api tu ÷araõàgatastvaviralapramàdàyàmasyàü mahàñavyàmayuktaü parityajya gantumiti mayà tvamapi svapannevàsi nãtaþ /
pratyàsanne ca tasmindevagçhe punaracintayam--"kathamiha taruõenànena saha samàjaü gamiùyàmi' iti /
atha ràj¤aþ ÷ràvastã÷varasya yathàrthanàmno dharmavardhanasya kanyàü navamàlikàü gharmakàlasubhage kanyàpuravimànaharmyatale vi÷àlakomalatalaü ÷ayyàtalamadhi÷ayànàü yadçcchayopalabhya "diùñyeyaü suptà, parijana÷ca gàóhanidraþ /
÷etàmayamatra muhårtamàtraü bràhmaõakumàro yàvatkçtakçtyà nivarteya' iti tvàü tatra ÷àyayitvà tamudde÷amagamam /
dçùñvà cotsava÷riyam, nirvi÷ya ca svajanadar÷anasukhamabhivàdya ca tribhuvane÷varamàtmàlãkaparatyàkalanopàråóhasàdhvasaü ca namaskçtya bhaktipraõatahçdayàü bhagavatãmbikàm, tayà giriduhitrà devyà sasmitam ayi bhadre, mà bhaiùãþ /
bhavedànãü bhartçùàr÷vagàminã /
gataste ÷àpaþ' ityanugçhãtà sadya eva pratyàpannamahimà pratinivçttya dçùñvaiva tvàü yathàvadabhyajànàm--"kathaü matsuta evàyaü vatsasyàrthapàlasya pràõabhåtaþ sakhà pramatiriti pàpayà mayàsminnaj¤ànàdaudàsãnyamàcaritam /
api càyamasyàmàsaktabhàvaþ /
kanyà cainaü kàmayate /
yuvànam /
ubhau cemau lakùasuptau trapayà sàdhvasena vànyonyamàtmànaü na vivçõvàte /
gantavyaü ca mayà /
kàmàghràtayàpyanayà kanyayà rahasyarakùaõàya na samàbhàùitaþ sakhãjanaþ parijano và /
nayàmi tàvatkumàram /
punarapãmamarthaü labdhalakùo yathopapannairupàyaiþ sàdhayiùyati' iti matprabhàvaprasvàpitaü bhavantametadeva patra÷ayanaü pratyanaiùam /
evamidaü vçttam /
"eùà càhaü pituste pàdamålaü pratyupasarpeyam' iti prà¤jaliü màü bhåyobhåyaþ pariùvajya ÷irasyupàghràya kapolayo÷cumbitvà snehavihvalàgatàsãt /
ahaü ca pa¤cabàõava÷yaþ ÷ràvastãmabhyavartiùi /
màrge ca mahati nigame naigamànàü tàmracåóanuddhakolàhalo mahànàsãt /
ahaü ca tatra saünihitaþ ki¤cidasmeùi /
saünidhiniùaõõastu me vçddhaviñaþ ko 'pi bràhmaõacha ÷anakaiþ smatahatemapçcchat /
avravaü ca-"kathamiva nàrikelajàteþ pràcyavàñakukkuñasya pratãcyavàñaþ puruùairasamakùyi balàkàjàtistàmracåóo balapramàõàdhikasyaivaü prativisçùñaþ' iti /
so 'pi tajj¤aþ"kimaj¤airebhirvyutpàditaiþ /
tåùõãmàssva'ityupahastikàyàstàmbålaü karpårasahitamuddhçtya mahyaü dattvà citràþ kathà kathayankùaõamatiùñhat /
pràyudhyata càtisaürabdhamanuprahàrapravçttasvapakùamuktakaõñhãravaravaü vihaïgamadvayam /
jita÷càsau pratãcyavàñakukkuñaþ /
so 'pi viñaþ svavàñakukkuñavijayahçùñaþ, mayi vayoviruddhaü sakhyamupetya tadahareva svagçhe snànabhojanàdi kàrayitvottaredyuþ kùàvastãü prati yàntaü màmanugamya "smartavyo 'smi satyarthe' iti mitravadvisçjya pratyayàsãt /
ahaü ca gatvà ÷ràvastãmadhva÷rànto bàhmodyàne latàmaõóape ÷ayito 'smi /
haüsaravaprabodhita÷cotthàya kàmapi kvaõitanåpuramukharàbhyàü caraõàbhyàü madantikamupasantãü yuvatãmadràkùam /
sà tvàgatya svahastavartini citrapañe likhitaü matsadç÷aü kamapi puüråpaü màü ca paryàyeõa nirvarõayantã savismayaü savitarkaü saharùaü ca kùaõamavàtiùñhat /
mayàpi tatra citrapañe matsàdç÷yaü pa÷yatà taddçùñiceùñitamanàkasmikaü manyamànena "nanu sarvasàdhàraõo 'yaüramaõãyaþ puõyàràmabhåmibhàgaþ /
kimiti cirasthitikle÷o 'nubhåyate /
nanåpaveùñavyam' ityabhihità sà sasmitam "anugçhãtàsmi' iti nyapãdat /
saükathà ca de÷avàrtànuviddhà kàcanàvayorabhåt /
kathàsaü÷rità ca sà "de÷àtithirasi /
dç÷yante ca te 'dhva÷ràntànãva gàtràõi /
yadi na doùo madgçhe 'dya vi÷ramitumanugrahaþ kriyatàm' ityasaüsat /
ahaü ca "ayi mugdhe, naiùa doùaþ, guõa eva' iti tadanumàrgagàmã tadgçhagato ràjàrheõa snànabhojanàdinopacaritaþ, sukhaü niùaõõo rahasi paryapçcchye-mahàbhàga, digantaràõi bhramatà kaccidasti ki¤cidadbhutaü bhavatopalabdham' iti /
mamàbhavanmanasi "mahadidamà÷àspadam /
eùà khalu nikhilaparijanasaübàdhasaülakùitàyàþ sakhã ràjadàrikàyàþ /
citrapañe càsminnapi tadupari viracitasitavitànaü harmyatalam, tadgataü ca prakàmavistãrõaü ÷aradabhrapañalapàõóuraü ÷ayanam, tadadhi÷àyinã ca nidràlãóhalocanà mamaiveyaü pratikçtiþ ato nånamanaïgena sàpi ràjakanyà tàvatãü bhåmimàropità /
yasyàmasahyamadanajvaravyathitonmàdità satã sakhãnarbandhapçùñavikriyànimittà càturyeõaitadråpanirmàõenaiva samarthamuttaraü dattavatã /
råpasaüvàdàcca saü÷ayàdanayà pçùño bhindyàmasyàþ saü÷ayaü yathànubhavakathanena' iti jàtani÷cayo 'bravam-"bhadre, dehi citrapañam' iti /
sà tvarpitavatã maddhaste /
punastamàdàya tàmapi vyàjasuptàmullasanmadanaràgavihvalàü vallabhàü tatraivàbhilikhya "kàcidevaübhåtà yuvatirãdç÷asya puüsaþ pàr÷va÷àyinyaraõyànãprasuptena mayopalabdhà /
kilaiùa svapnaþ' ityàlapaü ca /
hçùñayà tu tayà vistarataþ pçùñaþ sarvameva vçttàntamakathayam /
asau ca sakhyà mannimittànyavasthàntaràõyavarõayat /
tadàkarõya ca yadi tatra sakhyà madanugrahonmukhaü mànasam /
gamaya kànicidahàni /
kamapi kanyàpure nirà÷aïkanivàsakaraõamupàyamàracayyàgamiùyàmi' iti katha¤cidenàmabhyupagamayya gatvà tadeva kharvañaü vçddhaviñena samagaüsi /
sasaübhramaü so 'pi vi÷ramayya tathaiva snànabhojanàdi kàrayitvà rahasyapçccham-"àrya, kasya hetoracireõaivapratyàgato 'si' /
pratyavàdiùamenam-"sthàna evàhamàryeõàsmi pçùñaþ /
÷råyatàm /
asti hi ÷ràvastãnàma nagarã /
tasyàþ patirapara iva dharmaputro dharmavardhano nàma ràjà /
tasya duhità, pratyàde÷a iva ÷riyaþ, pràõà iva kusumadhanvanaþ saukumàryàvióambitanavamàlikà, navamàlikà nàma kanyakà /
sà mayà samàpattidçùñà kàmanàràcapaïktimiva kañàkùamàlàü mama marmaõi vyakirat /
tacchalyoddharaõàkùama÷ca dhanvantarisadç÷astvadçte netaro 'sti vaidya iti pratyàgato 'smi /
tatprasãda ka¤cidupàyamàcaritum /
ayamahaü parivartitastrãveùaste kanyà nàma bhaveyam /
anugata÷ca mayà tvamupagamya dharmàsanagataü dharmavardhanaü vakùyasi--"mameyamekaiva duhità /
jàtamàtràyàü tvasyàü jananyasyàþ saüsthità /
màtà ca pità ca bhåtvàhameva vyavardhayam /
etadarthameva vidyàmayaü ÷ulkamarjituü gato 'bådavantinagarãmajjayinãmasmadvaivàhyakulajaþ ko 'pi vipradàrakaþ /
tasmai ceyamanumatà dàtumitarasmai na yogyà /
taruõãbhåtà ceyam /
sa ca vilambitaþ /
tena tamànãya pàõimasyà gràhayitvà tasmin nyastabhàraþ saünyasiùye /
durabhirakùatayà tu duhitéõàü mukta÷ai÷avànàm, vi÷eùata÷càmàtçkàõàm, iha devaü màtçpitçsthànãyaü prajànàmàpanna÷araõamàgato 'smi /
yadi vçddhaü bràhmaõamadhãtinamagatimatithiü ca màmanugràhyapakùe gaõayatyàdiràjacaritadhuyo devaþ, saiùà bhavadbhujatarucchàyàmakhaõóitacàritrà tàvadadhyàstàü yàvadasyàþ pàõigràhakamànayeyam' iti /
sa evamukto niyatamabhimanàyamànaþ svaduhitçsaünidhau màü vàsayiùyati /
gatastu bhavànàgàmini màsi phàlgune phalgunãùåttaràsu ràjàntaþpurajanasya tãrthayàtrotsavo bhaviùyati /
tãrthasthànàtpràcyàü di÷igorutàntaramatikramya, vànãravalayamadhyavartini kàrttikeyagçhe karatalagatena ÷uklàmbarayugalena sthàsyasi /
sa khalvahamanabhi÷aïka evaitàvantaü kàlaü sahàbhivihçtya ràjakanyayà bhåyastasminnutsave gaïgàmbhasi viharanvihàravyàkule kanyakàsamàjemagnopasçtastvadabhyà÷a evonmaïkùyàmi /
pinastvadupahçte vàsasã paridhàyàpanãtadàrikàveùo jàmàtà nàma bhåtvà tvàmevànugaccheyam /
nçpàtmajà tu màmitastato 'nviùyànàsàdayantã "tayà vinà na bhokùye' iti rudantyevàvarodhane sthàsyati /
tanmåle ca mahati kolàhale, krandatsu parijaneùu, rudatsu sakhãjaneùu, ÷ocatsu paurajaneùu, kiïkartavyatàmåóhe sàmàtye pàrthive, tvamàsthànãmetya màü sthàpayitvà vakùyasi-"deva, sa eùa me jàmàtà tavàrhati ÷rãbhujàràdhanam /
adhãti caturùvàmnàyeùu, gçhãtã ùañsvaïgeùu, ànvãkùikãvicakùaõaþ, catuþùaùñikalàgamaprayogacaturaþ, vi÷eùeõa gajarathaturaïgatantravit, iùvasanàstrakarmaõi gadàyuddhe ca niråpamaþ, puràõetihàsaku÷alaþ, kartà kàvyanàñakàkhyàyikànàm, vettà sopaniùador'tha÷àstrasya, nirmatsaro guõeùu, vi÷rambhã suhçtsu, ÷aklaþ, saüvibhàga÷ãlaþ, ÷rutadharaþ, gatasmaya÷ca /
nàsya doùamaõãyàüsamapyupalabhe /
na ca guõeùvavidyamànam /
tanmàdç÷asya bràhmaõamàtrasya na labhya eva sambandhã /
duhitaramasmai samarpya bàrdhakocitamantyamà÷ramaü saükrameyam, yadi devaþ sàdhu manyate' iti /
sa idamàkarõya vaivarõyàkràntavakraþ paramupeto vailakùyamàrapsyate 'nunetumanityatàdisaükãrtanenaitrabhavantaü mantribhiþ saha /
tvaü tu teùàmadatta÷rotro muktakaõñhaü ruditvà cirasya bàppàkuõñhakaõñhaþ kàùñhànyàhçtyàgniü saüdhukùya ràjamandiradvàre citàdhirohaõàyopakramiùyase /
sa tàvadeva tvatpàdayornipatya sàmàtyo narapatiranånairthaistvàmupacchandya duhitaraü mahyaü dattvà madyogyatàsamàràdhitaþ samastameva ràjyabhàraü mayi samarpayiùyati /
so 'yamabhyupàyo 'nuùñheyo yadi tubhyaü rocate' iti /
so 'pi pañurviñànàmagraõãrasakçdabhyastakapañaprapa¤caþ pà¤càla÷armà yathoktamabhyadhikaü ca nipuõamupakràntavàn /
àsãcca mama samãhitànàmahãnakàlasiddhiþ /
anvabhavaü ca madhukara iva navamàlikàmàrdrasumanasam /
asya ràj¤aþ siühavarmaõaþ sàhàyyadànaü suhçtsaüketabhåmigamanamityubhayamapekùya sarvabalasaüdohena campàmimàmupagato daivàddevadar÷anasukhamanubhavàmi' iti /
÷rutvaitatapramaticaritaü smitamukulitamukhanalinaþ vilàsapràyamårjitam, mçdupràyaü ceùñitam, iùña eùa màrgaþ praj¤àvatàm /
"athedànãmatrabhavànpravi÷atu' iti mitraguptamaikùata kùitã÷aputraþ // Dkc_2,5 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracaritaü nàma pa¤cama ucchvàsaþ


__________________________________________________________________________________


START Dkc 2,6:


ùaùñhocchvàsaþ

so 'pyàcacakùe-deva, so 'hamapi suhçtsàdhàraõabhramaõakàraõaþ suhmeùu dàmaliptàhvayasya nagarasya bàhmodyàne mahàntamutsavasamàjamàlokayam /
tatra kvacidatimuktakalatàmaõóape kamapi vãõàvàdenàtmànaü vinodayantamutkaõñhitaü yuvànamadràkùam /
apràkùaü ca-"bhadra, ko nàmàyamutsavaþ, kimarthaü và samàrabdhaþ, "kena và nimittenotsavamanàdçtyaikànte bhavànutkaõñhita iva parivàdinãdvitãyastiùñhati' iti /
so 'bhyadhatta-"saumya, suhyapatistuïgadhanvanàmànapatyaþ pàrthitavànamuùminnàyatane vismçtavindhyavàsaràgaü vasantyà vindhyavàsinyàþ pàdamålàdapatyadvayam' /
anayà ca kilàsmai prati÷ayitàya svapne samàdiùñam-"samutpatsyate tavaikaþ putraþ, janiùyate caikà duhità /
sa tu tasyàþ pàõigràhakamanujãviùyati /
sà tu saptamàdvarùàdarabhyàpariõayanàtpratimàsaü kçttikàsu kandukançtyena guõavadbhartçlàbhàya màü samàràdhayatu /
yaü càbhilaùetsàmuùmai deyà /
sa cotsavaþ kandukotsavanàmàstu' iti /
tato 'lpãyasà kàlena ràj¤aþ priyamahiùã medinã nàmaikaü putramasåta /
samutpannà caikà duhità /
sàdya nàma kanyà kandukàvatã somàpãóàü devãü kandukavihàreõàràdhayiùyati /
tasyàstu sakhã candrasenà nàma dhàtreyikà mama priyàsãt /
sà caiùu divaseùu ràjaputreõa bhãmadhanvanà balavadanuruddhà /
tadahamutkaõñhito manmatha÷ara÷alyaduþ khodvignacetàþ kalena vãõàravemàtmànaü ki¤cidà÷vàsayanviviktamadhyàse' iti /
asminneva ca kùaõe kimapi nåpurakvaõitamupàtiùñhat /
àgatà ca kàcidaïganà dçùñaiva sa enàmutphulladçùñirutthàyopagåóhakaõñha÷ca tayà tatraivopàvi÷at /
a÷aüsacca-"saiùà me pràõasamà, yadviraho dahana iva dahati màm /
idaü ca me jãvitamapaharatà ràjaputreõa mçtyuneva niruùmatàü nãtaþ /
na ca ÷akùyàmi ràjasånurityamuùmin pàpamàcaritum /
ato 'nayàtmànaü sudçùñaü kàrayitvà tyakùyàmi niùpratikriyàn pràõàn' iti /
sà tu parya÷rumukhã samabhyadhàt-"mà sma nàtha, matkçte 'dhyavasyaþ sàhasam /
yastvamuttamàtsàrthavàhàdarthadàsàdutpadya ko÷adàsa iti gurubhirabhihitanàmadheyaþ punarmadatyàsaïgàdve÷adàsa iti dviùadbhiþ prakhyàpito 'su, tasmiüstvayyuparate yadyahaü jãveyaü nç÷aüso ve÷a iti samarthayeyaü lokavàdam /
ato 'dyaiva naya màmãpsitaü de÷am' iti /
sa tu màmabhyadhatta-"bhadra, bhavaddçùñeùu ràùñreùu katamatsamçddhaü saüpannasasyaü satpuruùabhåyiùñaü ca' iti /
tamahamãùadvihasyàbravam-"bhadra, vistãrõeyamarõavàmbarà /
na paryanto 'sti sthànasthàneùu ramyàõàü janapadànàm /
