Bana: Harsacarita, Ucchvasa 1 Input by members of the Sansknet project (formerly: www.sansknet.org) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ harùacaritam prathama ucchvàsaþ namastuïga÷ira÷cumbicandracàmaracàrave / trailokyanagaràrambhamålastambhàya ÷ambhave // 1.1 // harakaõñhagrahànandamãlitàkùã namàmyumàm / kàlakåñaviùaspar÷ajàtamårcchàgamàmiva // 1.2 // namaþ sarvavide tasmai vyàsàya kavivedhase / cakre puõyaü sarasvatyà yo varùamiva bhàratam // 1.3 // pràyaþ kukavayo loke ràgàdhiùñhitadçùñayaþ / kokilà iva jàyante vàcàlàþ kàmakàriõaþ // 1.4 // santi÷vàna ivàsaükhyà jàtibhàjo gçhe-gçhe / utpàdakà na bahavaþ kavayaþ ÷arabhà iva // 1.5 // anyavarõaparàvçttyà bandhacihnanigåhanaiþ / anàkhyàtàþ satàü madhye kavi÷cauro vibhàvyate // 1.6 // ÷leùapràyamudãcyeùu pratãcyeùvarthamàtrakam / utprekùà dàkùiõàtyeùu gauóeùvakùaraóembaram // 1.7 // navor'tho jàtiragràmyà ÷leùo 'kliùñaþ sphuño rasaþ / vikañàkùarabandha÷ca kçtsnamekatra duùkaram // 1.8 // kiü kavestasya kàvyena sarvavçttàntagàminã / katheva bhàratã yasya na vyàpnoti jagattrayam // 1.9 // ucchvàsànte 'pyakhinnàste yeùàü vaktre sarasvatã / kathamàkhyàyikàkàrà na te vandyaþ kavã÷varàþ // 1.10 // kavãnàmagaladdarpo nånaü vàsavadattayà / ÷aktyeva pàõóuputràõàü gatayà karõagocaram // 1.11 // padabandhojjvalo hàrã kçtavarõakramasthitiþ / bhaññàrahari÷candrasya gadyabandho nçpàyate // 1.12 // avinà÷inamagràmyamakarotsàtavàhanaþ / vi÷uddhajàtibhiþ ko÷aü ratnairiva subhàùitaiþ // 1.13 // kãrtiþ pravarasenasya prayàtà kumudojjvalà / sàgarasya paraü pàraü kapisenaiva setunà // 1.14 // såtradhàrakçtàrambhairnàñakairbahurbhåmikaiþ / sapatàkairya÷o lebhe bhàso devakulairiva // 1.15 // nirgatàsu na và kasya kàlidàsasya såktiùu / prãtirmadhurasàndràsu ma¤jarãùviva jàyate // 1.16 // samuddãpitakandarpà kçtagaurãprasàdhanà / haralãleva no kasya vismayàya bçhatkathà // 1.17 // àóhyaràjakçtotsàhairhçdayasthaiþ smçtairapi / jihvàntaþkçùyamàõeva na kavitve pravartate // 1.18 // tathàpi nçpaterbhaktvà bhãto nirvahaõàkulaþ / karomyàkhyàyikàmbhodhau jihvàplavanacàpalam // 1.19 // sukhaprabodhalalità suvarõaghañaünojjvalaiþ / ÷abdairàkyàyikà bhàti ÷ayyeva pratipàdakaiþ // 1.20 // jayati jvalatpratàpajvalanapràkàrakçtajagadrakùaþ / sakalapraõayimanorathasiddhi÷rãparvato harùaþ // 1.21 // evamanu÷råyate--purà kila bhagavànsvalokamadhitiùñhanparameùñhã vikàsini pajhaviùñhare samupaviùñaþ sunàsãrapramukhairgãrvàõaiþ parivçto brahnodyàþ kathàþ kurvannanyà÷ca niravadyà vidyàgoùñhãrbhàvayankadàcidàsà¤cakre / tathàsãnaü ca taü tribhuvanapratãkùyaü manudakùacàkùuùaprabhçtayaþ prajàpatayaþ sarve ca saptarùipuraþsarà maharùayaþ siùevire / kecidçcaþ stuticaturàþ samudacàrayan / kecidapacitibhà¤ji yajåüùyapachan / kecitpra÷aüsàsàmàni sàmàni jaguþ / apare vivçtakratukriyàtantrànmantrànvyàcacakùire / vidyàvisaüvàdakçtà÷ca tatra teùàmanyonyasya vivàdàþ pràdurabhavan / athàtiroùaõaþ prakçtyà mahàtapà muniratrestanayastàràpaterbhratà nàmnà durvàsà dvitãyena mandapàlanàmnà muninà saha kalahàyamànaþ sàmagàyankrodhàndho visvaramakarot / sarveùu ca teùu ÷àpabhayapratipannamauneùu muniùvanyàlàpalãlayà càvadhãrayati kamalasambhave, bhagavatã kumàrã ki¤cidunmuktabàlabhàve bhåùitanavayauvane vayasi vartamànà, gçhãtacàmarapracaladbhujalatà pitàmahamupavãjayantã, nirbhartsanatàjanajàtaràgàbhyàmiva svabhàvàruõàbhyàü pàdapallavàbhyàü samudbhàsamànà, ÷iùyadvayeneva padakramamukhareõa nåpurayugalena vàcàlitacaraõayugalà, dharmanagaratoraõastambhavibhramaü bibhràõà jaïghàdvitayam, salãlamutkalahaüsa kulakalàlàpapralàpini mekhalàdàmni vinyastavàmahastakisalayà, vidvanmànasanivàsalagnena guõakalàpenevàüsàvalambinà brahnàsåtreõa pavitrãkçtakàyà, bhàsvanmadhyanàyakamanekamuktànuyàtamapavargamàrgamiva hàramudvahantã, vadanapraviùñasarvavidyàlaktakaraseneva pàñalena sphuratà da÷anacchadena viràjamànà, saükràntakamalàsanakçùõàjinapratimàü madhuragãtàkarõanàvatãrõa÷a÷ihariüõàmiva kapolasthalãü dadhànà, tiryaksàvaj¤anunnamitakabhrålatà, ÷rotramekaü visvara÷ravaõakaluùitaü prakùàlayantãvà pàïganirgatena locanà÷rujalapravàheõetara÷ravaõena ca vikasitasitasindhu vàrama¤jarãjuùà hasateva prakañitavidyàmadà, ÷rutipraõayibhiþ praõavairiva karõàvataüsa kusumamadhukarakulairapàsyamànà, såkùmavimalena praj¤àpratànenevàü÷ukenàcchàdita÷arãrà, vàïmayamiva nirmalaü dikùu da÷anajyotsnàlokaü vikirantã devã sarasvatã ÷rutvà jahàsa / dçùñvà ca tàü tathà hasantãü sa muniþ "àþ pàpakàriõi, durgçhãtavidyàlavàvalepadurvidagdhe, màmupahasasi' ityuktvà ÷iraþkampa÷ãryamàõabandhavi÷aràrorunmiùatpiïgalimno jañàkalàpasya rociùà si¤canniva roùadahanadraveõa da÷a di÷aþ, kçtakàlasannidhànàmivàndhakàritalalàñapaññàùñàpadàmantakàntaþ puramaõóanapatrabhaïgamakarikàü bhrukuñimàvadhnan, atilohitena cakùuùàmarùadevatàyai svarudhiropahàramiva prayacchan, nirdayadaùñada÷anacchadabhayapalàyamànàmiva vàcaü rundhandantàü÷ucchalena, asàvasraüsinaþ ÷àpa÷àsanapaññasyeva grathnangranthimanyathà kçùõàjinasya, svedakamapratibimbitaiþ ÷àpa÷aïkà÷araõàgatariva suràsuramunibhiþ pratipannasarvàvayavaþ, kopakampataralitàïgulinà kareõa prasàdanalagnàmakùaramàlàmivàkùamàlàmàkùipya kàmaõóalavena vàriõà samupaspç÷ya ÷àpajalaü jagràha / atràntare svayambhuvo 'bhyà÷e samupaviùñà devã mårtimatã pãyåùaphenapañalapàõóuraü kalpadrumadukålavalkalaü vasànà, visatantumayenàü÷ukenonnatastanamadhyabaddhagàtrikàgranthiþ, tapobalanirjitatribhuvanajayapatàkàbhiriva tisçbhirbhasmapuõórakaràjibhirviràjitalalàñàjirà, skandhàvalambinà sudhàphenadhavalena tapaþprabhàvakuõóalãkçtena gaïgàsrãtaseva yogapaññakena viracitavaikakùyakà, savyena brahnotpattipuõóarãkamukulamiva sphañikakamaõóaluü kareõa kalayantã, dakùiõamakùamàlàkçtaparikùepaü