Asvaghosa: Buddhacarita


Based on the edition by E.H. Johnston: The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha, Part I.
Calcutta: Baptist Mission Press 1935 (Panjab University Oriental Publications, 31)


Input by members of the Sanskrit Buddhist Input Project.
With kind permission of the Digital Sanskrit Buddhist Canon Project of Nagarjuna Institute, Nepal
and University of the West, Rosemead, California, USA (www.uwest.edu/sanskritcanon), Sastra section

[GRETIL-Version: 2018-02-23]


Revision:
      2018-02-23: Bc_5.77 sahàyaþ changed to sahàyàþ by Arlo Griffiths



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:

description             character  =ASCII

long a                  à             224
long A                  â             226
long i                  ã             227
long I                  ä             228
long u                  å             229
long U                  æ             230
vocalic r               ç             231
vocalic R               è             232
long vocalic r          é             233
vocalic l               ë             235
long vocalic l          í             237
velar n                 ï             239
velar N                 ð             240
palatal n               ¤             164
palatal N               ¥             165
retroflex t             ñ             241
retroflex T             ò             242
retroflex d             ó             243
retroflex D             ô             244
retroflex n             õ             245
retroflex N             ö             246
palatal s               ÷             247
palatal S               ø             248
retroflex s             ù             249
retroflex S             ú             250
anusvara                ü             252
capital anusvara        ý             253
visarga                 þ             254

long e                  ¹             185
long o                  º             186
l underbar              ×             215
r underbar              Ÿ             159
n underbar              ­             173
k underbar              É             201
t underbar              Â             194

Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________





A÷vaghoùa: Buddhacarita


CANTO 1

aikùvàka ikùvàkusamaprabhàvaþ÷àkyeùva÷akyeùu vi÷uddhavçttaþ /
priyaþ ÷araccandra iva prajànàü ÷uddhodano nàma babhåva ràjà // Bc_1.1 //

tasyendrakalpasya babhåva patnã dãptyà narendrasya samaprabhàvà /
padmeva lakùmãþ pçthivãva dhãrà màyeti nàmnànupameva màyà // Bc_1.2 //

sàrdha tayàsau vijahàra ràjà nàcintayadvai÷ravaõasya lakùmãm /
tata÷ca vidheva samàdhiyuktà garbha dadhe pàpavivarjità sà // Bc_1.3 //

pràggarbhadhànnànmanujendrapatnã sitaü dadar÷a dviparàjamekam /
svapne vi÷antaü vapuràtmanaþ sà na tannimittaü samavàpa tàpam // Bc_1.4 //

sà tasya devapratimasya devã garbheõa vaü÷a÷riyamudvahantã /
÷ramaü na lebhe na ÷ucaü na màyàü gantuü vanaü sà nibhçtaü cakàïkùa // Bc_1.5 //

sà lumbinã nàma vanàntabhåmiü citradråmàü caitrarathàbhiràmàm /
dhyànànukålàü vijanàmiyeùa tasyàü nivàsàya nçpaü babhàùe // Bc_1.6 //

àryà÷ayàü tàü pravaõàü ca dharme vij¤àya kautåhalaharùapårõaþ /
÷ivàt puràd bhåmipatirjagàma tatprãtaye nàpi vihàrahetoþ // Bc_1.7 //

tasminvane ÷rãmati ràjapatnã prasåtikàlaü samavekùamàõà /
÷ayyàü vitànopahitàü prapede nàrãsahasrairabhinandyamànà // Bc_1.8 //

tataþ prasanna÷ca babhåva puùyastasyà÷ca devyà vratasaüskçtàyàþ /
pàr÷vàtsuto lokahitàya jaj¤e nirvedanaü caiva niràmayaü ca // Bc_1.9 //

åroryathaurvasya pçtho÷ca hastànmàndhàturindrapratimasya mårdhnaþ /
kakùãvata÷caiva bhujàüsade÷àttathàvidhaü tasya babhåva janma // Bc_1.10 //

krameõa garbhàdabhiniþsçtaþ san babhau cyutaþ khàdiva yonyajàtaþ /
kalpeùvanekeùu ca bhàvitàtmà yaþ saüprajànansuùuve na måóhaþ // Bc_1.11 //

dãptyà ca dhairyeõa ca yo raràja bàlo ravibhåmimivàvatãrõaþ /
tathàtidãpto 'pi nirãkùyamàõo jahàra cakùåüùi yathà ÷a÷àïkaþ // Bc_1.12 //

sa hi svagàtraprabhayojjvalantyà dãpaprabhàü bhàskaravanmumoùa /
mahàrhajàmbånadacàruvarõo vidyotayàmàsa di÷a÷ca sarvàþ // Bc_1.13 //

anàkulànyubjasamudgatàni niùpeùavadvyàyatavikramàõi /
tathaiva dhãràõi padàni sapta saptarùitàràsadç÷o jagàma // Bc_1.14 //

bodhàya jàto 'smi jagaddhitàrthamantyà bhavotpattiriyaü mameti /
caturdi÷aü siühagatirvilokya vàõã ca bhavyàrthakarãmuvàca // Bc_1.15 //

khàtprasråte candramarãci÷ubhre dve vàridhàre ÷i÷iroùõavãrye /
÷arãrasaüspar÷asukhàntaràya nipetaturmårdhani tasya saumye // Bc_1.16 //

÷rãmadvitàne kanakojjvalàïge vaióåryapàde ÷ayane ÷ayànam /
yadgauravàtkà¤canapadmahastà yakùàdhipàþ saüparivàrya tasthuþ // Bc_1.17 //

adç÷yabhàvà÷ca divaukasaþ khe yasya prabhàvàtpraõataiþ ÷ãrobhiþ /
àdhàrayan pàõóaramàtapatraü bodhàya jepuþ paramà÷iùa÷ca // Bc_1.18 //

mahoragà dharmavi÷eùatarùàd buddheùvatãteùu kçtàdhikàràþ /
yamavyajan bhaktivi÷iùñanetrà mandàrapuùpaiþ samavàkiraü÷ca // Bc_1.19 //

tathàgatotpàdaguõena tuùñàþ ÷uddhàdhivàsà÷ca vi÷uddhasattvàþ /
devà nanandurvigate 'pi ràge magnasya duþkhe jagato hitàya // Bc_1.20 //

yasya prasåtau giriràjakãlà vàtàhatà nauriva bhå÷cacàla /
sacandanà cotpalapadmagarbhà papàta vçùñirgaganàdanabhràt // Bc_1.21 //

vàtà vavuþ spar÷asukhà manoj¤à divyàni vàsàüsyavapàtayantaþ /
såryaþ sa evàbhyadhikaü cakà÷e jajvàla saumyàrciranãrito 'gniþ // Bc_1.22 //

pràguttare càvasathaprade÷e kåpaþ svayaü pràdurabhåtsitàmbuþ
antaþpuràõyàgatavismayàni yasmin kriyàstãrtha iva pracakruþ // Bc_1.23 //

dharmàrthibhirbhåtagaõai÷ca divyaistaddar÷anàrtha vanamàpupåre /
kautåhalenaiva ca pàdapebhyaþ puùpàõyakàle 'pyavapàtayadbhiþ // Bc_1.24 //

bhåtairasaumyaiþ parityaktahiüsairnàkàri pãóà svagaõe pare và /
loke hi sarvà÷ca vinà prayàsaü rujo naràõàü ÷amayàübabhåvuþ // Bc_1.25 //

kalaü praõeduþ mçgapakùiõa÷ca ÷àntàmbuvàhàþ sarito babhåvuþ /
di÷aþ prasedurvimale nirabhre vihàyase dundubhayo nineduþ // Bc_1.26 //

lokasya mokùàya gurau prasåte ÷amaü prapede jagadavyavastham /
pràpyeva nàthaü khalu nãtimantam eko na màro mudamàpa loke // Bc_1.27 //

divyàdbhutaü janma nirãkùya tasya dhãro 'pi ràjà bahukùobhametaþ /
snehàdasau bhãtipramodajanye dve vàridhàre mumuce narendraþ // Bc_1.28 //

amànuùã tasya ni÷amya ÷aktiü màtà prakçtyà karuõàrdracittà /
prãtà ca bhãtà ca babhåva devã ÷ãtoùõami÷reva jalasya dhàrà // Bc_1.29 //

nirãkùamàõà bhayahetumeva dhyàtuü na ÷ekuþ vanitàþ pravçddhàþ /
påtà÷ca tà maïgalakarma cakruþ ÷ivaü yayàcuþ ÷i÷ave suraughàn // Bc_1.30 //

viprà÷ca khyàtàþ ÷ruta÷ãlavàgbhiþ ÷rutvà nimittàni vicàrya samyak /
mukhaiþ praphullai÷cakitai÷ca dãptaiþ / bhãtaprasannaü nçpametya procuþ // Bc_1.31 //

÷amepsavo ye bhuvi santi sattvàþ / putraü vinecchanti guõaü na ka¤cit /
tvatputra eùo 'sti kulapradãpaþ / nçtyotsavaü tvadya vidhehi ràjan // Bc_1.32 //

vihàya cintàü bhava ÷àntacitto modasva vaü÷astava vçddhibhàgã /
lokasya netà tava putrabhåtaþ duþkhàrditànàü bhuvi eùa tràtà // Bc_1.33 //

dãpaprabho 'yaü kanakojjvalàïgaþ sulakùaõairyaistu samanvito 'sti /
nidhirguõànàü samaye sa gatàü buddharùibhàvaü paramàü ÷riyaü và // Bc_1.34 //

icchedasau vai pçthivã÷riyaü cet nyàyena jitvà pçthivã samagràm /
bhåpeùu ràjeta yathà prakà÷aþ graheùu sarveùu ravervibhàti // Bc_1.35 //

mokùàya cedvà vanameva gacchet / tattvena samyak sa vijitya sarvàn /
matàn pçthivyàü bahumànametaþ ràjeta ÷aileùu yathà sumeruþ // Bc_1.36 //

yathà hiraõyaü ÷uci dhàtumadhye merurgirãõàü sarasàü samudraþ /
tàràsu candrastapatàü ca såryaþ putrastathà te dvipadeùu varyaþ // Bc_1.37 //

tasyàkùiõã nirnimiùe vi÷àle snigdhe ca dãpte vimale tathaiva /
niùkampakçùõàyata÷uddhapakùme draùñuü samarthe khalu sarvabhàvàn // Bc_1.38 //

kasmànnu hetoþ kathitànbhavadbhiþ varànguõàn dhàrayate kumàraþ /
pràpurna pårve munayo nçpà÷ca ràj¤eti pçùñà jagadus dvijàstam // Bc_1.39 //

khyàtàni karmàõi ya÷o mati÷ca pårva na bhåtàni bhavanti pa÷càt /
guõà hi sarvàþ prabhavanti hetoþ nidar÷anànyatra ca no nibodha // Bc_1.40 //

yadràja÷àstraü bhçguraïgirà và na cakraturva÷akaràvçùã tau /
tayoþ sutau saumya sasarjatustatkàlena ÷ukra÷ca bçhaspati÷ca // Bc_1.41 //

sàrasvata÷càpi jagàda naùñaü vedaü punaryaü dadç÷urna pårve /
vyàsastathainaü bahudhà cakàra na yaü vasiùñhaþ kçtavàna÷aktiþ // Bc_1.42 //

vàlmãkiràdau ca sasarja padyaü jagrantha yanna cyavano maharùiþ /
cikitsitaü yacca cakàra nàtriþ pa÷càttadàtreya çùirjagàda // Bc_1.43 //

yacca dvijatvaü ku÷iko na lebhe tadgàdhinaþ sunåravàpa ràjan /
velàü samudre sagara÷ca dadhre nekùvàkavo yàü prathamaü babandhuþ // Bc_1.44 //

àcàryakaü yogavidhau dvijànàmapràptamanyairjanako jagàma /
khyàtàni karmàõi ca yàni ÷aureþ ÷åràdayasteùvabalà babhåvuþ // Bc_1.45 //

tasmàtpramàõaü na vayo na vaü÷aþ ka÷citkvacicchraiùñhyamupaiti loke /
ràj¤àmçùãõàü ca hi tàni tàni kçtàni putrairakçtàni pårvaiþ // Bc_1.46 //

evaü nçpaþ pratyayitairdvijaistairà÷vàsita÷càpyabhinandita÷ca /
÷aïkàmaniùñàü vijahau manastaþ praharùamevàdhikamàruroha // Bc_1.47 //

prãta÷ca tebhyo dvijasattamebhyaþ satkàrapårva pradadau dhanàni /
bhåyàdayaü bhåmipatiryathokto yàyàjjaràmetya vanàni ceti // Bc_1.48 //

atho nimittai÷ca tapobalàcca tajjanma janmàntakarasya buddhvà /
÷àkye÷varasyàlayamàjagàma saddharmatarùàdasito maharùiþ // Bc_1.49 //

taü brahmavidbrahmavidaü jvalantaü bràhmyà ÷riyà caiva tapaþ÷riyà ca /
ràj¤o gururgauravasatkriyàbhyàü prave÷àyàmàsa narendrasadma // Bc_1.50 //

sa pàrthivàntaþpurasaünikarùa kumàrajanmàgataharùavegaþ /
vive÷a dhãro vanasaüj¤ayeva tapaþprakarùàcca jarà÷rayàcca // Bc_1.51 //

tato nçpastaü munimàsanasthaü pàdyàrdhyapårvaü pratipåjya samyak /
nimantrayàmàsa yathopacàraü purà vasiùñhaü sa ivàntidevaþ // Bc_1.52 //

dhanyo 'smyanugràhyamidaü kulaü me / yanmàü didçkùurbhagavànupetaþ /
àj¤àpyatàü kiü karavàõi saumya ÷iùyo 'smi vi÷rambhitumarhasãti // Bc_1.53 //

evaü nçpeõopanimantritaþ sansarveõa bhàvena muniryathàvat /
sa vismayotphullavi÷àladçùñirgambhãradhãràõi vacàüsyuvàca // Bc_1.54 //

mahàtmani tvayyupapannametatpriyàtithau tyàgini dharmakàme /
sattvànvayaj¤ànavayo 'nuråpà snigdhà yadevaü mayi me matiþ syàt // Bc_1.55 //

etacca tadyena nçparùayaste / dharmeõa såkùmeõa dhanànyavàpya /
nityaü tyajanto vidhivadbabhåvustapobhiràóhyà vibhavairdaridràþ // Bc_1.56 //

prayojanaü yattu mamopayàne tanme ÷çõu prãtimupehi ca tvam /
divyà mayàdityapathe ÷rutà vàgbodhàya jàtastanayastaveti // Bc_1.57 //

÷rutvà vacastacca mana÷ca yuktvà j¤àtvà nimittai÷ca tato 'smyupetaþ /
didçkùayà ÷àkyakuladhvajasya ÷akradhvajasyeva samucchritasya // Bc_1.58 //

ityetadevaü vacanaü ni÷amya praharùasaübhràntagatinarendraþ /
àdàya dhàtryaïkagataü kumàraü saüdar÷ayàmàsa tapodhanàya // Bc_1.59 //

cakràïkapàdaü sa tato maharùirjàlàvanaddhàïgulipàõipàdam /
sorõabhruvaü vàraõavastiko÷aü savismayaü ràjasutaü dadar÷a // Bc_1.60 //

dhàtryaïkasaüviùñamavekùya cainaü devyaïkasaüviùñamivàgnisånum /
babhåva pakùmàntavica¤cità÷rurni÷vasya caiva tridivonmukho 'bhåt // Bc_1.61 //

dçùñvàsitaü tva÷rupariplutàkùaü / snehàttanåjasya nçpa÷cakampe /
sagadgadaü bàùpakaùàyakaõñhaþ papraccha sa prà¤jalirànatàïgaþ // Bc_1.62 //

alpàntaraü yasya vapuþ surebhyo bavhadbhutaü yasya ca janma dãptam /
yasyottamaü bhàvinamàttha càrtha taü prekùya kasmàttava dhãra bàùpaþ // Bc_1.63 //

api sthiràyurbhagavan kumàraþ kaccinna ÷okàya mama prasåtaþ /
labdhaþ kathaücitsalilà¤jalirme na khalvimaü pàtumupaiti kàlaþ // Bc_1.64 //

apyakùayaü me ya÷aso nidhànaü kacciddhruvo me kulahastasàraþ /
api prayàsyàmi sukhaü paratra supto 'pi putre 'nimiùaikacakùuþ // Bc_1.65 //

kaccinna me jàtamaphullameva kulapravàlaü pari÷oùabhàgi /
kùipraü vibho bråhi na me 'sti ÷àntiþ snehaü sute vetsi hi bàndhavànàm // Bc_1.66 //

ityàgatàvegamaniùñabuddhyà buddhvà narendraü sa munirbabhàùe /
mà bhånmatiste nçpa kàcidanyà niþsaü÷ayaü tadyadavocamasmi // Bc_1.67 //

nàsyànyathàtvaü prati vikriyà me svàü va¤canàü tu prati viklavo 'smi /
kàlo hi me yàtumayaü ca jàto jàtikùayasyàsulabhasya boddhà // Bc_1.68 //

vihàya ràjyaü viùayeùvanàsthastãvraiþ prayatnairadhigamya tattvam /
jagatyayaü mohatamo nihantuü jvaliùyati j¤ànamayo hi såryaþ // Bc_1.69 //

duþkhàrõavàdvyàdhivikãrõaphenàjjaràtaraïgànmaraõogravegàt /
uttàrayiùyatyayamuhyamànamàrta jagajj¤ànamahàplavena // Bc_1.70 //

praj¤àmbuvegàü sthira÷ãlavapràü samàdhi÷ãtàü vratacakravàkàm /
asyottamàü dharmanadã pravçtàü / tçùõàrditaþ pàsyati jãvalokaþ // Bc_1.71 //

duþkhàrditebhyo viùayàvçtebhyaþ saüsàrakàntàrapathasthitebhyaþ /
àkhyàsyati hyeùa vimokùamàrga màrgapranaùñebhya ivàdhvagebhyaþ // Bc_1.72 //

vidahyamànàya janàya loke ràgàgninàyaü viùayendhanena /
pralhàdamàdhàsyati dharmavçùñyà vçùñyà mahàmegha ivàtapànte // Bc_1.73 //

tçùõàrgalaü mohatamaþkapàñaü dvàraü prajànàmapayànahetoþ /
vipàñayiùyatyayamuttamena saddharmatàóena duràsadena // Bc_1.74 //

svairmohapà÷aiþ pariveùñitasya duþkhàbhibhåtasya nirà÷rayasya /
lokasya saübudhya ca dharmaràjaþ kariùyate bandhanamokùameùaþ // Bc_1.75 //

tanmà kçthàþ ÷okamimaü prati tvamasminsa ÷ocyo 'sti manuùyaloke /
mohena và kàmasukhairmadàdvà yo naiùñhikaü ÷roùyati nàsya dharmam // Bc_1.76 //

bhraùñasya tasmàcca guõàdato me dhyànàni labdhvàpyakçtàrthataiva /
dharmasya tasyà÷ravaõàdahaü hi manye vipattiü tridive 'pi vàsam // Bc_1.77 //

iti ÷rutàrthaþ sasuhçtsadàrastyaktvà viùàdaü mumude narendraþ /
evaüvidho 'yaü tanayo mameti mene sa hi svàmapi sàravattàm // Bc_1.78 //

àrùeõa màrgeõa tu yàsyatãti cintàvidheyaü hçdayaü cakàra /
na khalvasau na priyadharmapakùaþ / saütànanà÷àttu bhayaü dadar÷a // Bc_1.79 //

atha munirasito nivedya tattvaü sutaniyataü sutaviklavàya ràj¤e /
sabahumatumudãkùyamàõaråpaþ pavanapathena yathàgataü jagàma // Bc_1.80 //

kçtamitiranujàsutaü ca dçùñvà munivacana÷ravaõe ca tanmatau ca /
bahuvidhamanukampayà sa sàdhuþ priyasutavadviniyojayàücakàra // Bc_1.81 //

narapatirapi putrajanmatuùño viùayagatàni vimucya bandhanàni /
kulasadç÷amacãrakaradyathàvatpriyatanayastanayasya jàtakarma // Bc_1.82 //

da÷asu pariõateùvahaþsu caiva prayatamanàþ parayà mudà parãtaþ /
akuruta japahomamaïgalàdyàþ paramabhavàya sutasya devatejyàþ // Bc_1.83 //

api ca ÷atasahasrapårõasaükhyàþ sthirabalavattanayàþ sahema÷çïgãþ /
anupagatajaràþ payasvinãrgàþ svayamadadàtsutavçddhaye dvijebhyaþ // Bc_1.84 //

bahuvidhaviùayàstato yatàtmà svahçdayatoùakarãþ kriyà vidhàya /
guõavati niyate ÷ive muhårte matimakaronmuditaþ puraprave÷e // Bc_1.85 //

dviradaradamayãmatho mahàrhà sitasitapuùpabhçtàü maõipradãpàm /
abhajata ÷ivikàü ÷ivàya devã tanayavatã praõipatya devatàbhyaþ // Bc_1.86 //

puramatha purataþ prave÷ya patnãü sthavirajanànugatàmapatyanàthàm /
nçpatirapi jagàma paurasaüghairdivamamarairmaghavànivàrcyamànaþ // Bc_1.87 //

bhavanamatha vigàhya ÷àkyaràjo bhava iva ùaõmukhajanmanà pratãtaþ /
idamidamiti harùapårõavaktro bahuvidhapuùñiya÷askaraü vyadhatta // Bc_1.88 //

iti narapatiputrajanmavçddhyà sajanapadaü kapilàvhayaü puraü tat /
dhanadapuramivàpsaro 'vakãrõa muditamabhånnalakåbaraprasåtau // Bc_1.89 //

iti buddhacarite mahàkàvye bhagavatprasåtirnàma prathamaþ sargaþ // 1 //


CANTO II

à janmano janmajaràntakasya tasyàtmajasyàtmajitaþ sa ràjà /
ahanyahanyarthagajà÷vamitrairvçddhiü yayau sindhurivàmbuvegaiþ // Bc_2.1 //

dhanasya ratnasya ca tasya tasya kçtàkçtasyaiva ca kà¤canasya /
tadà hi naikànsa nidhãnavàpa manorathasyàpyatibhàrabhåtàn // Bc_2.2 //

ye padmakalpairapi ca dvipendrairna maõóalaü ÷akyamihàbhinetum /
madotkañà haimavatà gajàste vinàpi yatnàdupatasthurenam // Bc_2.3 //

nànàïkacinhairnavahemabhàõóairvibhåùitairlambasañaistathànyaiþ /
saücukùubhe càsya puraü turaïgairbalena maitryà ca dhanena càptaiþ // Bc_2.4 //

puùñà÷ca tuùñà÷ca tathàsya ràjye sàdhvyo 'rajaskà guõavatpayaskàþ /
udagravatsaiþ sahità babhåvurbavhyo bahukùãraduha÷ca gàvaþ // Bc_2.5 //

madhyasthatàü tasya ripurjagàma madhyasthabhàvaþ prayayau suhçttvam /
vi÷eùato dàróhyamiyàya mitraü dvàvasya pakùàvaparastu nàsa // Bc_2.6 //

tathàsya mandànilamegha÷abdaþ saudàminãkuõóalamaõóitàbhraþ /
vinà÷mavarùà÷anipàtadoùaiþ kàle ca de÷e pravavarùa devaþ // Bc_2.7 //

ruroha sasyaü phalavadyathartu tadàkçtenàpi kçùi÷rameõa /
tà eva càsyauùadhayo rasena sàreõa caivàbhyadhikà babhåvuþ // Bc_2.8 //

÷arãrasaüdehakare 'pi kàle saügràmasaümarda iva pravçte /
svasthàþ sukhaü caiva niràmayaü ca prajaj¤ire kàlava÷ena nàryaþ // Bc_2.9 //

pçthagvratibhyo vibhave 'pi garhye na pràrthayanti sma naràþ parebhyaþ /
abhyarthitaþ såkùmadhano 'pi càryastadà na ka÷cidvimukho babhåva // Bc_2.10 //

nàgauravo bandhuùu nàpyadàtà naivàvrato nànçtiko na hiüsraþ /
àsãttadà ka÷cana tasya ràjye ràj¤o yayàteriva nàhuùasya // Bc_2.11 //

udyànadevàyatanà÷ramàõàü kåpaprapàpuùkariõãvanànàm /
cakruþ kriyàstatra ca dharmakàmàþ pratyakùataþ svargãmavopalabhya // Bc_2.12 //

mukta÷ca durbhikùabhayàmayebhyo hçùño janaþ svarga ivàbhireme /
patnãü patirvà mahiùã patiü và parasparaü na vyabhiceratu÷ca // Bc_2.13 //

ka÷citsiùeve rataye na kàmaü kàmàrthamarthaü na jugopa ka÷cit /
ka÷ciddhanàrthaü na cacàra dharma dharmàya ka÷cinna cakàra hiüsàm // Bc_2.14 //

steyàdibhi÷càpyaribhi÷ca naùñaü svasthaü svacakraü paracakramuktam /
kùemaü subhikùaü ca babhåva tasya purànaraõyasya yathaiva ràùñre // Bc_2.15 //

tadà hi tajjanmani tasya ràj¤o manorivàdityasutasya ràjye /
cacàra harùaþ praõanà÷a pàpmà jajvàla dharmaþ kaluùaþ ÷a÷àma // Bc_2.16 //

evaüvidhà ràjakulasya saüpatsarvàrthasiddhi÷ca yato babhåva /
tato nçpastasya sutasya nàma sarvàrthasiddhi 'yamiti pracakre // Bc_2.17 //

devã tu màyà vibudharùikalpaü dçùñvà vi÷àlaü tanayaprabhàvam /
jàtaü praharùa na ÷a÷àka soóhuü tato nivàsàya divaü jagàma // Bc_2.18 //

tataþ kumàraü suragarbhakalpaü snehena bhàvena ca nirvi÷eùam /
màtçùvasà màtçsamaprabhàvà saüvardhayàmàtmajavadbabhåva // Bc_2.19 //

tataþ sa bàlàrka ivodayasthaþ samãrito vanhirivànilena /
krameõa samyagvavçdhe kumàrastàràdhipaþ pakùa ivàtamaske // Bc_2.20 //

tato mahàrhàõi ca candanàni ratnàvalã÷cauùadhibhiþ sagarbhàþ /
mçgaprayuktàn rathakàü÷ca haimànàcakrire 'smai suhçdàlayebhyaþ // Bc_2.21 //

vayo 'nuråpàõi ca bhåùaõàni hiraõmayàn hastimçgà÷vakàü÷ca /
rathàü÷ca goputrakasaüprayuktàn putrã÷ca càmãkararåpyacitràþ // Bc_2.22 //

evaü sa taistairviùayopacàrairvayo 'nuråpairupacaryamàõaþ /
bàlo 'pyabàlapratimo babhåva dhçtyà ca ÷aucena dhiyà ÷riyà ca // Bc_2.23 //

vaya÷ca kaumàramatãtya samyak saüpràpya kàle pratipattikarma /
alpairahobhirbahuvarùagàmyà jagràha vidyàþ svakulànuråpàþ // Bc_2.24 //

naiþ÷reyasaü tasya tu bhavyamarthaü ÷rutvà purastàdasitànmaharùeþ /
kàmeùu saïgaü janayàübabhåva vanàni yàyàditi ÷àkyaràjaþ // Bc_2.25 //

kulàttato 'smai sthira÷ãlayuktàtsàdhvãü vapurhrãvinayopapannàm /
ya÷odharàü nàma ya÷ovi÷àlàü vàmàbhidhànàü ÷riyamàjuhàva // Bc_2.26 //

vidyotamàno vapuùà pareõa sanatkumàrapratimaþ kumàraþ /
sàrdha tayà ÷àkyanarendravadhvà ÷acyà sahasràkùa ivàbhireme // Bc_2.27 //

kiücinmanaþkùobhakaraü pratãpaü kathaü na pa÷yediti so 'nucintya /
vàsaü nçpo vyàdi÷ati sma tasmai harmyodareùveva na bhåpracàram // Bc_2.28 //

tataþ ÷arattoyadapàõóareùu bhåmau vimàneùviva ra¤jiteùu /
harmyeùu sarvartusukhà÷rayeùu strãõàmudàrairvijahàra tåryaiþ // Bc_2.29 //

kalairhi càmãkarabaddhakakùairnàrãkaràgràbhihatairmçdaïgaiþ /
varàpsaronçtyasamai÷ca nçtyaiþ kailàsavattadbhavanaü raràja // Bc_2.30 //

vàgbhiþ kalàbhirlãlatai÷ca hàvairmadaiþ sakhelairmadhurai÷ca hàsaiþ /
taü tatra nàryo ramayàübabhåvurbhåva¤citairardhãnarãkùitai÷ca // Bc_2.31 //

tataþ sa kàmà÷rayapaõóitàbhiþ strãbhirgçhãto ratikarka÷àbhiþ /
vimànapçùñhànna mahãü jagàma vimànapçùñhàdiva puõyakarmà // Bc_2.32 //

nçpastu tasyaiva vivçddhihetostadbhàvinàrthena ca codyamànaþ /
÷ame 'bhireme viraràma pàpàdbheje damaü saüvibabhàja sàdhån // Bc_2.33 //

nàdhãravatkàmasukhe sasa¤je na saürara¤je viùamaü jananyàm /
dhçtyendriyà÷vàü÷capalànvijigye bandhåü÷ca pauràü÷ca guõairjigàya // Bc_2.34 //

nàdhyaiùña duþkhàya parasya vidyàü j¤ànaü ÷ivaü yattu tadadhyagãùña /
svàbhyaþ prajàbhyo hi yathà tathaiva sarvaprajàbhyaþ ÷ivamà÷a÷aüse // Bc_2.35 //

bhaü bhàsuraü càïgirasàdhidevaü yathàvadànarca tadàyuùe saþ /
juhàva havyànyakç÷e kç÷ànau dadau dvijebhyaþ kç÷anaü ca gà÷ca // Bc_2.36 //

sasnau ÷arãraü pavituü mana÷ca tãrthàmbubhi÷caiva guõàmbubhi÷ca /
vedopadiùñaü samamàtmajaü ca somaü papau ÷àntisukhaü ca hàrdam // Bc_2.37 //

sàntvaü babhàùe na ca nàrthavadyajjajalpa tattvaü na ca vipriyaü yat /
sàntvaü hyatattvaü paruùaü ca tattvaü hriyà÷akannàtmana eva vaktum // Bc_2.38 //

iùñeùvaniùñeùu ca kàryavatsu na ràgadoùà÷rayatàü prapede /
÷ivaü siùeve vyavahàra÷uddhaü yaj¤aü hi mene na tathà yathà tat // Bc_2.39 //

