Bana: Harsacarita Based on Parab: The Har«acharita of BÃïabhaÂÂa. 7th ed. Bombay : Nirnaya-Sagar Press 1946 Input by Jens Thomas, Willem Boll‚e [GRETIL-Version: 2018-05-18] PLAIN TEXT VERSION In order to facilitate word search, all brackets and all special characters have been removed or reduced to conform to GRETIL's character list below. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf and http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf For further information see: http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm ___________________________________________________________________ BÃïa: Har«acarita prathama ucchvÃsa÷ namas tuÇgaÓiraÓcumbicandracÃmaracÃrave / trailokyanagarÃrambhamÆlastambhÃya Óambhave // 1.1 // harakaïÂhagrahÃnandamÅlitÃk«Åæ namÃmy umÃm / kÃlakÆÂavi«asparÓajÃtamÆrcchÃgamÃm iva // 1.2 // nama÷ sarvavide tasmai vyÃsÃya kavivedhase / cakre puïyaæ sarasvatyà yo var«am iva bhÃratam // 1.3 // prÃya÷ kukavayo loke rÃgÃdhi«Âhitad­«Âaya÷ / kokilà iva jÃyante vÃcÃlÃ÷ kÃmakÃriïa÷ // 1.4 // santi ÓvÃna ivÃsaækhyà jÃtibhÃjo g­heg­he / utpÃdakà na bahava÷ kavaya÷ Óarabhà iva // 1.5 // anyavarïaparÃv­ttyà bandhacihnanigÆhanai÷ / anÃkhyÃtÃ÷ satÃæ madhye kaviÓ cauro vibhÃvyate // 1.6 // Óle«aprÃyam udÅcye«u pratÅcye«v arthamÃtrakam / utprek«Ã dÃk«iïÃtye«u gau¬e«v ak«ara¬ambaram // 1.7 // navo 'rtho jÃtir agrÃmyà Óle«o 'kli«Âa÷ sphuÂo rasa÷ / vikaÂÃk«arabandhaÓ ca k­tsnam ekatra du«karam // 1.8 // kiæ kaves tasya kÃvyena sarvav­ttÃntagÃminÅ / katheva bhÃratÅ yasya na vyÃpnoti jagattrayam // 1.9 // ucchvÃsÃnte 'py akhinnÃs te ye«Ãæ vaktre sarasvatÅ / katham ÃkhyÃyikÃkÃrà na te vandyÃ÷ kavÅÓvarÃ÷ // 1.10 // kavÅnÃm agalad darpo nÆnaæ vÃsavadattayà / Óakty eva pÃï¬uputrÃïÃæ gatayà karïagocaram // 1.11 // padabandhojjvalo hÃrÅ k­tavarïakramasthiti÷ / bhaÂÂÃrahariÓcandrasya gadyabandho n­pÃyate // 1.12 // avinÃÓinam agrÃmyam akarot sÃtavÃhana÷ / viÓuddhajÃtibhi÷ koÓaæ ratnair iva subhëitai÷ // 1.13 // kÅrti÷ pravarasenasya prayÃtà kumudojjvalà / sÃgarasya paraæ pÃraæ kapisenaiva setunà // 1.14 // sÆtradhÃrak­tÃrambhair nÃÂakair bahubhÆmikai÷ / sapatÃkair yaÓo lebhe bhÃso devakulair iva // 1.15 // nirgatÃsu na và kasya kÃlidÃsasya sÆkti«u / prÅtir madhurasÃndrÃsu ma¤jarÅ«v iva jÃyate // 1.16 // samuddÅpitakandarpà k­tagaurÅprasÃdhanà / haralÅleva no kasya vismayÃya b­hatkathà // 1.17 // ìhyarÃjak­totsÃhair h­dayasthai÷ sm­tair api / jihvÃnta÷ k­«yamÃïeva na kavitve pravartate // 1.18 // tathÃpi n­pater bhaktyà bhÅto nirvahaïÃkula÷ / karomy ÃkhyÃyikÃmbhodhau jihvÃplavanacÃpalam // 1.19 // sukhaprabodhalalità suvarïaghaÂanojjvalai÷ / Óabdair ÃkhyÃyikà bhÃti Óayyeva pratipÃdakai÷ // 1.20 // jayati jvalatpratÃpajvalanaprÃkÃrak­tajagadrak«a÷ / sakalapraïayimanorathasiddhiÓrÅparvato har«a÷ // 1.21 // evam anuÓrÆyate: purà kila bhagavÃn svalokam adhiti«Âhan parame«ÂhÅ vikÃsinipadmavi«Âhare samupavi«Âa÷ sunÃsÅr apramukhair gÅrvÃïai÷ pariv­to brahmodyÃ÷ kathÃ÷ kurvann anyÃÓ ca niravadyà vidyÃgo«ÂhÅr bhÃvayan kadÃcid ÃsÃæcakre. tathÃsÅnaæ ca taæ tribhuvanapratÅk«yaæ manudak«acÃk«u«aprabh­taya÷ prajÃpataya÷ sarve ca saptar«ipura÷sarà mahar«aya÷ si«evire. kecid ­ca÷ stuticaturÃ÷ samudacÃrayan. kecid apacitibhäji yajÆæ«y apaÂhan. kecit praÓaæsÃsÃmÃni sÃmÃni jagu÷. apare viv­takratukriyÃtantrÃn mantrÃn vyÃcacak«ire. vidyÃvisaævÃdak­tÃÓ ca tatra te«Ãm anyonyasya vivÃdÃ÷ prÃdur abhavan. athÃtiro«aïa÷ prak­tyà mahÃtapà munir atres tanayas tÃrÃpater bhratà nÃmnà durvÃsà dvitÅyenopamanyunÃmnà muninà saha kalahÃyamÃna÷ sÃmagÃyan krodhÃndho visvaram akarot. sarve«u ca te«u ÓÃpabhayapratipannamaune«u muni«v anyÃlÃpalÅlayà cÃvadhÅrayati kamalasaæbhave bhagavatÅ kumÃrÅ ki¤cid unmuktabÃlabhÃve bhÆ«itanavayauvane vayasi vartamÃnÃ, g­hÅtacÃmarapracaladbhujalatà pitÃmaham upavÅjayantÅ, nirbhartsanatìanajÃtarÃgÃbhyÃm iva svabhÃvÃruïÃbhyÃæ pÃdapallavÃbhyÃæ samudbhÃsamÃnÃ, Ói«yadvayeneva padakramamukhareïa nÆpurayugalena vÃcÃlitacaraïayugalÃ, dharmanagaratoraïastambhavibhramaæ bibhrÃïà jaÇghÃdvitayam, salÅlam utkakalahaæsakulakalÃlÃpapralÃpini mekhalÃdÃmni vinyastavÃmahastakisalayÃ, vidvanmÃnasanivÃsalagnena guïakalÃpenevÃæsÃvalambinà brahmÃsÆtreïa pavitrÅk­takÃyÃ, bhÃsvanmadhyanÃyakam anekam uktÃnuyÃtam apavargamÃrgam iva hÃram udvahantÅ, vadanapravi«ÂasarvavidyÃlaktakaraseneva pÃÂalena sphuratà daÓanacchadena virÃjamÃnÃ, saækrÃntakamalÃsanak­«ïÃjinapratimÃæ madhuragÅtÃkarïanÃvatÅrïaÓaÓihariïÃm iva kapolasthalÅæ dadhÃnÃ, tiryaksÃvaj¤am unnamitaikabhrÆlatÃ, Órotram ekaæ visvaraÓravaïakalu«itaæ prak«ÃlayantÅvÃpÃÇganirgatena locanÃÓrujalapravÃheïetaraÓravaïena ca vikasitasitasindhuvÃrama¤jarÅju«Ã hasateva prakaÂitavidyÃmadÃ, Órutipraïayibhi÷ praïavair iva karïÃvataæsakusumamadhukarakulair upÃsyamÃnÃ, sÆk«mavimalena praj¤ÃpratÃnenevÃæÓukenÃcchÃditaÓarÅrÃ, vÃÇmayam iva nirmalaæ dik«u daÓanajyotsnÃlokaæ vikirantÅ devÅ sarasvatÅ Órutvà jahÃsa. d­«Âvà ca tÃæ tathà hasantÅæ sa muni÷: "Ã÷ pÃpakÃriïi, durg­hÅtavidyÃlavÃvalepadurvidagdhe, mÃm upahasasi" ity uktvà Óira÷kampaÓÅryamÃïabandhaviÓarÃror unmi«atpiÇgalimno jaÂÃkalÃpasya roci«Ã si¤cann iva ro«adahanadraveïa daÓa diÓa÷ k­takÃlasaænidhÃnÃm ivÃndhakÃritalalÃÂapaÂÂëÂÃpadÃm antakÃnta÷ puramaï¬anapatrabhaÇgamakarikÃæ bhrukuÂim Ãbadhnan, atilohitena cak«u«Ãmar«adevatÃyai svarudhiropahÃram iva prayacchan, nirdayada«ÂadaÓanacchadabhayapalÃyamÃnÃm iva vÃcaæ rundhan dantÃæÓucchalena, aæsÃvasraæsina÷ ÓÃpaÓÃsanapaÂÂasyeva grathnan granthim anyathà k­«ïÃjinasya, svedakaïapratibimbitai÷ ÓÃpaÓaÇkÃÓaraïÃgatair iva surÃsuramunibhi÷ pratipannasarvÃvayava÷, kopakampataralitÃÇgulinà kareïa prasÃdanalagnÃm ak«aramÃlÃm ivÃk«amÃlÃm Ãk«ipya kÃmaï¬alavena vÃriïà samupasp­Óya ÓÃpajalaæ jagrÃha. atrÃntare svayambhuvo 'bhyÃÓe samupavi«Âà devÅ mÆrtimatÅ pÅyÆ«aphenapaÂalapÃï¬araæ kalpadrumadukÆlavalkalaæ vasÃnÃ, bisatantumayenÃæÓukenonnatastanamadhyabaddhagÃtrikÃgranthi÷, tapobalanirjitatribhuvanajayapatÃkÃbhir iva tis­bhir bhasmapuï¬rakarÃjibhir virÃjitalalÃÂÃjirÃ, skandhÃvalambinà sudhÃphenadhavalena tapa÷prabhÃvakuï¬alÅk­tena gaÇgÃsrotaseva yogapaÂÂakena viracitavaikak«yakÃ, savyena brahmotpattipuï¬arÅkamukulam iva sphaÂikakamaï¬aluæ kareïa kalayantÅ, dak«iïam ak«amÃlÃk­taparik«epaæ kambunirmitormikÃdanturitaæ tarjanataraÇgitatarjanÅkam utk«ipantÅ karam, "Ã÷ pÃpa, krodhopahata, durÃtman, aj¤a, anÃtmaj¤a, brahmabandho, muniÓeÂa, apasada, nirÃk­ta, katham Ãtmaskhalitavilak«a÷ surÃsuramunimanujav­ndavandanÅyÃæ tribhuvanamÃtaraæ bhagavatÅæ sarasvatÅæ Óaptum abhila«asi" ity abhidadhÃnÃ, ro«avimuktavetrÃsanair oÇkÃramukharitamukhair utk«epadolÃyamÃnajaÂÃbhÃrabharitadigbhi÷ parikarabandhabhramitak­«ïÃjinÃÂopacchÃyÃÓyÃmÃyamÃnadivasair amar«ani÷ÓvÃsadolÃpreÇkholitabrahmalokai÷ somarasam iva svedavisaravyÃjena sravadbhir agnihotrapavitrabhasmasmeralalÃÂai÷ kuÓatantucÃmaracÅracÅvaribhir ëìhibhi÷ praharaïÅk­takamaï¬alumaï¬alair mÆrtaiÓ caturbhir vedai÷ saha b­sÅm apahÃya sÃvitrÅ samuttasthau. tato "mar«aya bhagavan, abhÆmir e«Ã ÓÃpasya" ity anunÃthyamÃno 'pi vibudhai÷, "upÃdhyÃya, skhalitam ekaæ k«amasva" iti baddhäjalipuÂai÷ prasÃdyamÃno 'pi svaÓi«yai÷, "putra, mà k­thÃs tapasa÷ pratyÆham" iti nivÃryamÃïo 'py atriïÃ, ro«ÃveÓavivaÓo durvÃsÃ÷ "durvinÅte, vyapanayÃmi te vidyÃjanitÃm unnatim imÃm. adhastÃd gaccha martyalokam" ity uktvà tacchÃpodakaæ visasarja. pratiÓÃpadÃnodyatÃæ sÃvitrÅm "sakhi, saæhara ro«am. asaæsk­tamatayo 'pi jÃtyaiva dvijanmÃno mÃnanÅyÃ÷" ity abhidadhÃnà sarasvaty eva nyavÃrayat. atha tÃæ tathà ÓaptÃæ sarasvatÅæ d­«Âvà pitÃmaho bhagavÃn kamalotpattilagnam­ïÃlasÆtrÃm iva dhavalayaj¤opavÅtinÅæ tanum udvahan, udgacchadacchÃÇgulÅyamarakatamayÆkhalatÃkalÃpena tribhuvanopaplavapraÓamakuÓÃpŬadhÃriïeva dak«iïena kareïa nivÃrya ÓÃpakalakalam, ativimaladÅrghair bhÃvik­tayugÃrambhasÆtrapÃtam iva dik«u pÃtayan daÓanakiraïai÷, sarasvatÅprasthÃnamaÇgalapaÂaheneva pÆrayann ÃÓÃ÷, svareïa sudhÅram uvÃca: "brahman, na khalu sÃdhusevito 'yaæ panthÃ÷ yenÃsi prav­tta÷. nihanty e«a parastÃt. uddÃmapras­tendriyÃÓvasamutthÃpitaæ hi raja÷ kalu«ayati d­«Âim anak«ajitÃm. kiyad dÆraæ và cak«ur Åk«ate. viÓuddhayà hi dhiyà paÓyanti k­tabuddhaya÷ sarvÃn arthÃn asata÷ sato vÃ. nisargavirodhinÅ ceyaæ paya÷pÃvakayor iva dharmakrodhayor ekatra v­tti÷. Ãlokam apahÃya kathaæ tamasi nimajjasi ? k«amà hi mÆlaæ sarvatapasÃm. parado«adarÓanadak«Ã d­«Âir iva kupità buddhir na te ÃtmarÃgado«aæ paÓyati. kva mahÃtapobhÃravaivadhikatÃ, kva purobhÃgitvam ? atiro«aïaÓ cak«u«mÃn andha eva jana÷. na hi kopakalu«ità vim­Óati mati÷ kartavyam akartavyaæ vÃ. kupitasya prathamam andhakÃrÅ bhavati vidyÃ, tato bhrukuÂi÷. ÃdÃv indriyÃïi rÃga÷ samÃskandati, caramaæ cak«u÷. Ãrambhe tapo galati, paÓcÃt svedasalilam. pÆrvam ayaÓa÷ sphurati, anantaram adhara÷. kathaæ lokavinÃÓÃya te vi«apÃdapasyeva jaÂÃvalkalÃni jÃtÃni. anucità khalv asya munive«asya hÃraya«Âir iva v­ttamuktà cittav­tti÷. ÓailÆ«a iva v­thà vahasi k­trimam upaÓamaÓÆnyena cetasà tÃpasÃkalpam. alpam api na te paÓyÃmi kuÓalajÃtam. anenÃtilaghimnÃdyÃpy upary eva plavase j¤Ãnodanvata÷. na khalv ane¬amÆkÃ÷ e¬Ã ja¬Ã và sarva ete mahar«aya÷. ro«ado«ani«adye svah­daye nigrÃhye kim artham asi nig­hÅtavÃn anÃgasaæ sarasvatÅm. etÃni tÃny ÃtmapramÃdaskhalitavailak«yÃïi, yair yÃpyatÃæ yÃty avidagdho jana÷" ity uktvà punar Ãha: "vatse sarasvati, vi«Ãdaæ mà gÃ÷. e«Ã tvÃm anuyÃsyati sÃvitrÅ. vinodayi«yati cÃsmadvirahadu÷khitÃm. ÃtmajamukhakamalÃvalokanÃvadhiÓ ca te ÓÃpo 'yaæ bhavi«yati" iti. etÃvad abhidhÃya visarjitasurÃsuramunimanujamaï¬ala÷ sasaæbhramopagatanÃradaskandhavinyastahasta÷ samucitÃhnikakaraïÃyodati«Âhat. sarasvaty api Óaptà ki¤cid adhomukhÅ dhavalak­«ïaÓÃrÃæ k­«ïÃjinalekhÃm iva d­«Âim urasi pÃtayantÅ surabhini÷ÓvÃsaparimalalagnair mÆrtai÷ ÓÃpÃk«arair iva «aÂcaraïacakrair Ãk­«yamÃïà ÓÃpaÓokaÓithilitahastà 'dhomukhÅbhÆtenopadiÓyamÃnamartyalokÃvataraïamÃrgeva nakhamayÆkhajÃlakena nÆpuravyÃhÃrÃhÆtair bhavanakalahaæsakulair brahmalokanivÃsih­dayair ivÃnugamyamÃnà samaæ sÃvitryà g­ham agÃt. atrÃntare sarasvatyavataraïavÃrtÃm iva kathayituæ madhyamaæ lokam avatatÃrÃæÓumÃlÅ. krameïa ca mandÃyamÃne mukulitabisinÅvisaravyasanavi«aïïasarasi vÃsare, madhumadamuditakÃminÅkopakuÂilakaÂÃk«ak«ipyamÃïa iva k«epÅya÷ k«itidharaÓikharam avatarati taruïatarakapilapanalohite lokaikacak«u«i bhagavati, prasnutamukhamÃheyÅyÆthak«aratk«ÅradhÃrÃdhavalite«v ÃsannacandrodayoddÃmak«ÅrodalaharÅk«Ãlite«v iva divyÃÓramopaÓalye«u, aparÃhïapracÃracalite cÃmariïi cÃmÅkarataÂatìanaraïitaradane radati surasravantÅrodhÃæsi svairam airÃvate, pras­tÃnekavidyÃdharÃbhisÃrikÃsahasracaraïÃlaktakarasÃnulipta iva prakaÂayati ca tÃrÃpathe pÃÂalatÃm, tÃrÃpathaprasthitasiddhadattadinakarÃstamayÃrghyÃvarjite ra¤jitakakubhi, kusumbhabhÃsi sravati pinÃkipraïatimuditasaædhyÃsvedasalila iva raktacandanadrave, vandÃrumuniv­ndÃrakav­ndabadhyamÃnasaædhyäjalivane, brahmotpattikamalasevÃgatasakalakamalÃkara iva rÃjati brahmaloke, samuccÃritat­tÅyasavanabrahmaïi brahmaïi, jvalitavaitÃnajvalanajvÃlÃjaÂÃlÃjire«v ÃrabdhadharmasÃdhanaÓibiranÅrÃjane«v iva saptar«imandire«u, aghamar«aïamu«itakilbi«avi«agadollÃghalaghu«u yati«u saædhyopÃsanÃsÅnatapasvipaÇktipÆtapuline plavamÃnanalinayoniyÃnahaæsahÃsadanturitormiïi mandÃkinÅjale, jaladevatÃtapatre patrarathakulakalatrÃnta÷purasaudhe nijamadhumadhurÃmodini k­tamadhupamudi mumudi«amÃïe kumudavane, divasÃvasÃnatÃmyattÃmarasamadhuramadhusapÅtiprÅte su«upsati m­dum­ïÃlakÃï¬akaï¬Æyanakuï¬alitakandhare dhutapak«arÃjivÅjitarÃjÅvasarasi rÃjahaæsayÆthe, taÂalatÃkusumadhÆlidhÆsaritasariti siddhapurapuraædhridhammillamallikÃgandhagrÃhiïi sÃyaætane tanÅyasi niÓÃni÷ÓvÃsanibhe nabhasvati, saækocoda¤caduccakesarakoÂisaækaÂakuÓeÓayakoÓakoÂarakuÂÅÓÃyini «aÂcaraïacakre, n­tyoddhÆtadhÆrjaÂijaÂÃÂavÅkuÂajaku¬malanikaranibhe nabhastalaæ stabakayati tÃrÃgaïe, saædhyÃnubandhatÃmre pariïamattÃlaphalatvaktvi«i kÃlameghamedure, medinÅæ mÅlayati navavayasi tamasi taruïataratimirapaÂalapÃÂanapaÂÅyasi samunmi«ati yÃminÅkÃminÅkarïapÆracampakakalikÃkadambake pradÅpaprakare, pratanutuhinakiraïakiraïalÃvaïyÃlokapÃï¬unyÃÓyÃnanÅlanÅramuktakÃlindÅkÆlabÃlapulinÃyamÃne ÓÃtakratave kraÓayati timiram ÃÓÃmukhe, khamuci mecakitavikacitakuvalayasarasi ÓaÓadharakaranikarakacagrahÃvile vilÅyamÃne mÃninÅmanasÅva ÓarvarÅÓabarÅcikuracaye cëapak«atvi«i tamasi, udite bhagavaty udayagiriÓikharakaÂakakuharaharikharanakharanivahahetinihatanijahariïagalitarudhiranicayanicitam iva lohitaæ vapur udayarÃgadharam adharam iva vibhÃvarÅvadhvà dhÃrayati ÓvetabhÃnau, acalacyutacandrakÃntajaladhÃrÃdhauta iva dhvaste dhvÃnte, golokagalitadugdhavisaravÃhini dantamayamakaramukhamahÃpraïÃla ivÃpÆrayituæ prav­tte payodhim indumaï¬ale, spa«Âe prado«asamaye sÃvitrÅ ÓÆnyah­dayÃm iva kim api dhyÃyantÅæ sÃsrÃæ sarasvatÅm avÃdÅt: "sakhi, tribhuvanopadeÓadÃnadak«ÃyÃs tava puro jihvà jihreti me jalpantÅ. jÃnÃsy eva yÃd­Óyo visaæsthulà guïavaty api jane durjanavannirdÃk«iïyÃ÷ k«aïabhaÇginyo duratikramaïÅyà na ramaïÅyà daivasya vÃmà v­ttaya÷. ni«kÃraïà ca nikÃrakaïikÃpi kalu«ayati manasvino 'pi mÃnasam asad­ÓajanÃd ÃpatantÅ. anavaratanayanajalasicyamÃnaÓ ca tarur iva vipallavo 'pi sahasradhà prarohati. atisukumÃraæ ca janaæ saætÃpaparamÃïavo mÃlatÅkusumam iva mlÃnim Ãnayanti. mahatÃæ copari nipatann aïur api s­ïir iva kariïÃæ kleÓa÷ kadarthanÃyÃlam. sahajasnehapÃÓagranthibandhanÃÓ ca bÃndhavabhÆtà dustyajà janmabhÆmaya÷. dÃrayati dÃruïa÷ krakacapÃta iva h­dayaæ saæstutajanaviraha÷, sà nÃrhasy evaæ bhavitum. abhÆmi÷ khalv asi du÷khak«ve¬ÃÇkuraprasavÃnÃm. api ca purÃk­te karmaïi balavati Óubhe 'Óubhe và phalak­ti ti«Âhaty adhi«ÂhÃtari pra«Âhe p­«ÂhataÓ ca ko 'vasaro vidu«i ÓucÃm. idaæ ca te tribhuvanamaÇgalaikakamalam amaÇgalabhÆtÃ÷ katham iva mukham apavitrayanty aÓrubindava÷. tad alam. adhunà kathaya katamaæ bhuvo bhÃgam alaÇkartum icchasi. kasminn avatitÅr«ati te puïyabhÃji pradeÓe h­dayam. kÃni và tÅrthÃny anugrahÅtum abhila«asi. ke«u và dhanye«u tapovanadhÃmasu tapasyantÅ sthÃtum icchasi. sajjo 'yam upacaraïacatura÷ sahapÃæÓukrŬÃparicayapeÓala÷ preyÃn sakhÅjana÷ k«ititalÃvataraïÃya. ananyaÓaraïà cÃdyaiva prabh­ti pratipadyasva manasà vÃcà kriyayà ca sarvavidyÃvidhÃtÃraæ dÃtÃraæ ca Óva÷Óreyasasya caraïaraja÷pavitritatridaÓÃsuraæ sudhÃsÆtikalikÃkalpitakarïÃvataæsaæ devadevaæ tribhuvanaguruæ tryambakam. alpÅyasaiva kÃlena sa te ÓÃpaÓokaviratiæ vitari«yati" iti. evamuktà muktamuktÃphaladhavalalocanajalalavà sarasvatÅ pratyavÃdÅt: "priyasakhi, tvayà saha vicarantyà na me kÃæcid api pŬÃm utpÃdayi«yati brahmalokaviraha÷ ÓÃpaÓoko vÃ. kevalaæ kamalÃsanasevÃsukham Ãrdrayati me h­dayam. api ca tvam eva vetsi me bhuvi dharmadhÃmÃni samÃdhisÃdhanÃni yogayogyÃni ca sthÃnÃni sthÃtum" ity evam abhidhÃya virarÃma. raïaraïakopanÅtaprajÃgarà cÃnimÅlitalocanaiva tÃæ niÓÃm anayat anyedyur udite bhagavati tribhuvanaÓekhare khaïakhaïÃyamÃnaskhalatkhalÅnak«atanijaturagamukhak«iptena k«atajeneva pÃÂalitavapu«y udayÃcalacƬÃmaïau jaratk­kavÃkucƬÃruïÃruïapura÷sare virocane nÃtidÆravartÅ vivicya pitÃmahavimÃnahaæsakulapÃla÷ paryaÂann aparavaktram uccair agÃyat: "taralayasi d­Óaæ kim utsukÃm akalu«amÃnasavÃsalÃlite / avatara kalahaæsi vÃpikÃæ punar api yÃsyasi paÇkajÃlayam" // 1.21 [sic] // tac chrutvà sarasvatÅ punar acintayat: "aham ivÃnena paryanuyuktÃ. bhavatu. mÃnayÃmi muner vacanam" ity uktvotthÃya k­tamahÅtalÃvataraïasaækalpà parityajya viyogaviklavaæ svaparijanaæ j¤Ãtivargam avigaïayyÃvagaïà tri÷ pradak«iïÅk­tya caturmukhaæ katham apy anunayanivartitÃnuyÃyivrativrÃtà brahmalokata÷ sÃvitrÅdvitÅyà nirjagÃma. tata÷ krameïa dhruvaprav­ttÃæ dharmadhenum ivÃdhodhÃvamÃnadhavalapayodharÃm, uddhuradhvanim, andhakamathanamaulimÃlatÅmÃlikÃm, ÃlÅyamÃnavÃlakhilyaruddharodhasam, arundhatÅdhautatÃravatvacam tvaÇgattuÇgataraÇgatarattaralataratÃratÃrakÃm, tÃpasavitÅrïataralatilodakapulakitapulinÃm, ÃplavanapÆtapitÃmahapÃtitapit­piï¬apÃï¬uritapÃrÃm, paryantasuptasaptar«ikuÓaÓayanasÆcitasÆryagrahasÆtakopavÃsÃm, ÃcamanaÓuciÓacÅpatimucyamÃnÃrcanakusumanikaraÓÃrÃm, ÓivapurapatitanirmÃlyamandÃradÃmakÃm anÃdaradÃritamandaradarÅd­«adam, anekanÃkanÃyakanikÃyakÃminÅkucakalaÓavilulitavigrahÃm, grÃhagrÃvagrÃmaskhalanamukharitasrotasam, su«umïÃsrutaÓaÓisudhÃÓÅkarastabakatÃrakitatÅrÃm, dhi«aïÃgnikÃryadhÆmadhÆsaritasaikatÃm, siddhaviracitavÃlukÃliÇgalaÇghanatrÃsavidrutavidyÃdharÃm, nirmokamuktim iva gaganoragasya, lÅlÃlalÃÂikÃm iva trivi«ÂapaviÂasya, vikrayavÅthÅm iva puïyapaïyasya, dattÃrgalÃm iva narakanagaradvÃrasya, aæÓuko«ïÅ«apaÂÂikÃm iva sumerun­pasya, dugÆlakadalikÃm iva kailÃsaku¤jarasya, paddhatim ivÃpavargasya, nemim iva k­tayugasya saptasÃgararÃjamahi«Åæ mandÃkinÅm anusarantÅ martyalokam avatatÃra. apaÓyac cÃmbaratalasthitaiva hÃram iva varuïasya, am­tanirjharam iva candrÃcalasya, ÓaÓimaïini«yandam iva vindhyasya, karpÆradrumadravapravÃham iva daï¬akÃraïyasya, lÃvaïyarasaprasravaïam iva diÓÃm, sphÃÂikaÓilÃpaÂÂaÓayanam ivÃmbaraÓriyÃ÷ svacchaÓiÓirasurasavÃripÆrïaæ bhagavata÷ pitÃmahasyÃpatyaæ hiraïyavÃhanÃmÃnaæ mahÃnadam, yaæ janÃ÷ Óoïa iti kathayanti. d­«Âvà ca taæ rÃmaïÅyakah­tah­dayà tasyaiva tÅre vÃsam aracayat. uvÃca ca sÃvitrÅm: "sakhi, madhuramayÆravirutaya÷ kusumapÃæÓupaÂalasikatilatarutalÃ÷ parimalamattamadhupaveïÅvÅïÃraïitaramaïÅyà ramayanti mÃæ mandÅk­tamandÃkinÅdyuter asya mahÃnadasyopakaïÂhabhÆmaya÷. pak«apÃti ca h­dayam atraiva sthÃtuæ me" iti. abhinanditavacanà ca tatheti tayà tasya paÓcime tÅre samavÃtarat. ekasmiæÓ ca Óucau ÓilÃtalasanÃthe taÂalatÃmaï¬ape g­habuddhiæ babandha. viÓrÃntà ca nÃticirÃd utthÃya sÃvitryà sÃrdham uccitÃrcanakusumà sasnau. pulinap­«Âhaprati«ÂhitaÓivaliÇgà ca bhaktyà paramayà parabrahmapura÷sarÃæ samyaÇmudrÃbandhavihitaparikarÃæ dhruvÃgÅtigarbhÃm avanipavanavanagaganadahanatapanatuhinakiraïayajamÃnamayÅr mÆrtir a«ÂÃv api dhyÃyantÅ suciram a«Âapu«pikÃm adÃt. ayatnopanatena phalamÆlenÃm­tarasamam apy atiÓiÓayi«amÃïena ca svÃdimnà ÓiÓireïa ÓoïavÃriïà ÓarÅrasthitim akarot. ativÃhitadivasà ca tasmiæl latÃmaï¬apaÓilÃtale kalpitapallavaÓayanà su«vÃpa. anyedyur apy anenaiva krameïa naktaædinam atyavÃhayat. evam atikrÃmatsu divase«u gacchati ca kÃle yÃmamÃtrodgate ca ravÃv uttarasyÃæ kakubhi pratiÓabdapÆritavanagahvaraæ gambhÅratÃrataraæ turaÇgahe«itahrÃdam aÓ­ïot. upajÃtakutÆhalà ca nirgatya latÃmaï¬apÃd vilokayantÅ vikacaketakÅgarbhapattrapÃï¬uraæ raja÷saÇghÃtaæ nÃtidavÅyasi saæmukham Ãpatantam apaÓyat. krameïa ca sÃmÅpyopajÃyamÃnÃbhivyakti tasmin mahati ÓapharodaradhÆsare rajasi payasÅva makaracakraæ plavamÃnaæ pura÷ pradhÃvamÃnena, pralambakuÂilakacapallavaghaÂitalalÃÂajÆÂakena, dhavaladantapatrikÃdyutihasitakapolabhittinÃ, pinaddhak­«ïÃgurupaÇkakalkacchuraïak­«ïaÓabalaka«Ãyaka¤cukena, uttarÅyak­taÓirove«Âanena, vÃmaprako«Âhanivi«Âaspa«ÂahÃÂakakaÂakena, dviguïapaÂÂapaÂÂikÃgìhagranthigrathitÃsidhenunÃ, anavaratavyÃyÃmak­takarkaÓaÓarÅreïa, vÃtahariïayÆtheneva muhurmuhu÷ kham u¬¬ÅyamÃnena, laÇghitasamavi«amÃvaÂaviÂapena, koïadhÃriïÃ, k­pÃïapÃïinÃ, sevÃg­hÅtavividhavanakusumaphalamÆlaparïena, "cala cala, yÃhi yÃhi, apasarpÃpasarpa, pura÷ prayaccha panthÃnam" ity anavaratak­takalakalena yuvaprÃyeïa, sahasramÃtreïa padÃtijanena sanÃtham aÓvav­ndaæ saædadarÓa. madhye ca tasya sÃrdhacandreïa muktÃphalajÃlamÃlinà vividharatnakhaï¬akhacitena ÓaÇkhak«ÅraphenapÃï¬ureïa k«Årodeneva svayaæ lak«mÅæ dÃtum Ãgatena gaganagatenÃtapatreïa k­tacchÃyam, acchÃcchenÃbharaïadyutÅnÃæ nivahena diÓÃm iva darÓanÃnurÃgalagnena cakravÃlenÃnugamyamÃnam, Ãnitambavilambinyà mÃlatÅÓekharasrajà sakalabhuvanavijayÃrjitayà rÆpapatÃkayeva virÃjamÃnam, utsarpibhi÷ Óikhaï¬akhaï¬ikÃpadmarÃgamaïer aruïair aæÓujÃlair ad­ÓyamÃnavanadevatÃvidh­tair bÃlapallavair iva pram­jyamÃnamÃrgareïuparu«avapu«am, bakulaku¬malamaï¬alÅmuï¬amÃlÃmaï¬anamanohareïa kuÂilakuntalastabakamÃlinà maulinà mÅlitÃtapaæ pibantam iva divasam, paÓupatijaÂÃmukuÂam­gÃÇkadvitÅyaÓakalaghaÂitasyeva sahajalak«mÅsamÃliÇgitasya lalÃÂapaÂÂasya mana÷ÓilÃpaÇkapiÇgalena lÃvaïyena limpantam ivÃntarik«am, abhinavayauvanÃrambhÃva«Âambhapragalbhad­«ÂipÃtat­ïÅk­tatribhuvanasya cak«u«a÷ prathimnà vikacakumudakuvalayakamalasara÷sahasrasaæchÃditadaÓadiÓaæ Óaradam iva pravartayantam, ÃyatanayananadÅsÅmÃntasetubandhena lalÃÂataÂaÓaÓimaïiÓilÃtalagalitena kÃntisalilasrotaseva drÃghÅyasà nÃsÃvaæÓena ÓobhamÃnam, atisurabhisahakÃrakarpÆrakakkolalavaÇgapÃrijÃtakaparimalapucà mattamadhukarakulakolÃhalamukhareïa mukhena sanandanavanaæ vasantam ivÃvatÃrayantam, Ãsannasuh­tparihÃsabhÃvanottÃnitamukhamugdhahasitair daÓanajyotsnÃsnapitadiÇmukhai÷ puna÷punar nabhasi saæcÃriïaæ candrÃlokam iva kalpayantam, kadambamukulasthÆlamuktÃphalayugalamadhyÃdhyÃsitamarakatasya trikaïÂakakarïÃbharaïasya preÇkhata÷ prabhayà samutsarpantyà k­tasakusumaharitakundapallavakarïÃvataæsam ivopalak«yamÃïam, Ãmoditam­gamadapaÇkalikhitapatrabhaÇgabhÃsvaram, bhujayugalam uddÃmamakarÃkrÃntaÓikharam iva makaraketuketo÷ daï¬advayaæ dadhÃnam, dhavalabrahmasÆtrasÅmantitaæ sÃgaramathanasÃmar«agaÇgÃsrota÷saædÃnitam iva mandaraæ deham udvahantam, karpÆrak«odamu«ÂicchuraïapÃæÓuleneva kÃntoccakucacakravÃkayugalavipulapulinenora÷sthalena sthÆlabhujÃyÃmapu¤jitam, puro vistÃrayantam iva dikcakram, purastÃd Å«adadhonÃbhinihitaikakoïakramanÅyena p­«Âhata÷ kak«yÃdhikak«iptapallavenobhayata÷ saævalanaprakaÂitorutribhÃgena hÃrÅtaharità nibi¬anipŬitenÃdharavÃsasà vibhajyamÃnatanutaramadhyabhÃgam, anavarataÓramopacitamÃæsakaÂhinavikaÂamakaramukhasaælagnajÃnubhyÃm ativiÓÃlavak«a÷sthalopalavedikottambhanaÓilÃstambhÃbhyÃæ cÃrucandanasthÃsakasthÆlatarakÃntibhyÃm Ærudaï¬ÃbhyÃm upahasantam ivairÃvatakarÃyÃmam, atibharitorubhÃravahanakhedeneva tanutarajaÇghÃkÃï¬am, kalpapÃdapapallavadvayasyeva pÃÂalasyobhayapÃrÓvÃvalambina÷ pÃdadvayasya dolÃyamÃnair nakhamayÆkhair aÓvamaï¬anacÃmaramÃlÃm iva racayantam, abhimukham uccair uda¤cadbhir aticiram upariviÓrÃmyadbhir iva valitavikaÂaæ, patadbhi÷ khurai÷ khaï¬itabhuvi pratik«aïadaÓanavimuktakhaïakhaïÃyitakharakhalÅne dÅrghaghrÃïalÅnalÃlike lalÃÂalulitacÃrucÃmÅkaracakrake Ói¤jÃnaÓÃtakaumbhÃyÃnaÓobhini manoraæhasi golÃÇgÆlakapolakÃlakÃyalomni nÅlasindhuvÃravarïe vÃjini mahati samÃrƬham, ubhayata÷ paryÃïapaÂÂaÓli«ÂahastÃbhyÃm ÃsannaparicÃrakÃbhyÃæ dodhÆyamÃnadhavalacÃmarikÃyugalam, agrata÷ paÂhato bandina÷ subhëitam utkaïÂakitakapolaphalakena lagnakarïotpalakesarapak«maÓakaleneva mukhaÓaÓinà bhÃvayantam. anaÇgayugÃvatÃram iva darÓayantam, candramayÅm iva s­«Âim utpÃdayantam, vilÃsaprÃyam iva jÅvalokaæ janayantam, anurÃgamayam iva sargÃntaram Ãracayantam, Ó­ÇgÃramayam iva divasam ÃpÃdayantam, rÃgarÃjyam iva pravartayantam, Ãkar«aïäjanam iva cak«u«o÷, vaÓÅkaraïamantram iva manasa÷, svasthÃveÓacÆrïam ivendriyÃïÃm, asaæto«am iva kautukasya, siddhayogam iva saubhÃgyasya, punarjanmadivasam iva manmathasya, rasÃyanam iva yauvanasya, ekarÃjyam iva rÃmaïÅyakasya, kÅrtistambham iva rÆpasya, mÆlakoÓam iva lÃvaïyasya, puïyakarmapariïÃmam iva saæsÃrasya, prathamÃÇkuram iva kÃntilatÃyÃ÷, sargÃbhyÃsaphalam iva prajÃpate÷, pratÃpam iva vibhramasya, yaÓa÷pravÃham iva vaidagdhayasya, a«ÂÃdaÓavar«adeÓÅyaæ yuvÃnam adrÃk«Åt. pÃrÓve ca tasya dvitÅyam aparasaæÓli«ÂaturaÇgam, prÃæÓum uttaptatapanÅyastambhÃkÃram, pariïatavayasam api vyÃyÃmakaÂhinakÃyam, nÅcanakhaÓmaÓrukeÓam, Óuktikhalatim, i«attundilam, romaÓora÷sthalam, anulvaïodÃrave«atayà jarÃm api vinayam iva Óik«ayantam, guïÃn api garimÃïam ivÃnayantam, mahÃnubhÃvatÃm api Ói«yatÃm ivÃnayantam, ÃcÃrasyÃpy ÃcÃryam iva kurvÃïam, valak«avÃrabÃïadhÃriïam, dhautadukÆlapaÂÂikÃparive«Âitamauliæ puru«am. atha sa yuvà puroyÃyinÃæ yathÃdarÓanaæ pratiniv­tyÃtivismitamanasÃæ kathayatÃæ padÃtÅnÃæ sakÃÓÃd upalabhya divyÃk­titatkanyÃyugalam upajÃtakutÆhala÷ pratÆrïaturago did­k«us taæ latÃmaï¬apoddeÓam ÃjagÃma. dÆrÃd eva ca turagÃd avatatÃra. nivÃritaparijanaÓ ca tena dvitÅyena sÃdhunà saha caraïÃbhyÃm eva savinayam upasasarpa. k­topasaægrahaïau tau sÃvitrÅ samaæ sarasvatyà kisalayÃsanadÃnÃdinà sakusumaphalÃrghyÃvasÃnena vanavÃsocitenÃtithyena yathÃkramam upajagrÃha. ÃsÅnayoÓ ca tayor ÃsÅna nÃticiram iva sthitvà taæ dvitÅyaæ pravayasam uddiÓyÃvÃdÅt: "Ãrya, sahajalajjÃdhanasya pramadÃjanasya prathamÃbhibhëaïam aÓÃlÅnatÃ, viÓe«ato vanam­gÅmugdhasya kulakumÃrÅjanasya. kevalam iyam Ãlokanak­tÃrthÃya cak«u«e sp­hayantÅ prerayaty udantaÓravaïakutÆhalinÅ Órotrav­tti÷. prathamadarÓane copÃyanam ivopanayati sajjana÷ praïayam. apragalbham api janaæ prabhavatà praÓrayeïÃrpitaæ manomadhv iva vÃcÃlayati. ayatnenaivÃtinamre sÃdhau dhanu«Åva guïa÷ parÃæ koÂim Ãropayati visrambha÷. janayanti ca vismayam atidhÅradhiyÃm apy ad­«ÂapÆrvà d­ÓyamÃnà jagati sra«Âu÷ s­«ÂyatiÓayÃ÷. yatas tribhuvanÃbhibhÃvi rÆpam idam asya mahÃnubhÃvasya. saujanyaparatantrà ceyaæ devÃnÃæpriyasyÃtibhadratà kÃrayati kathÃæ na tu yuvatijanasahotthà taralatÃ. tat kathayÃgamanenÃpuïyabhÃk katamo vij­mbhitavirahavyatha÷ ÓÆnyatÃæ nÅto deÓa÷? kva và gantavyam? kasya vÃyam apah­taharahuÇkÃrÃhaÇkÃro 'para ivÃnanyajo yuvÃ? kiænÃmno và sam­ddhatapasa÷ pitur ayam am­tavar«Å kaustubhamaïir iva harer h­dayam ÃhlÃdayati? kà cÃsya tribhuvananamasyà vibhÃtasaædhyeva mahatas tejeso jananÅ? kÃni vÃsya puïyabhäji bhajanty abhikyÃm ak«arÃïi? Ãryaparij¤Ãne 'py ayam eva krama÷ kautukÃnurodhino h­dayasya" ity uktavatyÃæ tasyÃæ prakaÂitaÓrayo 'sau prativyÃjahÃra: "Ãyu«mati, satÃæ hi priyaævadatà kulavidyÃ. na kevalam Ãnanaæ h­dayam api ca te candramayam iva sudhÃÓÅkaraÓÅtalair ÃhlÃdayati vacobhi÷. saujanyajanmabhÆmayo bhÆyasà Óubhena sajjananirmÃïaÓilpakalà iva bhavÃd­Óyo d­Óyante. dÆre tÃvad anyonyasyÃbhilapanam abhijÃtai÷ saha d­Óo 'pi miÓrÅbhÆtà mahatÅæ bhÆmim Ãropayanti. ÓrÆyatÃm: "ayaæ khalu bhÆ«aïaæ bhÃrgavavaæÓasya bhagavato bhÆrbhuva÷svastritayatilakasya, adabhraprabhÃvastambhitajambhÃribhujastambhasya, surÃsuramukuÂamaïiÓilÃÓayanadurlalitapÃdapaÇkeruhasya, nijateja÷prasaraplu«ÂapulomnaÓ cyavanasya bahirv­ttijÅvitaæ dadhÅco nÃma tanaya÷. janyany apy asya jitajagato 'nekapÃrthivasahasrÃnuyÃtasya ÓaryÃtasya sutà rÃjaputrÅ tribhuvanakanyÃratnaæ sukanyà nÃma. tÃæ khalu devÅm antarvatnÅæ viditvà vaijanane mÃsi prasavÃya pità patyu÷ pÃrÓvÃt svag­ham ÃnÃyayata. asÆta ca sà tatra devÅ dÅrghÃyu«am enam. avardhatÃnehasà ca tatraivÃyam Ãnanditaj¤Ãtivargo bÃlas tÃrakarÃja iva rÃjÅvalocano rÃjag­he. bhart­bhavanam ÃgacchantyÃm api duhitari nÃsecanakadarÓanam imam amu¤can mÃtÃmaho manovinodanaæ naptÃram. aÓik«atÃyaæ tatraiva sarvà vidyÃ÷ sakalÃÓ ca kalÃ÷. kÃlena copÃrƬhayauvanam imam ÃlokyÃham ivÃsÃv apy anubhavatu mukhakamalÃvalokanÃnandam asyeti mÃtÃmaha÷ kathaÇkatham apy enaæ pitur antikam adhunà vyasarjayat. mÃmÃpi tasyaiva devasya sug­hÅtanÃmna÷ ÓaryÃtasyÃj¤ÃkÃriïaæ vikuk«inÃmÃnaæ bh­tyaparamÃïum avadhÃrayatu bhavatÅ. pitu÷ pÃdamÆlam ÃyÃntaæ mayà sÃbhisÃram akarot svÃmÅ. tad dhi na÷ kulakramÃgataæ rÃjakulam. uttamÃnÃæ ca cirantanatà janayaty anujÅviny api jane kiyanmÃtram api mandÃk«am. ak«Åïa÷ khalu dÃk«iïyakoÓo mahatÃm. itaÓ ca gavyÆtimÃtramiva pÃreÓoïaæ tasya bhagavataÓ cyavanasya svanÃmnà nirmitavyapadeÓaæ cyÃvanaæ nÃma caitrarathakalpaæ kÃnanaæ nivÃsa÷. tadavadhir eveyaæ nau yÃtrÃ. yadi ca vo g­hÅtak«aïaæ dÃk«iïyam anavahelaæ và h­dayam asmÃkam upari bhÆmir và prasÃdÃnÃm ayaæ jana÷ ÓravaïÃrhe vÃ, tato na vimÃnanÅyo 'yaæ na÷ prathama÷ praïaya÷ kutÆhalasya. vayam api ÓuÓrÆ«avo v­ttÃntam Ãyu«matyo÷. neyam Ãk­tir divyatÃæ vyabhicarati. gotranÃmanÅ tu Órotum abhila«ati nau h­dayam. tat kathaya katamo vaæÓa÷ sp­haïÅyatÃæ janmanà nÅta÷. kà ceyam atrabhavatÅ bhavatyÃ÷ samÅpe samavÃya iva virodhinÃæ padÃrthÃnÃm. tathà hi, saænihitabÃlÃndhakÃrà bhÃsvanmÆrtiÓ ca, puï¬arÅkamukhÅ hariïalocanà ca, bÃlÃtapaprabhÃdhÃrà kumudahÃsinÅ ca, kalahaæsasvanà samunnatapayodharà ca, kamalakomalakarà himagiriÓilÃp­thunitambà ca, karabhorur vilambitagamanà ca, amuktakumÃrabhÃvà snigdhatÃrakà ca" iti. sà tv ÃvÃdÅt: "Ãrya, Óro«yasi kÃlena. bhÆyaso divasÃn atra sthÃtum abhila«ati nau h­dayam. alpÅyÃæÓ cÃyam adhvÃ. paricaya eva prakaÂÅkari«yati. Ãryeïa na vismaraïÅyo 'yam anu«aÇgad­«Âo jana÷" ity abhidhÃya tÆ«ïÅm abhÆt. dadhÅcas tu navÃmbhobharagabhÅrÃmbhodharadhvÃnanibhayà bhÃratyà nartayan vanalatÃbhavanabhÃjo bhujaÇgabhuja÷ sudhÅram uvÃca: "Ãrya, kari«yati prasÃdam ÃryÃrÃdhyamÃnÃ. paÓyÃmas tÃvat tÃtam. utti«Âha. vrajÃma÷" iti. tatheti ca tenÃbhyanuj¤Ãta÷ Óanakair utthÃya k­tanamask­tir uccacÃla. turagÃrƬhaæ ca taæ prayÃntaæ sarasvatÅ suciram uttambhitapak«maïà niÓcalatÃrakeïa likhiteneva cak«u«Ã vyalokayat. uttÅrya ca Óoïam acireïaiva kÃlena dadhÅca÷ pitur ÃÓramapadaæ jagÃma. gate ca tasmin sà tÃm eva diÓam ÃlokayantÅ suciram ati«Âhat. k­cchrÃd iva ca saæjahÃra d­Óam. atha muhÆrtamÃtram iva sthitvà sm­tvà ca tÃæ tasya rÆpasaæpadaæ puna÷punar vyasmayatÃsyà h­dayam. bhÆyo 'pi cak«ur ÃkakÃÇk«a taddarÓanam. avaÓeva kenÃpy anÅyata tÃm eva diÓaæ d­«Âi÷. aprihatam api manas tenaiva sÃrdham agÃt. ajÃyata ca navapallava iva bÃlavanalatÃyÃ÷ kuto 'py asyà anurÃgaÓ cetasi. tata÷prabh­ti ca sÃlasyeva ÓÆnyeva sanidreva divasam anayat. astam upayÃti ca pratyakparyastamaï¬ale lÃÇgalikÃstabakatÃmratvi«i kamalinÅkÃmuke kaÂhorasÃlasaÓira÷ÓoïaÓoci«i sÃvitre trayÅmaye tejasi, taruïataratamÃlaÓyÃmale ca malinayati vyoma vyomavyÃpini timirasaæcaye, saæcaratsiddhasundarÅnÆpuraravÃnusÃriïi ca mandaæ mandaæ mandÃkinÅhaæsa iva samutsarpati ÓaÓini gaganatalam, k­tasaædhyÃpraïÃmà niÓÃmukha eva nipatya vimuktÃÇgÅ pallavaÓayane tasthau. sÃvitry api k­tvà yathÃkriyamÃïaæ sÃyantanaæ kriyÃkalÃpam ucite ÓayanakÃle kisalayaÓayanam abhajata. jÃtanidrà ca su«vÃpa. itarà tu muhurmuhuraÇgavalanair vilulitakisalayaÓayanatalà nimÅlitanayanÃpi nÃlabhata nidrÃm. acintayac ca: "martyaloka÷ khalu sarvalokÃnÃm upari, yasminn evaævidhÃni bhavanti tribhuvanabhÆ«aïÃni sakalaguïagrÃmagurÆïi ratnÃni. tathà hi: tasya mukhalÃvaïyapravÃhasya ni«yandabindur indu÷. tasya ca cak«u«o vik«epÃ÷ kumudakuvalayakamalÃkarÃ÷. tasya cÃdharamaïer dÅdhitayo vikasitabandhÆkavanarÃjaya÷. tasya cÃÇgasya parabhÃgopakaraïam anaÇga÷. puïyabhäji tÃni cak«Ææ«i cetÃæsi yauvanÃni và straiïÃni, ye«Ãm asÃv avi«ayo darÓanasya. k«aïaæ nu darÓayatà ca tam anyajanmajaniteneva me phalitam adharmeïa. kà pratipattir idÃnÅm?" iti cintayanty eva kathaækatham apy upajÃtanidrà cirÃt k«aïam aÓeta. suptÃpi ca tam eva dÅrghalocanaæ dadarÓa. svapnÃsÃditadvitÅyadarÓanà cÃkarïÃk­«ÂakÃrmukeïa manasi nirdayam atìyata makaraketunÃ. pratibuddhÃyà madanaÓarÃhatÃyÃÓ ca tasyà vÃrtÃm ivopalabdhum aratir ÃjagÃma. tathà hi: tata÷prabh­ti kusumadhÆlidhavalÃbhir vanalatÃbhir atìitÃpi vedanÃm adhatta. mandamandam Ãrutavidhutai÷ kusumarajobhir adÆ«italocanÃpy aÓrujalaæ mumoca. haæsapak«atÃlav­ntavÃtavrÃtavitatai÷ ÓoïaÓÅkarair asiktÃpy ÃrdratÃm agÃt. preÇkhatkÃdambamithunÃbhir anƬhÃpy aghÆrïata vanakamalinÅkalloladolÃbhi÷. vighaÂamÃnacakravÃkayugalavim­«Âair asp­«ÂÃpi ÓyÃmatÃm ÃsasÃda virahani÷ÓvÃsadhÆmai÷. pu«padhÆlidhÆsarair ada«ÂÃpi vyace«Âata madhukarakulai÷. atha gaïarÃtrÃpagame nivartamÃnas tenaiva vartmanà taæ deÓaæ samÃgatya tathaiva nivÃritaparijanaÓ chatradhÃradvitÅyo vikuk«ir ¬u¬hauke. sarasvatÅ tu taæ dÆrÃd eva saæmukham Ãgacchantaæ prÅtyà sasaæbhramam utthÃya vanam­gÅvodgrÅvà vilokayantÅ mÃrgapariÓrÃntam asnapayad iva dhavalitadaÓadiÓà d­ÓÃ. k­tÃsanaparigrahaæ tu taæ prÅtyà sÃvitrÅ papraccha: "Ãrya, kaccit kuÓalÅ kumÃra÷?" iti. so 'bravÅt: "Ãyu«mati, kuÓalÅ. smarati ca bhavatyo÷. kevalam amÅ«u divase«u tanÅyasÅm iva tanu bibharti. avij¤ÃyamÃnanimittÃæ ca ÓÆnyatÃm ivÃdhatte. api ca. anvak«am Ãgami«yaty eva mÃlatÅti nÃmnà vÃïinÅ vÃrtÃæ vo vij¤Ãtum. ucchvasitaæ hi sà kumÃrasya" iti. tac chrutvà punar api sÃvitrÅ samabhëata: "atimahÃnubhÃva÷ khalu kumÃro yenaivam avij¤ÃyamÃne k«aïad­«Âe 'pi jane paricitim anubadhnÃti. tasya hi gacchato yad­cchayà katham apy aæÓukam iva mÃrgalatÃsu mÃnasam asmÃsu muhÆrtam Ãsaktam ÃsÅt. aÓÆnyaæ hi saujanyam ÃbijÃtyena va÷ svÃmisÆno÷. alasa÷ khalu loko yad evaæ sulabhasauhÃrdÃni yena kenacin na krÅïÃti mahatÃæ manÃæsi. so 'yam audÃryÃtiÓaya÷ ko 'pi mahÃtmanÃm itarajanadurlabho yenopakaraïÅkurvanti tribhuvanam" iti. vikuk«is tÆccÃvacair ÃlÃpai÷ suciram iva sthitvà yathÃbhila«itaæ deÓam ayÃsÅt. aparedyur udyati bhagavati dyumaïÃv uddÃmadyutÃv abhidrutatÃrake tirask­tatamasi tÃmarasavyÃsavyasanini sahasraraÓmau Óoïam uttÅryÃyÃntÅ, taraladehaprabhÃvitÃnacchalenÃtyacchaæ sakalaæ Óoïasalilam ivÃnayantÅæ, sphuÂitÃtimuktakakusumastabakasamatvi«i saÂÃle mahati m­gapatÃv iva gaurÅ turaÇgame sthitÃ, salÅlam urobandhÃropitasya tiryagutkarïaturagÃkarïyamÃnanÆpurapaÂuraïitasyÃtibahalena piï¬Ãlaktakena pallavitasya kuÇkumapi¤jaritap­«Âhasya caraïayugalasya prasaradbhir atilohitai÷ prabhÃpravÃhair ubhayatastìanadohadalobhÃgatÃni kisalayitÃni raktÃÓokavanÃnÅvÃkar«ayantÅ, sakalajÅvalokah­dayahaÂhaharaïÃgho«aïayeva raÓanayà Ói¤jÃnajaghanasthalÃ, dhautadhavalanetranirmitena nirmokalaghutareïÃprapadÅnena ka¤cukena tirohitatanulatÃ, chÃtaka¤cukÃntarad­ÓyamÃnair ÃÓyÃnacandanadhavalair avayavai÷ svacchasalilÃbhyantaravibhÃvyamÃnam­ïÃlakÃï¬eva sarasÅ, kusumbharÃgapÃÂalaæ pulakabandhacitraæ caï¬Ãtakam anta÷sphuÂaæ sphaÂikabhÆmir iva ratnanidhÃnam ÃdadhÃnÃ, hÃreïÃmalakÅphalanistulamuktÃphalena sphuritasthÆlagrahagaïaÓÃrà ÓÃradÅva ÓvetaviralajaladharapaÂalÃv­tà dyau÷, kucapÆrïakalaÓayor upari ratnaprÃlambamÃlikÃm aruïaharitakiraïakisalayinÅæ kasyÃpi puïyavato h­dayapraveÓavanamÃlikÃm iva baddhÃæ dhÃrayantÅ, prako«Âhanivi«Âasyaikasya hÃÂakakaÂakasya marakatamakaravedikÃsanÃthasya haritÅk­tadigantÃbhir mayÆkhasaætatibhi÷ sthalakamalinÅbir iva lak«mÅÓaÇkhayÃnugamyamÃnÃ, atibahalatÃmbÆlak­«ïikÃndhakÃritenÃdharasaæpuÂena mukhaÓaÓipÅtaæ sasaædhyÃrÃgaæ timiram iva vamantÅ, vikacanayanakuvalayakutÆhalÃnilÅyamÃnayalikulasaæhatyà nÅlÃæÓukajÃlikayeva niruddhÃdhavadanÃ, nÅlÅrÃganihitanÅlimnà ÓikhigalaÓitinà vÃmaÓravaïÃÓrayiïà dantapatreïa kÃlameghapallavenena vidyud iva dyotamÃnà bakulaphalÃnukÃriïÅbhis tis­bhir muktÃbhi÷ kalpitena bÃlikÃyugalenÃdhomukhenÃlokajalavar«iïà si¤cantÅvÃtikomale bhujalate, dak«iïakarïÃvataæsitayà ketakÅgarbhapalÃÓalekhayà rajanikarajihvÃlatayeva lÃvaïyalobhena lihyamÃnakapolatalÃ, tamÃlaÓyÃmalena m­gamadÃmodani«yadinà tilakabindunà mudritam iva manobhavasarvasvaæ vadanam udvahantÅ, lalÃÂalÃsakasya sÅmantacumbinaÓ caÂulÃtilakamaïer uda¤catà caÂulenÃæÓujÃleva raktÃæÓukeneva k­taÓiro'vaguïÂhanÃ, p­«ÂhapreÇkhadanÃdarasaæyamanaÓithilajÆÂikÃbandhà nÅlacÃmarÃvakÆlinÅva, cƬÃmaïimakarikÃsanÃthÃ, makaraketupatÃkayeva, kuladevateva candramasa÷, puna÷sa¤jÅvanau«adhir iva pu«padhanu«a÷, veleva rÃgasÃgarasya, jyotsneva yauvanacandrodayasya, mahÃnadÅva ratirasÃm­tasya, kusumodgatir iva suratataro÷, bÃlavidyeva vaidagdhyasya, kaumudÅva kÃnte÷, dh­tir iva dhairyasya, guruÓÃleva gauravasya, bÅjabhÆmir iva vinayasya, go«ÂhÅva guïÃnÃm, manasviteva mahÃnubhÃvatÃyÃ÷, t­ptir iva tÃruïyasya, kuvalayadaladÃmadÅrghalocanayà pÃÂalÃdharayà kundaku¬hmalasphuÂadaÓanayà ÓirÅ«amÃlÃsukumÃrabhujayugalayà kamalakomalakarayà bakulasurabhini÷Óvasitayà campakÃvadÃtadehayà kusumamayyeva tÃmbÆlakaraï¬avÃhinyà mÃlatÅ samad­Óyata. dÆrÃd eva ca dadhÅcapremïà sarasvatyà luïÂhiteva manorathai÷, Ãk­«Âeva kutÆhalena, pratyudgatevotkalikÃbhi÷, ÃliÇgitevotkaïÂhayÃ, anta÷praveÓiteva h­dayena, snapitevÃnandÃÓrubhi÷, vilipteva smitena, vÅjitevocchvasitai÷, ÃcchÃditeva cak«u«Ã, abhyarciteva vadanapuï¬arÅkeïa, sakhÅk­tevÃÓayà savidham upayayau. avatÅrya ca dÆrÃd evÃnatena mÆrdhnà praïÃmam akarot. ÃliÇgità ca tÃbhyÃæ savinayam upÃviÓat. sapraÓrayaæ tÃbhyÃæ saæbhëità ca puïyabhÃjanam ÃtmÃnam amanyata. akathayac ca dadhÅcasaædi«Âaæ Óirasi nihitenäjalinà namaskÃram. ag­hïÃc cÃkarata÷ prabh­ty agrÃmyatayà tais tair atipeÓalair ÃlÃpai÷ sÃvitrÅsarasvatyor manasÅ. krameïa cÃtÅte madhyandinasamaye Óoïam avatÅrïÃyÃæ sÃvitryÃæ snÃtum utsÃritaparijanà sÃkÆteva mÃlatÅ kusumasrastaraÓÃyinÅæ samupas­tya sarasvatÅm Ãbabhëe: "devi, vij¤Ãpyaæ na÷ ki¤cid asti rahasi. yato muhÆrtam avadhÃnadÃnena prasÃdaæ kriyamÃïam icchÃmi" iti. sarasvatÅ tu dadhÅcasadeÓÃÓaÇkinÅ kiæ vak«yatÅti stananihitavÃmakaranakharakiraïadanturitam udbhidyamÃnakutÆhalÃÇkuranikaram iva h­dayam uttarÅyadukÆlavalkalaikadeÓena saæchÃdayantÅ, galatÃvataæsapallavena Órotuæ Óravaïeneva kutÆhalÃd dhÃvamÃnenÃvirataÓvÃsasaædohadolÃyitÃæ jÅvitÃÓÃm iva samÃsannataruïatarulatÃm avalambamÃnÃ, samutphullasya mukhaÓaÓino lÃvaïyapravÃheïa Ó­ÇgÃrarasenevÃplÃvayantÅ sakalaæ jÅvalokam, Óayanakusumaparimalalagnair madhukarakadambakair madanÃnaladÃhaÓyÃmalair manorathair iva nirgatya mÆrtair utk«ipyamÃïÃ, kusumaÓayanÅyÃt smaraÓarasaæjvariïÅ, mandaæ mandam udagÃt. "upÃæÓu kathaya" iti kapolatalapratibimbitÃæ lajjayà karïamÆlam iva mÃlatÅæ praveÓayantÅ madhurayà girà sudhÅram uvÃca: "sakhi mÃlati, kimartham evam abhidadhÃsi? kÃham avadhÃnadÃnasya ÓarÅrasya prÃïÃnÃæ vÃ? sarvasyÃprÃrthito 'pi prabhavaty evÃtivelaæ cak«u«yo jana÷. sà na kÃcid yà na bhavasi me svasà sakhÅ praïayinÅ prÃïasamà ca. niyujyatÃæ yÃvata÷ kÃryasya k«amaæ k«odÅyaso garÅyaso và ÓarÅrakam idam. anavaskaram ÃÓravaæ tvayi h­dayam. prÅtyà pratisarà vidheyÃsmi te. vyÃv­ïu varavarïini, vivak«itam" iti. sà tv avÃdÅt: "devi, jÃnÃsy eva mÃdhuryaæ vi«ayÃïÃm, lolupatÃæ cendriyagrÃmasya, unmÃditÃæ ca navayauvanasya, pÃriplavatÃæ ca manasa÷. prakhyÃtaiva manmathasya durnivÃratÃ. ato na mÃm upÃlambhenopasthÃtum arhasi. na ca bÃliÓatà capalatà cÃraïatà và vÃcÃlatÃyÃ÷ kÃraïam. na ki¤cin na kÃrayaty asÃdhÃraïà svÃmibhakti÷. sà tvaæ devi, yadaiva d­«ÂÃsi devena tata evÃrabhyÃsya kÃmo guru÷, candramà jÅviteÓa÷, malayamaruducchvÃsahetu÷, Ãdhayo 'ntaraÇgasthÃne«u, saætÃpa÷, paramasuh­t, prajÃgara Ãpta÷, manorathÃ÷ sarvagatÃ÷, ni÷ÓvÃsà vigrahÃgresarÃ÷, m­tyu÷ pÃrÓvavartÅ, raïaraïaka÷ saæcÃraka÷ saækalpà buddhyupadeÓav­ddhÃ÷. ki¤ ca vij¤ÃpayÃmi. anurÆpo deva ity ÃtmasaæbhÃvanÃ, ÓÅlavÃn iti prakramaviruddham, dhora ity avasthÃviparÅtam, subhaga iti tvadÃyattam, sthiraprÅtir iti nipuïopak«epa÷, jÃnÃti sevitum ity asvÃmibhÃvocitam, icchati dÃsabhÃvam ÃmaraïÃt kartum iti dhÆrtÃlÃpa÷, bhavanasvÃminÅ bhavety upapralobhanam, puïyabhÃginÅ bhajati bhartÃraæ tÃd­Óam iti svÃmipak«apÃta÷, tvaæ tasya m­tyur ity apriyam, aguïaj¤ÃsÅty adhik«epa÷, svapne 'py asya bahuÓa÷ k­taprasÃdÃsÅty asÃk«ikam, prÃïarak«Ãrtham arthayata iti kÃtaratÃ, tatra gamyatÃm ity Ãj¤Ã, vÃrito 'pi balÃd ÃgacchatÅti paribhava÷. tad evam agocare girÃm asÅti Órutvà devÅ pramÃïam" ity abhidhÃya tÆ«ïÅm abhÆt. atha sarasvatÅ prÅtivisphÃritena cak«u«Ã pratyavÃdÅt: "ayi, na Óaknomi bahu bhëitum. e«Ãsmi te smitavÃdini vacasi sthitÃ. g­hyantÃm amÅ prÃïÃ÷" iti. mÃlatÅ tu "devi, yad Ãj¤Ãpayasi, atiprasÃdÃya" iti vyÃh­tya prahar«aparavaÓà praïamya prajavinà turageïa tatÃra Óoïam. agÃc ca dadhÅcam Ãnetuæ cyavanÃÓramapadam. itarà tu sakhÅsnehena sÃvitrÅm api viditav­ttÃntÃm akarot. utkaïÂhÃbhÃrabh­tà ca tÃmyatà cetasà kalpÃyitaæ kathaÇkatham api divasaÓe«am anai«Åt, astamupagate ca bhagavati gabhastimati, stimitataram avatarati tamasi, prahasitÃm iva sitÃæ diÓaæ paurandarÅæ darÅm iva kesariïi mu¤cati candramasi sarasvatÅ Óucini cÅnÃæÓukasukumÃratare taraÇgiïi dugÆlakomalaÓayana iva Óoïasaikate samupavi«Âà svapnak­taprÃrthanà pÃdapatanalagnÃæ dadhÅcacaraïanakhacandrikÃm iva lalÃÂikÃæ dadhÃnÃ, gaï¬asthalÃdarÓapratibimbitena "cÃruhÃsini, ayam asÃv Ãh­to h­dayadayito jana÷" iti ÓravaïasamÅpavartinà nivedyamÃnamadanasaædeÓevendunÃ, vikÅryamÃïanakhakiraïacakravÃlena vÃlavyajanÅk­tacandrakalÃkalÃpeneva kareïa vÅjayantÅ svedinaæ kapolapaÂÂam, "atra dadhÅcÃd ­te na kenacit prave«Âavyam" iti tiraÓcÅnaæ cittabhuvà pÃtitÃæ vilÃsavetralatÃm iva bÃlam­ïÃlikÃm adhistanaæ stanayantÅ katham api h­dayena vahantÅ pratipÃlayÃm Ãsa. ÃsÅc cÃsyà manasi: "aham api nÃma sarasvatÅ yatrÃmunà manojanmanà jÃnatyeva paravaÓÅk­tÃ. tatra kà gaïanetarÃsu tapasvinÅ«v atitaralÃsu taruïÅ«u" iti. ÃjagÃma ca madhumÃsa iva surabhigandhavÃha÷, haæsa iva k­tam­ïÃladh­ti÷, Óikhaï¬Åva ghanaprÅtyunmukha÷, malayÃnila ivÃhitasarasacandanadhavalatanulatotkampa÷, k­«yamÃïa iva k­takarakacagraheïa grahapatinÃ, preryamÃïa iva kandarpoddÅpanadak«eïa dak«iïÃnilena, uhyamÃna ivotkalikÃbahulena ratisarasena, parimalasaæpÃtinà madhupapaÂalena paÂeneva nÅlenÃcchÃditÃÇgaya«Âi÷, anta÷sphuratà mattamadanakarikarïaÓaÇkhÃyamÃnena pratimendunà prathamasamÃgamavilÃsavilak«asmiteneva dhavalÅkriyamÃïaikakapolodaro mÃlatÅdvitÅyo dadhÅca÷. Ãgatya ca h­dayagatadayitÃnÆpuraravavimiÓrayeva haæsagadgadayà girà k­tasaæbhëaïo yathà manmatha÷ samÃj¤Ãpayati, yathà yauvanam upadiÓati, yathà vidagdhatÃdhyÃpayati, yathÃnurÃga÷ Óik«ayati, tathà tÃm abhirÃmÃæ rÃmÃm aramayat. upajÃtavisrambhà cÃtmÃnam akathayad asya sarasvatÅ. tena tu sÃrdham ekadivasam iva saævatsaram adhikam anayat. atha daivayogÃt sarasvatÅ babhÃra garbham. asÆta cÃnehasà sarvalak«aïÃbhirÃmaæ tanayam. tasmai ca jÃtamÃtrÃyaiva "samyaksarahasyÃ÷ sarve vedÃ÷ sarvÃïi ca ÓÃstrÃïi sakalÃÓ ca kalà matprabhÃvÃt svayam Ãvirbhavi«yanti" iti varam adÃt. sadbhart­ÓlÃghayà darÓayitum iva h­dayenÃdÃya dadhÅcaæ pitÃmahÃdeÓÃt samaæ sÃvitryà punar api brahmalokam Ãruroha. gatÃyÃæ ca tasyÃæ dadhÅco 'pi h­daye hrÃdiny evÃbhihato bhÃrgavavaæÓasaæbhÆtasya bhrÃtur brÃhmaïasya jÃyÃm ak«amÃlÃbhidhÃnÃæ munikanyakÃm ÃtmasÆno÷ saævardhanÃya niyujya virahÃturas tapase vanam agÃt. yasminn evÃvasare sarasvaty asÆta tanayaæ tasminn evÃk«amÃlÃpi sutaæ prasÆtavatÅ. tau tu sà nirviÓe«aæ sÃmÃnyastanyÃdinà Óanai÷ Óanai÷ ÓiÓÆ samavardhayat. ekas tayo÷ sÃrasvatÃkhya evÃbhavat, aparo 'pi vatsanÃmÃsÅt. ÃsÅc ca tayo÷ sodaryayor iva sp­haïÅyà prÅti÷. atha sÃrasvato mÃtur mahimnà yauvanÃrambha evÃvirbhÆtÃÓe«avidyÃsaæbhÃras tasmin savayasi bhrÃtari preyasi prÃïasame suh­di vatse vÃÇmayaæ samastam eva saæcÃrayÃm Ãsa. cakÃra ca k­tadÃraparigrahasyÃsya tasminn eva pradeÓe prÅtyà prÅtikÆÂanÃmÃnaæ nivÃsam. ÃtmanÃpy ëìhÅ, k­«ïÃjinÅ, ak«avalayÅ, valkalÅ, mekhalÅ, jaÂÅ ca bhÆtvà tapasyato janayitur eva jagÃmÃntikam. atha vatsÃt pravardhamÃnÃdipuru«ajanitÃtmacaraïonnatinirgatapragho«a÷, parameÓvaraÓirodh­ta÷, sakalakalÃgamagambhÅra÷, mahÃmunimÃnya÷, vipak«ak«obhak«ama÷, k«ititalalabdhÃyati÷, askhalitaprav­tto bhÃgÅrathÅpravÃha iva pÃvana÷ prÃvartata vimalo vaæÓa÷. yasmÃd ajÃyanta vÃtsyÃyanà nÃma g­hamunaya÷, ÃÓritaÓrautà apy anÃlambitÃlÅkabakakÃkava÷, k­takukkuÂavratà apy abai¬Ãlav­ttaya÷, vivarjitajanapaÇktaya÷, parih­takapaÂakaurukucÅkÆrcÃkÆtÃ÷, ag­hÅtagahvarÃ÷, nyakk­tanik­taya÷, prasannaprak­taya÷, vihatavik­taya÷, paraparÅvÃdaparÃcÅnacetov­ttaya÷, varïatrayavyÃv­ttiviÓuddhÃndhasa÷, dhÅravi«aïa÷, vidhÆtÃdhye«aïÃ÷, asaÇkasukasvabhÃvÃ÷, praïatapraïayina÷, ÓamitasamastaÓÃkhÃntarasaæÓÅtaya÷ udghÃÂitasamagragranthÃrthagranthaya÷, kavaya÷, vÃgmina÷, vimatsarÃ÷, parasubhëitavyasanina÷, vidagdhaparihÃsavedina÷, paricayapeÓalÃ÷, n­tyagÅtavÃditre«v abÃhyÃ÷,aitihyasyÃvit­«ïÃ÷, sÃnukroÓÃ÷, sarvÃtithaya÷, sarvasÃdhusaæmatÃ÷, sarvasattvasÃdhÃraïasauhÃrdadravÃrdrÅk­tah­dayÃ÷, tathà sarvaguïopetà rÃjasenÃnabhibhÆtÃ÷, k«amÃbhÃja ÃÓritanandanÃ÷, anistriæÓà vidyÃdharÃ÷, aja¬Ã÷ kalÃvanta÷, ado«Ãs tÃrakÃ÷, aparopatÃpino bhÃsvanta÷, anu«mÃïo hutabhuja÷, akus­tayo bhogina÷, astambhÃ÷ puïyÃlayÃ÷, aluptakratukriyà dak«Ã÷, avyÃlÃ÷ kÃmajita÷, asÃdhÃraïà dvijÃtaya÷. te«u caivam utpadyamÃne«u, saæsarati ca saæsÃre, yÃtsu yuge«u, avatÅrïe kalau, vahatsu vatsare«u, vrajatsu vÃsare«u, atikrÃmati ca kÃle prasavaparamparÃbhir anavaratam Ãpatati vikÃÓini vÃtsyÃyanakule, krameïa kuberanÃmà vainateya iva gurupak«apÃtÅ dvijo janma lebhe. tasyÃbhavann acyuta iÓÃno hara÷ pÃÓupataÓ ceti catvÃro yugÃrambhà iva brÃhmatejojanyamÃnaprajÃvistÃrà nÃrÃyaïabÃhudaï¬Ã iva saccakranandakÃs tanayÃ÷. tatra pÃÓupatasyaika evÃbhavad bhÆbhÃra ivÃcalakulasthiti÷ sthiraÓ caturudadhigambhÅro 'rthapatir iti nÃmnà samagrÃgrajanmacakracƬÃmaïirmahÃtmà sÆnu÷. so 'janayad bh­guæ haæsaæ Óuciæ kaviæ mahÅdattaæ dharmaæ jÃtavedasaæ citrabhÃnuæ tryak«aæ mahidattaæ viÓvarÆpaæ cety ekÃdaÓa rudrÃn iva somÃm­tarasaÓÅkaracchuritamukhÃn pavitrÃn putrÃn. alabhata ca citrabhÃnus te«Ãæ madhye rÃjadevyabhidhÃnÃyÃæ brÃhmaïyÃæ bÃïam Ãtmajam. sa bÃla eva balavato vidher vaÓÃd upasaæpannayà vyayujyata jananyÃ. jÃtasnehas tu nitarÃæ pitaivÃsya mÃt­tÃm akarot. avardhata ca tenÃdhikataram ÃdhÅyamÃnadh­tir dhÃmni nije. k­topanayanÃdikriyÃkalÃpasya samÃv­ttasya cÃsya