Asvaghosa: Saundarananda
Based on the ed. by Seiren Matsunami. Memyo: Tanseinaru Nanda. Tokyo 1980.


Input by N.N.




___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________



CANTO I

oü namo buddhàya //

CANTO I

gautamaþ kapilo nàma muni dharmabhçtàü varaþ /
babhåva tapasi ÷ràntaþ kàkùãvàn iva gautamaþ // Saund_1.1 //
a÷i÷riyad yaþ satataü dãptaü kà÷yapavat tapaþ /
à÷i÷ràya ca tadvçddhau siddhim kà÷yapavat paràm // Saund_1.2 //
haviþùu ya÷ ca svàtmàrthaü gàm adhukùad vasiùñhavat /
tapaþ÷iùñeùu ca ÷iùyeùu gàm adhukùad vasiùñhavat /
màhàtmyàd dãrghatapaso yo dvitãya ivàbhavat // Saund_1.3 //
tçtãya iva ya÷ càbhåt kàyàïgirasayor dhiyà // Saund_1.4 //
tasya vistãrõatapasaþ pàr÷ve himavataþ ÷ubhe /
kùetraü càyatanaü caiva tapasàm à÷ramo 'bhavat // Saund_1.5 //
càruvãruttaruvanaþ prasnigdhamçdu÷àdvalaþ /
havirdhåmavitànena yaþ sadàbhra ivàbabhau // Saund_1.6 //
mçdubhiþ saikataiþ snigdhaiþ kesaràtarapàõóubhiþ /
bhåmibhàgair asaükãrõaiþ sàïgaràga ivàbhavat // Saund_1.7 //
÷ucibhis tãrthasaükhyàtaiþ pàvanair bhàvanair api /
bandhumàn iva yas tasthau sarobhiþ sasaraoruhaiþ // Saund_1.8 //
paryàptaphalapuùpàbhiþ sarvato vanaràjibhiþ /
÷u÷ubhe vavçdhe caiva naraþ sàdhanavàn iva // Saund_1.9 //
nãvàraphalasaütuùñaiþ svasthaiþ ÷àntair anutsukaiþ /
akãrõo 'pi tapobhçdhibhiþ ÷ånya÷ånya ivàbhavat // Saund_1.10 //
agnãnàü håyamànànàü ÷ikhinà kåjatàm api /
tãrthànàü càbhiùekeùu ÷u÷ruve yatra nisvanaþ // Saund_1.11 //
virejur hariõà yatra suptà medhyàsu vediùu /
salàjair màdhavãpuùpair upahàràþ kçtà iva // Saund_1.12 //
api kùudramçgà yatra sàntà÷ ceruþ samaü mçgaiþ /
÷ara¤yebhyas tapasvibhyo vinayaï ÷ikùità iva // Saund_1.13 //
saüdigdhe 'py apunarbhàve vidudhheùv àgameùv api /
pratyakùiõa ivàkurvaüs tapo yatra tapodhanàþ // Saund_1.14 //
yatra sma mãyate brahma kai÷ cit kai÷ cin na mãyate /
kàle nimãyate somo na càkàle pramãyate // Saund_1.15 //
nirapekùàþ ÷arireùu dharme yatra svabhuddhayaþ /
saühçùñà iva yatnena tàpasàs te pire tapaþ // Saund_1.16
÷ràmyanto munayo yatra svargàyodyuktacetasaþ /
taporàgeõa dharmasya vilopam iva cakrire // Saund_1.17 //
atha tejavisadanaü tapaþkùetraü tam à÷ramam /
kecid ikùvàkavo jagmå ràjaputrà vivatsavaþ // Saund_1.18 //
suvarõastambhavarùmàõaþ siühoraskà mahàbhujàþ /
pàtraü ÷abdasya mahataþ ÷riyàü ca vinayasya ca // Saund_1.19 //
arharåpà hy anarhasya mahàtmàna÷ calàtmanaþ /
pràj¤àþ praj¤àvimuktasya bhràtçyasya yavãyasaþ // Saund_1.20 //
màtç÷ulkàd upagatàü te ÷riyaü na viùehire /
rarakùu÷ ca pituþ kautsàs te bhavanti sma gautamàþ // Saund_1.22 //
ekapitror yathà bhràtroþ pçthagguruparigrahàt /
ràma evàbhavad gàrgyo vàsubhadro 'pi gautamaþ // Saund_1.23 //
÷àkravçkùapraticchannaü vàsaü yasmàc ca cakrire /
tasmàd ikùvàkuvaü÷yàs te bhuvi ÷àkya iti smçtàþ // Saund_1.24 //
sa teùàü gautama÷ cakre svavaü÷asadç÷ãþ kriyàþ /
munir årdhvaü kumàrasya sagarasyeva bhàrgavaþ // Saund_1.25 //
kaõvaþ ÷àkuntalasyeva bharatasya tarasviaþ /
vàlmãkir iva dhãmàü÷ ca dhãmator maithileyayoþ // Saund_1.26 //
tadvanaü muninà tena tai÷ ca kùatriyapuïgavaiþ /
÷àntàü guptàü ca yugapad brahmakùatra÷riyaü dadhe // Saund_1.27 //
athodakala÷aü gçhya teùà vçddhicikãrùayà /
muniþ sa viyad utpatya tàn uvàca nçpàtmajàn // Saund_1.28 //
yà patet kala÷àd asmàd akùayyasalilàn mahãm /
dhàrà tàm anatikramya màm anveta yathàkramam // Saund_1.29 //
tataþ paramam ity uktvà ÷irobhiþ praõipatya ca /
rathàn àruruhuþ sarve ÷ãghravàhàn alaïkrçtàn // Saund_1.30 //
tataþ sa tair anugataþ syandanasthair nabhogataþ /
tadà÷ramamahãpràntaü paricikùepa vàriõà // Saund_1.31 //
aùñàpadam ivàlikhya nimittaiþ surbhãkçtam /
tàn uvàca muniþ sthitvà bhåmipàlasutàn idam // Saund_1.32 //
asmin dhàràparikùipte nemicihnitalakùaõe /
nirmimãdhvaü puraü yåyaü mayi yàte triviùñapam // Saund_1.33 //
tataþ kadàcit te vãràs tasmin pratigate munau /
babhramur yauvanoddàmà gajà iva niraïku÷àþ // Saund_1.34 //
baddhagodhàïgulãtràõà hastaviùñhitakàrmukàþ /
÷aràdhmàtamahàtåõà vyàyatàbaddhavàsasaþ // Saund_1.35 //
jij¤àsamànà nàgeùu kau÷alaü ÷vàpadeùu ca /
anucakrur vanasthasya dauùmanter devakramaõaþ // Saund_1.36 //
tàn dçùñvà prakçtiü yàtàn vçddhàn vyàghra÷i÷ån iva /
tàpasàs tadvanarh hitvà himavantarh siùevire // Saund_1.37 //
tatas tadà÷ramasthànaü ÷ånyarh taiþ ÷ånyacetasaþ /
pa÷yanto tadà÷ramasthànarü ÷ånyaü taiþ ni÷a÷vasuþ // Saund_1.38 //
atha te puõyakarmàõaþ pratyupasthiravçddhayaþ /
tatra tajj¤air upàkhyàtàn avàpur mahato nidhãn // Saund_1.39 //
alaü dharmàrthakàmànàü nikhilànàm svàptaye /
nidhayo naikavidhayo bhårayas te gatàrayaþ // Saund_1.40 //
tatas tatpratilambhàc ca pariõàmàc ca karmaõaþ /
tasmin vàstuni vàstuj¤àþ puraü ÷rãman nyave÷ayan // Saund_1.41 //
saridvistãrõaparikhaü spaùñà¤citamahàpatham /
÷ailakalpamahàvapraü givirajam ivàparam // Saund_1.42 //
pàõóuràññàlasumukhaü suvibhaktàntaràpaõam /
harmyamàlàparikùiptaü kukùiü himagirer iva // Saund_1.43 //
vedavedàïgaviduùas tasthuùaþ ùañsu karmasu /
÷àntaye vçddhaye caiva yatra vipràn ajãtjapan // Saund_1.44 //
tadbhåmer abhiyoktéõàü prayuktàn vinivçttaye /
yatra svena prabhàvena bhçtyadaõóàn ajãtjapan // Saund_1.45 //
càritradhansaüpannàn salajjàn dãrghadar÷inaþ /
arhato 'tiùñhipan yatra ÷åràn dakùàn kuñumbinaþ // Saund_1.46 //
vyastais tais tair gu¤air yuktàn mativàgvikramàdibhiþ /
karmasu patiråpeùu saicàüs tàn nyayåyujan // Saund_1.47 //
vasumadbhir avibhràntair alaüvidyair avismitaiþ /
yad babhàse naraiþ kãrõaü mandaraþ kinnarair iva // Saund_1.48 //
yatra te hçùñamanasaþ pauraprãtickãrùayà /
÷rãmanty udyànasaüj¤àni ya÷odhàmàny acãkaran // Saund_1.49 //
÷vàþ puùkariõã÷ caiva paramàgryaguõàmbhasaþ /
nàj¤àyà cetanotkarùàd dikùu sarvàsv acãkhanan // Saund_1.50 //
manoj¤àþ ÷rãmatiþ pra÷ñhãþ pathiùåpavaneùu ca /
sabhàþ kåpavatã÷ caiva samantàt pratyatiùñhipan // Saund_1.51 //
hastya÷varathasakãrõam asaükãrõam anàkulam /
anigåóhàrthivibhavaü nigåóhaj¤ànapauruùam // Saund_1.52 //
saünidhànam ivàrthànàm àdhànam iva tejasàm /
niketam iva vidyànàü saüketam iva saüpadàm // Saund_1.53 //
vàsavçkùaü guõavatàm à÷rayaü ÷araõaiùiàm /
ànartaü kçta÷àstràõàm àlànaü bàbhu÷àlinàm // Saund_1.54 //
samàjair utsavair dàyaiþ kriyàvidhibhir eva ca /
ala¤cakrur alaüvãryàs te jagaddhàma tatpuram // Saund_1.55 //
yasmàd anyàyatas te ca kaü cin nàcãkaran karam /
tasmàd alpena kàlena tat tadàpåpuran puram // Saund_1.56 //
kapilasya ca tasyarùes tasminn à÷ramavàstuni /
yasmàt te tatpuraü cakrus tasmàt kapilavàstu tat // Saund_1.57 //
kakandasya makandasya ku÷àmbasyeva cà÷rame /
puryo yathà hi ÷råyante tathaiva kapilasya tat // Saund_1.58 //
àpuþ puraü tatpuruhåtakalpàs te tejasàryeõa na vismayena /
àpur ya÷ogandham ata÷ ca ÷a÷vat sutà yayàter iva kãrtimantaþ // Saund_1.59 //
tannàthavçttair api ràjaputrair aràjakaü naiva raràja ràùñram /
tàràsahasrair api dãpyamànair anutthite candra ivàntarãkùam // Saund_1.60 //
yo jyàyàn atha vayasà guõai÷ ca teùàü bhràtéõàü vçùabha ivaujasà vçùàõàm /
te tatra priyaguruvas tam abhyaùi¤cann àdityà da÷a÷atalocanaü divãva // Saund_1.61 //
àcàravàn vinayavàn nayavàn kriyàvàn dharmàya nendriyadukhàya dhçtàtparaþ /
tadbhràtçbhiþ parivçtaþ sa jugopa ràùñraü saükrandano divam ivànuùrto marudbhiþ // Saund_1.62 //

Saundaranada mahàkàvye kapilavàstuvarõano nàma prathamaþ sargaþ /


CANTO II

tataþ kadà cit kàlena tad avàpa kulakramàt /
ràja ÷uddhodhano nàma ÷uddhakarmà jitendriyaþ // Saund_2.1 //
yaþ sasa¤je na kàmeùu ÷rãpàptau na visismiye /
nàvamene parànçddhyà parebhyo nàpi vivyathe // Saund_2.2 //
balãyàn sattvasaüpannaþ ÷rutavàn buddhimàn api /
vikrànto nayvàü÷ caiva dhãraþ sumukha eva ca // Saund_2.3 //
vapuùmàü÷ ca na ca stabdho dakùiõo na ca nàrajavaþ /
tejasvã na ca na kùàntaþ kartà ca na ca vismitaþ // Saund_2.4 //
àkùiptaþ ÷atrubhiþ saükhye suhçdbhi÷ ca vyapà÷ritaþ /
abhavad yo na vimukhas tejasà ditsayaiva ca // Saund_2.5 //
yaþ pårvai ràjabhir yàtàü yiyàsur dharmapaddhatim /
ràjyaü dãkùàm iva vahan vçttetànvagamat pitén // Saund_2.6 //
yasya suvyahàràc ca rakùanàc ca sukhaü prajàþ /
÷i÷yire vigatodvegàþ pitur aïkagatà iva // Saund_2.7 //
kçta÷àstraþ kçtàstro và jàto và vipule kule /
akçtàrtho na dadç÷e yasya dar÷anameyivàn // Saund_2.8 //
hitaü vipriyam apy ukto yaþ ÷u÷ràva na cukùubhe /
duùkçtaü bahv api tyaktvà sasmàra kçtam aõv api // Saund_2.9 //
praõatàn anujagràha vijagràha kuladviùaþ /
àpannàn parijagràha nijagràhàsthitàn pathi // Saund_2.10 //
pràyeõa viùaye yasya tacchãlam anuvartinaþ /
arjayanto dadç÷ire dhanànãva guõàn api // Saund_2.11 //
adhyaiùña yaþ paraü brahma na vyaiùña satataü dhçteþ /
dànàn yadita pàtrebhyaþ pàpaü nàkçta kiü cana // Saund_2.12 //
dhçtyàvàkùãt pratij¤àü sa sadvàjivodyatàü dhuram /
na hy avànchãc eyutaþ satyàn muhårtam api jãvitam // Saund_2.13 //
viduùaþ paryupàsiùña vyakà÷iùñàtmavattayà /
vyarociùta ca ÷iùñebhyo màsãùe candramà iva // Saund_2.14 //
avedãd buddhi÷àstràbhyàm iha càmutra ca kùamam /
arakùãd dhairyavãryàbhyàm indriyàõy api ca prajàþ // Saund_2.15 //
ahàrùãd duþkham àrtànàü dviùatàü corjitaü ya÷aþ /
acaiùte ca nayair bhåmiü bhåyasà ya÷asaiva ca // Saund_2.16 //
apy àsãd duþkhitàn pa÷yan prakçtyà karuõàtmakaþ /
nàhauùte ca ya÷o lobhàd anyàyàdhigatair dhanaiþ // Saund_2.17 //
sauhàrdaçóhabhaktitvàn maitreùu viguõeùv api /
nàdidàsãdaditsãt tu saumukhvàt svaü svam arthavat // Saund_2.18 //
anivedyàgram arhadbhyo nàlikùat hiü cid aplutaþ /
gàm adharmeõa nàdhukùat kùãratarùeõa gàm iva // Saund_2.19 //
nàsçkùad balim apràptaü nàrukùan mànam ai÷varam /
àgamair buddhim àhikùad dharmàya na tu kãrtaye // Saund_2.20 //
kle÷àrhàn api kàü÷ ci tu nàkliùña kliùñakarmaõaþ /
àryabhàvàc ca nàghukùad dviùato 'pi sato guõàn // Saund_2.21 //
àkçùad vapuùà dçùñãþ prajànàü candramà iva /
parasvaü bhuvi nàmçkùan mahàviùam ivoragam // Saund_2.22 //
nàkrukùad viùaye tasya ka÷ cit kai÷ cit kva cit kùataþ /
adikùat tasya hastastham àrtebhyo hy abhayaü dhanuþ // Saund_2.23 //
kçtàgaso 'pi praõatàn pràg eva priyakàriõaþ /
adar÷at snighayà dçùñyà ÷lakùõena vacasàsicat // Saund_2.24 //
bahvãr adhyagamad vidyà viùayeùv akutåhalaþ /
adar÷at kàrtayuge dharme dharmàt kçcchre 'pi nàsrasat // Saund_2.25 //
avardhiùña gu¤aiþ ÷a÷vad avçdhan mitrasaüpadà /
avartiùña ca vçddheùu nàvçtad garhite pathi // Saund_2.26 //
÷arair a÷ã÷am acchatrån guõair bandhån arãramat /
randhrair nàcåcudad bhçtyàn karair nàpãpióat prajàþ // Saund_2.27 //
rakùaõàc caiva ÷auryàc ca nikhilàü gàm avãvapat /
spaùñayà daõóanãtyà ca ràtrisattràn avãvapat // Saund_2.28 //
kulaü ràjarùivçttena ya÷ogandham avãvapat /
dãptyà tama ivàdityas tejasàrãn avãvapat // Saund_2.29 //
apaprathat pitéü÷ caiva satputradaç÷air guõaiþ /
salileneva càmbhodo vçttenàjihõadat prajàþ // Saund_2.30 //
dànair ajasravipulaiþ somaü vipràn asåùavat /
ràjadharmasthiatvàc ca kàle sasyam asåùavat // Saund_2.31 //
adharmiùñhàm acakathan na kathàm akathaïkataþ /
cakravartãva ca paràn dharmàyàbhyudasãùahat // Saund_2.32 //
ràùñram anyatra ca baler na sa kiï cid dadãdapat /
bhçtyair eva ca sodyogaü dviùaddarpam adãdapat // Saund_2.33 /
svair evàdãdapac càpi bhåyo bhåyo guõaiþ kulam /
prajà nàdãdapac caiva sarvadharmavyavasthayà // Saund_2.34 //
a÷ràntaþ samaye yajvà vaj¤abhåmim amãmapat /
pàlanàc ca cvijàn brahma nirduvignàn amãmapat // Saund_2.35 //
gurubhir vidhivatkàle saumyaþ somam amãmapat /
tapasà tejasà caiva dviùatsainyam amãmapat // Saund_2.36 //
prajàþ paramadharmj¤aþ såkùmaü dharmam avãvasat /
dar÷anàc caiva dharmasya kàle svargam avãvasat // Saund_2.37 //
vyaktam apy arthakçcchreùu nàdharmiùñham atiùñhipat /
priya ity eva cà÷aktaü na saüràgàd avãvçdhat // Saund_2.38 //
tejasà ca tviùà caiva ripån dçptàn abhãbhasat /
ya÷odãpena dãptena pçthivãü ca vyabhãbhasat // Saund_2.39 //
ànç÷aüsyàn na ya÷ase tenàdàyi sadàrthine /
dravyaü mahad api tyaktvà na caivàkãrti kiü cana // Saund_2.40 //
tenàrir àpi duþkhàrto nàtyàji ÷araõàgataþ /
jitvà dçptàn api ripån na tenàkàri vismayaþ // Saund_2.41 //
na tenàbhedi màryàdà kàmàd dveùàd bhayàd api /
tena satsv api bhogeùu nàsevãndriyavçttità // Saund_2.42 //
na tenàrdar÷i viùamaü kàryaï kva cana kiü cana /
vipriyapriyayoþ kçtye na tenàgàmi nikriyàþ // Saund_2.43 //
tenàpàyi yathàkalpaü soma÷ ca ya÷a eva ca /
veda÷ càmnàyi satataü vedokto dharma eva ca // Saund_2.44 //
evamàdibhir atyakto babhåvàsulabhair guõaiþ /
a÷akya÷akyasàmantaþ ÷àkyaràjaþ sa ÷akravat // Saund_2.45 //
atha tasmin tathà kàle dharmakàmà divaukasaþ /
vicerur di÷i lokasya dharmacaryà didçkùavaþ // Saund_2.46 //
dharmàtmàna÷ carantas te dharmajij¤àsayà jagat /
dadç÷us taü vi÷eùeõa dharmàtmànaü naràdhipam // Saund_2.47 //
devebhyas tuùitebhyo 'tha bodhisattvaþ kùitiü vrajan /
upapattiü praõidadhe kule tasya mahãpateþ // Saund_2.48 //
tasya devã nçdevasya màyà nàma tadàbhavat /
vãtakrodhatamomàyà màyeva divi devatà // Saund_2.49 //
svapne 'tha samaye garbham àvi÷antaü dadar÷a sà /
ùaódantaü vàraõaü ÷vetam airàvatam ivaujasà // Saund_2.50 //
taü vinirdidiùuþ ÷rutvà svapnaü svapnavido dvijàþ /
tasya janma kumàrasya lakùmãdharmaya÷obhçtaþ // Saund_2.51 //
tasya sattvavi÷eùasya jàtau jàtikùayaiùinaþ /
sàcalà pracacàlorvã taraïgàbhihateva nauþ // Saund_2.52 //
såryara÷mibhir akliùñaü puùpavarùaü papàta khàt /
digvàraõakaràdhåtàd vanàc caitrarathàd iva // Saund_2.53 //
divi dundubhayo nedur dãvyatàü marutàm iva /
didãpe 'bhyadhiaü såryaþ ÷iva÷ ca pavano vavau // Saund_2.54 //
tutuùus tuùità÷ caiva ÷uddhàvàsà÷ ca devatàþ /
saddharmabahumànena sattvànàü cànukampayà // Saund_2.55 //
samàyayau ya÷aþketuü ÷reyaþketukaraþ paraþ /
babhràje ÷àntayà lakùmyà dharmo vigrahavàn iva // Saund_2.56 //
devyàm api yavãyasyàm araõyàm iva pàvakaþ /
nando nàma suto jaj¤e nityànandakaraþ kule // Saund_2.57 //
dãrghabàhur mahàvakùàþ siühàüso vçsabhekùanaþ /
vapuùàgryeõa yo nàma sundaropapadaü dadhe // Saund_2.58 //
madhumàsa iva pràpta÷ candro naa ivoditaþ /
aïgavàn iva cànaïgaþ sa babhau kàntayà ÷riyà // Saund_2.59 //
sa tau saüvardhayàmàsa narendraþ parayà mudà /
arthaþ sajjanahastastho dharmakàmau mahàn iva // Saund_2.60 //
tasya kàlena satputrau vavçdhàte bhavàya tau /
àryasyàrambhamahato darmàrthàv iva bhåtaye // Saund_2.61 //
tayoþ satputrayor madhye ÷àkyaràjo raràja saþ /
madhyade÷a iva vyakto himavatpàripàtrayoþ // Saund_2.62 //
tatas tayoþ saüskçtayoþ krameõa narendrasånvoþ kçtavidyayo÷ ca /
kàmeùv ajasraï pramamàda nandaþ sarvàrthasiddhas tu na saürara¤ja // Saund_2.63 //
sa prek÷yaiva hi jãrõam àturaï ca mçtaï ca vimç÷an jagadanbhij¤am àrtacittaþ /
hçdayagataparaghçõo na viùayaratim agamaj jananamaraõabhayam abhito vijighàüsuþ // Saund_2.64 //
udvegàd apunarbhave manaþ praõidhàya sa yayau ÷ayitavaràïganàdanàsthaþ /
ni÷i nçpatinilayanàd vanagamankçtmanàþ sarasa iva mathitanalinàt kalahaüsaþ // Saund_2.65 //

Saundaranande mahàkàvye ràjavarõano nàma dvitãyaþ sargaþ /

CANTO III

tapase tataþ kapilavàstu hayagarathaughasaükulam /
÷rãmad abhayam anuraktajanaü sa vihàya vi÷citamanà vanaü yayau // Saund_3.1 //
vividhàgmàüs tapasi tàü÷ ca vividhaniyamà÷rayàn munãn /
prekùya sa viùayatçàkçpaõàn anavasthitaü tapa iti nyavartata // Saund_3.2 //
atha mokùavàdinam aràóam upa÷amamatiü tathoórakam /
tattvakçtamatir upàsya jahàvayam apy amàrga iti màgakovidaþ // Saund_3.3 //
sa vicàrayan jagati kiü nu paramam iti taü tam àgamam /
ni÷cayam anadhigataþ parataþ paramaü cacàra tapa eva duùkaram // Saund_3.4 //
atha naiùa màrga iti vikùya tad api vipulaü jahau tapaþ /
dhyànaviùayam avagamya paraü bubhuje varànnam amçtatvabuddhaye // Saund_3.5 //
sa suvarõapãnayugabàhur çùabhagatir àyatekùaõaþ /
plakùam avaniruham abhyagamat paramasya ni÷cayavidher bubhutsayà // Saund_3.6 //
upavi÷ya tatra kçtabuddhir acaldhçtir adriràjavat /
màrabalam ajayad ugram atho bubudhe padaü ÷ivam ahàryam avyayam // Saund_3.7 //
avagamya taü ca kçtakàryam amçtamanaso divaukasaþ /
harùam atulam agaman mudità vimukhã tu màrapariùat pracukùubhe // Saund_3.8 //
sanagà ca bhåþ pravicàla hutavahasakaþ ÷ivo vavau /
nedur api ca suradundubhayaþ pravavarùa càmbudharavarjitaü nabhaþ // Saund_3.9 //
avabudhya caiva paramàrtham ajaram anukampayà vibhuþ /
nityam amçtam upadar÷yituü sa varà¤asãparikaràm ayàt purãm // Saund_3.10 //
atha dharmacakram çtanàbhi dhçtimatisamàdhinemimat /
tatra vinayanimàram çùir jagato hitàya pariùady avartayat // Saund_3.11 //
iti duþkham etad iyam asya samudayalatà pravartikà /
÷àntir iyam ayam upàya iti pravibhàga÷aþ param idaü catuùñayam // Saund_3.12 //
abhidhàya ca triparivartam atulam anivartyam uttamam /
dvàda÷aniyatavikalpam çùir vininàya kauõóinasagotram àditaþ // Saund_3.13 //
sa hi doùasàgaram agàdham upadhijalam àdhijanutkam /
krodhamadabhayatarïgacalaü pratatàra lokam api vyatàrayat // Saund_3.14 //
sa vinãya kà÷iùu gayeùu bahujanam atho girivraje /
pitryam api paramakàruõiko nagaraü yayàv anujighçkùayà tadà // Saund_3.15 //
viùayàtmakasya hi ianasya bahuvividhamàrgasevinaþ /
såryasadç÷avapur abhyudito vijahàra sårya iva gautamas tamaþ // Saund_3.16 //
abhitas tataþ kapilavàstu parama÷ubhavàstusaüstutam /
vastumati÷uci ÷ivopavanaü sa dadar÷a niþspçhatayà yathà vanam // Saund_3.17 //
aparigrahaþ sa hi babhåva niyatamatir àtmanã÷varaþ /
naikavidhabhayakareùu kim-u svajanasvade÷ajanamitravastuùu // Saund_3.18 //
pratipåjayà na sa jaharùa na ca ÷ucam avaj¤ayàgamat /
ni÷citamatir asicandanayor na jagàma duþkhasukhayo÷ ca vikriyàm // Saund_3.19 //
atha pàrthivaþ samupalabhya sutam upagataü tathàgatam /
tårõam ababhuturagànugataþ sutadar÷anotsukatayàbhiniryayau // Saund_3.20 //
sugatas tathàgatam avekùya narapatim adhãram à÷ayà /
÷eùam api ca janam a÷rumukhaü vinãùaya gaganam utpapàta ha // Saund_3.21 //
sa vicakrame divi bhuvãva punar upavive÷a tasthivàn /
ni÷calamatir a÷ayiùña punar bahudhàbhavat punar abhåt tathaikadhà // Saund_3.22 //
salile kùitàv iva cacàra jalam iva viveùa medinãm /
megha iva divi vavarùa punaþ punar ajvalan nava ivodito raviþ // Saund_3.23 //
yugapaj jvalan jvalanavac ca jalam avasçhaü÷ ca meghavat /
taptakanakasadç÷aprabhayà sa babhau pradãpta iva sandhyayà ghanaþ // Saund_3.24 //
tam udãkùya hemamaõijàlavalayinam ivotthitaü dhvajam /
prãtim agamad atulàü nçpatir janatà natà÷ ca bahumànam abhyayuþ // Saund_3.25 //
atha bhàjanãkçtam avekùya manujapatim çddhisaüpadà /
paurajanam api ca tatpravaõaü nijagàda dharmavinayaü vinàyakaþ // Saund_3.26 //
nçpatis tataþ prathamam àpa phalam amçtadharmasiddhayoþ /
dharmam atulam adhigamya muner munaye nanàma sa yato guràv iva // Saund_3.27 //
bahavaþ prasannamanaso 'tha jananamaraõàrtibhãravaþ /
÷àkyatanayavçùabhàþ kçtino vçùabhà invànalabhayàt pravavrajuþ // Saund_3.28 //
vijahus tu ye 'pi na gçhàõi tanayapitçmàtrapekùayà /
te 'pi niyamavidhimàmaraõàj jagçhu÷ ca yuktamanasa÷ ca daghrire // Saund_3.29 //
na jihiüsa såkùmam api jantum api paravadhopajãvanaþ /
kiü bata vipulagu¤aþ kulajaþ sadayaþ sadà kimu muner upàsayà // Saund_3.30 //
akç÷odhyamaþ kç÷adhano 'pi paraparibhavàsaho 'pi san /
nànyadhanam apajahàra tathà bhujagàd ivànyavibhavàd dhi vivyathe // Saund_3.31 //
vibhavànvito 'pi taruõo 'pi viùayacapalendriyo 'pi san /
naiva ca parayuvatãr agamat paramaü hi tà dhanato 'py amanyata // Saund_3.32 //
ançtaü jagàda na ca ka÷ cid çtam api jajalpa nàpriyam /
÷lakùõam api ca na jagàv ahitaü hitam apy uvàca na ca pai÷unàya yat // Saund_3.33 //
manasà lulobha na ca jàtu paravasuùu gçddhamànasaþ /
kàmasukham asukhato vimç÷an vijahàra tçpta iva tatra sajjanaþ // Saund_3.34 //
na parasya ka÷ cid apaghàtam api ca sgçõo vyacintayat /
màtçpiçsutasuhçsadç÷aü sa dadar÷a tatra hi paras paraü janaþ // Saund_3.35 //
niyataü bhaviùyati paratra bhavad api ca bhåtam apy atho /
karmaphalam api ca lokagatir niyateti dar÷anam avàpa sàdhu ca // Saund_3.36 //
iti karma¤à da÷avidhena paramaku÷alena bhåriõà /
bhraü÷ini ÷itahilaguõo 'pi yuge vijahàra tatra munsaü÷rayaj janaþ // Saund_3.37 //
na ca tatra ka÷ cid upapattisukham abhilalàùa tair guõaiþ /
sarvam a÷ivam avagamya bhavaü bhavasaükùayàya vavçte na janmane // Saund_3.38 //
akathaïkathà gçhiõa eva paramapari÷uddhadçùtayaþ /
srotasi hi vavçtire bahavo rajasas tanutvam api cakrire pare // Saund_3.39 //
vavçte 'tra yo 'pi viùameùu vibhavadç÷eùu ka÷ cana /
tyàgavinayaniyamàbhirato vijahàra so 'pi na cacàla satpathàt // Saund_3.40 //
api ca svato 'pi parato 'pi na bhayam abhavan na daivataþ /
tatra ca susukhasubhikùaguõair jahçùuþ prajàþ kçtayuge manor iva // Saund_3.41 //
iti muditam anàmayaü niràpat kururaghupurupuropamaü puraü tat /
abhavad abhayadai÷ike maharùau viharati tatra ÷ivàya vãtaràge // Saund_3.42 //