apitu na cehide yuvayoþ sukhanivàsakàraõaü kamaùyupàyamutpàdayituü ÷aknuyàm /
tato 'hameva bhaveyamadhvadar֋ /
tàvatodairata raõitàni maõinåpuràõàm /
athàsau jàtasaübhramà "pràptaiveyaü bhartçdàrikà kandukàvatã kandukakrãóitena devãü vindhyavàsinãmàràdhayitum /
aniùiddhadar÷anà ceyamasminkandukotsave /
saphalamastu yuùmaccakùuþ /
àgacchataü draùñum /
ahamasyàþ sakà÷avartinã bhaveyam' ityayàsãt /
tàmanvayàva càvàm /
mahati ratnaraïgapãñhe sthitàü prathamaü tàmroùñhãmapa÷yam /
atiùñhacca sà sadya eva mama hçdaye /
na mayànyena vàntaràle dçùñà /
citrãyàviùñhacitta÷càcintayam-"kimiyaü lakùmãþ /
nahi nahi /
tasyàþ kila haste vinyastaü kamalam, asyàstu hasta eva kamalam /
abhuktapårvà càsau puràtanena puüsà pårvaràjai÷ca, asyàþ punaranavadyamayàtayàmaü ca yauvanam' iti cintayatyeva mayi, sànaghasarvagàtrã vyatyastahastapallavàgraspçùñabhåmiràlolanãlakuñilàlakà savibhramaü bhagavatãmabhivandya kandukamamandaràgaråùitàkùamanaïgamivàlambata /
lãlà÷ithilaü ca bhåmau muktavatã /
mandotthitaü ca ki¤citku¤citàïguùñhena prasçtakomalàïgulinà pàõipallavena samàhataya hastapçùñena connãya, cañuladçùñilà¤chataü stabakamiva bhramaramàlànuviddhamavapatantamàkà÷a evàgrahãt /
amu¤cacca /
madhyavilambitadrutalaye mçdumudu ca praharantã tatkùaõaü cårõapadamadar÷ayat /
pra÷àntaü ca taü nirdayaprahàrairudapàtayat /
viparyayeõa ca prà÷amayat /
pakùamçjvàgataü ca vàmadakùiõàbhyàü karàbhyàü paryàyeõàbhighnatã ÷akuntamivodasthàpayat /
dårotthitaü ca prapatantamàhçtya gãtamàrgamàracayat /
pratidi÷aü ca gamayitvà pratyàgamayat /
evamanekakaraõamadhuraü viharantã raïgagatasya raktacetaso janasya pratikùaõamuccàvacàþ pra÷aüsàvàcaþ pratigçhõatã, pratikùaõàråóhavibhramaü ko÷adàsamaüse 'valambya kaõñakitagaõóamutphullekùaõaü ca mayyabhimukhãbhåya tiùñhati tatprathamàvatãrõakandarpakàritakañàkùadçùñistadanumàrgavilasitalãlà¤citabhrålatà, ÷vàsànilavegàndolitairdantacchadara÷mijàlairlãlàpallavairiva mukhakamalaparimalagrahaõalolànalinastàóayantã, maõóalabhramaõeùu kandukasyàti÷ãghrapracàratayà vi÷antãva maddar÷analajjayà puùpamaya pa¤jaram, pa¤cabinduprasçteùu pa¤càpi pa¤cabàõabàõaànyugapadivàbhipatatastràsenàvaghaññayantã, gomåtrikàpracàraùu ghanadar÷itaràgavibhramà vidyullatàmiva vióambayantã, bhåùaõamaõiraõitadattalasaüvàdipàdacàram, apade÷asmitaprabhàniùiktabimbàdharam, aüsasraüsitapratisamàhita÷ikhaõóhabhàram, samàghaññitakvaõitaratnamekhalàguõam, a¤citotthitapçthunitambavilambitavicaladaü÷ukojjvalam, àku¤citaprasçtavellitabhujalatàbhihatalalitakandukam, àvarjitabàhupà÷am, upariparivartitatrikavilagnalolakuntalam, avagalitakarõapårakanakapatrapratisamàdhàna÷ãghratànatikramitaprakçtakrãóanam, asakçdutkùiùyamàõahastapàdabàhmàbhyantarabhràntakandukam, avanamanonnamananairantaryanaùñadçùñamadhyayaùñikam, avapatanotpatananirvyavasthamuktàhàram, aïkuritagharmasaliladåùitakapolapatrabhaïga÷oùaõàdhikçta÷ravaõapallavànilam, àgalitastanatañàü÷ukaniyamanavyàpçtaikapàõipallavaü ca niùadyotthàya nimãlyonmãlya sthitvà gatvà caivàticitraü paryakrãóata ràjakanyà /
abhihatya bhåtalàkà÷ayorapi krãjàntaràõi dar÷anãyànyekenaiva vànekenaiva kandukenàdar÷ayat /
candrasenàdibhi÷ca priyasakhãbhiþ saha vihçtya vihçtànte càbhivandya devãü manasà me sànuràgeõeva parijanenànugamyamànà, kuvalaya÷aramiva kusuma÷arasya mayyapàïgaü samarpayantã, sàpade÷amasakçdàrtyamànavadanacandramaõóalatayà svahçdayamiva matsamãpe preritaü pratinivçttaü na vetyàlokayantã, saha sakhãbhiþ kumàrãpuramagamat /
ahaü cànaïgavihvalaþ svave÷ma gatvà ko÷adàsena yatnavadatyudàraü snànabhojanàdikamanubhàvito 'smi /
sàyaü copasçtya candrasenà rahasi màü praõipatya patyuraüsamaüsena praõayape÷alamàghaññayantyupàvi÷at /
àcaùña ca hçùñaþ ko÷adàsaþ-"bhåyàsamevaü yàvadàyuràyatàkùi, tvatprasàdasya pàtram' iti /
mayà tu sasmitamabhihitam--"sakhe, kimetadà÷àsyam /
asti ki¤cida¤janam /
anayà tadaktanetrayà ràjasånurupasthito vànarãmivainàü drakùyati, virukta÷cainàü punastyakùyati' iti /
tayà tu smerayàsmi kathitaþ-"so 'yamàryeõàj¤àkaro jano 'tyarthamanugçhãtaþ, yadasminmanneva janmani mànuùaü vapurapanãya vànarãkariùyate /
tadàstàmidam /
anyathàpi siddhaü naþ samãhitam /
adya khalu kandukotsave bhavantamapahasitamanobhavàkàramabhilaùantã roùàdiva ÷ambaradviùàtimàtramàyàsyate ràjaputrã /
so 'yamartho viditabhàvayà mayà svamàtre tayà ca tanmàtre, mahiùyà ca manujendràya, nivedayiùyate /
viditàrthastu pàrthivastvayà duhituþ pàõiü gràhayiùyati /
tata÷ca tvadanujãvinà ràjaputreõa bhavitavyam /
eùa hi devatàsamàdiùño vidhiþ /
tvadàyatte ca ràjye nàlameva tvàmatikramya màmavaroddhuü bhãmadhanvà /
tatsahatàmayaü tricaturàõi dinàni' iti màmàmantrya priyaü copagåhya pratyayàsãt /
mama ca ko÷adàsasya ca taduktànusàreõa bahuvikalpayatoþ katha¤cidakùãyata kùapà /
kùapànte ca kçtayathocitaniyamastameva priyàdar÷anasubhagamudyànodde÷amupàgato 'smi /
tatraiva copasçtya ràjaputro nirabhimànamanukålàbhiþ kathàbhirmàmanuvartamàno muhårtamàsta /
nãtvà copakàryàmàtmasamena snànabojana÷ayanàdivyatikareõopàcaram /
talpagataü ca svapnenànubhåyamànapriyàdar÷anàliïganasukhamàyasena nigaóenàtibalavadbahupuruùaiþ pãvarabhujadaõóoparuddhamabandhayanmàm /
pratibuddhaü ca sahasà samabhyadhàt--"ayi durmate, ÷rutamàlapitaü hatàyà÷candrasenàyà jàlarandhraniþsçtaü tacceùñàvabodhaprayuktayànayà kubjayà tvaü kilàbhilaùito varàkyà kandukàvatyà tava kilànujãvinà mayà sthadheyam, tvadvacaþ kilànatikramatà mayà candrasenà ko÷adàsàya dàsyate' ityuktvà pàr÷vacaraü puruùamekamàlokyàkathayat--"prakùipainaü sàgare' iti /
sa tu labdharàjya ivàtihçùñaþ "deva, yadàj¤àpayasi' iti yathàdiùñamakarot /
ahaü tu niràlambano bhujàbhyàmitastataþ spandamànaþ kimapi kàùñaü daivadattamurasopa÷liùya tàvadaploùi, yàvadapàsaradvàsaraþ ÷arvarã ca sarvà /
pratyuùasyadçsyata kimapi vahitram /
amutràsanyavanàþ te màmuddhçtya ràmeùunàmre nàvikànàyakàya kathitavantaþ-"ko 'ùyayamàyasanigalabaddha eva jale labdhaþ puruùaþ /
so 'yamapi si¤cetsahasaraü dràkùàõàü kùaõenaikena' iti /
asminneva kùaõe naikanaukàparivçtaþ ko 'pi madgurabhyadhàvat /
abhibhayuryavanàþ /
tàvadatijavànaukàþ ÷vàna iva varàhamasmatpotaü paryarutsata /
pràvartata saüprahàraþ /
paràjayiùata yavanàþ /
tànahamagatãnavasãdataþ samà÷vàsyàlapiùam-"apanayata me nigalabandhanam /
ayamahamavasàdayàmi vaþ sapatnàn' iti /
amã tathàkurvan sarvàü÷ca tànpratibhañànbhallavarùiõà bhãmañaïkçtena ÷àrïgeõa lavalavãkçtàïgànakàrùam /
avaplutya hatavidhvastayodhamasmatpotasaüsaktapotamamutra nàvikanàyakamanabhisaramabhipatya jãvagràhamagrahãùam /
asau càsãtsa eva bhãmadhanvà /
taü càhamavabudhya jàtavrãóamabravam-"tàta, kiü dçùñàni kçtàntavilasitàni' iti /
te tu sàüyàtrikà madãyenaiva ÷çïkhalena tamatigàóhaü baddhvà harùikalakilàravamakurvanmàü càpåjayan /
durvàrà tu sà naurananukålavàtanunnà dåramabhipatya kamapi dvãpaü nibióhamà÷liùñavatã /
tatra ca svàdu pànãyamedhàüsi kandamålaphalàni saüjighçkùavo gàóhapàtita÷ilàvalayamabàtaràma /
tatra casãnmahà÷ailaþ /
so 'ham "aho ramaõãyo 'yaü parvatanitambabhàgaþ, kàntatareyaü gandhapàùàõavatyupatyakà, ÷i÷iramidamindãvaràravindamakarandabinducandrakottaraü gotravàri, ramyo 'yamanekavarõakusumama¤jarãbharastaruvanàbhogaþ' ityatçptatarayà dç÷à bahubahu pa÷yannalakùitàdhyàråóhakùoõãdhara÷ikharaþ ÷oõãbhåtamutprabhàbhiþ padmaràgasopàna÷ilàbhiþ kimapi nàlãkaparàgadhåsaraü saraþ samadhyagàm /
snàta÷ca kàü÷cidamçtasvàdånbisabhaïgànàsvàdya, aüsalagnakahlàrastãravartinà kenàpi bhãmaråpeõa brahmàràkùasenàbhipatya "ko 'si, kutastyo 'si' iti nirbhartsayatàbhyadhãye /
nirbhayena ca mayà so 'byadhãyata-"saumya, so 'hamasmi dvijanmà /
÷utrahastàdarõavam, arõavàdyavananàvam, yavananàva÷citragràvàõamenaü parvatapravaraü gataþ, yadçcchayàsminsarasi vi÷ràntaþ, bhadraü tava' iti /
so 'bråta-"na cedbravãùi pra÷nàn, a÷nàmitvàm' iti /
mayoktam-"pçccha tàvat /
bhavatu' iti /
athàvayorekayàryayàsãtsaülàpa:- "kiü kråraü strãhçdayaü kiü gçhiõaþ priyahitàya dàraguõàþ /
kaþ kàmaþ saükalpaþ kiü duùkarasàdhanaü praj¤à //
tatra dhåminãgominãnimbavatãnitambavatyaþ pràmàõam' ityupadiùño mayà so 'bråta-"kathaya, kãdç÷yastàþ' iti /
atrodàharaõam-"asti trigarto nàma janapadaþ /
tatràsangçhiõastrayaþ' sphãtasàradhanàþ sodaryà dhanakadhànyakadhanyakàkhyàþ /
teùu jãvatsu na vavarùa varùàõi dvàda÷a da÷a÷atàkùaþ, kùãõasàraü sasyam, oùadhyo bandhyàþ, na phalavanto vanaspatayaþ, klãvà medhàþ kùãõasrotasaþ sravantyaþ, païka÷eùàõi palvalàni, nirnisyandànyutsamaõóalàni, viralãbhåtaü kandamålaphalam, avahãnàþ kathàþ, galitàþ kalyàõotsavakriyàþ, bahulãbhåtàni taskarakulàni, anyonyamabhakùayanprajàþ, paryaluñhannitastato balàkàpàõóuràõi nara÷iraþkapàlàni, paryahiõóanta ÷uùkàþ kàkamaõóalyaþ, ÷ånyãbhåtàni nagaragràmakharvañapuñabhedanàdãni /
ta ete gçhapatayaþ sarvadhànyanicayamupayujyàjàvikañaü gavalagaõaü gavàü vçthaü dàsãdàsajanamapatyàni jyeùñhamadhyamabhàrye ca krameõa bhayitvà "kaniùñhabhàryà dhåminà ÷vo bhakùaõãyà' iti samakalpayan /
atha kaniùñho dhanyakaþ priyàü svàmattumakùamastayà saha tasyàmeva ni÷yapàsarat /
màrgaklàntàü codvahanvanaü jagàhe /
svamàüsàsçgapanãtakùutpipàsàü tàü nayannantare kamapi nikçttapàõipàdakarõanàsikamavanipçùñe viceùñamànaü puruùamadràkùãt /
tamapyàrdrà÷ayaþ skandhenodvahankandamålamçgabahule gahanodde÷e yatnaracitaparõa÷àla÷ciramavasat /
amuü ca ropitavraõamigudãtailàdibhiràmiùeõa ÷àkenàtmanirvi÷eùaü pupoùa /
puùñaü ca tamudriktadhàtumekadàmçgànveùaõàya ca prayàte dhanyake sà dhåminã riraüsayopàtiùñhata /
bhartsitàpi tena balàtkàramarãramat /
nivçttaü ca patimudakàbhyarthinam "uddhçtya kåpàtpiba, rujàti me ÷iraþ ÷irorogaþ' ityuda¤canaü sarajjuü pura÷cikùepa /
uda¤cayantaü ca taü kåpàdapaþ, kùaõàtpçùñhato gatvà praõunoda /
taü ca vikalaü skandhenoduhya de÷àdde÷àntaraü paribhramantã pativratàpratãtiü lebhe, bahuvidhà÷ca påjàþ /
punaravantiràjànugrahàdatimahatyà bhåtyà nyavasat /
atha pànãyàrthisàrthajanasamàpattidçùñoddhçtamavantiùu bhramantamàhàràrthinaü bhartàramupalabhya sà dhåminã yena me patirvikalãkçtaþ sa duràtmàyam' iti tasya sàdho÷citravadhamaj¤ena ràj¤à samàde÷ayà¤cakàra /
dhanyakastu dattapa÷càdbando badhyabhåmiü nãyamànaþ sa÷eùatvàdàyuùaþ "yo mayà vikalãkçto 'bhimato bhikùuþ, sa cenme pàpamàcakùãta, yukto me daõóa' ityadãnamadhikçtaü jagàda /
"ko doùaþ' ityupanãya dar÷ite 'muùminsa vikalaþ parya÷ruþ pàdapatitastatasya sàdostatsukçtamasatyà÷ca tasyàstathàbhåtaü du÷caritamàryabuddhiràcacakùe /
kupitena ràj¤à viråpitamukhã sà duùkçtakàrimã kçtà ÷vabhyaþ pàcikà /
kçta÷ca dhanyakaþ prasàdabhåmiþ tadbravãmi-"strãhçdayaü kråram' iti /
pinaranuyukto gominãvçttàntamàkhyàtavàn-"asti dravióeùu kà¤co nàmanagarã /
tasyàmanekakoñisàraþ ÷reùñhiputraþ ÷aktikumàro nàmàsãt /
so 'ùñàda÷avarùade÷ãya÷cintàmàpede-"nàstyadàràõàmanuguõadàràõàü và sukhaü nàma /
tatkathaü nu guõavadvindeyaü kalatram' ti /
atha varapratyayàhçteùu dàreùu yàdçcchikãü saüpattimanabhisamãkùya kàrtàntiko nàma bhåtvà vastràntapinaddha÷àliprastho bhuvaü babhràma /
"lakùaõaj¤o 'yam' ityamuùmai kanyàþ kanyàvantaþ pradar÷ayàübabhåvuþ /
yàü kàcillakùaõavatãü savarõàü kanyàü dçùñvà sa kila sma bravãti-"bhadre, ÷aknopi kimanena ÷àliprasthena guõavadannamasmànabhyavahàrayitum' iti /
sa hasitàvadhåto gçhàdgçhaü pravi÷yàbhramat /
ekadà tu ÷ibiùu paññane saha pitçbyàmavasitamahardhimava÷ãrõabhavanasàràü dhàtryà pradar÷yamànàü kàcana viralabhåùaõàü kumàrãü dadar÷a /
asyàü saüsaktacakùu÷càtarkayat-"asyàþ khalu kanyakàyàþ sarva evàvayavà nàtisthålà nàtikç÷à nàtihrasvà nàtidãrghà na vikañà mçjàvanta÷ca /