caturdaÓavar«adeÓÅyasya pitÃpi Órutism­tivihitaæ k­tvà dvijajanocitaæ nikhilaæ puïyajÃtaæ kÃlenÃdaÓamÅstha evÃstamagamat. saæsthite ca pitari mahatà ÓokenÃbhÅlam anuprÃpto divÃniÓaæ dahnamÃnah­daya÷ kathaÇkatham api katipayÃn divasÃn Ãtmag­ha evÃnai«Åt. gate ca viralatÃæ Óoke Óanai÷ Óanair avinayanidÃnatayà svÃtantrayasya, kutÆhalabahulatayà ca bÃlabhÃvasya, dhairyapratipak«atayà ca yauvanÃrambhasya, ÓaiÓavocitÃny anekÃni cÃpalÃny Ãcarann itvaro babhÆva. abhavaæÓ cÃsya savayasa÷ samÃnÃ÷ suh­da÷ sahÃyÃÓ ca. tathà ca. bhrÃtarau pÃraÓavau candrasenamÃt­«eïau, bhëÃkavir ÅÓÃna÷ paraæ mittram, praïayinau rudranÃrÃyaïau, vidvÃæsau vÃrabÃïavÃsabÃïau, varïakavir veïÅbhÃrata÷ prÃk­tak­tkulaputro vÃyuvikÃra÷, bandinÃv anaÇgabÃïasÆcÅbÃïau, katyÃyanikà cakravÃkikÃ, jÃÇguliko mayÆraka÷, tÃmbÆladÃyakaÓ caï¬aka÷, bhi«akputro mandÃraka÷,pustakavÃcaka÷ sud­«Âi÷, kalÃdaÓ cÃmÅkara÷, hairika÷ sindhu«eïa÷, lekhako govindaka÷, citrak­d vÅravarmÃ, pustak­t kumÃradatta÷, mÃrdaÇgiko jÅmÆta÷, gÃyanau somilagrahÃdityau, sairandhrÅ kuraÇgikÃ, vÃæÓikau madhukarapÃrÃvatau, gÃndharvopÃdhyÃyo darduraka÷, saævÃhikà keralikà lÃsakayuvà tÃï¬avika÷, Ãk«ika Ãkhaïjala÷, kitavo bhÅmaka÷, ÓailÃliyuvà Óikhaï¬aka÷, nartakÅ hariïikÃ, pÃrÃÓarÅ sumati÷, k«apaïako vÅradeva÷, kathako jayasena÷, Óaivo vakraghoïa÷, mantrasÃdhaka÷ karÃla÷, asuravivaravyasanÅ lohitÃk«a÷, dhÃtuvÃdavid vihaÇgama÷, dÃrduriko dÃmodara÷, aindrajÃlikaÓ cakÅrÃk«a÷, maskarÅ tÃmracƬaka÷. sa ebhir anyaiÓ cÃnugamyamÃno bÃlatayà nighnatÃm upagato deÓÃntarÃvalokanakautukÃk«iptah­daya÷ satsv api pit­pitÃmahopÃtte«u brÃhmaïajanocite«u vibhave«u sati cÃvicchinne vidyÃprasaÇge g­hÃn niragÃt. agÃc ca niravagraho grahavÃn iva navayauvanena svairiïà manasà mahatÃm upahÃsyatÃm. atha Óanai÷ Óanair atyudÃravyavah­timanoh­nti b­hanti rÃjakulÃni vÅk«amÃïa÷, niravadyavidyÃvidyotitÃni gurukulÃni ca sevamÃna÷, mahÃrhÃlÃpagambhÅraguïavadgo«ÂhÅÓ copati«ÂhamÃna÷, svabhÃvagambhÅradhÅr dhanÃni vidagdhamaï¬alÃni ca gÃhamÃna÷, punar api tam eva vaipaÓcitÅm ÃtmavaæÓocitÃæ prak­tim abhajat. mahataÓ ca kÃlÃt tam eva bhÆyo vÃtsyÃyanavaæÓÃÓramam Ãtmano janmabhuvaæ brÃhmaïÃdhivÃsam agamat. tatra ca ciradarÓanÃd abhinavÅbhÆtasnehasadbhÃvai÷ sasaæstavaprakaÂitaj¤Ãteyair Ãptair utsavadivasa ivÃnanditÃgamano bÃlamitramaï¬alamadhyagato mok«asukham ivÃnvabhavat. iti ÓrÅmahÃkavibÃïabhaÂÂak­tau har«acarite vÃtsyÃyanavaæÓavarïanaæ nÃma prathama ucchvÃsa÷ dvitÅya ucchvÃsa÷ atigambhÅre bhÆpe kÆpa iva janasya niravatÃrasya / dadhati samÅhitasiddhiæ guïavanta÷ pÃrthivà ghaÂakÃ÷ // 2.1 // rÃgiïi naline lak«mÅæ divaso nidadhÃti dinakaraprabhavÃm / anapek«itaguïado«a÷ paropakÃra÷ satÃæ vyasanam // 2.2 // atha tatrÃnavaratÃdhyayanadhvanimukharÃïi, bhasmapuï¬rakapÃï¬uralalÃÂai÷ kapilaÓikhÃjÃlajaÂilai÷ k­ÓÃnubhir iva kratulobhÃgatair baÂubhir adhyÃsyamÃnÃni, sekasukumÃrasomakedÃrikÃharitÃyamÃnapraghanÃni, k­«ïÃjinavikÅrïaÓu«yatpuro¬ÃÓÅyaÓyÃmÃkataï¬ulÃni, bÃlikÃvikÅryamÃïanÅvÃrabalÅni, ÓuciÓi«yaÓatÃnÅyamÃnaharitakuÓapÆlÅpalÃÓasamindhi, indhanagomayapiï¬akÆÂasaækaÂÃni, Ãmik«Åyak«Årak«ÃriïÅnÃm agnihotradhenÆnÃæ khuravalayair vilikhitÃjiravitardikÃni, kamaï¬alavyam­tpiï¬amardanavyagrayatijanÃni, vaitÃnavedÅÓaÇkavyÃnÃm audumbarÅïÃæ ÓÃkhÃnÃæ rÃÓibhi÷ pavitritaparyantÃni vaiÓvadevapiï¬apÃï¬uritapradeÓÃni, havirdhÆmadhÆsaritÃÇgaïaviÂapikisalayÃni, vatsÅyabÃlakalÃlitalalattaralatarïakÃni, krŬatk­«ïasÃracchÃgaÓÃvakaprakaÂitapaÓubandhaprabandhÃni, ÓukasÃrikÃrabdhÃdhyayanadÅyamÃnopÃdhyÃyaviÓrÃntisukhÃni, sÃk«ÃttrayÅtapovanÃnÅva cirad­«ÂÃnÃæ bÃndhavÃnÃæ prÅyamÃïo bhraman bhavanÃni, bÃïa÷ sukham ati«Âhat. tatrasthasya cÃsya kadÃcit kusumasamayayugam upasaæharann aj­mbhata grÅ«mÃbhidhÃna÷ saæphullamallikÃdhavalÃÂÂahÃso mahÃkÃla÷. pratyagranirjitasyÃstamupagatavato vasantasÃmantasya bÃlÃpatye«v iva paya÷pÃyi«u navodyÃne«u darÓitasneho m­dur abhÆt. abhinavoditaÓ ca sarvasyÃæ p­thivyÃæ sakalakusumabandhanamok«am akarot pratapann u«ïasamaya÷. svayam ­turÃjasyÃbhi«ekÃrdrÃÓ cÃmarakalÃpà ivÃg­hyanta kÃminÅcikuracayÃ÷ kusumÃyudhena, himadagdhasakalakamalinÅkopeneva himÃlayÃbhimukhÅæ yÃtrÃm adÃd aæÓumÃlÅ. atha lalÃÂantape tapati tapane candanalikhitalalÃÂikÃpuï¬rakair alakacÅracÅvarasaævÅtai÷ svedodabindumuktÃk«avalayavÃhibhir dinakarÃrÃdhananiyamà ivÃg­hyanta lalanÃlalÃÂendudyutibhi÷. candanadhÆsarÃbhir asÆryampaÓyÃbhi÷ kumudinÅbhir iva divasam asupyata sundarÅbhi÷. nidrÃlasà ratnÃlokam api nÃsahanta d­Óa÷, kim uta jaraÂham Ãtapam. aÓiÓirasamayena cakravÃkamithunÃbhinanditÃ÷ sarita iva tanimÃnam ÃnÅyanta so¬upÃ÷ Óarvarya÷. abhinavapaÂupÃÂalÃmodasurabhiparimalaæ na kevalaæ jalam, janasya pavanam api pÃtum abhÆd abhilëo divasakarasaætÃpÃt. krameïa ca kharakhagamayÆkhe khaï¬itaÓaiÓave, Óu«yatsarasi, sÅdatsrotasi, mandanirjhare jhillikÃjhÃÇkÃriïi, kÃtarakapotakÆjitÃnubandhabadhiritaviÓve10, Óvasatpatattriïi, karÅr«aæka«amaruti, viralavÅrudhi, rudhirakutÆhalikesarikiÓorakalihyamÃnakaÂhoradhÃtakÅstabake, tÃmyatstamberamayÆthavamathutimyanmahÃmahÅdharanitambe, dinakaradÆyamÃnadviradadÅnadÃnÃÓyÃnadÃnaÓyÃmikÃlÅnamÆkamadhulihi, lohitÃyamÃnamandÃrasindÆritasÅmni, salilasyandasaædohasaædehamuhyanmahÃmahi«avi«ÃïakoÂivilikhyamÃnasphuÂatsphÃÂikad­«adi, gharmamarmaritagarmuti, taptapÃæÓukukÆlakÃtaravikire, vivaraÓaraïaÓvÃvidhe, taÂÃrjunakurarakÆjÃjvaravivartamÃnottÃnaÓapharaÓÃrapaÇkaÓe«apalpalÃmbhasi, dÃvajanitajagannÅrÃjane, rajanÅrÃjayak«maïi, kaÂhorÅbhavati nidÃghakÃle pratidiÓam ÃÂÅkamÃnà ivo«are«u prapÃvÃÂakuÂÅpaÂalaprakaÂaluïÂhakÃ÷, prapakvakapikacchÆgucchacchaÂÃcchoÂanacÃpalair akÃï¬akaï¬Ælà iva kar«anta÷ ÓarkarilÃ÷ karkarasthalÅ÷, sthÆlad­«accÆrïamuca÷, mucukundakandaladalanadanturÃ÷, saætatatapanatÃpamukharacÅrÅgaïamukhaÓÅkaraÓÅkyamÃnatanava÷, taruïatarataraïitÃpatarale taranta iva taraÇgiïi m­gat­«ïikÃtaraÇgiïÅnÃm alÅkavÃriïi, Óu«yacchamÅmarmaramÃravamÃrgalaÇghanalÃghavajavajaÇghÃlÃ÷, raiïavÃvartamaï¬alÅrecakarÃsarasarabhasÃrabdhanartanÃrambhÃrabhaÂÅnaÂÃ÷, dÃvadagdhasthalÅma«ÅmilanamalinÃ÷ Óik«itak«apaïakav­ttaya iva vanamayÆrapicchacayÃn uccinvanta÷, saprayÃïagu¤jà iva Ói¤jÃnajaratkara¤jama¤jarÅbÅjajÃlakai÷, saprarohà ivÃtapÃturavanamahi«anÃsÃniku¤jasthÆlani÷ÓvÃsai÷, sÃpatyà ivo¬¬ÅyamÃnajavanavÃtahariïaparipÃÂÅpeÂakai÷, sabhrukuÂaya iva dahyamÃnakhaladhÃnabusakÆÂakuÂiladhÆmakoÂibhi÷, sÃvÅcivÅcaya iva maho«mamuktibhi÷, lomaÓà iva ÓÅryamÃïaÓÃlmaliphalatÆlatantubhi÷, dadruïà iva Óu«kapatraprakarÃk­«Âibhi÷, ÓirÃlà iva t­ïaveïÅvikaraïai÷ ucchmaÓrava iva dhÆyamÃnanavayavaÓÆkaÓakalaÓaÇkubhi÷, daæ«ÂrÃlà iva calitaÓalalasÆcÅÓatai÷, jihvÃlà iva vaiÓvÃnaraÓikhÃbhi÷, utsarpatsarpaka¤cukaiÓ cƬÃlà iva brahmastambharasÃbhyavaharaïÃya kavalagraham ivo«ïai÷ kamalavanamadhubhir abhyasyanta÷ sakalasaliloccho«aïagharmagho«aïÃghorapaÂahair iva Óu«kaveïuvanÃsphoÂanapaÂuravais tribhuvanabibhÅ«ikÃm udbhÃvayanta÷, cyutacapalacëapak«aÓreïÅÓÃritas­taya÷, tvi«imanmayÆkhalatÃlÃtaplo«akalmëavapu«a iva sphuÂitagu¤jÃphalasphuliÇgÃÇgÃrÃÇkitÃÇgÃ÷, giriguhÃgambhÅrabhÃÇkÃrabhÅ«aïabhrÃntaya÷, bhuvanabhasmÅkaraïÃbhicÃracarupacanacaturÃ÷, rudhirÃhutibhir iva pÃribhadradrumastabakav­«Âibhis tarpayantas tÃravÃn vanavibhÃvasÆn, aÓiÓirasikatÃtÃrakitaraæhasa÷, taptaÓailavilÅyamÃnaÓilÃjaturasalavaliptadiÓa÷, dÃvadahanapacyamÃnacaÂakÃï¬akhaï¬akhacitatarukoÂarakÅÂapaÂalapuÂapÃkagandhakaÂava÷, prÃvartantonmattà mÃtariÓvÃna÷. sarvataÓ ca bhÆribhastrÃsahasrasaædhuk«aïak«ubhità iva jaraÂhÃjagaragambhÅragalaguhÃvÃhivÃyava÷, kvacit svacchandat­ïacÃriïo hariïÃ÷, kvacit tarutalavivaravivartino babhrava÷, kvacij jaÂÃvalambina÷ kapilÃ÷ kvacic chakunikulakulÃyapÃtina÷ ÓyenÃ÷, kvacid vilÅnalÃk«Ãrasalohitacchavayo 'dharÃ÷, kvacid ÃsÃditaÓakunipak«ak­tapaÂugatayo viÓikhÃ÷, kvacid dagdhani÷Óe«ajanmahetavo nirvÃïÃ÷, kvacit kusumavÃsitÃmbarasurabhayo rÃgiïa÷, kvacit sadhÆmodgÃrà mandarucaya÷, kvacit sakalajagadgrÃsaghasmarÃ÷ sabhasmakÃ÷, kvacid veïuÓikharalagnamÆrtayo 'tyantav­ddhÃ÷, kvacid acalopayuktaÓilÃjatava÷ k«ayiïa÷ kvacit sarvarasabhuja÷ pÅvÃna÷, kvacid dagdhaguggulavo raudrÃ÷, kvacij jvalitanetradahanadagdhasakusumaÓaramadanÃ÷ k­tasthÃïusthitaya÷, caÂulaÓikhÃnartanÃrambhÃrabhaÂÅnaÂÃ÷ kvacic chu«kakÃsÃras­tibhi÷ sphuÂannÅrasanÅvÃrabÅjalÃjavar«ibhir jvÃläjalibhir arcayanta iva gharmagh­ïim, agh­ïà iva haÂhahÆyamÃnakaÂhorasthalakamaÂhavasÃvisragandhag­dhnava÷, svam api dhÆmam ambhodasamudbhÆtibhiyeva bhak«ayanta÷, satilÃhutaya iva sphuÂadbahalabÃlakÅÂapaÂalÃ÷ kak«e«u, Óvitriïa iva plo«avicaÂadvalkaladhavalaÓambÆkaÓuktaya÷, Óu«ke«u sara÷su, svedina iva vilÅyamÃnamadhupaÂalagolagalitamadhÆcchi«Âav­«Âaya÷ kÃnane«u, khalataya iva pariÓÅryamÃïaÓikhÃsaæhatayo maho«are«u, g­hÅtaÓilÃkavalà iva jvalitasÆryamaïiÓakale«u Óiloccaye«u, pratyad­Óyanta dÃruïà dÃvÃgnaya÷. tathÃbhÆte ca tasminn atyugre grÅ«masamaye kadÃcid asya svag­hÃvasthitasya bhuktavato 'parÃhïasamaye bhrÃtà pÃraÓavaÓ candrasenanÃmà praviÓyÃkathayat: "e«a khalu devasya catu÷samudrÃdhipate÷ sakalarÃjacakracƬÃmaïiÓreïÅÓÃïakoïaka«aïanirmalÅk­tacaraïanakhamaïe÷ sarvacakravartinÃæ dhaureyasya mahÃrÃjÃdhirÃjaparameÓvaraÓrÅhar«adevasya bhrÃtrà k­«ïanÃmnà bhavatÃm antikaæ praj¤Ãtatamo dÅrghÃdhvaga÷ prahito dvÃram adhyÃste" iti. so 'bravÅt: "Ãyu«man, avilambitaæ praveÓayainam" iti. atha tenÃnÅyamÃnam, atidÆragamanaguruja¬ajaÇghÃkÃï¬am, kÃrdamikacelacÅrikÃniyamitoccaï¬acaï¬Ãtakam, p­«ÂhapreÇkhatpaÂaccarakarpaÂaghaÂitagalagranthim, atinibi¬asÆtrabandhanimnitÃntarÃlak­talekhavyavacchedayà lekhamÃlikayà parikalitamÆrdhÃnam, praviÓantaæ lekhahÃrakam adrÃk«Åt. aprÃk«Åc ca dÆrÃd eva: "bhadra, bhadram aÓe«abhuvanani«kÃraïabandhos tatrabhavata÷ k­«ïasya?" iti. sa "bhadram" ity uktvà praïamya nÃtidÆre samupÃviÓat. viÓrÃntaÓ cÃbravÅt: "e«a khalu svÃminà mÃnanÅyasya lekha÷ prahita÷" iti vimucyÃrpayat. bÃïas tu sÃdaraæ g­hÅtvà svayam evÃvÃcayat: "mekhalakÃt saædi«Âam avadhÃrya phalapratibandhÅ dhÅmatà pariharaïÅya÷ kÃlÃtipÃta ity etÃvad atrÃrthajÃtam. itaradvÃrtÃsaævÃdanamÃtrakam". avadh­talekhÃrthaÓ ca samutsÃritaparijana÷ saædeÓaæ p­«ÂavÃn. mekhalakas tv avÃdÅt: "evam Ãha medhÃvinaæ svÃmÅ: jÃnÃty eva mÃnyo yathaikagotratà vÃ, samÃnaj¤Ãnatà vÃ, samÃnajÃtità vÃ, sahasaævardhanaæ vÃ, ekadeÓanivÃso vÃ, darÓanÃbhyÃso vÃ, parasparÃnurÃga, Óravaïaæ vÃ, parok«opakÃrakaraïaæ vÃ, samÃnaÓÅlatà vÃ, snehasya hetava÷. tvayi tu vinà kÃraïenÃd­«Âe 'pi pratyÃsanne bandhÃv iva baddhapak«apÃtaæ kim api snihyati me h­dayaæ dÆrasthe 'pÅndor iva kumudÃkare. yato bhavantam antareïÃnyathà cÃnyathà cÃyaæ cakravartÅ durjanair grÃhita ÃsÅt. na ca tat tathÃ. na santy eva te ye«Ãæ satÃm api satÃæ na vidyante mitrodÃsÅnaÓatrava÷. ÓiÓucÃpalÃparÃcÅnacetov­ttitayà ca bhavata÷ kenacid asahi«ïunà yatki¤cid asad­Óam udÅritam. itaro lokas tathaiva tad g­hïÃti vakti ca. salilÃnÅva gatÃnugatikÃni lolÃni khalu bhavanty avivekinÃæ manÃæsi. bahumukhaÓravaïaniÓcalÅk­taniÓcayaÓ ca kiæ karotu p­thivÅpati÷. tattvÃnve«ibhiÓ cÃsmÃbhir dÆrasthito 'pi pratyak«Åk­to 'si. vij¤aptaÓ cakravartÅ tvadartham: yathà prÃyeïa prathame vayasi sarvasyaiva cÃpalai÷ ÓaiÓavam aparÃdhÅti. tatheti ca svÃminà pratipannam. ato bhavatà rÃjakulam ak­takÃlak«epam Ãgantavyam. avakeÓÅvÃd­«ÂaparameÓvaro bandhumadhyam adhivasann api na me bahumata÷. na ca sevÃvai«amyavi«Ãdinà parameÓvaropasarpaïabhÅruïà và bhavatà bhavitavyam. yato yady api: svecchopajÃtavi«ayo 'pi na yÃti vaktuæ dehÅti mÃrgaïaÓataiÓ ca dadÃti du÷kham / mohÃt samÃk«ipati jÅvanam apy akÃï¬e ka«Âaæ manobhava iveÓvaradurvidagdha÷ //2.3// tathÃpy anye te bhÆpataya÷, anya evÃyam. nyakk­tan­ganalani«adhanahu«ÃmbarÅ«adaÓarathadilÅpanÃbhÃgabharatabhagÅrathayayÃtir am­tamaya÷ svÃmÅ. nÃsyÃhaÇkÃrakÃlakÆÂavi«adigdhadu«Âà d­«Âaya÷, na garvagaragurugalagrahagadagadgadà gira÷, nÃtismayo«mÃpasmÃravism­tasthairyÃïi sthÃnakÃni, noddÃmadarpadÃhajvaravegaviklavà vikÃrÃ÷, nÃbhimÃnamahÃsaænipÃtanirmitÃÇgabhaÇgÃni gatÃni, na madÃrditavakrÅk­tau«Âhani«ÂhyÆtani«ÂhurÃk«arÃïi jalpitÃni. tathà ca: asya vimale«u sÃdhu«u ratnabuddhi÷, na ÓilÃÓakale«u. muktÃdhavale«u guïe«u prasÃdhanadhÅ÷, nÃbharaïabhÃre«u. dÃnavatsu karmasu sÃdhanaÓraddhÃ, na karikÅÂe«u. sarvÃgresare yaÓasi mahÃprÅti÷, na jÅvitajaratt­ïe. g­hÅtakarÃsv ÃÓÃsu prasÃdhnÃbhiyoga÷, na nijakalatradharmaputrikÃsu. guïavati dhanu«i sahÃyabuddhi÷, na piï¬opajÅvini sevakajane. api ca,: asya mitropakaraïam ÃtmÃ, bh­tyopakaraïaæ prabhutvam, paï¬itopakaraïaæ vaidagdhyam, bÃndhavopakaraïaæ lak«mÅ÷, k­païopakaraïam aiÓvaryam, dvijopakaraïaæ sarvasvam, suk­tasaæsmaraïopakaraïaæ h­dayam, dharmopakaraïam Ãyu÷, sÃhasopakaraïaæ ÓarÅram asilatopakaraïaæ p­thivÅ, vinodopakaraïaæ rÃjakam, pratÃpopakaraïaæ pratipak«a÷. nÃsyÃlpapuïyair avÃpyate sarvÃtiÓÃyisukharasaprasÆti÷ pÃdapallavacchÃyÃ" iti. Órutvà ca tam eva candrasenaæ samÃdiÓat: "k­takaÓipuæ viÓrÃntasukhinam enaæ kÃraya" iti. atha gate tasmin, paryaste ca vÃsare, saæghaÂÂamÃnaraktapaÇkajasaæpuÂapÅyamÃna eva k«ayiïi k«ÃmatÃæ vrajati bÃlavÃyasÃsyÃruïe 'parÃhïÃtape, ÓithilitanijavÃjijave japÃpŬapÃÂalimny astÃcalaÓikharaskhalite kha¤jatÅva kamalinÅkaïÂakak«atapÃdapallave pataÇge, pura÷ parÃpatati preÇkhadandhakÃraleÓalambÃlake ÓaÓivirahaÓokaÓyÃma iva ÓyÃmÃmukhe, k­tasaædhyopÃsana÷ ÓayanÅyam agÃt. acintayac caikÃkÅ: kiæ karomi. anyathà sambhÃvito 'smi rÃj¤Ã. nirnimittabandhunà ca saædi«Âam evaæ k­«ïena. ka«Âà ca sevÃ. vi«amaæ bh­tyatvam. atigambhÅraæ mahadrÃjakulam. na ca me tatra pÆrvajapuru«apravartità prÅti÷, na kulakramÃgatà gati÷, nopakÃrasmaraïÃnurodha÷, na bÃlasevÃsneha÷, na gotragauravam, na pÆrvadarÓanadÃk«iïyam, na praj¤ÃsaævibhÃgopapralobhanam, na vidyÃtiÓayakutÆhalam, nÃkÃrasaundaryÃdara÷, na sevÃkÃkukauÓalam, na vidvadgo«ÂhÅbandhavaidagdhyam, na vittavyayavaÓÅkaraïam, na rajavallabhaparicaya÷. avaÓyaæ gantavya¤ ca. sarvathà bhagavÃn bhavÃnÅpatir bhuvanapatir gatasya me Óaraïam, sarvaæ sÃæpratacari«yati, ity avadhÃryaæ gamanÃya matim akarot. athÃnyasminn ahany utthÃya, prÃtar eva snÃtvÃ, dh­tadhavaladukÆlavÃsÃ÷, g­hÅtÃk«amÃla÷, prÃsthÃnikÃni sÆktÃni mantrapadÃni ca bahuÓa÷ samÃvartya devadevasya virÆpÃk«asya k«Årasnapanapura÷sarÃæ surabhikusumadhÆpagandhadhvajabalivilepanapradÅpakabahulÃæ vidhÃya paramayà bhaktyà pÆjÃm, prathamahutataralatilatvagvighaÂanacaÂulamukharaÓikhÃÓekharaæ prÃjyÃjyÃhutipravardhitadak«iïÃrci«aæ bhagavantam ÃÓuÓuk«aïiæ hutvÃ, dattvà dyumnaæ yathÃvidyamÃnaæ dvijebhya÷, pradak«iïÅk­tya prÃÇmukhÅæ naicikÅm, ÓuklÃÇgarÃga÷, ÓuklamÃlya÷, ÓuklavÃsÃ÷, rocanÃcitradÆrvÃgrapallavagrathitagirikarïikÃkusumak­takarïapÆra÷, ÓikhÃsaktasiddhÃrthaka÷, pitu÷ kanÅyasyà svasrà mÃtreva snehÃrdrah­dayayà ÓvetavÃsasà sÃk«Ãd iva bhagavatyà mahÃÓvetayà mÃlatyÃkhyayà k­tasakalagamanamaÇgala÷, dattÃÓÅrvÃdo bÃndhavav­ddhÃbhi÷, abhinandita÷ parijanajaratÅbhi÷ vanditacaraïair abhyanuj¤Ãto gurubhi÷, abhivÃditair ÃghrÃta÷ Óirasi kulav­ddhai÷, vardhitagamanotsÃha÷ Óakunai÷, mauhÆrtikamatena k­tanak«atradohada÷, Óobhane muhÆrte haritagomayopaliptÃjirasthaï¬ilasthÃpitam asitetarakusumamÃlÃparik«iptakaïÂhaæ dattapi«Âapa¤cÃÇgulapÃï¬uraæ mukhanihitanavacÆtapallavaæ pÆrïakalaÓam Åk«amÃïa÷, praïamya kuladevatÃbhya÷ kusumaphalapÃïibhir apratirathaæ japadbhir nijadvijair anugamyamÃna÷, prathamacalitadak«iïacaraïa÷, prÅtikÆÂÃn niragÃt. prathame 'hani tu gharmakÃlaka«Âaæ nirudakaæ ni«patrapÃdapavi«amaæ pathikajananamaskriyamÃïapraveÓapÃdapotkÅrïakÃtyÃyanÅpratiyÃtanaæ Óu«kam api pallavitam iva t­«itaÓvÃpadakulalambitalolajihvÃlatÃsahasrai÷ pulakitam ivÃcchabhallagolÃÇgÆlalihyamÃnamadhugolacalitasaraghÃsaæghÃtai romäcitam iva dagdhasthalÅrƬhasthÆlÃbhÅrukandalaÓatai÷ ÓanaiÓ caï¬ikÃyatanakÃnanam atikramya mallakÆÂanÃmÃnaæ grÃmam agÃt. tatra ca h­dayanirviÓe«eïa bhrÃtrà suh­dà ca jagatpatinÃmnà saæpÃditasaparya÷ sukham avasat. athÃparedyur uttÅrya bhagavatÅæ bhÃgÅrathÅæ ya«Âig­hakanÃmni vanagrÃmake niÓÃm anayat. anyasmin divase skandhÃvÃram upamaïipuram anvajiravati k­tasanniveÓaæ samÃsasÃda. ati«Âhac ca nÃtidÆre rajabhavanasya. nivartitasnÃnÃÓanavyatikaro viÓrÃntaÓ ca mekhalakena saha yÃmamÃtrÃvaÓe«e divase bhuktavati bhÆbhuji prakhyÃtÃnÃæ k«itibhujÃæ bahƤ ÓibirasaæniveÓÃnvÅk«amÃïa÷ Óanai÷ Óanai÷ paÂÂabandhÃrtham upasthÃpitaiÓ ca ¬iï¬imÃdhirohaïÃyÃh­taiÓ cÃbhinavabaddhaiÓ ca vik«epÃpÃrjitaiÓ ca kauÓalikÃgataiÓ ca prathamadarÓanakutÆhalopanÅtaiÓ ca nÃgavÅthÅpÃlapre«itaiÓ ca pallÅpariv­¬ha¬haukitaiÓ ca svecchÃyuddhakrŬÃkautukÃkÃritaiÓ ca dÆtasaæpre«aïapre«itaiÓ ca dÅyamÃnaiÓ cÃcchidyamÃnaiÓ ca mucyamÃnaiÓ ca yÃmÃvasthÃpitaiÓ ca sarvadvÅpavijigÅ«ayà giribhir iva sÃgarasetubandhanÃrtham ekÅk­tair dhvajapaÂapaÂupaÂahaÓaÇkhacÃmarÃÇgarÃgaramaïÅyai÷ pu«yÃbhi«ekadivasair iva kalpitair vÃraïendrai÷ ÓyÃmÃyamÃnam, anavaratacalitakhurapuÂaprahatam­daÇgaiÓ ca nartayadbhir iva rÃjalak«mÅm upahasadbhir iva s­kvipuÂapras­taphenÃÂÂahÃsena javaja¬ajaÇghÃæ hariïajÃtim ÃkÃrayadbhir iva saæghaÂÂahetor har«ahe«itenoccair uccai÷Óravasam utpatadbhir iva divasakararathaturagaru«Ã yak«ÃyamÃïamaï¬anacÃmaramÃlair gaganatalaæ turaÇgais taraÇgÃyamÃïam, anyatra pre«itaiÓ ca pre«yamÃïaiÓ ca pre«itapratiniv­ttaiÓ ca bahuyojanagamanagaïanasaækhyÃk«arÃvalÅbhir iva varÃÂikÃvalÅbhir ghaÂitamukhamaï¬anakais tÃrakitair iva saædhyÃtapacchedair aruïacÃmarikÃracitakarïapÆrai÷ saraktotpalair iva raktaÓÃliÓÃleyair anavaratajhaïajhaïÃyamÃnacÃrucÃmÅkaraghurughurukamÃlikair jaratkara¤javanair iva raïitaÓu«kabÅjakoÓÅÓatai÷ ÓravaïopÃntapreÇkhatpa¤carÃgavarïorïÃcitrasÆtrajÆÂajaÂÃjÃlai÷ kapikapolakapilai÷ kramelakakulai÷ kapilÃyamÃnam, anayatra Óarajjaladharair iva sadya÷srutapaya÷paÂaladhavalatanubhi÷ kalpapÃdapair iva muktÃphalajÃlakajÃyamÃnÃlokaluptacchÃyÃmaï¬alair nÃrÃyaïanÃbhipuï¬arÅkair ivÃÓli«Âagaru¬apak«ai÷ k«ÅrododdeÓair iva dyotamÃnavikaÂavidrumadaï¬ai÷ Óe«aphaïÃphalakair ivoparisphuratsphÅtamÃïikyakhaï¬ai÷ ÓvetagaÇgÃpulinair iva rÃjahaæsopasevitair abhibhavadbhir iva nidÃghasamayam upahasadbhir iva vivasvata÷ pratÃpam Ãpibadbhir ivÃtapaæ candralokamayam iva jÅvalokaæ janayadbhi÷ kumudamayam iva kÃlaæ kurvadbhir jyotsnÃmayam iva vÃsaraæ viracayadbhi÷ phenamayÅm iva divaæ darÓayadbhir akÃlakaumudÅsahasrÃïÅva s­jadbhir upahasadbhir iva ÓÃtakratavÅæ Óriyaæ ÓvetÃyamÃnair Ãtapatrakhaï¬ai÷ ÓvetadvÅpÃyamÃnam, k«aïad­«Âana«ÂëÂadiÇmukhaæ ca mu«ïadbhir iva bhuvanam Ãk«epotk«epadolÃyitaæ dinaæ gatÃgatÃnÅva kÃrayadbhir utsÃrayadbhir iva kun­patisamparkakalaÇkakÃlÅæ kÃleyÅæ sthitiæ vikacaviÓadakÃÓavanapÃï¬uradaÓadiÓaæ Óaratsamayam ivopapÃdayadbhir bisatantumayam ivÃntarik«am ÃvirbhÃvayadbhi÷ ÓaÓikararucÅnÃæ calatÃæ cÃmarÃïÃæ sahasrair delÃyamÃnam, api ca haæsayÆthÃyamÃnaæ karikarïaÓaÇkhai÷, kalpalatÃvanÃyamÃnaæ kadalikÃbhi÷, mÃïikyav­k«akavanÃyamÃnaæ mÃyÆrÃtapatrai÷, mandÃkinÅpravÃhÃyamÃïam aæÓukai÷, k«ÅrodÃyamÃnaæ k«aumai÷, kadalÅvanÃyamÃnaæ marakatamayÆkhai÷, janyamÃnÃnyadivasam iva padmarÃgabÃlÃtapai÷, utpadyamÃnÃparÃmbaram ivendranÅlaprabhÃpaÂalai÷, ÃrabhyamÃïÃpÆrvaniÓam iva mahÃnÅlamayÆkhÃndhakÃrai÷ syandamÃnÃnekakÃlindÅsahasram iva gÃru¬amaïiprabhÃpratÃnai÷ aÇgÃrakitam iva pu«parÃgaraÓmibhi÷, kaiÓcit praveÓam alabhamÃnair adhomukhaiÓ caraïanakhapatitavadanapratibimbanibhena lajjayà svÃÇgÃnÃva viÓadbhi÷ kaiÓcid aÇgulÅlikhitÃyÃ÷ k«iter vikÅryamÃïakaranakhakiraïakadambavyÃjena sevÃcÃmarÃïÅvÃrpayadbhi÷ kaiÓcid ura÷sthaladolÃyamÃnendranÅlataralaprabhÃpaÂÂai÷ svÃmikopapraÓamanÃya kaïÂhabaddhak­pÃïapaÂÂair iva kaiÓcid ucchvÃsasaurabhabhrÃmyadbhramarapaÂalÃndhakÃritamukhair apah­talak«mÅÓokadh­talambaÓmaÓrubhir ivÃnyai÷ Óekharo¬¬ÅyamÃnamadhupamaï¬alai÷ praïÃmavi¬ambanÃbhayapalÃyamÃnamaulibhir iva nirjitair api susaæmÃnitair ivÃnanyaÓaraïair antarÃntarà ni«patatÃæ praviÓatÃæ cÃntarapratÅhÃrÃïÃm anumÃrgapradhÃnitÃnekÃrthijanasahasrÃïÃm anuyÃyina÷ puru«Ãn aÓrÃntai÷ puna÷ puna÷ p­cchadbhi÷ "bhadra! adya bhavi«yati bhuktvà sthÃne dÃsyati darÓanaæ parameÓvara÷, ni«pati«yati và bÃhyÃæ kak«Ãm" iti darÓanÃÓayà divasaæ nayadbhir bhujanirjitai÷ ÓatrumahÃsÃmantai÷ samantÃd ÃsevyamÃnam, anyaiÓ ca pratÃpÃnurÃgÃgatair nÃnÃdeÓajair mahÃmahÅpÃlai÷ pratipÃlayadbhir narapatidarÓanakÃlam adhyÃsyamÃnam, ekÃntopavi«ÂaiÓ ca jainair Ãrhatai÷ pÃÓupatai÷ pÃrÃÓaribhir varïibhi÷ sarvadeÓajanmabhiÓ ca janapadai÷ sarvÃmbhodhivelÃvanavalayavÃsibhiÓ ca mlecchajÃtibhi÷ sarvadeÓÃntarÃgataiÓ ca dÆtamaï¬alair upÃsyamÃnam sarvaprajÃnirmÃïabhÆmim iva prajÃpatÅnÃæ, lokatrayasÃroccayaracitaæ caturtham iva lokam, mahÃbhÃrataÓatair apy akathanÅyasam­ddhisaæbhÃram, k­tayugasahasrair iva kalpitasaæniveÓam, svargÃrbudair iva vihitarÃmaïÅyakam, rÃjalak«mÅkoÂibhir iva k­taparigrahaæ rÃjadvÃram agamat. abhavac cÃsya jÃtavismayasya manasi: "katham ivedam iyatpramÃïaæ prÃïijÃtaæ janayatÃæ prajÃs­jÃæ nÃsÅt pariÓrama÷, mahÃbhÆtÃnÃæ và parik«aya÷, paramÃïÆnÃæ và viccheda÷, kÃlasya vÃnta÷, Ãyu«o và vyuparama÷, Ãk­tÅnÃæ và parisamÃpti÷" iti. mekhalakas tu dÆrÃd eva dvÃrapÃlalokena pratyabhij¤ÃyamÃna÷ "ti«Âhatu tÃvat k«aïamÃtram atraiva puïyabÃgÅ" iti tam abhidhÃyÃpratihata÷ pura÷ prÃviÓat. atha sa muhÆrtÃd iva prÃæÓunÃ, karïikÃragaureïa, vÅdhraka¤cukacchannavapu«Ã, samunmi«anmÃïikyapadakabandhabandhuravastabandhak­ÓÃvalagnena, himaÓailaÓilÃviÓÃlavak«asÃ, harav­«akakudakÆÂavikaÂÃæsataÂena, urasà capalah­«ÅkahariïakulasaæyamanapÃÓam iva hÃraæ bibhratÃ, "kathayataæ yadi somavaæÓasaæbhava÷ sÆryavaæÓasaæbhavo và bhÆpatir abhÆd evaævidha÷" iti pra«Âum ÃnÅtÃbhyÃæ somasÆryÃbhyÃm iva ÓravaïagatÃbhyÃæ maïikuï¬alÃbyÃæ samudbhÃsamÃnena, vahadvadanalÃvaïyavisaraveïikÃk«ipyamÃïair adhikÃragauravÃd dÅyamÃnamÃrgeïeva dinak­ta÷ kiraïai÷ prasÃdalabdhayà vikacapuï¬arÅkamuï¬amÃlayeva dÅrghayà d­«Âyà dÆrÃd evÃnandayatÃ, nai«ÂhuryÃdhi«ÂhÃne 'pi prati«Âhitena pade pade praÓrayam ivÃvanamreïa, maulinà pÃï¬uram u«ïÅ«am udvahatÃ, vÃmena sthÆlamuktÃphalacchuraïadanturatsaruæ karakisalayena kalayatà k­pÃïam, itareïÃpanÅtataralatÃæ tìanÅm iva latÃæ ÓÃtakaumbhÅæ vetraya«Âim unm­«ÂÃæ dhÃrayatà puru«eïÃnugamyamÃno nirgatyÃvocat: "e«a khalu mahÃpratÅhÃrÃïÃm anantaraÓ cak«u«yo devasya pÃriyÃtranÃmà dauvÃrika÷. samanug­hïÃtv enam anurÆpayà pratipattyà kalyÃïÃbhiniveÓÅ" iti. dauvÃrikas tu samupas­tya k­tapraïÃmo madhurayà girà savinayam abhëata: "Ãgacchata. praviÓata devadarÓanÃya. k­taprasÃdo deva÷" iti. bÃïas tu "dhanyo 'smi, yad evam anugrÃhyaæ mÃæ devo manyate" ity uktvà tenopadiÓyamÃnamÃrga÷ prÃviÓad abhyantaram. atha vanÃyujai÷, ÃraÂÂajai÷, kÃmbojai÷, bhÃradvÃjai÷, sindhudeÓajai÷, pÃrasÅkaiÓ ca, ÓoïaiÓ ca, ÓyÃmaiÓ ca, ÓvetaiÓ ca, pi¤jaraiÓ ca, haridbhiÓ ca, tittirikalmëaiÓ ca, pa¤cabhadraiÓ ca, mallikÃk«aiÓ ca, k­ttikÃpi¤jaraiÓ ca, ÃyatanirmÃæsamukhai÷, anutkaÂakarïakoÓai÷, suv­ttaÓlak«ïasughaÂitaghaïÂikÃbandhai÷, yÆpÃnupÆrvÅvakrÃyatodagragrÅvai÷, upacayaÓvasatskandhasaædhibhi÷, nirbhugnora÷sthalai÷ asthÆlapraguïapras­tair lohapÅÂhakaÂhinakhuramaï¬alai÷, atijavatruÂanabhayÃd anirmitÃntrÃïÅvodarÃïi v­ttÃni dhÃrayadbhi÷, udyaddroïÅvibhajyamÃnap­thujaghanai÷, jagatÅdolÃyamÃnabÃlapallavai÷, katham apy ubhayato nikhÃtad­¬habhÆripÃÓasaæyamananiyantritai÷, Ãyatair api paÓcÃt pÃÓabandhaparavaÓaprasÃritaikÃÇghribhir Ãyatatarair ivopalak«yamÃïai÷, bahuguïasÆtragrathitagrÅvÃgaï¬akai÷, ÃmÅlitalocanai÷, dÆrvÃrasaÓyÃmalaphenalavaÓabalÃn daÓanag­hÅtamuktÃn pharapharitatvaca÷ kaï¬Æju«a÷ pradeÓÃn pracÃlayadbhi÷, sÃlasavalitavÃladhibhi÷, ekaÓaphaviÓrÃntiÓramasrastaÓithilitajaghanÃrdhai÷, nidrayà pradhyÃyadbhiÓ ca, skhalitahuÇkÃramandamandaÓabdÃyamÃnaiÓ ca, tìitakhuradharaïÅraïitamukharaÓikharakhuralikhitak«mÃtalair ghÃsam abhila«adbhiÓ ca, tìitakhÆradharaïÅraïitamukharaÓikharakhuralikhitak«mÃtalairghÃsamabhila«adbhiÓca, prakÅryamÃïayavasagrÃsarasamatsarasamudbhÆtak«obhaiÓ ca, prakupitacaï¬acaï¬ÃlahuÇkÃrakÃtaratarataralatÃrakaiÓ ca, kuÇkumapram­«Âipi¤jarÃÇgatayà satatasaænihitanÅrÃjanÃnalarak«yamÃïair ivoparivitatavitÃnai÷, pura÷pÆjitÃbhimatadaivatai÷, bhÆpÃlavallabhais turaÇgair ÃracitÃæ mandurÃæ vilokayan, kutÆhalÃk«iptah­daya÷ ki¤cid antaram atikrÃnto hastavÃmenÃtyuccatayà niravakÃÓam ivÃkÃÓaæ kurvÃïam, mahatà kadalÅvanena pariv­taparyantaæ sarvato madhukaramayÅbhir madasrutibhir nadÅbhir ivÃpatantÅbhir ÃpÆryamÃïam, ÃÓÃmukhavisarpiïà bakulavanÃnÃm iva vikasatÃm Ãmodena limpantaæ ghrÃïendriyaæ dÆrÃd avyaktam ibhadhi«ïyÃgÃram apaÓyat. ap­cchac ca: "atra deva÷ kiæ karoti?" iti. asÃv akathayat: "e«a khalu devasyaupavÃhyo vÃhyaæ h­dayaæ jÃtyantarita Ãtmà bahiÓcarÃ÷ prÃïà vikramakrŬÃsuh­d darpaÓÃta iti yathÃrthanÃmà vÃraïapati÷. tasyÃvasthÃnamaï¬apo 'yaæ mahÃn d­Óyate" iti. sa tam avÃdÅt: "bhadra! ÓrÆyate darpaÓÃta÷. yady evam ado«o và paÓyÃmi tÃvad vÃraïendram eva. ato 'rhasi mÃm atra prÃpayitum. atiparavÃn asmi kÆtÆhalena" iti. so 'bhëata: "bhavatv evam. Ãgacchatu bhavÃn. ko do«a÷. paÓyatu tÃvad vÃraïendram" iti. gatvà ca taæ pradeÓaæ dÆrÃd eva gabhbhÅragalagarjitair viyati cÃtakakadambakair bhuvi ca bhavananÅlakaïÂhakulai÷ kalakekÃkalakalamukharamukhai÷ kriyamÃïÃkÃlakolÃhalam, vikacakadambasaævÃdimadasurÃsaurabhabharitabhuvanam, kÃyavantam ivÃkÃlameghakÃlam, aviralamadhubindupiÇgalapadmajÃlakitÃæ sarasÅm ivÃtyavagìhÃæ daÓÃæ caturthÅm uts­jantam, anavaratam avataæsaÓaÇkair ÃmandrakarïatÃladundubhidhvanibhi÷ pa¤camÅpraveÓamaÇgalÃrambham iva sÆcayantam, aviratacalanacitratripadÅlalitalÃsyalayair dolÃyamÃnadÅrghadehÃbhogavattayà medinÅvidalanabhayena bhÃram iva laghayantam, digbhittitaÂe«u kÃyam iva kaï¬ÆyamÃnam, ÃhavÃyodastahastatayà digvÃraïÃn ivÃhvayamÃnam, brahmastambham iva sthÆlaniÓitadantena karapatreïa pÃÂayantam, amÃntaæ bhuvanÃbyantare bahir iva nirgantum ÅhamÃnam; sarvata÷sarasakisalayalatÃlÃsibhir leÓikaiÓ ciraparicayopacitair vanair iva vik«iptaæ, saÓaivalabisavisaraÓabalasalilai÷ sarobhir iva cÃdhoraïair ÃdhÅyamÃnanidÃghasamayasamucitopacÃrÃnandam, api ca pratigajadÃnapavanÃdÃnadÆrotk«iptenÃnekasamaravijayagaïanÃlekhÃbhir iva valivalayarÃjibhis tanÅyasÅbhis taraÇgitodareïÃtisthavÅyasà hastÃrgaladaï¬enÃrgalayantam iva sakalaæ sakulaÓailasamudradvÅpakÃnanaæ kakubhÃæ cakravÃlam, ekaæ karÃntarÃrpitenotpalÃÓena kadalÅdaï¬enÃntargataÓÅkarasicyamÃnamÆlam, muktapallavamivÃparaæ lÅlÃvalambinà m­ïÃlajÃlakena samararasoccaromäcakaïÂakitam iva dantakÃï¬am udvahantam, visarpantyà ca dantakÃï¬ayugalasya kÃntyà sara÷krŬÃsvÃditÃni kumudavanÃnÅva bahudhà vamantam, nijayaÓorÃÓim iva diÓÃm arpayantam, kukarikÅÂapÃÂanadurvidagdhÃn siæhÃn ivopahasantam, kalpadrumadukÆlamukhapaÂam iva cÃtmana÷ kalayantam, hastakÃï¬adaï¬oddharaïalÅlÃsu ca lak«yamÃïena raktÃæÓukasukumÃratareïa tÃlunà kavalitÃni raktapadmavanÃnÅva var«antam, abhinavakisalayarÃÓÅn ivodgirantam, kamalakavalapÅtaæ madhurasam iva svabhÃvapiÇgalena vamantaæ cak«u«Ã, cÆtacampakalavalÅlavaÇgakakkolavanty elÃlatÃmiÓritÃni sasahakÃrÃïi karpÆrapÆritÃni pÃrijÃtakavanÃnÅvopabhuktÃni puna÷ puna÷ karaÂÃbhyÃæ bahalamadÃmodavyÃjena vis­jantam, aharniÓaæ vibhramak­tahastasthitibhir ardhakhaï¬itapuï¬rek«ukÃï¬akaï¬Æyanalikhitair alikulavÃcÃlitair dÃnapaÂÂakair vilabhamÃnam iva sarvakÃnanÃni karipatÅnÃm, aviralodabindusyandinà himaÓilÃÓakalamayena vibhramanak«atramÃlÃguïena ÓiÓirÅkriyamÃïam, sakalavÃraïendrÃdhipatyapaÂÂabandhabandhuram ivoccaistarÃæ Óiro dadhÃnam, muhurmuhu÷ sthagitÃpÃv­tadiÇmukhÃbhyÃæ karïatÃlatÃlav­ntÃbhyÃæ vÅjayantam iva bhart­bhaktyà dantaparyaÇkikÃsthitÃæ rÃjalak«mÅm, ÃyatavaæÓakramÃgatena gajÃdhipatyacihnena cÃmareïeva calatà vÃladhinà virÃjamÃnam, svacchaÓiÓiraÓÅkaracchalena digvijayapÅtÃ÷ sarita iva puna÷punar mukhena mu¤cantam, k«aïam avadhÃnadÃnani÷spandÅk­tasakalÃvayavÃnÃm anyadvirada¬iï¬imÃkarïanÃÇgavalanÃnÃm ante dÅrghaphÆtkÃrai÷ paribhavadu÷kham ivÃvedayantam, alabdhayuddham ivÃtmÃnam anuÓocantam, ÃrohÃdhirƬhiparibhavena lajjamÃnam ivÃÇgulÅlikhitamahÅtalam, madaæ mu¤cantam, avaj¤Ãg­hÅtamuktakavalakupitÃrohÃraÂanÃnurodhena madatandrÅnimÅlitanetratribhÃgam, kathaæ katham api mandamandam anÃdarÃd ÃdadÃnaæ kavalÃn, ardhajagdhatamÃlapallavasrutaÓyÃmalarasena prabhÆtatayà madapravÃham iva mukhenÃpy uts­jantam, calantam iva darpeïa, Óvasantam iva Óauryeïa, mÆrcchantam iva madena, truÂyantam iva tÃruïyena, dravantam iva dÃnena, valgantam iva balena, mÃdyantam iva mÃnena, udyantam ivotsÃhena, tÃmyantam iva tejasÃ, limpantam iva lÃvaïyena, si¤cantam iva saubhÃgyena, snigdhaæ nakhe«u, paru«aæ romavi«aye, guruæ mukhe, sacchi«yaæ vinaye, m­duæ Óirasi, d­¬haæ paricaye«u, hrasvaæ skandhabandhe, dÅrgham Ãyu«i, daridram udare, satataprav­ttaæ dÃne, balabhadraæ madalÅlÃsu, kulakalatram ÃyattatÃsu, jinaæ k«amÃsu, vahnivar«aæ krodhamok«e«u, garu¬aæ nÃgoddh­ti«u, nÃradaæ kalahakutÆhale«u, Óu«kÃÓanipÃtam avaskande«u, makaraæ vÃhinÅk«obhe«u, ÃÓÅvi«aæ daÓanakarmasu, varuïaæ hastapÃÓÃk­«Âi«u, yamavÃgurÃmarÃtisaæve«Âane«u, kÃlaæ pariïati«u, rÃhuæ tÅk«ïakaragrahaïe«u, lohitÃÇgaæ vakracÃre«u, alÃtacakraæ maï¬alabhrÃntivij¤Ãne«u, manorathasaæpÃdakaæ cintÃmaïiparvataæ vikramasya, dantamuktÃÓailastambhanivÃsaprÃsÃdam abhimÃnasya, ghaïÂÃcÃmaramaï¬anamanoharam icchÃsaæcaraïavimÃnaæ manasvitÃyÃ÷, madadhÃrÃdurdinÃndhakÃraæ gandhodakadhÃrÃg­haæ krodhasya, sakäcanapratimaæ mahÃniketanam ahaÇkÃrasya, sagaï¬aÓailaprasravaïaæ krŬÃparvatam avalepasya, sadantatoraïaæ vajramandiraæ darpasya, uccakumbhakÆÂÃÂÂÃlakavikaÂaæ saæcÃrigiridurgaæ rÃjyasya, k­tÃnekabÃïavivarasahasraæ lohaprÃkÃraæ p­thivyÃ÷, ÓilÅmukhaÓatajhÃÇkÃritaæ pÃrijÃtapÃdapaæ bhÆnandanasya, tathà ca saægÅtag­haæ karïatÃlatÃï¬avÃnÃm, ÃpÃnamaï¬apaæ madhupamaï¬alÃnÃm, anta÷puraæ Ó­ÇgÃrÃbharaïÃnÃm, madanotsavaæ madalÅlÃlÃsyÃnÃm, ak«uïïaprado«aæ nak«atramÃlÃmaï¬alÃnÃm, akÃlaprÃv­ÂkÃlaæ madamahÃnadÅpÆraplavÃnÃm, alÅkaÓaratsamayaæ saptacchadavanaparimalÃnÃm, apÆrvahimÃgamaæ ÓÅkaranÅhÃrÃïÃm, mithyÃjaladharaæ garjitìambarÃïÃæ darpaÓÃtam apaÓyat. ÃsÅc cÃsya cetasi: "nÆnam asya nirmÃïe girayo grÃhitÃ÷ paramÃïutÃm. kuto 'nyathà gauravam idam. ÃÓcaryam etat. vindhyasya dantÃv ÃdivarÃhasya kara÷" iti vismayamÃnam evaæ dauvÃriko 'bravÅt: "paÓya,: mityaivÃlikhitÃæ manorathaÓatair ni÷Óe«ana«ÂÃæ Óriyaæ cintÃsÃdhanakalpanÃkuladhiyÃæ bhÆyo vane vidvi«Ãm / ÃyÃta÷ katham apy ayaæ sm­tipathaæ ÓÆnyÅbhavaccetasÃæ nÃgendra÷ sahate na mÃnasagatÃn ÃÓÃgajendrÃn api //2.4// tad ehi. punar apy enaæ drak«yasi. paÓya tÃvad devam" ity abhidhÅyamÃnaÓ ca tena madajalapaÇkilakapolapaÂÂapatitÃæ mattÃm iva madaparimalena mukulitÃæ katham api tasmÃd d­«Âim Ãk­«ya tenaiva dauvÃrikeïopadiÓyamÃnavartmà samatikramya bhÆpÃlakulasahasrasaækulÃni trÅïi kak«ÃntarÃïi caturthe bhuktÃsthÃnamaï¬apasya purastÃd ajire sthitam, dÆrÃd Ærdhvasthitena prÃæÓÆnà karïikÃragaureïa vyÃyÃmavyÃyatavapu«Ã Óastriïà maulena ÓarÅraparivÃrakalokena paÇktisthitena kÃrtasvarastambhamaï¬aleneva pariv­tam, Ãsannopavi«ÂaviÓi«Âe«Âalokam, haricandanarasaprak«Ãlite tu«ÃraÓÅkaraÓÅtalatale dantapÃï¬urapÃde ÓaÓimaya iva muktÃÓailaÓilÃpaÂÂaÓayane samupavi«Âam, ÓayanÅyaparyantavinyaste samarpitasakalavigrahabhÃraæ bhuje, diÇmukhavisarpiïi dehaprabhÃvitÃne vitatamaïimayÆkhe gharmasamayasubhage sarasÅva m­dum­ïÃlajÃlajaÂilajale sarÃjakaæ ramamÃïam, tejasa÷ paramÃïubhir iva kevalair nirmitam, anicchantam api balÃd Ãropayitum iva siæhÃsanam, sarvÃvayave«u sarvalak«aïair g­hÅtam, g­hÅtabrahmacaryam ÃliÇgitaæ rÃjalak«amyÃ, pratipannÃsidhÃrÃdhÃraïavratam avisaævÃdinaæ rÃjar«im, vi«amarÃjamÃrgavinihitapadaskhalanabhiyeva sulagnaæ dharme, sakalabhÆpÃlaparityaktena bhÅteneva labdhavÃcà sarvÃtmanà satyena sevyamÃnam, ÃsannavÃravilÃsinÅpratiyÃtanÃbhiÓ caraïanakhapÃtinÅbhir digbhir iva daÓabhir vigrahÃvarjitÃbhi÷ praïamyamÃnam, dÅrghair digantapÃtibhir d­«ÂipÃtair lokapÃlÃnÃæ k­tÃk­tam iva pratyavek«amÃïam, maïipÃdapÅÂhap­«Âhaprati«ÂhitakareïoparigamanÃbhyanuj¤Ãæ m­gyamÃïam iva divasakareïa, bhÆ«aïaprabhÃsamutsÃraïabaddhaparyantamaï¬alena pradak«iïÅkriyamÃïam iva divasena, apramaïadbhir giribhir api dÆyamÃnaæ, Óauryo«maïà phenÃyamÃnam iva candanadhavalaæ lÃvaïyajaladhim udvahantam ekarÃjyorjityena, nijapratibimbÃny api n­pacakracƬÃmaïidh­tÃny asahamÃnam iva darpadu÷khÃsikayà cÃmarÃnilanibhena bahudheva ÓvasantÅæ rÃjalak«mÅæ dadhÃnam, sakalam iva catu÷samudralÃvaïyam ÃdÃyotthitayà Óriyà samupaÓli«Âam, ÃbharaïamaïikiraïaprabhÃjÃlajÃyamÃnÃnÅndradhanu÷sahasrÃïÅndraprÃbh­taprahitÃni vilabhamÃnam iva rÃj¤Ãæ saæbhëaïe«u parityaktam api madhu var«antam, kÃvyakathÃsv apÅtam apy am­tam udvamantam, visrambhabhëite«v anÃk­«Âam api h­dayaæ darÓayantam, prasÃde«u niÓcalÃm api Óriyaæ sthÃne sthÃne sthÃpayantam, vÅrago«ÂhÅ«u pulakitena kapolasthalenÃnurÃgasaædeÓam ivopÃæÓu raïaÓriya÷ Ó­ïvantam, atikrÃntasubhaÂakalahÃlÃpe«u snehav­«Âim iva d­«Âim i«Âe k­pÃïe pÃtayantam, parihÃsasmite«u gurupratÃpabhÅtasya rÃjakasya svaccham ÃÓayam iva daÓanÃæÓubhi÷ kathayantam, sakalalokah­dayasthitam api nyÃye ti«Âhantam, agocare guïÃnÃm abhÆmau saubhÃgyÃnÃm avi«aye varapradÃnÃnÃm aÓakya ÃÓi«Ãm amÃrge manorathÃnÃm atidÆre daivasyÃdiÓy upamÃnÃnÃm asÃdhye dharmasyÃd­«ÂapÆrve lak«myà mahattve sthitam, aruïapÃdapallavena sugatamantharoruïà vajrÃyudhani«Âhuraprako«Âhap­«Âhena v­«askandhena bhÃsvadbimbÃdhareïa prasannÃvalokitena candramukhena k­«ïakeÓena vapu«Ã sarvadevatÃvatÃram ivaikatra darÓayantam, api ca mÃæsalamayÆkhamÃlÃmalinitamahÅtale mahati mahÃrhe mÃïikyamÃlÃmaï¬itamekhale mahÃnÅlamaye pÃdapÅÂhe kalikÃlaÓirasÅva salÅlaæ vinyastavÃmacaraïam, ÃkrÃntakÃliyaphaïÃcakravÃlaæ bÃlam iva puï¬arÅkÃk«am, k«aumapÃï¬ureïa caraïanakhadÅdhitipratÃnena prasaratà mahÅæ mahÃdevÅpaÂÂabandheneva mahimÃnam Ãropayantam, apraïatalokapÃlakopenevÃtilohitau sakalan­patimaulimÃlÃsv atipÅtaæ padmarÃgaratnÃtapam iva vamantau sarvatejasvimaï¬alÃstamayasaædhyÃm iva dhÃrayantÃv aÓe«arÃjakakusumaÓekharamadhurasasrotÃæsÅva sravantau samastasÃmantasÅmantottaæsasraksaurabhabhrÃntair bhramaramaï¬alair amitrottamÃÇgair iva muhÆrtam apy avirahitau saævÃhanatatparÃyÃ÷ Óriyo vikacaraktapaÇkajavanavÃsabhavanÃnÅva kalpayantau jalajaÓaÇkhamÅnamakarasanÃthatalatayà kathitacaturambhodhibhogacihnÃv iva caraïau dadhÃnam, diÇnÃgadantamusalÃbhyÃm iva vikaÂamakaramukhapratibandhabandhurÃbhyÃm udvelalÃvaïyapayodhipravÃhÃbhyÃm iva phenÃhitaÓobhÃbyÃæ kalÃcandanadrumÃbhyÃm iva bhogimaï¬alaÓiroratnaraÓmirajyamÃnamÆlÃbhyÃæ h­dayÃropitabhÆbhÃradhÃraïamÃïikyastambhÃbyÃm Ærudaï¬ÃbhyÃæ virÃjamÃnam, am­taphenapiï¬apÃï¬unà mekhalÃmaïimayÆkhakhacitena nitambabimbavyÃsaÇginà vimalapayodhautena netrasÆtraniveÓaÓobhinÃdharavÃsasà vÃsukinirmokeïeva mandaraæ dyotamÃnam, aghanena satÃrÃgaïenoparik­tena dvitÅyÃmbareïa bhuvanÃbhogam iva bhÃsamÃnam, ibhapatidaÓanamusalasahasrollekhakaÂhinamas­ïenÃparyÃptÃmbaraprathimnà vividhavÃhinÅsaæk«obhakalakalasaæmardasahi«ïunà kailÃsam iva mahatà sphaÂikataÂenoruïora÷kapÃÂena virÃjamÃnam, ÓrÅsarasvatyor urovadanopabhogavibhÃgasÆtreïeva pÃtitena Óe«eïeva ca tadbhujastambhavinyastasamastabhÆbhÃralabdhaviÓrÃntisukhaprasuptena hÃradaï¬ena parivalitakaædharam. jÅvitÃvadhig­hÅtasarvasvamahÃdÃnadÅk«ÃcÅreïeva hÃramuktÃphalÃnÃæ kiraïanikareïa prÃv­tavak«a÷sthalam, ajajigÅ«ayà bÃlair bhujair ivÃparai÷ prarohadbhir bÃhÆpadhÃnaÓÃyinyÃ÷ ÓriyÃ÷ karïotpalamadhurasadhÃrÃsaætÃnair iva galadbhir bhujajanmana÷ pratÃpasya nirgamanamÃrgair ivÃvirbhavadbhir aruïai÷ keyÆraratnakiraïadaï¬air ubhayata÷ prasÃritamaïimayapak«avitÃnam iva mÃïikyamahÅdharam, sakalalokÃlokamÃrgÃrgalena caturudadhiparik«epakhÃtaÓÃtakumbhaÓilÃprÃkÃreïa sarvarÃjahaæsabandhavajrapa¤jareïa bhuvanalak«mÅpraveÓamaÇgalamahÃmaïitoraïenÃtidÅrghadordaï¬ayugalena diÓÃæ dikpÃlÃnÃæ ca yugapadÃyatim apaharantam, sodaryalak«mÅcumbanalobhena kaustubhamaïer iva mukhÃvayavatÃæ gatasyÃdharasya galatà rÃgeïa pÃrijÃtapallavaraseneva si¤cantaæ diÇmukhÃni, antarÃntarà suh­tparihÃsasmitai÷ prakÅryamÃïavimaladaÓanaÓikhÃpratÃnai÷ prak­timƬhÃyà rÃjaÓriyÃ÷ praj¤Ãlokam iva darÓayantam, mukhajanitendusaædehÃgatÃni kumudinÅvanÃnÅva pre«ayantam, sphuÂasphaÂikadhavaladaÓanapaÇktik­takumudavanaÓaÇkÃpravi«ÂÃæ ÓarajjyotsnÃm iva visarjayantam, madirÃm­tapÃrijÃtagandhagarbheïa bharitasakalakakubhà mukhÃmodenÃm­tamathanadivasam iva s­jantam, vikacamukhakamalakarïikÃkoÓenÃnavaratam ÃpÅyamÃnaÓvÃsasaurabham ivÃdhomukhena nÃsÃvaæÓena, cak«u«a÷ k«Årasnigdhasya dhavalimnà diÇmukhÃny apÆrvavadanacandrodayodvelak«ÅrodotplÃvitÃnÅva kurvÃïam, vimalakapolaphalakapratibimbitÃæ cÃmaragrÃhiïÅæ vigrahiïÅm iva mukhanivÃsinÅæ sarasvatÅæ dadhÃnam, aruïena cƬÃmaïiÓoci«Ã sarasvatÅr«yÃkupitalak«mÅprasÃdanalagnena caraïÃlaktakeneva lohitÃyatalalÃÂataÂam, ÃpÃÂalÃæÓutantrÅsaætÃnavalayinÅæ kuï¬alamaïikuÂilakoÂibÃlavÅïÃm anavaratacalitacaraïÃnÃæ vÃdayatÃm upavÅïayatÃm iva svaravyÃkaraïavivekaviÓÃradam, ÓravaïÃvataæsamadhukarakulÃnÃæ kalakvaïitam Ãkarïayantam, utphullamÃlatÅmayena rÃjalak«myÃ÷ kacagrahalÅlÃlagnena nakhajyotsnÃvalayeneva mukhaÓaÓiparive«amaï¬alena muï¬amÃlÃguïena parikalitakeÓÃntam, Óikhaï¬Ãbharaïabhuvà muktÃphalÃlokena marakatamaïikiraïakalÃpena cÃnyonyasaævalanav­jinena prayÃgapravÃhaveïikÃvÃriïevÃgatya svayam abhi«icyamÃnam, ÓramajalavilÅnabahalak­«ïÃgurupaÇkatilakakalaÇkakalpitena kÃlimnà prÃrthanÃcÃÂucaturacaraïapatanaÓataÓyÃmikÃkiïeneva nÅlÃyamÃnalalÃÂendulekhÃbhi÷ k«ubhitamÃnasodgatair utkalikÃkalÃpair iva hÃrair ullasadbhir ava«ÂabhyamÃnÃbhir vilÃsavalganacaÂulair bhrÆlatÃkalpair År«yayà Óriyam iva tarjayantÅbhir ÃyÃmibhi÷ svasitair aviralaparimalair malayamÃrutamayai÷ pÃÓair ivÃkar«antÅbhir vikaÂabakulÃvalÅvarÃÂakave«Âitamukhair b­hadbhi÷ stanakalaÓai÷ svadÃrasaæto«arasam ivÃÓe«am uddharantÅbhi÷ kucotkampikÃvikÃrapreÇkhitÃnÃæ hÃrataralamaïÅnÃæ raÓmibhir Ãk­«ya h­dayam iva haÂhÃt praveÓayantÅbhi÷ prabhÃmucÃm ÃbharaïamaïÅnÃæ mayÆkhai÷ prasÃritair bahubhir iva bÃhubhir ÃliÇgantÅbhir j­mbhÃnubandhabandhuravadanÃravindÃvaraïÅk­tair uttÃnai÷ karakisalayai÷ sarabhasapradhÃvitÃni mÃnasÃnÅva nirundhatÅbhir madanÃndhamadhukarakulakÅryamÃïakarïakusumaraja÷kaïakÆïitakoïÃni kusumaÓaraÓaranikaraprahÃramÆrcchÃmukulitÃnÅva locanÃni caturaæ saæcÃrayantÅbhir anyonyamatsarÃd ÃvirbhavadbhaÇghurabhrukuÂivibhramak«iptai÷ kaÂÃk«ai÷ karïendÅvarÃïÅva tìayantÅbhir anime«adarÓanasukharasarÃÓiæ mantharitapak«maïà cak«u«Ã pÅtam iva komalakapolapÃlÅpratibimbitaæ vahantÅbhir abhilëalÅlÃnirnimittasmitaiÓ candrodayÃn iva madanasahÃyakÃya saæpÃdayantÅbhir aÇgabhaÇgavalanÃnyonyaghaÂitottÃnakaraveïikÃbhi÷ sphuÂanamukharÃÇgulÅkÃï¬akuï¬alÅkriyamÃïanakhadÅdhitinivahanibhenÃki¤citkarakÃmakÃrmukÃïÅva ru«Ã bha¤jantÅbhir vÃravilÃsinÅbhir vilupyamÃnasaubhÃgyam iva sarvata÷, sparÓasvinnavepamÃnakarakisalayagalitacaraïÃravindÃæ caraïagrÃhiïÅæ vihasya koïena lÅlÃlasaæ Óirasi tìayantam, anavaratakarakalitakoïatayà cÃtmana÷ priyÃæ vÅïÃm iva Óriyam api Óik«ayantam, ni÷sneha iti dhanai÷, anÃÓrayaïÅya iti do«ai÷, nigraharucir itÅndriyai÷, durupasarpa iti kalinÃ, nÅrasa iti vyasanai÷, bhÅrur ity ayaÓasÃ, durgrahacittav­ttir iti cittabhuvÃ, strÅpara iti sarasvatyÃ, «aï¬ha iti parakalatrai÷, këÂhÃmunir iti yatibhi÷, dhÆrta iti veÓyÃbhi÷, neya iti suh­dbhi÷, karmakara iti viprai÷, susahÃya iti Óatruyodhai÷, ekam apy anekadhà g­hyamÃïam, Óantanor mahÃvÃhinÅpatim, bhÅ«mÃj jitakÃÓitamam, droïÃccÃpalÃlasam, guruputrÃd amoghamÃrgaïam, karïÃn mitrapriyam, yudhi«ÂhirÃd bahuk«amam, bhÅmÃd anekanÃgÃyutabalam, dhana¤jayÃn mahÃbhÃrataraïayogyam, kÃraïam iva k­tayugasya, bÅjam iva vibudhasargasya, utpattidvÅpam iva darpasya, ekÃgÃram iva karuïÃyÃ÷, prÃtiveÓikam iva puru«ottamasya, khaniparvatam iva parÃkramasya, sarvavidyÃsaægÅtag­ham iva sarasvatyÃ÷, dvitÅyÃm­tamanthanadivasam iva lak«mÅsamutthÃnasya, baladarÓanam iva vaidagdhyasya, ekasthÃnam iva sthitÅnÃm, sarvasvakathanam iva kÃnte÷, apavargam iva rÆpaparamÃïusargasya, sakaladuÓcaritaprÃyaÓcittam iva rÃjyasya, sarvabalasandohÃvaskandam iva kandarpasya, upÃyam iva purandaradarÓanasya, Ãvartanam iva dharmasya, kanyÃnta÷puram iva kalÃnÃm, paramapramÃïam iva saubhÃgyasya rÃjasargasamÃptyavabh­thasnÃnadivasam iva sarvaprajÃpatÅnÃm, gambhÅraæ ca, prasannaæ ca, trÃsajananaæ ca, ramaïÅyaæ ca, kautukajananaæ ca, puïyaæ ca, cakravartinaæ har«am adrÃk«Åt. d­«Âvà cÃnug­hÅta iva nig­hÅta iva sÃbhilëa iva t­pta iva romäcamucà mukhena mu¤cann ÃnandabëpavÃribindÆn dÆrÃd eva vismayasmera÷ samacintayat: "so 'yaæ sujanmÃ, sug­hÅtanÃmÃ, tejasÃæ rÃÓi÷, caturudadhikedÃrakuÂumbÅ, bhoktà brahmastambhaphalasya, sakalÃdirÃjacaritajayajye«Âhamallo deva÷ parameÓvaro har«a÷. etena ca khalu rÃjanvatÅ p­thvÅ. nÃsya harer iva v­«avirodhÅni bÃlacaritÃni, na paÓupater iva dak«ajanodvegakÃrÅïy aiÓvaryavilÃsatÃni, na Óatakrator iva gotravinÃÓapiÓunÃ÷ pravÃdÃ÷ na yamasyevÃtivallabhÃni daï¬agrahaïÃni, na varuïasyeva nistriæÓagrÃhasahasrarak«ità ratnÃlayÃ÷, na dhanadasyeva ni«phalÃ÷ sannidhilÃbhÃ÷, na jinasyevÃrthavÃdaÓÆnyÃni darÓanÃni, na candramasa iva bahulado«opahatÃ÷ Óriya÷. citram idam atyamaraæ rÃjatvam. api cÃsya tyÃgasyÃrthina÷, praj¤ÃyÃ÷ ÓÃstrÃïi, kavitvasya vÃca÷, sattvasya sÃhasasthÃnÃni, utsÃhasya vyÃpÃrÃ÷ kÅrter diÇmukhÃni, anurÃgasya lokah­dayÃni, guïagaïasya saækhyÃ, kauÓalasya kalÃ, na paryÃpto vi«aya÷. asmiæÓca rÃjani yatÅnÃæ yogapaÂÂakÃ÷, pustakarmaïÃæ pÃrthivavig­hÃ÷, «aÂpadÃnÃæ dÃnagrahaïakalahÃ÷, v­ttÃnÃæ pÃdacchedÃ÷, a«ÂapadÃnÃæ caturaÇgakalpanÃ, pannagÃnÃæ dvijagurudve«Ã÷, vÃkyavidÃm adhikaraïavicÃrÃ÷," iti samupas­tya copavÅtÅ svastiÓabdam akarot. athottare nÃtidÆre rÃjadhi«ïyasya gajaparicÃrako madhuram aparavaktram uccair agÃyat: "karikalabha vimu¤ca lolatÃæ cara vinayavratam ÃnatÃnana÷ / m­gapatinakhakoÂibhaÇguro gurur upari k«amate na te 'ÇkuÓa÷" //2.5// rÃjà tu tac chrutvà d­«Âvà ca taæ giriguhÃgatasiæhab­æhitagambhÅreïa svareïa pÆrayann iva nabhobhÃgam ap­cchat: "e«a sa bÃïa÷?" iti. "yathÃj¤Ãpayati deva÷. so 'yam" iti vij¤Ãpito dauvÃrikeïa. "na tÃvad enam ak­taprasÃda÷ paÓyÃmi" iti tiryaÇnÅladhavalÃæÓukaÓÃrÃæ tiraskariïÅm iva bhramayann apÃÇganÅyamÃnataralatÃrakasyÃyÃminÅæ cak«u«a÷ prabhÃæ pariv­tya pre«Âhasya p­«Âhato ni«aïïasya mÃlavarÃjasÆnor akathayat: "mahÃn ayaæ bhujaÇga÷" iti. tÆ«ïÅæbhÃvena tv agamitanarendravacasi tasmin mÆke ca rÃjaloke muhÆrtam iva tÆ«ïÅæ sthitvà bÃïo vyaj¤Ãpayat: "deva! avij¤Ãtatattva iva, aÓraddadhÃna iva, neya iva, aviditalokav­ttÃnta iva ca kasmÃd evam Ãj¤Ãpayasi? svairiïo vicitrÃÓ ca lokasya svabhÃvÃ÷ pravÃdÃÓ ca. mahadbhis tu yathÃrthadarÓibhir bhavitavyam. nÃrhasi mÃm anyathà saæbhÃvayitum aviÓi«Âam iva. bhrÃhmaïo 'smi jÃta÷ somapÃyinÃæ vaæÓe vÃtsyÃyanÃnÃm. yathÃkÃlam upanayanÃdayÃ÷ k­tÃ÷ saæskÃrÃ÷. samyakpaÂhita÷ sÃÇgo veda÷. ÓrutÃni ce yathÃÓakti ÓÃstrÃïi. dÃraparigrahÃd abhyÃgÃriko 'smi. kÃme bhujaÇgatÃ. lokadvayÃvirodhibhis tu cÃpalai÷ ÓaiÓavam aÓÆnyam ÃsÅt. atrÃnapalÃpo 'smi. anenaiva ca g­hÅtavipratÅsÃram iva me h­dayam. idÃnÅæ tu sugata iva ÓÃntamanasi manÃv iva kartari varïÃÓramavyavasthÃnÃæ samavartinÅva ca sÃk«Ãddaï¬abh­ti deve ÓÃsati saptÃmburÃÓiraÓanÃm aÓe«advÅpamÃlinÅæ mahÅæ ka ivÃviÓaÇka÷ sarvavyasanabandhor avinayasya manasÃpy abhinayaæ kalpayi«yati. ÃsatÃæ ca tÃvan mÃnu«yakopetÃ÷. tvatprabhÃvÃd alayo 'pi bhÅtà iva madhu pibanti. rathÃÇganÃmÃno 'pi lajjanta ivÃbhyanuv­ttivyasanai÷ priyÃïÃm. kapayo 'pi cakità iva capalÃyante. ÓarÃravo 'pi sÃnukroÓà iva ÓvÃpadagaïÃ÷ piÓitÃni bhu¤jate. sarvathà kÃlena mÃæ j¤Ãsyati svÃmÅ svayam eva. anapÃcÅnacittav­ttigrÃhiïyo hi bhavanti praj¤ÃvatÃæ prak­taya÷" ity abhidhÃya tÆ«ïÅm abhÆt. bhÆpatir api "evam asmÃbhi÷ Órutam" ity abhidhÃya tÆ«ïÅm evÃbhavat. saæbhëaïÃsanadÃnÃdinà tu prasÃdenainam anvagrahÅt. kevalam am­tav­«Âibhi÷ snapayann iva snehagarbheïa d­«ÂipÃtamÃtreïÃntargatÃæ prÅtim akathayat. astÃbhilëiïi ca lambamÃne savitari visarjitarÃjaloko 'bhyantaraæ prÃviÓat. bÃïo 'pi nirgatya dhautÃrakÆÂakomalÃtapatvi«i nirvÃti vÃsare, astÃcalakÆÂakirÅÂe niculama¤jarÅbhÃæsi tejÃæsi mu¤cati viyanmuci marÅcimÃlini, atiromanthamantharakuraÇgakuÂumbakÃdhyÃsyamÃnamradi«Âhago«ÂhÅnap­«ÂhÃsv araïyasthalÅ«u, ÓokÃkulakokakÃminÅkÆjitakaruïÃsu taraÇgiïÅtaÂÅ«u vÃsaviÂapopavi«ÂavÃcÃÂacaÂakacakravÃle«v ÃlavÃlÃvarjitasekajalakuÂe«u ni«kuÂe«u, divasavih­tipratyÃgataæ prasrutastanaæ stanandhaye dhayati dhenuvargam udgatak«Åraæ k«udhitatarïakavrÃte, krameïa cÃstadharÃdharadhÃtudhunÅpÆraplÃvita iva lohitÃyamÃnamahasi majjati sandhyÃsindhupÃnapÃtre pÃtaÇge maï¬ale, kamaï¬alujalaÓuciÓayacaraïe«u caityapraïatipare«u pÃrÃÓari«u, yaj¤apÃtrapavitrapÃïau prakÅrïabarhi«y uttejasi jÃtavedasi havÅæ«i va«aÂkurvanti yÃyajÆkajane, nidrÃvidrÃïadroïakulakalilakulÃye«u kÃpeyavikalakapikule«v ÃrÃmataru«u, nirjigami«ati jarattarukoÂarakuÂÅkuÂumbini kauÓikakule, munikarasahasraprakÅrïasandhyÃvandanodabindunikara iva danturayati tÃrÃpathasthalÅæ sthavÅyasi tÃrakÃnikurambe ambarÃÓrayiïi