CANTO IV

munau bruvà¤e 'pi tu tatra dharmaü dharmaü prati j¤àtiùu càdçteùu /
pràsàdasaüstho madanaikakàryaþ priyàsahàyo vijahàra nandaþ // Saund_4.1 //
sa cakravàkyeva hi cakravàkas tayà sametaþ priyayà priyàrhaþ /
nàcintayad vai÷rmaõaü na ÷akraü tasthànahetoþ kuta eva dharmam // Saund_4.2 //
lakùmyà ca råpeõa ca sundarãti stambhena garveõa ca màninãti /
dãptyà ca mànena ca bhàminãti yato babhàùe trividhena nàmnà // Saund_4.3 //
sà hàsahaüsà nayandvirephà pãnastanàtyunnatapadmako÷à /
bhåyo babhàse svakuloditena strãpadminã nandadivàkareõa // Saund_4.4 //
råpeõa càtyantamanohareõa råpànuråpeõa ca ceùñitena /
manuùyaloke hi tadà babhåva sà sundarã strãùu nareùu nandaþ // Saund_4.5 //
sà devatà nandanacàriõãva kulasya nandãjanana÷ ca nandaþ /
atãtya martyàn anupetya devàn sçùñàv abhåtàm iva bhåtadhàtrà // Saund_4.6 //
tàü sundarãü cen na labheta nandaþ sà và niùeveta na taü natabhråþ /
dvandaü dhruvaü tad vikalaü na ÷obhetànyonyahãnàv iva ràtricandrau // Saund_4.7 //
kandarparatyor iva lakùyabhåtaü pramodanàndyor iva nãóabhåtam /
praharùatuùñyor iva pàtrabhåtaü dvandaü sahàraüsta madàndhabhåtam // Saund_4.8 //
parasparodvãkùaõatatparàkùaü parasparavyàhçtasaktacittam /
parasparà÷leùahçtàõgaràgaü parasparaü tan mithunaü jahàra // Saund_4.9 //
bhàvànuraktau girinirjharasthau tau kiünarãkiüpuruùàv ivobhau /
cikrãóatu÷ càbhivirejatu÷ ca råpa÷riyànyonyam ivàkùipantau // Saund_4.10 //
anyonyasaüràgavivardhanena tad dvandvam anyonyam arãramac ca /
klamàntare 'nyonyavinodanena salãlam anyonyam amãmadac ca // Saund_4.11 //
vibhåùayàm àsa tataþ priyàü sa siùeviùus tàü na mçjàvahàrtham /
svenaiva råpeõa vibhåùità hi vibhåùaõànàm api bhuùaõaü sà // Saund_4.12 //
dattvàtha sà darpaõam asya haste mamàgrato dhàraya tàvad enam /
vi÷eùakaü yàvad ahaü karomãty uvàca kàntaü sa ca taü babhàra // Saund_4.13 //
bhartus tataþ ÷ma÷ru nirãkùamàõà vi÷eùakaï sàpi cakàra tàdçk /
ni÷vàsavàtena ca darpa¤asya cikitsayitvà nijaghàna nandaþ // Saund_4.14 //
sà tena ceùñàlalitena bhartuþ ÷àñhyena càntarmanasà jahàsa /
bhavec ca ruùñà kila nàma tasmai lalàñajihmàü bhçkuñiü cakàra // Saund_4.15 //
cikùepa karõotpalam asya càüse kare¤a savyena madàlasena /
pattràïguliü càrdhanimãlitàkùe vaktre 'sya tàm eva vinirdudhàva // Saund_4.16 //
tata÷ calannåpurayoktritàbhyàü nakhaprabhodhàsitaràïgulibhyàm /
padhyàü priyàyà nalinopamàbhyàü mårdhnà bhayàn nàma nanàma nadaþ // Saund_4.17 //
sa muktapuùponmiùitena mårdhnà tataþ priyàyàþ priyakçd babhàse /
suvarõavedyàm anilàvabhagnaþ puùpàtibhàràd iva nàgavçkùaþ // Saund_4.18 //
sà taü stanodvartitahàraùñir utthàpayàm àsa nipãóya dorbhyàm /
kathaü kçto 'sãti jahàsa coccair mukhena sàcãkçtakuõóalena // Saund_4.19 //
patyus tato darpaõasaktapàõer muhurmuhur vaktram avekùamàõà /
tamàlapattràrdratale kapole samàpayàmàsa vi÷eùakaü tat // Saund_4.20 //
tasyà mukhaï tat satamàlapattraï tàmràdharauùñhaü cikuràyatàkùam /
raktàdhikàgraü patitadvirephaï sa÷aivalaï padmam ivàbabhàse // Saund_4.21 //
nandas tato darpaõam àdareõa bibhrat tadàmaõóanasàkùibhåtam /
vi÷eùakàvekùaõakekaràkùo laóat priyàyà vadanaü dadar÷a // Saund_4.22 //
tat kuõóalàdaùñavi÷eùakàntaü kàraõóavakliùñam ivàravindam /
nandaþ priyàyà mukham ãkùamàõo bhåyaþ priyànandakaro babhåva // Saund_4.23 //
vimànakalpe sa vimànagarbhe tatas tathà caiva nandana nandaþ /
tathàgata÷ càgatabhaikùakàlo bhaikùàya tasya praviveùa ve÷ma // Saund_4.24 //
avàïmukho niùpraõaya÷ ca tasthau bhràtu gçhe 'nyasya gçhe yathaiva /
tasmàd atho preùyajanapramàdàd bhikùàm alabdhaiva punar jagàma // Saund_4.25 //
kà cit pipeùàïgavilepanaü hi vàso 'ïganà kà cid avàsayac ca /
ayojayat snànavidhiü tathànyà jagranthur anyàþ surabhãþ sraja÷ ca // Saund_4.26 //
tasmin gçhe bhartur ata÷ carantyaþ krãóànuråpaü lalitaü niyogam /
kà÷ cin na buddhaü dadç÷ur yuvatyo buddhasya vaiùà niyataï manãùà // Saund_4.27 //
kà cit sthità tatra tu harmyapçùñhe gavàkùapakùe praõidhàya cakùuþ /
viniùpatantaü sugataü dadar÷a payodagarbhàd iva dãptam arkam // Saund_4.28 //
sà gauravaü tatra vicàrya bhartuþ svayà ca bhaktyàrhatayàrhata÷ ca /
nandasya tasthau purato vivakùus tadàj¤ayà ceti tadàcacakùe // Saund_4.29 //
anugrahàyàsya janasya ÷aïke gurur gçhaü no bhagavàn praviùñaþ /
bhikùàm alabdhvà giram àsanaü và sånyàd araõyàd iva yàti bhåyaþ // Saund_4.30 //
÷rutvà maharùeþ sa gçhaprave÷aü satkàrahãnaü ca punaþprayàõam /
cacàla citràbharaõàmbarasrak kalpadrumo dhåta ivànilena // Saund_4.31 //
kçtvà¤jaliü mårdhani padmakalpaü tataþ sa kàntàü gamanaü yayàce /
kartuü gamiùyàmi gurau praõàmaü màm abhyanuj¤àtum ihàrhasãti // Saund_4.32 //
sà vepamànà parisasvaje taü ÷àlaü latà vàtasamãriteva /
dadar÷a cà÷uplutalolanetrà dãrghaü ca ni÷vasya vaco 'bhyuvàca // Saund_4.33 //
nàhaü yiyàsor gurudar÷anàrtham arhàmi kartuü tava dharmapãóàm /
gacchàryaputraihi ca ÷ãghram eva vi÷eùako yàvad ayaï na ÷uùkaþ // Saund_4.34 //
saced bhaves tvaü khalu dãrghasåtro daõdaü mahàntaü tvayi pàtayeyam /
muhurmuhus tvàü ÷ayitaü kucàbhyàü vibodhayeyaü ca na càlapeyam // Saund_4.35 //
athàpy anà÷yànavi÷eùakàyàü mayy eùyasi tvaü tvaritaü tatas tvàm /
nipãóayiùyàmi bhujadvayena nirbhåùa¤enàrdravilepanena // Saund_4.36 //
ity evam ukta÷ ca nipãóita÷ ca tayàsavarõasvanayà jagàda /
evaü kariùyàmi vimu¤ca caõói yàvad gurur dåragato na me saþ // Saund_4.37 //
tataþ stanodvartitacandanàbhyàü mukto bhujàbhyàü na tu mànasena /
vihàya veùaü madanànuråpaü satkàrayogyaü sa vapur babhàra // Saund_4.38 //
sà taü prayàntaü ramaõaü pradadhyau pradhyàna÷ånyasthitani÷calàkùã /
sthitoccakarõà vyapaviddha÷aùpà bhràntasü mçgaü bhràntaü mçgaï bhràntaü mukhã mçgãva // Saund_4.39 //
didçkùayàkùiptamanà munes tu nandaþ prayàõaü prati tatvare ca /
vivçttadçùñi÷ ca ÷anair yayau tàü karãva pa÷yan sa laóatkare¤um // Saund_4.40 //
chàtodariü pãnapayodharoruü sa sundarãü rukmadarãm ivàdreþ /
kàkùeõa pa÷yan na tatarpa nandaþ pibann ivaikena jalaü kareõa // Saund_4.41//
taï gauravaü buddhagataü cakarùa bhàryànuràgaþ punar àcakarùa /
sa 'ni÷cayàn nàpi yayau na tasthau turaüs taraïgeùv iva ràjahaüsaþ // Saund_4.42 //
adar÷anaü tåpagata÷ ca tasyà harmyàt tata÷ càvatatàra tårõam /
÷rutvà tato nåpuranisvanaü sa punar lalambe hçdaye gçhãtaþ // Saund_4.43 //
sa kàmaràge¤a nigçhyamàõo dharmànuràge¤a ca kçùyamàõaþ /
jagàma duþkhena vivartyamànaþ plavaþ pratisrota ivàpagàyàþ // Saund_4.44 //
tataþ kramair dãrghatamaiþ pracakrame kataü nu yàto na gurur bhaved iti /
svajeya tàü caiva vi÷eùakapriyàü kathaü priyàm àrdravi÷eùakàm iti // Saund_4.45 //
atha sa pathi dadar÷a muktamànaü pitçnagare 'pi tathàgatàbhimànam /
da÷abalam abhito vilambamànaü dhvajam anuyàna ivaindram arcyamànam // Saund_4.46 //

Saundaranande mahàkàvye bhàryàyàcitako nàma caturthaþ sargaþ /


CANTO V

athàvatãryà÷varathadvipebhyaþ ÷àkyà yathàsvarddhi gçhãtaveùàþ /
mahàpaõebhyo vyavahàriõa÷ ca mahàmunau bhaktiva÷àt praõemuþ // Saund_5.1 //
ke cit praõamyànuyayur mhårtaï ke cit praõamyàrthava÷ena jagmuþ /
ke cit svakeùv àvastheùu tastuþ kçtvà¤jalãn vikùaõatatparàkùàþ // Saund_5.2 //
buddhas tatas tatra narendramàrga sroto mahadbhaktimato janasya /
jagàma duåkhena vigàhamàno jalàgame srota ivàpagàyàþ // Saund_5.3 //
atho mahadbhiþ pathi saüpatadbhiþ saüpåjyamànàya tathàgatàya /
kartuü pra¤àmaü na ÷a÷àka nandas tenàbhireme tu guror mahimnà // Saund_5.4 //
svaü càvasaïgaü pathi nirmumukùur bhaktiü janasyànyamate÷ ca rakùan /
nandaü ca gehàbhimukhaü jighçkùan màrgaü tato 'nyaü sugataþ prapede // Saund_5.5 //
tato viviktaü ca viviktacetàþ sanmàrgavin màrgam abhipratasthe /
gatvàgrata÷ càgryatamàya tasmai nàndãvimuktàya nanàma nadnaþ // Saund_5.6 //
÷anair vrjann eva sa gauraveõa pañàvçtàüso vinatàrdhakàyaþ /
adhonibaddhà¤jalir årdhvanetraþ sagadgadaü vàkyam idaü babhàùe // Saund_5.7 //
pràsàdasaüstho bhavantam antaþpraviùñam a÷rauùam anugrahàya /
atas tvaràvàn aham abhyupeto gçhasya kakùyàmahato 'bhasåyan // Saund_5.8 //
tat sàdhu sàdhupriya matpriyàrthaü tatràstu bikùåttama bhaikùakàlsaþ /
asau hi madhyaü nabhaso yiyàsuþ kàlaü pratismàrayatãva såryaþ // Saund_5.9 //
ity evam uktaþ praõatena tena snehàbhimànonmukhalocanena /
tàdçïnimittaü sugata÷ cakàra nàhàrakçtyaü sa yathà viveda // Saund_5.10 //
tataþ sa kçtvà munaye praõàmaü gçhaprayàõàya matiü cakàra /
anugrahàrthaü sugatas tu tasmai pàtraü dadau puùkarapattranetraþ // Saund_5.11 //
tataþ sa loke dadataþ phalàrthaü pàtrasya tasyàpratimasya pàtram /
jagràha càpagrahaõakùaüàbhyàü padmopamàbhyàü prayataþ karàbhyàm // Saund_5.12 //
paràïmukhas tv anyamanaskam àràd vij¤àya nandaþ sugataü gatàstham /
hastasthapàtro 'pi gçha yiyàsuþ sasàra màrgàn munim ãkùamàõaþ // Saund_5.13 //
bhàryànuràgeõa yadà gçhaü sa pàtraü gçhãtvàpi yiyàsur eva /
vimohayàm àsa munis tatas taü rathyàmukhasyàvaraõena tasya // Saund_5.14 //
nirmokùabãjaü hi dadar÷a tasya j¤anaü mçdu kle÷araja÷ ca tãvram /
kle÷ànukålaü viùayàtmakaï ca nandaü yatas taü munir àcakarùa // Saund_5.15 //
saükle÷apakùo dvividha÷ ca dçùñas tathà dvikalpo vyavadànapakùaþ /
àtmà÷rayo hetubalàdhikasya bàhyà÷rayaþ pratyayagauravasya // Saund_5.16 //
ayatnato hetubalàdhikas tu nirmucyate ghaññitamàtra eva /
yatnena tu pratyayaneyabuddhir vimokùam àpnoti parà÷rayeõa // Saund_5.17 //
nandaþ sa ca pratyayaneyacetà yaü ÷i÷riye tanmayatàm avàpa /
yasmàd imaü tatra cakàra yatnaü taü snehapaïkàn munir ujjihãrùam // Saund_5.18 //
nandas tu duþkhena viceùñamànaþ ÷anair agatyà gurum anvagacchat /
bhàryàmukhaü vãkùaõalolanetraü vicintayann àdravi÷eùakaü tat // Saund_5.19 //
tato munis taü priyamàlyahàraü vasantamàsena kçtàbhihàram /
ninàya bhagnapramadàvihàraü vidyàvihàràbhimataü vihàram // Saund_5.20 //
dãnaü mahàkàruõikas tatas taü dçùñvà muhårtaü karuõàyamànaþ /
kareõa cakdràïkatalena mårdhni paspar÷a caivedam uvàca cainam // Saund_5.21 //
yàvan na hiüsraþ samupaiti kàlaþ ÷amàya tàvat kuru saumya buddhim /
sarvàsv avasthàsv iha vartamànaþ sarvàbhisàreõa nihanti mçtyuþ // Saund_5.22 //
sàdhàraõàt svapnanibhàdasàràl lolaü manaþ kàmasukhàn niyaccha /
havyair ivàgneþ pavaneritasya lokasya kàmair na hi tçptir asti // Saund_5.23 //
÷raddhàdhanaü ÷reùñhatamaü dhanebhyaþ praj¤àrasas tçptir rasebhyaþ /
pradhànamadhyàtmasukhaü sukhebhyo vidyàratir duþkhatatmà ratibhyaþ // Saund_5.24 //
hitasya vaktà pravaraþ suçdbhyo dharmàya khedo guõavàn ÷ramebhyaþ /
j¤ànàya kçtyaü paramaü kriyàbhyaþ kim indriyàõàm upagamya dàsyam // Saund_5.25 //
tan ni÷citaü bhãklama÷ugviyuktaü pareùv anàyattam ahàryam anyaiþ /
nityaü ÷ivaü ÷àntisukhaü vçõãùva kim indriyàrthàrtham anartham åóhvà // Saund_5.26 //
jaràsamà nàsty amçjà prajànàü vyàdheþ samo nàsti jagaty anarthaþ /
mçtyoþ samaü nàsti bhayaü pçthivyàm etat trayaü khalv ava÷ena sevyam // Saund_5.27 //
snehena ka÷ cin na samo 'sti pà÷aþ sroto na tçõàsamam asti hàri /
ràgàgninà nàsti samas tathàgnis tac cet trayaü nàsti sukhaü ca te 'sti // Saund_5.28 //
ava÷yabhàvi priyaviprayogas tasmàc ca ÷oko niyataü viùevyaþ /
÷okena conmàdam upeyivàüso ràjarùayo 'nye 'py ava÷à viceluþ // Saund_5.29 //
praj¤àmayaü varma badhàna tasmàn no kùàntinighnasya hi ÷okabàõàþ /
mahac ca dagdhuü bhavakakùajàlaü saüdhukùayàlpàgnim ivàtmatejaþ // Saund_5.30 //
yathauùadhair hastagataiþ savidyo na da÷yate ka÷ cana pannagena /
tathànapekùo jitalokamoho na da÷yate ÷okabhujaïgamena // Saund_5.31 //
àsthàya yogaü parigamya tattvaü na tràsam àgacchati mçtyukàle /
àbaddhavarmà sudhanuþ kçtàstro jigãùayà ÷åra ivàhavasthaþ // Saund_5.32 //
ity evam uktaþ sa tathàgatena sarveùu bhåteùv anukampakena /
dhçùñaü giràntarhçdayena sãdaüs tatheti nandaþ sugataü babhàùe // Saund_5.33 //
atha pramàdàc ca tam ujjihãrùan matvàgamasyaiva ca pàtrabhåtam /
pravràjayànanda ÷amàya nandam ity abravãn maitramanà maharùiþ // Saund_5.34 //
nandaü tato 'ntarmanasà rudantam ehãti vaidehamunir jagàda /
÷anais tatas taü samupetya nando na pravrajiùyàmy aham ity uvàca // Saund_5.35 //
÷rutvàtha nandasya manãùitaü tad buddhàya vaidehamuniþ ÷a÷aüsa /
saü÷rutya tasmàd api tasya bhàvaü mahàmunir nandam uvàca bhåyaþ // Saund_5.36 //
mayy agraje pravrajite 'jitàtman bhràtùçv anupravrajiteùu càsmàn /
j¤àtãü÷ tasmàd api tasya bhàvaü mahàmunir nandam uvàca bhåyaþ // Saund_5.37 //
ràjarùayas te vidità na nånaü vanàni ye ÷i÷riyire hasantaþ /
niùñhãvya kàmàn upa÷àntikàmàþ kàmeùu naivaü kçpaõeùu saktàþ // Saund_5.38 //
bhåyaþ samàlokya gçheùu doùàn ni÷àmya tattyàgakçtaü ca ÷arma /
naivàsti moktuü maitràlayaü te de÷aü mumårùor iva sopasargam // Saund_5.39 //
saüsàrakàntàraparàyaõasya ÷ive kathaü te pathi nàrurukùà /
àropyamàõasya tam eva màrgaü bhraùñasya sàrthàd iva sàrthikasya // Saund_5.40 //
yaþ sarvato ve÷mani dahyamàne ÷ayita mohàn na tato vyapeyàt /
kàlàgninà vyàdhijarà÷ikhena loke pradãpte sa bhavet pramattaþ // Saund_5.41 //
pra¤ãyamàna÷ ca yathà vadhàya matto hasec ca pralapec ca vadhyaþ /
mçtyau tathà tiùñhati pà÷ahaste ÷ocyaþ pramàdyan viparãtacetàþ // Saund_5.42 //
yadà narendrà÷ ca kuñumbina÷ ca vihàya badhåü÷ ca parigrahàü÷ ca /
yayu÷ ca yàsyanti ca yànti caiva priyeùv anityeùv kuto 'nurodhaþ // Saund_5.43 //
kiü cin na pa÷yàmi ratasya yatra tad anyabhàvena bhaven na duþkham /
tasmàt kva cin na kùamate prasktir yadi kùamas tadvigamàn na ÷okaþ // Saund_5.44 //
tat saumya lolaü parigamya lokaü màyopamaü citram ivendrajàlam /
priyàbhidhàntaü tayja mohajàlaü chettuü matis te yadi duþkhajàlam // Saund_5.45 //
varaü hitodarkam aniùñam annaü na svàdu yat syàd ahitànubaddham /
yasmàd ahaü tvà viniyojayàmi ÷ive ÷ucau vartmani vipriye 'pi // Saund_5.46 //
bàlasya dhàrtrã vinigçhya loùñaü yathoddharaty àsyapuñapraviùñam /
tathojjihãrùuþ khalu ràga÷alyaü tat tvàm avocaü paruùaü hitàya // Saund_5.47 //
aniùñam apy auùadham àturàya dadàti vaidya÷ ca yathà nigçhya /
tadvan mayoktaü pratikålam etat tubhyaü hitodarkam anugrahàya // Saund_5.48 //
tad yàvad eva kùa¤asaünipàto na mçtyur àgacchati yàvad eva /
yàvad vayo yogavidhau samarthaü buddhiü kuru ÷reyasi tàvad eva // Saund_5.49 //
ity evam uktaþ sa vinàyakena hitaiùinà kàruõikena nandaþ /
kartàsmi sarvaü bhagavan vacas te tathà yathàj¤àpaysãty uvàca // Saund_5.50 //
àdàya vaidehamunis tatas taü ninàya saü÷liùya viceùñamànam /
vyayojayac càsrupariplutàkùaü ke÷a÷riyaü chattranibhasya mårdhnaþ // Saund_5.51 //
atho nataü tasya mukhaü sabàùpaü pravàsyamàneùu ÷iroruheùu /
vakràgranàlaü nalinaü taóàge varùodakalinnam ivàbabhàse // Saund_5.52 //
nandas tatas tarukaùàyaviraktavàsà÷ cintàva÷o navagçhita iva dvipendraþ /
pårõaþ ÷a÷ã bahulapakùagataþ kùapànte bàlàtpena pariùikta ivàbabhàse // Saund_5.53 //

