Kedarabhatta: Vrttaratnakara, with Sulhana's Sukavihrdayanandini (comm.)
Based on a manuscript from Patan.


Input by Dhaval Patel


#<...># = BOLD for mula text and catch-words in comm.


METRICS:
^ = short
_ = long



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm

___________________________________________________________________




Kedàrabhañña: Vçttaratnàkara, with Sulhaõa's Sukavihçdayànandinã


prathamo 'dhyàyaþ

namaþ sarasvatyai  /
sa÷rãkaü prabhayà yutaü rucirayà prodbhàsitaü gaïgayà
nànàvaktraviràjitaü ÷a÷ikalàpãóocchrayà 'laïkçtam  /
àryopetamupasthitàkhilagaõasrakpåjitaü sarvadà
chaüdaþ÷àstramive÷varasya jayati trailokyavaüdyaü vapuþ  // 1
kçùõàtreyasya gotre samajani purà dàkùiõàtyàgraõãryo
velàdityàbhidhànaþ sukavirabhavadbhàsvarastasya sånuþ  /
tatputraþ sulhaõàkhyaþ sulalitapadàü vçttaratnàkaràkhya-
chaüdovçttiü sa cakre sukavihçdayànaüdanãnàmadheyàm  // 2

÷àstràraübhe ÷àstrakàra iùñàdhikçtadevatànamaskàrapårvaka÷àstrasaübaüdhaprayojanaü ÷lokatrayeõàha  /
#<sukhasaütànasiddhyarthaü natvà brahmàcyutàrcitam  />#
#<gaurãvinàyakopetaü ÷aükaraü loka÷aükaram  // KVrk_1.1 //>#
#<vedàrtha÷aiva÷àstraj¤aþ pavyeko 'bhåddvijottamaþ  />#
#<tasya putro 'sti kedàraþ ÷ivapàdàrcane rataþ  // KVrk_1.2 //>#
#<tenedaü kriyate chando lakùalakùaõasaüyutam  />#
#<vçttaratnàkaraü nàma bàlànàü sukhabuddhaye  // KVrk_1.3 //>#

vedànàmarthà vedàrthàþ  / ÷ivo devatà yeùàü tàni ÷aivàni ÷àstràõi  / vedàrthà÷ca ÷aiva÷àstràõi ca tàni jànàtãti sa tathoktaþ ya #<pavyeko># nàma #<dvijottamo 'bhåttasya># pavyekasya #<kedàra>#nàmà ÷ivacaraõàràdhanaparaþ putro 'sti  / #<tena># kedàreõedaü vakùyamàõalakùaõaü #<chandaþ># #<kriyate>#  / #<lakùya>#mudàharaõaü #<lakùaõaü># niyatàkùaramàtràgaõaracanà tàbhyàü #<saüyutaü># #<lakùalakùaõasaüyutam  >#/ kiü nàma  / #<vçttaratnàkaraü># #<nàma>#  / vçttàni ÷rãprabhçtãni tànyeva ratnàni teùàmàkara utpattisthànam  / kimarthaü  / #<sukhasiddhaye>#  / sukhena siddhiþ sukhasiddhistasyai sukhasiddhaye  / keùàm  / #<bàlànàü># mandabuddhãnàm  / kiükçtvà  / #<natvà>#  / kam  / #<÷aükaraü># mahàdevam  / kathaübhåtam  / #<loka÷aükaraü># lokànàü ÷aü sukhaü karotãti loka÷aükarastam  / punaþ kathaübhåtam  / #<brahmàcyutàrcitaü># viraücinàràyaõapåjitam  / punaþ kathaübhåtaü  / #<gaurãvinàyakopetaü># gaurã ca vinàyaka÷ca gaurãvinàyakau tàbhyàü upetaü saüyutam  / kimartham  / #<sukhasaütànasiddhyartham  >#/ sukhaü paraü brahmànandàtmakaü saütànaþ putrapautràdi tayoþ siddhiþ pràptistadarthaü sukhasaütànasiddhyartham  / #<natvà># praõamyeti saübaüdhaþ  / tribhirvi÷eùakam  || 1-3 ||

chandaþ÷abdena kimucyate ityàha  /
#<piïgalàdibhiràcàryairyaduktaü laukikaü dvidhà  />#
#<màtràvarõavibhedena chandastadiha kathyate  // KVrk_1.4 //>#

#<tadi>#daü ÷àstre #<chandaþ># #<kathyate>#  / #<yatpiügalàdibhiràcàryaiþ># chandaþ÷àstraprayoktçbhi#<rukta>#mabhihitam  / #<laukikaü># loke bhavaü na vaidikaü  / kàvyàdiùu tasyànupayogàt  / #<dvidhà># dviprakàram  / kathamityà÷aükàyàü #<màtràvarõavibhedene>#tyàha  / màtràbhedena àryàdi varõabhedena ÷rãprabhçti vçttabhedeneti  || 4 ||

atha granthasaükhyàmàha  /
#<ùaóadhyàyanibaddhasya chandaso 'sya parisphuñam  />#
#<pramàõamapi vij¤eyaü ùañtriü÷adadhikaü ÷atam  // KVrk_1.5 //>#

adhãyanta i#<tyadhyàyà>#ste ca vakùyamàõalakùaõàþ saüj¤àbhidhànamàtràvçttasamavçttàrdhasamavçttaviùamavçttaùañpratyayalakùaõàþ #<ùaóe>#va ùaóbhi#<rnibaddhasya># chandaþ÷àstrasya #<pramàõaü># saükhyà #<ùañtriü÷adadhikaü ÷ataü vij¤eyam  >#|| 5 ||

atha gaõanàmàha  /
#<myarastajabhnagairlàntairebhirda÷abhirakùaraiþ  />#
#<samastaü vàïmayaü vyàptaü trailokyamiva viùõunà  // KVrk_1.6 //>#

`#<`gala' iti prathamàkùaragrahaõamàtreõa gurulaghu÷abdayorgrahaõami>#'tyàmnàyaþ  / #<ebhi>#rmayarasatajabhanalagai#<rda÷abhirakùaraiþ>#  / #<samasta>#mapi ÷abdabrahma #<vyàptam  >#/ kimiva  / #<trailokyamiva>#  / kena  / bhavagatà nàràyaõena  || 6 ||

eteùàü pratyekaü lakùaõamàha  /
#<sarvagurmo mukhàntarlau yaràvaütagalau satau  />#
#<gmadhyàdyau jbhau trilo no 'ùñau bhavantyatra gaõàstrikàþ  // KVrk_1.7 //>#

asmin chandaþ÷àstre sarve guravo yasyàsau #<sarvagurmo># magaõo yathà ( _ _ _ )  / #<mukhàntarlau yarau># mukhamàdi aütarmadhyaü àdau madhye laghå yayostau mukhàntarlau yagaõaragaõau ( ^ _ _,  _ ^ _)  / #<aütagalau satau>#  / aüte avasàne gurulaghå yayostau sagaõatagaõau yathà ( ^ ^ _, _ _ ^)  / #<gmadhyàdyau jbhau>#  / guru madhye àdau yayostau jagaõabhagaõau yathà ( ^ _ ^, _ ^ ^)  / #<trilo naþ>#  / trilaghurnagaõo yathà ( ^ ^ ^ )  / ete mayarasatajabhanà#< 'ùñau gaõà bhavanti># varõavçttagaõà bhavantãtyarthaþ  / màtràgaõànàü vakùyamàõasåtre vidhànàt  / caturgurvàdãnàmapi gaõàdisaüj¤à mà bhådityà÷aükya niyamannàha  / #<trikà># iti trayaþ parimàõaü yeùàü te trikà iti  || 7 ||

atha màtràgaõànàha  /
#<j¤eyàþ sarvàntamadhyàdiguravo 'tra catuþkalàþ  />#
#<gaõà÷caturlaghåpetàþ paücàryàdiùu saüsthitàþ  // KVrk_1.8 //>#

#<àryà>#prabhçtiùu màtràvçtteùu #<catuþkalà># #<pa¤ca gaõà># j¤àtavyàþ  / katham  / #<sarvàdimadhyàütaguravaþ># sarve ca te àdi÷ca madhyaü ca anta÷ca sarvàdimadhyàütàsteùu guravo yeùàü te sarvàdimadhyàntaguravaþ  / #<caturbhirlaghubhirupetàþ># sahità veditavyàþ  || 8 ||

gurulaghuparij¤ànàrthamàha  /
#<sànusvàro visargànto dãrgho yuktapara÷ca yaþ  />#
#<và pàdàntastvasau gvakro j¤eyo 'nyo màtçko lçjuþ  // KVrk_1.9 // iti  /
>#
sahànusvàreõa vartata iti #<sànusvàraþ>#  / #<visargàntaþ># savisargaþ  / #<dãrgho># dvimàtraþ  / #<yuktaparaþ># saüyogaparo #<yo># bhavati  / #<cakàràdvyaüjanàüto 'pi gçhyate>#  / parimitàkùaramàtro gaõàracito vakùyamàõalakùaõo vçttasya caturthàü÷aþ #<pàda>#stasyà#<nte># vartamàno laghurapi vibhàùayà guruþ syàt  / sa ca kavisamayavyavahàràt dvitãyacaturthayoreva pàdayorante veditavyaþ  / yathà  /

pràyaþ samàsannaparàbhavànàü dhiyo viparyastatamà bhavanti  /
asaübhave hemamayasya jantostathà 'pi ràmo lulubhe mçgàya  // iti  /

tathà ca  /
`÷riyaþ patiþ ÷rãmati ÷àsituü jagajjagannivàso vasudevasadmani' ityàdi dçùñavyam  /
sa ca prastàre #<vakraþ># sthàpya laghulakùaõamàha  / #<j¤eyo 'nyo màtçko lçjuþ>#  / anusvaràdirahito anyo màtçko ekamàtro varõo laghurbhavati  / sa ca prastàre çjuþ saralaþ  || 9 ||

yuktaparà÷ca ya ityanena pràpte gurutve apavàdamàha  /
#<padàdàviha varõasya saüyogaþ kramasaüj¤ikaþ  />#
#<puraþsthitena tena syàllaghutà 'pi kvacidguroþ  // KVrk_1.10 //>#

vibhaktyaütaü #<padaü># tasya padasyàdau vartamàno yo #<varõa>#stasya #<saüyogaþ>#  / sa iha ÷àstre #<kramasaüj¤o># j¤eyaþ  / #<tena># krameõa purovartinà pràkpadàüte vartamànasya pràpta#<guru>#bhàva#<syàpi># #<laghutà># syàt  / #<kvacilla>#kùànurodhena  / nanu ka eùaþ #<kramo># nàma #<saüyoga># ucyate  / pårvàcàryàõàü piügalanàgaprabhçtãnàü kàlidàsàdãnàü ca kavãnàü samayaþ parigçhãtaþ  / saüyogaþ kramasaüyogaþ  || 10 ||

tatra #<grasaüyogena yathà>#  / idamasyodàharaõam  /
#<taruõaü sarùapa÷àkaü navaudanaü picchalàni ca dadhãni  />#
#<alpavyayena suüdari gràmyajano miùñama÷nàti  // KVrk_1.11 //>#

