ASVAGHOSA: BUDDHACARITA (input Peter Schreiner) Plain text version (without analysis of compounds, sandhis etc.) ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Classical Sanskrit Extended ³ ³ (CSX) encoding: ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 224 ³ ³ long A â 226 ³ ³ long i ã 227 ³ ³ long I ä 228 ³ ³ long u å 229 ³ ³ long U æ 230 ³ ³ vocalic r ç 231 ³ ³ vocalic R è 232 ³ ³ long vocalic r é 233 ³ ³ vocalic l ë 235 ³ ³ long vocalic l í 237 ³ ³ velar n ï 239 ³ ³ velar N ð 240 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t ñ 241 ³ ³ retroflex T ò 242 ³ ³ retroflex d ó 243 ³ ³ retroflex D ô 244 ³ ³ retroflex n õ 245 ³ ³ retroflex N ö 246 ³ ³ palatal s ÷ 247 ³ ³ palatal S ø 248 ³ ³ retroflex s ù 249 ³ ³ retroflex S ú 250 ³ ³ anusvara ü 252 ³ ³ anusvara (overdot) § 167 ³ ³ capital anusvara ý 253 ³ ³ visarga þ 254 ³ ³ (capital visarga 255) ³ ³ long e ¹ 185 ³ ³ long o º 186 ³ ³ ³ ³ additional: ³ ³ l underbar × 215 ³ ³ r underbar Ÿ 159 ³ ³ n underbar ­ 173 ³ ³ k underbar É 201 ³ ³ t underbar  194 ³ ³ ³ ³ Other characters of the CSX encoding table are ³ ³ not included. Accents have been dropped in order ³ ³ to facilitate word search. ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ The four padas are marked: 1: $ 2: & 3: % 4: // n.n // ************************************************************************** [A/svagho.sa] Johnston, E. H. The Buddhacarita: Or, Acts of the Buddha. Part I -- Sanskrit Text <imprint> <publ.city> Calcutta <publisher> Baptist Mission Press <publ.date> 1935 <citn.detail> 21, 165 pp. <series> Panjab University Oriental Publications No. 31 <\imprint> <\source.description> <source.description> <author> [A/svagho.sa] <editor> Cowell, Edward B. <title> The Buddha--Karita or Live of Buddha by Asvaghosha, Indian poet of the early second century after Christ. Sanskrit text, edited from a Devanagari and two Nepalese manuscripts with variant readings, a preface, notes and in index of names. <imprint> <publ.city> Amsterdam (orig. Oxford) <publisher> Oriental Press NV (orig. Oxford University Press) <publ.date> 1970 (orig. 1893) <citn.detail> 16, 175 pp. <series> Anecdota Oxoniensia, Aryan Series,Part VII <editorial.notes> Annotations, remarks etc. by the editor of the transliteration are enclosed in square brackets. Annotations by the editor(s) of the edition which served as source of the transliteration (e..g. conjectures, markers for lacunae etc.) which are part of the printed edition are enclosed in pointed parentheses. <\editorial.notes> <colophons> Colophons which are part of the printed edition are enclosed by double square brackets. <\colophons> <variae.lectiones> <variants> The beginning of the passage for which a variant exists is marked by opening parenthesis. In deciding about the extension of the text thus marked, the changes generated for the text format had to be taken into consideration. This meant that occasionally words which are identical in the base text and in the variant are included in the parentheses, since in the text format (sa.mhita) the beginning of a variant could not be printed if that word is joined to the preceding word in vowel sandhi. Thus we write "... (mah-a+-atm-a Xmah-a+puru.sa.h) ...", even though the "mah-a+" is identical in both versions. The beginning of the variant is marked by a siglum, viz. by a single capital letter (capital letters are used exclusively for that purpose in the transliteration). Several sigla are separated by a comma (no blank) -- which does not occur in this file of course. There is no blank between the siglum and the variant. If there are several variants for the same passage of the base text, they are listed sequentially. The variant (or the last variant if there is more than one) is closed by the closing parenthesis. The blank before the next word is considered to belong to the variant and is put inside the parentheses. The continuation of the base text follows without intermediate blank. Schematic pattern: (... A... )... (... A,B... )... (... A... B... )... <\variants> <interpolations> Interpolations are treated as "variants without base text", i..e. siglum follows immediately upon the opening parenthesis. The siglum is repeated before the closing parenthesis which marks the end of the interpolation. This allows for the input of variants within interpolations which are attested in more than one source. Long interpolations may be entered as a sequence of separate interpolations (e..g. verse by verse). Interpolated lines are (may be) marked by "X" at the beginning of the line (which is meant to mark "star"--passages as e..g. in the criticial edition of the MBh). <\interpolations> <omissions> Passages from the base text which are omitted in any of the variant texts are marked by double parentheses plus siglum enclosing the omitted passage (which may also be individual words). Schematic patterns: ((S... S)) ... ((S... S))... <\omissions> <\variae.lectiones> <\analysis> <reference.system> The full reference (chapter and verse) is given at the end of the verse to which it refers. (While transliterating the full reference needs to be typed only for the first verse of each chapter.) The reference consists of two figures separated by a (single) dot. The first number refers to the chapter, the second number refers to the verse--number within the chapter. The beginning of references is marked by double exclamation mark (i..e. da.n.da) and the end is marked by a single exclamation mark. Always after a reference a new line begins. <revision.history> <who> Peter Schreiner <\who> <date> October 1989 to February 1990 <\date> <what> transliteration, entry of variants; cursory proof--reading <\what> <\revision.history> <\TEI.header> <text> <\text> <\TEI.1> ***************************************************************** X(C ÷riyaü paràrdhyàü vidadhad vidhàtçjit $ tamo nirasyann abhibhåtabhànubhçt & Xnudan nidàghaü jitacàrucandramàþ % sa vandyate 'rhann iha yasya nopamà C) // 1.1 // X(Càsãd vi÷àlonnatasànulakùmyà $ payodapaïktyeva parãtapàr÷vaü & Xudagradhiùõyàü gagane 'vagàóhaü % puraü maharùeþ kapilasya vastu C) // 1.2 // X(Csitonnateneva nayena hçtvà $ kailàsa÷ailasya yad abhra÷obhàm & Xbhramàd upetàn vahadambuvàhàn % saübhàvanàü và saphalãcakàra C) // 1.3 // X(Cratnaprabhodbhàsini yatra lebhe $ tamo na dàridryam ivàvakà÷am & Xparàrdhyapauraiþ sahavàsatoùàt % kçtasmitevàtiraràja lakùmãþ C) // 1.4 // tasmin vane ÷rãmati ràjapatnã $ prasåtikàlaü samavekùamàõà & ÷ayyàü vitànopahitàü prapede % nàrãsahasrair abhinandyamànà // 1.8 // tataþ prasanna÷ ca babhåva puùyas $ tasyà÷ ca devyà vratasaüskçtàyàþ & pàr÷vàt suto lokahitàya jaj¤e % nirvedanaü caiva niràmayaü ca // 1.9 // X[Verse 1.9 corresponds to 1.25 in ed. Cowell.] åror yathaurvasya pçtho÷ ca hastàn $ màndhàtur indrapratimasya mårdhnaþ & kakùãvata÷ caiva bhujàüsade÷àt % tathàvidhaü tasya babhåva janma // 1.10 // X(Cpràtaþ payodàd iva tigmabhànuþ $ samudbhavan so 'pi ca ma-tçkukùeþ & Xsphuran mayåkhair vihatàndhakàrai÷ % cakàra lokaü kanakàvadàtam C) // 1.26 // X(Ctaü jàtamàtram atha kà¤canayåpagauraü $ prãtaþ sahasranayaõaþ ÷anakair gçhõàt & Xmandàrapuùpanikaraiþ saha tasya mårdhni % khàn nirmale ca vinipetatur ambudhàre C) // 1.27 // X(Csurapradhànaiþ paridhàryamàõo $ dehàü÷ujàlair anura¤jayaüs tàn & Xsaüdhyàbhrajàloparisaüniviùñaü % navoóuràjaü vijigàya lakùmyà C) // 1.28 // krameõa garbhàd abhiniþsçtaþ san $ babhau (cyutaþ Cgataþ )khàd iva yonyajàtaþ & kalpeùv an(ekeùu ca Cekeùv iva )bhàvitàtmà % yaþ saüprajànan suùuve na måóhaþ // 1.11 // dãptyà ca dhairyeõa (ca yo C÷riyà )raràja $ bàlo ravir bhåmim ivàvatãrõaþ & tathàtidãpto 'pi nirãkùyamàõo % jahàra cakùåüùi yathà ÷a÷àïkaþ // 1.12 // sa hi svagàtraprabhayojjvalantyà $ dãpaprabhàü bhàskaravan mumoùa & mahàrhajàmbånadacàruvarõo % vidyotayàm àsa di÷a÷ ca sarvàþ // 1.13 // (anàkulànyubjaCanàkulàny abja)samudgatàni $ (niùpeùavadvyàyataCniùpeùavanty àyata)vikramàõi & tathaiva dhãràõi padàni sapta % saptarùitàràsadç÷o jagàma // 1.14 // bodhàya jàto 'smi jagaddhitàrtham $ antyà (bhavotpattir Ctathotpattir )iyaü mameti & caturdi÷aü siühagatir vilokya % vàõãü ca bhavyàrthakarãm uvàca // 1.15 // khàt prasrute candramarãci÷ubhre $ dve vàridhàre ÷i÷iroùõavãrye & (÷arãrasaüspar÷asukhàntaràya C÷arãrasaukhyàrtham anuttarasya % nipetatur mårdhani tasya saumye // 1.16 // ÷rãmadvitàne kanakojjvalàïge $ vaióåryapàde ÷ayane ÷ayànam & yadgauravàt kà¤canapadmahastà % yakùàdhipàþ saüparivàrya tasthuþ // 1.17 // (<xxxxx÷> ca Cmàyàtanåjasya )divaukasaþ khe $ yasya prabhàvàt praõataiþ ÷irobhiþ & àdhàrayan pàõdaram àtapatraü % bodhàya jepuþ paramà÷iùa÷ ca // 1.18 // mahoragà dharmavi÷eùatarùàd $ buddheùv atãteùu kçtàdhikàràþ & yam avyajan bhaktivi÷iùñanetrà % mandàrapuùpaiþ samavàkiraü÷ ca // 1.19 // tathàgatotpàdaguõena tuùñàþ $ ÷uddhàdhivàsà÷ ca vi÷uddhasattvàþ & devà nanandur vigate 'pi ràge % magnasya duþkhe jagato hitàya // 1.20 // (yasya prasåtau Cyasmin prasåte )giriràjakãlà $ vàtàhatà naur iva bhå÷ cacàla & sacandanà cotpalapadmagarbhà % papàta vçùñir (gaganàd Cgagaõàd )anabhràt // 1.21 // vàtà vavuþ spar÷asukhà manoj¤à $ divyàni vàsàüsy avapàtayantaþ & såryaþ sa evàbhyadhikaü cakà÷e % jajvàla saumyàrcir anãrito 'gniþ // 1.22 // pràguttare càvasathaprade÷e $ kåpaþ svayaü pràdur abhåt sitàmbuþ & antaþpuràõy àgatavismayàni % yasmin kriyàs tãrthae iva pracakruþ // 1.23 // dharmàrthibhir bhåtagaõai÷ ca divyais $ taddar÷anàrthaü (vanam àpupåre Cbalam àpa påraþ ) & kautåhalenaiva ca pàda(pebhyaþ Cpai÷ ca ) % (puùpàõy akàle 'pi <xxxxx> Cprapåjayàm àsa sagandhapuù.paiþ ) // 1.24 // <xxxx> & nidar÷anàny atra ca no nibodha // 1.40 // yad ràja÷àstraü bhçgur aïgirà và $ na cakratur vaü÷akaràv çùã tau & tayoþ sutau saumya sasarjatus tat % kàlena ÷ukra÷ ca bçhaspati÷ ca // 1.41 // sàrasvata÷ càpi jagàda naùñaü $ vedaü punar yaü dadç÷ur na pårve & vyàsas tathainaü bahudhà cakàra % na yaü vasiùñhaþ kçtavàn a÷aktiþ // 1.42 // vàlmãkir àdau ca sasarja padyaü $ jagrantha yan na cyavano maharùiþ & cikitsitaü yac ca cakàra nàtriþ % pa÷càt tad àtreya çùir jagàda // 1.43 // yac ca dvijatvaü ku÷iko na lebhe $ tad gàdhinaþ sånur avàpa ràjan & velàü samudre sagara÷ ca dadhre % nekùvàkavo yàü prathamaü babandhuþ // 1.44 // àcàryakaü yogavidhau dvijànàm $ apràptam anyair janako jagàma & khyàtàni karmàõi ca yàni ÷aureþ % ÷åràdayas teùv abalà babhåvuþ // 1.45 // tasmàt pramàõaü na vayo na (vaü÷aþ Ckàlaþ $ ka÷cit kvacic chraiùñhyam upaiti loke & ràj¤àm çùãõàü ca (hi tàni Chitàni )tàni % kçtàni putrair akçtàni pårvaiþ // 1.46 // evaü nçpaþ pratyayitair dvijais tair $ à÷vàsita÷ càpy abhinandita÷ ca & ÷aïkàm aniùñàü vijahau manastaþ % praharùam evàdhikam àruroha // 1.47 // prãta÷ ca tebhyo dvijasattamebhyaþ $ satkàrapårvaü pradadau dhanàni & bhåyàd ayaü bhåmipatir yathokto % yàyàj jaràm etya vanàni ceti // 1.48 // atho nimittai÷ ca tapobalàc ca $ taj janma janmàntakarasya buddhvà & ÷àkye÷varasyàlayam àjagàma % saddharmatarùàd asito maharùiþ // 1.49 // taü brahmavidbrahma(vidaü Cvidàü )jvalantaü $ bràhmyà ÷riyà caiva tapaþ÷riyà ca & ràj¤o gurur gauravasatkriyàbhyàü % prave÷ayàm àsa narendrasadma // 1.50 // sa pàrthivàntaþpurasaünikarùaü $ kumàrajanmàgataharùa(vegaþ Cvegaü ) // vive÷a dhãro (vanasaüj¤ayeva Cbalasaüj¤ayaiva % tapaþprakarùàc ca jarà÷rayàc ca // 1.51 // tato nçpas taü munim àsanasthaü $ pàdyàrghyapårvaü pratipåjya samyak & nimantrayàm àsa yathopacàraü % purà vasiùñhaü sa ivàntidevaþ // 1.52 // dhanyo 'smy anugràhyam idaü kulaü me $ yan màü didçkùur bhagavàn upetaþ & àj¤àpyatàü kiü karavàõi saumya % ÷iùyo 'smi vi÷rambhitum arhasãti // 1.53 // evaü nçpeõopamantritaþ san $ sarveõa bhàvena munir yathàvat & (sa vismayotphullaCsavismayotphulla)vi÷àladçùñir % gambhãradhãràõi vacàüsy uvàca // 1.54 // mahàtmani tvayy upapannam etat $ priyàtithau tyàgini dharmakàme & sattvànvayaj¤ànavayoanuråpà % snigdhà yad evaü mayi te matiþ syàt // 1.55 // etac ca tad yena nçparùayas te $ dharmeõa (såkùmeõa dhanàny avàpya Csåkùmàõi dhanàny apàsya ) // nityaü tyajanto vidhivad babhåvus % tapobhir àóhyà vibhavair daridràþ // 1.56 // prayojanaü yat tu mamopayàne $ tan me ÷çõu prãtim upehi ca tvam & divyà (mayàdityaCmayàdivya)pathe ÷rutà vàg % bodhàya jàtas tanayas taveti // 1.57 // ÷rutvà vacas tac ca mana÷ ca yuktvà $ j¤àtvà nimittai÷ ca tato 'smy upetaþ & didçkùayà ÷àkyakuladhvajasya % ÷akradhvajasyeva samucchritasya // 1.58 // ity etad evaü vacanaü ni÷amya $ praharùasaübhràntagatir narendraþ & àdàya dhàtry-aïkagataü kumàraü % saüdar÷ayàm àsa tapodhanàya // 1.59 // cakràïkapàdaü sa (tato Ctathà )maharùir $ jàlàvanaddhàïgulipàõipàdam & sorõabhruvaü vàraõavastiko÷aü % savismayaü ràjasutaü dadar÷a // 1.60 // dhàtry-aïkasaüviùñam avekùya cainaü $ devy-aïkasaüviùñam ivàgnisånum & babhåva (pakùmàntavica¤cità÷rur Cpakùmàntar iva a¤cità÷rur % ni÷vasya caiva tridivonmukho 'bhåt // 1.61 // dçùñvàsitaü tv a÷rupariplutàkùaü $ snehàt (tanåjasya Ctu putrasya )nçpa÷ cakampe & sagadgadaü bàùpakaùàyakaõñhaþ % papraccha (sa Cca )prà¤jalir ànatàïgaþ // 1.62 // alpàntaraü yasya vapuþ (surebhyo Cmuneþ syàd $ bahvadbhutaü yasya ca janma dãptam & yasyottamaü bhàvinam àttha càrthaü % taü prekùya kasmàt tava dhãra bàùpaþ // 1.63 // api sthiràyur bhagavan kumàraþ $ kaccin na ÷okàya mama prasåtaþ & (labdhà Clabdhaþ )kathaücit salilà¤jalir me % na khalv imaü pàtum upaiti kàlaþ // 1.64 // apy akùayaü me ya÷aso nidhànaü $ kaccid dhruvo me kulahastasàraþ & api prayàsyàmi sukhaü paratra % (supto 'pi Csupte 'pi )putre 'nimiùaikacakùuþ // 1.65 // kaccin na me jàtam aphullam eva $ kula(pravàlaü Cprabàlaü )pari÷oùabhàgi & kùipraü vibho bråhi na me 'sti ÷àntiþ % snehaü sute vetsi hi bàndhavànàm // 1.66 // ity àgatàvegam aniùñabuddhyà $ buddhvà narendraü sa munir babhàùe & mà bhån matis te nçpa kàcid % anyà niþsaü÷ayaü tad yad avocam asmi // 1.67 // nàsyànyathàtvaü prati vikriyà me $ svàü va¤canàü tu prati viklavo 'smi & kàlo hi me yàtum ayaü ca jàto % jàtikùayasyàsulabhasya boddhà // 1.68 // vihàya ràjyaü viùayeùv anàsthas $ tãvraiþ prayatnair adhigamya tattvam & jagaty ayaü mohatamo nihantuü % jvaliùyati j¤ànamayo hi såryaþ // 1.69 // duþkhàrõavàd vyàdhivikãrõaphenàj $ jaràtaraïgàn maraõogravegàt & uttàrayiùyaty ayam uhyamànam % (àrtaü Càrttaü )jagaj j¤ànamahàplavena // 1.70 // praj¤àmbuvegàü sthira÷ãlavapràü $ samàdhi÷ãtàü vratacakravàkàm & asyottamàü dharmanadãü pravçttàü % tçùõàrditaþ pàsyati jãvalokaþ // 1.71 // duþkhàrditebhyo viùayàvçtebhyaþ $ saüsàrakàntàrapathasthitebhyaþ & àkhyàsyati hy eùa vimokùamàrgaü % màrgapranaùñebhya ivàdhvagebhyaþ // 1.72 // vidahyamànàya janàya loke $ ràgàgninàyaü viùayendhanena & prahlàdam àdhàsyati dharmavçùñyà % vçùñyà mahàmegha ivàtapànte // 1.73 // tçùõàrgalaü mohatamaþkapàñaü $ dvàraü prajànàm apayànahetoþ & vipàñayiùyaty ayam uttamena % saddharmatàóena duràsadena // 1.74 // svair mohapà÷aiþ pariveùñitasya $ duþkhàbhibhåtasya nirà÷rayasya & lokasya saübudhya ca dharmaràjaþ % kariùyate bandhanamokùam eùaþ // 1.75 // tan mà kçthàþ ÷okam imaü prati tvam $ (asmin sa ÷ocyo 'sti Ctat saumya ÷ocye hi )manuùyaloke & mohena và kàmasukhair madàd và % yo naiùñhikaü ÷roùyati nàsya dharmam // 1.76 // bhraùñasya tasmàc ca guõàd ato me $ dhyànàni labdhvàpy akçtàrthataiva & dharmasya tasyà ÷ravaõàd ahaü hi % manye vipattiü tridive 'pi vàsam // 1.77 // iti ÷rutàrthaþ sasuhçt sadàras $ tyaktvà viùàdaü mumude narendraþ & evaüvidho 'yaü tanayo mameti % mene sa hi svàm api (sàravattàm Csàramattàm ) // 1.78 // (àrùeõa Càryeõa )màrgeõa tu yàsyatãti $ cintàvidheyaü hçdayaü cakàra & na khalv asau na priyadharmapakùaþ % saütànanà÷àt tu bhayaü dadar÷a // 1.79 // atha munir asito nivedya tattvaü $ sutaniyataü sutaviklavàya ràj¤e & sabahumatam udãkùyamàõaråpaþ % pavanapathena yathàgataü jagàma // 1.80 // kçta(mitir Cmatir )anujàsutaü ca dçùñvà $ munivacana÷ravaõe ca tanmatau ca & bahuvidham anukampayà sa sàdhuþ % priyasutavad viniyojayàü cakàra // 1.81 // narapatir api putrajanmatuùño $ viùaya(gatàni Cmatàni )vimucya bandhanàni & kulasadç÷am acãkarad yathàvat % priya(tanayas Ctanayaü )tanayasya jàtakarma // 1.82 // da÷asu pariõateùv ahaþsu (caiva Ccaivaü $ prayatamanàþ parayà mudà parãtaþ & akuruta japahomamaïgalàdyàþ % (paramabhavàya Cparamatamàþ sa )sutasya devatejyàþ // 1.83 // api ca ÷atasahasrapåçnasaükhyàþ $ sthirabalavattanayàþ sahema÷çïgãþ & anupagatajaràþ payasvinãr gàþ % svayam adadàt sutavçddhaye dvijebhyaþ // 1.84 // bahuvidhaviùayàs tato yatàtmà $ svahçdayatoùakarãþ kriyà vidhàya & guõavati (niyate Cdivase )÷ive muhårte % matim akaron muditaþ puraprave÷e // 1.85 // dviradaradamayãm atho mahàrhàü $ sitasitapuùpabhçtàü maõipradãpàm & abhajata ÷ivikàü ÷ivàya devã % tanayavatã praõipatya devatàbhyaþ // 1.86 // puram atha purataþ prave÷ya patnãü $ sthavirajanànugatàm apatyanàthàm & nçpatir api jagàma paurasaüghair % divam amarair maghavàn ivàrcyamànaþ // 1.87 // bhavanam atha vigàhya ÷àkyaràjo $ bhava iva ùaõmukhajanmanà pratãtaþ & idam idam iti harùapårõavaktro % bahuvidhapuùñiya÷askaraü vyadhatta // 1.88 // iti narapatiputrajanmavçddhyà $ sajanapadaü kapilàhvayaü puraü tat & dhanadapuram ivàpsaraso 'vakãrõaü % muditam abhån nala(kåbaraCkåvara)prasåtau // 1.89 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye bhagavatprasåtir nàma prathamaþ sargaþ -- 1 --]] à janmano janma(jaràntagasya Cjaràntakasya $ tasyàtmajasyàtmajitaþ sa ràjà & ahany ahany arthagajà÷vamitrair % vçddhiü yayau sindhur ivàmbuvegaiþ // 2.1 // dhanasya ratnasya ca tasya tasya $ kçtàkçtasyaiva ca kà¤canasya & tadà hi (naikàn sa nidhãn avàpa Cnaikàtmanidhãn avàpi % manorathasyàpy atibhàrabhåtàn // 2.2 // ye padmakalpair api ca dvipendrair $ na maõóalaü ÷akyam ihàbhinetum & madotkañà haimavatà gajàs te % vinàpi yatnàd upatasthur enam // 2.3 // nànàïkacihnair navahemabhàõóair $ (vibhåùitair Cabhåùitair )lambasañais tathànyaiþ & saücukùubhe càsya puraü turaügair % balena maitryà ca dhanena càptaiþ // 2.4 // puùñà÷ ca tuùñà÷ ca (tathàsya Ctadàsya )ràjye $ sàdhvyo 'rajaskà guõavatpayaskàþ & udagravatsaiþ sahità babhåvur % bahvyo bahukùãraduha÷ ca gàvaþ // 2.5 // madhyasthatàü tasya ripur jagàma $ madhya(sthaCsva)bhàvaþ prayayau suhçttvam & vi÷eùato dàróhyam iyàya mitraü % dvàv asya pakùàv aparas tu (nàsa Cnà÷am ) // 2.6 // tathàsya mandànilamegha÷abdaþ $ saudàminãkuõóala(maõóitàbhraþ Cmaõóitàïgaþ ) // vinà÷mavarùà÷anipàtadoùaiþ % kàle ca de÷e pravavarùa devaþ // 2.7 // ruroha (sasyaü Csaüyak )phalavad yathartu $ tadàkçtenàpi kçùi÷rameõa & tà eva (càsyauùadhayo Ccaivauùadhayo )rasena % sàreõa caivàbhyadhikà babhåvuþ // 2.8 // ÷arãrasaüdehakare 'pi kàle $ saügràmasaümardae iva pravçtte & svasthàþ sukhaü caiva niràmayaü ca % prajaj¤ire (kàlava÷ena Cgarbhadharà÷ ca )nàryaþ // 2.9 // (pçthag vratibhyo Cyac ca pratibhvo )vibhave 'pi (garhye C÷akye $ na pràrthayanti sma naràþ parebhyaþ & abhyarthitaþ såkùmadhano 'pi (càryas Ccàyaü % tadà na ka÷cid vimukho babhåva // 2.10 // (nàgauravo Cnà÷a vadho )bandhuùu nàpy adàtà $ naivàvrato nànçtiko na hiüsraþ & àsãt tadà ka÷cana tasya ràjye % ràj¤o yayàter iva nàhus.asya // 2.11 // udyànadevàyatanà÷ramàõàü $ kåpaprapàpuùkariõãvanànàm & cakruþ kriyàs tatra ca dharmakàmàþ % pratyakùataþ svargam ivopalabhya // 2.12 // mukta÷ ca durbhikùabhayàmayebhyo $ hçùño janaþ (svargae Csvargam )ivàbhireme & patnãü patir và mahiùã patiü và % parasparaü na vyabhiceratu÷ ca // 2.13 // ka÷cit siùeve rataye na kàmaü $ kàmàrtham arthaü na jugopa ka÷cit & ka÷cid dhanàrthaü na cacàra dharmaü % dharmàya