Saundaranande mahàkàvye nandapravràjano nàma pa¤camaþ sargaþ /


CANTO VI

tato hçte bhartari gauraveõa prãtau hçtàyàm aratau kçtàyàm /
tatraiva harmyopari vartamànà na sundarã saiva tadà babhàse // Saund_6.1 //
sà bhartur abhyàgamanapratãkùà gavàkùam àkramya payodharàbhyàm /
dvàronmukhã calayoktrakà lalambe mukhena tiryaïnatakuõóalena // Saund_6.2 //
vilambhaàrà calayoktrakà sà tasmàd vimànàd vinatà cakà÷e /
tapaþksayàd apsarasàü vareva cyutaü vimànàt priyam ãkùamàõà // Saund_6.3 //
sà khedasaüsvinnalalàñakena ni÷vàsanãùpãtavi÷eùakeõa /
cintàcalàkùeõa mukhena tasthau bartàram anyatra vi÷aïkamànà // Saund_6.4 //
tata÷ cirasthànapar÷rame¤a sthitaiva paryaïkatale papàta /
tiryak ca ÷i÷ye pravikãrõahàrà sapàdukaikàrthavilambapàdà // Saund_6.5 //
athàtra kà cit pramadà sabàùpàü tàü duþkhitàü draùñum anãpsamànà /
pràsàdasopànatalapraõàdaü cakàra padbhyàü sahasà rudantã // Saund_6.6 //
tasyà÷ ca sopànatalapraõàdaü ÷rutaiva tårõaü punar utpapàta /
prãtyà prasaktaiva ca saüjaharùa priyopayànaü pari÷aïkamànà // Saund_6.7 //
sà tràsayantã valabhãpuñasthàn pàràvatàn nåpuranisvanena /
sopànakukùiï prasasàra harùàd bhraùñaü dukålàntam acintayantã // Saund_6.8 //
tàm aïganàü prekùya ca vipralabdhà ni÷vasya bhåyaþ ÷ayanaü prapede /
vivarõavaktrà na raràja cà÷u vivarõacandreva himàgame dyauþ // Saund_6.9 //
sà duþkhità bhartur adar÷anena kàmena kopena ca dahyamànà /
kçtvà kare vaktram upopaviùñà cintànadãü ÷okajalàü tatàra // Saund_6.10 //
tasyà mukhaü padmasapatnabhåtaü pàõau sthitaï pallavaràgatàmre /
chàyàmayasyàmbhasi païkajasya babhau nataü padmam ivopariùñàt // Saund_6.11 //
sà strãsvabhàvena vicintya tat tad dçùñànuràge 'bhimukhe 'pi patyau /
dharmà÷rite tattvam avindamànà saükalpya tat tad vilalàpa tat tat // Saund_6.12 //
eùyàmy anà÷yànavi÷eùakàyàü tvayãti kçtvà mayi tàü pratij¤àm /
kasmàn nu hetor dayitapratij¤aþ so 'dya priya me vitathapratij¤aþ // Saund_6.13 //
àryasya sàdhoþ karuõàtmakasya mannityabhãror atidakùiõasya /
kuto vikàro 'yam abhåtapårvaþ svenàparàgeõa mamàpacàràt // Saund_6.14 //
ratipriyasya priyavartino me priyasya nånaü hçdayaü viraktam /
tathàpi ràgo yadi tasya hi syàn maccittarakùã na sa nàgataþ syàt // Saund_6.15 //
råpeõa bhàvena ca madvi÷iùtà priyeõa dçùñà niyataü tato 'nyà /
tathà hi kçtvà mayi moghasàntvaü lagnàü satãü màm agamad vihàya // Saund_6.16 //
bhaktiü sa buddhaü prati yàm avocat tasya prayàtuü mayi sopade÷aþ /
munau prasàdo yadi tasya hi syàn mçtyor ivogràd ançtàd bibhãyàt // Saund_6.17 //
lekàrtham àdar÷anam anyacitto vibhåùayantya mama dhàrayitvà /
bibharti so 'nyasya janasya taï cen namo 'stu tasmai calasauhçdàya // Saund_6.18 //
necchanti yàþ ÷okam avàptum evaü ÷raddhàtum arhanti na tà naràõàm /
kva cànuvçttir mayi sàsya pårvaü tyàgaþ kva càyaü janavat kùaõena // Saund_6.19 //
ity evamàdi priyaviprakutà priye 'nyad à÷aïkya ca sà jagàda /
saübhràntam àruhya ca tad vimànaü tàü strã sabàùpà giram ity uvàca // Saund_6.20 //
yuvàpi tàvat priyadar÷ano 'pi saubhàgyabhàgvyàbhijanànvito 'pi /
yas tvàü priyo nàbhyacarat kadà cit tam anyathà yàsyatikàtaràsi // Saund_6.21 //
mà svàminaü svàmini doùato gàþ priyaü priyàrhaü priyakàriõaü tam /
na sa tvad anyàü pramadàm avaiti svacakravàkyà iva cakravàkaþ // Saund_6.22 //
sa tu tvadarthaü gçhavàsam ãpsan jijãviùus tvatparitoùahetoþ /
bhràtrà kilàryeõa tathàgatena pravràjito netrajalàrdravaktraþ // Saund_6.23 //
÷rutvà tato bhartari tàü pravçttiü savepathuþ sà sahasotpapàta /
pragçhya bàhå viruràva coccair hçdãva digdhàbhihatà kareõuþ // Saund_6.24 //
sà rdoanàroùitaraktadçùñiþ saütàpasaükùobhitagàtrayaùñiþ /
papàta ÷ãrõàkulahàrayaùñiþ phalàtibhàràd iva cåtayaùñiþ // Saund_6.25 //
sà padmaràgaü vasanaü vasànà padmànanà padmadalàyatàkùã /
padmà vipadmà patiteva lakùmãþ ÷u÷oùa padmasrag ivàtapena // Saund_6.26 //
saücintya saücintya guõàü÷ ca bhartur dãrghaü ni÷a÷avàsa tatàma caiva /
vibhåùa÷rãnihite prakoùñhe tàmre karàgre ca vinirdudhàva // Saund_6.27 //
na bhuùaõàrtho mama saüpratãti sà dikùu cikùepa vibhåùaõàni /
nirbhuùaõà sà patità cakà÷e vi÷ãrõapuùpastabakà lateva // Saund_6.28 //
dhçtaþ priyeõàyam abhån mameti rukmatsaruü darpaõam àliliïge /
yatnàc ca vinyastatamàlapattrau ruùñeva dhçùñaü pramamàrja gaõóau // Saund_6.29 //
sà cakravàkvãka bhç÷aü cukåja ÷yenàgrapakùakùatacakravàkà /
vispardhamàneva vimànasaüstahiþ pàràvataiþ kåjanalokaõñhaiþ // Saund_6.30 //
vicitramçdvàstaraõe 'pi suptà vaióåryavajrapratimaõóite 'pi /
rukmàïgapàde ÷ayane mahàrhe na ÷arma lebhe pariceùñamànà // Saund_6.31 //
saüdçùya bhartu÷ ca vibhåùa¤àni vàsàüsi vãõàprabhçtiü÷ ca lãlàþ /
tamo vive÷àbhinanàda coccaiþ païkàvatãrõeva ca saüsasàda // Saund_6.32 //
sà sundarã ÷vàsacalodarã hi vajràgnisaübhinnadarãguheva /
÷okàgninàntardhçdi dahyamànà vibhràntacitteva tadà babhåva // Saund_6.33 //
ruroda mamlau viruràva jaglau babhràma tasthau vilalàpa dadhyau /
cakàra roùaü vicakàra màlyaü cakarta vaktraü vicakarùa vastram // Saund_6.34 //
tàü càrudantãü prasabhaü rudantãü saü÷rutya nàryaþ paramàbhitaptàþ /
antargçhàd àruruhur vimànaü tràsena kiünarya ivàdripçùñham // Saund_6.35 //
bàùpeõa tàþ klinnaviùaõõavaktrà varùeõa padminya ivàrdrapadmàþ /
sthànànuråpeõa yathàbhimànaü nililyire tàm anu dahyamànàþ // Saund_6.36 //
tàbhir vçtà harmyatale 'ïganàbhi÷ cintàtanuþ sà sutanur babhàse /
÷atahradàbhiþ pariveùñiteva ÷a÷àïkalekhà ÷aradbhramadhye // Saund_6.37 //
yà tatra tàsàü vacasopapannà mànyà ca tasyà vayasàdhikà ca /
sà pçùñhatas tàü tu samàliliïge pramçhya cà÷råõi vacàüsy uvàca // Saund_6.38 //
ràjarùivadhvàs tava nànuråpo dharmà÷rite bhartari jàtu ÷okaþ /
ikùvàkuvaü÷e hy abhikàïkùitàni dàyàdyabhåtàni tapovanàni // Saund_6.39 //
pràyeõa mokùàya viniþsçtànàü ÷àkyarùabhàõàü viditàþ striyas te /
tapovanànãva gçhàõi yàsàü sàdhvãvrataü kàmavadàsritànàm // Saund_6.40 //
yady anyayà råpaguõàdhikatvàd bhartà hçtas te kuru bàùpamokùam /
manasvinã råpavatã guõàdhyà hçdi kùate kàtra hi nà÷ru mu¤cet // Saund_6.41 //
athàpi kiü cid vyasanaü prapanno mà caiva tad bhåt sadç÷o 'tra bàùpaþ /
ato vi÷iùñaü na hi duþkham asti kulodgatàyàþ patidevatàyàþ // Saund_6.42 //
atha tv idànãü laóitaþ sukhena svasthaþ phalastho vyasnàny adçùtvà /
vãtaspçho dharmam anuprapannaþ kiü viklave rodiùi harùakàle // Saund_6.43 //
ity evam uktàpi bahuprakàraü snehàt tayà naiva dhçtiü cakàra /
athàparà tàü manaso 'nukålaü kàlopapannaü praõayàd uvàca // Saund_6.44 //
bravãmi satyaü suvini÷citaü me pràptaü priyaü drakùyasi ÷ãghram eva /
tvayà vinà sthàsyati tatra nàsau sattvàùraya÷ cetanayeva hãnaþ // Saund_6.45 //
aïke 'pi lakùmyà na sa nirvçtaþ syàt tvaü tasya pàr÷ve yadi tatra na syàþ /
àpatsu kçcchràsv api càgatàsu tvàü pa÷yatas tasya bhaven na duþkham // Saund_6.46 //
tvaü nirvçtiü gaccha niyaccha bàùpaü taptà÷rumokùàt parirakùa cakùuþ /
yas tasya bhàvas tvayi ya÷ ca ràgo na raüsyate tvadvirahàt sa dharme // Saund_6.47 //
syàd atra nàsau kulasattvagoyàt kàùàyam àdàya vihàsyatãti /
anàtmanàdàya gçhonmukhasya punar vimoktuü ka ivàsti doùaþ // Saund_6.48 //
ity yuvatijanena sàntvyamànà hçtahçdayà ramaõena sundarã sà /
dramióam abhimukhã pureva rambhà kùitim agamat parivàritàpsarobhiþ // Saund_6.49 //

Saundaranande mahàkàvye bhàryàvilàpo nàma ùaùñaþ sargah //


CANTO VII

liïgaü tataþ ÷àstçvidhipradiùñaü gàtreõa bibhran na tu cetasà tat /
bhàryàgatair eva manovitakair jehrãyamàõo na nananda nandaþ // Saund_7.1 //
sa puùpamàsasya ca puùpalakùmyà sarvàbhisàreõa ca puùpaketoþ /
yànãyabhàvena ca yauvanasya vihàrasaüstho na ÷amaü jagàma // Saund_7.2 //
sthitaþ sa dãnaþ sahakàravãthyàm àlãnasaümårchitaùatpadàyàm /
bhç÷aü jajçmbhe yugadãrghabàhur dhyàtvà priyàü càpam ivàcakarùa // Saund_7.3 //
sa pitakùodam iva pratãcchan cåtadrumbheyas tanupuùpavarùam /
dãrghaü ni÷a÷vàsa vicintya bhàryàü navagraho nàga ivàvaruddhaþ // Saund_7.4 //
÷okasya hartà ÷araõàgatànàü ÷okasya kartà pratigarvitànàm /
a÷okam àlambya sa jàta÷okaþ priyàü priyà÷okavanàü ÷u÷oca // Saund_7.5 //
priyàü priyàyàþ pratanuü priyaõguü ni÷àmya bhãtàm iva niùpatantim /
sasmàra tàm a÷rumukhãü sabàùpaþ priyàü priyaïguprasavàvadàtàm // Saund_7.6 //
puùpàvanaddhe tilakadrumasya dçùñvànyapuùñàü ÷ikhare niviùñàm /
saükalpayàm àsa ÷ikhàü priyàyàþ ÷uklàü÷uke 'ññàlam apàsritàyàþ // Saund_7.7 //
latàü praphullàm atimuktakasya cåtasya pàr÷ve parirabhya jàtàm /
ni÷àmya cintàm agamat tadaivaü ÷liùñàbhavan màm api sundarãti // Saund_7.8 //
puùpotkaràlà api nàgavçkùà dàntaiþ samudgair iva hemagarbhaiþ /
kàntàravçkùà iva duþkhitasya na cakùur àcikùipur asya tatra // Saund_7.9 //
gandhaü vasanto 'pi ca gandhaparõà gandharvaveùyà iva gandhapårõàþ /
tasyànyacittasya ÷ugàtmakasya ghràõaü na jahrur hçdayaü pratepuþ // Saund_7.10 //
saüraktakaõñhai÷ ca vinãlakaõñhais tuùñaiþ prahçùñair api cànyapuùñaiþ /
lelihyamànai÷ ca madhu dvirepaiþ svanadvanaü tasya mano nunoda // Saund_7.11 //
sa tatra bhàryàraõisaübhavena vitarkadhåmena tamaþ÷ikhena /
kàmàgninàntarhçdi dahyamàno vihàya dhairyaü vilalàpa tat tat // Saund_7.12 //
adyàvagacchàmi suduùkaraü te cakruþ kariùyanti ca kurvate ca /
tyaktvà priyàm a÷rumukhãü tapo ye ceru÷ cariùyanti caranti caiva // Saund_7.13 //
tàvad dçóhaü bandhanam asti loke na dàravaü tàntavam àyasaü và /
yàvad dçóhaü bandhanam etad eva mukhaü cal÷kùaü lalitaü ca vàkyam // Saund_7.14 //
chittvà ca bhittvà ca hi yànti tàni svapauruùàc caiva suhçdbalàc ca /
j¤ànàc ca raukùyàc ca vinà vimoktuü na ÷akyate snehamayas tu pà÷aþ // Saund_7.15 //
j¤ànaü na me tac ca ÷amàya yat syàn na càsti raukùyaü karuõàtmako 'smi /
kàmàtmaka÷ càsmi guru÷ ca buddhaþ sthito 'ntare cakragater ivàsmi // Saund_7.16 //
ahaü gçhãtvàpi hi bhikùuliïgaü bhràtéùiõà dvirguruõànu÷iùñaþ /
sarvàsv avasthàsu labhe na ÷àntiü priyàviyogàd iva cakravàkaþ // Saund_7.17 //
adyàpi tan me hçdi vartate ca yad darpaõe vyàkulite mayà sà /
kçtànçtakrodhakam abravãn màü kathaü kçto 'sãti ÷añhaü hasantã // Saund_7.18 //
yathaiùy anà÷yànavi÷eùakàyàü mayãti yan màm avadac ca sà÷ru /
pàriplavàkùeõa mukhena bàlà tan me vaco 'dyàpi mano ruõaddhi // Saund_7.19 //
baddhvàsanaü parvatanirjharasthaþ svastho yathà dhyàyati bhikùur eùaþ /
saktaþ kva cin nàham ivaiùa nånaü ÷àntas tathà tçpta ivopaviùñaþ  // Saund_7.20 //
puüskokilànàm avicintya ghoùaü vasantalakùmyàm avicàrya cakùuþ /
÷àstraü yathàbhyasyati caiùa yuktaþ ÷aïke priyàkarùati nàsya cetaþ  // Saund_7.21 //
asmai namo 'stu sthirani÷cayàya nivçttakautåhalavismayàya /
÷àntàtmane 'ntargatamànasàya caïkramyamàõàya nirutsukàya  // Saund_7.22 //
nirãkùamàõàya jalaü sapadmaü vanaü ca phullaü parapuùñajuùñam /
kasyàsti dhairyaü navayauvanasya màse madhau dharmasapatnabhåte // Saund_7.23 //
bhàvena garveõa gatena lakùmyà smitena kopena madena vàgbhiþ /
jahruþ striyo devançparùisaüghàn kasmàd dhi nàsmadvidham àùipeyuþ // Saund_7.24 //
kàmàbhibhåto hi hiraõyaretàþ svàhàü siùeve maghavàn ahalyàm /
sattvena sarge¤a ca tena hãnaþ strãnirjitaþ kiü bata mànuùo 'ham // Saund_7.25 //
såryaþ saraõyåü prati jàtaràgas tatprãtaye taùña iti ÷rutaü naþ /
yàm a÷vabhåto '÷vavadhuü sametya yato '÷vinau tau janayàü babhåva // Saund_7.26 //
strãkàraõaü vairaviùaktabuddhyor vaivasvatàgnyo÷ calitàtmadhçtyoþ /
bahåni varùàõi babhåva yuddhaü kaþ strãnimittaü na caled ihànyaþ // Saund_7.27 //
bheje ÷vapàkãü munir akùamàlàü kàmàd vaiùñha÷ ca sa sadvariùñaþ /
yasyàü vivasvàn iva bhåjalàdaþ sutaþ prasåto 'sya kapi¤jalàdaþ // Saund_7.28 //
parà÷aþ ÷àpa÷aras taharùiþ kàlãü siùeve jhaùagarbhayonim /
suto 'sya yasyàü suùuve mahàtmà dvaipàyano vedavibhàgakartà // Saund_7.29 //
dvaipàyano dharmaparàya¤a÷ ca reme samaü kà÷iùu ve÷yavadhva /
yayà hato 'bhåc calanåpure¤a pàdena vidyullatayeva meghaþ // Saund_7.30 //
tathà¤girà ràgaparãtacetàþ sarasvatãü brahmasutaþ siùeve /
sàrasvato yatra suto 'sya jaj¤e naùñasya vedasya punaþpravaktà // Saund_7.31 //
tathà nçparùer dilipasya yaj¤e svargastriyàü kà÷yapa àgatàsthaþ /
srucaü gçhãtvà sravad àtmateja÷ cikùepa vahnàv asito yato 'bhåt // Saund_7.32 //
tathàïgado 'ntaü tapaso 'pi gatvà kàmàbhibhåto yamunàm agacchat /
dhãmattaraü yatra rahãtaraü sa sàraïgajuùñaü janayàü babhåva // Saund_7.33 //
ni÷àmya ÷àntàü naradevakanyàü vane 'pi ÷ànte 'pi ca vartamànaþ /
cacàla dhairyàn munir çùyaùçïgaþ ÷ailo mahãkampa ivocca÷çïgaþ // Saund_7.34 //
brahmarùibhàvàrtham apàsya ràjyaü bheje vanaü yo viùayeùv anàsthaþ /
sa gàdhija÷ càpahçto ghçtàcyà samà da÷aikaü divasaü viveda // Saund_7.35 //
tathaiva kandarpa÷aràbhimçùño rambhàü prati stuþila÷irà mumårcha /
yaþ kàmaroùàtmatayànapekùaþ ÷a÷àpa tàm apratigçhyamàõaþ // Saund_7.36 //
pramadvaràyàü ca ruruþ priyàyàü bhujaïgamenàpahçtendriyàyàm /
saüdç÷ya saüdç÷ya jaghàna sarpàn priyaü na roùeõa tapo rarakùa // Saund_7.37 //
naptà ÷a÷àïkasya ya÷oguõàïko budhasya sånur vibhudhaprabhàvaþ /
tathorva÷ãm apsarasaü vicintya ràjarùir unmàdam agacchad aióaþ // Saund_7.38 //
rakto girer mårdhani menakàyàü kàmàtmakatvàc ca sa tàljaïghaþ /
pàdena vi÷vàvasunà saroùaü vajreõa hintàla ivàbhijaghne // Saund_7.39 //
nà÷aü gatàyàü paramàïganàyàü gaïgàjale 'naïgaparãtacetàþ /
jahnu÷ ca gaïgàü nçpatir bhujàbhyàü rurodha mainàka ivàcalendraþ // Saund_7.40 //
nçpa÷ ca gaïgàvirahàj jughårõa gaïgàmbhasà sàla ivàttamålaþ /
kulapradãpaþ pratipasya sånuþ ÷rãmattanuþ ÷antanur asvatantraþ // Saund_7.41 //
hçtàü ca saunandakinànu÷ocan pràptàm invorvãü striyam urva÷ãü tàm /
sadvçttavarmà kila somavarmà babhràma cittodhavabhinnavarmà // Saund_7.42 //
bhàryàü mçtàü cànumamàra ràjà bhãmaprabhàvo bhuvi bhãmakaþ saþ /
balena senàka iti prakà÷aþ senàpatir deva ivàttasenaþ // Saund_7.43 //
svargaü gate bhartari ÷antanau ca kàlãü jihirùan janamejayaþ saþ /
avàpa bhãùmàt samavetya mçtyuü na tadgataü manmhatham utsasarje // Saund_7.44 //
÷apta÷ ca pàõóur madanena nånaü strãõàü va÷aü kàmava÷ena jagmuþ /
jagàma màdrãü na maharùi÷àpàd asevyasevã vimamar÷a mçtyum // Saund_7.45 //
evaüvidhà devançparùisaïghaþ strãõàü va÷aü kàmava÷ena jagmuþ /
dhiyà ca sàreõa ca durbalaþ san priyàm apa÷yan kimu viklavo 'ham // Saund_7.46 //
yàsyàmi tasmàd gçham eva bhåyaþ kàmaü kariùye vidhivat sakàmam /
na hy anyacittasya calendriyasya liïgaü kùamaü dharmapathàc cyutasya // Saund_7.47 //
pàõau kapàlam avadhàya vidhàya mauõóyaü màna nidhàya vikçtaü paridhàya vàsaþ /
yasyoyoddhavo na dhçtir asti na ÷ànti asti citrapradãpa iva so 'sti ca nàsti caiva // Saund_7.48 //
yo niþsçta÷ ca na ca niþsçtakàmaràgaþ kàùàyam udvahati yo na ca niùkasàyaþ /
pàtraü bibharti ca guõair na ca pàtrabhåto kiïgaü vahann api sa naiva gçhã na bhikùuþ // Saund_7.49 //
na nyàyyam anvayavataþ parigçhya liïgaü bhåyo vimoktum iti yo 'pi hi me vicàraþ /
so 'pi praõa÷yati vicintya nçpapravãràüs tàn ye tapovanaü apàsya gçhàõy atãyuþ // Saund_7.50 //
÷àlvàdhipo hi sasuto 'pi tathàmbarãùo ràmo 'ndhva eva sa ca sàükçtir antidevaþ /
cãràõy apàsya dadhire punar aü÷ukàni chittvà jañàù ca kuñilà mukuñàni babhruþ // Saund_7.51 //
tasmàd bhikùàrthaü mama gurur ito yàvad eva prayàtas tyaktvà kàùàyaü gçham aham itas tàvad eva prayàsye /
påjyaü liïgaü hi skalitamanaso bibhrataþ kliùñabuddher nàmutràrthaþ syàd upahatamater nàpy ayaü jãvalokaþ // Saund_7.52 //