kambunirmitormikàdanturitaü tarjanataraïgitatarjanãkamutkùipantã karam, "àþ pàpa, krodhopahata, duràtman, aj¤a, anàtman, aj¤a, anàtmaj¤a, brahnabandho, muni÷eña, apasada, niràkçta, kathamàtmaskhalitavilakùaþ suràsuramunimanujavçndavandanãyàü tribhuvanamàtaraü bhagavatãü sarasvatãü ÷aptumabhilaùasi' ityabhidadhànà, roùavimuktavetràsanairoïkàramukharita mukherutkùepa dolàyamànajañàbhàrabharitadigbhiþ parikarabandhabhramita kçùõàjinàñopacchàyà÷yàmàyamànadivasairamarùaniþ÷vàsadolàpreïkholitabrahnalokaiþ somarasamiva svedavisaravyàjena sravadbhiragnihotrapavitrabhasmasmeralalàñaiþ ku÷atantucàmaracãracãvaribhiràùàóhibhiþ praharaõãkçtakamaõóalumaõóalairmårtai÷caturbhirvedaiþ saha bçsãmapahàya sàvitrã samuttasthau / tato "marùaya bhagavan, abhåmireùà ÷àpasya' ityanunàthyamàno 'pi vibudhaiþ, "upàdhyàya / skhalitamekaü kùamasva' iti baddhà¤jalipuñaiþ prasàdyamàno 'pi sva÷iùyaiþ, "putra, mà kçthàstapasaþ pratyåham' iti nivàryamàõo 'pyatriõà, roùàve÷aviva÷o durvàsàþ "durvinãte! vyapanayàmi te vidyajanitàmunnatimimàm, adhastàdgaccha martyalokam' ityuktvà tacchà podakaü visasarja / prati÷àpadànodyatàü sàvitrãm "sakhi, saühara roùam, asaüskçtamatayo 'pi jàtyaiva dvijanmàno mànanãyàþ' ityabhidadhànà sarasvatyeva nyavàrayat / atha tàü tathà ÷aptàü sarasvatãü dçùñvà pitàmaho bhagavànkamalotpattilagnamçõàlasåtràmiva dhvalayaj¤opavãtinãü tanumudrahan, udgacchadacchàïgulãyamarakatamayåkhalatàkalàpena tribhuvanopaplavapra÷amaku÷àpãóadhàriõeva dakùiõena kareõa nivàrya ÷àpakalakalam, ativimaladãrghairbhàvikçtayugàrambhasåtrapàtamiva dikùu pàtayan da÷anakiraõaiþ sarasvatãprasthànamaïgalapañaheneva pårayannà÷àþ, svareõa sudhãramuvàca--"brahnan, na khalu sàdhusevito 'yaü pantà / yenàsi pravçttaþ / nihantyeùa pararatàt / uddàmaprasçtendriyà÷vasamutthàpitaü hi rajaþ kaluùayati dçùñimanakùajitàm / kiyaddåraü và cakùurãkùate / vi÷uddhayà hi dhiyà pa÷yanti kçtabuddhayaþ sarvànarthànasataþ sato và / nisargavirodhinã ceyaü payaþpàvakayoriva dharmakrodhayorekatra vçttiþ / àlokamapahàya kathaü tamasi nimajjasi! kùamà hi målaü sarvatapasàs / paradoùadar÷anadakùà dçùñiriva kupità buddhirna te àtmaràgadoùaü pa÷yati / kva mahàpobhàravaivadhikatà, kva purobhàgitvam? atiroùaõa÷cakùuùmànandha eva janaþ / nahiü kopakaluùità vimç÷ati matiþ kartavyamakartavyaü và / kupitasya prathamamandhakàrãbhavati vidyà, tato bhrukuñiþ / àdàvindriyàõi ràgaþ samàskandati, caramaü cakùuþ / àrambhe tapo galati, pa÷càtsvedasalilam / pårmayasaþ sphurati, anantaramadharaþ / kathaü lokavinà÷àya te viùapàdapasyeva jañàvalkalàni jàtàni / anucità khalvasya muniveùasya hàrayaùñiriva vçttamuktà cittavçttiþ / ÷ailåùa iva vçthà vahasi kçtrimamupa÷ama÷ånyena cetasà tàpasàkalpam / alpamapi na te pa÷yàmi ku÷alajàtam / anenàtilaghimnàdyàpyuparyeva plavase j¤ànodanvataþ / na khalvenahamåkà eóà jaóà và sarvaü ete maharùayaþ / roùadoùaniùadye svahçdaye nigràhye kimarthamasi nigçhãtavànanàgasàü sarasvatãm / etàni tànyàtmapramàdaskhalitavailakùyàõi, yairyàpyatàü yàtyavidagdho janaþ' ityuktvà punaràha-- "vatse sarasvati, viùàdaü mà gàþ / eùà tvàmanuyàsyati sàvitrã / vinodayiùyati càsmadvirahaduþkhitàm / àtmajamukhakamalàvalokanàvadhi÷ca te ÷àpo 'yaü bhaviùyati' iti / etàvadabhidhàye visarjitasuràsuramunimanujamaõóalaþ sasaübhramopagatanàrataskandhavinyasyahastaþ samucitàhnikakaraõàyodatiùñhat / sarasvatyapi ÷aptà ki¤cidadhomukhã dhavalakçùõa÷àrà kçùõàjinalekhàmiva dçùñimurasi pàtayantã surabhiniþ- ÷vàsaparimalalagnairmårtaiþ ÷àpàkùareriva ùañcaraõacakrairàkçùyamàõà ÷àpa÷oka÷ithilitahastàdhomukhãbhåtenopadivyamànamartyalokàvatataraõamàrgevanakhamayåkhajàlakena nåpuravyàhàràhåtairbhavanakalahaüsakulairbrahnalokanivàsihçdayairivànugamyamànà samaü sàvitryà gçhamagàt / atràntare sarasvatyavataraõavàrtàmiva kathayituü madhyamaü lokamavatatàràü÷umàlã / krameõa ca mandàyamàne mukulitavisinãvisaravyasanaviùaõõasarasi vàsare, madhumadamuditakàminãkopakuñilakañàkùakùipyamàõa iva kùepãyaþ kùitidhara÷ikharamavatarati taruõatarakapilapanalohite lokaikacakùuùi bhagavati, prasnutamukhamàheyãyåthakùaratkùãradhàràdhavaliteùvàsannacandrodayodadàmakùãrodalaharãkùàliteùviva divyà÷ramopa÷alyeùu, aparàhõapracàracalite càmariõi cràmãkaratañatàóanaraõitaradane radati surasravantãrodhàüsi svairamairàvate, prasçtànekavidyàdharàbhisàrikàsahasracaraõàlaktakarasànulipta iva prakañayati ca tàràpathe pàñalatàm, tàràpathapra÷thitasiddhadattadinkaràstamayàrghyavirjite ra¤jitakakubhi, kusumbhabhàsi sravati pinàkiprarõàtamuditasaüdhyàsvedasalila iva raktacandanadreve, vandàrumunivçndàrakavçndabadhyamànasaüdhyà¤jalivane, brahnotpattikamalasevàgatasakalakamalàkara iva ràjati brahyaloke; samuccàritatçtãyasavanabrahnaõi brahnaõi, jvalitavaitànajvalanajvàlàjañàlàjireùvàrabdhadharmasàdhana÷ibiranãràjaneùviva saptarùimandireùu, aghamarùaõamuùitakilbiùaviùagadollàghalaghuùu yatiùu saüdhyopàsanàsãnatapasvipaïktipåtapuline plavamànanalinayoniyànahaüsahàsadanturitormiõi mandàkinãjale, jaladevatàtapatre patrarathakulakalatràntaþpurasaudhe nijamadhumadhuràmodini kçtamadhupamudi mumudiùamàõe kumudavane, divasàvasànatàmyattàmarasamadhuramadhusapãtiprãte suùupsati mçdumçõàlakàõóakaõóåyanakuõóalitakandhare dhutapatraràjivãjitaràjãvasarasi ràjahaüsayåthe, tañalatàkusumadhålidhåsaritasariti siddhapurapurandhridhammillamallikàgandhagràhiõi sàyantane tanãyasi ni÷àni÷vàsanibhe nabhasvati, saükocoda¤caduccakesarakoñisaükañaku÷e÷ayako÷akoñarakuñã÷àyini ùañcaraõacakre, nçtyoddhåtadhårjañijañàñavãkuñajakuóhmalanikaranibhe nabhastalaü stabakayati tàràgaõe, saüdhyànubanvatàmre pariõamattàlaphalatvaktviùi kàlameghamedure, medinãü mãlayati navavayasi tamasi taruõataratimirapañalapàñanapañãyasi