raktatalàïgulãyavamatsyakamalakala÷àdyanekapuõyalekhàlà¤chitau karau, samagulphasaüdhã màüsalàva÷iràlau càïghrã, jaïghe cànupårvavçtte, pãvarorugraste iva durupalakùye jànunã, sakçdvibhakta÷caturasraþ kakundaravibhàga÷obhã rathàïgàkàrasaüsthita÷ca nitambabhàgaþ tanutaramãùannimnaü gambãraü nàbhimaõóalam, valitrayeõa càlaïkçtamudaram, urobhàgavyàpinàvunmagnacåcukau vi÷àlàrambha÷obhinau payodharau, dhanadhànyaputrabhåyastvacihnalekhàlà¤chitatale snigdhodagrakomalanakhamaõã çjvanupårvavçttatàmràïgulã saünnatàüsade÷esaukumàryavatyau nimagnaparvasaüdhã ca bàhulate, tanvã kambuvçttabandhurà ca kandharà, vçttamadhyavibhaktaràgàdharam, asaükùiptacàrucibukam, àpårõakañhinagaõóamaõóalam, saügatànuvakranãlasnigdhabhrålatam, anatiprauóhatilakusumasadç÷anàsikam, atyasitadhavalaraktatribhàgabhàsuramadhuràdhãrasaücàramantharàyatekùaõam, indu÷akalasundaralalàñam, indranãla÷ilàkàraramyàlakapaïkti dviguõakuõóalitamlànanàlãkanàlalalitalamba÷ravaõapà÷ayugalamànanakamalam, anatibhaïguro bahulaþ paryante 'pyakapilaruciràyàmavànekaikanisargasamasnigdhanãlo gandhagràhã ca mårdhajakalàpaþ /
seyamàkçtirna vyabicarati ÷ãlam /
àsajjati ca me hçdayamasyàmeva /
tatparãkùyainàmudvaheyam /
avimç÷yakàriõàü hi niyatamanekàþ patantyanu÷ayaparamparàþ' iti snigdhadçùñiràcaùña-"bhadre, kaccidasti kau÷alaü ÷àliprasthenànena saüpannamàhàramasmànabhyabahàrayitum' iti /
tatastayà vçddhadàsã sàkåtamàlokità /
tasya hastàtprasthamàtraü dhànyamàdàya kvacidalindodde÷e susiktasaümçùñe dattapàda÷aucamupàve÷ayat /
sàkanyà tàn gandha÷àlãnsaükùudya màtrayà vi÷oùyàtape muhurmuhuþ parivartya sthirasamàyà bhåmau nàlãpçùñena mçdumçdu ghaññayantã tuùairakhaõóaistaõóulànpçthakcakàra /
jagàda ca dhàtrãm-"màtaþ, ebhistuùairarthino bhåùaõamçjàkriyàkùamaiþ svarõakàràþ /
jagàda ca dhàtrãm-"màtaþ, ebhistuùairarthino bhåùaõamçjàkriyàkùamaiþ svarõakàràþ /
tebhya imàndattvà labdhàbhiþ kàkiõãbhiþ sthirataràõyanatyàrdràõi nàti÷uùkàõi kàùñhàni mitaüpacàü sthàlãmubhe ÷aràve càhara' iti /
tathàkçte tayà tàüstaõóulànanatinimnottànavistãrõakukùau kakubholåkhale lohapatraveùñitamukhena sama÷arãreõa vibhàvyamànamadhyatànavena vyàyatena guruõà khàdireõa musalena caturalalitakùepapaõotkùepaõàyàsitabhujamasakçdaïgulãbhiruddhçtyoddhçtyàvahatya ÷årpa÷odhitakaõakiü÷àrukàüstaõóulànasakçdadbhiþ prakùàlya kvathitapa¤caguõe jale dattacullãpåjà pràkùipat /
pra÷lathàvayaveùu prasphuratsu taõóuleùu mukulàvasthàmativaratamàneùu saükùipyànalamupahitamukhapidhànayà sthàlyànnamaõóamagàlayat /
darvyà càvaghañya màtrayà parivartya samapakveùu siktheùu tàü sthàlãmadhomukhãmavàtiùñhipat /
indhanànyantaþsàràõyambhasà samabhyukùya pra÷amitàgnãni kçùõàïgàrãkçtya tadarthibhyaþ pràhiõot /
"ebhirlabdhàþ kàkiõãrdattvà ÷àkaü dhçtaü dadhi tailamàmakalaü ci¤càphalaü ca yathàlàbhamànaya' iti /
tathànuùñhite ca tayà dvitrànupadaü÷ànupapàdya tadannamaõóamàrdra vàlukopahitanava÷aràvagatamiti mçdunà tàlavçntànilena ÷ãtalãkçtya salavaõasaübhàraü dattàïgàradhåpavàsaü ca saüpàdya, tadapyàmalakaü ÷lakùõapiùñamutpalagandhi kçtvà dhàtrãmukhena snànàya tamacodayat /
tayà ca snàna÷uddhayà dattatailàmalakaþ krameõa sasnau /
snàtaþ siktamçùñe kuññime phalakamàruhya pàõóuharatasya tribhàga÷eùalånasyàïgaõakadalãpalà÷asyopari datta÷aràvadvayamàrdramabhimç÷annatiùñhat /
sà tu tàü peyàmevàgre samupàharat /
pãtvà càpanãtàdhvaklamaþ prahçùñaþ praklinnasakalagàtraþ sthito 'bhåt /
tatastasya ÷àlyodanasya darvãdvayaü dattvà sarpirmàtràü såpamupadaü÷aü copajahàra /
imaü ca dadhnà ca trijàtakàvacårõitena surabhi÷ãtalàbhyàü ca kàla÷eyakà¤jikàbhyàü ÷eùamannamabhojayat /
sa÷eùa evàndhasyasàvatçùyat /
ayàcata ca pànãyam /
atha navabhçïgàrasaübhçtamagurudhåpadhåpitamabhinavapàñalàkusumavasitamutphullotpalagrathitasaurabhaü vàri nàlãdhàràtmanà pàtayàübabhåva /
so 'pi mukhopahita÷aràveõa hima÷i÷irakaõakaràlitàruõàyamànàkùipakùmà dhàràravàbhinandita÷ravaõaþ spar÷asukhodbhinnaromà¤cakarka÷akapolaþ pravàlotpãóaparimalaphullaghràõàrandhro màdhuryaprakarùàvarjitarasanendriyastadacchaü pànãyamàkaõñhaü papau /
÷iraþkampasaüj¤àvàrità ca punaraparakarakeõàcamanamadatta kanyà /
vçddhayà tu taducchiùñamapohya haritagomayopalipte kuññime svamevottarãyakarpañaü vyavadhàya kùaõama÷eta /
parituùña÷ca vidhivadupayamya kanyàü ninye /
nãtvaitadanapekùaþ kàmapi gaõikàmavarodhamakarot /
tàmapayasau priyasakhãmivopàcarat /
patiü ca daivatamiva muktatanadrà paryacarat /
gçhakàryàõi càhãnamanvatiùñhat /
parijanaü ca dàkùiõyanidhiràtmàdhãnamakarot /
tadguõava÷ãkçta÷ca bhartà sarvameva kuñumbaü tadàyattameva kçtvà tadekàdhãnajãvita÷arãrastrivargaü nirvave÷a /
tadbravãmi-"gçhiõaþ priyahitàya dàraguõàþ' iti /
tatastenànuyukto nimbavatavçttamàkhyàtavàn-"asti sauràùñreùu valabhã nàma nagarã /
tasyàü guhaguptanàmno guhyakendratulyavibhavasya nàvikapaterduhità ratanavatã nàma /
tàü kila madhumatyàþ samupàgamya balabhadro nàma sàrthavàhaputraþ paryaõaiùãt /
tayàpi navavadhvà rahasi rabhasavighnitasuratasukho jhañiti dveùamalpetaraü babandha /
na tàü punardraùñumiùñavàn /
tadgçhàgamanamapi suhçdvàkya÷atàtivartã lajjayà parijahàra /
tàü ca durbhagàü tadàprabhçtyeva "neyaü ratnavatã, nimbavatã ceyam' iti svajanaþ parijana÷ca paribabhåva /
gate ca kasmiü÷citkàlàntare sà tvanutapyamànà "kà me gatiþ' iti vimç÷antã kàmapi vçddhapravràjikàü màtçsthànãyàü deva÷eùakusumairupasthitàmapa÷yat /
tasyàþ puro rahasi sakaruõaü ruroda /
tayàpya÷rumukhyà bahuprakàramanunãya ruditakàraõaü pçùñà trapamàõàpi kàryagauravàtkathaüvivravãt-"amba, kiü bravãmi daurbhàgyaü nàma jãvanmaraõamevàïganànàm, vi÷eùata÷ca kulavadhånàm /
tasyàhamasmyudàharaõabhåtà /
màtçpramukho 'pi j¤àtivargo màmavaj¤ayaiva pa÷yati /
tena sudçùñàü màü kuru /
na cettyajeyamadyaiva niùprayojanànpràõàn /
àviràmàcca me rahasyaü nà÷ràvyam' iti pàdayoþ papàta /
sainàmutthàpyodvàùpovàca-"vatse, màdhyavasya sàhasam /
iyamasmi tvannide÷avartinã /
yàvati mayopayogastàvati bhavàmyananyàdhãnà /
yadyevàsi nirviõõà tapa÷cara tvaü madadhiùñhità pàlalaukikàya kalyàõàya /
nanvayamudarkaþ pràktanasya duùkçtasya, yadanenàkàreõedç÷ena ÷ãlena jàtyà caivaübhåtayà samanugatà satã asmàdeva bhartçdveùyatàü gatàsi /
yadi ka÷cidastyupàyaþ patadrohapratikriyàyai dar÷ayàmum, matirhi te pañãyasã' iti /
athàsau katha¤citkùaõamadhomukhã dhyàtvà dãrghoùõa÷vàsapårvamavocat-"bhagavati, patirekadaivataü vanitànàm, vi÷eùataþ kulajànàm /
atastacchu÷råùaõàbhyupàyahetubhåtaü ki¤cidàcaraõãyam /
astyasmatpràtive÷yo vaõigabhijanena vibhavena ràjàntaraïgabhàvena ca sarvapaurànatãtya vartate /
tasya kanyà kanakavatã nàma matsamànaråpàvayavayà mamàtisnigdhà sakhã /
tayà saha tadvimànaharmyatale tato 'pi dviguõamaõóità vihariùyàmi /
tvayà tu tanmàtçpràrthanaü sakaruõamabhidhàya matpatiretadgçhaü katha¤canàveyaþ /
samãpagateùu ca yuùmàsu krãóàmattà nàma kandukaü bhraü÷ayeyam /
atha tamàdàya tasya haste dattvà vakùyasi-"putra, taveyaü bhàryàsakhã nidhipatidattasya sarva÷reùñhimukhyasya kanyà kanakavatã nàma /
tvàmiyamanavastho niùkaruõa÷ceti ratnavatãnimittamatyarthaü nindati /
tadeùa kanduko vipakùadhanaü pratyarpaõãyam' iti /
sa tathokto niyatamunmukhãbhåya tàmeva priyasakhãü manyamàno màü baddhà¤jali yàcamànàyai mahyaü bhåyastvatpràrthitaþ sàbhilàùamarpayiùyati /
"tena randhreõopa÷liùya ràgamujjvalãkçtya yathàsà kçtasaïketo de÷àntaramàdàya màü gamiùyati tathopapàdanãyam' iti /
harùàbhyutepayà cànayà tathaiva saüpàditam /
athaitàü kanakavatãti vçddhatàpasãvipralabdho balabhadraþ saratnasàràbharaõàmàdàya ni÷i nãrandhre tamasi pràvasat /
sà tu tàpasã vàrtàmàpàdayat-"mandena mayà nirnimittamupekùità ratnavatã, ÷va÷urau ca paribhåtau, suhçda÷càtivartitàþ /
tadatraiva saüsçùño jivituü jihnemãti balabhadraþ pårvedyurmàmakathayat /
nånamasau tena nãtà vyakti÷càciràdbhaviùyati' iti /
tacchrutvà tadbàndhavàstadanveùaõàü prati ÷ithilayatnàstasthuþ /
ratnavatã tu màrge kà¤citpaõyadàsãü saügçhya tayohyamànapàtheyàdyupaskarà khañakapuramagamat /
amutra ca vyavahàraku÷alo balabhadraþ svalpenaiva målena mahadvanamupàrjayat /
pauràgragaõya÷càsãt /
parijana÷ca bhåyànarthava÷àtsamàjagàma /
tatastàü prathamadàsãm "na karma karoùi, dçùñaü muùõàsi, apriyaü bravãùi' iti paruùamuktvà bahvatàóayat /
ceñã tu prasàdakàlopàkhyàtarahasyasya vçttàntaikade÷amàttaroùà nirbibheda /
tacchutvà lubdhena tu daõóavàhinà pauravçddhasaünidhau nidhipatidattasya kanyàü kanakavatãü moùeõàpahçtyàsmatpure nivasatyeùa durmatirbalabhadraþ /
tasya sarvasvaharaõaü na bhavadbhiþ pratibandhanãyam' iti nitaràmabhartsyata /
bhãtaü ca balabhadramabhijagàda ratnavatã-"na bhetavyam /
bråhi, neyaü nidhipatidattakanyà kanakavatã /
balabhyàmeva gçhagupataduhità ratnavatã nàmeyaü dattà pitçbhyàü mayà ca nyàyoóhà /
na cetpratãtha praõidhiü prahiõutàsyà bandhupàr÷avam' iti /
balabhadrastu tathoktvà ÷reõãpràtibhàvyena tàvadavàtiùñhata yàvattatpuravçddhalekhyalabdhavçttànto gçhaguptaþ kheñakapuramàgatya saha jàmàtrà duhitaramatiprãtaþ pratyanaiùãt /
tathà dçùñvà ratnavatãü kanakavatãti bhàvayatastasyaiva balabhadrasyàtivallabhà jàtà /
tadvravãmi-"kàmo nàma saükalpaþ' iti /
tadanantaramasau nitambavatavçttàntamapràkùãt /
so 'hamabravam-"asti ÷åraseneùu mathurà nàma nagarã /
tatra ka÷citkulaputraþ kalàsu gaõikàsu càtiraktaþ mitràrthaü svabhujamàtranirvyåóhànekakalahaþ, kalahakaõñaka iti karka÷airabhikhyàpitàkhyaþ pratyavàtsãt /
sa caikadà kasyacidàganto÷citrakarasya haste citrapañaü dadar÷a /
tatra kàcidalekhyagatà yuvatiràlokamàtreõaiva kalahakaõñhakasya kàmàturaü ceta÷cakàra /
sa ca tamabravãt-"bhadra, viruddhamivaitatpratibhàti yataþ kulajàdurlabhaü vapuþ, àbhijàtya÷aüsinã ca namratà, pàõaaóurà ca mukhacchaviþ, anatiparibhuktasubhagà ca tanuþ, prauóhatànuviddhà ca dçùñiþ /
na caiùà proùitabhartçkà, pravàsacihnasya veõyàderadar÷anàt /
lakùma caitaddakùiõapàr÷vavarti /
tadiyaü vçddhasya kasyacidvaõijo nàtipuüstvasya yathàrhasaübhogàlàbhapãóità gçhiõã tvayàtikau÷alàdyathàdçùñamàlikhità bhavitumarhati' iti /
sa tamabhipra÷asyà÷aüsat-"satyamidam /
avantipuryàmujjayinyàmanantakãrtinàmnaþ sàrthavàhasya bhàryà yathàrthanàmà nitambavatã nàmaiùà saundaryavismitena mayaivamàlikhità' iti /
sa tadaivonmanàyamànasatadar÷anàya parivavràjojjayinãm /
bhàrgavo nàma bhåtvà bhikùànibhena tadgçhaü pravi÷ya tàü dadar÷a /
dçùñvà càtyàråóhamanmatho nirgatya pauramukhyebhyeþ ÷ma÷ànarakùàmayàcata /
alabhata ca /
tatra labdhai÷ca ÷avàvaguõñhanapañàdibhiþ kàmapyarhantikàü nàma ÷ramaõikàmupàsàücakre /
tanmukhena ca nitambavatãmupàü÷u mantrayàmàsa /
sà cainàü nirbhartsayantã pratyàcacakùe /
÷ramaõikàmukhàcca duùkara÷ãlabhraü÷àü kulastriyamupalabhya rahasi dåtikàma÷ikùayat-"bhåyo 'pyupatiùñha sàrvàhabhàryàm /
bråhi copahvare saüsàradoùadar÷anàtsamàdhimàsthàya mumukùamàõo màdç÷o janaþ kulavadhånàü ÷ãlapàtane ghañata iti kva ghañate /
etadapi tvàmaùyudàrayà samçddhyà råpeõàtimànuùeõa prathamena vayasopapannàü kimitaranàrãsulabhaü càpala spçùñaü na veti parãkùà kçtà /
tuùñàsmi tathaivamaduùñabhàvatayà /
tvàmidànãmutpannàpatyàü draùñumicchàmi /
bhartà tu bhavatyàþ kenacidgraheõàdhiùñhitaþ pàõóurogadurbalo bhoge càsamarthaþ sthito 'bhåt /
na ca ÷akyaü tasya vighnamapratikçtyàpatyamasmàllabdhum /
ataþ prasãda /
vçkùavàñikàmekàkinã pravi÷ya madupanãtasya kasyàcinmantravàdina÷channameva haste caraõamarpayitvà tadabhimantritena praõayukupità nàma bhåtvà bhartàramurasi prahartumarhasi /
uparyasàvuttamadhàtupuùñimårjitàpatyotpàdanakùamàmàsàdayiùyati /
anuvartiùyate devãmivàtra bhavatãm /
nàtra ÷aïkà kàryà' iti /
sà tathoktà vyaktamabhyupaiùyati naktaü màü vçkùavàñikàü prave÷ya tàmapi prave÷ayiùyasi tàvataiva tvayàhamanugçhãto bhaveyam' iti /