#<hrasaüyogena yathà  /
>#
tava hriyàpahriyà mama hrãrabhåt ÷a÷igçhe 'pi hçtaü na dhçtà tataþ  /
vahalabhràmarameùakatàmasam mama priye kva sa yeùyati tatpunaþ  //
iti

nidravyo hriyameti hrãparigataþ prabhra÷yate tejasaþ
nistejaþ paribhåyate paribhavànnirvedamàgacchati  /
nirviõõaþ ÷ucameti ÷okaviva÷o buddhyàþ paribhra÷yate
nirbuddhiþ kùayametyaho nidhanatà sarvàpadàmàspadam  //

mamaiva te hçte  / yathà  /
snehàdgehàdbhujagatanayàlokakautåhalena sthålottuügastanabharalasanmadhyabhaügànapekùàþ  /
paurà nàryastaralanayanànandamutpàdayantyo dhàvanti sma drutamapahriyaþ sraüsamànottarãyàþ  // iti  /
bodhapradãpe 'pi yathà  /
yaj¤airyeùàü pratipadamiyaü maõóità bhåtadhàtrã
nirjityaitadbhuvanavalayaü yaiþ pradattaü dvijebhyaþ  /
te 'pyetasmin gurubhavahçde budbudastambhalãlaü
dhçtvà dhçtvà sapadi vilayaü bhåbhujaþ saüprayàtàþ  //
÷i÷upàlavadhe yathà  /
pràptanàbhihçdamajjanamà÷u prasthitaü nivasanagrahaõàya  / iti  /

#<bhrasaüyogena yathà  />#
÷a÷imukhi bhramaro 'yaü padmabuddhyà ' 'nanaü te  /
samabhilaùati pàtuü tyaktavallãprasånaþ  //
tathà ca  /
bhramati bhramaramàrãkànane vipramukte  / ityàdi  /
varatarukusumeùu vyomagaügàmbujeùu trida÷akarikañeùu svarvadhåkuütaleùu  /
sthita÷ayitavibuddhaprãtikaste bhramo 'yaü bhramasi bhramara yena tvaü mudhà ketakeùu  //
#<padàdàviti kim  / anyatra mà bhåt  /
>#
#<grasaüyogena yathà  /
>#asamagravilokanena kiü te dayitaü pa÷ya varoru nirvi÷aükà  /
na hi jàtu ku÷àgrapãtamambhaþ sucireõàpi karotyapetatçùõam  // iti

#<hrasaüyogena yathà  />#
`àjahratustaccaraõau pçthivyàmi'ti  /
tathà ca  /
pradyotasya priyaduhitaraü vatsaràjo 'tra jahre  /

#<bhrasaüyogena yathà  />#
kundàvadàtairbhavato ya÷obhiþ ÷ubhrãkçtaü kiü paramàravãra  /
adyàpi yadbibhrati kàlimànamaràtinàrãvadanotpalàni  // ityàdi  /

#<kvaciditi kim  / sarvatra mà bhåt  /
>#
#<grasaüyogena yathà  />#
`mahã pàdaghàtàdvrajati sahasà saü÷ayapadam  /
padaü viùõorbhràmyadbhujaparigharugõagrahaõami'ti  //

#<bhrasaüyogena yathà  />#
`tatra bhramatyeva mudhà ùaóaüdhriri'ti  /

#<kecitpàdàdàviti manyante  / tadasaügatam  /># #<såtrodàharaõayorghañanàbhàvàt  >#/
tathàpi  /
taruõaü sarùapa÷àkaü navodanaü picchalàni dadhãni  /
alpavyayena suüdari gràmyajano miùñama÷nàti  / ityudàharaõamàryayà pradar÷itam  / àryàyàü pàdavyavasthà nàsti  / pårvàrdhottaràrdhagrahaõàt pårvàrdhottaràrdhamityàryàlakùaõaü kurvàõo granthakàra evaü j¤àpayati  / tàvadàryàyàü pàdavyavasthà nàsti paiügalãyasåtrapàñhàcca  / svarà 'rdha¤càryàrdhamiti  / #<tasmàtpadàdàviti pàñhaþ>#  / ÷reyànityalamiti prasaügena  || 11 ||

atha saüj¤àmàha  /
#<abdhibhåtarasàdãnàü j¤eyàþ saüj¤àstu lokataþ  />#
#<j¤eyaþ pàdaþ caturthàü÷o yatirvicchedasaüj¤ità  // KVrk_1.12 //>#

tadyathà  / catvàro 'bdhivedàþ  / pa¤ca ÷arendriyàõi  / ùañcartavaþ  / sapta svararùayaþ  / aùñau vasavaþ  / nava naüdarandhràõi  / da÷a di÷àþ  / ekàda÷a rudràþ  / dvàda÷àdityàþ  / trayoda÷a vi÷vedevàþ  / caturda÷a bhuvanàni  / pa¤cada÷a tithaya ityàdi  /

pàdalakùaõamàha  /
#<j¤eyo pàdaþ caturthàü÷o>#  / vakùyamàõalakùaõasya vçttasya caturthàü÷o bhàgaþ pàdasaüj¤o bhavet  /

atha yatimàha  /
#<yatirvicchedasaüj¤ità>#  / yatirviràmàdiràcàryapàraüparyàgatà saüj¤eyamadhyàtpadacchinnàkùareùu kartavyà  / abdhyàdi ÷abdàddhi sàükàþ kçtvà yatirityanena saha saübadhyante  / ityayamarthaþ ÷iùyanti  /
tatràhuràcàryàþ  /
#<"yatiþ sarvatra pàdànte ÷lokàrdhe tu vi÷eùataþ  /
samudràdipadànte ca vyaktàvyaktavibhaktike  //>#
#<kvacittu padamadhye 'pi samudràdau yatirbhavet  /
yadi pårvàparau bhàgau na syàtàmekavarõakau  //
pårvàütavatsvaraþ saüdhau kvacideva paràdivat  /
dçùñavyo yaticintàyàü yadyàde÷aþ paràdivat  //
[nityaü pràkpadasaübaddhà÷càdayaþ pràkpadàntavat>#  /
#<pareõa nityasaübaddhàþ pràdaya÷ca paràdivat"]  //>#

#<yatiþ sarvatra pàdànte  /
>#yathà  /
÷riyaþ ÷reyakapolau tu sampårõendusamaprabhau
pratibimbaü hareryatra kastårã maõóanàyate  / ityàdinetvevaü yathà  /
namastasmai mahàdevàya ÷a÷ikhaõóadhàriõe  / iti  /

#<÷lokàrdhe tu vi÷eùataþ  />#
yathà  /
ràjasevàü vinà 'smàkaü guõo niùphalatàmagàt  /
aütaþpurapurandhrãõàü anarghyàmiva maõóanam  // iti  //
agàdityaütyavya¤janasyàütaþpureõetyakàreõa saha saüdhirna bhavati  /
samàse 'pi na tvevaü yathà  /
suràsura÷iroratnasphuraccaraõama¤jarã-
piüjarãkçtapàdàbjadvandvaü vandàmahe ÷ivamiti  /

#<samudràdipadànte ca vyaktàvyaktavibhaktike>#  /
vyaktavibhaktike prakañavibhaktike  / avyaktavibhaktike samàsàntavibhaktike  / tayorudàharaõaü yathà  /
`yakùa÷cakre janakatanayàsnànapuõyodakeùu' iti  /
vyaktàvyaktavibhaktika iti yatiþ sarvatra pàdànta ityanena saha saübadhyate  / vastrãkçtajagatkàlaü kaõñhekàlaü namàmyaham  /
mahàkàlaü kalà÷eùaü ÷a÷ilekhà÷ikhàmaõim  //
api ca  /
namastuüga÷ira÷cumbicandracàmaracàrave  /
trailokyanagarãraübhamålastambhàya ÷ambhave  //

#<kvacittu padamadhye 'pi samudràdau yatirbhavet  />#
#<yadi pårvàparau bhàgau na syàtàmekavarõakau  //>#
yathà  /
`paryàptaü taptacàmãkarakañakatañe ÷liùña÷ãtetarà÷à'viti  /
#<samudràdàviti kim  /># padamadhyayatirpadànte mà bhåt  / yathà  /
`praõamata bhavabaüdhakle÷anà÷àya nàràyaõacaraõasarojadvandvamànaü dahetu'riti  //

#<pårvottarabhàgayorekàkùaratve tu padamadhye yatirduùyati  /># yathà  /
`etasyàü gaõóatalamamalaü gàhave candrakakùàmiti  /
`etàsàü ràjati sumanasàü dàmakaõñhàvalambã'ti  /
`saütàpaü me janayati nitambo 'yamindãvaràkùyà' iti  /

#<pårvàntavatsvaraþ saüdhau kvacideva paràdivat  />#
asyàrthaþ  / yo yaü pårvaparayorekade÷aþ svarasaüdhau vidhãyate sa kvacitpårvàntavadbhavati kvacitparasyàdivat  /
pårvàntavadyathà  /
syàdasthàne 'pagatayamunàsaügame và 'bhiràmà  / tathà  /
jambhàràtãbhakumbhodbhavamiva dadhataþ sàndrasindårareõum iti  /
paràdivadbhàvo yathà  / mamaiva vyàyoge  /
ye svàràtividàritàsyasahasaivàbhådvibhinnaü raõe
vàmàügaü kalakiükaõãphalakavannistçü÷avaddakùiõam  /
ekaü ghàtanipàtadattamitaradghàtapratãkàrakçd-
dhanyaþ pa÷yati yudhyamànamiti sasvàügaü vimànasthitaþ  // ityàdi  /

#<yadyàde÷aþ paràdivad  /
>#yathà  /
`saptarùihastàvacitàva÷eùaõye 'dho
 vivasvàni'ti  /
àdi÷abdàt `vitataghanatuùàraþ kùoda÷ubhràü÷uvartma svavirale'tyàdi  /

#<nityaü pràkpadasaübaddhà÷càdayaþ pràkpadàntavat>#  /
tebhyaþ pårvà yatirna kartavyetyarthaþ  / yathà  /
`svàduþsvacchaüdasalilamidaü prãtaye kasya na syàdi'ti  /

#<pareõa nityasaübaddhàþ pràdaya÷ca paràdivat  /
>#tebhyaþ parà yatirna kartavyetyarthaþ  / yathà  /
`duþkhaü me prakùipati hçdaye duþsahastadviyogaþ' ityàdi sarvamåhyam  || 12 ||