Saundarananda mahàkàvye nandivlàpo nàma saptamaþ sargaþ /


CANTO VIII

atha nandam adhãralocanaü gçhayànotsukam utsukotuskam /
abhigamya ÷ivena cakùuùà ÷ramaõaþ ka÷ cid uvàca maitrayà // Saund_8.1 //
kim idaü mukham a÷rudurinaü hçdayasthaü vivçõoti te tamaþ /
dhçtim ehi niyaccha vikriyàü na hi bàùpa÷ ca ÷ama÷ ca ÷obhate // Saund_8.2 //
dvividhà samudeti vedanà niyataü cetasi deha eva ca /
÷rutavidhyupacàrakovidà dvividhà eva tayo÷ cikitsakàþ // Saund_8.3 //
tad iyaü yadi kàyikã rujà bhiùaje tårõam anånam ucyatàm /
viniguhya hi rogam àturo naciràt tãvram anartham çcchati // Saund_8.4 //
atha duþkham idaü manomayaü vada vakùyàmi yad atra bheùajam /
manaso hi rajastamasvino bhiùajo 'dhyàtmavidaþ parãkùakàþ // Saund_8.5 //
nikhilena ca satyam ucyatàü yadi vàcyaü mayi saumya manyaste /
gatayo vividhà hi cetasàü bahuguhyàni madàkulàni ca // Saund_8.6 //
iti tena sa coditas tadà vyavasàyaü pravivakùur àtmanaþ /
avalambya kare kareõa taü pravivakùur àtmanaþ // Saund_8.7 //
atha tatra ÷ucau latàgçhe kusumodgàriõi tau niùedatuþ /
mçdubhir mçdumàruteritair upagådhàv iva bàlapallavaiþ // Saund_8.8 //
sa jagàda tata÷ cikãùitam ghanani÷vàsagçhãtam antarà /
÷rutavàgvi÷adàya bhikùave viduùà pravrajitena durvacam // Saund_8.9 //
sadç÷aü yadi dharmacàriõaþ satataü pràõiùu maitracetasaþ /
adhçtau yad iyaü hitaiùità mayi te syàt karuõàtmanaþ sataþ // Saund_8.10 //
ata eva ca me vi÷eùataþ pravivakùà kùamavàdini tvayi /
na hi bhàvam imaü calàtmane kathayeyaü bruvate 'py asàdhave // Saund_8.11 //
tad idaü ÷çõu me samàsato na rame dharavidhàv çte priyàm /
girisànuùu kàminãm çte kçtaretà iva kiünara÷ caran // Saund_8.12 //
vanavàsasukhàt paràïmukhaþ prayiyàsà gçham eva yena me /
na hi ÷arma labhe tayà vinà nçpatir hãna ivottama÷riyà // Saund_8.13 //
atha tasya ni÷amya tadvacaþ priyabhàryàbhimukhasya ÷ocataþ /
÷ramaõaþ sa ÷iraþ prakampayan nijagàdàtmagataü ÷anair idam // Saund_8.14 //
kçpaõaü bata yåthalàlaso mahato vyàdhabhayàd viniþsçtaþ /
pravivikùati vàguràü mçga÷ capalo gãtaraveõa va¤citaþ  // Saund_8.15 //
vihagaþ khalu jàlasaüvçto hitakàmena janena mokùitaþ /
vicaran phalapuùpavadvanaü pravivikùuþ svayam eva pa¤jaram // Saund_8.16 //
kalabhaþ kariõà khalåddhçto bahupaïkàd viùamàn nadãtalàt /
jalatarùava÷ena tàü punaþ saritaü gràhavatã titãrùati // Saund_8.17 //
÷araõe sabhujaïgame svapan pratibuddhena pare¤a bodhitaþ /
taruõaþ khalu jàtavibhramaþ svayam ugraü bhujagaü jighçkùati // Saund_8.18 //
mahatà khalu jàtavedasà jvalitàd utpatito vanadrumàt /
punar icchati nãóatçùõayà patituü tatra gatavyatho dvijaþ // Saund_8.19 //
ava÷aþ khalu kàmamårchayà priyayà ÷yenabhayàd vinàkçtaþ /
na dhçtiü samupaiti na hriyaü karuõaü jãvati jãvajãvakaþ // Saund_8.20 //
akçtàtmatayà tçùànvito ghçõayà caiva dhiyà ca varjitaþ /
a÷anaü khalu vàntam àtmanà kçpa¤aþ ÷và punar attum icchati // Saund_8.21 //
iti manmatha÷okakarùitaü tam anudhyàya muhur nirãkùya ca /
÷ramaõaþ sa hitàbhikàïkùayà guõavadvàkyam uvàca vipriyam // Saund_8.22 //
avicàrayataþ ÷ubhà÷ubhaü viùayeùv eva niviùñacetasaþ /
upapannam alabdhacakusuùo na ratiþ ÷reyasi ced bhavet tava // Saund_8.23 //
÷ravaõe grahaõe 'tha dhàraõe paramàrthàvagame manaþ÷ame /
aviùaktamate÷ calàtmano na hi dharme 'bhiratir vidhãyate // Saund_8.24 //
viùayeùu tu doùadar÷inaþ parituùñasya ÷ucer amàninaþ /
÷amakarmasu yuktacetasaþ kçtabuddher na ratir na vidyate // Saund_8.25 //
ramate tçùito dhana÷riyà ramate kàmasukhen bàli÷aþ /
ramate pra÷amena sajjanaþ paribhogàn paribhåya vidyayà // Saund_8.26 //
api ca prathitasya dhãmataþ kulajasyàrcitaliïgadhàriõaþ /
sadç÷ã na gçhàya cetanà praõatir vàyuva÷àd girer iva // Saund_8.27 //
spçhyet parasaü÷ritàya yaþ paribhåyàtmava÷àü svatantratàm /
upa÷àntipathe ÷ive sthitaþ spçhayed doùavate gçhàya saþ // Saund_8.28 //
vyasanàbhihato yathà vi÷et parmuktaþ punar eva bandhanam /
samupetya vanaü tathà punar gçhasaüj¤aü mçgayeta bandhanam // Saund_8.29 //
puruùa÷ ca vihàya yaþ kaliü punar icchet kalim eva sevitum /
sa vihàya bhajeta bàliùaþ kalibhåtàm ajitendriyaþ priyàm // Saund_8.30 //
saviùà iva saü÷rità latàþ parimçùñà iva soragà guhàþ /
vivçtà iva càsayo dhçtà vyasanàntà hi bhavanti yoùitaþ // Saund_8.31 //
pramadàþ samadà madapradàþ pramadà vãtamadà bhayapradàþ /
iti doùabhayàvahà÷ ca tàþ katham arhanti niùevanaü nu tàþ // Saund_8.32 //
svajanaþ svajanena bhidyate suhçda÷ càpi suhçjjanena yat /
paradoùavikùaõàþ ÷añhàs tadanàryàþ pracaranti yoùitaþ // Saund_8.33 //
kulajàþ kçpaõãbhavanti yad yad ayuktaü pracaranti sàhasam /
pravi÷anti ca yac camåmukhaü rabhasàs tatra nimittam aïganàþ // Saund_8.34 //
vacanena haranati valgunà ni÷itena praharanti cetasà /
madhu tiùñhati vàci yoùitàü hçdaye hàlahalaü mahadviùam // Saund_8.35 //
pradahan dahano 'pi gçhyate vi÷arãraþ pavano 'pi gçhyate /
kupito bhujago 'pi gçhyate pradànàü tu mano na gçhyate // Saund_8.36 //
na vapur vimç÷anti na ÷riyaü na matiü nàpi kulaü na vikramam /
praharanty avi÷eùataþ striyaþ sarito gràhakulàkulà iva // Saund_8.37 //
na vaco madhuraü na làlanaü smarati strã na ca suahçdaü kva cit /
kalità vanitaiva ca¤calà tad ihàriùv iva nàvalambyate // Saund_8.38 //
adadatsu bhavanti narmadàþ pradadatsu pravi÷anti vibhramam /
praõateùu bhavanti garvitàþ pramadàs tçptatarà÷ ca màniùu // Saund_8.39 //
guõavatsu caranti bhartçvad guõahãneùu caranti putravat /
dhanavatsu caranti tçùõayà dhanahãneùu caranty avaj¤ayà // Saund_8.40 //
viùayàd viùayàntaraü gatà pracaraty eva yathà hçtàpi gauþ /
anavekùitapårvasauhçdà ramate 'nyatra gatà tathàïganà // Saund_8.41 //
pravi÷anty api hi striya÷ citàm anubhadhnanty api muktajãvtàþ /
api bibhrati naiva yantraõà na tu bhàvena vahanti sàhçdam // Saund_8.42 //
ramayanti patãn kathaü cana pramadà yàþ patidevatàþ kva cit /
calacittatayà sahasra÷o ramayante hçdayaü svan eva tàþ // Saund_8.43 //
÷vapacaü kila senajitsutà cakame mãnaripuü kumudvatã /
mçgaràjam atho bçhadrathà pramadànàm agatir na vidyate // Saund_8.44 //
kuruhaihayavçùõivaü÷ajà bahumàyàkavaco 'tha ÷ambaraþ /
munir ugratapà÷ ca gautamaþ samavàpur vanitoddhataü rajaþ // Saund_8.45 //
akçtaj¤am anàryam asthiraü vanitànàm ida ãdç÷aü manaþ /
katham arhati tàsu paõóito hçdayaü sa¤jayituü calàtmasu // Saund_8.46 //
atha såkùmamati dvayà÷ivaü laghu tàsàü hçdayaü na pa÷yasi /
kimu kàyam asadgçhaü sravad vaintànàm a÷uciü na pa÷yasi // Saund_8.47 //
anulepanam a¤janaü srajo maõimuktàtapanãyam aü÷ukam /
yad ahany ahani pradhàvanair vasanai÷ càbharaõai÷ ca saüskçtam /
a÷ubhaü tamasàvçtekùaõaþ ÷ubhato gacchasi nàvagacchasi // Saund_8.48 //
atha và samavaiùi tattanåm a÷ubhàü tvaü na tu saüvid asti te /
surabhiü vidadhàsi hi kriyàm a÷uces tatprabhavasya ÷àntaye // Saund_8.49 //
malapa¤kadharà digambarà prakçtisthair nakhadantaromabhiþ /
yadi sàdhu kim atra yoùitàü sahajaü tàsu vicãyatàü ÷uci // Saund_8.50 //
malapaïkadharà digambarà prakçtisthair nakhadantaromabhiþ /
yadi sà tava sundarã bhaven niyataü te 'dya na sundarã bhavet // Saund_8.51 //
sravatãm a÷uciü spç÷ec ca kaþ saghuõo jarjarabhàõóavat striyam /
yadi kevalayà tvacàvçtà na bhaven makùikapattramàtrayà // Saund_8.52 //
tvacaveùñhitam astipa¤jaraü yadi kàyaü samavaiùi yoùitàm /
madanena ca kçùyase balàd aghçõaþ kàyaü samvaiùi yoùitàm // Saund_8.53 //
÷ubhatàm a÷ubheùu kalpayan nakhadantatvacake÷aromasu /
avicakùaõa kiü na pa÷yasi prakçtiü ca prabhavaü ca yoùitàm // Saund_8.54 //
tad avetya manaþ÷arãrayor vanità doùavatãr vi÷eùataþ /
capalaü bhavanotsukaü manaþ pratisaükhyànabalena vàryatàm // Saund_8.55 //
÷rutavàn matimàn kulodgataþ paramasya pra÷amasya bhàjanam /
upagamya yathà tathà punar na hi behttuü niyamaü tvam arhasi // Saund_8.56 //
abhijanamahato manasvinaþ priyaya÷aso bahumànam icchataþ /
nidhanam api varaü sthiràtmana÷ cyutavinayasya na caiva jãvitam // Saund_8.57 //
baddhvà yathà hi kavacaü pragçhãtacàpo nindyo bhavaty apasçtaþ samaràd rathasthaþ /
bhaikùàkam abhyupagataþ parigçhya liïgaü nindyas tathà bhavati kàmarhçtendriyà÷vaþ // Saund_8.58 //
hàsyo yathà ca paramàbharaõàmbarasrag bhaikùaü caran dhçtadhanu÷ calacitramauliþ /
vairåpyam abhyupagataþ paraiõóabhojã hàsyas tathà gçhasukhàbhimukhaþ satçùõaþ // Saund_8.59 //
yathà svannaü bhuktvà parama÷yanãye 'pi ÷ayito varàho nirmuktaþ punar a÷uci dhàvet paricitam /
tathà ÷reyaþ ÷çõvan pra÷amasukham àsvàdya guõavad vanaü ÷àntaü hitvà gçham abhilaùet kàmatçùitaþ // Saund_8.60 //
yatholkà hastasthà dahati pavanaprerita÷ikhà yathà pàdàkrànto da÷ati bhujagaþ krodharabhasaþ /
yathà hanti vyàghraþ ÷i÷ur api gçhãto gçhagataþ tathà strãsaüsargo bhuvidham anarthàya bhavati // Saund_8.61 //
tad vij¤àya manaþ÷arãraniyatàn nàriùu doùàn imàn matvà kàmasukhaü nadãjalacalaü kle÷àya ÷okàya ca /
dçùñvà durbalam àmapatrasadç÷aü mçtyåpasçùñaü jagan nirmokùàya kuruùva buddhim atulàm utkaõñhituü nàrhasi // Saund_8.62 //

Sundaranande mahàkàvye strãvighàto nàmàùñamaþ sargaþ /


CANTO IX

athaivam ukto 'pi sa tena bhiùuõà jagàma naivopa÷amaü priyàü prati /
tathà hi tàm eva tadà sa cintayan na tasya ÷u÷ràva visaüj¤avad vacaþ // Saund_9.1 //
yathà hi vaidyasya cikãrùataþ ÷ivaü vaco na gçhnàti mumårùur àturaþ /
tathaiva matto balaråpayauvanair hitaü na jagràdha sa tasya tadvacaþ // Saund_9.2 //
na càtra citraü yadi ràgapàpmanà mano 'bhibhåyeta tamovçtàmanaþ /
narasya pàpmà hi tadà nivartate yadà bhavaty antagataü tamas tanu // Saund_9.3 //
tatas tathàkùiptam avekùya taü tadà balena råpeõa ca yauvanena ca /
gçhaprayàõaü prati ca vyavasthitaü ÷a÷àsa nandaü ÷ramaõaþ sa ÷antaye // Saund_9.4 //
balaü ca råpaü ca navaü ca yauvanaü tathàvagacchàmi yathàvagacchasi /
ahaü iv idaü te trayam avyavastitaü yathàvabuddho na tathàvabudhyase // Saund_9.5 //
idaü hi rogàyatanaü jaràva÷aü nadãtañànokahavac calàcalam /
na vetsi dehaü jalaphenadurbalaü balasthatàm àtmani yena manyase // Saund_9.6 //
yadànnapànàsanayànakarmaõàm asevanàd apy atisevanàd api /
÷arãram àsannavipatti dç÷yate bale 'bhimànas tava kena hetunà // Saund_9.7 //
himàtapavyàdhijaràkùudàdibhir yadàpy anarthair upamãyate jagat /
jalaü ÷ucau màsa ivàrkara÷mibhiþ kùayaü vrajan kiü baladçpta manyase // Saund_9.8 //
tvagasthimàüsakùatajàtmakaü yada ÷arãram àhàrava÷ena tiùñhati /
ajasram àrtaü satatapratikriyaü balànvito 'smãti kathaü vihanyase // Saund_9.9 //
yathà ghañaü mçnmayam àmam à÷rito naras titãrùet kùubhitaü mahàrõavam /
samucchrayaü tadvad asàram udvahan balaü vyavasyed viùayàrtham udyataþ // Saund_9.10 //
÷ariram àmàd api mçnmayam àmam à÷rito naras titãrùet kùubhitaü mahàrõavam /
citraü hi tiùñhed vidhivaddhçto ghañàd idaü nu niþsàratmaü mataü mama // Saund_9.11 //
yadàmbubhåvàyvanalà÷ ca dhàtavaþ sadà viruddhà viùamà ivoragàþ /
bhavanty anarthàya ÷arãram à÷ritàþ kathaü balaü rogavidho vyavasyasi // Saund_9.12 //
pràyanti mantraiþ pra÷amaü bhujaïgamà na mantrasàdhyàs tu bhavanti dhàtavaþ /
kva cic ca kiü cic ca da÷anti pannagàþ sadà ca sarvaü ca tudanti dhàtavaþ // Saund_9.13 //
idaü hi ÷ayyàsanapànabhojanair guõaiþ ÷ariraü ciram apy avekùitam /
na marùayaty ekam api vytikramaü yato mahà÷iviùavat prakupyati // Saund_9.14 //
yadà himàrto jvalanaü niùevate himaü nidàghàbhihato 'bhikàïkùati /
kùudhànivto 'nnaü salilaü tçùànvito balaü kutaþ kiü ca kathaü ca kasya ca // Saund_9.15 //
tad evam aj¤àya ÷arãram àturaü balànvito 'smãti na mantum arhasi /
asàram asvantam ani÷citaü jagaj jagaty anitye balam avyavasthitam // Saund_9.16 //
kva kàrtavãryasya balàbhimàninaþ shasrabàhor balam arjunasya tat /
cakarta bàhån yudhi yasya bhàrgavo mahànti ÷çïgàõy a÷anir girer iva // Saund_9.17 //
kva tadbalaü kaüsavikarùiõo hares turaïgaràjasya puñàvabhedinaþ /
yam ekabàõena nijaghinvàn jaràþ kramàgatà råpam ivottamaü jarà // Saund_9.18 //
diteþ sutasyàmararoùakàriõa÷ camårucer và namuceþ kva tadbalam /
yam àhave kruddham ivàntakaü sthitaü jaghàna phenàvayavena vàsavaþ // Saund_9.19 //
balaü kuråõàü kva ca tat tadàbhavad yudhi jvalitvà tarasaujasà ca ye /
samitsammidhà jvalanà ivàdhvare hatàsavo bhasmani paryavasthitàþ // Saund_9.20 //
ato viditvà balvãryamàninàü balànvitànàm avamarditaü balam /
jagaj jaràmçtyuva÷aü vicàrayan bale 'bhimànaü na vidhàtum arhasi // Saund_9.21 //
balaü mahad và yadi và na manyase kuruùva yuddhaü saha tàvad indriyaiþ /
jaya÷ ca te 'tràsti mahac ca te balaü paràjaya÷ ced vitathaü ca te balam // Saund_9.22 //
tathà matà vãratarà manãùiõo jayanti lohàni ùa÷indriyàõi ye // Saund_9.23 //
ahaü vapuùmàn iti yac ca manyase vicakùaõaü naitad idaü ca gçhyatàm /
kva tad vapuþ sà ca vapuùmatã tanur gadasya sàmyasya ca sàraõasya ca // Saund_9.24 //
yathà mayåra÷ calacitracandrako bibharti råpaü guõavat svabhàvataþ /
÷arãrasaüskàraguõàd çte tathà bibharùi råpaü yadi råpavàn asi // Saund_9.25 //
yadi pratãpaü vçõuyàn na vàsasà na ÷aucakàle yadi saüspç÷ed apaþ /
mçjàvi÷eùaü yadi nàdadãta và vapur vapuùman vada kãdç÷aü bhavet // Saund_9.26 //
navaü vaya÷ càtmagataü ni÷àmya yad gçhonmukhaü te viùayàptaye manaþ /
niyaccha tac chailanadãrayopamaü drutaü hi gacchaty anvirati yauvanam // Saund_9.27 //
çtur vyatãtaþ parivartate punaþ kùayaï prayàtaþ punar eti candramàþ /
gataü gataü naiva tu saünivartate jalaü nadãnàü ca nçõàü ca yauvanam // Saund_9.28 //
vivarõita÷ma÷ru valãviku¤citaü vi÷ãrõadantaü ÷ithilabhru niùprabham /
yadà mukhaü drakùyasi jarjaraü tadà jaràbhibhåto vimado bhaviùyasi // Saund_9.29 //
niùevya pànaü madanãyam uttamaü ni÷àvivàseùu ciràd vimàdyati /
naras tu matto balaråpayauvanair na ka÷ cid apràpya jaràü vimàdyati // Saund_9.30 //
yathekùur atyantarasaprapãóito bhuvi praviddho dahanàya ÷uùyate /
tathà jaràyantraniãóità tanur nipãtasàrà maraõàya tiùñhati // Saund_9.31 //
yathà hi nçbhyàü karapattram ãritaü samucchritaü dàru bhinatty anekadhà /
tathocchritàü pàtayati prajàm imàm aharni÷àbhyàm upasaühità jarà // Saund_9.32 //
smçteþ pramoùo vapuùaþ paràbhavo rateþ kùayo vàcchruticakùuùàü grahaþ /
÷ramasya yonir balvãryayor vadho jaràsamo nàsti ÷arãriõàü ripuþ // Saund_9.33 //
idaü viditvà nidhanasya dai÷ikaü jaràbhidahànaü jagato mahadbhayam /
ahaü vapuùmàn balavàn yuveti và na mànam àroóhum anàryam arhasi // Saund_9.34 //
ahaü mamety eva ca raktacetasàü ÷arãrasaüj¤à tava yaþ kalau grahaþ /
tam utsçjaivaü yadi ÷àmyatà bhaved bhayaü hy ahaü ceti mameti càrchati // Saund_9.35 //
yadà ÷arãre na va÷o 'sti kasya cin nirasyamàne vividhair upaplavaiþ /
kathaü kùamaü vettum ahaü mameti và ÷arãrasaüj¤aü gçham àpadàm idam // Saund_9.36 //
sapannage yaþ kugçhe sadà÷ucau rameta nityaü pratisaüskçte 'bale /
sa duùñadhàtàv a÷ucau calàcale rameta kàye viparãtdar÷anaþ // Saund_9.37 //
yathà prarohanti tçõàny ayatnataþ kùitau prayatnàt tu bhavnti ÷àlayaþ /
tathaiva duþkhàni tç¤àny ayatnataþ kùitau pryatnàt tu bhavanti và na và // Saund_9.39 //
÷arãram àrtaü parikarùata÷ calaü na càsti kiü cit paramàrthataþ sukham /
sukhaü hi duþkhapratikàrasevayà sthite ca duþkhe tanuni vyasvasyati // Saund_9.40 //
yathànapekùyàgryam apãsitaü sukhaü prabàdhate duþkham upetam aõv api /
tathànapekùyàtmani duþkham àgataü na vidyate kiü cana kasya cit sukham // Saund_9.41 //
÷arãram ãdçgbhahuduþkham adhruvaü phalànurodhàh atha nàvagacchasi /
dravat phalebhyo dhçtira÷mibhir mano nigçhyatàü gaur iva ÷asyalàlasà // Saund_9.42 //
na kàmabhogà hi bhavanti tçptaye havãüùi dãptasya vibhàvasor iva /
yathà yathà kàmasukheùu vartate tathà tathecchà viùayeùu vardhate // Saund_9.43 //
yathà ca kuùñhavyasanena duþkhitaþ pratàpanàn naiva ÷amaü nigacchati /
tathendriyàrtheùv ajitendriya÷ caran na kàmabhogair upa÷àntim çcchati // Saund_9.44 //
yathà hi bhaiùajyasukhàbhikàïkùayà bhajeta rogàn na bhajeta tatkùamam /
tathà ÷arãre bahuduþkhabhàjane rameta mohàd viùayàbhikàïkùayà // Saund_9.45 //
anarthakàmaþ puruùasya yo janaþ sa tasya ÷atruþ kila tena karmaõà /
anarthamålà viùayà÷ ca kevalà nanu praheyà viùamà yathàrayaþ // Saund_9.46 //
ihaiva bhåtvà ripavo vadhàtmakàþ prayànti kàle puruùasya mitratàm /
paratra caiveha ca duþkhahetavo bhavanti kàmà na tu kasya cic chivàþ // Saund_9.47 //
yathopayuktaü rasavarõagandhavad vadhàya kiüpàkaphalaü na puùñaye /
niùevyamàõà viùayà÷ calàtmano bhavanty anarthàya tathà na bhåtaye // Saund_9.48 //
tat etad àj¤àya vipàpmanàtmanà vimokùadharmàdyupasaühitaü hitam /
juùasva me sajjanasaümataü mataü pracakùva và ni÷cayam udgiran giram // Saund_9.49 //
iti hitam api bahv apãdam uktaþ ÷rutamahatà ÷ramaõena tena nandaþ /
na dhçtim upayayau na ÷arma lebhe dvirada ivàtimado madàndhacetàþ // Saund_9.50 //
nandasya bhàvam avagamya tataþ sa bhikùuþ pàriplavaü gçhasukhàbhimukhaü na dharme /
sattvà÷ayànu÷ayabhàvaparkùakàya buddhàya tattvadiuùe kathayàü cakàra // Saund_9.51 //

Saundaranande mahàkàvye madàpavàdo nàma navamaþ sargaþ /


CANTO X

÷rutvà tataþ sadvratam utsisçkùuü bhàryàü didçkùuü bhavanaü vivikùum /
nandaü nirànandam apetadhairyam abhyujjihãrùur munir àjuhàva // Saund_10.1 //
taü pràptam apràptavimokùamàrgaü papraccha cittaskhalitaü sucittaþ /
sa hrãmate hrãvinato jagàda svaü ni÷cayaü ni÷cayakovidàya // Saund_10.2 //
nandaü viditvà sugatas tatas taü bhàryàbhidhàne tamasi bhramantam /
pàõau gçhãtvà viyad utpapàta maõiü jale sàdhur ivojjihãrùuþ // Saund_10.3 //
kàùàyavastrau kanakàvadàtau virejatus tau nabhasi prasanne /
anyonyasaü÷liùñavikãrõapakùau saraþprakãrõàv iva cakravàkau // Saund_10.4 //
tau devadàråttamagandhavantaü nadãsaraþprasravaõaughavantam /
àjagmatuþ kà¤canadhàtumantaü devarùimantaü himavantam à÷u // Saund_10.5 //
tasmin girau càra¤asiddhajuùñe ÷ive havir dhåmakçttottarãye /
àgamya pàrasya nirà÷rayasya tau tasthatur dvãpa ivàmbarasya // Saund_10.6 //
÷àntendriye tatra munau sthite tu savismayaü dikùu dadar÷a nandaþ /
darã÷ ca ku¤jàü÷ ca vanaukasa÷ ca vibhåùaõaü rakùaõam eva càdreþ // Saund_10.7 //
bahvàyate tatra site hi ÷çïge saükùiptabarhaþ ÷ayito mayåraþ /
bhuje balasyàyatapãnabàhor vaióåryakeyåra ivàbabhàse // Saund_10.8 //
manaþ÷ilàdhàtu÷ilà÷rayeõa pãtàkçtàüso viraràja siühaþ /
saütaptacàmãkarabhaktcitraü råpyàïgadaü ÷ãrõam ivàmbikasya // Saund_10.9 //
vyàghraþ klavyàyatakhelagàmã làïgålacakreõa kçtàpasvyaþ /
babhau gireþ prasravaõaü pipàsur ditsan pitçbhyo 'mbha ivàvatirõaþ // Saund_10.10 //
calatkadambe himvannitambe tarau pralambe camaro lalambe /
chettuü vilagnaü na ÷a÷àka bàlaü kulodgatàü prãtim ivàryavçttaþ // Saund_10.11 //
suvarõagaurà÷ ca kiràtasaüghà mayårapattrojjvalagàtralekhàþ /
sàrdålapàtapratimà guhàbhayo ni÷eptur udgàra ivàcalasya // Saund_10.12 //
darãcarãõàm atisundariõàü manohara÷roõikucodharãõàm /
vçdndàni rejur di÷i kiünarãõàü puùpotkacànàm iva vallarãõàm // Saund_10.13 //
nagàn nagasyopari devadàrån àyàsayantaþ kapayo viceruþ /
tebhyaþ phalaü nàpurato 'pajagmur moghaprasàdebhya ive÷varebhyaþ // Saund_10.14 //
tasmàt tu yåthàd apasàryamàõàü niùpãditàlaktakaraktavaktràm /
÷àkhàmçgãm ekavipannadçùñiü dçùñvà munir nandam idaü babhàùe // Saund_10.15 //
kà nanda råpeõa ca ceùñayà ca saüpa÷yata÷ càrutarà matà te /
eùà mçgã viakavipanndçùñiþ sa và jano yatra gatà taveùñiþ // Saund_10.16 //
ity evam uktaþ sugatena nandaþ kçtvà smitaü kiü cid idaü jagàda /
kva cottamastrã bhagavan badhås te mçgi nagakle÷karã kva caiùà // Saund_10.17 //
tato munis tasya ni÷amya vàkyaü hetvantaraü kiü cid avekùamàõaþ /
àlambya nandaü prayayau tathaiva krãóàvanaü vajradharasya ràj¤aþ // Saund_10.18 //
çtàv rtàv àkçtim eka eke kùaõe kùaõe bibhrati yatra vçkùàþ /
citràü samastàm api ke cid anye ùaõõàm çtånàü ÷riyam udvahanti // Saund_10.19 //
puùyanti ke cit surabhãr udàrà màlàþ sraja÷ ca grathità vicitràþ /
karõànukålàn avataüsakàüù ca pratyarthibhåtàn iva kuõóalànàm // Saund_10.20 //
raktàni phullàþ kamalàni yatra pradãpavçkùà iva bhànti vçkùà /
praphullanãlotpalarohiõo 'nye sonmãlitàkùà iva bhànti vçkùà // Saund_10.21 //
nànàviràgàõy atha pàõóaràõi suvarõabhaktivyavabhàsitàni /
atàntavàny ekaghanàni yatra såkùmàõi vàsàüsi phalanti vçkùà // Saund_10.22 /
hàràn maõãn uttamakuõóalàni keyåravaryàõy atha nåpuràõi /
evaüvidhàny àbharaõàni yatra svargànuråpàõi phalanti vçkùaþ // Saund_10.23 //
vaióåryanàlàni ca kà¤canàni padmàni vajràïkurakesaràõi /
spar÷akùamàõy uttamagandhavanti rohanti niùkampatalà nalinyaþ // Saund_10.24 //
yatràyatàü÷ caiva tatàü÷ ca tàüs tàn vàdyasya hetån suùiràn ghanàü÷ ca /
phalanti vçkùà maõihemacitràþ krãóàsahàyàs trida÷àlayànàm // Saund_10.25 //
mandàravçkùàü÷ ca ku÷e÷ayàü÷ ca puùpànatàn kokanadàü÷ ca vçkùàn /
àkramya màhàtmyaguõair viràjan ràjàyate yatra sa pàrijàtaþ // Saund_10.26 //
kçùñe tapaþùãlahalair akhinnais tripiùñapakùetratale prasåtàþ /
evaüvidhà yatra saànuvçttà divaukasàü bhogavidhànavçkùàþ // Saund_10.27 //
manaþ÷ilàbhair vadanair vihaïgà yatràkùibhiþ spàñikasaünibhai÷ ca /
÷àvai÷ ca pakùair abhilohitàntair mà¤jiùñhakair ardhasitai÷ ca pàdaiþ // Saund_10.28 //
citraiþ suvarõacchadanais tathànye vaióuryavarõàbhir nayanaiþ prasannaiþ /
vihaïgamà ÷i¤jirikàbhidhànà rutair manaþ÷rotaharair bhramanti // Saund_10.29 //
raktàbhir agreùu ca vallarãbhir madhyeùu càmãkarapi¤jaràbhiþ /
vaióåryavarõàbhir upàntamadhyeùv alaïkçtà yatra khagà÷ caranti // Saund_10.30 //
rociùõavo nàma patratriõo 'nye dãptàgnivarõà jvalitair ivàsyaiþ /
bhramanti dçùñãr vapuùàkùipantaþ svanaiþ ÷ubhair apsaraso harantaþ // Saund_10.31 //
yatreùñaceùñàþ satataprahçùñà nirartayo nirjaraso vi÷okàþ /
svaiþ karmabhir hãnavi÷iùñtamadhyàþ svayaüprabhàþ puõyakçto ramante // Saund_10.32 //
pårvaü tapomålyaparigraheõa svargakrayàrthaü kçtani÷cayànàü /
manàüsi khinnàni tapodhanànàü haranti yatràpsaraso laóantyàþ // Saund_10.33 //
nityotsavaü taü ca ni÷àmya lokaü nistandrinidràrati÷okarogam /
nando jaràmçtyuva÷aü sadàrtaü mene ÷ma÷ànapratimaü nçlokam // Saund_10.34 //
aindraü vanaü tac ca dadar÷a nandaþ samantato vismayaphulladçùñiþ /
harùànvità÷ càpsarasaþ parãyuþ sagarvam anyonyam avekùamàõàþ // Saund_10.35 //
sadà yuvatyo madanaikakàryàþ sàdhàraõàþ puõyakçtàü vihàràþ /
divyà÷ ca nirdoùaparigrahà÷ ca tapaþphalasyà÷rayaõaü suràõàm // Saund_10.36 //
tàsàü jagur dhãram udàttam anyàþ padmàni kà÷ cil lalitaü labha¤juþ /
anyonyaharùàn nançtus tathànyà÷ ciràïgahàràþ stanabhinnabhàràþ // Saund_10.37 //
kàsàü cid àsàü vadanàni rejur vanàntarebhya÷ calakuõóalàni /
vyàviddhaparõebhya ivàkarebhyaþ padmàni kàraõóavaghaññitàni // Saund_10.38 //
tàþ niþsçtàþ prekùya vanàntarebhyas taóitpatàkà iva toyadebhyaþ /
nandasya ràgeõa tanur vivepe jale cale candramasaþ prabheva // Saund_10.39 //
vapu÷ ca divyaü lalità÷ ca ceùñàs tataþ sa tàsàü manasà jahàra /
kautåhalàvarjitayà ca dçùñyà saü÷leùatarùàd iva jàtaràgaþ // Saund_10.40 //
sa jàtatarùo 'psarasaþ pipàsus tatpràptaye 'dhiùñhitaviklavàrtaþ /
lolendriyà÷vena manorathena jehriyamàõo na dhçtiü cakàra // Saund_10.41 //
yathà manuùyo malinaü hi vàsaþ kùàreõa bhåyo malinãkaroti /
malakùayàrthaü na malodbhavàrtaü rajas tathàsmai munir àcakarùa // Saund_10.42 //
doùàü÷ ca kàyàd bhiùaguj jihãrùur bhåyo yathà kle÷ayituü yateta /
ràgaü tathà tasya munir jighàüsur bhåyastaraü ràgam upàninàya // Saund_10.43 //
dãpaprabhàü hanti yathàndhakàre sahasrara÷mer uditasya dãptiþ /
manuùyaloke dyutim aïganànàm antardadhàty apsarasàü tathà ÷rãþ // Saund_10.44 //
mahac ca råpaü svaõu hanti råpaü ÷abdo mahàn hanti ca ÷abdam alpam /
gurvã rujà hanti rujàü ca mçdviü sarvo mahàn hetur aõor vadhàya // Saund_10.45 //
muneþ prabhàvàc ca ÷a÷àka nandas taddar÷anaü soóhum asahyam anyaiþ /
avitaràgasya hi durbalasya mano dahed apsarasàü vapuþùrãþ // Saund_10.46 //
matvà tato nandam udãrõaràgaü bhàryànurodhàd apavçttaràgam /
ràgeõa ràgaü pratihantukàmo munir viràgo giram ity uvàca // Saund_10.47 //
etàþ strãyaþ pa÷ya divaukasas tvaü nirãkùya ca bråhi yathàrthattvam /
etàþ kathaü råpaguõair matàs te sa và jano yatra gataü manas te // Saund_10.48 //
athàpsaraþs eva niviùñadçùtã ràgàgninàntarhçdaye pradãptaþ /
sagadgagadaü kàmaviùaktacetàþ kçtà¤jalir vàkyam uvàca nandaþ // Saund_10.49 //
haryaïganàsau muùitaikadçùñir yadantare syàt tava nàtha vadhvàþ /
tadantare 'sau kçpaõà vadhås te vauùmatãr apsarasaþ pratãtya // Saund_10.50 //
àsthà yathà pårvam abhån na kà cid anyàsu me striùu ni÷àmya bhàryàm /
tasyàü tataþ samprati kà cid àsthà na me ni÷àmyaiva hi råpam àsàm // Saund_10.51 //
yathà pratapto mçdunàtapena dahyeta ka÷ cin mahatànalena /
ràgeõa pårvaü mçdunàbhitapto ràgàninànena tathàbhidahye // Saund_10.52 //
vàgvàriõà màü pariùi¤ca tasmàd yàvan na dahye sa ivàhja÷atruþ /
ràràgnir adyaiva hi màü didhakùuþ kakùaü savçkùàgram ivotthito 'gniþ // Saund_10.53 //
prasãda sãdàmi vimu¤ca mà mune vasundharàdhairya na dhairyam asti me /
asån vimokùyàmi vimuktamànasa prayccha và vàgamçtaü mumårùave // Saund_10.54 //
anarthabhogena vighàtaydçùtinà pramàdadaü÷ñreõa tamoviùàgninà /
ahaü hi daùño hçdi manmathàhinà vidhatsya tasmàd agadaü mahàbhiùak // Saund_10.55 //
anena daùño madanàhinà hi nà na ka÷ cid àtmany anavasthitaþ sthitaþ /
mumoha vodhyor hy acalàtmano mano babhåva dhãmàü÷ ca sa ÷antanus tanuþ // Saund_10.56 //
sthite vi÷iùñe tvayi saü÷raye ÷raye yathà na yàmãha vasan di÷aü di÷am /
yathà ca labdhvà vyasanakùayaü kùayaü vrajàmi tan me kuru ÷aüsataþ sataþ // Saund_10.57 //
tato jighàüsur hçdi tasya tattamas tamonudo naktam ivotthitaü tamaþ /
maharùicandro jagatas tamonudas tamaþprahãõo nijagàda gautamaþ // Saund_10.58 //
dhçtiü pariùvajya vidhåya vikriyàü nigçhya tàvac chrutacetasã ÷çõu /
imà yadi pràrthayase tvam aïganà vidhatsva ÷ulkàrtham ihottamaü tapaþ // Saund_10.59 //
imà hi ÷akyà na balàn na sevayà na saüpradànena na råptavattayà /
imà hriyante khalu dharmacaryayà sacet praharùa÷ cara dharmam àdçtaþ // Saund_10.60 //
ihàdhivàso divi daivataiþ samaü vanàni ramyàõy ajarà÷ ca yoùitaþ /
idaü phalaü svasya ÷ubhasya karmaõo na dattam anyena na càpy ahetutaþ // Saund_10.61 //
kùitau manuùyo dhanuràdhibhiþ ÷ramaiþ striyaþ kadà cid dhi labheta và na và /
asaü÷ayaü yat tv iha dharmacaryayà bhaveyur età divi puõakarmaõaþ // Saund_10.62 //
tad apramatto niyame samudyato ramasva yady apsaraso 'bhilipsase /
ahaü ca te 'tra pratibhåþ sthire vrate yathà tvam àbhir niyataü sameùyasi // Saund_10.63 //
ataþparaü paramam iti vyavasthitaþ paràü dhçtim paramamunau cakàra saþ /
tato muniþ pavana ivàmbaràt patan pragçhya taü punar agaman mahãtalam // Saund_10.64 //