ÓarvarÅÓabarÅÓikhaï¬e, khaï¬aparaÓukaïÂhakÃle kavalayati bÃle jyoti÷Óe«aæ sÃndhyam andhakÃrÃvatÃre, timiratarjananirgatÃsu dahanapravi«ÂadinakarakaraÓÃkhÃsv iva sphurantÅ«u dÅpalekhÃsu, ararasaæpuÂasaækrŬanakathitÃv­tti«v iva gopure«u, Óayanopajo«aju«i jaratÅkathitakathe ÓiÓayi«amÃïe ÓiÓujane, jaranmahi«ama«ÅmalÅmasatamasi janitapuïyajanaprajÃgare vij­mbhamÃïe bhÅ«aïatame tamÅmukhe, mukharitavitatajyadhanu«i var«ati Óaranikaram anavaratam aÓe«asaæsÃraÓemu«Åmu«i makaradhvaje, ratÃkalpÃrambhaÓobhini ÓambhalÅsubhëitabhÃji bhajati bhÆ«Ãæ bhuji«yÃjane, sairandhrÅbadhyamÃnaraÓanÃjÃlajalpÃkajaghanÃsu janÅ«u, vaÓikaviÓikhÃvihÃriïÅ«v ananyajÃnuplavÃsu pracalitÃsv abhisÃrikÃsu, viralÅbhavati varaÂÃnÃæ veÓantaÓÃyinÅnÃæ ma¤juni ma¤jÅraÓi¤jitaja¬e jalpite, nidrÃvidrÃïadrÃghÅyasi drÃvayatÅva ca virahih­dayÃni sÃrasarasite, bhÃvivÃsarabÅjÃÇkuranikara iva ca vikÅryamÃïe jagati pradÅpaprakare nivÃsasthÃnam agÃt. akaroc ca cetasi: "atidak«iïa÷ khalu devo har«a÷, yad evam anekabÃlacaritacÃpalocitakaulÅnakopito 'pi manasà snihyaty eva mayi. yady aham ak«igata÷ syÃm, na me darÓanena prasÃdaæ kuryÃt. icchati tu mÃæ guïavantam. upadiÓanti hi vinayam anurÆpapratipattyupapÃdanena vÃcà vinÃpi bhartavyÃnÃæ svÃmina÷. api ca dhiÇ mÃæ svado«ÃndhamÃnasamanÃdarapŬitam evam atiguïavati rÃjany anyathà cÃnyathà ca cintayantam. sarvathà tathà karomi, yathà yathÃvasthitaæ jÃnÃti mÃm ayaæ kÃlena" ity evam avadhÃrya cÃparedyur ni«kramya kaÂakÃt suh­dÃæ bÃndhavÃnÃæ ca bhavane«u tÃvad ati«Âhat, yÃvad asya svayam eva g­hÅtasvabhÃva÷ p­thivÅpati÷ prasÃdavÃn abhÆt. aviÓac ca punar api narapatibhavanam. svalpair eva cÃhobhi÷ paramaprÅtena prasÃdajanmano mÃnasya premïo visrambhasya draviïasya narmaïa÷ prabhÃvasya ca parÃæ koÂim ÃnÅyata narendreïeti. iti ÓrÅmahÃkavibÃïabhaÂÂak­te har«acarite rÃjadarÓanaæ nÃma dvitÅya ucchvÃsa÷. t­tÅya ucchvÃsa÷ nijavar«Ãhitasnehà bahubhaktajanÃnvitÃ÷ / sukÃlà iva jÃyante prajÃpuïyena bhÆbhuja÷ // 3.1 // sÃdhÆnÃm upakartuæ lak«mÅæ dra«Âuæ vihÃyasà gantum / na kutÆhali kasya manaÓcaritaæ ca mahÃtmanÃæ Órotum // 3.2 // atha kadÃcid viralitabalÃhake, cÃtakÃtaÇkakÃriïi kvaïatkÃdambe, darduradvi«i, mayÆramadamu«i, haæsapathikasÃrthasarvÃtithau, dhautÃsinibhanabhasi, bhÃsvarabhÃsvati, ÓuciÓaÓini, taruïatÃrÃgaïe, galatsunÃsÅraÓarÃsane, sÅdatsaudÃmanÅdÃmni, dÃmodaranidrÃdruhi, drutavaidÆryavarïÃrïasi ghÆrïamÃnamihikÃlaghumeghamoghamaghavati, nimÅlannÅpe, ni«kusumakuÂaje, nirmukulakandale, komalakamale, madhusyandÅndÅvare, kahlÃrÃhlÃdini, ÓephÃlikÃÓÅtalÅk­taniÓe, yÆthikÃmodini, modamÃnakumudÃvadÃtadaÓadiÓi, saptacchadadhÆlidhÆsaritasamÅre, stabakitabandhurabandhÆkÃbadhyamÃnÃkÃï¬asaædhye, nÅrÃjitavÃjini, uddÃmadantini darpak«Åbauk«ake, k«ÅyamÃïapaÇkacakravÃle, bÃlapulinapallavitasindhurodhasi, pariïÃmÃÓyÃnaÓyÃmÃke, janitapriyaÇguma¤jarÅrajasi, kaÂhoritatrapusatvaci, kusumasmeraÓare, ÓaratsamayÃrambhe rÃj¤a÷ samÅpÃd bÃïo bandhÆn dra«Âuæ punar api taæ brÃhmaïÃdhivÃsam agÃt. samupalabdhabhÆpÃlasaæmÃnÃtiÓayaparitu«ÂÃs tv asya j¤Ãtaya÷ ÓlÃghamÃnà niryayu÷. krameïa ca kÃæÓcid abhivÃdayamÃna÷, kaiÓcid abhivÃdyamÃna÷, kaiÓcic chirasi cumbyamÃna÷, kÃæÓcin mÆrdhni samÃjighran, kaiÓcid ÃliÇgyamÃna÷, kÃæÓcid ÃliÇgan, anyair ÃÓi«Ãnug­hyamÃïa÷, parÃn anug­hïan, bahubandhumadhyavartÅ paraæ mumude. saæbhrÃntaparijanopanÅtaæ cÃsanam ÃsÅne«u guru«u bheje. bhajamÃnaÓ cÃrcÃdisatkÃraæ nitarÃæ nananda. prÅyamÃïena ca manasà sarvÃæs tÃn paryap­cchat: "kaccid etÃvato divasÃn sukhino yÆyam? apratyÆhà và samyakkaraïaparito«itadvijacakrà krÃtavÅ kriyà kriyate? yathÃvadavikalamantrabhäji bhu¤jate và havÅæ«i hutabhuja÷? yathÃkÃlam adhÅyate và baÂava÷? pratidinam avicchinno và vedÃbhyÃsa÷? kaccit sa eva ciraætano yaj¤avidyÃkarnaïy abhiyoga÷? tÃny eva vyÃkaraïe parasparaspardhÃnubandhÃbandhyadivasadarÓitÃdarÃïi vyÃkhyÃnamaï¬alÃni, saiva và purÃtanÅ parityaktÃnyakartavyà pramÃïago«ÂhÅ, sa eva và mandÅk­tetaraÓÃstraraso mÅmÃæsÃyÃm atirasa÷? kaccit ta evÃbhinavasubhëitasudhÃvar«iïa÷ kÃvyÃlÃpÃ÷?" iti. atha te tam Æcu÷: "tÃta! saæto«aju«Ãæ satatasaænihitavidyÃvinodÃnÃæ vaitÃnavahnimÃtrasahÃyÃnÃæ kiyanmÃtraæ na k­tyaæ sukhitayà sakalabhuvanabhuji bhujaÇgarÃjadehadÅrghe rak«ati k«itiæ k«itibhuje. sarvathà sukhina eva vayam, viÓe«eïa tu tvayi vimuktakausÅdye parameÓvarapÃrÓvavartini vetrÃsanam adhiti«Âhati. sarve ca yathÃÓakti yathÃvibhavaæ yathÃkÃlaæ ca saæpÃdyante viprajanocitÃ÷ kriyÃkalÃpÃ÷" ity evamÃdibhir ÃlÃpai÷ skandhÃvÃravÃrtÃbhiÓ ca ÓaiÓavÃtikrÃntakrŬÃnusmaraïai÷ pÆrvajakathÃbhiÓ ca vinoditamanÃs tai÷ saha suciram ati«Âhat. utthÃya ca madhyaædine yathÃkriyamÃïÃ÷ sthitÅr akarot. bhuktavantaæ ca taæ sarve j¤Ãtaya÷ paryavÃrayan. atrÃntare dugÆlapaÂÂaprabhave Óikhaï¬yapÃÇgapÃï¬unÅ pauï¬re vÃsasÅ vasÃna÷ snÃnÃvasÃnasamaye banditayà tÅrtham­dà gorocanayà ca racitatilaka÷, tailÃmalakamas­ïitamauli÷, anuccacƬÃcumbinà nibi¬ena kusumÃpŬakena samudbhÃsamÃna÷, asak­dupayuktatÃmbÆlaviralÃdhararÃgakÃnti÷, ekaÓalÃkäjanajanitalocanaruci÷, acirabhukta÷, vinÅtam Ãryaæ ca ve«aæ dadhÃna÷, pustakavÃcaka÷ sud­«Âir ÃjagÃma. nÃtidÆravartinyÃæ cÃsandyÃæ ni«asÃda. sthitvà ca muhÆrtam iva tatkÃlÃpanÅtasÆtrave«Âanam api nakhakiraïair m­dum­ïÃlasÆtrair ivÃve«Âitaæ pustakaæ puronihitaÓaraÓalÃkÃyantrake nidhÃya, p­«Âhata÷ sanŬasaænivi«ÂÃbhyÃæ madhukarapÃrÃvatÃbhyÃæ vaæÓikÃbhyÃæ datte sthÃnake prÃbhÃtikaprapÃÂhakacchedacihnÅk­tam antaraæ patram utk«ipya, g­hÅtvà ca katipayapatralaghvÅæ kapÃÂikÃm k«Ãlayann iva ma«ÅmalinÃny ak«arÃïi dantakÃntibhi÷, arcayann iva sitakusumamuktibhir grantham, mukhasaænihitasarasvatÅnÆpuraravair iva gamakair madhurair Ãk«ipan manÃæsi ÓrotÌïÃæ gÅtyà pavamÃnaproktaæ purÃïaæ papÃÂha. tasmiæÓ ca tathà ÓrutisubhagagÅtigarbhaæ paÂhati sud­«Âau nÃtidÆravartÅ bandÅ sÆcÅbÃïas tÃramadhureïa gÅtidhvanim anuvartamÃna÷ svareïedam ÃryÃyugalam agÃyat: tad api munigÅtam atip­thu tad api jagadvyÃpi pÃvanaæ tad api / har«acaritÃd abhinnaæ pratibhÃti hi me pÆrÃïam idam // 3.3 // vaæÓÃnugamavivÃdi sphuÂakaraïaæ bharatamÃrgabhajanaguru / ÓrÅkaïÂhaviniryÃtaæ gÅtam idaæ har«arÃjyam iva // 3.4 // tac chrutvà bÃïasya catvÃra÷ pitÃmahamukhapadmà iva vedÃbhyÃsapavatritamÆrtaya÷, upÃyà iva sÃmaprayogalalitamukhÃ÷, gaïapati÷, adhipati÷, tÃrÃpati÷, ÓyÃmala iti pit­vyaputrà bhrÃtara÷, prasannav­ttaya÷, g­hÅtavÃkyÃ÷, k­tagurupadanyÃsÃ÷, nyÃyavÃdina÷, suk­tasaægrahÃbhyÃsaguravo labdhasÃdhuÓabdà loka iva vyÃkaraïe 'pi sakalapurÃïarÃjar«icaritÃbhij¤Ã÷, mahÃbhÃratabhÃvitÃtmÃna÷, viditasakaletihÃsÃ÷, mahÃvidvÃæsa÷, mahÃkavaya÷, mahÃpuru«av­ttÃntakutÆhalina÷, subhëitaÓravaïarasarasÃyanÃ÷, vit­«ïÃ÷, vayasi vacasi yaÓasi tapasi sadasi mahasi vapu«i yaju«i ca prathamÃ÷, pÆrvam eva k­tasaægarÃ÷, vivak«ava÷, smitasudhÃdhavalitakapolodarÃ÷, parasparasya mukhÃni vyalokayan. atha te«Ãæ kanÅyÃn kamaladaladÅrghalocana÷ ÓyÃmalo nÃma bÃïasya preyÃn prÃïÃnÃm api vaÓayità dattasaæj¤astai÷ sapraïayaæ daÓanajyotsnÃsnapitakakubhà mukhendunà babhëe: "tÃta bÃïa! dvijÃnÃæ rÃjà gurudÃragrahaïam akÃr«Åt. purÆravà brÃhmaïadhanat­«ïayà dayitenÃyu«Ã vyayujyata. nahu«a÷ parakalatrÃbhilëà mahÃbhujaÇga ÃsÅt. yayÃtir ÃhitabrÃhmaïÅpÃïigrahaïa÷ papÃta. sudyumna÷ strÅmaya evÃbhavat. somakasya prakhyÃtà jagati jantuvadhanirgh­ïatÃ. mÃædhÃtà mÃrgaïavyasanena saputrapautro rasÃtalam agÃt. purukutsa÷ kutsitaæ karma tapasyann api mekalakanyakÃyÃm akarot. kuvalayÃÓvo bhujaÇgalokaparigrahÃd aÓvatarakanyÃm api na parijahÃra. p­thu÷ prathamapuru«aka÷ paribhÆtavÃn p­thivÅm. n­gasya k­kalÃsabhÃve 'pi varïasaækara÷ samad­Óyata. saudÃsena narak«ità paryÃkulÅk­tà k«iti÷. nalam avaÓÃk«ah­dayaæ kalir abhibhÆtavÃn. saævaraïo mitraduhitari viklavatÃm agÃt. daÓaratha i«ÂarÃmonmÃdena m­tyum avÃpa. kÃrtavÅryo gobrÃhmaïÃtipŬanena nidhanam ayÃsÅt. marutta i«Âabahusuvarïako 'pi devadvijabahumato na babhÆva. Óantanur ativyasanÃd ekÃkÅ viyukto vÃhinyà vipine vilalÃpa. pÃï¬ur vanamadhyagato matsya iva madanarasÃvi«Âa÷ prÃïÃn mumoca. yudhi«Âhiro gurubhayavi«aïïah­daya÷ samaraÓirasi satyam uts­«ÂavÃn. itthaæ nÃsti rÃjatvam apakalaÇkam ­te devadevÃd amuta÷ sarvadvÅpabhujo har«Ãt. asya hi bahÆny ÃÓcaryÃïi ÓrÆyante. tathà hi: atra balajità niÓcalÅk­tÃÓ calanta÷ k­tapak«Ã÷ k«itibh­ta÷. atra prajÃpatinà Óe«abhogimaï¬alasyopari k«amà k­tÃ. atra puru«ottamena sindhurÃjaæ pramathya lak«mÅr ÃtmÅk­tÃ. atra balinà mocitabhÆbh­dve«Âano mukto mahÃnÃga÷. atra devenÃbhi«ikta÷ kumÃra÷. atra svÃminaikaprahÃraprapatitÃrÃtinà prakhyÃpità Óakti÷. atra narasiæhena svahastaviÓasitÃrÃtinà prakaÂÅk­to vikrama÷. atra parameÓvareïa tu«ÃraÓailabhuvo durgÃyà g­hÅta÷ kara÷. atra lokanÃthena diÓÃæ mukhe«u parikalpità lokapÃlÃ÷, sakalabhuvanakoÓaÓ cÃgrajanmanÃæ vibhakta÷, ity evamÃdaya÷ prathamak­tayugasyeva d­Óyante mahÃsamÃrambhÃ÷. ato 'sya sug­hÅtanÃmna÷ puïyarÃÓe÷ pÆrvapuru«avaæÓÃnukrameïÃdita÷ prabh­ti caritam icchÃma÷ Órotum. sumahÃn kÃlo na÷ ÓuÓrÆ«amÃïÃnÃm. ayaskÃntamaïaya iva lohÃni nÅrasani«ÂhurÃïi k«ullakÃnÃm apy Ãkar«anti manÃæsi mahatÃæ guïÃ÷, kim uta svabhÃvasarasam­dÆnÅtare«Ãm. kasya na dvitÅyamahÃbhÃrate bhaved asya carite kutÆhalam? Ãca«ÂÃæ bhavÃn. bhavatu bhÃrgavo 'yaæ vaæÓa÷ ÓucinÃnena puïyarÃjar«icaritaÓravaïena sutarÃæ Óucitara÷," ity evam abhidhÃya tÆ«ïÅm abhÆt. bÃïas tu vihasyÃbravÅt: "Ãrya! na yuktyanurÆpam abhihitam. aghaÂamÃnamanoratham iva bhavatÃæ kutÆhalam avakalpayÃmi. ÓakyÃÓakyaparisaækhyÃnaÓÆnyÃ÷ prÃyeïa svÃrthat­«a÷. paraguïÃnurÃgiïÅ priyajanakathÃÓravaïarasarabhasamohità ca manye mahatÃm api matir apaharati pravivekam. paÓyatv Ãrya÷ kva paramÃïuparimÃïaæ baÂuh­dayam, kva samastabrahmastambhavyÃpi devasya caritam? kva parimitavarïav­ttaya÷ katipaye ÓabdÃ÷, kva saækhyÃtigÃs tadguïÃ÷? sarvaj¤asyÃpy ayam avi«aya÷, vÃcaspater apy agocara÷, sarasvatyà apy atibhÃra÷, kim utÃsmadvidhasya? ka÷ khalu puru«Ãyu«aÓatenÃpi ÓaknuyÃd avikalam asya caritaæ varïayitum? ekadeÓe tu yadi kutÆhalaæ va÷, sajjà vayam. iyam adhigata katipayÃk«aralavalaghÅyasÅ jihvà kvopayogaæ gami«yati? bhavanta÷ ÓrotÃra÷. vaïyate har«acaritam. kim anyat. adya tu pariïataprÃyo divasa÷. paÓcÃl lambamÃnakapilakiraïajaÂÃbhÃrabhÃsvaro bhagavÃn bhÃrgavo rÃma iva samantapa¤cakarudhiramahÃhrade nimajjati saædhyÃrÃgapaÂale pÆ«Ã. Óvo nivedayitÃsmi" iti. sarve ca te "tathÃ" iti pratyapadyanta. nÃticirÃd utthÃya saædhyÃm upÃsituæ Óoïam ayÃsÅt. atha madhumadapallavitamÃlavÅkapolakomalÃtape mukulite 'hni, kamalinÅmÅlanÃd iva lohitatame tamolihi ravau lambamÃne, ravirathaturagamÃrgÃnusÃreïa yamamahi«a iva dhÃvati nabhasi tamasi, krameïa ca g­hatÃpasakuÂÅrakapaÂalÃvalambi«u raktÃtapacchedai÷ saha saæh­te«u valkale«u, kalikalma«amu«i mu«ïati gaganam agnihotradhÃmadhÆme, saniyame yajamÃnajane maunavratini, vihÃravelÃvilole paryaÂati patnÅjane, vikÅryamÃïaharitaÓyÃmÃkaÓÃlipÆlikÃsu dugdhÃsu homakapilÃsu, hÆyamÃne vaitÃnatanÆnapÃti, pÆtavi«Âaropavi«Âe k­«ïÃjinajaÂile jaÂini japati baÂujane, brahmÃsanÃdhyÃsini dhyÃyati yogigaïe, tÃladhvanidhÃvamÃnÃnantÃntevÃsini alasav­ddhaÓrotriyÃnumatena galadgranthadaï¬akodgÃriïi sadyÃæ samavadhÃrayati vaÂharaviÂabaÂusamÃje, samunmajjati ca jyoti«i tÃrakÃkhye khe, prÃpte prado«Ãrambhe bhavanam Ãgatyopavi«Âa÷ snigdhair bandhubhiÓ ca sÃrdha tayaiva go«Âhyà tasthau. nÅtaprathamayÃmaÓ ca gaïapater bhavane parikalpitaæ ÓayanÅyam asevata. itare«Ãæ tu sarve«Ãæ nimÅlitad­ÓÃm apy anupajÃtanidrÃïÃæ kamalavanÃnÃm iva sÆryodayaæ pratipÃlayatÃæ kutÆhalena katham api sà k«apà k«ayam agacchat. atha yÃminyÃs turye yÃme pratibuddha÷ sa eva bandÅ Ólokadvayam agÃyat: "paÓcÃd aÇghriæ prasÃrya trikanativitataæ drÃghayitvÃÇgam uccair ÃsajyÃbhugnakaïÂho mukham urasi saÂà dhÆlidhÆmrà vidhÆya / ghÃsagrÃsÃbhilëÃd anavaratacalatprothatuï¬as turaÇgo mandaæ ÓabdÃyamÃno vilikhati ÓayanÃd utthita÷ k«mÃæ khureïa // 3.5 // kurvann Ãbhugnap­«Âho mukhanikaÂakaÂi÷ kaædharÃm ÃtiraÓcÅæ lolenÃhanyamÃnaæ tuhinakaïamucà ca¤catà kesareïa / nidrÃkaï¬Æka«Ãyaæ ka«ati nibi¬itaÓrotraÓuktis turaÇgas tvaÇgatpak«mÃgralagnapratanubusakaïaæ koïam ak«ïa÷ khureïa" // 3.6 // bÃïas tu tac chrutvà samuts­jya nidrÃm utthÃya prak«Ãlya vadanam upÃsya ca bhagavatÅæ saædhyÃmudite ca bhagavati savitari g­hÅtatÃmbÆlas tatraivÃti«Âhat. atrÃntare sarve 'sya j¤Ãtaya÷ samÃjagmu÷, parivÃrya cÃsÃæcakrire. asÃv api pÆrvoddhÃtena viditÃbhiprÃyas te«Ãæ puro har«acaritaæ kathayitum Ãrebhe: ÓrÆyatÃm: asti puïyak­tÃm adhivÃso vÃsavÃvÃsa iva vasudhÃm avatÅrïa÷ satatamasaækÅrïavarïavyavahÃrasthiti÷ k­tayugavyavastha÷, sthalakamalabahalatayà potronmÆlyamÃnam­ïÃlair udgÅtamedinÅsÃraguïair iva k­tamadhukarakolÃhalair halair ullikhyamÃnak«etra÷, k«Årodapaya÷pÃyipayodasiktÃbhir iva puï¬rek«uvÃÂasaætatibhir nirantara÷, pratidiÓam apÆrvaparvatakair iva khaladhÃnadhÃmabhir vibhajyamÃnai÷ sasyakÆÂai÷ saækaÂasakalasÅmÃnta÷, samantÃd uddhÃtaghaÂÅsicyamÃnair jÅrakajÆÂair jaÂilitabhÆmi÷, urvarÃvarÅyobhi÷ ÓÃleyair alaæk­ta÷, pÃkaviÓarÃrurÃjamëanikarakirmÅritaiÓ ca sphuÂitamudgaphalakoÓÅkapiÓitair godhÆmadhÃmabhi÷ sthalÅp­«Âhair adhi«Âhita÷, mahi«ap­«Âhaprati«ÂhitagÃyadgopÃlapÃlitaiÓ ca kÅÂapaÂalalampaÂacaÂakÃnus­tair avaÂughaÂitaghaïÂÃghaÂÅraÂitaramaïÅyair aÂadbhir aÂavÅæ harav­«abhapÅtam ÃmayÃÓaÇkayà bahudhÃvibhaktaæ k«Årodam iva k«Åraæ k«aradbhir bëpacchedyat­ïat­ptair godhanair dhavalitavipina÷, vividhamakhahomadhÆmÃndhaÓatamanyumuktair locanair iva sahasrasaækhyai÷ k­«ïaÓÃrai÷ ÓÃrÅk­toddeÓa÷, dhavaladhÆlimucà ketakÅvanÃnÃæ rajobhi÷ pÃï¬urÅk­tai÷ prathamoddhÆlanabhasmadhÆsarai÷ Óivapurasyeva praveÓai÷ pradeÓair upaÓobhita÷, ÓÃkakandalaÓyÃmalitagrÃmopakaïÂhakÃÓyapÅp­«Âha÷, pade pade karabhapÃlÅbhi÷ pÅlupallavaprasphoÂitai÷ karapuÂapŬitakomalamÃtuluÇgÅdalarasopaliptai÷ svecchÃvicitakuÇkumakesarak­tapu«paprakarai÷ pratyagraphalarasapÃnasukhasuptapathikair vanadevatÃdÅyamÃnÃm­tarasaprapÃg­hair iva drÃk«ÃlatÃmaï¬apai÷ sphuratphalÃnÃæ ca bÅjalagnaÓukaca¤curÃgÃïÃm iva samÃrƬhakapikulakapolasaædihyamÃnakusumÃnÃæ dìimÅnÃæ vanair vilobhanÅyopanirgama÷, vanapÃlapÅyamÃnanÃrikelarasÃsavaiÓ ca pathikalokalupyamÃnapiï¬akharjÆrair golÃÇgÆlalihyamÃnamadhurÃmodapiï¬ÅrasaiÓ cakoraca¤cujarjaritÃrukair upavanair abhirÃma÷, tuÇgÃrjunapÃlÅpariv­taiÓ ca gokulÃvatÃrakalu«itakÆlakÅlÃlair adhvagaÓataÓaraïyair araïyavaruïadharÃbandhair avandhyavanarandhra÷, karabhÅyakumÃrakapÃlyamÃnair au«Ârakair aurabhrakaiÓ ca k­tasaæbÃdha÷, diÓi diÓi ravirathaturagavilobhanÃyaiva viloÂhanam­ditakuÇkumasthalÅrasasamÃlabdhÃnÃm utprothapuÂair unmukhair udaraÓÃyikiÓorakajavajananÃya prabha¤janam iva cÃpibantÅnÃæ vÃtahariïÅnÃm iva svacchandacÃriïÅnÃæ va¬avÃnÃæ v­ndair vicaradbhir Ãcita÷, anavaratakratudhÆmÃndhakÃraprav­ttair haæsayÆthair iva guïair dhavalitabhuvana÷, saægÅtagatamurajaravamattair mayÆrair iva vibhavair mukharitajÅvaloka÷, ÓaÓikarÃvadÃtav­ttair muktÃphalair iva guïibhi÷ prasÃdhita÷, pathikaÓatavilupyamÃnasphÅtaphalair mahÃtarubhir iva sarvÃtithibhir abhigamanÅya÷, m­gamadaparimalavÃhim­garomÃcchÃditair himavatpÃdair iva mahattarai÷ sthirÅk­ta÷, proddaï¬asahasrapatropavi«Âadvijottamair nÃrÃyaïanÃbhimaï¬alair iva toyÃÓayair maï¬ita÷, mathitapaya÷pravÃhaprak«Ãlitak«itibhi÷ k«ÅrodamathanÃrambhair iva mahÃgho«ai÷ pÆritÃÓa÷ ÓrÅkaïÂho nÃma janapada÷. yatra tretÃgnidhÆmÃÓrupÃtajalak«Ãlità ivÃk«Åyanta kud­«Âaya÷. pacyamÃnacayane«ÂakÃdahanadagdhÃnÅva nÃd­Óyanta duritÃni. chidyamÃnayÆpadÃruparaÓupÃÂita iva vyadÅryatÃdharma÷. makhaÓikhidhÆmajaladharadhÃrÃdhauta iva nanÃÓa varïasaækara÷. dÅyamÃnÃnekagosahasraÓ­Çgakhaï¬yamÃna ivÃpalÃyata kali÷. surÃlayaÓilÃghaÂÂanaÂaÇkanikaranik­tà iva vyadÅryanta vipada÷. mahÃdÃnavidhÃnakalakalÃbhidrutà iva prÃdravann upadravÃ÷. dÅpyamÃnasatramahÃnasasahasrÃnalasaætÃpità iva vyalÅyanta vyÃdhaya÷. v­«avivÃhaprahatapuïyapaÂahapaÂuravatrÃsità iva nopÃsarpann apam­tyava÷. saætatabrahmagho«abadhirÅk­tà ivÃpajagmur Åtaya÷. dharmÃdhikÃraparibhÆtam iva na prÃbhavad durvaivam. tatra caivaævidhe nÃnÃrÃmÃbhirÃmakusumagandhaparimalasubhago yaunÃrambha iva bhuvanasya, kuÇkumamalanapi¤jaritabahumahi«ÅsahasraÓobhito 'nta÷puraniveÓa iva dharmasya, marududdhÆyamÃnacamarÅbÃlavyajanaÓatadhavalitaprÃnta ekadeÓa iva surarÃjyasya, jvalanmakhaÓikhisahasradÅpyamÃnadaÓadiganta÷ ÓibirasaæniveÓa iva k­tayugasya; padmÃsanasthitabrahmar«idhyÃnÃdhÅyamÃnasakalÃkuÓalapraÓama÷ prathamo 'vatÃra iva brahmalokasya, kalakalamukharamahÃvÃhinÅÓatasaækulo vipak«a ivottarakurÆïÃm, ÅÓvaramÃrgaïasaætÃpÃnabhij¤asakalajano vijigÅ«ur iva tripurasya, sudhÃrasasiktadhavalag­hapaÇktipÃï¬ura÷ pratinidhir iva candralokasya, madhumadamattakÃÓinÅbhÆ«aïaravabharitabhuvano nÃmÃbhihÃra iva kuberanagarasya, sthÃïvÅÓvarÃkhyo janapadaviÓe«a÷. yas tapovanam iti munibhi÷, kÃmÃyatanam iti veÓyÃbhi÷, saægÅtaÓÃleti lÃsakai÷, yamanagaram iti Óatrubhi÷, cintÃmaïibhÆmir ity arthibhi÷ vÅrak«etram iti ÓastropajÅvibhi÷, gurukulam iti vidyÃrthibhi÷, gandharvanagaram iti gÃyanai÷, viÓvakarmamandiram iti vij¤Ãnibhi÷, lÃbhabhÆmir iti vaidehakai÷, dyÆtasthÃnam iti bandhibhi÷, sÃdhusamÃgama iti sadbhi÷, vajrapa¤jaram iti ÓaraïÃgatai÷, viÂago«ÂhÅti vidagdhai÷, suk­tapariïÃma iti pathikai÷, asuravivaram iti vÃtikai÷ ÓÃkyÃÓrama iti Óamibhi÷, apsara÷puram iti kÃmibhi÷, mahotsavasamÃja iti cÃraïai÷, vasudhÃreti ca viprair ag­hyata. yatra ca mÃtaÇgagÃminya÷ ÓÅlavatyaÓ ca, gauryo vibhavaratÃÓ ca, ÓmÃmÃ÷ padmarÃgiïyaÓ ca, dhavaladvijaÓucivadanà madirÃmodiÓvasanÃÓ ca, candrakÃntavapu«a÷ ÓirÅ«akomalÃÇgyaÓ ca, abhujaÇgagamyÃ÷ ka¤cukinyaÓ ca, p­thukalatraÓriyo daridramadhyakalitÃÓ ca, lÃvaïyavatyo madhurabhëiïyaÓ ca, apramattÃ÷ prasannojjvalamukharÃgÃÓ ca akautukÃ÷ prau¬hÃÓ ca pramadÃ÷. yatra ca pramadÃnÃæ cak«ur eva sahajaæ muï¬amÃlÃmaï¬anaæ bhÃra÷ kuvalayadaladÃmÃni, alakapratibimbÃny eva kapolatalagatÃny akli«ÂÃ÷ ÓravaïÃvataæsÃ÷ punaruktÃni tamÃlakisalayÃni, priyakathà eva subhagÃ÷ karïÃlaækÃrà ìambara÷ kum¬alÃdi÷, kapolà eva satatam ÃlokakÃrakà vibhavo ni÷ÓvÃsamaïipradopÃ÷ surabhini÷svÃsÃk­«Âaæ madhukarakulam eva ramaïÅyaæ mukhÃvaraïaæ kulastrÅjanÃcÃro jÃlikÃ, vÃïy eva madhuratarà vÅïà bÃhyavij¤Ãnaæ tantrÅtìanam, hÃsà evÃtiÓayasurabhaya÷ paÂavÃsà nirarthakÃ÷ karpÆrapÃæsava÷, adharakÃntivisara evojjvalataro 'ÇgarÃgo nirguïo lÃvaïyakalaÇka÷ kuÇkumapaÇka÷, bÃhava eva komalatamÃ÷, parihÃsaprahÃravetralatà ni«prayojanÃni m­ïÃlÃni, yauvano«masvedabindava eva vidagdhÃ÷ kucÃlaæk­tayo hÃrÃs tu bhÃrÃ÷, Óroïya eva viÓÃlasphaÂikaÓilÃtalacaturasrà rÃgiïÃæ viÓramakÃraïam animittaæ bhavanamaïivedikÃ÷. kamalalobhanilÃnÃny alikulÃny eva mukharÃïi padÃbharaïakÃni ni«phalÃnÅndranÅlamaïinÆpurÃïi. nÆpuraravÃh­tà bhavanakalahaæsà eva samucitÃ÷ saæcaraïasahÃyà aiÓvaryaprapa¤cÃ÷ parijanÃ÷. tatra ca sÃk«ÃtsahasrÃk«a iva sarvavarïadharaæ dhanur dadhÃna÷, merumaya iva kalyÃïaprak­titve, mandaramaya iva lak«mÅsamÃkar«aïe, jalanidhimaya iva maryÃdÃyÃm, ÃkÃÓamaya iva ÓabdaprÃdurbhÃve, ÓaÓimaya iva kalÃsaægrahe, vedamaya ivÃk­trimÃlÃpatve, dharaïimaya iva lokadh­tikaraïe, pavanamaya iva sarvapÃrthivarajovikÃraharaïe, gurur vacasi, p­thur urasi, viÓÃlo manasi, janakas tapasi, suyÃtras tejasi, sumantro rahasi, budha÷ sadasi, arjuno yaÓasi, bhÅ«mo dhanu«i, ni«adho vapu«i, Óatrughna÷ samare, ÓÆra÷ ÓÆrasenÃkramaïe, dak«a÷ prajÃkarmaïi, sarvÃdirÃjateja÷pu¤janirmita iva rÃjà pu«pabhÆtir iti nÃmnà babhÆva. p­thunà gaur iveyaæ k­teti ya÷ spardhamÃna iva mahÅæ mahi«Åæ cakÃra. nisargasvairiïÅ svarucyanurodhinÅ ca bhavati hi mahatÃæ mati÷. yatas tasya kenacid anupadi«Âà sahajaiva ÓaiÓavÃd ÃrabhyÃnanyadevatà bhagavati, bhaktisulabhe, bhuvanabh­ti, bhÆtabhÃvane, bhavacchidi, bhave bhÆyasÅ bhaktir abhÆt. ak­tav­«abhadhvajapÆjÃvidhir na svapne 'py ÃhÃram akarot. ajam, ajaram, amaragurum, asurapuraripum, aparimitagaïapatim, acaladuhit­patim, akhilabhuvanak­tacaraïanatim, paÓupatiæ prapanno 'nyadevatÃÓÆnyam amanyata trailokyam. bhart­cittÃnuvartinyaÓ cÃnujÅvinÃæ prak­taya÷. tathà hi: g­he g­he bhagavÃn apÆjyata khaï¬aparaÓu÷. vavur asya homÃlavÃlÃnalavilÅyamÃnabahalaguggulugandhagarbhÃ÷ snapanak«ÅraÓÅkarak«odak«Ãriïo bilvapallavadÃmadalodvÃhina÷ puïyavi«aye«u vÃyava÷. ÓivasaparyÃsamucitair upÃyanai÷ prÃbh­taiÓ ca paurÃ÷ pÃdopajÅvina÷ sacivÃ÷ svabhujabalanirjitÃÓ ca karadÅk­tà mahÃsÃmantÃs taæ si«evire. tathà hi: kailÃsakÆÂadhavalai÷ kanakapatralatÃlaÇk­tavi«ÃïakoÂibhir mahÃpramÃïai÷ saædhyÃbaliv­«ai÷ sauvarïaiÓ ca snapanakalaÓair arghabhÃjanaiÓ ca dhÆpapÃtraiÓ ca pu«papaÂÂaiÓ ca maïiya«ÂipradÅpaiÓ ca brahmasÆtraiÓ ca mahÃrhamÃïikyakhaï¬akhacitaiÓ ca mukhako«ai÷ parito«am asya manasi cakru÷. anta÷purÃïy api svayamÃrabdhabÃleyataï¬ulakaï¬anÃni devag­hopalepanalohitatarakarakisalayÃni kusumagrathanavyagrasamastaparijanÃni tasyÃbhila«itam anvavartanta. tathà ca paramamÃheÓvara÷ sa bhÆpÃlo lokata÷ ÓuÓrÃva bhuvi bhagavantam aparam iva sÃk«Ãd dak«amakhamathanaæ dÃk«iïÃtyaæ bahuvidhavidyÃprabhÃvaprakhyÃtair guïai÷ Ói«yair ivÃnekasahasrasaækhyair vyÃptamartyalokaæ bhairavÃcÃryanÃmÃnaæ mahÃÓaivam. upanayanti hi h­dayam ad­«Âam api janaæ ÓÅlasaævÃdÃ÷. yata÷ sa rÃjà ÓravaïasamakÃlam eva tasmin bhairavÃcÃrye bhagavati dvitÅya iva kapardini dÆragate 'pi garÅyasÅæ babandha bhaktim. ÃcakÃÇk«a ca manorathair apy asya sarvathà darÓanam. atha kadÃcit paryaste 'stÃcalacumbini vÃsare 'nta÷puravartinaæ rÃjÃnam upas­tya pratÅhÃrÅ vij¤ÃpitavatÅ: "deva! dvÃri parivrì Ãste, kathayati ca bhairavÃcÃryavacanÃd devam anuprÃpto 'smi" iti. rÃjà tu tac chratvà sÃdaram: "kvÃsau? ÃnayÃtraiva, praveÓayainam" iti cÃbravÅt. tathà cÃkarot pratÅhÃrÅ. na cirÃc ca praviÓantaæ prÃæÓum, ÃjÃnubhujam, bhaik«ak«Ãmam api sthÆlÃsthibhir avayavai÷ pÅvaram ivopalak«yamÃïam, p­thÆttamÃÇgam, uttuÇgavalibhaÇgasthapuÂalalÃÂam, nirmÃæsagaï¬akÆpakam, madhubindupiÇgalaparimaï¬alÃk«am, Å«adÃvakraghoïam, atipralambaikakarïapÃÓam, alÃbubÅjavikaÂonnatadantapaÇktim, turagÃnÆkaÓlathÃdharalekham, lambacibukÃyatataralapanam, aæsÃvalambinà këÃyeïa yogapaÂÂakena viracitavaikak«akam, h­dayamadhyanibaddhagranthinà ca rÃgeïeva khaï¬aÓa÷ k­tena dhÃturasÃruïena karpaÂena k­tottarÃsaÇgam. punaruktabÃlapragrahave«ÂananiÓcalamÆlena baddham­tpariÓodhanavaæÓatvaktitaunà kaupÅnasanÃthaÓikhareïa kharjÆrapuÂasamudgakagarbhÅk­tabhik«ÃkapÃlakena dÃravaphalakatrayatrikoïatriya«Âinivi«Âakamaï¬alunà bahirupapÃditapÃdukÃvasthÃnena sthÆladaÓÃsÆtraniyantritapustikÃpÆlakena vÃmakaradh­tena yogabhÃrakeïÃdhyÃsitaskandham, itarakarag­hÅtavetrÃsanaæ maskariïam adrÃk«Åt. k«itipatir apy upagatam ucitena cainam ÃdareïÃnvagrahÅt. ÃsÅnaæ ca papraccha: "kva bhairavÃcÃrya÷?" iti. sÃdaranarapativacanamuditamatis tu parivràtam upanagaraæ sarasvatÅtaÂavanÃvalambini ÓÆnyÃyatane sthitam Ãcacak«e. bhÆyaÓ cÃbabhëe: "arcayati hi mahÃbhÃgaæ bhagavÃn ÃÓÅrvacasÃ" ity uktvà copaninye yogabhÃrakÃd Ãk­«ya bhairavÃcÃryaprahitÃni ratnavanti bahalÃlokaliptÃnta÷purÃïi pa¤ca rÃjatÃni puï¬arÅkÃïi. narapatis tu priyajanapraïayabhaÇgakÃtaro dÃk«iïyam anurudhyamÃno grahaïalÃghavaæ ca laÇghayitum asamartho dolÃyamÃnena manasà sthitvà ciraæ kathaækatham apy atisaujanyanighnas tÃni jagrÃha. jagÃda ca: "sarvaphalaprasavahetu÷ Óivabhaktir iyaæ no manorathadurlabhÃni phalati phalÃni. yenaivam asmÃsu prÅyate tatrabhagavÃn bhuvanagurur bhairavÃcÃrya÷. Óvo dra«ÂÃsmi bhagavantam" ity uktvà ca maskariïaæ vyasarjayat. anayà ca vÃrtayà parÃæ mudam avÃpa. aparedyuÓ ca prÃtar evotthÃya vÃjinam adhiruhya samucchritaÓvetÃtapatra÷ samuddhÆyamÃnadhavalacÃmarayugala÷ katipayair eva rÃjaputrai÷ pariv­to bhairavÃcÃryaæ savitÃram iva ÓaÓÅ dra«Âuæ pratasthe. gatvà ca ki¤cid antaraæ tadÅyam evÃbhimukham Ãpatantam anyatamaæ Ói«yam adrÃk«rÅt. aprÃk«Åc ca: "kva bhagavÃn Ãste?" iti. so 'kathayat: "asya jÅrïamÃt­g­hasyotareïa bilvavÃÂikÃm adhyÃste" iti. gatvà ca taæ pradeÓam avatatÃra turagÃt. praviveÓa ca bilvavÃÂikÃm. atha mahata÷ kÃrpaÂhikav­ndasya madhye prÃtar eva snÃtam, dattëÂapu«pikam, anu«ÂhitÃgnikÃryam, k­tabhasmarekhÃparihÃraparikare haritagomayopaliptak«ititalavitate vyÃghracarmaïy upavi«Âam, k­«ïakambalaprÃvaraïanibhenÃsuravivarapraveÓÃÓaÇkayà pÃtÃlÃndhakÃrÃvÃsam ivÃbhyasyantam, unmi«atà vidyutkapilenÃtmatejasà mahÃmÃæsavikrayakrÅtena mana÷ÓilÃpaÇkeneva Ói«yalokaæ limpantam, jaÂÅk­taikadeÓalambamÃnarudrÃk«aÓaÇkhaguÂikenordhvabaddhena ÓikhÃpÃÓena badhnantam iva vidyÃvalepadurvidagdhÃn uparisaæcarata÷ siddhÃn dhavalakatipayaÓiroruheïa vayasà pa¤capa¤cÃÓataæ var«Ãïy atikrÃmantam, khÃlityak«ÅyamÃïaÓaÇkhalomalekham, lomaÓakarïaÓa«kulÅpradeÓam, p­thulalÃÂataÂam, tira÷ÓyÃmabhasmalalÃÂikayà bahuÓa÷ Óirordhadh­tadagdhaguggulusaætÃpasphuÂitakapÃlÃsthipÃï¬urarÃjiÓaÇkÃmiva janayantam, sahajalalÃÂavalibhaÇgasaækocitakÆrcabhÃgÃæ babhrubhÃsaæ bhrÆsaægatyà nirantarÃm ÃyÃminÅm ekÃm iva bhrÆlekhÃæ bibhrÃïam, Å«atkÃcarakanÅnikena raktÃpÃÇganirgatÃæÓupratÃnena madhyadhvalabhÃsÅndrÃyudhenevÃtidÅrgheïa locanayugalena parito mahÃmaï¬alam ivÃnekavarïarÃgam Ãlikhantam, sitapÅtalohitapatÃkÃvaliÓabalam, Óivabalim iva dik«u vik«ipantam, tÃrk«yatuï¬akoÂikubjÃgraghoïam, dÆravidÅrïas­kkasaæk«iptakapolam, ki¤cid danturatayà sadÃh­dayasaænihitaharamaulicandrÃtapeneva nirgacchatà dantÃlokena dhavalayantaæ diÓaæ jÃlam, jihvÃgrasthitasarvaÓaivasaæhitÃtibhÃreïeva manÃkpralambitau«Âham, pralambaÓravanapÃlÅpreÇkhitÃbhyÃæ sphÃÂikakuï¬alÃbhyÃæ Óukrab­haspatibhyÃm iva surÃsuravijayavidyÃsiddhiÓraddhayÃnubadhyamÃnam, baddhavividhau«adhimantrasÆtrapaÇktinà salohavalayenaikaprako«Âena ÓaÇkhakhaï¬aæ pÆ«ïo dantam iva bhagavatà bhavena bhagnaæ bhaktyà bhÆ«aïÅk­taæ kalayantam, akhilarasakÆpoda¤canaghaÂÅyantramÃlÃm iva rudrÃk«amÃlÃæ dak«iïena pÃïinà bhramayantam, urasi dolÃyamÃnenÃpiÇgalÃgreïa kÆrcakacakalÃpena saæmÃrjayantam ivÃntargataæ nijarajonikaram, atinibi¬anÅlalomamaï¬alavicitaæ ca dhyÃnalabdhena jyoti«Ã dagdham iva h­dayadeÓe dadhÃnarm, Å«atpraÓithilavalivalayabadhyamÃnatundam, upayamÃnasphiÇmÃæsapiï¬akam, pÃï¬urapavitrak«aumÃv­takaupÅnam, sÃva«ÂhambhaparyaÇkabandhamaï¬alitenÃm­taphenaÓvetarucà yogapaÂÂakena vÃsukinevÃpratihatÃnekamantraprabhÃvÃvirbhÆtena pradak«iïÅkriyamïam, aruïatÃmarasasukumÃrataratalasya pÃdayugalasya nirmalair nakhamayÆkhajÃlakair jarjarayantam iva mahÃnidhÃnoddharaïarasena rasÃtalam, toyak«ÃlitaÓucinà dhautapÃdukÃyugalena haæsamithuneneva bhÃghÅrathÅtÅrthayÃtrÃparicayÃgatenÃmucyamÃnacaraïÃntikam, ÓikharanikhÃtakubjakÃlÃyasakaïÂakena vaiïavena viÓÃkhikÃdaï¬ena sarvavidyÃsiddhivighnavinÃyakÃpanayanÃÇkuÓeneva satatapÃrÓvavartinà virÃjamÃnam, abahubhëiïaæ mandahÃsinaæ sarvopakÃriïaæ kumÃrabrahmacÃriïam, atitapasvinam, mahÃmanasvinaæ k­Óakrodham, ak­ÓÃnurodham, mahÃnagaram ivÃdÅnaprak­tiÓobhitam, merum iva kalpatarupallavarÃÓisukumÃracchÃyam, kailÃsam iva paÓupaticaraïaraja÷pavitritaÓirasam, Óivalokam iva mÃheÓvaragaïÃnuyÃtam, jalanidhim ivÃnekanadanadÅsahasraprak«ÃlitaÓarÅram, jÃhnavÅpravÃham iva bahupuïyatÅrthasthÃnaÓucim, dhÃma dharmasya, tÅrthaæ tathyasya, koÓaæ kuÓalasya, pattanaæ pÆtatÃyÃ÷ ÓÃlà ÓÅlasya, k«etraæ k«amÃyÃ÷ ÓÃleyaæ ÓÃlÅnatÃyÃ÷, sthÃnaæ sthite÷, ÃdhÃraæ dh­te÷ Ãkaraæ karuïÃyÃ÷, niketanaæ kautukasya, ÃrÃmaæ rÃmaïÅyakasya, pÃsÃdaæ prasÃdasya, agÃraæ gauravasya, samÃjaæ saujanyasya, saæbhavaæ sadbhÃvasya, kÃlaæ kale÷, bhagavantaæ sÃk«Ãd iva virÆpÃk«aæ bhairavÃcÃryaæ dadarÓa. bhairavÃcÃryas tu dÆrÃd eva rÃjÃnaæ d­«Âvà ÓaÓinam iva jalanidhiÓ cacÃla. prathamatarotthitaÓi«yalokaÓ cotthÃya pratyujjagÃma. samarpitaÓrÅphalopÃyanaÓ ca jahnukarïasamudgÅryamÃïagaÇgÃpravÃhahrÃdagambhÅrayà girà svastiÓabdam akarot. narapatir api prÅtivistÃryamÃïadhavalimnà cak«u«Ã pratyarpayann iva bahutarÃïi puï¬arÅkavanÃni lalÃÂapaÂÂaparyastena codaæÓunà ÓikhÃmaïinà maheÓvaraprasÃdam iva t­tÅyanayanodgamena prakÃÓayann ÃvarjitakarïapallavapalÃyamÃnamadhukara÷ ÓivasevÃsamunmÆlitÃÓe«apÃpalavamucyamÃna iva dÆrÃd avanata÷ praïÃmam abhinavaæ cakÃra. ÃcÃryo 'pi: "Ãgaccha. atropaviÓa" iti ÓÃrdÆlacarmÃtmÅyam adarÓayat. upadarÓitapraÓrayas tu rÃjà mattahaæsakalagadgadasvarasubhagÃæ madhurasamayÅæ mahÃnadÅm iva pravartayan vÃcaæ vyÃjahÃra: "bhagavan! nÃrhasi mÃm anyan­paskhalitai÷ khalÅkartum. aÓe«arÃjakopek«itÃyà hatalak«myÃ÷ khalv ayaæ ÓÅlÃparÃdho draviïadaurÃtmyaæ và yad evam Ãcarati mayi guru÷. abhÆmir ayam upacÃrÃïÃm. alam atiyantraïayÃ. dÆrasthito 'pi manorathaÓi«yo 'yaæ jano bhavatÃm. mÃnanÅyaæ ca guruvan nollaÇghanam arhati guror Ãsanam. ÃsatÃæ ca bhavanta evÃtra" iti vyÃh­tyà parijanopanÅte vÃsasi ni«asÃda. bhairavÃcÃryo 'pi prÅtyÃnatikramaïÅyaæ n­pavacanam anuvartamÃna÷ pÆrvavat tad eva vyÃghrÃjinam abhajata. ÃsÅne ca sarÃjake parijane Ói«yajane ca samucitam ardhyÃdikaæ cakre. krameïa ca n­pamÃdhuryah­tÃnta÷karaïa÷ ÓaÓikaranikaravimalà daÓanadÅdhitÅ÷ sphurantÅ÷ ÓivabhaktÅr iva sÃk«Ãd draÓayann uvÃca: "tÃta! atinamrataiva te kathayati guïÃnÃæ gauravam. sakalasaæpatpÃtram asi. vibhavÃnurÆpÃs tu pratipattaya÷. janmana÷ prabhaty adattad­«Âir evÃsmi svÃpateye«u. yata÷ sakalado«akalÃpÃnalendhanair dhanair avikrÅtaæ kvacic charÅrakam asti. bhaik«arak«itÃ÷ santi prÃïÃ÷. durg­hÅtÃni katicid vidyante vidyÃk«arÃïi. bhagavac chivabhaÂÂÃrakapÃdasevayà samupÃrjitÃ÷ kiyatyo 'pi saænihitÃ÷ puïyakaïikÃ÷. svÅkriyatÃæ yad atropayogÃrham. pratanuguïagrÃhyÃïi kusumÃnÅva hi bhavanti satÃæ manÃæsi. api ca, vidvatsaæmatÃ÷ ÓrÆyamÃïà api sÃdhava÷ Óabdà iva sudhÅre 'pi hi manasi yaÓÃæsi kurvanti. vivaraæ viÓata÷ kutÆhalasya phenadhavalai÷ srotobhir ivÃpahriyamÃïo guïagaïair ÃnÅto 'smi kalyÃïinÃ" iti. rÃjà tu taæ pratyavÃdÅt: "bhagavan! anurakte«v api ÓarÅrÃdi«u sÃdhÆnÃæ svÃmina eva praïayina÷. yu«maddarÓanÃd upÃrjitam eva cÃparimitaæ kuÓalajÃtam. anenaivÃgamanena sp­haïÅyaæ padam Ãropito 'smi guruïÃ" iti vividhÃbhiÓ ca kathÃbhiÓ ciraæ sthitvà g­ham agÃt. anyasmin divase bhairavÃcÃryo 'pi rÃjÃnaæ dra«Âuæ yayau. tasmai ca rÃjà sÃnta÷puraæ saparijanaæ sako«am ÃtmÃnaæ niveditavÃn. sa ca vihasyovÃca: "tÃta! kva vibhavÃ÷, kva ca vayaæ vanavardhitÃ÷? dhano«maïà mlÃyaty alaæ lateva manasvitÃ. khadyotÃnÃm ivÃsmÃkam iyam aparopatÃpinÅ rÃjate tejasvitÃ. bhavÃd­Óà eva bhÃjanaæ bhÆte÷" iti sthitvà ca kaæcit kÃlaæ jagÃma. parivràtenaiva krameïa pa¤ca pa¤ca rÃjatÃni puï¬arÅkÃïy upÃyanÅcakÃra. ekadà tu ÓvetakarpaÂÃv­taæ kim apy ÃdÃya prÃviÓat. upaviÓya ca pÆrvavat sthitvà muhÆrtam abravÅt: "mahÃbhÃga! bhavantam Ãha bhagavÃn yathÃsmacchi«ya÷ pÃtÃlasvÃminÃmà brÃhmaïa÷. tena brahmarÃk«asahastÃd apah­to mahÃsir aÂÂahÃsanÃmÃ. so 'yaæ bhavadbhujayogyo g­hyatÃm" ity abhidhÃyÃpah­takarpaÂÃvacchÃdanÃt parivÃrÃd Ãcakar«a Óaradgaganatalam iva piï¬atÃæ nÅtam, kÃlindÅpravÃham iva stambhitajalam, nandakajigÅ«ayà k­«ïakopitaæ kÃliyam iva k­pÃïatÃæ gatam, lokavinÃÓÃya prakÃÓitadhÃrÃsÃraæ pralayakÃlameghakhaï¬am iva nabhastalÃt patitam, d­ÓyamÃnavikaÂadantamaï¬alaæ hÃsam iva hiæsÃyÃ÷, haribÃhudaï¬am iva k­tad­¬hamu«Âigraham, sakalabhuvanajÅvitÃpaharaïak«ameïa kÃlakÆÂeneva nirmitam, k­tÃntakopÃnalataptenevÃyasà ghaÂitam, atitÅk«ïatayà pavanasparÓenÃpi ru«eva kvaïantam maïisabhÃkuÂÂimapatatpratibimbacchadmanÃtmÃnam api dvidheva pÃÂayantam, ariÓiraÓchedalagnai÷ kacair iva kiraïai÷ karÃlitadhÃram, muhurmuhus ta¬idunme«ataralai÷ prabhÃcakracchuritair jarjaritÃtapam, khaï¬aÓaÓ chindantam iva divasam, kaÂÃk«am iva kÃlarÃtre÷, karïotpalam iva kÃlasya, oækÃram iva krauryasya alaækÃram ahaækÃrasya, kulamitraæ kopasya, dehaæ darpasya, susahÃyaæ sÃhasasya, apatyaæ m­tyo÷, ÃgamanamÃrgaæ lak«myÃ÷, nirgamanamÃrgaæ kÅrte÷, k­pÃïam. avanipatis tu taæ g­hÅtvà kareïÃyudhaprÅtyà pratimÃnibhenÃliÇgann iva suciraæ dadarÓa. saædideÓa ca: "vaktavyo bhagavÃn paradravyagrahaïÃvaj¤Ãdurvidagdham api hi me mano yu«madvi«aye na Óaknoti vacanavyatikramavyabhicÃram Ãcaritum" iti. parivràtu g­hÅte tasmin paritu«Âa÷ "svasti bhavate. sÃdhayÃma÷" ity uktvà nirayÃsÅt. n­paÓ ca prak­tyà vÅrarasÃnurÃgÅ tena k­pÃïenÃmanyata karatalavartinÅæ medinÅm. atha vrajatsu divase«v ekadà bhairavÃcÃryo rÃjÃnam upahvare sopagraham avÃdÅt: "tÃta! svÃrthÃlasÃ÷ paropakÃradak«ÃÓ ca prak­tayo bhavanti bhavyÃnÃm. bhavÃd­ÓÃæ cÃrthidarÓanaæ mahotsava÷ praïayanam ÃrÃdhanam arthagrahaïam upakÃra÷. bhÆmir asi sarvalokamanorathÃnÃm. yenÃbhidhÅyase. ÓrÆyatÃm. bhagavato mahÃkÃlah­dayanÃmno mahÃmantrasya k­«ïasragambarÃnulepanenÃkalpena kalpakathitena mahÃÓmaÓÃne japakoÂyà k­tapÆrvasevo 'smi. tasya ca vetÃlasÃdhanÃvasÃnà siddhi÷. asahÃyaiÓ ca sà duravÃpÃ. tvaæ cÃlam asmai karmaïe. tvayi ca g­hÅtabhare bhavi«yanty apare sahÃyÃs traya÷ eka÷ sa evÃsmÃkaæ ÂÅÂibhanÃmà bÃlamitraæ maskarÅ yo bhavantam upati«Âhate. dvitÅya÷ sa pÃtÃlasvÃmÅ. aparo macchi«ya eva karïatÃlanÃmà drÃvi¬a÷. yadi sÃdhu manyase tato nÅyatÃm ayaæ diÇnÃgahastadÅrgho g­hÅtÃÂÂahÃso niÓÃm ekÃm ekadiÇmukhÃrgalatÃæ bÃhu÷." iti k­tavacasi ca tasminn andhakÃrapravi«Âa iva d­«ÂaprakÃÓa÷ prÃptopakÃrÃvakÃÓa÷ pramuditenÃntarÃtmanà narendra÷ samabhëata: "bhagavan! param anug­hÅto 'smy anena Ói«yajanasÃmÃnyena nideÓena k­taparigraham ivÃtmÃnam evaimi" iti. nananda ca tena narendravyÃh­tena bhairavÃcÃrya÷. cakÃra ca saæketam: "asyÃm evÃgÃminyÃm asitapak«acaturdaÓÅk«apÃyÃm iyatyÃæ velÃyÃm amu«min mahÃÓmaÓÃnasamÅpabhÃji ÓÆnyÃyatane ÓastradvitÅyenÃyu«matà dra«Âavyà vayam" iti. athÃtikrÃnte«v aha÷su prÃptÃyÃæ ca tasyÃm eva k­«ïacaturdaÓyÃæ Óaivena vidhinà dÅk«ita÷ k«itipo niyamavÃn abhÆt. k­tÃdhivÃsaæ ca saæpÃditagandhadhÆpamÃlyÃdipÆjaæ kha¬gam aÂÂahÃsam akarot. tata÷ pariïate divase kenÃpi karmasÃdhanÃya k­tarudhirabalividhÃnÃsv iva lohitÃyamÃnÃsu dik«u, rudhirabalilampaÂÃsu ca vetÃlajihvÃsv iva lambamÃnÃsu ca ravidÅdhiti«u, narendrÃnurÃgeïa g­hÅtÃparadiÓi svayam iva dikpÃlatÃæ cikÅr«ati savitari, yÃtudhÃnÅ«v iva vardhamÃnÃsu tarucchÃyÃsu, pÃtÃlatalavÃsi«u vighnÃya dÃnave«v ivotti«Âhatsu tamomaï¬ale«u, nabhasi pu¤jÅbhavati, raudraæ karma did­k«amÃïà iva nak«atragaïe vigìhÃyÃæ ÓarvaryÃm, suptajane ni÷Óabdas timite niÓÅthe, rÃjà sÃnta÷puraæ parijanaæ va¤cayitvà vÃmakarasphuratsarur dak«iïakareïotkhÃtaæ kha¬gam aÂÂahÃsam ÃdÃya visarpatà ca kha¬gaprabhÃpaÂalena nÅlÃæÓukapaÂeneva darÓanabhayÃd avaguïÂhitanikhilagÃtraya«Âir anÃdi«ÂayÃpy anugamyamÃno rÃjalak«myà p­«Âhata÷ parimalalagnamadhukaraveïivyÃjena keÓe«v iva karmasiddhim Ãkar«ann ekÃkÅ nagarÃn niragÃt. agÃc ca tam uddeÓam. atha pratyupajagmus te trayo 'pi drauïik­pak­tavarmÃïa iva sauptike saænaddhÃ÷ snÃtÃ÷ sragviïo g­hÅtavikaÂave«Ã÷, kusumaÓekharasaæcÃribhi÷ kriyamÃïamantraÓikhÃbandhà iva gu¤jadbhi÷ «aÂcaraïair u«ïÅ«apaÂÂakÃæl lalÃÂamadhyaghaÂitavikaÂasvastikÃgranthÅnmahÃmudrÃbandhÃn iva dhÃrayanto mÆrdhabhi÷ ekaÓravaïavivaravitatavimaladantapatraprabhÃlokalepadhavalitakapolair mukhair Ãpibanta iva niÓÃcarÃpacayacikÅr«ayà ÓÃrvaram andhakÃram, itarakarïÃvalambinÃæ ratnakuï¬alÃnÃm acchÃcchayà rucà gorocanayeva mantraparijaptayà samÃlabdhÃÇgÃ÷, svapratibimbagarbhÃn karmasiddhaye dattapuru«opahÃrÃn ivollÃsayanto niÓitÃn nistriæÓÃn, nistriæÓÃæÓusaætÃnasÅmantitatimirÃm ÃtmÅyÃtmÅyadigvibhÃgasaærak«aïÃya tridheva triyÃmÃæ pÃÂayanta÷ sÃrdhacandrai÷ kaladhautabudbudÃvalitaralatÃrÃgaïair niÓÃyà iva paru«ÃsidhÃrÃnik­ttai÷ khaï¬air g­hÅtaiÓ carmaphalakair akÃï¬aÓarvarÅm aparÃæ ghaÂayanta÷, käcanaÓ­ÇkhalÃkalÃpaniyamitanibi¬ani«pravÃïaya÷, baddhÃsidhenava÷, ÂÅÂibhakarïatÃlapÃtÃlasvÃmino niveditavantaÓcÃtmÃnam. avanipatis tu: "ko 'tra ka÷?" iti trÅn ap­cchat. Ãcacak«ire ca svaæ svaæ nÃma trayo 'pi te. tair eva cÃnugamyamÃno jagÃma tÃæ balidÅpÃlokajarjaritagugguludhÆpadhÆmag­hyamÃïadigvibhÃgatayà vik«ipyamÃïarak«Ãsar«apÃrdhadagdhÃndhakÃrapalÃyamÃnaniÓÃm iva samupakalpitasarvopakaraïÃæ ni÷ÓabdÃæ ca gambhÅrÃæ ca bhÅ«aïÃæ ca sÃdhanabhÆmim. tasyÃæ ca kumudadhÆlidhavalena bhasmanà likhitasya mahato maï¬alasya madhye sthitaæ dÅptatarateja÷prasaram, p­thuparive«aparik«iptam iva ÓaratsavitÃram, mathyamÃnak«ÅrodÃvartavartinam iva mandaram, raktacandanÃnulepino raktasragambarÃbharaïasyottÃnaÓayasya Óavasyorasy upaviÓya jÃtajÃtavedasi mukhakuhare prÃrabdhÃgnikÃryam, k­«ïo«ïÅ«am, k­«ïÃÇgarÃgam, k­«ïapratisaram, k­«ïavÃsasam, k­«ïatilÃhutinibhena vidyÃdharatvat­«ïayà mÃnu«anirmÃïakÃraïakÃlu«yaparamÃïÆn iva k«ayam upanayantam, ÃhutidÃnaparyastÃbhi÷ pretamukhasparÓadÆ«itaæ prak«Ãlayantam ivÃÓuÓuk«aïiæ karanakhadÅdhitibhi÷, dhÆmÃlohitena cak«u«Ã k«atajÃhutim iva hutabhuji pÃtayantam, Å«adviv­tÃdharapuÂaprakaÂitasitadaÓanaÓikhareïa d­ÓyamÃnamÆrtamantrÃk«arapaÇktineva mukhena kim api japantam, homaÓramasvedasalilapratibimbitÃbhir ÃsannadÅpikÃbhir dahantam iva karmasiddhaye sarvÃvayavÃn, aæsÃvalambinà bahuguïena vidyÃrÃjeneva brahmasÆtraïa parig­hÅtaæ bhairavÃcÃryam apaÓyat. upas­tya cÃkaron namaskÃram. abhinanditaÓ ca tena svavyÃpÃram anvati«Âhat. atrÃntare pÃtÃlasvÃmÅ ÓÃtakratavÅm ÃÓÃm aÇgÅcakÃra, karïatÃla÷ kauberÅæ parivràprÃcetasÅm. rÃjà tu traiÓaÇkavena jyoti«ÃÇkitÃæ kakubham alaæk­tavÃn. evaæ cÃvasthite«u dikpÃle«u dikpÃlabhujapa¤jarapravi«Âe visrabdhaæ karma sÃdhayati bhairavaæ bhairavÃcÃrye 'ticiraæ ca k­takolÃhale«u ni«phalaprayatne«u pratyÆhakÃri«u ÓÃnte«u kauïape«u galaty ardharÃtrasamaye maï¬alasya nÃtidavÅyasy uttareïÃkasmÃd eva pralayamahÃvarÃhadaæ«ÂrÃvivaram iva darÓayantÅ k«itir adÅryata. sahasaiva ca tasmÃd vivarÃd ÃÓÃvÃraïotk«ipta ivÃlÃnà lohastambha÷, mahÃvarÃhapÅvaraskandhapÅÂho narakÃsura iva bhuvo garbhÃd udbhÆto balidÃnava iva bhittvotthita÷ pÃtÃlam, indranÅlaprÃsÃda ivoparijvalitaratnapradÅpa÷, snigdhanÅlaghananibi¬akuÂilakuntalakÃntamaulir unmÅlan mÃlatÅmuï¬amÃla÷, gadgadatayà svarasya svabhÃvapÃÂalatayà ca cak«u«a÷ k«Åba iva yauvanamadena valgadgaladÃmaka÷, karasaæpuÂam­ditayà m­dà diÇnÃgakumbhÃbhÃvaæsakÆÂau puna÷ puna÷ paripaÇkayan sÃndracandanakardamadattair avyavasthÃsthÃsakair atisitajaladharaÓakalaÓÃrita iva ÓÃradÃkÃÓaikadeÓa÷, ketakÅgarbhapatrapÃï¬urasya caï¬Ãtakasyopari k«ÃmatarÅk­takuk«i÷, kak«yÃbandhaæ vidhÃya vilÃsavik«iptena dhavalavyÃyÃmaphÃlÅpaÂÃntena dharaïitalagatena dhÃryamÃïa iva p­«Âhata÷ Óe«eïa, sthirasthÆlorudaï¬a÷, bhÆmibhaÇgabhayeneva mantharÃïi sthÃpayan padÃni nirbharagarvaguru katham api Óailam iva gÃtram udvahan darpeïa muhurmuhur urasi dviguïite do«ïi vÃme tiryagutk«ipte ca dak«iïe jaÇghÃkÃï¬e kuï¬alite ca caï¬ÃsphoÂanaÂÃÇkÃrai÷ karmavighnanirghÃtÃn iva pÃtayann ekendriyavikalam iva jÅvalokaæ kurvan kuvalayaÓyÃmala÷ puru«a ujjagÃma. jagÃda ca vihasya narasiæhanÃdanirgho«aghorayà bhÃratyÃ: "bho vidyÃdharÅÓraddhÃkÃmuka! kim ayaæ vidyÃvalepa÷ sahÃyamado và yad asmai janÃyÃvidhÃya baliæ bÃliÓa iva siddhim abhila«asi? kà te durbuddhir iyam? etÃvatà kÃlena k«etrÃdhipatir asya mannÃmnaiva labdhavyapadeÓasya deÓasya nÃgatas te ÓrotropakaïÂhaæ ÓrÅkaïÂhanÃmà nÃgo 'ham? anicchati mayi kà Óaktir grahagaïasyÃpi gantuæ gagane. bhÆnÃtho 'py ayam anÃthas tapasvÅ yas tvÃd­Óai÷ ÓaivÃpasadair upakaraïÅkriyate. sahasvedÃnÅæ sahÃmunà durnarendreïa durnayasya phalam" ity abhidhÃya ca ni«Âhurai÷ prako«ÂhaprahÃrais trÅn api ÂÅÂibhaprabh­tÅn abhimukhaæ pradhÃvitÃn saÓarÅrÃvaraïak­pÃïÃn apÃtayat. athÃpÆrvÃdhik«epaÓravaïÃd aÓastravraïair apy amar«asvedacchalenÃnekasamarapÅtam asidhÃrÃjalam iva vamadbhir avayavair api romäcanibhena muktaÓaraÓataÓalyanikarabharalaghum ivÃtmÃnaæ raïÃya kurvadbhir aÂÂahÃsenÃpi pratibimbitatÃrÃgaïena spa«Âad­«ÂadhavaladantamÃlam avaj¤ayà hasateva kathyamÃnasattvÃva«Âambha÷ parikarabandhavibhramabhramitakaranakhakiraïacakravÃlena vyapagamanÃÓaÇkayà nÃgadamanamantramaï¬alabandheneva rundhan daÓadiÓo naranÃtha÷ sÃvaj¤am avÃdÅt: "are kÃkodara kÃka! mayi sthite rÃjahaæse na jihre«i baliæ yÃcitum? amÅbhi÷ kiæ và paru«abhëitai÷? bhuje vÅryaæ nivasati, na vÃci. pratipadyasva Óastram. ayaæ na bhavasi. ag­hÅtaheti«v aÓik«ito me bhuja÷ prahartum" iti. nÃgas tv anÃd­tataram: "ehi, kiæ Óastreïa? bhujÃbhyÃm eva bhanajmi bhavato darpam" ity abhidhÃyÃsphoÂayÃmÃsa. narapatir api nirÃyudham Ãyudhena yudhi lajjamÃno jetum uts­jya sacarmaphalakam aÂÂahÃsam asim ardhorukasyopari babandha bÃhuyuddhÃya kak«yÃm. yuyudhÃte ca nirdayÃsphoÂanasphuÂitabhujarudhiraÓÅkarasicyamÃnau ÓilÃstambhair iva patadbhir bÃhudaï¬ai÷ Óabdamayam iva kurvÃïau bhuvanaæ tau. na cirÃc ca pÃtayÃmÃsa bhÆtale bhujaÇgamaæ bhÆpati÷. jagrÃha ca keÓe«u. uccakhÃna ca ÓiraÓ chettum aÂÂahÃsam. apaÓyac ca vaikak«akamÃlÃntareïÃsya yaj¤opavÅtam. upasaæh­taÓastravyÃpÃraÓ cÃvÃdÅt: "durvinÅta! asti te durnayanirvÃhabÅjam idam. yato viÓrabdham evÃcarasi cÃpalÃni" ity uktvotsasarja ca tam. anantaraæ ca sahasaivÃtibahalÃæ jyotsnÃæ dadarÓa. Óaradi vikasatÃæ kamalavanÃnÃm iva ca ghrÃïÃvalepinam Ãmodam ajighrat. jhaÂiti ca nÆpuraÓabdam aÓ­ïot. vyÃpÃrayÃmÃsa ca ÓabdÃnusÃreïa d­«Âim. atha karatalasthitasyÃÂÂahÃsasya madhye ta¬itam iva nÅlajaladharodare sphurantÅæ prabhayà pibantÅm iva triyÃmÃm, tÃmarasahastÃm, komalÃÇgulirÃgarÃjijÃlakÃni ca caraïalagnÃni velÃbÃlavidrumalatÃvanÃnÅvÃkar«antÅm, karapaÇkajasaækocÃÓaÇkayà ÓaÓÃÇkamaï¬alam iva khaï¬aÓa÷ k­taæ nirmalacaraïanakhanivahanibhena bibhratÅm, gulphÃvalambinÆpurapuÂatayà sthitanibi¬akaÂakÃvalibandhanÃd iva paribhraÓyÃgatÃm, bahuvidhakusumaÓakuniÓataÓobhitÃt pavanacalitatanutaraÇgÃd atisvacchÃd aæÓukÃd udadhisalilÃd ivottarantÅm, udadhijanmapremïà trivalicchalena tripathagayeva pari«vaktamadhyÃm, atyunnatastanamaï¬alÃm, d­ÓyamÃnadiÇnÃgakumbhÃm iva kakubham, madalagnair ÃvatakaraÓÅkaranikaram iva ÓarattÃrÃgaïatÃraæ hÃram urasà dadhÃnÃm, dhavalacÃmarair iva ca mandamandani÷ÓvÃsadolÃyitair hÃrakiraïair upavÅjyamÃnÃm, svabhÃvalohitena madÃndhagandhebhakumbhÃsphÃlanasaækrÃntasindureïeva karadvayena dyotamÃnÃm, haraÓikhaï¬endudvitÅyakhaï¬eneva kuï¬alÅk­tena jyotsnÃmucà dantapatreïa vibhrÃjamÃnÃm, kaustubhagabhastistabakeneva ca ÓravaïalagnenÃÓokakisalayenÃlaæk­tÃm, mahatà mattamÃtaÇgamadamayena tilakenÃd­ÓyacchatracchÃyÃmaï¬alenevÃvirahitalalÃÂÃm, ÃpÃdatalÃd ÃsÅmantÃc ca candrÃtapadhavalena candanenÃdirÃjayaÓaseva dhavalÅk­tÃm, dharaïitalacumbinÅbi÷ kaïÂhakusumamÃlÃbhi÷ saridbhir iva sÃgarÃdhi«ÂhÃtrÅbhir adhi«ÂhitÃm, m­ïÃlakomalair avayavai÷ kamalasaæbhavatvam anak«aram Ãcak«ÃïÃæ striyam apaÓyat. asaæbhrÃntaÓ ca papraccha: "bhadre! kÃsi, kimarthaæ và darÓanapatham ÃgatÃsi?" iti. sà tu strÅjanaviruddhenÃva«ÂambhenÃbhibhavantÅvÃbhëata tam: "vÅra! viddhi mÃæ nÃrÃyaïora÷sthalÅlÅlÃvihÃrahariïÅm, p­thubharatabhagÅrathÃdirÃjavaæÓapatÃkÃm, subhaÂabhujajayastambhavilÃsaÓÃlabha¤jikÃm, raïarudhirataraÇgiïÅtaraÇgakrŬÃdohadadurlalitarÃjahaæsÅm, sitan­pacchatra«aï¬aÓikhaï¬inÅm, atiniÓitaÓastradhÃrÃvanabhramaïavibhramasiæhÅm, asidhÃrÃjalakamalinÅæ Óriyam. apah­tÃsmi tavÃmunà Óauryarasena. yÃcasva. dadÃmi te varam abhila«itam" iti. vÅrÃïÃæ tv apunaruktÃ÷ paropakÃrÃ÷. yato rÃjà tÃæ praïamya svÃrthavimukho bhairavÃcÃryasya siddhiæ yayÃce. lak«mÅs tu devÅ prÅtatarah­dayà vistÅryamÃïena cak«u«Ã k«Årodenevopari paryastenÃbhi«i¤cantÅ bhÆpÃlam "evam astu" ity abravÅt. avÃdÅc ca puna÷: "anena sattvotkar«eïa bhagavacchivabhaÂÂÃrakabhaktyà cÃsÃdhÃraïayà bhavÃn bhuvi sÆryÃcandramasos t­tÅya ivÃvicchinnasya pratidinam upacÅyamÃnav­ddhe÷ ÓucisubhagamÃnyasatyatyÃgaÓauryaÓauï¬apuru«aprakÃï¬aprÃyasya mahato rÃjavaæÓasya kartà bhavi«yati. yasminn utpatsyate sarvadvÅpÃnÃæ bhoktà hariÓcandra iva har«anÃmà cakravartÅ tribhuvanavijigÅ«ur dvitÅyo mÃndhÃteva yasyÃyaæ kara÷ svayam eva kamalam apahÃya grahÅ«yati cÃmaram" iti vacaso 'nte tirobabhÆva. bhÆmipÃlas tu tad Ãkarïya h­dayenÃtimÃtram aprÅyata. bhairavÃcÃryo 'pi tasyà devyÃs tena vacasà karmaïà ca samyagupapÃditena sadya eva kuntalÅ kirÅÂÅ kuï¬alÅ hÃrÅ keyÆrÅ mekhalÅ mudgarÅ kha¬hgÅ ca bhÆtvÃvÃpa vidyÃdharatvam. provÃca ca: "rÃjan! adÆravyÃpina÷ phalgucetasÃm alasÃnÃæ manorathÃ÷. satÃæ tu bhuvi vistÃravatya÷ svabhÃvenaivopak­taya÷. svapne 'py asaæbÃvitÃæ dÃtum imÃæ dak«iïÃæ k«ama÷ ko 'nyo bhavantam apahÃya. saæpatkaïikÃm api prÃpya tuleva laghuprak­tir unnatim ÃyÃti. tvadÅyair guïair upakaraïÅk­tasya tvatta eva ca labdhÃtmalÃbhasya nirlajjateyam asya mƬhah­dayasya. tad icchÃmi yena kenacit kÃryalavopapÃdanopayogena smarayitum ÃtmÃnam" iti. pratyupakÃradu«praveÓÃs tu bhavanti dhÅrÃïÃæ h­dayÃva«ÂambhÃ÷. yatas taæ rÃjà "bhavatsiddhyaiva parisamÃptak­tyo 'smi. sÃdhayatu mÃnyo yathÃsamÅhitaæ sthÃnam" iti pratyÃcacak«e. tathoktaÓ ca bhÆbhujà jigami«u÷ sud­¬haæ samÃliÇgya ÂÅÂibhÃdÅn kuvalayavanenevÃÓyÃyaÓÅkarasrÃviïà sÃsreïa cak«u«Ã vÅk«amÃïa÷ k«itipatiæ punaruvÃca: "tÃta! bravÅmi yÃmÅti na snehasad­Óam. tvadÅyÃ÷ prÃïà iti punar uktam. g­hyatÃm idaæ ÓarÅrakam iti vyatirekeïÃrthakaraïam. tilaÓa÷ krÅtà vayam iti nopakÃrÃnurÆpam. bÃndhavo 'sÅti dÆrÅkaraïam iva. tvayi sthitaæ h­dayam ity apratyak«am. tvadvirahÃnukÃriïÅ kÃraïeyaæ na siddhir ity aÓraddheyam. ni«kÃraïas tavopakÃra ity anuvÃda÷. smartavyà vayam ity Ãj¤Ã. sarvathà k­taghnÃlÃpe«v