#<yuksamaü viùamaü càyuksthànaü sadbhirnigadyate  // KVrk_1.13(1) //>#

prathamatçtãyàdikaü sthànaü #<ayuk viùamaü># dvitãyacaturthàdikaü sthànaü #<yuksamami>#ti  /

atha vçttabhedànàha  /
#<samamardhasamaü vçttaü viùamaü ca tathà param  // KVrk_1.13(2) //>#

chandasi vartata iti  / #<vçttaü># vakùyamàõalakùaõaü tridhà bhavati  / #<samamardhasamaü viùamaü># #<ce>#ti  / tatra samaü sarvàvayavatvàtsamam ÷rãprabhçti ardhasamamupacitràdi viùamaü padacaturårdhàdi  /

eteùàü pratyekaü lakùaõamàha  /
#<aïdhrayo yasya catvàrastulyalakùaõalakùitàþ  />#
#<tacchaüda÷àstratattvaj¤àþ samaü vçttaü pracakùyate  // KVrk_1.14 //>#

#<yasya># vçttasya #<catvàro># 'pi pàdàþ samalakùaõabhàjo bhavanti  / ta#<dvçttaü># #<samaü># chandovidbhiràcakùyate  /

athàrdhasamamàha  /
#<prathamàïdhrisamo yasya tçtãya÷caraõo bhavet  /
dvitãyasturyavadvçttaü tadardhasamamucyate  // KVrk_1.15 //>#

#<yasya># vçttasya prathamatçtãyapàdau tulyalakùaõau bhavataþ  / dvitãyacaturthau ca  / ta#<dvçttaü># #<ardhasama>#mucyate  /

viùamalakùaõamàha  /
#<yasya pàdacatuùke 'pi lakùma bhinnaü parasparam  />#
#<tadàhurviùamaü vçttaü chandaþ÷àstravi÷àradàþ  // KVrk_1.16 //>#

yasya vçttasya caturùvapi pàdeùu bhinnamanyàdç÷aü parasparaü lakùaõaü bhavati #<tadviùama>#mityàhuràcàryàþ  /

atha vçttànàü pàdaü niyamannàha  /
#<àrabhyaikàkùaràt pàdàd ekaikàkùaravardhitaiþ  />#
#<pçthak chando bhavet pàdair yàvat ùaóviü÷atiü gatam  // KVrk_1.17 //>#

#<ekàkùaràtpàdàdekaikàkùaravçddhyà># pàdaiþ #<chandaþ># syàt  / kiü #<yàvadgataü># #<ùañviü÷atya>#kùaramutkçtiü yàvat  /

#<tadårdhvaü caõóavçùñyàdidaõóakàþ parikãrtitàþ  // KVrk_1.18(1) //>#

ùaóviü÷atyàkùarotkçtijàterårdhvaü #<caõóavçùñi>#prabhçtayo #<daõóakàþ># bhavanti  / ÷eùamiti prakaraõam  / tacca ÷àstràntarebhyo 'vagantavyam  / granthagauravabhayàtkedàreõàtra noktam  /

#<÷eùaü gàthàstribhiþ ùaóbhi÷caraõai÷copalakùitàþ  // KVrk_1.18(2) //>#

÷eùaü jàtiprakaraõànantaraü tripadyaþ ùañpadyo #<gàthàþ># syuþ  /

atha chandasàü jàtãràha  /
#<uktàtyuktà tathà madhyà pratiùñhà 'nyà supårvikà  />#
#<gàyatryuùõiganuùñup ca bçhatã paüktireva ca  // KVrk_1.19 //>#
#<triùñup ca jagatã caiva tathà 'tijagatã matà  />#
#<÷arkarã sàtipårvà syàdaùñyatyaùñã tataþ smçteþ  // KVrk_1.20 //>#
#<dhçti÷càtidhçti÷caiva kçtiþ prakçtiràkçtiþ  />#
#<vikçtiþ saïkçti÷caiva tathàbhikçtirutkçtiþ  // KVrk_1.21 //>#
#<ityuktà chaüdasàü saüj¤àþ krama÷o vacmi sàmpratam  />#
#<lakùaõaü sarvavçttànàü màtràvçttànupårvakam  // KVrk_1.22 //>#

ekàkùarà #<uktà>#  / dvyakùarà #<atyuktà>#  / tryakùarà #<madhyà>#  / caturakùarà #<pratiùñhà>#  / paücàkùarà #<supratiùñhà>#  / ùaóakùarà #<gàyatrã>#  / saptàkùarà #<uùõik  >#/ aùñàkùarà #<anuùñup  >#/ navàkùarà #<bçhatã>#  / da÷àkùarà #<paüktiþ>#  / ekàda÷àkùarà #<triùñup  >#/ dvàda÷àkùarà #<jagatã>#  / trayoda÷àkùarà#< 'tijagatã>#  / caturda÷àkùarà #<÷arkarã>#  / paücada÷àkùarà #<ati÷arkarã>#  / ùoóa÷àkùarà #<aùñiþ>#  / saptada÷àkùarà #<atyaùñiþ>#  / aùñàda÷àkùarà #<dhçtiþ>#  / ekonaviü÷atyakùarà #<atidhçtiþ>#  / viü÷atyakùarà #<kçtiþ>#  / ekaviü÷atyakùarà #<prakçtiþ>#  / dvàviü÷atyakùarà #<àkçtiþ>#  / trayoviü÷atyakùarà #<vikçtiþ>#  / caturviü÷atyakùarà #<saükçtiþ>#  / paücaviü÷atyakùarà #<abhikçtiþ>#  / ùaóviü÷atyakùarà #<utkçtiþ>#  / iti chaüdasàü saüj¤à uktàþ  /
adhunà sarveùàü vçttànàü lakùaõamabhidhàsyàmi  / lakùyate j¤àyate aneneti #<lakùaõam  >#/ paraü #<màtràvçttànupårvakam  >#/ màtràvçttànyàryàprabhçtãni prathamamuktvetyarthaþ  || 19-22 ||

#<iti sulhaõaviracitàyàü sukavihçdayànaüdinyàü vçttaratnàkarachaüdovçttau prathamo 'dhyàyaþ>#  //


dvitiyo 'dhyàyaþ
màtràvçttàdhyàyaþ

[àryà-prakaraõam (2.1-7)]

màtràvçttàdhyàyo dvitãyaþ pràrabhyate  /
màtràvçttànupårvakamityuktatvàt  /
#<lakùmaitatsapta gaõà gopetà bhavati neha viùame jaþ  />#
#<ùaùñho 'yaü ca nalaghu và prathame 'rdhe niyatamàryàyàþ  // KVrk_2.1 //>#
#<ùaùñhe dvitãyalàtparake nle mukhalàcca sayatipadaniyamaþ  /
carame 'rdhe paücamake tasmàdiha bhavati ùaùñho laþ  // KVrk_2.2 //>#

[2.1] #<àryàyà># #<etallakùma># lakùaõam  / #<sapta># catuùkalà #<gaõà># guruõà #<upetà># yuktà bhavanti  / sàmànyenàbhidhàya vi÷eùamàha  / #<bhavati neha viùame jaþ># iti  / iha àryàlakùaõe viùame sthàne prathamatçtãyàdau jo jagaõo na bhavati  / #<ùaùñha÷càyaü># jagaõo bhavati  / #<nalaghu># #<và>#  / nagaõayukto laghu và bhavati  / #<niyataü># ni÷cita#<màryàyàþ>#  / #<prathame 'rdhe># àdye dale iti  / #<carame 'rdhe># dvitãye 'rdhe #<ùaùñho la>#ghureveti niyamaþ  /

[2.2] evamubhayorapyardhayorlakùaõamabhidhàya padaniyamamàha  / #<ùaùñhe dvitãyalàdi>#ti  / ùaùñhe gaõe sarvalaghau dvitãyàllaghvakùaràdàrabhya padaü bhavati  / saptama÷cetsarvalaghugaõo bhavati tadà prathamàkùaràdàrabhya padaü #<carame 'rdhe># #<paücamake># dvitãye 'rdhe paücame sarvalaghau gaõe tasmàtpårvoktàt  / prathamàkùaràllaghvakùaràdàrabhya padaniyamo bhavati  / iti  / atràrdhagrahaõàtpàdavyavasthà nàstãti etacca prathamàdhyàya eva padàdàviti såtre prapaücitamasti  /
krameõodàharaõaü yathà  /
vaüdàrudevavçndairahamahamikayà sadaiva yà vaüdyà  /
svargàpavargadàtrãü tàmàryàü saütataü naumi  //
ityudàharaõaü yathà  /
yasyàüganàmuvedyà kokilanàda÷ca malayagiripavanaþ  /
ekaikamastrakçtyaü karoti sa jayati manojanmà  || 1-2 ||

#<triùvaü÷akeùu pàdo dalayoràdyeùu dç÷yate yasyàþ  />#
#<pathyeti nàma tasyà÷chandovidbhiþ samàkhyàtam  // KVrk_2.3 //>#

#<yasyà># àryàyà #<àdyeùu># #<triùu># gaõeùu #<pàdo># viràmo bhavati  / sà #<pathyà nàma>#  / yathà  /
ujjhitanepathyàlakamujjhitatilakàüjanaü yadeõàkùyàþ  /
tasyàþ smaràmi virahapràrambhe vadanamapi ramyam  || 3 ||

#<saülaüghya gaõatrayamàdimaü sakalayordvayorbhavati pàdaþ  />#
#<yasyàstaü piügalanàgo vipulàmiti samàkhyàti  // KVrk_2.4 //>#

#<yasyà># àryàyà àdya#<gaõatraya>#mabhilaüghya #<dvayo>#rapyardhayoþ #<pàdo># viràmo yatirbhavati  / sà #<vipulà># nàma yathà  /
mama khalu na yàti nayanayugamacalanirmeùapi÷yatastçptim  /
trastamçga÷i÷udç÷astanvaügyà jaghanasthalãü vipulàm  //

#<sàmànyena vidhànametadàdyaütobhayabhedapårvakatvàttridhà bhavati  />#
#<tatràdivipulà># yathà  /
pramadànàü jayati kañàkùo 'yaü ni÷i sphuratsmara÷aràbhaþ  /
hçdayasthitànuràgaprakañanapañutàü dadhàtsvairaü  //

#<antyavipulà># yathà  /
prãtiü kasya na janayati prakurvatã ke÷abaüdhanaü nàrã  /
dar÷itabhujamålàlaükàrasubhåtàrdranakhapaüktiþ  //
#<ubhayavipulo>#dàharaõaü pårvamevodàhçtamiti  || 4 ||