à÷àvate càhigatàya sadyo deyàmbubhistarùamacecchidiùña /
yuddhàdçte vçttapara÷vadhena dviódarpamudvçttamabebhidiùña // Bc_2.40 //

ekaü vininye sa jugopa sapta saptaiva tatyàja rarakùa pa¤ca /
pràpa trivarga bubudhe trivarga jaj¤e dvivarga prajahau dvivargam // Bc_2.41 //

kçtàgaso 'pi pratipàdya vadhyànnàjãghanannàpi ruùà dadar÷a /
babandha sàntvena phalena caitàüstyàgo 'pi teùàü hyanayàya dçùñaþ // Bc_2.42 //

àrùàõyacàrãtparamavratàni vairàõyahàsãccirasaübhçtàni /
ya÷àüsi càpadguõagandhavanti rajàüsyahàrùãnmalinãkaràõi // Bc_2.43 //

na càjihãrùidvalimapravçttaü na càcikãrùitparavastvabhidhyàm /
na càvivakùãd dviùatàmadharma na càvivàkùãddhçdayena manyum // Bc_2.44 //

tasmiüstathà bhåmipatau pravçtte bhçtyà÷ca paurà÷ca tathaiva ceruþ /
÷amàtmake cetasi viprasanne prayuktayogasya yathendriyàõi // Bc_2.45 //

kàle tata÷càrupayodharàyàü ya÷odharàyàü svaya÷odharàyàm /
÷auddhodane ràhusapatnavaktro jaj¤e suto ràhula eva nàmnà // Bc_2.46 //

atheùñaputraþ paramapratãtaþ kulasya vçddhiü prati bhåmipàlaþ /
yathaiva putraprasave nananda tathaiva pautraprasave nananda // Bc_2.47 //

putrasya me putragato mameva snehaþ kathaü syàditi jàtaharùaþ /
kàle sa taü taü vidhimàlalambe putrapriyaþ svargamivàrurukùan // Bc_2.48 //

sthitvà pathi pràthamakalpikànàü ràjavarùabhàõàü ya÷asànvitànàm /
÷uklànyamuktvàpi tapàüsyatapta yaj¤ai÷ca hiüsàrahitairayaùña // Bc_2.49 //

ajàjvaliùñàtha sa puõyakarmà nçpa÷riyà caiva tapaþ÷riyà ca /
kulena vçttena dhiyà ca dãptastejaþ sahasràü÷urivotsisçkùuþ // Bc_2.50 //

svàyaübhuvaü càrcikamarcayitvà jajàpa putrasthitaye sthita÷rãþ /
cakàra karmàõi ca duùkaràõi prajàþ sisçkùuþ ka ivàdikàle // Bc_2.51 //

tatyàja ÷astraü vimamar÷a ÷àstraü ÷amaü siùeve niyamaü viùehe /
va÷ãva kaücidviùayaü na bheje piteva sarvànviùayàndadar÷a // Bc_2.52 //

babhàra ràjyaü sa hi putrahetoþ putraü kulàrthaü ya÷ase kulaü tu /
svargàya ÷abdaü divamàtmahetordharmàrthamàtmasthitimàcakàïkùa // Bc_2.53 //

evaü sa dharma vividhaü cakàra sidbhirnipàtaü ÷rutita÷ca siddham /
dçùñvà kathaü putramukhaü suto me vanaü na yàyàditi nàthamànaþ // Bc_2.54 //

rirakùiùantaþ ÷riyamàtmasaüsthàü rakùanti putràn bhuvi bhåmipàlàþ /
putraü narendraþ sa tu dharmakàmo rarakùa dharmàdviùayeùu mu¤can // Bc_2.55 //

vanamanupamasattvà bodhisattvàstu sarve viùayasukharasaj¤à jagmurutpannaputràþ /
ata upacitakarmà råóhamåle 'pi hetau sa ratimupasiùeve bodhimàpanna yàvat // Bc_2.56 //

iti buddhacarite mahàkàvye antaþpuravihàro nàma dvitãyaþ sargaþ // 2 //


CANTO III

tataþ kadàcinmçdu÷àdvalàni puüskokilonnàditapàdapàni /
÷u÷ràva padmàkaramaõóitàni gãtairnibaddhàni sa kànanàni // Bc_3.1 //

÷rutvà tataþ strãjanavallabhànàü manoj¤abhàvaü purakànanànàm /
bahiþprayàõàya cakàra buddhimantargçhe nàga ivàvaråddhaþ // Bc_3.2 //

tato nçpastasya ni÷amya bhàvaü putràbhidhànasya manorathasya /
snehasya lakùmyà vayasa÷ca yogyàmàj¤àpayàmàsa vihàrayàtràm // Bc_3.3 //

nivartayàmàsa ca ràjamàrge saüpàtamàrtasya pçthagjanasya /
mà bhåtkumàraþ sukumàracittaþ saüvignacetà iti manyamànaþ // Bc_3.4 //

pratyaïgahãnànvikalendriyàü÷ca jãrõàturàdãn kçpaõàü÷ca dikùu /
tataþ samutsàrya pareõa sàmnà ÷obhàü paràü ràjapathasya cakuþ // Bc_3.5 //

tataþ kçte ÷rãmati ràjamàrge ÷rãmànvinãtànucaraþ kumàraþ /
pràsàdapçùñhàdavatãrya kàle kçtàbhyanuj¤o nçpamabhyagacchat // Bc_3.6 //

atho narendraþ sutamàgatà÷ruþ ÷irasyupàghràya ciraü nirãkùya /
gaccheti càj¤àpayati sma vàcà snehànna cainaü manasà mumoca // Bc_3.7 //

tataþ sa jàmbånadabhàõóabhçdbhiryuktaü caturbhirnibhçtaisturaïgaiþ /
aklãbavidvacchucira÷midhàraü hiraõmayaü syandanamàruroha // Bc_3.8 //

tataþ prakãrõojjvalapuùpajàlaü viùaktamàlyaü pracalatpatàkam /
màrgaü prapede sadç÷ànuyàtra÷candraþ sanakùatra ivàntarãkùam // Bc_3.9 //

kautåhalàtsphãtatarai÷ca netrairnãlotpalàrdhairiva kãryamàõam /
÷anaiþ ÷anai ràjapathaü jagàhe pauraiþ samantàdabhivãkùyamàõaþ // Bc_3.10 //

taü tuùñuvuþ saumyaguõena kecidvavandire dãptatayà tathànye /
saumukhyatastu ÷riyamasya kecidvaipulyamà÷aüsiùuràyuùa÷ca // Bc_3.11 //

niþsçtya kubjà÷ca mahàkulebhyo vyåhà÷ca kairàtakavàmanànàm /
nàryaþ kç÷ebhya÷ca nive÷anebhyo devànuyànadhvajavatpraõemuþ // Bc_3.12 //

tataþ kumàraþ khalu gacchatãti ÷rutvà striyaþ preùyajanàtpravçttim /
didçkùayà harmyatalàni jagmurjanena mànyena kçtàbhyanuj¤àþ // Bc_3.13 //

tàþ srastakà¤cãguõavighnità÷ca suptaprabuddhàkulalocanà÷ca /
vçttàntavinyastavibhåùaõà÷ca kautåhalenànibhçtàþ parãyuþ // Bc_3.14 //

pràsàdasopànatalapraõàdaiþ kà¤cãravairnåpuranisvanai÷ca /
vitràsayantyo gçhapakùisaïghànanyonyavegàü÷ca samàkùipantyaþ // Bc_3.15 //

kàsàücidàsàü tu varàïganànàü jàtatvaràõàmapi sotsukànàm /
gatiü gurutvàjjagçhurvi÷àlàþ ÷roõãrathàþ pãnapayodharà÷ca // Bc_3.16 //

÷ãghraü samarthàpi tu gantumanyà gatiü nijagràha yayau na tårõam /
hriyàpragalbhà vinigåhamànà rahaþprayuktàni vibhåùaõàni // Bc_3.17 //

parasparotpãóanapiõóitànàü saümardasaükùobhikuõóalànàm /
tàsàü tadà sasvanabhåùaõànàü vàtayaneùvapra÷amo babhåva // Bc_3.18 //

vàtàyanebhyastu viniþsçtàni parasparàyàsitakuõóalàni /
strãõàü virejurmukhapaïkajàni saktàni harmyeùviva païkajàni // Bc_3.19 //

tato vimànairyuvatãkaràlaiþ kautåhalodghàñitavàtayànaiþ /
÷rãmatsamantànnagaraü babhàse viyadvimànairiva sàpsarobhiþ // Bc_3.20 //

vàtàyanànàmavi÷àlabhàvàdanyonyagaõóàrpitakuõóalànàm /
mukhàni rejuþ pramodottamànàü baddhàþ kalàpà iva païkajànàm // Bc_3.21 //

taü tàþ kumàraü pathi vãkùamàõàþ striyo babhurgàmiva gantukàmàþ /
årdhvonmukhà÷cainamudãkùamàõà narà babhurdyàmiva gantukàmàþ // Bc_3.22 //

dçùñvà ca taü ràjasutaü striyastà jàjvalyamànaü vapuùà ÷riyà ca /
dhanyàsya bhàryeti ÷anairavoca¤÷uddhairmanobhiþ khalu nànyabhàvàt // Bc_3.23 //

ayaü kila vyàyatapãnabàhå råpeõa sàkùàdiva puùpaketuþ /
tyaktvà ÷riyaü dharmamupaiùyatãti tasmin hi tà gauravameva cakruþ // Bc_3.24 //

kãrõa tathà ràjapathaü kumàraþ paurairvinãtaiþ ÷ucidhãraveùaiþ /
tatpårvamàlokya jaharùa kiücinmene punarbhàvamivàtmana÷ca // Bc_3.25 //

puraü tu tatsvargamiva prahçùñaü ÷uddhàdhivàsàþ samavekùya devàþ /
jãrõaü naraü nirmamire prayàtuü saücodanàrthaü kùitipàtmajasya // Bc_3.26 //

tataþ kumàro jarayàbhibhåtaü dçùñvà narebhyaþ pçthagàkçtiü tam /
uvàca saügràhakamàgatàsthastatraiva niùkampaniviùñadçùñiþ // Bc_3.27 //

ka eùa bhoþ såta naro 'bhyupetaþ ke÷aiþ sitairyaùñiviùaktahaùñaþ /
bhråsaüvçtàkùaþ ÷ithilànatàïgaþ kiü vikriyaiùà prakçtiryadçcchà // Bc_3.28 //

ityevamuktaþ sa rathapraõetà nivedayàmàsa nçpàtmajàya /
saürakùyamapyarthamadoùadar÷ã taireva devaiþ kçtabuddhimohaþ // Bc_3.29 //

råpasya hantrã vyasanaü balasya ÷okasya yonirnidhana ratãnàm /
nà÷aþ smçtãnàü ripurindriyàõàmeùà jarà nàma yayaiùa bhagnaþ // Bc_3.30 //

pãtaü hyanenàpi payaþ ÷i÷utve kàlena bhåyaþ parisçptamurvyàm /
krameõa bhåtvà ca yuvà vapuùmàn krameõa tenaiva jaràmupetaþ // Bc_3.31 //

ityevamukte calitaþ sa kiücidràjàtmajaþ såtamidaü babhàùe /
kimeùa doùo bhavità mamàpãtyasmai tataþ sàrathirabhyuvàca // Bc_3.32 //

àyuùmato 'pyeùa vayaþprakarùo niþsaü÷ayaü kàlava÷ena bhàvã /
evaü jaràü råpavinà÷ayitrãü jànàti caivecchati caiva lokaþ // Bc_3.33 //

tataþ sa pårvà÷aya÷uddhabuddhirvistãrõakalpàcitapuõyakarmà /
÷rutvà jaràü savivije mahàtmà mahà÷anerghoùamivàntike gauþ // Bc_3.34 //

niþ÷vasya dãrghaü sva÷iraþ prakampya tasmiü÷ca jãrõe vinive÷ya cakùuþ /
tàü caiva dçùñvà janatàü saharùàü vàkyaü sa saüvigna idaü jagàda // Bc_3.35 //

evaü jarà hanti ca nirvi÷eùaü smçtiü ca råpaü ca paràkramaü ca /
na caiva saüvegamupaiti lokaþ pratyakùato 'pãdç÷amãkùamàõaþ // Bc_3.36 //

evaü gate såta nivartayà÷vàn ÷ãghraü gçhàõyeva bhavànprayàtu /
udyànabhåmau hi kuto ratirme jaràbhaye cetasi vartamàne // Bc_3.37 //

athàj¤ayà bhartusutasya tasya nivartayàmàsa rathaü niyantà /
tataþ kumàro bhavanaü tadeva cintàva÷aþ ÷ånyamiva prapede // Bc_3.38 //

yadà tu tatraiva na ÷arma lebhe jarà jareti praparãkùamàõaþ /
tato narendrànumataþ sa bhåyaþ krameõa tenaiva bahirjagàma // Bc_3.39 //

athàparaü vyàdhiparãtadehaü ta eva devàþ sasçjurmanuùyam /
dçùñvà ca taü sàrathimàbabhàùe ÷auddhodanistadgatadçùñireva // Bc_3.40 //

sthålodaraþ ÷vàsacalaccharãraþ srastàüsabàhuþ kç÷apàõóugàtraþ /
ambeti vàcaü karuõaü bruvàõaþ paraü samà÷ritya naraþ ka eùaþ // Bc_3.41 //

tato 'bravãtsàrathirasya saumya dhàtuprakopaprabhavaþ pravçddhaþ /
rogàbhidhànaþ sumahànanarthaþ ÷akto 'pi yenaiùa kçto 'svatantraþ // Bc_3.42 //

ityåcivàn ràjasutaþ sa bhåyastaü sànukampo naramãkùamàõaþ /
asyaiva jàto pçthageùa doùaþ sàmànyato rogabhayaü prajànàm // Bc_3.43 //

tato babhàùe sa rathapraõetà kumàra sàdhàraõa eùa doùaþ /
evaü hi rogaiþ paripãóyamàno rujàturo harùamupaiti lokaþ // Bc_3.44 //

iti ÷rutàrthaþ sa viùaõõacetàþ pràvepatàmbårmigataþ ÷a÷ãva /
idaü ca vàkyaü karuõàyamànaþ provàca kiücinmçdunà svareõa // Bc_3.45 //

idaü ca rogavyasanaü prajànàü pa÷yaü÷ca vi÷rambhamupaiti lokaþ /
vistãrõamaj¤ànamaho naràõàü hasanti ye rogabhayairamuktàþ // Bc_3.46 //

nivartyatàü såta bahiþprayàõànnarendrasadmaiva rathaþ prayàtu /
÷rutvà ca me rogabhayaü ratibhyaþ pratyàhataü saükucatãva cetaþ // Bc_3.47 //

tato nivçttaþ sa nivçttaharùaþ pradhyànayuktaþ pravive÷a ve÷ma /
taü dvistathà prekùya ca saünivçttaü paryeùaõaü bhåmipati÷cakàra // Bc_3.48 //

÷rutvà nimittaü tu nivartanasya saütyaktamàtmànamanena mene /
màrgasya ÷aucàdhikçtàya caiva cukro÷a ruùño 'pi ca nogradaõóaþ // Bc_3.49 //

bhåya÷ca tasmai vidadhe sutàya vi÷eùayuktaü viùayapracàram /
calendriyatvàdapi nàma sakto nàsmànvijahyàditi nàthamànaþ // Bc_3.50 //

yadà ca ÷abdàdibhirindriyàrthairantaþpure naiva suto 'sya reme /
tato bahirvyàdi÷ati sma yàtràü rasàntaraü syàditi manyamànaþ // Bc_3.51 //

snehàcca bhàvaü tanayasya buddhvà sa ràgadoùànavicintya kàü÷cit /
yogyàþ samàj¤àpayati sma tatra kalàsvabhij¤à iti vàramukhyàþ // Bc_3.52 //

tato vi÷eùeõa narendramàrge svalaükçte caiva parãkùite ca /
vyatyasya såtaü ca rathaü ca ràjà prasthàpayàmàsa bahiþ kumàram // Bc_3.53 //

tatastathà gacchati ràjaputre taireva devairvihito gatàsuþ /
taü caiva màrge mçtamuhyamànaü såtaþ kumàra÷ca dadar÷a nànyaþ // Bc_3.54 //

athabravãdràjasutaþ sa såtaü narai÷caturbhihriyate ka eùaþ /
dãnairmanuùyairanugamyamàno yo bhåùita÷càpyavarudyate ca // Bc_3.55 //

tataþ sa ÷uddhàtmabhireva devaiþ ÷uddhàdhivàsairabhibhåtacetàþ /
avàcyamapyathãmimaü niyantà pravyàjahàràrthavadã÷varàya // Bc_3.56 //

buddhãndriyapràõaguõairviyuktaþ supto visaüj¤astçõakàùñhabhåtaþ /
saüvardhya saürakùya ca yatnavadbhiþ priyapriyaistyajyata eùa ko 'pi // Bc_3.57 //

iti praõetuþ sa ni÷amya vàkyaü saücukùubhe kiüciduvàca cainam /
kiü kevalo 'syaiva janasya dharmaþ sarvaprajànàmayamãdç÷o 'ntaþ // Bc_3.58 //

tataþ praõetà vadati sma tasmai sarvaprajànàmidamantakarma /
hãnasya madhyasya mahàtmano và sarvasya loke niyato vinà÷aþ // Bc_3.59 //

tataþ sa dhãro 'pi narendrasånuþ ÷rutvaiva mçtyuü viùasàda sadyaþ /
aüsena saü÷liùya ca kåbaràgraü provàca nihràdavatà svareõa // Bc_3.60 //

iyaü ca niùñhà niyatà prajànàü pramàdyati tyaktabhaya÷ca lokaþ /
manàüsi ÷aïke kañhinàni néõàü svasthàstathà hyadhvani vartamànàþ // Bc_3.61 //

tasmàdrathaþ såta nivartyatà no vihàrabhåmerna hi de÷akàlaþ /
jànanvinà÷aü kathamartikàle sacetanaþ syàdiha hi pramattaþ // Bc_3.62 //

iti bruvàõe 'pi naràdhipàtmaje nivartayàmàsa sa naiva taü ratham /
vi÷eùayuktaü tu narendra÷àsanàtsa padmaùaõóaü vanameva niryayau // Bc_3.63 //

tataþ ÷ivaü kusumitabàlapàdapaü paribhramatpramuditamattakokilam /
vimànavatsa kamalacàrudãrghikaü dadar÷a tadvanamiva nandanaü vanam // Bc_3.64 //

varàïganàgaõakalilaü nçpàtmajastato balàdvanamatinãyate sma tat /
varàpsarovçtamalakàdhipàlayaü navavrato muniriva vighnakàtaraþ // Bc_3.65 //

iti buddhacarite mahàkàvye saüvegotpattirnàma tçtãyaþ sargaþ // 3 //


CANTO IV

tatastasmàtpurodyànàtkautåhalacalekùaõàþ /
pratyujjagmurnçpasutaü pràptaü varamiva striyaþ // Bc_4.1 //

abhigamya ca tàstasmai vismayotphullalocanàþ /
cakrire samudàcàraü padmako÷anibhaiþ karaiþ // Bc_4.2 //

tasthu÷ca parivàryainaü manmathàkùiptacetasaþ /
ni÷calaiþ prãtivikacaiþ pibantya iva locanaiþ // Bc_4.3 //

taü hi tà menire nàryaþ kàmo vigrahavàniti /
÷obhitaü lakùaõairdãptaiþ sahajairbhåùàõairiva // Bc_4.4 //

saumyatvàccaiva dhairyàcca kà÷cidenaü prajaj¤ire /
avatãrõo mahã sàkùàd guóhàü÷u÷candramà iti // Bc_4.5 //

tasya tà vapuùàkùiptà nigçhãtaü jajçmbhire /
anyonyaü dçùñibhirhatvà ÷anai÷ca vini÷a÷vasuþ // Bc_4.6 //

evaü tà dçùñimàtreõa nàryo dadç÷ureva tam /
na vyàjahurna jahasuþ prabhàveõàsya yantritàþ // Bc_4.7 //

tàstathà nu niràrambhà dçùñvà praõayaviklavàþ /
purohitasuto dhãmànudàyã vàkyamabravãt // Bc_4.8 //

sarvàþ sarvakalàj¤àþ stha bhàvagrahaõapaõóitàþ /
rupacàturyasaüpannàþ svaguõairmukhyatàü gatàþ // Bc_4.9 //

÷obhayeta guõairebhirapi tànuttaràn kurån /
kuberasyàpi càkrãóaü pràgeva vasudhàmimàm // Bc_4.10 //

÷aktà÷caliyituü yåyaü vitaràgànuùãnapi /
apsarobhi÷ca kalitàn grahãtuü vibudhànapi // Bc_4.11 //

bhàvaj¤ànena hàvena råpacàturyasaüpadà /
strãõàmeva ca ÷aktàþ stha saüràge kiü punarnçõàm // Bc_4.12 //

tàsàmevaüvidhànàü vo viyuktànàü svagocare /
iyamevaüvidhà ceùñà na tuùño 'smyàrjavena vaþ // Bc_4.13 //

idaü navavadhånàü vo hrãnãku¤citacakùuùàm /
sadç÷aü ceùñitaü hi syàdapi và gopàyoùitàm // Bc_4.14 //

yadapi syàdayaü dhãraþ ÷riprabhàvànmahàniti /
strãõàmapi mahatteja itaþ kàryo 'tra ni÷cayaþ // Bc_4.15 //

purà hi kà÷isundaryà ve÷avadhvà mahànçùiþ /
tàóito 'bhåtpadà vyàso durdharùo devatairapi // Bc_4.16 //

manthàlagautamo bhikùurjaïghayà vàramukhyayà /
piprãùu÷ca tadarthàrthaü vyasånniraharatpurà // Bc_4.17 //

gautamaü dãrghatapasaü maharùi dãrghajãvinam /
yoùitsaütoùayàmàsa varõasthànàvarà satã // Bc_4.18 //

çùya÷çïgaü munisutaü tathaiva strãùvapaõóitam /
upàyairvividhaiþ ÷àntà jagràha ca jahàra ca // Bc_4.19 //

vi÷vàmitro maharùi÷ca vigàóho 'pi mahattapaþ /
da÷a varùàõyaharmene ghçtàcyàpsarasà hçtaþ // Bc_4.20 //

evamàdãnçùãstàüstànanayanvikriyàü striyaþ /
lalitaü pårvavayasaü kiü punarnçpateþ sutam // Bc_4.21 //

tadevaü sati vi÷rabdhaü prayatadhvaü tathà yathà /
iyaü nçpasya vaü÷a÷rãrito na syàtparàïmukhã // Bc_4.22 //

yà hi kà÷cidyuvatayo haranti sadç÷aü janam /
nikçùñotkçùñayorbhàvaü yà gçhõanti tu tàþ striyaþ // Bc_4.23 //

ityudàyivacaþ ÷rutvà tà viddhà iva yoùitaþ /
samàruruhuràtmànaü kumàragrahaõaü prati // Bc_4.24 //

tà bhråmiþ prekùitairhàvairhasitailãóitairgataiþ /
cakruràkùepikà÷ceùñà bhãtabhãtà ivàïganàþ // Bc_4.25 //

ràj¤astu viniyogena kumàrasya ca màrdavàt /
jahuþ kùipramavi÷rambhaü madena madanena ca // Bc_4.26 //

atha nàrãjanavçtaþ kumàro vyacaradvanam /
vàsitàyåthasahitaþ karãva himavadvanam // Bc_4.27 //

sa tasmin kànane ramye jajvàla strãpuraþsaraþ /
àkrãóa iva vibhràje vivasvànapsarovçtaþ // Bc_4.28 //

madenàvarjità nàma taü kà÷cittatra yiùitaþ /
kañhinaiþ paspç÷uþ pãnaiþ saühatairvalgubhiþ stanaiþ // Bc_4.29 //

srastàüsakomalàlambamçdubàhulatàbalà /
ançtaü skhalitaü kàcitkçtvainaü sasvaje balàt // Bc_4.30 //

kàcittàmràdharoùñhena mukhenàsavagandhinà /
vini÷a÷vàsa karõe 'sya rahasyaü ÷råyatàmiti // Bc_4.31 //

kàcidàj¤àpayantãva provàcàrdrànulepanà /
iha bhaktiü kuruùveti hastasaü÷leùalipsayà // Bc_4.32 //

muhurmuhurmadavyàjasrastanãlàü÷ukàparà /
àlakùyara÷anà reje sphuradvidyudiva kùapà // Bc_4.33 //

kà÷citkanakakà¤cãbhirmukharàbhiritastataþ /
babhramurdar÷ayantyo 'sya ÷roõãstanvaü÷ukàvçtàþ // Bc_4.34 //

cåta÷àkhàü kusumitàü pragçhyànyà lalambire /
suvarõakala÷aprakhyàndar÷ayantyaþ payodharàn // Bc_4.35 //

kàcitpadmavanàdetya sapadmà padmalocanà /
padmavaktrasya pàr÷ve 'sya padma÷rãriva tasthuùã // Bc_4.36 //

madhuraü gãtamanvarthaü kàcitsàbhinayaü jagau /
taü svasthaü codayantãva va¤cito 'sãtyavekùitaiþ // Bc_4.37 //