sa,munmiùati yàminãkàminãkarõapåracampakakalikàkadambake pradãpaprakare, pratanutuhinakiraõakiraõalàvaõyàlokapàõóunyà÷yànanãlanãramuktakàlindãkulabàlapulinàyamàne ÷àtakratave kra÷ayati timiramà÷àmukhe, samuci mecakitavikacitakuvalayasarasi ÷a÷adharakaranikarakacagrahàvile viloyamàne màninãmanasãva sarvarã÷abdacikuracaye càùapakùatviùi tamasi, udite bhagavatyudayagiri÷ikharakañakakuharaharikharanakharanivahahetini hatanijahariõagalitaradhiraniyànicitamiva lohitaü vapurudayaràgadharamadharamiva vibhàvarãvadhvà dhàrayati ÷vetabhànau, acalacyutacandrakàntajaladhàràdhauta iva dhvaste dhvànte, golokagalitadugdhavisaravàhini dantamayakaramukhamahàpraõàla ivàpårayituü prakçte payodhimindumaõóale, spaùñe pradosamaye sàvitrã ÷ånyahçdayàmiva kimapi dhyàyantãü sàsràü sarasvatãmavàdãt--"sakhi, tribhuvanopade÷adànadakùàyàstava puro jihvà jihreti me jalapantã / jànàsyeva yàdç÷yo visaüsthulà guõavatyapi jane durjanavannirdàkùiõyàþ kùaõabhaïginyo duratikramaõãyà na ramaõãyà daivasya vàmà vçttayaþ / niùkàraõà ca nikàrakaõikàpi kaluùayati manasvinoùapi mànasamasadç÷ajanàdàpatantã / anavaratanayanajalasicyamàna÷ca taruriva vipallavo 'pi sahasradhà prarohati / atisukumàraü ca janaü saütàpaparamàõavo màlatãkusumamiva mlànimànayanti / mahatàü copari tipatannaõurapi sçõiriva kariõàü kle÷aþ kadarthanàyàlam / sahajasnehapà÷agranthibandhanà÷ca bàndhavabhåtà dustayajà janmabhåmayaþ / dàrayati dàruõaþ krakacpàta iva hçdayaü saüstutajanavirahaþ, sà nàrhasyevaü bhavitum / abhåmiþ khalvasi duþkhakùveóàïkuraprasavànàm / api ca puràkçte karmaõi balavati ÷ubhe '÷ubhe và phalakçti tiùñhatyadhiùñhàtari praràkçte karmaõi balavati ÷ubhe '÷ubhe và phalakçti tiùñhatyadhiùñhàtari praùñhe pçùñhata÷ca ko 'vasaro viduùi ÷ucàm / idaü ca te tribhuvanamaïgalaikakamalamamaïgalabhåtàþ kathamiva mukhamapavitrayantya÷rubindavaþ / tadalam / adhunà kathaya katamaü bhuvo bhàgamalaïkartumicchisi / sakminnavatitãrùati te puõyabhàji prade÷a hçdayam / kàni và tãrthànyanugrahãtumabhilaùasi / keùu và dhanyeùu tapovanadhàmasu tapastantã rathàtumicchasi / sajjo 'yamupacaraõacaturaþ sahapàü÷ukrãóàparicayape÷alaþ preyànsakhãjanaþ kùititalàvataraõàya / ananya÷araõà caidyaiva prabhçti pratipadyasva manasà vàcà kriyayà ca sarvavidyàvidhàtàra dàtàraü ca ÷vaþ÷reyasasya caraõarajaþpavitritatrida÷àsuraü sudhàsåtikalikàkalpitakarõavataüsaü devadevaü tribhuvanaguruü tryambakam / alpãyasaiva kàlena sa te ÷àpa÷okaviratiü vitariùyita' iti / evamuktà muktamuktàphaladhavalalocanajalalavà sarasvatã pratyavàdãt--"priyasakhi, tvayà saha vicarantyà na me kà¤cidapi pãõàmutpàdayiùyati brahnalokavirahaþ ÷àpa÷oko và / kevalaü kamlasanasevàsukhamàrdrayati me hçdayam / api ca tvameva vetsi me bhuvi dharmadhàmàni samàdhisàdhànàni yogayogyàni ca sthànàni sthàtum' ityevamabhidhàya viraràma / raõaraõakopanãtaprajàgarà cànimãlitalocanaiva tà ni÷àmanayat / anyedyurudite bhagavati tribhuvana÷ekhare khaõakhaõàyamànaskhalatkhalãnakùatanijaturagamukhakùiptena kùatajeneva pàñalitavapuùyudayàcalacåóàmaõau jaratkçkavàkucåóàruõàruõapuraþsare virocate nàtidåravartã vivicya pitàmahavimàna haüsakulapàlaþ paryañannaparavaktramuccairagàyat-- "taralayasi dç÷aü kimutsukàmakaluùamànasavàsalàlite / avatara kalahaüsi vàpikàü punarapi yàsyasi païkajàlayam' // tacchrutvà sarasvatã punaracintayat-"ahamivànena paryanuyuktà / bhavatu / mànayàmi munervacanam' ityuktvotthàya kçtamahãtalàvataraõasaükalpà parityajya viyogaviklavaü svaparijanaü j¤àtivargamavigaõayyàvagaõà triþ pradakùiõãkçtya caturmukhaü kathamapyanunayanivartitànuyàyivrativràtà brahnalokataþ sàvitrãdvitãyà nirjagàma / tataþ krameõa dhruvapravçttàü dharmadhenumivàdhodhàvamànadhavalapayodharàm, uddhuradhvanim, andhakamathanamaulimàlatãmàlikàm, àlãyamànabàlakhilyaruddharodhasam, arundhatãdhautatàravatvacam tvaïgattuïgataraïgatarattaralataratàratàrakàm, tàpasavitãrõataralatilodakapulakitapulinàm àplavanapåtapitàmahapàtitapitçpiõóapàõóuritapàràm, paryantasuptasaptarùiku÷a÷ayanasåcitasåryagrahasåtakopavàsàm, àcamana÷uci÷acãpatimucyamànàrcanakusumanikara÷àràm, ÷ivapurapatitanirmàlyamandaradàmakàm, anàdaradàritamandaradarãdçùadam, anekanàkanàyakanikàyakàminokucakala÷avilulitavigrahàm, gràhagràvagràmaskhalanamukharitasrotasam, suùumõàsruta÷a÷isudhà÷ãkarastabakatàrakitatãràm, dhiùaõàgnikàryadhåmadhåsaritasaikatàm, siddhaviracitavàlukàliïgalaïghanatràsavidrutavidyàdharàm, nirmokamuktimiva gaganoragasya, lãlàlalàñikàmivatriviùñapaviñasya, vikrayavãthãmiva puõyapaõyasya, dattàrgalàmiüva narakanagaradvàrasya, aü÷ukoùõãùapaññikàmiva sumerunçpasya, dugålakadalikàmiva kailàsaku¤jarasya, paddhatimivàpavargasya, nemimiva kçtayugasya saptasàgràjamahiùãü mandàkinãmanusarantã martyalokamavatatàra / apa÷yaccàmbaratalasthitaiva hàramiva varuõasya, amçtanirjharamiva candràcalasya, ÷a÷imaõiniùyandamiva vindhyasya, karpåradrumadravapravàhamiva daõóakàraõyasya, làvaõyarasaprasravaõamiva di÷àm, sphàñika÷ilàpañña÷ayanamivàmbara÷riyàþ svaccha÷i÷irasurasavàripåõaü bhagavataþ pitàmahasyàpatyaü hiraõyavàhanàmànaü mahànadam, yaü janàþ ÷oõa iti kathayanti / dçùñvàca taü ràmaõãyakahçtadayà tasyaiva tãre vàsamaracayat / uvàca ca sàvitrã--"sakhi, madhuramayåravirutayaþ kusumapàü÷upañalasikatilatarutalàþ parimalamattamadhupaveõãvãõàraõitaramaõãyà ramayanti màü mandãkçtamandàkinãdyuterasya mahànadasyopakaõñhabhåmayaþ / pakùapàti ca hçdayamatraiva sthàtuü me' iti / abhinanditavacanà ca tatheti tayà tasya pa÷cime tãre samavàtarat / ekasmiü÷ca ÷ucau ÷ilàtalasanàthe tañalatàmaõóape gçhabuddhiü babandha / vi÷ràntà ca nàticiràdutthàya sàvitryà sàrdhaümuccitàrcanakusumà sasnau / pulinapçùñhapratiùñhita÷ivaliïgà ca bhaktyà paramayà parabrahnapuraþsaràü