#<ubhayàrdhayorjakàrau dvitãyaturyau gamadhyagau yasyàþ  />#
#<capaleti nàma tasyàþ prakãrtità nàgaràjena  // KVrk_2.5 //>#

#<yasyà># àryàyà #<ubhayorardhayordvitãyaturyau># dvitãyacaturthau gurvormadhyagau gamadhyagau gamadhyagàviti  / vadatà såtrakçtà gaõaniyama uktaþ  / tathà hi #<prathamo gaõo 'ntagurureva tçtãyo gaõo dvigurureva paücama÷càdigurureveti ni÷cayaþ>#  / ÷eùaü yathà proktam  / sà àryà #<capalà nàma># yathà  /
capalàkùi maunamudràü tyajeti saübhàùità mayà sutanuþ  /
saüjàtaromaharùà babhåvàtyutsukà tanvã  || 5 ||

#<àdyaü dalaü samastaü bhajellakùma capalàgataü yasyàþ  />#
#<÷eùe pårvajalakùmà mukhacapalà sodità muninà  // KVrk_2.6 //>#

#<yasyà># àryàyà #<àdyaü># #<dala>#mardhaü #<samasta>#mapi #<capalà>#yà lakùaõaü #<bhajet  >#/ #<÷eùe># uttaràrdhe pårvoktalakùaõà #<sà mukhacapalà># nàma  / yathà  /
yasyàtsiràcitàügã (?) laghustanã piügalàkùiyugalà ca  /
mukhacapalà puruùàkçtiratidãrghakç÷à parityàjyà  || 6 ||

#<pràkpratipàditamardhe prathame prathametare tu capalàyàþ  />#
#<lakùmà÷rayeta soktà vi÷uddhadhãbhirjaghanacapalà  // KVrk_2.7 //
>#
yà àryà #<prathame 'rdhe># #<pràkpratipàditaü># pårvamuktaü #<lakùaõamà÷rayet prathametare># tu uttaràrdhe tu #<capalàyà># lakùaõaü #<sà># #<jaghanacapalà># #<uktà># #<vi÷uddhadhãbhi>#rnirmalabuddhibhiþ  / yathà  /

kuücitalocanayugalaü samadanamadamodasuüdaràlam  /
surataü smaràmi tasyà mçgãdç÷oþ jaghanacapalàyàþ  || 7 ||
// àryàprakaraõam  //



[gãti-prakaraõam (2.8-11)]

#<àryàprathamadaloktaü yadi kathamapi lakùaõaü bhavedubhayoþ  />#
#<dalayoþ kçtayati÷obhàü tàü gãtiü gãtivànbhujaïge÷aþ  // KVrk_2.8 //>#

#<àryà>#yàþ prathame 'rdhe yaduktaü lakùaõaü tadyadi dvayorapyardhayorbhavati tàü #<gãti>#miti #<gãtavàn >#uktavàn #<bhujaüge÷aþ># piügalanàgaþ  / yathà  /
romàücaü janayaütã sukhayaütã netrayoryugaü yånàm  /
sadyo manàüsi madayati gãtiþ strãõàü madena mattànàm  || 8 ||


#<àryàdvitãyake 'ü÷e yadgaditaü lakùaõaü tatsyàt  /
yadyubhayorapi dalayorupagãtiü tàü munirbråte  // KVrk_2.9 //

àryàdvitãye># 'rdhe #<yallakùaõa>#muktaü #<tadyadi># dvayorapyardhayorbhavati #<tàmupagãti>#miti piügalanàgo #<munirbråte>#  / yathà  /
÷àradacaüdrodyote pàyaüpàyaü madhu svairam  /
paurastrãbhirabhãùñà kriyate sotkaõñhamupagãtiþ  || 9 ||

#<àryà÷akaladvitayaü vyatyayaracitaü bhavedyasyàþ  />#
#<sodgãtiþ kila gadità tadvadyatyaü÷abhedasaüyuktà  // KVrk_2.10 //>#

#<yasyà># àryàyà uttaràrdhalakùaõaü pårvàrdhe bhavati pårvàrdhalakùaõamuttaràrdhe sà #<udgãtiþ>#  /
yathà  /
maõóapanagaravadhånàmudgãtiü vatsamallàram  /
àkarõayati sa nånaü dåràdàbhyeti candrahariõo 'pi  || 10 ||

#<àryàpårvàrdhaü yadi guruõaikenàdhikena nidhane yuktam  />#
#<itarattadvannikhilaü yaddãyamuditaivamàryàgãtiþ  // KVrk_2.11 //>#

#<yadyàryàyàþ># #<pårvàrdha>#muttaràrdhaü ca #<nidhane># 'vasàne #<ekena guruõàdhikena yuktaü># bhavati tadà ' '#<ryàgãti>#ryathà  /
strãõàü harùavatãnàü sa÷iraþkampastuvanti (?) vigatavikalpàþ  /
apyàryàgãtimimàmanekalayasundaràmàkarõya  //
#<skandhakamityike>#  || 11 ||
  // gãtiprakaraõam  //


[vaitàlãya-prakaraõam (2.12-20)]

#<ùaóviùame 'ùñau same kalàstà÷ca same syurno nirantaràþ  />#
#<na samà 'tra parà÷rità kalà vaitàlãye 'nte ralau guruþ  // KVrk_2.12 //>#

siühàvalokitanyàyena `tçtãyayugdakùiõàntike'tyàdisåtrapañhitaþ pàda÷abdo 'tra dçùñavyaþ  / paiügalãyasåtrapàda÷abdopàdànàt  / yathà `vaitàlãyaü dviþsvarà 'yukpàdeùu sarvo 'ntalà' iti  / yatra #<viùame># pàde prathame tçtãye #<ùañkalà># màtrà bhavanti #<same># pàde dvitãye caturthe #<aùñau># kalà bhavanti  / #<ante># 'vasàne ragaõalaghå guruþ ca bhavatastadvçttaü #<vaitàlãyaü># nàma  / utsargeõa yathà  / kvacitpràye gurulaghubhàve 'pavàdamàha  / #<na samà 'tra parà÷rità kale>#ti  / #<samà># dvitãyacaturthàdikà #<parà÷rità># tçtãyapaücamàdyà÷rità na bhavati  / same pàde dvitãye caturthe nirgatamaütaraü vyavadhànaü yàsàü tà nirantarà aütararahità laghavo na bhaveyurityarthaþ  / yathà  /

pravi÷atyani÷aü nirargalà suparityaktavibhåùaõàü÷ukà  /
virahe tava sà varàüganà vaitàlãyamuvàha vibhramam  || 12 ||

#<paryante ryau tathaiva ÷eùaü aupacchaüdasikaü sudhãbhiruktam  // KVrk_2.13 //
>#
ùaõõàmaùñànàü ca kalànàü #<paryante># 'vasàne #<ryau># ragaõayagaõau bhavataþ  / #<÷eùaü># pårvavattadà vaitàlãyameva #<aupacchaüdasikaü># nàma  / yathà  /
bahuvipriyakàrakaü parokùe pratyakùe priyacàñukàradakùam  /
÷añhavçttamimaü drutaü vayasye aupacchaüdasikaü vimu¤ca kàntam  || 13 ||

#<àpàtalikà kathiteyaü bhàdgurukàvatha pårvavadanyat  // KVrk_2.14 //>#

`yadà ùaóviùame 'ùñau same kalà' ityàdi sarvaü #<pårvavadbha>#vati  / vi÷eùoktau bhagaõàtparau gau gurå bhavataþ tadà vaitàlãyame#<vàpàtalikà># nàma  / yathà  /
naranàtha bhavaütamarãõàü nà÷akaraü prasamãkùya purastàt  /
ripavo jahati sma bhayàrtà àpàtalikàü saügarabhåmim  //
àpàtalikàü asthiràmityarthaþ  /
uktaü ca piügalavçttau bhañña÷rãhalàyudhena  / yathà  /
piügalake÷à kapilàkùã vàcàñà vikañonnatadantã  /
àpàtalikà punareùà nçpatikule 'pi na bhàgyamupaiti  || 14 ||

#<tçtãyayugdakùiõàütikà samastapàdeùu dvitãyalaþ  // KVrk_2.15 //>#

vaitàlãyameva sarveùvapi #<pàdeùu># #<dvitãyo># #<laghu># #<tçtãye>#na saha yukto bhavati `na samà 'tra parà÷rità kale'ti bàdhitvà tadà dakùiõàntikà nàma  / yathà  /
vavau maruddakùiõàntiko viyoginãnàü pràõahàrakaþ  /
prakaüpità÷okacampake vasanta eùo 'naügabodhakaþ  || 15 ||

#<udãcyavçttirdvitãyalaþ sakto 'gryeõa bhavedayugmayoþ  // KVrk_2.16 //
>#
#<ayugmayoþ># prathamatçtãyayoþ pàdayoþ #<dvitãyo la>#ghuragrimena tçtãyena laghunà saha yujyate tadà vaitàlãyame#<vodãcyavçtti>#rnàma yathà  /
giraü manoj¤àü pikàüganà mudità÷cikyatsvayamudgiratyasau  /
udãcyavçttau divàkare sahakàro 'pi tanoti ma¤jarã  || 16 ||

#<pårveõa yuto 'tha paücamaþ pràcyavçttiruditeti yugmayoþ  // KVrk_2.17 //>#

#<laghurityanuvartate>#  / samapàdayordvitãyacaturthayoþ #<paücamo># laghuþ pårveõa caturthena laghunà saha yukto yadà syàttadà #<pràcyavçtti>#rnàma vaitàlãyaü bhavati  / yathà  /
svaguõairanuraüjitaprajaþ pràcyavçttaparipàlane rataþ  /
raõabhåmiùu bhãmavikramo viüdhyavarmançpatirjayatyasau  || 17 ||

#<yadà samàvojayugmakau pårvayorbhavati tatpravçttakam  // KVrk_2.18 //
>#
#<pårvo>#ktayorudãcyapràcyavçttyoþ #<samau># sadç÷au #<aujayugmakau># viùamasamau pàdau #<yadà># bhavataþ tadà vaitàlãyameva #<pravçttakaü># syàt  / yathà  /
pravçttakànte duþra÷mibhirvyàptamaübaramidaü vilokyatàm  /
gçhàõa tàmbålamuttamaü  kopamà÷u vijahãhi kopane  || 18 ||

#<asya yugmaracità 'paràntikà  // KVrk_2.19 //>#

#<asya># pravçttakasya samapàdakçtà samapàdalakùaõayuktai÷caturbhiþ pàdai #<racità># #<aparàntikà># nàma  / yathà  /
tuügapãvaraghanastanàlasà càrukuõóalavatã mçgekùaõà  /
pårvacandravadanà 'paràntikà cittamunmadayatãyamaüganà  || 19 ||