asajjanakathÃsu ca cetasi kartavyo 'yaæ svÃrthani«Âhuro jana÷" ity abhidhÃya vegacchinnahÃrocchalitamuktÃphalanikaratìitatÃrÃgaïaæ gaganatalamutpapÃta. yayau ca sÅmantitagrahagrÃma÷ siddhyucitaæ dhÃma. ÓrÅkaïÂho 'pi: "rÃjan! parÃkramakrÅta÷ kartavye«u niyogenÃnugrÃhyo grÃhitavinayo 'yaæ jana÷" ity abhidhÃya rÃjÃnumoditas tad eva bhÆyo bhÆvivaraæ viveÓa. narapatis tu k«ÅïabhÆyi«ÂhÃyÃæ k«apÃyÃæ, pravÃtum Ãrabdhe prabudhyamÃnakamalinÅni÷ÓvÃsasurabhau, vanadevatÃkucÃæÓukÃpaharaïaparihÃsasvedinÅva sÃvaÓyÃyaÓÅkare parimalÃk­«Âamadhuk­ti kumudanidrÃvÃhini niÓÃpariïatija¬e tu«ÃraleÓini vanÃnile, virahavidhuracakravÃkacakrani÷ÓvasitasaætÃpitÃyÃm ivÃparajalanidhim avatarantyÃæ triyÃmÃyÃæ, sÃk«ÃdÃgatalak«mÅvilokanakutÆhalinÅ«v iva samunmÅlantÅ«u nalinÅ«u, unnidrapak«iïi k«arati kusumavisaram iva tuhinakaïanikaraæ m­dupavanalÃsitalate kÃnane, kamalalak«mÅprabodhamaÇgalaÓaÇkhe«v iva rasatsv antarbaddhadhvananmadhukare«u mukulÃyamÃne«u, kumude«u, ujjihÃnaravirathavÃjivis­«Âai÷ prothapaÂupavanai÷ protsÃyamÃïÃsv iva vÃruïyÃæ kakubhi pu¤jÅbhavantÅ«u ÓyÃmÃlatÃkalikÃsu tÃrakÃsu, mandaraÓikharÃÓrayiïi mandÃnilalulitakalpalatÃvanakusumadhÆlivicchurita iva dhÆsarÅbhavati saptar«imaï¬ale, suravÃraïÃÇkuÓa iva cyute galati tÃrÃmaye m­ge trÅn api ÂÅÂibhÃdÅn g­hÅtvà nÃgayuddhavyatikaramalÅmasÃni Óucini vanavÃpÅpayasi prak«ÃlyÃÇgÃni nagaraæ viveÓa. anyasminn ahani te«Ãm ÃtmaÓarÅrÃnantaraæ snÃnabhojanÃc chÃdanÃdinà prÅtim akarot. katipayadivasÃpagame ca piravrì bhÆbhujà vÃryamÃïo 'pi vanaæ yayau. pÃtÃlasvÃmikarïatÃlau tu ÓauryÃnuraktau tam eva si«evÃte. saæpÃditamanorathÃtiriktavibhavau ca subhaÂamaï¬alamadhye ni«k­«Âamaï¬alÃgrau samaramukhe«u prathamam upayujyamÃnau kathÃntare«u cÃntarÃntarà samÃdi«Âo vicitrÃïi bhairavÃcÃryacaritÃni ÓaiÓavav­ttÃntÃæÓ ca kathayantau tenaiva sÃrdhaæ jarÃm Ãjagmatur iti. iti mahÃkaviÓrÅbÃïabhaÂÂak­te har«acarite rÃjadarÓanaæ nÃma t­tÅya ucchvÃsa÷ caturtha ucchvÃsa÷ yogaæ svapne 'pi necchanti kurvate na karagraham / mahanto nÃmamÃtreïa bhavanti patayo bhuva÷ // 4.1 // sakalamahÅbh­tkampak­d utpadyata eva eva n­pavaæÓe / vipule 'pi p­thupratimo danta iva gaïÃdhipasya mukhe // 4.2 // atha tasmÃt pu«pabhÆter dvijavarasvecchÃg­hÅtako«o nÃbhipadma iva puï¬arÅkek«aïÃt, lak«mÅpura÷saro ratnasaæcaya iva ratnÃkarÃt, gurubudhakavikalÃbh­ttejasvibhÆnandanaprÃyo grahagaïa ivodayasthÃnÃt mahÃbhÃravÃhanayogya÷ sÃgara iva sagaraprabhÃvÃt, durjayabalasanÃtho harivaæÓa iva ÓÆrÃn nirjagÃma rÃjavaæÓa÷. yasmÃd avina«ÂadharmadhavalÃ÷ prajÃsargà iva k­tamukhÃt, pratÃpÃkrÃntabhuvanÃ÷ kiraïà iva tejonidhe÷, vigrahavyÃptidiÇmukhà giraya iva bhÆbh­tpravarÃt, dharaïidhÃraïak«amà diggajà iva brahmakarÃt, udadhÅn pÃtum udyatà jaladharà iva ghanÃgamÃt, icchÃphaladÃyina÷ kalpatarava iva nandanÃt, sarvabhÆtÃÓrayà viÓvarÆpaprakÃrà iva ÓrÅdharÃd ajÃyanta rÃjÃna÷. te«u caivam utpadyamÃne«u krameïodapÃdi hÆïahariïakesarÅ sindhurÃjajvaro gÆrjaraprajÃgaro gÃndhÃrÃdipagandhadvipakÆÂapÃkalo lÃÂapÃÂavapÃÂaccaro mÃlavalak«mÅlatÃparaÓu÷ pratÃpaÓÅla iti prathitÃparanÃmà prabhÃkaravardhano nÃma rÃjÃdhirÃja÷. yo rÃjyÃÇgasaÇgÅny abhi«icyamÃna eva malÃnÅva mumoca dhanÃni. ya÷ parakÅyenÃpi kÃtaravallabhena raïamukhe t­ïeneva dh­tenÃlajjata jÅvitena. ya÷ karadh­tadhautÃsipratibimbitenÃtmanÃpy adÆyata samiti«u sahÃyena ripÆïÃæ pura÷ pradhane«u dhanu«Ãpi namatà yo mÃnÅ mÃnasenÃkhidyata. yaÓ cÃntargatÃparimitaripuÓastraÓalyaÓaÇkukÅlatÃm iva niÓcalÃm uvÃha rÃjalak«mÅm. yaÓ ca sarvÃsu dik«u samÅk­tataÂÃvaÂaviÂapÃÂavÅtarut­ïagulmavalmÅkagirigahanair daï¬ayÃtrÃpathai÷ p­thubhir bh­tyopayogÃya vyabhajateva vasudhÃæ bahudhÃ. yaæ cÃlabdhayuddhadohadam ÃtmÅyo 'pi sakalaripusamutsÃraka÷ parakÅya iva tatÃpa pratÃpa÷. yasya ca vahnimayo h­daye«u, jalamayo locanapuÂe«u, mÃrutamayo ni÷Óvasite«u, k«amÃmayo 'Çge«u, ÃkÃÓamaya÷ ÓÆnyatÃyÃæ, pa¤camahÃbhÆtamayo mÆrta ivÃd­Óyata nihatapratisÃmantÃnta÷pure«u pratÃpa÷. yasya cÃsanne«u bh­tyaratne«u pratibimbateva tulyarÆpà samalak«yata lak«mÅ÷. tathà ca yasya pratÃpÃgninà bhÆti÷, Óauryo«maïà siddhi÷, asidhÃrÃjalena vaæÓav­ddhi÷, Óastravraïamukhai÷ puru«akÃrokti÷, dhanurguïakiïena karag­hÅtir abhavat. yaÓ ca vairam upÃyanaæ vigraham anugrahaæ samarÃgamaæ mahotsavaæ Óatruæ nidhidarÓanam aribÃhulyam abhyudayam ÃhavÃhvÃnaæ varapradÃnam avaskandapÃtaæ di«Âav­ddhiæ ÓastraprahÃrapatanaæ vasudhÃrÃrasam amanyata. yasmiæÓ ca rÃjani nirantarair yÆpanikarair aÇkuritam iva k­tayugena, diÇmukhavisarpibhir adhvaradhÆmai÷ palÃyitam iva kalinÃ, sasudhai÷ surÃlayair avatÅrïÃm iva svargeïa, surÃlayaÓikharoddhÆyamÃnair dhavaladhvajai÷ pallavitam iva dharmeïa, bahiruparacitavikaÂasabhÃsatraprapÃprÃgvaæÓamaï¬apai÷ prasÆtam iva grÃmai÷, käcanamayasarvopakaraïair vibhavair viÓÅrïam iva meruïÃ, dvijadÅyamÃnair arthakalaÓai÷ phalitam iva bhÃgyasaæpadÃ. tasya ca janmÃntare 'pi satÅ pÃrvatÅva ÓaÇkarasya, g­hÅtaparah­dayà lak«mÅr iva lokaguro÷, sphurattaralatÃrakà rohiïÅva kalÃvata÷, sarvajanajananÅ buddhir iva prajÃpate÷, mahÃbhÆbh­tkulodgatà gaÇgeva vÃhinÅnÃyakasya, mÃnasÃnuvartanacaturà haæsÅva rÃjahaæsasya, sakalalokÃrcitacaraïà trayÅva dharmasya, divÃniÓam amuktapÃrÓvasthitir arundhatÅva mahÃmune haæsamayÅva gati«u, parapu«ÂamayÅvÃlÃpe«u, cakravÃkamayÅva patipremïi, prÃv­ïmayÅva payodharonnatau, madirÃmayÅva vilÃse«u, nidhimayÅvÃrthasaæcaye«u, vasudhÃrÃmayÅva prasÃde«u, kamalamayÅva koÓasaægrahe«u, kusumamayÅva phaladÃne«u, saædhyÃmayÅva vandyatve, candramayÅva nirÆ«matve, darpaïamayÅva pratiprÃïigrahaïe«u, sÃmudramayÅva paracittaj¤Ãne«u, paramÃtmamayÅva vyÃpti«u, sm­timayÅva puïyav­tti«u, madhumayÅva saæbhëaïe«u, am­tamayÅva t­«yatsu, v­«ÂimayÅva bh­tye«u, nirv­timayÅva sakhÅ«u, vetasamayÅva guru«u, gotrav­ddhir iva vilÃsÃnÃm, prÃyaÓcittaÓuddhir iva strÅtvasya, Ãj¤Ãsiddhir iva makaradhvajasya, vyutthÃnabuddhir iva rÆpasya, di«Âav­ddhir iva rate÷, manorathasiddhir iva rÃmaïÅyakasya, daivasaæpattir iva lÃvaïyasya, vaæÓotpattir ivÃnurÃgasya, varaprÃptir iva saubhÃgyasya, utpattibhÆmir iva kÃnte÷, sargasamÃptir iva saundaryasya, Ãyatir iva yauvanasya, anabhrav­«Âir iva vaidagdhyasya, ayaÓa÷pram­«Âir iva lak«myÃ÷, yaÓa÷pu«Âir iva cÃritrasya, h­dayatu«Âir iva dharmasya, sauhÃrdasya bhÃgyarÆpaparamÃïus­«Âir iva prajÃpate÷, ÓamasyÃpi ÓÃntir iva, vinayasyÃpi vinÅtir iva, ÃbhijÃtyasyÃpy abhijÃtir iva, saæyamasyÃpi saæyatir iva, dhairyasyÃpi dh­tir iva, vibhramasyÃpi vibhrÃntir iva, yaÓomatÅ nÃma mahÃdevÅ prÃïÃnÃæ praïayasya visrambhasya dhramasya sukhasya ca bhÆmir abhÆt. yÃsya vak«asi narakajito lak«mÅr iva lalÃsa. nisargata eva ca sa n­patir Ãdityabhakto babhÆva. pratidinam udaye dinak­ta÷ snÃta÷ sitadukÆladhÃrÅ dhavalakarpaÂaprÃv­taÓirÃ÷ prÃÇmukha÷ k«itau jÃnubhyÃæ sthitvà kuÇkumapaÇkÃnulipte maï¬alake pavitrapadmarÃgapÃtrÅnihitena svah­dayeneva sÆryÃnuraktena raktakamala«aï¬enÃrghaæ dadau. ajapac ca japyaæ sucarita÷ pratyu«asi madhyandine dinÃnte cÃpatyaheto÷ prÃdhvaæ prayatena manasà ja¤japÆko mantram Ãdityah­dayam. bhaktajanÃnurodhavidheyÃni tu bhavanti devatÃnÃæ manÃæsi. yata÷ sa rÃjà kadÃcid grÅ«masamaye yad­cchayà sitakarakarasitasudhÃdhavalasya harmyasya p­«Âhe su«vÃpa. vÃmapÃrÓve cÃsya dvitÅyaÓayane devÅ yaÓomatÅ ÓiÓye. pariïataprÃyÃyÃæ tu ÓyÃmÃyÃm, ÃsannaprabhÃtavelÃvilupyamÃnalÃvaïye lilambi«amÃïe sÅdattejasi tÃrakeÓvare, karÃgrasp­«ÂakumudinÅpramodajanmani ÓaÓadharasveda iva galaty atiÓÅtale 'vaÓyÃyapayasi, madhumadamattaprasuptasÅmantinÅni÷ÓvÃsÃhate«u saækrÃntamade«v iva ghÆrïamÃne«v anta÷purapradÅpe«u, rÃjani ca vimalanakhapratibimbitÃbhi÷ saævÃhyamÃnacaraïa iva tÃrakÃbhi÷ visrabdhaprasÃritair digaÇganÃnÃm ivÃrpitair aÇgair madhusugandhibhi÷ svahastakamalatÃlav­ntavÃtair iva Óvasitair mukhaÓriyà vÅjyamÃne vimalakapolasthalasthitena sitakusumaÓekhareïeva ratikelikacagrahalambitena pratimÃÓaÓibimbena virÃjite svapati devÅ yaÓomatÅ sahasaiva "Ãryaputra! paritrÃyasva paritrÃyasva" iti bhëamÃïà bhÆ«aïaraveïa vyÃharantÅva parijanam utkampamÃnÃÇgaya«Âir udati«Âhat. atha tena sarvasyÃm api p­thivyÃm aÓrutapÆrveïa kim uta devÅmukhe paritrÃyasveti dhvaninà dagdha iva Óravaïayor ekapada eva nidrÃæ tatyÃja rÃjÃ. ÓirobhÃgÃc ca kopakampamÃnadak«iïakarÃk­«Âena karïotpaleneva nirgacchatÃcchadhÃreïa dhautÃsinà sÅmantayann iva niÓÃm, antarÃlavyavadhÃyakam ÃkÃÓam ivottarÅyÃæÓukaæ vik«ipan vÃmakarapallavena, karavik«epavegagalitena h­dayeneva bhayanimittÃnve«iïà bhramatà dik«u kanakavalayena virÃjamÃna÷, satvarÃvatÃritavÃmacaraïÃkrÃntikampitaprÃsÃda÷, pura÷patitenÃsidhÃrÃgocaragatena ÓaÓimayÆkhakhaï¬eneva khaï¬itena hÃreïa rÃjamÃna÷, lak«mÅcumbanalagnatÃmbÆlarasara¤jitÃbhyÃm iva nidrayà kopena cÃtilohitÃbhyÃæ locanÃbhyÃæ pÃÂalayan paryantÃn ÃÓÃnÃm, baddhÃndhakÃrayà tripatÃkayà bhrukuÂyà punar iva triyÃmÃæ parivartayan "devi! na bhetavyaæ na bhetavyam" ity abhidadhÃno vegenotpapÃta. sarvÃsu ca dik«u vik«iptacak«ur yadà nÃdrÃk«Åt ki¤cid api tadà papraccha tÃæ bhayakÃraïam. atha g­hadevatÃsv iva pradhÃvitÃsu yÃmikinÅ«u, prabuddhe ca samÅpaÓÃyini parijane, ÓÃnte ca h­dayotkampakÃriïi sÃdhvase sà samabhëata: "Ãryaputra! jÃnÃmi svapne bhagavata÷ savitur maï¬alÃn nirgatya dvau kumÃrakau, tejomayau, bÃlÃtapenevÃpÆrayantau digbhÃgÃn, vaidyutam iva jÅvalokaæ kurvÃïau, mukuÂinau, kuï¬alinau, aÇgadinau, kavacinau, g­hÅtaÓastrau, indragopakarucà rudhireïa snÃtau, unmukhenottamÃÇgaghaÂamÃnäjalinà jagatà nikhilena praïamyamÃnau, kanyayaikayà ca candramÆrtyeva su«umïaraÓminirgatayÃnugamyamÃnau, k«ititalam avatÅrïau. tau ca me vilapantyÃ÷ Óastreïodaraæ vidÃrya prave«Âum Ãrabdhau. pratibuddhÃsmi cÃryaputra! vikroÓayantÅ vepamÃnah­dayÃ" iti. etasminn eva ca kÃlakrame rÃjalak«myÃ÷ prathamÃlÃpa÷ prathayann iva svapnaphalam upatoraïaæ rarÃïa prabhÃtaÓaÇkha÷. bhÃvinÅæ bhÆtim ivÃbhidadhÃnà dadhvanur amandaæ dundubhaya÷. cakÃïa koïÃhatÃnandÃd iva pratyÆ«anÃndÅ. jayajayeti prabodhamaÇgalaparipÃÂhakÃnÃm uccair vÃco 'ÓrÆyanta. puru«aÓ ca vallabhaturaÇgamandurÃmandire mandamandaæ suptotthita÷ saptÅnÃæ k­tamadhurahe«ÃravÃïÃæ puraÓcyotattu«ÃrasalilaÓÅkaraæ kiranmarakataharitaæ yavasaæ vaktrÃparavaktre papÃÂha: "nidhis taruvikÃreïa sanmaïi÷ sphuratà dhÃmnà / ÓubhÃgamo nimittena spa«Âam ÃkhyÃyate loke // 4.3 // aruïa iva pura÷saro raviæ pavana ivÃtijavo jalÃgamam / Óubham aÓubham athÃpi và n­ïÃæ kathayati pÆrvanidarÓanodaya÷" // 4.4 // narapatis tu tac chrutvà prÅyamÃïenÃnta÷karaïena tÃm avÃdÅt: "devi. mudo 'vasare vi«Ådasi. sam­ddhÃs te gurujanÃÓi«a÷. pÆrïà no manorathÃ÷. parig­hÅtÃsi kuladevatÃbhi÷. prasannas te bhagavÃn aæÓumÃlÅ. na cireïaivÃtiguïavadapatyatrayalÃbhenÃnandayi«yati bhavatÅm" iti. avatÅrya ca yathÃkriyamÃïÃ÷ kriyÃÓ cakÃra. yaÓomaty api tuto«a tena patyur bhëitena. tata÷ samatikrÃnte kasmiæÓcit kÃlÃæÓe devyÃæ ca yaÓomatyÃæ devo rÃjyavardhana÷ prathamam eva saæbabhÆva garbhe. garbhasthitasyaiva ca yasya yaÓaseva pÃï¬utÃm Ãdatta jananÅ. guïagauravaklÃnteva gÃtram udvo¬huæ na ÓaÓÃka. kÃntivisarÃm­tarasat­ptevÃhÃraæ prati parÃÇmukhÅ babhÆva. Óanai÷ Óanair upacÅyamÃnagarbhabharÃlasà ca gurubhir vÃritÃpi vandanÃya katham api sakhÅbhir hastÃvalambenÃnÅyata. viÓrÃmyantÅ sÃlabha¤jikeva samÅpagatastambhabhitti«v alak«yata. kamalalobhanilÅnair alibhir iva v­tÃv uddhartuæ nÃÓakac caraïau. m­ïÃlalobhena ca caraïanakhamayÆkhalagnair bhavanahaæsair iva saæcÃryamÃïà mandamanda babhrÃma. maïibhittipÃtinÅ«u nijapratimÃsv api hastÃvalambanalobhena prasÃrayÃmÃsa karakamalam, kim uta sakhÅ«u. mÃïikyastambhadÅdhitÅr apy Ãlambitum ÃcakÃÇk«a, kiæ punar bhavanalatÃ÷. samÃde«Âum apy asamarthÃsÅd g­hakÃryÃïi, kaiva kathà kartum. ÃstÃæ nÆpurabhÃrakheditaæ caraïayugalaæ manasÃpi nodasahata saudham Ãro¬hum. aÇgÃny api nÃÓaknod dhÃrayituæ dÆre bhÆ«aïÃni. cintayitvÃpi krŬÃparvatÃdhirohaïam utkampitastanÅ tastÃna. pratyutthÃne«ÆbhayajÃnuÓikharavinihatakarakisalayÃpi garvÃd iva garbheïÃdhÃryata. divasaæ cÃdhomukhÅ stanap­«ÂhasaækrÃntenÃpatyadarÓanautsukyÃd anta÷pravi«Âeneva mukhakamalenaivaæ prÅyamÃïà dadarÓa garbham. udare tanayena h­daye ca bhartrà ti«Âhatà dviguïitÃm iva lak«mÅm uvÃha. sakhyutsaÇgamuktaÓarÅrà ca ÓarÅraparicÃrikÃïÃm aÇke«u sapatnÅnÃæ tu Óira÷su pÃdau cakÃra. avatÅrïe ca daÓame mÃsi sarvorvibh­tpak«apÃtÃya vajraparamÃïubir iva nirmitam, tribhuvanabhÃradhÃraïasamarthaæ Óe«aphaïÃmaï¬alopakaraïair iva kalpitam, sakalabhÆbh­tkampakÃriïaæ diggajÃvayavair iva vihitam asÆta devaæ rÃjyavardhanam. yasmiæÓ ca jÃte jÃtapramodà n­tyamayya ivÃjÃyanta prajÃ÷. pÆritÃsaækhyaÓaÇkhaÓabdamukharaæ prahatapaÂahaÓatapaÂuravaæ gambhÅrabherÅninÃdanirbharabharitabhuvanaæ pramodonmattamartyalokamanoharaæ mÃsam ekaæ divasam iva mahotsavam akaron narapati÷. athÃnyasminn atikrÃnte kasmiæÓcit kÃle kandalini ku¬malitakadambatarau rƬhatokmat­ïastambe stambhitatÃmarase vikasitacÃtakacetasi mÆkamÃnasaukasi nabhasi mÃsi devyà devakyà iva cakrapÃïir yaÓomatyà h­daye garbhe ca samam eva saæbabhÆva har«a÷. Óanai÷ ÓanaiÓ cÃsyÃ÷ sarvaprajÃpuïyair iva parig­hÅtà bhÆyo 'py ÃpÃï¬utÃm aÇgaya«Âir jagÃma. garbhÃrambheïa ÓyÃmÃyamÃnacÃrucÆcukacÆliko cakravartina÷ pÃtuæ mudritÃv iva payodharakalaÓau babhÃrora÷sthaleva. stanyÃrthamÃnananihità dugdhanadÅva dÅrghasnigdhadhavalà mÃdhuryam adhatta d­«Âi÷. sakalamaÇgalagaïÃdhi«ÂhitagÃtragarimïeva gatir amandÃyata. mandaæmandaæ saæcarantyà nirmalamaïikuÂÂimanimagnapratibimbanibhena g­hÅtapÃdapallavà pÆrvasevÃm ivÃrebhe p­tivyasyÃ÷. divasam adhiÓayÃnÃyÃ÷ ÓayanÅyam apÃÓrayapatrabhaÇgaputrikÃpratimà vimalakapolodaragatà prasavasamayaæ pratipÃlyantÅ lak«mÅr ivÃlak«yata. k«apÃsu saudhaÓikharÃgragatÃyà garbhonmÃthamuktÃæÓuke stanamaï¬ale saækrÃntam u¬upatimaï¬alam upari garbhasya ÓvetÃtapatram iva kenÃpi dhÃryamÃïam ad­Óyata. suptÃyà vÃsabhavane citrabhitticÃmaragrÃhiïyo 'pi cÃmarÃïi cÃlayÃæcakru÷. svapne«u karavidh­takamalinÅpalÃÓapuÂasalilaiÓ caturbhir api dikkaribhir akriyatÃbhi«eka÷. pratibudhyamÃnÃyÃÓ ca candraÓÃlikÃsÃlabha¤jikÃparijano 'pi jayaÓabdam asak­d ajanayat. parijanÃhvÃne«v ÃdiÓety aÓarÅrà vÃco niÓceru÷. krŬÃyÃm api nÃsahatÃj¤ÃbhaÇgam. api ca caturïÃm api mahÃrïavÃnÃm ekÅk­tenÃmbhasà snÃtuæ vächà babhÆva. velÃvanalatÃg­hodarapulinaparisare«u paryaÂituæ h­dayam abhilalëa. Ãtyayike«v api kÃrye«u savibhramaæ bhrÆlatà cacÃla. saænihite«v api maïidarpaïe«u mukham utkhÃte kha¬gapaÂÂe vÅk«ituæ vyasanam ÃsÅt. utsÃritavÅïÃ÷ strÅjanaviruddhà dhanurdhvanaya÷ ÓrutÃv asukhÃyanta. pa¤jarakesari«u cak«ur aramata. gurupraïÃme«v api stambhitam iva Óira÷ katham api nanÃma. sakhyaÓ cÃsyÃ÷ pramodavisphÃritair locanapuÂair Ãsannaprasavamahotsavadhiyeva dhavalayantyo bhavanaæ vikacakumudakamalakuvalayapalÃÓav­«Âimayaæ rak«Ãbalinidhim ivÃnavarataæ vidadhÃnà dik«u k«aïam api na mumucu÷ pÃrÓvam. ÃtmocitasthÃnani«aïïÃÓ ca mahÃnto vividhau«adhidharà bhi«ajo bhÆdharà iva bhuvo dh­tiæ cakru÷. payonidhÅnÃæ h­dayÃnÅva lak«myà sahÃgatÃni grÅvÃsÆtragranthi«u praÓastaratnÃny abadhyanta. tataÓ ca prÃpte jye«ÂhÃmÆlÅye mÃsi bahulÃsu bahulapak«advÃdasyÃæ vyatÅte prado«asamaye samÃruruk«ati k«apÃyauvane sahasaivÃnta÷pure samudapÃdi kolÃhala÷ strÅjanasya. nirgatya ca saæbhramaæ yaÓovatyÃ÷ svayam eva h­dayanirviÓe«Ã dhÃtryÃ÷ sutà supÃtreti nÃmnà rÃj¤a÷ pÃdayor nipatya "deva. di«Âyà vardhase dvitÅyasutajanmanÃ" iti vyÃharantÅ pÆrïapÃtraæ jahÃra. asminn eva ca kÃle rÃj¤a÷ paramasaæmata÷ ÓataÓa÷ saævÃditÃtÅndriyÃdeÓa÷, darÓitaprabhÃva÷ saækalitÅ, jyoti«i sarvÃsÃæ grahasaæhitÃnÃæ pÃrad­ÓvÃ, sakalagaïakamadhye mahito hitaÓ ca trikÃlaj¤ÃnabhÃgbhojakas tÃrako nÃma gaïaka÷ samupas­tya vij¤ÃpitavÃn: "deva! ÓrÆyate mÃædhÃtà kilaivaævidhe vyatÅpÃtÃdisarvado«Ãbhi«aÇgarahite 'hani sarve«ÆccasthÃnasthite«v evaæ grahe«v Åd­Ói lagne bheje janma. arvÃk tato 'sminn antarÃle punar evaævidhe yoge cakravartijanane nÃjani jagati kaÓcid apara÷. saptÃnÃæ cakravartinÃm agraïÅÓ cakravarticihnÃnÃæ mahÃratnÃnÃæ ca bhÃjanaæ saptÃnÃæ sÃgarÃïÃæ pÃlayità saptatantÆnÃæ sarve«Ãæ pravartayità saptasaptisama÷ suto 'yaæ devasya jÃta÷" iti. atrÃntare svayam evÃnÃdmÃtà api tÃramadhuraæ Óahkhà viresu÷. atìito 'pi k«ubhitajalanidhijaladhvanidhÅraæ jugu¤jÃbhi«ekadundubhi÷. anÃhatÃny api maÇgalatÆryÃïi reïu÷. sarvabhuvanÃbhayagho«aïÃpaÂaha iva digantare«u babhrÃma tÆryapratiÓabda÷. vidhutakesarasaÂÃÓca sÃÂopag­hÅtaharitadÆrvÃpallavakavalapraÓastair mukhapuÂai÷ samahe«anta h­«Âà vÃjina÷. salÅlam utk«iptair hastapallavair n­tyanta iva Óravaïasubhagaæ jagarjur gajÃ÷. vavau cÃcirÃc cakrÃyudham uts­jantyà lak«myà ni÷ÓvÃsa iva surÃmodasurabhir divyÃnila÷. yajvanÃæ mandire«u pradak«iïaÓikhÃkalÃpakathitakalyÃïÃgamÃ÷. prajajvalur anindhanà vaitÃnavahnaya÷. bhuvas talÃt tapanÅyaÓ­ÇkhalÃbandhabandhurakalaÓÅkoÓÃ÷ samudagur mahÃnidhaya÷. prahatamaÇgalatÆryapratiÓabdanibhena dik«u dikpÃlair api pramodÃd akriyateva di«Âav­ddhikalakala÷. tatk«aïa eva ca ÓuklavÃsaso brahmamukhÃ÷ k­tayugaprajÃpataya iva prajÃv­ddhaye samupatasthire dvijÃtaya÷. sÃk«Ãddharma iva ÓÃntyudakaphalahastas tasthau pura÷ purodhÃ÷. purÃtanya÷ sthitaya ivÃd­ÓyantÃgatà bÃndhavav­ddhÃ÷. pralambaÓmaÓrujÃlajaÂilÃnanÃni bahalamalapaÇkakalaÇkakÃlakÃyÃni naÓyata÷ kalikÃlasya bÃndhavakulÃnÅvÃkulÃny adhÃvanta muktÃni bandhanav­ndÃni. tatkÃlÃpakrÃntasyÃdharmasya ÓibiraÓreïaya ivÃlak«yanta lokaviluïÂhità vipaïivÅthya÷. vilasadunmukhavÃmanakabadhirav­ndave«ÂitÃ÷ sÃk«ÃjjÃtamÃt­devatà iva bahubÃlakavyÃkulà nan­tur v­ddhadhÃtrya÷. prÃvartata ca vigatarÃjakulasthitir adha÷k­tapratÅhÃrÃk­tir apanÅtavetrivetro nirdo«Ãnta÷purapraveÓa÷ samasvÃmiparijano nirviÓe«abÃlav­ddha÷ samÃnaÓi«ÂÃÓi«Âajano durj¤eyamattÃmattapravibhÃgas tulyakulayuvativeÓyÃlÃpavilÃsa÷ pran­ttasakalakaÂakaloka÷ putrajanmotsavo mahÃn. aparedyur Ãrabhya sarvÃbhyo digbhya÷ strÅrÃjyÃnÅvÃvarjitÃni, asuravivarÃïÅvÃpÃv­tÃni, nÃrÃyaïÃvarodhÃnÅva praskhalitÃni, apsarasÃm iva mahÅm avatÅrïÃni kulÃni, parijanena p­thukaraï¬aparig­hÅtÃ÷ snÃnÅyacÆrïÃvakÅrïakusumÃ÷ sumana÷sraja÷, sphaÂikaÓilÃÓakalaÓuklakarpÆrakhaï¬apÆritÃ÷ pÃtrÅ÷, kuÇkumÃdhivÃsabhäji bhÃjanÃni ca maïimayÃni, sahakÃratailatimyattanukhadirakesarajÃlajaÂilÃni candanadhavalapÆgaphalaphÃlÅdanturadantaÓapharukÃïi, gu¤janmadhukarakulapÅyamÃnapÃrijÃtaparimalÃni pÃÂalÃni pÃÂalakÃni ca, sindÆrapÃtrÃïi ca pi«ÂÃtakapÃtrÃïi ca bÃlalatÃlambamÃnaviÂakavÅÂakÃæÓ ca tÃmbÆlav­k«akÃn bibhrÃïenÃnugamyamÃnÃni caraïanikuÂÂanaraïitamaïinÆpuramukharitadiÇmukhÃni n­tyanti rÃjakulam Ãgacchanti samantÃt sÃmantÃnta÷purasahasrÃïy ad­syanta. Óanai÷ Óanair vyaj­mbhata ca kvacin n­ttÃnucitacirantanaÓÃlÅnakulaputrakalokalÃsyaprathitapÃrthivÃnurÃga÷, kvacid anta÷smitak«itipÃlÃpek«itak«Åbak«udradÃsÅsamÃk­«yamÃïarÃjavallabha÷, kvacinmattakaÂakakuÂÂanÅkaïÂhalagnav­ddhÃryasÃmantan­ttanirbharahasitanarapati÷, kvacit k«itipÃk«isaæj¤Ãdi«Âadu«ÂadÃserakagÅtasÆcyamÃnasacivacauryarataprapa¤ca÷, kvacin madotkaÂakuÂahÃrikÃpari«vajyamÃnajaratpravrajitajanitajanahÃsa÷, kvacid anyonyanirbharaspardhoddhuraviÂakaceÂakÃrabdhÃvÃcyavacanayuddha÷, kvacin n­pÃbalÃbalÃtkÃrak­«ÂanartyamÃnan­ttÃnabhij¤Ãnta÷purapÃlabhÃvitabhuji«ya÷, saparvata iva kusumarÃÓibhi÷, sadhÃrÃg­ha iva sÅdhuprapÃbhi÷, sanandanavana iva pÃrijÃtakÃmodai÷ sanÅhÃra iva karpÆrareïubhi÷, sÃÂÂahÃsa iva paÂaharavai÷, sÃm­tamathana iva mahÃkalakalai÷, sÃvarta iva rÃsakamaï¬alai÷, saromäca iva bhÆ«aïamaïikiraïai÷, sapaÂÂabandha iva candanalalÃÂikÃbhi÷, saprasava iva pratiÓabdakai÷, sapraroha iva prasÃdadÃnair utsavÃmoda÷. skandhÃvalambamÃnakesaramÃlÃ÷ kÃmbojavÃjina ivÃskandanta÷, taralatÃrakà hariïà ivo¬¬ÅyamÃnÃ÷, sagarasutà iva khanitrair nirdayaiÓ caraïÃbhighÃtair dÃrayanto bhuvam, anekasahasrasaækhyÃÓ cikrŬur yuvÃna÷. katham api tÃlÃvacaracÃraïacaraïak«obhaæ cak«ame k«amÃ. k«itipÃlakumÃrakÃïÃæ ca khelatÃm anyonyÃsphÃlair Ãbharaïe«u muktÃphalÃni phelu÷. sindÆrareïunà punar utpannahiraïyagarbhagarbhaÓoïitaÓoïÃÓam iva brahmÃï¬akapÃlam abhavat. paÂavÃsapÃæsupaÂalena prakaÂitamandÃkinÅsaikatasahasram iva ÓuÓubhe nabhastalam. viprakÅryamÃïapi«ÂÃtakaparÃgapi¤jaritÃtapà bhuvanak«obhaviÓÅrïapitÃmahakamalaki¤jalkarajorÃjira¤jita iva rejur divasÃ÷. saæghaÂÂavighaÂitahÃrapatitamuktÃphalapaÂale«u caskhÃla loka÷. sthÃnasthÃne«u ca mandamandam ÃsphÃlyamÃnÃliÇgyakena Ói¤jÃnama¤juveïunà jhaïajhaïÃyamÃnajhallarÅkeïa tìyamÃnatantrÅpaÂahikena vÃdyamÃnÃnuttÃlÃlÃbuvÅïena kalakÃæsyakoÓÅkvaïitakÃhalena samakÃladÅyamÃnÃnuttÃlatÃlikenÃtodyavÃdyenÃnugamyamÃnÃ÷, pade pade jhaïajhaïitabhÆ«aïaravair api sah­dayair ivÃnuvartamÃnatÃlalayÃ÷, kokilà iva madakalakÃkalÅkomalÃlÃpinya÷, viÂÃnÃæ karïÃm­tÃny aÓlÅlarÃsakapadÃni gÃyantya÷, samuï¬amÃlikÃ÷, sakarïapallavÃ÷, sacandanatilakÃ÷, samucchritÃbhir valayÃvalÅvÃcÃlÃbhir bÃhulatikÃbhi÷ savitÃram ivÃliÇgayantya÷, kuÇkumapram­«ÂirucirakÃyÃ÷ kÃÓmÅrakiÓorya iva valgantya÷, nitambabimbalambivikaÂakuraïaÂakaÓekharÃ÷ pradÅptà iva rÃgÃgninÃ, sindÆracchaÂÃcchuritamukhamudrÃ÷, ÓÃsanapaÂÂapaÇktaya ivÃpratihataÓÃsanasya kaædarpasya, mu«ÂiprakÅryamÃïakarpÆrapaÂavÃsapÃæsulà manorathasaæcaraïarathyà iva yauvanasya, uddÃmakusumadÃmatìitataruïajanÃ÷ pratÅhÃrya iva taruïamahotsavasya, pracalatpatrakuï¬alà lasantyo latà iva madanacandanadrumasya, lalitapadahaæsakaravamukharÃ÷ samullasantyo vÅcaya iva Ó­ÇgÃrarasasÃgarasya, vÃcyÃvÃcyavivekaÓÆnyà bÃlakrŬà iva saubhÃgyasya, ghanapaÂaharavotkaïÂakitagÃtraya«Âaya÷ ketakya iva kusumadhÆlim udgirantya÷, kamalinya iva divasam utphullÃnanÃ÷, kumudinya iva rÃtrÃv anupajÃtanidrÃ÷, Ãvi«Âà iva narendrav­ndapariv­tÃ÷, prÅtaya iva h­dayam apaharantya÷, gÅtaya iva rÃgam uddÅpayantya÷, pu«Âaya ivÃnandam utpÃdayantya÷, madam api madayantya iva, rÃgam api ra¤jayantya iva, Ãnandam api Ãnandayantya iva, n­tyam api nartayamÃnà iva, utsavam apy utsavayantya iva, kaÂÃk«ek«ite«u pibantya ivÃpÃÇgaÓuktibhi÷, tarjane«u saæyamayantya iva nakhamayÆkhapÃÓai÷, kopÃbhinaye«u tìayantya iva bhrÆlatÃvibhÃgai÷, praïayasaæbhëaïe«u var«antya iva sarvarasÃn, caturacaÇkramaïe«u vikirantya iva vikÃrÃn, païyavilÃsinya÷ prÃn­tyan. anyatra vetrivetravitrÃsitajanadattÃntarÃlÃ÷ dhriyamÃïadhavalÃtapatravanà vanadevatà iva kalpatarutalavicÃriïya÷, kÃÓcit skandhobhayapÃlÅlambamÃnalambottarÅyalagnahastà lÅlÃdolÃdhirƬhà iva preÇkhantya÷, kÃÓcit kanakakeyÆrakoÂivipÃÂyamÃnapaÂÂÃæÓukottaraÇgÃs taraÇgiïya iva taraccakravÃkasÅmantyamÃnasrotasa÷, kÃÓcid uddhÆyamÃnadhavalacÃmarasaÂÃlagnatrikaïÂakavalitavikaÂakaÂÃk«Ã÷, sarasya iva haæsÃk­«yamÃïanÅlotpalavanÃ÷, kÃÓcic calaccaraïacyutÃlaktakÃruïasvedaÓÅkarasicyamÃnabhavanahaæsÃ÷, saædhyÃrÃgarajyamÃnendubimbà iva kaumudÅrajanya÷, kÃÓcit kaïÂhanihitakäcanakäcÅguïäcitaka¤cukivikÃrÃku¤citabruva÷ kÃmavÃgurà iva prasÃritabÃhupÃÓà rÃjamahi«ya÷ prÃrabdhan­ttà vilesu÷. sarvataÓ ca n­tyata÷ straiïasya galadbhi÷ pÃdÃlaktakair aruïità rÃgamayÅva ÓuÓoïa k«oïÅ. samullasadbhi÷ stanamaï¬alair maÇgalakalaÓamaya iva babhÆva mahotsava÷. bhujalatÃvik«epair m­ïÃlavalayamaya iva rarÃja jÅvaloka÷. samullasadbhir vilÃsasmitais ta¬inmaya ivÃkriyata kÃla÷. ca¤calÃnÃæ cak«u«Ãm aæÓubhi÷ k­«ïasÃramayà ivÃsan vÃsarÃ÷. samullasadbhi÷ ÓirÅ«akusumastabakakarïapÆrai÷ Óukapicchamaya iva haritacchÃyo 'bhÆd Ãtapa÷. visraæsamÃnair dhammillatamÃlapallavai÷ kajjalamayam ivÃlak«yatÃntarik«am. utk«iptair hastakisalayai÷ kamalinÅmayya iva babhÃsire s­«Âaya÷ mÃïikyendrÃyudhÃnÃm arci«Ã cëapatramayà iva cakÃÓire ravimarÅcaya÷. raïatÃm ÃbharaïagaïÃnÃæ pratiÓabdakai÷ kiÇkiïÅmayya iva ÓiÓi¤jire diÓa÷. jaratyo 'py unmÃdinya iva ramaïyo reïu÷. var«ÅyÃæso 'pi grahag­hÅtà iva nÃpatrepire. vidvÃæso 'pi mattà ivÃtmÃnaæ visasmaru÷. ninarti«ayà munÅnÃm api manÃæsi vipuspulu÷. sarvasvaæ ca dadau narapati÷. diÓi diÓi kuberako«Ã ivÃlupyanta lokena draviïarÃÓaya÷. evaæ ca v­tte tasmin mahotsave, Óanai÷ Óanai÷ punar apy atikrÃmati kÃle, deve cottamÃÇganihitarak«Ãsar«ape, samunmi«atpratÃpÃgnisphuliÇga iva gorocanÃpi¤jaritavapu«i, samabhivyajyamÃnasahajak«ÃtratejasÅva hÃÂakabaddhavikaÂavyÃghranakhapaÇktimaï¬itagrÅvake h­dayodbhidyamÃnadarpÃÇkura iva, prathamÃvyaktajalpitena sasyasya Óanai÷ÓanairoækÃram iva kurvÃïe, mugdhasmitai÷ kusumair iva madhukarakulÃni bandhuh­dayÃny Ãkar«ati, jananÅpayodharakalaÓapaya÷sÅkarasekÃd iva jÃyamÃnair vilÃsahasitÃÇkurair daÓanakair alaækriyamÃïamukhakamalake, cÃritra ivÃnta÷purastrÅkadambakena pÃlyamÃne, mantra iva sacivamaï¬alena rak«yamÃïe, v­tta iva kulaputrakalokenÃmucyamÃne, yaÓasÅvÃtmavaÓena saævardhyamÃne, m­gapatipota iva rak«ipuru«aÓastrapa¤jaramadhyagate, dhÃtrÅkarÃÇgulilagne pa¤ca«Ãïi padÃni prayacchati har«e, «a«Âhaæ var«am avatarati ca rÃjyavardhane devÅ yaÓomatÅ garbheïÃdhatta nÃrÃyaïamÆrtir iva vasudhÃæ devÅæ rÃjyaÓriyam. pÆrïe«u ca prasavadivase«u dÅrgharaktanÃlanetrÃm utpalinÅm iva sarasÅ, haæsamadhurasvarÃæ Óaradam iva prÃv­Â, kusumasukumÃrÃvayavÃæ vanarÃjim iva madhuÓrÅ÷, mahÃkanakÃvadÃta vasudhÃrÃm iva dyau÷, prabhÃvar«iïÅæ ratnajÃtim iva velÃ, sakalajananayanÃnandakÃriïÅæ candralekhÃm iva pratipat, sahasranetradarÓanayogyÃæ jayantÅm iva ÓacÅ, sarvabhÆbh­dabhyarthitÃæ gaurÅm iva menà prasÆtavatÅ duhitaram. yayà dvayo÷ sutayor upari stanayor ivaikÃvalÅlatayà nitarÃm arÃjata jananÅ. asminn eva tu kÃle devyà yaÓomatyà bhrÃtà sutam a«Âavar«adeÓÅyam uddhÆyamÃnakuÂilakÃkapak«akaÓikhaï¬aæ khaï¬aparaÓuhuækÃrÃgnidhÆmalekhÃnubaddhamÆrdhÃnaæ makaradhvajam iva punar jÃtam, ekenendranÅlakuï¬alÃæÓuÓyÃmalitena ÓarÅrÃrdhenetareïa ca trikaïÂakamuktÃphalÃlokadhavalitena saæp­ktÃvatÃram iva hariharayor darÓayantam, pÅnaprako«Âhaprati«Âhitapu«palohavalayaæ paraÓurÃmam iva k«atrak«apaïak«ÅïaparasupÃÓacihnitaæ bÃlatÃÇgatam, kaïÂhasÆtragrathitabhaÇgurapravÃlÃÇkuraæ hiraïyakaÓipum ivora÷kÃÂhinyakhaï¬itanarasiæhanakharakhaï¬aæ, g­hÅtajanmÃntaram, ÓaiÓave 'pi sÃva«Âambhaæ bÅjam iva vÅryadrumasya bhaï¬inÃmÃnam anucaraæ kumÃrayor arpitavÃn. avanipates tu tasyopari putrayos t­tÅyasya netrayor iveÓvarasya tulyaæ darÓanam ÃsÅt. rÃjaputrÃv api sakalajÅvalokah­dayÃnandadÃyinau tena prak­tidak«iïena madhumÃdhavÃv iva malayamÃrutenopetau nitarÃæ rejatu÷. krameïa cÃpareïeva bhrÃtrà prajÃnandena saha vardhamÃnau yauvanam avateratu÷. sthirorustambhau ca p­thuprako«Âhau dÅrghabhujÃrgalau vikaÂora÷kavÃÂau prÃæÓusÃlÃbhirÃmau mahÃnagarasaæniveÓÃv iva sarvalokÃÓrayak«amau babhÆvatu÷. atha candrasÆryÃv iva sphurajjyotsnÃyaÓa÷pratÃpÃkrÃntabhuvanÃv abhirÃmadurnirÅk«yau, agnimÃrutÃv iva samabhivyaktatejobalÃv ekÅbhÆtau, ÓilÃkaÂhinakÃyabandhau himavadvindhyÃv ivÃcalau, mahÃv­«Ãv iva k­tayugayogyau, aruïagaru¬Ãv iva harivÃhanavibhaktaÓarÅrau, indropendrÃv iva nÃgendragatau, karïÃrjunÃv iva kuï¬alakirÅÂadharau, pÆrvÃparadigbhÃgÃv iva sarvatejasvinÃm udayÃstamayasaæpÃdanasamarthau, amÃntÃv ivÃtimÃnenÃsannavelÃrgalanirodhasaækaÂe kukuÂÅrake, teja÷parÃÇmukhÅæ chÃyÃm api jugupsamÃnau, svÃtmapratibimbenÃpi pÃdanakhalagnena lajjamÃnau, ÓiroruhÃïÃm api bhaÇgena du÷kham avati«ÂamÃnau, cƬÃmaïisaækrÃntenepi dvitÅyenÃtapatreïÃpatrapamÃïau, bhagavati «aïmukhe 'pi svÃmiÓabdenÃsukhÃyamÃnaÓravaïau, darpaïad­«ÂenÃpi pratipuru«eïa dÆyamÃnanayanau, saædhyäjalighaÂane«v api ÓÆlÃyamÃnottamÃÇgau, jaladharadh­tenÃpi dhanu«Ã dodhÆyamÃnah­dayau, Ãlekhyak«itipatibhir apy apraïamadbhi÷ saætapyamÃnacaraïau, parimitamaï¬alasaætu«Âaæ teja÷ savitur apy abahumanyamÃnau, bhÆbh­dapah­talak«mÅkaæ sÃgaram apy upahasantau, balavantam ak­tavigrahaæ mÃrutam api nindantau, himavato 'pi camarÅbÃlavyajanavÅjitena dahyamÃnau, jaladhÅnÃm api ÓaÇkhai÷ khidyamÃnau, catu÷samudrÃdhipatim aparaæ pracetasam apy asahamÃnau, anapah­tacchatrÃn api vicchÃyÃn avanipÃlÃn kurvÃïau, sÃdhu«v apy asevitaprasannau, mukhena madhu k«arantau, du«ÂarÃjavaæÓÃn Æ«maïà dÆra sthitÃn api mlÃnim Ãnayantau, anudivasaæ ÓastrÃbhyÃsaÓyÃmikÃkalaÇkitam aÓe«arÃjakapratÃpÃgninirvapaïamalinam iva karatalam udvahantau, yogyÃkÃle«u dhÅrair dhanurdhvanibhir abhyarïopabhogÃd digvadhÆbhir ivÃlapantau rÃjyavardhana iti har«a iti sarvasyÃm eva p­thivyÃm ÃvirbhÆtaÓabdaprÃdurbhÃvau, svalpÅyasaiva kÃlena dvÅpÃntare«v api prakÃÓatÃæ jagmatu÷. ekadà ca tÃv ÃhÆya bhuktavÃn abhyantaragata÷ pità sasneham avÃdÅt: "vatsau! prathamaæ rÃjyÃÇgaæ, durlabhÃ÷ sadbh­tyÃ÷. prÃyeïa paramÃïava iva samavÃye«v anuguïÅbhÆya dravyaæ kurvanti pÃrthivaæ k«udrÃ÷. krŬÃrasena nartayantau mayÆratÃæ nayanti bÃliÓÃ÷. darpaïam ivÃnupraviÓyÃtmÅyÃæ prak­tiæ saækrÃmayanti pallavikÃ÷. svapnà iva mithyÃdarÓanair asadbuddhiæ janayanti vipralambhakÃ÷. gÅtan­tyahasitair unmattatÃm Ãvahanty apek«ità vikÃrà iva vÃtikÃ÷. cÃtakà iva t­«ïÃvanto na Óakyante grahÅtum akulÅnÃ÷. mÃnase mÅnam iva sphurantam evÃbhiprÃyaæ g­hïanti jÃlikÃ÷. yamapaÂÂikà ivÃmbare citram Ãlikhanty udgÅtakÃ÷. Óalyaæ h­daye nik«ipanty atimÃrgaïÃ÷. yata÷ sarvair ebhir do«Ãbhi«aÇgair asaægatau bahudhopadhÃbhi÷ parÅk«itau ÓucÅ vinÅtau vikrÃntÃv abhirÆpau mÃlavarÃjaputrau bhrÃtarau bujÃv iva me ÓarÅrÃd avyatiriktau kumÃraguptamÃdhavaguptanÃmÃnÃv asmÃbhir bhavator anucaratvÃryam imau nirdi«Âau. anayor upari bhavadbhyÃm api nÃnyaparijanasamav­ttibhyÃæ bhavitavyam", ity uktvà tayor ÃhvÃnÃya pratÅhÃram ÃdideÓa. na cirÃd dvÃrÃd dvÃradeÓanihitalocanau rÃjyavardhanahar«au pratÅhÃreïa saha praviÓantam, agrato jye«Âham a«ÂÃdaÓavar«avayasaæ nÃtyuccaæ nÃtikharvam atigurubhi÷ padanyÃsair anekanarapatisaæcaraïacalÃæ niÓcalÅkurvÃïam ivorvÅm, anavaratÃbhyastalaÇghanaghanopacayakaÂhinamÃæsamedurÃd ÆrudvayÃn ni«patatevÃnulbaïajÃnugranthiprasÆtena tanutarajaÇghÃkÃï¬ayugalena bhÃsamÃnam, ullikhitapÃrÓvaprakÃÓitakraÓimnà mandaram iva surÃsurarabhasabhramitavÃsukika«aïak«Åïena madhyena lak«yamÃïam, ativistÅrïenorasà svÃmisaæbhÃvanÃnÃm aparimitÃnÃm avakÃÓam iva prayacchantam, pralambamÃnasya bhujayugalasya nibh­talalitair vik«epair atidustaraæ tarantam iva yauvanodadhim, vÃmakarakaÂakamÃïikyamarÅcima¤jarÅjÃlinyà samudbhidyamÃnapratÃpÃnalaÓikhÃpallavayeva cÃpaguïakiïalekhayÃÇkitapÅvaraprako«Âham, ÃlohinÅm uccÃæsataÂÃvalambinÅm astragrahaïavratavidh­tÃæ rauravÅm iva tvacaæ karïÃbharaïamaïe÷ prabhÃæ bibhrÃïam, utkoÂikeyÆrapatrabhaÇgaputrikÃpratibimbagarbhakapolaæ mukhaæ candramasam iva h­dayasthitarohiïÅkam udvahantam, acapalÃstamitatÃrakeïÃdhomukhena cak«u«Ã Óik«ayantam iva lak«mÅlÃbhottÃnitamukhÃni paÇkajavanÃni vinayam, svÃmyanurÃgam ivÃmlÃtakam uttaæsÅk­taæ Óirasà dhÃrayantam, nirdayayà kaÇkaïabhaÇgabhÅtasakalakÃrmukÃrpitÃm iva namratÃæ prakÃÓayantatam, ÓaiÓava eva nirjitair indriyair aribhir iva saæyatai÷ ÓobhamÃnam, praïayinÅm iva viÓvÃsabhÆmiæ kulaputratÃm anuvartamÃnam, tejasvinam api ÓÅlenÃhlÃdakena savitÃram iva ÓaÓinÃntargatena virÃjamÃnam, acalÃnÃm api kÃyakÃrkaÓyena gandhanam ivÃcarantam, darÓanakrÅtam Ãnandahaste vikrÅïÃnam iva janaæ saubhÃgyena kumÃraguptam, p­«Âhatas tasya kanÅyÃæsam atiprÃæÓutayà gauratayà ca mana÷ÓilÃÓailam iva saæcarantam, anulbaïamÃlatÅkusumaÓekharanibhena nirjigami«atà guruïà Óirasi cumbitam iva yaÓasÃ, parasparaviruddhayor vinayayauvanayoÓ cirÃt prathamasaægamacihnam iva bhrÆsaægatakena kathayantam, atidhÅratayà h­dayanihità svÃmibhaktim iva niÓcalÃæ d­«Âiæ dhÃrayantam, acchÃcchacandanarasÃnulepanaÓÅtalaæ saænihitahÃropadhÃnaæ vak«a÷sthalam anantasÃmantasaækrÃntiÓrÃntÃyÃ÷ Óriyo viÓÃlaæ ÓaÓimaïiÓilÃpaÂÂaÓayanam iva bibrÃïam, cak«u÷ kuraÇgakair ghoïÃvaæÓaæ varÃhai÷ skandhapÅÂhaæ mahi«ai÷ prako«Âhabandhaæ vyÃghrai÷ parÃkramaæ kesaribhir gamanaæ mataÇgajair m­gayÃk«apitaÓe«air bhÅtair utkocam iva dattaæ darÓayantaæ mÃdhavaguptaæ dad­Óatu÷. praviÓya ca tau dÆrÃd eva caturbhir aÇgair uttamÃÇgena ca gÃæ sp­Óantau namaÓ cakratu÷. snigdhanarendrad­«Âinirdi«ÂÃm ucitÃæ bhÆmiæ bhejÃte. muhÆrtaæ ca sthitvà bhÆpatir ÃdideÓa tau: "adyaprabh­ti bhavadbhyÃæ kumÃrÃv anuvartanÅyau" iti. "yathÃj¤Ãpayati deva÷" iti medinÅdolÃyamÃnamaulibhyÃm utthÃya rÃjyavardhanahar«au praïematu÷. tau ca pitaram. tataÓ cÃrabhya k«aïam api nime«oome«Ãv iva cak«urgocarÃd anapayÃntÃv ucchvÃsani÷ÓvÃsÃv iva naktaædivam abhimukhasthitau bhujÃv iva satatapÃrÓvavartinau kumÃrayos tau babhÆvatu÷. atha rÃjyaÓrÅr api n­ttagÅtÃdi«u vidagdhÃsu sakhÅ«u sakalÃsu kalÃsu ca pratidivasam upacÅyamÃnaparicayà Óanai÷ Óanair avardhata. parimitair eva divasair yauvanam Ãruroha. nipetur ekasyÃæ tasyÃæ Óarà iva lak«yabhuvi bhÆbhujÃæ sarve«Ãæ d­«Âaya÷. dÆtasaæpre«aïÃdibhiÓ ca tÃæ yayÃcire rÃjÃna÷. kadÃcit tu rÃjÃnta÷puraprasÃdasthito bÃhyakak«yÃvasthitena puru«eïa svaprastÃvÃgatÃæ gÅyamÃnÃm ÃryÃm aÓ­ïot: "udvegamahÃvarte pÃtayati payodharonnamanakÃle / sarid iva taÂam anuvar«aæ vivardhamÃnà sutà pitaram" // 4.5 // tÃæ ca Órutvà pÃrÓvasthitÃæ mahÃdevÅm utsÃritaparijano jagÃda: "devi,! taruïÅbhÆtà vatsà rÃjyaÓrÅ÷. etadÅyà guïavatteva k«aïam api h­dayÃn nÃpayÃti me cintÃ. yauvanÃrambha eva ca kanyakÃnÃm indhanÅbhavanti pitara÷ saætÃpÃnalasya. h­dayam andhakÃrayati me divasam iva payodharonnatir asyÃ÷. kenÃpi k­tà dharmyà nÃbhimatà me sthitir iyaæ yad aÇgasaæbhÆtÃny aÇkalÃlitÃny aparityÃjyÃny apatyakÃny akÃï¬a evÃgatyÃsaæstutair nÅyante. etÃni tÃni khalv aÇkanasthÃnÃni saæsÃrasya. seyaæ sarvÃbhibhÃvinÅ ÓokÃgner dÃhaÓaktir yad apatyatve samÃne 'pi jÃtÃyÃæ duhitari dÆyante santa÷. etadarthaæ janmakÃla eva kanyakÃbhya÷ prayacchanti salilam aÓrubi÷ sÃdhava÷. etadbhayÃd ak­tadÃraparigrahÃ÷ parih­tag­havasataya÷ ÓÆnyÃny araïyÃny adhiÓerate munaya÷. ko hi nÃma saheta sacetano viraham apatyÃnÃm. yathà yathà samÃpatanti dÆtà varÃïÃæ varÃkÅ lajjamÃneva cintà tathà tathà nitarÃæ praviÓati me h­dayam. kiæ kriyate. tathÃpi g­hagatair anugantavyà eva lokav­ttaya÷. prÃyeïa ca satsv apy anye«u varaguïe«v abhijanam evÃnurudhyante dhÅmanta÷. dharaïÅdharÃïÃæ ca mÆrdhni sthito mÃheÓvarà pÃdanyÃsa iva sakalabhuvananamask­to maukharo vaæÓa÷. tatrÃpi tilakabhÆtasyÃvantivarmaïa÷ sÆnur agrajo grahavarmà nÃma grahapatir iva gÃæ gata÷ pitur anyÆno guïair enÃæ prÃrthayate. yadi bhavatyà api matir anumanyate tatas tasmai dÃtum icchÃmi" ity uktavati bhartari duhit­snehakÃtaratarah­dayà sÃÓrulocanà mahÃdevÅ pratyuvÃca: "Ãryaputra! saævardhanamÃtropayoginyo dhÃtrÅnirviÓe«Ã bhavanti khalu mÃtara÷ kanyakÃnÃm. dÃne tu pramÃïam ÃsÃæ pitara÷. kevalaæ k­pÃk­taviÓe«a÷ sudÆreïa tanayasnehÃd atiricyate duhit­sneha÷. yathà neyaæ yÃvajjÅvam Ãvayor ÃrtitÃæ pratipadyate tathÃryaputra eva jÃnÃti" iti. rÃjà tu jÃtaniÓcayo duhit­dÃnaæ prati samÃhÆya sutÃv api viditÃrthÃv akÃr«Åt. Óobhane ca divase grahavarmaïà kanyÃæ prÃrthayituæ pre«itasya pÆrvÃgatasyaiva pradhÃnadÆtapuru«asya kare sarvarÃjakulasamak«aæ duhit­dÃnajalam apÃtayat. jÃtamudi k­tÃrthe gate ca tasminn Ãsanne«u ca vivÃhadivase«ÆddÃmadÅyamÃnatÃmbÆlapaÂavÃsakusumaprasÃdhitasarvalokam, sakaladeÓÃdiÓyamÃnaÓilpisÃrthÃgamanam, avanipÃlapuru«ag­hÅtasamagragrÃmÅïÃnÅyamÃnopakaraïasaæbhÃram, rÃjadauvÃrikopanÅyamÃnÃnekan­popÃyanam, upanimantritÃgatabandhuvargasaævargaïavayagrarÃjavallabham, labdhamadhumadapracaï¬acarmakÃrakarapuÂollÃlitakoïapaÂuvighaÂÂanaraïanmaÇgalapaÂaham, pi«Âapa¤cÃÇgulamaï¬yamÃnolÆkhalamusalaÓilÃdyupakaraïam, aÓe«ÃÓÃmukhÃvirbhÆtacÃraïaparamparÃpÆryamÃïaprako«Âhaprati«ÂhÃpyamÃnendrÃïÅdaivatam, sitakusumavilepanavasanasatk­tai÷ sÆtradhÃrair ÃdÅyamÃnavivÃhavedÅsÆtrapÃtam, utkÆrcakakaraiÓ ca sudhÃkarpÆraskandhair adhirohiïÅsamÃrƬhair dhavair dhavalÅkriyamÃïaprÃsÃdapratolÅprÃkÃraÓikharam, k«uïïak«ÃlyamÃnakusumbhasaæbhÃrÃmbha÷plavapÆrarajyamÃnajanapÃdapallavam, nirÆpyamÃïayautakayogyamÃtaÇgaturaÇgataraÇgitÃÇganam, gaïanÃbhiyuktagaïakagaïag­hyamÃïalagnaguïam, gandhodakavÃhimakaramukhapraïÃlÅpÆryamÃïakrŬÃvÃpÅsamÆham, hemakÃracakraprakrÃntahÃÂakaghaÂanaÂÃÇkÃravÃcÃlitÃlindakam, utthÃpitÃbhinavabhittipÃtyamÃnabahalavÃlukÃkaïÂhakÃlepÃkulÃlepakalokam, caturacitrakaracakravÃlalikhyamÃnamÃÇgalyÃlekhyam, lepyakÃrakadambakakriyamÃïam­nmayamÅnakÆrmamakaranÃrikelakadalÅpÆgav­k«akam, k«itipÃlaiÓ ca svayam Ãbaddhakak«yai÷ svÃmyarpitakarmaÓobhÃsaæpÃdanÃkulai÷ sindÆrakuÂÂim abhÆmÅÓ ca mas­ïayadbhir vinihitasarasÃtarpaïahastÃn vinyastÃlaktakapÃÂalÃæÓ ca cÆtÃÓokapallavalächitaÓikharÃn udvÃhavitardikÃstambhÃn uttambhayadbhi÷ prÃrabdhavividhavyÃpÃram, ÃsÆryodayÃc ca pravi«ÂÃbhi÷ satÅbhi÷ subhagÃbhi÷ surÆpÃbhi÷ suveÓÃbhir avidhavÃbhi÷ sindÆrarajorÃjirÃjitalalÃÂÃbhir vadhÆvaragotragrahaïagarbhÃïi ÓrutisubhagÃni maÇgalÃni gÃyantÅbhir bahuvidhavarïakÃdigdhÃÇgulÅbhir grÅvÃsÆtrÃïi ca citrayantÅbhiÓ citralatÃlekhyakuÓalÃbhi÷ kalaÓÃæÓ ca dhavalitä ÓÅtalaÓÃrÃjiraÓreïÅÓ ca maï¬ayantÅbhir abhinnapuÂakarpÃsatÆlapallavÃæÓ ca vaivÃhikakaÇkaïorïÃsÆtrasaænÃhÃæÓ ca ra¤jayantÅbhir balÃÓanÃgh­taghanÅk­takuÇkumakalkamiÓritÃæÓ cÃÇgarÃgÃæl lÃvaïyaviÓe«ak­nti ca mukhÃlepanÃni kalpayantÅbhi÷ kakkolamiÓrÃ÷ sajÃtÅphalÃ÷ sphuratsphÅtasphÃÂikakarpÆraÓakalakhacitÃntarÃlà lavaÇgamÃlà racayantÅbhi÷ samantÃt sÃmantasÅmantinÅbhir vyÃptam, bahuvidhabhaktinirmÃïanipuïapurÃïapaurapuraædhribadhyamÃnair baddhaiÓ cÃcÃracaturÃnta÷purajaratÅjanitapÆjÃrÃjamÃnarajakarajyamÃnai raktaiÓ cobhayapaÂÃntalagnaparijanapreÇkholitaiÓ chÃyÃsu Óo«yamÃïai÷ Óu«kaiÓ ca kuÂilakramarÆpakriyamÃïapallavaparabhÃgair aparair ÃrabdhakuÇkumapaÇkasthÃsakacchuraïair aparair udbhujabhuji«yabhajyamÃnabhaÇgurottarÅyai÷ k«aumaiÓ ca bÃdaraiÓ ca dukÆlaiÓ ca lÃlÃtantujaiÓ cÃæÓukaiÓ ca netraiÓ ca nirmokanibhair akaÂhorarambhÃgarbhakomalair ni÷ÓvÃsahÃryai÷ sparÓÃnumeyair vÃsobhi÷ sarvata÷ sphuradbhir indrÃyudhasahasrair iva saæchÃditam, ujjvalanicolakÃvaguïÂhyamÃnahaæsakulaiÓ ca ÓayanÅyais tÃrÃmuktÃphalopacÅyamÃnaiÓ ca ka¤cukair anekopayogapÃÂyamÃnaiÓ cÃparimitai÷ paÂÂapaÂÅsahasrair abhinavarÃgakomaladukÆlarÃjamÃnaiÓ ca paÂavitÃnai÷ stavarakanivahanirantaracchÃdyamÃnasamastapaÂalaiÓ ca maï¬apair uccitranetrapaÂave«ÂyamÃnaiÓ ca stambhair ujjvalaæ ramaïÅyaæ cautsukyadaæ ca maÇgalyaæ cÃsÅdrÃjakulam. devÅ tu yaÓomatÅ vivÃhotsavaparyÃkulah­dayà h­dayena bhartari, kutÆhalena jÃmÃtari, snehena duhitari, upacÃreïa nimantritastrÅ«u, ÃdeÓena parijane, ÓarÅreïa saæcaraïe, cak«u«Ã k­tÃk­tapratyavek«aïe«u, Ãnandena mahotsave, ekÃpi bahudhà vibhaktevÃbhavat. bhÆpatir apy upary upari visarjito«ÂravÃmÅjanitajÃmÃt­jo«a÷ saty apyÃj¤ÃsaæpÃdanadak«e mukhek«aïapare parijane samaæ putrÃbhyÃæ duhit­snehaviklava÷ sarvaæ svayam akarot. evaæ ca tasminn avidhavÃmaya iva bhavati rÃjakule, maÇgalamaya iva jÃyamÃne jÅvaloke, cÃraïamaye«v iva lak«yamÃïe«u diÇmukhe«u, paÂaharavamaya iva k­te 'ntarik«e, bhÆ«aïamaya iva bhramati parijane, bÃndhavamaya iva d­ÓyamÃne sarge, nirv­timaya ivopalak«yamÃïe kÃle, lak«mÅmaya iva vij­mbhamÃïe mahotsave, nidhÃna iva sukhasya, phala iva janmana÷, pariïÃma iva puïyasya, yauvana iva vibhÆte÷, yauvarÃjya iva prÅte÷, siddhikÃla iva manorathasya vartamÃne, gaïyamÃna iva janÃÇgulÅbhi÷, ÃlokyamÃna iva mÃrgadhvajai÷, pratyudgamyamÃna iva maÇgalyavÃdyapratiÓabdakai÷, ÃhÆyamÃna iva mauhÆrtikai÷, Ãk­«yamÃïa iva manorathai÷, pari«vajyamÃna iva vadhÆsakhÅh­dayair ÃjagÃma vivÃhadivasa÷. prÃtar eva pratÅhÃrai÷ samutsÃritanikhilÃnibaddhalokaæ viviktam akriyata rÃjakulam. atha mahÃpratÅhÃra÷ praviÓya n­pasamÅpam "deva! jÃmÃtur antikÃt tÃmbÆladÃyaka÷ pÃrijÃtakanÃmà saæprÃpta÷" ity abhidhÃya svÃkÃraæ yuvÃnam adarÓayat. rÃjà tu taæ dÆrÃd eva jÃmÃt­bahumÃnÃd darÓitÃdara÷ "bÃlaka! kaccit kuÓalÅ grahavarmÃ?" iti papraccha. asau tu samÃkarïitanarÃdhipadhvanir dhÃvamÃna÷ katicit padÃny upas­tya prasÃrya ca bÃhÆ sevÃcaturaÓ ciraæ vasuædharÃyÃæ nidhÃya mÆrdhÃnam utthÃya "deva! kuÓalÅ yathÃj¤Ãpayasy arcayati ca devaæ namaskÃreïa" iti vyaj¤Ãpayat. ÃgatajÃmÃt­nivedanÃgataæ ca taæ j¤Ãtvà k­tasatkÃraæ rÃjà "yÃminyÃ÷ prathame yÃme vivÃhakÃlÃtyayak­to yathà na bhavati do«a÷" iti saædiÓya pratÅpaæ prÃhiïot. atha sakalakamalavanalak«mÅæ vadhÆmukha iva saæcÃrya samavasite vÃsare, vivÃhadivasaÓriya÷ pÃdapallava iva rajyamÃne savitari, vadhÆvarÃnurÃgalaghÆk­tapremalajjite«v iva vighaÂamÃne«u cakravÃkamithune«u, saubhÃgyadhvaja iva raktÃæÓukasukumÃravapu«i nabhasi sphurati saædhyÃrÃge, kapotakaïÂhakarbure varayÃtrÃgamanarajasÅva kalu«ayati diÇmukhÃni timire, lagnasaæpÃdanasajja ivojjihÃne jyotirgaïe vivÃhamaÇgalakalaÓa ivodayaÓikhariïà samutk«ipyamÃïe vardhamÃnadhavalacchÃye tÃrÃdhipamaï¬ale, vadhÆvadanalÃvaïyajyotsnÃparipÅtatamasi prado«e, v­thoditam upahasatsv iva rajanikaram uttÃnitamukhesu kumudavane«v ÃjagÃma muhur muhur ullÃsitasphÃrasphuritÃruïacÃmarair manorathair ivotthitarÃgÃgrapallavai÷ purodhÃvamÃnai÷ pÃdÃtair utkarïakaÂakahayapratihe«itadÅyamÃnasvÃgatair iva vÃjinÃæ v­ndair ÃpÆritadigvibhÃga÷, calakarïacÃmarÃïÃæ cÃmÅkaramaya sarvopakaraïÃnÃæ varïakalambinÃæ balinÃæ ghaïÂÃÂÃÇkÃriïÃæ kariïÃæ ghaÂÃbhi÷, ghaÂayann iva punar indÆdayavilÅnam andhakÃram, nak«atramÃlÃmaï¬itamukhÅæ kariïÅæ niÓÃkara iva pauraædarÅæ diÓam ÃrƬha÷, prakaÂitavividhavihagavirutais tÃlÃvacaracÃraïai÷ pura÷sarair bÃlo vasanta ivopavanai÷ kriyamÃgakolÃhalo gandhatailÃvasekasugandhinà dÅpikÃcakravÃlÃlokena kuÇkumapaÂavÃsadhÆlipaÂaleneva pi¤jarÅkurvan sakalaæ lokam, utphullamallikÃmuï¬amÃlÃmadhyÃdhyÃsitakusumaÓekhareïa Óirasà hasann iva saparive«ak«apÃkaraæ kaumudÅprado«am, ÃtmarÆpanirjitamakaraketukarÃpah­tena kÃrmukeïeva kausumena dÃmnà viracitavaikak«akavilÃsa÷, kusumasaurabhagarvabhrÃntabhramarakulakalakalapralÃpasubhaga÷ pÃrijÃta iva jÃta÷ Óriyà saha punar avatÃrito medinÅm, navavadhÆvadanÃvalokanakutÆhaleneva k­«yamÃïah­daya÷ patann iva mukhena pratyÃsannalagno grahavarmà tvaritam ÃjagÃma. rÃjà tu tam upadvÃram Ãgataæ caraïÃbhyÃm eva rÃjacakrÃnugamyamÃna÷ sasuta÷ pratyujjagÃma. avatÅrïaæ ca taæ k­tanamaskÃraæ manmatham iva mÃdhava÷ prasÃritabhujo gìham ÃliliÇga. yathÃkramaæ pari«vaktarÃjyavardhanahar«aæ ca haste g­hÅtvÃbhyantaraæ ninye. svanirviÓe«ÃsanadÃnÃdinà cainam upacÃreïopacacÃra. na cirÃc ca gambhÅranÃmà n­pate÷ praïayÅ vidvÃn dvijanamà grahavarmÃïam uvÃca: "tÃta! tvÃæ prÃpya cirÃt khalu rÃjyaÓriyà ghaÂitau tejomayau sakalajagadgÅyamÃnabudhakarïÃnandakÃriguïagaïau somasÆryavaæÓÃv iva pu«pabhÆtimukaravaæÓau. prathamam eva kaustubhamaïir iva guïai÷ sthito 'si h­daye devasya. idÃnÅæ tu ÓaÓÅva sirasà parameÓvareïÃsi vo¬havyo jÃta÷" iti. evaæ vadaty eva tasmin n­pam upas­tya mauhÆrtikÃ÷ "deva! samÃsÅdati lagnavelÃ. vrajatu jÃmÃtà kautukag­ham" ity Æcu÷. atha narendreïa "utti«Âha, gaccha" iti gadito grahavarmà praviÓyÃnta÷puraæ jÃmÃt­darÓanakutÆhalinÅnÃæ strÅïÃæ patitÃni locanasahasrÃïi vikacanÅlakuvalayavanÃnÅva laÇghayann ÃsasÃda kautukag­hadvÃram. nivÃritaparijanaÓ ca praviveÓa. atha tatra katipayÃptapriyasakhÅsvajanapramadÃprÃyaparivÃrÃm, aruïÃæÓukÃvaguïÂhitamukhÅæ prabÃtasaædhyÃm iva svaprabhayà ni«prabhÃn pradÅpakÃn kurvÃïÃm, atisaukumÃryaÓaÇkiteneva yauvanena nÃtinirbharam upagƬhÃm, sÃdhvasanirudhyamÃnah­dayadeÓadu÷khamuktair nibh­tÃyatai÷ Óvasitair apayÃntaæ kumÃrabhÃvam ivÃnuÓocantÅm, atyutkampinÅæ patanabhiyeva trapayà ni«pandaæ dhÃryamÃïÃm, hastaæ tÃmarasapratipak«am Ãsannagrahaïaæ ÓaÓinam iva rohiïÅæ bhayavepamÃnamÃnasÃm avalokayantÅm, candanadhavalatanulatÃm, jyotsnÃdÃnasaæcitalÃvaïyÃt kumudinÅgarbhÃd iva prasÆtÃm, kusumÃmodanirhÃriïÅæ vasantah­dyÃd iva nirgatÃm, ni÷ÓvÃsaparimalÃk­«ÂamadhukarakulÃæ malayamÃrutÃd ivotpannÃm, k­takaædarpÃnusaraïÃæ ratim iva punarjÃtÃm, prabhÃlÃvaïyamadasaurabhamÃdhuryai÷ kaustubhaÓaÓimadirÃpÃrijÃtÃm­taprabhavai÷ sarvaratnaguïair aparÃm iva surÃsuraru«Ã ratnÃkareïa kalpitÃæ Óriyam, snigdhena bÃlikÃlokena sitasindhuvÃrakusumama¤jarÅbhir iva muktÃdÅdhitibhi÷ kalpitakarïÃvataæsÃm, karïÃbharaïamarakataprabhÃharitaÓÃdvalena kapolasthalÅtalena vinodayantÅm iva hÃriïÅæ locanacchÃyÃm, adhomukhaæ varakautukÃlokanÃkulaæ muhurmuhu÷ k­tamukhonnamanaprayatnaæ sakhÅjanaæ h­dayaæ ca nirbhartsayantÅæ vadhÆm apaÓyat. praviÓantam eva taæ h­dayacauraæ vadhvà samarpitaæ jagrÃha kaædarpa÷. parihÃsasmeramukhÅbiÓ ca nÃrÅbhi÷ kautukag­he yad yat kÃryate jÃmÃtà tat tat sarvam atipeÓalaæ cakÃra. k­tapariïayÃnurÆpaveÓaparigrahÃæ g­hÅtvà kare vadhÆæ nirjagÃma. jagÃma ca navasudhÃdhavalÃæ nimantritÃgatais tu«ÃraÓailopatyakÃm iva tryambakÃmbikÃvivÃhÃhÆtair bhÆbh­dbhi÷ pariv­tÃm, sekasukumÃrayavÃÇkuradanturai÷ pa¤cÃsyai÷ kalaÓai÷ komalavarïikÃvicitrair amitramukhaiÓ ca maÇgalyaphalahastÃbhir a¤jalikÃrikÃbhir udbhÃsitaparyantÃm, upÃdhyÃyopadhÅyamÃnÅndhanadhÆmÃyamÃnÃgnisaædhuk«aïÃk«aïikopadra«Â­dvijÃm, upak­ÓÃnunihitÃnupahataharitakuÓÃm saænihitad­«adajinÃjyasruksamitpÆlÅnivahÃm, nÆtanaÓÆrpÃrpitaÓyÃmalaÓamÅpalÃÓamiÓralÃjahÃsinÅæ vedÅm. Ãruroha ca tÃæ divam iva sajyotsna÷ ÓaÓÅ. samutsasarpa ca vellitÃruïaÓikhÃpallavasya Óikhina÷ kusumÃyudha iva ratidvitÅyo raktÃÓokasya samÅpam. hute ca hutabhuji pradak«iïÃvartaprav­ttÃbhir vadhÆvadanavilokanakutÆhalinÅbhir iva jvÃlÃbhir eva saha pradak«iïaæ babhrÃma. pÃtyamÃne ca lÃjäjalau nakhamayÆkhadhavalitatanur ad­«ÂapÆrvavadhÆvararÆpavismayasmera ivÃd­syata