sà tathaivopagràhitavatã /
so 'tiprãtastasyàmeva kùapàyàü vçkùavàñikàyàü gato nitambavatãü nirgranthikàprayatnenopanãtàü pàda paràmç÷anniva hemanåpuramekamàkùipya churikayorumåle ki¤cidàlikhya drutataramapàsarat /
sà tu sàndratràsà svameva durõayaü garhamàõà jidhàüsantãva ÷ramaõikàü tadvraõaü bhavanadãrghikàyàü prakùàlya dattvà pañabandhanamàmayàpade÷àdaparaü càpanãya nåpuraü ÷ayanaparà tricaturàõi dinànyekànte ninye /
sa dhårtaþ "nikreùye' iti tena nåpureõa tamanantakãrtimupàsasada /
sa dçùñvà " mama gçhiõyà evaiùa nåpuraþ, kathamayamupalabdhastvayà' iti tamabruvàõaü nirbandhena papraccha /
sa tu "vaõiggramasyàgre vakùyàmi' iti sthito 'bhåt /
punarasau gçhiõyai "svanåpurayugalaü preùaya' iti saüdide÷a /
sa ca salajjaü sasàdhvasaü càdya ràtrau vi÷ràmapraviùñàyàü vçkùavàñikàyàü prabhraùño mamaikaþ pra÷ithilabandho nåpuraþ /
so 'dyàpyanviùño na dçùñaþ sa punarayaü dvitãya ityaparaü pràhiõot /
anayà ca vàrtayàmuü puraskçtya sa vaõik vaõigjanasamàjamàjagàma /
sa cànuyukto dhårtaþ savinayamàvedayat--"viditameva khalu vaþ, yathàhaü yuùmadàj¤ayà pitçvanamabhirakùya tadupajãvã prativasàmi /
lubdhà÷ca kadàcinmaddar÷anabhãravo ni÷i daheyurapi ÷avànãti ni÷àsvapi÷ma÷ànamadhi÷aye /
aparedyurdagdhàdagdhaü mçtakaü citàyàþ prasabhamàkarùantã ÷yàmàkàràü nàrãmapa÷yam /
arthalobhàttu nigçhya sàdhvasaü sà gçhãtà ÷astrikayorumåle yadçcchayà ki¤cidullikhitam /
eva ca nåpura÷caraõàdàkùiptaþ /
tàvatyeva drutagatiþ sà palàyiùña /
so 'yamasyàgamaþ /
paraü bhavantaþ pramàõam' iti /
vimar÷ena ca tasyàþ ÷àkinãtvamaikamatyena pauràõàmabhimatamàsãt /
bhartrà ca parityaktà tasminneva ÷ma÷àne bahu vilapya pà÷enodbadhya kartukàmà tena dhårtena naktamagçhyata /
anunãtà ca sundari, tvadàkàronmàditena mayà tvadàvarjane bahånupàyànbhikùukãmukhenopanyasya teùvasiddheùu punarayamupàyo yàvajjãvamasàdhàraõãkçtya rantumàcaritaþ /
tatprasãdànanya÷araõàyàsmai dàsajanàya' iti muhurmuhu÷caraõayornipatya, prayujya sàntva÷atàni, tàmagatyantaràmàtmava÷yàmakarot /
tadidamuktam-"duùkarasàdhanaü praj¤à' iti /
idamàkarõya brahmaràkùaso màmapåpujat /
asmanneva kùaõe nàtiprauóhapuünàgamukulasthålàni muktàphalàni saha salilabindubhirambaratalàdapatan /
ahaü tu "kiü nvidam' ityuccakùuràlokayankamapi ràkùasaü kà¤cidaïganàü viceùñamànagàtrãmàkarùantamapa÷yam /
kathamapaharatyakàmàmapi striyamanàcàro nairçtaþ iti gaganagamanamanda÷aktira÷astra÷càtapye /
sa tu matsaübandhã brahmàràkùasaþ "tiùñha tiùñha pàpa, kvàpaharasi' iti bhartsayannutthàya ràkùasena samasçjyata /
tàü tu roùàdanapekùàpaviddhàmamaravçkùama¤jarãmivàntarikùàdàpatantãmunmukhaprasàritobhayakaraþ karàbhyàmagrahaùim /
upagçhya ca veùamànàü saümãlitàkùãü madaïgaspar÷asukhonodbhinnaromà¤càü tàdç÷ãmeva tàmanavatarayannatiùñham /
tàvattàvubhàvapi ÷aila÷çïgabhaïgaiþ pàdapai÷ca rabhasonmålitairmuùñipàdaprahàrai÷ca parasparamakùapayetàm /
punarahamatimçduni pulinavati kusumalavalà¤chite sarastãre 'varopya saspçhaü nirvarõayaüstàü matpràõaikavallabhàü ràjakanyàü kandukàvatãmalakùayam /
sà hi mayà samà÷vàsyamànà tiryaïmàmabhiniråpya jàtapratyabhij¤à sakarumarodãt /
avàdãcca-"nàtha, tvaddar÷anàduùoóharàgà tasminkandukotsave punaþsakhyà candrasenàya tvatkathàbhireva samà÷vàsitàsmi /
tvaü kila samudramadhye majjitaþ pàpena madbhàtrà bhãmadhanvanà' iti ÷rutvà sakhãjanaü parijanaü ca va¤cayitvà jãvitaü jihàsurekàkinã krãóàvanamupàgamam /
tatra ca màmacakamata kàmaråpa eùa ràkùasàdhama /
so 'yaü mayà bhãtayàvadhåtapràrthanaþ sphurantãü màü nigçhyàbhyadhàvat /
atraivamavasito 'bhåt /
"ahaü ca daivàttavaiva jãvite÷asya haste patità /
bhadraü tava' iti /
÷rutvà ca tayà sahàvaruhya, nàvamadhyàroham /
muktà ca nauþ prativàtaprerità tàmeva dàmaliptàü pratyupàtiùñhat /
avaråóhà÷ca vayama÷rameõa "tanayasya ca tanayàyà÷ca nà÷àdananyàpatyastuïgadhanvà suhyapatirniùkalaþ svayaü sakalatra eva niùkalaïkagaïgàrodhasyana÷anenoparantu pratiùñhate /
saha tena martumicchatyananyanàtho 'nuraktaþ pauravçddhalokaþ' itya÷rumukhãnàü prajànàmàkrandama÷çõum /
athàhamasmai ràj¤e yathàvçttamàkhyàya tadapatyadvayaü pratyarpitavàn /
prãtena tena jàmàtà kçto 'smi dàmàlipte÷vareõa /
tatputro madanujãvà jàtaþ /
madàj¤aptena càmunà pràõavadujjhità candrasenà ko÷adàsamabhajat /
tata÷ca siühavarmasàhàyyàrthamatràgatyaü bharturatava dar÷anotsavasukhamanubhavàmi' iti /
÷rutvà "citreyaü daivagatiþ /
avasareùu puùkalaþ puruùakàra-' ityabhidhàya bhåyaþ smitàbhiùiktadantacchado mantragupte harùotphullaü cakùuþ pàtayàmàsa devo ràjavàhanaþ sa kila karakamalena ki¤citsaüvçtànano lalitavallabhàrabhasadattadantakùatavyasanavihvaladharamaõirniroùñhyavarõamàtmacaritamàcacakùe // Dkc_2,6 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite mitraguptacaritaü nàma ùaùñha ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


START Dkc 2,7:


saptamocchvàsaþ

ràjàdhiràjanandana, nagarandhragatasya te gatiü j¤àsyannahaü ca gataþ kadàcitkaliïgona /
kaliïganagarasya nàtyàsannasaüsthitajanadàhasthànasaüsaktasya kasyacitkàntàradharaõijasyàstãrõasarasakisalayasaüstare tale nipadya nidràlãóhadçùñira÷ayiùi /
galati ca kàlaràtri÷ikhaõóajàlakàlàndhakàre, calitarakùisi kùaritanãhàre nijanilayanilãnaniþ ÷eùajane nitànta÷ãte ni÷ãthe ghanatarasàla÷àkhàntaràlanirhràdini netraniüsinãü nidràü nigçhõat, karõade÷aü gataü "kathaü khalenànena dagdhasiddhena riürasàkàle nide÷aü ditsatà jana eùa ràgeõànargalenàrdita itthaü khalãkçtaþ /
kriyetàmyàõakanarendrasya kenacidananta÷aktinà siddhyantaràya' iti kiïkarasya kiïkaryà÷càtikàrataraü rañitam /
tadàkarõya "ka eùa siddhaþ, kiü cànena kiïkareõa kariùyate' iti didçkùàkràntahçdayaþ kiïkaragatayà di÷à ki¤cidantaraü gatastaralataranaràsthi÷akalaracitàlaïkàràkràntakàyam, dahanadagdhakàùñhaniùñhàïgàrarajaþkçtàïgaràgam, taóillatàkàrajañàdharam, hiraõyaretasyaraõyacakràndhakàraràkùase kùaõagçhãtanànendhanagràsaca¤cadarciùi dakùiõetareõa kareõa tilasiddhàrthakàdãnnirantaracañacañàyitànàkirantaü ka¤cidadràkùam /
tasyàgre sa kçtà¤jaliþ kiïkaraþ "kiü karaõãyam, dãyatàü nide÷aþ' ityatiùñhat /
àdiùña÷càyaü tenàtinikçùñà÷ayena-"gaccha, kaliïgaràjasya kardanasya kanyàü kanakalekhàü kanyàgçhàdihànaya' iti /
sa ca tathàkàrùit /
tata÷cainàü tràsenàladhãyasàsrajarjareõa ca kaõñhena raõaraõikàgçhãtena ca hçdayena "hà tàta, hà janani' ti krandantãü kãrõaglàna÷ekharasraji ÷ãrõanahane ÷irasijànàü saücaye nigçhyàsinà ÷ilà÷itena ÷ira÷cikartiùayàceùñata /
jhañiti càcchidya tasya hastàttàü ÷astrikàü tayà nikçtya tasya tacchiraþ sajañàjàlam, nikañasthasya kasyacijjãrõasàlasya skandharandhrenyadadhàm /
tannidhyàya hçùñataraþ sa ràkùasaþ kùãõàdhirakathayat-"àrya, kadaryasyàsya kadarthanànna kadàcinnidràyàti netre /
tarjayati tràsayati ca akçtye càj¤àü dadàti /
tadatra kalyàõarà÷inà sàdhãyaþ kçtam /
yadeùa narakàkaþ kàraõànàü nàrakiõàü rasaj¤ànàya nãtaþ ÷ãtetaradãdhitidehajasya nagaram, tadatra dayànidheranantatejasaste 'yaü janaþ kà¤cidàj¤àü cikãrùati /
àdi÷a, alaü kàlaharaõena' ityanaüsãt /
àdi÷aü ca tam-"sakhe, saiùà sajjanàcarità saraõiþ, yadaõãyasikàraõe 'naõãyànàdaraþ saüdç÷yate /
na cedidaü necchasi seyaü saünatàïgayaùñirakle÷àrhàsatyanenàkçtyakàriõàtyarthaü kle÷ità, tannayainàü nijanilayam /
nànyaditaþ ki¤cidasti cittàràdhanaü naþ' iti /
atha tadàkarõya karõa÷ekharanilãnanãlanãrajàyitàü dhãratalatàrakàü dç÷aü tiryakki¤cida¤citàü saücàrayantã, salilacaraketana÷aràsanànatàü cillikàlatàü lalàñaraïgasthalãnartakãü lãlàlasaü làlayantã, kaõñakitaraktagaõóalakhà, ràgalajjàntaràlacàriõã, caraõàgreõa tira÷cãnanakhàrci÷candrikeõa dharaõitalaü sàcãkçtànanasarasijaü likhantã, dantacchadakisalayalaïghinà harùàsrasaliladhàrà÷ãkarakaõajàlakleditasya stanatañacandanasyàrdratàü nirasyatàsyàntaràlaniþ-sçtena tanãyasànilena hçdayalakùyadalanadakùiõaratisahacara÷arasyadàyitena taraïgitada÷anacandrikàõi kànicidetànyakùaràõi kalakaõñhãkalànyasçjat-"àrya, kena kàraõenainaü dàsajanaü kàlahastàdàcchidyànantaraü ràgànilacàlitaraõaraõikàtaraïgiõyanaïgasàgare kirasi /
yathà te caraõasarasijarajaþkaõikà tathàhaü cintanãyà /
yadyasti dayà te 'trajane, ananyasàdhàraõaþ karaõãyaþ sa eva caraõàràdhanakriyàyàm /
yadi ca kanyàgàràdhyàsanerahasyakùaraõàdanartha à÷aïkyeta, naitadasti /
raktatarà hi nastatrasakhya÷ceñya÷ca /
yatà na ka÷cidetajj¤àsyati tathà yatiùyante' iti /
sa càhaü dehajenàkarõàkçùñasàyakàsanena cetasyatinirdayaü tàóitastatkañàkùakàlàyasanigaóagàóhasaüyataþ kiïkarànananihitadçùñiragàdiùam-"yatheyaü rathacaraõajaghanà kathayati tathà cennàcareyam, nayeta nakrakatenaþ kùaõenaikenàkãrtanãyàü da÷àm /
janaü cainaü saha nayànayà kanyayà kanyàgçhaü hariõanayanayà' iti /
nãta÷càhaü ni÷àcareõa ÷àradajaladharajàlakànti kanyakàniketanamùa tatra ca kà¤citkàlakalàü candrànanànide÷àccandra÷àlaikade÷e taddar÷anacalitadhçtiratiùñham /
sà ca svacchandaü ÷ayànàþ karatalàlasasaüghañanàpanãtanidràþ kà÷cidadhigatàrthàþ sakhãrakàrùãt /
athàgatya tà÷caraõanihita÷irasaþ kùaradasrakaràlitekùaõà nija÷ekharakesaràgrasaülagnapañcaraõagaõaraõitasaü÷ayitakalag iraþ ÷anairakathayan-"àrya, yadatyàdityatejasasta eùà tayanalakùyatàü gatà, tataþ kçtàntena gçhãtà /
dattà ceyaü cittajena garãyasà sàkùãkçtya ràgànalam /
tadanenà÷caryaratnena nalinàkùasya te ratna÷aila÷ilàtalasthiraü ràgataralenàlaïkriyàtàü hçdayam /
asyà÷caritàrthaü stanatañaü gàóhàliüïganaiþ sadç÷atarasya sahacarasya ca' iti /
tataþ sakhãjanenàtidakùiõena dçóhatarãkçtasnehanigalastayà saünatàïgyà saügatyàraüsi /
atha kadàcidàyàsitajàyàrahitacetasi, làlasàlilaïghanaglànaghanakesare, ràjadaraõyasthalãlalàñàlãlàyitatilake, lalitànaïgaràjàïgãkçtanirnidrakarõikàrakà¤canacchatre, dakùiõadahanasàrathirayàhçtasahakàraca¤carãkakalike, kàlàõóajakaõñharàgaraktaraktàdharàratiraõàgrasaünàha÷ãlini, ÷àlinakanyakàntaþkaraõasaükràntaràgalaïghitalajje, darduragiritañacandanà÷leùa÷ãtalànilàcàryadattanànàlatànçtyalãle kàle, kaliïgaràjaþ sahàïganàjanena saha ca tanayayà sakalena ca nagarajanena da÷a trãõi ca dinàdi dinakarakiraõajàlalaïghanãye, raõadalisaïghalaïghitanatalatàgrakisalayàlãóhasaikatatañe, taralataraïga÷ãkaràsàrasaïga÷ãtale sàgaratãrakànane krãjàrasajàtàsaktisasãt /
atha saütatagãtasaügãtasaügatàïganàsahasra÷çïgàrahalànirargalànaïgasaügharùaharùita÷ca ràgatçùõaikatantrastatra randhra àndhranàthana jayasiühenasalilataraõasàdhanànãtenànenànekasaükhyenànãkena dràgàgatyàgçhyata sakalatraþ sà dyànãyata tràsataralàkùã dayità naþ saha sakhãjanena kanakalekhà /
tadàhaü dàhenànaïgadahanajanitenàntaritàhàracinta÷cintayandayitàü galitagàtrakàntirityatarkayam-"gatà sà kaliïgaràjatanayà janayitrà janayitryà ca sahàrihastam /
nirastadhairyastàü sa ràjà niyataü saüjighçkùet /
tadasahà ca sà satã gararasàdinà sadyaþ saütiùñheta /
tasyàü ca tàdç÷ãü da÷àü gatàyàü janasyàsyànanyajena hanyeta ÷arãradhàraõà /
sà kà syàdgatiþ' iti /
atràntara àndhranagaràdàgacchannagrajaþ ka÷cidaikùyata /
tena ceyaü kathà kathità-"yathà kila jayasiühenànekanikàradatatasaügharùaõajighàüsitaþ sa kardanaþ kanakalekhàdar÷anaidhitena ràgeõàrakùyata /
sà ca dàrikà yakùeõa kenacidadhiùñhità na tiùñhatyagre naràntarasya /
àyasyati ca narendrasàrthasaügrahaõena tanniràkariùyannarendro na càsti siddhiþ' iti /
tena càhaü dar÷atà÷aþ ÷aïkarançtyaraïgade÷ajàtasya jaratsàlasyatkandharandràntarjañàjàlaü niùkçùya tena jañilatàü gataþ kanthàcãrasaücayàntaritasakalagàtraþ kàü÷cicchiùyànagrahãùam /
tàü÷canànà÷caryakriyàtisaühitàjjanàdàkçùñànnacelàdityàgànnityahçùñànakàùram /
ayàsiùaü ca dinaiþ kai÷cidàndhranagaram /