ka÷cin na cakàra hiüsàm // 2.14 // steyàdibhi÷ càpy (aribhi÷ Cabhita÷ )ca naùñaü $ svasthaü svacakraü paracakramuktam & kùemaü subhikùaü ca babhåva tasya % (purànaraõyasya Cpuràõy araõyàni )yathaiva ràùñre // 2.15 // tadà hi tajjanmani tasya ràj¤o $ manor ivàdityasutasya ràjye & cacàra harùaþ praõanà÷a pàpmà % jajvàla dharmaþ kaluùaþ ÷a÷àma // 2.16 // evaüvidhà ràja(kulasya saüpat Csutasya tasya $ sarvàrthasiddhi÷ ca yato babhåva & tato nçpas tasya sutasya nàma % sarvàrthasiddho 'yam iti pracakre // 2.17 // devã tu màyà vibudharùikalpaü $ dçùñvà vi÷àlaü tanayaprabhàvam & jàtaü praharùaü na ÷a÷àka soóhuü % tato (nivàsàya Cavinà÷àya )divaü jagàma // 2.18 // tataþ kumàraü suragarbhakalpaü $ snehena bhàvena ca nirvi÷eùam & màtçùvasà màtçsamaprabhàvà % saüvardhayàm àtmajavad babhåva // 2.19 // tataþ sa bàlàrka ivodayasthaþ $ samãrito vahnir ivànilena & krameõa samyag vavçdhe kumàras % tàràdhipaþ pakùae ivàtamaske // 2.20 // tato mahàrhàõi ca candanàni $ ratnàvalã÷ cauùadhibhiþ sagarbhàþ & mçgaprayuktàn rathakàü÷ ca haimàn % àcakrire 'smai suhçdàlayebhyaþ // 2.21 // vayoanuråpàõi ca bhåùaõàni $ (hiraõmayàn Chiraõmayà )hasti(mçgà÷vakàü÷ Cmçgà÷vakà÷ )ca & (rathàü÷ Crathà÷ )ca (goputrakasaüprayuktàn Cgàvo vasanaprayuktà % (putrã÷ Cgantrã÷ )ca càmãkararåpyacitràþ // 2.22 // evaü sa tais tair viùayopacàrair $ vayoanuråpair upacaryamàõaþ & bàlo 'py abàlapratimo babhåva % dhçtyà ca ÷aucena dhiyà ÷riyà ca // 2.23 // vaya÷ ca kaumàram atãtya (samyak Cmadhyaü $ saüpràpya (kàle pratipattikarma Cbàlaþ sa hi ràjasånuþ ) // alpair ahobhir bahuvarùagamyà % jagràha vidyàþ svakulànuråpàþ // 2.24 // naiþ÷reyasaü tasya tu bhavyam arthaü $ ÷rutvà purastàd asitàn maharùeþ & kàmeùu saïgaü janayàü babhåva % (vanàni yàyàd iti ÷àkyaràjaþ Cvçddhir bhavacchàkyakulasya ràj¤aþ ) // 2.25 // kulàt tato 'smai sthira÷ãla(yuktàt Csaüyutàt $ sàdhvãü vapurhrãvinayopapannàm & ya÷odharàü nàma ya÷ovi÷àlàü % (vàmàbhidhànaü Ctulyàbhidhànaü )÷riyam àjuhàva // 2.26 // (vidyotamàno vapuùà pareõa Cathàparaü bhåmipateþ priyo 'yaü $ sanatkumàrapratimaþ kumàraþ & sàrdhaü tayà ÷àkyanarendravadhvà % ÷acyà sahasràkùa ivàbhireme // 2.27 // kiücin manaþkùobhakaraü pratãpaü $ (kathaü na Ckathaüca )pa÷yed iti so 'nucintya & vàsaü nçpo (vyàdi÷ati Chy àdi÷ati )sma tasmai % harmyodareùv eva na bhåpracàram // 2.28 // tataþ ÷arattoyadapàõóareùu $ bhåmau vimàneùv iva rà¤jiteùu & harmyeùu sarvartusukhà÷rayeùu % strãõàm udàrair vijahàra tåryaiþ // 2.29 // kalair hi càmãkarabaddhakakùair $ nàrãkaràgràbhihatair mçdaïgaiþ & varàpsaronçtyasamai÷ ca nçtyaiþ % kailàsavat tad bhavanaü raràja // 2.30 // vàgbhiþ kalàbhir lalitai÷ ca (hàvair Chàrair $ madaiþ sakhelair madhurai÷ ca hàsaiþ & taü tatra nàryo ramayàü babhåvur % bhråva¤citair ardhanirãkùitai÷ ca // 2.31 // (tataþ sa Ctata÷ ca )kàmà÷rayapaõóitàbhiþ $ strãbhir gçhãto ratikarka÷àbhiþ & vimànapçùñhàn na mahãü jagàma % vimànapçùthàd iva puõyakarmà // 2.32 // nçpas tu tasyaiva vivçddhihetos $ tadbhàvinàrthena ca codyamànaþ & ÷ame 'bhireme viraràma pàpàd % bheje damaü saüvibabhàja sàdhån // 2.33 // nàdhãravat kàmasukhe sasa¤je $ na saürara¤je viùamaü jananyàm & dhçtyendriyà÷vàü÷ capalàn vijigye % bandhåü÷ ca pauràü÷ ca guõair jigàya // 2.34 // nàdhyaiùña duþkhàya parasya vidyàü $ j¤ànaü ÷ivaü yat tu tad adhyagãùña & svàbhyaþ prajàbhyo hi yathà tathaiva % sarvaprajàbhyaþ ÷ivam à÷a÷aüse // 2.35 // (bhaü Ctaü )bhàsuraü càïgirasàdhidevaü $ yathàvad ànarca tadàyuùe saþ & juhàva havyàny akç÷e kç÷ànau % dadau dvijebhyaþ kç÷anaü ca gà÷ ca // 2.36 // sasnau ÷arãraü pavituü mana÷ ca $ tãrthàmbubhi÷ caiva guõàmbubhi÷ ca & vedopadiùñaü samam àtmajaü ca % somaü papau ÷àntisukhaü ca hàrdam // 2.37 // sàntvaü babhàùe na ca nàrthavad yaj $ jajalpa tattvaü na ca vipriyaü yat & sàntvaü hy atattvaü paruùaü ca tattvaü % hriyà÷akan nàtmana eva vaktum // 2.38 // iùñeùv aniùñeùu ca kàryavatsu $ na ràgadoùà÷rayatàü prapede & ÷ivaü siùeve (vyavahàra÷uddhaü Cavyavahàralabdhaü % yaj¤aü hi mene na tathà (yathà tat Cyathàvat ) // 2.39 // à÷àvate càbhigatàya sadyo $ deyàmbubhis tarùam (acechidiùña Cacecchidiùña ) // yuddhàd çte vçttapara÷vadhena % dviódarpam udvçttam abebhidiùña // 2.40 // ekaü vininye sa jugopa sapta $ saptaiva tatyàja rarakùa pa¤ca & pràpa trivargaü bubudhe trivargaü % jaj¤e dvivargaü prajahau dvivargam // 2.41 // kçtàgaso 'pi pratipàdya vadhyàn $ nàjãghanan nàpi ruùà dadar÷a & babandha sàntvena phalena caitàüs % tyàgo 'pi teùàü hy (anayàya dçùñaþ Canapàyadçùñaþ ) // 2.42 // àrùàõy acàrãt paramavratàni $ vairàõy ahàsãc cirasaübhçtàni & ya÷àüsi càpadguõagandhavanti % rajàüsy (ahàrùãn Cahàsãn )malinãkaràõi // 2.43 // na càjihãrùãd balim apravçttaü $ na càcikãrùãt paravastvabhidhyàm & na càvivakùãd dviùatàm adharmaü % na (càvivakùãd Ccàdidhakùãd )dhçdayena manyum // 2.44 // tasmiüs tathà bhåmipatau pravçtte $ bhçtyà÷ ca paurà÷ ca tathaiva ceruþ & ÷amàtmake cetasi viprasanne % prayuktayogasya yathendriyàõi // 2.45 // kàle tata÷ càrupayodharàyàü $ ya÷odharàyàü (svaCsu)ya÷odharàyàm & ÷auddhodane ràhusapatnavaktro % jaj¤e suto ràhula eva nàmnà // 2.46 // atheùñaputraþ paramapratãtaþ $ kulasya vçddhiü prati bhåmipàlaþ & yathaiva putraprasave nananda % tathaiva pautraprasave nananda // 2.47 // (putrasya Cpautrasya )me putragato (mameva Cmamaiva $ snehaþ kathaü syàd iti jàtaharùaþ & kàle sa taü taü vidhim àlalambe % putrapriyaþ svargam ivàrurukùan // 2.48 // sthitvà pathi pràthamakalpikànàü $ ràjarùabhàõàü ya÷asànvitànàm & ÷uklàny amuktvàpi tapàüsy atapta % (yaj¤ai÷ Cyaj¤e )ca hiüsàrahitair ayaùña // 2.49 // ajàjvaliùñàtha sa puõyakarmà $ nçpa÷riyà caiva tapaþ÷riyà ca & kulena vçttena dhiyà ca dãptas % tejaþ sahasràü÷ur ivotsisçkùuþ // 2.50 // svàyaübhuvaü càrcikam arcayitvà $ jajàpa putrasthitaye sthita÷rãþ & cakàra karmàõi ca duùkaràõi % prajàþ sisçkùuþ ka ivàdikàle // 2.51 // tatjyàja ÷astraü vimamar÷a ÷àstraü $ ÷amaü siùeve niyamaü viùehe & va÷ãva kaücid viùayaü na bheje % piteva sarvàn viùayàn dadar÷a // 2.52 // babhàra ràjyaü sa hi putrahetoþ $ putraü kulàrthaü ya÷ase kulaü tu & svargàya ÷abdaü divam àtmahetor % dharmàrtham àtmasthitim àcakàïkùa // 2.53 // evaü sa dharmaü vividhaü cakàra $ sadbhir nipàtaü ÷rutita÷ ca siddham & dçùñvà kathaü putramukhaü suto me % vanaü na yàyàd iti nàthamànaþ // 2.54 // rirakùiùantaþ ÷riyam àtma(saüsthàü Csaüsthà $ rakùanti putràn bhuvi bhåmipàlàþ & putraü narendraþ sa tu dharmakàmo % rarakùa dharmàd (viùayeùu mu¤can Cviùayeùv amu¤cat ) // 2.55 // vanam anupamasattvà bodhisattvàs tu sarve $ viùayasukharasaj¤à jagmur utpannaputràþ & ata upacitakarmà råóhamåle 'pi hetau % sa ratim upasiùeve bodhim (àpan na yàvat Càpannayàvat ) // 2.56 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye 'ntaþpuravihàro nàma dvitãyaþ sargaþ -- 2 --]] tataþ kadàcin mçdu÷àdvalàni $ puüskokilonnàditapàdapàni & ÷u÷ràva padmàkaramaõóitàni % (gãtair C÷ãte )nibaddhàni sa kànanàni // 3.1 // ÷rutvà tataþ strãjanavallabhànàü $ manoj¤abhàvaü purakànanànàm & bahiþprayàõàya cakàra buddhim % antargçhe nàga ivàvaruddhaþ // 3.2 // tato nçpas tasya ni÷amya bhàvaü $ putràbhidhànasya manorathasya & snehasya lakùmyà vayasa÷ ca yogyàm % àj¤àpayàm àsa vihàrayàtràm // 3.3 // nivartayàm àsa ca ràjamàrge $ saüpàtam àrtasya pçthagjanasya & mà bhåt kumàraþ sukumàracittaþ % saüvignacetà (iti Civa )manyamànaþ // 3.4 // pratyaïgahãnàn vikalendriyàü÷ ca $ jãrõàturàdãn kçpaõàü÷ ca (dikùu Cbhikùån ) // tataþ samutsàrya pareõa sàmnà % ÷obhàü (paràü Cparà )ràjapathasya cakruþ // 3.5 // tataþ kçte ÷rãmati ràjamàrge $ ÷rãmàn vinãtànucaraþ kumàraþ & pràsàdapçùñhàd avatãrya kàle % kçtàbhyanuj¤o nçpam abhyagacchat // 3.6 // atho narendraþ sutam àgatà÷ruþ $ ÷irasy upàghràya ciraü nirãkùya & gaccheti càj¤àpayati sma vàcà % snehàn na cainaü manasà mumoca // 3.7 // tataþ sa jàmbånadabhàõóabhçdbhir $ yuktaü caturbhir nibhçtais turaügaiþ & aklãba(vidvacCvidyuc)chucira÷midhàraü % hiraõmayaü syandanam àruroha // 3.8 // tataþ prakãrõojjvalapuùpajàlaü $ viùaktamàlyaü pracalatpatàkam & màrgaü prapede sadç÷ànuyàtra÷ % candraþ sanakùatra ivàntarãkùam // 3.9 // kautåhalàt sphãtatarai÷ ca netrair $ (nãlotpalàrdhair Cnãlotpalàbhair )iva (kãryamàõam Ckãryamàõaþ ) // ÷anaiþ ÷anai ràjapathaü jagàhe % pauraiþ samantàd abhivãkùyamàõaþ // 3.10 // taü tuùñuvuþ saumyaguõena kecid $ vavandire dãptatayà tathànye & saumukhyatas tu ÷riyam asya kecid % vaipulyam à÷aüsiùur àyuùa÷ ca // 3.11 // niþsçtya kubjà÷ ca mahàkulebhyo $ vyåhà÷ ca kairàtakavàmanànàm & nàryaþ kç÷ebhya÷ ca nive÷anebhyo % devànuyànadhvajavat praõemuþ // 3.12 // tataþ kumàraþ khalu gacchatãti $ ÷rutvà striyaþ preùyajanàt pravçttim & didçkùayà harmyatalàni jagmur % janena mànyena kçtàbhyanuj¤àþ // 3.13 // tàþ srastakà¤cãguõavighnità÷ ca $ suptaprabuddhàkulalocanà÷ ca & vçttàntavinyastavibhåùaõà÷ ca % (kautåhalenànibhçtàþ Ckautåhalenàpi bhçtàþ )parãyuþ // 3.14 // pràsàdasopànatalapraõàdaiþ $ kà¤cãravair nåpuranisvanai÷ ca & (vitràsayantyo Cvibhràmayantyo )gçhapakùisaüghàn % anyoanyavegàü÷ ca samàkùipantyaþ // 3.15 // kàsàücid àsàü tu varàïganànàü $ jàtatvaràõàm api sotsukànàm & gatiü gurutvàj jagçhur vi÷àlàþ % ÷roõãrathàþ pãnapayodharà÷ ca // 3.16 // ÷ãghraü samarthàpi tu gantum anyà $ gatiü nijagràha yayau na tårõam & (hriyàpragalbhà vinigåhamànà Chriyà pragalbhàni nigåhamànà % (rahaþprayuktàni Crahaþ prayuktàni )vibhåùaõàni // 3.17 // parasparotpãóanapiõóitànàü $ saümarda(saükùobhitaCsaü÷obhita)kuõóalànàm & tàsàü tadà sasvanabhåùaõànàü % vàtàyaneùv apra÷amo babhåva // 3.18 // vàtàyanebhyas tu viniþsçtàni $ paras(paràyàsitaCparopàsita)kuõóalàni & strãõàü virejur mukhapaïkajàni % saktàni harmyeùv iva païkajàni // 3.19 // tato vimànair yuvatã(karàlaiþ Ckalàpaiþ $ kautåhalodghàñitavàtayànaiþ & ÷rãmat samantàn nagaraü babhàse % viyadvimànair iva sàpsarobhiþ // 3.20 // vàtàyanànàm avi÷àlabhàvàd $ anyoanyagaõóàrpitakuõóalànàm & mukhàni rejuþ pramadottamànàü % baddhàþ kalàpà iva païkajànàm // 3.21 // (taü tàþ Ctasmin )kumàraü pathi vãkùamàõàþ $ striyo babhur gàm iva gantukàmàþ & årdhvonmukhà÷ cainam udãkùamàõà % narà babhur dyàm iva gantukàmàþ // 3.22 // dçùñvà ca taü ràjasutaü striyas tà $ jàjvalyamànaü vapuùà ÷riyà ca & dhanyàsya bhàryeti ÷anair avoca¤ % ÷uddhair manobhiþ khalu nànyabhàvàt // 3.23 // ayaü kila vyàyatapãnabàhå $ råpeõa sàkùàd iva puùpaketuþ & tyaktvà ÷riyaü dharmam upaiùyatãti % tasmin (hi tà Chità )gauravam eva cakruþ // 3.24 // kãrõaü tathà ràjapathaü kumàraþ $ paurair vinãtaiþ ÷ucidhãraveùaiþ & tat pårvam àlokya jaharùa kiücin % mene punarbhàvam ivàtmana÷ ca // 3.25 // puraü tu tat svargam iva prahçùñaü $ ÷uddhàdhivàsàþ samavekùya devàþ & jãrõaü naraü nirmamire prayàtuü % saücodanàrthaü kùitipàtmajasya // 3.26 // tataþ kumàro jarayàbhibhåtaü $ dçùñvà narebhyaþ pçthagàkçtiü tam & uvàca saügràhakam àgatàsthas % tatraiva niùkampaniviùñadçùñiþ // 3.27 // ka eùa bhoþ såta naro 'bhyupetaþ $ ke÷aiþ sitair yaùñiviùaktahastaþ & bhråsaüvçtàkùaþ ÷ithilànatàïgaþ % kiü vikriyaiùà prakçtir yadçcchà // 3.28 // ity evam uktaþ sa rathapraõetà $ nivedayàm àsa nçpàtmajàya & saürakùyam apy artham adoùadar÷ã % tair eva devaiþ kçtabuddhimohaþ // 3.29 // råpasya (hantrã Chartrã )vyasanaü balasya $ ÷okasya yonir nidhanaü ratãnàm & nà÷aþ smçtãnàü ripur indriyàõàm % eùà jarà nàma yayaiùa bhagnaþ // 3.30 // pãtaü hy anenàpi payaþ ÷i÷utve $ kàlena bhåyaþ (parisçptam Cparimçùñam )urvyàm & krameõa bhåtvà ca yuvà vapuùmàn % krameõa tenaiva jaràm upetaþ // 3.31 // ity evam ukte calitaþ sa kiücid $ ràjàtmajaþ såtam idaü babhàùe & kim eùa doùo bhavità mamàpãty % asmai tataþ sàrathir abhyuvàca // 3.32 // àyuùmato 'py eùa vayaþ(prakarùo Cprakarùàn $ niþsaü÷ayaü kàlava÷ena bhàvã & evaü jaràü råpavinà÷ayitrãü % jànàti caivecchati (caiva Ccaiùa )lokaþ // 3.33 // tataþ sa pårvà÷aya÷uddhabuddhir $ vistãrõakalpàcitapuõyakarmà & ÷rutvà jaràü saüvivije mahàtmà % mahà÷aner ghoùam ivàntike gauþ // 3.34 // niþ÷vasya dãrghaü (sva÷iraþ Csa ÷iraþ )prakampya $ tamiü÷ ca jãrõe vinive÷ya cakùuþ & tàü caiva dçùñvà janatàü saharùàü % vàkyaü sa (saüvigna Csaüvignam )idaü jagàda // 3.35 // evaü jarà hanti ca nirvi÷eùaü $ smçtiü ca råpaü ca paràkramaü ca & na caiva saüvegam upaiti lokaþ % pratyakùato 'pãdç÷am ãkùamàõaþ // 3.36 // evaü gate såta nivartayà÷vàn $ ÷ãghraü gçhàõy eva bhavàn prayàtu & udyànabhåmau hi kuto ratir me % jarà(bhaye Cbhave )cetasi vartamàne // 3.37 // athàj¤ayà bhartçsutasya tasya $ nivartayàm àsa rathaü niyantà & tataþ kumàro bhavanaü tad eva % cintàva÷aþ ÷ånyam iva prapede // 3.38 // yadà tu tatraiva na ÷arma lebhe $ jarà jareti praparãkùamàõaþ & tato narendrànumataþ sa bhåyaþ % krameõa tenaiva bahir jagàma // 3.39 // athàparaü vyàdhiparãtadehaü $ tae eva devàþ sasçjur manuùyam & dçùñvà ca taü sàrathim àbabhàùe % ÷auddhodanis tadgatadçùñir eva // 3.40 // sthålodaraþ ÷vàsacalaccharãraþ $ srastàüsabàhuþ kç÷apàõdugàtraþ & ambeti vàcaü karuõaü bruvàõaþ % paraü (samà÷ritya Csamà÷liùya )naraþ ka eùaþ // 3.41 // tato 'bravãt sàrathir asya saumya $ dhàtuprakopaprabhavaþ pravçddhaþ & rogàbhidhànaþ sumahàn anarthaþ % (÷akto C÷akro )api yenaiùa kçto 'svatantraþ // 3.42 // ity åcivàn ràjasutaþ sa bhåyas $ taü sànukampo naram ãkùamàõaþ & asyaiva (jàto Cjàtaþ [sic; wrong sandhi in EHJ])pçthag eùa doùaþ % sàmànyato rogabhayaü prajànàm // 3.43 // tato babhàùe sa rathapraõetà $ kumàra sàdhàraõa eùa doùaþ & evaü hi rogaih paripãóyamàno % rujàturo harùam upaiti lokaþ // 3.44 // iti ÷rutàrthaþ sa viùaõõacetàþ $ pràvepatàmbårmigataþ ÷a÷ãva & idaü ca vàkyaü karuõàyamànaþ % provàca kiücinmçdunà svareõa // 3.45 // idaü ca rogavyasanaü prajànàü $ pa÷yaü÷ ca vi÷rambham upaiti lokaþ & (vistãrõam aj¤ànam Cvistãrõavij¤ànam )aho naràõàü % hasanti ye rogabhayair amuktàþ // 3.46 // nivartyatàü såta (bahiþCvahiþ)prayàõàn $ narendrasadmaiva rathaþ prayàtu & ÷rutvà ca me rogabhayaü ratibhyaþ % pratyàhataü saükucatãva cetaþ // 3.47 // tato nivçttaþ sa nivçttaharùaþ $ pradhyànayuktaþ pravive÷a (ve÷ma Csadma ) // taü dvis tathà prekùya ca saünivçttaü % (paryeùaõaü Cpury àgamaü )bhåmipati÷ cakàra // 3.48 // ÷rutvà nimittaü tu nivartanasya $ saütyaktam àtmànam anena mene & màrgasya ÷aucàdhikçtàya caiva % cukro÷a ruùño 'pi ca nogradaõóaþ // 3.49 // bhåya÷ ca tasmai vidadhe sutàya $ vi÷eùayuktaü viùaya(pracàram Cprakàram ) // calendriyatvàd api (nàma sakto Cnàpi ÷akto % nàsmàn vijahyàd iti nàthamànaþ // 3.50 // yadà ca ÷abdàdibhir indriyàrthair $ antaþpure naiva suto 'sya reme & tato (bahir Cvahir )vyàdi÷ati sma yàtràü % rasàntaraü syàd iti manyamànaþ // 3.51 // snehàc ca bhàvaü tanayasya buddhvà $ (sa ràgaCsaüvega)doùàn avicintya kàü÷cit & yogyàþ samàj¤àpayati sma tatra % kalàsv abhij¤à iti vàramukhyàþ // 3.52 // tato vi÷eùeõa narendramàrge $ svalaükçte caiva parãkùite ca & (vyatyasya Cvyatyàsya )såtaü ca rathaü ca ràjà % prasthàpayàm àsa bahiþ kumàram // 3.53 // tatas tathà gacchati ràjaputre $ tair eva devair vihito gatàsuþ & taü caiva màrge mçtam uhyamànaü % såtaþ kumàra÷ ca dadar÷a nànyaþ // 3.54 // athàbravãd ràjasutaþ sa såtaü $ narai÷ caturbhir hriyate ka eùaþ & dãnair manuùyair anugamyamàno % (<x> bhåùita÷ càpy Cyo bhåùito '÷vàsy- )avarudyate ca // 3.55 // tataþ sa ÷uddhàtmabhir eva devaiþ $ ÷uddhàdhivàsair abhibhåtacetàþ & avàcyam apy artham imaü niyantà % (pravyàjahàràrthavadã÷varàya Cpravyàjahàràrthavid ã÷varàya ) // 3.56 // buddhãndriyapràõaguõair viyuktaþ $ supto visaüj¤as tçõakàùñhabhåtaþ & (saüvardhya Csaübadhya )saürakùya ca yatnavadbhiþ % (priyapriyais Cpriyàpriyais )tyajyatae eùa ko 'pi // 3.57 // iti praõetuþ sa ni÷amya vàkyaü $ saücukùubhe kiücid uvàca cainam & kiü (kevalo 'syaiva Ckevalasyaiva )janasya dharmaþ % sarvaprajànàm ayam ãdç÷o 'ntaþ // 3.58 // tataþ praõetà vadati sma tasmai $ sarvaprajànàm (idam Cayam )anta(karma Ckarmà ) // hãnasya madhyasya mahàtmano và % sarvasya loke niyato vinà÷aþ // 3.59 // tataþ sa dhãro 'pi narendrasånuþ $ ÷rutvaiva mçtyuü viùasàda sadyaþ & aüsena saü÷liùya ca kåbaràgraü % provàca nihràdavatà svareõa // 3.60 // iyaü ca niùñhà (niyatà Cniyataü )prajànàü $ pramàdyati tyaktabhaya÷ ca lokaþ & manàüsi ÷aïke kañhinàni néõàü % svasthàs tathà hy adhvani vartamànàþ // 3.61 // tasmàd (rathaþ Crathaü )såta nivartyatàü no $ vihàra(bhåmer Cbhåmau )na hi de÷akàlaþ & jànan vinà÷aü katham (àrtiCàrtti)kàle % sacetanaþ syàd iha hi pramattaþ // 3.62 // iti bruvàõe 'pi naràdhipàtmaje $ nivartayàm àsa sa naiva taü ratham & vi÷eùayuktaü tu narendra÷àsanàt % sa padmaùaõóaü vanam eva niryayau // 3.63 // tataþ ÷ivaü kusumitabàlapàdapaü $ paribhramatpramuditamattakokilam & vimànavat (sa kamalaCsakamala)càrudãrghikaü % dadar÷a tad vanam iva nandanaü vanam // 3.64 // varàïganàgaõakalilaü nçpàtmajas $ tato balàd vanam (atinãyate Cabhinãyate )sma tat & varàpsaro(vçtam Cnçtyam )alakàdhipàlayaü % navavrato munir iva vighnakàtaraþ // 3.65 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye saüvegotpattir nàma tçtãyaþ sargaþ -- 3 --]] tatas tasmàt purodyànàt $ kautåhalacalekùaõàþ $ pratyujjagmur nçpasutaü % pràptaü varam iva striyaþ // 4.1 // abhigamya ca tàs tasmai $ vismayotphullalocanàþ & cakrire samudàcàraü % padmako÷anibhaiþ karaiþ // 4.2 // tasthu÷ ca parivàryainaü $ manmathàkùiptacetasaþ & ni÷calaiþ pritivikacaiþ % pibantya iva locanaiþ // 4.3 // taü hi tà menire nàryaþ $ kàmo vigrahavàn iti & ÷obhitaü lakùaõair dãptaiþ % sahajair bhåùaõair iva // 4.4 // saumyatvàc caiva dhairyàc ca $ kà÷cid enaü prajaj¤ire & avatãrõo mahãü sàkùàd % (gåóhàü÷u÷ Csudhàü÷u÷ )candramà (iti Civa ) // 4.5 // tasya tà vapuùàkùiptà $ (nigçhãtaü Cnirgrahãtuü )jajçmbhire & anyoanyaü dçùñibhir (hatvà Cgatvà % ÷anai÷ ca vini÷a÷vasuþ // 4.6 // evaü tà dçùñimàtreõa $ nàryo dadç÷ur eva tam & na vyàjahrur na jahasuþ % prabhàveõàsya yantritàþ // 4.7 // tàs tathà tu niràrambhà $ dçùñvà praõayaviklavàþ & purohitasuto dhãmàn % udàyã vàkyam abravãt // 4.8 // sarvàþ sarvakalàj¤àþ stha $ bhàvagrahaõapaõóitàþ & råpacàturyasaüpannàþ % svaguõair mukhyatàü gatàþ // 4.9 // (÷obhayeta C÷obhayeta )guõair ebhir $ api tàn uttaràn kurån & kuverasyàpi (càkrãóaü Cca krãóaü % pràg eva vasudhàm imàm // 4.10 // ÷aktà÷ càlayituü yåyaü $ vãtaràgàn çùãn api & apsarobhi÷ ca kalitàn % grahãtuü vibudhàn api // 4.11 // bhàvaj¤ànena hàvena $ (råpacàturyaCcàturyà råpa)saüpadà & strãõàm eva ca ÷aktàþ stha % saüràge kiü punar nçõàm // 4.12 // tàsàm evaüvidhànàü vo $ (viyuktànàü Cniyuktànàü )svagocare & iyam evaüvidhà ceùñà % na tuùño 'smy àrjavena vaþ // 4.13 // idaü navavadhånàü vo $ hrãniku¤citacakùuùàm & sadç÷aü ceùñitaü hi syàd % api và gopayoùitàm // 4.14 // (yad Cyady )api syàd ayaü (dhãraþ Cvãraþ $ ÷rãprabhàvàn mahàn iti & strãõàm api mahat teja % itaþ kàryo 'tra ni÷cayaþ // 4.15 // purà hi kà÷isundaryà $ ve÷avadhvà mahàn çùiþ & tàóito 'bhåt (padà vyàso Cpadanyàsàd % durdharùo (devatair Cdaivatair )api // 4.16 // manthàlagautamo bhikùur $ jaïghayà (vàraCbàla)mukhyayà & piprãùu÷ ca tadarthàrthaü % vyasån niraharat purà // 4.17 // gautamaü dãrghatapasaü $ maharùiü dãrghajãvinam & yoùit saütoùayàm àsa % varõasthànàvarà satã // 4.18 // çùya÷çïgaü munisutaü $ tathaiva strãùv apaõóitam & upàyair vividhaiþ ÷àntà % jagràha ca jahàra ca // 4.19 // vi÷vàmitro maharùi÷ ca $ vigàóho 'pi (mahat tapaþ Cmahattapàþ ) // (da÷a varùàõy ahar mene Cda÷avarùàõy araõyastho % ghçtàcyàpsarasà hçtaþ // 4.20 // evamàdãn çùãüs tàüs tàn $ anayan vikriyàü striyaþ & lalitaü pårvavayasaü % kiü punar nçpateþ sutam // 4.21 // tad evaü sati vi÷rabdhaü $ prayatadhvaü tathà yathà & iyaü nçpasya vaü÷a÷rãr % ito na syàt paràïmukhã // 4.22 // yà hi kà÷cid yuvatayo $ haranti sadç÷aü janam & nikçùñotkçùñayor bhàvaü % yà gçhõanti (tà tu [Wrong