#<ayugbhavà càruhàsinã  // KVrk_2.20 //>#

pravçttakasyaiva viùamapàdalakùaõayuktai÷caturbhiþ pàdaiþ racità #<càruhàsinã># nàma yathà  /
na kasya cetaþ samanmathaü karoti sà suüdaràkçtiþ  /
vicitravàkyoktipaõóità vilàsinã càruhàsinã  || 20 ||
  // vaitàlãyaprakaraõam  //


[vaktra-prakaraõam (2.21-30)]

#<vaktraü nàdyànnasau syàtàmabdheryo anuùñubhi khyàtam  // KVrk_2.21 //
>#
#<`pàda' ityanuvartate>#  / #<anuùñubhya>#ùñàkùaràyàü jàtau pàdasya caturthàdakùarà#<dyo># yagaõo yadà bhavati tadà #<vaktraü># nàma vçttaü #<khyàtaü># kathitam  / #<abdhe>#riti nirvi÷eùaõatvenàdyàdakùarànnagaõasagaõau na bhavataþ  / yathà  /
apàõóugaõóamàkarõavi÷àlanayanaü subhru  /
virahe càrusarvàügyàstasyàþ smaràmyahaü vaktram  || 21 ||

#<yujorjena saridbhartuþ pathyàvaktraü prakãrtitam  // KVrk_2.22 //

yujoþ># samapàdayorcaturthàdakùarà#<jjena># jagaõena pareõa vaktrameva #<pathye>#ti kãrtitam  / yathà  /
tvaddantidantalagnoru÷àkhàþ pathyàyatàþ drumàþ  /
kathayantãva bhagnànàü digjayaü tava bhåpate  || 22 ||

#<aujayorjena vàridhestadeva viparãtàdi  // KVrk_2.23 //>#

#<viparitapathye>#tyarthaþ  / #<yukpàde yagaõa eva kartavyaþ>#  / yathà  /
viparãtànyapi priyaþ kurvàõo mudamàdhatte  /
anukålastvasau sadà tena pràõàdhiko nånam  || 23 ||

#<capalàvaktramayujornakàra÷cetpayorà÷eþ  // KVrk_2.24 //>#

ya#<dyayujo>#rviùamayoþ pàdayo÷caturthàdakùarànnagaõo bhavet tadà #<vaktra>#meva #<capalà># bhavati  / #<yukpàdayoryagaõa eva>#  / yathà  /
capalàpàüganayane pakvabimboùñhi candràsye  /
svàdhãnatvaü bhaja dayitaü tàruõyamasthiraü yasmàt  || 24 ||

#<yasyàü laþ saptamo yugme sà yugmavipulà matà  // KVrk_2.25 //>#
#<yukpàde># dvitãyacaturthe laghuþ #<saptamo># yasyàþ #<sà yugmavipulà># nàma  / nanu pathyàlakùaõasàmyàtpunaruktametat  / naivam  / vipulàdhikàrasyedànãmàrabhyamànatvàt vinà 'nutpattiþ pathyàlakùaõaü tvayukpàde ava÷yameva yagaõena bhavitavyam  / atra tu na niyamaþ  / yathà  /
aho kasyàpi dhanyasya mahàkulaprasåtayà  /
prãtiþ svakàntayà sàrdhaü vipulà jàyate gçhe  || 25 ||

#<saitavasyàkhileùvapi  // KVrk_2.26 //>#

#<saitavasyà>#càryasya matena caturùvapi pàdeùu saptamo laghuþ kartavyaþ  / yathà  /
aho dhanyasya kasyacitsukaverjàyate matiþ  /
nånaü yayàdhikriyate saitavaü kàvyamuttamam  || 26 ||

#<bhenàbdhito bhàdvipulà  // KVrk_2.27 //>#

#<saitavasyeti nivçttam  >#/ `#<capalàvaktramayujornakàra÷cetpayorà÷e'rityanuvartate>#  / `#<yasyàü laþ saptamo yugme sà yugmavipulà mate'ti sarvamanuvartanãyam  /># ayukpàdayoþ prathamatçtãyayo÷caturthyàdakùaràtparayo yagaõaü bàdhitvà bhagaõa÷cedbhavati tadà bhenopalakùità vipulà syàt #<bhavipule>#tyarthaþ  / yathà  /
vi÷àlàkùã kàmagajakumbhàmbhavipulastanã  /
madhyakùàmà haüsagatiþ kasya na syàdgatipradà  //

ayujoriti jàtipakùe dvayorapi pàdayorgrahaõam vyaktipakùe punarekasya  / ekapakùe punaþ prathamasya tçtãyasya và tathà càhurmahàkavayaþ  /
`vañe vañe vai÷ravaõa÷catvare catvare ÷iva' iti  /
`yasya prabhàdbhuvanaü ÷à÷vate pathi tiùñhatã'ti  /
`upasthitaü prà¤jalinà vinãtena garutmatà' iti mahàkaviprayogàþ  || 27 ||

#<itthamanyà ra÷caturthàt  // KVrk_2.28 //>#

#<itthaü># pårvoktaprakàreõàyukpàdayo#<÷caturthàda>#kùaràtparato ragaõo bhavati tadà #<ravipulà># syàt  / yathà  /
tathà jitaþ ÷atruvargo ràjan bàhubalena te  /
sahàntaþpuro yathà 'sau tatàra vipulà nadã  //
vyaktipakùe prathamapàde yathà  /
[mahàkavikàlidàsavasvàgdevatàgurum  /
yaj¤àne viùayàbhyànti darpaõe pratibimbavat  /]
tçtãyapàde yathà  /
kàminãbhiþ saha prãtiþ kasya nàma na rocate  /
yadi na syàdvàrivãcicaücalaü hata jãvitam  // iti  || 28 ||

#<no 'mbudhe÷cennavipulà  // KVrk_2.29 //
>#
ayukpàdayo÷caturthàdakùaràccennagaõo bhavatãti tadà navipulà syàt  /
lãlayà yena vipulà daüùñràgreõoddhçtà mahã  /
bibhratà saukaramapi vapurvandàmi taü harim  //
atraiva bhàravikaviryathà  /
yuyutsuneva kavacaü kimàmuktamidaü tvayà  /
tapasvino hi vasate kevalàjinavalkale  //
vyaktipakùe prathamapàde yathà  /
tava maütrakçto maütrairdåràtsaü÷amitàribhiþ  /
pratyàdi÷yanta iva me dçùñalakùyabhidaþ ÷aràþ  // ityàdi  || 29 ||

#<to 'mbudhestatpårvà bhavet  // KVrk_2.30 //
>#
ayukpàdayoþ caturthàdakùaràcce#<ttagaõo># bhavati tadà tatpårvaü #<tavipule>#tyarthaþ  / yathà  /
tçùõeyaü re tàta ÷riyaü saücitàü vipulàü hare -
dvihàya tasmàttàü bhava sukhã vairàgyasampadà  //
vyaktipakùe prathamapàde yathà  /
lokavatpratipattavyo laukiko 'rthaþ parãkùakaiþ  /
lokavyavahàraü prati sadç÷au bàlapaõóitau  //

#<anyeti grahaõàt magaõasagaõavipulà 'pi boddhavyà  /># yathà mamaiva chandasi  /
`ambudhau natabharamasà auje tadyutavipulà bhavet'  / yathà  /
sarvàtiriktaü saubhàgyaü bibhratã càrulocanà  /
strãlokasçùñiþ saumyeva niþ sàmyamasya vedhasà  // (?)
vyaktipakùe prathamapàde yathà  /
manobhiràmàþ ÷çõvantau rathanemisvanonmukhaiþ  /
atha pradoùe doùaj¤aþ saüve÷àya vi÷àüpatim  // iti  /
tçtãyapàde yathà  /
adåravartinãü siddhiü ràjanvigaõayàtmanaþ  /
upasthiteyaü kalyàõã nàmni kãrtita eva yaditi  //
#<savipulà yathà  />#
kùaõavidhvaüsini kàye kà cintà maraõe raõe  / iti  /
#<sarveùàü vipulàbhedànàü caturtho varõaþ pràyeõa gururbhavati  / ityàmnàyaþ  || || >#30
  // iti vaktraprakaraõam  //



[màtràsamaka-prakaraõam (2.31-38)]

#<dvikaguõitavasulaghuracaladhçtiriti  // KVrk_2.31 //>#

#<dvàbhyàü># #<guõità># #<vasavo># aùñau #<laghava># ityarthaþ  / ùoóa÷abhirlaghubhi#<racaladhçti>#rnàma   / yathà  /
itarajanahitamitaramçtaramatimanavaratamavanitilakamiva sapadi  /
svayamapi jalanidhijananiratilaùati puruùavaramacaladhçtivibhavinamiha  //
#<gãtyàrye>#ti piügalaþ  || 31 ||

#<màtràsamakaü navamo lgantaü  // KVrk_2.32 //>#

`dvikaguõitavasulaghu'rityanuvartate  / yadà acaladhçtireva gurvanto bhavati navamo÷ca laghureva tadà màtràsamakaü nàma  /
pràksåtràllaghurityanuvartamàne 'pi `navamo li'ti vadatà såtrakàreõànyeùàü laghu vo 'nuj¤àtastasmà'#<nna samà 'tra parà÷rità kale>#'tyapyanuvartanãyam  / atraiva såtre lakùyalakùaõatvàt  / yathà  /
dhålãdhåsaüskçtatana÷obhaþ prakañitanåtanavadanadvaüdvaþ  /
pramuditavadano jañila÷iraskaþ khelati màtràsamakaü bàlaþ  || 32 ||

#<jo nlàvathàmbudhervi÷lokaþ  // KVrk_2.33 //
>#
#<ambudhe>#rlaghucatuùñayàtparayo#<rjagaõo nlau># nagaõalaghå yadà bhavatastadà màtràsamakameva #<vi÷loko># nàma  / yathà  /
mu¤cati tçõamiva gatavikalpaþ putraü priyamavi÷lokaü yataþ  /
saügràmabhuvi vijitàrisamåhaþ kùoõãmimàü sa sàkùadavyàt (?)  || 33 ||

#<tadyugalàdvànavàsikà syàt  // KVrk_2.34 //>#

#<tadyugalàda>#mbudhiyugalàllaghvaùñakàtparayo jagaõo nagaõalaghå yadà bhavatastadà #<vànavàsikà># bhavet  / yathà  /
kuükumapaükànuliptagàtrà madhyakùàmà vipulanitambà  /
asmàkaü vànavàsikà strã cetaþprãtiü sapadi vidhatte  || 34 ||


#<bàõàùñanavasu yadi la÷citrà  // KVrk_2.35 //>#

#<paücamo 'ùñamo navamo># yadi ce#<llaghu>#rbhavati tadà #<citrà># nàma yathà  /
dçùñvà tava ripunagare ÷ånye citràni dhavalagçhabhittãnàm  /
yànti drutataramibhayåthàtitràsam naravarajanatà buddhyà  || 35 ||