tasya nàtyàsanne salilarà÷isadç÷asya kalahaüsagaõadalitanalinadalasaühatigalitàki¤jalka÷akala÷àrasya sàrasa÷reõi÷ekharasaya sarasastãrakànane kçtàniketanaþ sthitaþ ÷iùyajanakathitacitraceùñàkçùñasakalanàgarajanàbhisaüdhànadakùaþ sandi÷idi÷ãtyakãrtye janena-"ya eùa jaradaraõyasthalãsarastãre sthaõóila÷àyã yatistasya kila sakalàni sarahasyàni saùaóaïgàni ca chandàüsirasanàgre saünihitàti, anyàni ca ÷àstràõi, yena yàni na j¤àyante sa teùàü tatsakà÷àdarthanirõayaü kariùyati /
asatyena nàsyàsyaü saüsçjyate /
sa÷arãra÷caiùa dayàrà÷iþ /
etatsaügraheõàdya ciraü caritàrthà dãkùà /
taccaraõarajaþ kaõaiþ kai÷cana÷irasi kãrõairanekasyàneka àtaïka÷ciraü cikitsakairasaühàryaþ saühçtaþ tadaïghikùàlanasalilasekairniùkalaïka÷irasàü na÷yanti kùaõenaikenàkhilanarendrayantralaïghina÷caõóatàrà grahàþ /
na tasya ÷akyaü ÷akteriyattàj¤ànam /
na càsyàhaïkàrakaõikà' iti /
sà ceyaü kathànekajanàsyasaücàriõã tasya kanakalekhàdhiùñhànadhanadàj¤àkaraniràkriyàkriyàtisaktacetaþ kùatrriyasyàkarùaõàyà÷akat sa càharaharàgatyàdareõàtigarãyasàrcayannarthai÷ca ÷iùyànsaügçhõannidhigatakùaõaþ kadàcitkàïkùitàrthasàdhanàya ÷anaraiyàciùña /
dhyànadhãraþ sthànadar÷itaj¤ànasaünidhi÷cainaü nirãkùya nicàyyàkathayam-"tàt sthàna eùa hi yatnaþ /
tasya hi kanyàratnasya sakalakalyàõalakùaõaikarà÷eràdhigatiþ kùãrasàgarara÷anàlaïkçtàyà gaïgàdinadãsahasrahàrayàùñiràjitàyà dharàïganàyà evàsàdanàya sàdhanam /
na ca sa yakùastadadhiùñhàyã kenacinnarendreõa tasyà lãlà¤citanãlanãrajadar÷anàyà dar÷anaü sahate, tadatra sahyatàü trãõyahàni, yairahaü yatiùyer'thasyàsya sàdhanàya' iti /
tathàdiùñe ca hçùñe kùitã÷e gate ni÷i ni÷i nirni÷àkaràrciùi nãrandhràndhakàrakaõanikaranigãrõada÷adi÷i nidrànigaóitanikhilajanadç÷i nirgataya jalatalanilãnagàhanãyaü nãrandhraü kçcchràcchidrãkçtàntaràlaü tadekataþ sarastañaü tãrthàsaünikçùñaü kenacitkhananasàdhanenàkàrùam /
ghana÷ileùñakàcchannacchidrànanaü tattãrade÷aü janaira÷aïkanãyaü ni÷citya, dinàdisnà nanirõiktagàtra÷ca nakùatrasaütànahàrayaùñyagragrathitaratnam /
kùaõadàndhakàragandhahastidàraõaikakesàriõam, kanaka÷aila÷çïgaraïgalàsyalãlànañam, gaganasàgaraghanataraïgaràjilaïghanaikanakram, kàryàkàryasàkùiõam, sahasràrciùaü sahasràkùadigaïganàïgaràgaràgàyitakiraõajàlam, raktanãrajà¤jalinàràdhya nijaniketanaü nya÷i÷riyam /
yàte ca dinatraye, astagiri÷ikharagairikatañasàdhàraõacchaye /
acalaràjakanyakàkadarthanayàntarikùàkhyena ÷aïkara÷arãreõa saüsçùñàyàþ saüdhyàïganàyàþ raktacandanacarcitaikastanakala÷adar÷anãye dinàdhinàthe, janàdhinàthaþ sa àgatya janasyàsya dharaõinyastacaraõanakhakiraõacchàditakirãñaþ kçtà¤jaliratiùñhat /
àdiùña÷ca-"diùñyà dçùñeùñasiddhiþ /
iha jagati hi na nirãhaü dehinaü ÷riyaþ saü÷rayante /
÷reyàüsi ca sakalànyanalasànàü haste nityasàünidhyàni /
yataste sàdhãyasà saccaritenànàkalitakalaïkenàrcitenàtyàdararacitenàkçùñacetasà janenànena sarastathà saüskçtam, yatheha te 'dya siddhiþ syàt /
tadetasyàü nisi galàdardàyàü gàhanãyam /
gàhanànantaraü ca salilatale satatagatãnantaþsaücàriõaþ saünigçhya yathà÷akti ÷ayyàkàryà /
tata÷ca tañaskhalitajalasthagitajalajakhaõóhacalitadaõóakaõñakàgradalitadeharàjahaüsatràsajarjararasitasaüdattakarõasya janasya kùaõàdàkarõanãyaü janiùyate jalasaüghàtasya ki¤cidàrañitam /
÷ànte ca tatra salilarañite klinnagàtraþ ki¤cidàraktadçùñiryenàkàreõa niryàsyati nicàyya taü nikhilajananetrànandakàriõaü na yakùaþ ÷akùyatyagrataþ sthitaye /
sthirataranihitasneha÷çïkhalànigaóitaü ca kanyakàhçdayaü kùaõenaikenàsahanãyadar÷anàntaràyaü syàt /
asyà÷ca dharàïganàyà nàtyàdçtaniràkçtàricakraü cakraü karatalagataü cintanãyaü na tatra saü÷ayaþ /
taccedicchasyaneka÷àstraj¤ànadhãradhiùaõairadhikçtairitarai÷ca hitaiùigaõairàkalayya jàlika÷ataü cànàyya, antaraïganara÷atairyatheùñadçùñàntaràlaü saraþ kriyeta, rakùà ca tãràtrriü÷addaõóàntaràle sainikajanena sàdaraü racanãyà /
kastatra tajjànàti yacchidreõàraya÷cikãrùanti' iti /
tattvasya hçdayahàri jàtam, tadadhikçtai÷ca tatra kçtye randhradar÷anàsahericchàü ca ràj¤à kanyakàtiràgajanitàü nitàntani÷calàü ni÷cityàrtha eùa na niùiddhaþ /
tathàsthita÷ca tadàsàdanadçóhatarà÷aya÷ca sa àkhyàyata-"ràjan, atra te janànte ciraü sthitam, na caikatra cirasthànaü naþ ÷astam /
kçtakçtya÷ceha na draùñàsi /
yasya te ràùñre gràsàdyàsàditaü tasya te ki¤cidanàcarya kàryaü gatiràryagarhyà' iti /
tatraitaccirasthànasya kàraõam /
taccàdya siddham /
gaccha gçhàn /
yathàrhajalena hçdyagandhena snàtaþ sitasragaïgaràgaþ ÷aktisadç÷ena dànenàràdhitadharaõitalataitilagaõastilasnehasiktayaùñyagragrathitavartikàgni÷ikhàsahasragrastanai÷àndhakàrarà÷iràgatyàrthasiddhaye yatethàþ' iti /
sa kila kçtaj¤atàü dar÷ayan-"asiddhireùà siddhiþ, yadasaünidhirihàryàõàm /
kaùñà ceyaü niþsaïgatà, yà niràgasaü dàsajanaü tyàjayati /
na ca niùedhanãyà garãyasàü giraþ' iti snànàya gçhànayàsãt /
ahaü ca nirgatya nirjane ni÷ãthe sarastãrarandhranilãnaþ sannãùacchidradattakarõaþ sthitaþ /
sthite càrdharàtre kçtayathàdiùñakriyaþ sthànasthànaracitarakùaþ sa ràjà jàlikajanànànãya niràkçtàntaþ÷alyaü ÷aïkàhãnaþ saraþsalilaü salãlagatiragàhata /
gataü ca kãrõake÷aü saühatakarõanàsaü sarasastalaü hàstinaü nakralãlayà nãràtinilãnatayà taü tathà ÷ayànaü kandharàyàü kanyatà vyagrahãùam /
kharatarakàladaõóaghaññanàticaõóai÷ca karacaraõaghàtairnirdayadattanigrahaþ kùaõenaikenàjahàtsa ceùñàm /
tata÷cà kçùya taccharãraü chidre nidhàya nãrànnirayàsiùam /
saïgatànàü ca sainikànàü tadatyacitrãyatàkàràntaragrahaõam /
gajaskandhagataþ sitacchatràdisakalaràjacihnaràjita÷caõóataradaõóidaõóatàóanatrastajanadattàntaràlayà ràjavãthyà yàtastàü ni÷àü rasanayananirastanidràratiranaiùam /
nãte ca janàkùilakùyatàü làkùàrasadigdhadhiggaja÷iraþsadçkùe ÷akradigaïganàratnàdar÷er'kacakre kçtakaraõãyaþ kiraõajàlakaràlaratnaràjiràjitaràjàrhàsanàdhyàsã yathàsadç÷àcàradar÷inaþ ÷aïkàyantritàïgànsaünidhiniùàdinaþ sahàyànagàhiùam-"dç÷yatàü ÷aktiràrùã, yattasya yaterajeyarayendriyàõàü saüskàreõa nãrajasà nãrajasàünidhya÷àlini saharùàlini sarasi sarasijadalasaünikà÷acchàyasyàdhikataradar÷anayinyàkàràntarasya siddhiràsãt /
adya sakalanàstikànàü jàyeta lajjànataü ÷iraþ /
tadidànãü candra÷ekharanaraka÷àsanasarasijàsanàdãnàü trida÷e÷ànàü sthànànyàdararacitançtyagãtàràdhanàni kriyantàm /
hniyantàü ca gçhàditaþ kle÷anirasanasahànyarthisàrthairdhanàni' iti /
à÷caryarasãtirekahçùñadçùñayaste jaya jagadã÷a, jayena sàti÷ayaü da÷a di÷aþ sthagayannijena ya÷asàdiràjaya÷àüsi' ityasakçdà÷àsyàracayanyathàdiùñàþ kriyàþ /
sa càhaü dayitàyàþ sakhãü hçdayasthànãyàü ÷a÷àïkasenàü kanyakàü kadàcitkàryàntaràgatàü rahasyàcakùi-"kaccidayaü janaþ kadàcidàsãddçùñaþ' iti /
atha sà harùakàùñhàü gatena hçdayeneùadàlakùya da÷anadãdhitilatàü lãlàlasaü làsayantã, lalità¤citakara÷àkhàntaritadantacchadakisalayà, harùajalakledajarjaranira¤janekùaõà, racità¤jaliþ "nitaràü jàne yadi na syàdaindrajàlikasya jàlaü ki¤cidetàdç÷am /
kathaü caitat /
kathaya, iti snehaniryantraõaü ÷anairagàdãt /
ahaü càsyai kàrtsnyenàkhyàya, tadànanasaükràntena saüde÷ena saüjanayyasahacaryà nirati÷ayaü hçdayàhlàdam, tata÷caitayà dayitayà nirargalãkçtàtisatkçtakaliïganàthanyàyadattayà saügatyàndhrakaliïgaràjaràjya÷àsã tasyàsyàriõà lilaïkhayiùitasyàïgaràjasya sàhàyyakàyàlaghãyasà sàdhanenàgatyàtra te sakhijanasaügatasya yàdçcchikadar÷anànandarà÷ilaïghitacetà jàtaþ' iti /
tasya tatkau÷alaü smitajyotsnàbhiùiktadantacchadaþ saha suhçdbhirabhinandya "citramidaü mahàmunervçttam /
atraiva khalu phalitamatikaùñaü tapaþ tiùñhatu tàvannarma /
harùaprakarùaspç÷oþ praj¤àsattvayordçùñamiha svaråpam' ityabhidhàya, punaþ "avataratu bhavàn' iti bahu÷rute vi÷rute vikacaràjãvasadç÷aü dç÷aü cikùepa devo ràjavàhanaþ // Dkc_2,7 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite mantraguptacaritaü nàma saptama ucchvàsaþ

__________________________________________________________________________________


START Dkc 2,8:


aùñamocchvàsaþ

atha so 'pyàcacakùe-"deva, mayàpi paribhramatà vindhyàñavyàü ko 'pi kumàraþ kùudhà tçùà ca kli÷yannakle÷àrhaþ kvacitkåpàbhyà÷e 'ùñavarùade÷ãyo dçùñaþ /
sa ca tràsagadgadamagadat-"mahàbhàga, kliùñasya me kriyatàmàrya, sàhàyyakam /
asya me pràõàpahàriõãü pipàsàü pratikartumudakamuda¤canniha kåpe ko 'pi niùkalo mamaika÷araõabhåtaþ patitaþ /
tamalamasmi nàhamuddhartum, /
iti athàhamabhyetya vratatyà kayàpi vçddhamuttàrya, taü ca bàlaü vaü÷anàlãmukoddhçtàbhiradbhiþ phalai÷ca pa¤capaiþ ÷arakùepocchritasya lakucavçkùasya ÷ikharàtpàùàõapàtitaiþ pràtyànãtapràõavçttimàpàdya, tarutalaniùaõõastaü jarantamabravam-"tàta, ka eùa bàlaþ, ko và bhavànan, kathaü ceyamàpadàpannà' iti /
so '÷rugadgadamagadat-"÷råyatàü mahàbhàga vidarbho nàma janapadaþ tasminbhojavaü÷abhåùaõam, aü÷àvatàra iva dharmasya, atisattvaþ, satyavàdã, vadànyaþ, vinãtaþ, ninetà prajànàm, ra¤jitabhçtyaþ, kãrtimàn, udagraþ, buddhimårtibhyàmutthàna÷ãlaþ, ÷àstrapramàõakaþ, ÷akyabhavyakalpàrambhã, saübhàvayità budàn prabhàvayità sevakàn, udbhàvayità bandhån, nyagbhàvayità ÷atrån, asaübaddhapralàpeùvadattakarõaþ, kadàcidapyavitçùõo guõeùu, atinadãùõaþ kalàsu, nediùño dharmàrthasaühitàsu, svalpe 'pi sukçte sutaràü pratyupakartà, pratyavekùità ko÷avàhanayoþ, yatnena parãkùità sarvàdhyakùàõàm, ùàóguõyopayoganipuõaþ manumàrgeõa praõetà càturvarõyasya, puõya÷lokaþ, puõyavarmà nàmàsãt /
sa puõyaiþ karmabhiþ pràõya puruùàyuùam, punarapuõyena pràjànàmagaõyatàmareùu /
tadanantaramanantavarmà nàma tadàyatiravanimadhyatiùñhat /
sa sarvaguõaiþ samçddho 'pi daivàddaõóhanãtyàü nàtyàdçto 'bhåt /
tamekadà rahasi vasurakùito nàma mantrivçddhaþ piturasya bahumataþ pragalbhavàgabhàùata-"tàta, sarvaivàtmasaüpadabhijanàtprabhçtyanyånaivàtrabhavati lakùyate /
buddhi÷ca nisargapañvã, kalàsu nçtyagãtàdiùu citreùu ca kàvyavistareùu pràptavistarà tavetarebhyaþ prativi÷iùyate /
tathàpyasàvapratipadyàtmasaüskàramartha÷àstreùu, anagnisaü÷odhitena hemajàtirnàtibhàti buddhiþ /
buddhihãno hi bhåbhçdatyucchrito 'pi parairadhyàruhyamàõamàtmànaü na cetayate /
na ca ÷aktaþ sàdhyaü sàdhanaü và vibhjya vartitum /
ayathàvçtta÷ca karmasu pratihanyamànaþ svaiþ parai÷ca paribhåyate /
na càvaj¤àtasyàj¤à prabhavati prajànàü yogakùemàràdhanàya /
atikrànta÷àsanà÷ca prajà yatki¤canavàdinyo yatàkatha¤cidvartinyaþ sarvàþ sthitãþ saükireyuþ nirmaryàda÷ca loko lokàdito 'muta÷ca svàminamàtmànaü ca bhraü÷ayeta /
àgamadãpadçùñena khalvadhvanà sukhena vartate lokayàtrà /
divyaü hi cakùurbhåtabhavadbhaviùyatsu vyavahitaviprakçùñàdiùu ca viùayeùu ÷àstraü nàmàpratihatavçtti /
tena hãnaþ satorapyàyatavi÷àlayorlocanayorandha eva janturarthadar÷aneùvasàmarthyàt' ato vihàya bàhmavidyàsvabhiùaïgamàgamaya daõóanãtiü kulavidyàm /
tadarthànuùñhànana càvarjita÷aktisiddhiraskhalita÷àsanaþ ÷àdhi ciramudadhimekhalàmurvãm iti /
etadàkarõya sthàna eva gurubhiranu÷iùñham /
tathà kriyate' ityantaþpuramavi÷at /
tàü ca vàrtàü pàrthivena pramadàsaünidhau prasaïgenodãritàmupani÷amya samãpopaviùña÷cittànuvçttiku÷alaþ prasàdavitto gãtançtyavàdyàdiùvabàhmo bàhmanàrãparàyaõaþ pañurayantritamukho bahubhaïgivi÷àradaþ paramarmànveùaõaparaþ parihàsayità parivàdaruciþ pai÷unyapaõóhitaþ sacivamaõóalàdapyutkocahàrã sakaladurnayopàdhyàyaþ kàmatantrakarõadhàraþ kumàrasevako vihàrabhadro nàma smitapårvaü vyaj¤apayat-"deva, daivànugraheõa yadi ka÷cidbhàjanaü bhavati vibhåteþ, tamakasmàduccàvacairupapralobhanaiþ kadarthayantaþ svàrthaü sàdhayanti ÷iraþ, baddhvà da--bhiþ, ajinenàcchàdya, navanãtenopalipya, ana÷anaü ca ÷àyayitvà, sarvasvaü svãkariùyanti /
tebhyo 'pi ghorataràþ pàùaõóhinaþ putradàra÷arãrajãvitànyapi mocayanti /
yadi ka÷citpañujàtãyo nàsyai mçgatçùõikàyai hastagataü tyaktumicchet /
tamanye parivàryàhuþ--"ekàmapi kàkiõãü kàrùàpaõalakùamàpàdayema, ÷astràdçte sarva÷atrun ghàtayem, eka÷arãriõamapi martyaü cakravartinaü vidadhãmahi, yadyasmaduddiùñena màrgeõàcaryate' iti /
sa punarimànpratyàha-"ko 'sau màrgaþ' iti /
punarime bruvate-"nanu catasro ràjavidyàstrayã vàrtànvãkùikã daõóanãtiriti /
tàsu tisrastrayãvàrtànvãkùikyo mahatyo mandaphalà÷ca, tàstàvadàsatàm /
adhãùva tàvadçõóanãtim /
iyamidànãmàcàryaviùõuguptena mauryàrthe ùaóåbhiþ ÷lokasahasraiþ saükùiptà /
saiveyamadhãtya samyaganuùñhãyamànà yathoktakarmakùamà' iti /
sa "tathà' ityadhãte /
÷çõoti ca /
tatraiva jaràü gacchati /
tattu kila ÷àstraü ÷àstràntarànubandhi /
sarvameva vàïmayamaviditvà na tattvato 'dhigaüsyate /
bhavatu kàlena bahunàlpena và tadarthàdhigatiþ /
adhigata÷àstreõa càdàveva putradàramapi na vi÷vàsyam /
àtmakçkùerapi kçte taõóulairiyadbhiriyànodanaþ saüpadyate /
iyata odanasya pàkàyetàvadindhanaü paryàptamiti mànonmànapårvakaü deyam /
utthitena ca ràj¤à kùàlitàkùàlite mukhe muùñimardhamuùñiü vàbhyantarãkçtya kçtsnamàyavyayajàtamahnaþ prathame 'ùñame và bhàge ÷rotavyam /
÷çõvata evàsya dviguõamapaharanti te 'dhyakùadhårtà÷catvàriü÷ataü càkyopadiùñànàharaõopàyànsahasradhàtmabuddhyaiva te vikalpayitàraþ /
dvitãye 'nyonyaü vivadamànànàü janànàmàkro÷àddahyamànakarõaþ kaùñaü jãvatiþ tatràri pràóvivàkàdayaþ svecchayà jayaparaujayà vidadhànàþ pàpenàkãrtyà ca bhartàramàtmana÷càrthairyojayanti /
tçtãye snàtuü ca labhate /
bhuktasya yàvadandhaþpariõaàmastàvadasya viùabhayaü na ÷àmyatyeva /
caturthe hiraõyapratihàya hastaü prasàrayannevottiùñhati /
pa¤came mantracintayà mahàntamàyàsamanubhavati /
tatràpi mantriõo madhyasthà ivànyonyaü mithaþ saübhåya doùaguõau dåtacàrahavàkyàni ÷akyà÷akyatàü de÷akàlakàryàvasthà÷ca svecchayà viparivartayantaþ, svaparimitramaõóalànyupajãvanti /
bàhmàbhyantaràü÷ca kopàn gåóhamutpàdya prakà÷aü pra÷amayanta iva svàminamava÷amavagçhõanti /
ùaùñhe svairavihàro mantro và sevyaþ //
so 'syaitàvànsvairavihàrakàlo yasya tisrastripàdottarà nàóãkàþ /
saptame caturaïgabalapratyavekùaõaprayàsaþ /
aùñame 'sya senàpatisakhasya vikramacintàkle÷aþ /
punarupàsyaiva saüdhyàm, prathame ràtribhàge gåóhapuruùà draùñavyàþ /
tanmukhena càtinç÷aüsàþ ÷astràgnirasapraõidhayo 'nuùñheyàþ /
dvitãye bhojanànantaraü ÷rotriya iva svàdhyàyamàrabheta /
tçtãye tåryaghoùeõa saüviùña÷caturthapa¤camau ÷ayãta kila /
kathamivàsyàjasracintàyàsavihvalamanaso varàkasya nidràsukhamupanamet /
punaþ ùaùñhe ÷àstracintàkàryacintàrambhaþ /
saptame tu mantragraho dåtàbhipreùaõàni ca /
dåtà÷ca nàmobhayatra priyàkhyànalabdhànarthànvãta÷ulkabàdhavartmani vàõijyayà vardhayantaþ, kàryamavidyàmànamapi le÷enotpàdyànavarataü bhramanti /
aùñame purohitàdayo 'bhyetadyainamàhuþ-"adya dçùño duþsvapnaþ /
duþsthà grahàþ ÷akunàni cà÷ubhàni /
÷àntayaþ kriyantàm /
sarvamastu sauvarõameva homasàdhanam /
evaü sati karma guõavadbhavati /
brahmakalpà ime bràhmàõàþ /
kçtamebhiþ svastyayanaü kalyàõataraü bhavati /
te càmã kaùñadryà bahvapatyà yajvàno vãryavanta÷càdyàpyapràptapratigrahàþ /
dattaü caibhyaþ svargyamàyuùyamariùñanà÷anaü ca bhavati' iti bahu bahu dàpayitvà tanmukhena svayamupàü÷u bhakùayanti /
tadevamaharni÷amavihitasukhale÷amàyàsabahulamaviralakadarthanaü ca nayato 'nayaj¤asyàstàü cakravàrtità svamaõóalamàtramapi duràrakùyaü bhavet /
÷àstraj¤asamàj¤àto hi yaddadàti, yanmànayati, yatpriyaü bravãti, tatsarvamatisaüdhàtumityavi÷vàsaþ /
avi÷vàsatà hi janmabhåmiralakùmyàþ /
yàvatà ca nayena vinà na lokayàtrà sa loka eva siddhaþ nàtra ÷àstreõàrthaþ stanandhayo 'pi hi taistairupàyaiþ stanapànaü jananyà lipsate tadapàsyàtiyantraõàmanubhåyantàü yatheùñamindriyasukhàni /
ya'pyupadi÷anti "evamindriyàõi jetavyàni, evamariùaóvargastyàjyaþ, sàmàdirupàyavargaþ sveùu pareùu càjasraü prayojyaþ, saüdhivigrahacintayaiva neyaþ kàlaþ, svalpo 'pi sukhasyàvakà÷o na deyaþ' iti, tairapyebhirmantribakairyuùmatt÷cauryàrjitaü dhanaü dàsãgçheùveva bhujyate /
ke caite varàkàþ /
ye 'pi mantrakarka÷àstantrakartàraþ ÷ukràïgirasavi÷àlàkùabàhudantiputraparà÷araprabhçtayastaiþ-kimariùaóvargo jitaþ, kçtaü và taiþ ÷àstrànuùñhànam /
tairapi hi pràrabdheùu kàryeùu dçùñe siddhyasiddhã /
pañhanta÷càpañhadbhiratisaüdhãyamànà bahavaþ /
nanvidamupapannaü devasya, yaduta sarvalokasya vandyà jàtiþ, ayàtayàmaü vayaþ, dar÷anãyaü vapuþ, aparimàõà vibhåtiþ /
tatsarvaü sarvàvi÷vàsahetunà sukhopabhogapratibandhinà bahumàrgavikalpanàtsarvakàryeùvamuktasaü÷ayena tantràvàpena mà kçthà vçkùà /
santi hi te dantinàü da÷asahasràõi, hayànàü lakùatrayam, anantaü ca pàdàtam /
api ca pårõànyeva haimaratnaiþ ko÷agçhàõi /
sarva÷caiùa jãvalokaþ samagramapi yugasahasraü bhu¤jàno na te koùñhàgàràõi recayiùyati /
kimidamaparyàptaü yadanyàyàrjitàyàsaþ kriyate /
jãvitaü hi nàma janmavatàü catuþpa¤cànyahàni /
tatràpi bhogayogyamalpàlpaü vayaþ-khaõóam /
apaõóitàþ punararjayanta eva dhvaüsante /
nàrjitasya vastuno lavamapyàsvàdayitumãhante /
kiü bahunà ràjyabhàraü bhàrakùameùvantaraïgeùu bhaktimatsu samarpya, apsaraþpratiråpàbhirantaþpurikàbhã ramamàõo gãtasaügãtapànagoùñhã÷ca yathartu badhnanyathàrhaü kuru ÷arãralàbham' iti pa¤càïgãspçùñabhåmira¤jalicumbitacåóa÷cirama÷eta /
pràhasãcca prãtiphullalocano 'ntaþpurapramadàjanaþ /
jananàtha÷ca sasmitam "uttiùñha, nanu hitopade÷àdguravo bhavantaþ /
kimiti gurutvaviparãtamanuùñhitam' iti tamutthàpya krãóãnirbharamatiùñhat /
athaiùu dineùu bhåyobhåyaþ prastuter'the preryamàõo mantrivçddhena, vacasàbhyupepya manasaivàcittaj¤a ityavaj¤àtavàn /
athaivaü mantriõo manasyabhåt--"aho me mohàdbàli÷yam /
aruciter'the codayannarthãvàkùigato 'hamasya hàsyo jàtaþ /
spaùñamasya ceùñànàmàyathàpårvyam /
tathà hi /
na màü snigdhaü pa÷yati, na smitapårvaü bhàùate, na rahasyàni vivçõoti, na haste spç÷ati, na vyasaneùvanukampate, notsaveùvanugçhõàti, na vilobhanavastu preùayati, na matsukçtàni pragaõayati, na me ga-havàrtàü pçcchati, na matpakùànpratyavekùate, na màmàsannakàryeùvabhyantarãkaroti, na màmantaþpuraü prave÷ayati /
api ca màmanarheùu karmasu niyuïkte, madàsanamanyairavaùñabhyamànamanujànàti, madvairiùu vi÷rambhaü dar÷ayati, maduktasyottaraü na dadàti, matsamànadoùànvigarhati, marmaõi màmupahasati, svamatamapi mayà varõyamànaü pratikùipati, mahàrhàõi vaståni matprahitàni nàbhinandati, nayaj¤ànàü skhalitàni matsamakùaü mårkhairuddhoùayati, satyamàhacàõakyaþ-"cittaj¤ànànuvartino 'narthà apa priyàþ syuþ /
dakùiõà apa tadbhàvabahiùkçtà dveùyà bhaveyuþ' iti /
tathàpi kà gatiþ /
avinãto 'pi na parityàjyaþ pitçpitàmahànuyàtairasmàdç÷airayamadhipatiþ /
aparityajanto 'pi kamupakàrama÷råyamàõavàcaþ kurmaþ /
sarvathà nayaj¤asya vasantabhànora÷makendrasya haste ràjyamidaü patitam /
api nàmàpado bhàvinyaþ prakçtisthamenamàpàdayeyuþ /
anartheùu sulabhavyalãkeùu kvacidutpanno 'pi dveùaþ sadvçttamasmairocayet /
bhavatu bhavità tàvadanarthaþ /
stambhitapi÷unajihvo yathàkatha¤cidabhraùñapadastiùñheyam' iti /
evaü gate mantriõi, ràjani ca kàmavçtte, candrapàlito nàmà÷vakendràmàtyasyendrapàlitasya sånuþ, asadvçttaþ pitçnirvàsito nàma bhåtvà, bahubhi÷càraõagaõairbahvãbhiranalpakau÷alàbhiþ ÷ilpakàriõãbhiranekacchannakiïkarai÷ca parivçto 'byetya vividhàbhiþ krãóàbhirvihàrabhadramàtmasàdakarot /
amunà caiva saükrameõa ràjanyàspadamalabhata /
labdharandhra÷ca sa yadyadvayyasanamàrabhate tattathetyavarõayat--"deva, yathà mçgayà hyaupakàrikã na tathànyat /
atra hi vyàyàmotkarùàdàpatsåpakartà dãrghàdhvalaïghanakùamo jaïghàjavaþ, kaphàpacayàdàrogyaikamålamà÷ayàgnidãptiþ, medopakarùàdaïgànàü sthairyakàrka÷yàtilàghavàdãni, ÷ãtoùõavàtavarùakùutpipàsàsahatvam, sattvànàmavasthàntareùu cittaceùñitaj¤ànam, hariõagavalagavayàdivadhena sasyalopapratikriyà, vçkavyàghnàdighàtena sthalapatha÷alya÷odhanam, ÷ailàñavãprade÷ànàü vividhakarmakùamàõàmàlocanam, àñavikavargavi÷rambhaõam, utsàha÷aktisaüdhukùaõena pratyanãkavitràsanamiti bahutamà guõàþ /
dyåte 'pi dravyarà÷estçõavattyàgàdanupamànamà÷ayaudàryam, jayaparàjayànavasthànàddharùavivàdayoraviveyatvam, pauruùaikanimittasyàmarùasya vçddhiþ, akùahastabhåmyàdigocaràõàmatyantadurupalakùyàõàü kåñakarmaõàmupalakùaõàdanantabuddhinaipuõyam, ekaviùayopasaühàràccittasyàticitramaikàgryam, adhyavasàyasahacareùu sàhaseùvatiratiþ, atikarka÷apuruùapratisaüsargàdananyadharùaõãyatà, mànàvadhàraõam, akçpaõaü ca ÷arãrayàpanamiti /
uttamàïganopabhoge 'pyarahthadharmayoþ saphalãkaraõam, phuùkalaþ puruùàbhimànaþ bhàvaj¤ànakau÷alam, alobhakliùñamàceùñitam, akhilàsu kalàsu vaicakùaõyam, alabdhopalabdhilabdhànurakùaõarakùitopabhogabhuktànusaüdhànaruùñànunayàdi ùvajasramabhyupàyaracanayà buddhivàcoþ pàñavam, utkçùña÷arãrasaüskàràtsubhagaveùatayà lokasaübhàvanãyatà, paraü suhçtpriyatvam, garãyasã parijanavyapekùà, smitapårvàbhibhàùitvam, udriktasattvatà, dàkùiõyànuvartanam /
apatyotpàdanenobhayaloka÷reyaskaratvamiti /
pàne 'pi nànàvidharàgabhaïgapañãyasàmàsavànàmàsevanàtspçhaõãyavayovyavasthàpanam, ahaïkàraprakarùàda÷eùaduþ-khatiraskaraõam, aïgajaràgadãpanàdaïganopabhoga÷aktisaüdhukùaõam, aparàdhapramàrjanànmanaþ÷alyonmàrjanam, aïgajaràgadãpanàdaïganopabhoga÷aktisaüdhukùaõam, aparàdhapramàrjanànmanaþ÷alyonmàrjanam, a÷ràvya÷aüsibhiranargalapralàpairvi÷vàsopabçühaõam, matsarànanubandhàdànandaikatànatà, ÷abdàdãnàmindriyàrthànàü sàtatyenànubhavaþ, saüvibhàga÷ãlatayà suhçdvargasaüvargaõam, anupamànamaïgalàvaõyam, anuttaràõi vilasitàniü, bhayàrtiharaõàcca sàïgramikatvamiti /
vàkpàruùyaü daõóo dàruõo dåùaõàni càrthànàmeva yathàvakà÷amaupakàrikàõi /
nahi muniriva narapatirupa÷amaratirabhibhavitumarikulamalam, abalambituü ca lokatantram' iti /
asàvapi gurupade÷amivàtyàdareõa tasya matamanvavartata /
tacchãlànusàriõya÷ca prakçtayo vi÷çïkhalamasevanta vyasanàni /
sarva÷ca samànadoùatayà na kasyacicchidrànveùaõàyàyatiùña /
samànabhartçprakçtayastantràdhyakùàþ svàni karmaphalànyabhakùayan /
tataþ kramàdàyadvàràõi vya÷ãryanta /
vyayamukhàni viñavidheyatayà vibhoraharaharvyavardhanta /
sàmantapaurajànapadamukhyà÷ca samàna÷ãlatayopàråóhavi÷rambheõa ràj¤à sajànayaþ pànagoùñhãùvabhyantarãkçtàþ svaüsvamàcàramatyàcàriùuþ /
tadaïgànàsu cànekàpade÷apårvamapàcarannarendraþ /
tadantaþpureùu càmã bhinnavçtteùu mandratràsà bahusukhairavartanta /
sarva÷ca kulàïganàjanaþ sulabhabhaïgibhàùaõarato bhagnacàritrayantraõastçõàyàpi na gaõayitvà bharténdhàtçõamantraõànya÷çõot /
tanmålà÷ca kalahàþ sàmarùàõàmudabhavan /
ahanyanta durbalà balibhiþ /
apahçtàni dhanavatàü dhanàni taskaràdibhiþ /
apahçtaparibhåtayaþ prahatà÷ca pàtakapathàþ /
hatabàndhavà hçtavittà badhabandhàturà÷ca muktakaõñhamàkro÷anna÷rukaõñhyaþ prajàþ /
daõóa÷càyathàpraõãto bhayakrodhàvajanayat /
kç÷akuñumbeùu lobhaþ padamadhattaþ vimànità÷ca tejasvino 'mànenàdahyanta /
teùu teùu càkçtyeùu pràsaranparoùajàpàþ /
tadà ca mçgayuveùamçgabàhulyavarõanenàdridroõãranapasàramàrgàþ suùkatçõavaü÷agulmàþ prave÷ya dvàrato 'gnivisargaiþ, vyàghràdivadhe protsàhya tanmukhapàtanaiþ, iùñakåpatçùõotpàdanenàtidårahàritànàü pràõahàribhiþ kùutpipàsàbhivardhanaiþ, tçõagulmagåóhatañapradarapàtahetubhirviùamamàrgapradhàvanaiþ, viùamukhãbhiþ kùurikàbhi÷caraõakaõñakoddharaõaiþ viùvagvisaravicchinnànuyàtçtayaikàkãkçtànàü yatheùñaghàtanaiþ, mçgadehàparàddhairnàmeùumokùaõaiþ, sapaõabandhamadhiruhyàdri÷çïgàõi duradhirohàõyananyalakùyaiþ prabhraü÷anaiþ, àñavikacchadmanà vipineùu viralasainikànàü pratirodhanaiþ, akùadyåtapakùiyuddhayàtrotsavàdisaükuleùu balabadanuprave÷anaiþ, itareùàü hiüsotpàdanaiþ, gåóhotpàditavyalãkebhyo 'priyàõi prakà÷aü labdhvà sàkùiùu tadvikhyàpyàkãrtiguptihetubhiþ paràkramaiþ, parakalatreùu suhçttevanàbhiyojya jàrànbharténumayaü và prahçtya tatsàhasopanyàsaiþ, yogyanàrãhàritànàü saüketeùu pràgupanilãya pa÷càdabhidutyàkãrtanãyaiþ pramàpaõaiþ, upapralobhya bilaprave÷eùu nidhànakhananeùu mantrasàdhaneùu ca vighnavyàjasàdhyairvyàpàdanaiþ, mattagajàdhirohaõàya preya pratyapàyanivartanaiþ, vyàlahastinaü koùayitvà lakùyãkçtamukyamaõóaleùvapakramaõaiþ, yogyàïganàbhiraharni÷amabhiramayya ràjayakùmotpàdanaiþ, vastràbharaõamàlyàïgaràgàdiùu rasavidhànakau÷alaiþ, cikitsàmukhenàmayopabarhaõairanyai÷càbhyupàyera÷makendraprayuktàstãkùõarasadàdayaþ