samyaïmudràbandhavihitaparikaràü dhruvàgãtigarbhàmavanipavanavanagaganadahanatapanatuhinakiraõayajamànamayãrmårtiraùñàvapi dhyàyantã suciramaùñapuùpikàmadàt / ayatnopanatena phalamålenàmçtarasamamapyati÷i÷ayiùamàõena ca svàdimnà ÷i÷ireõa ÷oõavàriõà ÷arãsthitimakarot / ativàhitadivasà ca tasmiüllatàmaõóapa÷ilàtale kalpitapallava÷ayanà suùvàpa / anyedyurapyanenaiva krameõa naktandinamatyavàhayat / evamatikràmatsu divaseùu gacchati ca kàle yàmamàtrodgate ca ravàvuttarasyàü kakubhi prati÷abdapåritavanagahvaraü gambhãratàrataraü turaïgaheùitahlàdama÷çõot / upajàtakutåhalà ca nirgatya latàmaõóapàdvilokayantã vikacaketakãgarbhapatrapàõóuraü rajaþsaïghàtaü nàtidavãyasi saümukhamapitantamapa÷yat / krameõa ca sàmãpyopajàyamànàbhivyakti tasminmahati ÷apharodaradhåsare rajasi payasãva makaracakraü plavamànaü puraþ pradhàvamànena, pralambakuñilakacapallavaghañitalalàñajajåñakena, dhavaladantapatrikàdyutihasitakapolabhittinà, pinaddhakçùõàgurupaïkakalkacchuraõakçùõa÷abalakaùàyaka¤cukena, uttarãyakçta÷iroveùñanena, vàmaprakoùñhaniviùñaspaùñahàñakakañakena, dviguõapaññapaññikàgàóhagranthigrathitàsidhenunà, anavaratavyàyàmakçtakarka÷a÷arãre, vàtahaüriõayåtheneva muhurmuhuþ khamuóóãyamànena, laïghitasamaviùamàvañaviñapena, koõadhàriõà, kçpàõapàõinà, sevàgçhãtavividhavanakusumaphalamålaparõena, "cala cala, yàhi yàhi, apasarpàpasarpa, puraþ prayaccha panthànam' ityanavaratakçtakalakalena yuvapràyeõa, sahasramàtreõa padàtijanena sanàthama÷vavçndaü sadadar÷a / madhye ca tasya sàrdhacandreõa muktàphalajàlamàlinà vividharatnakhaõóakhacitena ÷aïkhakùãraphenapàõóureõa kùãrodeneva svayaü lakùmãü dàtumàgatena gaganagatenàtapatreõa kçtacchàyam, acchàcchenàbharaõadyutãnàü nivahena di÷àmiva dar÷anànuràgalagnena cakravàlenànugamyamànam, ànitambavilambinyà màlatã÷ekharasrajà sakalabhuvanavijayàrjitayà råpapatàkayeva viràjamànam, utsarpibhiþ ÷ikhaõóakhaõóikàpajharàgamaõeraruõairaü÷ujàlairadç÷yamànavanadevatàvidhçtairbàlapallavairiva pramçjyamànamàrgareõuparuùavapuùam, bakulakuómalamaõóalãmuõóamàlàmaõóanamanohareõa kuñilakuntalastabakamàlinà maulinà mãlitàtapaü pibantamiva divasam, pa÷upatijañàmukuñamçgàïkadvitãya÷akalaghañitasyeva sahajalakùmãsamàliïgitasya lalàñapaññasya manaþ÷ilàpaïkapiïgalena làvaõyena limpantamivàntarikùam, abhinavayauvanàrambhàvaùñambhapragalbhadçùñipàtatçõãkçtatribhuvanasya cakùuùaþ prathimnà vikacakumudakuvalayakamalasaraþsahasrasachàditada÷adi÷aü ÷aradamiva pravartayantam, àyatanayananadãsãmàntasetubandhena lalàñataña÷a÷imaõi÷ilàtalagalitena àntisalilasrotaseva dràghãyasà nàsàvaü÷ena ÷obhamànam, atisurabhisahakàrakarpårakakkolalavaïgapàrijàtakaparimalapucà mattamadhukarakulakolàhalamu khareõa mukhena sanandanavanaü vasantamivàvatàrayantam, àsannasuhçtparihàsabhàvanottànitamukhamugdhahasitairda÷anajyotsnàsnapitadiïmukhaiþ punaþpunarnabhasi saücàriõaü candràlokamiva kalpayantam, kadambamukulasthalamuktàphalayugalamadhyàdhyàsitamarakatasya trikaùñakakarõàbharaõasya preïkhataþ prabhayà samutsarpantyà kçtasakusumaharitakundapallavakarõàvataüsamivopalakùyamàõam, àmoditamçgamadapaïkalikhitapatrabhaïgabhàsvaram, bhujayugalamuddàmamakaràkrànta÷ikharamiva makaraketuketoþ daõóadvayaü dadhànam, dhavalabrahnasåtrasãmantitaü sàgaramathanasàmarùagaïgàsrotaþsaüdànitamiva mandaraü dehamudvahantam, karpårakùodamuùñicchuraõapàü÷uleneva kàntoccakucacakravàkayugalavipulapulinenoraþsthalena sthålabhujàyàmapu¤jitam, puro vistàrayantamiva dikcakram, purastàdãùadadhonàbhinihitakakoõakamanãyena pçùñhataþ kakùyàdhikakùiptapallavenobhayataþsaüvalanaprakañitorutribhàgena hàrãtaharità nibióanipãóitenàdharavàsasà vibhajyamànatanutaramadhyabhàgam, anavarata÷ramopacitamàüsakañhinavikañamaka ramukhasaülagnajànubhyàmativi÷àlavakùaþsthalopalavedikottambhana÷ilàstambhàbhyàü càrucandanasthàsakasthålatarakàntibhyàmurudaõóàbhyàmupahasantamivairàvatakaràyàmam, atibharitorubhàravahanakhedeneva tanuhasantamivairàvatakaràyàmam, atibharitorubhàravahanakhedeneva tanutarajaïghàkàõóam, kalpapàdapapallavadvayasyeva pàñalasyobhayapàr÷vàvalambinaþ pàdadvayasya dolàyamànairnakhamayåkhaira÷vamaõóanacàmaramàlàmiva racayantam, abhimukhamuccairuda¤cadbhiraticiramuparivi÷ràmyadbhiriva valitavikañaü patadbhiþ khuraiþ khaõóitabhuvi pratikùaõada÷anavimuktakhaõakhaõàyitakharakhalãne dãrghaghràõalãnalàlike lalàñalulitacàrucàmãkaracakrame ÷i¤jàna÷àtakaumbhàyàna÷obhini manoraühasi golàïgålakapolakàlakàyalomni nãlasindhuvàravarõe vàjini mahati samàråóham, ubhayataþ paryàõapañña÷liùñahastàbhyàmàsannaparicàrakàbhyàü dodhåyamànadhavalacàmarikàyugalam, agrataþ pañhato vandinaþ subhàùitamutkaõñakitakapolaphalakena lagnakarõotpalakesarapakùma÷akaleneva mukha÷a÷inà bàvayantam / anaïgayugàvatàramiva dar÷ayantam, candramayãmiva sçùñimutpàdayantam, vilàsapràyamiva jãvalokaü janayantam, anuràgamayamiva sargàntamàracayantam, ÷çïgàramayamiva divasamàpàdayantam, ràgaràjyamiva pravartayantam, àkarùaõà¤janamiva cakùuùoþ, va÷ãkaraõamantramiva manasaþ, svasthàve÷acårõamivendriyàõàm, asaütoùamiva kautukasya, siddhayogamiva saubhàgyasya, punarjanmadivasamiva manmathasya, rasàyanamiva yauvanasya, ekàràjyamiva ràmaõãyakasya, kãrtistambhamiva råpasya, målako÷amiva làvaõyasya, puõyakarmapariõàmamiva saüsàrasya, prathamàïkuramiva kàntilatàyàþ, sargàbhyàsaphalamiva prajàpateþ, pratàpamiva vibhramasya, ya÷aþpravàhamiva vaidagdhayasya, aùñàda÷avarùade÷ãyaü yuvànamadràkùãt / pàr÷va ca tasya dvitãyamaparasaü÷liùñaturaïgam, pràü÷umuttaptatapanãyastambhàkàram, pariõatavayasamapi vyàyàmakañhinakàyam, nãcanakha÷ma÷ruke÷am, ÷uktikhalatirm, iùattundilam, roma÷oraþsthalam, anulvaõodàraveùatayà jaràmapi vinayamiva ÷ikùayantam, guõànapi garimàõamivànayantam, mahànubhàvatàmapi ÷iùyatàmivànayantam, àcàrasyàpyàcàryamiva kurvàõam, valakùavàrabàõadhàriõam, dhautadukålapaññikàpariveùñitamauliü puruùam / atha sa yuvà puroyàyinàü yathàdar÷anaü pratinivçtyàtivismitamanasàü kathayatàü padàtãnàü sakà÷àdupalabhya divyàkçti tatkanyàyugalamupajàtakutåhalaþ pratårõaturago didçkùustaü latàmaõóapodde÷amàjagàma / dåràdeva ca turagàdavatatàra / nivàritaparijana÷ca tena dvitãyena sàdhunà sahacaraõàbhyàmeva savinayamupasasarpa / kçtopasaügrahaõau tau sàvitrã samaü sarasvatyà kisalayàsanadànàdinà sakusumaphalàrghyàvasànena vanavàsocitenàtithyena yathàkramamupajagràha / àsãnayà÷ca tayoràsãna nàticiramiva sthitvà taü dvitãyaü pravayasamuddi÷yàvàdãt--"àrya, sahajalajjàdhanasya pramadàjanasya prathamàbhibhàùaõama÷àlãnatà, vi÷eùato vanamçgãmugdhasya kulakumàrãjanasya / kevalamiyamàlokanakçtàrthàya cakùuùe spçhayantã prerayatyudanta÷ravaõakutåhalinã ÷rotravçttiþ / prathamadar÷ane copàyanamivopanayati sajjanaþ praõayam / apragalbhamapi janaü prabhavatà pra÷rayeõàrpitaü mano madhviva vàcàlayati / ayatnenaivàtinamre sàdhau dhanuùãva guõaþ paràü koñimàropayati visrambhaþ / janayanti ca vismayamatidhãradhiyàmapyadçùñapårvà dç÷yamànà jagati sraùñuþ sçùñyati÷ayàþ / yatastribhuvanàbhibhàvi råpamidamasya mahànubhàvasya / saujanyaparatantrà ceyaü devànàüpriyasyàtibhadratà kàrayati kathàü na tu yuvatijanasahotthà taralatà / vatkathayàgamanenàpuõyabhàkkatamo vijçmbhitavirahavyathaþ ÷ånyatàü nãto de÷aþ? kva và gantavyam? ko vàyamapahçtaharahuïkàràhaïkàro 'para ivànanyajo yuvà? kiünàmno và samçddhatapasaþ piturayamamçtavarùã kaustubhamaõiriva haterhçdayamàhlàdayati? kà càsya tribhuvananamasyà vibhàtasaüdhyeva mahatastejeso jananã? kàni vàsya puõya bhà¤ji bhajantyabhikyàmakùaràõi? àryaparij¤àne 'pyayameva kramaþ kautukànurodhino hçdayasya' ityuktavatyàü tasyàü prakañita÷rayo 'sau prativyàjahàra--"àyuùmati, satàü hi priyaüvadatà kulavidyà / na kevalamànanaü hçdayamapi ca te candramayamiva sudhà÷ãkara÷ãtalairàhlàdayati vacobhiþ / saujanyajanmabhåmayo bhåyasà ÷åbhana sajjananirmàõa÷ilpakalà iva bhàvadç÷yo dç÷yante / dåre tàvadanyonyasyàbhilapanamabhijàtaiþ saha dç÷o 'pi mi÷rãbhåtà mahatãü bhåmimàropayanti / ÷råyatàm--ayaü khalu bhåùaõaü bhàrgavavaü÷asya bhagavato bhårbhuvaþsvastritayatilakasya, adabhraprabhàvastambhitajambhàribhujastambhasya, suràsuramukuñamaõi÷ilà÷ayanadurlalitapàdapaïkeruhasya, nijatejaþprasarapluùñapulomna÷cyavanasya bahirvçttijãrvitaü dadhãco nàma tanayaþ / janyanyasya jitajagato 'nekapàrthivasahasrànuyàtasya ÷aryàtasya sutà ràjaputrã tribhuvanakanyàratnaü sukanyà nàma / tàü khalu devãmantarvatnãü viditvà vaijanane màsi prasavàya pità patyuþ pàr÷vàtsvagçhamànàyayata / asåta ca sà tatra devã dãrghàyuùamenam / avardhatànehasà ca tatraivàyamànanditaj¤àtivargo bàlastàrakaràja iva ràjãvalocano ràjagçhe / bhartçbhavanamàgacchantyàmapi duhitari nàsecanakadar÷anamimamamu¤canmàtàmaho manovinodanaü naptàram / a÷ikùatàyaü tatraiva, sarpà vidyàþ sakalà÷ca kalàþ / kàlena copàråóhayauvanamimamàlokyàhamivàsàvapyanubhavatu mukhakamalàvalokanànandamasyeti màtàmahaþ kathaïkathamapyenaü piturantikamadhunà vyasarjayet / màmapi tasyaiva devasya sugçhãtanàmnaþ ÷aryàtasyàj¤àkàriõaü vikukùinàmànaü bhçtyaparamàõumavadhàrayatu bhavatã / pituþ pàdamålamàyàntaü mayà sàbhisàramakarotsvàmã / taddhi naþ kulakramàgataü ràjakulam / uttamànàü ca cirantanatà janayatyanujãvinyapi jane kiyanmàtramapi mandàkùam / akùãõaþ khalu dàkùiõyako÷o mahatàm / eta÷ca gavyåtimàtramiva pàre÷oõaü tasya bhagavata÷cyavanasya svanàmnà nirmitavyapade÷aü cyàvanaü nàma caitrarathakalpaü kànanaü nivàsaþ / tadavadhireveyaü nau yàtrà / yadi ca vo gçhãtakùaõaü dàkùiõyamanavahelaü và hadayamasmàkamupari bhåmirvà prasàdànàmayaü janaþ ÷ravaõàrhe và, tato na vimànanãyo 'yaü naþ prathamaþ praõayaþ kutåhalasya / vayamapi ÷u÷råùavo vçttàntamàyuùmatyoþ / neyamàkçtirdivyatàü vyabhicarati / gotranàmanã tu ÷rotumabhilaùati nau hçdayam / tatkathaya katamo vaü÷aþ spçhaõãyatàü janmanà gãtaþ / kà ceyamatrabhavatã bhavatyàþ samãpe samavàya iva virodhinàü padàrthànàm / tathà hi, sannihitabàlàndhakàrà bhàsvanmårti÷ca, puõóarãkamukhã hariõalocanà ca, bàlàtapaprabhàdhàrà kumudahàsinã ca, kalahaüsasvanà samunnatapayodharà ca, kamalakomalakarà himagiri÷ilàpçthunitambà ca, karabhorurvilambitagamanà ca, amuktakumàrabhàvà snigdhatàrakà ca' iti / sà tvàvàdãt--"àrya, ÷roùyasi kàlena / bhåyaso divasànatra sthàtumabhilaùati nau hçdayam / alpãyàü÷càyamadhvà / paricaya eva prakañãkariùyati / àryeõa na vismaraõãyo 'yamanuùaïgadçùño janaþ' itya bhidhàya tåùõãmabhåt / dacãcastu navàmbhobharagabhãràmbhodharadhvànanibhayà bhàratyà nartayanvanalatàbhavanabhàjo bhujaïgabhujaþ sudhãramuvàca--"àrya, kariùyati prasàdamàryàràdhyamànà / pa÷yàmastàvattàtam / uttiùñha / ùajàmaþ' iti / tatheti ca tenàbhyanuj¤àtaþ ÷anakairutthàya kçtanamaskçtiruccacàla / turagàråóhaü ca taü prayàntaü sarasvatã suciramuttambhitapakùmaõà ni÷calatàrakeõa likhiteneva cakùuùà vyalokayat / uttãrya ca ÷oõama cireõaiva kàlena dadhãcaþ piturà÷ramapadaü jagàma / gata ca tasminsà tàmeva di÷amàlokayantã suciramatiùñhat / kçcchràdiva ca saüjahàra dç÷am / atha muhårtamàtramiva sthitvà smçtvà ca tàü tasya råpasapadaü punaþpunarvyasma yatàsyà hçdayam / bhåyo 'pi cakùuràkakàïkùa taddar÷anam / ava÷eva kenàpyanãyata tàmeva di÷aü dçùñiþ / aprihatamapi manastenaiva sàdhaümagàt ajàyata ca navapallava iva bàlavanalatàyàþ kuto 'pyasyà anuràga÷cetasi / tataþ prabhçti ca sàlasyeva ÷ånyeva sanidreva dikasamanayat / aratamupayàti ca pratyakparyastamaõóale làïgalikàstabakatàmratviùi kamalinãkàmuke kañhorasàlasa÷iraþ÷oõa÷ociùi sàvitre trayãmaye tejasi, taruõataratamàla÷yàmale ca malinayati vyoma