÷ubhena vadanenànyà bhråkàrmukavikarùiõà /
pràvçtyànucakàràsya ceùñitaü dhãralãlayà // Bc_4.38 //

pãnavalgustanã kàciddhàsàghårõitakuõóalà /
uccairavajahàsainaü samàpnotu bhavàniti // Bc_4.39 //

apayàntaü tathaivànyà babandhurmàlyadàmabhiþ /
kà÷citsàkùepamadhurairjagçharvacanàïku÷aiþ // Bc_4.40 //

pratiyogàrthinã kàcid gçhãtvà cåtavallarãm /
idaü puùpaü tu kasyeti papraccha madaviklavà // Bc_4.41 //

kàcitpuruùavatkçtvà gatiü saüsthànameva ca /
uvàcainaü jitaþ strãbhãrjaya bho pçthivãmimàm // Bc_4.42 //

atha lolekùaõà kàcijjighrantã nãlamutpalam /
kiücinmadakalairvàkyai rnçpàtmajamabhàùata // Bc_4.43 //

pa÷ya bhartã÷citaü cåtaü kusumairmadhugandhibhiþ /
hemapa¤jararuddho và kokilo yatra kåjati // Bc_4.44 //

a÷oko dç÷yatàmeùa kàmi÷okavivardhanaþ /
ruvanti bhramarà yatra dahyamànà ivàgninà // Bc_4.45 //

cåtayaùñyà samà÷liùño dç÷yatàü tilakadrumaþ /
÷uklavàsà iva naraþ striyà pãtàïgaràgayà // Bc_4.46 //

phullaü kurubakaü pa÷ya nirbhuktàlaktakaprabham /
yo nakhaprabhayà strãõàü nirbhãrtsata ivànataþ // Bc_4.47 //

bàlà÷oka÷ca nicito dç÷yatàmeùa pallavaiþ /
yo 'smàkaü hasta÷obhàbhirlajjamàna iva sthitaþ // Bc_4.48 //

dãrghikà pràvçtàü pa÷ya tãrajaiþ sinduvàrakaiþ /
pàõóuràü÷ukasaüvãtàü ÷ayànàü pramadàmiva // Bc_4.49 //

dç÷yatàü strãùu màhàtmyaü cakravàko hyasau jale /
pçùñhataþ preùyavadbhàryàmanuvartyanugacchati // Bc_4.50 //

mattasya parapuùñasya ruvataþ ÷råyatàü dhvaniþ /
aparaþ kokilo 'nvakùaü prati÷rutkeva kåjati // Bc_4.51 //

api nàma vihaïgànàü vasantenàhçto madaþ /
na tu cintayato 'cintyaü janasya pràj¤amàninaþ // Bc_4.52 //

ityevaü tà yuvatayo manmathoddàmacetasaþ /
kumàraü vividhaistaistairupacakramire nayaiþ // Bc_4.53 //

evamàkùipyamàõo 'pi satu dhairyàvçtendriyaþ /
martavyamiti sodvego na jaharùa na vivyathe // Bc_4.54 //

tàsàü tattve 'navasthànaü dçùñvà sa puruùottamaþ /
samaü vignena dhãreõa cintayàmàsa cetasà // Bc_4.55 //

kiü tvimà nàvagacchanti capalaü yauvanaü striyaþ /
yato råpeõa saümattaü jarà yannà÷ayiùyati // Bc_4.56 //

nånametà na pa÷yanti kasyacidrogasaüplavam /
tathà hçùñà bhayaü tyaktvà jagati vyadhidharmiõi // Bc_4.57 //

anabhij¤à÷ca suvyaktaü mçtyoþ sarvàpahàriõaþ /
tataþ svasthà nirudvignàþ krãóanti ca hasanti ca // Bc_4.58 //

jaràü vyàdhiü ca mçtyuü ca ko hi jànansacetanaþ /
svasthastiùñhenniùãdedvà ÷ayedvà kiü punarhaset // Bc_4.59 //

yastu dçùñvà paraü jãrõa vyàdhitaü mçtameva ca /
svastho bhavati nodvigno yathàcetàstathaiva saþ // Bc_4.60 //

viyujyamàne hi tarau puùpairapi phalairapi /
patati cchidyamàne và taruranyo na ÷ocate // Bc_4.61 //

iti dhyànaparaü dçùñvà viùayebhyo gataspçham /
udàyã nãti÷àstraj¤astamuvàca suhçttayà // Bc_4.62 //

ahaü nçpatinà dattaþ sakhà tubhyaü kùamaþ kila /
yàsmàttvayi vivakùà me tayà praõayavattayà // Bc_4.63 //

ahitàtpratiùedha÷ca hite cànupravartanam /
vyasane càparityàgastrividhaü mitralakùaõam // Bc_4.64 //

so 'haü maitrãü pratij¤àya puruùàrthàtparàïmukhaþ /
yadi tvà samupekùeya na bhavenmitratà mayi // Bc_4.65 //

tadbravãmi suhçdbhåtvà taruõasya vapuùmataþ /
idaü na pratiråpaü te strãùvadàkùiõyamãdç÷am // Bc_4.66 //

ançtenàpi nàrãõàü yuktaü samanuvartanam /
tadvrãóàparihàràrthamàtmaratyarthameva ca // Bc_4.67 //

saünati÷cànuvçtti÷ca strãõàü hçdayabandhanam /
snehasya hi guõà yonirmànakàmà÷ca yoùitaþ // Bc_4.68 //

tadarhasi vi÷àlàkùa hçdaye 'pi paràïmukhe /
råpasyàsyànuråpeõa dàkùiõyenànuvartitum // Bc_4.69 //

dàkùiõyamauùadhaü strãõàü dàkùiõyaü bhåùaõaü param /
dàkùiõyarahitaü råpaü niùpuùpamiva kànanam // Bc_4.70 //

kiü và dàkùiõyamàtreõa bhàvenàstu parigrahaþ /
viùayàndurlabhàüllabdhvà na hyavaj¤àtumarhasi // Bc_4.71 //

kàmaü paramiti j¤àtvà devo 'pi hi puraüdaraþ /
gautamasya muneþ patnãmahalyàü cakame purà // Bc_4.72 //

agastyaþ pràrthayàmàsa somabhàryà ca rohiõãm /
tasmàttatsadç÷ã lebhe lopàmudràmiti ÷rutiþ // Bc_4.73 //

utathyasya ca bhàryàyàü mamàtàyaü mahàtapaþ /
màrutyàü janayàmàsa bharadvàjaü bçhaspatiþ // Bc_4.74 //

bçhaspatermahiùyàü ca juvhatyàü juvhatàü varaþ /
budhaü vibudhakarmàõaü janayàmàsa candramàþ // Bc_4.75 //

kàlãü caiva purà kanyàü jalaprabhavasaübhavàm /
jagàma yamunàtãre jàtaràgaþ parà÷araþ // Bc_4.76 //

màtaïgayàmakùamàlàyàü garhitàyàü riraüsayà /
kapi¤jalàdaü tanayaü vasiùñho 'janayanmuniþ // Bc_4.77 //

yayàti÷caiva ràjarùirvayasyapi vinirgate /
vi÷vàcyàpsarasà sàrdhaü reme caitrarathe vane // Bc_4.78 //

strãsaüsarga vinà÷àntaü pàõóurj¤àtvàpi kauravaþ /
màdrãråpaguõàkùiptaþ siùeve kàmajaü sukham // Bc_4.79 //

karàlajanaka÷caiva hçtvà bràhmaõakanyakàm /
avàpa bhraü÷amapyevaü na tu seje na manmatham // Bc_4.80 //

evamàdyà mahàtmàno viùayàn garhitànapi /
ratihetorbubhujire pràgeva guõasaühitàn // Bc_4.81 //

tvaü punarnyàyataþ pràptàn balavàn råpavànyuvà /
viùayànavajànàsi yatra saktamidaü jagat // Bc_4.82 //

iti ÷rutvà vacastasya ÷lakùõamàgamasaühitam /
meghastanitanirghoùaþ kumàraþ pratyabhàùata // Bc_4.83 //

upapannamidaü vàkyaü sauhàrdavya¤jakaü tvayi /
atra ca tvànuneùyàmi yatra mà duùñhu manyase // Bc_4.84 //

nàvajànàmi viùayàn jàne lokaü tadàtmakam /
anityaü tu jagamatvà nàtra me ramate manaþ // Bc_4.85 //

jarà vyàdhi÷ca mçtyu÷ca yadi na syàdidaü trayam /
mamàpi hi manoj¤eùu viùayeùu ratirbhavet // Bc_4.86 //

nityaü yadapi hi strãõàmetadeva vapurbhavet /
doùavatsvapi kàmeùu kàmaü rajyeta me manaþ // Bc_4.87 //

yadà tu jarayàpãtaü råpamàsàü bhaviùyati /
àtmano 'pyanabhipretaü mohàttatra ratirbhavet // Bc_4.88 //

mçtyuvyàdhijaràdharmà mçtyuvyàdhijaràtmabhiþ /
ramamàõo hyasaüvignaþ samàno mçgapakùibhiþ // Bc_4.89 //

yadapyàttha mahàtmànaste 'pi kàmàtmakà iti /
saüvego 'traiva kartavyo yadà teùàmapi kùayaþ // Bc_4.90 //

màhàtmyaü na ca tanmanye yatra sàmànyataþ kùayaþ /
viùayeùu prasaktirvà yuktirvà nàtmavattayà // Bc_4.91 //

yadapyàtthànçtenàpi strãjane vartyatàmiti /
ançtaü nàvagacchàmi dàkùiõyenàpi kiücana // Bc_4.92 //

na cànuvartanaü tanme rucitaü yatra nàrjavam /
sarvabhàvena saüparko yadi nàsti dhigastu tat // Bc_4.93 //

adhçteþ ÷raddadhànasya saktasyàdoùadar÷inaþ /
kiü hi va¤cayitavyaü syàjjàtaràgasya cetasaþ // Bc_4.94 //

va¤cayanti ca yadyevaü jàtaràgàþ parasparam /
nanu naiva kùamaü draùñuü naràþ strãõàü nçõàü striyaþ // Bc_4.95 //

tadevaü sati duþkhàrta jaràmaraõabhàginam /
na màü kàmeùvanàryeùu pratàrayitumarhasi // Bc_4.96 //

aho 'tidhãraü balavacca te mana÷caleùu kàmeùu ca sàradar÷inaþ /
bhaye 'titãvre viùayeùu sajjase nirãkùamàõo maraõàdhvani prajàþ // Bc_4.97 //

ahaü punarbhãruratãvaviklavo jaràvipadvyàdhibhayaü vicintayan /
labhe na ÷àntiü na dhçtiü kuto ratiü ni÷àmayandãptamivàgninà jagat // Bc_4.98 //

asaü÷ayaü mçtyuriti prajànato narasya ràgo hçdi yasya jàyate /
ayomayãü tasya paraimi cetanàü mahàbhaye rajyati yo na roditi // Bc_4.99 //

atho kumàra÷ca vini÷cayàtmikàü cakàra kàmà÷rayaghàtinãü kathàm /
janasya cakùurgamanãyamaõóalo mahãdharaü càstamiyàya bhàskaraþ // Bc_4.100 //

tato vçthàdhàritabhåùaõasrajaþ kalàguõai÷ca praõayai÷ca niùphalaiþ /
sva eva bhàve vinigçhya manmathaü puraü yayurbhagnamanorathàþ striyaþ // Bc_4.101 //

tataþ purodyànagatàü jana÷riyaü nirãkùya sàyaü pratisaühçtàü punaþ /
anityatàü sarvagatàü vicintayanvive÷a dhiùõayaü kùitipàlakàtmajaþ // Bc_4.102 //

tataþ ÷rutvà ràjà viùayavimukhaü tasya tu mano
na ÷i÷ye tàü ràtriü hçdayagata÷alyo gaja iva /
atha ÷rànto mantre bahuvividhamàrge sasacivo
na so 'nyatkàmebhyo niyamanamapa÷yatsutamateþ // Bc_4.103 //

iti buddhacarite mahàkàvye strãvighàtano nàma caturthaþ sargaþ // 4 //


CANTO V

sa tathà viùayairvilobhyamànaþ paramàrhairapi ÷àkyaràjasånuþ /
na jagàma dhçtiü na ÷arma lebhe hçdaye siüha ivàtidigdhaviddhaþ // Bc_5.1 //

atha mantisutaiþ kùamaiþ kadàcitsakhibhi÷citrakathaiþ kçtànuyàtraþ /
vanabhåmididçkùayà ÷amepsurnaradevànumato bahiþ pratasthe // Bc_5.2 //

navarukmakhalãnakiïkiõãkaü pracalaccàramaracàruhemabhàõóam /
abhiruhya sa kanthakaü sada÷vaü prayayau ketumiva drumàbjaketuþ // Bc_5.3 //

sa vikçùñataràü vanàntabhåmiü vanalobhàcca yayau mahãguõàcca /
salilormivikàrasãramàrgàü vasudhàü caiva dadar÷a kçùyamàõàm // Bc_5.4 //

halabhinnavikãrõa÷aùpadarbhà hatasåkùmakrimikãñajantukãrõàm /
samavekùya rasàü tathàvidhàü tàü svajanasyeva vadhe bhç÷aü ÷u÷oca // Bc_5.5 //

kçùataþ puruùàü÷ca vãkùamàõaþ pavanàrkà÷urajovibhinnavarõàn /
vahanaklamaviklavàü÷ca dhuryàn paramàryaþ paramàü kçpàü cakàra // Bc_5.6 //

avatãrya tatasturaïgapçùñhàcchanakairgà vyacaracchucà parãtaþ /
jagato jananavyayaü vicinvan kçpaõaü khalvidamityuvàca càrtaþ // Bc_5.7 //

manasà ca viviktatàmabhãpsuþ suhçdastànanuyàyino nivàrya /
abhita÷calacàruparõavatyà vijane målamupeyivàn sa jambvàþ // Bc_5.8 //

niùasàda sa yatra ÷aucavatyàü bhuvi vaidåryanikà÷a÷àdvalàyàm /
jagataþ prabhavavyayau vicinvanmanasa÷ca sthitimàrgamàlalambe // Bc_5.9 //

samavàptamanaþsthiti÷ca sadyo viùayecchàdibhiràdhibhi÷ca muktaþ /
savitarkavicàramàpa ÷àntaü prathamaü dhyànamanàsravaprakàram // Bc_5.10 //

adhigamya tato vivekajaü tu paramaprãtisukhaü manaþsamàdhim /
idameva tataþ paraü pradadhyau manasà lokagatiü ni÷àmya samyak // Bc_5.11 //

kçpaõaü bata yajjanaþ svayaü sannava÷o vyàdhijaràvinà÷adharmà /
jarayàrditamàturaü mçtaü và paramaj¤o vijugupsate madàndhaþ // Bc_5.12 //

iha cedahamãdç÷aþ svayaü sanvijugupseya paraü tathàsvabhàvam /
na bhavetsadç÷aü hi tatkùamaü và paramaü dharmamimaü vijànato me // Bc_5.13 //

iti tasya vipa÷yato yathàvajjagato vyàdhijaràvipattidoùàn /
balayauvanajãvitapravçtto vijagàmàtmagato madaþ kùaõena // Bc_5.14 //

na jaharùa na càpi cànutepe vicikitsàü na yayau na tandrinidre /
na ca kàmaguõeùu saürara¤je na vididveùa paraü na càvamene // Bc_5.15 //

iti buddhiriyaü ca nãrajaskà vavçdhe tasya mahàtmano vi÷uddhà /
puruùairaparairadç÷yamànaþ puruùa÷copasasarpa bhikùuveùaþ // Bc_5.16 //

naradevasutastamabhyapçcchadvada ko 'sãti ÷a÷aüsa so 'tha tasmai /
narapuügava janmamçtyubhãtaþ ÷ramaõaþ pravrajito 'smi mokùahetoþ // Bc_5.17 //

jagati kùayadharmake mumukùarmçgaye 'haü ÷ivamakùayaü padaü tat /
svajane 'nyajane ca tulyabuddhirviùayebhyo vinivçttaràgadoùaþ // Bc_5.18 //

nivasan kvacideva vçkùamåle vijane vàyatane girau vane và /
vicaràmyaparigraho nirà÷aþ paramàrthàya yathopapannabhaikùaþ // Bc_5.19 //

iti pa÷yata eva ràjasånoridamuktvà sa nabhaþ samutpapàta /
sa hi tadvapuranyabuddhadar÷ã smçtaye tasya sameyivàndivaukàþ // Bc_5.20 //

gaganaü khagavadgate ca tasminçvaraþ saüjahçùe visismiye ca /
upalabhya tata÷ca dharmasaüj¤àmabhiniryàõavidhau matiü cakàra // Bc_5.21 //

tata indrasamo jitendriyà÷vaþ pravivikùuþ purama÷vamàruroha /
parivàrajanaü tvavekùamàõastata evàbhimataü vanaü na bheje // Bc_5.22 //

sa jaràmaraõakùayaü cikãrùurvanavàsàya matiü smçtau nidhàya /
pravive÷a punaþ puraü na kàmàdvanabhåmeriva maõóalaü dvipendraþ // Bc_5.23 //

sukhità bata nirvçtà ca sà strã patirãdçkùa ihàyatàkùa yasyàþ /
iti taü samudãkùya ràjakanyà pravi÷antaü pathi sà¤jalirjagàda // Bc_5.24 //

atha ghoùamimaü mahàbhraghoùaþ pari÷u÷ràva ÷amaü paraü ca lebhe /
÷rutavànsa hi nirvçteti ÷abdaü parinirvàõavidhau matiü cakàra // Bc_5.25 //

atha kà¤cana÷aila÷çïgavarùmà gajamegharùabhabàhunisvanàkùaþ /
kùayamakùayadharmajàtaràgaþ ÷a÷isiühànanavikramaþ prapede // Bc_5.26 //

mçgaràjagatistato 'bhyagacchannçpatiü mantrigaõairupàsyamànam /
samitau marutàmiva jvalantaü maghavantaü tridive sanatkumàraþ // Bc_5.27 //

praõipatya ca sà¤jalirbabhàùe di÷a mahyaü naradeva sàdhvanuj¤àm /
parivivrajiùàmi mokùahetorniyato hyasya janasya viprayogaþ // Bc_5.28 //

iti tasya vaco ni÷amya ràjà kariõevàbhihato druma÷cacàla /
kamalapratime '¤jalau gçhãtvà vacanaü cedamuvàca bàùpakaõñhaþ // Bc_5.29 //

pratisaühara tàt buddhimetàü na hi kàlastava dharmasaü÷rayasya /
vayasi prathame matau calàyàü bahudoùàü hi vadanti dharmacaryàm // Bc_5.30 //

viùayeùu kutåhalendriyasya vratakhedeùvasamarthãni÷cayasya /
taruõasya mana÷calatyaraõyàdanabhij¤a÷ca vi÷eùato viveke // Bc_5.31 //

mama tu priyadharma dharmakàlastvayi lakùmãmavasçjya lakùmabhåte /
sthiravikrama vikrameõa dharmastava hitvà tu guruü bhavedadharmaþ // Bc_5.32 //

tadimaü vyavasàyamutsçja tvaü bhava tàvannirato gçhasthadharme /
puruùasya vayaþsukhàni bhuktvà ramaõãyo hi tapovanaprave÷aþ // Bc_5.33 //

iti vàkyamidaü ni÷amya ràj¤aþ kalaviïkasvara uttaraü babhàùe /
yadi me pratibhåta÷caturùu ràjan bhavasi tvaü na tapovanaü ÷rayiùye // Bc_5.34 //

na bhavenmaraõàya jãvitaü me viharetsvàsthyamidaü ca me na rogaþ /
na ca yauvanamàkùipejjarà me na ca saüpattimimàü haredvipattiþ // Bc_5.35 //

iti durlabhamarthamåcivàüsaü tanayaü vàkyamuvàca ÷àkyaràjaþ /
tyaja buddhimimàmatipravçttàmavahàsyo 'timanoratho 'krama÷ca // Bc_5.36 //

atha merugururguruü babhàùe yadi nàsti krama eùa nàsmi vàryaþ /
÷araõàjjvalanena dahyamànànna hi ni÷cikramiùuþ kùamaü grahãtum // Bc_5.37 //

jagata÷ca yadà dhruvo viyogo nanu dharmàya varaü svayaviyogaþ /
ava÷aü nanu viprayojayenmàmakçtasvàrthamatçptameva mçtyuþ // Bc_5.38 //

iti bhåmipatirni÷amya tasya vyavasàyaü tanayasya nirmumukùoþ /
abhidhàya na yàsyatãti bhåyo vidadhe rakùaõamuttamàü÷ca kàmàn // Bc_5.39 //

sacivaistu nidar÷ito yathàvad bahumànàtpraõayàcca ÷àstrapårvam /
guruõà ca nivàrito '÷rupàtaiþ pravive÷àvasathaü tataþ sa ÷ocan // Bc_5.40 //

calakuõóalacumbitànanàbhirghanani÷vàsavikampitastanãbhiþ /
vanitàbhiradhãralocanàbhimçrga÷àvàbhirivàbhyudãkùyamàõaþ // Bc_5.41 //

sa hi kà¤canaparvatàvadàto hçdayenmàdakaro varàïganànàm /
÷ravaõàïgavilocanàtmabhàvànvacanaspar÷avapurguõairjahàra // Bc_5.42 //

vigate divase tato vimànaü vapuùà sårya iva pradãpyamànaþ /
timiraü vijighàüsuràtmabhàsà ravirudyanniva merumàruroha // Bc_5.43 //

kanakojjvaladãptadãpavçkùaü varakàlàgurudhåpapårõagarbham /
adhiruhya sa vajrabhakticitraü pravaraü kà¤canamàsanaü siùeve // Bc_5.44 //

tata uttamamuttamàïganàstaü ni÷i tåryairupatasthurindrakalpam /
himavacchirasãva candragaure draviõendràtmajamapsarogaõaughàþ // Bc_5.45 //

paramairapi divyatåryakalpaiþ sa tu tairnaiva ratiü yayau na harùam /
paramàrthasukhàya tasya sàdhorabhini÷cikramiùà yato na reme // Bc_5.46 //

atha tatra suraistapovariùñhairakaniùñhairvyavasàyamasya buddhvà /
yugapatpramadàjanasya nidrà vihitàsãdvikçtà÷ca gàtraceùñàþ // Bc_5.47 //

abhavacchayità hi tatra kàcidvinive÷ya pracale kare kapolam /
dayitàmapi rukmapattracitràü kupitevàïkagatàü vihàya vãõàm // Bc_5.48 //

vibabhau karalagnaveõuranyà stanavisrastasitàü÷ukà ÷ayànà /
çjuùañpadapaïktijuùñapadmà jalaphenaprahasattañà nadãva // Bc_5.49 //

navapuùkaragarbhakomalàbhyàü tapanãyojjvalasaügatàïgadàbhyàm /
svapiti sma tathàparà bhujàbhyàü parirabhya priyavanmçdaïgameva // Bc_5.50 //

navahàñakabhåùaõàstathànyà vasanaü pãtamanuttamaü vasànàþ /
ava÷à ghananidrayà nipeturgajabhagnà iva karõikàra÷àkhàþ // Bc_5.51 //

avalambya gavàkùapàr÷vamanyà ÷ayità càpavibhugnagàtrayaùñiþ /
viraràja vilambicàruhàrà racità toraõà÷àlabha¤jikeva // Bc_5.52 //

maõikuõóaladaùñapattralekhaü mukhapadmaü vinataü tathàparasyàþ /
÷atapattramivàrdhavakranàóaü sthitakàraõóavaghaññitaü cakà÷e // Bc_5.53 //

aparàþ ÷ayità yathopaviùñàþ stanabhàrairavanamyamànagàtràþ /
upaguhya parasparaü virejurbhujapà÷aistapanãyaparihàryaiþ // Bc_5.54 //

mahatã parivàdinã ca kàcidvanitàliïgya sakhãmiva prasuptà /
vijughårõa calatsuvarõasåtrà vadanenàkulakarõikojjvalena // Bc_5.55 //

paõavaü yuvatirbhujàüsade÷àdavavisraüsitacàråpà÷amanyà /
savilàsaratàntatàntamårvorvivare kàntamivàbhinãya ÷i÷ye // Bc_5.56 //

aparà babhåvurnimãlitàkùyo vipulàkùyo 'pi ÷ubhabhruvo 'pi satyaþ /
pratisaükucitàravindako÷àþ savitaryastamite yathà nalinyaþ // Bc_5.57 //