prakùapitapravãramanantavarmakañakaü jarjaramakurvan /
atha vasantabhànurbhànuvarmàõaü nàma vànavàsyaü protsàhyànantavarmaõà vyagràhayat /
tatparàmçùñaràùñraparyanta÷cànantavarmà tamabhiyoktuü balasamutthànamakarot /
sarvasàmantebhya÷cà÷makendraþ pràgupetyàsya priyataro 'bhåt /
apare 'pi sàmàntàþ sasagaüsata /
gatvà càbhyarõe narmadàrodhasi nyavi÷ana /
tasmiü÷càvasare mahàsàmantasya kuntalapateravantidevasyàtmanàñakãyàü kùmàtalorva÷ãü nàma candrapàlitàdibhiratipra÷astançtyakau÷alàmàhåyàntavarmà nçtyamadràkùãt /
àtirakta÷ca bhuktavànimàü madhumattàm /
a÷makendrastu kuntalapatimekànte samabhyadhatta-"pramatta eùa ràjà kalatràõi naþ paràmç÷ati /
kiyatyavaj¤à soóhavyà /
mama ÷atamasti hastinàm, pa¤ca÷atàni ca te /
tadàvàü saübåya murale÷aü vãrasenamçcãke÷amekavãraü koïkaõapatiü kumàraguptaü sàsikyanàthaü ca nàgapàlamupajapàva /
te càva÷yamasyàvinayamasahamànà asmanmatenaivopàvarteran /
ayaü ca vànavàsyaþ priyaü me mitram /
amunainaü durvinãtamagrato vyatipaktaü pçùñataþ pràharema /
ko÷avàhanaü ca vibhajya gçhõãmaþ' iti /
hçùñena càmunàbhyupete, viü÷atiü va÷aràü÷ukànàm, pa¤caviü÷atiü kà¤janakuïkumapalànàm, pràbhçtãkçtyàptamukhena taiþ sàmantaiþ saümantrya tànapi svamatàvasthàpayat /
uttaredyusteùàü sàmantànàü vànavàsyasya ca anantavarmà nayadveùàdàmipatvamagamat /
vasantabhànu÷ca tatko÷avàhanamava÷ãrõamàtmàdhiùñitameva kçtvà yathàprayàsaü yathàbalaü ca vibhajya gçhõãta /
yuùmadanuj¤ayà yenakenacidaü÷enàhaü tuùyàmi' iti ÷àñhyàtsarvànuvarttã, tenaivàmiùeõa nimittãkçtenotpàditakalahaþ sarvasàmantànadhvaüsayat /
tadãyaü ca sarvasvaü svayamevàgrasat /
vànavàmyaü kenacidaü÷enànugçhya pratyàvçtya sarvamanantavarmaràjyamàtmasàdakarot /
asmiü÷càntera mantrivçddho vasurakùitaþ kai÷cinmaulaiþ saübhåya bàlamenaü bhàskaravarmàõam, asyaiva jyàyasãü baginãü trayoda÷avarùàü ma¤juvàdinãm, anayo÷ca màtaraü mahàdevãü vasuüdharàmàdàyàpasarpannàpado 'syà bhàvitayà dàhajvareõa dehamajahàt /
asmàdç÷airmitraistu nãtvà màhiùmatãü bhartçdvaimàturàya bhràtre mitravarmaõe sàpatyà devã dar÷itàbhåt /
tàü càryàmanàryo 'sàvanyathàbhyamanyata /
nirbhartsita÷ca tayà "sutamiyamakhaõóacàritrà ràjyarhiü cikãrùati' iti nairghçõyàttamenaü bàlamajighàüsãt /
idaü tu j¤àtvà devyàhamàj¤aptaþ-"tàta, nàlãjaïgaþ, jãvatànenàrbhakeõa yatra kvacidavadhàya jãva /
jãveyaü cedahamapyenamanusariùyàmi /
j¤àpaya màü kùemapravçttaþ vyagàhiùi /
pàdacàriõaü cainamà÷vàsayituü ghoùe kvacidahàni kànicidvi÷ramayya, tatràpi ràjapuruùasaüpàtabhãto duradhvamapàsaram /
tatràsya dàruõapipàsàpãóitasya vàri dàtukàmaþ kåpe 'sminnapabhra÷ya patitastvayaivamanugçhãtaþ /
svamevàsyàtaþ ÷araõamedhi vi÷araõasya ràjasånoþ' itya¤jalimabadhnàt /
"kimãyà jàtyàsya màtà' ityanuyukte mayàmunoktam-"itya¤jalimabadhnàt /
"kimãyà jàtyàsya màtà' ityanuyukte mayàmunoktam-"pàñaliputrasya vaõijo vai÷ravaõasya duhitari sàgaradattàyàü kosalendràtkusumadhanvano 'sya màtà jàtà' iti /
"yadyevametanmàturmatpitu÷caiko màtàmahaþ' iti sasnehaü tamahaü sasvaje /
vçddhenoktam-"sindhudattaputràõàü katamaste pità' iti /
"su÷rutaþ' ityukte so 'tyahçùyat /
ahaü tu "tapanayàvaliptama÷makanayenaivonmålya bàlamenaü pitrye pade pratiùñhàpayeyam' iti pratij¤àya kathamasyainàü kùudhaü kùapayeyam' ityacintayam /
tàvadàpatitau ca kasyàpi vyàdhasya trãnipånatãtya dvau mçgau sa ca vyàdhaþ /
tasya hastàdava÷iùñamiùudvayaü kodaõóaü càkùiùyàvadhiùam /
eka÷ca sapatràkçto 'nya÷ca niùpatràkçto 'patat /
taü caikaü mçgaü dattvà mçgayave, anyasyàpalomatvacaþ klomàpàhye, niùkulàkçtya vikçtyorvaïghrigrãvàdãni ÷ålàkçtya dàvàïgàraùuùa taptenàmiùeõa tayoràtmana÷ca kùudhamatàrùam /
etasminkarmaõi matsauùñhavenàtihçùñaü kiràtamasmi pçùñavàn-"api jànàsi màhiùmatãvçttàntam' iti /
asàvàcaùña-" tatra vyàghratvaco dçta÷ci vikrãyàdaivàgataþ kiü na jànàmi /
pracaõóavarmà nàma caõóavarmànujo mitravarmaduhitaraü ma¤juvàdinãü vilipsurabhyetãti tenotsavottarà purã' iti /
atha karõe jãrõamabravam-"dhårto mitravarmà duhitari samyakpratipattyà màtaraü vi÷vàsya tanmukhena pratyàkçùya bàlakaü jighàüsati /
tatpratigatyaü ku÷alamasya madvàrtà ca devyai raho nivedya punaþ kumàraþ ÷àrdålabhakùita iti prakà÷amàkro÷anaü kàryam /
sa durmatirantaþprãto bahirduþkhaü dar÷ayandevãmanuneùyati /
punastayà tvanmukhena sa vàcyaþ-"yadapekùayà tvanmatamatyakramiùaü so 'pi bàlaþ pàpena me paralokamagàt /
adya tu tvadàde÷akàriõyevàham' iti /
sa tayoktaþ prãtiü pratipadyàbhipatsyati /
punaranena vatsanàbhanàmnà mahàviùeõa saünãya toyaü tatra màlàü majjayitvà tayà sa vakùasi mukhe ca hantavyaþ /
"sa evàyamasiprahàraþ pàpãyasastava bhavatu yadyasmi pativratà' /
punaranenàgadena saügamite 'mbhasi tàü màlàü majjayitvà svaduhitre deyà /
mçte tu tasmiüstasyàü ca nirvikàràyàü satyàm, satãtyevainàü prakçtayo 'nuvartiùyante /
punaþ pracaõóavarmaõe saüde÷yam-"anàyakamidaü ràjyam /
anenaiva saha vàlikeyaü svãkartavyà' iti /
tàvadàvàü kàpàlikavepacchannau devyaiva dãyamànabhikùau puro vahirupa÷ma÷ànaü vatsyàvaþ /
punaràryapràyànpauravçddhànàptàü÷ca mantrivçddhànekànte bravãtu devã-"svapne 'dya me devyà vindhyavàsinyà kçtaþ prasàdaþ /
adya caturthe 'hani pracaõóavarmà mariùyati /
pa¤came 'hani revàtañavartini madbhavane parãkùya vaijanyam, janeùu nirgateùu kapàñamuddhàñya tvatsutena saha ko 'pi dvijakumàro niryàsyati /
sa ràjyamidamanupàlya bàlaü te pratiùñhàpayiùyati /
sa khalu bàlo mayà vyàghrãråpayà tiraskçtya sthàpitaþ /
sà ceyaü vatsà ma¤juvàdinã tasya dvijàtidàrakasya dàratvenaiva kalpità' iti /
tadetadatirahasyaü yuùmàsveva guptaü tiùñhatu yàvadetadupapatsyate' iti /
sa sàüpratamatiprãtaþ prayàtor'tha÷cayàyaü yathàcintitamanuùñhito 'bhåt /
pratidi÷aü ca lokavàdaþ pràsarpat-"aho màhàtmyaü pativratànàm /
asiprahàra eva hi sa màlàprahàrastasmai jàtaþ /
na ÷akyamupadhiyuktametatkarmeti vaktum /
yatastadeva dattaü dàma duhitre stanamaõóanameva tasyai jàtaü na mçtyuþ /
yo 'syàþ pativratàyàþ ÷àsanamativartate sa bhasmaiva bhavet' iti /
atha mahàvrativeùeõa màü ca putraü ca bhikùàyai praviùñau dçùñvà prasnutastanã pratyutthàya harùàkulamabravãt-"bhagavan, ayama¤jaliþ anàtho 'yaü jano 'nugçhyatàm /
asati mamaikaþ svapnaþ sa kiü satyo na và' ti /
mayoktam-"phalamasyàdyaiva drakùyasi' iti /
"yadyevaü bahu bhàgadheyamasyà vo dàsyàþ /
sa khalvasyàþ sànàthya÷aüsã svapnaþ' iti maddar÷anaràgabaddhasàdhvasàü ma¤juvàdinãü praõamayya, bhåyo 'pi sà harùagarbhamabråta-"taccenmithyà so 'yaü yuùmadãyo bàlakapàlã ÷vo mayà niroddhavyaþ' iti /
mayàpi sasmitaü ma¤juvàdinãràgalãnadçùñilãóhadhairyeõa "evamastu' iti labdhabhaikùaþ, nàlãjaïghamàkàrya nirgamya tata÷ca taü cànuyàntaü ÷anairapçccham-"kvàsàvalyàyuþ prathitaþ pracaõóavarmà' iti /
so 'bråta-"ràjyamidaü mametyapàsta÷aïko ràjàsthànamaõóapa eva tiùñhatyupàsyamànaþ ku÷ãlavaiþ' iti /
"yadyevamudyàne tiùñha' iti taü jarantamàdi÷ya tatprakàraikapàr÷vaikvacicchånyamañhikàyàü màtràþ samavatàrya, tadrakùaõaniyuktaràjaputraþ, kçtaku÷ãlavaveùalãlaþ pracaõóavarmàõametyànvara¤jayam /
anura¤jitàtape tu samaye, janasamàjaj¤ànopayogãni saühçtya nçtyagãtanànàruditàdihastacaïkramaõamårdhvapàdàlàtapàdapãñhavç÷cikamakaralaïghanàdãni mastyodvartanàdãni ca karaõàni, punaràdàyàdàyàsannavartinàü kùurikàþ tàbhirupàhitavarùmà citraduùkaràõi karaõàni ÷yenapàtotkro÷apàtàdãni dar÷ayan, viü÷aticàpàntaràlàvasthitasya pracaõóavarmaõa÷churikayaikayà pratyurasaü prahçtya, "jãvyàdvarùasahasraü vasantabhànuþ' ityabhigarjan, madgàtramarukartumudyatàseþ kasyàpi càrabhañasya pãvaràüsabàhu÷ikharamàkramya, tàvataiva taü vicetàkurvan, sàkulaü ca lokamuccakùåkurvan, dvipuruùocchritaü pràkàramatyalaïghayam /
avaplutya copavane "madanupàtinàmeùa panthà dç÷yate' iti bruvàõa eva nàlãjaïghasamãkçtasaikataspçùñapàdanyàsayà tamàlavãthyà cànupràkàraü pracà pratipradhàvitaþ; punaravàcocciteùñakacitatvàdalakùyapàtena pradrutya, laïghitapràkàravaprakhàtavalayaþ, tasyàü ÷anyamañhikàyàü tårõameva pravi÷ya, pratimuktapårvaveùaþ saha kumàreõa matkarmatumularàjadvàraduþkhalabdhavartamà ÷ma÷ànodde÷amabhyagàm /
pràgeva tasmindurgàgçhe pràtimàdhiùñhàna eva mayà kçtaü bhagrapàr÷vasthairyasthålaprastarasthagitabàhmadvàraü bilam /
atha galati madhyaràtre varùavaropanãtamahàrharatnabhåùaõapaññanivasanau tadbilamàvàü pravi÷ya tåùõãmatiùñhàva /
devã tu pårvedyureva yathàrhamagnisaüskàraü màlavàya dattvà pracaõóavarmaõe caõóavarmaõe ca tàmavasthàma÷makendropadhikçtàmeva saüdi÷ya, uttaredyuþ pratyuùasyeva pårvasaüketitapauràmàtyasàmantavçddhaiþ sahàbhyatya bhagavatãmarcayitvà samarcanapratyakùaü parãkùitakukùivaijanyaü tadbhavanaü pidhàya dattadçùñiþ saha janena sthitvà, pañãyàüsaü pañaha÷abdamakàrayat /
aõutararandhrapraviùñena tena nàdenàhaü dattasaüj¤aþ ÷irasaivotkùipya sapratimaü lohapàdapãñhamaüsalapuruùaprayatnadu÷calamubhayakaravidhçtamekapà÷vramekato nive÷ya niragamam /
niragamayaü ca kumàram /
atha yathàpårvamarcayitvà durgàmuddhàñitakapàñaþ pratyakùãbhåya pratyayahçùñadçùñi /
spaùñaromà¤camudyatà¤jaliråóhavismayaü ca praõipatantãþ prakçtãrabhyadhàm-"itthaü devã vindhyavàsinã manmukhena yuùmànàj¤àpayati-mayà sakçùayà ÷àrdålaråpaiõa tiraskçtyàdya vo dattamenamadyaprabhçti matputratayà mandamàtçpakùa iti parigçhõantu bhavantaþ /
api ca durghañakåñakoñighañanàpàñavaprakaña÷àñhyaniùñhurà÷makaghañaghaññanàtmànaü màü manyadhvamasya rakùitàram /
rakùànirve÷a÷càsya svaseyaü subhrårabhyanuj¤àtà mahyamàryayà' iti /
÷rutvaitat "aho bhàgyavànbhojavaü÷aþ, yasya tvamàryàdatto nàthaþ' ityaprãyanta prakçtayaþ /
sà tu vàcàmagocaràü harùàvasthàmaspç÷anme ÷va÷råþ /
tadahareva ca yathàvadagràhayanma¤juvàdinãpàõipallavam /
prapannàyàü ca yàminyàü samyageva bilapratyapårayam /
alabdharandhra÷ca loko naùñamuùñicintàdikathanairabhyupàyàntaraprayuktairdvivyàü÷atàmeva mama samarthayamànaþ, madàj¤àü nàtyavartata /
ràjaputrasyàryàputra iti prabhàvahetuþ prasiddhiràsãt /
taü ca guõavatyahani bhadràkçtamupanàyya purohitena pàñhayannãtiü ràjakàryàõyanvatiùñham /
acintayaü ca-"ràjyaü nàma ÷aktitrayàyattama, ÷aktaya÷ca mantraprabhàvotsàhàþ parasparànugçhãtàþ kçtyeùu kramante /
mantreõa hi vini÷cayor'thànàm, prabhàveõa pràrambhaþ, utsàhena nirvahaõam /
ataþ pa¤càïgamantramålaþ, dviråpaprabhàvaskandhaþ, caturgaõotsàhaviñapaþ, dvisaptatiprakçtipatraþ, ùaóguõakisalayaþ, ÷aktisiddhipuùpaphala÷ca, nayavanaspatirneturupakaroti /
sa càyamanekàdhikaraõatvàdasahàyena durupajãvyaþ /
yastvayamàryaketurnàma mitravarmamantrã sa kosalàbhijanatvàtkumàramàtçpakùo mantriguõai÷ca yuktaþ tanmatimavamatyaiva dhvasto mitravarmà, sa cellabdhaþ pe÷alam' iti /
atha nàlãjaïghaü rahasya÷ikùayam-"tàta, àryamàryaketumekànte bråhi-"ko màyàpuruùo ya imàü ràjyalakùmãmanubhavati, sa càyamasmadbàlo bhujaïgenàmunà parigçhãtaþ /
kimudgãryeta grasyeta và' iti /
sa yadvadiùyati "tadasmi bodhyaþ' iti /
so 'nyadaivaü màmàvedayat-"muhurupàsya pràbhçtaiþ pravartya citràþ kathàþ, saüvàhya pàõipàdam, ati visrambhadattakùaõaü tamapràkùaü tvadupadiùñena nayena /