sandhi in EHJ??] Ctu tàþ )striyaþ // 4.23 // ity udàyivacaþ ÷rutvà $ tà viddhà iva yoùitaþ & samàruruhur àtmànaü % kumàragrahaõaü prati // 4.24 // tà bhråbhiþ prekùitair (hàvair Cbhàvair $ hasitair (laóitair Clalitair )gataiþ & cakrur àkùepikà÷ ceùñà % bhãtabhãtà ivàïganàþ // 4.25 // ràj¤as tu viniyogena $ kumàrasya ca màrdavàt & (jahuþ Cjahruþ )kùipram avi÷rambhaü % madena madanena ca // 4.26 // atha nàrãjanavçtaþ $ kumàro vyacarad vanam & vàsitàyåthasahitah % karãva himavad vanam // 4.27 // sa tasmin kànane ramye $ jajvàla strãpuraþsaraþ & àkrãóae iva (vibhràje Cbabhràje % vivasvàn apsarovçtaþ // 4.28 // madenàvarjità nàma $ taü kà÷cit tatra yoùitaþ & kañhinaiþ paspç÷uþ pãnaiþ % (saühatair Csaüghaññair )valgubhiþ stanaiþ // 4.29 // srastàüsakomalàlamba $ mçdubàhulatàbalà & ançtaü skhalitaü kàcit % kçtvainaü sasvaje balàt // 4.30 // kàcit tàmràdharauùñhena $ mukhenàsavagandhinà & vini÷a÷vàsa karõe 'sya % rahasyaü ÷råyatàm iti // 4.31 // kàcid àj¤àpayantãva $ provàcàrdrànulepanà & iha bhaktiü kuruùveti % (hastasaü÷leùalipsayà Chastaü saü÷liùya lipsayà ) // 4.32 // muhur muhur madavyàja $ srastanãlàü÷ukàparà & àlakùyara÷anà reje % sphuradvidyud iva kùapà // 4.33 // kà÷cit kanakakà¤cãbhir $ mukharàbhir itas tataþ & babhramur dar÷ayantyo 'sya % ÷roõãs tanvaü÷ukàvçtàþ // 4.34 // cåta÷àkhàü kusumitàü $ pragçhyànyà lalambire & suvarõakala÷aprakhyàn % dar÷ayantyaþ payodharàn // 4.35 // kàcit padmavanàd etya $ sapadmà padmalocanà & padmavaktrasya pàr÷ve 'sya % padma÷rãr iva tasthuùã // 4.36 // madhuraü gãtam anvarthaü $ kàcit sàbhinayaü jagau & taü svasthaü codayantãva % va¤cito 'sãty avekùitaiþ // 4.37 // ÷ubhena vadanenànyà $ bhråkàrmukavikarùiõà & pràvçtyànucakàràsya % ceùñitaü (dhãraCvãra)lãlayà // 4.38 // pãnavalgustanã kàcid $ (dhàsàghårõitaCvàtàghårõita)kuõóalà & uccair avajahàsainaü % samàpnotu bhavàn iti // 4.39 // apayàntaü tathaivànyà $ babandhur màlyadàmabhiþ & kà÷cit sàkùepamadhurair % jagçhur vacanàïku÷aiþ // 4.40 // pratiyogàrthinã kàcid $ gçhãtvà cåtavallarãm & idaü puùpaü tu kasyeti % papraccha madaviklavà // 4.41 // kàcit puruùavat kçtvà $ gatiü saüsthànam eva ca & uvàcainaü jitaþ strãbhir % jaya bho pçthivãm imàm // 4.42 // atha loleksaõà kàcij $ jighrantã nãlam utpalam & kiücinmadakalair vàkyair % nçpàtmajam abhàùata // 4.43 // pa÷ya bharta÷ citaü cåtaü $ kusumair madhugandhibhiþ & hemapa¤jararuddho và % kokilo yatra kåjati // 4.44 // a÷oko dç÷yatàm eùa $ kàmi÷okavivardhanaþ & ruvanti bhramarà yatra % dahyamànà ivàgninà // 4.45 // cåtayaùñyà samà÷liùño $ dç÷yatàü tilakadrumaþ & ÷uklavàsà iva naraþ % striyà pãtàïgaràgayà // 4.46 // phullaü (kurubakaü Ckuruvakaü )pa÷ya $ (nirbhuktàlaktakaCnirmuktàlaktaka)prabham & yo nakhaprabhayà strãõàü % nirbhartsita ivànataþ // 4.47 // bàlà÷oka÷ ca nicito $ dç÷yatàm eùa pallavaiþ & yo 'smàkaü hasta÷obhàbhir % lajjamàna iva sthitaþ // 4.48 // dãrghikàü pràvçtàü pa÷ya $ tãrajaiþ sinduvàrakaiþ & pàõóuràü÷ukasaüvãtàü % ÷ayànàü pramadàm iva // 4.49 // dç÷yatàü strãùu màhàtmyaü $ cakravàko hy asau jale & pçùñhataþ preùyavad bhàryàm % anuvarty- anugacchati // 4.50 // mattasya parapuùñasya $ ruvataþ ÷råyatàü dhvaniþ & aparaþ kokilo (anvakùaü % prati÷rutkeva Canutkaþ prati÷rutyeva )kåjati // 4.51 // api nàma vihaügànàü $ (vasantenàhçto Cvasantenàhito )madaþ & na tu (cintayato 'cintyaü Ccintayata÷ cittaü % janasya pràj¤amàninaþ // 4.52 // ity evaü tà yuvatayo $ manmathoddàmacetasaþ & kumàraü vividhais tais tair % upacakramire nayaiþ // 4.53 // evam àkùipyamàõo 'pi $ sa tu dhairyàvçtendriyaþ & martavyam iti sodvego % na jaharùa na (vivyathe Csismiye ) // 4.54 // tàsàü (tattve 'navasthànaü Ctattvena vasthànaü $ dçùñvà sa puruùottamaþ & (samaü vignena Csasaüvignena )dhãreõa % cintayàm àsa cetasà // 4.55 // kiü (v imà Cvinà )nàvagacchanti % capalaü yauvanaü striyaþ & yato råpeõa (saümattaü $ jarà yan Csaüpannaü % jareyaü )nà÷ayiùyati // 4.56 // nånam età na pa÷yanti $ kasyacid rogasaüplavam & tathà hçùñà bhayaü tyaktvà % jagati vyàdhidharmiõi // 4.57 // anabhij¤à÷ ca suvyaktaü $ mçtyoþ sarvàpahàriõaþ & (tataþ Ctathà )svasthà nir(udvignàþ Cudvegàþ % krãóanti ca hasanti ca // 4.58 // jaràü (vyàdhiü ca mçtyuü Cmçtyuü ca vyàdhiü )ca $ ko hi jànan sacetanaþ & svasthas tiùñhen niùãded và % (÷ayed Csuped )và kiü punar haset // 4.59 // yas tu dçùñvà paraü jãrõaü $ vyàdhitaü mçtam eva ca & svastho bhavati nodvigno % yathàcetàs tathaiva saþ // 4.60 // viyujyamàne (hi Capi )tarau $ puùpair api phalair api & patati cchidyamàne và % tarur anyo na ÷ocate // 4.61 // iti dhyànaparaü dçùñvà $ viùayebhyo gataspçham & udàyã nãti÷àstraj¤as % tam uvàca suhçttayà // 4.62 // ahaü nçpatinà dattaþ $ sakhà tubhyaü kùamaþ kila & yasmàt tvayi vivakùà me % tayà praõayavattayà // 4.63 // ahitàt pratiùedha÷ ca $ hite cànupravartanam & vyasane càparityàgas % trividhaü mitralakùaõam // 4.64 // so 'haü maitrãü pratij¤àya $ puruùàrthàt paràï(mukhaþ Cmukham ) // yadi (tvà samupekùeya Ctvàü samupekùeyaü % na bhaven mitratà mayi // 4.65 // tad bravãmi suhçd bhåtvà $ taruõasya vapuùmataþ & idaü na pratiråpaü te % strãùv adàkùiõyam ãdç÷am // 4.66 // ançtenàpi nàrãõàü $ yuktaü samanuvartanam & tadvrãóàparihàràrtham % àtmaratyartham eva ca // 4.67 // saünatis cànuvçtti÷ ca $ strãõàü hçdayabandhanam & snehasya hi guõà yonir % mànakàmà÷ ca yoùitaþ // 4.68 // tad arhasi vi÷àlàkùa $ hçdaye 'pi paràïmukhe & råpasyàsyànuråpeõa % dàkùiõyenànuvartitum // 4.69 // dàkùiõyam auùadhaü strãõàü $ dàkùiõyaü bhåùaõaü param & dàkùiõyarahitaü råpaü % niùpuùpam iva kànanam // 4.70 // kiü và dàkùiõyamàtreõa $ bhàvenàstu parigrahaþ & viùayàn durlabhàül labdhvà % na hy avaj¤àtum arhasi // 4.71 // kàmaü param iti j¤àtvà $ devo 'pi hi puraüdaraþ & gautamasya muneþ patnãm % ahalyàü cakame purà // 4.72 // agastyaþ pràrthayàm àsa $ somabhàryàü ca rohiõãm & tasmàt tatsa(dç÷ãü Cdç÷aü )lebhe % lopàmudràm iti ÷rutiþ // 4.73 // (utathyasya Cautathyasya )ca bhàryàyàü $ mamatàyàü mahà(tapaþ Ctapàþ ) // màrutyàü janayàm àsa % bharadvàjaü (bçhasCvçhas)patiþ // 4.74 // (bçhasCvçhas)pater mahiùyàü ca $ juhvatyàü juhvatàü varaþ & budhaü vibudha(karmàõaü Cdharmàõaü % janayàm àsa candramàþ // 4.75 // kàlãm caiva purà kanyàü $ jalaprabhavasaübhavàm & jagàma yamunàtãre % jàtaràgaþ parà÷araþ // 4.76 // màtaïgyàm akùamàlàyàü $ garhitàyàü riraüsayà & kapi¤jalàdaü tanay.am % vasiùñho 'janayan muniþ // 4.77 // yayàti÷ caiva ràjarùir $ vayasy api vinirgate & vi÷vàcyàpsarasà sàrdhaü % reme caitrarathe vane // 4.78 // strãsaüsargaü vinà÷àntaü $ pàõóur j¤àtvàpi kauravaþ & màdrãråpaguõàkùiptaþ % siùeve kàmajam sukham // 4.79 // karàlajanaka÷ caiva $ hçtvà bràhmaõakanyakàm & avàpa bhraü÷am apy (evaü Ceva % na tu (seje na Ctyajec ca )manmatham // 4.80 // evamàdyà mahàtmàno $ viùayàn garhitàn api & ratihetor bubhujire % pràg eva guõasaühitàn // 4.81 // tvaü punar nyàyataþ pràptàn $ balavàn råpavàn yuvà & viùayàn avajànàsi % yatra saktam idaü jagat // 4.82 // iti ÷rutvà vacas tasya $ ÷lakùõam àgamasaühitam & meghastanitanirghoùaþ % kumàraþ pratyabhàùata // 4.83 // upapannam idaü vàkyaü $ sauhàrdavya¤jakaü tvayi & atra ca tvànuneùyàmi % yatra mà duùñhu manyase // 4.84 // nàvajànàmi (viùayàn Cviùayठ$ jàne lokaü tadàtmakam & anityaü tu jagan matvà % nàtra me ramate manaþ // 4.85 // jarà vyàdhi÷ ca mçtyu÷ ca $ yadi na syàd idaü trayam & mamàpi hi manoj¤eùu % viùayeùu ratir bhavet // 4.86 // nityaü yady api hi strãõàm $ etad eva vapur bhavet & (doùavatsv api Csasaüvitkasya )kàmeùu % (kàmaü rajyeta me manaþ Ctathàpi na ratiþ kùamà ) // 4.87 // yadà tu (jarayàpãtaü Cjarayà pãtaü $ råpam àsàü bhaviùyati & àtmano 'py anabhipretaü % mohàt tatra ratir bhavet // 4.88 // mçtyuvyàdhijarà(dharmà Cdharmo $ mçtyuvyàdhijaràtmabhiþ & ramamàõo (hy Capy )asaüvignaþ % samàno mçgapakùibhiþ // 4.89 // yad apy àttha mahàtmànas $ te 'pi kàmàtmakà iti & saüvego (atraiva Catra na )kartavyo % yadà teùàm api kùayaþ // 4.90 // màhàtmyaü na ca tan manye $ yatra sàmànyataþ kùayaþ & viùayeùu prasaktir và % yuktir và nàtmavattayà // 4.91 // yad apy àtthànçtenàpi $ strãjane vartyatàm iti & ançtaü nàvagacchàmi % dàkùiõyenàpi kiücana // 4.92 // na cànuvartanaü tan me $ rucitaü yatra nàrjavam & sarvabhàvena saüparko % yadi nàsti dhig astu tat // 4.93 // (adhrñeþ Cançte )÷raddadhànasya $ saktasyàdoùadar÷inaþ & kiü hi va¤cayitavyaü syàj % jàtaràgasya cetasaþ // 4.94 // va¤cayanti ca yady (evaü Ceva $ jàtaràgàþ parasparam & nanu naiva kùamaü draùñuü % naràþ strãõàü nçõàm striyaþ // 4.95 // tad evaü sati duþkhàrtaü $ jaràmaraõa(bhàginam Cbhoginam ) // na màü kàmeùv anàryeùu % pratàrayitum arhasi // 4.96 // aho 'tidhãraü balavac ca te mana÷ $ caleùu kàmeùu ca sàradar÷inaþ & bhaye (atitãvre Capi tãvre )viùayeùu sajjase % nirãkùamàõo maraõàdhvani prajàþ // 4.97 // ahaü punar bhãrur atãvaviklavo $ jaràvipadvyàdhibhayaü vicintayan & labhe na ÷àntiü na dhçtiü kuto ratiü % ni÷àmayan dãptam ivàgninà jagat // 4.98 // asaü÷ayaü mçtyur iti prajànato $ narasya ràgo hçdi yasya jàyate & ayomayãü tasya paraimi cetanàü % mahàbhaye (rajyati Crakùati )yo na roditi // 4.99 // atho kumàra÷ ca vini÷cayàtmikàü $ cakàra kàmà÷rayaghàtinãü kathàm & janasya cakùurgamanãyamaõóalo % mahãdharaü càstam iyàya bhàskaraþ // 4.100 // tato vçthàdhàritabhåùaõasrajaþ $ kalàguõai÷ ca praõayai÷ ca niùphalaiþ & svae eva bhàve vinigçhya manmathaü % puraü yayur bhagnamanorathàþ striyaþ // 4.101 // tataþ purodyànagatàü jana÷riyaü $ nirãkùya sàyaü pratisaühçtàü punaþ & anityatàü sarvagatàü vicintayan % vive÷a dhiùõyaü kùitipàlakàtmajaþ // 4.102 // tataþ ÷rutvà ràjà viùayavimukhaü tasya tu mano $ na ÷i÷ye tàü ràtriü hçdayagata÷alyo gaja iva & atha ÷rànto mantre bahuvividhamàrge sasacivo % na so 'nyat kàmebhyo niyamanam apa÷yat sutamateþ // 4.103 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye strãvighàtano nàma caturthaþ sargaþ -- 4 --]] sa tathà viùayair vilobhyamànaþ $ (paramàrhair Cparamohair )api ÷àkyaràjasånuþ & na jagàma (dhçtiü Cratiü )na ÷arma lebhe % hçdaye siüha ivàtidigdhaviddhaþ // 5.1 // atha mantrisutaiþ kùamaiþ kadàcit $ sakhibhi÷ citrakathaiþ kçtànuyàtraþ & vanabhåmididçkùayà ÷amepsur % naradevànumato (bahiþ Cvahiþ )pratasthe // 5.2 // navarukmakhalãnakiïkiõãkaü $ pracalaccàmaracàruhemabhàõóam & abhiruhya sa (kanthakaü Ckaõñhakaü )sada÷vaü % prayayau ketum iva drumàbjaketuþ // 5.3 // sa (vikçùñataràü Cnikçùñataràü )vanàntabhåmiü $ vanalobhàc ca yayau mahã(guõàc ca Cguõecchuþ ) // salilourmivikàrasãramàrgàü % vasudhàü caiva dadar÷a kçùyamàõàm // 5.4 // halabhinnavikãrõa÷aùpadarbhàü $ hatasåkùmakrimi(kãñaCkàõóa)jantukãrõàm & samavekùya rasàü tathàvidhàü tàü % svajanasyeva (vadhe Cbadhe )bhç÷aü ÷u÷oca // 5.5 // kçùataþ puruùàü÷ ca vãkùamàõaþ $ pavanàrkàü÷urajovibhinnavarõàn & vahanaklamaviklavàü÷ ca dhuryàn % paramàryaþ paramàü kçpàü cakàra // 5.6 // avatãrya tatas turaügapçùñhàc $ chanakair gàü (vyacarac chucà Cvyacarat ÷ucà )parãtaþ & jagato jananavyayaü vicinvan % kçpaõaü khalv idam ity uvàca (càrtaþ Ccàrttaþ ) // 5.7 // manasà ca viviktatàm abhãpsuþ $ suhçdas tàn anuyàyino nivàrya & (abhita÷ calaCabhitàrala)càruparõavatyà % vijane målam upeyivàn sa jambvàþ // 5.8 // niùasàda (sa yatra ÷aucavatyàü Cca patrakhoravatyàü $ bhuvi (vaióåryaCvaidårya)nikà÷a÷àdvalàyàm & jagataþ prabhavavyayau (vicinvan Cvicintya % manasa÷ ca sthitimàrgam àlalambe // 5.9 // samavàptamanaþsthiti÷ ca sadyo $ viùayecchàdibhir àdhibhi÷ ca muktaþ & savitarkavicàram àpa ÷àntaü % prathamaü dhyànam an(àsravaCà÷rava)prakàram // 5.10 // adhigamya tato vivekajaü tu $ paramaprãtisukhaü ((CmanaþC))samàdhim & idam eva tataþ paraü pradadhyau % manasà lokagatiü (ni÷àmya Cni÷amya )samyak // 5.11 // kçpaõaü (bata Cvata )yaj janaþ svayaü sann $ a(va÷o Craso )vyàdhijaràvinà÷a(dharmà Cdharmaþ ) // jarayàrditam àturaü mçtaü và % param aj¤o vijugupsate madàndhaþ // 5.12 // iha ced aham ãdç÷aþ svayaü san $ vijugupseya paraü tathàsvabhàvam & na bhavet sadç÷aü hi tat kùamaü và % paramaü dharmam imaü vijànato me // 5.13 // iti tasya vipa÷yato yathàvaj $ jagato vyàdhijaràvipattidoùàn & balayauvanajãvita(pravçtto Cpravçttau % vijagàmàtmagato madaþ kùaõena // 5.14 // na jaharùa na càpi cànutepe $ vicikitsàü na yayau na tandrinidre & na ca kàmaguõeùu saürara¤je % na (vididveùa Cca didveùa )paraü na càvamene // 5.15 // iti buddhir iyaü ca nãrajaskà $ vavçdhe tasya mahàtmano vi÷uddhà & puruùair aparair adç÷yamànaþ % puruùa÷ copasasarpa bhikùu(veùaþ Cve÷aþ ) // 5.16 // naradevasutas tam abhyapçcchad $ vada ko 'sãti ÷a÷aüsa so 'tha tasmai & (narapuüCsa ca puü)gava janmamçtyubhãtaþ % ÷ramaõaþ pravrajito 'smi mokùahetoþ // 5.17 // jagati kùayadharmake mumukùur $ mçgaye 'haü ÷ivam akùayaü padaü tat & sva(jane 'nyajane ca tulyaCjano 'nyajanair atulya)buddhir % viùayebhyo vini.vrttaràgadoùaþ // 5.18 // nivasan kvacid eva vçkùamåle $ vijane vàyatane girau vane và & vicaràmy aparigraho nirà÷aþ % paramàrthàya yathopapanna(bhaikùaþ Cbhikùuþ ) // 5.19 // iti pa÷yata eva ràjasånor $ idam uktvà sa nabhaþ samutpapàta & sa hi tadvapur anya(buddhaCbuddhi)dar÷ã % smçtaye tasya sameyivàn divaukàþ // 5.20 // gaganaü khagavad gate ca tasmin $ nçvaraþ saüjahçùe visismiye ca & upalabhya tata÷ ca dharmasaüj¤àm % abhiniryàõavidhau matiü cakàra // 5.21 // tata indrasamo (jitendriyà÷vaþ Cjitendriya÷ ca $ pravivikùuþ (puram a÷vam Cparamà÷vam )àruroha & (parivàrajanaü Cparivartya janaü )tv avekùamàõas % tata evàbhimataü vanaü na bheje // 5.22 // sa jaràmaraõakùayaü cikãrùur $ vanavàsàya matiü smçtau nidhàya & pravive÷a punaþ puraü na kàmàd % vanabhåmer iva maõóalaü dvipendraþ // 5.23 // sukhità (bata Cvata )nirvçtà ca sà strã $ patir ã(dçkùa ihàyatàkùa Cdçk tvam ivàyatàkùa )yasyàþ & iti taü samudãkùya ràjakanyà % pravi÷antaü pathi sà¤jalir jagàda // 5.24 // atha ghoùam imaü mahàbhraghoùaþ $ pari÷u÷ràva ÷amaü paraü ca lebhe & (÷rutavàn sa C÷rutavàü÷ ca )hi nirvçteti ÷abdaü % parinirvàõavidhau matiü cakàra // 5.25 // atha kà¤cana÷aila÷çïgavarùmà $ gajamegharùabhabàhunisvanàkùaþ & kùayam akùayadharmajàtaràgaþ % ÷a÷isiühànanavikramaþ prapede // 5.26 // mçgaràjagatis tato 'bhyagacchan $ nçpatiü mantrigaõair upàsyamànam & samitau marutàm iva jvalantaü % maghavantaü tridive sanatkumàraþ // 5.27 // praõipatya ca sà¤jalir babhàùe $ di÷a mahyaü naradeva sàdhv anuj¤àm & parivivrajiùàmi mokùahetor % niyato hy asya janasya viprayogaþ // 5.28 // iti tasya vaco ni÷amya ràjà $ kariõevàbhihato druma÷ cacàla & kamalapratime '¤jalau gçhãtvà % vacanaü cedam uvàca (bàùpaCvàùpa)kaõñhaþ // 5.29 // pratisaühara tàta buddhim etàü $ na hi kàlas tava dharmasaü÷rayasya & vayasi prathame matau calàyàü % bahudoùàü hi vadanti dharmacaryàm // 5.30 // viùayeùu kutåhalendriyasya $ vratakhedeùv asamarthani÷cayasya & taruõasya mana÷ calaty araõyàd % anabhij¤asya vi÷eùato (viveke Cavivekam ) // 5.31 // mama tu priyadharma dharmakàlas $ tvayi lakùmãm avasçjya (lakùmaClakùya)bhåte & sthiravikrama vikrameõa dharmas % tava hitvà tu guruü bhaved adharmaþ // 5.32 // tad imaü vyavasàyam utsçja $ tvaü bhava tàvan nirato gçhasthadharme & puruùasya vayaþsukhàni bhuktvà % ramaõãyo hi tapovanaprave÷aþ // 5.33 // iti vàkyam idaü ni÷amya ràj¤aþ $ kalaviïkasvara uttaraü babhàùe & yadi me pratibhå÷ caturùu ràjan % bhavasi tvaü na tapovanaü ÷rayiùye // 5.34 // na bhaven maraõàya jãvitaü me $ viharet svàsthyam idam ca me na rogaþ & na ca yauvanam àkùipej jarà me % na ca saüpattim (imàü hared Capàhared )vipattiþ // 5.35 // iti durlabham artham åcivàüsaü $ tanay.am vàkyam uvàca ÷àkyaràjaþ & tyaja buddhim (imàm atiCimàü gati)pravçttàm % avahàsyo 'timano(ratho 'Cratha)krama÷ ca // 5.36 // atha merugurur guruü babhàùe $ yadi nàsti krama eùa (nàsmi Cnàsti )vàryaþ & ÷araõàj jvalanena dahyamànàn % na hi (ni÷cikramiùuþ Cni÷cikramiùuü )kùamaü grahãtum // 5.37 // jagata÷ ca (yadà Cyathà )dhruvo viyogo $ (nanu Cna tu )dharmàya varaü (svayaüviyogaþ Ctv ayaü viyogaþ ) // ava÷aü nanu viprayojayen màm % akçtasvàrtham atçptam eva mçtyuþ // 5.38 // iti bhåmipatir ni÷amya tasya $ vyavasàyaü tanayasya nirmumukùoþ & abhidhàya na yàsyatãti bhåyo % vidadhe rakùaõam uttamàü÷ ca kàmàn // 5.39 // sacivais tu nidar÷ito yathàvad $ bahumànàt praõayàc ca ÷àstrapårvam & guruõà ca nivàrito '÷rupàtaiþ % pravive÷àvasathaü tataþ sa ÷ocan // 5.40 // calakuõdalacumbitànanàbhir $ ghanani÷vàsavikampitastanãbhiþ & vanitàbhir adhãralocanàbhir % mçga÷àvàbhir ivàbhyudãkùyamàõaþ // 5.41 // sa hi kà¤canaparvatàvadàto $ hçdayonmàdakaro varàïganànàm & ÷ravanàïgavilocanàtmabhàvàn % vacanaspar÷avapurguõair jahàra // 5.42 // vigate divase tato vimànaü $ vapuùà sårya iva pradãpyamànaþ & timiraü vijighàüsur àtmabhàsà % ravir udyann iva merum àruroha // 5.43 // kanakojjvaladãptadãpavçkùaü $ varakàlàgurudhåpapårõagarbham & adhiruhya sa vajrabhakticitraü % pravaraü kà¤canam àsanaü siùeve // 5.44 // tata uttamam (uttamàïganàs taü Cuttamà÷ ca nàryo $ ni÷i tåryair upatasthur indrakalpam & himavacchirasãva candragaure % draviõendràtmajam apsarogaõaughàþ // 5.45 // paramair api divyatåryakalpaiþ $ sa tu tair naiva ratiü yayau na harùam & paramàrthasukhàya tasya sàdhor % abhini÷cikramiùà yato na reme // 5.46 // atha tatra surais tapovariùñhair $ akaniùñhair vyavasàyam asya buddhvà & yugapat pramadàjanasya nidrà % vihitàsãd vikçtà÷ ca gàtraceùñàþ // 5.47 // abhavac chayità hi tatra kàcid $ vinive÷ya pracale kare kapolam & dayitàm api rukmapattracitràü % kupitevàïkagatàü vihàya vãõàm // 5.48 // vibabhau karalagnaveõur anyà $ stanavisrastasitàü÷ukà ÷ayànà & çjuùañpadapaïktijuùñapadmà % jalaphenaprahasattañà nadãva // 5.49 // navapuùkaragarbhakomalàbhyàü $ tapanãyojjvalasaügatàïgadàbhyàm & svapiti sma (tathàparà Ctathà purà )bhujàbhyàü % parirabhya priyavan mçdaïgam eva // 5.50 // navahàñakabhåùaõàs tathànyà $ vasanaü pãtam anuttamaü vasànàþ & ava÷à (ghananidrayà Cvata nidrayà )nipetur % gajabhagnà iva karõikàra÷àkhàþ // 5.51 // avalambya gavàkùapàr÷vam anyà $ ÷ayità càpavibhugnagàtrayaùñiþ & viraràja vilambicàruhàrà % racità toraõa÷àlabha¤jikeva // 5.52 // maõikuõóaladaùñapattralekhaü $ mukhapadmaü vinataü tathàparasyàþ & ÷atapattram ivàrdha(vakraCcakra)nàóaü % sthitakàraõóavaghaññitaü cakà÷e // 5.53 // aparàþ ÷ayità yathopaviùñàþ $ stanabhàrair avanamyamànagàtràþ & upaguhya parasparaü virejur % bhujapà÷ais tapanãyapàrihàryaiþ // 5.54 // mahatãü parivàdinãü ca kàcid $ vanitàliïgya sakhãm iva prasuptà & vijughårõa calatsuvarõa(såtrà Csåtràü % vadanenàkula(yoktrakeõa Ckarõikojjvalena ) // 5.55 // paõavaü yuvatir bhujàüsade÷àd $ avavisraüsitacàrupà÷am anyà & savilàsaratàntatàntam årvor % vivare kàntam ivàbhinãya ÷i÷ye // 5.56 // aparà babhur nimãlitàkùyo $ vipulàkùyo 'pi ÷ubhabhruvo 'pi satyaþ & pratisaükucitàravindako÷àþ % savitary astam ite yathà nalinyaþ // 5.57 // ÷ithilàkulamårdhajà tathànyà $ jaghanasrastavibhåùaõàü÷ukàntà & a÷ayiùña vikãrõakaõñhasåtrà % gajabhagnà (pratiyàtanàïganeva Cpratipàtitàïganeva ) // 5.58 // aparàs tv ava÷à hriyà viyuktà $ dhçtimatyo 'pi vapurguõair upetàþ & vini÷a÷vasur (ulbaõaü Culvaõaü )÷ayànà % (vikçtàþ kùiptaCvikçtàkùipta)bhujà jajçmbhire ca // 5.59 // vyapaviddhavibhåùaõasrajo 'nyà $ (visçtàgranthanaCvisçtàgranthana)vàsaso visaüj¤àþ & animãlita÷uklani÷calàkùyo % na virejuþ ÷ayità gatàsukalpàþ // 5.60 // vivçtàsyapuñà vivçddha(gàtrã Cgàtrà $ prapatadvaktrajalà prakà÷aguhyà & aparà madaghårõiteva ÷i÷ye % na (babhàse Cbabhàùe )vikçtaü vapuþ pupoùa // 5.61 // iti sattva(kulànvayànuråpaü Ckulànuråparåpaü $ vividhaü sa pramadàjanaþ ÷ayànaþ & sarasaþ sadç÷aü babhàra råpaü % pavanàvarjita(rugnaCrugõa)puùkarasya // 5.62 // samavekùya (tathà tathà Ctata÷ ca tàþ )÷ayànà $ vikçtàs tà yuvatãr adhãraceùñàþ & guõavadvapuùo 'pi valgu(bhàùà Cbhàso % nçpasånuþ sa vigarhayàü babhåva // 5.63 // a÷ucir vikçta÷ ca jãvaloke $ vanitànàm ayam ãdç÷aþ svabhàvaþ & vasanàbharaõais tu va¤cyamànaþ % puruùaþ strãviùayeùu ràgam eti // 5.64 // vimç÷ed yadi yoùitàü manuùyaþ $ prakçtiü svapnavikàram ãdç÷aü ca & dhruvam atra na vardhayet pramàdaü % guõasaükalpahatas tu ràgam eti // 5.65 // iti tasya tadantaraü viditvà $ ni÷i ni÷cikramiùà samudbabhåva & avagamya manas tato 'sya devair % bhavanadvàram apàvçtaü babhåva // 5.66 // atha so 'vatatàra harmyapçùñhàd $ yuvatãs tàþ ÷ayità vigarhamàõaþ & avatãrya tata÷ ca nirvi÷aïko % gçhakakùyàü (prathamàü Cprathamaü )vinirjagàma // 5.67 // turagàvacaraü sa bodhayitvà $ javinaü chandakam ittham ity uvàca & hayam ànaya kanthakaü tvaràvàn % amçtaü pràptum ito 'dya ma yiyàsà // 5.68 // hçdi yà mama tuùñir adya jàtà $ vyavasàya÷ ca yathà (matau Cdhçtau )niviùñaþ & vijane 'pi ca nàthavàn ivàsmi % dhruvam artho 'bhimukhaþ (sameta Csa me ya )iùñaþ // 5.69 // hriyam eva ca saünatiü ca hitvà $ ÷ayità matpramukhe yathà yuvatyaþ & vivçte ca yathà svayaü kapàñe % niyataü yàtum (ato mamàdya Canàmayàya )kàlaþ // 5.70 // pratigçhya tataþ sa bhartur àj¤àü $ viditàrtho 'pi narendra÷àsanasya & manasãva pareõa codyamànas % turagasyànayane matiü cakàra // 5.71 // atha hemakhalãnapårõavaktraü $ laghu÷ayyàstaraõopagåóhapçùñham & balasattva(javànvayopapannaü Cjavatvaropapannaü % sa varà÷vaü tam upàninàya bhartre // 5.72 // pratatatrikapucchamålapàrùõiü $ (nibhçtahrasvaCnibhçtaü hrasva)tanåja(pucchaCpçùñha)karõam & vinatonnatapçùñhakukùipàr÷vaü % vipulaprothalalàñakañhyuraskam // 5.73 // upaguhya sa taü vi÷àlavakùàþ $ kamalàbhena ca sàntvayan kareõa & madhuràkùarayà girà ÷a÷àsa % dhvajinãmadhyam iva praveùñukàmaþ // 5.74 // bahu÷aþ (kila ÷atravo Ckali÷atravo )nirastàþ $ samare tvàm adhiruhya pàrthivena & aham apy amçtaü (padaü Cparaü )yathàvat % turaga÷reùñha labheya tat kuruùva // 5.75 // sulabhàþ khalu saüyuge sahàyà $ viùayàvàptasukhe dhanàrjane và & puruùasya tu durlabhàþ sahàyàþ % patitasyàpadi dharmasaü÷raye và // 5.76 // iha caiva bhavanti ye sahàyàþ $ kaluùe (karmaõi Cdharmaõi )dharmasaü÷raye và & avagacchati me yathàntaràtmà % niyataü te 'pi janàs tadaü÷abhàjaþ // 5.77 // tad idaü parigamya dharmayuktaü $ mama niryàõam (ito Cato )jagaddhitàya & turagottama vegavikramàbhyàü % prayatasvàtmahite jagaddhite ca // 5.78 // iti suhçdam ivànu÷iùya kçtye $ turagavaraü nçvaro vanaü yiyàsuþ & sitam asitagatidyutir vapuùmàn % ravir iva ÷àradam abhram àruroha // 5.79 // atha sa pariharan ni÷ãthacaõóaü $ parijanabodhakaraü dhvaniü sada÷vaþ & vigatahanuravaþ pra÷àntaheùa÷ % cakitavimuktapada(kramo Ckramà )jagàma // 5.80 // kanakavalayabhåùitaprakoùñhaiþ $ kamalanibhaiþ (kamalàn iva Ckamalàni ca )pravidhya & avanatatanavas tato 'sya yakùà÷ % cakita(gatair Cgater )dadhire khuràn karàgraiþ // 5.81 // guruparighakapàñasaüvçtà yà $ na sukham api dviradair apàvriyante & vrajati nçpasute gatasvanàs tàþ % svayam abhavan vivçtàþ puraþ pratolyaþ // 5.82 // pitaram abhimukhaü sutaü ca bàlaü $ janam anuraktam anuttamàü ca lakùmãm & kçtamatir apahàya nirvyapekùaþ % pitçnagaràt sa tato vinirjagàma // 5.83 // atha sa (vimalaCvikaca)païkajàyatàkùaþ $ puram avalokya nanàda siühanàdam & jananamaraõayor adçùñapàro % na (puram Cpunar )ahaü kapilàhvayaü (praveùñà Cpraviùñà ) // 5.84 // iti vacanam idaü ni÷amya tasya $ draviõapateþ pariùadgaõà nananduþ & pramuditamanasa÷ ca devasaïghà % vyavasitapàraõam à÷a÷aüsire 'smai // 5.85 // hutavahavapuùo divaukaso 'nye $ vyavasitam asya (suduùCca duù)karaü viditvà & (akçùata Cakuruta )tuhine pathi prakà÷aü % ghanavivarapraùrtà ivendupàdàþ // 5.86 // aruõaparuùa(tàram antarikùaü Cbhàram antarãkùaü $ (sa ca subahåni Csarasabahåni )jagàma yojanàni // 5.87 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye 'bhiniùkramaõo nàma pa¤camaþ sargaþ -- 5 --]] tato (muhårtàbhyudite Cmuhårte 'bhyudite $ jagaccakùuùi bhàskare & bhàrgavasyà÷ramapadaü % sa dadar÷a nçõàü varaþ // 6.1 // suptavi÷vastahariõaü $ svasthasthitavihaügamam & vi÷rànta iva yad (dçùñvà Cdçùñà [sic] % kçtàrtha iva càbhavat // 6.2 // sa vismayanivçttyarthaü $ tapaþpåjàrtham eva ca & svàü cànuvartitàü rakùaõn % a÷vapçùñhàd avàtarat // 6.3 // avatãrya ca paspar÷a $ nistãrõam iti vàjinam & chandakaü càbravãt prãtaþ % snàpayann iva cakùuùà // 6.4 // imaü tàrkùyopamajavaü $ turaügam anugacchatà & dar÷ità saumya madbhaktir % vikrama÷ càyam àtmanaþ // 6.5 // sarvathàsmy anyakàryo 'pi $ gçhãto bhavatà hçdi & bhartçsneha÷ ca yasyàyam % ãdç÷aþ (÷aktir C÷akta )eva ca // 6.6 // asnigdho 'pi samartho 'sti $ niþsàmarthyo 'pi bhaktimàn & bhaktimàüs caiva ÷akta÷ ca % durlabhas tvadvidho bhuvi // 6.7 // tat prãto 'smi tavànena $ mahàbhàgena karmaõà & (yasya te Cdç÷yate )mayi bhàvo 'yaü % phalebhyo 'pi paràï(mukhaþ Cmukhe ) // 6.8 // ko janasya phalasthasya $ na syàd abhimukho janaþ & janãbhavati bhåyiùñhaü % svajano 'pi viparyaye // 6.9 // kulàrthaü dhàryate putraþ $ poùàrthaü sevyate pità & (à÷ayàc chliùyati Cà÷ayà÷liùyati )jagan % nàsti niù(kàraõà svatà Ckàraõàsvatà ) // 6.10 // kim uktvà bahu saükùepàt $ kçtaü me sumahat priyam & nivartasvà÷vam àdàya % saüpràpto 'smãpsitaü (padam Cvanam ) // 6.11 // ity uktvà sa mahàbàhur $ anu÷aüsacikãrùayà & bhåùaõàny avamucyàsmai % saütaptamanase dadau // 6.12 // (mukuñàd dãpaCmukuñoddãpta)karmàõaü $ maõim àdàya bhàsvaram & bruvan vàkyam idaü tasthau % sàditya iva mandaraþ // 6.13 // anena maõinà chanda $ praõamya bahu÷o nçpaþ & vij¤àpyo 'muktavi÷rambhaü % saütàpavinivçttaye // 6.14 // (janmaCjarà)maraõanà÷àrthaü $ praviùño 'smi tapovanam & na khalu svargatarùeõa % nàsnehena na manyunà // 6.15 // tad evam abhiniùkràntaü $ na màü ÷ocitum arhasi & bhåtvàpi hi ciraü ÷leùaþ % kàlena na bhaviùyati // 6.16 // dhruvo yasmàc ca vi÷leùas $ tasmàn mokùàya me matiþ & viprayogaþ kathaü na syàd % bhåyo 'pi sva(janàd iti Cjanàdibhiþ ) // 6.17 // ÷okatyàgàya niùkràntaü $ na màü ÷ocitum arhasi & ÷okahetuùu kàmeùu % saktàþ ÷ocyàs tu ràgiõaþ // 6.18 // ayaü ca kila pårveùàm $ asmàkaü ni÷cayaþ sthiraþ & iti (dàyàdyaCdàyàda)bhåtena % na ÷ocyo 'smi pathà vrajan // 6.19 // bhavanti hy arthadàyàdàþ $ puruùasya viparyaye & pçthivyàü dharmadàyàdàþ % durlabhàs tu na santi và // 6.20 // yad api syàd asamaye $ yàto vanam asàv iti & akàlo nàsti dharmasya % jãvite ca¤cale sati // 6.21 // tasmàd adyaiva me ÷reya÷ $ cetavyam iti ni÷cayaþ & jãvite ko hi vi÷rambho % mçtyau pratyarthini sthite // 6.22 // evamàdi tvayà saumya $ vij¤àpyo vasudhàdhipaþ & prayatethàs tathà caiva % yathà màü na smared api // 6.23 // api nairguõyam asmàkaü $ vàcyaü narapatau tvayà & nairguõyàt tyajyate snehaþ % snehatyàgàn na ÷ocyate // 6.24 // iti vàkyam idaü ÷rutvà $ chandaþ saütàpaviklavaþ & (bàùpaCvàùpa)grathitayà vàcà % pratyuvàca kçtà¤jaliþ // 6.25 // anena tava bhàvena $ bàndhavàyàsadàyinà & bhartaþ sãdati me ceto % nadãpaïkae iva dvipaþ // 6.26 // kasya notpàdayed (bàùpaü Cvàùpaü $ ni÷cayas te 'yam ãdç÷aþ & ayomaye 'pi hçdaye % kiü punaþ snehaviklave // 6.27 // vimàna÷ayanàrhaü hi $ saukumàryam idaü kva ca & kharadarbhàïkuravatã % tapovanamahã kva ca // 6.28 // ÷rutvà tu vyavasàyaü te $ yad a÷vo 'yaü (mayàhçtaþ Cmayà hçtaþ ) // balàtkàreõa tan nàtha % daivenaivàsmi kàritaþ // 6.29 // kathaü hy àtmava÷o jànan $ vyavasàyam imaü tava & upànayeyaü turagaü % ÷okaü kapila(vàstunaþ Cvastunaþ ) // 6.30 // tan nàrhasi mahàbàho $ vihàtuü putralàlasam & snigdhaü vçddhaü ca ràjànaü % saddharmam iva nàstikaþ // 6.31 // saüvardhanapari÷ràntàü $ dvitãyàü tàü ca màtaram & (devãü Cdeva )nàrhasi vismartuü % kçtaghna iva satkriyàm // 6.32 // bàlaputràü guõavatãü $ kula÷làghyàü pativratàm & devãm arhasi na tyaktuü % (klãbaþ Cklãvaþ )pràptàm iva ÷riyam // 6.33 // putraü yà÷odharaü ÷làghyaü $ ya÷odharmabhçtàü (varam Cvaraþ ) // bàlam arhasi na tyaktuü % vyasanãvottamaü ya÷aþ // 6.34 // atha bandhuü ca ràjyaü ca $ tyaktum eva kçtà matiþ & màü nàrhasi vibho tyaktuü % tvatpàdau hi gatir mama // 6.35 // nàsmi yàtuü puraü ÷akto $ dahyamànena cetasà & tvàm araõye parityajya % su(mantra Cmitra )iva ràghavam // 6.36 // kiü hi vakùyati (màü ràjà Cràjà màü $ tvadçte nagaraü gatam & vakùyàmy ucitadar÷itvàt % kiü tavàntaþpuràõi và // 6.37 // yad apy àtthàpi nairguõyaü $ vàcyaü narapatàv iti & kiü tad vakùyàmy abhåtaü te % nirdoùasya muner iva // 6.38 // hçdayena salajjena $ jihvayà sajjamànayà & ahaü yadyapi và bråyàü % kas tac chraddhàtum arhati // 6.39 // yo hi candramasas (taikùõyaü Ctaikùõya [sic] $ kathayec chraddadhãta và & sa doùàüs tava doùaj¤a % kathayec chraddadhãta và // 6.40 // sànukro÷asya satataü $ nityaü karuõavedinaþ & snigdhatyàgo na sadç÷o % nivartasva prasãda me // 6.41 // iti ÷okàbhibhåtasya $ ÷rutvà chandasya bhàùitam & svasthaþ paramayà dhçtyà % jagàda vadatàü varaþ // 6.42 // madviyogaü prati cchanda $ saütàpas tyajyatàm ayam & nànàbhàvo hi niyataü % pçthagjàtiùu dehiùu // 6.43 // svajanaü yadyapi snehàn $ na (tyajeyam ahaü svayam Ctyajeyaü mumukùayà ) // mçtyur anyoanyam ava÷àn % asmàn saütyàjayiùyati // 6.44 // mahatyà tçùõayà duþkhair $ garbheõàsmi yayà dhçtaþ & tasyà niùphalayatnàyàþ % kvàhaü màtuþ kva sà mama // 6.45 // vàsavçkùe samàgamya $ vigacchanti yathàõóajàþ & niyataü viprayogàntas % tathà bhåtasamàgamaþ // 6.46 // sametya ca yathà bhåyo $ vyapayànti (balàhakàþ Cvalàhakàþ ) // saüyogo viprayoga÷ ca % tathà me pràõinàü mataþ // 6.47 // yasmàd yàti ca loko 'yaü $ vipralabhya paraüparam & mamatvaü na kùamaü tasmàt % svapnabhåte samàgame // 6.48 // sahajena viyujyante $ parõaràgeõa pàdapàþ & anyenànyasya vi÷leùaþ % kiü punar na bhaviùyati // 6.49 // tad evaü sati saütàpaü $ mà kàrùãþ saumya gamyatàm & lambate yadi tu sneho % gatvàpi punar àvraja // 6.50 // bråyà÷ (càsmatkçtàpekùaü Ccàsmàsv anàkùepaü $ janaü kapila(vàstuni Cvastuni ) // tyajyatàü tadgataþ snehaþ % ÷råyatàü càsya ni÷cayaþ // 6.51 // kùipram eùyati và kçtvà $ janmamçtyukùayaü kila & akçtàrtho nir(àrambho Càlambo % nidhanaü yàsyatãti và // 6.52 // iti tasya vacaþ ÷rutvà $ kanthakas turagottamaþ & jihvayà lilihe pàdau % (bàùpam Cvàùpam )uùõaü mumoca ca // 6.53 // jàlinà svastikàïkena $ (cakraCvakra)madhyena pàõinà & àmamar÷a kumàras taü % babhàùe ca vayasyavat // 6.54 // mu¤ca kanthaka mà (bàùpaü Cvàùpaü $ dar÷iteyaü sada÷vatà & mçùyatàü saphalaþ ÷ãghraü % ÷ramas te 'yaü bhaviùyati // 6.55 // maõitsaruü chandakahastasaüsthaü $ tataþ sa dhãro ni÷itaü gçhãtvà & ko÷àd asiü kà¤canabhakticitraü % (bilàd Cvilàd )ivà÷ãviùam udbabarha // 6.56 // niùkàsya taü cadutpalapattranãlaü $ ciccheda citraü mukuñaü sake÷am & vikãryamàõàü÷ukam antarãkùe % cikùepa cainaü sarasãva haüsam // 6.57 // påjàbhilàùeõa ca bàhumànyàd $ divaukasas taü jagçhuþ praviddham & yathàvad enaü divi devasaïghà % divyair vi÷eùair mahayàü ca cakruþ // 6.58 // muktvà tv alaükàrakalatravattàü $ ÷rãvipravàsaü ÷irasa÷ ca kçtvà & dçùñvàü÷ukaü kà¤canahaüsa(cihnaü Ccitram % vanyaü sa dhãro 'bhicakàïkùa vàsaþ // 6.59 // tato mçgavyàdhavapur divaukà $ bhàvaü viditvàsya vi÷uddhabhàvaþ & kàùàyavastro 'bhiyayau samãpaü % taü ÷àkyaràjaprabhavo 'bhyuvàca // 6.60 // ÷ivaü ca kàùàyam çùidhvajas te $ na yujyate hiüsram idaü dhanu÷ ca & tat saumya yady asti na saktir atra % mahyaü prayacchedam idaü gçhàõa // 6.61 // vyàdho 'bravãt kàmada kàmam àràd $ anena vi÷vàsya mçgàn (nihanmi Cnihatya ) // arthas tu ÷akropama yady anena hanta % pratãcchànaya ÷uklam etat // 6.62 // pareõa harùeõa tataþ sa vanyaü $ jagràha vàso 'ü÷ukam utsasarja & vyàdhas tu divyaü vapur eva bibhrat % tac chuklam àdàya divaü jagàma // 6.63 // tataþ kumàra÷ ca sa cà÷vagopas $ tasmiüs tathà yàti visismiyàte & àraõyake vàsasi caiva bhåyas % tasminn akàrùñàü bahumànam à÷u // 6.64 // chandaü tataþ sà÷rumukhaü visçjya $ kàùàya(saübhçd dhçtiCsaüvid vçta)kãrtibhçt saþ & yenà÷ramas tena yayau mahàtmà % saüdhyàbhrasaüvãta (ivoóuCivàdri)ràjaþ // 6.65 // tatas tathà bhartari ràjyaniþspçhe $ tapovanaü yàti vivarõavàsasi & bhujau samutkùipya tataþ sa vàjibhçd % bhç÷aü vicukro÷a papàta ca kùitau // 6.66 // vilokya bhåya÷ ca ruroda sasvaraü $ hayaü bhujàbhyàm upaguhya kanthakam & tato nirà÷o vilapan muhur muhur % yayau ÷arãreõa puraü na cetasà // 6.67 // kvacit pradadhyau vilalàpa ca kvacit $ kvacit pracaskhàla papàta ca kvacit & ato vrajan bhaktiva÷ena duþkhita÷ % cacàra bahvãr (avasaþ Cava÷aþ )pathi kriyàþ // 6.68 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye chandaka(nivartano Cnivartanaü )nàma ùaùñhaþ sargaþ -- 6 --]] tato visçjyà÷rumukhaü rudantaü $ chandaü vanacchandatayà niràsthaþ & sarvàrthasiddho vapuùàbhibhåya % tam à÷ramaü (siddha Csiddham )iva prapede // 7.1 // sa ràjasånur mçgaràjagàmã $ mçgàjiraü tan mçgavat praviùñaþ & lakùmãviyukto 'pi ÷arãralakùmyà % cakùåüùi sarvà÷ramiõàü jahàra // 7.2 // sthità hi hastasthayugàs tathaiva $ kautåhalàc cakradharàþ sadàràþ & tam indrakalpaü dadç÷ur na jagmur % dhuryà ivàrdhàvanataiþ ÷irobhiþ // 7.3 // viprà÷ ca gatvà bahir idhmahetoþ $ pràptàþ samitpuùpapavitrahastàþ & tapaþpradhànàþ kçtabuddhayo 'pi % taü draùñum ãyur na mañhàn abhãyuþ // 7.4 // hçùñà÷ ca kekà mumucur mayårà $ dçùñvàmbudaü nãlam (ivonnamantaþ Civonnamantaü ) // ÷aùpàõi hitvàbhimukhà÷ ca tasthur % mçgà÷ calàkùà mçgacàriõa÷ ca // 7.5 // dçùñvà tam ikùvàkukulapradãpaü $ jvalantam udyantam ivàü÷umantam & kçte 'pi dohe janitapramodàþ % prasusruvur homaduha÷ ca gàvaþ // 7.6 // ka÷cid vasånàm ayam aùñamaþ syàt $ syàd a÷vinor anyatara÷ cyuto (và Catra ) // uccerur uccair iti tatra vàcas % taddar÷anàd vismayajà munãnàm // 7.7 // lekharùabhasyeva vapur dvitãyaü $ dhàmeva lokasya caràcarasya & sa dyotayàm àsa vanaü hi kçtsnaü % yadçcchayà sårya ivàvatãrõaþ // 7.8 // tataþ sa tair à÷ramibhir yathàvad $ abhyarcita÷ copanimantrita÷ ca & pratyarcayàü dharmabhçto babhåva % svareõa (sàmbhoambuCbhàdràmbu)dharopamena // 7.9 // kãrõaü (tathà Ctataþ )puõyakçtà janena $ svargàbhikàmena vimokùakàmaþ & tam à÷ramaü so 'nucacàra dhãras % tapàüsi citràõi nirãkùamàõaþ // 7.10 // tapovikàràü÷ ca nirãkùya saumyas $ tapovane tatra tapodhanànàm & tapasvinaü kaücid anuvrajantaü % tattvaü vijij¤àsur idaü babhàùe // 7.11 // tatpårvam adyà÷ramadar÷anaü me $ yasmàd imaü dharmavidhiü na jàne & tasmàd bhavàn arhati bhàùituü me % yo ni÷cayo (yat Cyaü )prati vaþ pravçttaþ // 7.12 // tato dvijàtiþ sa tapovihàraþ $ ÷àkyarùabhàyarùabhavikramàya & kram.ena tasmai kathayàü cakàra % tapo(vi÷eùàüs Cvi÷eùaü )tapasaþ phalaü ca // 7.13 // agràmyam annaü salile praråóhaü $ parõàni toyaü phalamålam eva & yathàgamaü vçttir iyaü munãnàü % bhinnàs tu te te tapasàü vikalpàþ // 7.14 // u¤chena jãvanti khagà ivànye $ tçõàni kecin mçgavac caranti & kecid bhujaügaiþ saha vartayanti % valmãkabhåtà (vanamàrutena Civa màrutena ) // 7.15 // a÷maprayatnàrjitavçttayo 'nye $ kecit svadantàpahatànnabhakùàþ & kçtvà paràrthaü ÷rapaõaü tathànye % kurvanti kàryaü yadi ÷eùam asti // 7.16 // kecij jalaklinnajañàkalàpà $ dviþ pàvakaü juhvati mantrapårvam & mãnaiþ samaü kecid apo vigàhya % vasanti kårmollikhitaiþ ÷arãraiþ // 7.17 // evaüvidhaiþ kàlacitais tapobhiþ $ parair divaü yànty aparair nçlokam & duþkhena màrgeõa sukhaü (hy upaiti Ckùiyanti % (sukhaü Cduþkhaü )hi dharmasya vadanti målam // 7.18 // ity evamàdi dvipendravatsaþ $ ÷rutvà vacas tasya tapodhanasya & adçùñatattvo 'pi na saütutoùa % ÷anair idaü càtmagataü (babhàùe Cjagàda ) // 7.19 // duþkhàtmakaü naikavidhaü tapa÷ ca $ svargapradhànaü tapasaþ phalaü ca & lokà÷ ca sarve pariõàmavantaþ % svalpe ÷ramaþ khalv ayam à÷ramàõàm // 7.20 // (priyàü÷ C÷riyaü )ca bandhån viùayàü÷ ca hitvà $ ye svarga(hetor Chetau )niyamaü caranti & te viprayuktàþ khalu gantukàmà % mahattaraü (bandhanam Csvaü vanam )eva bhåyaþ // 7.21 // kàyaklamair ya÷ ca tapoabhidhànaiþ $ pravçttim àkàïkùati kàmahetoþ & saüsàradoùàn aparãkùamàõo % duþkhena so 'nvicchati duþkham eva // 7.22 // tràsa÷ ca nityaü maraõàt prajànàü $ yatnena cecchanti (punaþprasåtim Cpunaþ prasåtim ) // satyàü pravçttau niyata÷ ca mçtyus % tatraiva (magnà Cmagno )yata eva (bhãtàþ Cbhãtaþ ) // 7.23 // ihàrtham eke pravi÷anti khedaü $ svargàrtham anye ÷ramam àpnuvanti & sukhàrtham à÷àkçpaõo 'kçtàrthaþ % pataty anarthe khalu jãvalokaþ // 7.24 // na khalv ayaü garhita eva yatno $ yo hãnam utsçjya vi÷eùagàmã & pràj¤aiþ samànena pari÷rameõa % kàryaü tu tad yatra punar na kàryam // 7.25 // ÷arãrapãóà tu yadãha dharmaþ $ sukhaü ÷arãrasya bhavaty adharmaþ & dharmeõa càpnoti sukhaü paratra % tasmàd adharmaü phalatãha dharmaþ // 7.26 // yataþ ÷arãraü manaso va÷ena $ pravartate (càpi Cvàpi )nivartate (ca Cvà ) // yukto dama÷ cetasa eva tasmàc % cittàd çte kàùñhasamaü ÷arãram // 7.27 // àhàra÷uddhyà yadi puõyam iùñaü $ tasmàn mçgàõàm api puõyam asti & ye càpi bàhyàþ puruùàþ phalebhyo % bhàgyàparàdhena paràï(mukhàrthàþ Cmukhatvàt ) // 7.28 // duþkhe 'bhisaüdhis tv atha puõyahetuþ $ sukhe 'pi kàryo nanu so 'bhisaüdhiþ & atha pramàõaü na sukhe 'bhisaüdhir % duþkhe pramàõaü nanu nàbhisaüdhiþ // 7.29 // tathaiva ye karmavi÷uddhihetoþ $ spç÷anty apas tãrtham iti pravçttàþ & tatràpi toùo hçdi kevalo 'yaü % na pàvayis.yanti hi pàpam àpaþ // 7.30 // spçùñaü hi yad yad guõavadbhir ambhas $ tat tat pçthivyàü yadi tãrtham iùñam & tasmàd guõàn eva paraimi tãrtham % àpas tu niþsaü÷ayam àpa eva // 7.31 // iti sma tat tad bahuyuktiyuktaü $ jagàda càstaü ca yayau vivasvàn & tato havirdhåmavivarõavçkùaü % tapaþpra÷àntaü sa vanaü vive÷a // 7.32 // abhyuddhçtaprajvalitàgnihotraü $ kçtàbhiùekarùijanàvakãrõam & jàpyasvanàkåjitadevakoùñhaü % dharmasya karmàntam iva pravçttam // 7.33 // kà÷cin ni÷às tatra ni÷àkaràbhaþ $ parãkùamàõa÷ ca tapàüsy uvàsa & sarvaü parikùepya tapa÷ ca matvà % tasmàt tapaþkùetratalàj jagàma // 7.34 // anvavrajann à÷ramiõas tatas taü $ tadråpamàhàtmyagatair manobhiþ & de÷àd anàryair abhibhåyamànàn % maharùayo dharmam ivàpayàntam // 7.35 // tato jañàvalkalacãrakhelàüs $ tapodhanàü÷ caiva sa tàn dadar÷a & tapàüsi caiùàm (anurudhyamànas Canubudhyamànas % tasthau ÷ive ÷rãmati (vçkùamåle Cmàrgavçkùe ) // 7.36 // athopasçtyà÷ramavàsinas taü $ manuùyavaryaü parivàrya tasthuþ & vçddha÷ ca teùàü bahumànapårvaü % kalena sàmnà giram ity uvàca // 7.37 // tvayy àgate pårõa ivà÷ramo 'bhåt $ saüpadyate ÷ånya iva prayàte & tasmàd imaü nàrhasi tàta hàtuü % jijãviùor deham iveùñam àyuþ // 7.38 // brahmarùiràjarùisurarùijuùñaþ $ puõyaþ samãpe himavàn hi ÷ailaþ & tapàüsi tàny eva tapodhanànàü % yatsaünikarùàd bahulãbhavanti // 7.39 // tãrthàni puõyàny abhitas tathaiva $ sopànabhåtàni nabhastalasya & juùñàni dharmàtmabhir àtmavadbhir % devarùibhi÷ caiva maharùibhi÷ ca // 7.40 // ita÷ ca bhåyaþ kùamam uttaraiva $ dik sevituü dharmavi÷eùahetoþ & na (tu Chi )kùamaü dakùiõato budhena % padaü bhaved ekam api prayàtum // 7.41 // tapovane 'sminn atha niùkriyo và $ saükãrõa(dharmàpatito Cdharmà patito )a÷ucir và & dçùñas tvayà yena na te vivatsà % tad bråhi yàvad rucito 'stu vàsaþ // 7.42 // ime hi và¤chanti tapaþsahàyaü $ taponidhànapratimaü bhavantam & vàsas tvayà hãndrasamena sàrdhaü % bçhaspater abhyudayàvahaþ syàt // 7.43 // ity evam ukte sa tapasvimadhye $ tapasvimukhyena manãùimukhyaþ & bhavapraõà÷àya kçtapratij¤aþ % svaü bhàvam antargatam àcacakùe // 7.44 // çjvàtmanàü dharmabhçtàü munãnàm $ iùñàtithitvàt svajanopamànàm & evaüvidhair màü prati bhàvajàtaiþ % prãtiþ (parà me Cparàtmà )janita÷ ca (mànaþ Cmàrgaþ ) // 7.45 // snigdhàbhir àbhir hçdayaügamàbhiþ $ samàsataþ snàta ivàsmi vàgbhiþ & rati÷ ca me dharmanavagrahasya % vispandità saüprati bhåya eva // 7.46 // evaü pravçttàn bhavataþ ÷araõyàn $ atãva saüdar÷itapakùapàtàn & yàsyàmi hitveti mamàpi duþkhaü % yathaiva bandhåüs tyajatas tathaiva // 7.47 // svargàya yuùmàkam ayaü tu dharmo $ mamàbhilàùas tv apunarbhavàya & asmin vane yena na me vivatsà % bhinnaþ pravçttyà hi nivçttidharmaþ // 7.48 // tan nàratir me na paràpacàro $ vanàd ito yena parivrajàmi & dharme sthitàþ pårvayugànuråpe % sarve bhavanto hi maharùikalpàþ // 7.49 // tato vacaþ sånçtam arthavac ca $ su÷lakùõam ojasvi ca garvitaü ca & ÷rutvà kumàrasya tapasvinas te % vi÷eùayuktaü bahumànam ãyuþ // 7.50 // ka÷cid dvijas tatra tu bhasma÷àyã $ pràü÷uþ ÷ikhã dàravacãravàsàþ & àpiïgalàkùas tanudãrghaghoõaþ % (kuõóaikaCkuõóoda)hasto giram ity uvàca // 7.51 // dhãmann udàraþ khalu ni÷cayas te $ yas tvaü yuvà janmani dçùñadoùaþ & svargàpavargau hi vicàrya samyag % yasyàpavarge matir asti so 'sti // 7.52 // yaj¤ais tapobhir niyamai÷ ca tais taiþ $ svargaü yiyàsanti hi ràgavantaþ & ràgeõa sàrdhaü ripuõeva yuddhvà % mokùaü parãpsanti tu sattvavantaþ // 7.53 // tadbuddhir eùà yadi ni÷cità te $ tårõaü bhavàn gacchatu vindhyàkoùñham & asau munis tatra vasaty aràóo % yo naiùñhike ÷reyasi labdhacakùuþ // 7.54 // tasmàd bhavठchroùyati tattvamàrgaü $ satyàü rucau saüpratipatsyate ca & yathà tu pa÷yàmi matis (tathaiùà Ctavaiùà % tasyàpi yàsyaty avadhåya buddhim // 7.55 // (spaùñoccaCpuùñà÷va)ghoõaü vipulàyatàkùaü $ tàmràdharauùñhaü sitatãkùõadaüùñram & idaü hi vaktraü tanuraktajihvaü % j¤eyàrõavaü pàsyati kçtsnam eva // 7.56 // gambhãratà yà bhavatas tv agàdhà $ yà dãptatà yàni ca lakùaõàni & àcàryakaü pràpsyasi tat prñhivyàü % yan narùibhiþ pårvayuge 'py avàptam // 7.57 // paramam iti tato nçpàtmajas $ tam çùijanaü pratinandya niryayau & vidhivad anuvidhàya te 'pi taü % pravivi÷ur à÷ramiõas tapovanam // 7.58 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye tapovanaprave÷o nàma saptamaþ sargaþ -- 7 --]] tatas turaügàvacaraþ sa durmanàs $ tathà vanaü bhartari nirmame gate & cakàra yatnaü pathi ÷oka(nigrahe Cvigrahe % tathàpi caivà÷ru na tasya (cikùiye Ccikùipe ) // 8.1 // yam ekaràtreõa tu bhartur àj¤ayà $ jagàma màrgaü saha tena vàjinà & iyàya bhartur virahaü vicintayaüs % tam eva panthànam ahobhir aùñabhiþ // 8.2 // haya÷ ca (saujà vicacàra Csaujasvi cacàra )kanthakas $ tatàma bhàvena babhåva nirmadaþ & alaükçta÷ càpi tathaiva bhåùaõair % abhåd gata÷rãr iva tena varjitaþ // 8.3 // nivçtya caivàbhimukhas tapovanaü $ bhç÷aü jiheùe karuõaü muhur muhuþ & kùudhànvito 'py adhvani ÷aùpam ambu và % yathà purà nàbhinananda nàdade // 8.4 // tato vihãnaü kapilàhvayaü puraü $ mahàtmanà tena jagaddhitàtmanà & krameõa tau ÷ånyam ivopajagmatur % divàkareõeva vinàkçtaü nabhaþ // 8.5 // sapuõóarãkair api ÷obhitaü $ jalair alaükçtaü puùpadharair nagair api & tad eva tasyopavanaü vanopamaü % gatapraharùair na raràja nàgaraiþ // 8.6 // tato bhramadbhir di÷i dãnamànasair $ anujjvalair (bàùpaCvàùpa)hatekùaõair naraiþ & nivàryamàõàv iva tàv ubhau puraü % (÷anair apasnàtam C÷anai rajaþsnàtam )ivàbhijagmatuþ // 8.7 // (ni÷àmya Cni÷amya )ca srasta÷arãragàminau $ vinàgatau ÷àkyakularùabheõa tau & mumoca (bàùpaü Cvàùpaü )pathi nàgaro janaþ % purà rathe dà÷arather ivàgate // 8.8 // atha bruvantaþ samupetamanyavo $ janàþ pathi cchandakam àgatà÷ravaþ & kva ràjaputraþ (puraCkula)ràùñra(nandano Cvardhano ) % hçtas tvayàsàv iti pçùñhato 'nvayuþ // 8.9 // tataþ sa tàn bhaktimato 'bravãj janàn $ narendraputraü na parityajàmy aham & rudann ahaü tena tu nirjane vane % gçhasthave÷a÷ ca visarjitàv iti // 8.10 // idaü vacas tasya ni÷amya te janàþ $ suduùkaraü khalv iti ni÷cayaü yayuþ & patad (dhi jahruþ Cvijahruþ )salilaü na netrajaü % mano ninindu÷ ca (phalottham Cphalàrtham )àtmanaþ // 8.11 // athocur adyaiva vi÷àma tad vanaü $ gataþ sa yatra dviparàjavikramaþ & jijãviùà nàsti hi tena no vinà % yathendriyàõàü vigame ÷arãriõàm // 8.12 // idaü puraü tena vivarjitaü vanaü $ vanaü ca tat tena samanvitaü puram & na ÷obhate tena hi no vinà puraü % marutvatà vçtravadhe yathà divam // 8.13 // punaþ kumàro vinivçtta ity atho $ gavàkùamàlàþ pratipedire 'ïganàþ & viviktapçùñhaü ca (ni÷àmya Cni÷amya )vàjinaü % punar gavàkùàõi pidhàya cukru÷uþ // 8.14 // praviùñadãkùas tu sutopalabdhaye $ vratena ÷okena ca khinnamànasaþ & jajàpa devàyatane naràdhipa÷ % cakàra tàs tà÷ ca (yathà÷ayàþ Cyathà÷rayàþ )kriyàþ // 8.15 // tataþ sa (bàùpaCvàùpa)pratipårõalocanas $ turaügam àdàya turaü(gamànugaþ Cgamànasaþ ) // vive÷a ÷okàbhihato nç(pakùayaü Cpàlayaü % (yudhàpinãte Ckùayaü vinãte )ripuõeva bhartari // 8.16 // vigàhamàna÷ ca narendramandiraü $ vilokayann a÷ruvahena cakùuùà & svareõa puùñena ruràva kanthako % janàya duþkhaü prativedayann iva // 8.17 // tataþ khagà÷ ca kùayamadhyagocaràþ $ samãpabaddhàs turagà÷ ca satkçtàþ & hayasya tasya pratisasvanuþ svanaü % narendrasånor upayàna(÷aïkinaþ C÷aïkitàþ ) // 8.18 // janà÷ ca harùàti÷ayena va¤cità $ janàdhipàntaþpurasaünikarùagàþ & yathà hayaþ kanthaka eùa heùate % dhruvaü kumàro vi÷atãti menire // 8.19 // atipraharùàd atha ÷okamårchitàþ $ kumàrasaüdar÷analolalocanàþ & gçhàd vini÷cakramur à÷ayà striyaþ % ÷aratpayodàd iva vidyuta÷ calàþ // 8.20 // vilamba(ke÷yo Cve÷yo )malinàü÷ukàmbarà $ nira¤janair (bàùpaCvàùpa)hatekùaõair mukhaiþ & (striyo na rejur mçjayà Ckçùõà vivarõàa¤janayà )vinàkçtà % divãva tàrà rajanãkùayàruõàþ // 8.21 // araktatàmrai÷ caraõair anåpurair $ akuõóalair àrjava(kandharair Ckarõikair )mukhaiþ & svabhàvapãnair jaghanair amekhalair % ahàrayoktrair muùitair iva stanaiþ // 8.22 // (nirãkùya tà bàùpaCnirãkùità vàùpa)parãta(locanà Clocanaü $ nirà÷rayaü chandakam a÷vam eva ca & (viùaõõaCvivarõa)vaktrà rurudur varàïganà % vanàntare gàva ivarùabhojjhitàþ // 8.23 // tataþ sa(bàùpà Cvàùpà )mahiùã mahãpateþ $ pranaùñavatsà mahiùãva vatsalà & pragçhya bàhå nipapàta gautamã % vilolaparõà kadalãva kà¤canã // 8.24 // hatatviùo 'nyà (÷ithilàüsaC÷ithilàtma)bàhavaþ $ striyo viùàdena vicetanà iva & na cukru÷ur nà÷ru jahur na ÷a÷vasur % na (celur àsur likhità Ccetanà ullikhità )iva sthitàþ // 8.25 // adhãram anyàþ pati÷okamårchità $ vilocanaprasravaõair mukhaiþ striyaþ & siùi¤cire proùitacandanàn stanàn % dharàdharaþ prasravaõair ivopalàn // 8.26 // mukhai÷ ca tàsàü nayanàmbu(tàóitai Ctàóitaiþ $ raràja tad ràjanive÷anaü tadà & navàmbukàle 'mbudavçùñitàóitaiþ % sravajjalais tàmarasair yathà saraþ // 8.27 // suvçttapãnàïgulibhir nirantarair $ abhåùaõair gåóhasirair varàïganàþ & uràüsi jaghnuþ kamalopamaiþ karaiþ % svapallavair vàtacalà latà iva // 8.28 // karaprahàrapracalai÷ ca tà (babhus Cbabhur $ (tathàpi Cyathàpi )nàryaþ sahitonnataiþ stanaiþ & vanànilàghårõitapadmakampitai % rathàïganàmnàü mithunair ivàpagàþ // 8.29 // yathà ca vakùàüsi karair apãóayaüs $ tathaiva vakùobhir apãóayan karàn & akàrayaüs tatra parasparaü vyathàþ % karàgravakùàüsy abalà dayàlasàþ // 8.30 // tatas tu roùapraviraktalocanà $ viùàda(saübandhiCsaübandha)kaùàyagadgadam & uvàca (ni÷vàsaCniþ÷vàsa)calatpayodharà % vigàóha÷okà÷rudharà ya÷odharà // 8.31 // ni÷i prasuptàm ava÷àü vihàya màü $ gataþ kva sa cchandaka manmanorathaþ & upàgate ca tvayi kanthake ca me % samaü gateùu triùu kampate manaþ // 8.32 // anàryam asnidgham amitrakarma me $ nç÷aüsa kçtvà kim ihàdya rodiùi & niyaccha (bàùpaü Cvàùpaü )bhava tuùñamànaso % na saüvadaty a÷ru ca tac ca karma te // 8.33 // priyeõa va÷yena hitena sàdhunà $ tvayà sahàyena yathàrthakàriõà & gato 'ryaputro hy apunarnivçttaye % ramasva diùñyà saphalaþ ÷ramas tava // 8.34 // varaü manuùyasya vicakùaõo ripur $ na mitram apràj¤am ayogape÷alam & suhçdbruveõa hy avipa÷cità tvayà % kçtaþ kulasyàsya mahàn upaplavaþ // 8.35 // imà hi ÷ocyà vyavamuktabhåùaõàþ $ prasakta(bàùpàvilaCvàùpàvila)raktalocanàþ & sthite 'pi patyau himavanmahãsame % pranaùña÷obhà vidhavà iva striyaþ // 8.36 // imà÷ ca vikùiptaviñaïkabàhavaþ $ prasaktapàràvatadãrghanisvanàþ & vinàkçtàs tena (sahàvarodhanair Csahaiva rodhanair % bhç÷aü rudantãva vimànapaïktayaþ // 8.37 // anarthakàmo 'sya janasya sarvathà $ turaügamo 'pi dhruvam eùa kanthakaþ & jahàra sarvasvam itas tathà hi me % jane prasupte ni÷i ratnacauravat // 8.38 // yadà samarthaþ khalu soóhum àgatàn $ iùuprahàràn api kiü punaþ ka÷àþ & gataþ ka÷àpàtabhayàt kathaü (nv Ctv )ayaü % ÷riyaü gçhãtvà hçdayaü ca me samam // 8.39 // anàryakarmà bhç÷am adya heùate $ narendradhiùõyaü pratipårayann iva & yadà tu nirvàhayati sma me priyaü % tadà hi måkas turagàdhamo 'bhavat // 8.40 // yadi hy aheùiùyata (bodhayan Cbodhaya¤ )janaü $ khuraiþ kùitau vàpy akariùyata dhvanim & hanusvanaü vàjaniùyad uttamaü % na càbhaviùyan mama duþkham ãdç÷am // 8.41 // itãha devyàþ paridevità÷rayaü $ ni÷amya (bàùpaCvàùpa)grathitàkùaraü vacaþ & adhomukhaþ sà÷rukalaþ kçtà¤jaliþ % ÷anair idaü chandaka uttaraü jagau // 8.42 // vigarhituü nàrhasi devi kanthakaü $ na càpi roùaü mayi kartum arhasi & anàgasau svaþ samavehi sarva÷o % gato nçdevaþ sa hi devi devavat // 8.43 // ahaü hi jànann api ràja÷àsanaü $ balàt kçtaþ kair api daivatair iva & upànayaü tårõam imaü turaügamaü % tathànvagacchaü vigata÷ramo 'dhvani // 8.44 // vrajann ayaü vàjivaro 'pi nàspç÷an $ mahãü khuràgrair vidhçtair ivàntarà & tathaiva daivàd iva saüyatànano % hanusvanaü nàkçta nàpy aheùata // 8.45 // (yato bahir Cyadà vahir )gacchati pàrthivàtma(je Cjas $ tadàbhavad dvàram apàvçtaü svayam & tama÷ ca nai÷aü raviõeva pàñitaü % tato 'pi daivo vidhir eùa gçhyatàm // 8.46 // (yad aCyadà)pramatto 'pi narendra÷àsanàd $ gçhe pure caiva sahasra÷o janaþ & tadà sa nàbudhyata nidrayà hçtas % tato 'pi daivo vidhir eùa gçhyatàm // 8.47 // yata÷ ca vàso vanavàsasaümataü $ (nisçùñam Cvisçùñam )asmai samaye divaukasà & divi praviddhaü mukuñaü ca tad dhçtaü % tato 'pi daivo vidhir eùa gçhyatàm // 8.48 // tad evam àvàü naradevi doùato $ na tat prayàtaü (prati gantum Cpratigantum )arhasi & na kàmakàro mama nàsya vàjinaþ % kçtànuyàtraþ sa hi daivatair gataþ // 8.49 // iti prayàõaü (bahudevam Cbahudhaivam )adbhutaü $ ni÷amya tàs tasya mahàtmanaþ striyaþ & pranaùña÷okà iva vismayaü yayur % manojvaraü pravrajanàt tu lebhire // 8.50 // viùàdapàriplavalocanà tataþ $ pranaùñapotà kurarãva duþkhità & vihàya dhairyaü viruràva gautamã % tatàma caivà÷rumukhã jagàda ca // 8.51 // mahormimanto mçdavo 'sitàþ ÷ubhàþ $ pçthak(pçthaïCpçthag)målaruhàþ samudgatàþ & (praveritàs Cpraceritàs )te bhuvi tasya mårdhajà % narendramaulãpariveùñanakùamàþ // 8.52 // pralambabàhur mçgaràjavikramo $ maharùabhàkùaþ kanakojjvaladyutiþ & vi÷àlavakùà ghanadundubhisvanas % tathàvidho 'py à÷ramavàsam arhati // 8.53 // abhàginã nånam iyaü vasuüdharà $ tam àryakarmàõam anuttamaü (patim Cprati ) // gatas tato 'sau guõavàn hi tàdç÷o % nçpaþ prajàbhàgyaguõaiþ prasåyate // 8.54 // sujàtajàlàvatatàïgulã mçdå $ nigåóhagulphau (bisaCviùa)puùpakomalau & vanàntabhåmiü kañhinàü kathaü nu tau % sacakramadhyau caraõau gamiùyataþ // 8.55 // vimànapçùñhe ÷ayanàsanocitaü $ mahàrhavastràgurucandanàrcitam & kathaü nu ÷ãtoùõajalàgameùu tac % charãram ojasvi vane bhaviùyati // 8.56 // kulena sattvena balena varcasà $ ÷rutena lakùmyà vayasà ca garvitaþ & pradàtum (evàbhyucito Cevàbhyudito )na yàcituü % kathaü sa bhikùàü parata÷ cariùyati // 8.57 // ÷ucau ÷ayitvà ÷ayane hiraõmaye $ prabodhyamàno ni÷i tåryanisvanaiþ & kathaü (bata Cvata )svapsyati so 'dya me vratã % pañaikade÷àntarite mahãtale // 8.58 // imaü (pralàpaü Cvilàpaü )karuõaü ni÷amya tà $ bhujaiþ pariùvajya parasparaü striyaþ & vilocanebhyaþ salilàni tatyajur % madhåni puùpebhya iverità latàþ // 8.59 // tato dharàyàm apatad ya÷odharà $ vicakravàkeva rathàïgasàhvayà & ÷anai÷ ca tat tad vilalàpa viklavà % muhur muhur gadgadaruddhayà girà // 8.60 // sa màm anàthàü sahadharmacàriõãm $ apàsya dharmaü yadi kartum icchati & kuto 'sya dharmaþ sahadharmacàriõãü % vinà tapo yaþ paribhoktum icchati // 8.61 // ÷çõoti nånaü sa na pårvapàrthivàn $ mahàsudar÷aprabhçtãn pitàmahàn & vanàni patnãsahitàn upeyuùas % tathà (hi Csa )dharmaü madçte cikãrùati // 8.62 // makheùu và vedavidhànasatkçtau $ na daüpatã pa÷yati dãkùitàv ubhau & samaü bubhukùå parato 'pi tatphalaü % tato 'sya jàto mayi dharmamatsaraþ // 8.63 // dhruvaü sa jànan mama dharmavallabho $ manaþ (priyerùyàkalahaü Cpriye 'py àkalahaü )muhur mithaþ & sukhaü vibhãr màm apahàya rosaõàü % mahendraloke 'psaraso jighçkùati // 8.64 // iyaü tu cintà mama kãdç÷aü nu tà $ vapurguõaü bibhrati tatra yoùitaþ & vane yadarthaü sa tapàüsi tapyate % ÷riyaü ca hitvà mama bhaktim eva ca // 8.65 // na khalv iyaü svargasukhàya me spçhà $ na taj janasyàtmavato 'pi durlabham & sa tu priyo màm iha và paratra và % kathaü na jahyàd iti me manorathaþ // 8.66 // abhàginã yady aham àyatekùaõaü $ ÷ucismitaü bhartur udãkùituü mukham & na mandabhàgyo 'rhati ràhulo 'py ayaü % kadàcid aïke parivartituü pituþ // 8.67 // aho nç÷aüsaü sukumàravarcasaþ $ sudàruõaü tasya manasvino manaþ & kalapralàpaü dviùato 'pi harùaõaü % ÷i÷uü sutaü yas tyajatãdç÷aü (bata Csvataþ ) // 8.68 // mamàpi kàmaü hçdayaü sudàruõaü $ ÷ilàmayaü vàpy (ayaso 'pi Cayasàpi )và kçtam & anàthavac chrãrahite sukhocite % vanaü gate bhartari yan na dãryate // 8.69 // itãha devã pati÷okamårchità $ ruroda dadhyau vilalàpa càsakçt & svabhàvadhãràpi hi sà satã ÷ucà % dhçtiü na sasmàra cakàra no hriyam // 8.70 // tatas tathà ÷okavilàpaviklavàü $ ya÷odharàü prekùya vasuüdharàgatàm & mahàravindair iva vçùñitàóitair % mukhaiþ sa(bàùpair Cvàùpair )vanità vicukru÷uþ // 8.71 // samàptajàpyaþ kçtahomamaïgalo $ nçpas tu devàyatanàd viniryayau & janasya tenàrtaraveõa càhata÷ % cacàla vajradhvanineva vàraõaþ // 8.72 // ni÷àmya ca cchandakakanthakàv ubhau $ sutasya saü÷rutya ca ni÷cayaü sthiram & papàta ÷okàbhihato mahãpatiþ % ÷acãpater vçtta ivotsave dhvajaþ // 8.73 // tato muhårtaü suta÷okamohito $ janena tulyàbhijanena dhàritaþ & nirãkùya dçùñyà jalapårõayà hayaü % mahãtalastho vilalàpa pàrthivaþ // 8.74 // bahåni kçtvà samare priyàõi me $ mahat tvayà kanthaka vipriyaü kçtam & guõapriyo yena vane sa me priyaþ % priyo 'pi sann apriyavat (praveritaþ Cpraceritaþ ) // 8.75 // tad adya màü và naya tatra yatra sa $ vraja drutaü và punar enam ànaya & çte hi tasmàn mama nàsti jãvitaü % vigàóharogasya sadauùadhàd iva // 8.76 // suvarõaniùñhãvini mçtyunà hçte $ suduùkaraü yan na mamàra (saüjayaþ Csç¤jayaþ ) // ahaü punar dharmaratau sute gate % (mumukùur Camumukùur )àtmànam anàtmavàn iva // 8.77 // vibhor da÷akùatrakçtaþ prajàpateþ $ paràparaj¤asya vivasvadàtmanaþ & priyeõa putreõa satà vinàkçtaü % kathaü na muhyed dhi mano manor api // 8.78 // ajasya ràj¤as tanayàya dhãmate $ naràdhipàyendrasakhàya me spçhà & gate vanaü yas tanaye divaü gato % na mogha(bàùpaþ Cvàùpaþ )kçpaõaü jijãva ha // 8.79 // pracakùva me bhadra tadà÷ramàjiraü $ hçtas tvayà yatra sa me jalà¤jaliþ & ime parãpsanti hi (taü Cte )pipàsavo % mamàsavaþ pretagatiü yiyàsavaþ // 8.80 // iti tanayaviyogajàta(duþkhaþ Cduþkhaü $ kùitisadç÷aü sahajaü vihàya dhairyam & da÷aratha iva ràma÷okava÷yo % bahu vilalàpa nçpo visaüj¤akalpaþ // 8.81 // ÷rutavinayaguõànvitas tatas taü $ matisacivaþ pravayàþ purohita÷ ca & (samadhçtam Cavadhçtam )idam åcatur yathàvan % na ca paritaptamukhau na càpy a÷okau // 8.82 // tyaja naravara ÷okam ehi dhairyaü $ kudhçtir ivàrhasi dhãra nà÷ru moktum & srajam iva mçditàm apàsya lakùmãü % bhuvi bahavo (ChiC) nçpà vanàny atãyuþ // 8.83 // api ca niyata eùa tasya bhàvaþ $ smara vacanaü tad çùeþ puràsitasya & na hi sa divi na cakravartiràjye % kùaõam api vàsayituü sukhena ÷akyaþ // 8.84 // yadi tu nçvara kàrya eva yatnas $ tvaritam udàhara yàvad atra yàvaþ & bahuvidham iha yuddham astu tàvat % tava tanayasya vidhe÷ ca tasya tasya // 8.85 // narapatir atha tau ÷a÷àsa tasmàd $ drutam ita eva yuvàm abhiprayàtam & na hi mama hçdayaü prayàti ÷àntiü % vana÷akuner iva putralàlasasya // 8.86 // paramam iti narendra÷àsanàt tau $ yayatur amàtyapurohitau vanaü tat & kçtam iti savadhåjanaþ sadàro % nçpatir api pracakàra ÷eùakàryam // 8.87 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye 'ntaþpuravilàpo nàmàùñamaþ sargaþ -- 8 --]] tatas tadà mantripurohitau tau $ (bàùpapratodàbhihitau Cvàùpapratodàbhihatau )nçpeõa & viddhau sada÷vàv iva sarvayatnàt % sauhàrda÷ãghraü yayatur vanaü tat // 9.1 // tam à÷ramam jàtapari÷ramau tàv $ upetya kàle sadç÷ànuyàtrau & ràjarddhim utsçjya vinãtaceùñàv % upeyatur bhàrgavadhiùõyam eva // 9.2 // tau nyàyatas taü pratipåjya vipraü $ tenàrcitau tàv api cànuråpam & kçtàsanau bhàrgavam àsanasthaü % chittvà kathàm åcatur àtmakçtyam // 9.3 // ÷uddhaujasaþ ÷uddhavi÷àlakãrter $ ikùvàkuvaü÷aprabhavasya ràj¤aþ & imaü janaü vettu bhavàn (adhãtaü Cadhãraü % ÷rutagrahe mantraparigrahe ca // 9.4 // tasyendrakalpasya jayantakalpaþ $ putro jaràmçtyubhayaü titãrùuþ & ihàbhyupetaþ kila tasya hetor % àvàm upetau bhagavàn avaitu // 9.5 // tau so 'bravãd asti sa dãrghabàhuþ $ pràptaþ kumàro na tu nàvabuddhaþ & dharmo 'yam àvartaka ity avetya % yàtas tv aràóàbhimukho mumukùuþ // 9.6 // tasmàt tatas tàv upalabhya tattvaü $ taü vipram (àmantrya Càmanttya )tadaiva sadyaþ & khinnàv akhinnàv iva ràja(bhaktyà Cputraþ % prasasratus tena yataþ sa yàtaþ // 9.7 // yàntau tatas tau (mçjayà Csçjayà )vihãnam $ apa÷yatàü taü (vapuùojjvalantam Cvapuùà jvalantam ) // (upopaviùñaü Cnçpopaviùñaü )pathi vçkùamåle % såryaü ghanàbhogam iva praviùñam // 9.8 // yànaü vihàyopayayau tatas taü $ purohito mantradhareõa sàrdham & yathà vanasthaü sahavàmadevo % ràmaü didçkùur munir aurva÷eyaþ // 9.9 // tàv arcayàm àsatur arhatas taü $ divãva ÷ukràïgirasau mahendram & pratyarcayàm àsa sa càrhatas tau % divãva ÷ukràïgirasau mahendraþ // 9.10 // kçtàbhyanuj¤àv abhitas tatas tau $ (niùedatuþ Cniùãdatuþ )÷àkyakuladhvajasya & virejatus tasya ca saünikarùe % punarvaså yogagatàv ivendoþ // 9.11 // taü vçkùamålastham abhijvalantaü $ purohito ràjasutaü babhàùe & yathopaviùñaü divi pàrijàte % bçhaspatiþ ÷akrasutaü jayantam // 9.12 // tvacchoka÷alye hçdayàvagàóhe $ mohaü gato bhåmitale muhårtam & kumàra ràjà nayanàmbuvarùo % yat tvàm avocat tad idaü nibodha // 9.13 // jànàmi dharmaü prati ni÷cayaü te $ paraimi te (bhàvinam Cacyàvinam )etam artham & ahaü tv akàle vanasaü÷rayàt te % ÷okàgninàgnipratimena dahye // 9.14 // tad ehi dharmapriya matpriyàrthaü $ dharmàrtham eva tyaja buddhim etàm & ayaü hi mà ÷okarayaþ pravçddho % nadãrayaþ kålam ivàbhihanti // 9.15 // meghàmbukakùàdriùu yà hi vçttiþ $ samãraõàrkàgnimahà÷anãnàm & tàü vçttim asmàsu karoti ÷oko % vikarùaõocchoùaõadàhabhedaiþ // 9.16 // tad bhuïkùva tàvad vasudhàdhipatyaü $ kàle vanaü yàsyasi ÷àstradçùñe & aniùñabandhau kuru (mayy apekùàü Cmàpy upekùàü % sarveùu bhåteùu dayà hi dharmaþ // 9.17 // na caiùa dharmo vanae eva siddhaþ $ pure 'pi siddhir niyatà yatãnàm & buddhi÷ ca yatna÷ ca nimittam atra % vanaü ca liïgaü ca hi bhãrucihnam // 9.18 // maulãdharair aüsaviùaktahàraiþ $ keyåraviùñabdha(bhujair Csrajair )narendraiþ & lakùmy-aïkamadhye parivartamànaiþ % pràpto gçhasthair api mokùadharmaþ // 9.19 // dhruvànujau yau balivajrabàhå $ vaibhràjam àùàóham athàntidevam & videharàjaü janakaü tathaiva % (<xx> drumaü Cpàkadrumaü )senajita÷ ca ràj¤aþ // 9.20 // etàn gçhasthàn nçpatãn avehi $ naiþ÷reyase dharmavidhau vinãtàn & (ubhau Cubhe )api tasmàd yugapad bhajasva % (vittàdhipatyaü Ccittàdhipatyaü )ca nçpa÷riyaü ca // 9.21 // icchàmi hi tvàm upaguhya gàóhaü $ kçtàbhiùekaü salilàrdram eva & (dhçtàtapattraü Cdhçtàtapatraü. )samudãkùamàõas % tenaiva harùeõa vanaü praveùñum // 9.22 // ity abravãd bhåmipatir bhavantaü $ vàkyena (bàùpaCvàùpa)grathitàkùareõa & ÷rutvà bhavàn arhati tatpriyàrthaü % snehena tatsneham anuprayàtum // 9.23 // ÷okàmbhasi tvatprabhave hy agàdhe $ duþkhàrõave majjati ÷àkyaràjaþ & tasmàt tam uttàraya nàthahãnaü % nirà÷rayaü magnam ivàrõave (nauþ Cgàm ) // 9.24 // bhãùmeõa gaïgodarasaübhavena $ ràmeõa