÷ithilàkulamårdhajà tathànyà jaghanasrastavibhåùaõàü÷ukàntà /
a÷ayiùña vikãrõakaõñhasåtrà gajabhagnà pratiyàtanàïganeva // Bc_5.58 //

aparàstvava÷à hriyà viyuktà dhçtimatyo 'pi vapurguõairupetàþ /
vini÷a÷vasurulbaõaü ÷ayànà vikçtàþ kùiptabhåjà jajçmbhire ca // Bc_5.59 //

vyapaviddhavibhåùaõasrajo 'nyà visçtàgranthanavàsaso visaüj¤àþ /
animãlita÷uklani÷calàkùyo na virejuþ ÷ayità gatàsukalpàþ // Bc_5.60 //

vivçtàsyapuñà vivçddhagàtrã prapatadvaktrajalà prakà÷aguhyà /
aparà madaghårõiteva ÷i÷ye na babhàse vikçtaü vapuþ pupoùa // Bc_5.61 //

iti sattvakulànvayànuråpaü vividhaü sa pramadàjanaþ ÷ayànaþ /
sarasaþ sadç÷aü babhàra råpaü pavanàvarjitarugnapuùkarasya // Bc_5.62 //

samavekùya tathà tathà ÷ayànà vikçtàstà yuvatãradhãraceùñàþ /
guõavadvapuùo 'pi valgubhàùà nçpasånuþ sa vigarhayàübabhåva // Bc_5.63 //

a÷ucirvikçta÷ca jãvaloke vanitànàmayamãdç÷aþ svabhàvaþ /
vasanàbharaõaistu va¤cyamànaþ puruùaþ strãviùayeùu ràgameti // Bc_5.64 //

vimç÷edyadi yoùitàü manuùyaþ prakçtiü svapnavikàramãdç÷aü ca /
dhruvamatra na vardhayetpramàdaü guõasaükalpahatastu ràgameti // Bc_5.65 //

iti tasya tadantaraü viditvà ni÷i ni÷cikramiùà samudbabhåva /
avagamya manastato 'sya devairbhavanadvàramapàvçtaü babhåva // Bc_5.66 //

atha so 'vatatàra harmyapçùñhàdyuvatãstàþ ÷ayità vigarhamàõaþ /
avatãrya tata÷ca nirvi÷aïko gçhakakùyàü prathamàü vinirjagàma // Bc_5.67 //

turagàvacaraü sa bodhayitvà javinaü chandakamitthamityuvàca /
hayamànaya kanthakaü tvaràvànamçtaü pràptumito 'dya me yiyàsà // Bc_5.68 //

hçdi yà mama tuùñiradya jàtà vyavasàya÷ca yathà matau niviùñaþ /
vijane 'pi ca nàthavànivàsmi dhruvamartho 'bhimukhaþ sameta iùñaþ // Bc_5.69 //

hriyameva ca saünatiü ca hitvà ÷ayità matpramukhe yathà yuvatyaþ /
vivçte ca yathà svayaü kapàñe niyataü yàtumato mamàdya kàlaþ // Bc_5.70 //

pratigçhya tataþ sa bharturàj¤àü viditàrtho 'pi narendra÷àsanasya /
manasãva pareõa codyamànasturagasyànayane matiü cakàra // Bc_5.71 //

atha hemakhalãnapårõavaktraü laghu÷ayyàstaraõopagåóhapçùñham /
balasattvajavànvayopapannaü sa varà÷vaü tamupàninàya bhartre // Bc_5.72 //

pratatrikapucchamålapàrùõi nibhçtahçsvatanåjapucchakarõam /
vinatonnatapçùñhakukùipàr÷va vipulaprothalalàñakañyuraskam // Bc_5.73 //

upaguhya sa taü vi÷àlavakùàþ kamalàbhena ca sàntvayan kareõa /
madhuràkùarayà girà ÷a÷àsa dhvajinãmadhyamiva praveùñukàmaþ // Bc_5.74 //

bahu÷aþ kila ÷atravo nirastàþ samare tvàmadhiruhya pàrthivena /
ahamapyamçtaü padaü yathàvatturaga÷reùñha labheya tatkuruùva // Bc_5.75 //

sulabhàþ khalu saüyuge sahàyà viùayàvàptasukhe dhanàrjane và /
puruùasya tu durlabhàþ sahàyàþ patitasyàpadi dharmasaü÷raye và // Bc_5.76 //

iha caiva bhavanti ye sahàyàþ kaluùe karmaõi dharmasaü÷raye và /
avagacchati me yathàntaràtmà niyataü te 'pi janàstadaü÷abhàjaþ // Bc_5.77 //

tadidaü parigamya dharmayuktaü mama niryàõamito jagaddhitàya /
turagottama vegavikramàbhyàü prayatasvàtmahite jagaddhite ca // Bc_5.78 //

iti suhçdamivànu÷iùya kçtye turagavaraü nçvaro vanaü yiyàsuþ /
sitamasitagatidyutirvapuùmàn raviriva ÷àradamabhramàruroha // Bc_5.79 //

atha sa pariharanni÷ãthacaõóaü parijanabodhakaraü dhvanãü sada÷vaþ /
vigatahanuravaþ pra÷àntaheùa÷cakitavimuktapadakramo jagàma // Bc_5.80 //

kanakavalayabhåùitaprakoùñhaiþ kamalanibhaiþ kamalàniva pravidhya /
avanatatanavastato 'sya yakùà÷cakitagatairdãdhare khuràn karàgraiþ // Bc_5.81 //

guruparighakapàñasaüvçtà yà na sukhamapi dviradairapàvriyante /
vrajati nçpasute gatasvanàstàþ svayamabhavanvivçtàþ puraþ pratolyaþ // Bc_5.82 //

pitaramabhimukhaü sutaü ca bàlaü janamanuraktamanuttamàü ca lakùmãm /
kçtamatirapahàya nirvyapekùaþ pitçnagaràtsa tato vinirjagàma // Bc_5.83 //

atha sa vimalapaïkajàyatàkùaþ puramavalokya nanàda siühanàdam /
jananamaraõayoradçùñapàro na puramahaü kapilàvhayaü praveùñà // Bc_5.84 //

iti vacanamidaü ni÷amya tasya draviõapateþ pariùadgaõà nananduþ /
pramuditamanasa÷ca devasaïghà vyavasitapàraõamà÷a÷aüsire 'smai // Bc_5.85 //

hutavahavapuùoþ divaukaso 'nye vyavasitamasya suduùkaraü viditvà /
akçùata tuhine pathi prakà÷aü ghanavivaraprasçtà ivendupàdàþ // Bc_5.86 //

harituragaturaïgavatturaïgaþ sa tu vicaranmanasãva codyamànaþ /
aruõaparuùatàramantarikùaü sa ca subahåni jagàma yojanàni // Bc_5.87 //

iti buddhacarite mahàkàvye 'bhiniùkramaõo nàma pa¤camaþ sargaþ // 5 //


CANTO VI

tato muhårtàbhyudite jagaccakùuùi bhàskare /
bhàrgavasyà÷ramapadaü sa dadar÷a nçõàü varaþ // Bc_6.1 //

suptavi÷vastahariõaü svasthasthitavihaïgamam /
vi÷rànta iva yaddçùñvà kçtàrtha iva càbhavat // Bc_6.2 //

sa vismayanivçttyartha tapaþpåjàrthameva ca /
svàü cànuvartità rakùanna÷vapçùñhàdavatàrat // Bc_6.3 //

avatãrya ca paspar÷a nistãrõamiti vàjinam /
chandakaü càvravãtprãtaþ snàpayanniva cakùuùà // Bc_6.4 //

imaü tàrkùyopamajavaü turaïgamanugacchatà /
dar÷ità saumya madbhaktirvikrama÷càyamàtmanaþ // Bc_6.5 //

sarvathàsmyanyakàryo 'pi gçhãto bhavatà hçdi /
bhartusneha÷ca yasyàyamãdç÷aþ ÷aktireva ca // Bc_6.6 //

asnigdho 'pi samartho 'sti niþsàmarthyo 'pi bhaktimàn /
bhaktimàü÷caiva ÷akta÷ca durlabhastvadvidho bhuvi // Bc_6.7 //

tatprãto 'smi tavànena mahàbhàgena karmaõà /
yasya te mayi bhàvo 'yaü phalebhyo 'pi paràïmukhaþ // Bc_6.8 //

ko janasya phalasthasya na syàdabhimukho janaþ /
janãbhavati bhåyiùñhaü svajano 'pi viparyaye // Bc_6.9 //

kulàrtha dhàryate putraþ poùàrtha sevyate pità /
à÷ayàcchilaùyati jagannàsti niùkàraõà svatà // Bc_6.10 //

kimuktvà bahu saükùepàtkçtaü me sumahatpriyam /
nivartasvà÷vamàdàya saüpràpto 'smãpsitaü padam // Bc_6.11 //

ityuktvà sa mahàbàhuranu÷aüsacikãrùayà /
bhåùaõànyavamucyàsmai saütaptamanase dadau // Bc_6.12 //

mukuñàddãpakarmàõaü maõãmàdàya bhàsvaram /
bruvanvàkyamidaü tasthau sàüditya iva mandaraþ // Bc_6.13 //

anena maõinà chanda praõamya bahu÷o nçpaþ /
vij¤àpyo 'muktavi÷rambhaü saütàpavinivçttaye // Bc_6.14 //

janmamaraõanà÷àrtha praviùño 'smi tapovanam /
na khalu svargatarùeõa nàsnehena na manyunà // Bc_6.15 //

tadevamabhiniùkràntaü na màü ÷ocitumarhasi /
bhåtvàpi hi ciraü ÷leùaþ kàlena na bhaviùyati // Bc_6.16 //

dhruvo yasmàcca vi÷leùastasmànmokùàya me matiþ /
viprayogaþ kathaü na syàd bhåyo 'pi svajanàditi // Bc_6.17 //

÷okatyàgàya niùkràntaü na màü ÷ocitumarhasi /
÷okahetuùu kàmeùu saktàþ ÷ocyàstu ràgiõaþ // Bc_6.18 //

ayaü ca kila pårveùàmasmàkaü ni÷cayaþ sthiraþ /
iti dàyàdyabhåtena na ÷ocyo 'smi pathà vrajan // Bc_6.19 //

bhavanti hyarthadàyàdàþ puruùasya viparyaye /
pçthivyàü dharmadàyàdàþ durlabhàstu na santi và // Bc_6.20 //

yadapi syàdasamaye yàto vanamasàviti /
akàlo nàsti dharmasya jãvite ca¤cale sati // Bc_6.21 //

tasmàdadyaiva me ÷reya÷cetavyamiti ni÷cayaþ /
jãvite ko hi vi÷rambho mçtyau pratyarthini sthite // Bc_6.22 //

evamàdi tvayà saumya vij¤àpyo vasudhàdhipaþ /
prayatethàstathà caiva yathà màü na smaredàpi // Bc_6.23 //

api nairguõyamasmàkaü vàcyaü narapatau tvayà /
nairguõyàttyajyate snehaþ snehatyàgànna ÷ocyate // Bc_6.24 //

iti vàkyamidaü ÷rutvà chandaþ saütàpaviklavaþ /
bàùpagrathitayà vàcà pratyuvàca kçtà¤jaliþ // Bc_6.25 //

anena ta va bhàvena bàndhavàyàsadàyinà /
bhartaþ sãdati me ceto nadãpaïka iva dvipaþ // Bc_6.26 //

kasya notpàdayedbàùpaü ni÷cayaste 'yamãdç÷aþ /
ayomaye 'pi hçdaye kiü punaþ snehaviklave // Bc_6.27 //

vimàna÷ayanàrhaü hi saukumàryamidaü kva ca /
kharadarbhàïkuravatã tapovanamahã kva ca // Bc_6.28 //

÷rutvà tu vyavasàyaü te yada÷vo 'yaü mayàhçtaþ /
balàtkàreõa tannàtha daivenaivàsmi kàritaþ // Bc_6.29 //

kathaü hyàtmava÷o jànan vyavasàyamimaü tava /
upànayeyaü turagaü ÷okaü kapilavàstunaþ // Bc_6.30 //

tannàrhasi mahàbàho vihàtuü putralàlasam /
snigdhaü vçddhaü ca ràjànaü saddharmamiva nàstikaþ // Bc_6.31 //

saüvardhanapari÷ràntàü dvitãyàü tàü ca màtaram /
devãü nàrhasi vismartu kçtaghna iva satkriyàm // Bc_6.32 //

bàlaputràü guõavartã kula÷làdhyàü pativratàm /
devãmarhasi na tyaktuü klãbaþ pràptàmiva ÷riyam // Bc_6.33 //

putraü yà÷odharaü ÷làdhyaü ya÷odharmabhçtàü varam /
bàlamarhasi na tyaktuü vyasanãvottamaü ya÷aþ // Bc_6.34 //

atha bandhuü ca ràjyaü ca tyaktumeva kçtà matiþ /
màü nàrhasi vibho tyaktuü tvatpàdau hi gatirmama // Bc_6.35 //

nàsmi yàtuü puraü ÷akto dahyamànena cetasà /
tvàmaraõye parityajya sumantra iva ràghavam // Bc_6.36 //

kiü hi vakùyati màü ràjà tvadçte nagaraü gatam /
vakùyàmyucitadar÷itvàtkiü tavàntaþpuràõi và // Bc_6.37 //

yadapyàtthàpi nairguõyaü vàcyaü narapatàviti /
kiü tadvakùyàmyabhåtaü te nirdoùasya muneriva // Bc_6.38 //

hçdayena salajjena jivhayà sajjamànayà /
ahaü yadapi và bråyàü kastacchraddhàtumarhati // Bc_6.39 //

yo hi candramasastaikùõyaü kathayecchraddadhãta và /
sa doùàüstava doùaj¤a kathayecchraddadhãta và // Bc_6.40 //

sànukro÷asya satataü nityaü karuõavedinaþ /
snigdhatyàgo na sadç÷o nivartasva prasãda me // Bc_6.41 //

iti ÷okàbhibhåtasya ÷rutvà chandasya bhàùitam /
svasthaþ paramayà dhçtyà jagàda vadatàü varaþ // Bc_6.42 //

madviyogaü prati cchanda saütàpastyajyatàmayam /
nànàbhàvo hi niyataü pçthagjàtiùu dehiùu // Bc_6.43 //

svajanaü yadyapi snehànna tyajeyamahaü svayam /
mçtyuranyonyamava÷ànasmàn saütyàjayiùyati // Bc_6.44 //

mahatyà tçùõayà duþkhairgarbheõàsmi yayà dhçtaþ /
tasyà niùphalayatnàyàþ kvàhaü màtuþ kva sà mama // Bc_6.45 //

vàsavçkùe samàgamya vigacchanti yathàõóajàþ /
niyataü viprayogàntastathà bhåtasamàgamaþ // Bc_6.46 //

sametya ca yathà bhåyo vyapayànti balàhakàþ /
saüyogo viprayoga÷ca tathà me pràõinàü mataþ // Bc_6.47 //

yasmàdyàti ca loko 'yaü vipralabhya paraüparam /
mamattvaü na kùamaü tasmàtsvapnabhåte samàgame // Bc_6.48 //

sahajena viyujyante parõaràgeõa pàdapàþ /
anyenànyasya vi÷leùaþ kiü punarna bhaviùyati // Bc_6.49 //

tadevaü sati saütàpaü mà kàrùã saumya gamyatàm /
lambate yadi tu sneho gatvàpi punaràvraja // Bc_6.50 //

bråyà÷càsmatkçtàpekùaü janaü kapilavàstuni /
tyajyatàü tagdataþ snehaþ ÷råyatàü càsya ni÷cayaþ // Bc_6.51 //

kùiprameùyati và kçtvà janmamçtyukùayaü kila /
akçtàrtho niràrambho nidhanaü yàsyatãti và // Bc_6.52 //

iti tasya vacaþ ÷rutvà kanthakasturagottamaþ /
jivhayà lilihe pàdau bàùpamuùõaü mumoca ca // Bc_6.53 //

jàlinà svastikàïkena cakramadhyena pàõinà /
àmamar÷a kumàrastaü babhàùe ca vayasyavat // Bc_6.54 //

mu¤ca kanthaka mà bàùpaü dar÷iteyaü sada÷vatà /
mçùyatàü saphalaþ ÷ãghraü ÷ramaste 'yaü bhaviùyati // Bc_6.55 //

maõitsaruü chandakahastasaüsthaü tataþ sa dhãro ni÷itaü gçhãtvà
ko÷àdasiü ka¤canabhakticitraü bilàdiva÷ãviùamudbabarha // Bc_6.56 //

niùkàsya taü cotpalapattranãlaü ciccheda citraü mukuñaü sake÷am /
vikãryamàõàü÷ukamantarãkùe cikùepa cainaü sarasãva haüsam // Bc_6.57 //

påjàbhilàùeõa ca bàhumànyàddivaukasastaü jagçhuþ praviddham /
yathàvadenaü divi devasaïghà divyairvi÷eùairmahayàü ca cakruþ // Bc_6.58 //

muktvà tvalaükàrakalatravattàü ÷rãvipravàsaü ÷irasa÷ca kçtvà /
dçùñvàü÷ukaü kà¤canahaüsacinhaü vanyaü sa dhãro 'bhicakàïkùa vàsaþ // Bc_6.59 //

tato mçgavyàdhanapurdivaukà bhàvaü viditvàsya vi÷uddhabhàvaþ /
kàùàyavastro 'bhiyayau samãpaü taü ÷àkyaràjaprabhavo 'bhyuvàca // Bc_6.60 //

÷ivaü ca kàùàyamçùidhvajaste na yujyate hiüsramidaü dhanu÷ca /
tatsaumya yadyasti na saktiratra mahyaü prayacchedamidaü gçhàõa // Bc_6.61 //

vyàdho 'bravãtkàmada kàmamàràdanena vi÷vàsya mçgàgnihanmi /
arthastu ÷akropama yadyanena hanta pratãcchànaya ÷uklametat // Bc_6.62 //

pareõa harùeõa tataþ sa vanyaü jagràha vàso '÷ukamutsasarja /
vyàdhastu divyaü vapureva bibhrattacchuklamàdàya divaü jagàma // Bc_6.63 //

tataþ kumàra÷ca sa cà÷vagopastasmiüstathà yàti visismiyàte /
àraõyake vàsasi caiva bhåyastasminnakàrùñà bahumànamà÷u // Bc_6.64 //

chandaü tataþ sà÷rumukhaü visçjya kàùàyasaübhçddhçtikãrtibhçtsaþ /
yenà÷ramastena yayau mahàtmà saüdhyàbhrasaüvãta ivoóuràjaþ // Bc_6.65 //

tatastathà bhartari ràjyaniþspçhe tapovanaü yàti vivarõavàsasi /
bhujau samutkùipya tataþ sa vàjibhçd bhç÷aü vicukro÷a papàta ca kùitau // Bc_6.66 //

vilokya bhåya÷ca ruroda sasvaraü hayaü bhujàbhyàmupaguhya kanthakam /
tato nirà÷o vilapananmuhurmuhuryayau ÷arãreõa puraü na cetasà // Bc_6.67 //

kvacitpradadhyau vilalàpa ca kvacit kvacitpracaskhàla papàta ca kvacit /
ato vrajan bhaktiva÷ena duþkhita÷cacàra bavhãrava÷aþ pathi kriyàþ // Bc_6.68 //

iti buddhacarite mahàkàvye chandakanivartano nàma ùaùñhaþ sargaþ // 6 //


CANTO VII

tato visçjyà÷rumukhaü rudantaü chandaü vanacchandatayà niràsthaþ /
sarvàrthasiddho vapuùàbhibhåya tamà÷ramaü siddha iva prapede // Bc_7.1 //

sa ràjasånurmçgaràjagàmã mçgàjiraü tanmçgavatpraviùñaþ /
lakùmãviyukto 'pi ÷arãralakùmyà cakùåüùi sarvà÷ramiõàü jahàra // Bc_7.2 //

sthità hi hastasthayugàstathaiva kautåhalàccakradharàþ sadàràþ /
tamindrakalpaü dadç÷urna jagmurdhuryà ivàrdhàvanataiþ ÷irobhiþ // Bc_7.3 //

viprà÷ca gatvà bahiridhmahetoþ pràptàþ samitpuùpavitrahastàþ /
tapaþpradhànàþ kçtabuddhayo 'pi taü draùñumãyurna mañhànabhãyuþ // Bc_7.4 //

hçùñà÷ca kekà mumucurmayårà dçùñvàmbudaü nãlamivonnamantaþ /
÷aùpàõi hitvàbhimukhà÷ca tasthurmçgà÷calàkùà mçgacàriõa÷ca // Bc_7.5 //

dçùñvà tamikùvàkukulapradãpaü jvalantamudyantamivàü÷umantam /
kçte 'pi dohe janitapramodàþ prasusruvurhomaduha÷ca gàvaþ // Bc_7.6 //

ka÷cidvasånàmayamaùñamaþ syàtsyàdàvi÷vanoranyatara÷cyuto và /
ucceruruccairiti tatra vàcastaddar÷anàdvismayajà munãnàm // Bc_7.7 //

lekharùabhasyeva vapurdvitãyaü dhàmeva lokasya caràcarasya /
sa dyotayàmàsa vanaü hi kçtsnaü yadçcchayà sårya ivàvatãrõaþ // Bc_7.8 //

tataþ sa tairà÷ramibhiryathàvadabhyarcita÷copanimantrita÷ca /
pratyarcayàü dharmabhçto babhåva svareõa sàmbho 'mbudharopamena // Bc_7.9 //

kãrõaü tathà puõyakçtà janena svargàbhikàmena vimokùakàmaþ /
tamà÷ramaü so 'nucacàra dhirastapàüsi citràõi nirãkùamàõaþ // Bc_7.10 //

tapovikàràü÷ca nirãkùya saumyastapovane tatra tapodhanànàm /
tapasvinaü kaücidanuvrajantaü tattvaü vijij¤àsuridaü babhàùe // Bc_7.11 //

tatpårvamadyà÷ramadar÷anaü me yàsmàdimaü dharmavidhiü na jàne /
tasmàdbhavànarhati bhàùituü me yo ni÷cayo yatprati vaþ pravçttaþ // Bc_7.12 //

tato dvijàtiþ sa tapovihàraþ ÷àkyarùabhàyarùabhavikramàya /
krameõa tasmai kathayàücakàra tapovi÷eùàüstapasaþ phalaü ca // Bc_7.13 //

agràmyamannaü salile praråóhaü parõãna toyaü phalamålameva /
yathàgamaü vçttiriyaü munãnàü bhinnàstu te te tapasàü vikalpàþ // Bc_7.14 //

u¤chena jãvanti khagà ivànye tçõàni kecinmçgavaccaranti /
kecidbhujaïgaiþ saha vartayanti valmãkabhåtà vanamàrutena // Bc_7.15 //

à÷maprayatnàrjitavçttayo 'nye kecitsvadantàpahatànnabhakùàþ /
kçtvà paràrtha ÷rapaõaü tathànye kurvanti kàryaü yadi ÷eùamasti // Bc_7.16 //

kecijjalaklinnajañàkalàpà dviþ pàvakaü juvhati mantrapårvam /
mãnaiþ samaü kecidapo vigàhya vasanti kårmollikhitaiþ ÷arãraiþ // Bc_7.17 //

evaüvidhaiþ kàlacitaistapobhiþ parairdivaü yàntyaparairnçlokam /
duþkhena màrgeõa sukhaü hyupaiti sukhaü hi dharmasya vadanti målam // Bc_7.18 //

ityevamàdi dvipadendravatsaþ ÷rutvà vacastasya tapodhanasya /
adçùñatattvo 'pi na saütutoùa / ÷anairidaü càtmagataü babhàùe // Bc_7.19 //

duþkhàtmakaü naikavidhaü tapa÷ca svargapradhànaü tapasaþ phalaü ca /
lokà÷ca sarve pariõàmavantaþ svalpe ÷ramaþ khalvayamà÷ramàõàm // Bc_7.20 //

priyàü÷ca bandhånviùayàü÷ca hitvà ye svargahetorniyamaü caranti /
te viprayuktàþ khalu gantukàmà mahattaraü bandhanameva bhåyaþ // Bc_7.21 //

kàyaklamairya÷ca tapo 'bhidhànaiþ pravçttimakàïkùati kàmahetoþ /
saüsàradoùànaparãkùamàõo duþkhena so 'nvicchati duþkhameva // Bc_7.22 //

tràsa÷ca nityaü maraõàtprajànàü yatnena cecchanti punaþprasåtim /
satyàü pravçttau niyata÷ca mçtyustatraiva magnà yata eva bhãtàþ // Bc_7.23 //

ihàrthameke pravi÷anti khedaü svargàrthamanye ÷ramamàpnuvanti /
sukhàrthamà÷àkçpaõo 'kçtàrthaþ patatyanarthe khalu jãvalokaþ // Bc_7.24 //

na khalvayaü garhita eva yatno yo hãnamçtsçjya vi÷eùagàmi /
pràj¤aiþ samànena pari÷rameõa kàryaü tu tadyatra punarna kàryam // Bc_7.25 //

÷arãrapãóà tu yadãha dharmaþ sukhaü ÷arãrasya bhavatyadharmaþ /
dharmeõa càpnoti sukhaü paratra tasmàdadharma phalatãha dharmaþ // Bc_7.26 //

yataþ ÷arãraü manaso va÷ena pravartate càpi nivartate ca /
yukto dama÷cetasa eva tasmàccittàdçte kàùñhasamaü ÷arãram // Bc_7.27 //

àhàra÷uddhyà yadi puõyamiùñaü tasmànmçgànàmapi puõyamasti /
ye càpi bàhyàþ puruùàþ phalebhyo bhàgyàparàdhena paràïmukhàrthàþ // Bc_7.28 //

duþkhe 'bhisaüdhistvatha puõyahetuþ sukhe 'pi kàryo nanu so 'bhisaüdhiþ /
atha pramàõaü na sukhe 'bhisaüdhirduþkhe pramàõaü nanu nàbhisaüdhiþ // Bc_7.29 //

tathaiva ye karmavi÷uddhihetoþ spç÷antyapastãrthamiti pravçttàþ /
tatràpi toùo hçdi kevalo 'yaü na pàvayiùyanti hi pàpamàpaþ // Bc_7.30 //

spçùñaü hi yadyadguõavadbhirambhastattatpçthivyàü yadi tãrthamiùñam /
tasmàdguõàneva paraimi tãrthamàpastu niþsaü÷ayamàpa eva // Bc_7.31 //

iti sma tattadbahuyuktiyuktaü jagàda càstaü ca yayau vivasvàn /
tato havirdhåmavivarõavçkùaü tapaþpra÷àntaü sa vanaü vive÷a // Bc_7.32 //

abhyuddhçtaprajvalitàgnihotraü kçtàbhiùekarùijanàvakirõam /
jàpyasvanàkåjitadevakoùñhaü dharmasya karmàntamiva pravçttam // Bc_7.33 //

kà÷cinni÷àstatra ni÷àkaràbhaþ parãkùamàõa÷ca tapàüsyuvàsa /
sarva parikùepya tapa÷ca matvà tasmàttapaþkùetratalàjjagàma // Bc_7.34 //

anvavrajannà÷ramiõastatastaü tadråpamàhàtmyagatairmanobhiþ /
de÷àdanàryairabhibhåyamànànmaharùayo dharmamivàpayàntam // Bc_7.35 //

tato jañàvalkalacãrakhelàüstapodhanàü÷caiva sa tàndadar÷a /
tapàüsi caiùàmanurudhyamànastasthau ÷ive ÷rãmati vçkùamåle // Bc_7.36 //

athopasçtyà÷ramavàsinastaü manuùyavarya parivàrya tasthuþ /
vçddha÷ca teùàü bahumànapårvaü kalena sàmnà giramityuvàca // Bc_7.37 //

tvayyàgate pårõa ivà÷ramo 'bhåtsaüpadyate ÷ånya eva prayàte /
tasmàdimaü nàrhasi tàta hàtuü jijãviùordehamiveùñamàyuþ // Bc_7.38 //

brahmarùiràjarùisurarùijuùñaþ puõyaþ samãpe himavàn hi ÷ailaþ /
tapàüsi tànyeva tapodhanànàü yatsaünikarùàdbahulãbhavanti // Bc_7.39 //

tãrthàni puõyàyànyabhitastathaiva sopànabhåtàni nabhastalasya
juùñàni dharmàtmabhiràtmavadbhirdevarùibhi÷caiva maharùibhi÷ca // Bc_7.40 //

ita÷ca bhåyaþ kùamamuttaraiva diksevituü dharmãva÷eùahetoþ /
na tu kùamaü dakùiõato budhena padaü bhavedekamapi prayàtum // Bc_7.41 //

tapovane 'sminnatha niùkriyo và saükãrõadharmàpatito '÷ucirvà /
dçùñastvayà yena na te vivatsà tadbråhi yàvadrucito 'stu vàsaþ // Bc_7.42 //

ime hi và¤chanti tapaþsahàyaü taponidhànapratãmaü bhavantam /
vàsastvayà hãndrasamena sàrdha bçhaspaterabhyudayàvahaþ syàt // Bc_7.43 //

ityevamukte sa tapasvimadhye tapasvimukhyena manãùimukhyaþ /
bhavapraõà÷àya kçtapratij¤aþ svaü bhàvàmantargatamàcacakùe // Bc_7.44 //