vibhÃvasu÷. atrÃntare svacchakapolodarasaækrÃntam analapratibimbam iva nirvÃpayantÅ sthÆlamuktÃphalavimalabëpabindusaædohadarÓitadurdinà nirvadanavikÃraæ ruroda vadhÆ÷. udaÓruvilocanÃnÃæ ca bÃndhavavadhÆnÃm udapÃdi mahÃn Ãkranda÷. parisamÃpitavaivÃhikakriyÃkalÃpas tu jÃmÃtà vadhvà samaæ praïanÃma ÓvaÓurau. praviveÓa ca dvÃrapak«alikhitaratiprÅtidaivataæ, praïayibhir iva prathamapravi«Âair alikulai÷ k­takolÃhalam, alikulapak«apavanapreÇkholitai÷ karïotpalaprahÃrabhayaprakampitair iva maÇgalapradÅpai÷ prakÃÓitam, ekadeÓalikhitastabakitaraktÃÓokatarutalabhÃjÃdhijyacÃpena tiryakkÆïitanetratribhÃgeïa Óaram ­jÆkurvatà kÃmadevenÃdhi«Âhitam, ekapÃrÓvanyastena käcanÃcÃmarukeïetarapÃrÓvavartinyà ca dÃntaÓapharukadhÃriïyà kanakaputrikayà sÃk«Ãl lak«myevoddaï¬apuï¬arÅkahastayà sanÃthena sopadhÃnena svÃstÅrïena Óayanena ÓobhamÃnam, ÓayanaÓirobhÃgasthitena ca k­takumudaÓobhena kusumÃyudhasÃhÃyakÃyÃgatena ÓaÓineva nidrÃkalaÓena rÃjatena virÃjamÃnaæ vÃsag­ham. tatra ca hrÅtÃyà navavadhÆkÃyÃ÷ parÃÇmukhaprasuptÃyà maïibhittidarpaïe«u mukhapratibimbÃni prathamÃlÃpÃkarïanakautukÃgatag­hadevatÃnanÃnÅva maïigavÃk«ake«u vÅk«amÃïa÷ k«aïadÃæ ninye. sthitvà ca ÓvaÓurakule ÓÅlenÃm­tam iva ÓvaÓrÆh­daye var«ann abhinavÃbhinavopacÃrair apunaruktÃny ÃnandamayÃni daÓa dinÃni, dattvà ca rÃjadauvÃrikam iva rÃjakule raïaraïakaæ yautakaniveditÃnÅva ÓambalÃny ÃdÃya h­dayÃni sarvalokasya kathaæ katham api visarjito n­peïa vadhvà saha svadeÓam agamad iti. iti ÓrÅmahÃkavibÃïabhaÂÂak­tau har«acarite cakravartijanmavarïanaæ nÃma caturtha ucchvÃsa÷. pa¤cama ucchvÃsa÷ niyatir vidhÃya puæsÃæ prathamaæ sukham upari dÃruïaæ du÷kham / k­tvà lokaæ taralà ta¬id iva vajraæ nipÃtayati // 5.1 // pÃtayati mahÃpuru«Ãn samam eva bahÆn anÃdareïaiva / parivartamÃna eka÷ kÃla÷ ÓailÃn ivÃnanta÷ // 5.2 // atha kadÃcid rÃjà rÃjyavardhanaæ kavacaharam ÃhÆya hÆïÃn hantuæ hariïÃn iva harir hariïeÓakiÓoram aparimitabalÃnuyÃtaæ ciraætanair amÃtyair anuraktaiÓ ca mahÃsÃmantai÷ k­tvà sÃbhisaram uttarÃpathaæ prÃhiïot. prayÃntaæ ca taæ devo har«a÷ katicit prayÃïakÃni turaÇgamair anuvavrÃja. pravi«Âe ca kailÃsaprabhÃbhÃsinÅæ kakubhaæ bhrÃtari vartamÃno nave vayasi vikramarasÃnurodhini kesariÓarabhaÓÃrdÆlavarÃhabahule«u tu«ÃraÓailopakaïÂhe«ÆtkaïÂhamÃnavanadevatÃkaÂÃk«ÃæÓuÓÃritaÓarÅrakÃnti÷ krŬan m­gayÃæ m­galocana÷ katipayÃny ahÃni bahir eva vyalambata. cakÃra cÃkarïÃntÃk­«ÂakÃrmukanirgatabhÃsurabhallavar«Å svalpÅyobhir eva divasair ni÷ÓvÃpadÃny araïyÃni. ekadà tu vÃsateyyÃs turÅye yÃme pratyu«asyeva svapne caÂulajvÃlÃpu¤japi¤jarÅk­tasakalakukubhà durnivÃreïa davahutabhujà dahyamÃnaæ kesariïam adrÃk«Åt. tasminn eva ca dÃvadahane samuts­jya ÓÃvakÃn utplutya cÃtmÃnaæ pÃtayantÅæ siæhÅm apaÓyat. ÃsÅc cÃsya cetasi: "loke hi lohebhya÷ kaÂhinatarÃ÷ khalu snehamayà bandhanapÃÓÃ÷ yad Ãk­«ÂÃs tirya¤co 'py evam ÃcÃranti" iti. prabuddhasya cÃsya muhurmuhur dak«iïetaram ak«i paspande. gÃtre«u cÃkasmÃd eva vepathur vipaprathe. nirnimittam evÃntarbandhanasthÃnÃc cacÃleva h­dayam. akÃraïÃd eva cÃjÃyata garÅyasÅ du÷khÃsikÃ. kim idam iti ca samutpannavividhavikalpavimathitamatir apagatadh­ti« cintÃvanamitavadana÷ stimitatÃrakeïa cak«u«Ã samudbhidyamÃnasthalakamalinÅvanÃm iva cakÃra cakorek«aïa÷ k«anaæ k«oïÅm. ahni ca tasmi¤ ÓÆnyenaiva ca cetasà cikrŬa m­gayÃm. Ãrohati ca haritahaye madhyam ahno bhavanam Ãgatyobhayato mandamandaæ saævÃhyamÃnatanutÃlav­nta÷ k«ititalavitatÃm atiÓiÓiramalayajarasalavalulitavapu«am indudhavalopadhÃnadhÃriïÅæ vetrapaÂÂikÃm adhiÓayÃna÷ sÃÓaÇka eva tasthau. atha dÆrÃd eva lekhagarbhayà nÅlÅrÃgamecakarucà cÅracÅrikayà racitamuï¬amÃlakam, ÓramÃtapÃbhyÃm ÃropyamÃïakÃyakÃlimÃnam, antargatena ÓokaÓikhinà 'ÇgÃratÃm iva nÅyamÃnam, atitvarÃgamanadrutatarapadoddhÆyamÃnadhÆlirÃjivyÃjena rÃjavÃrtÃÓravaïakutÆhalinyà medinyevÃnugamyamÃnam, abhimukhapavanapreÇkhatpravitatottarÅyapaÂaprÃntavÅjyamÃnobhayapÃrÓvam atitvarayà k­tapak«am ivÃÓu parÃpatantam, preryamÃïam iva p­«Âhata÷ svÃmyÃdeÓenÃk­«yamÃïam iva purastÃd Ãyatai÷ ÓramaÓvÃsamok«ai÷ svidyallalÃÂataÂaghaÂamÃnapratibimbakena kÃryakautukÃd apahriyamÃïalekham iva bhÃsvatà saæbhramabhra«Âair ivendriyai÷ ÓÆnyÅk­taÓarÅram, lekhÃrpitaprayojanagauravÃd iva same 'pi vartmani ÓÆnyah­dayatayà skhalantam, kÃlameghaÓakalam iva pati«yato durvÃrtÃvajrasya, dhÆmapallavam iva jvali«yata÷ Óokajvalanasya, bÅjam iva phali«yato du«k­taÓÃler animittabhÆtadÅrghÃdhvagam kuraÇgakanÃmÃnam Ãyantam adrÃk«Åt. d­«Âvà ca pÆrvanimittaparamparÃvirbhÃvitabhÅtir abhidyata h­dayena. kuraÇgakas tu k­tapraïÃma÷ samupas­tya prathamam Ãnanalagnaæ vi«Ãdam upaninye paÓcÃl lekham. taæ ca devo har«a÷ svayam evÃdÃyÃvÃcayat. lekhÃrthenaiva ca samaæ g­hÅtvà h­dayena saætÃpam avagraharÆpo 'bhyadhÃt: "kuraÇgaka! kiæ mÃndyaæ tÃtasya?" iti. sa cak«u«Ã bëpajalabindubhir mukhena ca kha¤jÃk«arai÷ k«aradbhir yugapad Ãcacak«e: "deva! dÃhajvaro mahÃn" iti. tac cÃkarïya sahasà sahasradhevÃsya h­dayaæ paphÃla. k­tÃcamanaÓ ca janayitur Ãyu«kÃmo 'parimitamaïikanakarajatajÃtam Ãtmaparibarham aÓe«aæ brÃhmaïasÃd akarot. abhukta evoccacÃla. "dÃpaya vÃjina÷ paryÃïam" iti ca pura÷sthitaæ Óira÷k­pÃïaæ bibhrÃïaæ babhÃïa yuvÃnam. vepamÃnah­dayaÓ ca sasaæbhramapradhÃvitaparivardhakopanÅtam Ãruhya turaÇgam ekÃky eva prÃvartata. akÃï¬aprayÃïasaæj¤ÃÓaÇkhak«ubhitaæ tu saæbhramÃt sajjÅbhÆtam udbhÆtamukharakhuraravabharitasakalabhuvanavivaram ÃgatyÃgatya sarvÃbhyo digbhyo dhÃvamÃnam aÓvo 'yam a¬haukata. prasthitasya cÃsya pradak«iïetaraæ prayÃnto vinÃÓam upasthitaæ rÃjasiæhasya hariïÃ÷ prakaÂayÃæbabhÆvu÷. aÓiÓiraraÓmimaï¬alÃbhimukhaÓ ca h­dayam avadÃrayann iva dÃvaÓu«ke dÃruïi dÃruïaæ rarÃïa vÃyasa÷. kajjalamaya iva bahudivasam upacitabahalamalapaÂalamalinitatanur abhimukham ÃjagÃma ÓikhipicchÃlächano nagnÃÂaka÷. durnimittair anabhinandyamÃnagamanaÓ ca nitarÃm aÓaÇkata. h­dayena pit­snehÃhitamradimnà ca tat tad upek«amÃïas turaÇgamaskandhabaddhalak«yaæ cak«ur avicalaæ dadhÃno du÷kham avasitahasitasaækathas tÆ«ïÅæbhÆtena bhÆpÃlalokenÃnugamyamÃno bahuyojanasaæpiï¬itam adhvÃnam ekenaivÃhnà samalaÇghayat. upalabdhanarendramÃndyavÃrtÃvi«aïïa iva na«Âatejasy adhomukhÅbhavati bhagavati bhÃnumati bhaï¬ipramukhena praïayinà rÃjaputralokena bahuÓo vij¤ÃpyamÃno 'pi nÃhÃram akarot. pura÷prav­ttapratÅhÃrag­hyamÃïagrÃmÅïaparamparÃprakaÂitapraguïavartmà ca vahann eva ninye niÓÃm. anyasminn ahani madhyaædine vigatajayaÓabdam, astamitatÆryanÃdam upasaæh­tagÅtam, utsÃritotsavam, apragÅtacÃraïam, aprasÃritÃpaïapaïyam, sthÃnasthÃne«u pavanabalakuÂilÃbhi÷ koÂihomadhÆmalekhÃbhir ullasantÅbhir yamamahi«avi«ÃïakoÂibhir ivollikhyamÃnam, k­tÃntapÃÓavÃgurÃbhir iva ve«ÂyamÃnam, upari kÃlamahi«ÃlaækÃrakÃlÃyasakiÇkiïÅbhir iva kaÂu kvaïantÅbhir divasam, vÃyasamaï¬alÅbhir bhramantÅbhir ÃvedyamÃnapratyÃsannÃÓubham, kvacit pratiÓÃyitasnigdhabÃndhavÃrÃdhyamÃnÃhirbudhnam, kvacid dÅpikÃdahyamÃnakulaputrakaprasÃdyamÃnamÃt­maï¬alam, kvacin muï¬opahÃraharaïodyatadravi¬aprÃrthyamÃnÃmardakam, kvacid ÃndhroddhriyamÃnabÃhuvapropayÃcyamÃnacaï¬ikam, anyatra Óirovidh­tavilÅyamÃnagaladgugguluvikalanavasevakÃnunÅyamÃnamahÃkÃlam, aparatra niÓitaÓastrÅnik­ttÃtmamÃæsahomaprasaktÃptavargam, aparatra prakÃÓanarapatikumÃrakakriyamÃïamahÃmÃæsavikrayaprakramam, upahatam iva ÓmaÓÃnapÃæÓubhir amaÇgalair iva parig­hÅtam, yÃtudhÃnair iva vidhvastam, kalikÃleneva kavalitam, pÃpapaÂalair iva saæchÃditam, adharmavik«epair iva luïÂhitam, anityatÃdhikÃrair ivÃkrÃntam, niyativilÃsair ivÃtmÅk­tam, ÓÆnyam iva suptam iva mu«itam iva vilak«itam iva chalitam iva mÆrcchitam iva skandhÃvÃraæ samÃsasÃda. praviÓann eva ca vipaïivartmani kutÆhalÃkulabahalabÃlakapariv­tam Ærdhvaya«Âivi«kambhavitate vÃmahastavartini bhÅ«aïamahi«ÃdhirƬhapretanÃthasanÃthe citravati paÂe paralokavyatikaram itarakarakalitena ÓarakÃï¬ena kathayantaæ yamapaÂÂikaæ dadarÓa. tenaiva ca gÅyamÃnaæ Ólokam aÓ­ïot: "mÃtÃpit­sahasrÃïi putradÃraÓatÃni ca / yuge yuge vyatÅtÃni kasya te kasya và bhavÃn" // 5.3 // iti. tena cÃdhikataram avadÅryamÃïah­daya÷ krameïa rÃjadvÃraæ prati«iddhasakalalokapraveÓaæ yayau. turagÃd avatÅrïaÓ cÃbhyantarÃn ni«krÃmantam aprasannamukharÃgam unmuktam ivendriyai÷ su«eïanÃmÃnaæ vaidyakumÃrakam adrÃk«Åt. k­tanamaskÃraæ ca tam aprÃk«Åt: "su«eïa! asti tÃtasya viÓe«o na vÃ?" iti. so 'bravÅt: "nÃstÅdÃnÅæ yadi bhavet kumÃraæ d­«ÂvÃ" iti. mandaæ mandaæ dvÃrapÃlai÷ praïamyamÃnaÓ ca dÅyamÃnasarvasvam, pÆjyamÃnakuladevatam, prÃrabdhÃm­tacarupacanakriyam, kriyamÃïa«a¬Ãhutihomam, hÆyamÃnap­«adÃjyalavaliptapracaladÆrvÃpallavam, paÂhyamÃnamahÃmÃyÆrÅpravartyamÃnag­haÓÃntinirvartyamÃnabhÆtarak«ÃbalividhÃnam, prayatavipraprastutasaæhitÃjapam japyamÃnarudraikÃdaÓÅÓabdÃyamÃnaÓivag­ham, atiÓuciÓaivasaæpÃdyamÃnavirÆpÃk«ak«ÅrakalaÓasahasrasnapanam, ajiropavi«ÂaiÓ cÃnÃsÃditasvÃmidarÓanadÆyamÃnamÃnasair abhyantarani«patitanikaÂavartiparijananivedyamÃnavÃrtair vÃrtÅbhÆtasnÃnabhojanaÓayanair ujjhitÃtmasaæskÃramalinaveÓair likhitair iva niÓcalair narapatibhir nÅyamÃnanaktaædivaæ du÷khadÅnavadanena ca praghaïe«u baddhamaï¬alenopÃæÓuvyÃh­tai÷ kenacic cikitsakado«Ãn udbhÃvayatÃ, kenacid asÃdhyavyÃdhilak«aïapadÃni paÂhatÃ, kenacid du÷svapnÃn ÃvedayatÃ, kenacit paÓÃcavÃrtÃæ viv­ïvatÃ, kenacit kÃrtÃntikÃdeÓÃn prakÃÓayatÃ, kenacid upaliÇgÃni gÃyatÃ, anyenÃnityatÃæ bhÃvayatÃ, saæsÃraæ cÃpavadatÃ, kalikÃlavilasitÃni ca nindatÃ, daivaæ copÃlabhamÃnenÃpareïa dharmÃya kupyatÃ, rÃjakuladevatÃÓ cÃdhik«ipatÃ, apareïa kli«ÂakulaputrakabhÃgyÃni garhayatÃ, bÃhyaparijanena kathyamÃnaka«ÂapÃrthivÃvasthaæ rÃjakulaæ viveÓa. aviralabëpapaya÷pariplutalocanena pit­parijanena vÅk«yamÃïo vividhau«adhidravyadravagandhagarbham utkvathatÃæ kvÃthÃnÃæ sarpi«Ãæ tailÃnÃæ ca prapacyamÃnÃnÃæ gandham Ãjighrann avÃpa t­tÅyaæ kak«yÃntaram. tatra cÃtini÷Óabde g­hÃvagrahaïÅgrÃhibahuvetriïi, triguïatiraskariïÅtirohitasuvÅthÅpathe, pihitapak«advÃrake, parih­takavÃÂaraÂite, ghaÂitagavÃk«arak«itamaruti, dÆyamÃnaparicÃrake, caraïatìanasvanatsopÃnaprakupitapratÅhÃre, nibh­tasaæj¤ÃnirdiÓyamÃnasakalakarmaïi, nÃtinikaÂopavi«ÂakaÇkaÂini, koïasthitÃhvÃnacakitÃcamanakavÃhini, caædraÓÃlikÃlÅnamÆkamaulaloke, mahÃdhividhurabÃndhavÃÇganÃvargag­hÅtapracchannapragrÅvake, saæjavanapu¤jitodvignaparijane, pravi«Âakatipayapraïayini, gambhÅrajvarÃrambhabhÅtabhi«aji, durmanÃyamÃnamanttriïi, mandÃyamÃnapurodhasi, sÅdatsuh­di, vidrÃïavipaÓciti, saætaptÃptasÃmante, vicittacÃmaragrÃhiïi, du÷khak«ÃmaÓirorak«iïi, k«ÅyamÃïaprasÃdavittakamanorathasaæpadi, svÃmibhaktiparityaktÃhÃrahÅyamÃnabalavikalavallabhabhÆbh­ti, k«ititalapatitasakalarajanÅjÃgarÆkarÃjaputrakumÃrake, kulakramÃgatakulaputranivahohyamÃnaÓuci, Óokasaækucitaka¤cukini, nirÃnandanandini, ni÷ÓvasannirÃÓÃsannasevake, ni÷s­tatÃmbÆladhÆsarÃdharavÃrayo«iti, vilak«avaidyopadiÓyamÃnapathyÃharaïÃvahitapaurogave, anujÅvipÅyamÃnoccaca«akadhÃrÃvÃrivinodyamÃnÃsyaÓo«aruji, rÃjÃbhilëabhojyamÃnabahubhuji, bhe«ajasÃmagrÅsaæpÃdanavyagrasamagravyavahÃriïi, muhurmuhurÃhÆyamÃnatoyakarmÃntikÃnumitaghorÃturat­«i, tu«ÃraparikaritakarakaÓiÓirÅkriyamÃïodaÓviti, ÓvetÃrdrakarpaÂÃrpitakarpÆraparÃgaÓÅtalÅk­taÓalÃke, nÃÓyÃnapaÇkilipyamÃnanavabhÃï¬agatagaï¬Æ«agrahaïamastuni, timyatkomalakamalinÅpalÃÓaprÃv­tam­dum­ïÃlake, sanÃlanÅlotpalapÆlÅsanÃthasalilapÃnabhÃjanabhuvi, dhÃrÃnipÃtanirvÃrpyamÃïakvathitÃmbhasi, paÂupÃÂalaÓarkarÃmodamuci, ma¤cakÃÓritasikatilakarkarÅviÓrÃntÃntaracak«u«i, saralaÓevÃlavalayitagaladgolayantrake, galvarkaÓÃlÃjirollÃsitalÃjasaktunipÅtamasÃrapÃrÅparig­hÅtakarkaÓarkare, ÓiÓirau«adharasacÆrïÃvakÅrïasphaÂikaÓuktiÓaÇkhasaæcaye, saæcitapracuraprÃcÅnÃmalakamÃtuluÇgadrÃk«ÃdìimÃdiphale, pratigrÃhitavipraviprakÅryamÃïaÓÃntyudakavipru«i, pre«yÃpre«yamÃïalalÃÂalepopadigdhad­«adi dhavalag­he sthitam, paralokavijayÃya nÅrÃjyamÃïam iva jvarajvalanenÃnavarataparivartanaistaraÇgiïi ÓayanÅye Óe«am iva vi«o«maïà k«Årodanvati vice«ÂamÃnam, muktÃphalavÃlukÃdhÆlidhavalitaæ jaladhim iva k«ayakÃle Óu«yantam, kÃlena kailÃsam iva daÓÃnanenoddhriyamÃïam, aviratacandanacarcÃparÃïÃæ paricÃrikÃïÃæ atyu«ïÃvayavasparÓabhasmÅbhÆtodarair iva dhavalai÷ karai÷ sp­ÓyamÃnaæ lokÃntaraprasthitam, sthÃsnunà svayaÓaseva candanÃnulepanacchalenÃp­cchyamÃnam, avicchinnadÅyamÃnakamalakumudendÅvaradalam, kÃlakaÂÃk«apatanaÓabalam iva ÓarÅram udvahantam, nibi¬adukÆlapaÂÂanipŬitakeÓÃntakathyamÃnaka«ÂavedanÃnubandhaæ mÆrdhÃnaæ dhÃrayantam, durdharavedanonnamannÅlaÓirÃjÃlakakarÃlena ca kÃlÃÇgulilikhyamÃnalekhÃkhyÃtamaraïÃvadhidivasasaækhyÃneneva lalÃÂaphalakena bhayam upajanayantam, ÃsannayamadarÓanodvegÃd iva ca kiæcidanta÷pravi«ÂatÃrakaæ cak«ur dadhÃnam, Óu«yaddaÓanapaÇktipras­tadhÆsaradÅdhititaraÇgiïÅæ m­gat­«ïikÃm ivo«ïÃæ ni÷ÓvÃsaparamparÃm udvahantam, atyu«ïani÷ÓvÃsadagdhayeva ÓyÃmÃyamÃnayà rasanayà nivedyamÃnadÃruïasaænipÃtÃrambham, ura÷sthalasthÃpitamaïimauktikahÃracandanacandrakÃntam, k­tÃntadÆtadarÓanayogyam ivÃtmÃnaæ kurvÃïam, aÇgabhaÇgavalanotk«iptabhujayugalam, paryastahastanakhamayÆkhair dhÃrÃg­ham iva tÃpaÓÃntaye racayantam, nedi«ÂhasalilamaïikuÂÂimÃdarÓodare«u nipatadbhi÷ pratibimbair api saætÃpÃtiÓayam iva kathayantam, sp­«antÅæ praïayinÅm iva viÓvÃsabhÆmiæ mÆrcchÃm api bahu manyamÃnam, antakÃhvÃnÃk«arair iva sabhayabhi«agd­«Âair ari«Âair Ãvi«Âam, mahÃprasthÃnakÃle svasaætÃpasaætÃnam Ãptah­daye«u saæcÃrayantam, aratiparig­hÅtam År«yayeva chÃyayà vimucyamÃnam, udyogam ivopadravÃïam, sarvÃstramok«am iva k«ÃmatÃyÃ÷, hastÅk­taæ vihastatayÃ, vi«ayÅk­taæ vai«amyeïa, k«etrÅk­taæ k«ayeïa, gocarÅk­taæ glÃnyÃ, da«Âaæ du÷khÃsikayÃ, ÃtmÅk­taæ asvÃsthyena, vidheyÅk­taæ vyÃdhinÃ, kro¬Åk­taæ kÃlena, lak«yÅk­taæ dak«iïÃÓayÃ, pÅtam iva pŬÃbhi÷, jagdham iva jÃgareïa, nigÅrïam iva vaivarïyena, grÃsÅk­taæ iva gÃtrabhaÇgena, hriyamÃïam iva vipadbhi÷, vaïÂyamÃnam iva vedanÃbhi÷, luïÂhyamÃnam iva du÷khai÷, Ãditsitaæ daivena, nirÆpitaæ niyatyÃ, samÃghrÃtam anityatvena, abhibhÆyamÃnam abhÃvena, parikalitaæ parÃsutayÃ, dattÃvakÃÓaæ kleÓasya, nivÃsaæ vaimanasyasya, samÅpe kÃlasya, antike 'ntyocchvÃsasya, mukhe mahÃpravÃsasya, dvÃri dÅrghanidrÃyÃ÷, jihvÃgre jÅviteÓasya vartamÃnam, viralaæ vÃci, calitaæ cetasi, vihvalaæ vapu«i, k«Åïam Ãyu«i, pracuraæ pralÃpe, saætataæ Óvasite, jitaæ j­mbhikÃbhi÷, parÃdhÅnam Ãdhibhi÷, anubaddham anubandhikÃbhi÷, pÃrÓvÃpavi«ÂayÃ, cÃnavaratarodanocchÆnanayanayà g­hÅtacÃmarikayÃpi ni÷Óvasitair eva vÅjayantyà vividhau«adhidhÆlidhÆsaritaÓarÅrayà muhur muhu÷ "Ãryaputra! svapi«i" iti vyÃharantyà devyà yaÓomatyà Óirasi vak«asi ca sp­ÓyamÃnaæ pitaram adrÃk«Åt. d­«Âvà ca prathamadu÷khasaæpÃtamathyamÃnamatir ÃÓaÇkita iva bhÃgadheyebhya÷ samabhavat. antakapuravartinam eva ca pitaram amanyata. nirÃk­ta iva cÃnta÷karaïena k«aïam ÃsÅt. avadhÆtaÓ ca dhairyeïa, k«etrÅk­ta÷ k«obheïa, riktÅk­ta÷ ratyÃ, vi«ayÅk­to vi«Ãdena, pÃvakamayam iva h­dayam udvahan, vi«amavidÆ«itÃnÅva muhyantÅndriyÃïi bibhrÃïa÷, tamasà rasÃtalam api viÓe«ayan, ÓÆnyatvenÃkÃÓam apy atiÓayÃno nÃvindata kartavyam. pasparÓa ca h­dayena bhiyam uttamÃÇgena ca gÃm. avanipatis tu dÆrÃd eva d­«ÂvÃtidayitaæ tanayaæ tadavastho 'pi nirbharasnehÃvarjita÷ pradhÃvamÃno manasà prasÃrya bhujau "ehy ehi" ity Ãhvayan ÓarÅrÃrdhena ÓayanÃd udagÃt. sasaæbhramam upas­taæ cainaæ vinayÃvanamram unnamayya balÃd urasi niveÓya, viÓann iva premïà niÓÃkaramaï¬alamadhyam, majjann ivÃm­tamaye mahÃsarasi, snÃpayann iva mahati haricandanarasaprasravaïe, abhi«icyamÃna iva tu«ÃrÃdridraveïa, pŬayann aÇgair aÇgÃni, kapolena kapolam avaghaÂÂayan, nimÅlayan pak«mÃgragrathitÃjasrÃsravisrÃviïÅ vilocane vism­tajvarasaæjvara÷ suciram ÃliliÇga. kathaæ katham api cirÃd vimuktam apas­tya k­tanamaskÃraæ praïatajananÅkam upÃgatam ÃsÅnaæ ca ÓayanÃntike pibann iva vigatanime«aniÓcalena cak«u«Ã vyalokayat. pasparÓa ca puna÷ punar vepathumatà pÃïitalena k«ayak«ÃmakaïÂhaÓ ca k­cchrÃd ivÃvadÅt: "vatsa! k­Óo 'si" iti. bhaï¬is tv akathayat: "deva! t­tÅyam aha÷ k­tÃhÃrasyÃsyÃdya" iti. tac chrutvà bëpavegag­hyamÃïÃk«araæ kathaæ katham apy Ãyataæ ni÷ÓvasyovÃca: "vatsa! jÃnÃmi tvÃæ pit­priyam atim­duh­dayam. Åd­Óe«u vidhurayati dhÅmato 'pi dhiyam. atidurdharo bÃndhavasneha÷ sarvapramÃthÅ. yato nÃrhasy ÃtmÃnaæ Óuce dÃtum. uddÃmamahÃdÃhajvaradagdho 'pi dahye khalv aham adhikataram anenÃyu«madÃdhinÃ. niÓitam iva Óastraæ tak«ïoti mÃæ tvadÅyas tanimÃ. sukhaæ ca rÃjyaæ ca vaæÓaÓ ca prÃïÃÓ ca paralokaÓ ca tvayi me sthitÃ÷. yathà mama tathà sarvÃsÃæ prajÃnÃm. tvadvidhÃnÃæ pŬÃ÷ pŬayanti sakalam eva bhuvanatalam. na ny alpapuïyabhÃjÃæ vaæÓam alaækurvanti bhavÃd­ÓÃ÷ phalam asyÃnekajanmÃntaropÃrjitasyÃkalu«asya karmaïa÷. karatalagatam iva kathayanti caturïÃm apy arïavÃnÃm Ãdhipatyaæ te lak«aïÃni. tvajjanmanaiva k­tÃrtho 'smi. nirabhilëo 'smi jÅvitavye. bhi«aganurodha÷ pÃyayati mÃm au«adham. api ca vatsa! sarvaprajÃpuïyai÷ sakalabhuvanatalaparipÃlanÃrtham utpatsyamÃnÃnÃæ bhavÃd­ÓÃæ janmagrahaïopÃya÷ pitarau. prajÃbhis tu bandhumanto rÃjÃna÷, na j¤Ãtibhi÷. tad utti«Âha. kuru punar eva sarvÃ÷ kriyÃ÷. k­tÃhÃre ca tvayy aham api svayam upayok«ye pathyam" ity evam abhihitasya cÃsya dhak«yann iva h­dayam atitarÃæ ÓokÃnala÷ saædudhuk«e. k«aïamÃtraæ ca sthitvà pitrà punar ÃhÃrÃrtham ÃdiÓyamÃno dhavalag­hÃd avatatÃra. cakÃra ca cetasi: "akÃï¬e khalv ayaæ samupasthito mahÃpralayo vyabhra iva vajrapÃta÷. sÃmÃnyo 'pi tÃvac choka÷, socchvÃsaæ maraïam, anupadi«Âau«adho mahÃvyÃdhi÷, abhasmÅkaraïo 'gnipraveÓa÷, anuparatasyaiva narakavÃsa÷ nirjyotiraÇgÃravar«am aÓakalÅkaraïaæ krakacadÃraïam avraïo vajrasÆcÅpÃta÷. kim uta viÓe«aÓrita÷. kim atra karavÃïi" iti. rÃjapuru«eïÃdhi«ÂhitaÓ ca gatvà svadhÃma dhÆmamayÃn iva k­tÃÓrupÃtÃn, agnimayÃn iva janitah­dayadÃhÃn, vi«amayÃn iva dattamÆrcchÃvegÃn. mahÃpÃtakamayÃn ivotpÃditagh­ïÃn, k«ÃramayÃn ivÃnÅtavedanÃn, katicit kavalÃn ag­hïÃt. ÃcÃmaæÓ ca cÃmaragrÃhiïam ÃdideÓa: "vij¤ÃyÃgaccha katham Ãste tÃta÷" iti. gatvà ca pratiniv­ttya ca "deva! tathaiva" iti vij¤Ãpitas tenÃg­hÅtatÃmbÆla evottÃmyatà manasÃstÃbhilëiïi savitari sarvÃn ÃhÆyopahvare vaidyÃn, "kim asminn evaævidhe vidheyam adhunÃ?" iti vi«aïïah­daya÷ papraccha. te tu vyaj¤Ãpayan: "deva! dhairyam avalambasva. katipayair eva vÃsarai÷ puna÷ svÃæ prak­tim Ãpannaæ svasthaæ Óro«yasi pitaram" iti. te«Ãæ tu bhi«ajÃæ madhye paunarvasavo yuvëÂÃdaÓavar«adeÓÅyas tasminn eva rÃjakule kulakramÃgato gata÷ parampÃram a«ÂÃÇgasyÃyurvedasya bhÆbhujà sutanirviÓe«aæ lÃlita÷ prak­tyaivÃtipaÂÅyasyà praj¤ayà yathÃvadvij¤Ãtà vyÃdhisvarÆpÃïÃæ rasÃyano nÃma vaidyakumÃraka÷ sÃsras tu«ïÅm adhomukho 'bhÆt. p­«ÂaÓ ca rÃjasÆnunÃ: "sakhe rasÃyana! kathaya tathyaæ yad asÃdhv iva paÓyasi" iti. so 'bravÅt: "deva! Óva÷ prabhÃte yathÃvasthitam ÃvedayitÃsmi" iti. atraiva cÃntare bhavanakamalinÅpÃla÷ kokam ÃÓvÃsayann aparavaktram uccair apaÂhat: "vihaga! kuru d­¬haæ mana÷ svayaæ tyaja Óucam Ãssva vivekavartmani / saha kamalasarojinÅÓriyà Órayati sumeruÓiro virocana÷" // 5.4 // tac cÃkarïya vÃïnimittaj¤a÷ pitari sutarÃæ jÅvitÃÓÃæ ÓithilÅcakÃra. gate«u ca bhi«ak«u k«atadh­ti÷ k«apÃmukhe k«itipÃlasamÅpam eva punar Ãruroha. tatra ca: "dÃho mahÃn. Ãhara hÃrÃn hariïi! maïidarpaïÃn me dehe dehi vaidehi! himalavair limpa lalÃÂaæ lÅlÃvati! ghanasÃrak«odadhÆlÅr nidhehi dhavalÃk«i! nik«ipa cak«u«i candrakÃntaæ kÃntimati! kapole kalaya kuvalayaæ kalÃvati! candanacarcÃæ racaya cÃrumati! pÃÂaya paÂamÃrutaæ pÃÂalike! mandaya dÃham indumati! aravindair janaya jalÃrdrayà mudaæ madirÃvati! samupanaya m­ïÃlÃni mÃlati! taralaya tÃlav­ntam Ãvantike! mÆrdhÃnaæ dhÃvamÃnaæ badhÃna bandhumati! kandharÃæ dhÃraya dhÃraïike! urasi saÓÅkaraæ karaæ kuru kuraÇgavati! saævÃhaya bÃhÆ balÃhike! pŬaya pÃdau padmÃvati! g­hÃïa gìham aÇgam anaÇgasene! kà velà vartate vilÃsavati! naiti nidrÃ, kathà kathaya kumudvati!" ity evaæ prÃyÃn pitur ÃlÃpÃn anavaratam Ãkarïayan dÆyamÃnah­dayo du÷khadÅrghÃæ jÃgrad eva niÓÃm anai«Åt. u«asi cÃvatÅrya rÃjadvÃradeÓopasarpiïà parivardhakenopasthÃpite 'pi turaÇge caraïÃbhyÃm evÃjagÃma svamandiram. tatra ca tvaramÃïo bhrÃtur ÃgamanÃrtham upary upari k«iprapÃtino dÅrghÃdhvagÃn atijavinaÓ co«ÂrapÃlÃn prÃhiïot. prak«ÃlitavadanaÓ ca parijanenopanitam api pratikarma nÃgrahÅt. agrata÷ sthitÃnÃæ rÃjaputrayÆnÃæ vimanasÃæ "rasÃyano rasÃyana÷" iti jalpitam avyaktam aÓrau«Åt. paryap­cchac ca tÃn: "bhadrÃ÷! kiæ rasÃyana!" iti. p­«ÂÃÓ ca te sarve samam eva tÆ«ïÅæbabhÆvu÷. bhÆyo bhÆyaÓ cÃnubadhyamÃnà du÷khena kathaæ katham apy Ãcacak«ire: "deva! pÃvakaæ pravi«Âa÷" iti. tac ca Órutvà plu«Âa ivÃntastÃpena sadyo vivarïatÃm agÃt. utpÃÂyamÃnam iva ca na ÓaÓÃka ÓokÃndhaæ dhÃrayituæ h­dayam. ÃsÅc cÃsya cetasi kÃmaæ svayaæ na bhavati na tu ÓrÃvayaty apriyaæ vacanam aratikaram itara ivÃbhijÃto jana÷. k­cchre ca yathÃnenÃnu«Âhitam ujjvalÅk­tam adhikataraæ jvalanapraveÓena kalyÃïaprak­tikÃrtasvaram iva kaulaputram asyeti. punaÓ cÃcintayat: "samucitam evÃthavà snehasyedam. kim asya tÃto na tÃta÷, kiæ vÃmbà na jananÅ vayaæ na bhrÃtara÷. anyasminn api tÃvat svÃmini durlabhÅbhavati bhavanty asavo dhriyamÃïà hrÅhetavo loke kim utÃm­tamaye 'nujÅvinÃæ nirvyÃjabÃndhave 'vandhyaprasÃde sug­hÅtanÃmni tÃte. saæprati sÃæpratam Ãcaritam anenÃtmÃnaæ dahatÃ. kiæ vÃsyÃkalpam avasthitasya stheyaso yaÓomayasya dahyate. patita÷ sa kevalaæ dahane. dagdhÃs tu vayam. dhanya÷ khalv asÃv agraïÅ÷ puïyabhÃjÃm. apuïyabhÃk tv idam eva rÃjakulaæ kulaputreïa yat tÃd­Óà viyuktam. api ca mamÃpi ka÷ khalv ete«Ãæ prÃïÃnÃæ kÃryÃtibhÃra÷ k­tyaÓe«o vÃ, kà và vyÃp­tatà yena nÃdyÃpi ni«ÂhurÃ÷ prÃïÃ÷ prati«Âhante. ko vÃntarÃyo h­dayasya yena sahasradhà na dalatÅti." du÷khÃrtaÓ ca na jagÃma rÃjasadma. samutsasarja ca sarvakÃryÃïi. ÓayanÅye nipatyottarÅyavÃsasà sottamÃÇgaæ ÃtmÃn avaguïÂhyÃti«Âhat. itthaæbhÆte ca deve har«e rÃjani ca tadavasthe sarvasyaiva lokasya kapole«u kÅlità iva karÃ÷, locane«u lepyamayya ivÃÓrusrutaya÷, nÃsÃgre«u grathità iva d­«Âaya÷, karïe«ÆtkÅrïà iva ruditadhvanaya÷, jihvÃsu sahajÃnÅva hà ka«ÂÃni, lapane«u pallavitÃnÅva ÓvasitÃni, adhare«u likhitÃnÅva paridevitapadÃni, h­daye«u nidhÃnÅk­tÃnÅva du÷khÃny abhavan. u«ïÃÓrudÃhabhÅteva nÃbhajata netrodarÃïi nidrÃ. ni÷ÓvÃsavÃtavidhÆtà iva vyalÅyanta hÃsÃ÷. niravaÓe«adagdheva ca saætÃpena na pravartata vÃïÅ. kathÃsv api nÃÓrÆyanta parihÃsÃ÷. kvÃpy agamann iti nÃj¤Ãyanta gÅtago«Âhya÷. janmÃntarÃtÅtÃnÅva nÃsmaryanta lÃsyÃni. svapne 'pi nÃg­hyanta prasÃdhanÃni. vÃrtÃpi nÃlabhyatopabhogÃnÃm. nÃmÃpi nÃkÅrtyatÃhÃrasya. khapu«papratimÃny Ãsann ÃpÃnamaï¬alÃni. lokÃntaram ivÃnÅyanta bandivÃca÷. yugÃntara ivÃvartanta niv­ttaya÷. punar ivÃdahyata ÓokÃgninà makaraketu÷. divÃpi nÃmucyanta ÓayanÃni. Óanai÷ ÓanaiÓ ca mahÃpuru«avinipÃtapiÓunÃ÷ samaæ samantÃt samudabhavan bhuvane bhÆyÃæso bhÆpater abhÃvÃya bhayam utpÃdayanto bhÆtÃnÃæ mahotpÃtÃ÷. tathà hi dolÃyamÃnasakalakulÃcalacakravÃlà patyà sÃrdhaæ gantukÃmeva prathamam acalad dharitrÅ. dhÃnvantarer ivÃntare tasmin smaranta÷ parasparÃsphÃlanavÃcÃlavÅcayo vijughÆrïire 'rïavÃ÷. bhÆbh­dabhÃvabhÅtÃnÃæ vitataÓikhikalÃpavikaÂakuÂilÃ÷ keÓapÃÓà ivordhvÅbabhÆvur dhÆmaketava÷ kakubhÃm. dhÆmaketukarÃlitadiÇmukhaæ dikpÃlÃrabdhÃyu«kÃmahomadhÆmadhÆmram ivÃbhavad bhuvanam. bhra«ÂabhÃsi taptakÃlÃyasakumbhababhruïi bhÃnumaï¬ale bhayaækarakabandhakÃyavyÃjena ko 'pi pÃrthivaprÃïitÃrthÅ puru«opahÃram ivopajahÃra. jvalitaparive«amaï¬alÃbhogabhÃsvaro jigh­k«Ãj­mbhamÃïasvarbhÃnubhayÃd uparacitÃgniprÃkÃra iva pratyad­Óyata ÓvetabhÃnu÷. avanipatipratÃpaprasÃdhitÃ÷ prathamatarak­tapÃvakapraveÓà ivÃdahyantÃnuraktà diÓa÷. srutaÓoïitaÓÅkarÃsÃrÃruïitatanur anumaraïÃya prÃv­tapÃÂalÃæÓukapaÂevÃd­Óyata vasudhÃvadhÆ÷. narÃdhipavinÃÓasaæbhramabhÅtair lokapÃlair iva kÃlÃyasakavÃÂapuÂair akÃlakÃlameghapaÂalair arudhyanta digdvÃrÃïi. pretapatiprayÃïaprahatÃ÷ paÂava÷ paÂahà ivÃraÂanto h­dayasphoÂanÃ÷ pasphÃyire nipatatÃæ nirghÃtÃnÃæ ghorà ghananirgho«Ã÷. nikaÂÅbhavadyamamahi«akhurapuÂodbhÆtà iva dyumaïidhÃma dhÆsarÅcakru÷ kramelakakacakapilÃ÷ pÃæÓuv­«Âaya÷. virasavirÃviïÅnÃm unmukhÅnÃæ Óikhino jvÃlÃ÷ pratÅcchantya iva patantÅr ulkà nabhaso vavÃÓire ÓivÃnÃæ rÃjaya÷. rÃjadhÃmani dhÆmÃyamÃnakabarÅvibhÃgavibhÃvitavikÃrÃ÷ prakÅrïakeÓapÃÓaprakÃÓitaÓokà iva prÃkÃÓanta pratimÃ÷ kuladevatÃnÃm. upasiæhÃsanam Ãkulaæ kÃlarÃtrividhÆyamÃnav­jinaceïÅbandhavibhramaæ bibhrÃïaæ babhrÃma bhrÃmaraæ paÂalam. aÂatÃm anta÷purasyopari k«aïam api na ÓaÓÃma vyÃkroÓÅ vÃyasÃnÃm. ÓvetÃtapatramaï¬alamadhyÃj jÅvitam iva rÃjyasya sarasapiÓitapiï¬alohitaæ ca¤cacca¤cur uccair uccakhÃna khaï¬aæ maïikyasya kÆjajjaradg­dhro mahotpÃtadÆyamÃnaÓ ca katham api ninÃya niÓÃm. anyasminn ahani samÅpam asya rÃjakulÃd drutagativiÓaviÓÅryamÃïÃlaækÃrajhÃækÃriïÅ vijayagho«eïeva vi«ÃdasyÃkulacaraïacalattulÃkoÂikvaïitavÃcÃlitÃbhir udgrÅvÃbhi÷, kiæ kim etad iti p­cchyamÃneva dÆrÃd eva bhavanahaæsÅbhi÷, skhalitaviÓÃlaÓroïiÓi¤jÃnaraÓanÃnurÃviïÅbhiÓ ca bëpÃndhà samupadiÓyamÃnamÃrgeva g­hasÃrasÅbhi÷ ad­«ÂakavÃÂapaÂÂasaæghaÂÂasphuÂitalalÃÂapaÂÂarudhirapaÂalena paÂÃnteneva raktÃæÓukasya mukham ÃcchÃdya prarudatÅ, saætÃpabalavilÅnakanakavalayarasadhÃrÃm iva vetralatÃm uts­jantÅ, mukhamaruttaraÇgitÃm uttarÅyÃæÓukapaÂÅæ sphurantÅ phaïinÅva nirmokama¤jarÅm Ãkar«antÅ, namrÃæsasraæsinÃnilavilolena nÅlatamena tamÃlapallavacÅracÅvareïeva Óokocitena dhammillaracanÃrahitena Óiroruhasaæcayena ca¤catà prÃv­takucÃ, kucatìanapŬayà samucchÆnÃtÃmraÓyÃmatalaæ muhur muhur atyu«ïÃÓrupramÃrjanapradagdham iva karakisalayaæ dhunÃnÃ, cak«urnirjhare ÓÅryati snapayantÅva ÓokÃgnipraveÓÃya svakapolatalapratibimbitam Ãsannalokaæ lolalocanaprav­ttais taralais tÃrakÃæÓubhi÷ ÓyÃmÃyamÃnam Ãtmadu÷khena divasam api dahantÅva "kva kumÃra÷ kva kumÃra÷?" iti pratipuru«aæ p­cchantÅ veleti nÃmnà yaÓomatyÃ÷ pratÅhÃryÃjagÃma. vi«aïïalokalocanapratyudgatà copas­tya kuÂÂimanyastahastayugalà galantÅbhi÷ si¤cantÅva Óu«yantaæ daÓanadÅdhitidhÃrÃbhir ÃdhÆsaram adharam adhomukhÅ vij¤ÃpitavatÅ: "deva! paritrÃyasva paritrÃyasva. jÅvaty eva bhartari kim apy adhyavasitaæ devyÃ" iti. tatas tad aparam Ãkarïya cyuta iva sattvena, druta iva du÷khena, ÃcÃnta iva cintayÃ, tulita iva tÃpena, aÇgÅk­ta ivÃÇgenÃpratipattir ÃsÅt. ÃsÅc cÃsya cetasi: "pratipannasaæj¤asya bahuÓo 'pi h­daye du÷khÃbhi«aÇgo nipatann aÓmanÅva lohaprahÃra÷ kaÂhine hutabhujam utthÃpayati na tu bhasmasÃtkaroti me niranukroÓasya kÃyam" iti. utthÃya ca tvaramÃïo 'nta÷puram agÃt. tatra ca martum udyatÃnÃæ rÃjamahi«ÅïÃæ aÓ­ïod durÃd eva "tÃta cÆta! cintayÃtmÃnaæ pravasati te jananÅ. vatsa jÃtÅguccha! gacchÃmy Ãp­cchasva mÃm. mayà vinÃdyÃnÃthà bhavasi bhagini bhavanadìimalate! raktÃÓoka! mar«aïÅyÃ÷ pÃdaprahÃrÃ÷ karïapÆrapallavabhaÇgÃparÃdhÃÓ ca. putraka! anta÷purabÃlabakulaka vÃruïÅgaï¬Æ«agrahaïadurlalita! d­«Âo 'si. vatse priyaÇgulatike! gìham ÃliÇga mÃæ durlabhà bhavÃmi te. bhadra bhavanadvÃrasahakÃraka! dÃtavyo nivÃpatoyäjalir apatyam asi. bhrÃta÷ pa¤jaraÓuka! yathà na vismarasi mÃm, kiæ vyÃharasi dÆrÅbhÆtÃsmi te? ÓÃrike! svapne na÷ samÃgama÷ punar bhÆyÃt. mÃta÷! mÃrgalagnaæ kasya samarpayÃmi g­hamayÆrakam? amba! sutaval lÃlanÅyam idaæ haæsamithunaæ mandapuïyayà mayà na saæbhÃvito 'sya cakravÃkayugalasya vibÃhotsava÷. mÃt­vatsale! nivartasva. g­hahariïike! samupanaya sauvidallavallabhavallakÅæ pari«vaje tÃvad enÃm. candrasene! sud­«Âa÷ kriyatÃm ayaæ jana÷. bindumati! iyaæ te 'ntyà vandanÃ. ceÂi! mu¤ca caraïau. Ãrye! kÃtyÃyanike kiæ rodi«i nÅtÃsmi daivena. tÃta ka¤cukin! kiæ mÃm alak«aïÃæ pradak«iïÅkaro«i. dhÃtreyi! dhÃrayÃtmÃnaæ kiæ pÃdayo÷ patasi. bhagini! g­hÃïa mÃm apaÓcimÃæ kaïÂhe ka«Âaæ na d­«Âà priyasakhÅ malayavatÅ. kuraÇgavati! ayam Ãmantraïäjali÷. sÃnumati! ayam antya÷ praïÃma÷. kuvalayavati! e«a te 'vasÃnapari«vaÇga÷. sakhya÷! k«antavyÃ÷ praïayakalahÃ÷ ity evaæprÃyÃn ÃlÃpÃn. dahyamÃnaÓravaïaÓ ca tai÷ praviÓann eva niryÃntÅæ dattasarvasvÃpateyÃæ g­hÅtamaraïaprasÃdhanÃm, jÃnakÅm iva jÃtavedasaæ patyu÷ pura÷ pravek«yantÅæ, pratyagrasnÃnÃrdradehatayà Óriyam iva bhagavatÅæ sadya÷ samudrÃd utthitÃm, kusumbhababhruïÅ vÃsasÅ divam iva tejasÅ sÃædhye dadhÃnÃm, tÃmbÆladigdharÃgÃndhakÃrÃdharaprabhÃpaÂapÃÂalaæ paÂÂÃæÓukam iva vidhavÃmaraïacihnam aÇgalagnam udvahantÅm, raktakaïÂhasÆtreïa kucÃntarÃvalambinà sphuÂitah­dayavigalitarudhiradhÃrÃÓaÇkÃæ kurvantÅæ, tiryakkuÂilakuï¬alakoÂikaïÂakÃk­«Âatantunà hÃreïa valitena sitÃæÓukapÃÓeneva kaïÂham utpŬayantÅm, sarasakuÇkumÃÇgarÃgatayà kavalitÃm iva didhak«atà citÃrci«matà citÃnalÃrcanakusumair iva dhavaladhavalair aÓrubindubhir aæÓukotsaÇgam ÃpÆrayantÅm, g­hadevatÃmantraïabalim iva valayair vigaladbhi÷ pade pade vikirantÅm ÃprapadÅnÃm, kaïÂhe guïakusumamÃlÃæ yamadolÃm ivÃrƬhÃm, antargu¤janmadhukaramukhareïÃmantryamÃïalocanotpalÃm iva karïotpalena pradak«iïÅkriyamÃïam iva maïinÆpurabandhubhir baddhamaï¬alaæ bhramadbhir bhavanahaæsai÷ saænihitaprÃïasamaæ maraïÃya cittam iva citraphalakam avicalaæ dhÃrayantÅm, arcÃbaddhoddhÆyamÃnadhavalapu«padÃmakÃm, pativratÃpatÃkÃm iva patiprÃsaya«Âim i«ÂÃm upagÆhamÃnÃm, bandhor iva nijacÃritrasya dhavalasya n­pÃtapatrasya puro netrodakam uts­jantÅm, patyu÷ pÃdapatanasamudvamadabhyadhikabëpÃmbha÷pravÃhapratiruddhad­Óa÷ katham api pratipannÃdeÓÃn sacivÃn saædiÓantÅm, anunayanivartitavidhurav­ddhabandhuvargavardhamÃnadhvanibhir g­hÃkrandair Ãk­«yamÃïaÓravaïÃm, bhart­bhëitanibhai÷ pa¤jarasiæhab­æhitair hriyamÃïah­dayÃm, dhÃtryà bhart­bhaktyà ca nijayà prasÃdhitÃm, mÆrcchayà jaratyà ca saæstutayà dhÃryamÃïÃm, sakhyà pŬayà ca vyasanasaægatayà samÃliÇgitÃm, parijanena saætÃpena ca g­hÅtasarvÃvayavena parÅtÃm, kulaputrocchvasitaiÓ ca mahattarair adhi«ÂhitÃm, ka¤cukibhir du÷khaiÓ cÃtiv­ddhair anugatÃm, bhÆpÃlavallabhÃn kauleyakÃn api sÃsram ÃlokayantÅm, sapatnÅnÃm api pÃdayo÷ patantÅm, citraputrikÃm apy ÃmantrayamÃïÃm, g­hapatatriïÃm apy a¤jaliæ purastÃd uparacayantÅm, paÓÆn apy Ãp­cchyamÃnÃm, bhavanapÃdapÃn api pari«vajyamÃnÃæ mÃtaraæ dadarÓa. dÆrÃd eva ca bëpÃyamÃïad­«Âir abhyadhÃt: amba! tvam aou mÃæ mandapuïyaæ tyajasi? prasÅda nivartasva" ity abhidadhÃna eva ca sasneham iva nÆpuramaïimarÅcibhiÓ cumbyamÃnacƬaÓ caraïayor nyapatat. devÅ tu yaÓomatÅ tathà ti«Âhati pÃpanihitaÓirasi vimanasi kanÅyasi preyasi tanaye guruïà giriïevodvegÃvegenÃva«ÂabhyamÃnÃ, mÆrcchÃndhatamasaæ rasÃtalam iva praviÓantÅ, bëpapravÃheïeva ciranirodhasaæpiï¬itena snehasaæbhÃreïa nirbharÃvirbhÆtenÃbhibhÆyamÃnÃ, k­taprayatnÃpi nivÃrayituæ na ÓaÓÃka bëpotpatanam. utkaÂakucotkampaprakaÂitÃsahyaÓokÃkÆtà ca gadgadikÃg­hyamÃïagalavikalà ni÷sÃmÃnyamanyutaralÅkriyamÃïÃdharoddeÓà punaruktasphuraïanibi¬itanÃsÃpuÂà nimÅlya nayane nayanÃmbha÷sekaplavena plÃvayantÅ vimalau kapolau saæcchÃdya karanakhamayÆkhamÃlÃkhacitatanunà tanvantaranirgacchadacchÃsrasrotasevÃæÓukapaÂÃntena kiæcid uttÃnitam vadanenduæ dÆyamÃnamÃnasà smarantÅ prasnutastanÅ prasavadivasÃd Ãrabhya sakalam aÇkaÓÃyina÷ ÓaiÓavam asya j¤Ãtig­hagatah­dayà "amba, tÃta! na paÓyataæ pÃpÃæ paralokaprasthitÃæ mÃm evam atidu÷khitÃm" iti muhur muhur ÃkrandatÅ pitarau "hà vatsa! viÓrÃntabhÃgadheyayà na d­«Âo 'si" iti pre«Âhaæ jye«Âhaæ tanayam asaænihitaæ kroÓantÅ "anÃthà jÃtÃ" iti ÓvaÓurakulavartinÅæ duhitaram anuÓocantÅ "ni«karuïa! kim aparÃddhaæ tavÃmunà janena?" iti daivam upÃlabhamÃnÃ, "nÃsti matsamà sÅmantinÅ du÷khabhÃginÅ" iti nindantÅ bahuvidham ÃtmÃnam, "mu«itÃsmi k­tÃnta n­Óaæsa! tvayÃ" ity akÃï¬e k­tÃntaæ garhamÃïà muktakaïÂham aticiraæ prÃk­tapramadeva prÃrodÅt. praÓÃnte ca manyuvege sasneham utthÃpayÃm Ãsa sutam. hastena cÃsya praruditasya pak«mapÃlÅpu¤jyamÃnÃÓrukaïanivahÃæ drutÃm ivÃdhikataraæ k«arantÅæ d­«Âim unmamÃrja. svayam api kaÂhorarÃgaparipÅyamÃnena dhavalimnà mucyamÃnodare kvathadaÓrusravatparyante ÓuklaÓÅkaratÃratÃrakitapak«maïÅ sÆk«matarÃÓrubinduparipÃÂÅpatanÃnubandhavidhure locane puna÷ punar ÃpÆryamÃïe pram­jya bëpÃrdragaï¬ag­hÅtÃæ ca ÓravaïaÓikharam Ãropya ÓokalambÃm alakalatÃm adha÷srastavilolabÃlikÃvyÃkulitÃæ ca samutsÃrya tiraÓcÅæ cikurasaÂÃm aÓrupravÃhapÆritam Ãrdraæ ca kiæcic cyutam utk«ipya hastena stanottarÅyaæ taraÇgitam iva nakhÃæÓupaÂalena magnÃæÓukapaÂÃntatanutÃmralekhÃlächitalÃvaïyaku¤jikÃvarjitarÃjatarÃjahaæsÃsyasamudgÅrïena payasà prak«Ãlya mukhakamalaæ kalamÆkalokavidh­te vÃsa÷Óakale Óucini samunm­jjya pÃïÅ sutavadanavinihitanibh­tanayanayugalà ciraæ sthitvà puna÷ punar Ãyataæ ni÷ÓvasyÃvÃdÅt: "vatsa! nÃsti na priyo nirguïo và parityÃgÃrho vÃ. stanyenaiva saha tvayà pÅtaæ me h­dayam. asmiæÓ ca samaye prabhÆtaprabhuprasÃdÃntarità tvÃæ na paÓyati d­«Âi÷. api ca putraka! puru«ÃntaravilokanavyasaninÅ rÃjyopakaraïam akaruïà và nÃsmi lak«mÅ÷ k«amà vÃ. kulakalatram asmi cÃritramÃtradhanà dharmadhavale kule jÃtÃ. kiæ vism­to 'si mÃæ samaraÓataÓauï¬asya puru«aprakÃï¬asya kesariïa iva kesariïÅæ g­hiïÅm? vÅrajà vÅrajÃyà vÅrajananÅ ca mÃd­ÓÅ parÃkramakrayakrÅtà katham anyathà kuryÃt. evaævidhena pitrà te bharatabhagÅrathanÃbhÃganibhena narendrav­ndÃrakeïa g­hÅta÷ pÃïi÷. Ãsevita÷ sevÃsaæbhrÃntÃnantasÃmantasÅmantinÅsamÃvarjitajÃmbÆnadaghaÂÃbhi«eka÷ ÓirasÃ. labdho manorathadurlabho mahÃdevÅpaÂÂabandhasatkÃralÃbho lalÃÂena. ÃpÅtau yu«madvidhai÷ putrair amitrakalatrabandiv­ndavidhÆyamÃnacÃmaramaruccalacÅnÃæÓukadharau payodharau. sapatnÅnÃæ Óira÷su nihitaæ namannikhilakaÂakakuÂumbinÅkirÅÂamÃïikyamÃlÃrcitaæ caraïayugalakam. evaæ k­tÃrthasarvÃvayavà kim aparam apek«e k«ÅïapuïyÃ? martum avidhavaiva vächÃmi. na ca Óaknomi dagdhasya svabhartur Ãryaputravirahità ratir iva nirarthakÃn pralÃpÃn kartum. pituÓ ca te pÃdadhÆlir iva prathamaæ gaganagamanam ÃvedayantÅ bahumatà bhavi«yÃmi ÓÆrÃnurÃgiïÅnÃæ surÃÇganÃnÃm. pratyagrad­«ÂadÃruïadu÷khadagdhÃyÃÓ ca me kiæ dhak«yati dhÆmadhvaja÷. maraïÃc ca me jÅvitam evÃsmin samaye sÃhasam. atiÓÅla÷ patiÓokÃnalÃd ak«ayasnehendhanÃd asmÃd anala÷. kailÃsakalpe pravasati jÅveÓvare jaratt­ïakaïikÃlaghÅyasi jÅvite lobha iti kva ghaÂate? api ca jÅvantÅm api mÃæ narapatimaraïÃvadhÅraïamahÃpÃtakinÅæ na sprak«yanti putra! putrarÃjyasukhÃni. du÷khadagdhÃnÃæ ca bhÆtir amaÇgalà cÃpraÓastà ca nirupayogà ca bhavati. vatsa! viÓvastÃnÃæ yaÓasà sthÃtum icchÃmi loke na vapu«Ã. tad aham eva tvÃæ tÃvat tÃta! prasÃdayÃmi na punar manorathaprÃtikÆlyena kadarthanÅyÃsmi." ity uktvà pÃdayor apatat. sa tu sasaæbhramam apanÅya caraïayugalam avanamitatanur ubhayakaravidh­tavapu«am avanitalagataÓirasam udanamayan mÃtaram. durnivÃratÃæ ca Óuca÷ samavadhÃrya kulayo«iducitÃæ ca tÃm eva ÓreyasÅæ manyamÃna÷ kriyÃæ k­taniÓcayÃæ ca tÃæ j¤Ãtvà tÆ«ïÅm adhomukho 'bhavat. abhinandanti hi snehakÃtarÃpi kulÅnatà deÓakÃlÃnurÆpam. devy api yaÓomatÅ pari«vajya samÃghrÃya ca Óirasi nirgatya caraïÃbhyÃm eva cÃnta÷purÃt paurÃkrandapratiÓabdanirbharÃbhir uparudhyamÃneva digbhi÷ sarasvatÅtÅraæ yayau. tatra ca strÅsvabhÃvakÃtarair d­«ÂipÃtai÷ pravikasitaraktapaÇkajapu¤jair ivÃrcayitvà bhagavantaæ bhÃnumantam iva mÆrtir aindavÅ citrabhÃnuæ prÃviÓat. itaro 'pi mÃt­maraïavihvalo bandhuvargapariv­ta÷ pitu÷ pÃrÓvaæ prÃyÃt. apaÓyac ca svalpÃvaÓe«aprÃïav­ttiæ parivartyamÃnatÃrakaæ tÃrakarÃjam ivÃstam abhila«antaæ janayitÃram. asahyaÓokodrekÃbhidrutaÓ ca tyÃjita÷ snehena dhairyam. ÃÓli«yÃsya sakaladurmadamahÅpÃlamaulimÃlÃlÃlitau pÃdapadmÃv antastÃpÃn mukhacandram iva dravÅbhavantaæ daÓanajyotsnÃjÃlam iva jalatÃm ÃpadyamÃnaæ locanalÃvaïyam iva vilÅyamÃnaæ mukhasudhÃrasam iva syandamÃnam acchÃccham aÓrusrotasÃæ saætÃnaæ mahÃmeghamayavilocana iva var«an nitaravadvimuktÃrÃvaÓ ciraæ ruroda. rÃjà tu tam uparudhyamÃnad­«Âir avirataruditaÓabdÃÓritaÓravaïa÷ pratyabhij¤Ãya Óanai÷ Óanair avÃdÅt: "putra! nÃrhasy evaæ bhavitum. bhavadvidhà na hy amahÃsattvÃ÷. mahÃsattvatà hi prathamam avalambanaæ lokasya paÓcÃd rÃjavÅjitÃ. sattvavatÃæ cÃgraïÅ÷ sarvÃtiÓayÃÓrita÷ kva bhavÃn, kva vaiklavyam?" "kulapradÅpo 'si" iti divasakarasad­Óatejasas te laghÆkaraïam iva. "puru«asiæho 'si" iti ÓauryapaÂupraj¤opab­æhitaparÃkramasya nindeva. "k«itir iyaæ tava" iti lak«aïÃkhyÃtacakravartipadasya punaruktam iva. "g­hyatÃæ ÓrÅ÷" iti svayam eva Óriyà parig­hÅtasya viparÅtam iva. "adhyÃsyatÃm ayaæ loka÷" ity ubhayalokavijigÅ«or apu«kalam iva. "svÅkriyatÃæ koÓa" iti ÓaÓikaranikaranirmalayaÓa÷saæcayaikÃbhiniveÓino nirupayogam iva. "ÃtmÅkriyatÃæ rÃjakam" iti guïagaïÃtmÅk­tajagato gatÃrtham iva. "uhyatÃæ rÃjyabhÃra÷" iti bhuvanatrayabhÃravahanocitasyÃnucitaviyoga iva. "prajÃ÷ parirak«yantÃm" iti dÅrghadordaï¬ÃrgalitadiÇmukhasyÃnuvÃda iva. "parijana÷ paripÃlyatÃm" iti lokapÃlopamasyÃnu«aÇgikam iva. "sÃtatyena ÓastrÃbhyÃsa÷ kÃrya÷" iti dhanurguïakiïakalaÇkakÃlÅk­taprako«Âhasya kim ÃdiÓyate. "nigrÃhyatÃæ cÃpalajÃtam" iti nÆtanataravayasi nig­hÅtendriyasya niravakÃÓeva me vÃïÅ. "niravaÓe«atÃæ Óatravo neyÃ÷" iti sahajasya tejasa eveyaæ cintÃ." ity evaæ vadann evÃpunarunmÅlanÃya nimimÅla rÃjasiæho locane pratyapadyata ca pÆ«Ãtmaja÷. asminn evÃntare pÆ«Ãpy Ãyu«eva tejasà vyayujyata tataÓ ca lajjamÃna iva narapatijÅvitÃpaharaïajanitÃd ÃtmajÃparÃdhÃd adhomukha÷ samabhavat. bhÆpÃlÃbhÃvaÓokaÓikhinevÃntastÃpyamÃnas tÃmratÃæ prapede. mandaæ mandam apriyapraÓnÃrtham iva laukikÅæ sthitim anuvartamÃno 'vÃtarad diva÷. ditsur iva janeÓÃya janäjalim aparajalanidhisamÅpam upasasarpa. sadyodattajaläjalir du÷khadahanadagdham iva karasahasram Ãlohitam Ãdhatta. evaæ ca mahÃnarÃdhipanidhananidhÅyamÃnavipulavairagya iva ÓÃntavapu«i, viÓati giriguhÃgahvaraæ gabhastimÃlini, samupohyamÃnamahÃjanÃÓrudurdinÃrdrÅk­ta iva nirvÃrtyÃtape, rodanatÃmrasakalalokalocanaruceva lohitÃyati jagati, u«ïÃyamÃnÃnekanarani÷ÓvÃsasaætÃpaplu«Âa iva ca nÅlÃyamÃne divase, n­pÃnugamanapracalitayeva lak«myà mucyamÃnÃsu kamalinÅ«u, patiÓuceva pariv­tacchÃyÃyÃæ ÓyÃmÃyamÃnÃyÃæ bhuvi kulapatre«v iva parityaktakalatre«u, k­takaruïapralÃpe«u vanÃntÃn ÃÓrayatsu du÷khite«u cakravÃke«u, chatrabhaÇgabhÅte«v iva nigƬhakoÓe«u kuÓeÓaye«u sphuÂitadigvadhÆh­dayarudhirapaÂalaplava iva galite raktÃtape, krameïa ca lokÃntaram upagatavaty anurÃgaÓe«e jÃte tejasÃm adhÅÓe, gaganatalavitanyamÃnabahalarÃgapÃÂalÃyÃæ pretapatÃkÃyÃm iva prav­ttÃyÃæ saædhyÃyÃæ, ÓavaÓibikÃlaækÃrak­«ïacÃmaramÃlÃsv iva sphurantÅ«u darÓanapratikÆlÃsu timiralekhÃsu, asitÃgurukÃlakëÂhÃyÃæ kenÃpi citÃyÃm iva racitÃyÃæ rajanyÃæ, dantÃmalapatraprasÃdhitakarïikÃsu kesaramÃlÃkalpitamuï¬amÃlikÃsu, anumartum ivodyatÃsu prahasitamukhÅ«u kumudalak«mÅ«u, avatarattridaÓavimÃnakiÇkiïÅkvaïita iva ÓrÆyamÃïe, ÓÃkhiÓikharakulÃyalÅyamÃnaÓakunikulakÆjite, nÃkapathaprasthitapÃrthivapratyudgatapuruhÆtÃtapatra iva pÆrvasyÃæ diÓi d­ÓyamÃne candramasi, narendra÷ svayaæ samarpitaskandhair g­hÅtvà ÓavaÓibikÃæ Óibisama÷ sÃmantai÷ pauraiÓ ca purohitapura÷sarai÷ saritaæ sarasvatÅæ nÅtvà narapatisamucitÃyÃæ citÃyÃæ hutÃÓasatkriyayà yaÓa÷Óe«atÃm anÅyata. devo 'pi har«a÷ pu¤jÅbhÆtena sakaleneva jÅvalokena lokena rÃjakulasaæbaddhenÃÓe«eïa ÓokamÆkena pariv­to 'ntarvartinÃpi ÓokÃnalataptena snehadraveïa bahir iva sicyamÃno nirvyavadhÃnÃyÃæ dharaïyÃm upavi«Âa eva tÃæ niÓÅthinÅæ bhÅmarathÅbhÅmÃm akhilÃæ sarÃjako jajÃgÃra. ajani cÃsya cetasi tÃte dÆrÅbhÆte saæpraty etÃvÃn khalu jÅvaloka÷, lokasya bhagnÃ÷ panthÃna÷, manorathÃnÃæ khilÅbhÆtÃni bhÆtisthÃnÃni, sthagitÃny Ãnandasya dvÃrÃïi, suptà satyavÃditÃ, luptà lokayÃtrÃ, vilÅnà bÃhuÓÃlitÃ, pralÅnà priyÃlÃpitÃ, pro«itÃ÷ puru«akÃravihÃravikÃrÃ÷, samÃptà samaraÓauï¬atÃ, dhvastà paraguïaprÅti÷, viÓrÃntà viÓvÃsabhÆmaya÷, apadÃny apadÃnÃni, nirupayogÃni ÓÃstrÃïi, niravalambanà vikramaikarasatÃ, kathÃvaÓe«Ã viÓe«aj¤atÃ, dadÃtu jano jaläjalim aurjityÃya, pratipadyatÃæ pravrajyÃæ prajÃpÃlatà badhnÃtu vaidhavyaveïÅæ varamanu«yatÃ, samÃÓrayatu rÃjaÓrÅr ÃÓramapadam, paridhattÃæ dhavale vÃsasÅ vasumatÅ, vahatu valkale vilÃsitÃ, tapasyatu tapovane«u tejasvitÃ, prÃv­ïotu cÅvare vÅratÃ, kva gamyatÃæ punas tasya k­te k­taj¤atayÃ, kva puna÷ prÃpsyati tÃd­ÓÃn mahÃpuru«anirmÃïaparamÃïÆn parame«ÂhÅ, ÓÆnyÃ÷ saæv­ttà daÓa diÓo guïÃnÃm, jagaj jÃtam andhakÃraæ dharmasya, ni«phalam adhunà janma ÓastropajÅvinÃm. tÃtena vinà kutas tyÃs tÃd­Óyo divasam asamasamararasasamÃrabdhakalahakathÃkaïÂakitasubhaÂakapolabhittayo vÅrago«Âhya÷. api nÃma svapne 'pi d­Óyeta dÅrgharaktanayanaæ punas tanmukhasarojam, janmÃntare 'pi puna÷ pari«vajyeta tallohastambhÃbhyadhikagarimagarbhaæ bhujayugalam. lokÃntare 'pi putrety Ãlapata÷ puna÷ puna÷ ÓrÆyeta sà sudhÃrasam udgirantÅ mathyamÃnak«ÅrasÃgarodgÃragambhÅrà bhÃratÅti. etÃni cÃnyÃni ca cintayata evÃsya katham api sà k«ayam iyÃya yÃminÅ. tata÷ Óuceva muktakaïÂham ÃraÂatsu k­kavÃkakule«u, g­hagiritaruÓikharebhya÷ pÃtayatsv ÃtmÃnaæ mandiramayÆre«u, parityaktanijanivÃse«u ca vanÃya prasthite«u patrarathe«u, sadyastanÆbhÆte tÃmyati tamasi, mandÅbhÆtÃtmasnehe«v abhÃvam abhila«atsu pradÅpe«u, sphuradaruïakiraïavalkalaprÃv­tavapu«i pravrajyÃm iva pratipanne nabhasi, prabhÃtasamayena samuttÅryamÃïÃsu pÃrthivÃsthiÓakalakalÃsv iva kalaviÇkakaædharÃdhÆsarÃsu tÃrakÃsu, bhÆbh­ddhÃtugarbhakumbhadhÃri«u vividhasara÷sarittÅrthÃbhimukhe«u prasthite«u vanakarikule«u, ÓÃvaÓucisikthapaÂalapÃï¬ure, piï¬a ivÃparapayonidhipulinaparisare, pÃtyamÃne ÓaÓini, krameïa ca n­pacitÃnaladhÆmavisaradhÆsarÅk­tatejasÅva, narapatiÓokapÃvakadÃhakiraïakalaÇkakÃlÅk­tacetasÅva, pro«itasamastÃnta÷purapuraædhrimukhacandrav­ndodvegavidrÃïavapu«Åva, prathamÃstamitarohiïÅraïaraïakavimanasÅva, cÃstamupagate rÃjanikare, rÃjatÅva deve divam ÃrƬhe savitari, pariv­tte rÃjya iva rajanÅprabandhe, prabuddharÃjahaæsamaï¬alaprabodhyamÃna÷ paÇkajÃkara iva cacÃla snÃnÃya devo har«a÷. tataÓ ca nÆpuraravavirÃmamÆkamandamandirahaæse«u, ÓokÃkulakatipayaka¤cukimÃtrÃvaÓe«e«u ÓuddhÃnte«u, patitayÆthapa iva vanagajayÆthe, kak«yÃntaravartini pit­parijane, vi«Ãdiny uparirudanni«Ãdini ca stambhani«aïïe, ni«pandamande rÃjaku¤jare, mandurÃpÃlakÃkrandakathite cÃjirabhÃji, rÃjavÃjini viÓrÃntajayaÓabdakalakale ca ÓÆnye ca mahÃsthÃnamaï¬ape dahyamÃnad­«Âir nirjagÃma rÃjakulÃt. agÃc ca sarasvatÅtÅram. tasyÃæ snÃtvà pitre dadÃv udakam. apasnÃtaÓ cÃni«pŬitamaulir eva paridhÃyodgamanÅyadukÆlavÃsasÅ ni÷ÓvÃsaparo nirÃtapatro nirutsÃraïa÷ samupanÅte 'pi saptau caraïÃbhyÃm eva nÃsÃgrÃsaktena raktatÃmarasatÃmreïa cak«u«Ã h­dayÃvaÓe«asyÃpi pitur dÃhaÓaÇkayà ÓokÃgnim iva udgirann atÃmbÆlasyÃpi suciraprak«Ãlitasya kalpatarukisalayakomalasyeva svabhÃvapÃÂalasyÃdharasyÃdharapallavasya prabhayà mÃæsarudhirakavalÃn iva h­dayÃbhighÃtÃd udvamann u«ïani÷ÓvÃsamok«air bhavanam ÃjagÃma. rÃjavallabhÃs tu bh­tyÃ÷ suh­da÷ sacivÃÓ ca tasminn evÃhani nirgatya priyaæ putradÃram uts­jyodbëpair bandhubhir vÃryamÃïà api bahun­paguïagaïah­tah­dayÃ÷ kecid ÃtmÃnaæ bh­gu«u babandhu÷, kecit tatraiva tÅrthe«u tasthu÷, kecid anaÓanair ÃstÅrïat­ïakuÓà vyathamÃnamÃnasÃ÷ Óucam asamÃm aÓamayan, kecic chalabhà iva vaiÓvÃnaraæ ÓokÃvegavivaÓà viviÓu÷, kecid dÃruïadu÷khadahanadahyamÃnah­dayà g­hÅtavÃcas tu«ÃraÓikhariïaæ Óaraïam upÃyayu÷, kecid vindhyopatyakÃsu vanakarikulakaraÓÅkarÃsÃrasicyamÃnatanava÷ pallavaÓayanaÓÃyina÷ saætÃpam aÓamayan, kecit saænihitÃn api vi«ayÃn uts­jya sevÃvimukhÃ÷ paricchinnai÷ piï¬akair aÂavÅbhuva÷ ÓÆnyà jag­hu÷, kecit pavanÃÓanà dharmadhanà dhamaddhamanayo munayo babhÆvu÷, kecid g­hÅtakëÃyÃ÷ kÃpilaæ matam adhijagire giri«u, kecid ÃcoÂitacƬÃmaïi«u Óira÷su ÓaraïÅk­tadhÆrjaÂayo jaÂà jaghaÂire. apare paripÃÂalapralambacÅvarÃmbarasaævÅtÃ÷ svÃmyanurÃgam ujjvalaæ cakru÷. anye tapovanahariïajihväcalollihyamÃnamÆrtayo jarÃæ yayu÷. apare puna÷ pÃïipallavapram­«Âair ÃtÃmrarÃgair nayanapuÂai÷ kamaï¬alubhiÓ ca vÃri vahanto g­hÅtavratà muï¬Ã viceru÷. devam api har«aæ tadavasthaæ pit­ÓokavihvalÅk­tam, Óriyaæ ÓÃpa iti, mahÅæ mahÃpÃtakam iti, rÃjyaæ roga iti, bhogÃn bhujaÇgà iti, nilayaæ niraya iti, bandhuæ bandhanam iti, jÅvitam ayaÓa iti, dehaæ droha iti, kalyatÃæ kalaÇka iti, Ãyur apuïyaphalam iti, ÃhÃraæ vi«am iti, vi«am am­tam iti, candanaæ dahana iti, kÃmaæ krakaca iti, h­dayasphoÂanam abhyudaya iti ca manyamÃnam, sarvÃsu kriyÃsu vimukham, pit­pitÃmahaparigrahÃgatÃÓ ciraætanÃ÷ kulaputrÃ÷, vaæÓakramÃhitagauravÃÓ ca grÃhyagiro gurava÷, Órutism­tÅtihÃsaviÓÃradÃÓ ca jaraddvijÃtaya÷, ÓrutÃbhijanaÓÅlaÓÃlino mÆrdhÃbhi«iktÃÓ cÃmÃtyà rÃjÃno, yathÃvadadhigatÃtmatattvÃÓ ca saæstutà maskariïa÷, samadu÷khasukhÃÓ ca munaya÷, saæsÃrÃsÃratvakathanakuÓalà brahmavÃdina÷, ÓokÃpanayananipuïÃÓ ca paurÃïikÃ÷ paryavÃrayan. asvatantrÅk­taÓ ca tair manasÃpi nÃlabhata ÓokÃnupravaïam Ãcaritum. pracuramitrÃnunÅyamÃnaÓ ca sanÃbhibhi÷ kathaæ katham apy ÃhÃrÃdikÃsu kriyÃsv Ãbhimukhyam abhajata. bhrÃt­gatah­dayaÓ cÃcintayat: "api nÃma tÃtasya maraïaæ mahÃpralayasad­Óam idam upaÓrutya Ãryo bëpajalasnÃto na g­hïÅyÃd valkale. nÃÓrayed và rÃjar«ir ÃÓramapadam. na viÓed và puru«asiæho giriguhÃm. aÓrusalilanirbharabharitanayananalinayugalo