Saundaranande mahàkàvye svarganidar÷ano nàma da÷amaþ sargaþ /

CANTO XI

tatas tà yoùito dçùñvà nando nandanacàriõãþ /
babandha niyamastambhe durdamaü capalaü manaþ // Saund_11.1 //
so 'ni÷ñaniaiùkramyaraso mlànatàmarasopamaþ /
cacàra viraso dharmaü nive÷yàpsaraso hçdi // Saund_11.2 //
tathà lolendriyo bhåtvà dayitendriyagocaraþ /
indriyàrthava÷àd eva babhåva niyatendriyaþ // Saund_11.3 //
kàmacaryàsu ku÷alo bhikùucaryàsu viklavaþ /
paramàcàryaviùñabdho brahmacaryaü cacàra saþ // Saund_11.4 //
saüvçtena ca ÷àntena tãvreõa madanena ca /
jalàgner iva saüsargàc cha÷àma ca ÷u÷oùa ca // Saund_11.5 //
svabhàvadar÷anãyo 'pi vairåpyam agamat param /
cintayàpsarasàü caiva niyamenàyatena ca // Saund_11.6 //
prastaveùv api bhàryàyàü priyabhàryas tathàpi saþ /
vãtaràga ivottasthau na jaharùa na cukùubhe // Saund_11.7 //
taü vyavasthitam àj¤àya bhàryàràgàt paràïmukham /
abhigamyàbhravãn nandam ànandaþ praõayàd idam // Saund_11.8 //
aho sadç÷am àrabdhaü ÷rutasyàbhijanasya ca /
nigçhãtendriyaþ svastho niyame yadi saüsthitaþ // Saund_11.9 //
abhiùvaktasya kàmeùu ràgiõo viùayàtmanaþ /
yad iyaü saüvid utpannà neyam alpena hetunà // Saund_11.10 //
vyàdhir alpena yatnena mçduþ pratinivàryate /
prabalaþ prabalair eva yatnair na÷yatti và na và // Saund_11.11 //
durharo mànaso vyàdhir balavàü÷ ca tavàbhavat /
vinivçtto yadi sa te sarvathà dhçtimànasi // Saund_11.12 //
duùkaraü sàdhv anàryeõa màninà caiva màrdavam /
atisarga÷ ca lubdhena bramacaryaü ca ràgiõà // Saund_11.13 //
ekas tu mama saüdehas tavàsyàü niyame dhçtau /
atrànunayam icchàmi vaktavyaü yadi manase // Saund_11.14 //
àrjavàbhihitaü vàkyaü na ca gantavyam anyathà /
råkùam apy à÷aye ÷uddhe råkùato naiti sajjanaþ // Saund_11.15 //
spriyaü hi hitaü snigdham asnigdham ahitaü priyaü /
durlabhaü tu priyahitaü svàdu pathyam ivauùadham // Saund_11.16 //
vi÷vàsa÷ càrthacaryà ca sàmànyaü sukhaduþkhayoþ /
marùaõaü praõaya÷ caiva mitravçttir iyaü satàm // Saund_11.17 //
tad idaü tvà vivakùàmi praõayàn na jãghàüsayà /
tvacchreyo hi vivakùà me yato nàrhàmy upekùitum // Saund_11.18 //
apsarobhçtako dharmaü carasãty abhidãyase /
kim idaü bhåtam àhosvit prarihàso 'yam ãdç÷aþ // Saund_11.19 //
yadi tàvad idaü satyaü vakùyàmy atra yudaùadham /
auddhatyam atha vaktémà, abhidàsyàmi tattvataþ // Saund_11.20 //
÷lakùõapårvam atho tena hçdi so 'bhihatas tadà /
dhyàtvà dãrghaü ni÷a÷vàsa kiü cic càvà¤mukho 'bhavat // Saund_11.21 //
tatas tasyeïgitaü j¤àtvà manaþsaükalpasåcakam /
babhàùe vàkyam ànando madhurodarkam apriyam // Saund_11.22 //
àkàreõàvagacchàmi tava dharmaprayojanam /
yaj j¤àtvà tvayi jàtaü me hàsyaü kàuõyam eva ca // Saund_11.23 //
yathàsanàrthaü skandhena ka÷ cid gurvãü ÷ilàü vahet /
tadvat tvam api kàmàrthaü niyamaü voóhum udyataþ // Saund_11.24 //
titàóayiùayàsçpto yathà meùo 'pasarpati /
tadvad abrahmacaryàya brahmacaryam idaü tava // Saund_11.25 //
cikrãùanti yathà paõyaü vaõijo làbhalipsayà /
dharmacaryà tava tathà paõyabhåtà na ÷àntaye // Saund_11.26 //
yathà phalavi÷eùàrthaü bãjaü vapati kàrùakaþ /
tadvad viùayakàrpaõyàd viùayàüs tyaktavàn asi // Saund_11.27 //
àkàïkùec ca yathà rogaü pratãkàrasukhepsayà /
duþkham anvicchati bhavàüs tathà viùayatç÷õayà // Saund_11.28 //
yathà pa÷yati madhv eva na prapàtam avekùate /
pa÷yasy apsarasas tadvad bhraü÷am ante na pa÷yasi // Saund_11.29 //
hçdi kàmàgninà dãpte kàyena vahato vratam /
kim idaü brahmacaryaü te manasàbrahmacàriõaþ // Saund_11.30 //
saüsàre vartamànena yadà càpsarasas tvayà /
pràptàs tyaktà÷ ca ÷ata÷as tàbhyaþ kim iti te spçhà // Saund_11.31 //
tçptir nàstãndhanair agner nàmbhasà lavaõàmbhasaþ /
nàpi kàmaiþ satçùõasya tasmàt kàmà na tçptaye // Saund_11.32 //
atçptau ca kutaþ ÷àntir a÷àntau ca kutaþ sukham /
asukhe ca kutaþ pçtir aprãtau ca kuto ratiþ // Saund_11.33 //
riraüsà yadi te tasmàd adhyàtme dhãyatàü manaþ /
pra÷ànta cànavadyà ca nàsty adhyàtmasamà ratiþ // Saund_11.34 //
na tatra kàryaü tåryais te na strãbhir na vibhåùanaiþ /
ekas tvaü yatratrasthas tayà ratyàbhiraüsyase // Saund_11.35 //
mànasaü balavad duþkhaü tarùe tiùñhati tiùñhati /
taü tarùaü chindhi duþkhaü hi tçùõà càsti ca nàsti ca // Saund_11.36 //
saüpattau và vipattau và divà và naktam eva và /
kàmeùu hi sañçù¤asya na ÷àntir upadadyate // Saund_11.37 //
kàmànàü pràrthanà duþkhà pràptau tçptir na vidyate /
viyogàn niyataþ ÷oko viyoga÷ ca dhruvo divi // Saund_11.38 //
kçtvàpi duùkaraü karma svargaü labdhvàpi durlabham /
nçlokaü punar evaiti pravàsàt svagçhaü yathà // Saund_11.39 //
yadà bhraùñasya ku÷alaü ÷iùñaü kiü cin na vidyate /
triyakùu pitçloke và narake vopapadyate // Saund_11.40 //
tasya bhuktavataþ svarge viùayàn uttamàn api /
bhraùñasyàrtasya duþkhena kim àsvàdaþ karoti saþ // Saund_11.41 //
÷yenàya pràõivàtsalyàt svamàüsàny api dattavàn /
÷ibhiþ svargàt paribhraùñas tàdçk kçtvàpi duùkaram // Saund_11.42 //
÷akrasyàrdhàsanaü gatvà pårvapàrthiva eva yaþ /
sadevataü gate kàle màndhàtàdhaþ punar yayau // Saund_11.43 //
ràjyaü kçtvàpi devànàü papàta nahuùo bhuvi /
pràptaþ kila bjuaïgatvaü nàdyàpi parimucyate // Saund_11.44 //
tathaivelivilo ràja ràjavçttena saüskçtaþ /
svargaü gatvà punar bhraùñaþ kårmãbhåtaþ kilàrõave // Saund_11.45 //
bhårdiyumno yayàti÷ ca te cànye ca nçparùabhàþ /
karmabhir dyàm abhikrãya tatkùayàt punar atyajan // Saund_11.46 //
asuràþ pårvadvàs tu surair apahçta÷riyaþ /
÷riyaü samanu÷ocantaþ pàtàlaü ÷ara¤aü yayuþ // Saund_11.47 //
kiü ca ràjarùibhis tàvad asurair và suràdibhiþ /
mahendràþ ÷ata÷aþ petur màhàtmyam api na sthiram // Saund_11.48 //
saüsadaü ÷obhayitvaindrãm upendra÷ ca trivikramaþ /
kùãõakarmà papàtovriü madhyàd apsarasàü rasan // Saund_11.49 //
hà caitraratha hà vàpi hà mandàkini hà priye /
ity àrtà vilapanto 'pi gàü patanti divaukasaþ // Saund_11.50 //
tãvraü hy uptadyate duþkham iha tàvan mumårùatàm /
kiü punaþ patatàü svargàd evànte sukhasevinàm // Saund_11.51 //
rajo gçhõanti vàsàüsi mlàyanti paramàþ srajaþ /
gàtrebhyo jàyate svedo ratir bhavati nàsane // Saund_11.52 //
etàny àdau nimittàni cyutau svargàd divaukasàm /
aniùñàniva martyànàm ariùñàni mumårùatàm // Saund_11.53 //
sukham utpadyate yac ca divi kàmàn upà÷natàm /
yac ca duþkhaü nipatatàü duþkham eva viùiùyate // Saund_11.54 //
tasmàd asvantam atràõam avi÷vàsyam atarpakam /
vij¤àya kùayiõaü svargam apavarge matiü kuru // Saund_11.55 //
a÷arãraü bhavàgraü hi gatvàpi munir udrakaþ /
karmaõo 'nte cyutas tasmàt tiryagyoniü prapatsyate // Saund_11.56 //
maitrayà sptavàrùikyà brahmalokam ito gataþ /
sunetraþ punar àvçtto garbhavàsam upeyivàn // Saund_11.57 //
yada cai÷vcaryavanto 'pi kùayi¤aþ svargavàsinaþ /
ko nàma svargavàsàya kùeùõave spçhayed budhaþ // Saund_11.58 //
såtreõa baddho hi yathà vihaïgo vyàvartate dåragato 'pi bhåyaþ /
aj¤ànasåtreõa tathàvabaddho gato 'pi dåraü punar eti lokaþ // Saund_11.59 //
kçtvà kàlavilakùa¤aü pratibhuvà mukto yathà bandhanàd bhuktvà ve÷masukhàny atãtya samayaü bhåyo vi÷ed bandhanam /
tadvad dyàü pratibhåvad àtmaniyamair dhyànàdibhiþ pràptavàn kàle karmasu teùu bhuktaviùayeùv àkçùyate gàü punaþ // Saund_11.60 //
antarjàlagatàþ pramattamanaso minàs taóàge yathà jànantã vyasanaü na rodhajanitaü svasthà÷ caranty ambhasi /
antarlokagatàþ kçtàrthamatayas tadvad divi dhyàyino manyante ÷ivam acyutaü dhruvam iti svaü sthànam àvartakam // Saund_11.61 //
tajjanmavyàdhimçtyuvyasanaparigataü matvà jagad idaü saüsàre bhràmyamàõaü divi nçùu narake tiryakpitçùu ca /
yat tràõaü nirbhayaü yac chivam amarajaraü niþùokam amçtaü taddhetor brahmacaryaü cara jahihi calaü svargaü prati rucim // Saund_11.62 //

Saundaranande mahàkàvye svargàpavàdo nàmaikada÷aþ sargaþ /


CANTO XII

apsarobhçtako dharmaü carasãty atha coditaþ /
ànandena tadà nandaþ paraü vrãóam upàgamat // Saund_12.1 //
tasya vrióena mahatà pramodo hçdi nàbhavat /
apràmodyena vimukhaü nàvatasthe vrate manaþ // Saund_12.2 //
kàmaràgapradhàno 'pi parihàsasamo 'pi san /
paripàkagate hetau na sa tan mamçùe vacaþ // Saund_12.3 //
aparãkùabkabhàvàc ca pårvaü matvà divaü dhruvam /
tasmàt kùeùõuü pari÷rutya bhç÷aü saüvegam eyivàn // Saund_12.4 //
tasya svargàn nivavçte saükalpà÷vo manorathaþ /
mahàratha ivonmàrgàd apramattasya sàratheþ // Saund_12.5 //
svargatarùàn nivçtta÷ ca sadyaþ svastha ivàbhavat /
mçùñàd apathyàd virato jijãvùur ivàturaþ // Saund_12.6 //
visasmàra priyàü bhàryàü aspsarodar÷anàd yathà /
tathànityatayodvignas tatyàjàpsaraso 'pi saþ // Saund_12.7 //
mahatàm api bhåtànàm àvçtti iti cintayan /
saüvegàc ca saràgo 'pi vãtaràga ivàbhavat // Saund_12.8 //
babhåva sa hi saüvegaþ ÷reyasas tasya vçddhaye /
dhàtur edhir ivàkhyàte pañhito 'kùaracintakaiþ // Saund_12.9 //
na tu kàmànmanas tasya kena cij jagçhe dhçtiþ /
triùu kàleùu sarveùu nipàto 'stir iva smçtaþ // Saund_12.10 //
khelagàmã mahàbàhur gajendra iva nirmadaþ /
so 'bhyagacchad guruü kale vivakùur bhàvam àtmanaþ // Saund_12.11 //
praõamya ca gurau mårdhnà bàùpavyàkulalocanaþ /
kçtvànjalim uvàcedaü hriyà kiü cid avà¤mukhaþ // Saund_12.12 //
apsaraþpràptaye yan me bhagavan pratibhår asi /
nàpsarobhir mamàrtho 'sti pratibhåtvaü tyajàmy aham // Saund_12.13 //
÷rutvà hy àvartakaü svargaü saüsàrasya ca citratàm /
na martyeùu na deveùu pravçttir mama rocate // Saund_12.14 //
yadi pràpya divaü yatnàn niyamena damena ca /
avitçptàþ patanaty ante svargàya tyàgine namaþ // Saund_12.15 //
ata÷ ca nikhilaü lokaü vidibà sacaràcaram /
sarvaduþkhakùayakare tvaddharme parame rame // Saund_12.16 //
tasmàd vyàsamàsàbhyàü tan me vyàkhyàtum arhasi /
yac chrutvà ÷çõvatàü ÷reùñha paramaü pràpnuyàü padam // Saund_12.17 //
tatas tasyà÷ayaü j¤àtvà vipakùàõindriyàõi ca /
÷reya÷ caivàmukhãbhåtaü nijagàda tathàgataþ // Saund_12.18 //
aho pratyavamar÷o 'yaü ÷reyasas te purojavaþ /
araõyàü mathyamànàyàm agner dhåma ivotthitaþ // Saund_12.19 //
ciram unmàrgavihçto lolair indiyavàjibhiþ /
avatirõo 'si panthànaü diùñyà dç÷tyàvimåóhayà // Saund_12.20 //
adya te saphalaü janma làbho 'dya sumahàüs tava /
yasya kàmarasj¤asya naiùkramyàyotsukaü manaþ // Saund_12.21 //
loke 'sminn àlayàràme nivçttau durlabhà ratiþ /
vyathante hy apunarbhàvàt prapàtàd iva bàli÷àþ // Saund_12.22 //
duþkhaü na syàt sukhaü me syàd iti prayatate janaþ /
atyantaduþkhoparamaü sukhaü tac ca na budhyate // Saund_12.23 //
airbhåteùv anityeùu satataü duþkhahetu÷u /
kàmàdiùu jagat saktaü na vetti sukham avyayam // Saund_12.24 //
sarvaduþkhàpahaü tat tu hastatham amçtaü tava /
viùaü pãtvà yad agadaü samaye pàtum icchasi // Saund_12.25 //
anarhasaüsàrabhayaü mànàrhaü te cikãrùitam /
ràgàgnis tàdçùo yasya dharmonmukha paràõmukhaþ // Saund_12.26 //
ràgoddàmena manasà sarvathà duùkarà dhçtiþ /
sadoùam salilaü dçùñvà pathineva pipàsunà // Saund_12.27 //
ãdç÷ã nàma buddhis te niruddhà rajasàbhavat /
rajasà caõóavàtena vivasvata iva prabhà // Saund_12.28 //
sà jighàüsus tamo hàrdaü yà saüprati vijçmbhate /
tamo nai÷aü prabhà saurã vinirgãrõeva meruõà // Saund_12.29 //
yuktaråpam idaü caiva ÷uddhasattvasya cetasaþ /
yat te syàn naiùñhike såkùme ÷reyasi ÷raqddadhànatà // Saund_12.30 //
dharmacchandam imaü tasmàd vivardhayitum arhasi /
sarvadharmà hi dharmaj¤a niyamàcx chandahetavaþ // Saund_12.31 //
satyàü gamanabuddhau hi gamanàya pravartate /
÷ayyàbuddhau ca ÷ayanaü sthànabuddhau tathà sthitiþ // Saund_12.32 //
antarbhåmigataü hy ambhaþ ÷raddadhàti naro yadà /
arthitve sati yatnena tadà khanati gàm imàm // Saund_12.33 //
nàrthi yady agninà và syàc chraddadhyàt taü na vàraõau /
mathnãyàn nàraõiü ka÷ cit tadbhàve sati mathyate // Saund_12.34 //
sasyotpattiü yadi na và ÷raddadhyàt kàrùakaþ kùitau /
arthã sasyena và na syàd bhãjàni na vaped bhuvi // Saund_12.35 //
ata÷ ca hasta ity uktà mayà ÷raddhà vi÷eùataþ /
yasmàd gçhnàti saddharmaü dàyaü hasta ivàkùataþ // Saund_12.36 //
pràdhànyàd indriyam iti shtiratvàd balam ity ataþ /
guõadàridrya÷amanàd dhanam ity abhivarõità // Saund_12.37 //
rakùaõàrthena dharmasya tatheùãkety udàhçtà /
loke 'smin durlabhatvàc ca ratnam ity abhihàùità // Saund_12.38 //
puna÷ ca bãjam ity uktà nimittaü ÷reyasotpadà /
pàvanàrthena pàpasya nadãty abhihità punaþ // Saund_12.39 //
yasmàd dharmasya cottpattau ÷raddhà kàraõam uttamam /
mayoktà kàryatas tasmàt tatra tatra tathà tathà // Saund_12.40 //
÷raddhà¤kuram imaü tasmàt saüvardhayitum arhasi /
tad vçddhau vardhate dharmo målavçddhau yathà drumaþ // Saund_12.41 //
vyàkulaü dar÷anaü yasya durbalo yasya ni÷cayaþ /
tasya pàriplavà ÷raddhà na hi kçtàya vartate // Saund_12.42 //
yàvat tattvaü na bhavati hi dçùñaü ÷rutaü và tàvac chraddhà na bhavati balasthà sthirà và /
dçùñe tattve niyamaparibhåtendriyasya ÷raddhàvçkùo bhavati saphala÷ cà÷rayàs ca // Saund_12.43 //