vyomavyàpini timirasaücaye, saücaratsiddhasundarãnåpuraravànusàriõi ca mandaü mandaü mandàkinãhaüsa iva samutsarpati ÷a÷ini gaganatalam kçtasaüdhyàpraõàmà ni÷àmukha eva nipatya vimuktàïgã pallava÷ayane tasthau / sàvitryapi kçtvà yathàkriyamàõaü sàyantanaü kriyàkalàpamucite ÷ayanakàle kisalaya÷ayanamabhajata jàtanidrà ca suùvàpa / itarà tu muhurmuhuraïgavalanairvilulitakisalaya÷ayanatalà nimãlitanayanàpi nàlabhata nidràm / acintayacca--"martyalokaþ khalu sarvalokànàmupari, yasminnevaüvidhàni bhavati tribhuvanabhåùaõàni sakalaguõagràmaguråõi ratnàni / tathà hi--tasya mukhalàvaõyapravàhasya niùyandabindurinduþ / tasya ca cakùuùo vikùepàþ kumudakuvalayakamalàkàràþ / tasya càdharamaõerdãdhitayo vikasitabandhakavanaràjayaþ / tasya càïgasya parabhàgopakaraõamanaïgaþ / puõyabhà¤ji tàni cakùåüùi cetàüsi yauvanàni và straiõàni, yeùàmasàvaviùayo dar÷anasya / kùaõaü nu dar÷ayatà ca tamanyajanmaniteneva me phalitamadharmeõa / kà pratipattiridànãm?' iti cintayantyeva kathaïkathamapyupajàtanidrà ciràtkùaõama÷eta / suptàpi ca tameva dãrghalocanaü dadar÷a / svapnàsàditadvitãyadar÷anà càkarõàkçùñakàrmukeõa manasi nirdayamatàóyata makarakenunà / pratibuddhàyà madana÷aràhatàyà÷ca tasyà vàrtàmivopalabdhumaratiràjagàma / tathà hi--tataþ prabhçti kusumadhålidhavalàbhirvanalatàbhistàóitàpi vedanàmadhatta / mandamandamàrutavidhuteþ kusumarajobhiradåùitalocanàpya÷rujalaü mumoca / haüsapakùatàlavçntavàtavràtavitataiþ ÷oõa÷ãkarairasiktàpyàrdratàmagàt / preïkhatkàdambamithunàbhiranåóhàpyaghårõata vanakamalinãkalloladolàbhiþ / vighañamànacakravàkayugalaviséùñairaspçùñàpi ÷yàmatàmàsasàda virahaniþ÷vàsadhåmaiþ / puùpadhålidhåsarairadaùñàpi vyaceùña madhu karakulaiþ / atha gaõaràtràpagame nivartamànastenaiva vartmanà taü de÷aü samàgatya tathaiva nivàritaparijana÷chatradhàradvitãyo vikukùiróuóhauke / sarasvatã tu taü dåràdeva saümukhamàgacchantaü prãtyà sasaübhramamutthàya vanamçgãvodgrãvà vilokayantã màrgapari÷ràntamasnapayadiva dhavalitada÷adi÷à dç÷à / kçtàsanaparigrahaü tu taü prãtyà sàvitrã papraccha--"àrya, kaccit ku÷alã kumàraþ?' iti / so 'bravãt--"àyuùmati, ku÷alã / smarati ca bhavatyoþ / kevalamamãùu divaseùu tanãyasãmiva tanu bibharti / avij¤àyamànanimittàü ca ÷ånyatàmivàdhatte / api ca / anvakùamàgamiùyatyeva màlatãti nàmnà bàõinã vàrtàü vo vij¤àtum / ucchvasita hi sà kumàrasya' iti / tacchrutvà punarapi / sàvitrã samabhàùata--"atimahànubhàvaþ khalu kumàro yenaivanamavij¤àyamàne kùaõadçùñe 'pi jane paricitimanubadhnàti / tasya hi gacchato yadçcchayà kathamapyaüsukamiva màrgalatàsu mànasamasmàsu muhårtamàsaktamàsãt / a÷ånyaü hi saujanyamàbijàtyena vaþ svàmisånoþ / alasaþ khalu loko yadevaü sulabhasauhàrdàni yena kenacinna krãõàti mahatàü manàüsi / so 'yamaudàryàti÷ayaþ so 'pi mahàtmanàmitarajanadurlabho yenopakaraõãkurvanti tribhuvanam' iti / vikukùiståccàvacairàlàpaiþ suciramiva sthitvà yathàbhilaùitaü de÷amayàsãt / aparedyurudyati bhagavati dyumaõàvuddàmadyutàvabhidrutatàrake tiraskçtatamasi tàmarasavyàsavyasanini sahasrara÷mau ÷oõamutãryàyàntã, taraladehaprabhàvitànacchalenàtyacchaü sakalaü ÷oõasalilamivànayantãü, sphuñitàtimuktakakusumastabakasamatviùi sañàle mahati mçgapatàviva gaurã turaïgame sthita, salãlamurobandhàropitasya tiryagutkarõaturagàkarõya, mànanåpurapañuraõitasyàtibahalena piõóàlaktakena pallavitasya kuïkumapi¤jaritapçùñhasya caraõayugalasya prasaradbhiratilohitaiþ prabhàpravàhairubhayatastàóanadohadalobhàgatàni kisalayitàni raktà÷okavanànãvàkarùayantã, sakalajãvanalokahçdayahañhaharaõàghoùaõayeva ra÷anayà ÷i¤jànajaghanasthalà, dhautadhavalanetranirmitena nirmokalaghutareõàprapadãnena ka¤cukena tirohitatanulatà, chàtaka¤cukàntaradç÷yamànairà÷yànacandanadhavalairavayavaiþ svacchasalilàbyantaravibhàvyamànamçõàlakàõóeva sarasã, kusumbharàgapàñalaü pulakabandhacitraü caõóàtakamantaþsphuñaü sphañikabhåmiriva ratnanidhànamàdadhànà, hàreõàmalakãphalanistulamuktàphalena sphuritasthålagrahagaõa÷àrà ÷àradãva ÷vetaviralajaladharapañalàvçtà dyauþ, kucapårõakala÷ayorupari ratnapràlambamàlikàmaruõaharitakiraõakisalayinãü kasyàpi puõyavato hçdayaprave÷avanamàlikàmiva baddhàü dhàrayantã, prakoùñhaniviùñasyaikasya hàñakakañakasya marakatamakaravedikàsanàthasya haritãkçtadigantàbhirmaüyåkhasaütatibhiþ sthalakamalinãbiriva lakùmã÷aïkhayànugamyamànà, atibahalatàmbålakçùõikàndhakàritenàdharasaüpuñena mukha÷a÷ipãtaü sasaüdhyàràgaü timiramiva vamantã, vikacanayanakuvalayakutåhalàlãnayàlikulasaühatyà nãlàü÷ukajàlikayeva niruddhàdhavadanà, nãlãràganihitanãlimnà ÷ikhidyotamànà, bakulaphalànukàriõãbhistisçbhirmuktàbhiþ kalpitena bàlikàyugalenàdhomukhenàlokajalavarùiõà si¤cantãvàtikomale bhujalate, dakùiõakarõàvataüsitayà ketakãgarbhapalà÷alekhayà rajanikarajihvàlatayevalàvaõyalobhena lihyamànakapolatalà, tamàla÷yàmalena mçgamadàmodaniùyadinà tilakabindunà mudritamiva manobhavasarvasvaü vadanamudvahantã, lalàñalàsakasya sãmantacumbina÷cañulàtilakamaõeruda¤catà cañulenàü÷ujàleneva raktàü÷ukeneva kçta÷iràvaguõñhanà, pçùñhapreïkhadanàdarasaüyamana÷ithilajåñikàbandhà nãlacàmaràvakålinãva, cåóàmaõimakarikàsanàthà makaraketupatàkeva kuladevateva candramasaþ, punaþsa¤jãvanauùadhiriva puùpadhanuùaþ, veleva ràgasàgarasya, jyotsneva yauvanacandrodayasya, mahànadãva ratirasàmçtasya, kusumodgatiriva suratataroþ, bàlavidyeva vaidagdhyasya, kaumudãva kànteþ, dhçtiriva dhairyasya, guru÷àleva gauravasyabãjabhåmiriva vinayasya, goùñhãva guõànàm, manasviteva mahànubhàvatàyàþ, tçptiriva tàruõyasya, kuvalayadaladàmadãrghalocanayà pàñalàdharayà kundakuóhmalasphuñada÷anayà ÷irãùamàlàsukumàrabhujayugalayà kamalakomalakarayà bakulasurabhiniþ÷vasitayà campakàvadàtadehayà kusumamayyeva tàmbålakaraõóavàhinyà