çjvàtmanàü dharmabhçtàü munãnàmiùñàtithitvàtsvajanopamànàm /
evaüvidhairmà prati bhàvajàtaiþ prãtiþ parà me janita÷ca mànaþ // Bc_7.45 //

snigdhàbhiràbhirhçdayaügamàbhiþ samàsataþ snàta ivàsmi vàgbhiþ /
rati÷ca me dharmanavagrahasya vispandità saüprati bhåya eva // Bc_7.46 //

evaü pravçttàn bhavataþ ÷araõyànatãva saüdar÷itapakùapàtàn /
yàsyàmi hitveti mamàpi duþkhaü yathaiva bandhåüstyajatastathaiva // Bc_7.47 //

svargàya yuùmàkamayaü tu dharmo mamàbhilàùastvapunarbhavàya /
asminvane yena na me vivatsà bhinnaþ pravçttyà hi nivçttidharmaþ // Bc_7.48 //

tannàratirme na paràpacàro vanàdito yena parivrajàmi /
dharme sthitàþ pårvayugànuråpe sarve bhavanto hi maharùikalpàþ // Bc_7.49 //

tato vacaþ sånçtamarthavacca su÷lakùõamojasvi ca garvita ca /
÷rutvà kumàrasya tapasvinaste vi÷eùayuktaü bahumànamãyuþ // Bc_7.50 //

ka÷ciddvijastatra tu bhasma÷àyã pràü÷uþ ÷ikhã dàravacãravàsàþ /
àpiïgalàkùastanudãrghaghoõaþ kuõóaikahasto giramityuvàca // Bc_7.51 //

dhãmannudàraþ khalu ni÷cayaste yastvaü yuvà janmani dçùñadoùaþ /
svargàpavargau hi vicàrya samyagyasyàpavarge matirasti so 'sti // Bc_7.52 //

yaj¤aistapobhirniyamai÷ca taistaiþ svarga yiyàsanti hi ràgavantaþ /
ràgeõa sàrdha ripuõeva yuddhvà mokùaü parãpsanti tu sattvavantaþ // Bc_7.53 //

tadbuddhireùà yadi ni÷cità te tårõaü bhavàn gacchatu vindhyakoùñham /
asau munistatra vasatyaràóo yo naiùñhike ÷reyasi labdhacakùuþ // Bc_7.54 //

tasmàdbhavà¤cchroùyati tattvamàrga satyàü rucau saüpratipatsyate ca /
yathà tu pa÷yàmi matistathaiùà tasyàpi yàsyatyavadhåya buddhim // Bc_7.55 //

spaùñoccaghoõaü vipulàyatàkùaü / tàmràdharauùñhaü sitatãkùaõadaüùñram /
idaü hi vaktuü tanuraktajivhaü j¤eyàrõavaü pàsyati kçtsnameva // Bc_7.56 //

gambhãratà yà bhavatastvagàdhà yà dãptatà yàni ca lakùaõàni /
àcàryakaü pràpsyasi tatpçthivyàü yannarùibhiþ pårvayuge 'pyavàptam // Bc_7.57 //

paramamiti tato nçpàtmajastamçùijanaü pratinandya niryayau /
vidhivadanuvidhàya te 'pi taü pravivi÷urà÷ramiõastapovanam // Bc_7.58 //

iti buddhacarite mahàkàvye tapovanaprave÷o nàma saptamaþ sargaþ // 7 //


CANTO VIII

tatasturaïgàvacaraþ sa durmanàstathà vanaü bhartari nirmame gate /
cakàra yatnaü pathi ÷okanigrahe tathàpi caivà÷ru na tasya cikùiye // Bc_8.1 //

yamekaràtreõa tu bharturàj¤ayà jagàma màrga saha tena vàjinà /
iyàya bharturvirahaü vicintayaüstameva panthànamahobhiraùñabhiþ // Bc_8.2 //

haya÷ca saujà vicacàra kanthakastatàma bhàvena babhåva nirmadaþ /
alaükçta÷càpi tathaiva bhåùaõairabhådgata÷rãriva tena varjitaþ // Bc_8.3 //

nivçtya caivàbhimukhastapovanaü bhç÷aü jiheùe karuõaü muhurmuhuþ /
kùudhànvito 'pyadhvani ÷aùpamambu và yathà purà nàbhinanda nàdade // Bc_8.4 //

tato vihãnaü kapilàvhayaü puraü mahàtmanà tena jagaddhitàtmanà /
krameõa tau ÷ånyamivopajagmaturdivàkareõeva vinàkçtaü nabhaþ // Bc_8.5 //

sapuõóarãkairapi ÷obhitaü jalairalaükçtaü puùpadharairnagairapi /
tadeva tasyopavanaü vanopamaü gatapraharùairna raràja nàgaraiþ // Bc_8.6 //

tato bhramadbhirdi÷i dãnamànasairanujjvalairbàùpahatekùaõairnaraiþ /
nirvàyamàõàviva tàvubhau puraü ÷anairapasnàtamivàbhijagmatuþ // Bc_8.7 //

ni÷àmya ca srasta÷arãragàminau vinàgatau ÷àkyakularùabheõa tau /
mumoca bàùpaü pathi nàgaro janaþ pura rathe dà÷aratherivàgate // Bc_8.8 //

atha bruvantaþ samupetamanyavo janàþ pathi cchandakamàgatà÷ravaþ /
kva ràjaputraþ puraràùñranandano hçtastvayàsàviti pçùñhato 'nvayuþ // Bc_8.9 //

tataþ sa tàn bhaktimato 'bravãjjanànnarendraputraü na parityajàmyaham /
rudannahaü tena tu nirjane vane gçhasthave÷a÷ca visarjitàviti // Bc_8.10 //

idaü vacastasya ni÷amya te janàþ suduùkaraü khalviti ni÷cayaü yayuþ /
pataddhi jahruþ salilaü na netrajaü mano ninindu÷ca phalotthamàtmanaþ // Bc_8.11 //

athocuradyaiva vi÷àma tadvanaü gataþ sa yatra dviparàjavikramaþ /
jijãviùà nàsti hi tena no vinà yathendriyàõàü vigame ÷arãriõàm // Bc_8.12 //

idaü puraü tena vivarjitaü vanaü vanaü ca tattena samanvitaü puram /
na ÷obhate tena hi no vinà puraü marutvatà vçtravadhe yathà divam // Bc_8.13 //

punaþ kumàro vinivçtta ityatho gavàkùamàlàþ pratipedire 'ïganàþ /
viviktapçùñhaü ca ni÷àmya vàjinaü punargavàkùàõi pidhàya cukru÷uþ // Bc_8.14 //

praviùñadãkùastu sutopalabdhaye vratena ÷okena ca khinnamànasaþ /
jajàpa devàyatane naràdhipa÷cakàra tàstà÷ca yathà÷ayàþ kriyàþ // Bc_8.15 //

tataþ sa bàùpapratipårõalocanasturaïgamàdàya turaïgamànugaþ /
vive÷a ÷okàbhihato nçpakùayaü yudhàpinãte ripuõeva bhartari // Bc_8.16 //

vigàhamàna÷ca narendramandiraü vilokayanna÷ruvahena cakùuùà /
svareõa puùñena ruràva kanthako janàya duþkhaü prativedayanniva // Bc_8.17 //

tataþ khagà÷ca kùayamadhyagocaràþ samãpabaddhàsturagà÷ca satkçtàþ /
hayasya tasya pratisasvanuþ svanaü narendrasånorupayàna÷aïkinaþ // Bc_8.18 //

janà÷ca harùati÷ayena va¤cità janàdhipàntaþpurasaünikarùagàþ /
yathà hayaþ kanthaka eùa heùate dhruvaü kumàro vi÷atãti menire // Bc_8.19 //

atipraharùàdatha ÷okamårchitàþ kumàrasaüdar÷analolalocanàþ /
gçhàdvini÷cakramurà÷ayà striyaþ ÷aratpayodàdiva vidyuta÷calàþ // Bc_8.20 //

vilambake÷yo malinàü÷ukàmbarà nira¤janairbàùpahatekùaõairmukhaiþ /
striyo na rejurmçjayà vinàkçtà divãva tàrà rajanãkùayàruõàþ // Bc_8.21 //

araktatàmrai÷caraõairanåpurairakuõóalairàrjavakandharairmukhaiþ /
svabhàvapãnairjaghanairamekhalairahàrayoktrairmuùitairiva stanaiþ // Bc_8.22 //

nirãkùya tà bàùpaparãtalocanà nirà÷rayaü chandakama÷vameva ca /
viùaõõavaktrà rurudurvaràïganà vanàntare gàva ivarùabhojjhitàþ // Bc_8.23 //

tataþ sabàùpà mahãùã mahãpateþ pranaùñavatsà mahiùãva vatsalà /
pragçhya bàhå nipapàta gautamã vilolaparõà kadalãva kà¤canã // Bc_8.24 //

hatatviùo 'nyàþ ÷ithilàüsabàhavaþ striyo viùàdena vicetanà iva /
na cukru÷urnà÷ru jahurna ÷a÷vasurna celuràsurlikhità iva sthitàþ // Bc_8.25 //

adhãramanyàþ pati÷okamårcchità vilocanaprasravaõairmukhaiþ striyaþ /
siùi¤cire proùitacandanàn stanàndharàdharaþ prasravaõairivopalàn // Bc_8.26 //

mukhai÷ca tàsàü nàyanàmbutàóitaiü raràja tadràjanive÷anaü tadà /
navàmbukàle 'mbudavçùñitàóitaiþ sravajjalaistàmarasairyathà saraþ // Bc_8.27 //

suvçttapiõàóagulibhirnirantarairabhåùaõairgåóhasirairvaràïganàþ /
uràüsi jaghnuþ kamalopamaiþ karaiþ svapallavairvàtacalà latà iva // Bc_8.28 //

karaprahàrapracalai÷ca tà babhustathàpi nàryaþ sahitonnataiþ stanaiþ /
vanànilàghårõitapadmakampitai rathàïganàmnàü mithunairivàpagàþ // Bc_8.29 //

yathà ca vakùàüsi karairapãóayaüstathaiva vakùobhirapãóayan karàn /
akàrayaüstatra parasparaü vyathàþ karàgravakùàüsyabalà dayàlasàþ // Bc_8.30 //

tatastu roùapraviraktalocanà viùàdasaübandhikaùàyagadgadam /
uvàca ni÷vàsacalatpayodharà vigàóha÷okà÷rudharà ya÷odharà // Bc_8.31 //

ni÷i prasuptàmava÷àü vihàya màü gataþ kva sa chandaka manmanorathaþ /
upàgate ca tvayi kanthake ca me samaü gateùu triùu kampate manaþ // Bc_8.32 //

anàryamasnigdhamamitrakarma me nç÷aüsa kçtvà kimihàdya rodiùi /
niyaccha bàùpaü bhava tuùñamànaso na saüvadatya÷ru ca tacca karma te // Bc_8.33 //

priyeõa va÷yena hitena sàdhunà tvayà sahàyena yathàrthakàriõà /
gato 'ryaputro hyapunarnivçttaye ramasva diùñyà saphalaþ ÷ramastava // Bc_8.34 //

varaü manuùyasya vicakùaõo ripurna mitramapràj¤amayogape÷alam /
suhçdbruveõa hyavipa÷cità tvayà kçtaþ kulasyàsya mahànupaplavaþ // Bc_8.35 //

imà hi ÷ocyà vyavamuktabhåùaõàþ prasaktabàùpàvilaraktalocanàþ /
sthite 'pi patyau himavanmahãsame pranaùña÷obhà vidhavà iva striyaþ // Bc_8.36 //

imà÷ca vikùiptaviñaïkabàhavaþ prasaktapàràvatadãrghanisvanàþ /
vinàkçtàstena sahàvarodhanairbhç÷aü rudantãva vimànapaïktayaþ // Bc_8.37 //

anarthakàmo 'sya janasya sarvathà turaïgamo 'pi dhruvameùa kanthakaþ /
jahàra sarvasvamitastathà hi me jane prasupte ni÷i ratnacauravat // Bc_8.38 //

yadà samarthaþ khalu soóhumàgatàniùuprahàrànapi kiü punaþ ka÷àþ /
gataþ ka÷àpàtabhayàtkathaü nvayaü ÷riyaü gçhãtvà hçdayaü ca me samam // Bc_8.39 //

anàryakarmà bhç÷amadya heùate narendradhiùõyaü pratipårayanniva /
yadà tu nirvàhayati sma me priyaü tadà hi måkasturagàdhamo 'bhavat // Bc_8.40 //

yadi hyaheùiùyata bodhayan janaü khuraiþ kùitau vàpyakariùyata dhvanim /
hanusvanaü vàjanayiùyaduttamaü na càbhaviùyanmama duþkhamãdç÷am // Bc_8.41 //

itãha devyàþ paridevità÷rayaü ni÷amya bàùpagrathitàkùaraü vacaþ /
adhomukhaþ sà÷rukalaþ kçtà¤jaliþ ÷anairidaü chandaka uttaraü jagau // Bc_8.42 //

vigarhituü nàrhasi devi kanthakaü na càpi roùaü mayi kartumarhasi /
anàgasau svaþ samavehi sarva÷o gato nçdevaþ sa hi devi devavat // Bc_8.43 //

ahaü hi jànannapi ràja÷àsanaü balàtkçtaþ kairapi daivatairiva /
upànayaü tårõamimaü turaïgamaü tathànvagacchaü vigata÷ramo 'dhvani // Bc_8.44 //

vrajannayaü vajivaro 'pi nàspç÷anmahã khuràgrairvidhçtairivàntarà /
tathaiva daivàdiva saüyatànano hanusvanaü nàkçta nàpyaheùata // Bc_8.45 //

yato bahirgacchati pàrthivàtmaje tadàbhavaddvàramapàvçtaü svayam /
tama÷ca nai÷aü raviõeva pàñitaü tapo 'pi daivo vidhireùa gçhyatàm // Bc_8.46 //

yadapramatto 'pi narendra÷àsanàd gçhe pure civa sahasra÷o janaþ /
tadà sa nàbudhyata nidrayà hçtastato 'pi daivo vidhireùa gçhyatàm // Bc_8.47 //

yata÷ca vàso vanavàsasaümataü nisçùñamasmai samaye divaukasà /
divi praviddhaü mukuñaü ca taddhçtaü tato 'pi daivo vidhireùa gçhyatàm // Bc_8.48 //

tadevamàvàü naradevi doùato na tatprayàtaü prati gantumarhasi /
na kàmakàro mama nàsya vàjinaþ kçtànuyàtraþ sa hi daivatairgataþ // Bc_8.49 //

iti prayàõaü bahudevamadbhåtaü ni÷amya tàstasya mahàtmanaþ striyaþ /
pranaùña÷okà iva vismayaü yayurmanojvaraü pravrajanàttu lebhire // Bc_8.50 //

viùàdapàriplavalocanà tataþ pranaùñapotà kurarãva duþkhità /
vihàya dhairya viruràva gautamã tatàma caivà÷rumukhã jagàda ca // Bc_8.51 //

mahormimanto mçdavo 'sitàþ ÷ubhàþ pçthakpçthaïmålaruhàþ samudgatàþ /
praveritàste bhuvi tasya murdhajà narendramaulãpariveùñanakùamàþ // Bc_8.52 //

pralambabàhurmçgaràjavikramo maharùabhàkùaþ kanakojjvaladyutiþ /
vi÷àlavakùà ghanadundubhisvanastathàvidho 'pyà÷ramavàsamarhati // Bc_8.53 //

abhàginã nånamiyaü vasuüdharà tamàryakarmàõamanuttamaü patim /
gatastato 'sau guõavàn hi tàdç÷o nçpaþ prajàbhàgyaguõaiþ prasåyate // Bc_8.54 //

sujàtajàlàvatatàïgulã mçdå nigåóhagulphau bisapuùpakomalau /
vanàntabhåmiü kañhinàü kathaü nu tau sacakramadhyau caraõau gamiùyataþ // Bc_8.55 //

vimànapçùñhe ÷ayanàsanocitaü mahàrhavastràgurucandanàrcitam /
kathaü nu ÷ãtoùõajalàgameùu taccharãramojasvi vane bhaviùyati // Bc_8.56 //

kulena sattvena balena varcasà ÷rutena lakùmyà vayasà ca garvitaþ /
pradàtumevàbhyucito na yàcituü kathaü sa bhikùàü parata÷cariùyati // Bc_8.57 //

÷ucau ÷ayitvà ÷ayane hiraõmaye prabodhyamàno ni÷i tåryanisvanaiþ /
kathaü bata svapsyati so 'dya me vratã pañaikade÷àntarite mahãtale // Bc_8.58 //

imaü pralàpaü karuõaü ni÷amya tà bhujaiþ pariùvajya parasparaü striyaþ /
vilocanebhyaþ salilàni tatyajurmadhåni puùpebhya iverità latàþ // Bc_8.59 //

tato dharàyàmapatadya÷odharà vicakravàkeva rathàïgasàvhayà /
÷anai÷ca tattadvilalàpa viklavà muhurmuhurgadgadaruddhayà girà // Bc_8.60 //

sa màmanàthàü sahadharmacàriõãmapàsya dharma yadi kartumicchati /
kuto 'sya dharmaþ sahadharmacàriõã vinà tapo yaþ paribhoktumicchati // Bc_8.61 //

÷çõoti nånaü sa na pårvapàrthivànmahàsudar÷aprabhçtãn pitàmahàn /
vanàni patnãsahitànupeyuùastathà hi dharma madçte cikãrùãte // Bc_8.62 //

makheùu và vedavidhànasaüskçtau na daüpatã pa÷yati dãkùitàbubhau /
samaü bubhukùå parato 'pi tatphalaü tato 'sya jàto mayi dharmamatsaraþ // Bc_8.63 //

dhruvaü sa jànanmama dharmavallabho manaþ priyerùyàkalahaü muhurmithaþ /
sukhaü vibhãrmàmapahàya roùaõàü mahendraloke 'psaraso jighçkùati // Bc_8.64 //

iyaü tu cintà mama kãdç÷aü nu tà vapurguõaü bibhrati tatra yoùitaþ /
vane yadartha sa tapàüsi tapyate ÷riyaü ca hitvà mama bhaktimeva ca // Bc_8.65 //

na khalviyaü svargasukhàya me spçhà na tajjanasyàtmavato 'pi durlabham /
sa tu priyo màmiha và paratra và kathaü na jahyàditi me manorathaþ // Bc_8.66 //

abhàginã yadyahamàyatekùaõaü ÷ucismitaü bharturudãkùituü mukham /
na mandabhàgyo 'rhati ràhulo 'pyayaü kadàcidaïke parivartituü pituþ // Bc_8.67 //

aho nç÷aüsaü sukumàravarcasaþ sudàruõaü tasya manasvino manaþ /
kalapralàpaü dviùato 'pi harùaõaü ÷i÷uü sutaü yastyajatãdç÷aü bata // Bc_8.68 //

mamàpi kàmaü hçdayaü sudàruõaü ÷ilàmayaü vàpyayaso 'pi và kçtam /
anàthavacchrãrahite sukhocite vanaü gate bhartari yanna dãryate // Bc_8.69 //

itãha devã pati÷okamårchità ruroda dadhyau vilalàpa càsakçt /
svabhàvadhãràpi hi sà satã ÷ucà dhçtiü na sasmàra cakàra no hriyam // Bc_8.70 //

tatastathà ÷okavilàpaviklavàü ya÷odharàü prekùya vasuüdharàgatàm /
mahàravindairiva vçùñitàóitairmukhaiþ sabàùpairvanità vicukru÷uþ // Bc_8.71 //

samàptajàpyaþ kçtahomamaïgalo nçpastu devàyatanàdviniryayau /
janasya tejàrtaraveõa càhata÷cacàla vajradhvanineva vàraõaþ // Bc_8.72 //

ni÷àmya ca cchandakakanthakàvubhau sutasya saü÷rutya ca ni÷cayaü sthiram /
papàta ÷okàbhihato mahãpatiþ ÷acãpatervçtta ivotsave dhvajaþ // Bc_8.73 //

tato muhårta suta÷okamohito janena tulyàbhijanena dhàritaþ /
nirãkùya dçùñyà jalapårõayà hayaü mahãtalastho vilalàpa pàrthivaþ // Bc_8.74 //

bahåni kçtvà samare priyàõi me mahattvayà kanthaka vipriyaü kçtam /
guõapriyo yena vane sa me priyaþ priyo 'pi sannapriyavatpraveritaþ // Bc_8.75 //

tadadya màü và naya tatra yatra sa vraja drutaü và punarenamànaya /
çte hi tasmànmama nàsti jãvitaü vigàóharogasya sadauùadhàdiva // Bc_8.76 //

suvarõaniùñhãvini mçtyunà hçte suduùkaraü yanna mamàra saüjayaþ /
ahaü punardharmaratau sute gate mumukùuràtmànamanàtmavàniva // Bc_8.77 //

vibhorda÷akùatrakçtaþ prajàpateþ paràparaj¤asya vivasvadàtmanaþ /
priyeõa putreõa satà vinàkçtaü kathaü na muhyeddhi mano manorapi // Bc_8.78 //

ajasya ràj¤astanayàya dhãmate naràdhipàyendrasakhàya me spçhà /
gate vanaü yastanaye divaü gato na moghabàùpaþ kçpaõaü jijãva ha // Bc_8.79 //

pracakùva me bhadra tadà÷ramàjiraü hçtastvayà yatra sa me jalà¤jaliþ /
ime parãpsanti hi taü pipàsavo mamàsavaþ pretagatiü yiyàsavaþ // Bc_8.80 //

iti tanayaviyogajàtaduþkha kùitisadç÷aü sahajaü vihàya dhairyam /
da÷aratha iva ràma÷okava÷yo bahu vilalàpa nçpo visaüj¤akalpaþ // Bc_8.81 //

÷rutavinayaguõànvitastatastaü matisacivaþ pravayà purohita÷ca /
samadhçtamidamåcaturyathàvanna ca pariptamukhau na càpya÷okau // Bc_8.82 //

tyaja naravara ÷okamehi dhairya kudhçtirivàrhasi dhãra nà÷ru moktum /
srajamiva mçditàmapàsya lakùmãü bhuvi bahavo hi nçpà vanànyabhãyuþ // Bc_8.83 //

api ca niyata eùa tasya bhàvaþ smara vacanaü tadçùeþ puràsitasya /
na hi sa divi na cakravartiràjye kùaõamapi vàsayituü sukhena ÷akyaþ // Bc_8.84 //

yadi tu nçvara kàrya eva yatnastvaritamudàhara yàvadatra yàvaþ /
bahuvidhimiha yuddhamastu tàvattava tanayasya vidhe÷ca tasya tasya // Bc_8.85 //

narapatiratha tau ÷a÷àsa tasmàd drutamita eva yuvàmabhiprayàtam /
na hi mama hçdayaü prayàti ÷àntiü vana÷akuneriva putralàlasasya // Bc_8.86 //

paramamiti narendra÷àsanàttau yayaturamàtyapurohitau vanaü tat /
kçtamiti savadhåjanaþ sadàro nçpatirapi pracakàra ÷eùakàryam // Bc_8.87 //

iti buddhacarite mahàkàvye 'ntaþpuravilàpo nàmàùñamaþ sargaþ // 8 //


CANTO IX

tatastadà mantripurohitau tau bàùpapratodàbhihatau nçpeõa /
viddhau sada÷vàviva sarvayatnàtsauhàrda÷ãghraü yayaturvanaü tat // Bc_9.1 //

tamà÷ramaü jàtapari÷ramau tàvupetya kàle sadç÷ànuyàtrau /
ràjarddhimutsçjya vinãtaceùñàvupeyaturbhàrgavadhiùõyameva // Bc_9.2 //

tau nyàyatastaü pratipåjya vipraü tenàrcitau tàvapi cànuråpam /
kçtàsanau bhàrgavamàsanasthaü chittvà kathàmåcaturàtmakçtyam // Bc_9.3 //

÷uddhaujasaþ ÷uddhavi÷àlakãrterikùvàkuvaü÷aprabhavasya ràj¤aþ /
imaü janaü vettu bhavànadhãtaü ÷rutagrahe mantraparigrahe ca // Bc_9.4 //

tasyendrakalpasya jayantakalpaþ putro jaràmçtyubhayaü titãrùuþ /
ihàbhyutepaþ kila tasya hetoràvàmupetau bhagavànavaitu // Bc_9.5 //

tau so 'bravãdasti sa dãrghabàhuþ pràptaþ kumàro na tu nàvabuddhaþ /
dharmo 'yamàvartaka ityavetya yàtastvaràóàbhimukho mumukùuþ // Bc_9.6 //

tasmàttatastàvupalabhya tattvaü taü vipramàmantrya tadaiva sadyaþ /
khinnàvakhinnàviva ràjabhaktyà prasasratustena yataþ sa yàtaþ // Bc_9.7 //

yàntau tatastau mçjayà vihãnamapa÷yatàü taü vapuùojjvalantam /
upopaviùñaü pathi vçkùamåle sårya ghanàbhogamiva praviùñam // Bc_9.8 //

yànaü vihàyopayayau tatastaü purohito mantradhareõa sàrdham /
yathà vanasthaü sahavàmadevo ràmaü didçkùurmuniràvairva÷eyaþ // Bc_9.9 //

tàvarcayàmàsaturarhatastaü divãva ÷ukràïgirasau mahendram /
pratyarcayàmàsa sa càrhatastau divãva ÷ukràïgirasau mahendraþ // Bc_9.10 //

kçtàbhyanuj¤àvabhitastatastau niùedatuþ ÷àkyakuladhvajasya /
virejatustasya ca saünikarùe punarvaså yogagatàvivendoþ // Bc_9.11 //

taü vçkùamålasthamabhijvalantaü purohito ràjasutaü babhàùe /
yathopaviùñaü divi pàrijàte bçhaspatiþ ÷akrasutaü jayantam // Bc_9.12 //

tvacchoka÷alye hçdayàvagàóhe mohaü gato bhåmitale muhårtam /
kumàra ràjà nayanàmbuvarùo yattvàmavocattadidaü nibodha // Bc_9.13 //

jànàmi dharma prati ni÷cayaü te paraimi te bhàvinametamartham /
ahaü tvakàle vanasaü÷rayàtte ÷okàgninàgnipratimena dahye // Bc_9.14 //

tadehi dharmapriya matpriyàrtha dharmàrthameva tyaja buddhimetàm /
ayaü hi mà ÷okarayaþ pravçddhau nadãrayaþ kålamivàbhihanti // Bc_9.15 //

meghàmbukakùàdriùu yà hi vçttiþ samãraõàrkàgnimahà÷anãnàm /
tàü vçttimasmàsu karoti ÷oko vikarùaõocchoùaõadàhabhedaiþ // Bc_9.16 //

tadbhuïkùva tàvadvasudhàdhipatyaü kàle vanaü yàsyàsi ÷àstradçùñe /
aniùñabandhau kuru mayyapekùàü sarveùu bhåteùu dayà hi dharmaþ // Bc_9.17 //

na caiùa dharmo vana eva siddhaþ pure 'pi siddhirniyatà yatãnàm /
buddhi÷ca yatna÷ca nimittamatra vana ca liïgaü ca hi bhãrucinham // Bc_9.18 //

maulãdharairasaviùaktahàraiþ keyåraviùñabdhabhujairnarendraiþ /
lakùbhyaïkamadhye parivartamànaiþ pràpto gçhasthairapi mokùadharmaþ // Bc_9.19 //

dhruvànujau yau balivajrabàhå vaibhràjamàùàóhamathàntidevam /
videharàjaü janakaü tathaiva ÷àlvadrumaü senajita÷ca ràj¤aþ // Bc_9.20 //

etàn gçhasthànnçpatãnavehi naiþ÷reyase dharmavidhau vinãtàn /
ubhe 'pi tasmàdyugapadbhajasva cittàdhipatyaü ca nçpa÷riyaü ca // Bc_9.21 //

icchàmi hi tvàmupaguhya gàóhaü kçtàbhiùekaü salilàrdrameva /
dhçtàtapattraü samudãkùamàõastenaiva harùeõa vanaü praveùñum // Bc_9.22 //

ityabravãdbhåmipatirbhavantaü vàkyena bàùpagrathitàkùareõa /
÷rutvà bhavànarhati tatpriyàrtha snehena tasnehamanuprayàtum // Bc_9.23 //