ràmeõa ca bhàrgaveõa & ÷rutvà kçtaü karma pituþ priyàrthaü % pitus tvam apy arhasi kartum iùñam // 9.25 // saüvardhayitrãü (samavehi Cca samehi )devãm $ agastyajuùñàü di÷am aprayàtàm & pranaùñavatsàm iva vatsalàü gàm % ajasram àrtàü karuõaü rudantãm // 9.26 // haüsena haüsãm iva viprayuktàü $ tyaktàü gajeneva vane kareõum & (àrtàü Càrttàü )sanàthàm api nàthahãnàü % tràtuü vadhåm arhasi dar÷anena // 9.27 // ekaü sutaü bàlam anarhaduþkhaü $ (saütàpam antargatam udvahantam Csaütàpasaütapta <x x>) // taü ràhulaü mokùaya bandhu÷okàd % ràhåpasargàd iva pårõacandram // 9.28 // ÷okàgninà tvadvirahendhanena $ niþ÷vàsadhåmena tamaþ÷ikhena & tvad(dar÷anàmbv icchati dahyamànam Cdar÷anàyarchati dahyamànaþ % (antaþCso 'ntaþ)puraü caiva puraü ca kçtsnam // 9.29 // sa bodhisattvaþ paripårõasattvaþ $ ÷rutvà vacas tasya purohitasya & dhyàtvà muhårtaü guõavad guõaj¤aþ % pratyuttaraü pra÷ritam ity uvàca // 9.30 // avaimi bhàvaü (tanaye pitéõàü Ctanayaprasaktaü $ vi÷eùato yo mayi bhåmipasya & jànann api vyàdhijaràvipadbhyo % bhãtas tv agatyà svajanaü tyajàmi // 9.31 // draùñuü priyaü kaþ svajanaü hi necchen $ (nànte Cnàsau )yadi syàt priyaviprayogaþ & yadà tu bhåtvàpi (ciraü Cbhaved )viyogas % tato guruü snigdham api tyajàmi // 9.32 // maddhetukaü yat tu naràdhipasya $ ÷okaü bhavàn (àha na tat Carhati na )priyaü me & yat svapnabhåteùu samàgameùu % saütapyate bhàvini (viprayoge Cviprayogaiþ ) // 9.33 // evaü ca te ni÷cayam etu buddhir $ dçùñvà vicitraü (jagataþ pracàram Cvividhapracàram ) // saütàpahetur na suto na bandhur % aj¤ànanaimittika eùa tàpaþ // 9.34 // (yathàdhvaCyadàdhva)gànàm (iha Civa )saügatànàü $ kàle viyogo niyataþ prajànàm & pràj¤o janaþ ko nu bhajeta ÷okaü % bandhu(pratij¤àtajanair vihãnaþ Cpriyaþ sann api bandhuhãnaþ ) // 9.35 // ihaiti hitvà svajanaü paratra $ pralabhya cehàpi punaþ prayàti & gatvàpi tatràpy aparatra gacchaty % evaü (jane tyàgini Cjano yogini )ko 'nurodhaþ // 9.36 // yadà ca garbhàt prabhçti (pravçttaþ Cprajànàü $ (sarvàsv avasthàsu vadhàya C<xx> nubadhàya )mçtyuþ & kasmàd akàle vanasaü÷rayaü me % putrapriyas (tatrabhavàn Ctatra bhavàn )avocat // 9.37 // bhavaty akàlo viùayàbhipattau $ kàlas (tathaivàrthavidhau Ctathaivàbhividhau )pradiùñaþ & kàlo jagat karùati sarvakàlàn % (nirvàhake Carcàrhake )÷reyasi (nàsti kàlaþ Csarvakàlaþ ) // 9.38 // ràjyaü mumukùur mayi yac ca ràjà $ tad apy udàraü sadç÷aü pitu÷ ca & pratigrahãtuü mama na kùamaü tu % lobhàd apathyànnam ivàturasya // 9.39 // kathaü nu mohàyatanaü nçpatvaü $ kùamaü prapattuü viduùà nareõa & sodvegatà yatra madaþ ÷rama÷ ca % (paràpacàreõa Cparopacàreõa )ca dharmapãóà // 9.40 // jàmbånadaü harmyam iva pradãptaü $ viùeõa saüyuktam ivottamànnam & gràhàkulaü (càmbv iva sàravindaü Cca sthitaü <xx> % ((Cràjyaü hi ramyaü vyasanà÷rayaü ca C)) // 9.41 // ((Citthaü ca ràjyaü na sukhaü na dharmaþ C) $ ((Cpårve yathà jàtaghçõà narendràþ & ((Cvayaþprakarùe 'parihàryaduþkhe C) % ((Cràjyàni muktvà vanam eva jagmuþ C)) // 9.42 // ((Cvaraü hi bhuktàni tçõàny araõye C) $ ((Ctoùaü paraü ratnam ivopaguhya C)) // ((Csahoùitaü ÷rãsulabhair na caiva C) % ((Cdoùair adç÷yair iva kçùõasarpaiþ C)) // 9.43 // ((C÷làghyaü hi ràjyàni vihàya ràj¤àü C) $ ((Cdharmàbhilàùeõa vanaü praveùñum C)) // ((Cbhagnapratij¤asya na tåpapannaü C) % ((Cvanaü parityajya gçhaü praveùñum C)) // 9.44 // ((Cjàtaþ kule ko hi naraþ sasattvo C) $ ((Cdharmàbhilàùeõa vanaü praviùñaþ C)) // ((Ckàùàyam utsçjya vimuktalajjaþ C) % ((Cpuraüdarasyàpi puraü ÷rayeta C)) // 9.45 // ((Clobhàd dhi mohàd athavà bhayena C) $ ((Cyo vàntam annaü punar àdadãta C)) // ((Clobhàt sa mohàd athavà bhayena C) % ((Csaütyajya kàmàn punar àdadãta C)) // 9.46 // ((Cya÷ ca pradãptàc charaõàt kathaücin C) $ ((Cniùkramya bhåyaþ pravi÷et tad eva C)) // ((Cgàrhasthyam utsçjya sa dçùñadoùo C) % ((Cmohena bhåyo 'bhilaùed grahãtum C)) // 9.47 // ((Cyà ca ÷rutir mokùam avàptavanto C) $ ((Cnçpà gçhasthà iti naitad asti C)) // ((C÷amapradhànaþ kva ca mokùadharmo C) % ((Cdaõóapradhànaþ kva ca ràjadharmaþ C)) // 9.48 // ((C÷ame rati÷ cec chithilaü ca ràjyaü C) $ ((Cràjye mati÷ cec chamaviplava÷ ca C)) // ((C÷ama÷ ca taikùõyaü ca hi nopapannaü C) % ((C÷ãtoùõayor aikyam ivodakàgnyoþ C)) // 9.49 // ((Ctan ni÷cayàd và vasudhàdhipàs te C) $ ((Cràjyàni muktvà ÷amam àptavantaþ C)) // ((Cràjyàïgità và nibhçtendriyatvàd C) % ((Canaiùñhike mokùakçtàbhimànàþ C)) // 9.50 // ((Cteùàü ca ràjye 'stu ÷amo yathàvat C) $ ((Cpràpto vanaü nàham ani÷cayena C)) // ((Cchittvà hi pà÷aü gçhabandhusaüj¤aü C) % ((Cmuktaþ punar na pravivikùur asmi C)) // 9.51 // ity àtmavij¤ànaguõànuråpaü $ muktaspçhaü hetumad årjitaü ca & ÷rutvà narendràtmajam uktavantaü % pratyuttaraü mantradharo 'py uvàca // 9.52 // yo ni÷cayo (dharmavidhau Cmantravaras )tavàyam $ nàyaü na yukto na tu kàlayuktaþ & ÷okàya (dattvà Chitvà )pitaraü vayaþsthaü % syàd dharmakàmasya hi te na dharmaþ // 9.53 // nånaü ca buddhis tava nàtisåkùmà $ dharmàrthakàmeùv avicakùaõà và & hetor adçùñasya phalasya yas tvaü % pratyakùam arthaü paribhåya yàsi // 9.54 // punarbhavo 'stãti ca kecid àhur $ nàstãti kecin niyatapratij¤àþ & evaü yadà saü÷ayito 'yam arthas % tasmàt kùamaü bhoktum upasthità ÷rãþ // 9.55 // bhåyaþ pravçttir yadi kàcid asti $ raüsyàmahe tatra yathopapattau & atha pravçttiþ parato na kàcit % siddho 'prayatnàj jagato 'sya mokùaþ // 9.56 // astãti kecit paralokam àhur $ mokùasya yogaü na tu varõayanti & agner yathà hy (auùõyam Cuùõam )apàü dravatvaü % tadvat pravçttau prakçtiü vadanti // 9.57 // kecit svabhàvàd iti varõayanti $ ÷ubhà÷ubhaü caiva bhavàbhavau ca & svàbhàvikaü sarvam idaü ca yasmàd % ato 'pi mogho bhavati prayatnaþ // 9.58 // yad indriyàõàü niyataþ pracàraþ $ priyàpriyatvaü viùayeùu caiva & saüyujyate yaj (jarayàrtibhi÷ Cjarayàrttibhi÷ )ca % kas tatra yatno nanu sa svabhàvaþ // 9.59 // adbhir hutà÷aþ ÷amam abhyupaiti $ tejàüsi càpo gamayanti ÷oùam & bhinnàni bhåtàni ÷arãrasaüsthàny % aikyaü ca (gatvà Cdattvà )jagad udvahanti // 9.60 // yat pàõipàdodarapçùñha(mårdhnàü Cmårdhnà $ nirvartate garbhagatasya bhàvaþ & yad àtmanas tasya ca tena yogaþ % svàbhàvikaü tat kathayanti tajj¤àþ // 9.61 // kaþ kaõñakasya prakaroti taikùõyaü $ vicitrabhàvaü mçgapakùiõàü và & svabhàvataþ sarvam idaü pravçttaü % na kàmakàro 'sti kutaþ prayatnaþ // 9.62 // sargaü vadantã÷varatas tathànye $ tatra prayatne puruùaùya ko 'rthaþ & ya eva hetur jagataþ pravçttau % hetur nivçttau niyataþ sa eva // 9.63 // kecid vadanty àtmanimittam eva $ pràdurbhavaü caiva bhavakùayaü ca & pràdurbhavaü tu pravadanty ayatnàd % yatnena mokùàdhigamaü bruvanti // 9.64 // naraþ pitéõàm ançõaþ prajàbhir $ vedair çùãõàü kratubhiþ suràõàm & utpadyate sàrdham çõais tribhis tair % yasyàsti mokùaþ kila tasya mokùaþ // 9.65 // ity evam etena vidhikrameõa mokùaü $ sayatnasya vadanti tajj¤àþ & prayatnavanto 'pi hi vikrameõa % mumukùavaþ khedam avàpnuvanti // 9.66 // tat saumya mokùe yadi bhaktir asti $ nyàyena sevasva vidhiü yathoktam & evaü bhaviùyaty upapattir asya % saütàpanà÷a÷ ca naràdhipasya // 9.67 // yà ca pravçttà (tava doùaCbhavadoùa)buddhis $ tapovanebhyo bhavanaü praveùñum & tatràpi cintà tava tàta mà bhåt % pårve 'pi jagmuþ sva(gçhàn Cgçhaü )vanebhyaþ // 9.68 // tapovanastho 'pi vçtaþ prajàbhir $ jagàma ràjà puram ambarãùaþ & tathà mahãü viprakçtàm anàryais % tapovanàd etya rarakùa ràmaþ // 9.69 // tathaiva ÷àlvàdhipatir (drumàkhyo Cdrumàkùo $ vanàt sasånur (nagaraü vive÷a Csvapuraü pravi÷ya ) // brahmarùibhåta÷ ca muner (vasiùñhàd Cva÷iùñhàd % dadhre ÷riyaü sàükçtir antidevaþ // 9.70 // evaüvidhà dharmaya÷aþpradãptà $ vanàni hitvà bhavanàny (atãyuþ Cabhãyuþ ) // tasmàn na doùo 'sti gçhaü (prayàtuü Cpraveùñuü % tapovanàd dharmanimittam eva // 9.71 // tato vacas tasya ni÷amya mantriõaþ $ priyaü hitaü caiva nçpasya cakùuùaþ & anånam avyastam asaktam adrutaü % dhçtau sthito ràjasuto 'bravãd vacaþ // 9.72 // ihàsti nàstãti ya eùa saü÷ayaþ $ parasya vàkyair na mamàtra ni÷cayaþ & avetya tattvaü tapasà ÷amena (ca Cvà % svayaü grahãùyàmi yad atra ni÷citam // 9.73 // na me kùamaü (saü÷ayajaü Csaïga÷ataü )hi dar÷anaü $ grahãtum avyakta(parasparàhatam Cparaü paràhatam ) // (budhaþ Cbuddhaþ )parapratyayato hi ko vrajej % jano 'ndhakàre 'ndha ivàndha(de÷ikaþ Cde÷itaþ ) // 9.74 // adçùñatattvasya sato 'pi kiü tu me $ ÷ubhà÷ubhe saü÷ayite ÷ubhe matiþ & vçthàpi khedo (hi Capi )varaü ÷ubhàtmanaþ % sukhaü na tattve 'pi vigarhitàtmanaþ // 9.75 // imaü tu dçùñvàgamam avyavasthitaü $ yad uktam àptais tad avehi sàdhv iti & prahãõadoùatvam avehi càptatàü % prahãõadoùo hy ançtaü na vakùyati // 9.76 // gçhaprave÷aü prati yac ca me bhavàn $ uvàca ràmaprabhçtãn nidar÷anam & na te pramàõaü na hi dharmani÷cayeùv % alaü pramàõàya parikùatavratàþ // 9.77 // tad evam apy eva ravir mahãü pated $ api sthiratvaü himavàn giris tyajet & adçùñatattvo viùayonmukhendriyaþ % ÷rayeya na tv eva gçhàn pçthagjanaþ // 9.78 // ahaü vi÷eyaü jvalitaü hutà÷anaü $ na càkçtàrthaþ pravi÷eyam àlayam & iti pratij¤àü sa cakàra garvito % yatheùñam utthàya ca nirmamo yayau // 9.79 // tataþ sa(bàùpau Cvàùpau )sacivadvijàv ubhau $ ni÷amya tasya sthiram eva ni÷cayam & viùaõõavaktràv anugamya duþkhitau % ÷anair agatyà puram eva jagmatuþ // 9.80 // tatsnehàd atha nçpate÷ ca bhaktitas tau $ sàpekùaü pratiyayatu÷ ca tasthatu÷ ca & durdharùaü ravim iva dãptam àtmabhàsà % taü draùñuü na hi pathi ÷ekatur na moktum // 9.81 // tau j¤àtuü paramagater gatiü tu tasya $ pracchannàü÷ carapuruùठchucãn vidhàya & ràjànaü priyasutalàlasaü nu gatvà % drakùyàvaþ katham iti jagmatuþ kathaücit // 9.82 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye kumàrànveùaõo nàma navamaþ sargaþ -- 9 --]] sa ràjavatsaþ pçthupãnavakùàs $ tau havyamantràdhikçtau vihàya & uttãrya gaïgàü pracalattaraügàü % ÷rãmadgçhaü ràjagçhaü jagàma // 10.1 // ÷ailaiþ suguptaü ca vibhåùitaü ca $ dhçtaü ca påtaü ca ÷ivais tapodaiþ & pa¤càcalàïkaü nagaraü prapede % ÷àntaþ svayaübhår iva nàkapçùñham // 10.2 // gàmbhãryam oja÷ ca ni÷àmya tasya $ vapu÷ ca dãptaü puruùàn atãtya & visismiye tatra janas tadànãü % sthànuvratasyeva vçùadhvajasya // 10.3 // taü prekùya yo 'nyena yayau sa tasthau $ (yas tatra Cya÷ càtra )tasthau pathi so 'nvagacchat & drutaü yayau (yaþ sa jagàma dhãraü Csadayaü sadhãraü % yaþ ka÷cid àste sma sa cotpapàta // 10.4 // ka÷cit tam ànarca janaþ karàbhyàü $ satkçtya ka÷cic chirasà vavande & snigdhena ka÷cid vacasàbhyanandan % (nainaü Cnaivaü )jagàmàpratipåjya ka÷cit // 10.5 // taü jihriyuþ prekùya vicitraveùàþ $ prakãrõavàcaþ pathi maunam ãyuþ & dharmasya sàkùàd iva (saünikarùe Csaünikarùàn % na ka÷cid anyàyamatir babhåva // 10.6 // anyakriyàõàm api ràjamàrge $ strãõàü nçõàü và bahumànapårvam & (taü devakalpaü Ctad eva kalpaü )naradeva(sånuü Csåtraü % nirãkùamàõà na (tatarpa Ctu tasya )dçùñiþ // 10.7 // bhruvau lalàñaü mukham (ãkùaõe Cãkùaõaü )và $ vapuþ karau và caraõau gatiü và & yad eva yas tasya dadar÷a tatra % tad eva (tasyàtha babandha Ctasyànubabandha )cakùuþ // 10.8 // dçùñvà (ca sorõaC÷ubhorõa)bhruvam àyatàkùaü $ jvalaccharãraü ÷ubhajàlahastam & taü bhikùu(veùaü Cve÷aü )kùitipàlanàrhaü % saücukùubhe ràjagçhasya lakùmãþ // 10.9 // ÷reõyo 'tha bhartà magadhàjirasya $ (bàhyàd Cvàhyàd )vimànàd vipulaü janaugham & dadar÷a papraccha ca tasya hetuü % tatas tam asmai puruùaþ ÷a÷aüsa // 10.10 // j¤ànaü paraü và pçthivã÷riyaü và $ viprair ya ukto 'dhigamiùyatãti & sa (eùa Ceva )÷àkyàdhipates tanåjo % nirãkùyate pravrajito janena // 10.11 // tataþ ÷rutàrtho (manasàgatàstho Cmanasà gatàrtho $ ràjà babhàùe puruùaü tam eva & vij¤àyatàü kva pratigacchatãti % tathety athainaü puruùo 'nvagacchat // 10.12 // alolacakùur yugamàtradar÷ã $ nivçttavàg yantritamandagàmã & cacàra bhikùàü sa tu bhikùuvaryo % nidhàya gàtràõi calaü ca cetaþ // 10.13 // àdàya bhaikùaü ca yathopapannaü $ yayau gireþ prasravaõaü viviktam & nyàyena tatràbhyavahçtya cainan % mahãdharaü pàõóavam àruroha // 10.14 // tasmin navau lodhravanopagåóhe $ mayåranàdapratipårõaku¤je & kàùàyavàsàþ sa babhau nçsåryo % yathodayasyopari bàlasåryaþ // 10.15 // (tatrainam Ctatraivam )àlokya sa ràjabhçtyaþ $ ÷reõyàya ràj¤e kathayàü cakàra & saü÷rutya ràjà sa ca bàhumànyàt % tatra pratasthe nibhçtànuyàtraþ // 10.16 // sa pàõóavaü pàõóavatulyavãryaþ $ ÷ailottamaü ÷ailasamànavarùmà & maulãdharaþ siühagatir nçsiüha÷ % calatsañaþ siüha ivàruroha // 10.17 // (tataþ sma Ccalasya )tasyopari ÷çïgabhåtaü $ ÷àntendriyaü pa÷yati bodhisattvam & paryaïkam àsthàya virocamànaü % ÷a÷àïkam udyantam ivàbhra(ku¤jàt Ckåñàt ) // 10.18 // taü råpalakùmyà ca ÷amena caiva $ dharmasya nirmàõam ivopaviùñam & savismayaþ pra÷rayavàn narendraþ % svayaübhuvaü ÷akra ivopatasthe // 10.19 // taü nyàyato (nyàyavidàü variùñhaü Cnyàyavatàü variùñhaþ $ sametya papraccha ca dhàtusàmyam & sa càpy avocat sadç÷ena sàmnà % nçpaü manaþsvàsthyam anàmayaü ca // 10.20 // tataþ ÷ucau vàraõakarõanãle $ ÷ilàtale (saüniùasàda Casau niùasàda )ràjà & (upopavi÷yànumata÷ Cnçpopavi÷yànumata÷ )ca tasya % bhàvaü vijij¤àsur idaü babhàùe // 10.21 // prãtiþ parà me bhavataþ kulena $ kramàgatà caiva parãkùità ca & jàtà vivakùà (svavayo Csuta yà )yato me % tasmàd idaü snehavaco nibodha // 10.22 // àdityapårvaü vipulaü kulaü te $ navaü vayo dãptam idaü vapu÷ ca & kasmàd iyaü te matir akrameõa % bhaikùàkae evàbhiratà na ràjye // 10.23 // gàtraü hi te lohitacandanàrhaü $ kàùàyasaü÷leùam anarham etat & hastaþ prajàpàlanayogya eùa % bhoktuü na càrhaþ paradattam annam // 10.24 // tat saumya ràjyaü yadi paitçkaü tvaü $ snehàt pitur necchasi vikrameõa & na ca (kramaü Ckùamaü )marùayituü matis te % (bhuïkùvàrdham Cbhuktvàrdham )asmadviùayasya ÷ãghram // 10.25 // evaü hi na syàt svajanàvamardaþ $ kàlakrameõàpi ÷ama÷rayà ÷rãþ & tasmàt kuruùva praõayaü mayi tvaü % sadbhiþ sahãyà hi satàü samçddhiþ // 10.26 // atha tv idànãü kulagarvitatvàd $ asmàsu vi÷rambhaguõo na te 'sti & (vyåóhàny anãkàni Cvyåhàny anekàni )vigàhya (bàõair Cvàõair % mayà sahàyena (paràn Cparठ)jigãùa // 10.27 // tad buddhim atrànyataràü vçõãùva $ dharmàrthakàmàn vidhivad bhajasva & vyatyasya (ràgàd iha Cràgàdi ha )hi trivargaü % pretyeha ca (bhraü÷am Cvibhraü÷am )avàpnuvanti // 10.28 // yo hy arthadharmau paripãóya kàmaþ $ syàd dharma(kàmau Ckàmye )paribhåya càrthaþ & kàmàrthayo÷ coparameõa dharmas % tyàjyaþ sa kçtsno yadi (kàïkùito 'rthaþ Ckàïkùitàrthaþ ) // 10.29 // tasmàt trivargasya niùevaõena $ tvaü råpam etat saphalaü kuruùva & dharmàrthakàmàdhigamaü hy anånaü % nçõàm anånaü puruùàrtham àhuþ // 10.30 // tan niùphalau nàrhasi kartum etau $ pãnau bhujau càpavikarùaõàrhau & màndhàtçvaj jetum imau hi yogyau % (lokàn api trãn iha Clokàni hi trãõi hi )kiü punar gàm // 10.31 // snehena khalv etad ahaü bravãmi $ nai÷varyaràgeõa na vismayena & imaü hi dçùñvà tava bhikùu(veùaü Cve÷aü % jàtànukampo 'smy api càgatà÷ruþ // 10.32 // yàvat svavaü÷aprati(råpa råpaü Cråparåpaü $ na te jaràbhyety abhibhåya bhåyaþ & tad bhuïkùva bhikùà÷ramakàma kàmàn % kàle 'si kartà priyadharma dharmam [Pàdas ab and cd are exchanged in C.] // 10.33 // ÷aknoti jãrõaþ khalu dharmam àptuü $ kàmopabhogeùv agatir jaràyàþ & ata÷ ca yånaþ kathayanti kàmàn % madhyasya vittaü sthavirasya dharmam // 10.34 // dharmasya càrthasya ca jãvaloke $ pratyarthibhåtàni hi yauvanàni & saürakùyamànàny api durgrahàõi % kàmà yatas tena (pathà Cyathà )haranti // 10.35 // vayàüsi jãrõàni (vimar÷avanti Cvimar÷ayanti $ dhãràõy avasthànaparàyaõàni & alpena yatnena ÷amàtmakàni % bhavanty a(gatyaiva Cgatyeva )ca lajjayà ca // 10.36 // ata÷ ca lolaü viùayapradhànaü $ pramattam akùàntam adãrghadar÷i & bahucchalaü yauvanam abhyatãtya % nistãrya kàntàram ivà÷vasanti // 10.37 // tasmàd adhãraü capalapramàdi $ navaü vayas tàvad idaü vyapaitu & kàmasya pårvaü hi vayaþ ÷aravyaü % na ÷akyate rakùitum indriyebhyaþ // 10.38 // atho cikãrùà tava dharma eva $ yajasva yaj¤aü kuladharma eùaþ & yaj¤air adhiùñhàya hi nàkapçùñhaü % yayau marutvàn api nàkapçùñham // 10.39 // suvarõakeyåravidaùñabàhavo $ maõipradãpojjvalacitramaulayaþ & nçparùayas tàü hi gatiü gatà makhaiþ % ÷rameõa yàm eva maharùayo yayuþ // 10.40 // ity evaü magadhapatir ((Cvaco C))babhàùe $ yaþ samyag valabhid iva (bruvan babhàse Cdhruvaü babhàùe ) // tac chrutvà na sa (vicacàla Cvicacàra )ràjasånuþ % kailàso girir iva naikacitrasànuþ // 10.41 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye '÷vaghoùakçte ÷reõyàbhigamano nàma da÷amaþ sargaþ -- 10 --]] athaivam ukto magadhàdhipena $ suhçnmukhena pratikålam artham & svastho 'vikàraþ kula÷auca÷uddhaþ % ÷auddhodanir vàkyam idaü jagàda // 11.1 // nà÷caryam etad bhavato (vidhànaü Cabhidhàtuü $ jàtasya haryaïkakule vi÷àle & yan mitrapakùe tava mitrakàma % syàd vçttir eùà pari÷uddhavçtteþ // 11.2 // asatsu maitrã sva(kulànuvçttà Ckulànuråpà $ na tiùñhati ÷rir iva viklaveùu & pårvaiþ kçtàü prãtiparaüparàbhis % tàm eva santas tu vivardhayanti // 11.3 // ye càrthakçcchreùu bhavanti loke $ samànakàryàþ suhçdàü manuùyàþ & mitràõi tànãti paraimi buddhyà % svasthasya vçddhiùv iha ko hi na syàt // 11.4 // evaü ca ye dravyam avàpya loke $ mitreùu dharme ca niyojayanti & avàptasàràõi dhanàni teùàü % bhraùñàni nànte janayanti tàpam // 11.5 // suhçttayà càryatayà ca ràjan $ (khalv eùa yo màü prati ni÷cayas Cvibhàvya màm eva vini÷cayas )te & atrànuneùyàmi suhçttayaiva % bråyàm ahaü nottaram anyad atra // 11.6 // ahaü jaràmçtyubhayaü viditvà $ mumukùayà dharmam imaü prapannaþ & bandhån priyàn a÷rumukhàn vihàya % pràg eva kàmàn a÷ubhasya hetån // 11.7 // nà÷ãviùebhyo (hi Capi )tathà bibhemi $ naivà÷anibhyo gaganàc cyutebhyaþ & na pàvakebhyo 'nilasaühitebhyo % yathà bhayaü me viùayebhya (eva Cebhyaþ ) // 11.8 // kàmà hy anityàþ ku÷alàrthacaurà $ riktà÷ ca màyàsadç÷à÷ ca loke & à÷àsyamànà api mohayanti % cittaü nçõàü kiü punar àtmasaüsthàþ // 11.9 // kàmàbhibhåtà hi na yànti ÷arma $ tripiùñape kiü (bata Cvata )martyaloke & kàmaiþ satçùõasya hi nàsti tçptir % yathendhanair vàtasakhasya vahneþ // 11.10 // jagaty anartho na samo 'sti kàmair $ mohàc ca teùv eva janaþ prasaktaþ & tattvaü viditvaivam anarthabhãruþ % pràj¤aþ svayaü ko 'bhilaùed anartham // 11.11 // samudravastràm api gàm avàpya $ pàraü jigãùanti mahàrõavasya & lokasya kàmair na vitçptir asti % patadbhir ambhobhir ivàrõavasya // 11.12 // devena vçùñe 'pi hiraõyavarùe $ dvãpàn (samagràü÷ Csamudràü÷ )caturo 'pi jitvà & ÷akrasya càrdhàsanam apy avàpya % màndhàtur àsãd viùayeùv atçptiþ // 11.13 // bhuktvàpi ràjyaü divi devatànàü $ ÷atakratau vçtrabhayàt pranaùñe & darpàn maharùãn api vàhayitvà % kàmeùv atçpto nahuùaþ papàta // 11.14 // aióa÷ ca ràjà tridivaü vigàhya $ nãtvàpi devãü va÷am urva÷ãü tàm & lobhàd çùibhyaþ kanakaü jihãrùur % jagàma nà÷aü viùayeùv atçptaþ // 11.15 // baler mahendraü nahuùaü mahendràd $ indraü punar ye nahuùàd upeyuþ & svarge kùitau và viùayeùu teùu % ko vi÷vased bhàgyakulàkuleùu // 11.16 // cãràmbarà målaphalàmbubhakùà $ jañà vahanto 'pi bhujaügadãrghàþ & yair (nànyaCanya)kàryà munayo 'pi bhagnàþ % kaþ kàmasaüj¤àn mçgayeta ÷atrån // 11.17 // ugràyudha÷ cogradhçtàyudho 'pi $ yeùàü kçte mçtyum avàpa bhãùmàt & cintàpi teùàm a÷ivà vadhàya % (sadCtad)vçttinàü kiü punar avratànàm // 11.18 // àsvàdam alpaü viùayeùu matvà $ saüyojanotkarùam atçptim eva & sadbhya÷ ca garhàü niyataü ca pàpaü % kaþ kàmasaüj¤aü viùam (àdadãta Càsasàda ) // 11.19 // kçùyàdibhiþ (karmabhir arditànàü Cdharmabhir anvitànàü $ kàmàtmakànàü ca ni÷amya duþkham & svàsthyaü ca kàmeùv akutåhalànàü % kàmàn vihàtuü kùamam àtmavadbhiþ // 11.20 // j¤eyà vipatkàmini kàmasaüpat $ siddheùu kàmeùu madaü hy upaiti & madàd akàryaü kurute na kàryaü % yena kùato durgatim abhyupaiti // 11.21 // yatnena labdhàþ parirakùità÷ ca $ ye vipralabhya pratiyànti bhåyaþ & teùv àtmavàn yàcitakopam eùu % kàmeùu vidvàn iha ko rameta // 11.22 // anviùya càdàya ca jàtatarùà $ yàn atyajantaþ pariyànti duþkham & loke tçõolkàsadç÷eùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.23 // anàtmavanto hçdi yair vidaùñà $ vinà÷am archanti na yànti ÷arma & kruddhograsarpapratimeùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.24 // asthi (kùudhàrtà Ckùudhàrttà )iva sàrameyà $ bhuktvàpi yàn naiva bhavanti tçptàþ & jãrõàsthikaïkàlasameùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.25 // ye ràjacaurodakapàvakebhyaþ $ sàdhàraõatvàj janayanti duþkham & teùu praviddhàmiùasaünibheùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.26 // yatra sthitànàm abhito vipattiþ $ ÷atroþ sakà÷àd api bàndhavebhyaþ & hiüsreùu teùv àyatanopameùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.27 // girau vane càpsu ca sàgare ca $ (yàn Cyad )bhraü÷am (archanti vilaïghamànàþ Carchanty abhilaïghamànàþ ) // teùu drumapràgraphalopameùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.28 // (tãvraiþ Ctãrthaiþ )prayatnair vividhair avàptàþ $ kùaõena ye nà÷am iha prayànti & svapnopabhogapratimeùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt [Verses 11.29 and 11.30 are exchanged in ed. C.] // 11.29 // yàn arcayitvàpi na yànti ÷arma $ vivardhayitvà paripàlayitvà & aïgàra(karùåCkarùa)pratimeùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.30 // vinà÷am ãyuþ kuravo yadarthaü $ vçùõyandhakà (mekhalaCmaithila)daõóakà÷ ca & (sånàsiC÷ålàsi)kàùñhapratimeùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.31 // sundopasundàv asurau yadartham $ anyoanyavairaprasçtau vinaùñau & sauhàrdavi÷leùakareùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.32 // (yeùàü kçte vàriõi pàvake Ckàmàndhasaüj¤àþ kçpayà va ke [sic] )ca $ kravyàtsu (càtmànam Cnàtmànam )ihotsçjanti & sapatnabhåteùv a÷iveùu teùu % kàmeùu kasyàtmavato ratiþ syàt // 11.33 // (kàmàrtham aj¤aþ Ckàmàndhasaüj¤aþ )kçpaõaü karoti $ pràpnoti duþkhaü vadhabandhanàdi & kàmàrtham à÷àkçpaõas tapasvã % (mçtyuü ÷ramaü càrchati Cmçtyu÷ramaü càrhati )jãva(lokaþ Cloke ) // 11.34 // gãtair hriyante hi mçgà vadhàya $ råpàrtham agnau ÷alabhàþ patanti & matsyo giraty àyasam àmiùàrthã % tasmàd anarthaü viùayàþ phalanti // 11.35 // kàmàs tu bhogà iti (yan matiþ Cyan mataü )syàd $ (bhogà Cbhogyà )na kecit parigaõyamànàþ & vastràdayo dravyaguõà hi loke % duþkhapratãkàra iti pradhàryàþ // 11.36 // iùñaü hi tarùapra÷amàya toyaü $ kùunnà÷ahetor a÷anaü tathaiva & vàtàtapàmbvàvaraõàya ve÷ma % kaupãna÷ãtàvaraõàya vàsaþ // 11.37 // nidràvighàtàya tathaiva ÷ayyà $ yànaü tathàdhva÷ramanà÷anàya & tathàsanaü sthànavinodanàya % snànaü mçjàrogyabalà÷rayàya // 11.38 // duþkhapratãkàranimittabhåtàs $ tasmàt prajànàü viùayà na (bhogàþ Cbhogyàþ ) // a÷nàmi bhogàn iti ko 'bhyupeyàt % pràj¤aþ pratãkàravidhau (pravçttaþ Cpravçttàn ) // 11.39 // yaþ pittadàhena vidahyamànaþ $ ÷ãtakriyàü bhoga iti vyavasyet & duþkhapratãkàravidhau pravçttaþ % kàmeùu kuryàt sa hi bhogasaüj¤àm // 11.40 // kàmeùv anaikàntikatà ca yasmàd $ ato 'pi me teùu na bhogasaüj¤à & yae eva bhàvà hi sukhaü di÷anti % tae eva duþkhaü punar àvahanti // 11.41 // guråõi vàsàüsy aguråõi caiva $ sukhàya (÷ãte Cgãte )hy asukhàya (gharme Cdharme ) // candràü÷ava÷ candanam eva coùõe % sukhàya dukhàya bhavanti ÷ãte // 11.42 // dvaüdvàni sarvasya yataþ prasaktàny $ alàbhalàbhaprabhçtãni loke & ato 'pi naikàntasukho 'sti ka÷cin % naikàntaduþkhaþ puruùaþ prñhivyàm // 11.43 // dçùñvà (vimi÷ràü C ca mi÷ràü )sukhaduþkatàü me $ ràjyaü ca dàsyaü ca mataü samànam & nityaü hasaty eva hi naiva ràjà % na càpi saütapyatae eva dàsaþ // 11.44 // àj¤à nçpatve 'bhyadhiketi (yat syàn Cyasmàt $ mahànti duþkhàny ata eva ràj¤aþ & àsaïgakàùñhapratimo hi ràjà % lokasya hetoþ parikhedam eti // 11.45 // ràjye nçpas tyàgini (bahvaCvaïka)mitre $ vi÷vàsam àgacchati ced vipannaþ & athàpi vi÷rambham upaiti neha % kiü nàma saukhyaü cakitasya ràj¤aþ // 11.46 // yadà ca jitvàpi mahãü samagràü $ vàsàya dçùñaü puram ekam eva & tatràpi caikaü bhavanaü niùevyaü % ÷ramaþ paràrthe nanu ràjabhàvaþ // 11.47 // ràj¤o 'pi (vàsoyugam Cvàse yugam )ekam eva $ kùutsaünirodhàya tathànnamàtrà & ÷ayyà tathaikàsanam ekam eva % ÷eùà vi÷eùà nçpater madàya // 11.48 // tuùñyartham etac ca phalaü yadãùñam $ çte 'pi ràjyàn mama tuùñir asti & tuùñau ca satyàü puruùasya loke % sarve vi÷eùà nanu nirvi÷eùàþ // 11.49 // tan nàsmi kàmàn prati saüpratàryaþ $ (kùemaü Ckùeme )÷ivaü màrgam anuprapannaþ & smçtvà suhçttvaü tu punaþ punar màü % bråhi pratij¤àü khalu (pàlayeti Cpàlayanti ) // 11.50 // na hy asmy amarùeõa vanaü praviùño $ na ÷atrubàõair avadhåtamauliþ & kçtaspçho nàpi phalàdhikebhyo % gçhõàmi naitad vacanaü yatas te // 11.51 // yo danda÷åkaü kupitaü bhujaügaü $ muktvà vyavasyed dhi punar grahãtum & dàhàtmikàü và jvalitàü tçõolkàü % saütyajya kàmàn sa punar bhajeta // 11.52 // andhàya ya÷ ca spçhayed anandho $ baddhàya mukto vidhanàya (càóhyaþ Cvàóhyaþ ) // unmattacittàya ca kalyacittaþ % spçhàü sa kuryàd viùayàtmakàya // 11.53 // (bhaikùopabhogãti ca Cbhikùopabhogã vara )nànukampyaþ $ kçtã jaràmçtyubhayaü titãrùuþ & ihottamaü ÷àntisukhaü ca yasya % paratra duþkhàni ca saüvçtàni // 11.54 // lakùmyàü mahatyàm api vartamànas $ tçùõàbhibhåtas tv anukampitavyaþ & pràpnoti yaþ ÷àntisukhaü na ceha % paratra (duþkhaiþ Cduþkhaü )pratigçhyate ca // 11.55 // evaü tu vaktuü bhavato 'nuråpaü $ sattvasya vçttasya kulasya caiva & mamàpi voóhuü sadç÷aü pratij¤àü % sattvasya vçttasya kulasya caiva // 11.56 // ahaü hi saüsàra(÷areõa Crasena )viddho $ viniþsçtaþ (÷àntim C÷àntam )avàptukàmaþ & neccheyam àptuü tridive 'pi ràjyaü % niràmayaü kiü (bata Cvata )mànuùeùu // 11.57 // trivargasevàü nçpa yat tu kçtsnataþ $ paro manuùyàrtha iti tvam àttha màm & anartha ity (eva mamàtra dar÷anaü Càttha mamàrthadar÷anaü % kùayã trivargo hi na càpi tarpakaþ // 11.58 // pade tu yasmin na jarà na (bhãr na ruï Cbhãrutà $ na janma naivoparamo na (càdhayaþ Cvàdhayaþ ) // tam eva manye puruùàrtham uttamaü % na vidyate yatra punaþ punaþ kriyà // 11.59 // yad apy avocaþ paripàlyatàü jarà $ navaü vayo gacchati vikriyàm iti & ani÷cayo 'yaü capalaü hi dç÷yate % jaràpy adhãrà dhçtimac ca yauvanam // 11.60 // svakarmadakùa÷ ca (yadàntako Cyadà tu ko )jagad $ vayaþsu (sarveùv ava÷aü vikarùati Csarveùu ca saüvikarùati ) // vinà÷akàle katham avyavasthite % jarà pratãkùyà viduùà ÷amepsunà // 11.61 // jaràyudho vyàdhivikãrõasàyako $ yadàntako vyàdha (ivà÷ivaþ Civà÷ritaþ )sthitaþ & prajàmçgàn bhàgyavanà÷ritàüs tudan % vayaþprakarùaü prati ko manorathaþ // 11.62 // (ato Csuto )yuvà và sthaviro 'thavà ÷i÷us $ tathà tvaràvàn iha kartum arhati & yathà bhaved dharmavataþ (kçtàtmanaþ Ckçpàtmanaþ % pravçttir iùñà vinivçttir eva và // 11.63 // yad àttha (càpãùñaCvà dãpta)phalàü kulocitàü $ kuruùva dharmàya makhakriyàm iti & namo makhebhyo na hi kàmaye sukhaü % parasya duþkha(kriyayà yad iùyate Ckriyayàpadi÷yate ) // 11.64 // paraü hi hantuü viva÷aü phalepsayà $ na yuktaråpaü karuõàtmanaþ sataþ & kratoþ phalaü yady api ÷à÷vataü bhavet % tathàpi kçtvà kim (u yat kùayàtmakam Cupakùayàtmakam ) // 11.65 // bhavec ca dharmo yadi nàparo vidhir $ vratena ÷ãlena manaþ÷amena và & tathàpi naivàrhati sevituü kratuü % vi÷asya yasmin param ucyate phalam // 11.66 // ihàpi tàvat puruùasya tiùñhataþ $ pravartate yat parahiüsayà sukham & tad apy aniùñaü saghçõasya dhãmato % bhavàntare kiü (bata Cvata )yan na dç÷yate // 11.67 // na ca pratàryo 'smi phalapravçttaye $ bhaveùu ràjan ramate na me manaþ & latà ivàmbhodharavçùñitàóitàþ % pravçttayaþ sarvagatà hi ca¤calàþ // 11.68 // ihàgata÷ càham ito didçkùayà $ muner aràóasya vimokùavàdinaþ & prayàmi càdyaiva nçpàstu te ÷ivaü % vacaþ (kùamethà mama tattvaCkùamethàþ ÷amatattva)niùñhuram // 11.69 // (avendravad Cathendravad )divy ava ÷a÷vad arkavad $ guõair ava ÷reya ihàva gàm ava & avàyur àryair ava satsutàn ava % ÷riya÷ ca ràjann ava dharmam àtmanaþ // 11.70 // himàriketådbhava(saübhavàntare Csaüplavàntare $ yathà dvijo yàti vimokùayaüs tanum & himàri(÷atrukùayaC÷atruü kùaya)÷atru(ghàtane Cghàtinas % tathàntare yàhi (vimokùayan Cvimocayan )manaþ // 11.71 // nçpo 'bravãt sà¤jalir àgataspçho $ yatheùñam (àpnotu Càpnoti )bhavàn avighnataþ & avàpya kàle kçtakçtyatàm imàü % mamàpi kàryo bhavatà tv anugrahaþ // 11.72 // sthiraü pratij¤àya tatheti pàrthive $ tataþ sa vai÷vaütaram à÷ramaü yayau & parivrajantaü (tam udãkùya Csamudãkùya )vismito % nçpo 'pi (vavràja puriü girivrajam Cca pràpur imaü giriü vrajan ) // 11.73 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye (Ca÷vaghoùakçte C)kàmavigarhaõo nàmaikàda÷aþ sargaþ -- 11 --]] tataþ ÷amavihàrasya $ muner ikùvàkucandramàþ & aràóasyà÷ramaü bheje % vapuùà pårayann iva // 12.1 // sa kàlàmasagotreõa $ tenàlokyaiva dårataþ & uccaiþ svàgatam ity uktaþ % samãpam upajagmivàn // 12.2 // tàv ubhau nyàyataþ pçùñvà $ dhàtusàmyaü parasparam & dàravyor medhyayor vçùyoþ % ÷ucau de÷e (niùedatuþ Cniùãdatuþ ) // 12.3 // tam àsãnaü nçpasutaü $ so 'bravãn munisattamaþ & bahumànavi÷àlàbhyàü % dar÷anàbhyàü pibann iva // 12.4 // viditaü me yathà saumya $ niùkrànto bhavanàd asi & chittvà snehamayaü pà÷aü % pà÷aü dçpta iva dvipaþ // 12.5 // sarvathà dhçtimac caiva $ pràj¤aü caiva manas tava & yas tvaü pràptaþ ÷riyaü tyaktvà % latàü viùaphalàm iva // 12.6 // nà÷caryaü jãrõavayaso $ yaj jagmuþ pàrthivà vanam & apatyebhyaþ ÷riyaü dattvà % bhuktocchiùñàm iva srajam // 12.7 // idaü me matam à÷caryaü $ nave vayasi yad bhavàn & abhuktvaiva ÷riyaü pràptaþ % sthito viùayagocare // 12.8 // tad vij¤àtum imaü dharmaü $ paramaü bhàjanaü bhavàn & j¤àna(plavam Cpårvam )adhiùñhàya % ÷ãghraü duþkhàrõavaü tara // 12.9 // ÷iùye yady api vij¤àte $ ÷àstraü kàlena (varõyate Cvartate ) // gàmbhãryàd vyavasàyàc ca % (na parãkùyo Csuparãkùyo )bhavàn mama // 12.10 // iti vàkyam aràóasya $ vij¤àya sa (nararùabhaþ Cnaràdhipaþ ) // babhåva paramaprãtaþ % provàcottaram eva ca // 12.11 // viraktasyàpi yad idaü $ saumukhyaü bhavataþ param & akçtàrtho 'py anenàsmi % kçtàrtha iva saüprati // 12.12 // didçkùur iva hi jyotir $ yiyàsur iva dai÷ikam & tvad(dar÷anam Cdar÷anàd )ahaü manye % titãrùur iva ca plavam // 12.13 // tasmàd arhasi tad vaktuü $ vaktavyaü yadi manyase & jaràmaraõarogebhyo % yathàyaü parimucyate // 12.14 // ity aràóaþ kumàrasya $ màhàtmyàd eva coditaþ & saükùiptaü kathayàü cakre % svasya ÷àstrasya ni÷cayam // 12.15 // ÷råyatàm ayam asmàkaü $ siddhàntaþ ÷çõvatàü vara & yathà bhavati saüsàro % yathà (caiva nivartate Cvai parivartate ) // 12.16 // prakçti÷ ca vikàra÷ ca $ janma mçtyur jaraiva ca & tat tàvat sattvam ity uktaü % sthirasattva parehi (tat Cnaþ ) // 12.17 // tatra tu (prakçtiü Cprakçtir )nàma $ viddhi prakçtikovida & pa¤ca bhåtàny ahaükàraü % buddhim avyaktam eva ca // 12.18 // vikàra iti (budhyasva Cbuddhiü tu $ viùayàn indriyàõi ca & pàõipàdaü ca vàdaü ca % pàyåpasthaü tathà manaþ // 12.19 // asya kùetrasya vij¤ànàt $ kùetraj¤a iti saüj¤i ca & kùetraj¤a iti càtmànaü % kathayanty àtmacintakàþ // 12.20 // sa÷iùyaþ kapila÷ ceha $ (pratibuddhir Cpratibuddha )iti smçtiþ & sa(putro 'pratibuddhas tu Cputraþ pratibuddha÷ ca % prajàpatir ihocyate // 12.21 // jàyate jãryate caiva $ (bàdhyate Cbudhyate )mriyate ca yat & tad vyaktam iti vij¤eyam % avyaktaü tu viparyayàt // 12.22 // aj¤ànaü karma tçùõà ca $ j¤eyàþ saüsàrahetavaþ & sthito 'smiüs tritaye (jantus Cyas tu % tat sattvaü (nàtivartate Cnàbhivartate ) // 12.23 // vipratyayàd ahaükàràt $ saüdehàd abhisaüplavàt & avi÷eùànupàyàbhyàü % saïgàd abhyavapàtataþ // 12.24 // tatra vipratyayo nàma $ viparãtaü pravartate & anyathà kurute kàryaü % mantavyaü manyate 'nyathà // 12.25 // bravãmy aham ahaü vedmi $ gacchàmy aham ahaü sthitaþ & itãhaivam ahaükàras tv % anahaükàra vartate // 12.26 // yas tu (bhàvàn asaüdigdhàn Cbhàvena saüdigdhàn $ ekãbhàvena pa÷yati & mçtpiõóavad asaüdeha % saüdehaþ sa ihocyate // 12.27 // ya evàhaü sa evedaü $ mano buddhi÷ ca karma ca & ya÷ (caivaiùa Ccaivaü sa )gaõaþ so 'ham % iti yaþ so 'bhisaüplavaþ // 12.28 // avi÷eùaü vi÷eùaj¤a $ pratibuddhàprabuddhayoþ & prakçtãnàü ca yo veda % so 'vi÷eùa iti smçtaþ // 12.29 // namaskàravaùañkàrau $ prokùaõàbhyukùaõàdayaþ & anupàya iti pràj¤air % upàyaj¤a praveditaþ // 12.30 // sajjate yena durmedhà $ mano(vàgbuddhikarmabhiþ Cvàkkarmabuddhibhiþ ) // viùayeùv anabhiùvaïga % so 'bhiùvaïga iti smçtaþ // 12.31 // mamedam aham asyeti $ yad duþkham abhimanyate & vij¤eyo 'bhyavapàtaþ sa % saüsàre yena pàtyate // 12.32 // ity a(vidyàü Cvidyà )hi (vidvàn sa Cvidvàüsaþ [??] $ pa¤ca(parvàü Cparvà )samãhate & tamo mohaü mahàmohaü % tàmisradvayam eva ca // 12.33 // tatràlasyaü tamo viddhi $ mohaü mçtyuü ca janma ca & mahàmohas tv asaümoha % kàma ity (eva gamyatàm Cavagamyatàm ) // 12.34 // yasmàd atra ca bhåtàni $ pramuhyanti mahànty api & tasmàd eùa mahàbàho % mahàmoha iti smçtaþ // 12.35 // tàmisram iti càkrodha $ krodham evàdhikurvate & viùàdaü càndhatàmisram % aviùàda pracakùate // 12.36 // anayàvidyayà bàlaþ $ saüyuktaþ pa¤caparvayà & saüsàre duþkhabhåyiùñhe % janmasv abhiniùicyate // 12.37 // draùñà ÷rotà ca mantà ca $ (kàryakaraõam Ckàryaü karaõam )eva ca & aham ity evam àgamya % saüsàre parivartate // 12.38 // (ihaibhir City ebhir )hetubhir dhãman $ (janmaCtamaþ)srotaþ pravartate & hetva(bhàvàt Cbhàve )phalàbhàva % iti vij¤àtum arhasi // 12.39 // tatra (samyaïCsamyag)matir vidyàn $ mokùakàma catuùñayam & pratibuddhàprabuddhau ca % vyaktam avyaktam eva ca // 12.40 // yathàvad etad vij¤àya $ kùetraj¤o hi catuùñayam & (àjavaüjavatàü Càrjavaü javatàü )hitvà % pràpnoti padam akùaram // 12.41 // ityarthaü bràhmaõà loke $ paramabrahmavàdinaþ & brahmacaryaü carantãha % bràhmaõàn vàsayanti ca // 12.42 // iti vàkyam idaü ÷rutvà $ munes tasya nçpàtmajaþ & abhyupàyaü ca papraccha % padam eva ca naiùñhikam // 12.43 // brahmacaryam idaü caryaü $ yathà yàvac ca yatra ca & dharmasyàsya ca paryantaü % bhavàn vyàkhyàtum arhati // 12.44 // ity aràóo yathà÷àstraü $ vispaùñàrthaü samàsataþ & tam evànyena kalpena % dharmam asmai vyabhàùata // 12.45 // ayam àdau gçhàn muktvà $ bhaikùàkaü liïgam à÷ritaþ & samudàcàravistãrõaü % ÷ãlam àdàya vartate // 12.46 // saütoùaü param àsthàya $ yena tena yatas tataþ & viviktaü sevate vàsaü % nirdvaüdvaþ ÷àstravitkçtã // 12.47 // tato ràgàd bhayaü dçùñvà $ vairàgyàc ca paraü ÷ivam & nigçhõann indriyagràmaü % yatate manasaþ (÷ame C÷rame ) // 12.48 // atho viviktaü kàmebhyo $ vyàpàdàdibhya eva ca & vivekajam avàpnoti % pårvadhyànaü vitarkavat // 12.49 // tac ca (dhyànasukhaü Cdhyànaü sukhaü )pràpya $ tat tad eva vitarkayan & apårvasukhalàbhena % hriyate bàli÷o janaþ // 12.50 // ÷amenaivaüvidhenàyaü $ kàmadveùavigarhiõà & brahmalokam avàpnoti % paritoùeõa va¤citaþ // 12.51 // j¤àtvà vidvàn vitarkàüs tu $ manaþsaükùobhakàrakàn & tadviyuktam avàpnoti % dhyànaü prãtisukhànvitam // 12.52 // hriyamàõas tayà prãtyà $ yo vi÷eùaü na pa÷yati & sthànaü bhàsvaram àpnoti % deveùv (àbhàsvareùu saþ Càbhàsureùv api ) // 12.53 // yas tu prãtisukhàt tasmàd $ vivecayati mànasam & tçtãyaü labhate dhyànaü % sukhaü prãtivivarjitam [Ed. C reads 12.57 after 12.54.] // 12.54 // yas tu tasmin sukhe magno $ na vi÷eùàya yatnavàn & ÷ubhakçtsnaiþ sa sàmànyaü % sukhaü pràpnoti daivataiþ // 12.55 // tàdç÷aü sukham àsàdya $ yo na (rajyaty upekùakaþ Crajyann upekùate ) // caturthaü dhyànam àpnoti % sukhaduþkhavivarjitam // 12.56 // tatra kecid vyavasyanti $ mokùa ity (abhimàninaþ Capi màninaþ ) // sukhaduþkhaparityàgàd % avyàpàràc ca cetasaþ // 12.57 // asya dhyànasya tu phalaü $ samaü devair bçhatphalaiþ & kathayanti (bçhatkàlaü $ bçhatCvçhatphalaü % vçhat)praj¤àparãkùakàþ // 12.58 // samàdher vyutthitas tasmàd $ dçùñvà doùàü÷ charãriõàm & j¤ànam àrohati pràj¤aþ % ÷arãravinivçttaye // 12.59 // tatas tad dhyànam utsçjya $ vi÷eùe kçtani÷cayaþ & kàmebhya iva (sa pràj¤o Csatpràj¤o % råpàd api virajyate // 12.60 // ÷arãre khàni yàny asmin $ tàny àdau parikalpayan & ghaneùv api tato dravyeùv % àkà÷am adhimucyate // 12.61 // àkà÷a(gatam Csamam )àtmànaü $ saükùipya tv aparo budhaþ & (tad evànCtadaivàn)antataþ pa÷yan % vi÷eùam adhigacchati // 12.62 // adhyàtma(ku÷alas tv Cku÷aleùv )anyo $ nivartyàtmànam àtmanà & kiücin nàstãti saüpa÷yann % àkiücanya iti smçtaþ // 12.63 // tato mu¤jàd iùãkeva $ ÷akuniþ pa¤jaràd iva & kùetraj¤o niþsçto dehàn % mukta ity abhidhãyate // 12.64 // etat tat paramaü brahma $ nirliïgaü dhruvam akùaram & yan mokùa iti tattvaj¤àþ % kathayanti manãùiõaþ // 12.65 // ity upàya÷ ca mokùa÷ ca $ mayà saüdar÷itas tava & yadi j¤àtaü yadi (rucir Cruci % yathàvat pratipadyatàm // 12.66 // jaigãùavyo 'tha janako $ vçddha÷ caiva parà÷araþ & imaü panthànam àsàdya % muktà hy anye ca mokùiõaþ // 12.67 // iti tasya sa tad vàkyaü $ gçhãtvà (tu Cna )vicàrya ca & pårvahetubalapràptaþ % pratyuttaram uvàca (ha Csaþ ) // 12.68 // ÷rutaü j¤ànam idaü såkùmaü $ parataþ parataþ ÷ivam & (kùetraj¤asyàCkùetreùv asyà)parityàgàd % avaimy etad anaiùñhikam // 12.69 // vikàraprakçtibhyo hi $ kùetraj¤aü muktam apy aham & manye prasavadharmàõaü % (bãjaCvãja)dharmàõam eva ca // 12.70 // vi÷uddho yady api hy àtmà $ nirmukta iti kalpyate & ((Cbhåyaþ pratyayasadbhàvàd % amuktaþ sa bhaviùyati C)) // 12.71 // ((Cçtubhåmyambuvirahàd $ yathà bãjaü na rohatiC)) & ((Crohati pratyayais tais tais % tadvat so 'pi mato mama C)) // 12.72 // ((Cyat karmàj¤ànatçùõànàü $ tyàgàn mokùa÷ ca kalpyateC)) & atyantas tatparityàgaþ % saty àtmani na vidyate // 12.73 // hitvà hitvà trayam idaü $ vi÷eùas tåpalabhyate & àtmanas tu sthitir yatra % tatra såkùmam idaü trayam // 12.74 // såkùmatvàc caiva doùàõàm $ avyàpàràc ca cetasaþ & dãrghatvàd àyuùa÷ caiva % mokùas tu parikalpyate // 12.75 // ahaükàraparityàgo $ ya÷ caiùa parikalpyate & saty àtmani parityàgo % nàhaükàrasya vidyate // 12.76 // saükhyàdibhir amukta÷ ca $ nirguõo na bhavaty ayam & tasmàd asati nairguõye % nàsya mokùo 'bhidhãyate // 12.77 // guõino hi guõànàü ca $ vyatireko na vidyate & råpoùõàbhyàü virahito % na hy agnir upalabhyate // 12.78 // pràg dehàn na bhaved dehã $ pràg guõebhyas tathà guõã & (tasmàd Ckasmàd )àdau vimuktaþ (san Csa¤ % ÷arãrã badhyate punaþ // 12.79 // kùetraj¤o vi÷arãra÷ ca $ j¤o và syàd aj¤a eva và & yadi j¤o j¤eyam asyàsti % j¤eye sati na mucyate // 12.80 // athàj¤a iti siddho vaþ $ kalpitena kim àtmanà & vinàpi hy àtmanàj¤ànaü % prasiddhaü kàùñhakuóyavat // 12.81 // parataþ paratas tyàgo $ yasmàt tu guõavàn smçtaþ & tasmàt sarvaparityàgàn % manye kçtsnàü kçtàrthatàm // 12.82 // iti dharmam aràóasya $ viditvà na tutoùa saþ & akçtsnam iti vij¤àya % tataþ pratijagàma ha // 12.83 // vi÷eùam atha ÷u÷råùur $ udrakasyà÷ramaü yayau & àtmagràhàc ca tasyàpi % jagçhe na sa dar÷anam // 12.84 // saüj¤àsaüj¤itvayor doùaü $ j¤àtvà hi munir udrakaþ & àkiücinyàt paraü lebhe % (asaüj¤àsaüj¤àtmikàü Csaüj¤àsaüj¤àtmikàü )gatim // 12.85 // yasmàc càlambane såkùme $ saüj¤àsaüj¤e tataþ param & nàsaüj¤ã naiva saüj¤ãti % tasmàt (tatragataCtatra gata)spçhaþ // 12.86 // yata÷ ca buddhis tatraiva $ sthitànyatràpracàriõã & (såkùmàpañvã Csåkùmàpàdi )tatas tatra % nàsaüj¤itvaü na saüj¤ità // 12.87 // yasmàc ca (tad Ctam )api pràpya $ punar àvartate jagat & bodhisattvaþ paraü prepsus % tasmàd udrakam atyajat // 12.88 // tato hitvà÷ramaü tasya $ ÷reyoarthã kçtani÷cayaþ & bheje gayasya ràjarùer % nagarãsaüj¤am à÷ramam // 12.89 // atha naira¤janàtãre $ ÷ucau ÷uciparàkramaþ & cakàra vàsam ekànta % (vihàràbhiratir C(vihàràbhivratã )muniþ // 12.90 // ((C<xxx> tatpårvaü $ pa¤cendriyava÷oddhatànC)) & ((Ctapaþ <xx> vratino bhikùån ... pa¤ca