Saundaranande mahàkàvye paryavamar÷o nàma dvàda÷aþ sargaþ /


CANTO XIII

atha saüràdhito nandaþ ÷raddhàü prati maharùinà /
parikùikto 'mçteneva yuyuje parayà mudà // Saund_13.1 //
kçtàrtham iva taü mene saübuddhaþ ÷raddhayà tayà /
mene pràptam iva ÷reyaþ sa ca buddhena saüskçtaþ // Saund_13.2 //
÷lakùõena vacasà kàü÷ cit kàü÷ cit paruùayà girà /
kàü÷ cid àbhyàm upàyàbhyàü sa vininye vinàyakaþ // Saund_13.3 //
pàüsubhyaþ kà¤canaü jàtaü vi÷uddhaü nirmalaü ÷uci /
sthitaü pàüsuùv api yathà pàüsudoùair na lipyate // Saund_13.4 //
padmaparõaü yathà caiva jale jàtaü jale sthitham /
upariùñàd adhastàd và na jalendopalipyate // Saund_13.5 //
tadval loke munir jàto lokasyànugrahaü caran /
kçtitvàn nirmalatvàc ca lokadharmair na liyate // Saund_13.6 //
÷leùaü tyàgaü priyaü råkùaü kathàü ca dhyànam eva ca /
mantukàle cikitsàrthaü cakre nàtmànuvçttaye // Saund_13.7 //
ata÷ ca saüdadhe dàyaü mahàkaruõayà tayà /
mocayeyaü kathaü duþkhàt sattvànãty anukampakaþ // Saund_13.8 //
atha saüharùaõàn nadaü viditvà bhàjanãkçtam /
abravãd bruvatàü ÷reùñhaþ kramaj¤aþ ÷reyasàü kramam // Saund_13.9 //
ataþ prabhçti bhåyas tvaü ÷raddhendriyapuraþsaraþ /
amçtasyàptaye saumya vçttaü rakùitum arhasi // Saund_13.10 //
prayogaþ kàyavacasoþ ÷uddho bhavati te yathà /
uttàno nivçto gupto 'navacchidras tathà kuru // Saund_13.11 //
uttàno bhàvakara¤àd vivçta÷ càpy agåhanàt /
gupto rakùaõatàtparyàd acchidra÷ cànavadyataþ // Saund_13.12 //
÷arãravacasoþ ÷uddhau saptàïge càpi karmaõi /
àjãvasamudàcàraü ÷aucàt saüskartum arhasi // Saund_13.13 //
doùànàü kuhanàdãnàü pa¤cànàm aniùevaõàt /
tyàgàc ca jyotiùàdãnàü caturõàü vçttighàtinàm // Saund_13.14 //
pràõidhànyadhanàdãnàü varjyànàm apratigrahàt /
bhaiùàïgànàü nisçùñànàü niyatànàü pratigrahàt // Saund_13.15 //
partiuùñaþ ÷ucir ma¤ju÷ caukùayà jãvasaüpadà /
kuryà duþkhapratãkàraü yàvad eva vimuktaye // Saund_13.16 //
karma¤o hi yathàdçùtàt kàyavàkprabhavàd api /
àjãvaþ pçthag evokto duþùodhatvàd ayaü mayà // Saund_13.17 //
gçhasthena hi duþ÷obdhà dçùñir vividhadçùñinà /
àjãvo bhikùuõà caiva pareùñàyattavçttinà // Saund_13.18 //
etàvac chãlam ity uktam àcàaro 'yaü samàsataþ /
asya nà÷ena naiva syàt pravrajyà na gçhasthatà // Saund_13.19 //
tasmàc càritrasaüpanno brahmacaryam idaü cara /
aõumàtreùv avadyeùu bhayadar÷i dçóhavrataþ // Saund_13.20 //
÷ãlam àsthàya vartante sarvà hi ÷reyasi kriyàþ /
sthànàdyàniva kàryàõi pratiùñhàya vasundharàm // Saund_13.21 //
mokùasyopaniùat saumya vairàgyam iti gçhyatàm /
vairàgasyàpi saüvedaþ saüvido j¤ànardar÷anam // Saund_13.22 //
j¤ànasyopaniùac caiva samàdhir upadhàryatàm /
samàdher apy upaniùat sukhaü ÷arãramànasam // Saund_13.23 //
pa÷rabdhiþ kàyamanasaþ sukhasyopaniùatparà /
pra÷abdher apy upaniùat pràmodyaü paramaü mamatam // Saund_13.24 //
tathaþ prãter upaniùat pràmodyaü paramaü matam /
pràmodyasyàpy ahçllekhaþ kukçteùv akçteùu và // Saund_13.25 //
ahçllekhasya manasaþ ÷ãlaü tåpaniùac chuci /
ataþ ÷ãlaü nayaty agryam iti ÷ãlaü vi÷odhaya // Saund_13.26 //
÷ãlanàc chãlam ity uktaü ÷ãlanaü sevanàd api /
sevanaü tannide÷àc ca nide÷a÷ ca tadà÷rayàt // Saund_13.27 //
÷ãlaü hi ÷araõaü saumya kàntàra iva dai÷ikaþ /
mitraü bandhu÷ ca rakùà ca dhanaü ca balam eva ca // Saund_13.28 //
yataþ ÷ãlam ataþ saumya ÷ãlaü saüskartum arhasi /
etat sthànam athànye ca mokùàrambheùu yoginàü // Saund_13.29 //
tataþ smçtim adhiùñhàya capalàni svabhàvataþ /
indriyàõãndriyàrthebhyo nivàrayitum arhasi // Saund_13.30 //
bhetavyaü na tathà ÷atror nàgner nàher na cà÷aneþ /
indriyebhyo yathà svebhyas tair ajasraü hi hanyate // Saund_13.31 //
dviùabdhiþ ÷atrubhiþ ka÷ cit kadà cit pãóyate na và /
indriyair bàdhyate sarvaþ sarvatra ca sadaiva ca // Saund_13.32 //
na ca prayàti narakaü ÷atruprabhçthibhir hataþ /
kçùyate tatra nighnas tu capalair indriyair hataþ // Saund_13.33 //
hanyamànasya tair duþkhaü hàrdaü bhavati và na và /
indriyair bàdhyamànasya hàrdaü ÷àrãram eva ca // Saund_13.34 //
saükalpaviùadigdhà hi pa¤cendriyamayàþ ÷aràþ /
cintàpuïkhà raiphalà viùayàkà÷agocaràþ // Saund_13.35 //
manuùyahariõàn ghnanti kàmavyàdherità hçdi /
vihanyante yadi na te tataþ patanti taiþ kùatàþ // Saund_13.36 //
niyamàjirasaüsthena dhairyakàrmukadhàriõà /
nipatanto nivàryàs te mahatà smçtivarmaõà // Saund_13.37 //
indriyàõàm upa÷amàd arãõàü nigrahàd iva /
sukhaü svapiti vàste và yatra tatra gatoddhavaþ // Saund_13.38 //
teùàü hi satataü loke viùayàõ abhikàïkùatàm /
saüvin naivàsti kàrpaõyàc chunàm à÷àvatàm iva // Saund_13.39 //
viùayair indriyagràmo na tçptim adhigacchati /
ajasraü påryamàõo 'pi samudraþ salilair iva // Saund_13.40 //
ava÷yaü gocare sve sve vartitavyam ihendriyaiþ /
nimittaü tatra na gràhyam anuvya¤janam eva ca // Saund_13.41 //
àlokya cakùuùà råpaü dhàtumàtre vyavasthitaþ /
strã veti puruùo veti na kalpayitum arhasi // Saund_13.42 //
sacet strãpuruùagràhaþ kva cid vidyeta kàs cana /
÷ubhataþ ke÷adantàdãn nànuprasthàtum arhasi // Saund_13.43 //
nàpaneyaü bhåtato bhåtaü ÷a÷vad indiyagocare /
draùñavyaü bhåtato bhåtaü yàdçùaü ca yathà ca yat // Saund_13.44 //
evaü te pa÷yatas tattvaü ÷a÷vad indriyagocare /
bhaviùyati padasthànaü nàbhiyàdaurmanasyayoþ // Saund_13.45 //
abhidhyà priyaråpeõa hanti kàmàtmakaü jagat /
arir mitramukheneva priyavàkkaluùà÷ayaþ // Saund_13.46 //
daurmanasyàbhidhànas tu pratigho viùayà÷ritaþ /
mohàd yenànuvçttena paratreha ca hanyate // Saund_13.47 //
anurodhavirodhàbhyàü ÷itoùõàbhyàm ivàrditaþ /
÷arma nàpnoti na ÷reya÷ calendricam ato jagat // Saund_13.48 //
nendriyaü viùaye tàvat pravçttam api sajjate /
yàvan na manasas tatra parikalpaþ pravartate // Saund_13.49 //
indhane sati vàyau ca yathà jvalati pàvakaþ /
viùayàt parikalpàc ca kle÷àgnir jàyate tathà // Saund_13.50 //
abhåtaparikalpena viùayasya hi badhyate /
tam eva viùayaü pa÷yan bhåtataþ parimucyate // Saund_13.51 //
dçùñvaikaü råpam anyo hi rajyate 'nyaþ praduùyati /
ka÷ cid bhavati madhyasthas tatraivànyo ghçõàyate // Saund_13.52 //
ato na viùayo hetur bandhàya na vimuktaye /
parikalpaviùeùeõa saügo bhavati và na và // Saund_13.53 //
kàryaþ paramayatnena tasmàd indiyasaüvaraþ /
indriyàõi hy aguptàni duþkhàya ca bhavàya ca // Saund_13.54 //
kàmabhogabhogavadbhir àmadçùñidçùñibhiþ pramàdanaikamårdhabhiþ praharùalolajivaiþ /
indriyoragair manobila÷ayaiþ spçhàviùaiþ ÷amàgadà çte na daùñam asti yac cikitset // Saund_13.55 //
tasmàd eùàm akuùalakaràõàm arãõàü cakùurghràõa÷rava¤arasanaspar÷anànàm /
sarvàvasthaü bhava viniyamàd apramatto màsminn arthe kùaõam api kçthàsa tvaü pramàdaü // Saund_13.56 //

Saundaranande mahàkàvye ÷ãlendriyajayo nàma trayoda÷aþ sargaþ /


CANTO XIV

atha smçtikavàñena pidhàyendriyasaüvaram /
bhojane bhava màtràj¤o dhyànàyànàmayàya ca // Saund_14.1 //
pràõàpànau nigçhõàti glàninidre prayacchati /
kçto hy atyartham àhàro vihanti ca paràkramam // Saund_14.2 //
yathà càtyartham àhàraþ kçto 'narthàya kalpate /
upayuktas tathàtyalpo na sàmarthyàya kalpate // Saund_14.3 //
àcayaü dyutim utsàhaü prayogaü balam eva ca /
bhojanaü kçtam atyalpaü ÷arãrasyàpakarùati // Saund_14.4 //
yathà bhàreõa namate laghunonnamate tulà /
samà tiùñhati yuktena bhojyeneyaü tathà tanuþ // Saund_14.5 //
tasmàd abhyavahartavyaü sva÷aktim anupa÷yatà /
nàtimàtraü na càtyalpaü meyaü mànava÷àd api // Saund_14.6 //
atyàkrànto hi kàyàgnir guruõànnena ÷àmyati /
avacchan na ivàlpo 'gniþ sahasà mahatendhasà // Saund_14.7 //
atyantam api saühàro nàhàrasya pra÷asyate /
anàhàro hi nirvàti nirindhana ivànalaþ // Saund_14.8 //
yasmàn nàsti vinàhàràt sarvapràõabhçtàü sthitiþ /
tasmàd duùyati nàhàro vikalpo 'tra tu vàryate // Saund_14.9 //
na hy evakviùaye 'nyatra sajyante pràõinas tathà /
avij¤àte yathàhàre boddhavyaü tatra kàraõam // Saund_14.10 //
cikitsàrthaü yathà dhatte vraõasyàlepanaü vraõã /
kùudvighàtàrtham àhàras tadvat sevyo mumukùunà // Saund_14.11 //
bhàrasyodvahanàrthaü ca rathàkùo 'bhyajyate yathà /
bhojanaü pràõayàtràrthaü tadvad vidvàn niùevate // Saund_14.12 //
samatikramaõàrthaü ca kàntàrasya yathàdhvagau /
putramàüsàni khàdetàü dampatã bhçùaduþkhitau // Saund_14.13 //
evam abhyavahartavyaü bhojanaü pratisaükhyayà /
na bhåùàrthaü na vapuùe na madàya na dçptaye // Saund_14.14 //
dhàraõàrthaü ÷arãrasya bhojanaü hi vidhiyate /
upastambhaþ pipatiùor durbalasyeva ve÷manaþ // Saund_14.15 //
plavaü yatnàd yathà ka÷ cid badhnãyàd dhàrayed api /
na tatsnehena yàvat tu mahaughasyottãrùayà // Saund_14.16 //
tathopakaraõaiþ kàyaü dhàrayanti parikùakàþ /
na tatsnehena yàvat tu duþkhaughasya titãrùayà // Saund_14.17 //
÷ocatà pãóyamànena dãyate ÷atrave yathà /
na bhaktyà nàpi tarùena kevalaü pràõaguptaye // Saund_14.18 //
yogàcàras tathàhàraü ÷ariràya payacchati /
kevalaü kùudvighàtàrthaü na ràgeõa na bhaktaye // Saund_14.19 //
manodhàraõayà caiva pariõàmyàtmavàn ahaþ /
vidhåya nidràü yogena ni÷àm apy atinàmayeþ // Saund_14.20 //
hçrdi yatsaüj¤ina÷ caiva nidrà pràdurbhavet tava /
guõavatsaüj¤itàü saüj¤àü tadà manasi mà kçthàþ // Saund_14.21 //
dhàtur àrambhadhçtyo÷ ca sthàmavikramayor api /
nityaü manasi kàryas te bàdhyamànena nidrayà // Saund_14.22 //
àmnàtavyà÷ ca vi÷adaü te dharmà ye pari÷rutàþ /
parebhya÷ copadeùñavyàþ saücintyàþ svayam eva ca // Saund_14.23 //
prakledyamadbhir vadanü vilokyàþ sarvato di÷aþ /
càryà dçùñi÷ ca tàràsu jijàgariùuõà sadà // Saund_14.24 //
antargatair acapalair va÷asthàyibhir indriyaiþ /
avikùiptena manasà caïkramyavàsva và ni÷i // Saund_14.25 //
bhaye prãtau ca ÷oke ca nidrayà nàbhibhåyate /
tasmàn nidràbhiyogeùu sevitavyam idaü trayam // Saund_14.26 //
bhayam àgamanàn mçtyoþ prãtiü dharmaparigrahàt /
janmaduþkhàd aparyantàc chokam àgantum arhasi // Saund_14.27 //
evamàdi kramaþ saumya kàryo jàgaraõaü prati /
vandhyaü hi ÷ayanàd àyuþ kaþ pràj¤aþ kartum arhati // Saund_14.28 //
doùavyàlàn atikramya vyàlàn gçhagatàn iva /
kùamaü pràj¤asya na svaptuü nistãrùor mahadbhayam // Saund_14.29 //
pradãpte jãvaloke hi mçtyuvyàdhijaràgnibhiþ /
kaþ ÷ayãta nirudvegaþ pradãpta iva ve÷mani // Saund_14.30 //
tasmàt tama iti j¤àtvà nidràü nàveùñum arhasi /
apra÷ànteùu doùeùu sa÷astreùv iva ÷atgruùu // Saund_14.31 //
pårvaü yàmaü triyàmàyàþ prayogeõàtinàmya tu /
sevyà ÷ayyà ÷arãrasya vi÷ràmàrthaü svatantriõà // Saund_14.32 //
dakùiõena tu pàr÷vena sthitayàlokasaüj¤ayà /
prabodhaü hçdaye kçtvà ÷ayãthàþ ÷àntamànasaþ // Saund_14.33 //
yàme tçtãye cotthàya carann àsãna eva và /
bhåyo yogaü mahaþ÷uddhau kurvãthà niyatendriyaþ // Saund_14.34 //
athàsanagatasthànaprekùitavyàhçtàdiùu /
saüprajànan kriyàþ sarvàþ smçtim àdhàtum arhasi // Saund_14.35 //
dvàràdhyakùa iva dvàri yasya praõihità smçtiþ /
dharùayanti na taü doùàþ puraü guptam ivàrayaþ // Saund_14.36 //
na tasyotpadyate kle÷o yasya kàyagatà smçtiþ /
cittaü sarvàsv avasthàsu bàlaü dhàtrãva rakùati // Saund_14.37 //
÷aravyaþ sa tu doùàõàü yo hãnaþ smçtivarmaõà /
raõasthaþ prati÷atråõàü vihãna iva varmaõà // Saund_14.38 //
anàthaü tan mano j¤eyaü yat smçtir nàbhirakùati /
nirõetà dçùñirahito viùameùu carann iva // Saund_14.39 //
anartheùu prasaktà÷ ca svàrthebhya÷ ca paràïmukhàþ /
yad bhaye sati nodvignàþ smçtinà÷o 'tra kàraõam // Saund_14.40 //
svabhåmiùu guõàþ sarve ye ca ÷ãlàdayaþ sthitàþ /
vikãrõà iva gà gopaþ smçtis tàn anugacchati // Saund_14.41 //
pranaùñam amçtaü tasya yasya kviprasçtà smçtiþ /
hastastham amçtaü tasya yasya kàyagatà smçtiþ // Saund_14.42 //
àryo nyàyaþ kutas tasya smçtir yasya na vidyate /
yasyàryo nàsti ca nyàyaþ pranaùñas tasya satpathaþ // Saund_14.43 //
pranaùño yasya sanmàrgo naùñaü tasyàmçtaü padam /
pranaùñam amçtaï yasya sa duþkhàn na vimucyate // Saund_14.44 //
tasmàc caran caro 'smãti sthito 'smiti ca dhiùñhitaþ /
evamàdiùu kàleùu smçtim àdhàtum arhasi // Saund_14.45 //
yagànulomaü vijanaü vi÷abdaü ÷ayyàsanaü saumya tathà bhajasva /
kàyasya kçtvà hi vivekam àdau sukho 'dhigantuü manaso vivekaþ // Saund_14.46 //
alabdhacetaþpra÷amaþ saràgo yo na pracàraü bhajate viviktam /
sa kùaõyate hy apartilabdhamàrga÷ carann ivoryàü bahukaõñakàyàm // Saund_14.47 //
adçùñatattvena parãkùakeõa sthitena citre viùayapracàre /
cittaü niùeddhuü na sukhena ÷kyaü kç÷ñàdako gaur iva sasyamadhyàt // Saund_14.48 //
anãryamàõas tu yathànilena pra÷àntim àgacchati citrabhànuþ /
alpena yatnena tathà vivikteùv aghaññitaü ÷àntim upaiti cetaþ // Saund_14.49 //
kva cid bhuktvà yat tad vasanam api yat tat parihito
vasann àtmàràmaþ kva cana vijane yo 'bhiramate /
kçtàrthaþ saj ¤eyaþ ÷amasukharasaj¤aþ kçtamatiþ
pareùàü saüsargaü pariharati yaþ kaõñakam iva // Saund_14.50 //
yadi dvandvàràme jagati viùayavyagrahçdaye
vivikte nirdvando viharati kçtã ÷àntahçdayaþ /
tataþ pãtvà praj¤àrasam amçtavat tçptahçdayo
viviktaþ saüsaktaü viùayakçpaõaü ÷ocati jagat // Saund_14.51 //
vasa¤ ÷uõyàgàre yadi satatam eko 'bhiramate
yadi kle÷otpàdaiþ saha na ramate ÷atrubhir iva /
carann àtmàràmo yadi ca pibati prãtisalilaü
tato bhuïkte ÷reùñhaü trida÷apatiràjyàd api sukham // Saund_14.52 //

Saundaranande mahàkàvya àdiprasthàno nàma caturda÷aþ sargaþ /


CANTO XV

yatra tatra vivikte tu baddhvà paryaïkam uttamam /
çjuü kàyaü samàdhàya smçtyàbhimukhayànvitaþ // Saund_15.1 //
nàsàgre và lalàñe và bhruvor antara eva và /
kurvãthà÷ capalaü cittam àlambanaparàyaõam // Saund_15.2 //
sacet kàmavitarkas tvàü dharùayen mànaso jvaraþ /
kùeptavyo nàdhivàsyaþ sa vastre reõur ivàgataþ // Saund_15.3 //
yady api pratisaükhyànàt kàmàn utsçùñavàn asi /
tamàüsãva prakà÷ena pratipakùeõa tठjahi // Saund_15.4 //
tiùñhaty anu÷ayas teùàü channo 'gnir iva bhasmanà /
sa te bhàvanayà saumya pra÷àmyo 'gnir ivàmbunà // Saund_15.5 //
te hi tasmàt pravartante bhåyo bãjàd ivàïkuràþ /
tasya nà÷ena te na syur bãjanà÷àd ivàïkuràþ // Saund_15.6 //
arjanàdãni kàmebhyo dçùñvà duþkhàni kàminàm /
tasmàt tàn målata÷ chindhi mitrasaüj¤àn arãn iva // Saund_15.7 //
anityà moùadharmàõo riktà vyasanahetavaþ /
bahusàdhàraõàþ kàmà barhyà hy à÷iviùà iva // Saund_15.8 //
ye mçgyamàõà duþkhàya rakùyamàõà na ÷àntaye /
bhraùñàþ ÷okàya mahate pràptà÷ ca na vitçptaye // Saund_15.9 //
tçptiü vittaprakarùeõa svargàvàptyà kçtàrthatàm /
kàmebhya÷ ca sukhotpattiü yaþ pa÷yati sa na÷yati // Saund_15.10 //
calàn apariniùpannàn asàràn anavasthitàn /
parikalpasukhàn kàmàn na tàn smartum ihàrhasi // Saund_15.11 //
vyàpàdo và vihiüsà và kùobhayed yadi te manaþ /
prasàdyaü tad vipakùena maõinevàkulaü jalam // Saund_15.12 //
pratipakùas tayor j¤eyo maitrã kàruõyam eva ca /
virodho hi tayor nityaü prakà÷atamasor iva // Saund_15.13 //
nivçttaü yasya duþ÷ãlyaü vyàpàda÷ ca pravartate /
hanti pàüsubhir àtmànàü sa snàta iva vàraõaþ // Saund_15.14 //
duþkhitebhyo hi martyebhyo vyàdhimçtyujaràdibhiþ /
àryaþ ko duþkham aparaü saghçõo dhàtum arhati // Saund_15.15 //
duùñena ceha manasà bàdhyate và paro na và /
sadyas tu dahyate tàvat svaü mano duùñacetasaþ // Saund_15.16 //
tasmàt sarveùu bhåteùu maitrãü kàruõyam eva ca /
na vyàpàdaü vihiüsàü và vikalpayitum arhasi // Saund_15.17 //
yad yad eva prasaktaü hi vitarkayati mànavaþ /
abhyàsàt tena tenàsya natir bhavati cetasaþ // Saund_15.18 //
tasmàd asku÷alaü tyaktvà ku÷alaü dhyàtum arhasi /
yat te syàd iha càrthàya paramàrthasya càptaye // Saund_15.19 //
saüvardhante hy aku÷alà vitarkàþ saübhçtà hçrdi /
anarthajanakàs tulyam àtmana÷ ca parasya ca // Saund_15.20 //
÷reyaso vighnakaraõàd bhavanty àtmavipattaye /
pàtrãbhàvopaghàtàt tu parabhaktivipattaye // Saund_15.21 //
manaþkarmasv avikùepam api càbhyastum arhasi /
na tv evàku÷alaü saumya vitarkayitum arhasi // Saund_15.22 //
yà trikàmopabhogàya cintà manasi vartate /
na ca taü guõam àpnoti bandhanàya ca kalpate // Saund_15.23 //
sattvànàm upaghàtàya parikleùàya càtmanaþ /
mohaü vrajati kàluùyaü narakàya ca vartate // Saund_15.24 //
tadvitarkair aku÷alair nàtmànaü hantum arhasi /
su÷astraü ratnavikçtaü mçddhato gàü khanann iva // Saund_15.25 //
anabhij¤o yathà jàtaü dahed aguru kàùñhavat /
anyàyena manuùyatvam upahanyàd idaü tathà // Saund_15.26 //
tyaktvà ratnaü yathà loùñaü ratnadvãpàc ca saüharet /
tyaktvà naiþ÷reyasaü dharmaü cintayed a÷ubhaü tathà // Saund_15.27 //
himavantaü yathà gatvà viùaü bhu¤jãta nauùadham /
manuùyataü tathà pràpya pàpaü seveta no ÷ubham // Saund_15.28 //
tad buddhvà pratikaùeõa vitarkaü kùeptum arhasi /
såkùmeõa parikãlena kilaü dàrvantaràd iva // Saund_15.29 //
vçdhhyavçddhyor atha bhavec cintà j¤àtijanaü prati /
svabhàvo jãvalokasya parãkùyas tannivçttaye // Saund_15.30 //
saüsàre kçùyamàõànàü sattvànàü svena karmaõà /
ko janaþ svajanaþ ko và mohàt sakto jane janaþ // Saund_15.31 //
atãte 'dhvani saüvçttaþ svajano hi janas tava /
apràpte càdhvani janaþ svajanas te bhaviùyti // Saund_15.32 //
vihagànà yathà sàyaü tatra tatra samàgamaþ /
jàtau jàtau tathà ÷leùo janasya svajanasya ca // Saund_15.33 //
pari÷rayaü abhuvidhaü saü÷rayanti yathàdhvagàþ /
pràtiyànti punas tyaktvà tadvaj j¤àtisamàgamaþ // Saund_15.34 //
loke prakçtibhinne 'smin na ka÷ cit kasya cit priyaþ /
kàryakàra¤asaübaddhaü bàlukàmuùñivaj jagat // Saund_15.35 //
bibharti hi sutaü màtà dharayiùyati màm iti /
màtaraü bhajate putço garbheõàdhatta màm iti // Saund_15.36 //
anukålaü pravartante j¤àtiùu j¤àtayo yadà /
tadà snehaü prakurvanti riputvaü tu viparyayàt // Saund_15.37 //
ahito dçùyate j¤àtir aj¤àtir hitaþ /
snehaü kàryàntaràl loka÷ chinatti ca karoti ca // Saund_15.38 //
svayam eva yathàlikya rajyec citrakaraþ striyam /
tathà kçtvà svayaü snehaü saügameti jane janaþ // Saund_15.39 //
yo 'bhavad bàndhavajanaþ paraloke priyas tava /
sa te kam arthaü kurute tvaü và tasmai karoùi kam // Saund_15.40 //
tasmàj j¤àtvitarkeõa mano nàveùñum arhasi /
vyavasthà nàsti saüsàre svajanasya janasya ca // Saund_15.41 //
asau kùemo janapadaþ subhikùo 'sàv asau ÷ivaþ /
ity evam atha jàyeta vitarkas tava ka÷ cana // Saund_15.42 //
praheyaþ sa tvayà saumya nàdhivàsyaþ kathaü cana /
viditvà sarvam àdãptaü tais tair doùàgnibhir jagat // Saund_15.43 //
çtucakranivartàc ca kùutpipàsàklamàd api /
sarvatra niyataü duþkhaü na kva cid vidyate ÷ivam // Saund_15.44 //
kva cic chitaü kva cid dharmaþ kva cid rogo bhayaü kva cit /
bàdhate 'bhyadhikaü loke tasmàd a÷araõaü jagat // Saund_15.45 //
jarà vyàdhi÷ ca mçtyu÷ ca lokasyàsya mahadbhayam /
nàsti de÷aþ sa yatràsya tadbhayaü nopapadyate // Saund_15.46 //
yatra gacchati kàyo 'yaü duþkhaü tatrànugacchati /
nàsti kà cid gatir loke gato yatra na bàdhayte // Saund_15.47 //
ramaõãyo 'pi de÷aþ san dubhikùaþ kùema eva ca /
kude÷a iti vij¤eyo yatra kle÷air vidhayate // Saund_15.48 //
lokasyàbhyàhatsyàsya duþkhaiþ ÷arãramànasaiþ /
kùemaþ ka÷ cin na de÷o 'sti svastho yatra gato bhavet // Saund_15.49 //
duþkhaü sarvatra sarvasya vartate sarvadà yadà /
chandaràgam ataþ saumya likacitreùu mà kçthàþ // Saund_15.50 //
yadà tasmàn nivçttas te chandaràgo bhaviùyati /
jãvalokaü tadà sarvam àdãptam iva maüsyase // Saund_15.51 //
athas ka÷ cid vitarkas te bhaved amaraõà÷rayaþ /
yatnena sa vihantavyo vyàdhir àtmagato yathà // Saund_15.52 //
muhårtam api vi÷rambhaþ kàryo na khalu jãvite /
nilãna iva hi vyàghraþ kàlo vi÷vastaghàtakaþ // Saund_15.53 //
balastho 'haü yuvà veti na te bhavitum arhati /
mçtyuþ sarvàsv avasthàsu hanti nàvekùate vayaþ // Saund_15.54 //
kùetrabhåtam anarthànàü ÷arãraü parikarùataþ /
svàsthyà÷à jività÷a và na dçùñàrthasya jàyate // Saund_15.55 //
nivçtaþ ko bhavet kàyaü mahàbhåtà÷rayaü vahan /
parasparaviruddhànàm ahinàm iva bhàjanam // Saund_15.56 //
pra÷vasity ayam anvakùa yad ucchvasiti mànavaþ /
avagaccha tad à÷caryam avi÷vàsyaü hi jãvitam // Saund_15.57 //
idam à÷caryam aparaü yat suptaþ pratibudhyate /
svapity utthàya và bhåyo bahvamitrà hi dehinaþ // Saund_15.58 //
garbhàt prabhçti yo lokaü jighàüsur anugacchati /
kas tasmin vi÷vasen mçtyàv udyatàsàv aràv iva // Saund_15.59 //
prasåtaþ puruùo loke ÷rutavàn balavàn api /
na jayaty antakaü ka÷ cin nàjayan nàpi jeùyati // Saund_15.60 //
sàmnà dànena bhedena daõóena niyamena và /
pràpto hi rabhaso mçtyuþ pratihantuü na ÷akyate // Saund_15.61 //
tasmàn nàyuùi vi÷vàsaü ca¤cale kartum arhasi /
nityaü harati kàlo hi sthàviryaü na pratãkùate // Saund_15.62 //
niþsàraü pa÷yato lokaü toyabudbudadurbalam /
kasyàmaravitarko hi syàd anunmattacetasaþ // Saund_15.63 //
tasmàd eùàü vitarkàõàü prahàõàrthaü samàsataþ /
ànàpànasmçtiü saumya viùayãkartum arhasi // Saund_15.64 //
ity anena prayogeõa kàle sevitum arhasi /
pratipakùàn vitarkàõàü gadànàm agadàn iva // Saund_15.65 //
suvarõahetor api pàüsudhàvako vihàya pàüsån bçhato yathàditaþ /
jahàti såkùmàn api tadvi÷uddhaye vi÷odhya hemàvayavàn niyacchati // Saund_15.66 //
vimokùahetor api yuktamànaso vihàya doùà bçhatas tathàditaþ /
jahàti såkùmàn api tadvi÷uddhaye vi÷odhya dharmàvayàn niyacchati // Saund_15.67 //
kraeõàdbhiþ ÷uddhaü kanakam iha pàüsuvyavahitaü
yathàgnau karmàraþ pacati bhçùam àvartayati ca /
tathà yogàcàro nipu¤am iha doùavyavahitaü
vi÷odhya kle÷ebhyaþ ÷amayati manaþ saükùipati ca // Saund_15.68 //
yathà ca svacchandàd upanayati karmà÷rayasukhaü
suvarõaü karmàro bahuüvidham alaïkàravidhiùu /
manaþ÷uddho bhikùur va÷agatam abhij¤àsv api tathà
yathecchaü yatrecchaü ÷amayati manaþ prerayati ca // Saund_15.69 //

Saundaranande mahàkàvye vitarkaprahàõo nàma pa¤cada÷aþ sargaþ /


CANTO XVI

evaü manodhàraõayà krameõa vyapohya kiü cit samupohya kiü cit /
dhyànàni catvàry adhigamya yogã pràpnoty abhij¤à niyamena pa¤ca // Saund_16.1 //
çddhipravekaü ca bahuprakàraü parasya ceta÷ caritàvabodham /
atãtajanmasmaraõaü ca dãrghaü divye vi÷uddhe ÷ruticakùuùã ca // Saund_16.2 //
ataþparaü tattvaparãkùaõena mano dadhàty àsravasaükùayàya /
tato hi duþkhaprabhçtãni samyak catvàri satyàni padàny avaiti // Saund_16.3 //
bàdhàtmakaü duþkham idaü prasaktaü duþkhasya hetuþ prabhavàtmako 'yam /
duþkhakùayo niþsaraõàtmako 'yaü tràõàtmako 'yaü pra÷amàya màrgaþ // Saund_16.4 //
ity àryasaryàny avabudhya buddhyà catvàri samyak pratividhya caiva /
sarvàsravàn bhàvanayàbhibhåya na jàyate ÷àntim avàpya bhåyaþ // Saund_16.5 //
abodhato hy aprativedhata÷ ca tattvàtmakasyàsya catuùñayasya /
bhàvad bhavaü yàti na ÷àntim eti saüsàradolàm adhiruhya lokaþ // Saund_16.6 //
tasmàj jaràder vyasanasya målaü samàsato duþkham avaihi janma /
sarvauùadhãnàm iva bhår bhavàya sarvàpadàü kùetram idaü hi janma // Saund_16.7 //
yaj janma råpasya hi sendriyasya duþkhasya tan naikavidhasya janma /
yaþ saübhava÷ càsya samucchrayasya mçtyoù ca rogasya ca saübhavaþ saþ // Saund_16.8 //
sad vàpy asad và viùamiùram annaü yathà vinà÷àya na dhàraõàya /
loke tathà tiryag uparyadho và duþkhàya sarvaü na sukþàya janma // Saund_16.9 //
jaràdayo naikavidhà parajànàü satyàü pravçttau prabhavanty anarthàþ /
pravàtsu ghoeùv api màruteùu na hy aprasåtàs tarava÷ calanti // Saund_16.10 //
àkàsayoniþ pavano yathà hi yathà ÷amãgarbha÷ayo hutà÷aþ /
àpo yathàntarvasudhà÷ayà÷ ca duþkhaü tathà citta÷arãrayoni // Saund_16.11 //
apàü dravatvaü kañhinatvam urvyà vàyo÷ calatvaü dhruvam auùõyam agneþ /
yathà svabhàvo hi tathà svabhàvo duþkhaü ÷arãrasya ca cetasa÷ ca // Saund_16.12 //
kàye sati vyàdhijaràdi duþkhaü kùuttarùavarùoùõahimàdi caiva /
rupà÷rite cetasi sànubandhe ÷okàratikrodhabhayàdi duþkham // Saund_16.13 //
pratyakùam àlokya ca janmaduþkhaü duþkhaü tathàtãtam apãti viddhi /
yathà ca tad duþkham idaü ca duþkhaü duþkhaü tathànàgatam apy avehi // Saund_16.14 //
bãjasvabhàvo hi yatheha dçùño bhåto 'pi bhavyo 'pi tathànumeyaþ /
pratyakùata÷ ca jvalano yathoùõo bhåto 'pi bhavyo 'pi tathoùõa eva // Saund_16.15 //
tan nàmaråpasya guõànuråpaü yatraiva nirvçtti udàravçtta /
tatraiva duþkhaü na hi tadvimuktaü duþkhaü bhaviùyaty abhavad bhaved và // Saund_16.16 //
pravçttiduþkhasya ca tasya loke tçùõàdayo doùagaõà nimittam /
naiveùvaro na prakçtir na kàlo nàpi svabhàvo na vidhir yadçcchà // Saund_16.17 //
j¤àtavyam etena ca kàraõena lokasya doùebhya iti pravçttiþ /
yasmàn mriyante sarajastamaskà na jàyate vãtarajastmaskaþ // Saund_16.18 //
icchàviùe÷e sati tatra tatra yànàsanàder bhavati prayogaþ /
yasmàd atas tarùava÷at tathaiva janma prajànàm iti veditavyam // Saund_16.19 //
sattvàny abhiùvaïgava÷àni dçùñvà svajàtiùu prãtiparàõy atãva /
abhyàsayogàd upapàditàni tair eva doùair iti tàni viddhi // Saund_16.20 //
krodhapraharùàdibhir à÷rayàõàm utpadyate ceha yathà vi÷eùaþ /
tathaiva janmasv api naikaråpo nirvartate kle÷akçto vi÷eùaþ // Saund_16.21 //
doùàdhike janmani tãvradoùa utpadyate ràgiõi tãvraràgaþ /
mohàdhike mohabalàdhika÷ ca tadalpadoùe ca tadalpadoùaþ // Saund_16.22 //
phalaü hi yàdçk samavaiti sàkùàt tadàgamàd bãjam avaity atãtam /
avetya bãjaprakçtiü ca sàkùàd anàgataü tatphalam abhyupaiti // Saund_16.23 //
doùakùayo jàtiùu yàsu yasya vairàgyatas tàsu na jàyate saþ /
doùà÷ayas tiùñhati yasya yatra tasyopapattir viva÷asya tatra // Saund_16.24 //
taj janmano naikavidhasya saumya tçùõàdayo hetava ity avetya /
tàü÷ chindhi duþkhàd yadi nirmumukùà kàryakùayaþ kàraõasaükùayàd dhi // Saund_16.25 //
duþkhakùayo hetuparikùayàc ca ÷àntanaü ÷ivaü sàkùikuruùva dharmam /
tçùõàviràgaü layanaü nirdohaü sanàtanaü tràõam ahàryam àryam // Saund_16.26 //
yasmin na jàtir na jarà na mçtyur na vyàdhayo nàpriyasaüprayogaþ /
necchàvipanna priyaviprayogaþ kùemaü padaü naiùñhikam acyutaü tat // Saund_16.27 //
dãpo yathà nirvçtim abhyupeto naivàvaniü gacchati nànatarikùam /
di÷aü na kàü cid vidiùaü na kàü cit snehakùayàt kevalam eti ÷àntim // Saund_16.28 //
evaü kçtã nirvçtim abhyupeto naivàvaniü gacchati nàntarikùam /
di÷aü na kàü cid vidi÷aü na kàü cit kle÷akùayàt kevalam eti sàntim // Saund_16.29 //
asyàbhyupàyo 'dhingamàya màrgaþ praj¤àtrikalpaþ pra÷amadvikalpaþ /
sa bhàvanãyo vidhivad budhena ÷ãle ÷ucau tripamukhe sthitena // Saund_16.30 //
vàkkarma samyak sahakàyakarma yathàvad àjãvanaya÷ ca ÷uddhaþ /
idaü trayaü vçttavidhau pravçttaü ÷ãlà÷rayaü karmaparigrahàya // Saund_16.31 //
satyeùu duþkhàdiùu dçùñir àryà samyagvitarka÷ ca paràkrama÷ ca /
idaü trayaü j¤ànavidhau pravçttaü praj¤à÷rayaü kle÷aparikùayàya // Saund_16.32 //
nyàyena satyàdhigamàya yuktà samyak smçtiþ samyag atho samàdhiþ /
idaü dvayaü yogavidhau pravçttaü ÷amà÷rayaü cittaparigrahàya // Saund_16.33 //
kle÷àïkuràn na pratanoti ÷ãlaü bãjàïkuràn kàla ivàvçttaþ /
÷ucau hi ÷ãle puruùasya doùà manaþ salajjà iva dharùayanti // Saund_16.34 //
kle÷àüs tu viùkambhayate samàdhir vegàn ivàdrir mahaot nadãnàm /
sthite samàdhau hi na dharùayanti doùà bhujaïgà iva mantrabaddhàþ // Saund_16.35 //
praj¤à tv a÷eùeõa nihanti doùàüs tãradrumàn pràvçùi nimnageva /
dagdhà yayà na prabhavanti doùà vajràgninevànusçtena vçkùàþ // Saund_16.36 //
triskandham etaü pravigàhya màrgaü praspaùñam aùñàïgam ahàryam àryam /
duþkhasya hetån prajahàti doùàn pràpnoti càtyanta÷ivaü padaü tat // Saund_16.37 //
asyopacàre dhçtir àrjavaü ca hrãr apramàdaþ praviviktatà ca /
alpecchatà tuùñir asaügatà ca lokapravçttàv aratiþ kùamà ca // Saund_16.38 //
yàthàtmyato vindati yo hi duþkhaü tasyodbhavaü tasya ca yo nirdodham /
àryeõa màrgeõa sa sàntim eti kalyàõamitraiþ saha vartamànaþ // Saund_16.39 //
yo vyàdhito vyàdhim avaiti samyag vyàdher nidànaü ca tadauùadhaü ca /
àrogyam àpnoti hi so 'cireõa mitrair abhij¤air upacaryamàõaþ // Saund_16.40 //
tad vyàdhisaüj¤àü kuru duþkhasatye doùeùv api vyàdhinidànasaüj¤àm /
àrogyasaüj¤àü ca nirdohasatye bhaiùajyasaüj¤àm api màrgasatye // Saund_16.41 //
tasmàt pravçttiü parigaccha duþkhaü pravartakàn apy avagaccha doùàn /
nivçttim àgaccha ca tannirodhaü nivartakaü càpy avagaccha màrgam // Saund_16.42 //
÷irasy atho vàsasi saüpradãpte satyàvabodhàya matir vicàryà /
dagdhaü jagat satyanayaü hy adçùñvà pradahyate saüprati dhakùyate ca // Saund_16.43 //
yadaiva yaþ pa÷yati nàmaråpaü kùayãti taddar÷anam asya samyak /
samyak ca nirvedam upaiti pa÷yàn nandãkùayàc ca kùayam eti ràgaþ // Saund_16.44 //
tayo÷ ca nandãrajasoþ kùayeõa samyag vimuktaü pravadàmi cetaþ /
samyag vimuktir manasa÷ ca tàbhyàü na càsya bhåyaþ karaõãyam asti // Saund_16.45 //
yathàsvabhàvena hi nàmaråpaü tad dhetum evàstagamaü ca tasya /
vijànataþ pa÷yata eva càhaü bravãmi samyak kùayam àsravàõàm // Saund_16.46 //
tasmàt paraü saumya vidhàya vãryaü ÷ãghraü ghañasv àsravasaükùayàya /
duþkhàn anityàü÷ ca niràtmakàü÷ ca dhàtån vi÷eùeõa parãkùamàõàþ // Saund_16.47 //
dhàtån hi ùaó bhåsalilànalàdãn sàmànyataþ svena ca lakùaõena /
avaiti yo nànyam avaiti tebhyaþ so 'tyantikaü mokùam avaiti tebhyaþ // Saund_16.48 //
kle÷aprahàõàya ca ni÷citena kàlo 'bhyupàya÷ ca parãkùitavyaþ /
yogo 'py akàle hy anupàyata÷ ca bhavaty anarthàya na tadguõàya // Saund_16.49 //
ajàtavatsàü yadi gàü duhãta naivàptuyàt kùãram akàladohã /
kàle 'pi và syàn na payo labheta mohena ÷çïgàd yadi gàü duhãta // Saund_16.50 //
àrdràc ca kàùñhà jvalanàbhikàmo naiva prayatnàd api vahnim çcchet /
kàùñhàc ca ÷uùkàd api pàtganena naivàgnim àpnoty anupàapårvam // Saund_16.51 //
tad de÷akàlau vidhivat parãkùya yogasya màtràm api càbhyupàyam /
balàbale càtmani saüpradhàrya kàryàþ prayatno na tu tadviruddhaþ // Saund_16.52 //
pragràhakaü yat tu nimittam uktam uddanyamàne hçdi tan na sevyam /
evaü hi cittaü pra÷amaü na yàti [na vahri] nà vahnir iveryamàõaþ // Saund_16.53 //
÷amàya yat syàn niyataü nimittaü jàtoddhave cetasi tasya kàlaþ /
evaü hi cittaü pra÷amaü niyacchet pradãpyamàno 'gnir ivodakena // Saund_16.54 //
÷amàvahaü yan niyataü nimittaü sevyaü na tac cetasi lãyamàne /
evaü hi bhåyo layameti cittam anãryamàõo 'gnir ivàlpasàraþ // Saund_16.55 //
pragràhakaü yan niyataü nimittaü layaü gate cetasi tasya kàlaþ /
kriyàsamarthaü hi manas tathà syàn mandàyamàno 'gnir ivendhanena // Saund_16.56 //
aupekùikaü nàpi nimittam iùñaü layaü gate cetasi soddhave và /
evaü hi tãvraü janayed anartham upekùito vyàdhir ivàturasya // Saund_16.57 //
yat syàd upekùàniyataü nimittaü sàmyaü gate cetasi tasya kàlaþ /
evaü hi kçtyàya bhavet prayogo ratho vidheyà÷va iva prayàtaþ // Saund_16.58 //
ràgoddhavyàkulite 'pi citte maitropasaühàravidhir na kàryaþ /
ràgàtmako muhyati maitrayà hi senhaü kaphakùobha ivopayujya // Saund_16.59 //
ràgoddhate cetasi dhairyam etya niùevitavyaü tv a÷ubhaü nimittam /
ràgàtmako hy evam upaiti ÷arma kaphàtmako råkùam ivopayujya // Saund_16.60 //
vyàpàdadoùeõa manasy udãrõe na sevitavyaü tv a÷ubhaü nimittam /
dveùàtmakasya hy a÷ubhà vadhàya pittàtmanas ÷ãta ivopacàraþ // Saund_16.61 //
vyàpàdadoùakùubhite tu citte sevyà avapakùopanayena maitrã /
dveùàtmano hi pra÷amàya maitrã pittàtmanaþ ÷ãta ivopacaràþ // Saund_16.62 //
mohànubaddhe manasaþ pracàre maitrà÷ubhà caiva bhavaty ayogaþ /
tàbhyàü hi saümoham upaiti bhåyo vàyvàtmako råkùam ivopanãya // Saund_16.63 //
mohàtmaikàyàü mansaþ pravçttau sevyas tv idaü pratyayatàvihàraþ /
måóhe manasy eùa hi ÷àntimàrgo vàyvàtmake snigdha ivopacàraþ // Saund_16.64 //
ulkàmukhastaü hi yathà suvarõaü suvarõakàro dhamatãha kàle /
kàle pariprokùayate jalena krameõa kàle samupekùate ca // Saund_16.65 //
dahet suvarõaü hi dhamann akàle jale kùipan saü÷amayed akàle /
na càpi samyak paripàkam enaü nayed akàle samupekùamàõaþ // Saund_16.66 //
saüpragrahasya pra÷amasya caiva tathaiva kàle samupekùaõasya /
samyaïnimittaü manasà tv avekùyaü nà÷o hi yatno 'py anupàyapårvaþ // Saund_16.67 //
ity evam anyàyanivartanaü ca nyàyaü ca tasmai sugato babhàùe /
bhåya÷ ca tat tac caritaü viditvà vitarkahànàya vidhãn uvàca // Saund_16.68 //
yathà bhiùak pittakaphànilànàü ya eva kopaü samupaiti doùaþ /
÷amàya tasyaiva vidhatte vyadhatta doùeùu tathairva buddhaþ // Saund_16.69 //
ekena kalpena sacen na hanyàt svabhyastabhàvàd a÷ubhàn vitarkàn /
tato dvitãyaü kramam àrabheta na tv eva heyo guõavàn prayogaþ // Saund_16.70 //
anàdikàlopacitàtmakatvàd balãyasaþ kle÷agaõasya caiva /
samyakprayogasya ca duùkaratvàc chettuü na ÷akyàþ sahasà hi doùàþ // Saund_16.71 //
a¤vyà yathàõyà vipulàõir anyà nirvàhyate tadviduùà nareõa /
tadvad tad evàku÷alaü nimittaü kùipen nimittàntarasevanena // Saund_16.72 //
tathàpy athàdhyàtmanavagrahatvàn naivopa÷àmyed a÷ubho vitarkaþ /
heyaþ sa taddoùaparãkùaõena sa÷vàpado màrga ivàdhvagena // Saund_16.73 //
yathà kùudhàrto 'pi viùeõa pçktaü jijãviùur necchati bhoktum annam /
tathaiva doùàvaham ity avetya jahàti vidvàn a÷ubhaü nimittam // Saund_16.74 //
na doùataþ pa÷yati yo hi doùaü kas taü tato vàrayituü samarthaþ /
guõaü guõe pa÷yati ya÷ ca yantra sa vàryamàõo 'pi tataþ prayàti // Saund_16.75 //
vyapatrapante hi kulaprasåtà mahaþpracàrair a÷ubhaiþ pravçttaiþ /
kaõñhe manasvãva yuvà vapuùmàn acàkùuùair aprayatair viùaktaiþ // Saund_16.76 //
nirdhåyamànàs tv atha le÷ato 'pi tiùñheyur evàku÷alà vitarkàþ /
kàryàntarair adhyayanakriyàd yaiþ sevyo vidhir vismaraõàya teùàm // Saund_16.77 //
svaptavyam apy eva vicakùaõena kàyaklamo vàpi niùevitavyaþ /
na tv eva saücintyam asannimittaü yatràvasaktasya bhaved anarthaþ // Saund_16.78 //
yathà hi bhãto ni÷i taskarebhyo dvàraü priyebhyo 'pi na dàtum icchet /
pràj¤as tathà saüharati prayogaü samaü ÷ubhasyàpy a÷ubhasya doùaiþ // Saund_16.79 //
evaüprakàrair api yady upàyair nivàryamàõà na parà¤mukhàþ syuþ /
tato yathàsthålanibarhaõena suvarõadoùà iva te praheyàþ // Saund_16.80 //
drutaprayàõaprabhçtãü÷ ca tãkùõàt kàmaprayogàt parikhidyamànaþ /
yathà naraþ saü÷rayate tathaiva pràj¤ena doùeùv api varitavyam // Saund_16.81 //
te ced alabdhapratipakùabhàvà naivopaàmyeyur asadvitarkàþ /
muhårtam apy aprativadhyamànà gçhe bhujaïgà iva nàdhivàsyàþ // Saund_16.82 //
dante 'pi dantaü praõidhàya kàmaü tàlvagram utpãóya ca jihvayàpi /
cittena cittaü prarigçhya càpi kàryaþ prayatno na tu te 'nuvçttàþ // Saund_16.83 //
kim atra citram yadi vãtamoho vanaü gataþ svasthamanà na muhyet /
àkùipyamàõo hçdi tannimittair na kùobhyate yaþ sa kçtã sa dhãraþ // Saund_16.84 //
tad àryasatyàdhigamàya pårvaü vi÷odhayànena nayena màrgam /
yàtràgataþ ÷atruvinigrahàrthaü ràjevy lakùmãm ajitàü jigãùan // Saund_16.85 //
etàny araõyàny abhitaþ ÷ivàni yogànukålàny ajaneritàni /
kàyasya kçtvà pravivekamàtraü kle÷aprahàõàya bhajasva màrgam // Saund_16.86 //
kauõóinyananadakçmilàniruddhàs tipyopasenau vimalo 'tha ràdhaþ /
bàùpottarau dhautakimoharàjau kàtyàyanadravyapinindavatsàþ // Saund_16.87 //
bhaddàlibhadràyaõasarpadàsasubhåtigodattsujàtavatsàþ /
saügràmajidbhadrajida÷vajic ca ÷roõa÷ ca ÷oõa÷ ca sa koñikarõaþ // Saund_16.88 //
kùemàjito nandakanandamàtà vupàlivàgã÷aya÷àoya÷odàþ /
mahàhvayo valkaliràùñrapàlau sudar÷aanasvàgatameghikà÷ ca // Saund_16.89 //
sa kapphinaþ kà÷yapa auruvilvo mahàmahàkà÷yapatiùyanandàþ /
pårõa÷ ca pårõa÷ ca sa pårõaka÷ ca ÷onàparànta÷ ca sa pårõa eva // Saund_16.90 //
÷àradvatãputrasubàhucundàþ kondeyakàpyabhçgukuõñhadhànàþ /
sa÷aivalau revatakauùñhilau ca maudgalyagotra÷ ca gavàü pati÷ ca // Saund_16.91 //
yaü vikramaü yogavidhàv akurvaüs tam eva ÷ãghraü vidhivat kuruùva /
tataþ padaü pràpsyasi tair avàptaü sukhàvçtais tvaü nivataü niyataü ya÷a÷ ca // Saund_16.92 //
dravyaü yathà syàt kañukaü rasena tac copayuktaü madhuraü vipàke /
tathaiva vãryaü kañukaü ÷rameõa tasyàrthasiddhyai madhuro vipàkaþ // Saund_16.93 //
vãryaü paraü kàryakçtau hi målaü vãryàd çte kà cana nàsti siddhiþ /
udeti vãryàd iha sarvasaüpan nirvãryatà cet sakala÷ ca pàpmà // Saund_16.94 //
alabdhasyàlàbho niyatam upalabdhasya vigamas
tathaivàtmàvaj¤à kçpa¤am adhikebhyaþ paribhavaþ /
tamo nistejastvaü ÷rutiniyamatuùñivyuparamo
nçõàü nirvãryàõàü bhavati vinipàta÷ ca bhavati // Saund_16.95 //
nayaü ÷rutvà ÷akto yad ayam abhivçddhiü na labhate
paraü dharmaü j¤àtvà yad upari nivàsaü na labhate /
gçhaü tyaktvà muktau yad ayam upa÷àntiü na labhate
nimittaü kausãdyaü bhavati puruùasyàtra na ripuþ // Saund_16.96 //
anikùiptotsàho yadi khanati gàü vàri labhate
prasaktaü vyàmathnan jvalanam araõibhyàü janayati /
prayuktà yoge tu dhruvam upalabhante ÷ramaphalaü
drutaü nityaü yànto girim api hi bhindanti saritaþ // Saund_16.97 //
kçùñvà gàü paripàlya ca ÷rama÷atair a÷noti sasya÷àriyaü
yatnena pravigàhya sàgarajalaü ratna÷riyà krãóati /
÷atråõàm avadhåya vãryam iùubhir bhuïkte narendra÷riyaü
tad vãryaü kuru ÷àntaye viniyataü vãrye hi sarvardddhayaþ // Saund_16.98 //