÷okàmbhasi tvatprabhave hyagàdhe duþkhàrõave majjati ÷àkyaràjaþ /
tasmàttamuttàraya nàthahãnaü nirà÷rayaü magnamivàrõave nauþ // Bc_9.24 //

bhãùmeõa gaïgodarasaübhavena ràmeõa ràmeõa ca bhàrgaveõa /
÷rutvà kçtaü karma pituþ priyàrtha pitustvamaopyarhasi kartumiùñam // Bc_9.25 //

saüvardhayitrã samavehi devãmagastyajuùñàü di÷amaprayàtàm /
pranaùñavatsàmiva vatsalàü gàmajasramàrtà karuõaü rudantãm // Bc_9.26 //

haüsena haüsãmiva viprayuktàü tyaktàü gajeneva vane kareõum /
artà sanàthàmapi nàthahãnàü tràtuü vadhåmarhasi dar÷anena // Bc_9.27 //

ekaü sutaü bàlamanarhaduþkhaü saütàpamantargatamudvahantam /
taü ràhulaü mokùaya bandhu÷okàdràhåpasargàdeva pårõacandram // Bc_9.28 //

÷okàgninà tvadvirahendhanena / niþsvàsadhåmena tamaþ÷ikhena /
tvaddar÷anàmbvicchati dahyamànamantaþpuraü caiva puraü ca kçtsnam // Bc_9.29 //

sa bodhisattvaþ paripårõasattvaþ ÷rutvà vacastasya purohitasya /
dhyàtvà muhårtaü guõavadguõaj¤aþ pratyuttaraü pra÷ritamityuvàca // Bc_9.30 //

avaimi bhàvaü tanaye pitéõàü vi÷eùato yo mayi bhåmipasya /
jànannapi vyàdhijaràvipadbhyo bhãtastvagatyà svajanaü tyajàmi // Bc_9.31 //

draùñuü priyaü kaþ svajanaü hi necchennànte yadi syàtpriyaviprayogaþ /
yadà tu bhåtvàpi ciraü viyogastato guruaü snindhamapi tyajàmi // Bc_9.32 //

maddhetukaü yattu naràdhipasya ÷okaü bhavànàha na tatpriyaü me /
yatsvapnabhåteùu samàgameùu saütapyate bhàvini viprayoge // Bc_9.33 //

evaü ca te ni÷cayametu buddhirdçùñvà vicitraü jagataþ pracàram /
saütàpaheturna suto na bandhuraj¤ànanaimittika eùa tàpaþ // Bc_9.34 //

yathàdhvagànamiha saügatànàü kàle viyogo niyataþ prajànàm /
pràj¤o janaþ ko tu bhajeta ÷okaü bandhupratij¤àtajanairvihãnaþ // Bc_9.35 //

ihaiti hitvà svajanaü paratra pralabhya cehàpi punaþ prayàti /
gatvàpi tatràpyaparatra gacchatyevaü jane tyàgini ko 'nurodhaþ // Bc_9.36 //

yadà ca garbhàtprabhçti pravçttaþ sarvàsvavasthàsu vadhàya mçtyuþ /
kasmàdakàle vanasaü÷rayaü me putrapriyastatrabhavànavocat // Bc_9.37 //

bhavatyakàlo viùayàbhipattau kàlastathaivàrthavidhau pradiùñaþ /
kàlo jagatkarùati sarvakàlànnirvàhake ÷reyasi nàsti kàlaþ // Bc_9.38 //

ràjyaü mumukùurmayi yacca ràjà tadapyudàraü sadç÷aü pitu÷ca /
pratigrahãtuü mama na kùamaü tu lobhàdapathyànnamivàturasya // Bc_9.39 //

kathaü nu mohàyatanaü nçpatvaü kùamaü prapattuü viduùà nareõa /
sodvegatà yatra madaþ ÷rama÷ca paràpacàreõa ca dharmapãóà // Bc_9.40 //

jàmbånadaü harmyamiva pradãptaü viùeõa saüyuktamivottamànnam /
gràhàkulaü càmbviva sàravindaü ràjyaü hi ramyaü vyasanà÷rayaü ca // Bc_9.41 //

itthaü ca ràjyaü na sukhaü na dharmaþ pårve yathà jàtaghçõà narendràþ /
vayaþprakarùe 'parihàryaduþkhe ràjyàni muktvà vanameva jagmuþ // Bc_9.42 //

varaü hi bhuktàni tçõànyaraõye toùaü paraü ratnamivopagçhya /
sahoùitaü ÷rãsulabhairna caiva doùairadç÷yairiva kçùõasarpaiþ // Bc_9.43 //

÷làdhyaü hi ràjyàni vihàya ràj¤àü dharmàbhilàùeõa vanaü praveùñum /
bhagnapratij¤asya na tåpapannaü vanaü parityajya gçhaü praveùñum // Bc_9.44 //

jàtaþ kule ko hi naraþ sasattvo dharmàbhilàùeõa vanaü praviùñaþ /
kàùàyamutsçjya vimuktalajjaþ puraüdarasyàpi puraü ÷rayeta // Bc_9.45 //

lobhàddhi mohàdathavà bhayena yo vàntamannaü punaràdadãta /
lobhàtsa mohàdathavà bhayena saütyajya kàmàn punaràdadãta // Bc_9.46 //

ya÷ca pradãptàccharaõàtkathaücinniùkramya bhåyaþ pravi÷ettadeva /
gàrhasthyamutsçjya sa dçùñadoùo mohena bhåyo 'bhilaùedgrahãtum // Bc_9.47 //

yà ca ÷rutirmokùamavàptavanto nçpà gçhasthà iti naitadasti /
÷amapradhànaþ kva ca mokùadharmo daõóapradhànaþ kva ca ràjadharmaþ // Bc_9.48 //

÷ame rati÷cecchithilaü ca ràjyaü ràjye mati÷cecchamaviplava÷ca /
÷ama÷ca taikùõyaü ca hi nopapannaü ÷ãtoùõayoraikyamivodakàgnyoþ // Bc_9.49 //

tanni÷cayàdvà vasudhàdhipàste ràjyàni muktvà ÷amamàptavantaþ /
ràjyàïgità và nibhçtendriyatvàdanaiùñhike mokùakçtàbhimànàþ // Bc_9.50 //

teùàü ca ràjye 'stu ÷amo yathàvatpràpto vanaü nàhamani÷cayena /
chittvà hi pà÷aü gçhabandhusaüj¤aü muktaþ punarna pravivikùurasmi // Bc_9.51 //

ityàtmavij¤ànaguõànuråpaü muktaspçhaü hetumadårjitaü ca /
÷rutvà narendràtmajamuktavantaü pratyuttaraü mantradharo 'pyuvàca // Bc_9.52 //

yo ni÷cayo dharmavidhau tavàyaü nàyaü na yukto na tu kàlayuktaþ /
÷okàya dattvà pitaraü vayaþsthaü syàddharmakàmasya hi te na dharmaþ // Bc_9.53 //

nånaü ca buddhistava nàtisåkùmà dharmàrthakàmeùvavicakùaõà và /
hetoradçùñasya phalasya yastvaü pratyakùamartha paribhåya yàsi // Bc_9.54 //

punarbhavo 'stãti ca kecidàhurnàstãti kecinniyatapratij¤àþ /
evaü yadà saü÷ayito 'yamarthastasmàtkùamaü bhoktumupasthità ÷rãþ // Bc_9.55 //

bhåyaþ pravçttiryadi kàcidasti raüsyàmahe tatra yathopapattau /
atha pravçttiþ parato na kàcitsiddhau 'prayatnàjjagato 'sya mokùaþ // Bc_9.56 //

astãti kecitparalokamàhurmokùasya yogaü na tu varõayanti /
agneryathà hyauùõyamapàü dravatvaü tadvatpravçttau prakçtiü vadanti // Bc_9.57 //

kecitsvabhàvàditi varõayanti ÷ubhà÷ubhaü caiva bhavàbhavau ca /
svàbhàvikaü sarvamidaü ca yasmàdato 'pi mogho bhavati prayatnaþ // Bc_9.58 //

yadindriyàõàü niyataþ pracàraþ priyàpriyatvaü viùayeùu caiva /
saüyujyate yajjarayàrtibhi÷ca kastatra yatno nanu sa svabhàvaþ // Bc_9.59 //

adbhirhutà÷aþ ÷amamabhyupaiti tejàüsi càpo gamayanti ÷oùam /
bhinnàni bhåtàni ÷arãrasaüsthànyaikyaü ca gatvà jagadudvahanti // Bc_9.60 //

yatpàõipàdodarapçùñhamårdhnà nirvartate garbhagatasya bhàvaþ /
yadàtmanastasya ca tena yogaþ svàbhàvikaü tatkathayanti tajj¤àþ // Bc_9.61 //

kaþ kaõñakasya prakaroti taikùõyaü vicitrabhàvaü mçgapakùiõàü và /
svabhàvataþ sarvamidaü pravçttaü na kàmakàro 'sti kutaþ prayatnaþ // Bc_9.62 //

sarga vadantã÷varatastathànye tatra paryatne puruùasya ko 'rthaþ /
ya eva heturjagataþ pravçttau heturnivçttau niyataþ sa eva // Bc_9.63 //

kecidvadantyàtmanimittameva pràdurbhavaü caiva bhavakùayaü ca /
pràdurbhavaü tu pravadantyayatnàdyatnena mokùàdhigamaü bruvanti // Bc_9.64 //

naraþ pitçõàmançõaþ prajàbhirvedaiçùãõàü kratubhiþ suràõàm /
utpadyate sàrdhamçõaistribhistairyasyàsti mokùaþ kila tasya mokùaþ // Bc_9.65 //

ityevametena vidhikrameõa mokùaü sayatnasya vadanti tajj¤àþ /
prayatnavanto 'pi hi vikrameõa mumukùavaþ khedamavàpnuvanti // Bc_9.66 //

tatsaumya mokùe yadi bhaktirasti nyàyena sevasva vidhiü yathoktam /
evaü bhaviùyatyupapattirasya saütàpanà÷a÷ca naràdhipasya // Bc_9.67 //

yà ca pravçttà tava doùabuddhistapovanebhyo bhavanaü praveùñum /
tatràpi cintà tava tàta mà bhåta pårve 'pi jagmuþ svagçhànvanebhyaþ // Bc_9.68 //

tapovanastho 'pi vçtaþ prajàbhirjagàma ràjà puramambarãùaþ /
tathà mahãü viprakçtàmanàryaistapovanàdetya rarakùa ràmaþ // Bc_9.69 //

tathaiva ÷àlvàdhipatirdrumàkhyo vanàtsasåranurnagaraü vive÷a /
brahmàrùibhåta÷ca munervasiùñhàddadhre ÷riyaü sàükçtirantidevaþ // Bc_9.70 //

evaüvidhà dharmaya÷aþpradãptà vanàni hitvà bhavanànyatãyuþ /
tasmànna doùo 'sti gçhaü prayàtuü tapovanàddharmanimittameva // Bc_9.71 //

tato vacastasya ni÷amya mantriõaþ priyaü hitaü caiva nçpasya cakùuùaþ /
anånamavyastamasaktamadrutaü dhçtau sthito ràjasuto 'bravãdvacaþ // Bc_9.72 //

ihàsti nàstãti ya eùa saü÷ayaþ parasya vàkyairna mamàtra ni÷cayaþ /
avetya tattvaü tapasà ÷amena ca svayaü grahãùyàmi yadatra ni÷citam // Bc_9.73 //

na me kùamaü saü÷ayajaü hi dar÷anaü grahãtumavyaktaparasparàhatam /
budhaþ parapratyayato hi ko vrajejjano 'ndhakàre 'ndha ivàndhade÷ikaþ // Bc_9.74 //

adçùñatattvasya sato 'pi kiü tu me ÷ubhà÷ubhe saü÷ayitu ÷ubhe matiþ /
vçthàpi khedo hi varaü ÷ubhàtmanaþ sukhaü na tattve 'pi vigarhitàtmanaþ // Bc_9.75 //

imaü tu dçùñvàgamamavyavasthitaü yaduktamàpttaistadavehi sàdhviti /
prahãõadoùatvamavehi càptatàü prahãõadoùo hyançtaü na vakùyati // Bc_9.76 //

gçhaprave÷aü prati yacca me bhavànuvàca ràmaprabhçtãnnidar÷anam /
na te pramàõaü na hi dharmani÷cayaiùvalaü pramàõàya parikùatavratàþ // Bc_9.77 //

tadevamapyeva ravirmahã patedapi sthiratvaü himavàn giristyajet /
adçùñatattvo viùayonmukhendriyaþ ÷rayeya na tveva gçhàn pçthagjanaþ // Bc_9.78 //

ahaü vi÷eyaü jvalitaü hutà÷anaü na càkçtàrthaþ pravi÷eyamàlayam /
iti pratij¤àü sa cakàra garvito yatheùñamutthàya ca nirmamo yayau // Bc_9.79 //

tataþ sabàùpau sacivadvijàbubhau ni÷amya tasya sthirameva ni÷cayam /
viùaõõavaktràvanugamya duþkhitau ÷anairagatyà purameva jagmatuþ // Bc_9.80 //

tatsnehàdatha nçpate÷ca bhaktitastau sàpekùaü pratiyayatu÷ca tasthatu÷ca /
durdharùa ravimiva dãptamàtmabhàsà taü draùñuü na hi pathi ÷ekaturna moktum // Bc_9.81 //

tau j¤àtuü paramagatergatiü tu tasya pracchannàü÷carapuruùà¤chucãnvidhàya /
ràjànaü priyasutalàlasaü nu gatvà drakùyàvaþ kathamiti jagmatuþ kathaücitu // Bc_9.82 //

iti buddhacarite mahàkàvye kumàrànveùaõoü nàma navamaþ sargaþ // 9 //


CANTO X

sa ràjavatsaþ pçthupãnavakùàstau havyamantràdhikçtau vihàya /
uttãrya gaïgàü pracalattaraïgàü ÷rãmadgçhaü ràjagçhaü jagàma // Bc_10.1 //

÷ailaiþ suguptaü ca vibhåùitaü ca dhçtaü ca påtaü ca ÷ivaistapodaiþ /
pa¤càcalàïkaü nagaraü prapede ÷àntaþ svayaübhåriva nàkapçùñham // Bc_10.2 //

gàmbhãryamoja÷ca ni÷àmya tasya vapu÷ca dãptaü puruùànatãtya /
visismiye tatra janastadànãü sthàõåvratasyeva vçùàdhvajàsya // Bc_10.3 //

taü prekùya yo 'nyena yayau sa tasthau yastatra tasthau pathi so 'nvagacchat /
drutaü yayau yaþ sa jagàma dhãraü yaþ ka÷cidàste sma sa cotpapàta // Bc_10.4 //

ka÷cittamànarca janaþ karàbhyàü satkçtya ka÷cicchirasà vavande /
snigdhena ka÷cidvacasàbhyanandanainaü jagàmàpratipåjya ka÷cit // Bc_10.5 //

taü jihriyuþ prekùya vicitraveùàþ prakãrõavàcaþ pathi maunamãyuþ /
dharmasya sàkùàdiva saünikarùe na ka÷cidanyàyamatirbabhåva // Bc_10.6 //

anyakriyàõàmapi ràjamàrge strãõàü nçõàü và bahumànapårvam /
taü devakalpaü naradevasånuü nirãkùamàõà na tatarpa dçùñiþ // Bc_10.7 //

bhruvau lalàñaü mukhamãkùaõe và vapuþ karau và caraõau gatiü và /
yadeva yastasya dadar÷a tatra tadeva tasyàtha babandha cakùuþ // Bc_10.8 //

dçùñvà ca sorõabhruvamàyatàkùaü jvalaccharãraü ÷ubhajàlahastam /
ta bhikùuveùaü kùitipàlanàrha saücukùubhe ràjagçhasya lakùmãþ // Bc_10.9 //

÷reõyo 'tha bhartà magadhàjirasya bàhyàdvimànàdvipulaü janaugham /
dadar÷a papraccha ca tasya hetuü tatastamasmai puruùaþ ÷a÷aüsa // Bc_10.10 //

j¤ànaü paraü và pçthivã÷riyaü và viprairya ukto 'dhigamiùyatãti /
sa eùa ÷àkyàdhipatestanåjo nirãkùyate pravrajito janena // Bc_10.11 //

tataþ ÷rutàrtho manasàgatàstho ràjà babhàùe puruùaü tameva /
vij¤àyatàü kva pratigacchatãti tathetyathainaü puruùo 'nvagacchat // Bc_10.12 //

alolacakùuryugamàtradar÷ã nivçttavàgyantritamandagàmã /
cacàra bhikùàü sa tu bhikùuvaryo nidhàya gàtràõi calaü ca cetaþ // Bc_10.13 //

àdàya bhaikùaü ca yathopapannaü yayau gireþ prasravaõaü viviktam /
nyàyena tatràbhyavahçtya cainanmahãdharaü pàõóavamàruroha // Bc_10.14 //

tasminnavau lodhravanopagåóhe mayåranàdapratipurõaku¤je /
kàùàyavàsàþ sa babhau nçsåryo yathodayasyopari bàlasåryaþ // Bc_10.15 //

tatrainamàlokya sa ràjabhçtyaþ ÷reõyàya ràj¤e kathayàücakàra /
saü÷rutya ràjà sa ca bàhumànyàttatra pratasthe nibhçtànuyàtraþ // Bc_10.16 //

sa pàõóavaü pàõóavatulyavãryaþ ÷ailottamaü ÷ailasamànavarùmà /
maulãdharaþ siühagatirnçsiüha÷calatsañaþ siüha ivàruroha // Bc_10.17 //

tataþ sma tasyopari ÷çïgabhåtaü ÷àntendriyaü pa÷yati bodhisattvam /
paryaïkamàsthàya virocamànaü ÷a÷àïkamudyantamivàbhraku¤jàt // Bc_10.18 //

taü rupalakùmyà ca ÷amena caiva dharmasya nirmàõamivopaviùñam /
savismayaþ pra÷rayavànnarendraþ svayaübhåvaü ÷akra ivopatasthe // Bc_10.19 //

taü nyàyato nyàyavidàü variùñhaü sametya papraccha ca dhàtusàmyam /
sa càpyavocatsadç÷ena sàmnà nçpaü manaþsvàsthyamanàmayaü ca // Bc_10.20 //

tataþ ÷ucau vàraõakarõanãle ÷ilàtale saüniùasàda ràjà /
upopavi÷yànumata÷ca tasya bhàvaü vijij¤àsuridaü babhàùe // Bc_10.21 //

prãtiþ parà me bhavataþ kulena kramàgatà caiva parãkùità ca /
jàtà vivakùà svavayo yato me tasmàdidaü snehavaco nibodha // Bc_10.22 //

àdityapårva vipulaü kulaü te navaü vayo dãptamidaü vapu÷ca /
kasmàdiyaü te matirakrameõa bhaikùàka evàbhiratà na ràjye // Bc_10.23 //

gàtraü hi te lohitacandanàrhaü kàùàyasaü÷leùamanarhametat /
hastaþ prajàpàlanayogya eùa bhoktuü na càrhaþ paradattamannam // Bc_10.24 //

tatsaumya ràjyaü yadi paitçkaü tvaü snehàtpiturnecchasi vikrameõa /
na ca kramaü marùayituü matiste bhuïkùvàrdhamasmàdviùayasya ÷ãghram // Bc_10.25 //

evaü hi na syàtsvajanàvamardaþ kàlakrameõàpi ÷ama÷rayà ÷rãþ /
tasmàtkuruùva praõayaü mayi tvaü sadbhiþ sahãyà hi satàü samçddhiþ // Bc_10.26 //

atha tvidànã kulagarvitatvàdasmàsu vi÷rambhaguõo na te 'sti /
vyåóhànyanãkàni vigàhya bàõairmayà sahàyena paràn jigãùa // Bc_10.27 //

tadbuddhimatrànyataràü vçõãùva dharmàrthakàmànvidhivadbhajasva /
vyatyasya ràgàdiha hi trivarga pretyeha ca bhraü÷amavàpnuvanti // Bc_10.28 //

yo hyarthadharmau paripãóya kàmaþ syàddharmakàmau paribhåya càrthaþ /
kàmàrthayo÷coparameõa dharmastyàjyaþ sa kçtsno yadi kàïkùito 'rthaþ // Bc_10.29 //

tasmàttrivargasya niùevaõena tvaü råpametatsaphalaü kuruùva /
dharmàrthakàmàdhigamaü hyanånaü nçõàmanånaü puruùàrthamàhuþ // Bc_10.30 //

tanniùphalau nàrhasi kartumetau pãnau bhujau càpavikarùaõàrhau /
màndhàtçvajjetumimau hi yogyau lokànapi trãniha kiü punargàm // Bc_10.31 //

snehena khalvetadahaü bravãmi nai÷varyaràgeõa na vismayena /
imaü hi dçùñvà tava bhikùuveùaü jàtànukampo 'smyapi càgatà÷ruþ // Bc_10.32 //

yàvatsvavaü÷apratiråpa råpaü na te jaràbhyetyabhibhåya bhåyaþ /
tadbhuïkùva bhikùà÷ramakàma kàmàn kàle 'si kartà priyadharma dharmam // Bc_10.33 //

÷aknoti jãrõaþ khalu dharmamàptuü kàmopabhogeùvagatirjaràyàþ /
ata÷ca yånaþ kathayanti kàmànmadhyasya vittaü sthavirasya dharmam // Bc_10.34 //

dharmasya càrthasya ca jãvaloke pratyarthibhutàni hi yauvanàni /
saürakùyamàõànyapi durgrahàõi kàmà yatastena pathà haranti // Bc_10.35 //

vayàüsi jãrõàni vimar÷avanti dhãràõyavasthànaparàyaõàni /
alpena yatnena ÷amàtmakàni bhavantyagatyaiva ca lajjayà ca // Bc_10.36 //

ata÷ca lolaü viùayapradhànaü pramattamakùàntamadãrghadar÷i /
bahucchalaü yauvanamabhyatãtya nistãrya kàntàramivà÷vasanti // Bc_10.37 //

tasmàdadhãraü capalapramàdi navaü vayastàvadidaü vyapaitu /
kàmasya pårva hi vayaþ ÷aravyaü na ÷akyate rakùitumindriyebhyaþ // Bc_10.38 //

atho cikãrùà tava dharma eva yajasva yaj¤aü kuladharma eùaþ /
yaj¤airadhiùñhàya hi nàgapçùñhaü yayau marutvànapi nàkapçùñham // Bc_10.39 //

suvarõakeyåravidaùñabàhavo maõipradãpojjvalacitramaulayaþ /
nçparùayastàü hi gatiü gatà makhaiþ ÷rameõa yàmeva maharùayo yayuþ // Bc_10.40 //

ityevaü magadhapatirvaco babhàùe yaþ samyagvalàbhidiva bruvan babhàse /
tacchrutvà na sa vicacàla ràjasånuþ kailàso giririva naikacitrasànuþ // Bc_10.41 //

iti buddhacarite mahàkàvye '÷vaghoùakçte ÷reõyàbhigamano nàma da÷amaþ sargaþ // 10 //


CANTO XI

athaivamukto magadhàdhipena suhçnmukhena pratikålamartham /
svastho 'vikàraþ kula÷auca÷uddhaþ ÷auddhodanirvàkyamidaü jagàda // Bc_11.1 //

nà÷caryametadbhavato vidhànaü jàtasya haryaïkakule vi÷àle /
yanmitrapakùe tava mitrakàma syàdvçttireùà pari÷uddhavçtteþ // Bc_11.2 //

asatsu maitrã svakulànuvçttà na tiùñhati ÷rãriva viklaveùu /
pårvaiþ kçtàü prãtiparaüparàbhistàmeva santastu vivardhayanti // Bc_11.3 //

ye càrthakçccheùu bhavanti loke samànakàryàþ suhçdàü manuùyàþ /
mitràõiþ tànãti paraimi buddhyà svasthasya vçddhiùviha ko hi na syàt // Bc_11.4 //

evaü ca ye dravyamavàpya loke mitreùu dharme ca niyojayanti /
avàptasàràõi dhanàni teùàü bhraùñàni nànte janayanti tàpam // Bc_11.5 //

suhçttayà càryatayà ca ràjan khalveùa yo màü prati ni÷cayaste /
atrànuneùyàmi suhçttayaiva bråyàmahaü nottaramanyadatra // Bc_11.6 //

ahaü jaràmçtyubhayaü viditvà mumukùayà dharmamimaü prapannaþ /
bandhån priyàna÷rumukhànvihàya pràgeva kàmànu÷ubhasya hetån // Bc_11.7 //

nà÷ãviùebhyo hi tathà bibhemi naivà÷anibhyo gaganàccyutebhyaþ /
na pàvakebhyo 'nilasaühitebhyo yathà bhayaü me viùayebhya eva // Bc_11.8 //

kàmà hyanityàþ ku÷alàrthacaurà riktà÷ca màyàsadç÷à÷ca loke /
à÷àsyamànà api mohayanti cittaü nçõàü kiü punaràtmasaüsthàþ // Bc_11.9 //

kàmàbhibhåtà hi na yànti ÷arma tripiùñape kiü bata martyaloke /
kàmaiþ satçùõasya hi nàsti tçptiryathendhanairvàtasakhasya vanheþ // Bc_11.10 //

jagatyanartho na samo 'sti kàmairmohàcca teùveva janaþ prasaktaþ /
tattvaü viditvaivamanarthabhãruþ pràj¤aþ svayaü ko 'bhilaùedanartham // Bc_11.11 //

samudravaktràmapi gàmavàpya pàraü jigãùanti mahàrõavasya /
lokasya kàmairna vitçptirasti patidbhirambhobhirivàrõavasya // Bc_11.12 //

devena vçùñe 'pi hiraõyavarùe dvãpànsamagràü÷caturo 'pi jitvà /
÷akrasya càrdhàsanamapyavàpya màndhàturàsãdviùayeùvatçptiþ // Bc_11.13 //

bhuktvàpi ràjyaü divi devatànàü ÷atakratau vçtrabhayàtpranaùñe /
darpànmaharùãnapi vàhayitvà kàmeùvatçpto nahuùaþ papàta // Bc_11.14 //

aióa÷ca ràjà tridivaü vigàhya nãtvàpi devã va÷amurva÷ã tàm /
lobhàdçùibhyaþ kanakaü jihãrùurjagàma nà÷aü viùayeùvatçptaþ // Bc_11.15 //

balermahendraü nahuùaü mahendràdindraü punarye nahuùàdupeyuþ /
svarge kùitau và viùayeùu teùu ko vi÷vasedbhàgyakulàkuleùu // Bc_11.16 //

cãràmbarà målaphalàmbubhakùà jañà vahanto 'pi bhujaïgadãrghàþ /
yairnànyakàryà munayo 'pi bhagnàþ kaþ kàmasaüj¤ànmçgayeta ÷atrån // Bc_11.17 //

ugràyudha÷cogradhçtàyudho 'pi yeùàü kçte mçtyumavàpa bhãùmàt /
cintàpi teùàma÷ivà vadhàya sadvçttinàü kiü punaravratànàm // Bc_11.18 //