niraikùata C)) // 12.91 // (te copatasthur Cpa¤copatasthur )dçùñvàtra $ bhikùavas taü mumukùavaþ & puõyàrjitadhanàrogyam % indriyàrthà ive÷varam // 12.92 // saüpåjyamànas taiþ prahvair $ (vinayàd anuvartibhiþ Cvinayànatamårtibhiþ ) // tadva÷asthàyibhiþ ÷iùyair % lolair mana ivendriyaiþ // 12.93 // mçtyujanmàntakaraõe $ syàd upàyo 'yam ity atha & duùkaràõi samàrebhe % tapàüsy ana÷anena saþ // 12.94 // upavàsavidhãn naikàn $ kurvan naraduràcaràn & varùàõi ùañ (÷amaCkarma)prepsur % akarot kàr÷yam àtmanaþ // 12.95 // annakàleùu caikaikaiþ $ (sa kolaCsakola)tilataõóulaiþ & apàrapàrasaüsàra % pàraü prepsur apàrayat // 12.96 // dehàd apacayas tena $ tapasà tasya yaþ kçtaþ & sa evopacayo bhåyas % tejasàsya kçto 'bhavat // 12.97 // kç÷o 'py akç÷akãrti÷rãr $ hlàdaü cakre 'nya(cakùuùàm Ccakùuùam ) // kumudànàm iva ÷arac % chuklapakùàdicandramàþ // 12.98 // tvagasthi÷eùo niþ÷eùair $ medaþpi÷ita÷oõitaiþ & kùãõo 'py akùãõagàmbhãryaþ % samudra iva sa vyabhàt // 12.99 // atha kaùñatapaþspaùña $ vyarthakliùñatanur muniþ & bhavabhãrur imàü cakre % buddhim buddhatvakàïkùayà // 12.100 // nàyaü dharmo viràgàya $ na bodhàya na muktaye & jambumåle mayà pràpto % yas tadà sa vidhir dhruvaþ // 12.101 // na càsau durbalenàptuü $ ÷akyam ity àgatàdaraþ & ÷arãrabalavçddhyartham % idaü bhåyo 'nvacintayat // 12.102 // kùutpipàsà÷ramaklàntaþ $ ÷ramàd asvasthamànasaþ & pràpnuyàn manasàvàpyaü % phalaü katham anirvçtaþ // 12.103 // nirvçtiþ pràpyate samyak $ satatendriyatarpaõàt & saütarpitendriyatayà % manaþsvàsthyam avàpyate // 12.104 // svasthaprasannamanasaþ $ samàdhir upapadyate & samàdhiyuktacittasya % dhyànayogaþ pravartate // 12.105 // dhyànapravartanàd dharmàþ $ pràpyante yair avàpyate & durlabhaü ÷àntam ajaraü % paraü tad amçtaü padam // 12.106 // tasmàd àhàramålo 'yam $ upàya itini÷cayaþ & (àhàraCasåri)karaõe dhãraþ % kçtvàmitamatir matim // 12.107 // snàto naira¤janàtãràd $ uttatàra ÷anaiþ kç÷aþ & bhaktyàvanata÷àkhàgrair % dattahastas tañadrumaiþ // 12.108 // atha gopàdhipasutà $ daivatair abhicodità & udbhåtahçdayànandà % tatra nandabalàgamat // 12.109 // sita÷aïkhojjvalabhujà $ nãlakambalavàsinã & saphenamàlànãlàmbur % yamuneva saridvarà // 12.110 // sà (÷ràddhàvardhitaC÷raddhàvardhita)prãtir $ vikasallocanotpalà & ÷irasà praõipatyainaü % gràhayàm àsa pàyasam // 12.111 // kçtvà tadupabhogena $ pràptajanmaphalàü sa tàm & bodhipràptau samartho 'bhåt % saütarpitaùaóindriyaþ // 12.112 // paryàptàpyàna(mårti÷ Cmårta÷ )ca $ (sàrthaü svaCsàrdhaü su)ya÷asà muniþ & kànti(dhairye babhàraikaþ $ ÷a÷àïkàrõavayor dvayoþ Cdhairyaikabhàraikaþ % ÷a÷àïkàrõavaval babhau ) // 12.113 // àvçtta iti vij¤àya $ taü jahuþ (pa¤ca bhikùavaþ Cpa¤cabhikùavaþ ) // manãùiõam ivàtmànaü % nirmuktaü (pa¤ca dhàtavaþ Cpa¤cadhàtavaþ ) // 12.114 // vyavasàyadvitãyo 'tha $ ÷àdvalàs tãrõabhåtalam & so '÷vatthamålaü prayayau % bodhàya kçtani÷cayaþ // 12.115 // tatas tadànãü gajaràjavikramaþ $ padasvanenànupamena bodhitaþ & mahàmuner àgatabodhini÷cayo % jagàda kàlo bhujagottamaþ stutim // 12.116 // yathà mune tvaccaraõàvapãóità $ muhur muhur niùñanatãva medinã & yathà ca te ràjati såryavat prabhà % dhruvaü tvam iùñaü phalam adya bhokùyase // 12.117 // yathà bhramantyo divi (càùaCvàya)païktayaþ $ pradakùiõaü tvàü kamalàkùa kurvate & yathà ca saumyà divi vànti vàyavas % tvam adya buddho niyataü bhaviùyasi // 12.118 // tato bhujaügapravareõa saüstutas $ tçõàny upàdàya ÷ucãni làvakàt & kçtapratij¤o niùasàda bodhaye % mahàtaror målam upà÷ritaþ ÷uceþ // 12.119 // tataþ sa paryaïkam akampyam uttamaü $ babandha suptoragabhogapiõóitam & bhinadmi tàvad bhuvi naitad àsanaü % na yàmi yàvat kçtakçtyatàm iti // 12.120 // tato yayur mudam atulàü divaukaso $ (vavà÷ire Cvavàsire )na mçga(gaõàþ Cgaõà [Wrong sandhi in ed. EJH.])na pakùiõaþ & na sasvanur vanataravo 'nilàhatàþ % kçtàsane bhagavati (ni÷citàtmani Cni÷calàtmani ) // 12.121 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye (Ca÷vaghoùakçte C)aràóadar÷ano nàma dvàda÷aþ sargaþ -- 12 --]] tasmin vimokùàya kçtapratij¤e $ ràjarùivaü÷aprabhave maharùau & tatropaviùñe prajaharùa lokas % tatràsa saddharmaripus tu màraþ // 13.1 // yaü kàmadevaü pravadanti loke $ citràyudhaü puùpa÷araü tathaiva & kàmapracàràdhipatiü tam eva % mokùadviùaü màram udàharanti // 13.2 // tasyàtmajà vibhramaharùadarpàs $ tisro (aratiCrati)prãtitçùa÷ ca kanyàþ & papracchur enaü manaso vikàraü % sa tàü÷ ca tà÷ caiva vaco (abhyuvàca Cbabhàùe ) // 13.3 // asau munir ni÷cayavarma bibhrat $ sattvàyudhaü buddhi÷araü vikçùya & jigãùur àste viùayàn madãyàn % tasmàd ayaü me manaso viùàdaþ // 13.4 // yadi hy asau màm abhibhåya yàti $ lokàya càkhyàty apavargamàrgam & ÷ånyas tato 'yaü viùayo mamàdya % vçttàc cyutasyeva videhabhartuþ // 13.5 // tad yàvad evaiùa na labdhacakùur $ madgocare tiùñhati yàvad eva & yàsyàmi tàvad vratam asya bhettuü % setuü nadãvega (ivàtivçddhaþ Civàbhivçddhaþ ) // 13.6 // tato dhanuþ puùpamayaü gçhãtvà $ (÷aràn jaganmohaC÷aràüs tathà moha)karàü÷ ca pa¤ca & so '÷vatthamålaü sasuto 'bhyagacchad % asvàsthyakàrã manasaþ prajànàm // 13.7 // atha pra÷àntaü munim àsanasthaü $ pàraü titãrùuü bhavasàgarasya & viùajya savyaü karam àyudhàgre % (krãóan Ckrãóa¤ )÷areõedam uvàca màraþ // 13.8 // uttiùñha bhoþ kùatriya mçtyubhãta $ (cara svadharmaü Cvarasva dharmaü )tyaja mokùadharmam & (bàõai÷ Cvàõai÷ )ca (yaj¤ai÷ ca C<xxx> )vinãya (lokaü Clokàn % (lokàt padaü Clokàn paràn )pràpnuhi vàsavasya // 13.9 // panthà hi niryàtum ayaü ya÷asyo $ yo vàhitaþ pårvatamair narendraiþ & jàtasya ràjarùikule vi÷àle % bhaikùàkam a÷làghyam idaü prapattum // 13.10 // athàdya nottiùñhasi (ni÷citàtman Cni÷citàtmà $ bhava sthiro mà vimucaþ pratij¤àm & mayodyato hy eùa ÷araþ sa eva % yaþ (÷årpake Csåryake )mãnaripau vimuktaþ // 13.11 // (spçùñaþ Cpçùñaþ )sa cànena kathaücid aióaþ $ somasya naptàpy abhavad vicittaþ & sa càbhavac (chaütanur Cchàütanur )asvatantraþ % kùãõe yuge kiü (bata Cvata )durbalo 'nyaþ // 13.12 // tat kùipram uttiùñha labhasva saüj¤àü $ (bàõo Cvàõo )hy ayaü tiùñhati lelihànaþ & priyàvidheyeùu ratipriyeùu % yaü cakravàkeùv (iva Capi )notsçjàmi // 13.13 // ity evam ukto 'pi yadà niràstho $ naivàsanaü ÷àkyamunir bibheda & ÷araü tato 'smai visasarja màraþ % kanyà÷ ca kçtvà purataþ sutàü÷ ca // 13.14 // tasmiüs tu (bàõe Cvàõe )api sa vipramukte $ cakàra nàsthàü na dhçte÷ cacàla & dçùñvà tathainaü viùasàda màra÷ % cintàparãta÷ ca ÷anair jagàda // 13.15 // ÷ailendraputrãü prati yena viddho $ devo 'pi ÷aübhu÷ calito babhåva & na cintayaty eùa tam eva (bàõaü Cvàõaü % kiü syàd acitto na ÷araþ sa eùaþ // 13.16 // tasmàd ayaü nàrhati puùpa(bàõaü Cvàõaü $ na harùaõaü nàpi rater niyogam & arhaty ayaü bhåtagaõair a(saumyaiþ C÷eùaiþ % saütràsanàtarjanatàóanàni // 13.17 // sasmàra màra÷ ca tataþ svasainyaü $ (vighnaü ÷ame Cvidhvaüsanaü )÷àkyamune÷ cikãrùan & nànà÷rayà÷ cànucaràþ parãyuþ % (÷alaC÷ara)drumapràsagadàsihastàþ // 13.18 // varàhamãnà÷vakharoùñravaktrà $ vyàghrarkùasiühadviradànanà÷ ca & ekekùaõà naikamukhàs tri÷ãrùà % lambodarà÷ caiva pçùodarà÷ ca // 13.19 // (ajànusakthà Cajàsu saktà )ghañajànava÷ ca $ daüùñràyudhà÷ caiva nakhàyudhà÷ ca & (karaïkavaktrà Ckabandhuhastà )bahumårtaya÷ ca % bhagnàrdhavaktrà÷ ca mahàmukhà÷ ca // 13.20 // (bhasmàruõà Ctàmràruõà )lohita(binduCvindu)citràþ $ khañvàïgahastà haridhåmrake÷àþ & lambasrajo vàraõalambakarõà÷ % carmàmbarà÷ caiva nirambarà÷ ca // 13.21 // ÷vetàrdhavaktrà haritàrdhakàyàs $ tàmrà÷ ca dhåmrà harayo 'sità÷ ca & (vyàlottaràsaïgaCvyàóottaràsaïga)bhujàs tathaiva % praghuùñaghaõñàkulamekhalà÷ ca // 13.22 // tàlapramàõà÷ ca gçhãta÷ålà $ daüùñràkaràlà÷ ca ÷i÷upramàõàþ & urabhravaktrà÷ ca vihaü(gamàkùà Cgamà÷ ca % màrjàravaktrà÷ ca manuùyakàyàþ // 13.23 // prakãrõake÷àþ ÷ikhino 'rdhamuõóà $ (raktàmbarà Crajjvambarà )vyàkulaveùñanà÷ ca & prahçùñavaktrà bhçkuñãmukhà÷ ca % tejoharà÷ caiva manoharà÷ ca // 13.24 // kecid vrajanto bhç÷am àvavalgur $ anyoanyam àpupluvire tathànye & cikrãóur àkà÷agatà÷ ca kecit % kecic ca cerus tarumastakeùu // 13.25 // nanarta ka÷cid bhramayaüs tri÷ålaü $ ka÷(cid vipusphårja Ccid dha pusphårja )gadàü vikarùan & harùeõa ka÷cid vçùavan (nanarda Cnanarta % ka÷cit prajajvàla tanåruhebhyaþ // 13.26 // evaüvidhà bhåtagaõàþ samantàt $ tad bodhimålaü parivàrya tasthuþ & jighçkùava÷ caiva jighàüsava÷ ca % bhartur niyogaü paripàlayantaþ // 13.27 // taü prekùya màrasya ca pårvaràtre $ ÷àkyarùabhasyaiva ca yuddhakàlam & na dyau÷ cakà÷e pçthivã cakampe % prajajvalu÷ caiva di÷aþ sa÷abdàþ // 13.28 // (viùvag Cvi÷vag )vavau vàyur udãrõavegas $ tàrà na rejur na babhau ÷a÷àïkaþ & tama÷ ca bhåyo (vitatàna ràtriþ Cvitatàra ràtreþ % sarve ca saücukùubhire samudràþ // 13.29 // mahãbhçto dharmaparà÷ ca nàgà $ mahàmuner vighnam amçùyamàõàþ & màraü prati krodhavivçttanetrà % niþ÷a÷vasu÷ caiva jajçmbhire ca // 13.30 // ÷uddhàdhivàsà vibudharùayas tu $ saddharmasiddhyartham (abhipravçttàþ Civa pravçttàþ ) // màre 'nukampàü manasà pracakrur % viràgabhàvàt tu na roùam ãyuþ // 13.31 // tad bodhimålaü samavekùya kãrõaü $ hiüsàtmanà màrabalena tena & dharmàtmabhir lokavimokùakàmair % babhåva hàhàkçtam (antarãkùe Cantarãkùam ) // 13.32 // (upaplavaü Cupaplutaü )dharma(vidhes Cvidas )tu tasya $ dçùñvà sthitaü màrabalaü maharùiþ & na cukùubhe nàpi yayau vikàraü % madhye gavàü siüha ivopaviùñaþ // 13.33 // màras tato bhåtacamåm udãrõàm $ àj¤àpayàm àsa bhayàya tasya & svaiþ svaiþ prabhàvair atha sàsya senà % taddhairyabhedàya matiü cakàra // 13.34 // kecic calan naikavilambijihvàs $ (tãkùõàgraCtãkùõogra)daüùñrà harimaõóalàkùàþ & vidàritàsyàþ sthira÷aïkukarõàþ % saütràsayantaþ kila nàma tasthuþ // 13.35 // tebhyaþ sthitebhyaþ sa tathàvidhebhyaþ $ råpeõa bhàvena ca dàruõebhyaþ & na vivyathe nodvivije maharùiþ % (krãóatsuCkrãóan su)bàlebhya ivoddhatebhyaþ // 13.36 // ka÷cit tato (roùaCraudra)vivçttadçùñis $ tasmai gadàm udyamayàü cakàra & tastambha bàhuþ sagadas tato 'sya % puraüdarasyeva purà savajraþ // 13.37 // kecit samudyamya ÷ilàs taråü÷ ca $ viùehire naiva munau vimoktum & petuþ savçkùàþ sa÷ilàs tathaiva % vajràvabhagnà iva vindhyapàdàþ // 13.38 // kai÷cit samutpatya nabho vimuktàþ $ ÷ilà÷ ca vçkùà÷ ca para÷vadhà÷ ca & tasthur nabhasy eva na càvapetuþ % saüdhyàbhrapàdà iva naikavarõàþ // 13.39 // cikùepa tasyopari dãptam anyaþ $ kaóaïgaraü parvata÷çïgamàtram & yan muktamàtraü gaganastham eva % tasyànubhàvàc chatadhà (paphàla Cbabhåva ) // 13.40 // ka÷cij jalann arka ivoditaþ khàd $ aïgàravarùaü mahad utsasarja & cåçnàni càmãkarakandaràõàü % kalpàtyaye merur iva pradãptaþ // 13.41 // tad bodhimåle pravikãryamàõam $ aïgàravarùaü tu savisphuliïgam & maitrãvihàràd çùisattamasya % babhåva raktotpala(pattraCpatra)varùaþ // 13.42 // ÷arãracittavyasanàtapais tair $ evaüvidhais tai÷ ca nipàtyamànaiþ & naivàsanàc chaàkyamuni÷ cacàla % (svani÷cayaü Csvaü ni÷cayaü )bandhum ivopaguhya // 13.43 // athàpare (nirjigilur Cnirjagalur )mukhebhyaþ $ sarpàn vijãrõebhya iva drumebhyaþ & te mantrabaddhà iva tatsamãpe % na ÷a÷vasur (notsasçpur Cnalutsasçjur )na celuþ // 13.44 // bhåtvàpare vàridharà (bçhantaþ Cvçhantaþ $ savidyutaþ sà÷anicaõóaghoùàþ & tasmin drume tatyajur a÷mavarùaü % tat puù.pavarùaü ruciraü babhåva // 13.45 // càpe 'tha (bàõo Cvàõo )nihito 'pareõa $ jajvàla tatraiva na niùpapàta & anã÷varasyàtmani (dhåyamàno Cdhåryamàõo % durmarùaõasyeva narasya manyuþ // 13.46 // pa¤ceùavo 'nyena tu vipramuktàs $ tasthur (nabhasy Cnayaty )eva munau na petuþ & saüsàrabhãror viùayapravçttau % pa¤cendriyàõãva parãkùakasya // 13.47 // jighàüsayànyaþ prasasàra ruùño $ gadàü gçhãtvàbhimukho maharùeþ & so 'pràpta(kàmo Ckàlo )viva÷aþ papàta % doùeùv ivànarthakareùu lokaþ // 13.48 // strã meghakàlã tu kapàlahastà $ kartuü maharùeþ kila (cittamoham Cmohacittam ) // babhràma tatràniyataü na tasthau % calàtmano buddhir ivàgameùu // 13.49 // ka÷cit pradãptaü praõidhàya cakùur $ netràgninà÷ãviùavad didhakùuþ & tatraiva (nàsãnam Cnàsãt taü )çùiü dadar÷a % kàmàtmakaþ ÷reya ivopadiùñam // 13.50 // gurvãü ÷ilàm udyamayaüs tathànyaþ $ ÷a÷ràma moghaü vihataprayatnaþ & niþ÷reyasaü j¤ànasamàdhigamyaü % kàyaklamair dharmam ivàptukàmaþ // 13.51 // tarakùusiühàkçtayas tathànye $ praõedur uccair mahataþ praõàdàn & sattvàni yaiþ saücukucuþ samantàd % vajràhatà dyauþ phalatãti matvà // 13.52 // mçgà gajà÷ (càrtaCcàrtta)ravàn sçjanto $ vidudruvu÷ caiva nililyire ca & ràtrau ca tasyàm ahanãva digbhyaþ % khagà ruvantaþ paripetur (àrtàþ Càrttàþ ) // 13.53 // teùàü praõàdais tu tathàvidhais taiþ $ sarveùu bhåteùv api kampiteùu & munir na tatràsa na saücukoca % ravair garutmàn iva vàyasànàm // 13.54 // bhayàvahebhyaþ pariùadgaõebhyo $ yathà yathà naiva munir bibhàya & tathà tathà dharmabhçtàü sapatnaþ % ÷okàc ca roùàc ca (sasàda Csasàra )màraþ // 13.55 // bhåtaü tataþ kiücid adç÷yaråpaü $ vi÷iùña(bhåtaü Cråpaü )gaganastham eva & dçùñvarùaye drugdham avairaruùñaü % màraü babhàùe mahatà svareõa // 13.56 // moghaü ÷ramaü nàrhasi màra kartuü $ hiüsràtmatàm utsçja gaccha ÷arma & naiùa tvayà kampayituü hi ÷akyo % mahàgirir merur ivànilena // 13.57 // apy uùõabhàvaü jvalanaþ prajahyàd $ àpo dravatvaü pçthivã sthiratvam & anekakalpàcitapuõyakarmà % na tv eva jahyàd vyavasàyam eùaþ // 13.58 // yo ni÷cayo hy asya paràkrama÷ ca $ teja÷ ca yad yà ca dayà prajàsu & apràpya notthàsyati tattvam eùa % tamàüsy ahatveva sahasrara÷miþ // 13.59 // kàùñhaü hi mathnan labhate hutà÷aü $ bhåmiü khanan vindati càpi toyam & nirbandhinaþ kiü(cana nàsty asàdhyaü Cca na nàsya sàdhyaü % nyàyena yuktaü ca kçtaü ca sarvam // 13.60 // tal lokam (àrtaü Càrttaü )karuõàyamàno $ rogeùu ràgàdiùu vartamànam & mahà(bhiùaï Cbhiùag )nàrhati vighnam eùa % j¤ànauùadhàrthaü parikhidyamànaþ // 13.61 // hçte ca loke bahubhiþ kumàrgaiþ $ sanmàrgam anvicchati yaþ ÷rameõa & sa dai÷ikaþ kùobhayituü na yuktaü % sude÷ikaþ sàrthae iva pranaùñe // 13.62 // sattveùu naùñeùu mahàndha(kàre Ckàrair $ j¤ànapradãpaþ kriyamàõa eùaþ & àryasya nirvàpayituü na sàdhu % prajvàlyamànas tamasãva dãpaþ // 13.63 // dçùñvà ca saüsàramaye mahaughe $ magnaü jagat pàram avindamànam & ya÷ cedam uttàrayituü pravçttaþ % (ka÷ cintayet Cka÷cin nayet )tasya tu pàpam àryaþ // 13.64 // kùamà÷ipho dhairyavigàóhamåla÷ $ càritrapuùpaþ smçtibuddhi÷àkhaþ & j¤ànadrumo dharmaphalapradàtà % notpàñanaü hy arhati vardhamànaþ // 13.65 // baddhàü dçóhai÷ cetasi mohapà÷air $ yasya prajàü mokùayituü manãùà & tasmin jighàüsà tava nopapannà % ÷rànte jagadbandhanamokùahetoþ // 13.66 // bodhàya karmàõi hi yàny anena $ kçtàni teùàü niyato 'dya kàlaþ & sthàne tathàsminn upaviùña eùa % yathaiva pårve munayas tathaiva // 13.67 // eùà hi nàbhir vasudhàtalasya $ kçtsnena yuktà parameõa dhàmnà & bhåmer ato 'nyo 'sti hi na prade÷o % (vegaü Cve÷aü )samàdher (viùaheta yo 'sya Cviùayo hitasya ) // 13.68 // tan mà kçthàþ ÷okam upehi ÷àntiü $ mà bhån mahimnà tava màra mànaþ & vi÷rambhituü na kùamam adhruvà ÷rã÷ % cale pade (vismayam Ckiü padam )abhyupaiùi // 13.69 // tataþ sa saü÷rutya ca tasya tad vaco $ mahàmuneþ prekùya ca niùprakampatàm & jagàma màro vi(mano Cmanà )hatodyamaþ % ÷arair jagaccetasi yair (vihanyate Cvihanyase ) // 13.70 // gatapraharùà viphalãkçta÷ramà $ praviddhapàùàõakaóaïgaradrumà & di÷aþ pradudràva tato 'sya sà camår % hatà÷rayeva dviùatà dviùaccamåþ // 13.71 // dravati sa(paripakùe Cparapakùe )nirjite puùpaketau $ jayati jitatamaske nãrajaske maharùau & yuvatir iva sahàsà dyau÷ cakà÷e sacandrà % surabhi ca jalagarbhaü puùpavarùaü papàta // 13.72 // X(Ctathàpi pàpãyasi nirjite gate $ di÷aþ praseduþ prababhau ni÷àkaraþ & Xdivo nipetur bhuvi puùpavçùñayo % raràja yoùeva vikalmaùà ni÷àC) // 13.73 // [[iti (C÷rãC)buddhacarite mahàkàvye '÷vaghoùakçte màravijayo nàma trayoda÷aþ sargaþ -- 13 --]] tato màrabalaü jitvà $ dhairyeõa ca ÷amena ca & paramàrthaü vijij¤àsuþ % sa dadhyau dhyànakovidaþ // 14.1 // sarveùu dhyànavidhiùu $ pràpya cai÷varyam uttamam & sasmàra prathame yàme % pårvajanmaparaüparàm // 14.2 // amutràham ayaü nàma $ cyutas tasmàd ihàgataþ & iti janmasahasràõi % sasmàrànubhavann iva // 14.3 // smçtvà janma ca mçtyuü ca $ tàsu tàsåpapattiùu & tataþ sattveùu kàruõyaü % cakàra karuõàtmakaþ // 14.4 // kçtveha svajanotsargaü $ punar anyatra ca kriyàþ & atràõaþ khalu loko 'yaü % paribhramati cakravat // 14.5 // ity evaü smaratas tasya $ babhåva niyatàtmanaþ & kadalãgarbhaniþsàraþ % saüsàra iti ni÷cayaþ // 14.6 // dvitãye tv àgate yàme $ so 'dvitãyaparàkramaþ & divyaü (lebhe Ccakùuþ )paraü (cakùuþ Clebhe % sarvacakùuùmatàü varaþ // 14.7 // tatas tena sa divyena $ pari÷uddhena cakùuùà & dadar÷a nikhilaü lokam % àdar÷ae iva nirmale // 14.8 // sattvànàü pa÷yatas tasya $ nikçùñotkçùñakarmaõàm & pracyutiü copapattiü ca % vavçdhe karuõàtmatà // 14.9 // ime duùkçtakarmàõaþ $ pràõino yànti durgatim & ime 'nye ÷ubhakarmàõaþ % pratiùñhante tripiùñape // 14.10 // upapannàþ pratibhaye $ narake bhç÷adàruõe & amã duþkhair bahuvidhaiþ % pãóyante kçpaõaü (bata Cvata ) // 14.11 // pàyyante kvathitaü kecid $ agnivarõam ayorasam & àropyante ruvanto 'nye % niùñaptastambham àyasam // 14.12 // pacyante piùñavat kecid $ ayaskumbhãùv avàïmukhàþ & dahyante karuõaü kecid % dãpteùv aïgàrarà÷iùu // 14.13 // kecit tãkùõair ayodaüùñrair $ bhakùyante dàruõaiþ ÷vabhiþ & kecid dhçùñair ayastuõóair % vàyasair àyasair iva // 14.14 // kecid dàhapari÷ràntàþ $ ÷ãtacchàyàbhikàïkùiõaþ & asi(pattravanaü Cpatraü vanaü )nãlaü % baddhà iva vi÷anty amã // 14.15 // pàñyante dàruvat kecit $ kuñhàrair (baddhaCbahu)bàhavaþ & duþkhe 'pi na (vipacyante Cvipadyante % karmabhir dhàritàsavaþ // 14.16 // sukhaü syàd iti yat karma $ kçtaü duþkhanivçttaye & phalaü tasyedam ava÷air % duþkham evopabhujyate // 14.17 // sukhàrtham a÷ubhaü kçtvà $ yae ete bhç÷aduþkhitàþ & àsvàdaþ sa kim eteùàü % karoti sukham aõv api // 14.18 // hasadbhir yat kçtaü karma $ kaluùaü kaluùàtmabhiþ & etat pariõate kàle % kro÷adbhir anubhåyate // 14.19 // yady (evaü Ceva )pàpakarmàõaþ $ pa÷yeyuþ karmaõàü phalam & vameyur (uùõaü rudhiraü Cuùõarudhiraü % marmasv abhihatà iva // 14.20 // X(C÷àrãrebhyo 'pi duþkhebhyo $ nàrakebhyo manasvinaþ & Xanàryaiþ saha saüvàso % mama kçcchramatamo mataþ // [Printed as spurious verse in a footnote in ed. EHJ.]C) // ime 'nye karmabhi÷ citrai÷ $ cittavispandasaübhavaiþ & tiryagyonau vicitràyàm % upapannàs tapasvinaþ // 14.21 // màüsatvagbàladantàrthaü $ vairàd api madàd api & hanyante (kçpaõaü Ckçpaõà )yatra % bandhånàü pa÷yatàm api // 14.22 // a÷aknuvanto 'py ava÷àþ $ kùuttarùa÷ramapãóitàþ & goa÷vabhåtà÷ ca vàhyante % pratodakùatamårtayaþ // 14.23 // vàhyante gajabhåtà÷ ca $ balãyàüso 'pi durbalaiþ & aïku÷akliùñamårdhànas % tàóitàþ pàdapàrùõibhiþ // 14.24 // satsv apy anyeùu duþkheùu $ duþkhaü yatra vi÷eùataþ & parasparavirodhàc ca % paràdhãnatayaiva ca // 14.25 // khasthàþ khasthair hi bàdhyante $ jalasthà jalacàribhiþ & sthalasthàþ sthalasaüsthai÷ (ca $ pràpya caivetaretaraiþ Ctu % pràpyante cetaretaraiþ ) // 14.26 // upapannàs tathà ceme $ màtsaryàkràntacetasaþ & pitçloke niràloke % kçpaõaü bhu¤jate phalam // 14.27 // såcãchidropamamukhàþ $ parvatopamakukùayaþ & kùuttarùajanitair duþkhaiþ % pãóyante duþkhabhàginaþ // 14.28 // à÷ayà (samatikràntà Csamabhikràntà $ dhàryamàõàþ svakarmabhiþ & labhante na hy amã bhoktuü % praviddhàny a÷ucãny api [This verse is placed after 14.30 in ed. C.] // 14.29 // puruùo yadi jànãta $ màtsaryasyedç÷aü phalam & sarvathà (÷ibivad C÷ivivad )dadyàc % charãràvayavàn api // 14.30 // ime 'nye (narakaprakhye Cnarakaü pràpya $ garbhasaüj¤e '÷ucihrade & upapannà manuùyeùu % duþkham archanti jantavaþ // 14.31 // <xxxxxx> [Ed. C continues with chapter 14 till 14.91, and chapters 15--17.]