#<aùñàbhyo 'tha galàvupacitrà  // KVrk_2.36 //>#

laghvaùñakàdyadà gurulaghå bhavatastadà #<upacitrà># nàma  / yathà  /
mànaü mànini mu¤ca bhaja tvaü kàntaü yàvaditãritamàlyà  /
tàvadvyoma babhåva purastànnakùatrairupacitritametat  || 36 ||

#<yadatãtakçtavividhalakùmayutairmàtràsamakàdipàdaiþ kalitam  />#
#<aniyatavçttaparimàõasahitaü prathitaü jagatsu pàdàkulakam  // KVrk_2.37 //>#

#<atãtaü># pràguktaü #<kçtaü># #<lakùma># lakùaõaü yena tena #<yutaiþ># sahitaiþ #<màtràsamaka>#vi÷lokavànavàsikàcitropacitràõàü #<pàdai>#÷caraõaiþ #<kalitaü># yuktaü #<aniyatavçttaparimàõasahitaü># aniyatamamaryàdaü vçttànàü parimàõaü tena sahitam  / ko 'rthaþ  / màtràsamakàdãnàü pa¤cànàmapi pàdairyaiþ kai÷cidapi caturbhiþ #<pàdàkulaka>#miti kathitam  /
atra màtràsamakavi÷lokavànavàsikàcitropacitràõàmudàharaõam  / yathà  /
dakùiõamàrutacalità÷oke kokilakalaravamuditàloke  /
mugdhe manmathasuhçdavasante pàdàkulakaü yàti patiste  //
tathà vi÷lokopacitràdipàdairyathà  /
vàtàhatadalapaïkajanetre asitadukålàcchàditagàtre  /
kathaya sakhi tvaü kva nu me vyaktaü pàdàkulakaü gacchasi naktam  //
evamanye 'pi mahàkaviprayogà yathà  /
catvaramaõóapatarumålàni saücitasalilànyavakålàni  /
kvacidapi na bhavati bhikùàhàniþ tatkiü kriyate mànamlàniþ  //
#<ante yamaka ityàmnàyaþ>#  || 37 ||


adhunà gurulaghupramàõamàha  /
#<vçttasya lo vinà varõairgà varõà gurubhistathà  />#
#<guravo lairdale nityaü pramàõamiti ni÷citam  // KVrk_2.38 //>#


yasya kasyaci#<dvçttasya laþ >#kalà màtrà #<varõai>#rakùarai#<rvinà># guravo bhavanti  / #<varõà># #<gurubhistathà># tàþ kalà gurubhirvinà varõà na bhavanti  / #<guravo rlairdalai nityaü># tà eva kalà lairlaghubhirvinà #<dale># 'rdhe kçte sati guravo bhavanti  / yathà  / asminneva vçtte ekapaücà÷atkalàvarõaiþ dvàtriü÷adbhirvinà ekonaviü÷atiguravoþ bhavanti  / punastà eva màtrà ekonaviü÷atyà gurubhirvinà dvàtriü÷adbhavanti  / punastà kalà ekapaücà÷attrayoda÷abhirlaghubhirvinà aùñatriü÷adbhavanti  / tato #<dale># 'rdhe kçte sati ekonaviü÷atirguravo bhavantãti #<pramàõaü># niyataü vçttasyeti  || 38 ||

#<÷ikhiguõitada÷alaghuracitamapagatalaghuyugalamaparamidamakhilam  />#
#<saguru÷akalayugalakamapi suparighañitalalitapadaniciti bhavati ÷ikhà  // KVrk_2.39 //
>#
#<÷ikhi>#bhistribhi#<rguõitairda÷a>#bhi#<rlaghu>#bhã #<racitaü># kçtaü tacca #<tadapagatalaghuyugalaü># ca tathoktaü aùñàviü÷allaghukamityarthaþ  / #<aparaü># dvitãya#<midamardhamakhilaü># saüpårõaü triü÷allaghukamityarthaþ  / #<÷akalayugalakamapi># ardhadvayamamapi #<saguru># saha guruõà vartateti saguru yadà bhavati tadà #<÷ikhà># nàma bhavati  / #<suparighañitàni># #<lalitapadàni># teùàü #<nicitã># racanàvi÷eùà yatra kriyàvi÷eùaõe tattathoktam  / yathà  /
malayapavanacalitasuvikacavicikalamaliradhivasati muditamanàþ  /
÷ubhitasamayamuditapikayuvatirapi parimalabahulabakulataru÷ikhà  //
#<cåliketi vaktavye>#  / chaüdobhaügabhayàcchikhetyuktamekàrthatvànna doùaþ  || || 39

#<vinimayavihita÷akalayugalalaghulalitapadavitatiracitagaõanicayà  />#
#<÷rutisukhakçdiyamapi jagati ja÷ira upagatavati ¤i sati bhavati khajà  // KVrk_2.40 //>#

saiva ÷ikhà #<vinimaye>#na vyatyàsena #<vihitaü># #<÷akalayugala>#mardhadvayaü #<lalitapadavitatyà># #<racitagaõanicayà># yadà bhavati tadà #<khajà># nàma  / kva #<sati>#  / #<¤i># sati  / ¤i cavargãyapaücamasya cavargãyatçtãyasya #<÷ira># urdhvavibhàgastasmi#<nnupagatavati>#  / ko 'rthaþ  / #<kha¤jetyarthaþ>#  / yathà  /
sasalilasaliladharavasumudita÷ikhikulaviracitakalakalanikare  /
suparihçtanijayuvatigçhanabhasi hata pathika kathamasi gamà  //
ekaguråõi chaüdasi kha¤jà÷abdasya prave÷ayituma÷akyatvànnàma noktam  || 40 ||

#<aùñàvardhe gà dvyabhyastà yasyàþ sà 'naïgakrãóoktà  /
dalamapaparamapi vasuguõitasalilanidhilaghukaviracitapadavitati bhavati  // KVrk_2.41 //
>#
dvàbhyàü guõità 'ùñau guravo yasyàþ sà ùoóa÷aguruþ prathame 'rdhe tvaparamapyardhaü vasubhiraùñabhirguõitàþ salilanidhilaghava iti dvàtriü÷atsaükhyà laiþ racitapadavitatiþ anaügakrãóà nàma  /
tyaktànaïgakrãóàü muktavrãóàü ÷atrukùauõãpàlàþ  /
suviùamavanabhuvi vidadhati bhayamiva naravaratilakasuvijitaripunivahà 'sau  //
#<saumyetyeke>#  || 41 ||

#<triguõanavalaghuravasitigururiti dalayugalakçtatanuratirucirà  // KVrk_2.42 //>#

tribhirguõitàrnava laghavo yasyàü sà tathoktà saptàviü÷allaghurityarthaþ  / #<avasiti>#ravasànaü tasmin #<guru>#ryasyàþ sà tathoktà iti pårvoktaprakàreõa saptaviü÷allaghavo 'nte guruþ evaü #<dalayugalakçtatanuþ># viracita÷arãrà #<atirucirà># nàma  / yathà  /
samadagajagatirurukucayugakçtanatatanuramalavadanakamalà  /
anavaratamapaharati mama hçdayamiha hi yuvatiriyamatirucirà  || 42 ||
  // iti màtràsamakaprakaraõam  //

iti sulhaõaviracitàyàü sukavihadayànandinyàbhidhànàyàü vçttaratnàkaracchaüdovçttau màtràvçttàdhyàyo dvitãyaþ samàptaþ  //

tçtãyo 'dhyàyaþ
samavçttàdhyàyaþ


#<uktàyàm
>#
#<g ÷rãþ  // KVrk_3.1 //>#

ekàkùaràyàü jàtau eko gururyasya vçttasya pàde tadvçttaü #<÷rã>#rnàma  / yathà  /
÷rãstattailam  || 1 ||

#<atyuktàyàm
>#
#<gau strã  // KVrk_3.2 //>#

gurudvayaü yatra tadvçttaü #<strã># nàma  / yathà  /
àdyà sà strã gaurã pàyàt  || 2 ||

#<madhyàyàm
>#
#<mo nàrã  // KVrk_3.3 //>#

yatra #<ma>#gaõastadvçttaü #<nàrã># nàma  /
÷rãnàrãgoviüdau bhåyàstavodbuddhyai  || 3 ||

#<ro mçgã  // KVrk_3.4 // >#

yatra #<ra>#gaõastadvçttaü #<mçgã># nàma  / yathà  /
kathyatàü yàtyasau
gãtagà hà mçgã  || 4 ||

#<pratiùñhàyàm
>#
#<mgau cetkanyà  // KVrk_3.5 //>#

#<cedya>#di pàde magaõagurå bhavataþ tadvçttaü #<kanyà># nàma  / yathà  /
kàmakrãóàråóhàyàsà  /
etàþ kanyà kãdç÷yàstàþ  //
tathà ca  /
sarveùàü yaþ sàmànyarddhiþ  /
tasye÷asstàdbhåyo vçddhyai  || 5 ||

#<supratiùñhàyàm
>#
#<bhgau giti paüktiþ  // KVrk_3.6 //>#

yatra bhagaõo dvau gurå bhavataþ tadvçttaü #<paükti>#rnàma bhavati  / yathà  /
vyomani nãlàü nãradapaüktim  /
vãkùya vipannàþ proùitavadhvaþ  || 6 ||

#<gàyatryàm
>#
#<tyau stastanumadhyà  // KVrk_3.7 //>#

yatra tagaõayagaõau bhavataþ tadvçttaü #<tanumadhyà># nàma  / yathà  /
kasyàpi mahadbhiþ puõyairanukålà  /
÷yàmà tanumadhyà gehe bhavati strã  || 7 ||

#<÷a÷ivadanà nyau  // KVrk_3.8 //>#

yatra nagaõayagaõau bhavatastadvçttaü #<÷a÷ivadanà># nàma  / yathà  /
malayajalepaþ kuvalaya÷ayyà  /
dahati viyoge ÷a÷ivadanàyàþ  || 8 ||

#<tsau cedvasumatã  // KVrk_3.9 //>#

#<cetta>#gaõasagaõau pàde bhavataþ tadvçttaü #<vasumatã># nàma  / yathà  /
pçthvã dhçtavatã ràj¤à nayavatà  /
mudyajjanapadà ÷làghyà vasumatã  || 9 ||

#<uùõihi>#

#<madhumatinanagàþ  // KVrk_3.10 //>#
nagaõanagaõaguravo yatra tadvçttaü madhumatã nàma  / yathà  || 10 ||