àsvàdamalpaü viùayeùu matvà saüyojanotkarùamatçptimeva /
sadbhya÷ca garhà niyataü ca pàpaü kaþ kàmasaüj¤aü viùamàdadãta // Bc_11.19 //

kçùyàdibhiþ karmabhirarditànàü kàmàtmakànàü ca ni÷amya duþkham /
svàsthyaü ca kàmeùvakutåhalànàü kàmànvihàtuü kùamamàtmavadbhiþ // Bc_11.20 //

j¤eyà vipatkàmini kàmasaüpatsiddheùu kàmeùu madaü hyupaiti /
madàdakàrya kurute na kàrya yena kùato durgatimabhyupaiti // Bc_11.21 //

yatnena labdhvàþ parirakùità÷ca ye vipralabhya pratiyànti bhåyaþ /
teùvàtmavànyàcitakopameùu kàmeùu vidvàniha ko rameta // Bc_11.22 //

anviùya càdàya ca jàtatarùà yànatyajantaþ pariyànti duþkham /
loke tçõolkàsadç÷eùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.23 //

anàtmavanto hçdi yairvidaùñà vinà÷amarchanti na yànti ÷arma /
kuddhograsarpapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.24 //

asthi kùudhàrtà iva sàrameyà bhuktvàpi yànnaiva bhavanti tçptàþ /
jãrõasthikaïkàlasameùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.25 //

ye ràjacaurodakapàvakebhyaþ sàdhàraõatvàjjanayanti duþkham /
teùu praviddhàmiùasanibheùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.26 //

yatra sthitànàmabhito vipattiþ ÷atroþ sakà÷àdapi bàndhavebhyaþ /
hiüsreùu teùvàyatanopameùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.27 //

girau vane càpsu ca sàgare ca yàn bhraü÷amarchanti vilaïghamànàþ /
teùu drumapràgraphalopameùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.28 //

tãvraiþ prayatnairvividhairavàptàþ kùaõena ye nà÷amiha prayànti /
svapnopabhogapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.29 //

yànarjayitvàpi na yànti ÷arma vivardhayitvà paripàlayitvà /
aïgàrakarùåpratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.30 //

vinà÷amãyuþ kuravo yadartha vçùõyandhakà mekhaladaõóakà÷ca /
sånàsikàùñhapratimeùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.31 //

sundopasundàvasurau yadarthamanyonyavairaprasçtau vinaùñau /
sauhàrdãva÷leùakareùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.32 //

yeùàü kçte vàriõi pàvake ca / kravyàtsu càtmànamihotsçjanti /
sapatnabhåteùva÷iveùu teùu kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // Bc_11.33 //

kàmàrthamaj¤aþ kçpaõaü karoti pràpnoti duþkhaü vadhabandhanàdi /
kàmàrthamà÷àkçpaõastapasvã mçtyuü ÷ramaü càrchati jãvalokaþ // Bc_11.34 //

gãtairhiyante hi mçgà vadhàya råpàrthamagnau ÷alabhàþ patanti /
matsyo giratyàyasamàmiùàrthã tasmàdanartha viùayàþ phalanti // Bc_11.35 //

kàmàstu bhogà iti yanmatiþ syàdbhogà na kecitparigaõyamànàþ
vastràdayo dravyaguõà hi loke duþkhapratãkàra iti pradhàryàþ // Bc_11.36 //

iùñaü hi tarùapra÷amàya toyaü kùunnà÷ahetora÷anaü tathaiva /
vàtàtapàmbvàvaraõàya ve÷ma kaupãna÷ãtàvaraõàya vàsaþ // Bc_11.37 //

nidràvighàtàya tathaiva ÷ayyà yànaü tathàdhva÷ramanà÷anàya /
tathàsanaü sthànavinodanàya snànaü mçjarogyabalà÷rayàya // Bc_11.38 //

duþkhapratãkàranimittabhåtàstasmàtprajànàü viùayà na bhogàþ /
a÷nàmi bhogàniti ko 'bhyupeyàtpràj¤aþ pratãkàravidhau pravçttaþ // Bc_11.39 //

yaþ pittadàhena vidahyamànaþ ÷ãtakriyàü bhoga iti vyavasyet /
duþkhapratãkàravidhau pravçttaþ kàmeùu kuryàtsa hi bhogasaüj¤àm // Bc_11.40 //

kàmeùvanaikàntikatà ca yasmàdato 'pi me teùu na bhogasaüj¤à /
ya eva bhàvà hi sukhaü di÷anti ta eva duþkhaü punaràvahanti // Bc_11.41 //

guråõi vàsàüsyaguråõi caiva sukhàya ÷ãte hyusukhàya dharme /
candràü÷ava÷candanameva coùõe sukhàya duþkhàya bhavanti ÷ãte // Bc_11.42 //

dvandvàni sarvasya yataþ prasaktànyalàbhalàbhaprabhçtãni loke /
ato 'pi naikàntasukho 'sti ka÷cinnaikàntaduþkha puruùaþ pçthivyàm // Bc_11.43 //

dçùñvà vimi÷ràü sukhaduþkhatàü me ràjyaü ca dàsyaü ca mataü samànam /
nityaü hasatyeva hi naiva ràjà na càpi saütapyata eva dàsaþ // Bc_11.44 //

àj¤à nçpatve 'bhyadhiketi yatsyànmahànti duþkhànyata eva ràj¤aþ /
àsaïgakàùñhapratimo hi ràjà lokasya hetoþ parikhedameti // Bc_11.45 //

ràjye nçpastyàgini bavhamitre vi÷vàsamàgacchati cedvipannaþ /
athàpi vi÷rambhamupaiti neha kiü nàma saukhyaü cakitasya ràj¤aþ // Bc_11.46 //

yadà ca jitvàpi mahãü samagràü vàsàya dçùñaü puramekameva /
tatràpi caikaü bhavanaü niùevyaü ÷ramaþ paràrthe nanu ràjabhàvaþ // Bc_11.47 //

ràj¤o 'pi vàsoyugamekameva kùutsaünirodhàya tathànnamàtrà /
÷ayyà tathaikàsanamekameva ÷eùà vi÷eùà nçpatermadàya // Bc_11.48 //

tuùñyarthametacca phalaü yadãùñamçte 'pi ràjyànmama tuùñirasti /
tuùñau ca satyàü puruùasya loke sarve vi÷eùà nanu nirvi÷eùàþ // Bc_11.49 //

tannàsmi kàmàn prati saüpratàryaþ kùemaü ÷ivaü màrgamanuprapannaþ /
smçtvà suhçttvaü tu punaþ punarmà bråhi pratij¤àü khalu pàlayeti // Bc_11.50 //

na hyasmyamarùeõa vanaü praviùño na ÷atrubàõairavadhåtamauliþ /
kçtaspçho nàpi phalàdhikebhyo gçhõàmi naitadvacanaü yataste // Bc_11.51 //

yo danda÷åkaü kupitaü bhujaïgaü muktvà vyavasyeddhi punargrahãtum /
dàhàtmikàü và jvalitàü tçõolkàü saütyajya kàmànsa punarbhajeta // Bc_11.52 //

andhàya ya÷ca spçhayedanandho baddhàya mukto vidhanàya càóhyaþ /
unmattacittàya ca kalyacittaþ spçhàü sa kuryàdviùayàtmakàya // Bc_11.53 //

bhaikùopabhogãti ca nànukampyaþ kçtã jaràmçtyubhayaü titãrùuþ /
ihottamaü ÷àntisukhaü ca yasya paratra duþkhàni ca saüvçtàni // Bc_11.54 //

lakùmyàü mahatyàmapi vartamànastçùõàbhibhåtastvanukampitavyaþ /
pràpnoti yaþ ÷àntisukhaü na ceha paratra duþkhai pratigçhyate ca // Bc_11.55 //

evaü tu vaktuü bhavato 'nuråpaü sattvasya vçttasya kulasya caiva /
mamàpi voóhuü sadç÷aü pratij¤àü sattvasya vçttasya kulasya caiva // Bc_11.56 //

ahaü hi saüsàra÷areõa viddho viniþsçtaþ ÷àntimavàptukàmaþ /
neccheyamàptuü tridive 'pi ràjyaü niràmayaü kiü bata mànuùeùu // Bc_11.57 //

trivargasevàü nçpa yattu kçtsnataþ paro manuùyàrtha iti tvamàttha màm /
anartha ityeva mamàtra dar÷anaü kùayã trivargo hi na càpi tarpakaþ // Bc_11.58 //

pade tu yasminna jarà na bhãrna råï na janma naivoparamo na càdhayaþ /
tameva manye puruùàrthamuttamaü na vidyate yatra punaþ punaþ kriyà // Bc_11.59 //

yadapyavoca paripàlyatàü jarà nava vayo gacchati vikriyàmiti /
ani÷cayo 'ya capalaü hi dç÷yate jaràpyadhãrà dhçtimacca yauvanam // Bc_11.60 //

svakarmadakùa÷ca yadàntako jagad vayasu sarveùvava÷a vikarùati /
vinà÷akàle kathamavyavasthite jarà pratãkùyà viduùà ÷amepsunà // Bc_11.61 //

jaràyudho vyàdhivikãrõasàyako yadàntako vyàdha ivà÷ivaþ sthitaþ /
prajàmçgàn bhàgyavanà÷ritàüstudan vayaþprakarùa prati ko manorathaþ // Bc_11.62 //

ato yuvà và sthaviro 'thavà ÷i÷ustathà tvaràvàniha kartumarhati /
yathà bhaveddharmavataþ kçtàtmanaþ pravçttiriùñà vinivçttireva và // Bc_11.63 //

yadàttha càpãùñaphalàü kulocitàü kuruùva dharmàya makhakriyàmiti /
namo makhebhyo na hi kàmaye sukhaü parasya duþkhakriyayà yadiùyate // Bc_11.64 //

paraü hi hantuü viva÷aü phalepsayà na yuktaråpa karuõàtmanaþ sataþ /
kratoþ phalaü yadyapi ÷à÷vataü bhavettathàpi kçttvà kimu yatkùayàtmakam // Bc_11.65 //

bhavecca dharmo yadi nàparo vidhirvratena ÷ãlena manaþ÷amena và /
tathàpi naivàrhati sevituü kratuü vi÷asya yasmin paramucyate phalam // Bc_11.66 //

ihàpi tàvatpuruùasya tiùñhataþ pravartate yatparahiüsayà sukham /
tadapyaniùñaü saghçõasya dhãmato bhavàntare kiü bata yanna dç÷yate // Bc_11.67 //

na ca pratàryo 'smi phalapravçttaye bhaveùu ràjan ramate na me manaþ /
latà ivàmbhodharavçùñitàóitàþ pravçttayaþ sarvagatà hi ca¤calàþ // Bc_11.68 //

ihàgata÷cahamito didçkùayà muneraràóasya vimokùavàdinaþ /
prayàmi càdyaiva nçpàstu te ÷ivaü vacaþ kùamethà mama tattvaniùñhuram // Bc_11.69 //

avendravaddivyava ÷a÷vadarkavad guõairava ÷reya ihàva gàmava /
avàyuràryairava satsutànava ÷riya÷ca ràjannava dharmamàtmanaþ // Bc_11.70 //

himàriketådbhavasaübhavàntare yathà dvijo yàti vimokùayaüstanum /
himàri÷atrukùaya÷atrughàtane tathàntare yàhi vimokùayanmanaþ // Bc_11.71 //

nçpo 'bravãtsà¤jaliràgataspçho yatheùñamàpnotu bhavànavighnataþ /
avàpya kàle kçtakçtyatàmimàü mamàpi kàryo bhavatà tvanugrahaþ // Bc_11.72 //

sthiraü pratij¤àya tatheti pàrthive tataþ sa vai÷vaütaramà÷ramaü yayau /
parivrajantaü tamudãkùya vismito nçpo 'pi vavràja puri girivrajam // Bc_11.73 //

iti buddhacarite mahàkàvye kàmavigarhaõo nàmaikàda÷a sargaþ // 11 //


CANTO XII

tataþ ÷amavihàrasya munerikùvàkucandramàþ /
aràóasyà÷ramaü bheje vapuùà pårayanniva // Bc_12.1 //

sa kàlàmasagotreõa tenàlokyaiva dårataþ /
uccaiþ svàgatamityuktaþ samãpamupajagmivàn // Bc_12.2 //

tàvubhau nyàyataþ pçùñvà dhàtusàmyaü parasparam /
dàravyormedhyayorvçùyoþ ÷ucau de÷e niùedatuþ // Bc_12.3 //

tamàsãnaü nçpasutaü so 'bravãnmunisattamaþ /
bahumànavi÷àlàbhyàü dar÷anàbhyàü pibanniva // Bc_12.4 //

viditaü me yathà saumya niùkrànto bhavanàdasi /
chittvà snehamayaü pà÷aü pà÷aü dçpta iva dvipaþ // Bc_12.5 //

sarvathà dhçtimaccaiva pràj¤aü caiva manastava /
yastvaü pràptaþ ÷riyaü tyaktvà latàü viùaphalàmiva // Bc_12.6 //

nà÷carya jãrõavayaso yajjagmuþ pàrthivà vanam /
apatyebhyaþ ÷riyaü dattvà bhuktocchiùñàmiva srajam // Bc_12.7 //

idaü me matamà÷caryaü nave vayasi yadbhavàn /
abhuktvaiva ÷riyaü pràptaþ sthito viùayagocare // Bc_12.8 //

tadvij¤àtumimaü dharma paramaü bhàjanaü bhavàn /
j¤ànaplamavadhiùñhàya ÷ãghraü duþkhàrõavaü tara // Bc_12.9 //

÷iùye yadyapi vij¤àte ÷àstraü kàlena varõyate /
gàmbhãryàdvyavasàyàcca na parãkùyo bhavànmama // Bc_12.10 //

iti vàkyamaràóasya vij¤àya sa nararùabhaþ /
babhåva paramaprãtaþ provàcottarameva ca // Bc_12.11 //

viraktasyàpi yadidaü saumukhyaü bhavataþ param /
akçtàrtho 'pyanenàsmi kçtàrtha iva saüprati // Bc_12.12 //

didçkùuriva hi jyotiryiyàsuriva dai÷ikam /
tvaddar÷anamahaü manye titãrùuriva ca plavam // Bc_12.13 //

tasmàdarhasi tadvaktuü vaktavyaü yadi manyase /
jaràmaraõarogebhyo yathàyaü parimucyate // Bc_12.14 //

ityaràóaþ kumàrasya màhàtmyàdeva coditaþ /
saükùiptaü kathayàücakre svasya ÷àstrasya ni÷cayam // Bc_12.15 //

÷råyatàmayamasmàkaü siddhàntaþ ÷çõvatàü vara /
yathà bhavati saüsàro yathà caiva nivartate // Bc_12.16 //

prakçti÷ca vikàra÷ca janma mçtyurjareva ca /
tattàvatsattvamituktaü sthirasattva parehi tat // Bc_12.17 //

tatra tu prakçtiü nàma viddhiü prakçtikovida /
pa¤ca bhåtànyahaükàraü buddhimavyaktameva ca // Bc_12.18 //

vikàra iti budhyasva viùayànindriyàõi ca /
pàõipàdaü ca vàdaü ca pàyåpasthaü tathà manaþ // Bc_12.19 //

asya kùetrasya vij¤ànàtkùetraj¤a iti saüj¤i ca /
kùetraj¤a iti càtmànaü kathayantyàtmacintakàþ // Bc_12.20 //

sa÷iùyaþ kapila÷ceha pratibuddha iti smçtiþ /
saputro 'pratibuddhastu prajàpatirihocyate // Bc_12.21 //

jàyate jãryate caiva bàdhyate mriyate ca yat /
tadvyaktamiti vij¤eyamavyaktaü tu viparyayàt // Bc_12.22 //

aj¤ànaü karma tçùõà ca j¤eyàþ saüsàrahetavaþ /
sthito 'smiüstritaye jantustatsattvaü nàtivartate // Bc_12.23 //

vipratyayàdahaükàràtsaüdehàdabhisaüplavàt /
avi÷eùànupàyàbhyàü saïgàdabhyavapàtataþ // Bc_12.24 //

tatra vipratyayo nàma viparãtaü pravartate /
anyathà kurute kàryaü mantavyaü manyate 'nyathà // Bc_12.25 //

bravãmyahamahaü vedmi gacchàmyahamahaü sthitaþ /
itãhaivamahaükàrastvanahaükàra vartate // Bc_12.26 //

yastu bhàvànasaüdigdhànekãbhàvena pa÷yati /
mçtpiõóavadasaüdeha saüdehaþ sa ihocyate // Bc_12.27 //

ya evàhaü sa evedaü mano buddhi÷ca karma ca /
ya÷caivaiùa gaõaþ so 'hamiti yaþ so 'bhisaüplavaþ // Bc_12.28 //

avi÷eùaü vi÷eùaj¤a pratibuddhàprabuddhayoþ /
prakçtãnàü ca yo veda so 'vi÷eùa iti smçtaþ // Bc_12.29 //

namaskàravaùañkàrau prokùaõàbhyukùaõàdayaþ /
anupàya iti pràj¤airupàyaj¤a praveditaþ // Bc_12.30 //

sajjate yena durmedhà manovàgbuddhikarmabhiþ /
viùayeùvanabhiùvaïga so 'bhiùvaïga iti smçtaþ // Bc_12.31 //

mamedamahamasyeti yadduþkhamabhimanyate /
vij¤eyo 'bhyavapàtaþ sa saüsàre yena pàtyate // Bc_12.32 //

ityavidyàü hi vidvànsa pa¤caparvà samãhate /
tamo mohaü mahàmohaü tàmisradvayameva ca // Bc_12.33 //

tatràlasyaü tamo viddhi mohaü mçtyuü ca janma ca /
mahàmohastvasaümoha kàma ityeva gamyatàm // Bc_12.34 //

yasmàdatra ca bhåtàni pramuhyanti mahàntyapi /
tasmàdeùa mahàbàho mahàmoha iti smçtaþ // Bc_12.35 //

tàmisramiti càkrodha krodhamevàdhikurvate /
viùàdaü càndhatàmisramaviùàda pracakùate // Bc_12.36 //

anayàvidyayà bàlaþ saüyuktaþ pa¤caparvayà /
saüsàre duþkhabhåyiùñhe janmasvabhiniùicyate // Bc_12.37 //

draùñà ÷rotà ca mantà ca kàryakaraõameva ca /
ahamityevamàgamya saüsàre parivartate // Bc_12.38 //

ihaibhirhetubhirdhãman janmastrotaþ pravartate /
hetvabhàvàtphalàbhàva iti vij¤àtumarhasi // Bc_12.39 //

tatra samyaïmatirvidyànmokùakàma catuùñayam /
pratibuddhàprabuddhau ca vyaktamavyaktameva ca // Bc_12.40 //

yathàvadetadvij¤àya kùetraj¤o hi catuùñayam /
àjavaüjavatàü hitvà pràpnoti padamakùaram // Bc_12.41 //

ityartha bràhmaõà loke paramabrahmavàdinaþ /
brahmacarya carantãha bràhmaõànvàsayanti ca // Bc_12.42 //

iti vàkyamidaü ÷rutvà munestasya nçpàtmajaþ /
abhyupàyaü ca papraccha padameva ca naiùñhikam // Bc_12.43 //

brahmacaryamidaü caryaü yathà yàvacca yatra ca /
dharmasyàsya ca paryantaü bhavànvyàkhyàtumarhati // Bc_12.44 //

ityaràóo yathà÷àstraü vispaùñàrtha samàsataþ /
tamevànyena kalpena dharmamasmai vyabhàùata // Bc_12.45 //

ayamàdau gçhànmuktvà bhaikùàkaü liïgamà÷ritaþ /
samudàcàravistãrõa ÷ãlamàdàya vartate // Bc_12.46 //

saütoùaü paramàsthàya yena tena yatastataþ /
viviktaü sevate vàsaü nirdvandvaþ ÷àstravitkçtã // Bc_12.47 //

tato ràgàdbhayaü dçùñvà vairàgyàcca paraü ÷ivam /
nigçhõannindriyagràmaü yatate manasaþ ÷ame // Bc_12.48 //

atho viviktaü kàmebhyo vyàpàdàdibhya eva ca /
vivekajamavàpnoti pårvadhyànaü vitarkavat // Bc_12.49 //

tacca dhyànasukhaü pràpya tattadeva vitarkayàn /
apårvasukhalàbhena hriyate bàli÷o janaþ // Bc_12.50 //

÷amenaivaüvidhenàyaü kàmadveùavigarhiõà /
brahmalokamavàpnoti paritoùeõa va¤citaþ // Bc_12.51 //

j¤àtvà vidvànvitarkàstu manaþsaükùobhakàrakàn /
tadviyuktamavàpnoti dhyànaü prãtisukhànvitam // Bc_12.52 //

hriyamàõastayà prãtyà yo vi÷eùaü na pa÷yati /
sthànaü bhàsvaramàpnoti deveùvàbhàsvareùu saþ // Bc_12.53 //

yastu prãtisukhàttasmàdvivecayati mànasam /
tçtãyaü labhate dhyànaü sukhaü prãtivivarjitam // Bc_12.54 //

yastu tasminsukhe magno na vi÷eùàya yatnavàn /
÷ubhakçtsnaiþ sa sàmànyaü sukhaü pràpnoti daivataiþ // Bc_12.55 //

tàdç÷aü sukhàmàsàdya yo na rajyatyupekùakaþ
caturtha dhyànamàpnoti sukhaduþkhavivarjitam // Bc_12.56 //

tatra kecidvyavasyanti mokùa ityabhimàninaþ /
sukhaduþkhaparityàgàdavyàpàràcca cetasaþ // Bc_12.57 //

asya dhyànasya tu phalaü samaü devairbçhatphalaiþ /
kathayanti bçhatkàlaü bçhatpraj¤àparãkùakàþ // Bc_12.58 //

samàdhervyutthitastasmàd dçùtvà doùàü÷charãriõàm /
j¤ànamàrohati pràj¤aþ ÷arãravinivçttaye // Bc_12.59 //

tatastaddhyànamutsçjya vi÷eùe kçtani÷cayaþ /
kàmebhya iva sa pràj¤o råpàdapi virajyate // Bc_12.60 //

÷arãre khàni yànyasmintànyàdau parikalpayan /
ghaneùvapi tato dravyeùvàkà÷amadhimucyate // Bc_12.61 //

àkà÷agatamàtmànaü saükùipya tvaparo budhaþ /
tadevànantataþ pa÷yanvi÷eùamadhigacchati // Bc_12.62 //

adhyàtmaku÷alastvanyo nivartyàtmànamàtmanà /
kiücinnàstãti saüpa÷yannàkiücanya iti smçtaþ // Bc_12.63 //

tato mu¤jàdiùãkeva ÷akuniþ pa¤jaràdiva /
kùetraj¤o niþsçto dehànmukta ityabhidhãyate // Bc_12.64 //

etattatparamaü brahma nirliïga dhruvamakùaram /
yanmokùa iti tattvaj¤àþ kathayanti manãùiõaþ // Bc_12.65 //

ityupàyaü÷ca mokùa÷ca mayà saüdar÷itastava /
yadi j¤àtaü yadi ruciryathàvatpratipadyatàm // Bc_12.66 //

jaigãùavyo 'tha janako vçddha÷caiva parà÷araþ /
imaü panthànamàsàdya muktà hyanye ca mokùiõaþ // Bc_12.67 //

iti tasya sa tadvàkyaü gçhãtvà tu vicàrya ca /
pårvahetubalapràptaþ pratyuttaramuvàca ha // Bc_12.68 //

÷rutaü j¤ànamidaü såkùmaü parataþ parataþ ÷ivam /
kùetraj¤asyàparityàgàdavaimyetadanaiùñhikam // Bc_12.69 //

vikàraprakçtibhyo hi kùetraj¤aü muktamapyaham /
manye prasavadharmàõaü bãjadharmàõameva ca // Bc_12.70 //

vi÷uddho yadyapi hyàtmà nirmukta iti kalpyate /
bhåyaþ pratyayasadbhàvàdamuktaþ sa bhaviùyati // Bc_12.71 //

çtubhåmyambuvirahàdyathà bãjaü na rohati /
rohati pratyayaistaistaistadvatso 'pi mato mama // Bc_12.72 //

yatkarmàj¤ànatçùõànàü tyàgànmokùa÷ca kalpyate /
atyantastatparityàgaþ satyàtmani na vidyate // Bc_12.73 //

hitvà hitvà trayamidaü vi÷eùaståpalabhyate /
àtmanastu sthitiryatra tatra såkùmamidaü trayam // Bc_12.74 //

såkùmatvàccaiva doùàõàmavyàpàràcca cetasaþ /
dãrghatvàdàyuùa÷caiva mokùastu parikalpyate // Bc_12.75 //

ahaükàraparityàgo ya÷caiùa parikalpyate /
satyàtmani parityàgo nàhaükàrasya vidyate // Bc_12.76 //

saükhyàdibhiramukta÷ca nirguõo na bhavatyayam /
tasmàdasati nairguõye nàsya mokùo 'bhidhãyate // Bc_12.77 //

guõino hi guõànàü ca vyatireko na vidyate /
råpoùõàbhyàü virahito na hyagnirupalabhyate // Bc_12.78 //

pràgdehànna bhaveddehã pràgguõebhyastathà guõã /
tasmàdàdau vimuktaþ san ÷arãrã badhyate punaþ // Bc_12.79 //

kùetraj¤o vi÷arãra÷ca j¤o và syàdaj¤a eva và /
yadi j¤o j¤eyamasyàsti j¤eye sati na mucyate // Bc_12.80 //

athàj¤a iti siddho vaþ kalpitena kimàtmanà /
vinàpi hyàtmanàj¤ànaü prasiddhaü kàùñhakuóyavat // Bc_12.81 //

parataþ paratastyàgo yasmàttu guõavàn smçtaþ /
tasmàtsarvaparityàgànmanye kçtsnàü kçtàrthatàm // Bc_12.82 //

iti dharmamaràóasya viditvà na tutoùa saþ /
akçtsnamiti vij¤àya tataþ pratijagàma ha // Bc_12.83 //

vi÷eùamatha ÷u÷råùurudrakasyà÷ramaü yayau /
àtmagràhàcca tasyàpi jagçhe na sa dar÷anam // Bc_12.84 //

saüj¤àsaüj¤itvayordoùaü j¤àtvà hi munirudrakaþ /
àkiücanyàtparaü lebhe'saüj¤àsaüj¤àtmikàü gatim // Bc_12.85 //

yasmàccàlambane såkùme saüj¤àsaüj¤e tataþ param /
nàsaüj¤ã naiva saüj¤ãti tasmàttatragataspçhaþ // Bc_12.86 //

yata÷ca buddhistatraiva sthitànyatràpracàriõã /
såkùmàpañvã tatastatra nàsaüj¤itvaü na saüj¤ità // Bc_12.87 //

yasmàcca tadapi pràpya punaràvartate jagat /
bodhisattvaþ paraü prepsustasmàdudrakamatyajat // Bc_12.88 //

tato hitvà÷ramaü tasya ÷reyo 'rthã kçtani÷cayaþ /
bheje gayasya ràjarùernagarãsaüj¤amà÷ramam // Bc_12.89 //

atha naira¤janàtãre ÷ucau ÷uciparàkramaþ /
cakàra vàsamekàntavihàràbhiratirmuniþ // Bc_12.90 //