Saundarananade mahàkàvya àryasatyavyàkhyàno nàma ùoóa÷aþ sargaþ /


CANTO XVII

athaivam àdesitatattvamàrgo nandas tadà pràptavimokùamàrgaþ /
sarveõa bhàvena gurau praõamya kle÷aprahàõàya vanaü jagàma // Saund_17.1 //
tatràvakà÷aü mçdunãla÷aùpaü dadar÷a sàntaü taruùaõóavantam /
niþ÷abdayà nimnagayopagåóhaü vaióåryanãlodakayà vahantyà // Saund_17.2 //
sa pàdayos tatra vidhàya ÷aucaü ÷ucau ÷ive ÷rãmati vçkùamåle /
mokùàya baddhvà vyavasàyakaùàü paryaïkam aïkàvahitam babandha // Saund_17.3 //
çjuü samagraü praõidhàya kàyaü kàve smçtiü càbhimukhãü vidhàya /
sarvendriyàõy àtmani saünidhàya sa tatra yogaü pryataþ prapede // Saund_17.4 //
tataþ sa tattvaü nikhilaü cikãùur mokùànukålàü÷ ca vidhãü÷ cikãrùan /
j¤ànena lokyena ÷amena caiva cacàra cetaþparikarmabhåmau // Saund_17.5 //
saüdhàya dhairyaü praõidhàya vãryaü vyapohya saktiü parigçhya ÷aktim /
pra÷àntacetà niyamasthacetàþ svasthas tato 'bhåd viùayeùv anàsthaþ // Saund_17.6 //
àtaptabuddheþ prahitàtmano 'pi svabhyastabhàvàd atha kàmasaüj¤à /
paryàkulaü tasya mana÷ cakàra pràvçñsu vidyuj alam àgateva // Saund_17.7 //
sa paryavasthànam avetya sadya÷ cikùepa tàü dharmavighàtgakartrãm /
priyàm api krodhapàritacetà nàrãm ivodvçttaguõàü manasvã // Saund_17.8 //
àrabdhavãryasya manaþ÷amàya bhåyas tu tasyàku÷alo vitarkaþ /
vyàdhipraõà÷àya niviùñabuddher upadravo ghora ivàjagàma // Saund_17.9 //
sa tadvighàtàya nimittam anyad yogànukålaü ku÷alaü prapede /
àrtàyanaü skùãõabalo balsthaü nirasyamàno balinàriõeva // Saund_17.10 //
puraü vidhàyànuvidhàya daõóaü mitràõi saügçhya ripån vighçhya /
ràjà yathàpnoti hi gàm apårvàü nãtir mukukùor api saiva yoge // Saund_17.11 //
vimokùakàmasya hi yogino 'pi manaþ puraü jõànavidhi÷ ca daõóaþ /
guõà÷ ca mitràõy araya÷ ca doùà bhåmir vimuktir yatate yadartham // Saund_17.12 //
sa duþkhajàlàn mahato mukukùur vimokùamàrgàdhigame vivikùuþ /
panthànam àryaü paramaü didçkùuþ ÷amaü yayau kiü cid upàttacakùuþ // Saund_17.13 //
yaþ syàn niketas tamaso 'niketaþ ÷rutvàpi tattvaü sa bhavet pramattaþ /
yasmàt tu mokùàya sa pàtrabhåtas tasmàn manaþ svàtmani saüjahàra // Saund_17.14 //
saübhàrataþ pratyayataþ svabhàvàd àsvàdato doùavi÷eùata÷ ca /
athàtmavàn niþsaraõàtmata÷ ca dharmeùu cakre vidhivat parãkùàm // Saund_17.15 //
sa råpiõaü kçtsnam aråpiõaü ca sàraü didçkùur vicikàya kàyam /
athà÷uciü duþkham anityam asvaü niràtmakaü caiva cikàya kàyam // Saund_17.16 //
anityatas tatra hi ÷ånyata÷ ca niràtmato duþkhata eva càpi /
màrgapravekeõa sa laukikena kle÷adrumaü saücalayàü cakàra // Saund_17.17 //
yasmàd abhåtvà bhavatãha sarvaü bhåtvà ca bhåyo na bhavaty ava÷yam /
sahekutaü ca kùayihetumac ca tasmàd anityaü jagad ity avindat // Saund_17.18 //
yataþ prasåtasya ca karmayogaþ prasajyate bandhavighàtahetuþ /
duþkhapratãkàravidhau sukhàkhye tato bhavaü duþkham iti vyapa÷yat // Saund_17.19 //
yata÷ ca saüskaràgataü viviktaü na kàrakaþ ka÷ cana vedako và /
sàmagryathaþ saübhavati pravçttiþ ÷ånyaü tato lokam imaü dadar÷a // Saund_17.20 //
yasmàn nirãhaü jagad asvatantraü nai÷varyam ekaþ kurute kriyàsu /
tat tat pratãtya prabhavanti bhàvà niràtmakaü tena viveda lokam // Saund_17.21 //
tataþ sa vàtaü vyajanàd ivoùõe kàùñhà÷ritaü nirmathanàd ivàgnim /
antaþkùitisthaü khananàd ivàmbho lokattaraü vartima duràpam àpa // Saund_17.22 //
sajj¤ànacàpaþ smçtivarma baddhvà vi÷uddha÷ãlavratavàhanasthaþ /
kle÷àribhi÷ cittaraõàjirasthaiþ sàrdhaü yuyustsur vijayàya tasthau // Saund_17.23 //
tataþ sa bodhyaïga÷itàtta÷astraþ samyakpradhànottamavàhanasthaþ /
màrgàïgamàtaïgavatà balena ÷anaiþ ÷anaiþ kle÷acumåü jagàhe // Saund_17.24 //
sa smçtyupasthànamayaiþ pçùatkaiþ ÷atrån viparyàsamayàn kùaõena /
duþkhasya hetåü÷ catura÷ caturbhiþ svaiþ svaiþ pracàràyatanair dadàra // Saund_17.25 //
àryair balaiþ pa¤cabhir eva pa¤ca cetaþkhilàny apratimair babha¤ja /
mithyà¤ganàgàü÷ ca tathàïganàgair vinirdudhàvàùñabhir eva so 'ùñau // Saund_17.26 //
athàtmadçùñiü sakalàü vidhåya caturùu satyeùv akathaü kathaþ san /
vi÷uddha÷ãlavratadçùñadharmà dharmasya pårvàü phalabhåmim àpa // Saund_17.27 //
sa dar÷anàd àryacatuùñayasya kle÷aikade÷asya ca viprayogàt /
pratyàtmikàc càpi vi÷eùalàbhàt pratyakùato j¤ànisukhasya caiva // Saund_17.28 //
dàróhyàt prasàdasya dhçteþ sthiratvàt satyeùv asaümåóhatayà caturùu /
÷ãlasya càcchidratayottamasya niþsaü÷ayo dharmavidhau babhåva // Saund_17.29 //
kudçùñijàlena sa viprayukto lokaü tathàbhåtam avekùamàõaþ /
j¤ànà÷rayàü prãtim upàjagàma bhåyaþ prasàdaü ca guràv iyàya // Saund_17.30 //
yo hi pravçttiü niyatàm avaiti naivànyahetor iha nàpy ahetoþ /
pratãtya tat tat samavaiti tat tat sa naiùñhikaü pa÷yati ya÷ ca dharmam /
tasyopadeùñàram athàryavaryaü sa prekùate buddham avàptacakùuï // Saund_17.32 //
yathopade÷ena  ÷ivena mukto rogàd arogo bhiùajaü kçtaj¤aþ /
anusmaran pa÷yati cittadçùñyà maitryà ca ÷àstraj¤atayà ca tuùñaþ // Saund_17.33 //
àryeõa màrgeõa tathaiva muktas tathàgataü tattvavid àryatattvaþ /
anusmaran pa÷yati kàyasàkùã maitryà ca sarvaj¤atayà ca tuùñaþ // Saund_17.34 //
sa nà÷akair dçùñigatair vimuktaþ paryantam àlokya punarbhavasya /
bhaktvà ghçõàü kle÷avijçmbhiteùu mçtyor na tatràsa na durgatibhyaþ // Saund_17.35 //
tvaksnàyumedorduhiràsthimàüsake÷àdinàmedhyagaõena pårõam /
tataþ sa kàyaü samavekùamàõaþ sàraü vicintyàõv api nopalebhe // Saund_17.36 //
sa kàmaràgapratighau sthiràtmà tenaiva yogena tanå cakàra /
kçtvà mahoraskatanus tanå tau pràpa dvitãyaü phalam àryadharme // Saund_17.37 //
sa lobhacàpaü parikalpabàõaü ràgaü mahàvairiõam alpa÷eùam /
kàyasvabhàvàdhigatair bibheda yogàyudhàstrair a÷ubhàpçùatkaiþ // Saund_17.38 //
dveùàyudhaü krodhavikãrõabàõaü vyàpàdam antaþprasavaü sapatnam /
maitrãpçùatkair dhçtitåõasaüsthaiþ kùamàdhanurjyàvisçtair jaghàna // Saund_17.39 //
målàny atha trãõy àsudhasya vãras tribhir vimokùàyatanai÷ cakarta /
camåmukhasthàn dhçtakàrmukàüs trãn arãn ivàris tribhir àyasàgraiþ // Saund_17.40 //
sa kàmadhàtoþ samtikramàya pàrùõigrahàüs tàn abhibhåya ÷atrån /
yogàd anàgàmiphalaü prapadya dvàrãva nirvà¤apurasya tasthau // Saund_17.41 //
kàmair vikitaü malinai÷ ca dharmair vitarkavac càpi vicàravac ca /
vivekajaü prãtisukhopapannaü dhyànaü tataþ sa prathamaü prapede // Saund_17.42 //
kàmàgnidhàhena sa vipramukto hlàdaü paraü dhyànasukhàd avàpa /
sukhaü vigàhyàpsv iva gharmakhinnaþ pràpyeva càrthaü cipulaü daridraþ // Saund_17.43 //
tatràpi taddharmagatàn vitarkàn guõàguõe ca prasçtàn vicàràn /
buddhvà manaþkùobhakaràn a÷àntàüs tadviprayogàya matiü cakàra // Saund_17.44 //
kùobhaü prakurvanti yathormayo hi dhãraprasannàmbuvahasya sindhoþ /
ekàgrabhåtasya tahtormibhåtà÷ cittàmbhasaþ kùobhakarà vitarkàþ // Saund_17.45 //
khinnasya suptasya ca nirvçtasya bàdhaü yathà saüjanayanti ÷abdàþ /
adhyàtmam aikàgryam upàgatasya bhavanti bàdhàya tathà vitarkàþ // Saund_17.46 //
athàvitarkaü krama÷o 'vicàram ekàgrabhàvàn manasaþ prasannam /
samàdhijaü prãtsukhaü dvitãyaü dhyànaü tad àdhyàtma÷ivaü sa dadhyau // Saund_17.47 //
tad dhyànam àgamya ca cittamaunaü lebhe paràü prãtim alabdhapårvàm /
prãtau tu tatràpi sa doùadar÷ã yathà vitarkeùv abhavat tathaiva // Saund_17.48 //
prãtiþ parà vastuni yatra yasya viparyayàt tasya hi tara duþkham /
prãtàv ataþ prekùya sa tatra doùàn prãtikùaye yogam upàruroha // Saund_17.49 //
prãtedr viràgàt sukham àryajuùñaü kàyena vindann atha saüprajànan /
upekùakaþ sa smçtimàn vyahàrùãd dhyànaü tçtãyaü pratilabhya dhãraþ // Saund_17.50 //
yasmàt paraü tatra sukhaü sukhebhyas tataþ paraü nàsti sukhapravçttiþ /
tasmàd babhàùe ÷ubhakçtsnabhåmiü paràparaj¤aþ parameti maitryà // Saund_17.51 //
dhyàne 'pi tatràtha dadar÷a doùaü mene paraü ÷àntam ani¤jam eva /
àbhogato 'pã¤jayati sma tasya cittaü pravçttaü sukham ity ajasram // Saund_17.52 //
yatre¤jitaü spanditam asti tatra yatràsti ca spanditam asti duþkham /
yasmàd atas tat sukham i¤jakatvàt pra÷àntikàmà yatayas tyajanti // Saund_17.53 //
atha prahàõàt sukhaduþkhayo÷ ca manovikàrasya ca pårvam eva /
dadhyàv upekùàmçtimad vi÷uddhaü dhyànaü tathàduþkhasukhaü caturtham // Saund_17.54 //
yasmàt tu tasmin na sukhaü na duþkhaü j¤ànaü ca tatràsti tad arthacàri /
tasmàd upekùàsmçtipàri÷uddhir nirucyate dhyànavidhau caturthe // Saund_17.55 //
dhyànaü sa ni÷ritya tata÷ caturtham arhattvalàbhàya matiü cakàra /
saüdhàya maitraü balavantam àryaü ràjeva de÷àn ajitàn jigãùuþ // Saund_17.56 //
ciccheda kàrtsnyena tataþ sa pa¤ca praj¤àsinà bhàvanayeritena /
årdhvaïgamàny uttamabandhanàni saüyojanàny uttamabandhanàni // Saund_17.57 //
bodhyaïganàgair api saptabhiþ sa saptaiva cittànu÷ayàn mamarda /
dvãpàn ivopasthitavipraõà÷àn kàlo grahaiþ saptabhir eva sapta // Saund_17.58 //
agnidrumàjyàmbuùu yà hi vçttiþ kavandhavàvyagnidivàkaràõàm /
doùeùu tàü vçttim iyàya nando nirvàpaõotpàñanadàha÷oùaiþ // Saund_17.59 //
iti trivegaü trijhaùaü trivãcam ekàmbhasaü pa¤carayaü dvikålam /
dvigràham aùñàïgavatà plavena duþkhàrõavaü custaram uttatàra // Saund_17.60 //
arhattvam àsàdya sa satkriyàrho nirutsuko niùpraõayo nirà÷aþ /
vibhãr viùug vãtamado viràgaþ sa eva dhçtyànya ivàbabhàse // Saund_17.61 //
bhràtu÷ ca ÷àstu÷ ca tayànu÷iùñyà nandas tataþ svena ca vikrameõa /
pra÷àntacetàþ paripårõakàryo vàõãm imàm àtmagatàü jagàda // Saund_17.62 //
namo 'stu tasmai sugatàya yena hitaiùiõà me karuõatmakena /
bahåni duþkhàny apavartitàni sukhàni bhåyàüsy upasaühçtàni // Saund_17.63 //
ahaü hy anàryeõa ÷arãrajena duþkhàtmake vartmani kçùyamàõaþ /
nivartitas tadvacanàïkuùena darpànvito nàga ivàïku÷ena // Saund_17.64 //
tasyàj¤ayà kàruõikasya ÷àstur hçdistham utpàñya hi ràga÷alyam /
adyaiva tàvat sumahat sukhaü me sarvakùaye kiü bata nirvçtasya // Saund_17.65 //
nirvàpya kàmàgnim ahaü hi dãptaü dhçtyambunà pàvakam ambuneva /
hlàdaü paraü sàüpratam àgato 'smi ÷ãtaü hradaü gharma ivàvatãrõaþ // Saund_17.66 //
na me priyaü kiü cana nàpriyaü me na me 'nurodho 'sti kuto virodhaþ /
tayor abhàvàt sukhito 'smi sadyo himàtapàbhyàm iva vipramuktaþ // Saund_17.67 //
mahàbhayàt kùemam ivopalabhya mahàvarodhàd iva vipramokùam /
mahàrõavàt pàram ivàplavaþ san bhãmàndhakàràd iva ca prakà÷am // Saund_17.68 //
rogàd ivàrogyam asahyaråpàd çõàd ivànçõyam anantasaükhyàt /
dviùatsakà÷ad iva càpayànaü durchikùayogàc ca yathà subhikùam // Saund_17.69 //
tadvat paràü ÷àntim upàgato 'haü yasyànubhàvena vinàyakasya /
karomi bþåyaþ punar uktam asmai namo namo 'rhàya tathàgatàya // Saund_17.70 //
yenàhaü girim upanãya rukma÷çïgaü svargaü ca plavagavadhånidar÷anena /
kàmàtmà tridivacarãbhir aïganàbhir niùkçùño yuvatimaye kalau nimagnaþ // Saund_17.71 //
tasmàc ca vyasanaparàd anarthapaïkàd utkçùya krama÷ithilaþ karãva païkàt /
÷ànte 'smin virajasi vijvare vi÷oke saddharme vitamasi naiùñhike vimuktaþ // Saund_17.72 //
taü vande param anukampakaü maharùiü mårdhnàhaü prakçtiguõaj¤am à÷ayaj¤am /
saübuddhaü da÷abalinaü bhiùakpradhànaü tràtàraü punar api càsmi saünatas tam // Saund_17.73 //

mahàkàvye Saundaranande 'mçtàdhigamo nàma saptada÷aþ sargaþ /


CANTO XVIII

atha dvijo bàla ivàptavedaþ kùipraü vaõik pràpta ivàptalàbhaþ /
jitvà ca ràjanya ivàrsainyaü nandaþ kçtàrtho gurum abhyagacchat // Saund_18.1 //
draùñuü sukhaü j¤ànasamàptikàle gurur hi ÷iùyasya guro÷ ca ÷iùyaþ /
pari÷ramas te saphalo mayãti yato didçkùàsya munau babhåva // Saund_18.2 //
yato hi yenàdhigato vi÷eùas tasyottamàïge 'rhati kartumióyàm /
àryaþ saràgo 'pi kçtaj¤abhàvàt prakùãõamànaþ kimu vãtaràgaþ // Saund_18.3 //
yasyàrthakàmaprabhavà hi bhaktis tato 'sya sà tiùñhati råóhamålà /
dharmànvayo yasya tu bhaktiràgas tasya prasàdo hçdayàvagàóhaþ // Saund_18.4 //
kàùàyavàsàþ kanakàvadàtas tataþ sa mårdhnà gurave praõeme /
vàteritaþ pallavatàmraràgaþ puùpojjvala÷rãr iva karõikàraþ // Saund_18.5 //
athàtmanaþ ÷iùyaguõasya caiva mahàmuneþ ÷àstçguõasya caiva /
saüdar÷anàrthaü sa na mànahetoþ svàü kàryasiddhiü kathayàü babhåva // Saund_18.6 //
yà dçùñi÷alyo hçdayàvagàóhaþ prabho bhç÷aü màm atudat sutãkùõaþ /
tvadvàkyasaüdaü÷amukhena me sa samuddhçtaþ ÷alyahçteva ÷alyaþ // Saund_18.7 //
kathaïkathàbhàvagato 'smi yena chinnaþ sa niþsaü÷aya saü÷ayo me /
tvacchàsanàt satpatham àgato 'smi sude÷ikasyeva pathi pranaùñaþ // Saund_18.8 //
yat pãtam àsvàdava÷endriyeõa darpeõa kandarpaviùaü mayàsãt /
tan me hataü tvadvacanàgadena viùaü vinà÷ãva mahàgadena // Saund_18.9 //
kùayaü gataü janma nirastajanman saddharmacaryàm uùito 'smi samyak /
kçtsnaü kçtaü me kçtakàrya kàryaü lokeùu bhåto 'smi na lokadharmà // Saund_18.10 //
maitrãstanãü vya¤janacàrusàsnàü saddharmadugdhàü pratibhàna÷çïgàm /
tavàsmi gàü sàdhu nipãya tçptas tçùeva gàm uttamavatsavarõaþ // Saund_18.11 //
yat pa÷yata÷ càdhigamo mamàyaü tan me samàsena mune nibodha /
sarvaj¤a kàmaü viditam tavaitat svaü tåpacaràü pravivakùur asmi // Saund_18.12 //
anye 'pi santo vimumukùavo hi ÷rutva vimokùàya nayaü parasya /
muktasya rogàd iva rogavantas tenaiva màrgeõa sukhaü ghañànte // Saund_18.13 //
urvyàdikàn janmani vedmi dhàtån nàtmànam urvyàdiùu teùu kiü cit /
yasmàd atas teùu na me 'sti saktir bahi÷ ca kàyena samà matir me // Saund_18.14 //
skandhàü÷ ca råpaprabhçtãn da÷àrdhàn pa÷yàmi yasmàc capalàn asàràn /
anàtmakàü÷ caiva vadhàtmakàü÷ ca tasmàd vimukto 'smy a÷ivebhya ebhyaþ // Saund_18.15 //
yasmàc ca pa÷yàmy udayaü vyayaü ca sarvàsv avasthàsv aham indriyàõàm /
tasmàd anityeùu niràtmakeùu duþkheùu me teùv api nàsti saügaþ // Saund_18.16 //
yata÷ ca lokaü samjanmaniùñhaü pa÷yàmi niþsàram asac ca sarvam /
ato dhiyà me manasà vibaddham asmãti me ne¤jitam asti yena // Saund_18.17 //
caturvidhe naikavidhaprasaüge yato 'ham àhàravaidhàv asaktaþ /
amårchita÷ càgrathita÷ ca tatra tribhyo vimukto 'smi tato bhavebhyaþ // Saund_18.18 //
ani÷rita÷ càpratibaddhacitto dçùña÷utàdau vyavahàradharme /
yasmàt samàtmànugata÷ ca tatra tasmàd visaüyogagato 'smi muktaþ // Saund_18.19 //
ity evam uktvà gurubàhumànyàt sarveõa kàyena sa gàü nipannaþ /
praverito lohitacandanàkto haimo mahàstambha ivàbhàse // Saund_18.20 //
tataþ pramàdàt prasçtasya pårvaü ÷rutvà dhçtiü vyàkaraõaü ca tasya /
dharmànvayaü cànugataü prasàdaü meghasvaras taü munir àbabhàùe // Saund_18.21 //
uttiùñha dharme sthita ÷iùyajuùñe kiü pàdayor me patito 'si mårdhnà /
abhyarcanaü me na tathà praõàmo dharme yathaiùà pratipattir eva // Saund_18.22 //
adyàsi supravrajito jitàtmann ai÷varyam apy àtmani yena labdham /
jitàtmanaþ pravrajanaü hi sàdhu calàtmano na tv ajitendriyasya // Saund_18.23 //
adyàsi ÷aucena pareõa yukto vàkkàyacetàüsi ÷ucãni yat te /
ataþ puna÷ càprayatàm asaumyàü yat saumya no vekùyasi garbha÷ayyàm // Saund_18.24 //
adyàrthavat te ÷rutavac chrutaü tac chrutànuråpaü pratipadya dharmam /
kçta÷ruto vipratipadyamàno nindyo hi nirvãrya ivàtta÷astraþ // Saund_18.25 //
aho dhçtis te 'viùayàtmakasya yat tvaü matiü mokùavidhàv akàrùãþ /
yàsyàmi niùñhàm iti bàli÷o hi janmakùayàt tràsam ihàbhyupaiti // Saund_18.26 //
diùñyà duràpaþ kùaõasaünipàto nàyaü kçto mohava÷ena moghaþ /
udeti duþkhena gato hy adhastàt kårmo yugacchidra ivàr¤avasthaþ // Saund_18.27 //
nirjitya màraü yudhi durnivàram adyàsi loke raõa÷ãrùåraþ /
÷åro 'py àsåraþ sa hi veditavyo doùair amitrair iva hanyate yaþ // Saund_18.28 //
nirvàpya ràgàgnim udãrõam adyàsi loke raõa÷ãrùa÷åraþ /
duþkhaü hi ÷ete ÷ayane 'py udàre kle÷àgninà cetasi dhayamànaþ // Saund_18.29 //
abhyucchrito dravyamadena pårvam adyàsi tçùnoparamàt samçddhaþ /
yàvat satarùaþ puruùo hi loke tàvat samçddho 'pi sadà daridraþ // Saund_18.30 //
adyàpadeùñuü tava yuktaråpaü ÷uddhodhano me nçpatiþ piteti /
bhraùñasya dharmàt pitçbhir nipàtàd a÷làghaniyo hi kulàpade÷aþ // Saund_18.31 //
diùñyàsi ÷àntiü paramàm upeto nistãrõakàntàra ivàptasàraþ /
sarvo hi saüsàragato bhayàrto yathaiva kàntàragatas tathaiva // Saund_18.32 //
àraõyakaü kbhaikùacaraü vinãtaü dkraùyàmi nandaü nibhçtaü kadeti /
àsãt purastàt tvayi me didçkùà tathàsi diùñyà mama dar÷anãyaþ // Saund_18.33 //
bhavaty aråpo 'pi hi dar÷anãyaþ svalaïkçtaþ ÷reùñhatamair guõaiþ svaiþ /
doùaiþ parãto malinãkarais tu sudar÷anãyo 'pi viråpa eva // Saund_18.34 //
adya prakçùtà tava buddhimattà kçtsnaü yayà te kçtam àtmakàryam /
÷rutonnatasyàpi hi nàsti buddhir notpadyate ÷reyasi yasya buddhiþ // Saund_18.35 //
unmãlitasyàpi janasya madhye nimãlitasyàpi tathaiva cakùuþ /
praj¤àmayaü yasya hi nàsti cakùu÷ cakùur na tasyàsti sacakùuùo 'pi // Saund_18.36 //
duþkhapratãkàranimittam àrtaþ kçùyàdibhiþ khedam upaiti lokaþ /
ajasram àgacchati tac ca bhåyo j¤ànena yasyàdya kçtas tvayàntaþ // Saund_18.37 //
duþkhaü na me syàt sukham eva me syàd iti pravçttaþ stataü hi lokaþ /
na vetti tac caiva tathà yathà syàt pràptaü tvayàdyàsulabhaü yatàvat // Saund_18.38 //
ity evamàdi sthirabuddhicittas tathàgatenàbhihito hitàya /
staveùu nindàsu ca nirvyapekùaþ kçtà¤jalir vàkyam uvàca nandaþ // Saund_18.39 //
aho vi÷eùeõa viùeùadar÷iüs tvayànukampà mayi darùiteyam /
yat kàmapaõke bhagavan nimagnas tràto 'smi saüsàrabhayàd akàmaþ // Saund_18.40 //
bhràtrà tvayà ÷reyasi dai÷ikena pitrà phalasthena tataiva màtrà /
hato 'bhaviùyaü yadi na vyamokùyaü sàrthàt paribhraùña ivàkçtàrthaþ // Saund_18.41 //
÷àntasya tuùñasya sukho viveko vij¤àtattvasya parãkùakasya /
prahãõamànasya ca nirmadasya sukhaü viràgatvam asaktabuddheþ // Saund_18.42 //
ato hi tattvaü parigamya samya¤ nirdhåya doùàn adhigamya ÷àntim /
svaü nà÷rayaü saüprati cintayàmi na taü janaü nàpsaraso na devàn // Saund_18.43 //
idaü hi bhuktvà suci ÷àmikaü sukhaü na me manaþ kàüùati kàmjaü sukham /
mahàrham apy annam adaivàhçtaü divaukaso bhuktavataþ sudhàm iva // Saund_18.44 //
aho 'ndhavij¤ànanimãlitaü jagat pañàntare pa÷yati nottamaü sukham /
sudhãram adhyàtmasukhaü vyapàsya hi ÷ramaü tathà kàmasukhàrtham çcchati // Saund_18.45 //
yathà hi ratnàkaram etya durmatir vihàya ratnàny asato maõin haret /
apàsya saübodhisukhaü tahottamaü ÷ramaü vrajet kàmasukhopaabdhaye // Saund_18.46 //
aho hi satteùv atimaitracetasas tathàgatasyànujighçkùutà parà /
apàsya yad dhyànasukhaü mune paraü parasya duþkhoparamàya khidyase // Saund_18.47 //
mayà na ÷akyaü pratikartum adya kiü gurau hitaiùiõy anukampake tvayi /
samuddhçto yena bhavàrõavàd ahaü mahàrõavàc cårõitanaur ivormibhiþ // Saund_18.48 //
tato munis tasya ni÷amya hetumat prahãõasarvàsravasåcakaü vacaþ /
idaü babhàùe vadatàm anuttamo yad arhati ÷rãghana eva bhàùitum // Saund_18.49 //
idaü kçtàrthaþ paramàrthavit kçtã tvam eva dhãmann abhidhàtum arhasi /
atãtya kàntàram avàptasàdhanaþ sudai÷ikasyeva kçtaü mahàvaõik // Saund_18.50 //
avaiti buddhaü naradamyasàrthiü kçtã yathàrhann up÷àntamànasaþ /
na dçùñasatyo 'pi tathàvabudhyate pçthagjanaþ kiü bata buddhimàn api // Saund_18.51 //
rajastamobhyàü parimuktacetasas tavaiva ceyaü sadçsã kçtaj¤atà /
rajaþprakarùeõa jagaty avasthite kçtaj¤abhàvo hi kçtaj¤a durlabhaþ // Saund_18.52 //
ato 'sti bhåyas tvayi me vivakùitaü nato hi bhakta÷ ca niyogam arhasi // Saund_18.53 //
avàptakàryo 'si paràü gatiü gato na te 'sti kiü cit karaõãyam aõv api /
ataþparaü saumya carànukampayà vimokùayan kçcchragatàn paràn api // Saund_18.54 //
ihàrtham evàrabhate naro 'dhamo vimadhyamas tåbhayalaukikãü kriyàm /
kriyàm amutraiva phalàya madhyamo vi÷iùñadharmà punar apravçttaye // Saund_18.55 //
ihottamebhyo 'pi mataþ sa tåttamo ya uttamaü dharmam avàpya naiùñhikam /
acintayitvàtmagataü pari÷ramaü ÷amaü parebhyo 'py upadeùñum icchati // Saund_18.56 //
vihàya tasmàd iha kàryam àtmanaþ kuru sthiràtman parakàryam apy atho /
bhramatsu sattveùu tamovçtàtmasu ÷rutapradãpo ni÷i dhàryatàm ayam // Saund_18.57 //
bravãtu tàvat puri vismito janas tvayi sthite kurvati dharmade÷anàþ /
aho batà÷caryam idaü vimuktaye karoti ràgã yad ayam kathàm iti // Saund_18.58 //
dhruvaü hi saü÷rutya tava sthiraü mano nivçttanànàviùayair manorathaiþ /
vadhår gçhe sàpi tavànukurvatã kariùyate strãùu viràgiõãþ kathàþ // Saund_18.59 //
tvayi paramadhçtau niviùñatattve bhavanagatà na hi raüsyate dhruvaü sà /
manasi ÷amadamàtmaike vivikte matir iva kàmasukhaiþ parãkùakasya // Saund_18.60 //
ity arhataþ paramakàruõikasya ÷àstur mårdhnà vaca÷ ca caraõau ca samaü gçhãtvà /
svasthaþ pra÷àntahçdayo vinivçttakàryaþ pàr÷vàn muneþ pratiyayau vimadaþ karãva // Saund_18.61 //
bhikùarthaü samaye vive÷a sa puraü dçùñãr janasyàkùipan làbhàlàbhasukhàsukhàdiùu samaþ svasthendriyo niþspçhaþ /
nirmokùàya cakàra tatra ca kathàü kàle janàyàrthine naivonmàrgagatàn paràn paribhavan nàtmànam utkarùayan // Saund_18.62 //
ity eùà vyupa÷àntaye na rataye mokùàrthagarbhà kçtiþ ÷rotéõàü grahaõàrtham anyamanasàü kàvyopacàràt kçtà /
yan mokùàt kçtam anyad atra hi mayà tat kàvyadharmàt kçtaü pàtuü tiktam ivauùadhaü madhuyutaü hçdyaü kathaü syàd iti // Saund_18.63 //
pràyeõàlokya lokaü viùayaratiparaü mo kùàt pratihataü kàvyavàjena tattvaü kathitam iha mayà mokùaþ param iti /
tad buddhvà ÷àmikaü yat tad avahitam ito gràhyaü na lalitaü pàüsubhyo dhàtujebhyo niyatam upakaraü càmãkaram iti // Saund_18.64 //

Saundaranande mahàkàvya àj¤àvyàkaraõo nàmàùñàda÷aþ sargaþ /

àryasuvarõàkùãputrasya sàketakasya bhikùor àcàryabhadantà÷vaghoùasya mahàkaver mahàvàdinaþ kçtir iyam //