và paÓyed anÃthÃæ p­thivÅm. prathamavyasanavi«amavihvala÷ smared ÃtmÃnaæ và puru«ottama÷. anityatayà janitavairÃgyo và na nirÃkuryÃd upasarpantÅæ rÃjyalak«mÅm. dÃruïadu÷khadahanaprajvalitadeho và pratipadyetÃbhi«ekam. ihÃgato và rÃjabhir abhidhÅyamÃno na parÃcÅnatÃm Ãcared iti. atipit­pak«apÃtÅ khalv Ãrya÷. sarvadà tÃtaÓlÃghayà mÃm abhidhatte: "tÃta har«a! kasyacid abhÆd bhavi«yati và puna÷ käcanatÃlataruprÃæÓu kÃyapramÃïam idam? Åd­k ca divasakaraprÅtyà divasamunmukhavikasitaæ mukhamahÃkamalam. etau ca vajrastambhabhÃsvarau bhujakÃï¬au. ete ca hasitamadÃlasahaladharavibhramà vilÃsÃ÷ ko 'nyo mÃnÅ vikrÃnto vadÃnyo vÃ?"" iti. etÃni cÃnyÃni ca cintayan darÓanotsukah­dayo bhrÃtur Ãgamanam udÅk«amÃïa÷ kathaæ katham apy ati«Âhad iti. iti mahÃkaviÓrÅbÃïabhaÂÂak­tau har«acarite mahÃrÃjamaraïavarïanaæ nÃma pa¤cama ucchvÃsa÷. «a«Âha ucchvÃsa÷ uccityoccitya bhuvi prahitanigƬhÃtmadÆtanÅtÃnÃm / vijigÅ«ur iva k­tÃnta÷ ÓÆrÃïÃæ saægrahaæ kurute // 6.1 // visrabdhaghÃtado«a÷ svavadhÃya khalasya vÅrakopakara÷ / navatarubhaÇgadhvanir iva harinidrÃtaskara÷ kariïa÷ // 6.2 // atha prathamapretapiï¬abhuji bhukte dvijanmani, gate«ÆdvejanÅye«v aÓaucadivase«u, cak«urdÃhadÃyini dÅyamÃne dvijebhya÷ ÓayanÃsanacÃmarÃtapattrÃmatrapattraÓastrÃdike n­panikaÂopakaraïakalÃpe, nÅte«u tÅrthasthÃnÃni saha janah­dayai÷ kÅkase«u, kalpitaÓokaÓalye sudhÃnicayacite citÃcaityacihne, vanÃya visarjite mahÃjijiti rÃjagajendre, krameïa ca manda«v Ãkrande«u, viralÅbhavatsu ca vilÃpe«u, viÓrÃmyaty aÓruïi, ÓithilÅbhavatsu Óvasite«u, avispa«Âe«u, hÃka«ÂÃk«are«u, utsÃryamÃïÃsu ca vyasanaÓayyÃsu, upadeÓaÓravaïak«ame«u Órotre«u, anurodhÃvadhÃnayogye«u h­daye«u, gaïanÅye«u n­paguïe«u, pradeÓav­ttitÃm ÃÓrayati Óoke, k­te«u kaviruditake«u, jÃte ca svapnÃvaÓe«adarÓane h­dayÃvaÓe«ÃvasthÃne citrÃvaÓe«Ãk­tau kÃvyÃvaÓe«anÃmni naranÃthe devo har«a÷ kadÃcid uts­«ÂavyÃpÃra÷ pu¤jÅbhÆtav­ddhabandhuvargÃgresareïÃvanatamÆkamukhena mahÃjanena maulenÃkÃla ÃtmÃnaæ ve«ÂyamÃnam adrÃk«Åt. d­«Âvà cÃkaron manasi: "kim anyad Ãryam Ãgatam Ãvedayaty ayaæ ÓokaparÃbhÆto lokÃkara÷" iti. vepamÃnah­dayaÓ ca papraccha praviÓantam adhikatarapracÃram anyatamaæ puru«am "aÇga! kathaya. kim Ãrya÷ prÃpta÷" iti. sa mandam abravÅt: "deva! yathÃdiÓasi dvÃri" iti Órutvà ca sodaryasnehanihitaniratiÓayamanyum­dÆk­tamanÃ÷ katham api na vavÃma bëpavÃripravÃhotpŬena saha jÅvitam. anantaraæ ca dvÃrapÃlapramuktena prathamapravi«Âena parijanenevÃkrandena kathyamÃnam, dÆradrutÃgamanamu«itabÃhulyena vicchinnacchatradhÃreïa lambitÃmbaravÃhinà bhra«Âabh­ÇgÃragrÃhiïà cyutÃcamanadhÃriïà tÃmyattÃmbÆlikena kha¤jatkha¬gagrÃhiïà katipayaprakÃÓadÃserakaprÃyeïa bahuvÃsarÃntaritasnÃnabhojanaÓayanaÓyÃmak«Ãmavapu«Ã parijanena pariv­tam, aviralamÃrgadhÆlidhÆsaritaÓarÅratayà ÓaraïÅk­tam ivÃÓaraïayà kramÃgatayà vasuædharayÃ, hÆïanirjayasamaraÓaravraïabaddhapaÂÂakair dÅrghadhavalai÷ samÃsannarÃjyalak«mÅkaÂÃk«apÃtair iva ÓabalÅk­takÃyam, avanipatiprÃïaparitrÃïÃrtham iva ca Óokahutabhuji hutamÃæsair atik­Óair avayavair ÃvedyamÃnadu÷khabhÃram, apagatacƬÃmaïini malinÃkulakuntale ÓekharaÓÆnye Óirasi Óucam ÃrƬhÃæ mÆrtimatÅm iva dadhÃnam, ÃtapagalitasvedarÃjinà rudateva pit­pÃdapatanotkaïÂhitena lalÃÂapaÂÂena lak«yamÃïam, prathÅyasà bëpapaya÷pravÃheïÃbhimatapatimaraïamÆrcchitÃm iva mahÅm anavarataæ si¤cantam, anantasaætatÃÓrupravÃhanipatananimnÅk­tÃv iva du÷khak«Ãïau kapolÃv udvahantam, atyu«ïamukhamÃrutamÃrgagatena dravateva galitatÃmbÆlarÃgeïÃdharabimbenopalak«itam, pavitrikÃmÃtrÃvaÓe«endaranÅlikÃæÓuÓyÃmÃyamÃnam aciraÓrutapit­maraïajanyamahÃÓokÃgnidagdham iva ÓravaïapradeÓam udvahantam, asphuÂÃbhivyaktavya¤janenÃpy adhomukhastimitanayananÅlatÃrakamayÆkhamÃlÃkhacitena ÓokaprarƬhaÓmaÓruÓyÃmaleneva mukhaÓaÓinà lak«yamÃïam, kesariïam iva mahÃbhÆbh­dvinipÃtavihvalaniravalaæbanam, divasam iva teja÷patipatanaparimlÃnaÓriyaæ ÓyÃmÅbhÆtam, nandanam iva bhagnakalpapÃdapaæ vicchÃyam, digbhÃgam iva pro«itadikku¤jaraÓÆnyam, girim iva guruvajrapÃtadÃritaæ prakampamÃnam, krÅtam iva kraÓimnÃ, kiækarÅk­tam iva kÃruïyena, dÃsÅk­tam iva daurmanasyena, Ói«yÅk­tam iva Óocitavyena, andhÅk­tam ivÃdhinÃ, mÆkÅk­tam iva maunena, pi«Âam iva pi¬ayÃ, svinnam iva saætÃpena, uccitam iva cintayÃ, viluptam iva vilÃpena, dh­tam iva vairÃgyeïa, pratyÃkhyÃtam iva pratisaækhyÃnena, avaj¤Ãtam iva praj¤ayÃ, dÆrÅk­tam iva durabhibhavatvena, abodhyena v­ddhabuddhÅnÃm, asÃdhyena sÃdhubhëitÃnÃm, agamyena gurugirÃm, aÓakyena ÓÃstraÓaktÅnÃm, apathena praj¤ÃprayatnÃnÃm, agocareïa suh­danurodhÃnÃm, avi«ayeïa vi«ayopabhogÃnÃm, abhÆmibhÆtena kÃlakramopacayÃnÃæ Óokena kavalÅk­taæ jye«Âhaæ bhrÃtaram apaÓyat. Ãvegodgatak­tsnasnehotkalikÃkalÃpotk«ipyamÃïakÃya iva ca paravaÓa÷ samudagÃt. atha taæ dÆrÃd eva d­«Âvà devo rÃjyavardhanaÓ cirakÃlakalitaæ bëpÃvegaæ mumuk«u÷ sudÆraprasÃritena saækalpayann iva sarvadu÷khÃni dÅrgheïa dordaï¬advayena g­hÅtvà kaïÂhe muktakaïÂhaæ puna÷ patitak«aume k«Ãme vak«asi puna÷ kaïÂhe puna÷ skandhabhÃge puna÷ kapolodare nidhÃya tathà tathà ruroda yathà saæbandhanÃnÅvodapÃÂyanta h­dayÃni. aÓrusrota÷Óirà ivÃmucyata locane«u lokena sm­tan­patinà rÃjavallabhenÃpi pratiÓabdakanibhena nirbharam ivÃrudyata. sucirÃc ca kathaæ katham api nirv­«Âanayanajala÷ parjanya iva Óaradi svayam evopaÓaÓÃma. upavi«ÂaÓ ca parijanopanÅtena toyena taratkaranakhamayÆkhapu¤jatayà mahÃjalaplavajÃyamÃnaphenalekham iva puna÷ puna÷ pram­«Âam api pak«mÃgrasaægaladbëpabinduv­ndamandonme«amu«itadarÓanaæ kathaæ katham api cak«ur ak«Ãlayat. tÃmbÆlikopasthÃpitena ca vÃsasà candrÃtapaÓakalenevo«ïo«ïabëpadagdhaæ vadanam unmamÃrja. tÆ«ïÅm eva ca ciraæ sthitvotthÃya snÃnabhÆmim agÃt. tasyÃæ ca sthitvà vibhÆ«aæ vitrastavyastakuntalaæ maulim anÃdarÃn ni«pŬya sÃvaÓe«amanyusphuritena jijÅvi«ateva jaladhautasubhagam ÃtmÃnam api cucumbi«atevÃdhareïa k«Ãlitasya cak«u«a÷ Óvetimnà ca ÓÃradaÓaÓikaravikasitaviÓadakumudavanadalÃvalibalivik«epair iva digdevatÃrcanakarma kurvÃïaÓ catu÷ÓÃlavitardikÃviniveÓitÃyÃm apratipÃdikÃyÃæ cÃpÃÓrayavinihitaikopabarhaïÃyÃæ paryaÇkikÃyÃæ nipatya jo«am asthÃt. devo 'pi har«as tathaiva snÃtvà dharaïitalanihitakuthÃprasÃritamÆrtir adÆra evÃsya tÆ«ïÅm eva samavÃti«Âhata. d­«Âvà d­«Âvà dÆyamÃnamÃnasam agrajanmÃnaæ samasphuÂad ivÃsya sahasradhà h­dayam. aurasadarÓanaæ hi yauvanaæ Óokasya. lokasya tu narapatimaraïadivasÃd api dÃruïatara÷ sa babhÆva divasa÷. sarvasminn eva ca nagare na kenacid apÃci na kenacidasnÃyi nÃbhoji. sarvatra sarveïÃrodi. kevalam anena ca krameïÃticakrÃma divasa÷. sa ca pratyagratva«Â­ÂaÇkata«Âatanur iva vamadbahalarudhirarasamÃæsacchedalohitacchavir aparapÃrÃvÃrapayasi mamajja ma¤ji«ÂhÃruïo 'ruïasÃrathi÷. mukulÃyamÃnakamalinÅkoÓavikalaæ cakÃïa ca¤carÅkakulaæ kamalasarasi. savidhavirahavyÃdhividhuravadhÆbÃdhyamÃnaæ babandha bandhÃv iva vibuddhabandhÆkabhÃsi bhÃsvati sÃsrÃæ d­Óaæ cakravÃkacakravÃlam. saæcarantyÃ÷ samadhukararavaæ kairavÃkaraæ kalahaæsaramaïÅramaïÅyaæ mÃïikyakäcÅkiÇkiïÅjÃlam ivÃcakÃïa Óriya÷. prakaÂakalaÇkam udayamÃnaæ viÓaÇkaÂavi«ÃïotkÅrïapaÇkasaækaraÓaÇkarabarkuraÓakvarakakudakÆÂasaækÃÓam akÃÓatÃkÃÓe ÓaÓÃÇkamaï¬alam. asyÃæ ca velÃyÃm anatikramaïÅyavacanair upas­tya pradhÃnasÃmantair vij¤ÃpyamÃna÷ kathaæ katham apy abhukta. prabhÃtÃyÃæ ca ÓarvaryÃæ sarve«u pravi«Âe«u rÃjasu samÅpasthitaæ har«adevam uvÃca: "tÃta! bhÆmir asi guruniyogÃnÃm. ÓaiÓava evÃgrÃhi guïavatpatÃkeva bhavatà tÃtasya cittav­tti÷. yato bhavantam evaævidhaæ vidheyaæ vidhividhÃnopanatanairgh­ïyam idaæ kim api bibhaïi«ati me h­dayam. nÃvalambanÅyà bÃlabhÃvasulabhà premavilomà vÃmatÃ. vaidheya iva mà k­thÃ÷ pratyÆham Åhite 'smin. Ó­ïu na khalu na jÃnÃsi lokav­ttam. lokatrayatrÃtari mÃndhÃtari m­te kiæ na k­taæ purukutsena? bhrÆlatÃdi«ÂëÂÃdaÓadvÅpe dilÅpe và raghuïÃ. mahÃsurasamaramadhyÃdhyÃsitatridaÓarathe daÓarathe và rÃmeïa? go«padÅk­tacaturudanvadante du«yante và bharatena? ti«Âhantu tÃvat te tÃtenaiva ÓatasamadhikÃdhigatÃdhvaradhÆmavisaradhÆsaritavÃsavavayasi sug­hÅtanÃmni tatrabhavati parÃsutÃæ gate pitari kiæ nÃkÃri rÃjyam? yaæ ca kila Óoka÷ samabhibhavati taæ kÃpuru«am Ãcak«ate ÓÃstravida÷. striyo hi vi«aya÷ ÓucÃm. tathÃpi kiæ karomi. svabhÃvasya seyaæ kÃpuru«atà và straiïaæ và yad evam Ãspadaæ pit­Óokahutabhujo jÃto 'smi. mama hi bhÆbh­ti paryaste niravaÓe«ata÷ prasravaïÃnÅva srutÃny aÓrÆïy astamite mahati tejasy andhakÃrÅbhÆtadaÓÃÓasya prana«Âa÷ praj¤Ãloka÷, prajvalitaæ h­dayam, ÃtmadÃhabhÅta iva svapne 'pi nopasarpati viveka÷, balÅyasà saætÃpena jÃtu«am iva vilÅnam akhilaæ dhairyam, pade pade digdharopÃhateva hariïÅ muhyati mati÷, puru«adve«iïÅva dÆrata eva bhramati pariharantÅ sm­ti÷, ambeva tÃtenaiva saha gatà dh­ti÷, vÃrdhu«ikaprayuktÃnÅva dhanÃnÅva pratidivasaæ vardhante du÷khÃni, ÓokÃnaladhÆmasaæbhÃrasaæbhÆtÃmbhodharabharitam iva var«ati nayanavÃridhÃrÃvisaraæ ÓarÅram. sarva÷ pa¤cajana÷ pa¤catvam upagata÷ prayÃti. vitatham etad vadati bÃlo loka÷. tÃto hutÃÓanatÃm eva kevalÃm Ãpanno 'pi naivaæ dahati mÃm. antas tad evam idam asÃæparÃyikam iva h­dayam ava«Âabhya vyutthita÷ Óoko durnivÃro vìava iva vÃrirÃÓim, pavir iva parvatam, k«aya iva k«apÃkaram, rÃhur iva ravim, dahati dÃrayati tanÆkaroti kavalayati ca mÃm. kÃmaæ na Óaknoti me h­dayaæ tÃd­Óasya sumerukalpasya kalpamahÃpuru«asya vinipÃtam aÓrubindubhir eva kevalair ativÃhayitum. rÃjye vi«a iva cakorasya me viraktaæ cak«u÷. bahum­tapaÂÃvaguïÂhanÃæ ra¤jitaraÇgÃæ janaÇgamÃnÃm iva vaæÓabÃhyÃm anÃryÃæ Óriyaæ tyaktum abhila«ati me mana÷. k«aïam api dagdhag­he Óakunir iva na pÃrayÃmi sthÃtum. so 'ham icchÃmi manasi vÃsasÅva sulagnaæ snehamalam idam amalai÷ ÓikhariÓikharaprasravaïai÷ svacchasrotombubhi÷ prak«Ãlayitum ÃÓramapade. yatas tvam antaritayauvanasukhÃm anabhimatÃm api jarÃm iva pururÃj¤ayà guror g­hÃïa me rÃjyacintÃm. tyaktasakalabÃlakrŬena hariïeva dÅyatÃm uro lak«myai. parityaktaæ mayà Óastram." ity abhidhÃya ca kha¬gagrÃhiïo hastÃd ÃdÃya nijaæ nistriæÓam utsasarja dharaïyÃm. atha tac chrutvà niÓitaÓikhena ÓÆlenevÃhata÷ pravidÅrïah­dayo devo har«a÷ samacintayat: "kiæ nu khalu mÃm antareïÃrya÷ kenacid asahi«ïunà ki¤cid grÃhita÷ kupita÷ syÃt. utÃnayà diÓà parÅk«itukÃmo mÃm. uta tÃtaÓokajanmà cetasa÷ samÃk«epo 'yam asya. Ãhosvid Ãrya evÃyaæ na bhavati, kiæ vÃryeïÃnyad evÃbhihitam anyad evÃÓrÃvi mayà ÓokaÓÆnyena Óravaïendriyeïa. Ãryasya cÃnyad vivak«itam anyad evÃpatitaæ mukhena. athavà sakalavaæÓavinÃÓÃya nipÃtanopÃyo 'yaæ vidhe÷. mama và nikhilapuïyaparik«ayopak«epa÷. karmaïÃm ananukÆlasamagragrahacakravÃlavilasitaæ vÃ. athavà tÃtavinÃÓani÷ÓaÇkakalikÃlakrŬitaæ yenÃyaæ ya÷ kaÓcid iva yatki¤canakÃriïaæ mÃm apu«pabhÆtivaæÓasaæbhÆtam iva, atÃtatanayam iva, anÃtmÃnujam iva, abhaktam iva, ad­«Âado«am api Órotriyam iva surÃpÃne, sadbh­tyam iva svÃmidrohe sajjanam iva nÅcopasarpaïe, sukalatram iva vyabhicÃre, atidu«kare karmaïi samÃdi«ÂavÃn. tad etat tÃvad anurÆpaæ yac chauryonmÃdamadironmattasamastasÃmantamaï¬alasamudramathanamandare tÃd­Ói pitari m­te tapovanaæ và gamyate valkalÃni và g­hyante tapÃæsi và sevyante. yà tu mayi rÃjÃj¤Ã sà dagdhe 'pi dÃhakÃriïÅ mayy avagrahaglapite dhanvanÅvÃÇgÃrav­«Âi÷. tad asad­Óam idam Ãryasya. yady api ca vibhur anabhimÃna÷. dvijÃtir ane«aïa÷, munir aro«aïa÷, kapir acapala÷ kavir amatsara÷, vaïig ataskara÷ priyajÃnir akuhana÷, sÃdhur adaridra÷, draviïavÃn akhala÷, kÅnÃÓo 'nak«igata÷, m­gayur ahiæsra÷, pÃrÃÓarÅ brÃhmaïya÷, sevaka÷ sukhÅ, kitava÷ k­taj¤a÷, parivrì abubhuk«u÷, n­Óaæsa÷ priyavÃk, amÃtya÷ satyavÃdÅ, rÃjasÆnur adurvinÅtaÓ ca jagati durlabha÷, tathÃpi mamÃrya evÃcÃrya÷. ko hi nÃma tadvidhe nipatite rÃjagandhaku¤jare janayitari ced­Óe viphalÅk­taviÓÃlaÓilÃstambhorubhuje bhÆbhuji bhrÃtari tyaktarÃjye jyÃyasi navavayasi tapovanaæ gacchati sakalalokalocanajalapÃtÃpavitraæ m­dgolakaæ vasudhÃbhidhÃnaæ dhanamadakhelanikhilakhalamukhavikÃralak«aïÃkhyÃyamÃnanÅcÃcaraïÃæ ÓrÅsaæj¤ikÃæ subhaÂakuÂumbakarmakumbhadÃsÅæ caï¬Ãlo 'pi kÃmayeta. katham iva saæbhÃvitam atyantam anucitam idam Ãryeïa. kim upalak«itam anavadÃtam idaæ mayi. kiæ vÃsya cetasaÓ cyuta÷ saumitrir vism­tà và v­kodaraprabh­taya÷. anapek«itabhaktajanà svÃrthaikani«pÃdanani«Âhurà nÃsÅd iyam Ãryasyed­ÓÅ prabhavi«ïutÃ. api cÃrye tapovanaæ gate jijÅvi«u÷ ko manasÃpi mahÅæ dhyÃyet. kuliÓaÓikharakharanakharapracayapracaï¬acapeÂÃpÃÂitamattamÃtaÇgottamÃÇgamadacchaÂÃcchuritacÃrukesarabhÃrabhÃsvaramukhe kesariïi vanavihÃrÃya vinirgate nivÃsaæ giriguhÃæ ka÷ pÃti p­«Âhata÷. pratÃpasahÃyà hi sattvavanta÷. kaÓ capalÃæ rÃjalak«mÅæ praty anurodho 'yam Ãryasya yadÅyam api na cÅvarÃntaritakucà kuÓakusumasamitpalÃÓapÆlikÃæ vahantÅ tatraiva tapovane vanam­gÅva nÅyate jarÃjÃlinÅ. kiæ và mamÃnena v­thà bahudhà vikalpitena tÆ«ïÅm evÃryam anugami«yÃmi. guruvacanÃtikramak­taæ ca kilbi«am etat tapovane tapa evÃpÃsyati". ity avadhÃrya manasà prathamataraæ gatas tapovanam adhomukhas tÆ«ïÅm avÃti«Âhat. atrÃntare pÆrvÃdi«Âenaiva rudatà vastrakarmÃntikena samupasthÃpite«u valkale«u, nirdayakaratalatìanabhiyeva kvÃpi gate h­daye, raÂati rÃjastraiïe tÃram abrahmaïyam Ærdhvado«ïi virudati, viprajane, pÃdapraïatipare, phÆtkurvati paurav­nde, vidrÃti vidrutacetasi ciraætane parijane, parijanÃvalambite, gate var«Åyasi, vepamÃnavapu«i, paryÃkulavÃsasi, Óokagadgadavacasi, vigalitanayanapayasi, nivÃraïodyatamanasi, viÓati bandhuvarge, nirÃÓe«u nakhalikhitamaïikuÂÂime«v avÃÇmukhe«u, ni÷Óvasatsu sÃmante«u, sabÃlav­ddhÃsu tapovanÃya prasthitÃsu sarvÃsu prajÃsu sahasaiva praviÓya Óokaviklava÷ prak«aritanayanasalilo rÃjyaÓriya÷ paricÃraka÷ saævÃdako nÃma praj¤Ãtatamo vimuktÃkranda÷ sadasy ÃtmÃnam apÃtayat. atha saæbhrÃnto bhrÃtrà saha svayaæ devo rÃjyavardhanas taæ paryap­cchat: "bhadra! bhaïa bhaïa kim asmadvyasanavyavasÃyavardhanabaddhadh­ti÷, avanipatimaraïamuditamati÷, adh­tikaram aparam adhikataram ito du÷khÃtiÓayaæ samupanayati vidhi÷" iti. sa kathaæ katham apy akathayat: "deva! piÓÃcÃnÃm iva nÅcÃtmanÃæ caritÃni chidraprahÃrÅïi prÃyaÓo bhavanti. yato yasminn ahany avanipatir uparata ity abhÆd vÃrtà tasminn eva devo grahavarmà durÃtmanà mÃlavarÃjena jÅvalokam Ãtmana÷ suk­tena saha tyÃjita÷. bhart­dÃrikÃpi rÃjyaÓrÅ÷ kÃlÃyasaniga¬ayugalacumbitacaraïà caurÃÇganeva saæyatà kÃnyakubje kÃrÃyÃæ nik«iptÃ. kiævadantÅ ca yathà kilÃnÃyakaæ sÃdhanaæ matvà jigh­k«u÷ sudurmatir etÃm api bhuvam Ãjigami«ati." iti vi¤j¤Ãpite. prabhu÷ prabhavatÅti. tataÓ ca tÃd­Óam anupek«aïÅyam asaæbhÃvitam Ãkasmikam upari vyatikaram ÃkarïyÃÓrutapÆrvatvÃt paribhavasya, paraparibhavÃsahi«ïutayà ca svabhÃvasya, darpabahulatayà ca navayauvanasya, vÅrak«etrasaæbhavatvÃc ca janmana÷, k­pÃbhÆmibhÆtÃyÃÓ ca svasu÷ snehÃt sa tÃd­Óo 'pi baddhamÆlo 'py atyantagurur ekapada evÃsya nanÃsya nanÃÓa ÓokÃvega÷. viveÓa ca sahasà kesarÅva giriguhÃg­haæ gabhÅrah­dayaæ bhayaÇkara÷ kopÃvega÷. keÓini«ÆdanaÓaÇkÃkulakÃliyabhaÇgurabhrÆbhaÇgataraÇgiïÅ ÓyÃmÃyamÃnà yamasvaseva prathÅyasÅ lalÃÂapaÂÂe bhÅ«aïà bhrukuÂir udabhidyata. darpÃt parÃm­Óannakhakiraïasalilanirjharai÷ samarabhÃrasaæbhÃvanÃbhi«ekam iva cakÃra diÇnÃgakumbhakÆÂavikaÂasya bÃhuÓikharakoÓasya vÃma÷ pÃïipallava÷. saægalatsvedasalilapÆritodaro nirmÆlaæ mÃlavonmÆlanÃya g­hÅtakeÓa iva durmadaÓrÅkacagrahotkaïÂhayeva ca kampamÃna÷ punar api samutsasarpa bhÅ«aïaæ k­pÃïaæ pÃïir apara÷. ÓastragrahaïamuditarÃjalak«mÅkriyamÃïadi«Âav­ddhividhutasindÆradhÆlir iva kapila÷ kapolayor ad­syata ro«arÃga÷. samÃsannasakalamahÅpÃlacƬÃmaïicakrÃkramaïajÃtÃhaækÃra iva ca samÃruroha vÃmam Ærudaï¬am uttÃnitaÓ caraïo dak«iïa÷. ni«ÂhurÃÇgu«Âaka«aïani«ÂhyÆtadhÆmalekho nirvÅrorvÅkaraïÃya vimuktaÓikha iva lilekha maïikuÂÂimam itara÷ pÃdapadma÷. darpasphuÂitasarasavraïocchalitarudhiracchaÂÃvasekai÷ Óokavi«aprasuptaæ prabodhayann iva parÃkramam anujam avÃdÅt: "Ãyu«man! idaæ rÃjakulam, amÅ bÃndhavÃ÷, parijano 'yam, iyaæ bhÆmi÷, bhÆpatibhujaparighapÃlitÃÓ caitÃ÷ prajÃ÷, gato 'ham adyaiva mÃlavarÃjakulapralayÃya. idam eva tÃvad valkalagrahaïam idam eva tapa÷ ÓokÃpagamopÃyaÓ cÃyam eva yad atyantÃvinÅtÃrinigraha÷. so 'yaæ kuraÇgakai÷ kacagraha÷ kesariïa÷, bhekai÷ karapÃta÷ kÃlasarpasya, vatsakair bandigraho vyÃghrasya, alagardair galagraho garu¬asya, dÃrubhir dÃhÃdeÓo dahanasya, timirais tiraskÃro rave÷, yo mÃlavai÷ paribhava÷ pu«pabhÆtivaæÓasya. antaritas tÃpo me mahÅyasà manyunÃ. ti«Âhantu sarva eva rÃjÃna÷ kariïaÓ ca tvayaiva sÃrdham. ayam eko bhaï¬ir ayutamÃtreïa turaÇgamÃïÃm anuyÃtu mÃm." ity abhidhÃya cÃnantaram eva prayÃïapaÂaham ÃdideÓa. taæ ca tathà samÃdiÓantam Ãkarïya jÃmijÃmÃt­v­ttÃntavij¤ÃnaprakopÃdhÃnadÆyamÃne manasi nirvartanÃdeÓena dÆraprarƬhapraïayapŬa iva provÃca devo har«a÷: "kim iva hi do«aæ paÓyaty Ãryo mamÃnugamanena? yadi bÃla iti nitarÃæ tarhi na parityÃjyo 'smi. rak«aïÅya iti bhavadbhujapa¤jaro rak«ÃsthÃnam, aÓakta iti kva parÅk«ito 'smi, saævardhanÅya iti viyogas tanÆkaroti, akleÓasaha iti strÅpak«e nik«ipto 'smi, sukham anubhavatv iti tvayaiva saha tat prayÃti mahÃn adhvana÷ kleÓa iti virahÃgnir avi«ahyatara÷, kalatraæ rak«atv iti ÓrÅs te nistriæÓe 'dhivasati, p­«Âhata÷ ÓÆnyam iti ti«Âhaty eva pratÃpa÷, rÃjakam anadhi«Âhitam iti tatsubaddham Ãryaguïai÷, na bÃhya÷ sahÃyo mahata iti vyatiriktam eva mÃæ gaïayati pralaghuparikara÷, prayÃmÅti pÃdarajasi ko 'tibhÃra÷ dvayor gamanam asÃæpratam iti mÃm anug­hÃïa gamanÃj¤ayÃ, kÃtaro bhrÃt­sneha iti sad­Óo do«a÷. kà ceyam Ãtmaæbharità bhujasya te yad ekÃkÅ k«ÅrodaphenapaÂalapÃï¬uram am­tam iva yaÓa÷ pipÃsati. ava¤citapÆrvo 'smi vipraprasÃde«u. tat prasÅdatv Ãryo nayatu mÃm api" ity abhidhÃya k«ititalavinihitamauli÷ pÃdayor apatat. tam utthÃpya punar agrajo jagÃda: "tÃta! kim evam atimahÃrambhaparigrahaïena garimÃïam Ãropyate balÃd atilaghÅyÃn apy ahita÷. hariïÃrtham atihrepaïa÷ siæhasaæbhÃra÷. t­ïÃnÃm upari kati kavacayanty ÃÓuÓuk«aïaya÷. api ca tavëÂÃdaÓadvÅpëÂamaÇgalakamÃlinÅ mediny asty eva vikramasya vi«aya÷. na hi kulaÓailanivahavÃhino vÃyava÷ saænahyanty atitarale tÆlarÃÓau. na sumeruvaprapraïayapragalbhà và dikkariïa÷ pariïamanty aïÅyasi valmÅke. grahÅ«yasi sakalap­thvÅpatipralayotpÃtamahÃdhÆmaketuæ mÃndhÃteva cÃrucÃmÅkarapaÇkapatralatÃlaækÃrÃækakÃyaæ kÃrmukaæ kakubhÃæ vijaye. mama tu durnivÃrÃyÃm asyÃæ vipak«ak«apaïak«udhi k«ubhitÃyÃæ k«amyatÃm ayam ekÃkina÷ kopakavala eka÷. ti«Âhatu bhavÃn." ity abhidhÃya ca tasminn eva vÃsare nirjagÃmÃbhyamitram. atha tathÃgate bhrÃtari, uparate ca pitari, pro«itajÅvite ca jÃmÃtari, m­tÃyÃæ ca mÃtari, saæyatÃyÃæ ca svasari, svayÆthabhra«Âa iva vanya÷ karÅ devo har«a÷ kathaæ katham apy ekÃkÅ kÃlaæ tam anai«Åt. atikrÃnte«u bahu«u vÃsare«u kadÃcit tayaiva bhrÃt­gamanadu÷khÃsikayà dattaprajÃgaras tribhÃgaÓe«ÃyÃæ triyÃmÃyÃæ yÃmikena gÅyamÃnÃm imÃm ÃryÃæ ÓuÓrÃva: "dvÅpopagÅtaguïam api samupÃrjitaratnarÃÓisÃram api. / potaæ pavana iva vidhi÷ puru«am akÃï¬e nipÃtayati" // 6.3 // tÃæ ca Órutvà sutarÃm anityatÃbhÃvanayà dÆyamÃnah­daya÷ prak«ÅïabhÆyi«ÂhÃyÃæ k«apÃyÃæ k«aïam iva nidrÃm alabhata. svapne cÃbraælihaæ lohastambhaæ bhajyamÃnam apaÓyat. utkampamÃnah­dayaÓ ca puna÷ pratyabudhyata. acintayac ca: "kiæ nu khalu mÃm evam amÅ satatam anubadhnanti du÷svapnÃ÷. sphurati ca divÃniÓam akalyÃïÃkhyÃnavicak«aïamadak«iïam ak«i. sudÃruïÃÓ cÃk«udrak«itipak«ayam Ãcak«ÃïÃ÷ k«aïam api na ÓÃmyanti punarutpÃtÃ÷. pratyahaæ rÃhur avikalakÃyabandha iva kabandhavati bradhnabimbe ghaÂamÃno vibhÃvyate. tapa÷karaïakÃlakavalitÃn iva dhÆsaritasamagragrahÃn udgiranti dhÆmodgÃrÃn saptar«aya÷. dine dine dÃruïà diÓÃæ dÃhà d­Óyante. digdÃhabhasmakaïanikara iva nipatati nabhastalÃt tÃrÃgaïa÷. tÃrÃpÃtaÓucÃva ni«prabha÷ ÓasÅ. niÓi niÓi itas tata÷ prajvalitÃbhir ulkÃbhir ugraæ grahayuddham iva viyati vilokayanti vilolatÃrakÃ÷ kakubha÷. rÃjyasaæcÃrasÆcaka÷ saæcÃrayatÅva k«mÃæ kvÃpi vahadbahalaraja÷paÂalakalilaÓarkarÃÓakalasÆtkÃrÅ mÃruta÷. na kuÓalam iva paÓyÃmi lagnasya. asminn asmadvaæÓe kariïa iva karÅraæ komalam api kalayata÷ k­tÃntasya ka÷ paripanthÅ? sarvathà svasti bhavatv ÃryÃya." iti cintayitvà ca antarbhinnaæ bhrÃt­snehakÃtaraæ dravad iva h­dayaæ kathaæ katham api saæstabhyotthÃya yathÃkriyamÃïaæ kriyÃkalÃpam akarot. ÃsthÃnagataÓ ca sahasaiva praviÓantam, anupraviÓatà vi«aïïavadanena lokenÃnugamyamÃnam, asahyadu÷kho«ïani÷ÓvÃsadhÆmaraktatantuneva malinena paÂena prÃv­tavapu«am, jÅvitadhÃraïalajjayevÃvanatamukham, nÃsÃvaæÓasyÃgre grathitad­«Âim, du÷khadÆraprarƬharomïà mÆkenÃpi mukhena svÃmivyasanam avicchinnair aÓrubindubhir vij¤Ãpayantaæ kuntalaæ nÃma b­hadaÓvavÃram, rÃjyavardhanasya prasÃdabhÆmim abhij¤Ãtatamaæ dadarÓa. d­«Âvà ca jÃtÃÓaÇkaÓ cak«u«i salilena, mukhaÓaÓini Óvasitena, h­daye hutÃÓanena utsaÇge bhuvÃ, dÃruïÃpriyaÓravaïasamaye samam iva sarve«v aÇge«v ag­hyata lokapÃlai÷. tasmÃc ca helÃnirjitamÃlavÃnÅkam api gau¬Ãdhipena mithyopacÃropacitaviÓvÃsaæ muktaÓastram ekÃkinaæ viÓrabdhaæ svabhavana eva bhrÃtaraæ vyÃpÃditam aÓrau«Åt. Órutvà ca mahÃtejasvÅ pracaï¬akopapÃvakaprasaraparicÅyamÃnaÓokÃvega÷ sahasaiva prajajvÃla. tataÓ cÃmar«avidhutaÓira÷ ÓÅryamÃïaÓikhÃmaïiÓakalÃÇgÃrakitÃÇgam iva ro«Ãgnim udvamann anavaratasphuritena pibann iva sarvatejasvinÃm ÃyÆæ«i ro«anirbhugnena daÓanacchadena, lohitÃyamÃnalocanÃlokavik«epair digdÃhÃn iva darÓayan, ro«ÃnalenÃpy asahyasahajaÓauryo«madahanadahyamÃneneva vitanyamÃnasvedasalilaÓÅkarÃsÃradurdina÷, svÃvayavair apy ad­«ÂapÆrvaprakopabhÅtair iva kampamÃnair upeta÷, hara iva k­tabhairavÃkÃra÷, harir iva prakaÂitanarasiæharÆpa÷, sÆryakÃntaÓaila ivÃparateja÷prasaradarÓanaprajvalita÷, k«ayadivasa ivoditadvÃdaÓadinakaradurnirÅk«yamÆrti÷, mahotpÃtamÃruta iva sakalabhÆbh­tprakampakÃrÅ, vindhya iva vardhamÃnavigrahotsedha÷, mahÃÓÅvi«a iva durnarÃndrÃbhibhavaro«ita÷, parÅk«ita iva sarvabhogidahanodyata÷, v­kodara iva ripurudhirat­«ita÷, suragaja iva pratipak«avÃraïapradhÃvita÷, pÆrvÃgama iva pauru«asya, unmÃda iva madasya, Ãvega ivÃvalepasya, tÃruïyÃvatÃra iva tejasa÷, sarvodyoga iva darpasya, yugÃgama iva yauvano«maïa÷, rÃjyÃbhi«eka iva raïarasasya, nÅrÃjanadivasa ivÃsahi«ïutÃyÃ÷ parÃæ bhÅ«aïatÃm ayÃsÅt. avÃdÅc ca "gau¬ÃdhipÃdhamam apahÃya kas tÃd­Óaæ mahÃpuru«aæ tatk«aïa ve nirvyÃjabhujavÅryanirjitasamastarÃjakaæ muktaÓastraæ kalaÓayonim iva k­«ïavartmaprasÆtir Åd­Óena sarvavÅralokavigarhitena m­tyunà Óamayed evam Ãryam. anÃryaæ ca taæ muktvà bhÃgÅrathÅphenapaÂalapÃï¬urÃ÷ ke«Ãæ mana÷su sara÷su rÃjahaæsà iva paraÓurÃmaparÃkramasm­tik­to na kuryur ÃryaÓauryaguïÃ÷ pak«apÃtam. katham ivÃtyugrasyÃsyÃryajÅvitaharaïe nidÃgharaver iva kamalÃkarasalilaÓo«aïe 'napek«itaprÅtaya÷ pras­tÃ÷ karÃ÷. kÃæ nu gatiæ gami«yati, kÃæ và yoniæ pravek«yati, kasmin và narake nipati«yati. ÓvapÃko 'pi ka idam Ãcaret. nÃmÃpi ca g­hïato 'sya pÃpakÃriïa÷ pÃpamalena lipyata iva me jihvÃ. kiæ vÃÇgÅk­tya kÃryam Ãryas tena k«udreïÃnupraviÓya vigatagh­ïena ghuïeneva sakalabhuvanÃhlÃdanacaturaÓ candanastambha÷ k«ayam upanÅta÷. nÆnaæ nÃnena mƬhena madhurasÃsvÃdalubdhena madhv ivÃryajÅvitam Ãkar«atà bhÃvÅ d­«Âa÷ ÓilÅmukhasaæpÃtopadrava÷. nijag­hadÆ«aïaæ jÃlamÃrgapradÅpakena kajjalam ivÃtimalinaæ kevalam ayaÓa÷ saæcitaæ gau¬Ãdhamena. natvÃÓv evÃstamupagatavaty api tribhuvanacƬÃmaïau savitari vedhasÃdi«Âa÷ satpathaÓatror andhakÃrasya nigrahÃya graha«aï¬avihÃraikahariïÃdhipa÷ ÓaÓÅ. vinayavidhÃyini bhagne 'pi cÃÇkuÓe vidyata eva vyÃlavÃraïasya vinayÃya sakalamattamÃtaÇgakumbhasthalasthiraÓirobhÃgabhidura÷ kharatara÷ kesarinakhara÷. tÃd­ÓÃ÷ kuvaikaÂikà iva tejasviratnavinÃÓakÃ÷ kasya na vadhyÃ÷. kvedÃnÅæ yÃsyati durbuddhi÷?" ity evam abhidadhata evÃsya pitur api mitraæ senÃpati÷ samagravigrahaprÃgraharo haritÃlaÓailÃvadÃtadeha÷ pariïatapraguïasÃlaprakÃï¬aprakÃÓa÷, prÃæÓu÷, atiÓauryo«maïeva paripÃkam Ãgato gatabhÆyi«Âhe vayasi vartamÃna÷, bahuÓaraÓayanasuptotthito 'pi hasann iva ÓÃntanavamatidÅrgheïÃyu«Ã durabhibhavaÓarÅratayà jarayÃpi bhÅtabhÅtayeva prakaÂitaprakampayà parÃm­«Âa÷ katham api sÃramaye«u Óiroruhe«u ÓaÓikaranikarasitasaralaÓiroruhasaÂÃlÃæ saiæhÅm iva ni«kapaÂaparÃkramarasaracitÃæ saækrÃnto jÅvann eva jÃtim, aparÃmaparasvÃmimukhadarÓanamahÃpÃtakaparijihÅr«ayeva bhrÆyugalena valinaÓithilapralambacarmaïà sthagitad­«Âi÷, dhavalasthÆlagu¤jÃpicchapracchÃditakapolabhÃgabhÃsvareïa vamann iva vikramakÃlam akÃle 'pi vikÃÓikÃÓakÃnanaviÓadaæ ÓaradÃrambhaæ bhÅmena mukhena, m­tam api h­dayasthitaæ svÃminam iva sitacÃmareïa vÅjayan nÃbhilambena kÆrcakalÃpena, pariïÃme 'pi dhautÃsidhÃrÃjalapÃnat­«itair iva viv­tavadanair b­hadbhir vraïavidÃrair vi«amitaviÓÃlavak«Ã÷, niÓitaÓastraÂaÇkakoÂikuÂÂitabahub­hadvarïÃk«arapaÇktinirantaratayà ca sakalasamaravijayaparvagaïanÃm iva kurvan pÆrvaparvata iva pÃdacÃrÅ, vividhavÅrarasav­ttÃntarÃmaïÅyakena mahÃbhÃratam api laghayann iva, pratipak«ak«apaïÃtinirbandhena paraÓurÃmam api Óik«ayann iva, abbhramaïenÃnÃdaraÓrÅsamÃkar«aïavibhrameïa mandaram api mandayann iva, vÃhinÅnÃyakamaryÃdÃnuvartanenÃmbhodhim apy abhibhavann iva, sthairyakÃrkasyonnatibhir acalÃnapi hrepayann iva, sahajapracaï¬ateja÷prasaraparisphuraïena savitÃram api t­ïÅkurvann iva, iÓvarabhÃrodvahanagh­«Âap­«Âhatayà harav­«abham api hasann iva, araïir amar«Ãgne÷, aiÓvaryaæ Óauryasya, visarpo darpasya, h­dayaæ haÂhasya, jÅvitaæ jigÅ«utÃyÃ÷, samucchvasitam utsÃhasya, aÇkuÓo durmadÃnÃm, nÃgadamano du«ÂabhoginÃm, virÃmo varamanu«yatÃyÃ÷, kulagurur vÅrago«ÂhÅnÃm, tulà ÓauryaÓÃlinÃm, sÅmÃntad­Óvà ÓastragrÃmasya, nirvo¬hà prau¬havÃdÃnÃm, saæstambhayità bhagnÃnÃm, pÃraga÷ pratij¤ÃyÃ÷, marmaj¤o mahÃvigrahÃïÃm, Ãgho«aïÃpaÂaha÷ samarÃrthinÃm, saænidhÃv eva samupavi«Âa÷ siæhanÃdanÃmà svareïaiva dundubhigho«agambhÅreïa subhaÂÃnÃæ samararasam Ãnayan vij¤ÃpitavÃn: "deva! na kvacit k­tÃÓrayayà malinayà malinatarÃ÷ kokilayà kÃkà iva kÃpuru«Ã hatalak«myà vipralabhyamÃnam ÃtmÃnaæ na cetayante. Óriyo hi do«Ã andhatÃdaya÷ kÃmalà vikÃrÃ÷. chatracchÃyÃntaritaravayo vismaranty anyaæ tejasvinaæ ja¬adhiya÷. kiæ và karotu varÃka÷ yenÃtibhÅrutayà nityaparÃÇmukhena na tu d­«ÂÃny eva sarvÃtiÓÃyiÓauryÃtiÓayaÓvayathukapilakapolapulakapallavitakopÃnalÃni kupitÃnÃæ tejasvinÃæ mukhÃni. nÃsau tapasvÅ jÃnÃty evaæ yathÃbhicÃrà iva viprak­tÃ÷ sadya÷ sakalakulapralayam upÃharanti manasvina iti. jale 'pi jvalanti tìitÃs tejasvina÷. sakalavÅrago«ÂhÅbÃhyasya tasyaivedam ucitam anuttÃranirayanipÃtanipuïaæ karma. manasvinÃæ hi pradhanapradhÃnadhane dhanu«i dhriyamÃïe sati ca kamalÃkalahaæsÅkelikuvalayakÃnane k­pÃïe k­païopÃyÃ÷ payodhimathanaprabh­tayo 'pi ÓrÅsamutthÃnasya kiæ punar Åd­ÓÃ÷. ye«Ãæ ca dhÃtrà dharitrÅæ trÃtuæ niyuktÃ÷ svayam asamarthà iva kuliÓakarkaÓabhujaparighapraharaïahetor udgiranti girayo 'pi lohÃni te katham iva bÃhuÓÃlino manasÃpi vimalayaÓobhÃndhavà dhyÃyeyur akÃryam. sarvagrahÃbhibhavabhÃsvarÃïÃæ hi subhaÂakarÃïÃm agrato diggrahaïe paÇgava÷ pataÇgakarÃ÷. mahÃmahi«aÓ­ÇgataraÇgabhaÇgabhaÇgurabhÅ«aïÃntarÃlà lokapravÃdamÃtreïa ca dak«iïÃÓà paramÃrthato bhaÂabhrukuÂir adhivÃso yamasya. citraæ ca yad unmuktasiæhanÃdÃnÃæ sahasà sÃhasarabhasarasaromäcakaïÂakanikareïa saha na niryÃnti saÂÃ÷ ÓÆrÃïÃæ raïe«u. dvayam eva ca catu÷sÃgarasaæbh­tasya bhÆtisaæbhÃrasya bhÃjanaæ pratipak«adÃhi dÃruïaæ va¬avÃmukhaæ và mahÃpuru«ah­dayaæ vÃ. tejasvina÷ sakalÃn anavÃpya payorÃÓÅn sahajasya kuto niv­ttir Æ«maïa÷. v­thÃvitatavipulaphaïÃbhÃro bhujaÇgÃnÃæ bhartà bibharti yo bhogena m­tpiï¬am eva kevalam. apratihataÓÃsanÃkrÃntyupabhogasukharasaæ tu rasÃyÃæ dikku¤jarakarabhÃrabhÃsvaraprako«Âhà vÅrabÃhava eva jÃnanti. ravir ivonmukhapadmÃkarag­hÅtapÃdapallava÷ sukhenÃkhaï¬itatejà divasÃn nayati ÓÆra÷. kÃtarasya tu ÓaÓina iva hariïah­dayasya pÃï¬urap­«Âhasya kuto dvirÃtram api niÓcalà lak«mÅ÷. aparimitayaÓa÷prakaravar«Å vikÃsÅ vÅrarasa÷. pura÷prav­ttapratÃpaprahatÃ÷ panthÃna÷ pauru«asya. Óabdavidrutavidvi«anti bhavanti dvÃrÃïi darpasya. ÓastrÃlokaprakÃÓitÃ÷ ÓÆnyà diÓa÷ Óauryasya. ripurudhiraÓÅkarÃsÃreïa bhÆr iva ÓrÅr apy anurajyate. bahunarapatimukuÂamaïiÓilÃÓÃïakoïaka«aïena caraïanakharÃjir iva rÃjatÃpy ujjvalÅbhavati. anavarataÓastrÃbhyÃsena karatalÃnÅva ripumukhÃny api ÓyÃmÅbhavanti. vividhavraïabaddhapaÂÂakaÓatai÷ ÓarÅram iva yaÓo 'pi dhavalÅbhavati. kavaci«u ripÆra÷kavÃÂe«u pÃtyamÃnÃ÷, pÃvakaÓikhÃm iva Óriyam api vamanti ni«Âhurà nistriæÓaprahÃrÃ÷. yaÓ cÃhitahatasvajano manasvijano dvi«adyo«idurastìanena kathayati h­dayadu÷kham. paru«ÃsilatÃnipÃtapavanenocchvasiti nirucchvasitaÓatrudhÃrÃpÃtena roditi vipak«avanitÃcak«u«Ã dadÃti jalaæ sa ÓreyÃn netara÷. na ca svapnad­«Âana«Âe«v iva k«aïike«u ÓarÅre«u nibadhnanti bandhubuddhiæ prabuddhÃ÷. sthÃyini yaÓasÅva ÓarÅradhÅr vÅrÃïÃm. anavarataprajvalitateja÷prasarabhÃsvarasvabhÃvaæ ca maïipradÅpam iva kalu«a÷ kajjalamalo na sp­Óaty evÃtitejasvinaæ Óoka÷. sa tvaæ sattvavatÃm agraïÅ÷ prÃgrahara÷ prÃj¤ÃnÃæ prathama÷ samarthÃnÃæ pra«Âho 'bhijÃtÃnÃm agresaras tejasvinÃm Ãdir asahi«ïÆnÃm. etÃÓ ca satatasaænihitadhÆmÃyamÃnakopÃgnaya÷ sulabhÃsidhÃrÃtoyat­ptayo vikaÂabÃhuvanacchÃyopagƬhà dhÅratÃyà nivÃsaÓiÓirabhÆmaya÷ svÃyattÃ÷ subhaÂÃnÃm ura÷kavÃÂabhittaya÷. yata÷ kiæ gau¬ÃdhipÃdhamaikena. tathà kuru yathà nÃnyo 'pi kaÓcid Ãcaratye vaæ bhÆya÷. sarvorvÅÓraddhÃkÃmukÃnÃm alÅkavijigÅ«ÆïÃæ saæcÃraya cÃmarÃïy anta÷purapurandhrini÷Óvasitai÷. ucchindhi rudhiragandhÃndhag­dhramaï¬alacchÃdanaiÓ cchattracchÃyÃvyasanÃni. apÃkuru kadu«ïaÓoïitodakasvedai÷ kulak«mÅkulaÂÃkaÂÃk«acak«ÆrÃgarogÃn. upaÓamaya niÓitaÓaraÓirÃvedhair akÃryaÓauryaÓvayathÆn. unmÆlaya lohaniga¬ÃpŬamÃlÃmalamahau«adhai÷ pÃdapÅÂhadohadadurlalitapÃdapaÂumÃndyÃni. k«apaya tÅk«ïÃj¤Ãk«arak«ÃrapÃtair jayaÓabdaÓravaïakarïakaï¬Æ÷. apanaya caraïanakhamarÅcicandanacarcÃlalÃÂalepair anamitastimitamastakastambhavikÃrÃn. uddhara karadÃnasaædeÓasaædaæÓair draviïadarpo«mÃyamÃïadu÷ÓÅlalÅlÃÓalyÃni. bhindhi maïipÃdapÅÂhadÅdhitidÅprapradÅpikÃbhi÷ Óu«kasubhaÂÃÂopabhrukuÂibandhÃndhakÃrÃn. jaya caraïalaÇghanalÃghavagalitaÓirogauravÃrogyair mithyÃbhimÃnamahÃsaænipÃtÃn. mradaya satataseväjalimukulitakarasaæpuÂo«mabhir i«vasanaguïakiïakÃrkaÓyÃni. yenaiva ca te gata÷ pità pitÃmaha÷ prapitÃmaho và tam eva mà hÃsÅs tribhuvanasp­haïÅryaæ panthÃnam. apahÃya kupuru«ocitÃæ Óucaæ pratipadyasva kulakramÃgatà kesarÅva kuraÇgÅæ rÃjalak«mÅm. deva! devabhÆyaæ gate narendre du«Âagau¬abhujaÇgajagdhajÅvite ca rÃjyavardhane v­tte 'smin mahÃpralaye dharaïÅdhÃraïÃyÃdhunà tvaæ Óe«a÷. samÃÓvÃsaya aÓaraïÃ÷ prajÃ÷. k«mÃpatÅnÃæ Óira÷su Óaratsaviteva lalÃÂaætapÃn prayaccha pÃdanyÃsÃn. ahitÃnÃm abhinavasevÃdÅk«Ãdu÷khasaætaptaÓvÃsadhÆmamaï¬alair nakhaæpacai÷ pracalitacƬÃmaïicakravÃlabÃlÃtapaiÓ cÃyÃhi kalmëapÃdatÃm. api ca hate pitary ekÃkÅ tapasvÅ m­gai÷ saha saævardhita÷ sahajabrÃhmaïyamÃrdavasukumÃramanÃ÷ k­taniÓcayaÓ caï¬acÃpavanÃÂaniÂÃÇkÃranÃdanirmadÅk­tadiggajaæ gu¤jajjyÃjÃlajanitajagajjvaraæ samagram udyatam ekaviæÓatik­tva÷ k­tavaæÓam utkhÃtavÃn rÃjanyakaæ paraÓurÃma÷, kiæ punar naisargikakÃyakÃrkaÓyakuliÓÃyamÃnamÃnaso mÃninÃæ mÆrdhanyo deva÷. tad adyaiva k­tapratij¤o g­hÃïa gau¬ÃdhipÃdhamajÅvitadhvastaye jÅvitasaækalanÃkulakÃlÃkÃï¬adaï¬ayÃtrÃcihnadhvajaæ dhanu÷. na hy ayam arÃtiraktacandanacarcÃÓiÓiropacÃram antareïa sÃmyati paribhavÃnalapacyamÃnadehasya devasya du÷khadÃhajvara sudÃruïa÷. nikÃrasaætÃpaÓÃntyupÃyaparik«aye hi hi¬imbÃcumbanÃsvÃditam iva ripurudhirÃm­tam amandaropÃyam apÃyi pavanÃtmajena. jÃmadagnyena ca ÓÃmyan manyuÓikhiÓikhÃsaæjvarasukhÃyamÃnasparÓaÓÅtale«u k«atriyak«atajahrade«v asnÃyi." ity uktvà vyaraæsÅt. devas tu har«as taæ pratyavÃdÅt: "karaïÅyam evedam abhihitaæ mÃnyena. itarathà hi me g­hÅtabhuvi bhoginÃthe 'pi dÃyÃdad­«Âir År«yÃlor bhujasya. upari gacchatÅcchati nigrahÃya grahagaïe 'pi bhrÆlatà calitum. anamatsu Óaile«v api kacagraham abhila«ati dÃtuæ kara÷. tejodurvidagdhÃn arkakarÃn api cÃmarÃïi grÃhayitum Åhate h­dayam. rÃjaÓabdaru«Ã m­garÃjÃnÃm api ÓirÃæÓi vächati pÃda÷ pÃdapÅÂhÅkartum. svacchandalokapÃlasvecchÃg­hÅtÃnÃm Ãk«epÃdeÓÃya diÓÃm api sphuraty adhara÷. kiæ punar Åd­Óe durjÃte jÃte jÃtÃmar«anirbhare ca manasi nÃsty evÃvakÃÓa÷ ÓokakriyÃkaraïasya? api ca h­dayavi«amaÓalye musalye jÅvati jÃlme jagadvigahite gau¬ÃdhipÃdhamacaï¬Ãle jihremi Óu«kÃdharapuÂa÷ poÂeva pratikÃraÓÆnyaæ Óucà ÓÆtkartum. ak­taripubalÃbalÃvilolalocanodakadurdinasya me kuta÷ karayugalasya jaläjalidÃnam. ad­«Âagau¬ÃdhamacitÃdhÆmamaï¬alasya và cak«u«a÷ svalpam apy aÓrusalilam. ÓrÆyatÃæ me pratij¤Ã: "ÓapÃmy Ãryasyaiva pÃdapÃæsusparÓena, yadi parigaïitair eva vÃsarai÷ sakalacÃpacÃpaladurlalitanarapaticaraïaraïaraïÃyamÃnaniga¬Ãæ nirgau¬Ãæ gÃæ na karomi tatas tanÆnapÃti pÅtasarpi«i pataÇga iva pÃtakÅ pÃtayÃmy ÃtmÃnam"" ity uktvà ca mahÃsaædhivigrahÃdhik­tam avantikam antikastham ÃdideÓa: "likhyatÃm. à ravirathacakracÅtkÃracakitacÃraïamithunamuktasÃnor udayÃcalÃt, à trikÆÂakaÂakakuÂÂÃkaÂaÇkalikhitakÃkutsthalaÇkÃluïÂhanavyatikarÃt suvelÃt, à vÃruïÅmadaskhalitavaruïavaranÃrÅnÆpuraravamukharakuharakuk«er astagire÷, à guhyakagehinÅparimalasugandhigandhapëÃïavÃsitaguhÃg­hÃc ca gandhamÃdanÃt, sarve«Ãæ rÃj¤Ãæ sajjÅkriyantÃæ karÃ÷ karadÃnÃya ÓastragrahaïÃya vÃ, g­hyantÃæ diÓaÓ cÃmarÃïi vÃ, namantu ÓirÃæsi dhanÆæ«i vÃ, karïapÆrÅkriyantÃm Ãj¤Ã maurvyo vÃ, ÓekharÅbhavantu pÃdarajÃæsi ÓirastrÃïi vÃ, ghaÂantÃm a¤jalaya÷ karighaÂÃbandhà vÃ, mucyantÃæ bhÆmaya i«avo vÃ, samÃlambyantÃæ vetraya«Âaya÷ kuntaya«Âayo vÃ, sud­«Âa÷ kriyatÃm Ãtmà maccaraïanakhe«u k­pÃïadarpaïe«u vÃ. parÃgato 'ham. paÇgor iva me kuto niv­ttis tÃvad yÃvan na k­ta÷ sarvadvÅpÃntarasaæcÃrÅ sakalanarapatimukuÂamaïiÓilÃlokamaya÷ pÃdalepa÷." iti k­taniÓcayaÓ ca muktÃsthÃno visarjitarÃjaloka÷ snÃnÃrambhÃkÃÇk«Å sabhÃm atyÃk«Åt. utthÃya ca svasthavan ni÷Óe«am Ãhnikam akÃr«Åt. agalac ca darpaprasara iva Órutapratij¤asya ÓÃmyadÆ«mà divasas tribhuvanasya. tataÓ ca nijÃdhikÃrÃpahÃrabhÅta iva bhagavaty api kvÃpi gate gatatejasy ahimabhÃsi, tÃmarasavane«v api nigƬhaÓilÅmukhÃlÃpe«u trÃsÃd iva saækucatsu, vihagagaïe«v api samupasaæh­tanijapak«avik«epaniÓcale«u bhiyevÃprakaÂÅbhavatsu, bhuvanavyÃpinÅæ saædhyÃæ pratij¤Ãm iva mÃnayati nataÓirasi ghaÂitäjalivane jane sakale, svapadacyuticakitadikpÃladÅyamÃnÃbhraælihalohaprÃkÃravalayakalitÃsv iva bahalatimiramÃlÃtirodhÅyamÃnÃsu dik«u prado«ÃsthÃne nÃticiraæ tasthau. namann­palokalolÃæÓukapavanakampitaÓikhair dÅpikÃcakravÃlair api praïamyamÃna iva prÃhiïollokaæ prati«iddhaparijanapraveÓaÓ ca Óayanag­haæ prÃviÓat. uttÃnaÓ ca mumocÃÇgÃni Óayanatale. dÅpadvitÅyaæ ca tam abhisara iva labdhÃvasaras tarasà bhrÃt­Óoko jagrÃha. jÅvantam iva h­daye nimÅlitalocano dadarÓÃgrajam. upary upari bhrÃt­jÅvitÃnve«iïa iva prasasru÷ ÓvÃsÃ÷. dhavalÃæÓukapaÂÃnteneva cÃÓrujalaplavena mukham ÃcchÃdya ni÷Óabdam aticiraæ ruroda. cakÃra cetasi: kathaæ nÃmÃk­tes tÃd­syà yukta÷ pariïÃmo 'yam Åd­Óa÷. p­thuÓilÃsaæghÃtakarkaÓakÃyabandhÃt tÃtÃd acalÃd iva lohadhÃtu÷ kaÂhinatara ÃsÅd Ãrya÷. kathaæ cÃsya me hatah­dayasyÃryavirahe sak­d api yuktaæ samucchvasitum. iyaæ sà prÅtir bhaktir anuv­ttir vÃ. bÃliÓo 'pi ka÷ saæbhÃvayed Ãryamaraïe majjÅvitam. tat tÃd­Óam aikyam ekapada eva kvÃpi gatam. ayatnenaiva hatavidhinà p­thakk­to 'smi. dagdharo«ÃntaritaÓucà suciraæ ruditam api na muktakaïÂhaæ gatagh­ïena mayÃ. sarvathà lÆtÃtantucchaÂÃcchidurÃs tucchÃ÷ prÅtaya÷ prÃïinÃm. lokayÃtrÃmÃtranibandhanà bÃndhavatà yatrÃham api nÃma para ivÃrye svargasthe svastha ivÃse. kiæ ca daivahatakena phalam ÃsÃditam Åd­Ói parasparaprÅtibandhanirv­tah­daye sukhabhÃji bhrÃt­mithune vighaÂite. tathà ca candramayà iva jagadÃhlÃdino lokÃntarÅbhÆtasya lagnacitÃgnaya ivÃryasya ta eva dahanti guïÃ÷. ity etÃni cÃnyÃni ca h­dayena paryadevata. prabhÃtÃyÃæ ca ÓarvaryÃæ pratÅhÃram ÃdideÓÃÓe«agajasÃdhanÃdhik­taæ skandaguptaæ dra«Âum icchÃmÅti. atha yugapatpradhÃvitabahupuru«aparamparÃhÆyamÃna÷, svamandirÃd apratipÃlitakareïuÓ caraïÃbhyÃm eva saæbhrÃnta÷, sasaæbhramair daï¬ibhir utsÃryamÃïajanapada÷, pade pade praïamata÷ pratidiÓam ibhabhi«agvarÃnvaravÃraïÃnÃæ vibhÃvarÅvÃrtÃ÷ p­cchann ucchritaÓikhipicchalächitavaæÓalatÃvanagahanag­hÅtadigÃyÃmair vindhyavanair iva vÃraïabandhavimardodyogÃgatai÷, pura÷pradhÃvadbhir anÃyattamaï¬alair ÃdhoraïagaïaiÓ ca marakataharitaghÃsamu«ÂÅÓ ca darÓayadbhir navagrahagajapatÅæÓ ca prÃrthayamÃnaiÓ ca labdhÃbhimatamattamÃtaÇgamuditamÃnasaiÓ ca sudÆram upas­tya namasyadbhir ÃtmÅyamÃtaÇgamadÃgamÃæÓ ca nivedayadbhi÷, ¬iï¬imÃdhirohaïÃya ca vij¤Ãpayadbhi÷, pramÃdapatitÃparÃdhÃpah­tadviradadu÷khadh­tadÅrghaÓmaÓrubhir agrato gacchadbhi÷, abhinavopas­taiÓ ca karpaÂibhir vÃraïÃptisukhapratyÃÓayà dhÃvamÃnai÷, gaïikÃdhikÃrigaïaiÓ ciralabdhÃntarair ucchritakarai÷, karmaïy akareïukÃsaækathanÃkulair ullÃsitapallavacihnÃbhir araïyapÃlapaÇktibhiÓ ca, ni«pÃditanavagrahanÃganivahanivedanodyatÃbhir uttambhitatuÇgatotravanÃbhir mahÃmÃtrapeÂakaiÓ ca prakaÂitakarikarmacarmapuÂai÷, abhinavagajasÃdhanasaæcaraïavÃrtÃnivedanavisarjitaiÓ ca nÃgavanavÅthÅpÃladÆtav­ndai÷, pratik«aïapratyavek«itakarikavalakÆÂaiÓ ca, kaÂabhaÇgasaægrahaæ grÃmanagaranigame«u nivedayamÃnai÷, kaÂakakadambakai÷ kriyamÃïakolÃhala÷, svÃmiprasÃdasaæbh­tena mahÃdhikÃrÃvi«kÃreïa svÃbhÃvikena cÃva«ÂambhÃbhogenodÃsÅno 'py ÃdiÓann iva, asaækhyakarikarïaÓaÇkhasampatsampÃdanÃya samudrÃn Ãj¤Ãpayann iva, Ó­ÇgÃragairikapaÇkÃÇgarÃgasaægrahÃya girÅn mu«ïann iva, diggajÃdhikÃraæ kakubhÃm airÃvatam ivÃpaharan harer harapadabharanamitakailÃsagirigurubi÷ pÃdanyÃsair gurubhÃragrahaïagarvam urvyÃ÷ saæharann iva, gatavaÓavilolasya cÃjÃnulambasya bÃhudaï¬advayasya vik«epair ÃlÃnaÓilÃstambhamÃlÃm ivobhayato nikhanann Å«aduttaÇgalambenÃdharabimbenÃm­tarasasvÃdunà navapallavakomalena kavaleneva ÓrÅkareïukÃæ vilobhayan nijan­pavaæÓadÅrghaæ nÃsÃvaæÓaæ dadhÃna÷, atisnigdhamadhuradhavalaviÓÃlatayà pÅtak«Årodeneva pibann Åk«aïayugmÃyÃmena diÓÃm ÃyÃmaæ merutaÂÃd api vikaÂavipulÃlika÷, satatam avicchinnacchatracchÃyÃprarƬhivaÓÃd iva nitÃntÃyatanÅlakomalacchavisubhagena svabhÃvabhaÇgureïa kuntalabÃlavallarÅvellitavilÃsinà lunann iva luptÃlokÃn arkakarÃn barbarakeïÃripak«aparik«ayaparityaktakÃrmukakarmÃpi sakaladigantaÓrÆyamÃïaguruguïadhvani÷, ÃtmasthasamastamattamÃtaÇgasÃdhano 'py asp­«Âo madena bhÆtimÃn api snehamaya÷ pÃrthivo 'pi guïamaya÷ kariïÃm iva dÃnavatÃm upari sthita÷, svÃmitÃm iva sp­haïÅyÃæ bh­tyatÃm apy aparibhÆtÃm udvahann ekabhart­bhaktiniÓcalÃæ kulÃÇganÃm ivÃnanyagamyÃæ prabhuprasÃdabhÆmim ÃrƬha÷, ni«kÃraïabÃndavo vidagdhÃnÃm, abh­tabh­tyo bhajatÃm, akrÅtadÃso vidu«Ãm, skandagupto viveÓa rÃjakulam. dÆrÃd eva cobhayakarakamalÃvalambitaæ sp­Óan maulinà mahÅtalaæ namaskÃram akarot. upavi«Âaæ ca nÃtinikaÂe taæ tadà jagÃda devo har«a÷: "Óruto vistara evÃsyÃryavyatikarasyÃsmaccikÅr«itasya ca. ata÷ ÓÅghraæ praveÓyantÃæ pracÃranirgatÃni gajasÃdhanÃni. na k«Ãmyaty atisvalpam apy ÃryaparibhavapŬÃpÃvaka÷ prayÃïavilambam." ity evam abhihitaÓ ca praïamya vyaj¤Ãpayat: "k­tam avadhÃrayatu svÃmÅ samÃdi«Âaæ kiæ tu svalpaæ vij¤apyam asti bhart­bhakte÷. tadÃkarïayatu deva÷. devena hi pu«pabhÆtivaæÓasaæbhÆtasyÃbhijanasyÃbhijÃtyasya sahajasya tejaso dikkarikarapralambasya bÃhuyugalasyÃsÃdhÃraïasya ca sodarasnehasya sarvaæ sad­Óam upakrÃntam. kÃkodarÃbhidhÃnÃ÷ k­païÃ÷ k­mayo 'pi na m­«yanti nikÃraæ kim uta bhavÃd­ÓÃs tejasÃæ rÃÓaya÷. kevalaæ devarÃjyavardhanodantena kiyad api d­«Âam eva devena durjanadaurÃtmyam. Åd­ÓÃ÷ khalu lokasvabhÃvÃ÷ pratigrÃmaæ pratinagaraæ pratideÓaæ pratidvÅpaæ pratidiÓaæ ca bhinnà veÓÃÓ cÃkÃrÃÓ cÃhÃrÃÓ ca vyÃhÃrÃÓ ca vyavahÃrÃÓ ca janapadÃnÃm. tad iyam ÃtmadeÓÃcÃrocità svabhÃvasaralah­dayajà tyajyatÃæ sarvaviÓvÃsitÃ. pramÃdado«Ãbhi«aÇge«u ÓrutabahuvÃrta eva pratidinaæ deva÷. yathà nÃgakulajanmana÷ sÃrikÃÓrÃvitamantrasyÃsÅn nÃÓo nÃgasenasya padmÃvatyÃm. ÓukaÓrutarahasyasya ca ÓrÅr aÓÅryata Órutavarmaïa÷ ÓrÃvastyÃm. svapnÃyamÃnasya ca mantrabhedo 'bhÆn m­tyave m­ttikÃvatyÃæ suvarïacƬasya. cƬÃmaïilagnalekhapratibimbavÃcitÃk«arà ca cÃrucÃmÅkaracÃmaragrÃhiïÅ yamatÃæ yayau yavaneÓvarasya. lobhabahulaæ ca bahulaniÓi nidhÃnam utkhanantam utkhÃtakha¬gapramÃthinÅ mamantha mÃthuraæ b­hadrathaæ vidÆrathavarÆthinÅ. nÃgavanavihÃraÓÅlaæ ca mÃyÃmÃtaÇgÃÇgÃn nirgatà mahÃsenasainikà vatsapatiæ nyayaæsi«u÷. atidayitalÃsyasya ca ÓailÆ«amadhyam adhyÃsya mÆrdhÃnam asilatayà m­ïÃlam ivÃlunÃd agnimitrÃtmajasya sumitrasya mitradeva÷. priyatantrÅvÃdyasyÃlÃbuvÅïÃbhyantaraÓu«iranihitaniÓitataravÃrayo gÃndharvacchÃtracchadmÃna÷ cicchidur aÓmakeÓvarasya Óarabhasya Óiro ripupuru«Ã÷. praj¤Ãdurbalaæ ca baladarÓanavyapadeÓadarÓitÃÓe«asainya÷, senÃnÅr anÃryo mauryaæ b­hadrathaæ pipe«a pu«pamitra÷ svÃminam. kÃryakutÆhalÅ ca caï¬Åpatir daï¬opanatayavananirmitena nabhastalayÃyinà yantrayÃnenÃnÅyata kvÃpi. kÃkavarïa÷ ÓaiÓunÃriÓ ca nagaropakaïÂhe kaïÂhe nicak­te nistriæÓena. atistrÅsaÇgaratam anaÇgaparavaÓaæ ÓuÇgam amÃtyo vasudevo devabhÆtidÃsÅduhitrà devÅvya¤janayà vÅtajÅvitam akÃrayat. asuravivaravyasaninaæ, cÃpajahrur aparimitaramaïÅmaïinÆpurajhaïajhaïÃhlÃdaramyayà mÃgadhaæ govardhanagirisuruÇgayà svavi«ayaæ mekalÃdhipamantriïa÷. mahÃkÃlamahe ca mahÃmÃæsavikrayavÃdavÃtÆlaæ vetÃlas tÃlajaÇgho jaghÃna jaghanyajaæ pradyotasya pauïakiæ kumÃraæ kumÃrasenam. rasÃyanarasÃbhiniveÓinaÓ ca vaidyavya¤janÃ÷ subahupuru«ÃnataraprakÃÓitau«adhiguïà gaïapater videharÃjasutasya rÃjayak«mÃïam ajanayan. strÅviÓvÃsinas ca mahÃdevÅg­hagƬhabhittibhÃgbhÆtvà bhrÃtà bhadrasenasyÃbhavan m­tyave kÃliÇgasya vÅrasena÷. mÃt­ÓayanÅyatÆlikÃtalani«aïïaÓ ca tanayo 'nyaæ tanayam abhi«ektukÃmasya dadhrasya karÆ«Ãdhipater abhavan m­tyave. utsÃrakaruciæ ca rahasi sasacivam eva dÆrÅcakÃra cakoranÃthaæ ÓÆdrakadÆtaÓ candraketuæ jÅvitÃt. m­gayÃsaktasya ca mathnato gaï¬akÃn uddaï¬ana¬valanalavananilÅnÃÓ ca campÃdhipacamÆcarabhaÂÃÓ cÃmuï¬Åpater Ãcemu÷ prÃïÃn pu«karasya. bandirÃgaparaæ ca paraprayuktà jayaÓabdamukharamukhà maÇkhà maukhariæ mÆrkhaæ k«atravarmÃïam udakhanan. aripure ca parakalatrakÃmukaæ kÃminÅveÓaguptaÓ ca candragupta÷ Óakapatim aÓÃtayad iti. pramattÃnÃæ ca pramadÃk­tà api pramÃdÃ÷ Órutivi«ayam Ãgatà eva devasya. yathà madhumocitamadhurakasaæliptair lÃjai÷ suprabhà putrarÃjyÃrthaæ mahÃsenaæ kÃÓirÃjaæ jaghÃna. vyÃjajanitakandarpadarpà ca darpaïena k«uradhÃrÃparyantenÃyodhyÃdhipatiæ parantapaæ ratnavatÅ jÃrÆthyam, vi«acÆrïacumbitamakarandena ca karïendÅvareïa devakÅ devarÃnuruktà devasenaæ sauhmyam, yogaparÃgavirasavar«iïà ca maïinÆpureïa vallabhà sapatnÅr u«Ã vairantyà rantidevam, veïÅvinigƬhena ca Óastreïa bindumatÅ v­«ïiæ vidÆratham, rasadigdhamadyena ca mekhalÃmaïinà haæsavatÅ sauvÅraæ vÅrasenam, ad­ÓyÃgadaviliptavadanà ca vi«avÃruïÅgaï¬Æ«apÃyanena pauravÅ pauraveÓvaraæ somakam." ity uktvà virarÃma svÃmyÃdeÓasaæpÃdanÃya ca nirjagÃma. devo 'pi ha«a÷ sakalarÃjyasthitÅÓ cakÃra. tataÓ ca tathà k­tapratij¤e prayÃïaæ vijayÃya diÓÃæ samÃdiÓati deve har«e gatÃyu«Ãæ pratisÃmantÃnÃm udavasite«u bahurÆpÃïy upaliÇgÃni vitenire. tathà hy aviprak­«ÂÃ÷ kÃladÆtad­«Âaya ivetastataÓ caÂulÃ÷ k­«ïaÓÃraÓreïaya÷. pracalitalak«mÅnÆpurapraïÃdapratimà madhusaraghÃsaæghÃtajhaækÃrà jahrÃdire. ciraæ viv­tavik­tavadanavivarani÷s­tavahnivisarà vÃsare 'pi virasaæ viresuÓ ciram aÓivÃrtham aÓivÃ÷ ÓivÃ÷. ÓavapiÓitaprarƬhaprasarà iva kapipotakapolakapilapak«ataya÷ kÃnanakapotÃ÷ petu÷. ÃmantrayamÃïà iva dadhur akÃlakusumÃni samam upavanatarava÷. taralakaratalaprahÃraprahatapayodharà rurudu÷ prasabhaæ sabhÃÓÃlabha¤jikÃ÷. dad­Óur ÃsannakacagrahabhayodbhrÃntottamÃÇgam ivÃtmÃnaæ kabandham ÃdarÓodare«u yodhÃ÷. cƬÃmaïi«u cakraÓaÇkhakamalalak«mÃïa÷ prÃdurabhavan pÃdanyÃsà rÃjamahi«ÅïÃm. ceÂÅcÃmarÃïy akasmÃd adhÃvanta pÃïipallavÃt. praïayakalahe 'pi dattap­«ÂhÃÓ ciram abhavan bhaÂÃ÷ parÃÇmukhà mÃninÅnÃm. kariïÅkapole«u vyaghaÂanta madhulihÃæ madhumadirÃpÃnago«Âhya÷. samÃghrÃtayamamahi«agandhà iva tÃmyanta÷ stambakarim api harayo haritaæ navayavasaæ na ceru÷. calavalayÃvalÅvÃcÃlabÃlikÃtÃlikÃtodyalÃlità api na nan­tur mandà mandiramayÆrÃ÷. niÓi niÓi rajanikarahariïanihitanayana ivonmukhas tÃram upatoraïam akÃraïam akÃïÅt kauleyakagaïa÷. gaïayantÅva gatÃyu«as tarjanataralayà tarjanyà divasam ÃÂa vÃÂake«u koÂavÅ. kuÂÂime«u kuÂilahariïakhuraveïÅtaraÇgiïyaÓ ca Óa«parÃjayo 'jÃyanta. janitaveïÅbandhÃni nira¤janarocanÃrocÅæ«i ca«akamadhuni mukhakamalapratibimbÃny ad­Óyanta bhaÂÅnÃm. samÃsannÃtmÃpahÃracakità iva cakampire bhÆmaya÷. vadhyÃlaækÃraraktacandanarasacchaÂà ivÃlak«yanta ÓÆrÃïÃæ patitÃ÷ ÓarÅre«u vikasitabandhÆkakusumaÓoïitaÓoci«a÷ Óoïitav­«Âaya÷. paryagnÅkurvÃïà iva vinaÓvarÅæ Óriyam aviralasphuratsphuliÇgÃÇgÃrodgÃradagdhatÃrÃgaïà gaïaÓa÷ patanta÷ prajvalanto na vyaraæsi«ur ulkÃdaï¬Ã÷. prathamam eva pratÅhÃrÅvÃpaharantÅ pratibhavanaæ cÃmarÃtapatravyajanÃni paru«Ã babhrÃma vÃtyeti. iti ÓrÅbÃïabhaÂÂak­tau har«acarite rÃjapratij¤Ãvarïanaæ nÃma «a«Âha ucchvÃsa÷. saptama ucchvÃsa÷ aÇganavedÅ vasudhà kulyà jaladhi÷ sthalÅ ca pÃtÃlam / valmÅkaÓ ca sumeru÷ k­tapratij¤asya vÅrasya // 7.1 // dh­tadhanu«i bÃhuÓÃlini Óailà na namanti yat tad ÃÓcaryam / ripusaæj¤ake«u gaïanà kaiva varÃke«u kÃke«u // 7.2 // atha vyatÅte«u ca ke«ucid divase«u mauhÆrtikamaï¬alena ÓataÓa÷ sugaïite supraÓaste 'hani datte catas­ïÃm api diÓÃæ vijayayogye daï¬ayÃtrÃlagne salilamok«aviÓÃradai÷ ÓÃradair ivÃmbhodharai÷ kÃladhautai÷ ÓÃtakaumbhaiÓ ca kumbhai÷ snÃtvà viracayya paramayà bhaktyà bhagavato nÅlalohitasyÃrcÃmudarci«aæ hutvà pradak«iïÃvartaÓikhÃkalÃpam ÃÓuÓuk«aïiæ, dattvà dvijebhyo ratnavanti rÃjatÃni jÃtarÆpamayÃni ca sahasraÓas tilapÃtrÃïi kanakapatralatÃlaæk­taÓaphaÓ­ÇgaÓikharà gÃÓ cÃrbudaÓa÷, samupaviÓya vitatavyÃghracarmaïi bhadrÃsane vilipya prathamaviliptÃyudho nijayaÓodhavalenÃcaraïataÓ candanena ÓarÅraæ, paridhÃya rÃjahaæsamithunalak«maïÅ sad­Óe dukÆle, parameÓvaracihnabhÆtÃæ ÓaÓikalÃm iva kalpayitvà sitakusumamuï¬amÃlikÃæ Óirasi nÅtvÃ, karïÃbharaïamarakatamayÆkham iva karïagocaratÃæ gorocanÃcchuritam abhinavaæ dÆrvÃpallavaæ vinyasya saha ÓÃsanavalayena gamanamaÇgalapratisaraæ prako«Âhe paripÆjitaprah­«ÂapurohitakaraprakÅryamÃïaÓÃntisalilasÅkaranikarÃbhyuk«itaÓirÃ÷ saæpre«ya mahÃrhÃïi vÃhanÃni bahalaratnÃlokaliptakakumbhi ca bhÆ«aïÃni bhÆbhujÃæ savibhajya kli«ÂakÃrpaÂikakulaputrakalokamocitai÷ prasÃdadÃnaiÓ ca vimucya bandhanÃni sakalÃni niyujya tatkÃlasmaraïasphuraïena kathitÃtmÃnam iva cëÂÃdaÓadvÅpajetavyÃdhikÃre dak«iïaæ bhujastambham ahamahamikayà sevakair iva sanimittair api samagrair agrato bhavadbhi÷ pramuditaprajÃjanyamÃnajayaÓabdakolÃhalo hiraïyagarbha iva brahmÃï¬Ãt k­tayugakaraïÃya bhavanÃn nirjagÃma. nÃtidÆre ca nagarÃd upasarasvati nirmite mahati t­ïamaye, samuttambhitatuÇgatoraïe, vedÅvinihitapallavalalÃmahemakalaÓe, baddhavanamÃlÃdÃmni, dhavaladhvajamÃlini, bhramacchuklavÃsasi, paÂhaddvijanmani mandire prasthÃnam akarot. tatrasthasya cÃsya grÃmÃk«apaÂalika÷ sakalakaraïiparikara÷ "karotu devo divasagrahaïam adyaivÃvandhyaÓÃsana÷ ÓÃsanÃnÃm" ity abhidhÃya v­«ÃÇkÃm abhinavaghaÂitÃæ hÃÂakamayÅæ mudrÃæ samupaninye. jagrÃha ca tÃæ rÃjÃ. samupasthÃpite ca prathamata eva m­tpiï¬e paribhraÓya karakamalÃd adhomukhÅ mahÅtale papÃta mudrÃ. mandÃÓyÃnapaÇkapaÂale m­dum­di sarasvatÅtÅre parisphuÂaæ vyarÃjanta rÃjayo varïÃnÃm. amaÇgalÃÓaÇkini ca vi«Ådati parijane narapatir akaron manasy etat: "atattvadarÓinyo hi bhavanty avidagdhÃnÃæ dhiya÷. tathà hi: ekaÓÃsanamudrÃÇkà bhÆr bhavato bhavi«yatÅti niveditam api nimittenÃnyathà g­hïanti grÃmyÃ÷." ity abhinandya manasà mahÃnimittaæ tat sÅrasahasrasaæmitasÅmnÃæ grÃmÃïÃæ Óatam adÃd dvijebhya÷. ninÃya ca tatra taæ divasam. pratipannÃyÃæ ÓarvaryÃæ saæmÃnitasarvarÃjaloka÷ su«vÃpa. atha galati t­tÅye yÃme suptasamastasattvani÷Óabde dikku¤jaraj­mbhamÃïagambhÅradhvanir atìhyata prayÃïapaÂaha÷. agrata÷ sthitvà ca muhÆrtam iva puna÷ prayÃïakroÓasaækhyÃpakÃ÷ spa«Âam a«ÂÃv adÅyanta prahÃrÃ÷ paÂahe paÂÅyÃæsa÷. tato raÂatpaÂahe, nandannÃndÅke, gu¤jadku¤je, kÆjatkÃhale, ÓabdÃyamÃnaÓaÇkhe, kramopacÅyamÃnakaÂakakalakale, parijanotthÃpanavyÃp­tavyavahÃriïi, drutadrughaïaghÃtaghaÂyamÃnakoïikÃkÅlakolÃhalakalitakakubhi, balÃdhik­tabadhyamÃnapÃÂÅpatipeÂake, janajvalitolkÃsahasrÃlokalupyamÃnatriyÃmÃtamasi, yÃmaceÂÅcaraïacalanotthÃpyamÃnakÃmimithune, kaÂukakaÂukanirdeÓanaÓyannidronmi«anni«Ãdini, prabuddhahÃstikaÓÆnyÅkriyamÃïaÓayyÃg­he, suptotthitÃÓvÅyavidhÆyamÃnasaÂe, raÂatkaÂakamukharakhanitrakhanyamÃnak«oïÅpÃÓe, samutkÅlyamÃnakÅlaÓi¤jÃnahi¤jÅre, upanÅyamÃnaniga¬atÃlakalaravottÃlaturaÇgataraÇgyamÃïakhurapuÂe, leÓikamucyamÃnamadasyandidantisaædÃnaÓ­ÇkhalÃkhanakhananinÃdanirbharabharitadaÓadiÓi, ghÃsapÆlakaprahÃrapram­«ÂapÃæsulakarip­«ÂhaprasÃryamÃïaprasphoÂitapram­«Âacarmaïi, g­hacintakaceÂakasaæve«ÂyamÃnapaÂapuÂÅkÃï¬apa¬amaï¬apaparivastrÃvitÃnake, kÅlakalÃpÃpÆryamÃïacipiÂacarmapuÂe, saæbhÃï¬ÃyamÃnabhÃï¬ÃgÃriïi, bhÃï¬ÃgÃravahanasaævÃhyamÃnabahunÃlÅvÃhike, ni«ÃdiniÓcalÃnekÃnÅkapÃropyamÃïakoÓakalaÓapŬÃpŬasaækaÂÃyamÃnasÃmantaukasi, dÆragatadak«adÃserakak«ipraprak«ipyamÃïopakaraïasaæbhÃrabhriyamÃïadu«Âadantini, tiryagÃnamajjÃghanikakarak­cchrÃk­«ÂalambamÃnaparatantratundilacundÅjanajanitajanahÃse, pŬyamÃnaÓÃraÓÃrivaratrÃguïagrÃhitagÃtravihÃrab­æhadbahub­hadunmadakariïi, karighaÂÃghaÂamÃnaghaïÂÃÂÃÇkÃrakriyamÃïakarïajvare, p­«Âhaprati«ÂhÃpyamÃnakaïÂhÃlakakadarthitakÆjatkarabhe, abhijÃtarÃjaputrapre«yamÃïakuprayuktÃkulakulÅnakulaputrakalatravÃhane, gamanavelÃvipralabdhavÃraïÃdhoraïÃnvi«yamÃïanavasevake, prasÃdavittapattinÅyamÃnanarapativallabhavÃravÃjini, cÃrucÃrabhaÂasainyanyasyamÃnanÃsÅramaï¬alìambarasthÆlasthÃsake, sthÃnapÃlaparyÃïalambamÃnalavaïakalÃyÅkiÇkiïÅnÃlÅsanÃthasaækalitatalasÃrake, kuï¬alÅk­tÃvarak«aïÅjÃlajaÂilavallabhapÃlÃÓvaghaÂÃniveÓyamÃnasÃkhÃm­ge, parivardhakÃk­«yamÃïÃrdhajagdhaprÃbhÃtikayogyÃÓanaprÃrohake, vyakroÓÅvij­mbhamÃïaghÃsikÃgho«e, gamanasaæbhramabhra«Âabhramaduttuï¬ataruïaturaÇgamatanyamÃnÃnekamandurÃvimarde, sajjÅk­takareïukÃrohÃhvÃnasatvarasundarÅdÅyamÃnamukhÃlepane, calitamÃtaÇgaturaÇgapradhÃvitaprÃk­taprÃtiveÓikalokaluïÂhyamÃnanirghÃsasasyasaæcaye, saæcaraccelacakrÃkÃntacakrÅvati, cakracÅtkÃrigantrÅgaïag­hyamÃïaprahatavartmani, akÃï¬ako¬¬ÅyamÃnabhÃï¬abharitÃna¬uhi, nikaÂaghÃsalÃbhalubhyallambamÃnaprathamaprasÃryamÃïasÃrasaurabheye, pramukhapravartyamÃnamahÃsamÃmantamahÃnase, pura÷pradhÃvaddhvajavÃhini, priyaÓatopalabhyamÃnasaækaÂakuÂÅrakÃntarÃlani÷saraïe, karicaraïadalitamaÂhikotthitalokalo«ÂahanyamÃnameïÂhakriyamÃïÃsannasÃk«iæïi, saæghaÂÂavighaÂÂamÃnavyÃghrapallÅpalÃyamÃnak«udrakuÂumbake, kalakalopadravadravaddraviïabalÅvardavidrÃïavaïiji, pura÷saradÅpikÃlokaviralÃyamÃnalokotpŬÃprasthitÃnta÷purakariïÅkadambake, hayÃrohÃhÆyamÃnalambitaÓuni, sarabhasacaraïanipatananiÓcalagamanasukhÃyamÃnakhakkhaÂastÆyamÃnatuÇgataÇgaïaguïe, srastavesaravisaævÃdisÅdaddÃk«iïÃtyasÃdini, rajojagdhajagati prayÃïasamaye, pratidiÓam Ãgacchadbhir gajavadhÆsamÃrƬhair Ãdhoraïair ÆrdhvadhriyamÃïahemapatrabhaÇgaÓÃraÓÃrÇgai÷, antarÃsanÃsÅnÃntaraÇgag­hÅtÃsibhi÷, tÃmbÆlikavidhÆyamÃnacÃmarapallavai÷, paÓcimÃsanikÃrpitabhastrÃbharaïabhindipÃlapÆliÇkai÷, patralatÃkuÂilakaladhautanalakapallavitaparyÃïai÷, paryÃïapak«akaparik«epapaÂÂikÃbandhaniÓcalapaÂÂopadhÃnasthirÃvadhÃnai÷, pracalapÃdaphalikÃsphÃlanasphÃyamÃnapadabandhamaïiÓilÃÓabdai÷, uccitranetrasukumÃrasvasthÃnasthagitajaÇghÃkÃï¬aiÓ ca kÃrdamikapaÂakalmëitapiÓaÇgapiÇgai÷, alinÅlamas­ïasatulÃsamutpÃditasitÃsamÃyogaparabhÃgaiÓ cÃvadÃtadehavarïavirÃjamÃnarÃjÃvartamecakai÷, ka¤cukaiÓ cÃpacitacÅnacolakaiÓ ca tÃramuktÃstabakitastavarakavÃrabÃïaiÓ ca nÃnÃka«ÃyakarburakÆrpasakaiÓ ca ÓukapicchacchÃyÃcchÃdanakaiÓ ca vyÃyÃmolluptapÃrÓvapravi«ÂacÃruÓastraÓ ca gativaÓavellitahÃralatÃgalallolakuï¬alonmocanapradhÃvitaparijanai÷, cÃmÅkarapatrÃÇkurakarïapÆrakavighaÂÂamÃnavÃcÃlavÃlapÃÓaiÓ co«ïÅ«apaÂÂÃva«ÂabdhakarïotpalanÃlaiÓ ca kuÇkumarÃgakomalottarÅyÃntaritottamÃÇgaiÓ ca cƬÃmaïikhaï¬akhacitak«aumakholaiÓ ca mÃyÆrÃtapatrÃyamÃïaÓekhara«aÂpadapaÂalaiÓ ca mÃrgÃgataÓÃrÅrikaÓÃrivÃhavegadaï¬ai÷, punaÓca¤caccÃmarakirmÅrakÃrdaraÇgacarmamaï¬alamaï¬ano¬¬ÅyamÃnacaÂula¬ÃmaracÃrabhaÂabharitabhuvanÃntarai÷, ÃskandatkÃmbojavÃjiÓataÓi¤jÃnajÃtarÆpÃyÃnaravamukharitadiÇmukhaiÓ ca nirdayaprahatalambÃpaÂahaÓatapaÂuravabadhirÅk­taÓravaïavivarai÷, udgho«yamÃïanÃmabhi÷, unmukhapÃdÃtapratipÃlyamÃnÃj¤ÃpÃtai rÃjabhir ÃpupÆre rÃjadvÃram. udite ca bhagavati dinak­ti rÃj¤a÷ samÃyogagrahaïasamayaÓaæsÅ sasvÃna saæj¤ÃÓaÇkho muhur muhu÷. atha na cirÃd iva prathamaprayÃïa eva digvijayÃya diggajasamÃgamam iva gamanavilolakarïatÃladolÃvilÃsai÷ kurvÃïayà kareïukayà siddhayÃtrayohyamÃna÷, vaidÆryadaï¬avikaÂenopari pratyuptapadmarÃgakhaï¬amayÆkhakhacitatayà sÆryodayadarÓanakopÃd iva lohitÃyatayà dhriyamÃïena maÇgalÃtapatreïa kadalÅgarbhÃbhyadhikamradimnà navanetranirmitena dvitÅya iva bhoginÃm adhipatir aÇgalagnena ka¤cukenÃm­tamathanadivasa iva k«ÅrodaphenapaÂaladhavalÃmbaravÃhÅ, bÃla eva pÃrijÃtapÃdapa ivÃkhaï¬alabhÆmim ÃrƬha÷, vidhÆyamÃnacÃmaramarudvidhÆtakarïapÆrakusumama¤jarÅrajasà sakalabhuvanavaÓÅkaraïacÆrïeneva diÓaÓ churayann abhimukhacƬÃmaïighaÂamÃnapÃÂalapratibimbam udayamÃnaæ savitÃram api pibann iva tejasà bahalatÃmbÆlasindÆracchuritayà vilabhamÃna iva dvÅpÃntarÃïy o«ÂhamudrayÃnurÃgasya sphuran mahÃhÃramarÅcicakravÃlÃni cÃmarÃïÅva diÓo 'pi grÃhayan, rÃjakek«aïotk«iptatribhÃgayà trÅn api lokÃn karadÃnÃyÃj¤Ãpayann iva savibhramaæ bhrÆlatayà drÃghÅyasà bÃhuprÃkÃreïa parik«ipann iva rirak«ayà saptÃpi sÃgaramahÃkhÃtÃn akhilam iva k«ÅrodamÃdhuryam ÃdÃyodgatayà lak«myà samupagƬha÷, gìham am­tamaya iva pÅyamÃna÷ kutÆhalottÃnakaÂakalokalocanasahasrai÷ snehÃrdre«u rÃj¤Ãæ h­daye«u guïagauraveïa majjann iva, limpann iva, saubhÃgyadraveïa dra«ÂÌïÃm amarapatir ivÃgrajavadhakalaÇkaprak«ÃlanÃkula÷, p­thur iva p­thivÅpariÓodhanÃvadhÃnasaækalitasakalamahÅbh­tsamutsÃraïa÷, pura÷sarair ÃlokakÃrakai÷ sahasrasaækhyair arka iva kiraïair adhikÃracÃturyaca¤calacaraïair vyavasthÃsthÃpanani«Âhurai÷ bhayapalÃyamÃnalokotpŬÃntarità daÓÃpi diÓo grÃhayadbhir iva, calitakadalikÃsaæpÃtapÅtapracÃraæ pavanam api vinaye sthÃpayadbhir iva, drutacaraïoddhÆtadhÆlipaÂalÃvadhÆtÃn dinakarakiraïÃn apy utsÃrayadbhir iva, kanakavetralatÃlokavik«ipyamÃïaæ dinam api dÆrÅkurvadbhir iva, daï¬ibhir itastata÷ samutsÃryamÃïajanasamÆho nirjagÃma narapati÷. avanamati ca vinayanamitavapu«i, bhayacakitamanasi, calanaÓithilamaïikanakamukuÂakiraïanikaraparikararuciraÓirasi, vilulitakusumaÓekhararajasi rajacakre, prabhÃmucÃæ cƬÃmaïÅnÃm aväcas tirya¤ca uda¤caÓ ca ca¤canto marÅcayaÓ cÃparÃÓaya iva suÓakunasaæpÃdanÃya celu÷. meghÃyamÃnareïumeduraæ mandiraÓikhaï¬ina iva kham u¬¬ÅyamÃnÃ÷ komalakalpapÃdapapallavavandanamÃlÃkalÃpà ivÃbadhyanta digdvÃre«u dikpÃlai÷ praïamyamÃnaÓ ca netravibhÃgaiÓ ca kaÂÃk«aiÓ ca samagrek«itair bhrÆva¤citaiÓ cÃrdhasmitaiÓ ca parihÃsaiÓ ca chekÃlÃpaiÓ ca kuÓalapraÓnaiÓ ca pratipraïÃmaiÓ conmattabhrÆvÅk«itaiÓ cÃj¤ÃdÃnaiÓ cÃkrÅïann iva mÃnamayÃn prÃïÃn praïayadÃnai÷ pravÅrÃïÃæ vÅro yathÃnurÆpaæ vibabhÃja rÃjakam. atha prasthite rÃjani bahalakalakalatrastadiÇnÃgaÓÆtkÃrarava ivetastatas tastÃra tÃrataras tÆryÃïÃæ pratidhvanir ÃÓÃtaÂe«u. diggajebhya÷ prakupitÃnÃæ triprasrutÃnÃæ kariïÃæ madaprasravaïavÅthÅbhir alikulakÃlÅbhi÷ kÃlindÅveïikÃsahasrÃïÅva sasyandire. sindÆrareïurÃÓibhir aruïÃyamÃnabimbe ravÃv astamayasamayaæ ÓaÓaÇkire Óakunaya÷. kariïÃæ «aÂpadakolÃhalamÃæsalai÷ karïatÃlani÷svanais tirodadhire dundubhidhvanaya÷. dodhÆyamÃnaÓ ca sacarÃcaram ÃcacÃma cÃmarasaæghÃto viÓvam. aÓvÅyaÓvÃsanik«iptai÷ ÓiÓvinde sitasindhuvÃradÃmaÓucibhir nirantaram antarik«aæ phenapiï¬ai÷. piï¬ÅbhÆtatagarastabakapÃï¬urÃïi papur iva parasparasaæghaÂÂana«ÂëÂadiÓaæ divasam uccacÃmÅkaradaï¬Ãny ÃtapatravanÃni. rajorajanÅnimÅlito mukuÂamaïiÓilÃvalÅbÃlÃtapena vicakÃsa vÃsara÷. rÃjatair hiraïyaiÓ ca maï¬anakabhÃï¬amaï¬alair hrÃdamÃnair haritÅk­tÃ÷ parihrÃdà harito badhiratÃæ dadhu÷. aripratÃpÃnalanirmÆlanÃyeva mado«maÓÅkarai÷ ÓiÓekire kariïa÷ kakubhÃæ cakram. cak«u«Ãm unme«aæ mumu«us ta¬icca¤calÃni cƬÃmaïÅnÃm arcÅ«i. svayam api visi«miye balÃnÃæ bhÆpÃla÷ sarvatovik«iptacak«uÓ cÃdrÃk«Åd ÃvÃsasthÃnasakÃÓÃt prati«ÂhamÃnaæ skandhÃvÃram, adhok«ajakuk«er iva yugÃdau ni«patantaæ jÅvalokam, ambhonidhim iva kumbhabhuvo vadanÃt plÃvitabhuvanam udbhavantam, arjunabÃhudaï¬asahasrasaæpiï¬itonmuktam iva sahasradhà pravartamÃnaæ pravÃhaæ narmadÃyÃ÷. "prasara tÃta. bhÃva, kiæ vilambase? laÇghati turaÇgama÷. bhadra, bhagnacaraïa iva saæcarasi yÃvad amÅ pura÷sarÃ÷ sarabhasam upari patanti. vÃhayasi kim u«Âram? na paÓyasi nirdaya, ni÷ÓÆkaÓiÓukaæ ÓayÃnam? vatsa rÃmila, rajasi yathà na naÓyasi tathà samÅpe bhava, kiæ na paÓyasi galati Óaktuprasevaka÷? kim evam itvara, tvarase. saurabheya, saraïim apahÃya hayamadhyaæ dhÃvasi? dhÅvari, viÓasi. gantukÃmà mÃtaÇgi, mÃtaÇgamÃrgam. aÇga, galati tiraÓcÅnà caïakagoïÅ. gaïayasi na mÃm ÃraÂantam? avaÂam avaÂenÃvatarasi. sukham Ãssva svairiïi. sauvÅraka, kumbho bhagna÷. mantharaka, khÃdi«yasi gata÷ sann ik«um. uk«Ãïaæ prasÃdaya. kiyacciram uccino«i ceÂa, badarÃïi? dÆraæ gantavyam. kim adyaiva vidrÃsi droïaka, drÃghÅyasi daï¬ayÃtrà vinaikena ni«Âhurakeïa ni«kreyam asmÃkam. agrata÷ panthÃ÷ sthapuÂaka, sthÃvaraka, yathà na bhanak«i phÃïitasthÃlÅæ, garÅyÃn gaï¬akataï¬ulabhÃrako na nirvahati damya÷. dÃsaka, mëÅïÃd amuto drÃg dÃtreïa mukhaghÃsapÆlakaæ nunÅhi. ko jÃnÃti yavasagataæ gatÃnÃm. dhava, vÃraya balÅvardÃn, vÃhÅkarak«itaæ k«etram idam. lambità ÓakaÂÅ. ÓÃkkaraæ dhuraædharaæ dhuri dhavalaæ niyuÇk«va. yak«apÃlita, pramadÃ÷ pinak«i. ak«iïÅ kiæ te sphuÂite. hata hastipaka, nedÅyasi karikaradaï¬e samada÷ saæmardakardame skhalasi. bhrÃtar bhÃvavidhurabandho, uddhara paÇkÃd ana¬vÃham. ita ehi mÃïavaka, ghanebhaghaÂÃsaæghaÂÂasaækaÂe nÃsti nistaraïasaraïi÷." ity evamÃdipravartamÃnÃnekasaælÃpaæ kvacit svecchÃm­ditoddÃmasasyaghÃsavighasasukhasaæpannÃnnapu«Âai÷ kelikalai÷ kilakilÃyamÃnair meïÂhavaïÂhavaÂharalambanaleÓikaluïÂhakaceÂaÓÃÂacaï¬Ãlamaï¬alair Ãï¬Årai÷ stÆyamÃnam, kvacid asahÃyai÷ kleÓÃrjitakugrÃmakuÂumbisaæpÃditasÅdatsaurabheyaÓambalasaævÃhanÃyÃsÃvegÃgatasaæyogai÷ svayaæg­hÅtag­hopaskaraïai÷ "iyam ekà kathaæcid daï¬ayÃtrà yÃtu. yÃtu pÃtÃlatalaæ t­«ïÃbhÆter abhavani÷. bhavatu Óivam. sevÃæ karotu. svasti sarvadu÷khakÆÂÃya kaÂakÃya" iti durvidhav­ddhakulaputrakair nindyamÃnam, kvacid atitÅk«ïasalilasrota÷pÃtinaugatair iva grathitair iva paÇktibhÆtair janair atidrutam, dravadbhi÷ k­«ïakaÂhinaskandhagurulagu¬air g­hÅtasauvarïapÃdapÅÂhÅkaraÇkakalaÓapatadgrahÃvagrÃhai÷ pratyÃsannapÃrthivopakaraïagrahaïagarvadurvÃrai÷ sarvam eva bahi÷ kÃrayadbhir bhÆpatibh­takabhÃrikair mahÃnasopakaraïavÃhibhiÓ ca baddhavarÃhavardhravÃrdhÅïasair lambamÃnahariïacaÂukacaÂakajÆÂajaÂilai÷ ÓiÓuÓaÓakaÓÃkapatravetrÃgrasaægrahasaægrÃhibhi÷ ÓuklakarpaÂaprÃv­tamukhaikadeÓadattÃrdramudrÃguptagorasabhaï¬ais talakatÃpakatÃpikÃhastakatÃmracarukakaÂÃhasaækaÂapiÂakabhÃrikai÷ samutsÃryamÃïapurovartijanam, kvacit "kloÓo 'smÃkam. phalakÃle 'nya eva viÂÃ÷ samupasthÃsyante" iti mukharai÷ pade pade patatÃæ durbalabalÅvardÃnÃæ niyuktai÷ skhalane khalaceÂakai÷ khedyamÃnÃsaævibhaktakulaputralokam, kvacin narapatidarÓanakutÆhalÃd ubhayata÷ prajavipradhÃvitagrÃmeyakajanapadam, mÃrgagrÃmanirgatair ÃgrahÃrikajÃlmaiÓ ca pura÷sarajaranmahattarottambhitÃmbha÷kumbhair upÃyanÅk­tadadhigu¬akhaï¬akusumakaraï¬akair ghaÂitapeÂakai÷ sarabhasaæ samutsarpadbhi÷ prakupitapracaï¬adaï¬ivitrÃsanavidrutair dÆragatair api skhaladbhir api patadbhir api narendranihitad­«Âibhir asato 'pi pÆrvabhogapatido«Ãn udbhÃvayadbhir adhikrÃntÃyuktakaÓatÃni ca ÓaæsadbhiÓ ciraætanacÃÂÃparÃdhÃæÓ cÃbhidadhÃnair uddhÆyamÃnadhÆlipaÂalam, kvacid ekÃntaprav­ttÃÓvavÃracakracarcyamÃïÃgÃmigau¬avim­gyamÃïasasyasaærak«aïam, aparair Ãdi«ÂaparipÃlakapuru«aparitu«Âai÷ "dharma÷ pratyak«o deva÷" iti stutÅr Ãtanvadbi÷, aparair lÆyamÃnani«pannasasyaprakaÂitavi«Ãdai÷ k«etraÓucà sakuÂumbakair eva nirgatai÷ prarƬhaprÃïacchedai÷ paritÃpatyÃjitabhayai÷ "kva rÃjÃ, kuto rÃjÃ. kÅd­Óo và rÃjÃ?" iti prÃrabdhanaranÃthanindam, ÓaÓakaiÓ ca kaiÓcit pade pade prajavipracaï¬adaï¬apÃïipeÂakÃnubaddhair girigu¬akair iva hanyamÃnair itastata÷ saæcaradbhi÷, aparair yugapatparÃpatitamahÃjanagrastais tilaÓo vilupyamÃnair anekajantujaÇghÃntarÃlani÷saraïakuÓalibhi÷ kuÂilikÃvyaæsitasÃdibahuÓvabhi÷ patallo«Âalagu¬akoïakuÂhÃrakÅlakuddÃlakhanitradÃtraya«Âiv­«Âibhir api ni÷saradbhir Ãyu«o balÃt k­takalakalam, anyatra saæghaÓo ghÃsikair busadhÆlidhÆsaritaghÃsajÃlajÃlakitajaghanaiÓ ca purÃïaparyÃïaikadeÓadolÃyamÃnadÃtraiÓ ca sÅrïorïÃÓakalaÓithilamalinamalakuthaiÓ ca prabhuprasÃdÅk­tapÃÂitapaÂaccaracalaccolakadhÃribhiÓ ca dhÃvamÃnair uddhÆyamÃnadhÆlipaÂalam, kvacid ekÃntaprav­ttÃÓvavÃracakracarcyamÃnÃgÃmigau¬avigraham, kvacit paÇkilapradeÓapÆraïÃdeÓÃkulasakalalokalÆyamÃnat­ïapÆlakam, kvacit talavartivetrivetravitrÃsyamÃnaÓÃkhiÓikharagatavikroÓadvivÃdibrÃhmaïam, kvacit kuluïÂhakapÃÓavive«ÂyamÃnagrÃmÅïagrÃmÃk­«Âakauleyakam, kvacid anyonyavibhavaspardhoddhurarÃjaputravÃhyamÃnavÃjisaæghaÂÂamaï¬itam, anekav­ttÃntatayà kautukajananam, pralayajaladhim iva jagadgrÃsagrahaïÃya prav­ttam, pÃtÃlam iva mahÃbhoginÃæ guptaye samutpÃditam, kailÃsam iva parameÓvaravasataye s­«Âam, d­syamÃnasakalaprÃïiparyÃyaæ caturyugasargakoÓam iva prajÃpatÅnÃæ kleÓabahulam api tapa÷karaïam iva kramakÃriïaæ kalyÃïÃnÃm, evaæ ca vÅk«yamÃïa÷ kaÂakaæ jagÃma. ÃsannavartinÃæ ca "tatrabhavatà mÃædhÃtrà pravartitÃ÷ panthÃno digvijayÃya apratihataratharaæhasà raghuïà laghunaiva kÃlenÃkÃri kakubhÃæ prasÃdanam. ÓarÃsanadvitÅya÷ karadÅcakÃra cakraæ kramÃgatabhujabalÃbhijanadhanamadÃvaliptÃnÃæ bhÆbhujÃæ pÃï¬u÷. pÃï¬ava÷ savyasÃcÅ cÅnavi«ayam atikramya rÃjasÆyasaæpade krudhyadgandharvadhanu«koÂiÂÃÇkÃrakÆjitaku¤jaæ hemakÆÂaparvataæ parÃjai«Âa. saækalpÃntarito vijayas tarasvinÃm. sahimahimavadvyavahito 'py uvÃha bÃhubalavyatikarakÃtara÷ karaæ kauraveÓvarasya kiÇkara ivÃk­tÅ druma÷. nÃtijigÅ«ava÷ khalu pÆrve yenÃlpa eva bhÆbhÃge bhÆyÃæso bhagadattadantavakrakrÃthakarïakauravaÓiÓupÃlasÃlvajarÃsaædhasindhurÃjaprabh­tayo 'bhavan bhÆpataya÷. saætu«Âo rÃjà yudhi«Âhiro yo hy asahata samÅpa eva dhana¤jayajayajanitajagatkampa÷ kiæpuru«ÃïÃæ rÃjyam. alasaÓ caï¬akoÓo yo na prÃvik«at k«mÃæ jitvà strÅrÃjyam. hrasÅya evÃntaraæ tu«ÃragirigandhamÃdanayo÷ utsÃhina÷. ki«ku÷ turu«kavi«aya÷. prÃdeÓa÷ pÃrasÅkadeÓa÷. ÓaÓapadaæ ÓakasthÃnam. ad­ÓyamÃnapratiprahÃre pariyÃtre yÃtraiva ÓithilÃ. ÓauryaÓulka÷ sulabho dak«iïÃpatha÷. dak«iïÃrïavakallolÃnilacalitacandanalatÃsaurabhasundarÅk­tadarÅmandirÃd dardurÃd adrer nedÅyasi malayo malayalagna eva ca mahendra÷." ity evaæprÃyÃn udyogadyotakÃnÃm ÃlÃpÃn pÃrthivakumÃrÃïÃæ bÃhuÓÃlinÃæ Ó­ïvann evÃsasÃdÃvÃsam. mandiradvÃri cobhayata÷ sabahumÃnaæ bhrÆlatÃbhyÃæ visarjitarÃjaloka÷ praviÓya cÃvatatÃra bÃhyÃsthÃnamaï¬apasthÃpitam Ãsanam ÃcakrÃma. apÃstasamÃyogaÓ ca k«aïam Ãsi«Âa. atha tatra pratÅhÃra÷ p­thivÅp­«Âhaprati«ÂhÃpitapÃïipallavo vij¤ÃpitavÃn: "deva! prÃgjyoti«eÓvareïa kumÃreïa prahito haæsaveganÃmà dÆto 'ntaraÇgas toraïam adhyÃste" iti. rÃjà tu "tam ÃÓu praveÓaya" iti sÃdaram ÃdideÓa. atha dak«atayà k«itipÃlÃdarÃc ca pratÅhÃra÷ svayam eva niragÃt. anantaraæ ca haæsavega÷ savinayam Ãk­tyaiva nayanÃnandasaæpÃdanasubhagÃbhogabhadratayà samullaÇghyamÃnaguïagarimà prabhÆtaprÃbh­tabh­tÃæ puru«ÃïÃæ samÆhena mahatÃnugamyamÃna÷ praviveÓa rÃjamandiram. ÃrÃd eva pa¤cÃÇgÃliÇgitÃÇgana÷ praïÃmam akarot. "ehy ehi" iti sabahumÃnam ÃhÆtaÓ ca pradhÃvito 'pas­ta÷ pÃdapÅÂhaluÂhitalalÃÂalekho nyastahasta÷ p­«Âhe pÃrthivenopas­tya bhÆyo namaÓ cakre. snigdhanarendrad­«Âyà nirdi«Âam aviprak­«Âaæ sa pradeÓam adhyÃste. tato rÃjà tiraÓcÅæ tanum Å«ad iva dadhÃnaÓ cÃmaragrÃhiïÅm antarÃlavartinÅæ samutsÃrya saæmukhÅnas taæ sapraÓrayaæ papraccha: "haæsavega! ÓrÅmÃn kaccit kuÓalÅ kumÃra÷?" iti. sa tam anvavÃdÅt: "adya kuÓalÅ yenaivaæ snehasnapitayà sauhÃrdadravÃrdrayà sagauravaæ girà p­cchati deva÷" iti. sthitvà ca muhÆrtam iva puna÷ sa caturam uvÃca: "caturambhodhibhogabhÆtibhÃjanabhÆtasya devasya sadbhÃvagarbham apahÃya h­dayam ekam anyad anurÆpaæ prÃbh­tam eva durlabhaæ loke tathÃpy asmatsvÃminà saædeÓam aÓÆnyatÃæ nayatà pÆrvajopÃrjitaæ vÃruïÃtapatram ÃbhogÃkhyam anurÆpasthÃnanyÃsena k­tÃrthÅk­tam etat. asya ca kutÆhalak­nti bahÆny ÃÓcaryÃïi d­syante. tathà hi: pratidivasaæ praviÓati ÓaityahetoÓ chÃyÃyÃ÷ kiraïasahasrÃd ekaika÷ somasya raÓmir asmin. yasmin pravi«Âe pradhyÃnÃnantaraæ svÃdavodantavÅïopadeÓÃcÃryÃÓ cyotanti candrabhÃsÃm ambhasÃæ maïiÓalÃkÃbhyo yÃvadiccham acchà dhÃrÃ÷. pracetà iva yaÓ caturïÃm arïavÃnÃm adhipatir bhÆto bhÃvÅ và tam idam anug­hïÃti cchÃyayà netaram. idaæ ca na saptÃrcir dahati, na p­«adaÓvo harati, nodakam Ãrdrayati, na rajÃæsi malinayanti, na jarà jarjarayatÅti. etat tÃvad anug­hïÃtu d­Óà deva÷ saædeÓam api visrabdhaæ Óro«yati." ity evam abhidhÃya viv­tyÃtmÅyaæ puru«am abhyadhÃt: "utti«Âha! darÓaya devasya" iti. sa ca vacanÃnantaram utthÃya pumÃn ÆrdhvÅcakÃra tad dhautadukÆlakalpitÃc ca nicolakÃd ako«Åt. Ãk­«yamÃïa eva ca yasminn atisitamahasi sarabhasam ahÃsÅva hareïa, rasÃtalÃd udalÃsÅva Óe«aphaïiphaïÃphalakamaï¬alena, asthÃyÅva cakrÅbhÆyÃntarik«e k«Årodena, aghaÂÅva gaganÃÇgane go«ÂhÅbandha÷ ÓÃradena balÃhakavyÆhena, viÓrÃntam iva vitatapak«atinà viyati pitÃmahavimÃnahaæsayÆthena, atrinetranirgatasya dhavaladhÃmamaï¬alamanoharo d­«Âa iva janena janmadivasa÷ kumudabandho÷, pratyak«Åk­ta ivodgamanak«aïo nÃrÃyaïanÃbhipuï¬arÅkasya, Ãhiteva kÅmudÅprado«adarÓanÃnandat­ptir ak«ïÃm, udamÃÇk«Åd iva mandÃkinÅpulinamaï¬alaæ mahadambarodare, parivartita iva divasa÷ paurïamÃsÅniÓayÃ, mandaæmandam indÆdayasaædehahÆyamÃnamÃnasair vighaÂitaæ ghaÂamÃnaca¤cucyutam­ïÃlakoÂibhir ÃsannakamalinÅcakravÃkamithunai÷ ÓarajjaladharapaÂalÃÓaÇkÃsaækocitakekÃravamÆkamukhapuÂai÷ parÃÇmukhÅbhÆtaæ bhavanaÓikhaï¬imaï¬alai÷, prabuddham ÃbaddhacandrÃnandoddÃmoddaladdalapuÂÃÂÂahÃsaviÓadaæ kumuda«aï¬ai÷. citrÅyamÃïacetÃÓ ca sarÃjako rÃjà daï¬ÃnusÃrÃdhirohiïyà d­«Âyà sÃdaram aik«i«Âa tat tilakam iva tribhuvanasya, ÓaiÓavam iva ÓvetadvÅpasya, aæÓÃvatÃramiva Óaradindo÷, h­dayam iva dharmasya, niveÓam iva ÓaÓilokasya, dantama¬alakadyutidhavalaæ mukham iva cakravartitvasya, mauktikajÃlaparikarasitaæ sÅmantacakram iva diva÷, bahalajyotsnÃÓuklodaram aindavam iva parive«avalayaæ ÓauklyÃpahasitaÓaÇkhaÓrÅkaæ Óravaïamaï¬alam iva niÓcalatÃæ gatam airÃvatasya, ÓvetagaÇgÃvartapÃï¬uraæ padam iva tribhuvanavandanÅyaæ trivikramasya, pracetasaÓ cƬÃmaïimarÅciÓikhÃbhir iva Óli«ÂhÃbhir mÃnasabisatantumayÅbhiÓ cÃmarikÃvalÅbhir viracitaparive«am, upari cakravartilak«mÅnÆpurasvanaÓravaïadohadaniÓcaleneva lak«maïà vitatapatreïa haæsena sanÃthÅk­taÓikharam, sparÓavatà ca prabhÃvastambhitena mandÃkinÅm­ïÃlena mukulitaphaïena vÃsukineva nÅtena daï¬atÃæ dyotamÃnam, dhavalimnà k«Ãlayad iva nak«atrapatham, prabhÃpravÃhaprathimnà prÃv­ïvad iva divasam, samucchrÃyeïÃdha÷kurvad iva divam, uparisthitam iva sarvamaÇgalÃnÃm, Óvetamaï¬apam iva Óriya÷, stabakam iva brahmastambasya, nÃbhimaï¬alam iva jyotsnÃyÃ÷, viÓadahÃsam iva kÅrte÷, phenarÃÓim iva kha¬gadhÃrÃjalÃnÃm, yaÓa÷paÂalam iva ÓauryaÓÃlitÃyÃ÷, trailaukyÃdbhutaæ mahac chatram. d­«Âe tasmin rÃj¤Ã prathame Óe«am api prÃbh­taæ prakÃÓayÃæcakru÷ krameïa kÃrmÃ÷. tad yathà parÃrdhyaratnÃæÓuÓoïÅk­tadigbhÃgÃn, bhagadattaprabh­tikhyÃtapÃrthivaparÃgatÃn Ãhatalak«aïÃn alaækÃrÃn, prabhÃlepinÃæ ca cƬÃmaïÅnÃæ samutkar«Ãn, k«Årodadher dhavalatÃhetÆn iva hÃrÃn, anekarÃgaruciravetrakaraï¬akuï¬alÅk­tÃni ÓaraccandramarÅciru¤ci Óaucak«amÃïi k«aumÃïi, kuÓalaÓilpilokollikhitÃnÃæ ca ÓuktiÓaÇkhagalvarkapramukhÃnÃæ pÃnabhÃjanÃnÃæ nicayÃn, nicolakarak«itarucÃæ ca rucirakäcanapatrabhaÇgabhaÇgurÃïÃm atibandhurapariveÓÃnÃæ kÃrdaraÇgacarmaïÃæ saæbhÃrÃn, bhÆrjatvakkomalÃ÷ sparÓavatÅr jÃtipaÂÂikÃ÷ citrapaÂÃnÃæ ca mradÅyasÃæ samÆrukopadhÃnÃdÅn vikÃrÃn, priyaÇguprasavapiÇgalatva¤ci cÃsanÃni vetramayÃny aguruvalkalakalpitasaæcayÃni ca subhëitabhäji pustakÃni, pariïatapÃÂalapaÂolatviæ«i ca taruïahÃrÅtaharinti k«Årak«ÃrÅïi ca pÆgÃnÃæ pallavÃvalambÅni sarasÃni phalÃni, sahakÃralatÃrasÃnÃæ ca k­«ïÃgurutailasya ca kupitakapikapolakapilakÃpotikÃpalÃÓakoÓÅkavacitÃÇgÅ÷ sthavÅyasÅr vaiïavÅr nìÅÓ ca paÂÂasÆtraprasevakÃrpitÃæÓ ca bhinnäjanavarïasya k­«ïÃguruïo guruparitÃpamu«aÓ ca goÓÅr«acandanasya, tu«ÃraÓilÃÓakalaÓiÓirasvacchasitasya ca karpÆrasya, kastÆrikÃkoÓakÃnÃæ ca pakvaphalajÆÂajaÂilÃnÃæ ca kakkolapallavÃnÃm, lavaÇgapu«pama¤jarÅïÃæ jÃtÅphalastabakÃnÃæ ca rÃÓÅn, atimadhuramadhurasÃmodanirhÃriïÅÓ collakakalaÓÅ÷ sitÃsitasya ca cÃmarajÃtasya nicayÃn, avalambamÃnatÆlikÃlÃbukÃæÓ ca likhitÃnekalekhyaphalakasaæpuÂÃn, kutÆhalak­nti ca kanakaÓ­ÇkhalÃniyamitagrÅvÃïÃæ kiænarÃïÃæ ca vanamÃnu«ÃïÃæ ca jÅva¤jÅvakÃnÃæ ca jalamÃnu«ÃïÃæ ca mithunÃni, parimalÃmoditakakubhaÓ ca kastÆrikÃkuraÇgÃn, gehaparisaraïaparicitÃÓ ca camarÅ÷, cÃmÅkararasacitravetrapa¤jarÃntargatÃæÓ ca bahusubhëitajalpÃkajihvÃæÓ ca ÓukaÓÃrikÃprabh­tÅn pak«iïa÷, pravÃlapa¤jaragatÃæÓ ca cakorÃn, jalahastinÃm udagrakumbhamuktÃphaladÃmadanturÃïi ca dantakÃï¬akuï¬alÃni. rÃjà tu chatradarÓanÃt prah­«Âah­daya÷ prathamaprayÃïe Óobhananimittam iti manasà jagrÃha. haæsavegaæ ca prÅyamÃïo babhëe: "bhadra! sakalaratnadhÃmna÷ parameÓvaraÓirodhÃraïÃrhasyÃsya mahÃtapatrasya mahÃrïavÃd iva kumudabÃndhavasya kumÃrÃl lÃbho na vismayÃya. bÃlavidyÃ÷ khalu mahatÃm upak­taya÷" iti. apanÅte ca tasmÃt pradeÓÃt prÃbh­tasaæbhÃre k«aïam iva sthitvà "haæsavega! viÓramyatÃm" iti pratÅhÃrabhavanaæ visarjayÃæbabhÆva. svayam apy utthÃya snÃtvà maÇgalÃkÃÇk«Å prÃÇmukha÷ prÃviÓad Ãbhogasya chÃyÃm. atha viÓata evÃsya chÃyÃjanmanà ja¬imnà cƬÃmaïitÃm anÅyateva ÓaÓibimbam ambubindumucaÓ cucumbur iva candrakÃntamaïayo lalÃÂataÂaæ karpÆrareïava iva vyalÅyanta locanayÆgale gale galattuhinakaïanikarak­tanÅhÃrà hÃrà ivÃvabadhyanta haricandanarasÃsÃreïevÃpÃti saætatam urasi kumudamayam iva h­dayam abhavad atiÓiÓiram antarhitahimaÓileva vilÅyamÃnà vyalimpad aÇgÃni. jÃtavismayaÓ cÃkaron manasi "ekam ajaryaæ saægatam apahÃya kÃ'sty Ãnyà pratikauÓaliketi." ÃhÃrakÃle ca haæsavegÃya dhavalakarpaÂaprÃv­tadhautanÃlikeraparig­hÅtaæ viliptaÓe«aæ candanam aÇgasp­«Âe ca vÃsasÅ ÓarattÃrakÃkÃratÃramuktÃstabakitapadaæ pariveÓaæ nÃma kaÂisÆtrakam. atimahÃrhapadmarÃgÃlokalohitÅk­tadivasaæ ca taraÇgakaæ nÃma karïÃbharaïaæ prabÆtaæ ca bhojyajÃtaæ prÃhiïot. evaæprÃyeïa ca krameïa jagÃma divasa÷. tata÷ kaÂakasthabalabahaladhÆlidhÆsaritavapuraæÓumÃlÅ malÅmasam aÇgam iva k«Ãlayitum aparajalanidhim avÃtarat. ÃbhogÃtapatrapradÃnavÃrtÃm iva nivedayituæ varuïÃya vÃruïÅæ diÓam ayÃsÅt. mukulÃyamÃnasakalakamalavanà pramukha eva baddhaseväjalipuÂeva sadvÅpà bhÆr abhÆd bhÆpate÷. bhÆpÃlÃnurÃgamaya iva nikhilajÅvalokalokäjalibaddhabandhur jagaj jagrÃha saædhyÃrÃga÷. gau¬ÃparÃdhaÓaÇkinÅva ÓyÃmatÃæ prapede dik prÃcÅ. pracitatimiranirvahà nirvÃïÃnyan­papratÃpÃnalakalÃpeva kÃlimÃnam atÃnÅn medinÅ. medinÅÓaprado«ÃsthÃnapu«panikaram iva vikacatavararuciram avacakarur u¬unikaram aviralaæ kakubha÷. skandhÃvÃragandhagajamadÃmodadhÃvitasyeva mÃrgo viyati virarÃja raja÷pÃï¬urair Ãvatasya. kupitan­pavyÃghrÃghrÃtÃm upas­«ÂÃm iva pauru«ÂutÅæ vihÃya vihÃyas talam Ãruroha rohiïÅramaïa÷. prayÃïavÃrtà iva mÃninÅnÃæ h­dayabhedinyo yayur indudÅdhitayo daÓa diÓa÷. navan­padaï¬ayÃtrÃtrÃsÃturà iva taralitasattvav­ttayaÓ cuk«ubhu÷ patayo vÃhinÅnÃm. cinteva bhÆbh­tÃæ h­dayÃni viveÓa guhÃvivarÃïi vimuktasarvÃÓÃtimirasaætati÷. pratisÃmantacak«u«Ãm iva nanÃÓa nidrà kumudavanÃnÃm. asyÃæ ca velÃyÃæ vitatavitÃnatalavartÅ narendro "yÃta tÃvat" iti visarjyÃnujÅvino haæsavegam Ãdi«ÂavÃn: "kathaya saædeÓam" iti. praïamya sa kathayituæ prÃstÃvÅt: "deva! purà mahÃvarÃhasaæparkasaæbhÆtagarbhayà bhagavatyà bhuvà narako nÃma sÆnur asÃvi rasÃtale. vÅrasya yasyÃbhavan bÃlya eva pÃdapraïÃmapraïayinaÓ cƬÃmaïayo lokapÃlÃnÃm yasya ca tribhuvanabhujo bhujaÓauï¬asya bhavanakamalinÅcakravÃkÅkopakuÂilakaÂÃk«ek«ito 'pi bhayacakitÃruïaparivartitaratho nÃj¤ayà vinà ravir astamavrÃjÅt. yaÓ ca varuïasya bahirv­tti h­dayam idam Ãtapatram ahÃr«Åt. mahÃtmanas tasyÃnvaye bhagadattapu«padattavajradattaprabh­ti«u vyatÅte«u bahu«u merÆpame«u mahatsu mahÅpÃle«u prapautro mahÃrÃjabhÆtivarmaïa÷ pautraÓ candramukhavarmaïa÷ putro devasya kailÃsasthirasthite÷ sthitivarmaïa÷ susthiravarmà nÃma mahÃrÃjÃdhirÃjo jaj¤e tejasÃæ rÃÓir m­gÃÇka iti yaæ janà jagu÷. yo 'yam agrajenevÃjÃyata sahaivÃhaækÃreïa. yaÓ ca bÃla eva prÅtyà dvijÃtÅn aprÅtyà cÃrÃtÅn samagrÃn pratigrahÃn agrÃhayat. yatra cÃtidurlabhaæ lavaïÃlayasaæbhÆtÃyÃ÷ paraæ mÃdhuryam abhÆl lak«myÃ÷. tathà ca yo vÃhinÅnÃthÃnÃæ ÓaÇkhä jahÃra na ratnÃni, p­thivyÃ÷ sthairyaæ jagrÃha na karam, avanibh­tÃæ gauravam Ãdatta na nai«Âhuryam. tasya ca sug­hÅtanÃmno devasya devyÃæ ÓyÃmÃdevyÃæ bhÃskaradyutir bhÃskaravarmÃparanÃmà tanaya÷ Óaætanor bhÃgÅrathyÃæ bhÅ«ma iva kumÃra÷ samabhavat. ayam asya ca ÓaiÓavÃd Ãrabhya saækalpa÷ stheyÃn sthÃïupÃdÃravindadvayÃd ­te nÃham anyaæ namaskuryÃm iti Åd­ÓaÓ cÃyaæ manorathas tribhuvanadurlabhas trayÃïÃm anyatamena saæpadyate sakalabuvanavijayena và m­tyunà và yadi và pracaï¬apratÃpajvalanajanitadigdÃhena jagaty ekavÅreïa devopamena mitreïa. maitrÅ ca prÃya÷ kÃryavyapek«iïÅ k«oïÅbh­tÃm. kÃryaæ ca kÅd­Óaæ nÃma tad bhaved yad upanyasyamÃnam upanayen mitratÃæ devam. devasya hi yaÓÃæsi sa¤cicÅ«ato bahiraÇgabhÆtÃni dhanÃni. bÃhÃv eva ca kevale ni«aïïasya Óe«ÃvayavÃnÃm api sÃhÃyakasaæpÃdanamanoratho niravakÃÓa÷ kim uta bÃhyajanasya. catu÷sÃgaragrÃmagrahaïaghasmarasya p­thivyekadeÓadÃnopanyÃsenÃpi kà tu«Âi÷. abhirÆpakanyÃviÓrÃïanavilobhanam api lak«mÅmukhÃravindadarÓanadurlalitad­«Âer aki¤cit karam. evam aghaÂamÃnasakalopÃyasaæpÃditapadÃrthe 'smin prÃrthanÃmÃtrakam eva kevalam anurudhyamÃna÷ Ó­ïotu deva÷. prÃgjyoti«eÓvaro hi devena sahaikapiÇga ivÃnaÇgadvi«Ã, daÓaratha iva gotrabhidÃ, dhana¤jaya iva pu«karÃk«eïa, vakartana iva duryodhanena, malayÃnila iva mÃdhavena, ajaryaæ saægatam icchati. yadi ca devasyÃpi maitrÅ yatih­dayam avagacchati ca paryÃyÃntaritaæ dÃsyam anuti«Âhanti suh­da iti tata÷ kim Ãsyate samÃj¤ÃpyatÃm anubhavatu vi«ïor mandaragirir iva vikaÂakeyÆrakoÂimaïivighaÂÂanakaïitakaÂakamaïiÓilÃÓakalÃni gìhopagƬhÃni devasya kÃmarÆpÃdhipati÷. asminn Ãt­pter anavaratavimalalÃvaïyasaubhÃgyasudhÃnirjhariïi mukhaÓaÓini cirÃc cak«u«Å lÃlayatu prÃgjyoti«eÓvaraÓrÅ÷. nÃbhinandati ced deva÷ praïayam Ãj¤Ãpayatu kiæ kathanÅyaæ mayà svÃmina" iti. viratavacasi tasmin bhÆpÃla÷ pÆrvopalabdhair eva gurubhir guïair ÃropitabahumÃna÷ kumÃre sudÆram ÃbhogÃtapatravyatikareïa tu parÃæ koÂim Ãropite premïi lajjamÃna iva sÃdaraæ jagÃda: "haæsavega! katham iva tÃd­Ói mahÃtmani mahÃbhijane puïyarÃÓau guïÅnÃæ prÃgrahare parok«asuh­di snihyati madvidhasyÃnyathà svapne 'pi pravarteta mana÷. sakalajagaduttÃpanapaÂavo 'pi ÓiÓirÃyante tribuvananayanÃnandakare kamalÃkare karÃs tigmatejasa÷. subahuguïakrÅtÃÓ ca ke vayaæ sakhyasya. sajjanamÃdhuryÃïÃm abh­tadÃsyo daÓa diÓa÷. ekÃntÃvadÃtottÃnasvabhÃvasaæbh­tasÃd­Óyasya kumudasya k­te kenÃbhihita÷ ÓiÓiraraÓmi÷. ÓreyÃæÓ ca saækalpa÷ kumÃrasya. svayaæ bÃhuÓÃlÅ mayi ca samÃlambitaÓarÃsane suh­di harÃd ­te kam anyaæ namasyati. saævardhità me prÅtir amunà saækalpena. avalepini paÓÃv api kesariïi bahumÃno h­dayasya kiæ puna÷ suh­di. tat tathà yatethÃ÷ yathà na ciram iyam asmÃn kleÓayati kumÃradarÓanotkaïÂhÃ" iti. haæsavegas tu vij¤ÃpayÃæbabhÆva: "deva! kim aparam idÃnÅæ kleÓayaty abhijÃtam abhihitaæ devena. sevÃbhÅravo hi santa÷, tatrÃpi viÓe«eïÃyam ahaækÃradhano vai«ïavo vaæÓa÷. ÃstÃæ tÃvad asmatsvÃmivaæÓa÷. paÓyatu deva÷ puru«asya hi sevÃæ prati durjananyevÃtiv­ddhayà durgatyà vÃbhimukhÅkriyamÃïasya, kuÂumbinyevÃsaætu«Âayà t­«ïayà và preryamÃïasya, durapatyair iva yauvanajanitairnÃnÃbhilëibhir asatsaækalpair vÃkulÅkriyamÃïasya, jaratkumÃrÅm iva paramÃrgaïayogyÃm atimahatÅæ và avasthÃæ paÓyata÷, svag­he durbandhubhir iva du÷sthitai÷ samagrair grahair và grÃhyamÃïasyÃbhiyogaæ, purÃtanair atidustyajair bh­tyair iva malinai÷ karmabhir vÃnuvartyamÃnasya, sakalaÓarÅrasaætÃpakaraæ karÅ«Ãgnim iva du«k­tina÷ k­tacittasya saæprave«Âuæ rÃjakulam upahatasakalendriyaÓakter iva mithyaiva h­dayagatavi«ayagrÃmagrahaïÃbhilëasya, prathamam eva toraïatale vandanamÃlÃkisalayasyeva Óu«yato dvÃrarak«ibhir niruddhasya, pŬitasya praviÓato dvÃre hariïasyevÃparair hanyamÃnasya, karikarmacarmapuÂasyeva muhurmuhu÷ pratihÃramaï¬alakaraprahÃrair nirasyamÃnasya, nidhipÃdapaprarohasyeva draviïÃbhilëÃd adhomukhÅbhavata÷, dÆram amÃrgaïasyÃpy ativiprak­«Âaviv­ttavisarjitasyodvegaæ vrajata÷, akaïÂakasyÃpi caraïatalalagnasyÃk­«ya k«epÅya÷ k«ipyamÃïasya, amakaraketor apy akÃlopasarpaïÃprakupiteÓvarad­«Âidagdhasya, pralayam upagacchata÷ kaper iva kopanirbhartsitasyÃpy abhinnamukharÃgasya, brahmaghna iva pratidivasavandanoddh­«ÂaÓira÷kapÃlasya, sparÓarahitasyÃÓubhakarmÃïi nirvahata÷, triÓaÇkor ivobhayalokabhra«Âasya naktaædinam avÃkÓirasas ti«Âhata÷, vÃjina iva kavalavaÓena sukhavÃhyam ÃtmÃnaæ vidadhÃnasya, anaÓanaÓÃyina iva h­dayasthÃpitajÅvanÃÓasya, ÓarÅraæ k«apayata÷ Óuna iva nijadÃraparÃÇmukhasya, jaghanyakarmalagnam ÃtmÃnaæ tìayata÷, pretasyevÃnucitabhÆmidÅyamÃnÃnnapiï¬asya, balibhuja iva jihvÃlaulyopayuktapuru«avarcaso v­thà vihitÃyu«o jÅvita÷, ÓmaÓÃnapÃdapÃn iva piÓÃcasya dagdhabhÆtyà paru«Åk­tÃn rÃjavallabhÃn upasarpata÷ viparÅtajihvÃjanitamÃdhuryair o«ÂhamÃtraprakaÂitarÃgai rÃjaÓukÃlÃpai÷ ÓiÓor iva mugdhavilobhyamÃnasya, vetÃlasyeva narendraprabhÃvÃvi«Âasya na kiæcin nÃcarata÷, citradhanu«a ivÃlÅkaguïÃdhyÃropaïaikakriyÃnityanamrasya nirvÃïatejasa÷, saæmÃrjanÅsamupÃrjitarajaso 'vakarakÆÂasyeva nirmÃlyavÃhina÷, kaphavikÃriïa iva dine dine kaÂukair udvejyamÃnasya, saugatasyevÃrthaÓÆnyavij¤aptijanitavairÃgyasya këÃyÃïy abhila«ata÷, niÓÃsv api mÃt­balipiï¬asyeva dik«u vik«ipyamÃïasya, aÓaucagatasyeva kuÓayanajanitasamadhikataradu÷khav­tte÷, tulÃyantrasyeva paÓcÃtk­tagauravasya toyÃrtham api namata÷, atik­païasya Óirasà kevalenÃsaætu«Âasya vacasÃpi pÃdau sp­Óata÷, nirdayavetrivetratìanatrastayeva trapayà tyaktasya, dainyasaækocitah­dayah­tÃvakÃÓayevÃhopuru«ikayà parivarjitasya, kutsitakarmÃÇgÅkaraïakupitayevonnatyà viyuktasya, dhanaÓraddhayà kleÓÃn upÃrjayata÷. svav­ddhibuddhyÃvamÃnaæ saævardhayato mƬhasya, saty api vividhakusumÃdhivÃsasurabhiïi vane t­«ïayäjalim uparacayata÷, kulaputrasyÃpi k­tÃgasa iva bhÅtabhÅtasya samÅpam upasarpata÷, darÓanÅyasyÃpy Ãlekhyakusumasyeva ni«phalajanmana÷, vidu«o 'pi vaidheyasyevÃpaÓabdamukhasya, Óaktimato 'pi Óvitriïa iva saækocitakarayugalasya, samasamutkar«e«u niragnipacyamÃnasya, nÅcasamÅkaraïe«u nirucchvÃsaæ mriyamÃïasya, paribhavais t­ïÅk­tasya, du÷khÃnilenÃnirv­ter jvalata÷, bhaktasyÃpy abhaktasya, nirÆ«maïa÷ saætÃpayato bandhÆn, vimÃnasyÃpy agatikasya, cyutagauravasyÃpy adhastÃd gacchata÷, ni÷sattvasyÃpi mahÃmÃæsavikrayaæ kurvata÷, nirmadasyÃpy asvatantrav­tte÷, ayogino 'pi dhyÃnavaÓÅk­tÃtmana÷, ÓayyotthÃyaæ praïamato dagdhamuï¬asya, gotravidÆ«akasya naktaædinaæ n­tyato manasvijanaæ hÃsayata÷, kulÃÇgÃrasya vaæÓaæ dahata÷, n­paÓos t­ïe 'pi labde kandharÃm avanamayata÷, jaÂharaparipÆraïamÃtraprayojanajanmano mÃæsapiï¬asya garbharogasya mÃtu÷, apuïyÃnÃæ karmaïÃm ÃcaraïÃd bh­takasya kiæ prÃyaÓcittam, kà pratipattikriyÃ, kva gatasya ÓÃnti÷, kÅd­Óaæ jÅvitam, ka÷ puru«ÃbhimÃna÷, kiænÃmÃno vilÃsÃ÷, kÅd­ÓÅ bhogaÓraddhÃ, prabalapaÇka iva sarvam adhastÃn nayati dÃruïo dÃsaÓabda÷. dhik tad ucchvasitam upayÃtu nidhanaæ dhanam, abhavanirbhÆter astu tasyà namo bhagavadbhyas tebhya÷ sukhebhyas tasyÃyam a¤jalir aiÓvaryasya ti«Âhatu dÆra eva sà ÓrÅ÷ Óivaæ sa paricchada÷ karotu yad artham uttamÃÇgaæ gÃæ gami«yaty aÓÃpÃnugrahak«amas tapasvÅ mukhapriyarata÷ klÅbo pÆtimÃæsamaya÷ k­mir agaïyamÃno naraka÷, pÃdarajodhÆsarottamÃÇgo jaÇgama÷ pÃdapÅÂha÷ puæskokila÷ kÃkukvaïite«u, ÓikhÅ sukhakarakekÃsu, sthÆlakÆrma÷ kro¬aka«aïe«u, Óvà nÅcacÃÂukaraïe«u, k­kalÃsa÷ Óirovi¬ambanÃsu, jÃhaka Ãtmasaækocane«u, veïur mÆrcchanÃsu, veÓyÃkÃya÷ karaïabandhakleÓe«u, palÃlaæ sattvaÓÃli«u, pratipÃdaka÷ pÃdasaævÃhanÃsu, kanduka÷ karatalatìane«u, vÅïÃdaï¬a÷ koïÃbighÃte«u, varÃka÷ sevako 'pi martyamadhye rÃjilo 'pi vÃ, bhogÅ pulÃko 'pi vÃ, kalamo varaæ k«aïam api k­tà mÃnavatà mÃnavatà na mato namatas trailokyÃdhirÃjyopabhogo 'pi manasvina÷. tad evam abhinanditÃsmadÅyapraïayo devo 'pi divasai÷ katipayair eva parÃgata÷ prÃgjyoti«eÓvara iti karotu cetasi" ity uktvà tÆ«ïÅm abhÆt. acirÃc ca namask­tya nirjagÃma. rÃjÃpi rajanÅæ tÃæ kumÃradarÓanautsukyasvÅk­tah­daya÷ samanai«Åt. ÃtmÃrpaïaæ hi mahatÃm amÆlamantramayaæ vaÓÅkaraïam. prabhÃte ca prabhÆtaæ pratiprÃbh­taæ pradhÃnapratidÆtÃdhi«Âhitaæ dattvà haæsavegaæ prÃhiïot. ÃtmanÃpi tata÷ prabh­ti prayÃïakair anavaratair abhyamitraæ prÃvartata. kadÃcit tu rÃjyavardhanabhujabalopÃrjitam aÓe«aæ mÃlavarÃjasÃdhanam ÃdÃyÃgataæ samÅpa evÃvÃsitaæ lekhahÃrakÃd bhaï¬im aÓ­ïot. Órutvà cÃbhinavÅbhÆtabhrÃt­ÓokahutÃÓanas taddarÓanakÃtarah­dayo babhÆva mÆrcchÃndhakÃram iva viveÓÃti«Âhac ca samuts­«ÂasakalavyÃpÃra÷ pratÅhÃranivÃraïanibh­tani÷Óabdaparijane nijamandire sarÃjakaparivÃras tadÃgamanam udÅk«amÃïo muhÆrtam. atha bhaï¬ir ekenaiva vÃjinà katipayakulaputrapariv­to malinavÃsà ripuÓaraÓalyapÆritena nikhÃtabahulohakÅlakaparikararak«itasphuÂaneneva h­dayena, h­dayalagnai÷ svÃmisatk­tair iva ÓmaÓrubhi÷, Óucaæ samupadarÓayan dÆrÅk­tavyÃyÃmaÓithilabhujadaï¬adolÃyamÃnamaÇgalavalayaikaÓe«Ãlaæk­tir anÃdaropayuktatÃmbÆlaviralarÃgeïa ÓokadahanadahyamÃnasya h­dayasyÃÇgÃreïeva, dÅrghani÷ÓvÃsaveganirgatenÃdhareïa Óu«yatà svÃmivirahavidh­tajÅvitÃparÃdhavailak«yÃd iva, bëpavÃripaÂalena paÂeneva prÃv­tavadana÷, viÓann iva durbalÅbhÆtai÷ svÃÇgam apatrapayÃÇgair vamann iva ca vyarthÅbhÆtabhujo«mÃïam Ãyatair ni÷Óvasitai÷, pÃtakÅva, aparÃdhÅva, drohÅva, mu«ita iva, chalita iva, yÆthapatipatanavi«aïïa iva vegadaï¬avÃraïa÷, sÆryÃstamayani÷ÓrÅka iva kamalÃkara÷, duryodhananidhanadurmanà iva drauïi÷, apah­taratna iva sÃgaro rÃjadvÃram ÃjagÃma. avatÅrya ca turaÇgamÃd avanatamukho viveÓa rÃjamandiram. dÆrÃd eva ca vimuktÃkranda÷ papÃta pÃdayo÷. avanipatir api d­«Âvà tam utthÃya praviralai÷ padai÷ pratyudgamyotthÃpya ca gìham upagÆhya kaïÂhe karuïam aticiraæ ruroda. ÓithilÅbhÆtamanyuvegaÓ ca pureva punar Ãgatya nijÃsane ni«asÃda. prathamaprak«Ãlitamukhe ca bhaï¬au mukham prak«Ãlayat69. samatikrÃnte ca kiyaty api kÃlakalÃkalÃpe bhrÃt­maraïav­ttÃntam aprÃk«Åt. athÃkathayac ca yathÃv­ttam akhilaæ bhaï¬i÷. atha narapatis tam uvÃca: "rÃjyaÓrÅvyatikara÷ ka÷?" iti. sa punar avÃdÅt: "deva! devabhÆyaæ gate deve rÃjyavardhane guptanÃmnà ca g­hÅte kuÓasthale devÅ rÃjyaÓrÅ÷ paribhraÓya bandhanÃd vindhyÃÂavÅæ saparivÃrà pravi«Âeti lokato vÃrtÃm aÓ­ïavam. anve«ÂÃras tu tÃæ prati prabhÆtÃ÷ prahità janà nÃdyÃpi nivartante" iti. tac cÃkarïya bhÆpatir abravÅt: "kim anyair anupadibi÷ yatra sà tatra parityaktÃnyak­tya÷ svayam evÃhaæ yÃsyÃmi. bhavÃn api kaÂakam ÃdÃya pravartatÃæ gau¬Ãbhimukham." ity uktvà cotthÃya snÃnabhuvam agÃt. kÃritaÓokaÓmaÓruvapanakarmaïà ca mahÃpratÅhÃrabhavanasnÃtena, ÓÃrÅrikavasanakusumÃÇgarÃgÃlaækÃrapre«aïaprakaÂitaprasÃdena bhaï¬inà sÃrdham abhukta, ninÃya ca tenaiva saha vÃsaram. athÃparedyur u«asy eva bhaï¬ir bhÆpÃlam upas­tya vyaj¤Ãpayat: "paÓyatu deva÷ ÓrÅrÃjyavardhanabhujabalÃrjitaæ sÃdhanaæ saparibarhaæ mÃlavarÃjasya" iti. narapatinà sa "evaæ kriyatÃm" ity abhyanuj¤Ãto darÓayÃæbabhÆva. tad yÃthÃ: anavaratagalitamadamadirÃmodamukharamadhukarajÆÂajaÂilakaraÂapaÂÂapaÇkilagaï¬Ãn, gaï¬aÓailÃn iva jaÇgamÃn, gambhÅragarjitaraväjaladharÃn iva mahÅm avatÅrïÃn utphullasaptacchadavanÃmodamuca÷, ÓaraddivasÃn iva pu¤jabhÆtÃn, anekasahasrasaækhyÃn kariïa÷, cÃrucÃmÅkaracitracÃmaramaï¬alamanoharÃæÓ ca hariïaraæhaso harÅn, bÃlÃtapavisaravar«iïÃæ ca kriraïair anekendrÃyudhÅk­tadaÓadiÓÃm alaækÃrÃïÃæ viÓe«Ãn, vismayak­ta÷ smaronmÃditamÃlavÅkucaparimaladurlalitÃæÓ ca nijajyotsnÃpÆraplÃvitadigantÃn api tÃrÃn hÃrÃn, u¬upatipÃdasaæcayaÓÆcÅni nijayaÓÃæsÅva bÃlavyajanÃni, jÃtarÆpamayanÃlaæ ca nivÃsapuï¬arÅkam iva Óriya÷ Óvetam Ãtapatram, apsarasa iva bahusamararasasÃhasÃnurÃgÃvatÅrïà vÃravilÃsinÅ÷, siæhÃsanaÓayanÃsandÅprabh­tÅni rÃjyopakaraïÃni, kÃlÃyasaniga¬aniÓcalÅk­tacaraïayugalaæ ca sakalaæ mÃlavarÃjalokam, aÓe«ÃæÓ ca sasaækhyÃlekhyapatrÃn, sÃlaækÃrÃpŬapŬÃn koÓakalaÓÃn. athÃlocya tat sarvam avanipÃla÷ svÅkartuæ yathÃdhikÃram ÃdiÓad adhyak«Ãn. anyasmiæÓ cÃhani hayair eva svasÃram anve«Âum uccacÃla vindhyÃÂavÅm avÃpa ca parimitair eva prayÃïakais tÃm. atha praviÓan dÆrÃd eva dahyamÃna«a«ÂikabusavisaravisÃrivibhÃvasÆnÃæ vanyadhÃnyabÅjadhÃnÅnÃæ dhÆmena dhÆsarimÃïam ÃdadhÃnai÷ Óu«kaÓÃkhÃsaæcayaracitagovÃÂave«ÂitavikaÂavaÂai÷, vyÃpÃditavatsarÆpakaro«Ãvi«ÂagopÃlakalpitavyÃghrayantrai÷, ayantritavanapÃlahaÂhahriyamÃïaparagrÃmÅïakëÂhikakuÂhÃrai÷, gahanatarukhaï¬anirmitacÃmuï¬Ãmaï¬apair vanapradeÓai÷, prakÃsyamÃnam aÂavÅprÃyaprÃntatayà kuÂumbabharaïÃkulai÷ kuddÃlaprÃyak­«ibhi÷ k­«Åvalair abalavadbhir uccabhÃgabhëitena bhajyamÃnabhÆriÓÃlikhalak«etrakhaï¬alakam alpÃvakÃÓaiÓ ca kÃpilai÷, kÃlÃyasair iva k­«ïam­ttikÃkaÂhinai÷, sthÃnasthÃnasthÃpitasthÃïÆtthitasthÆlapallavai÷ durupagamaÓyÃmÃkaprarƬhibhir alambusabahulai÷, avirahitakokilÃk«ak«upair viralaviralai÷ kedÃrai÷, k­cchrÃt k­«yamÃïair ntiprabhÆtaprav­ttagatÃgatÃprahatabhuvam upak«etram uparacitair uccair ma¤caiÓ ca sÆcyamÃnaÓvÃpadopadravaæ, diÓi diÓi ca pratimÃrgadrumak­tÃnÃæ pathikapÃdaprasphoÂanadhÆlidhÆsarair navapallavair lächitacchÃyÃnÃm, aÂavÅsulabhasÃlakusumastabakäcitanavakhÃtakÆpikopakaïÂhaprati«ÂhitanÃgasphuÂÃnÃm acchidrakaÂakalpitakuÂÅrakÃïÃm, kuÂilakÅÂaveïÅve«ÂyamÃnaÓaktuÓÃraÓarÃvaÓreïÅÓritÃnÃm, adhvagajanajagdhajambÆphalÃsthiÓabalasamÅpabhuvÃm, uddhÆlitadhÆlÅkadambastabakaprakarapulakinÅnÃm, kaïÂakitakarkarÅcakrÃkrÃntakëÂhama¤cikÃmu«itat­«Ãm, timyattalaÓÅtalasikatilakalaÓÅÓamitaÓramÃïÃm, ÃÓyÃnaÓaivalaÓyÃmalitÃli¤jarajÃyamÃnajalaja¬imnÃm, udakumbhÃk­«ÂapÃÂalaÓarkarÃÓakalaÓiÓirÅk­tadiÓÃm, ghaÂamukhaghaÂitakaÂahÃrapÃÂalapu«papuÂÃnÃm, ÓÅkarapulakitapallavapÆlÅpÃlyamÃnaÓo«yasarasaÓiÓusahakÃraphalajÆÂÅjaÂilasthÃïÆnÃm, viÓrÃmyatkÃrpaÂikapeÂakaparipÃÂÅpÅyamÃnapayasÃm aÂavÅpraveÓaprapÃïÃæ Óaityena tyÃjayantam iva grai«mam Æ«mÃïaæ kvacid anyatra grÃhayantam ivÃÇgÃrÅyadÃrusaægrahadÃhibhi÷ vyokÃrai÷, sarvataÓ ca prÃtiveÓyavi«ayavÃsinà samÃsannagrÃmag­hasthag­hasthÃpitasthaviraparipÃlyamÃnapÃtheyasthagitena k­tadÃruïadÃruvyÃyÃmayogyÃÇgÃbhyaÇgena skandhÃdyÃsitakaÂhorakuÂhÃrakaïÂhalambamÃnaprÃtarÃÓapuÂena pÃÂaccarapratyavÃyapratipannapaÂaccareïa kÃlavetrakatriguïavratativalayapÃÓagrathitagrÅvÃgrathitai÷ patravÅÂÃv­tamukhai÷, pÅtakÆÂair ƬhavÃriïà pura÷sarabaladbalÅvardayugasareïa naikaÂikakuÂumbikalokena këÂhasaægrahÃrtham aÂavÅæ praviÓatà svÃpadavyadhanavyavadhÃnabahalÅsamÃropitakuÂÅk­takÆÂapÃÓaiÓ ca g­hÅtam­gatantutantrÅjÃlavalayavÃgurai÷, bahirvyÃdhair vicaradbhir aæsÃvasaktavÅtaæsavyÃlambamÃnabÃlapÃÓikaiÓ ca saæg­hÅtagrÃhakakrakarakapi¤jalÃdipa¤jarakai÷ ÓÃkunikai÷, saæcaradbhiÓ cyutalÃsakaleÓaliptalatÃvadhÆlaÂvÃlampaÂÃnÃæ capeÂakai÷, pÃÓakaÓiÓÆnÃm aÂadbhi÷ t­ïastambÃntaritatittiritaralÃyamÃnakauleyakakulacÃÂukÃraiÓ caladvihagam­gayÃæ m­gayuyuvabhi÷ krŬadbhi÷, pariïatacakravÃkakaïÂhaka«ÃyarucÃæ ÓÅdhavyÃnÃæ valkalÃnÃæ kalÃpÃn, nÃticiroddh­tÃnÃæ ca dhÃtutvi«Ãæ dhÃtakÅkusumÃnÃæ goïÅr agaïitÃ÷ picavyÃnÃæ cÃtasÅgaïapaÂÂamÆlakÃnÃæ pu«kalÃn saæbhÃrÃn, bhÃrÃæÓ ca madhuno mÃk«ikasya mayÆrÃÇgajasyÃkli«ÂamadhÆcchi«ÂacakramÃlÃnÃæ lambamÃnalÃmajjakamu¤jajÆÂajaÂÃnÃm apatvacÃæ khadirakëÂhÃnÃæ ku«Âhasya kaÂhorakesarisaÂÃbhÃrababhruïaÓ ca rodhrasya bhÆyaso bhÃrakÃn, lokenÃdÃya vrajatà pravicitavividhavanaphalapÆritapiÂakamastakÃbhiÓ cÃbhyarïagrÃmagatvarÅbhis tvaramÃïÃbhir vikrayacintÃvyagrÃbhir grÃmeyakÃbhir vyÃptadigantaram itas tataÓ ca yuktaÓÆraÓakuraÓÃkvarÃïÃæ purÃïapÃæsÆtkirakarÅ«akÆÂavÃhinÅnÃæ dhÆrgatadhÆlidhÆsarasairibhasaro«asvarasÃryamÃïÃnÃæ saækrŬaccaÂulacakracÅtkÃriïÅnÃæ ÓakaÂaÓreïÅnÃæ saæpÃtai÷, saæpÃdyamÃnadurbalorvÅvirÆk«ak«etrasaæskÃram Ãrak«ak«iptadÃntavÃhakadaï¬o¬¬ÅyamÃnahariïahelÃlaÇghitatuÇgavaiïavav­tibhiÓ ca nikhÃtagaurakaraÇkaÓaÇkuÓaÇkitaÓaÓakaÓakalitatuÇgaÓuÇgai÷, prayatnaprabh­taviÓaÇkaÂaviÂapair vÃcair aik«avai÷, subahubhi÷ ÓyÃmÃyamÃnopakaïÂham ativiprak«ÂÃntarair marakatasnigdhasnuhÃvÃÂave«Âitai÷, kÃrmukakarmaïyavaæÓaviÂapasaækaÂai÷, kaïÂakitakara¤jarÃjidu«praveÓyai÷, urubÆkavacÃvaÇgakasurasasÆraïaÓigrugranthiparïagavedhukÃgarmudgulmagahanag­havÃÂikai÷, nikhÃtoccakëÂhÃropitakëÂhÃlukalatÃpratÃnavihitacchÃyai÷, parimaï¬alabadarÅmaï¬apakatalanikhÃtakhÃdirakÅlabaddhavatsarÆpai÷, katham api kukkuÂaraÂitÃnumÅyamÃnasaæniveÓair aÇganÃÓastistambhatalaviracitapak«ipÆpikÃvÃpikair vikÅrïabadarapÃÂalapaÂalai÷, veïupoÂadalanalakalitaÓaramayav­tivihitabhittibhi÷, kiæÓukagorocanÃracitamaï¬alamaï¬apabalvajabaddhÃÇgÃrarÃÓibhi÷, ÓÃlmalÅphalatÆlasaæcayabahulai÷, saænihitanalaÓÃliÓÃlÆkakhaï¬akumudabÅjaveïutaï¬ulai÷, saæg­hÅtatamÃlabÅjai÷, bhasmamalinamlÃnakÃÓmaryakÆÂavyÃdh­takaÂair ÃÓyÃnarÃjÃdanamadanaphalasphÅtair madhÆkÃsavamadyaprÃyai÷, kusumbhakumbhagaï¬akusÆlair avirahitarÃjamëatrapu«akarkaÂikÃkÆ«mÃï¬ÃlÃbubÅjai÷, po«yamÃïavanabi¬ÃlamÃludhÃnanakulaÓÃlijÃtajÃtakÃdibhir aÂavÅkuÂumbinÃæ g­hair upetaæ vanagrÃmakaæ dadarÓa. tatraiva ca taæ divasam atyavÃhayad iti. iti ÓrÅmahÃkavibÃïabhaÂÂak­tau har«acarite chatralabdhir