#<msau gaþ syànmadalekhà  // KVrk_3.11 //>#

magaõasagaõau guru÷ca yatra tadvçttaü #<madanalekhà># nàma  / yathà  /
làvaõyàmbhasi magne tasyàþ kàmamahebhe  /
bhraùñeyaü stanakumbhàdromalãmadalekhà  || 11 ||

#<kumàralalità jsau g  // KVrk_3.12 //>#

jagaõasagaõau guru÷ca yatra tadvçttaü #<kumàralalità># nàma  / yathà  /
kumàralalitàni pramodajananàni  /
nayàbhimudamagryàü vilokya namanãkà  || (?) 12 ||

#<saragà haüsamàlà  // KVrk_3.13 //>#

yatra sagaõaragaõaguravastadvçttaü #<haüsamàlà># nàma  / yathà  /
÷aradi prekùya yàntãü muditàü haüsamàlàm  /
tyajati preyasãü kaþ sukhalipsuþ svatantraþ  || 13 ||

#<anuùñubhi>#

#<mo mo go go vidyunmàlà  // KVrk_3.14 //>#

dvau magaõau dvau gurå ca yatra tadvçttaü #<vidyunmàlà># nàma  / yathà  /
#<caturbhiryatiþ>#   / yathà mamaiva chaüdasi  /
#<mau gau vedairvidyunmàlà>#  /
vyomni vyàpte taptarekhànàkurvantã vaügyàümànamràü tvàü bhartuþ strãõàü jàgaryakà vidyunmàlà  || (??) 14 ||

#<bhau giti citrapadà gaþ  // KVrk_3.15 //>#

bhagaõadvayaü gurå ca yatra tadvçttaü #<citrapadà># nàma  / yathà  /

nåpura÷abdamanoj¤aü tàlalayànvitagãtam  /
pãnapayodharayugmà nçtyati vicitrapadeyam  || 15 ||

#<màõavakaü bhàttalagàþ  // KVrk_3.16 //>#

bhagaõatagaõalaghuguravo yatra tadvçttaü #<màõavakaü># nàma  / yathà  /
và¤chasi ÷aü cedvipulaü tarhi sakhe mu¤ca ÷añha -
medhà kiü j¤àsya ruciü mitramapi tvacapalam  // (?)
#<caturbhiryatirityàmnàyaþ>#  / #<màõavakàkrãóitamiti piügalaþ>#  || 16 ||

#<mnau gau haüsarutametat  // KVrk_3.17 //>#

yatra magaõanagaõau dvau gurå tadvçttaü #<haüsarutaü># nàma  / yathà  /
dçùñvà kàsakusumàni ÷rutvà haüsarutametat  /
kàmàrtaþ ÷aradi pàntha kaùñaü jãvati nikçùñaþ  || 17 ||

#<rjau samànikà galau ca  // KVrk_3.18 //>#

ragaõajagaõau gurulaghå ca yatra tadvçttaü #<samànikà># nàma  / yathà  /
te samànikà ca yànti ÷atravo bhayena dhãra  /
ràjasaüpadaü vihàya yadyajeyabàhavo 'pi  || 18 ||
#<pramàõikà jarau lagau  // KVrk_3.19 //>#

jagaõaragaõau laghugurå yatra tadvçttaü #<pramàõikà># nàma  / yathà  /
pravàti dakùiõànilaþ supuùpitàmrakiü÷ukaþ  /
vasaüta eùa sàüprataü pramàõikà 'tra kokilà  || 19 ||

#<[campakamàlà cedbhamasà gaþ  // KVrk_3.20 //>#

bhagaõamagaõasagaõàþ guru÷ca yatra tadvçttaü #<caüpakamàlà># nàma#<]>#  || 20 ||

#<[nàràcakaü tarau lagau  // KVrk_3.21 //>#

tagaõaragaõau laghugurå ca yatra tadvçttaü nàràcakaü nàma  / yathà#<]>#  || 21 ||

#<vitànamàbhyàü yadanyat  // KVrk_3.22 //>#

#<àbhyàü># samànikàpramàõikàbhyàü #<yadanyada>#ùñàkùaraü chandasta#<dvitànaü># nàma  / #<àbhyàü yadanyadi>#ti bruvan såtrakàro vitànasyànekaprakàratvaü dar÷ayati  / anyathà gaõaniyamaü bråyàt  / yathà  /
jyotsnàvitànamaindavaü pa÷ya priye manoramam  /
kopaü tyaja priyaü bhaja strãõàü priyaü hi yauvanam  //
anyacca  /
tasyàþ smaràmi suüdaraü candropamànamànanam  /
kaüdarpacàpabhaüguraü ÷rutibhramopa÷obhitamiti  //
api ca  /
kaükàlamàladhàraõaü kaüdarpadarpahàriõam  /
saüsàrabandhamocanaü vaüdàmahe trilocanam  //

`anyadato hi vitànami'ti ÷vetapañajayadevena yaduktam  /
ityanena gatàrthatvàt  || 22 ||

#<bçhatyàm
>#
#<rànnasàviha halamukhã  // KVrk_3.23 //
>#
yatra ragaõanagaõasagaõàstadvçttaü #<halamukhã># nàma  / yathà  /
niüditàü vapuùi puruùadveùiõãü virada÷anàm  /
tàü sakhe pariõayavidhau dåratastyaja halamukhãm  || 23 ||

#<bhujaga÷i÷ubhçtà nau maþ  // KVrk_3.24 //>#

dvau nagaõau magaõa÷ca yatra tadvçttaü #<bhujaga÷i÷ubhçtà># nàma  / #<saptabhiryatirityàmnàyaþ>#  / yathà  /
varatarulavalãvallãkisalayagahanachinnàþ  /
bhujaga÷i÷ubhçtà ramyà malayagirivanodde÷àþ  || 24 ||



#<paüktau>#

#<msau jgau ÷uddhaviràóidaü matam  // KVrk_3.25 //>#

magaõasagaõajagaõà guru÷ca yatra tadvçttaü #<÷uddhaviràñ >#nàma  / yathà  /
kurvan ràjyamapãha saütataü kàmakrodhavivarjitaþ sadà  /
mitro me na samobhayànataþ(?) satyaü ÷uddhaviràóasi prabho  || 25 ||
#<mnau ygau ceti paõava nàmedam  // KVrk_3.26 //>#

yatra magaõanagaõayagaõà guru÷ca yatra tadvçttaü #<paõava># nàma  / #<pa¤cabhiryatiþ>#  / yathà  /
yàsàü vakùyasi ghanavakùoje hàraþ saüprati ÷u÷ubhe tàraþ  /
pàdau nåpuraravavàcàlau bhràtastàþ paõavanitàþ pa÷ya  || 26 ||

#<rjau ragau mayårasàriõã syàt  // KVrk_3.27 //>#

ragaõajagaõaragaõà guru÷ca yatra tadvçttaü #<mayårasàriõã># nàma  / yathà  /
vistàreõa barhibhàraramyà barhiõã mayårasàraõãyam  /
garjitaü ni÷amya vàridànàü nçtyati pramodanirbharàïgã  || 27 ||

#<bhmau sagayuktau rukmavatãyam  // KVrk_3.28 //>#

bhagaõamagaõasagaõà guru÷ca yatra tadvçttaü #<rukmavatã># nàma  / yathà  /
cetasi yasyà jãvitanàthastatpriyakàryàsaktamanaskà  /
devaguru÷va÷rådvijabhaktà rukmavatã syàtkãrtimatã và  || 28 ||

#<j¤eyà mattà mabhasagayuktà  // KVrk_3.29 //
>#
magaõabhagaõasagaõaguravo yatra tadvçttaü #<mattà># nàma  / #<caturbhiryatirityàmnàyaþ>#  / yathà  /
yaccåtàgre smara÷arabaüdhau baddhàvàsà pikasahavayaþ  /
gàyantyetàþ kalamiti mattàstanmadhye 'haü sakhi madhureùaþ  || 29 ||

#<narajagairbhavenmanoramà  // KVrk_3.30 //>#

yatra nagaõaragaõajagaõaguravo tadvçttaü #<manoramà># nàma  / yathà  /
yuvatiriüdusuüdarànanà pçthughanastanã kç÷odarã  /
gurunitambabhàramaütharà harati me mano manoramà  || 30 ||

#<tjau jo guruõeyamupasthità  // KVrk_3.31 //>#

tagaõajagaõau jagaõo guru÷ca tadvçttaü #<upasthità># nàma  / #<atra dvàbhyàmaùñabhi÷ca yatirityeke>#  / yathà  /
tyaktvà nija÷astramupasthità ye pràüjalayastava ÷atravaþ  /
teùàmavanã÷vara jãvitaü dattaü bhavatà samaràjire  || 31 ||


#<triùñubhi>#

#<syàdindravajrà yadi tau jagau gaþ  // KVrk_3.32 //>#

yatra tagaõau dvau jagaõo gurå ca tadvçttaü #<indravajrà># nàma  / yathà  /
syàdindravajràdi karka÷aü me
ceto yadãye virahàgame 'smin  /
nånaü tadànãü yadi tadviyoga-
saütàpasaüyatsahanakùamaþ syàm  || 32 ||

#<upendravajrà jatajàstato gau  // KVrk_3.33 //>#

yatra jagaõatagaõajagaõà dvau gurå ca tadvçttaü #<upendravajrà># nàma  / yathà  /
upendravajràdi mahàbhighàtà
prayànti nà÷aü smarato narasya  /
aharni÷aü tvàü vijitàmare÷a
÷rãkçùõa viùõorguru me prasàdam  || 33 ||
#<anaütarodãritalakùmabhàjau pàdau yadãyàvupajàtayastàþ  /
itthaü kilànyàsvapi mi÷ritàsu smaranti jàtiùvidameva nàma  // KVrk_3.34 //
>#
na vidyante 'ntaraü vyavadhànaü yasya ta#<danaütaraü># #<udãrita>#muktaü #<lakùma># lakùaõam  / bhajata iti yasyàþ pàdau tà#<vanaütarodãritabhàjau># indravajropendravajrayorityarthaþ  /

#<itthama>#munà prakàre#<õànyàsvapi >#uktàprabhçtiùu jàtiùu #<mi÷ritàsvidamevo>#pajàtiü #<nàma smaranti># vadanti chaüdovidaþ#<  /># yathà  /
vihàya paükeruhakànanàni sphàrasphuratketakamabhyupàsya  /
meghàgame 'sminnupajàtisarve bhramantyamã ùañcaraõà raõaütaþ  //
evamanyànyapyudàharaõàni kumàrasambhavàdimahàkàvyeùu dçùñavyàni  /

samavçttàdhyàye 'pi prasaügàdupajàtãnàü pàñhà làghavàrthaþ  / eùàü prastàrava÷àccaturda÷aprakàrà bhavanti  / te ca lekhakena pårvapatre racitàþ  / atra prathamagaõakçta eva vi÷eùaþ  / jata eva prastàryanto  / yathà  /