àgatàn tatra tatpårvapa¤cendriyava÷oddhatàn /
tapaþpravçttàn vratino bhikùån pa¤ca niraikùata // Bc_12.91 //

te copatastthurdçùñvàtra bhikùavastaü mumukùavaþ /
puõyàrjitadhanàrogyamindriyàrthà ive÷varam // Bc_12.92 //

saüpåjyamànastaiþ pravhairvinayàdanuvartibhiþ /
tadva÷asthàyibhiþ ÷iùyairlolairmana ivendriyaiþ // Bc_12.93 //

mçtyujanmàntakaraõe syàdupàyo 'yamityatha /
duùkaràõi samàrebhe tapàüsyana÷anena saþ // Bc_12.94 //

upavàsavidhãnnaikàn kurvannaraduràcaràn /
varùàõi ùañ ÷amaprepsurakarotkàr÷yamàtmanaþ // Bc_12.95 //

annakàleùu caikaikaiþ sa kolatilataõóulaiþ /
apàrapàrasaüsàrapàraü prepsurapàrayat // Bc_12.96 //

dehàdapacayastena tapasà tasya yaþ kçtaþ /
sa evopacayo bhåyastejasàsya kçto 'bhavat // Bc_12.97 //

kç÷o 'pyakç÷akãrti÷rãrlhàdaü cakre 'nyacakùuùàm /
kumudànàmiva ÷aracchuklapakùàdicandramàþ // Bc_12.98 //

tvagasthi÷eùo niþ÷eùairmedaþpi÷ita÷oõitaiþ /
kùãõo 'pyakùãõagàmbhãryaþ samudra iva sa vyabhàt // Bc_12.99 //

atha kaùñatapaþspaùñavyarthakliùñatanurmuniþ /
bhavabhãrurimàü cakre buddhiü buddhatvakàïkùayà // Bc_12.100 //

nàyaü dharmo viràgàya na bodhàya na muktaye /
jambumåle mayà pràpto yastadà sa vidhirdhruvaþ // Bc_12.101 //

na càsau durbalenàptuü ÷akyamityàgatàdaraþ /
÷arãrabalavçddhyarthamidaü bhåyo 'nvacintayat // Bc_12.102 //

kùutpipàsà÷ramaklàntaþ ÷ramàdasvasthamànasaþ /
pràpnuyànmanasàvàpyaü phalaü kathamanirvçtaþ // Bc_12.103 //

nirvçtiþ pràpyate samyak satatendriyatarpaõàt /
saütarpitendriyatayà manaþsvàsthyamavàpyate // Bc_12.104 //

svasthaprasannamanasaþ samàdhirupapadyate /
samàdhiyuktacittasya dhyànayogaþ pravartate // Bc_12.105 //

dhyànapravartanàddharmàþ pràpyante yairavàpyate /
durlabhaü ÷àntamajaraü paraü tadamçtaü padam // Bc_12.106 //

tasmàdàhàramålo 'yamupàya itini÷cayaþ /
àhàrakaraõe dhãraþ kçtvàmitamatirmatim // Bc_12.107 //

snàto naira¤janàtãràduttatàra ÷anaiþ kç÷aþ /
bhaktyàvanata÷àkhàgrairdattahastastañadrumaiþ // Bc_12.108 //

atha gopàdhipasutà daivatairabhicodità /
udbhutahçdayànandà tatra nandabalàgamat // Bc_12.109 //

sita÷aïkhojjvalabhujà nãlakambalavàsinã /
saphenamàlànãlàmburyamuneva saridvarà // Bc_12.110 //

sà ÷raddhàvardhitaprãtirvikasallocanotpalà /
÷irasà praõipatyainaü gràhayàmàsa pàyasam // Bc_12.111 //

kçtvà tadupabhogena pràptajanmaphalàü sa tàm /
bodhipràptau samartho 'bhåtsaütarpitaùaóindriyaþ // Bc_12.112 //

paryàptàpyànamårti÷ca sàrdha svaya÷asà muniþ /
kàntidhairye babhàraikaþ ÷a÷àïkàrõavayordvayoþ // Bc_12.113 //

àvçtta iti vij¤àya taü jahuþ pa¤ca bhikùavaþ /
manãùiõamivàtmànaü nirmuktaü pa¤ca dhàtavaþ // Bc_12.114 //

vyavasàyadvitãyo 'tha ÷àdvalàstãrõabhåtalam /
so '÷vatthamålaü prayayau bodhàya kçtani÷cayaþ // Bc_12.115 //

tatastadànãü gajaràjavikramaþ padasvanenànupamena bodhitaþ /
mahàmuneràgatabodhini÷cayo jagàda kàlo bhujagottamaþ stutim // Bc_12.116 //

yathà mune tvaccaraõàvapãóità muhurmuhurniùñanatãva medinã /
yathà ca te ràjati såryavatprabhà dhråvaü tvamiùñaü phalamadya bhokùyase // Bc_12.117 //

yathà bhramantyo divi càùapaïktayaþ pradakùiõaü tvàü kamalàkùa kurvate /
yathà ca saumyà divi vànti vàyavastvamadya buddho niyataü bhaviùyasi // Bc_12.118 //

tato bhujaïgapravareõa saüstutastçõànyupàdàya ÷ucãni làvakàt /
kçtapratij¤o niùasàda bodhaye mahàtarormålamupà÷ritaþ ÷uceþ // Bc_12.119 //

tataþ sa paryaïkamakampyamuttamaü babandha suptoragabhogapiõóitam /
bhinadmi tàvadbhuvi naitadàsanaü na yàmi yàvatkutakçtyatàmiti // Bc_12.120 //

tato yayurmadamatulàü divaukaso vavà÷ire na mçgagaõà na pakùiõaþ /
na sasvanurvanataravo 'nilàhatàþ kçtàsane bhagavati ni÷citàtmani // Bc_12.121 //

iti buddhacarite mahàkàvye 'ràóadar÷ano nàma dvàda÷aþ sargaþ // 12 //


CANTO XIII

tasminvimokùàya kçtapratij¤e ràjarùivaü÷aprabhave maharùau /
tatropaviùñe prajaharùa lokastatràsa saddharmaripustu màraþ // Bc_13.1 //

yaü kàmadevaü pravadanti loke citràyudhaü puùpa÷araü tathaiva /
kàmapracàràdhipatiü tameva mokùadviùaü màramudàharanti // Bc_13.2 //

tasyàtmajà vibhramaharùadarpàstisro 'ratiprãtitçùa÷ca kanyàþ /
papracchurenaü manaso vikàraü sa tàü÷ca tà÷caiva vaco 'bhyuvàca // Bc_13.3 //

asau munirni÷cayavarma bibhratsattvàyudhaü buddhi÷araü vikçùya /
jigãùuràste viùayànmadãyàntasmàdayaü me manaso viùàdaþ // Bc_13.4 //

yadi hyasau màmabhibhåya yàti lokàya càkhyàtyapavargamàrgam /
÷ånyastato 'yaü viùayo mamàdya vçttàccyutasyeva videhabhartuþ // Bc_13.5 //

tadyàvadevaiùa na labdhacakùurmadrocare tiùñhati yàvadeva /
yàsyàmi tàvadvratamasya bhettuü setuü nadãvega ivàtivçddhaþ // Bc_13.6 //

tato dhanuþ puùpamayaü gçhãtvà ÷aràn jaganmohakaràü÷ca pa¤ca /
so '÷vatthamålaü sasuto 'bhyagacchadasvàsthyakàrã manasaþ prajànàm // Bc_13.7 //

atha pra÷àntaü munimàsanasthaü pàraü titãrùu bhavasàgarasya /
viùajya savyaü karamàyudhàgre krãóan ÷areõedamuvàca màraþ // Bc_13.8 //

uttiùñha bhoþ kùatriya mçtyubhãta cara svadharma tyaja mokùadharmam /
bàõai÷ca yaj¤ai÷ca vinãya lokaü lokàtpadaü pràpnuhi vàsavasya // Bc_13.9 //

panthà hi niryàtumayaü ya÷asyo yo vàhitaþ pårvatamairnarendraiþ /
jàtasya ràjarùikule vi÷àle bhaikùàkama÷làdhyamidaü prapattum // Bc_13.10 //

athàdya nottiùñhasi ni÷citàtman bhava sthiro mà vimucaþ pratij¤àm /
mayodyato hyeùa ÷araþ sa eüva yaþ ÷årpake mãnaripau vimuktaþ // Bc_13.11 //

spçùñaþ sa cànena kathaücidaióaþ somasya naptàpyabhavadvicittaþ /
sa càbhavacchantanurasvatantraþ kùãõe yuge kiü bata durbalo 'nyaþ // Bc_13.12 //

tatkùipramuttiùñha labhasva saüj¤àü bàõo hyayaü tiùñhati lelihànaþ /
priyàvidheyeùu ratipriyeùu yaü cakravàkeùviva notsçjàmi // Bc_13.13 //

ityevamukto 'pi yadà niràstho naivàsanaü ÷àkyamunirbibheda /
÷araü tato 'smai visasarja màraþ kanyà÷ca kçtvà purataþ sutàü÷ca // Bc_13.14 //

tasmiüstu bàõe 'pi sa vipramukte cakàra nàsthàü na dhçte÷cacàla /
dçùñvà tathainaü viùasàda màra÷cintàparãta÷ca ÷anairjagàda // Bc_13.15 //

÷ailendraputrãü prati yena viddho devo 'pi ÷ambhu÷calito babhåva /
na cintayatyeùa tameva bàõaü kiü syàdacitto na ÷araþ sa eùaþ // Bc_13.16 //

tasmàdayaü nàrhati puùpabàõaü na harùaõaü nàpi raterniyogam /
arhatyayaü bhåtagaõairasaumyaiþ saütràsanàtarjanatàóanàni // Bc_13.17 //

sasmàra màra÷ca tataþ svasainyaü vighnaü ÷ame ÷àkyamune÷cikãrùan /
nanà÷rayà÷cànucaràþ parãyuþ ÷aladrumapràsagadàsihastàþ // Bc_13.18 //

varàhamãnà÷vakharoùñravaktrà vyàghrarkùasiühadviradànanà÷ca /
ekekùaõà naikamukhàstri÷ãrùà lambodarà÷caiva pçùodarà÷ca // Bc_13.19 //

ajànusakthà ghañajànava÷ca daüùñràyudhà÷caiva nakhàyudhà÷ca /
karaïkavaktrà bahumårtaya÷ca bhagnàrdhavaktrà÷ca mahàmukhà÷ca // Bc_13.20 //

bhasmàruõà lohitabinducitràþ khañvàïgahastà haridhåmrake÷àþ /
lambasrajo vàraõalambakarõà÷carmàmbarà÷caiva nirambarà÷ca // Bc_13.21 //

÷vetàrdhavaktrà haritàrdhakàyàstàmrà÷ca dhråmrà harayo 'sità÷ca /
vyàlottaràsaïgabhujàstathaiva praghuùñàghaõñàkulamekhalà÷ca // Bc_13.22 //

tàlapramàõà÷ca gçhãta÷ålà daüùñràkaràlà÷ca ÷i÷upramàõàþ /
urabhravaktrà÷ca vihaügamàkùà màrjàravaktrà÷ca manuùyakàyàþ // Bc_13.23 //

prakãrõake÷àþ ÷ikhino 'rdhamuõóà raktàmbarà vyàkulaveùñanà÷ca /
prahçùñavaktrà bhçkuñãmukhà÷ca tejoharà÷caiva manoharà÷ca // Bc_13.24 //

kecidvrajanto bhç÷amàvavalguranyo 'nyamàpupluvire tathànye /
cikrãóuràkà÷agatà÷ca kecitkecicca cerustarumastakeùu // Bc_13.25 //

nanarta ka÷cidbhramayaüstri÷ålaü ka÷cidvipuùphårja gadàü vikarùan /
harùeõa ka÷cidvçùavannanarda ka÷cicatprajajvàla tanånaruhebhyaþ // Bc_13.26 //

evaüvidhà bhåtagaõàþ samantàttadbodhimålaü parivàrya tasthuþ /
jighçkùava÷caiva jighàüsava÷ca bharturniyogaü paripàlayantaþ // Bc_13.27 //

taü prekùya màrasya ca pårvaràtre ÷àkyarùabhasyaiva ca yuddhakàlam /
na dyau÷cakà÷e pçthivã cakampe prajajvalu÷caiva di÷aþ sa÷abdàþ // Bc_13.28 //

viùvagvavau vàyurudãrõavegastàrà na rejurna babhau ÷a÷àïkaþ /
tama÷ca bhåyo vitatàna ràtriþ sarve ca saücukùubhire samudràþ // Bc_13.29 //

mahãbhçto dharmaparà÷ca nàgà mahàmunervighnamamçùyamàõàþ /
màraü prati krodhavivçttanetrà niþ÷a÷vasu÷caiva jajçmbhire ca // Bc_13.30 //

÷uddhàdhivàsà vibudharùayastu saddharmasiddhyarthamabhipravçttàþ /
màre 'nukampàü manasà pracakrurviràgabhàvàttu na roùamãyuþ // Bc_13.31 //

tadbodhimålaü samavekùya kãrõa hiüsàtmanà màrabalena tena /
dharmàtmabhirlokavimokùakàmairbabhåva hàhàkçtamantarãkùe // Bc_13.32 //

upaplavaü dharmavidhestu tasya dçùñvà sthitaü màrabalaü maharùiþ /
na cukùubhe nàpi yayau vikàraü madhye gavàü siüha ivopaviùñaþ // Bc_13.33 //

màrastato bhåtacamåmudãrõàmàj¤àpayàmàsa bhayàya tasya /
svaiþ svaiþ prabhàvairatha sàsya senà taddhairyabhedàya matiü cakàra // Bc_13.34 //

keciccalannaikavilambijivhàstãkùõàgradaüùñrà harimaõóalàkùàþ /
vidàritàsyàþ sthira÷aïkukarõàþ saütràsayantaþ kila nàma tasthuþ // Bc_13.35 //

tebhyaþ sthitebhyaþ sa tathàvidhebhyaþ råpeõa bhàvena ca dàruõebhyaþ /
na vivyathe nodvivije maharùiþ krãóatsubàlebhya ivoddhatebhyaþ // Bc_13.36 //

ka÷cittato roùavivçttadçùñistasmai gadàmudyamayàücakàra /
tastambha bàhuþ sagadastato 'sya puraüdarasyeva pura savajraþ // Bc_13.37 //

kecitsamudyamya ÷ilàstaråü÷ca viùehire naiva munau vimoktum /
petuþ savçkùàþ sa÷ilàstathaiva vajràvabhagnà iva vindhyapàdàþ // Bc_13.38 //

kai÷citsamutpatya nabho vimuktàþ ÷ilà÷ca vçkùà÷ca para÷vadhà÷ca /
tasthurnabhayasyeva na càvapetuþ saüdhyàbhrapàdà iva naikavarõàþ // Bc_13.39 //

cikùepa tasyopari dãptamanyaþ kaóaïgaraü parvata÷çïgamàtram /
yanmuktapàtraü gaganasthameva tasyànubhàvàcchatadhà paphàla // Bc_13.40 //

ka÷cijjvalannarka ivoditaþ khàdaïgàravarùa mahadutsasarja /
cårõàni càmãkarakandaràõàü kalpàtyaye meruriva pradãptaþ // Bc_13.41 //

tadbodhimåle pravikãryamàõamaïgàravarùa tu savisphuliïgam /
maitrãvihàràdçùisattamasya babhåva raktotpalapattravarùaþ // Bc_13.42 //

÷arãracittavyasanàtapaistairevaüvidhaistai÷ca nipàtyamànaiþ /
naivàsanàcchàkyamuni÷cacàla svani÷cayaü bandhumivopaguhya // Bc_13.43 //

athàpare nirjigilurmukhebhyaþ sarpànvijãrõebhya iva drumebhyaþ /
te mantrabaddhà iva tatsamãpe na ÷a÷vasurnotsasçpurna celuþ // Bc_13.44 //

bhåtvàpare vàridharà bçhantaþ savidyutaþ sà÷anicaõóaghoùàþ /
tasmindrume tatyajura÷mavarùaü tatpuùpavarùaü ruciraü babhåva // Bc_13.45 //

càpe 'tha bàõo nihito 'pareõa jajvàla tatraiva na niùpapàta /
anã÷varasyàtmani dhåyamàno durmarùaõasyeva narasya manyuþ // Bc_13.46 //

pa¤ceùavo 'nyena tu vipramuktàstasthurnabhasyeva munau na petuþ /
saüsàrabhãrorviùayapravçttau pa¤cendriyàõãva parikùakasya // Bc_13.47 //

jighàsayànyaþ prasasàra ruùño gadàü gçhãtvàbhimukho maharùeþ /
so 'pràptakàmo viva÷aþ papàta doùeùvivànarthakareùu lokaþ // Bc_13.48 //

strã meghakàlã tu kapàlahastà kartu maharùeþ kila cittamoham /
babhràma tatràniyataü na tasthau calàtmano buddhirivàgameùu // Bc_13.49 //

ka÷citpradãptaü praõidhàya cakùurnetràgninà÷ãviùavaddidhakùuþ /
tatraiva nàsãnamçùiü dadar÷a kàmàtmakaþ ÷reya ivopadiùñam // Bc_13.50 //

gurvã ÷ilàmudyamayaüstathànyaþ ÷a÷ràma moghaü vihataprayatnaþ /
niþ÷reyasaü j¤ànasamàdhigamyaü kàyaklamairdharmamivàptukàmaþ // Bc_13.51 //

tarakùusiühàkçtayastathànye praõeduruccairmahataþ praõàdàn /
sattvàni yaiþ saücukucuþ samantàdvajràhatà dyauþ phalatãti mattvà // Bc_13.52 //

mçgà gajà÷càrtaravàn sçjanto vidudruvu÷caiva nililyire ca /
ràtrau ca tasyàmahanãva digbhyaþ khagà ruvantaþ paripeturàrtàþ // Bc_13.53 //

teùàü praõàdaistu tathàvidhaistai sarveùu bhåteùvapi kampiteùu /
munirna tatràsa na saücukoca ravairgarutmàniva vàyasànàm // Bc_13.54 //

bhayàvahebhyaþ pariùadgaõebhyo yathà yathà naiva munirbibhàya /
tathà tathà dharmabhçtàü sapatnaþ ÷okàcca roùàcca sasàda màraþ // Bc_13.55 //

bhåtaü tataþ kiüciddç÷yaråpaü vi÷iùñabhåtaü gaganasthameva /
dçùñavarùaye dugdhamavairaruùñaü màraü babhàùe mahatà svareõa // Bc_13.56 //

moghaü ÷ramaü nàrhasi màra kartuü hiüsràtmatàmutsçja gaccha ÷arma /
naiùa tvayà kampayituü hi ÷akyo mahàgirirmerurivànilena // Bc_13.57 //

apyuùõabhàvaü jvalanaþ prajahyàdàpo dravatvaü prathivã sthiratvam /
anekakalpàcitapuõyakarmà na tveva jahyàdvyavasàyameùaþ // Bc_13.58 //

yo ni÷cayo hyasya paràkrama÷ca teja÷ca yadyà ca dayà prajàsu /
apràpya notthàsyati tattvameùa tamàüsyahatveva sahasrara÷miþ // Bc_13.59 //

kàùñhaü hi mathnan labhate hutà÷aü bhåmiü khananvindati càpi toyam /
nirbandhinaþ kiücana nàstyasàdhyaü nyàyena yuktaü ca kçtaü ca sarvam // Bc_13.60 //

tallokamàrta karuõàyamàno rogeùu ràgàdiùu vartamànam /
mahàbhiùaïga nàrhati vighnameùa j¤ànauùadhàrtha parikhidyamànaþ // Bc_13.61 //

hçte ca loke bahubhiþ kumàrgaiþ sanmàrgamanvicchati yaþ ÷rameõa /
sa dai÷ikaþ kùobhayituü na yuktaü sude÷ikaþ sàrtha iva pranaùñe // Bc_13.62 //

sattveùu naùñeùu mahàndhakàre j¤ànapradãpaþ kriyamàõa eùaþ /
àryasya nirvàpayituü na sàdhu prajvàlyamànastamasãva dãpaþ // Bc_13.63 //

dçùñvà ca saüsàramaye mahaughe magnaü jagatpàramavindamànam /
ya÷cedamuttàrayituü pravçttaþ ka÷cintayettasya tu pàpamàryaþ // Bc_13.64 //

kùamà÷ipho dhairyavigàóhamåla÷càritrapuùpaþ smçtibuddhi÷àkhaþ /
j¤ànadrumo dharmaphalapradàtà notpàñanaü hyarhati vardhamànaþ // Bc_13.65 //

baddhàü dçóhai÷cetasi mohapà÷airyasya prajàü mokùayituü manãùà /
tasmin jighàüsà tava nopapannà ÷rànte jagadbandhanamokùahetoþ // Bc_13.66 //

bodhàya karmàõi hi yànyanena kçtàni teùàü niyato 'dya kàlaþ /
sthàne tathàsminnupaviùña eùa yathaiva pårve munayastathaiva // Bc_13.67 //

eùà hi nàbhirvasudhàtalasya kçtsnena yuktà parameõa dhàmnà /
bhåmerato 'nyo 'sti hi na prade÷o vegaü samàdherviùaheta yo 'sya // Bc_13.68 //

tanmà kçthà ÷okamupehi ÷àntiü mà bhånmahimnà tava màra mànaþ /
vi÷rambhituü na kùamamadhuvà ÷rã÷cale pade vismayamabhyupaiùi // Bc_13.69 //

tataþ sa saü÷rutya ca tasya tadvaco mahàmuneþ prekùya ca niùprakampatàm /
jagàma màro vimano hatodyamaþ ÷arairjagaccetasi yairvihanyate // Bc_13.70 //

gatapraharùà viphalãkçta÷ramà praviddhapàùàõakaóaïgaradrumà /
di÷aþ pradudràva tato 'sya sà camårhatà÷rayeva dviùatà dviùaccamåþ // Bc_13.71 //

dravati saparipakùe nirjitai puùpaketau jayatijitamaske nãrajaske maharùau /
yuvatiriva sahàsà dyau÷cakà÷e sacandrà surabhi ca jalagarbha puùpavarùa papàta // Bc_13.72 //

iti buddhacarite mahàkàvye '÷vaghoùakçte màravijayo nàma trayoda÷aþ sargaþ // 13 //


CANTO XIV

tato màrabalaü jitvà dhairyeõa ca ÷amena ca /
paramàrtha vijij¤àsuþ sa dadhyau dhyànakovidaþ // Bc_14.1 //

sarveùu dhyànavidhiùu pràpya cai÷varyamuttamam /
sasmàra prathame yàme pårvajanmaparaüparàm // Bc_14.2 //

amutràhamayaü nàma cyutastasmàdihàgataþ /
uiti janmasahastràõi sasmàrànubhavanniva // Bc_14.3 //

smçtvà janma ca mçtyuü ca tàsu tàsåpapattiùu /
tataþ sattveùu kàruüõyaü cakàra karuõàtmakaþ // Bc_14.4 //

kçtveha svajanotsarga punaranyatra ca kriyàþ /
atràõaþ khalu loko 'yaü paribhramati cakravat // Bc_14.5 //

ityevaü smaratastasya babhåva niyatàtmanaþ /
kadalãgarbhaniþsàraþ saüsàra iti ni÷cayaþ // Bc_14.6 //

dvitãye tvàgate yàme so 'dvitãyaparàkramaþ /
divyaü lebhe paraü cakùuþ sarvacakùuùmatàü varaþ // Bc_14.7 //

tatastena sa divyena pari÷uddhena cakùuùà /
dadar÷a nikhilaü lokamàdar÷a iva nirmale // Bc_14.8 //

sattvànàü pa÷yatastasya nikçùñotkçùñakarmaõàm /
pracyutiü copapattiü ca vavçdhe karuõàtmatà // Bc_14.9 //

ime duùkçtakarmàõaþ pràõino yàni durgatim /
ime 'nye ÷ubhakarmàõaþ pratiùñhante tripiùñape // Bc_14.10 //

upapannàþ pratibhaye narake bhç÷adàruõe /
amã duþkhairbahuvidhaiþ pãóyante kçpaõaü bata // Bc_14.11 //

pàyyante kvathitaü kecidagnivarõamayorasam /
àropyante ruvànto 'nye niùñaptastambhamàyasam // Bc_14.12 //

pacyante piùñavatkecidayaskumbhãùvavàïmukhàþ /
dahyante karuõaü keciddãpteùvaïgàrarà÷iùu // Bc_14.13 //

kecittãkùõairayodaüùñrairbhakùyante dàruõaiþ ÷vabhiþ /
keciddhçùñairayastuõóairvàyasairàyasairiva // Bc_14.14 //

keciddàhapari÷ràntàþ ÷ãtacchàyàbhikàïikùaõaþ /
asipattravanaü nãlaü baddhà iva vi÷antyamã // Bc_14.15 //

pàñyante dàruvatkecitkuñhàrairbaddhabàhavaþ /
duþkhe 'pi na vipacyante karmabhirdhàritàsavaþ // Bc_14.16 //

sukhaü syàditi yatkarma kçtaü duþkhanivçttaye /
phalaü tasyedamava÷airduþkhamevopabhujyate // Bc_14.17 //

sukhàrthama÷ubhaü kçtvà ya ete bhç÷aduþkhitàþ /
àsvàdaþ sa kimeteùàü karoti sukhamaõvapi // Bc_14.18 //

hasadbhiryatkçtaü karma kaluùaü kaluùàtmabhiþ /
etatpariõate kàle kro÷adbhiranubhåyate // Bc_14.19 //

yadyevaü pàpakarmàõaþ pa÷yeyuþ karmaõàü phalam /
vameyuruùõaü rudhiraü marmasvabhihatà iva // Bc_14.20 //

ime 'nye karmabhi÷citrai÷cittavispandasaübhavaiþ /
tiryagyonau vicitràyàþmupapannàstapasvinaþ // Bc_14.21 //

màüsatvagbàladantàrtha vairàdapi madàdapi /
hanyante kçpaõaü yatra bandhånàü pa÷yatàmapi // Bc_14.22 //

a÷aknuvanto 'pyava÷àþ kùuttarùa÷ramapãóitàþ /
go '÷vabhåtà÷ca vàhyante pratodakùatamårtayaþ // Bc_14.23 //

vàhyante gajabhåtà÷ca valãyàüso 'pi durbalaiþ /
aïka÷akliùñamårdhànastàóitàþ pàdapàùõibhiþ // Bc_14.24 //

satsvapyanyeùu duþkheùu duþkhaü yatra vi÷eùataþ /
parasparavirodhàcca paràdhãnatayaiva ca // Bc_14.25 //

khasthàþ khasthairhi bàdhyante jalasthà jalacàribhiþ /
sthalasthàþ sthalasaüsthai÷ca pràpya caivetaretaraiþ // Bc_14.26 //

upapannàstathà ceme màtsaryàkràntacetasaþ /
pitçloke niràloke kçpaõaü bhu¤jate phalam // Bc_14.27 //

såcãchidropamamukhàþ parvatopamakukùayaþ /
kùuttarùajanitairduþkhai pãóyante duþkhabhàginaþ // Bc_14.28 //

à÷ayà samatikràntà dhàryamàõàþ svakarmabhiþ /
labhante na hyamã bhoktuü praviddhànya÷ucãnyapi // Bc_14.29 //

puruùo yadi jànãta màtsaryasyedç÷aü phalam /
sarvathà ÷ibivaddadyàccharãràvayavànapi // Bc_14.30 //

ime 'nye narakaprakhye garbhasaüj¤e '÷ucihrade /
upapannà manuùyeùu duþkhamarchanti jantavaþ // Bc_14.31 //