màlatã samadç÷yata / dåràdeva ca dadhãcapremõà sarasvatyà luõñhiteva manorathaiþ, àkçùñeva kutåhalena, pratyudgatevotphalikàbhiþ, àliïgitevotkaõñhayà, antaþprave÷iteva hçdayena, snapitevànandà÷rubhiþ, vilipteva smitena, vãjitevocchvasitaiþ, àcchàditeva cakùuùà, amyarciteva vadanapuõóarãkeõa, sakhãkçtevà÷ayà savidhamupayayau / avatãrya ca dåràdevànatena mårdhnà praõàmamakarot / àliógità ca tàbhyàü savinayamupàvi÷at / sapra÷rayaü tàbhyàü saübàùità ca puõyabhàjanamàtmànamamanyata / akathayacca dadhãcasaüdiùñaü ÷irasi nihitenà¤jalinà namaskàram / agçhõàccàkarataþ prabhçtyagràmyatayà taistaratipe÷alairàlàpaiþ sàvitrãsarasvatyormanasã / krameõa càtãte madhyandinasamaye ÷oõamavatãrõàyàü sàvitryàü snàtumutsàritaparijanà sàkåteva màlatã kusumasrasta÷àyinãü samupasçtya sarasvatãmàbabhàùe--devi, vij¤àpyaü naþ ki¤cidasti rahasi / yato muhårtamavadhànadànena prasàdaü kriyamàõamicchàmi' iti / sarasvatã tu dadhãcasade÷à÷aïkinã kiü vakùyatãti stananihitavàmakaranakharakiraõadanturitamudbhidyamànakutåhalàïkuranikaramiva hçdayamuttarãyakålavalkalaikade÷ena saüchàdayantã, galatàvataüsapallavena ÷rotuü ÷ravaõeneva kutåhalàddhàvamànenàvirata÷vàsasaüdohadolàyitàü jãvità÷àmiva samàsannataruõatarulatàmavalambamànà, samutphullasya mukha÷a÷ino làvaõyapravàheõa ÷çïgàrarasenevàplàvayantã sakalaü jãvalokam, ÷ayanakusumaparimalalagnairmadhukarakadambakairmadanànaladàha÷yàmalairmanorathairiva nirgatya mårtairutkùipyamàõà, kusuma÷ayanãyàtsmara÷arasaüjvariõã, mandaü mandamudàgàt / "upàü÷u kathaya' iti kapolatalanatibimbitàü lajjayà karõamålamiva màlatãü prave÷ayantã madhurayà girà sudhãramuvàca--"sakhi màlati, kimarthamevamabhidadhàsi? kàhamavadhànadànasya ÷arãrasya pràõànàü và? sarvasyàpràryito 'pi prabhavatyevàtivelaü cakùuùyo janaþ / sà na kàcidyà na bhavasi me svasà sakhã praõayinã pràõasamà ca / niyujyatàü yàvataþ kàryasya kùamaü kùodãyasã garãyasã và ÷arãrakamidam / anavaskaramà÷ravaü tvayi hçdayam / prãtyà pratisarà vidheyàsmi te / vyàvçõu varavarõini, vivakùitam' iti / sà tvavàdãt--"devi, jànàsyeva màdhuryaü viùayàõàm, lolupatàü cendriyagràmasya, unmàditàü ca navayauvanasya, pàriplavatàü ca manasaþ / prakhyàtaiva manmathasya durnivàratà / ato na màmupàlambhenopasthàtumahasi / na ca bàli÷atà capalatà càraõatà và vàcàlatàyàþ kàraõam / na ki¤cinna kàrayatyasàdhàraõà svàmibhaktiþ / sà tvaü devi, yadaiva dçùñàsi devena tata evàrabyàsya kàmo guruþ, candramà jãvite÷aþ, malayamaruducchvàsahetuþ, àdhayo 'ntaraïgasthàneùu, saütàpaþ, paramasuhçt, prajàgara àptaþ, manorathàþ sarvagatàþ, niþ÷vàsà vigrahàgresaràþ, mçtyuþ pàr÷vavartã, raõaraõakaþ saücàrakaþ saükalpà buddhyupade÷avçddhàþ / ki¤ca vij¤àpayàmi / anuråpo deva ityàtmasaübhàvanà, ÷ãlavàniti prakramaviruddham, dhora ityavasthàviparãtam, subhaga iti tvadàyattam, sthiraprãtiriti nipuõopakùepaþ, jànàti sevitumityasvàmibàvocitam, icchati dàsabhàvamàmaraõàtkartumiti dhårtàlàpaþ, bhavanasvàminã bhavetyupapralobhanam, puõyabhàginã bhajati bhartàraü tàdç÷amiti svàmipakùapàtaþ, tvaü tasya mçtyurityapriyam, aguõaj¤àsãtyadhikùepaþ, svapne 'pyasya bahu÷aþ kçtaprasàdàsãtyasàkùikam, pràõarakùàrthamarthayata iti kàtaratà, tatra gamyatàmityàj¤à, vàrito 'pi balàdàgacchatãti paribhavaþ / tadevamagocare giràmasãti ÷rutvà devã pramàõam' ityabhidhàya tåùõãmabhåta / atha sarasvatã prãtivisphàritena cakùuùà pratyavàdãta-"ayi, na ÷aknomi bahu bàùitum / eùàsmi te smitavàdini vacasi sthità / gçhyantàmamã pràõàþ' iti / màlatã tu devi, yadàj¤àpayasi, atiprasàdàya' iti vyàhçtya praharùaparava÷à praõamya prajavinà turageõa tatàra ÷oõam / agàcca dadhãcamànetu cyavanà÷ramapadam / itarà tu sakhãsnehena sàvitrãmapi viditavçttàntàmakarot / utkaõñhàbhàrabhçtà ca tàmyatà cetasà kalpàyitaü kathaïkathamapi divasa÷eùamanaiùãt / astamupagate ca bhagavati gabhastimati, stimitataramavatarati tamasi, prahasitàmiva sitàü di÷aü paurandarãü darãmiva kesariõi mu¤cati candramasi sarasvatã ÷ucini cãnàü÷ukasukumàratare taraïgiõi dugålakomala÷ayana iva ÷oõasaikate samupaviùñà svapnakçtapràrthanà pàdapatanalagnàü dadhãcacaraõanakhacandrikàmiva lalàñikàü dadhànà, gaõóasthalàdar÷apratibimbatena "càruhàsini, ayamasàvàhçto hçdayadayito janaþ' iti ÷ravaõasamãpavartinà nivedyamànamadanasaüde÷evendunà, vikãryamàõanakhakiraõacakravàlena vàlavyajanãkçtacandrakalàkalàpeneva kareõa vãjayantã svedinaü kapolapaññam, "atra dadhãcàdçte na kenacitpraveùñavyam' iti tira÷vãnaü cittabhuvà pàtitàü vilàsavetralatàmiva bàlamçõàlikàmadhistanaü stanayantã kathamapi hçdayena vahanti pratipàlayàmàsa àsãccàsyà manasi--"ahamapi nàma sarasvatã yatràmunà manaujanmanà jànatyeva parava÷ãkçtà / tatra kà gaõanetaràsu tapasvinãùvatitaralàsu taruõãùu' iti / àjagàma ca madhumàsa iva surabhigandhavàhaþ, haüsa iva kçtamçõàladhçtiþ, ÷ikhaõóãva ghanaprãtyunmukhaþ, malayànila ivàhitasarasacandanaghavalatanulatotkampaþ, kçùyamàõa iva kçtakarakacagraheõa grahapatinà, preryamàõa iva kandarpoddãpanadakùeõa dakùiõànilena, uuhyamàna ivotkalikàbahulena ratisarasena, parimalasaüpàtinà madhupapañalena pañeneva nãlenàcchàditàïgayaùñiþ, antaþsphuratà mattamadanakarikarõa÷ahkhàyamànena pratimendunà prathamasamàgamavilàsavilakùasmiteneva dhavalãkriyamàõaikakapolodaro màlatãdvitãyo dadhãcaþ / àgatya ca hçdayagatadayitànåpuraravavimi÷rayeva haüsagadgadayà girà kçtasaübhàùaõo yathà manmathaþ samàj¤àpayati, yathà yauvanamupadi÷ati, yathà vidagdhatàdhyàpayati, yathànuràgaþ ÷ikùayati, tathà tàmabhiràmàü ràmàmaramayat / upajàtavisrambhà càtmànamakathayadasya sarasvatã / tena tu sàrdhamekadivasamiva saüvatsaramadhikamanayat / atha daivayogàtsarasvatã babhàra garbham / asåta cànehasà sarvalakùaõàbhiràmaü tanayam / tasmai ca jàtamàtràyaiva "samyaksarahasyàþ sarvevedàþ sarvàõi ca ÷àstràõi sakalà÷ca kalà matprabhàvàté svayamàvirbhaviùyanti' iti varamadàté / sadbhartç÷làghayà dar÷ayitumiva hçdayenàdàya dadhãcaü pitàmahàde÷àtsamaü sàvitryà punarapi brahnalokamàruroha / gatàyàü ca tasyàü dadhãco 'pi hçdaye hràdinyevàbhihato bhàrgavavaü÷asaübhåtasya bhràturbràhnaõasya jàyàmakùamàlàbhidhànàü munikanyakàmàtmasånoþ saüvardhanàya niyujya virahàturastapase vanamasàt / yasminnevàvasare sarasvatyasåta tanayaü tasminnevàkùamàlàpi sutaü prasåtavatã / tau tu sà nirvi÷eùaü sàmànyastanyàdinà ÷anaiþ ÷anaiþ ÷i÷å samavardhayat / ekastayoþ sàrasvatàkhya evàbhavaté, aparo 'pi vatsanàmàsãt / àsãcca tayoþ sodaryayoriva spçhaõãyà prãtiþ / atha sàrasvato màturmahimnà yauvanàrambha evàvirbhåtà÷eùavidyàsaübhàrastasminsavayasi bhràtari preyasi pràõasame suhçdi vatse vàïmayaü samastameva saücàrayàmàsa / cakàra ca kçtadàraparigrahasyàsya tasmiünneva prade÷e prãtyà prãtikåñanàmànaü nivàsam / àtmanàpyàùàóhã, kçùõàjinã, akùavalayã, valkalã, mekhalã, jañã ca bhåtvà tapasyato janayitureva jagàmàntikam / atha vatsàtpravardhamànàdipuruùajanitàtmacaraõonnatiþ, nirgatapraghoùaþ, parame÷vara÷irodhçtaþ, sakalakalàgamagambhãraþ, mahàmunimànyaþ, vipakùakùobhakùamaþ, kùititalalabdhàyatiþ, askhalitapravçtto bhàgãrathãpravàha iva pàvanaþ pràvartata vimalo vaü÷aþ / yasmàdajàyanta vàtsyàyano nàma nçhamunayaþ, à÷rita÷rautà apyanàlambitàlãkabakakàkavaþ, kçtakukkuñavratà apyabaióàlavçttayaþ, vivarjitajanapaïktayaþ, parihçtakapañakaurukucãkårcàkåtàþ, agçhãtagahvaràþ, nyakkçtanikçtayaþ, prasannaprakçtayaþ, vihatavikçtayaþ, paraparãvàdaparàcãnacetovçttayaþ, varõatrayavyàvçttivi÷uddhàndhasaþ, dhãraviùaõaþ, vidhåtàdhyeùaõàþ, asaïkasukasvabhàvàþ, praõatapraõayinaþ, ÷amitasamasta÷àkhàntarasaü÷ãtayaþ uddhàñitasamagragranthàrthagranthayaþ, kavayaþ, vàgminaþ, vimatsaràþ, parasubhàùitavyasaninaþ, vidagdhaparihàsavedinaþ, paricayape÷alàþ, sarvàtithayaþ, sarvasàdhusaümatàþ, sarvasattvasàdhàraõasauhàrdadravàrdrãkçtahçdayàþ, tathà sarvaguõopetà ràjasenànabhibhåtàþ, kùamàbhàja à÷ritanandanàþ, anistriü÷à vidyàdharàþ, ajaóàþ kalàvantaþ, adoùàstàrakàþ, aparopatàpino bhàsvantaþ, anuùmàõo hutabhujaþ, akusçtayo bhoginaþ, astambhàþ puõyàlayàþ, aluptakrutukriyà dakùàþ, avyàlàþ kàmajitaþ, asàdhàraõà dvijàtayaþ / teùu caivamutpadyanamàneùu, saüsarati ca saüsàre, yàtsu yugeùu, avatãrõe kalau, vahatsu vatsareùu, vrajatsu vàsareùu, atikràmati ca kàle prasavaparamparàbhiranavaratamàpatati vikà÷ini vàtsyàyanakule, krameõa kuberanàmà vainateya iva gurupakùapàti dvijo janma lebhe / tasyàbhavannacyutar i÷àno haraþ pà÷upata÷ceti catvàro yugàrambhà iva bràhnatejojanyamànaprajàvistàrà nàràyaõabàhudaõjà iva saccakranandakàstanayàþ / tatra pà÷upatasyaika evàbhavad bhåbhàra ivàcalakulasthitiþ sthira÷caturudadhigambhãror'thapatiriti nàmnà samagràgrajanmacakracåóàmaõirmahàtmà sånuþ / so 'janayad bhçguü haüsaü ÷uciü kaviü mahãdataü dharmaü jàtavedasaü citrabhànuü tryakùaü mahidattaü vi÷varåpaü cetyekàda÷a rudràniva somàmçtarasa÷ãkaracchuritamukhànpavitrànputràn / alabhata ca citrabhànusteùàü madhye ràjadevyabhidhànàyàü bràhnaõyàü bàõamàtmajam / sa bàla eva balavato vidherva÷àdupasaüpannayà vyayujyata jananyà / jàtasnehastu nitaràü pitaivàsya màtçtàmakarota / avardhata ca tenàdhikataramàdhãyamànadhçtirdhàmni nije / kçtopanayanàdikriyàkalàpasya samàvçttasya càsya caturda÷avarùade÷ãyasya pitàpi ÷rutismçtivihitaü kçtvà dvijajanocitaü nikhilaü puõyajàtaü kàlenàda÷amãstha evàstamagamat / saüsthite ca pitari mahatà ÷okenàbhãlamanupràpto divàni÷aü dahnamànahçdayaþ kathaïkathamapi katipayàndivasànàtmagçha evànaiùãt / gate ca viralatàü ÷oke ÷anaiþ ÷anairavinayanidànatayà svàtantrayasya, kutåhalabahulatayà ca bàlabhàvasya, dhairyapratipakùatayà ca yauvanàrambhasya, ÷ai÷avocitànyanekàni càpalànyàcarannitvaro babhåva / abhavaü÷càsya savayasaþ samànàþ suhçdaþ sahàyà÷ca / tathà ca / bhràtarau pàra÷avau candrasenamàtçùeõau, bhàùàkadirã÷ànaþ paraü mittram, praõayinau rudranàràyaõau, vidvàüso vàrabàõavàsabàõau, varõakavirveõãbhàrataþ pràkçtakçtkulaputro vàyuvikàraþ, bandinàdanaïgabàõasåcãbàõau, katyàyanikà cakravàkikà, jàïguliko mayårakaþ, kalàdascàmãkaraþ hairikaþ sindhuùeõaþ, lekhako govindakaþ, citrakç-dvãravarmà, pustakçtkumàradattaþ, màrdaïgiko jãmåtaþ, gàyanau somilagrahàdityau, sairandhrã kuraïgikà, vàü÷ikau madhukarapàràvatau, gàndharvopàdhyàyo dardurakaþ, saüvàhikà, keralikà làsakayuvà tàõóavikaþ, àkùika àkhaõjalaþ, kitavo bhãmakaþ, ÷ailàliyuvà ÷ikhaõóakaþ, nartakã hariõikà, pàrà÷arã sumatiþ, kùapaõako vãradevaþ, kathakojayasenaþ, ÷aivo vakraghoõaþ, mantrasàdhakaþ karàlaþ, asuravivaravyasanã lohitàkùaþ, dhàtuvàdavidvihaïgamaþ, dàrduriko dàmodaraþ, aindrajàlika÷cakãràkùaþ, maskarã tàmracåóakaþ / sa ebhiranyai÷cànugamyamàno bàlatayà nighnatàmupagato de÷àntaràvalokanakautukàkùiptahçdayaþ satsvapipitçpitàmahopàtteùu bràhnaõajanociteùu vibhaveùu sati càvicchinne vidyàprasaïge gçhànniragàt / agàcca niravagraho grahavàniva navayauvanena svairiõà manasà mahatàmupahàsyatàm / atha ÷anai / ÷anairatyudàravyavahçtimanohçnti bçhanti ràjakulàni vãkùamàõaþ, niravadyavidyàvidyotitàni gurukulàni ca sevamànaþ, mahàrhàlàpagambhãraguõavadgoùñhã÷copatiùñhamànaþ, svabhàvagambhãradhãrdhanàni vidagdhamaõóalàni ca gàhamànaþ, punarapi taimeva vaipa÷citãmàtmavaü÷ocitàü prakçtimabhajaté / mahata÷ca kàlàttameva bhåyo vàtsyàyanavaü÷à÷ramamàtmano janmabhuvaü bràhnaõàdhivàsamagamaté / tatra ca ciradar÷anàdabhinavãbhåtasnehasadbhàvaiþ sasaüstavaprakañitaj¤àteyairàptairutsavadivasa ivànanditàgamano bàlamitramaõóalamadhyagato mokùasukhamivànvabhavaté / iti ÷rãmahàkavibàõamaññakçtau harùacarite vàtsyàyanavaü÷avarõanaü nàma prathama ucchvàsaþ