nÃma saptama ucchvÃsa. a«Âama ucchvÃsa÷. sahasà saæpÃdayatà manorathaprÃrthitÃni vastÆni / daivenÃpi kriyate bhavyÃnÃæ pÆrvaseveva // 8.1 // vidvajjanasaæparko na«Âe«Âaj¤ÃtidarÓanÃbhyudaya÷ / kasya na sukhÃya bhavane bhavati mahÃratnalÃbhaÓ ca // 8.2 // athÃparedyur utthÃya pÃrthivas tasmÃd grÃmakÃn nirgatya viveÓa vindhyÃÂavÅm. ÃÂa ca tasyÃm itaÓ cetaÓ ca subahÆn divasÃn. ekadà tu bhÆpater bhramata evÃÂavikasÃmantasya Óarabhaketo÷ sÆnur vyÃghraketur nÃma kuto 'pi kajjalaÓyÃmalaÓyÃmalatÃvalayenÃdhilalÃÂam uccai÷ k­tamaulibandham, andhakÃriïÅm akÃraïabhuvà bhrukuÂibhaÇgena triÓÃkhena triyÃmÃm iva sÃhasasahacÃriïÅæ lalÃÂasthalÅæ sadà samudvahantam, avataæsitaikaÓukapak«akaprabhÃharitÃyamÃnena pinaddhakÃcarakÃcamaïikarïikena Óravaïena ÓobhamÃnam, kiæcic cullasya praviralapak«maïaÓ cak«u«a÷ sahajena rÃgaroci«Ã rasÃyanarasopayuktaæ tÃrak«avaæ k«atajam iva k«arantam, avanÃÂanÃsikam cipiÂÃdharam, cikinacibukam, ahÅnahanÆtkaÂakapolakÆÂÃsthiparyantam Å«adavÃgragrÅvÃbandham, skannaskandhÃrdhabhÃgam, anavaratakaÂhinakodaï¬akuï¬alÅkaraïakarkaÓavyÃyÃmavistÃritenÃæsalenorasà hasantam iva taÂaÓilÃprathimÃnaæ, vindhyagirer ajagaragarÅyasà ca bhujayugalena laghayantaæ, tuhinaÓailaÓÃladrumÃïÃæ drÃghimÃïam, varÃhabÃlavalitabandhanÃbhir nÃgadamanajÆÂikÃvÃÂikÃbhir jaÂilÅk­tap­«Âhe prako«Âhe prati«ÂhÃæ gataæ godantamaïicitraæ trÃpu«aæ valayaæ bibhrÃïam, atundilam api tuï¬ibham, ahÅramaïÅcarmanirmitapaÂÂikayoÓ citracitrakatvaktÃrakitaparivÃrayà saækubjÃjinajÃlakitayà ӭÇgamayamas­ïamu«ÂibhÃgabhÃsvarayà pÃradarasaleÓaliptasamastamastikayà k­pÃïyà karÃlitaviÓaækaÂakaÂipradeÓam, prathamayauvanollikhyamÃnamadhyabhÃgabhra«ÂamÃæsabharitÃv iva sthavÅyasÃv Ærudaï¬au dadhatam, acchabhallacarmamayena bhallÅprÃyaprabhÆtaÓarabh­tà ÓabalaÓÃrdÆlacarmapaÂapŬitenÃlikulakÃlakambalalolalomnà p­«ÂhabhÃgabhÃjà bhastrÃbharaïena pallavitam iva kÃrÓyam upadarÓayantam, uttaratribhÃgottaæsitacëapicchacÃruÓikhare khadirajaÂÃnirmÃïe kharaprÃïe pracuramayÆrapittapatralatÃcitritatvaci tvaci sÃraguïe guruïi vÃmaskandhÃdhyÃsitadhanu«i do«i lambamÃnenÃvÃkÓirasà ÓitaÓarak­ttaikanalakavivarapraveÓitetarajaÇghajanitasvastikabandhena bandhÆkalohitarudhirarÃjira¤jitaghrÃïavartmanà vapurvitativyaktavibhÃvyamÃnakomalakro¬aromaÓuklimnà ÓaÓena ÓitÃÂanÅÓikhÃgragrathitagrÅveïa cÃpÃv­taca¤cÆttÃnatÃmratÃlunà tittiriïà varïakamu«Âim iva m­gayÃyÃ÷ darÓayantam, vi«amavi«adÆ«itavadanena ca vivarïena k­«ïÃhineva mÆlag­hÅtena vyagradak«iïakarÃgram, jaÇgamam iva giritaÂatamÃlapÃdapam, yantrollikhitam aÓmasÃrastambham iva bhramantama, a¤janaÓilÃcchedam iva calantam, aya÷sÃram iva girer vindhyasya galantam, pÃkalaæ karikulÃnÃm, kÃlapÃÓaæ kuraÇgayÆthÃnÃm, dhÆmaketuæ m­garÃjacakrÃïÃm, mahÃnavamÅmahaæ mahÅ«amaï¬alÃnÃm, h­dayam iva hiæsÃyÃ÷, phalam iva pÃpasya, kÃraïam iva kalikÃlasya, kÃmukam iva kÃlarÃtre÷, ÓabarayuvÃnam ÃdÃyÃjagÃma. dÆre ca sthÃpayitvà vij¤ÃpayÃæbabhÆva: "deva! sarvasyÃsya vindhyasya svÃmÅ sarvapallÅpatÅnÃæ prÃgrahara÷ ÓabarasenÃpatir bhÆkampo nÃma. tasyÃyaæ nirghÃtanÃmà svasrÅya÷ sakalasyÃsya vindhyakÃntÃrÃraïyasya parïÃnÃm apy abhij¤a÷ kim uta pradeÓÃnÃm. enaæ p­cchatu devo yogyo 'yam Ãj¤Ãæ kartum." iti kathite ca nirgÃtas tu k«ititalanihitamauli÷ praïÃmam akarot. upaninye ca tittiriïà saha ÓaÓopÃyanam. avanipatis tu saæmÃnayan svayam eva tam aprÃk«Åt: "aÇga! abhij¤Ã yÆyam asya sarvasyoddeÓasya? vihÃraÓÅlÃÓ ca divase«v ete«u bhavanta÷? senÃpater vÃnyasya và tadanujÅvina÷ kasyacid udÃrarÆpa nÃrÅ na gatà bhaved darÓanagocaram?" iti. nirghÃtas tu bhÆpÃlÃlÃpanaprasÃdenÃtmÃnaæ bahumanyamÃna÷ praïanÃma, darÓitÃdaraæ ca vyaj¤Ãpayat: "deva! prÃyeïÃtra hiraïyo 'pi nÃparigatÃ÷ saæcaranti, senÃpate÷ kuta eva nÃrya÷? nÃpy evaærÆpà kÃcid abalÃ. tathÃpi devÃdeÓÃd idÃnÅm anve«aïaæ prati pratidinam ananyak­tyai÷ kriyate yatna÷. itaÓ cÃrdhagavyÆtimÃtra eva munimahite mahati mahÅdharamÃlÃmÆlaruhi mahÅruhÃæ «aï¬e 'pi piï¬apÃtÅ prabhÆtÃntevÃsipariv­ta÷ pÃrÃÓarÅ divÃkaramitranÃmà girinadÅm ÃÓritya prativasati, sa yadi vinded vÃrtÃm" iti. tac chrutvà narapatir acintayat: "ÓrÆyate hi tatrabhavata÷ sug­hÅtanÃmna÷ svargatasya grahavarmaïo bÃlamitraæ maitrÃyaïÅyas trayÅæ vihÃya brÃhmaïÃyano vidvÃn utpannasamÃdhi÷ saugate mate yuvaiva këÃyÃïi g­hÅtavÃn" iti. prÃyaÓaÓ ca janasya janayati suh­d api d­«Âo bh­Óam ÃÓvÃsam. abhigamanÅyÃÓ ca guïÃ÷ sarvasya. kasya na pratÅk«yo munibhÃva÷. bhagavatÅ ca vaidheye 'pi dharmag­hiïÅ garimÃïam ÃpÃdayati, pravrajyà kiæ puna÷ sakalajanamanomu«i vidu«i jane. yato na÷ kutÆhali h­dayam abhÆt satatam asya darÓanaæ prati prÃsaÇgikam evedam Ãpatitam atikalyÃïaæ paÓyÃma÷ prayatnaprÃrthitadarÓanaæ janam iti. prakÃÓaæ cÃbravÅt: "aÇga! samupadiÓa tam uddeÓaæ yatrÃste sa piï¬apÃtÅ" iti. evam uktvà ca tenaivopadiÓyamÃnavartmà prÃvartata gantum. atha krameïa gacchata eva tasya anavakeÓina÷ ku¬malitakarïikÃrÃ÷, pracuracampakÃ÷ sphÅtaphalegrahaya÷, phalabharabharitanamerava÷ nÅladalanaladanÃrikelanikarÃ÷, harikesarasaralaparikarÃ÷ korakanikurambaromäcitakurabakarÃjaya÷, raktÃÓokapallavalÃvaïyalipyamÃnadaÓadiÓa÷, pravikasitakesararajovisarabadhyamÃnacÃrudhÆsarimÃïa÷ svaraja÷sikatilatilakatÃlÃ÷, pravicalitahiÇgava÷, pracurapÆgaphalÃ÷, prasavapÆgapiÇgalapriyaÇgava÷, parÃgapi¤jaritama¤jarÅpu¤jÃyamÃnamadhupama¤juÓi¤jÃjanitajanamuda÷, madamalamecakitamucukundaskandhakÃï¬akathyamÃnani÷ÓaÇkakarikaraÂakaï¬Ætaya÷, u¬¬ÅyamÃnani÷ÓaÇkacaÂulak­«ïaÓÃraÓÃvasakalaÓÃdvalasubhagabhÆmaya÷, tama÷kÃlatamatamÃlamÃlÃmÅlitÃtapÃ÷, stabakadanturitadevadÃrava÷, taralatÃmbÆlÅstambajÃlakitajambÆjambhÅravÅthaya÷, kusumarajodhavaladhÆlÅkadambacakracumbitavyomÃna÷, bahalamadhumok«ok«itak«itaya÷, parimalaghaÂitaghanaghrÃïat­ptaya÷; katipayadivasasÆtakukkuÂÅkuÂÅk­takuÂajakoÂarÃ÷, caÂakÃsaæcÃryamÃïavÃcÃÂacÃÂakairakriyamÃïacÃÂava÷, sahacarÅcÃraïaca¤curacakoraca¤cava÷, nirbhayabhÆribhuruï¬abhujyamÃnapÃkakapilapÅlava÷, sadÃphalakaÂphalaviÓasanani÷ÓÆkaÓukaÓakuntaÓÃtitaÓalÃÂava÷, ÓaileyasukumÃraÓilÃtalasukhaÓayitaÓaÓaÓiÓava÷, ÓephÃlikÃÓiphÃvivaravisrabdhavivartamÃnagaudherarÃÓaya÷, nirÃtaÇkaraÇkava÷, nirÃkulanakulakulakelaya÷, kalakokilakulakavalitakalikodgamÃ÷, sahakÃrÃrÃmaromanthÃyamÃnacamarayÆthÃ÷, yathÃsukhani«aïïanÅlÃï¬ajamaï¬alÃ÷, nirvikÃrav­kavilokyamÃnapotapÅtagavayadhenava÷, ÓravaïahÃrisanŬagirinitambanirjharaninÃdanidrÃnandamandÃyamÃnakarikulakarïatÃladundubhya÷, samÃsannakinnarÅgÅtaravarasamÃnarurava÷, pramuditataratarak«ava÷, k«ataharitaharidrÃdravarajyamÃnanavavarÃhapotapotravalaya÷, gu¤jÃku¤jagu¤jajjÃhakÃ÷, jÃtÅphalakasuptaÓÃlijÃtakavalaya÷, daÓanakupitakapipotapeÂakapÃÂitapÃÂalamukhakÅÂapuÂakÃ÷, lakucalampaÂagolÃÇgÆlalaÇghyamÃnalavalaya÷, baddhavÃlukÃlavÃlavalayÃ÷, kuÂilakuÂÃvalivalitavegagirinadikÃsrotasa÷ nibi¬aÓÃkhÃkÃï¬alambamÃnakamaï¬alava÷, sÆtraÓikyÃsaktariktabhik«ÃkapÃlapallavitalatÃmaï¬apÃ÷, nikaÂakuÂÅk­tapÃÂalamudrÃcaityakamÆrtaya÷, cÅvarÃmbararÃgaka«ÃyodakadÆ«itoddeÓÃ÷, meghamayà iva k­taÓikhaï¬ikulakolÃhalÃ÷, vedamayà ivÃparimitaÓÃkhÃbhedagahanÃ÷, mÃïikyamayà iva mahÃnÅlatanava÷, timiramayà iva sakalajananayanamu«a÷, yÃmunà ivordhvÅk­tamahÃhradÃ÷, marakatamaïiÓyÃmalÃ÷ krŬÃparvatakà iva vasantasya, a¤janÃcalà iva pallavitÃ÷, tanayà ivÃÂavÅjÃtà vindhyasyÃdre÷, pÃtÃlÃndhakÃrarÃÓaya iva bhittvà bhuvam utthitÃ÷, pratipraveÓikà iva var«ÃvÃsarÃïÃm, aæÓÃvatÃrà iva k­«ïÃrdharÃtrÅïÃm, indranÅlamayÃ÷ prÃsÃdà iva vanadevatÃnÃm, purastÃd darÓanapatham avaterus tarava÷. tato narapater abhavan manasy adÆravartinà khalu bhavitavyaæ bhadanteneti. avatÅrya ca girisariti samupasp­Óya yugapadviÓrÃmasamayasamunmuktahe«Ãgho«abadhirÅk­tÃÂavÅgahanÃm asminn eva pradeÓe sthÃpayitvà vÃjisenÃm avalambya ca tapasvijanadarÓanocitaæ vinayaæ h­dayena dak«iïena ca hastena mÃdhavaguptam aæse viralair eva rÃjabhir anugamyamÃnaÓ caraïÃbhyÃm eva prÃvartata gantum. atha te«Ãæ tarÆïÃæ madhye nÃnÃdeÓÅyai÷ sthÃnasthÃne«u sthÃïÆn ÃÓritai÷ ÓilÃtale«Æpavi«Âair latÃbhavanÃny adhyÃvasadbhir araïyÃnÅniku¤je«u nilÅnair viÂapacchÃyÃsu ni«aïïais tarumÆlÃni ni«evamÃïair vÅtarÃgair Ãrhatair maskaribhi÷ ÓvetapaÂai÷ pÃï¬urabhik«ubhir bhÃgavatair varïibi÷ keÓalu¤cakai÷ kÃpilair jainair lokÃyatikai÷ kÃïÃdair aupani«adair aiÓvarakÃraïikai÷ kÃrandhamibhir dharmaÓÃstribhi÷ paurÃïikai÷ sÃptatantavai÷ Óaivai÷ ÓÃbdikai÷ päcarÃtrikair anyaiÓ ca svÃn svÃn siddhÃntä Ó­ïvadbhir abhiyuktaiÓ cintayadbhiÓ ca pratyuccaradbhiÓ ca saæÓayÃnaiÓ ca niÓcinvadbhiÓ ca vyutpÃdayadbhiÓ ca vivadamÃnaiÓ cÃbhyasyadbhiÓ ca vyÃcak«ÃïaiÓ ca Ói«yatÃæ pratipannair dÆrÃd evÃvedyamÃnam, ativinÅtai÷ kapibhir api caityakarma kurvÃïais trisaraïaparai÷ paramopÃsakai÷ Óukair api ÓÃkyaÓÃsanakuÓalai÷ koÓaæ samupadiÓadbhi÷ Óik«ÃpadopadeÓado«opaÓamaÓÃlinÅbhi÷ ÓÃrikÃbhir api dharmadeÓanÃæ darÓayantÅbhir anavarataÓravaïag­hÅtÃlikai÷ kauÓikair api bodhisattvajÃtakÃni japadbhir jÃtasaugataÓÅlaÓÅtalasvabhÃvai÷ ÓÃrdÆlair apy amÃæsÃÓibhir upÃsyamÃnam, ÃsanopÃntopavi«ÂavisrabdhÃnekakesariÓÃvakatayà muniparameÓvaram, ak­trima iva siæhÃsane ni«aïïam, upasamam iva pibadbhir vanahariïair jihvÃlatÃbhir upalihyamÃnapÃdapallavam, vÃmakaratalanivi«Âena nÅvÃram aÓnatà pÃrÃvatapotakena karïotpaleneva priyÃæ maitrÅæ prasÃdayantam, itarakarakisalayanakhamayÆkhalekhÃbhir janitajanavyÃmoham, udgrÅvaæ mayÆraæ marakatamaïikarakam iva vÃridhÃrÃbhi÷ pÆrayantam, itastata÷ pipÅlakaÓreïÅnÃæ ÓyÃmÃkataï¬ulakaïÃn svayam eva kirantam, aruïena cÅvarapaÂalena mradrÅyasà saævÅtam, bahalabÃlÃtapÃnuliptam iva pauraædaraæ digbhÃgam, ullikhitapadmarÃgaprabhÃpratimayà raktÃvadÃtayà dehaprabhayà pÃÂalÅk­tÃnÃæ këÃyagrahaïam iva diÓÃm apy upadiÓantam, anauddhatyÃd adhomukhena mandamukulitakumudÃkareïa snigdhadhavalaprasannena cak«u«Ã janak«uïïak«udrajantujÅvanÃrtham am­tam iva var«antam, sarvaÓÃstrÃk«araparamÃïubhir iva nirmitam, paramasaugatam apy avalokiteÓvaram, askhalitam api tapasi lagnam, Ãlokam iva yathÃvasthitasakalapadÃrthaprakÃÓakaæ darÓanÃrthinÃm, sugatasyÃpy abhigamanÅyam, avadharmasyÃpy ÃrÃdhanÅyam iva, prasÃdasyÃpi prasÃdanÅyam iva, mÃnasyÃpi mÃnanÅyam iva, vandyatvasyÃpi vandanÅyam iva, Ãtmano 'pi sp­haïÅyam iva, dhyÃnasyÃpi dhyeyam iva, j¤ÃnasyÃpi j¤eyam iva, janma japasya, nemiæ niyamasya, tattvaæ tapasa÷, ÓarÅraæ Óaucasya, koÓaæ kuÓalasya, veÓma viÓvÃsasya, sadv­ttaæ sadv­ttatÃyÃ÷, sarvasvaæ sarvaj¤atÃyÃ÷, dÃk«yaæ dÃk«iïyasya, pÃraæ parÃnukampÃyÃ÷, nirv­tiæ sukhasya, madhyame vayasi vartamÃnaæ divÃkaramitram adrÃk«Åt. atipraÓÃntagambhÅrÃkÃrÃropitabahumÃnaÓ va sÃdaraæ dÆrÃd eva Óirasà vacasà manasà ca vavande. divÃkaramitras tu maitrÅmaya÷ prak­tyà viÓe«atas tenÃpareïÃd­«ÂapÆrveïÃmÃnu«alokocitena sarvÃbhibhÃvinà mahÃnubhÃvÃbhogabhÃjà bhrÃji«ïunà bhÆpater aprÃk­tenÃkÃraviÓe«eïa tena cÃbhijÃtyaprakÃÓakena garÅyasà praÓrayeïa cÃhlÃditaÓ cak«u«i ca cetasi ca yugapad agrahÅt. vÅrasvabhÃvo 'pi ca saæpÃditasasaæbhramÃbhyutthÃna÷ saækalayya kiæcid udgamanakena vilolaæ vilambamÃnaæ vÃmÃæsÃc cÅvarapaÂÃntam utk«ipya cÃnekÃbhayadÃnadÅk«Ãdak«iïo dak«iïaæ mahÃpuru«alak«aïalekhÃpraÓastaæ snigdhamadhurayà vÃcà sagauravam ÃrogyadÃnena rÃjÃnam anvagrahÅt. abhyanandac ca svÃgatagirà gurum ivÃbhyÃgataæ bahu manyamÃna÷ svenÃsanenÃddhvam atreti nimantrayÃæcakÃra. pÃrÓvasthitaæ ca Ói«yam abravÅt: "Ãyu«man! upÃnaya kamaï¬alunà pÃdodakam" iti. rÃjà tv acintayat: "aloha÷ khalu saæyamanapÃÓa÷ Óaujanyam abhijÃtÃnÃm. sthÃne khalu tatrabhavÃn guïÃnurÃgÅ grahavarmà bahuÓo varïitavÃn asya guïÃn" iti. prakÃÓaæ cÃbabhëe: "bhagavan! bhavaddarÓanapuïyÃnug­hÅtasya mama punar ukta ivÃyam Ãryaprayukta÷ pratibhÃty anugraha÷. cak«u÷pramÃïaprasÃdasvÅk­tasya ca parakaraïam ivÃsanÃdidÃnopacÃrace«Âitam. atibhÆmir bhÆmir evÃsanaæ bhavÃd­ÓÃæ pura÷ saæbhëaïÃm­tÃbhi«ekaprak«Ãlitasakalavapu«aÓ ca me pradeÓav­tti÷. pÃdyam apy apÃrthakam. ÃsatÃæ bhavanto yathÃsukham. ÃsÅno 'ham" ity abhidhÃya k«itÃv evopÃviÓat. "alaækÃro hi paramÃrthata÷ prabhavatÃæ praÓrayÃtiÓaya÷, ratnÃdikas tu ÓilÃbhÃra÷" ity Ãkalayya puna÷ punar abhyarthyamÃno 'pi yadà na pratyapadyata pÃrthivo vacanaæ tadà svam evÃsanaæ punar api bheje bhadanta÷. bhÆpatimukhanalinanihitanibh­tanayanayugalaniga¬aniÓcalÅk­tah­dayaÓ ca sthitvà kÃæcit kÃlakalÃæ kalikÃlakalma«akÃlu«yam iva k«Ãlayann amalÃbhir dantamayÆkhamÃlÃbhir mÆlaphalÃbhyavahÃrasaæbhavam udvamann iva ca parimalasubhagaæ vikacakusumapaÂalapÃï¬uraæ latÃvanam avÃdÅt: "adyaprabh­ti na kevalam ayam anindyo vandyo 'pi prakÃÓitasatsÃra÷ saæsÃra÷. kiæ nÃma nÃlokyate jÅvadbhir adbhutaæ yena rÆpam acintatopanatam idaæ d­kpatham upagatam. evaævidhair anumÅyante janmÃntarÃvasthitasuk­tÃni h­dayotsavai÷. ihÃpi janmani dattam evÃsmÃkam amunà tapa÷kleÓena phalam asulabhadarÓanaæ darÓayatà devÃnÃæpriyam. à t­pter ÃpÅtam am­tam Åk«aïÃbhyÃm. jÃtaæ nirutkaïÂhaæ mÃnasaæ niv­ttisukhasya. mahadbhi÷ puïyair vinà na viÓrÃmyanti sajjane tvÃd­si d­Óa÷. sudivasa÷ sa tvaæ yasmi¤ jÃto 'si. sà sujÃtà jananÅ yà sakalajÅvalokajÅvitajanakam ajanayad Ãyu«mantam. puïyavanti puïyÃny api tÃni ye«Ãm asi pariïÃma÷. suk­tatapasas te paramÃïavo ye tava parig­hÅtasarvÃvayavÃ÷. tat subhagaæ saubhÃgyam ÃÓrito 'si yena. bhavya÷ sa puru«abhÃvo bhavaty avasthito ya÷. yat satyaæ mumuk«or api me puïyabhÃjam Ãlokya puna÷ Óraddhà jÃtà manujajanmani. necchadbhir apy asmÃbhir d­«Âa÷ kusumÃyudha÷. k­tÃrtham adya cak«ur vanadevatÃnÃm. adya saphalaæ janma pÃdapÃnÃæ ye«Ãm asi gato gocaram. am­tamayasya bhavato vacasÃæ mÃdhuryaæ kÃryam eva. asya tv Åd­Óe ÓaiÓave vinayasyopÃdhyÃyaæ dhyÃyann api na saæbhÃvayÃmi bhuvi. sarvathà ÓÆnya asÅd ajÃte dÅrghÃyu«i guïagrÃma÷. dhanya÷ sa bhÆbh­d yasya vaæÓe maïir iva muktÃmaya÷ saæbhÆto 'si. evaævidhasya ca puïyavata÷ kathaæcit prÃptasya kena priyaæ samÃcarÃma iti pÃriplavaæ ceto na÷. sakalavanacarasÃrthasÃdhÃraïasya kandamÆlaphalasya girisaridambhaso và ke vayam. aparopakaraïÅk­tas tu kÃyakalir ayam asmÃkam. sarvasvam avaÓi«Âam i«ÂÃtithyÃya. svÃyattÃÓ ca vidyante vidyÃbindava÷ katicit. upayogaæ tu na prÅtir vicÃrayati. yadi ca noparuïaddhi kaæcit kÃryalavam arak«aïÅyÃk«araæ và kathanÅyaæ tat kathayatu bhavÃn sa Órotum abhila«ati h­dayaæ sarvam idaæ na÷. kena k­tyÃtibhÃreïa bhavyo bhÆ«itavÃn bhÆmim etÃm abhramaïayogyÃm? kiyadavadhir và 'yaæ ÓÆnyÃÂavÅparyaÂanakleÓa÷ kalyÃïarÃÓe÷? kasmÃc ca saætaptarÆpeva te tanur iyam asaætÃpÃrhà vibhÃvyate?" iti. rÃjà tu sÃdarataram abravÅt: "Ãrya! darÓitasaæbhrameïÃnena madhurasavisaram am­tam iva h­dayadh­tikaram anavarataæ var«atà vacasaiva te sarvam anu«Âhitam. dhanyo 'smi yad evam abhyarhitam anupacaraïÅyam api mÃnyo manyate mÃm. asya ca mahÃvanabhramaïaparikleÓasya kÃraïam avadhÃrayatu matimÃn. mama hi vina«Âanikhile«Âabandhor jÅvitÃnubandhasya nibandhanam ekaiva yavÅyasÅ svasÃvaÓe«Ã. sÃpi bhartur viyogÃd vairiparibhavabhayÃd bhramantÅ katham api vindhyavanam idam, aÓubhaÓabarabalabahulam, agaïitagajakulakalilam, aparimitam­gapatiÓarabhabhayam, urumahi«amu«itapathikagamanam, atiniÓitaÓarakuÓaparu«am, avaÂaÓatavi«amam aviÓat. atas tÃm anve«Âuæ vayam aniÓaæ niÓi niÓi ca satatam imÃm aÂavÅm aÂÃma÷. na cainÃm ÃsÃdayÃma÷. kathayatu ca gurur api yadi kadÃcit kutaÓcid vane carata÷ Órutipatham upagatà tadvÃrtÃ" iti. atha tac chrutvà jÃtodvega iva bhadanta÷ punar abhyadhÃt: "dhÅman! na khalu kaÓcid evaærÆpo v­ttÃnto 'smÃn upÃgatavÃn. abhÃjanaæ hi vayam Åd­ÓÃnÃæ priyÃkhyÃnopÃyanÃnÃæ bhavatÃm." ity evaæ bhëmÃïa iva tasminn akasmÃd ÃgtayÃpara÷ Óamini vayasi vartamÃna÷ saæbhrÃntarÆpa iva purastÃd uparacitäjalir jÃtakaruïa÷ prak«aritacak«ur bik«ur abhëata: "bhagavan bhadanta! mahat karuïaæ vartate. bÃlaiva ca balavadvyasanÃbhibhÆtà bhÆtapÆrvÃpi kalyÃïarÆpà strÅ ÓokÃveÓavivaÓà vaiÓvÃnaraæ viÓati. saæbhÃvayatu tÃm apro«itaprÃïÃæ bhagavÃn. abhyupapadyatÃæ samucitai÷ samÃÓvÃsanai÷. anuparatapÆrvaæ k­mikÅÂaprÃyam api du÷khitaæ dayÃrÃÓer Ãryasya gocaragatam" iti. rÃjà tu jÃtÃnujÃÓaÇka÷ sodaryasnehÃc cÃntardruta iva du÷khena dodÆyamÃnah­daya÷ katham api gadgadikÃg­hÅtakaïÂho vikalavÃgbëpÃyamÃïad­«Âi÷ papraccha: "pÃrÃÓarin! kiyaddÆre sà yo«id evaæjÃtÅyà jÅved và kÃlam etÃvantam iti. p­«Âà và tvayà bhadre! kÃsi, kasyÃsi, kuto 'si, kimarthaæ vanam idam abhyupagatÃsi, viÓasi ca kiænimittam analam? ity ÃditaÓ ca prabh­ti kÃrtsnyena kathyamÃnam icchÃmi Órotuæ katham Ãryasya gatà darÓanagocaram ÃkÃrato và kÅd­Óo" iti. tathÃbhihitas tu bhÆbhujà bhik«ur Ãcacak«e: "mahÃbhÃga! ÓrÆyatÃm: ahaæ hi pratyu«asy evÃdya vanditvà bhagavantam anenaiva nadÅrodhasà saikatasukumÃreïa yad­cchayà vih­tavÃn atidÆram. ekasmiæÓ ca vanalatÃgahane girinadÅsamÅpabhÃji bhramarÅïÃm iva himahatakamalÃkarakÃtarÃïÃæ rasitaæ sÃryamÃïÃnÃm atitÃratÃnavartinÅnÃæ vÅïÃtantrÅïÃm iva jhíkÃram ekatÃnaæ nÃrÅïÃæ ruditam adh­ti.karam atikaruïam ÃkarïitavÃn asmi. samupajÃtak­paÓ ca gato 'smi taæ pradeÓam. d­«ÂavÃn asmi ca d­«atkhaï¬akhaï¬itÃÇguligalallohitena ca pÃr«ïipravi«ÂaÓaraÓalÃkÃÓalyaÓÆlasaækocitacak«u«Ã cÃdhvanÅnaÓramaÓvayathuniÓcalacaraïena ca sthÃïavavraïavyathitagulphabaddhabhÆrjatvacà ca vÃtakhu¬akhedakha¤jajaÇghÃjÃtajvareïa ca pÃæsupÃï¬urapicchakena ca kharjÆrajÆÂajaÂÃjarjaritajÃnunà ca ÓatÃvarÅvidÃritoruïà ca vidÃrÅdÃritatanudukÆlapallavena cotkaÂavaæÓaviÂapakaïÂakakoÂipÃÂitaka¤cukakarpaÂena ca phalalobhÃvalambitÃnamrabadarÅlatÃjÃlakair utkaïÂakair ullikhitasukumÃrakarodareïa ca kuraÇgaÓ­ÇgotkhÃtai÷ kandamÆlaphalai÷ kadarthitabÃhunà tÃmbÆlavirahavirasamukhakhaï¬itakomalÃmalakÅphalena kuÓakusumÃhatilohitÃnÃæ ÓvayathumatÃm ak«ïÃæ lepÅk­tamana÷Óilena ca kaïÂakÅlatÃlÆnÃlakaleÓena ca kenacit kisalayopapÃditÃtapatrak­tyena kenacit kadalÅdalavyajanavÃhinà kenacit kamalinÅpalÃÓapuÂag­hÅtÃmbhasà kenacit pÃtheyÅk­tam­ïÃlapÆlikena kenacic cÅnÃæÓukadaÓÃÓikyanihitanÃlikerakoÓakalaÓÅkalitasaralatailena, katipayÃvaÓe«aÓokavikalakalÃmÆkakubjavÃmanabadhirabarbarÃviralenÃbalÃnÃæ cakravÃlena pariv­tÃm, ÃpatkÃle 'pi kulodgatenevÃmucyamÃnÃæ prabhÃlepinà lÃvaïyena, pratibimbitair ÃsannavanalatÃkisalayai÷ sarasair du÷khak«atair ivÃnta÷paÂalÅkriyamÃïakÃyÃm, kaÂhoradarbhÃÇkurak«atak«Ãriïà k«atajenÃnusaraïÃlaktakeneva raktacaraïÃm, unnÃlenÃnyataranÃrÅdh­tenÃravindinÅdalena k­tacchÃyam api vicchÃyaæ mukham udvahantÅm, ÃkÃÓam api ÓÆnaytayÃtiÓayÃnÃm, m­nmayÅm iva niÓcetanatayà marunmayÅm iva ni÷ÓvÃsasaæpadà pÃvakamayÅm iva saætÃpasaætÃnena salilamayÅm ivÃÓruprasravaïena viyanmayÅm iva niravalambanatayà ta¬inmayÅm iva pÃriplavatayà ÓabdamayÅm iva paridevitavÃïÅbÃhulyena muktamuktÃæÓukaratnakusumakanakapatrÃbharaïÃæ kalpalatÃm iva mahÃvane patitÃm, parameÓvarottamÃÇgapÃtadurlalitÃÇgÃæ gaÇgÃm iva gÃæ gÃtam, vanakusumadhÆlidhÆsaritapÃdapallavÃm, prabhÃtacandramÆrtim iva lokÃntaram abhila«antÅm, nijajalamok«akadarthitadarÓitadhavalÃyatanetraÓobhÃæ mandÃkinÅm­ïÃlinÅm iva parimlÃyamÃnÃm, du÷saharavikiraïasaæsparÓakhedanimÅlitÃæ kumudinÅm iva du÷khena divasaæ nayantÅm, dagdhadaÓÃvisaævÃditÃæ pratyÆ«apradÅpaÓikhÃm iva k«Ãmak«ÃmÃæ pÃï¬uvapu«am, pÃrÓvavartivÃraïÃbhiyogarak«yamÃïÃæ vanakariïÅm iva mahÃhrade nimagnÃm, pravi«ÂÃæ vanagahanaæ dhyÃnaæ ca, sthità tarutale maraïe ca patitÃæ dhÃtryutsaÇge mahÃnarthe ca, dÆrÅk­tÃæ bhartrà sukhena ca, virecitÃæ bhramaïenÃyu«Ã ca, ÃkulÃæ keÓakalÃpena maraïopÃyena ca, vivarïitÃm adhvadhÆlibhir aÇgavedanÃbhiÓ ca, dagdhÃæ caï¬Ãtapena vaidhavyena ca, dh­tamukhÅæ pÃïinà maunena ca, g­hÅtÃæ priyasakhÅjanena manyunà ca, tathà ca bhra«Âair bandhubhir vilÃsaiÓ ca, muktena ÓravaïayugalenÃtmanà ca, parityaktair bhÆ«aïai÷ sarvÃrambhaiÓ ca, bhagnair valayair manorathaiÓ ca, caraïalagnÃbhi÷, paricÃrikÃbhir darbhÃÇkurasÆcÅbhiÓ ca, h­dayavinihitena cak«u«Ã priyeïa ca, dÅrghai÷ Óokasvasitai÷ keÓaiÓ ca, k«Åïena vapu«Ã puïyena ca pÃdayo÷ patantÅbhir v­ddhÃbhir aÓrudhÃrÃbhiÓ ca, svalpÃvaÓe«eïa parijanena jÅvitena ca, alasÃm unme«e, dak«Ãm aÓrumok«e, saætatÃæ cintÃsu, vicchinnÃm ÃÓÃsu, k­sÃæ kÃye, sthÆlÃæ Óvasite, pÆritÃæ du÷khena, riktÃæ sattvena, adhyÃsitÃm ÃyÃsena, ÓÆnyÃæ h­dayena, niÓcalÃæ niÓcayena, calitÃæ dhairyÃt, api ca vasatiæ vyasanÃnÃm, ÃdhÃnam ÃdhÅnÃm, avasthÃnam anavasthÃnÃm, ÃdhÃram adh­tÅnÃm, ÃvÃsam avasÃdÃnÃm, Ãspadam ÃpadÃm, abhiyogam abhÃgyÃnÃm, udvegam udvegÃnÃm, kÃraïaæ karuïÃyÃ÷, pÃraæ parÃyattatÃyà yo«itam. cintitavÃn asmi ca citram Åd­ÓÅm apy Ãk­tim upatÃpÃ÷ sp­ÓantÅti. sà tu samÅpagate mayi tadavasthÃpi sabahumÃnam Ãnatamauli÷ praïatavatÅ. ahaæ tu prabalakaruïÃpreryamÃïas tÃm ÃlapitukÃma÷ puna÷ k­tavÃn manasi: "katham iva mahÃnubhÃvÃm enÃm Ãmantraye. "vatse" ity atipraïaya÷, "mÃta÷" iti cÃÂu, "bhagini" ity ÃtmasaæbhÃvanÃ, "devi" iti parijanÃlÃpa÷, "rajaputri" ity asphuÂam, "upÃsike" iti manoratha÷, "svÃmini" iti bh­tyabhÃvÃbhyupagama÷, "bhadre" itÅtarastrÅsamucitam, "Ãyu«mati" ity avasthÃyÃm apriyam, "kalyÃïini" iti daÓÃyÃæ viruddham, "candramukhi" ity amunimatam, "bÃle" ity agauravopetam, "Ãrye" iti jarÃropaïam. "puïyavati" iti phalaviparÅtam, "bhavati" iti sarvasÃdhÃraïam. api ca "kÃsi" ity anabhijÃtam, "kimarthaæ rodi«i" iti du÷khakÃraïasmaraïakÃri, "mà rodÅ÷" iti Óokahetum anapanÅya na Óobhate, "samÃÓvasihi" iti kim ÃÓritya, "svÃgatam" iti yÃtayÃmam, "sukham Ãsyate" iti mityÃ". ity evaæ cintayaty eva mayi tasmÃt straiïÃd utthÃyÃnyatarà yo«idÃryarÆpeva Óokaviklavà samupas­tya katipayapalitaÓÃraæ Óiro nÅtvà mahÅtalam atulah­dayasaætÃpasÆcakair aÓrubindubhis caraïayugalaæ dahantÅ mamÃtik­païair ak«araiÓ ca h­dayam abhihitavatÅ: "bhagavan! sarvasattvÃnukampinÅ prÃya÷ pravrajyÃ. pratipannadu÷khak«apaïadÅk«Ãdak«ÃÓ ca bhavanti saugatÃ÷. karuïÃkulag­haæ ca bhagavata÷ ÓÃkyamune÷ ÓÃsanam. sakalajanopakÃrasajjà sajjanatà jainÅ. paralokasÃdhanaæ ca dharmo munÅnÃm. prÃïarak«aïÃc ca na paraæ puïyajÃtaæ jagati gÅyate janena. anukampÃbhÆmaya÷ prak­tyaiva yuvataya÷ kiæ punar vipadabhibhÆtÃ÷? sÃdhujanaÓ ca siddhak«etram ÃrtavacasÃm. yata iyaæ na÷ svÃminÅ maraïena pitur abhÃvena bhartu÷ pravÃsena ca bhrÃtu÷ bhraæÓena ca Óe«asya bÃndhavavargasyÃtim­duh­dayatayÃnapatyatayà ca niravalambanÃ, paribhavena ca nÅcÃrÃtik­tena, prak­timanasvinÅ amunà ca mahÃÂavÅparyaÂanakleÓena kadarthitasaukumÃryÃ, dagdhadaivadattair evaævidhair bahubhir uparyupari vyasanair viklavÅk­tah­dayÃ, dÃruïaæ du÷kham apÃrayantÅ so¬huæ nivÃrayantam anÃkrÃntapÆrvaæ svapne 'py avagaïayya gurujanam anunayantÅr akhaï¬itapraïayà narmasv api samavadhÅrya priyasakhÅr vij¤Ãpayantam aÓaraïam anÃtham aÓruvyÃkulanayanam aparibhÆtapÆrvaæ manasÃpi paribhÆya bh­tyavargam agniæ praviÓati. paritrÃyatÃm. Ãryo 'pi tÃvad asahyaÓokÃpanayanopÃyopadeÓanipuïÃæ vyÃpÃrayatu vÃïÅm asyÃm" iti cÃtik­païaæ vyÃharantÅm aham utthÃpyodvignatara÷ Óanair abhihitavÃn: "Ãrye! yathà kathayasi tathÃ. asmadgirÃm agocaro 'yam asyÃ÷ puïyÃÓayÃyÃ÷ Óoka÷. Óakyate cen muhÆrtamÃtram api trÃtum upari«ÂÃn na vyartheyam abhyarthanà bhavi«yati. mama hi gurur apara iva bhagavÃn sugata÷ samÅpagata eva / kathite mayÃsminn udante niyatam Ãgami«yati paramadayÃlu÷. du÷khÃndhakÃrapaÂalabhiduraiÓ ca saugatai÷ subhëitai÷ svakÅyaiÓ ca darÓitanidarÓanair nÃnÃgamagurubhir girÃæ kauÓalai÷ kuÓalaÓÅlÃm enÃæ prabodhapadavÅm Ãropayi«Âati" iti. tac ca Órutvà "tvaratÃm Ãrya÷" ity abhidadhÃnà sà punar api pÃdayo÷ patitavatÅ. so 'ham upagatya tvaramÃïo vyatikaram imam adh­tikaram aÓaraïak­païaæ bahuyuvatimaraïam atikaruïam atrabhavate gurave niveditavÃn" iti. atha bhÆbh­d bhaik«avaæ samavadhÃrya tadbhëitam aÓrumiÓritam aÓrute 'pi svasur nÃmni nimnÅk­tamanà manyunà sarvÃkÃrasaævÃdinyà daÓayaiva dÆrÅk­tasaædeho dagdha iva sodaryÃvasthÃÓravaïena Óravaïayo÷ ÓramaïÃcÃryam uvÃca: "Ãrya! niyataæ saiveyam anÃryasyÃsya janasyÃtikaÂhinah­dayasyÃtin­Óaæsasya mandabhÃgyasya bhaginÅ bhÃgadheyair etÃm avasthÃæ nÅtà ni«kÃraïavairibhir varÃkÅ vidÅryamÃïaæ me h­dayam evaæ nivedayati" ity uktvà tam api Óramaïam abhyadhÃt: "Ãrya! utti«Âha. darÓaya kvÃsau. yatasva prabhÆtaprÃïaparitrÃïapuïyopÃrjanÃya yÃma÷, yadi kathaæcij jÅvantÅæ saæbhÃvayÃma÷" iti bhëamÃïa evottasthau. atha samagraÓi«yavarghÃnugatenÃcÃryeïa turagebhyaÓ cÃvatÅrya samastena sÃmantalokena paÓcÃd Ãk­«yamÃïÃÓvÅyenÃnugamyamÃna÷ purastÃc ca tena ÓÃkyaputrÅyeïa pradiÓyamÃnavartmà padbhyÃm eva taæ pradeÓam aviralai÷ padai÷ pibann iva prÃvartata. krameïa ca samÅpam upagata÷ ÓuÓrÃva latÃvanÃntaritasya mumÆr«or mahata÷ straiïasya tatkÃlocitÃn anekaprakÃrÃn ÃlÃpÃn: "bhagavan dharma! dhÃva ÓÅghram. kvÃsi kuladevate. devi dharaïi, dhÅrayasi na dukhitÃæ duhitaram. kva nu khalu pro«ità pu«pabhÆtikuÂumbinÅ lak«mÅ÷. anÃthÃæ nÃtha mukharavaæÓya, vividhÃdhividhurÃæ vadhÆæ vidhavÃæ vibodhayasi kim iti nemÃm. bhagavan, bhaktajane saæjvariïi sugata supto 'si. rÃjadharma pu«pabhÆtibhavanapak«apÃtin, udÃsÅnÅbhÆto 'si katham. tvayy api vipadbÃndhava vindhya, vandhyo 'yam a¤jalibandha÷. mÃtar mahÃÂavi, raÂantÅæ, na Ó­ïo«ÅmÃm ÃpatpatitÃm. pataÇga, prasÅda pÃhi pativratÃm aÓaraïÃm. prayatnarak«ita k­taghna cÃritracaï¬Ãla, na rak«asi rÃjaputrÅm. kim avadh­taæ lak«aïai÷. hà devi duhit­snehamayi yaÓomati, mu«itÃsi dagdhadaivadasyunÃ. deva, duhitari dahyamÃnÃyÃæ nÃpatasi pratÃpaÓÅla, ÓithilÅbhÆtam apatyaprema. mahÃrÃja rÃjyavardhana, na dhÃvasi mandÅbhÆtà bhaginÅprÅti÷. aho ni«Âhura÷ pretabhÃva÷. vyapehi pÃpa pÃvaka strÅghÃtanirgh­ïa, jvalan na lajjase. bhrÃtar vÃta, dÃsÅ tavÃsmi. saævÃdaya drutaæ devÅdÃhaæ devÃya du÷khitajanÃrtiharÃya har«Ãya. nitÃntani÷ÓÆka ÓokaÓvapÃka, sakÃmo 'si. du÷khadÃyin viyogarÃk«asa, saætu«Âo'si. vijane vane kam ÃkrandÃmi kasmai kathayÃmi, kam upayÃmi Óaraïam, kÃæ diÓaæ pratipadye, karomi kim abhÃgadheyÃ. gÃndhÃrike, g­hÅto 'yaæ latÃpÃÓa÷. piÓÃci mocanike, mu¤ca ÓÃkhÃgrahaïakalaham. kalahaæsi haæsi, kim ata÷ param uttamÃÇgam. maÇgalike muktagalaæ kim adyÃpi rudyate. sundari, dÆrÅbhavati sakhÅsÃrtha÷. sthÃsyasi katham ivÃÓive ÓavaÓibire Óabarike. sutanu, tanÆn apÃti pati«yasi tvam api. m­ïÃlakomale mÃlÃvati, mlÃnÃsi. mÃtar mÃtaÇgike, aÇgÅk­tas tvayÃpi m­tyu÷. vatse vatsike, vatsyasi katham anabhiprete pretanagare. nÃgarike, garimÃïam ÃgatÃsy anayà svÃmibhaktyÃ. virÃjike, virÃjitÃsi rÃjaputrÅvipadi jÅvitavyayavyavasÃyena. bh­gupatanÃbhyudyamabhÃgÃbhij¤e bh­ÇgÃradhÃriïi, dhanyÃsi. ketaki, kuta÷ punar Åd­ÓÅ svapne 'pi susvÃminÅ. menake, janmani janmani devÅdÃsyam eva dadÃtu devo dehaæ dahan dahana÷. vijaye, vÅjaya k­ÓÃnum. sÃnumati, namatÅndÅvarikà divaæ gantukÃmÃ. kÃmadÃsi, dehi dahanapradak«iïÃvakÃÓam. vicÃrike, viracaya vahnim. vikira kirÃtike, kusumaprakaram. kurarike, kuru kurubakakorakÃcitÃæ citÃm. cÃmaraæ cÃmaragrÃhiïi, g­hÃïa. punar api kaïÂhe mar«ayitavyÃni narmade, narmanirmitÃni nirmaryÃdahasitÃni. bhadre subhadre, bhadram astu te paralokagamanam. agrÃmÅïaguïÃnurÃgiïi grÃmeyike, gaccha sugatim. vasantike, antaraæ prayaccha. Ãp­cchate chatradhÃrÅ devi, dehi d­«Âim. i«Âà tava jahÃti jÅvitaæ vijayasenÃ. seyaæ muktikà muktakaïÂham ÃraÂati nikaÂe nÃÂakasÆtradhÃrÅ. pÃdayo÷ patati te tÃmbÆlavÃhinÅ bahumatà rÃjaputri, patralatÃ. kaliÇgasene, ayaæ paÓcima÷ pari«vaÇga÷. pŬaya nirbharam urasà mÃm. asava÷ pravasanti vasantasene. ma¤julike, mÃrjayasi katik­tva÷ sudu÷sahadu÷khasahasrÃsradigdhaæ cak«ur idaæ rodi«i kiyad ÃÓli«ya ca mÃm. nirmÃïam Åd­Óaæ prÃyaÓo yaÓodhane. dhÅrayasy adyÃpi kiæ mÃæ mÃdhavike. kveyam avasthà saæsthÃpanÃnÃm. gata÷ kÃla÷ kÃlindi, sakhÅjanÃnunayäjalÅnÃm. unmattike mattapÃlike, k­tÃ÷ p­«Âata÷ praïayinÅpraïipÃtÃnurodhÃ÷. Óithilaya cakoravati, caraïagrahaïaæ grahiïi. kamalini, kim anena puna÷punardaivopÃlambhena. na prÃptaæ ciraæ sakhÅjanasaægamasukham. Ãrye mahattarike taraÇgasene, namaskÃra÷. sakhi saudÃmini, d­«ÂÃsi. samupanaya havyavÃhanÃrcanakusumÃni kumudike. dehi citÃrohaïÃya rohiïi, hastÃvalambanam. amba, dhÃtri, dhÅrà bhava. bhavanty evaævidhà eva karmaïÃæ vipÃkÃ÷ pÃpakÃriïÅnÃm. ÃryacaraïÃnÃm ayam a¤jali÷. para÷ paralokaprayÃïapraïÃmo 'yaæ mÃta÷. maraïasamaye kasmÃl lavalike, halahalako balÅyÃn Ãnandamayo h­dayasya me. h­«yanty uccaromäcamu¤ci kim aÇgÅk­tyÃÇgÃni. vÃmanike, vÃmena me sphuritam ak«ïÃ. v­thà viramasi vayasya vÃyasa, v­k«e k«Åriïi k«aïe k«aïe k«ÅïapuïyÃyÃ÷ pura÷. hariïi, he«itam iva hayÃnÃm uttarata÷. kasyedam Ãtapatram uccam atra pÃdapÃntareïa prabhÃvati, vibhÃvyate. kuraÇgike, kena sug­hÅtanÃmno nÃma g­hÅtam am­tamayam Ãryasya. devi, di«Âyà vardhase devasya har«asyÃgamanam ahotsavena." ity etac ca Órutvà satvaram upasasarpa. dadarÓa ca muhyantÅm agnipraveÓÃyodyatÃæ rÃjà rÃjyaÓriyam. Ãlalambe ca mÆrcchÃmÅlitalocanÃyà lalÃÂaæ hastena tasyÃ÷ sasaæbhramam. atha tena bhrÃtu÷ preyasa÷ prako«ÂhabaddhÃnÃm o«adhÅnÃæ rasavirasam iva pratyujjÅvanak«amaæ k«aratà vamateva pÃrihÃryamaïÅnÃm acintyaæ prabhÃvam am­tam iva nakhacandraraÓmibhir udgiratà badhnateva candrodayacyutaÓiÓiraÓÅkaraæ candrakÃntacƬÃmaïiæ mÆrdhani m­ïÃlamayÃÇgulinevÃtiÓÅtalena nirvÃpayatà dahyamÃnaæ h­dayaæ pratyÃnayateva kuto 'pi jÅvitam ÃhlÃdakena hastasaæsparÓena sahasaiva samunmimÅla rÃjyaÓrÅ÷. tathà cÃsaæbhÃvitÃgamanasyÃcintitadarÓanasya sahasà prÃptasya bhrÃtu÷ svapnad­«ÂadarÓanasyeva kaïÂhe samÃÓli«ya tatkÃlÃvirbhÃvanirbhareïÃbhibhÆtasarvÃtmanà du÷khasaæbhÃreïa nirdayaæ nadÅmukhapraïÃlÃbhyÃm iva muktÃbhyÃæ sthÆlapravÃham uts­jantÅ bëpavÃri vilocanÃbhyÃm "hà tÃta, hà amba hà sakhya÷" iti vyÃharantÅ, muhurmuhur uccais tarÃæ ca samudbhÆtabhaginÅsnehasadbhÃvabhÃrabhÃvitamanyunà muktakaïÂham aticiraæ vikruÓya "vatse, sthirà bhava tvam" iti bhrÃtrà karasthagitamukhÅ samÃÓvÃsyamÃnÃpi, "kalyÃïini, kuru vacanam agrajasya guro÷" ity ÃcÃryeïa yÃcyamÃnÃpi, "devi, na paÓyasi devasyÃvasthÃm. alam atiruditena" iti rajalokenÃbhyarthyamÃnÃpi, "svÃmini, bhrÃtaram avek«asva" iti parijanena vij¤ÃpyamÃnÃpi, "duhitar, viÓramya punar ÃraÂitavyam" iti nivÃryamÃïÃpi bÃndhavav­ddhÃbhi÷, "priyasakhi, kiyad rodi«i, tÆ«ïÅm Ãssva. d­¬haæ dÆyate deva" iti sakhÅbhir anunÅyamÃnÃpi, ciraæ saæbhÃvitÃnekadu÷sahadu÷khanivahanirvavaïabëpotpŬapŬyamÃnakaïÂhabhÃgÃ, prabhÆtamanyubhÃrabharitÃnta÷karaïà karuïaæ kÃhalena svareïa katicit kÃlam atidÅrghaæ ruroda. vigate ca manyuvege vahne÷ samÅpÃd Ãk«ipya bhrÃtrà nÅtà nikaÂavartini tarutale ni«asÃda. Óanair ÃcÃryas tu tathà har«a iti vij¤Ãya vivardhitÃdara÷ sutarÃæ muhÆrtam ivÃtivÃhya nibh­tasaæj¤Ãj¤Ãpitena Ói«yeïopanÅtaæ nalinÅdalai÷ svayam evÃdÃya namro mukhaprak«ÃlanÃyodakam upaninye. narendro 'pi sÃdaraæ g­hÅtvà prathamam anavaratarodanÃtÃmraæ ciraprav­ttÃÓrujalajÃlaæ raktapaÇgajam iva svasuÓ cak«ur ak«Ãlayat paÓcÃd Ãtmana÷. prak«ÃlitamukhaÓaÓini ca mahÅpÃle sarvato ni÷Óabda÷ saæbabhÆva sakalo likhita iva loka÷. tato narendro mandamandam abravÅt svasÃram: "vatse! vandasvÃtrabhavantaæ bhadantam. e«a te bhartur h­dayaæ dvitÅyam asmÃkaæ ca guru÷" iti. rÃjavacanÃt tu rÃjaduhitari patiparicayaÓravaïodghÃtena punar ÃnÅtanetrÃmbhasi namantyÃm ÃcÃrya÷ prayatnarak«itÃgamÃgatabëpÃmbha÷saæbhÃrabhajyamÃnadhairyÃrdralocana÷ kiæcit parÃv­ttanayano dÅrghaæ ni÷ÓaÓvÃsa. sthitvà ca k«aïam ekaæ pradarÓitapraÓrayo m­duvÃdÅ madhurayà vÃcà vyÃjahÃra: "kalyÃïarÃÓe! alaæ ruditvà na ciram Ãste. rÃjaloko nÃdyÃpi rodanÃn nivartate. kriyatÃm avaÓyakaraïÅya÷ snÃnavidhi÷. snÃtvà ca gamyatÃæ tÃm eva bhÆyo bhuvam" iti. atha bhÆpatir anuvartamÃno laukikam ÃcÃram ÃcÃryavacanaæ cotthÃya snÃtvà girisariti saha svasrà tÃm eva bhÆmim ayÃsÅt. tasyÃæ ca saparijanÃæ prathamam ÃhitÃvadhÃna÷ pÃrÓvavartÅ paravatÅæ Óucà patipiï¬apradarÓitaprayatnapratipannÃbhyavahÃrakÃraïÃæ bhaginÅm abhojayat. anantaraæ ca svayam ÃhÃrasthitim akarot. bhuktavÃæÓ ca bandhanÃt prabh­ti vistarata÷ svasu÷ kÃnyakubjÃd gau¬asaæbhramaæ guptito guptanÃmnà kulaputreïa ni«kÃsanaæ nirgatÃyÃÓ ca rÃjyavardhanamaraïaÓravaïaæ Órutvà cÃhÃranirÃkaraïam anÃhÃraparÃhatÃyÃÓ ca vindhyÃÂavÅparyaÂanakhedaæ jÃtanirvedÃyÃ÷ pÃvakapraveÓopakramaïaæ yÃvatsarvam aÓ­ïod vyatikaraæ parijanata÷. tata÷ sukhÃsÅnam ekatra tarutale viviktabhuvi bhaginÅdvitÅyaæ dÆrasthitÃnujÅvijanaæ rÃjÃnam ÃcÃrya÷ samupas­tya Óanair ÃsÃæcakre. sthitvà ca kaæcit kÃlÃæÓaæ leÓato vaktum upacakrame: "ÓrÅman! ÃkarïyatÃm. Ãkhyeyam asti na÷ kiæcit: ayaæ hi yauvanonmÃdÃt paribhÆya bhÆyasÅr bhÃryà yauvanÃvatÃrataralatarÃs tÃrÃrÃjo rajanÅkarïapÆra÷ purà puruhÆtapurodhaso dhi«aïasya puraædhrÅæ dharmapatnÅæ patnÅyann atitaralas tÃrÃæ nÃmÃpajahÃra. nÃkataÓ ca palÃyÃæcakre. cakitacakoralocanayà ca tayà sahÃtikÃmayà sarvÃkÃrÃbhirÃmayà ramamÃïo ramaïÅye«u deÓe«u cacÃra. cirÃc ca kathaæcit sarvagÅrvÃïavÃïÅgauravÃd girÃæ patyu÷ punar ipa pratyarpayÃm Ãsa tÃm. h­daye tv anindhanam adahyata virahÃd varÃrohÃyÃs tasyÃ÷ satatam. ekadà tu ÓailÃd udayÃd udayamÃno vimale vÃriïi varuïÃlayasya saækrÃntam Ãtmana÷ pratibimbaæ vilokitavÃn. d­«Âvà ca tat tadà sasmara÷ sasmÃra smeragaï¬asthalasya tÃrÃyà mukhasya. mumoca sa manmathonmÃdamathyamÃnamÃnasa÷ sva÷stho 'py asvastha÷ sthavÅyasa÷ pÅtasakalakumudavanaprabhÃpravÃhadhavalatÃrÃbhyÃm iva locanÃbhyÃæ bëpavÃribindÆn. atha patatas tÃn udanvati samastÃn evÃcemur muktÃÓuktaya÷. tÃsÃæ ca kuk«iko«e«u muktÃphalÅbhÆtÃn avÃpa tÃn katham api rasÃtalanivÃsÅ vÃsukir nÃma vi«amucÃm ÅÓa÷. sa ca tair muktÃphalai÷ pÃtÃlatale 'pi tÃrÃgaïam iva darÓayadbhir ekÃvalÅm akalpayat. cakÃra ca mandÃkinÅti nÃma tasyÃ÷. sà ca bhagavata÷ somasya sarvÃsÃm o«adhÅnÃm adhipate÷ prabhÃvÃd atyantavi«aghnÅ himÃm­tasaæbhavatvÃc ca sparÓena sarvasattvasaætÃpahÃriïÅ babhÆva. yata÷ sa tÃæ sarvadà vi«o«maÓÃntaye vÃsuki÷ paryadhatta. samatikrÃmati ca kiyaty api kÃle kadÃcin nÃmaikÃvalÅæ tasmÃn nÃgarÃjÃn nÃgÃrjuno nÃma nÃgair evÃnÅta÷ pÃtÃlatalaæ bhik«ur abhik«ata lebhe ca. nirgatya ca rasÃtalÃt trisamudrÃdhipataye sÃtavÃhananÃmne narendrÃya suh­de sa dadau tÃm. sà cÃsmÃkaæ kÃlena Ói«yaparamparayà katham api hastam upagatÃ. "yady api ca paribhava iva bhavati bhavÃd­ÓÃæ dattrima upacÃras tathÃpy o«adhibuddhyà buddhimatà sarvasattvarÃÓirak«Ãprav­ttena rak«aïÅyaÓarÅreïÃyu«matà vi«arak«Ãpek«ayà g­hyatÃm" ity abhidhÃya bhik«or abhyÃÓavartinaÓ cÅvarapaÂÃntasaæyatÃæ mumoca tÃm ekÃvalÅæ mandÃkinÅm. unmucyamÃnÃyà eva yasyÃ÷ prabhÃlepini labdhÃvakÃÓe viÓadamahasi mahÅyasi visarpati raÓmimaï¬ale yugapaddhavalÃyamÃne«u diÇmuke«u mukulitalatÃvadhÆtkaïÂhitair ÃmÆlÃd vikasitam iva tarubhi÷, abhinavam­ïÃlalubdhair dhÃvitam iva dhutapak«apuÂapaÂaladhavalitagaganaæ vanasarasÅhaæsayÆthai÷, sphuÂitam iva bharavaÓaviÓÅryamÃïadhÆlidhavalair garbhabhedasÆcitasÆcÅsaæcayaÓucibhi÷ ketakÅvÃÂe÷, uddalitadanturÃbi÷ prabuddham iva kumudinÅbhi÷, vidhutasitasaÂÃbhÃrabharitadikcakraiÓ calitam iva kesarikulai÷, prahasitam iva sitadaÓanÃæÓumÃlÃlokalipyamÃnavanaæ vanadevatÃbhi÷, vikasitam iva ÓithilitakusumakoÓakesarÃÂÂahÃsaniraÇkuÓaæ kÃÓakÃnanai÷, bhrÃntam iva saæbhramabhramitabÃlapallavaparive«aÓvetÃyamÃnaiÓ camarÅkadambakai÷, pras­tam iva sphÃyamÃnaphenilataralatarataraÇgodgÃriïà girinadÅpÆreïa, aparatÃrÃgaïalobhamuditenoditam iva vikacamarÅcicakrÃkrÃntakakubhà pÆrïacandreïa, prak«Ãlita iva dÃvÃnaladhÆlidhÆsaritadiganto divasa÷, punar iva dhautÃny aÓrujalakli«ÂÃni nÃrÅïÃæ mukhÃni. rÃjà tu mÃæsalais tasyÃ÷ saæmukhair mayÆkhair ÃkulÅkriyamÃïaæ muhurmuhur unmÅlayan nimÅlayaæÓ ca cak«u÷ katham api prayatnena dadarÓa sarvÃÓÃpÆraïÅæ paÇktÅk­tÃm iva diÇnÃgakaraÓÅkarasaæhatim, ghanamuktÃæ ÓÃradÅm iva lekhÅk­tÃæ jyotsnÃm, prakaÂapadakacihnÃæ saæcÃravÅthÅm iva bÃlendor niÓcalÅbhÆtÃæ saptar«imÃlÃm iva hastamuktÃm, abhibhÆtasakalabhuvanabhÆ«aïabhÆtiprabhÃvÃm ivaiÓÃnÅæ ÓaÓikalÃm, dhavalatÃguïaparig­hÅtÃæ kÃntim iva nirgatÃæ k«ÅrarÃÓe÷, anekamahÃmahÅbh­tparamparÃgatÃæ gaÇgÃm iva durgatiharÃm, anavaratasphuritataralÃæÓukÃæ pura÷sarapatÃkÃm iva maheÓvarabhÃvÃgamasya, ghanasÃraÓuklÃæ dantapaÇktim ivÃbhimukhasyeÓvarasya, varamanorathapÆraïasamarthÃæ svayaævarasrajam iva bhuvanaÓriya÷, nijakarapallavÃvaraïadurlak«yÃæ cak«ÆrÃgavihasatikÃm iva vasudhÃyÃ÷, mantrakoÓasÃdhanaprav­ttasyÃk«amÃlÃm iva rÃjadharmasya, samudrÃlaækÃrabhÆtÃæ saækhyÃlekhyapaÂÂikÃm iva kuberakoÓasya. paÓyaæÓ caitÃæ vismayam ÃjagÃma manasà suciram. ÃcÃryas tu tÃm uddh­tya babandha bandhure skandhabhÃge bhÆpate÷. atha narapatir api pratiprÅtim upadarÓayan pratyavÃdÅt: "Ãrya! ratnÃnÃm Åd­ÓÃnÃm anarhÃ÷ prÃyeïa puru«Ã÷. tapa÷siddhir iyam Ãryasya devatÃprasÃdo vÃ. ke ca vayam idÃnÅm Ãtmano 'pi kim uta grahaïasya pratyÃkhyÃnasya vÃ. darÓanÃt prabh­ti prabhÆtaguruguïagaïah­tena h­dayena paravanto vayam. saækalpitam idam ÃmaraïÃd ÃryopayogÃya ÓarÅram. atra kÃmacÃro va÷ kartavyÃnÃm" iti. samatikrÃnte ca kiyaty api kÃle gate caikÃvalÅvarïanÃlÃpe lokasyÃnantaraæ labdhaviÓrambhà rÃjyaÓrÅs tÃmbÆlavÃhinÅæ patralatÃm ÃhÆyopÃæÓu kim api karïamÆle Óanair ÃdideÓa. darÓitavinayà ca patralatà pÃrthivaæ vyaj¤Ãpayat: "deva! devÅ vij¤Ãpayati na smarÃmy Ãryasya pura÷ kadÃcid uccair vacanam api. kuto vij¤Ãpanam. iyaæ hi ÓucÃm asahyatÃæ vyÃpÃrayantÅ hatadaivadattà ca daÓà Óithilayati vinayam. abalÃnÃæ hi prÃyaÓa÷ patir apatyaæ vÃvalambanam. ubhayavikalÃnÃæ tu du÷khÃnalendhanÃyamÃnaæ prÃïitam aÓÃlÅnatvam eva kevalam. ÃryÃgamanena ca k­to 'pi pratihato maraïaprayatna÷. yata÷ këÃyagrahaïÃbhyanuj¤ayÃnug­hyatÃm ayam apuïyabhÃjanaæ jana÷" iti. janÃdhipas tu tad Ãkarïya tÆ«ïÅm evÃvati«Âhat. athÃcÃrya÷ sudhÅram abhyadhÃt: "Ãyu«mati! Óoko hi nÃma paryÃya÷ piÓÃcasya, rÆpÃntaram Ãk«epasya, tÃruïyaæ tamaso viÓe«aïaæ. vi«asyÃnantaka÷ pretanagaranÃyaka÷, ayam anirv­tidharmà dahana÷, ayam ak«ayo rÃjayak«mÃ, ayam alak«mÅnivÃso janÃrdana÷, ayam apuïyaprav­tta÷ k«apaïaka÷, ayam apratibodho nidrÃprakÃra÷, ayam analasadharmà saænipÃta÷, ayam aÓivasahacaro vinÃyaka÷, ayam abudhasevito grahavarga÷, ayam ayogasamuttho jyoti÷prakÃra÷, ayaæ snehÃd vÃyuprakopa÷, mÃnasÃd agnisaæbhava÷, ÃrdrabhÃvÃd raja÷k«obha÷, rasÃd abhiÓo«a÷, rÃgÃt kÃlapariïÃma÷. tad asyÃjasrÃsrasrÃviïo h­dayamahÃvraïasya bahalado«ÃndhakÃralabdhapraveÓaprasarasya prÃïataskarasya ÓÆnyatÃhetor mahÃbhÆtagrÃmaghÃtakasya sakalavigrahak«apaïadak«asya do«acakravartina÷ kÃrÓyaÓvÃsapralÃpopadravabahalasya dÅrgharogasyÃsadgrahasya sakalalokak«ayadhÆmaketor jÅvitÃpahÃradak«asyÃk«aïarucer anabhravajrapÃtasya sphuradanavadyavidyÃvidyudvidyotamÃnÃni gahanagranthagƬhagarbhagrahaïagambhÅrÃïi bhÆrikÃvyakathÃkaÂhorÃïi bahuÓÃstrodvahanab­hanti vidu«Ãm api h­dayÃni nÃlaæ so¬hum ÃpÃtaæ kim uta navamÃlikÃkusumakomalÃnÃæ sarasabisatantudurbalakam abalÃnÃæ h­dayam. evaæ sati satyavrate! vada kim atra kriyate, katama upÃlabhyate, kasya pura uccair Ãkrandyate, h­dayadÃhi du÷khaæ và khyÃpyate? sarvam ak«iïÅ nimÅlya so¬havyam amƬhena martyadharmaïÃ. puïyavati! purÃtanya÷ sthitaya etÃ÷ kena Óakyante 'nyathÃkartum. saæsarantyo naktaædivaæ drÃghÅyasyo janmajarÃmaraïaghaÂanaghaÂÅyantrarÃjirajjava÷ sarvapa¤cajanÃnÃm. pa¤camahÃbhÆtapa¤cakulÃdhi«ÂhitÃnta÷karaïavyavahÃradarÓananipuïÃ÷ sarvaæka«Ã vi«amà dharmarÃjasthitaya÷. k«aïam api k«amamÃïà galanty Ãyu«kalÃkalanakuÓalà nilaye nilaye kÃlanÃlikÃ÷. jagati sarvajantujÅvitopahÃrapÃtinÅ saæcarati jhaÂiti caï¬ikà yamÃj¤Ã. raÂanty anavaratam akhilaprÃïiprayÃïaprakaÂanapaÂava÷ pretapatipaÂahÃ÷. pratidiÓaæ paryaÂanti peÂakai÷ pratipuraæ prataptalohalohitÃk«Ã÷ kÃlakÆÂakÃntikÃlakÃyÃ÷ kÃlapÃÓapÃïaya÷ kÃlapuru«Ã÷. pratibhavanaæ bhramanti bhÅ«aïakiækarakaraghaÂÂitayamaghaïÂÃpuÂapaÂuÂÃækÃrabhayaækarÃ÷ sarvasattvasaæghasaæharaïÃya ghorÃghÃtagho«aïÃ÷. diÓi diÓi vahanti bahucitÃdhÆmadhÆsaritapretapatipatÃkÃpaÂupatitag­dhrad­«Âaya÷ Óokak­takolÃhalakulakuÂumbinÅvikÅrïakeÓakalÃpaÓabalaÓavaÓibikÃsahasrasaækulÃ÷ kilakilÃyamÃnaÓmaÓÃnaÓibiraÓivÃÓÃvakÃ÷ paralokÃvasathapathikasÃrthaprasthÃnaviÓikhà vÅthaya÷. sakalalokakavalÃvalehalampaÂà bahalà vahaælihà le¬hi lohitÃcità citÃÇgÃrakÃlÅ kÃlarÃtrijihvà jÅvitÃni jÅvinÃm. t­ptam aÓik«ità ca bhagavata÷ sarvabhÆtabhujo bubhuk«Ã m­tyo÷. atidrutavÃhinÅ cÃnityatÃnadÅ. k«aïikÃÓ ca mahÃbhÆtagrÃmago«Âhya÷. rÃtri«u bhahgurÃïi gÃtrayantrapa¤jaradÃrÆïi dehinÃm. aÓubhaÓubhÃveÓavivaÓà viÓarÃrava÷ ÓarÅranirmÃïaparamÃïava÷. chidurà jÅvabandhanapÃÓatantrÅtantava÷. sarvam Ãtmano 'nÅÓvaraæ viÓvaæ naÓvaram. evam avadh­tya nÃtyartham evÃrhasi medhÃvini m­duni manasi tamasa÷ prasaraæ dÃtum. eko 'pi pratisaækhyÃnak«aïa ÃdhÃrÅbhavati dh­te÷. api ca dÆragate 'pi hi Óoke nanv idÃnÅm apek«aïÅya evÃyaæ jye«Âha÷ pit­kalpo bhrÃtà bhavatyà guru÷. itarathà ko na bahumanyeta kalyÃïarÆpam Åd­saæ saækalpam atrabhavatyÃ÷ këÃyagrahaïak­tam. akhilamanojvarapraÓamanakÃraïaæ hi bhagavatÅ pravrajyÃ. jyÃya÷ khalv idaæ paramÃtmavatÃm. mahÃbhÃgas tu bhinatti manorathamadhunÃ. yad ayam ÃdiÓati tad evÃnu«Âheyam. yadi bhrÃteti yadi jye«Âha iti yadi vatsa iti yadi guïavÃn iti yadi rÃjeti sarvathà sthÃtavyam asya niyoge" ity uktvà vyaraæsÅt. uparatavacasi ca tasmin nijagÃda narapati÷: "Ãryam apahÃya ko 'nya evam abhidadhyÃt. anabhyarthitadaivanirmità hi vi«amavipadavalambanastambhà bhavanto lokasya. snehÃrdramÆrtayo mohÃndhakÃradhvaæsinaÓ ca dharmapradÅpÃ÷. kiæ tu praïayapradÃnadurlalità durlabham api manoratham atiprÅtir abhila«ati. dhÅrasyÃpi dhÃr«Âyam Ãropayati h­dayalaghimalaÇghitam ativallabhatvam. yuktÃyuktavicÃraÓÆnyatvÃc ca ÓÃlÅnam api Óik«ayanti svÃrthat­«ïÃ÷ prÃgalbhyam. abhyarthanÃyà rak«anti ca jalanidhaya iva maryÃdÃm ÃryÃ÷. dattam eva ca ÓarÅram idam anabhyarthitena prathamam evÃtithyÃya mÃnanÅyena bhavatà mahyam. ata÷ kiæcid arthaye bhadantam iyaæ na÷ svasà bÃlà ca bahudu÷khakhedità ca sarvakÃryÃvadhÅraïoparodhenÃpi yÃval lÃlanÅyà nityam. asmÃbhiÓ ca bhrÃt­vadhÃpakÃriripukulapralayakaraïodyatasya bÃhor vidheyair bhÆtvà sakalalokapratyak«aæ pratij¤Ã k­tÃ. pÆrvÃvamÃnanÃbhibhavam asahamÃnair arpita Ãtmà kopasya. ato niyuktÃæ kiyantam api kÃlam ÃtmÃnam Ãryo 'pi kÃrye madÅye. dÅyatÃm atithaye ÓarÅram idam. adyaprabh­ti yÃvad ayaæ jano laghayati pratij¤ÃbhÃram, ÃÓvÃsayati ca tÃtavinÃÓadu÷khaviklavÃ÷ prajÃ÷, tÃvad imÃm atrabhavata÷ kathÃbhiÓ ca dharmyÃbhi÷, kuÓalapratibodhavidhÃyibhir upadeÓaiÓ ca dÆrÃpasÃritarajobhi÷, ÓÅlopaÓamadÃyinÅbhiÓ ca deÓanÃbhi÷, kleÓaprahÃïahetubhÆtaiÓ ca tathÃgatair darÓanai÷, asmatpÃrÓvopayÃyinÅm eva pratibodhyamÃnÃm icchÃmi. iyaæ tu grahÅ«yati mayaiva samaæ samÃptak­tyena këÃyÃïi. arthijane ca kimiva nÃtis­janti mahÃnta÷. suranÃtham ÃtmÃsthibhir api yÃvat k­tÃrtham akarod dhairyodadhir dadhÅca÷. muninÃtho 'py anapek«itÃtmasthitir anukampeti k­tvà k­pÃvÃn ÃtmÃnaæ vaÂharasattvebhya÷ katik­tvo na dattavÃn. ata÷ paraæ bhavanta eva bahutaraæ jÃnanti." ity uktvà tÆ«ïÅæ babhÆva bhÆpati÷. bhÆyas tu babhëe bhadanta÷: "bhavyà na dvir uccÃrayanti vÃcam. cetasà prathamam eva pratigrÃhità guïÃs tÃvakÃ÷ kÃyabalim imÃm. amunà janenopayogas tu nirupayogasyÃsya laghuni guruïi và k­tye guïavad Ãyatta÷" iti. atha tathà tasminn abhinanditapraïaye prÅyamÃïa÷ pÃrthivas tatra tÃm u«itvà vibhÃvarÅm u«asi ca vasanÃlaækÃrÃdipradÃnaparito«itaæ visarjya nirghÃtam ÃcÃryeïa saha svasÃram ÃdÃya prayÃïakai÷ katipayair eva kaÂakam anujÃhnavi nivi«Âaæ pratyÃjagÃma. tatra ca rÃjyaÓrÅprÃptivyatikarakathÃæ kathayata eva praïayibhyo ravir api tatÃra gaganatalam. bahalamadhupaÇkapiÇgala÷ paÇgajÃkara iva saæcukoca cakravÃkavallabho vÃsara÷. prakÅrïÃni navarudhirarasÃruïavarïÃni lokÃlokajÆæ«i yajÆæ«Åva kupitayÃj¤avalkyavaktravÃntÃni nijavapu«i pÆ«Ã pÃpamÆæ«i punar api saæjahÃra jÃlakÃni roci«Ãm. krameïa ca samupohyamÃnamÃæsalarÃgaroci«ïur u«ïÃæÓur u«ïÅ«abandhasahajacƬÃmaïir iva v­kodarakarapuÂotpÃÂita÷, pratyagraÓoïitaÓoïÃÇgarÃgaraudro drauïÃyanasya, rudrabhik«ÃdÃnaÓauï¬apuramathanamuktamuï¬asirÃnìirudhirapÆraïaÓoïitakapila÷ kapÃlakarpara iva ca paitÃmaha÷, pit­vadharu«itarÃmarÃgaracita÷, p­thuvikaÂakÃrtavÅryÃæsakÆÂakuÂÂÃkakuÂhÃratuï¬ata«Âadu«Âak«atriyakaïÂhakuhararudhirakulyÃpraïÃlasahasrapÆrito hrada iva dÆrarodhÅ raudhiro bhayanigƬhakaracaraïamuï¬amaï¬alÃk­tir gurugaru¬anakhapa¤jarÃk«epak«apaïak«iptak«atajok«ito vyasur vibhÃvasu÷, kaïÂha iva ca loÂhyamÃna÷, nabhasy aruïagarbhamÃæsapiï¬a iva ca khaï¬imÃnam ÃnÅta÷, niyatakÃlÃtipÃtadÆyamÃnadÃk«ÃyaïÅk«ipta÷, dhÃtutaÂa iva ca sumeror asuravadhÃbhicÃracarupacanapiÓuna÷, ÓoïitakvÃthaka«Ãyitakuk«ir ativisaækaÂa÷ kaÂÃha iva ca bÃrhaspatya÷, sadyogalitagajadÃnavadehalohitopalepabhÅ«aïa÷ mukhamaï¬alÃbhoga iva mahÃbhairavasya muhÆrtam ad­Óyata. jalanidhijalapratibimbitaravibimbÃrÃjibhÃsvarÃbhrÃvalambinÅ g­hÅtÃrdramÃæsabhÃreva cÃbabhÃse vÃsarÃvasÃnavelà vetÃlanibhÃ. jvalatsaædhyÃrÃgarajyamÃnajalapravÃha÷ punar iva purÃïapuru«apÅvarorusaæpuÂapi«ÂamadhukaiÂabharudhirapaÂalapÃÂalavapur abhavad adhipatir arïasÃm. samavasite ca saædhyÃsamaye samanantaram aparimitayaÓa÷pÃnat­«itÃya muktÃÓailaÓilÃca«aka iva nijakulakÅrtyÃ, k­tayugakaraïodyatÃyÃdirÃjarÃjataÓÃsanamudrÃniveÓa iva rÃjyaÓriyÃ, sakaladvÅpajigÅ«ÃcalitÃya ÓvetadvÅpadÆta iva cÃyatyÃ, ÓvetabhÃnur upÃnÅyata niÓayà narendrÃyeti bhadram om. iti ÓrÅmahÃkavibÃïabhaÂÂak­tau har«acarite '«Âama ucchvÃsa÷