sàpyevamakathayat-"bhadra, maivaü vàdãþ /
abijanasya ÷uddhidar÷anam, asàdhàraõaü buddhinaipuõam, atimànuùaü pràõabalam, aparimàõamaudàryam, atyà÷caryamastrakau÷alam, analpaü ÷ilpaj¤ànam, anugrahàrdraü cetaþ, teja÷càpyaviùahyamabhyamitrãõam /
ityasminneva saünipàtino guõàþ ye 'nyatraikaika÷o 'pi durlabhàþ /
dviùatàmeùa cirabilvadrumaþ, prahvàõàü tu candanataruþ, tamuddhçtya nãtij¤aümanyama÷makamimaü ca ràjaputraü pitrye pade pratiùñhitameva viddhi /
nàtra saü÷ayaþ kàryaþ' iti /
taccàpi ÷rutvà bhåyobhåya÷copadàbhirvi÷odhya taü me matisahàyamakaravam /
tatsakha÷ca satya÷aucayuktànamàtyànvividhavya¤janàü÷ca gåóhapuruùànudapàdayam /
tebhya÷copalabhya lubdhasamçddhamatyutsiktamavidheyapràyaü ca prakçtimaõóalamalubdhatàmabhikhyàpayan, dhàrmikatvamudbhàvayana, nàstikànkadarthayan, kaõñakànvi÷odhayan, amitropadhãnapaghnan, càturvarõyaü ca svadharmakarmasu sthàpayan, abhisamàhareyamarthànarthamålà hi daõóavi÷iùñakarmàrambhà na cànyadasti pàpiùñhaü tatra daurbalyàt, ityàkalayya yogànanvatiùñham /
vyacintayaü ca--sarvo 'pyati÷åraþ sevakavargo mayi tathànurakto yathàj¤ayà jãvitamapi tçõàya manyate /
ràjyadvitayasainyasàmagryà ca nàhama÷make÷àdvasantabhànornyåno nãtyàviùña÷ca /
ato vasantabhànu paràjitya vidarbhàdhipateranantavarmaõastanayaü bhàskaravarmàõaü pitrye pade sthàpayitumalamasmi /
ayaü ca ràjasånurbhavànyà putratvena parikaspitaþ /
ahaü càsya sàhàyye niyukta iti sarvatra kiüvadantã saüjàtàsti /
adyàpi caitanmatkapañakçtyaü na kenàpi viditam, /
atrasthà÷càsminbhàskaravarmaõi ràjatanaye "ayamasmatsvàmino 'nantavarmaõaþ putro bhavànyàþ prasàdàdetadràjyamavàpsyati' iti baddhà÷à vartante /
a÷make÷asainyaü ca ràjasånorbhavànãsàhàyyaü viditvà "davyàþ ÷akteþ puro na balavatã mànavã ÷aktiþ' ityasmàbhirvigrahe calacittamivopalakùyate /
atratyà÷ca maulàþ prakçtayaþ prathamameva ràjasutàbhyudayàbhilàùiõya idànãü ca punarmayà dànamànàdyàvajarnana vi÷vàsità vi÷eùeõa ràjaputramevàbhikàïkùanti /
a÷makendràntaraïgà÷ca bhçtyà madãyairvi÷vàsyatamaiþ puruùaiþ prabhåtàü prãtimutpàdya madàj¤ayà rahasãtyupajaptàþ--"yåyamasmanmitràõi, ato 'smàkaü ÷ubhodarkaü vaco vàcyamava /
atra bhavànyà ràjasånoþsàhàyyakàya vi÷rutaü vi÷rutaü màü niyujya taddhastenà÷makendrasya vasantabhànostatpakùesthitvà ye cànena saha yostyanti teùàmapyantakàtithibhavanaü vihitam /
yàvada÷makendreõa sa janyavçttirna jàtastàvadenamanantavarmatanayaü bhàskaravarmàõamanusariùyatha /
sa vãtabhayo bhåyasãü pravçttamàsàdya saparijanaþ sukhana nivatsyati na cedbhavànãtri÷ålava÷yo bhaviùyati /
bhavànyà ca mametyàj¤aptamasti yadekavaraü sarveùàü kathaya /
ato mayà yuùmàbhiþ saühamaitrãmavabudhya sarvebhyo gaditam' ityàkarõya te '÷makendràntaraïgabhçtyà ràjasånorbhavànãvaraü viditvà pårvameva bhinnamanasa àsan /
vi÷eùata÷ca madãyamiti vacanaü ÷rutvà te sarve 'pi madva÷e samabhavan /
ena sarvamapi vçttàntabhavabudhyà÷make÷ena vyacinti--"yadràjasånormaulàþ prajàstàþ sarvà apyenameva prabhumabhilaùanti /
madãya÷ca bàhma àbhyantaro bhçtyavargo bhinmanà iba lakùyate /
evaü yadyahaü kùamàmavalambya gçha eva sthàsyàmi tata utpannopajàpaü svaràjyamapi paritràtu na ÷akùyàmi /
ato yàvatà bhinnacittena madavabodhakaü prakañayantà madbalena saha mithovacanaü na saüjàtaü tàvataiva tena sàkaü vigrahaü racayàmi ityevaü vihite so 'va÷yaü madagre na kùaõamavasthàsyate' iti ni÷cityànyàyena pararàjyakramaõapàpapreritaþ sasainyo mçtyumukhamivàsmatsainyamabhyayàt /
tamabhyàyàntaü viditvà ràjaputraþ puro 'bhavat /
ato '÷makendrameva turagàdhiråóho yàntamabhyasaram /
tàvat sarvà eva tatsenà "yadayametàvato 'parimitasyàsmatsainyasyoparyeka evàbhyàgacchati tatra bhavànãvara evàsàdhàraõaü kàraõaü nànyat' iti ni÷cityàlekhyàlikhità ivàvasthitàþ /
tato mayàbhigamya saügaràya samàhåto vasantabhànuþ sametya màmasiprahàreõa dçóhamabhyahan /
ahaü ca ÷ikùàvi÷eùaviphalitatadasiprahàraþ pratiprahàreõa taü prahçtyàvakçttama÷makendra÷iro 'vanau vinipàtya tatsainikànavadam--"ataþ paramapi ye yuyutsavo bhavanti te sametya mayà yudhyantàm /
na cedràjatanayacaraõapraõàmaü vidhàya tadãyàþ santaþ svasvavçttyupabhogapårvakaü nijànnijànadhikàrànniþ÷aïkaü paripàlayantaþ sukhenàvatiùñhantu' iti /
madvacana÷ravaõànantaraü sarve 'pya÷makendrasevakàþ khakhavàhanàtsahasàvatãrya ràjasånumànasya tadva÷avartinaþ samabhavan /
tato 'haü tada÷makendraràjyaü ràjasånusàdvidhàya tadrakùaõàrthaü maulàntvànadhikàriõo niyujyàtmãbhåtenà÷makendrasainyena ca sàkaü vidarbhànabhyetya ràjadhànyàü taü ràjatanayaü bhàskaravarmàõamabhiùicya pitrye pade nyave÷ayam /
ekadà ca màtrà vasundharayà sahàvasthitaü taü ràjànaü vapyajij¤apam--"mayaikasya kàryasyàrambha÷cikãrùito 'sti /
sa yàvanna siddhyati tànavanmayà na kutràpyekatràvasthàtuü ÷akyam /
ata iyaü madbhàryà tvadbhaginã ma¤juvàdinã kiyantyahàni yuùmadantikameva tiùñhatu /
ahaü ca yàvadiùñajanopalambhaü kiyantamapyanehasaü bhuvaü vibhramyaü tamàsàdya punaratra sameùyàmi' ityàkarõya màtrànumatena ràj¤àhamagàdi-"yadetadasmàkametadaràjyopalambhalakùaõasyaitàvatobhyudayasyàsàdhàraõo heturbhavàneva /
bhavantaü vinà kùaõamapyasmàbhiriyaü ràjyadhårna nirvàhyà /
ataþ kimevaü vakti bhavàn' ityàkarõya mayà pratyavàdi-"yuùmàbhirayaü cintàlavo 'pi na citte cintanãyaþ /
yuùmadgçhe yaþ sacivaratnamàryaketurasti sar idçgvidhànàmanekeùàü ràjyànàü dhuramudvoóhuü ÷aktaþ /
tatastaü tatra niyujyàhaü gamiùyàmi' ityàdivacanasaüdohaiþ pralobhito 'pi sajananãko nçpo 'nekairàgrahairmàü kiyantamapi kàlaü prayàõopakramàt nyavartayat /
utkalàdhipateþ pracaõóavarmaõo ràjyaü mahyaü pràdàn /
ahaü ca tadràjyamàtmasàtkçtvà ràjànamàmantrya yàvattvadanveùaõàya prayàõopakramaü karomi tàvadevàïganàthena siühavarmaõà svasàhàyyàyàkàrito 'tra samàgataþ pårvapuõyaparipàkàtsvàminà samagaüsi' iti //
iti ÷radaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite vi÷rutacaritaü nàmàùñama ucchvàsaþ  // 8. // atha kathopasaühàraþ /
tataste tatra saügatà apahàravarmopahàravarmàrthapàlapramatimitraguptamantraguptavi÷rutàþ kumàràþ pàñalipure yauvaràjyamupabhu¤jànaü samàkàraõe pårvakçtasaüketaü vàmalocanayà bhàryayà saha kumàraü somadattaü sevakairànàyya saràjavàhanàþ saübhåyàvasthità mithaþ sapramodasaüvalitàþ kathà yàvadvidadhati tàvatpuùpapuràdràj¤o ràjahaüsasyàj¤àpatramàdàya samàgatà ràjapuruùàþ praõamya ràjavàhanaü vyajij¤apan-"svàmin, etajjanakasya ràjahaüsasyàj¤àpatra gçhyatàm' ityàkarõya samutthàya bhåyobhåyaþ sàdaraü praõamya sadasi tadàj¤àpatramagrahãt /
÷irasi càdhàya tata uttàryotkãlya ràjà ràjavàhanaþ sarveùàü ÷çõvatàmevàvàcayat-"svasti ÷rãþ puùpapuraràjadhànyàþ ÷rãràjahaüsabhåpati÷campànagarãmadhivasato ràjavàhanapramukhàn kumàrànà÷àsyàj¤àpatraü preùayati /
yathà yåyamito màmàmantrya praõamya prasthitàþ pathi kasmiü÷cidvanodde÷a upa÷ivàlayaü skandhàvàramavasthàpya sthitàþ /
tatra ràjavàhanaü ÷ivapåjàrthaüni÷i ÷ivàlaye sthitaü pràtaranupalabhyàva÷iùñàþ sarve 'pi kumàràþ "sahaiva ràjavàhanena ràjahaüsaü praõaüsyàmo na cetpràõàüstyakùyàmaþ' iti pratij¤àya sainyaü paràvartya ràjavàhanamanveùñaü pçthakprasthitàþ /
etaü bhavadvçttàntaü tatapratyàvçttànàü sainikànàü mukhàdàkarõyàsahyaduþkhodanvati magnamanasàvubhàvahaü yuùmajjananã ca "vàmadevà÷ramaü gatvaitadvçttàntaü tadviditaü vidhàya pràõaparityàyaü kurvaþ' iti ni÷citya tadà÷ramamupagatau taü muniü praõamya yàvatsthitau tàvadeva tena trikàlavedinà muninà viditamevàsmanmanãùitam /
ni÷cayamavabudhya pràvàci-"ràjan, prathamamevaitatsarvaü yuùmanmanãùitaü vij¤ànabalàdaj¤àyi /
yadata tvatkumàrà ràjavàhananimitte kiyantamanehasamàpadamàsàdya bhàgyodayàdasàdhàraõena vikrameõa vihitadigvijayàþ prabhåtàni ràjyànyupalabhya ùoóha÷àbdànte vijayinaü ràjavàhanaü puraskçtya pratyetya tava vasumatyà÷ca pàdànabhivàdya bhavadàj¤àvidhàyino bhaviùyanti /
atastannimittaü kimapi sàhasaü na vidheyam' iti /
tadàkarõya tatpratyayàddhairyamavalambyàdyaprabhçtyahaü devã ca pràõamadhàrayàva /
idànãmàsannavartinyavadhau vàmadevà÷rame gatvà vij¤aptiþ kçtà-"svàmin, tvaduktàvadhiþ pårõapràyo bhavati tatpravçttistvayàdyàpi vij¤àyate' iti /
÷rutvà muniravadat-"ràjan, ràjavàhanapramukhàþ sarve 'pi kumàrà anekàndurjayà¤÷atrånvijitya digvijayaü vidhàya bhåvalayaü va÷ãkçtya campàyàmekatra sthitàþ /
tavàj¤àpatramàdàya tadànayanàya preùyantàü ÷ãghrameva sevakàþ' iti munivacanamàkarõya bhavadàkàraõàyàj¤àpatraü preùitamasti /
ataþparaü cetkùaõamapi yåyaü vilambaü vidhàsyatha tato màü vasumatãü ca màtaraü kathàva÷eùàveva ÷roùyatheti j¤àtvà pànãyamapi pathi bhåtvà peyam' iti /
evaü pituràj¤àpatraü mårdhni vidhçtya gacchemeti ni÷cayaü cakruþ /
atha va÷ãkçtaràjyarakùàparyàpràni sainyàni samarthatarànpuruùànàptànsthàne sthàne niyujya kiyatà sainyaina màrgarakùàü vidhàya pårvavariõaü màlave÷aü mànasàra paràjatya tadapi ràjyaü va÷ãkçtya puùpapure ràj¤o ràjahaüsasya devyà vasumatyà÷ca pàdànnamasyàmaþ /
evaü ni÷citya svasvabhàryàsaüyutàþ parimitena sainyana màlave÷aü prati prasthitàþ /
pràpya cojjayinãü tadaiva sahàyabhåtaistaiþ kumàraiþ parimitena ràjavàhanenàtibalavànapi màlave÷o mànasàraþ kùaõena paràjigye nihata÷ca /
tatastaddahitaramavantisundarãü samàdàya caõjavarmaõà tanmantriõà pårvaü kàràgçhe rakùitaü puùpodbhavaü kumàraü sakuñumbaü tata unmocitaü saha nãtvà màlavendraràjyaü va÷ãkçtya tadrakùaõàya kàü÷citsainyasàhitànmàntriõo nityujyàva÷iùñaparimitasainyasahitàste kumàràþ puùpapuraü sametya ràjavàhanaü puraskçtya tasya ràjahaüsasya màturvasumatyà÷ca caraõànabhivanditavantaþ /
tau ca putrasamàgamaü pràpya paramànandamadhigatau /
tato ràj¤o vasumatyà÷ca devyàþ /
samakùaü vàmadevo ràjavàhanapramukhànàü da÷ànàmapi kumàràõàmabhilàùaü vij¤àya tànàj¤àpayat--bhavantaþ sarve 'pyekavàraü gatvà svàni svàni ràjyàni nyàyena paripàlayantu /
punaryadecchà bhavati tadà pitro÷caraõàbhivandanàyàgantavyam' iti /
tataste sarve 'pi kumàràstanmunivacanaü ÷iramyàdhàyà taü praõamya pitarau ca, gatvà digvijayaü vidhàya pratyàgamanàntaü svasvavçttaü pçthakpçthaómunisamakùaü nyavedayan /
pitarau ca kumàràõàü nijaparàkramàvabodhakànyatidurghañàni caritànyàkarõya paramànandamàpnutàm /
tato ràjà muniü savinayaü vyajij¤apat--"bhagavat, tava prasàdàdagmàbhirmanujamanorathàdhikamavàïmanarasagocaraü sukhamadhigatam /
ataþparaü mama svàbhicaraõasaünidhau vànaprasthà÷ramamau tyàtmasàdhanameva vidhàtumucitam /
ataþ puùpapuraràjhye mànasàraràjye caràjabàhanamabhiùicyàva÷iùñàniràjyàni navabhyaþ kumàrebhyo yathocitaü sampradàya te kumàrà ràjavàhanàj¤àbidhàyinastadekamatyà vartamànà÷caturudadhimekhalàü vasuüdharàü samuddhçtya kaõñakànupabhu¤janti tathà vidheyaü svàminà iti /
teùàü tatpiturvànagrasthà÷ramaprahaõopakramaniùedhe bhåyàüsamàgrahaü vilokya munistànabadat-"bhoþ kumàrakàþ, ayaü yuùmajjanaka etadvayaþsamucite pathi varmànaþ kàyakle÷aü vinava madà÷ramastho vànapra÷thà÷ramà÷rayaõaü sarvathà bhavaddharni nivàraõãyaþ /
atra sthitastvayaü bhaïgavadbhaktimupalapsyate /
bhavanta÷ca pitçsaünidhau na sukhamavàpsthanti' iti maharùeràj¤àmadhigamya te piturvànaprasthà÷ramàdhigamapratiùedhàgrahamatyajan /
ràjavàhanaü puùpapure 'vasthàpya tadanuj¤ayà sarve 'pi parijanàþ svàni svàni ràjyàni pratipàlya svecchayà pitro samãpa gatàgatamakurvan /
evamavasthitàste ràjavàhanapramukhàþ sarve 'pi kumàrà ràjavàhanàj¤ayà sarvamapi vasudhàvalayaü nyàyena paripàlayantaþ parasparamaikamatyena vartamànàþ purandaraprabhçtibhirapyatidurlabhàni ràjyasukhànyanvabhåvan // Dkc_2,8 //

iti ÷rãdaõóinaþ kçtau da÷akumàracarite kathopasaühàraþ


iti ÷rãmahàmahopàdhyàyakavikulasàrvabhaumanikhilavidyàkumudinã÷arvarã÷varasarasvatãniþ÷vasitakaùidaõóipaõóitaviracitaü da÷akumàracaritaü saüpårõam