^_^ __^ ^_^ __^ ^_^ __^ ^_^ __^ ^_^ __^ ^_^ __^ ^_^ __^
__^ ^_^ ^_^ __^ __^ ^_^ ^_^ __^ __^ ^_^ ^_^ __^ __^ ^_^
__^ __^ __^ __^ ^_^ ^_^ ^_^ __^ __^ __^ ^_^ ^_^ ^_^ ^_^
__^ __^ __^ __^ __^ __^ __^ ^_^ ^_^ ^_^ ^_^ ^_^ ^_^ ^_^
|| 34 ||

#<sàndrapadaü bhtau nagagurubhi÷ca  // KVrk_3.35 //>#
bhagaõatagaõanagaõà dvau gurå tatra tadvçttaü #<sàndrapadaü># nàma  / yathà  || 35 ||

#<najajalagairgadità sumukhã  // KVrk_3.36 //>#
nagaõajagaõajagaõà laghugurå ca yatra tadvçttaü #<sumukhã># nàma  / #<paücabhiryatirityàmnàyaþ>#  / yathà  /
sutajananã sukulaprabhavà
mçduvacanà surate caturà  /
bhavati gçhe vipulaiþ sukçtaiþ
mçganayanà yuvatiþ sumukhã  || 36 ||

#<dodhakavçttamidaü bhabhabhàdgau  // KVrk_3.37 //>#

yatra bhagaõatrayaü dvau gurå ca tadvçttaü #<dodhakaü># nàma  / yathà  /
yasya narasya bhavediha sàkùàdvçttamadodhakayorapi tulyam  /
tena samaü kathamarthavatàpi premakathàü kathayàmi vayasye  || 37 ||

#<÷àlinyuktà mtau tagau go 'bdhilokaiþ  // KVrk_3.38 //>#

yatra magaõatagaõatagaõà dvau gurå ca tadvçttaü #<÷àlinã># nàma  / #<caturbhiþ saptabhiryatirityàmnàyaþ>#  / yathà  /
no jànãte ÷àlinã vàràyàryapràyeõeha stàdabhedaü manuùyaþ  /
so 'pi prema pràpya devãpriyàyàþ dhuryàtmànaü vetti vaidagdhabhàjàm  || 38 ||

#<vàtormãyaü gadità mbhau tagau gaþ  // KVrk_3.39 //>#

magaõabhagaõatagaõà gurudvayaü yatra tadvçttaü #<vàtormã># nàma  / atra vakùyàmaõasåtre ca vi÷eùànabhidhànà#<tpràguktaiva yati>#ryathà  /
balàdvàtormaya ete sanakràþ sàmudràõàü salilànàü samåhàþ  /
àbrahmàdãnapi saühçtya lokàn yeùàmantaþ sukha÷àyã muràriþ  || 39 ||

#<mbhau nlau gaþ syàdbhramaravilasitam  // KVrk_3.40 //>#

magaõabhagaõanagaõà laghugurå ca yatra tadvçttaü #<bhramaravilasitaü># nàma  /
pràcyeva yatiryathà  /
tyaktvà mànaü caraõavipatitastanmanye 'haü priya sakhi niyatam  /
tvadvaktràbjabhramaravilasitaü kartuü vàüchatyayamiha dayitaþ  || 40 ||

#<pa¤carasair÷rãrbhatanagagaiþ syàt  // KVrk_3.41 //>#

bhagaõatagaõanagaõà dvau gurå ca yatra tadvçttaü #<÷rãþ># nàma  / #<paücabhiþ ùaóbhiryati>#ryathà  /
dravyavimohàjjalanidhiyànaü saügarabhåmau tyajati ca deham  /
kçtyamakçtyaü gaõayati naiva ÷rãrasalubdho dhruvamiha jantuþ  || 41 ||
#<kuómaladaütãtyeke>#  /

#<ro naràviha rathoddhatà lagau  // KVrk_3.42 //>#

yatra ragaõanagaõaragaõà laghugurå ca tadvçttaü #<rathoddhatà># nàma  / yathà  /
lagna eva padayorathoddhatànyàyatàkùivacanàni saüvçõu  /
satravàbhiriti yà prabodhità tàü smaràmi nijajãvitauùadhim  || 42 ||

#<svàgateti ranabhàdguruyugmam  // KVrk_3.43 //>#

yasya pàde ragaõanagaõabhagaõà gurå ca tadvçttaü #<svàgatà># nàma  / yathà  /
sarvalokasukhadàsvapi varùàsvàgatàsu na sukhã ripuvargaþ  /
vindhyavarmançpate tava khaógabhràntibhàjamaciràmabhivãkùya  || 43 ||

#<nanasagagururacità vçntà  // KVrk_3.44 //>#

dvau nagaõau sagaõo gurudvayaü yasya pàde tadvçttaü #<vçntà># nàma  / atra maõóåkaplutanyàyena ÷àlinyukteti såtrà#<dabdhilokairiti padamanuvartate  >#/ tena hi caturbhiryatiþ  / yathà  /
madhukaracaraõabharàkràntaü patha tadiha kusumamidaü vçntàt  /
kathayati viùayaviyuktànàü vidhipariõatimiva lokànàm  || 44 ||

#<nanaralagurubhi÷ca bhadrikà  // KVrk_3.45 //>#

dvau nagaõau ragaõo laghugurå ca yatra tadvçttaü #<bhadrikà># nàma  / yathà  /
vividhaparakathàpragalbhavàgativiralavisaüsthuladvijà  /
kapilacikurasaücayà kç÷à na bhavati vanità prabhadrikà  || 45 ||

#<÷yenikà rajau ralau gururyadà  // KVrk_3.46 //>#

raganajagaõaragaõà laghugurå ca yatra tadvçttaü #<÷yenikà># nàma  / yathà  /
÷yenikà÷çgàlasaükule raõe viüdhyavarmadeva ye tvayà hatàþ  /
÷atravasta eva tàrakà÷rayaü tanvate vimànagàþ suràvçtàþ  || 46 ||

#<upasthitamidaü jsau tàdgakàrau  // KVrk_3.47 //>#

jagaõasagaõatagaõà dvau gurå ca yatra tadvçttaü #<upasthitaü># nàma  / yathà  /
upasthitamanekà÷cetakã culukyançpateþ sainyaü vi÷àlam  /
avantipriya nihitvà na ko 'pi dhruvaü kùititale jetuü samarthaþ  || 47 ||

#<÷ikhaõóitamidaü jsau tgau guru÷cet  // KVrk_3.48 //>#

jagaõasagaõau tagaõagurå #<guru÷cetta>#dvçttaü #<÷ikhaõóitaü># nàma  / yathà  / 48

#<mauktikamàlà bhavedbhabhtalagàþ  // KVrk_3.49 //>#
bhagaõabhagaõatagaõalaghuguravo yatra bhavettadvçttaü #<mauktikamàlà># nàma  / yathà  || 49 ||

#<jagatyàm  />#

#<candravartma gaditaü tu ranabhasaiþ  // KVrk_3.50 //>#

yatra ragaõanagaõabhagaõasagaõà bhavanti tadvçttaü #<candravartma># gaditam  / yathà  /
cakùuùã parivimç÷ya karayugàt kràntaharyapari÷obhitavadanà  /
candravartma kathayetyativiva÷à kàütamevamavadanni÷i vanità  || 50 ||

#<jatau tu vaü÷asthamudãritaü jarau  // KVrk_3.51 //>#

yatra jagaõatagaõajagaõaragaõàstadvçttaü #<vaü÷asthaü># nàma  / yathà  /
svave÷mavaü÷asthamudãkùya vàyasaü priyàgamàsaü÷inamuttameügitaiþ  /
jagàda kàcinmudità samàgate priye pradàsyàmi tavepsitaü khaga  || 51 ||

#<syàdindravaü÷à tatajaiþ rasaüyutaiþ  // KVrk_3.52 //>#

yatra dvau tagaõau jagaõaragaõau tadvçttaü #<indravaü÷à># nàma yathà  /
àdãndravaü÷àddivamastabhåruhapracchàditànekaguhà gçho 'pi san  /
dhàràdhinàthasya bhayena vidrutàn bhågopturiùñànna bhavàmi ne÷varaþ  || 52 ||

#<iha toñakamambudhisaiþ prathitam  // KVrk_3.53 //>#

yatra catvàri sagaõàstadvçttaü #<toñakaü># nàma  / yathà  /
tyaja mànamamànamanaütaguõaü kuru vàkyamidaü pariõàmahitam  /
tvayi toñakajàyatanetrayuge tvaritaü dayitàütikamindumukhi  || 53 ||

#<drutavilambitamàha nabhau bharau  // KVrk_3.54 //>#

nagaõabhagaõau bhagaõaragaõau yatra tadvçttaü #<drutavilambitaü># nàma  / yathà  /
drutavilambitagena tavàriõà kvacidapi sthirabhàvamavindatà  /
gurunitambabharàlasagàminã pratipadaü svavadhårnçpa nindyate  || 54 ||

#<vasuyugaviratirnau myau puño 'yam  // KVrk_3.55 //>#

dvau nagaõau magaõayagaõau yatra tadvçttaü #<puño># nàma  / #<vasu>#bhiraùñabhi#<ryugai>#÷caturbhiryatiþ  /
api caraõanato 'haü tatprasãda tyaja sarasijanetre maunamudràm  /
vacanamamçtakalpaü ÷rotukàmà ÷ravaõapuñanipeyaü sarvadà te  || 55 ||

#<pramuditavadanà bhavennau rarau  // KVrk_3.56 //>#

dvau nagaõau dvau ragaõau yatra tadvçttaü #<pramuditavadanà># nàma  / yathà  /
gurukucayugalàü vi÷aülakùaõàü vikañakañitañàü manoj¤àü sadà  /
vividhasuratikelidakùàmahaü pramuditavadanàü smaràmi priyàm  || 56 ||

#<caturjagaõaü vada mauktikadàma  // KVrk_3.57 //>#

#<nayasahitau nyau kusumavicitrà  // KVrk_3.58 //>#

nagaõayagaõau punarnagaõayagaõau yatra tadvçttaü #<kusumavicitrà># nàma  / #<ùaóbhiryatirityupade÷aþ>#  /
yathà  /
parihçtaroùà kçtabahuveùà saha nijabhartà taruõi vasaüte  /
pramuditapuüskokila iva ramyàü vraja vanaràjiü kusumavicitràm  || 58 ||
#<rasairjasajasà jaloddhatagatiþ  // KVrk_3.59 //>#

yatra jagaõasagaõajagaõà sagaõa÷ca tadvçttaü #<jaloddhatagati>#rnàma  / yathà  /
atãtya sarito jaloddhatagatãranekagahanà kulànapi girãn  /
samudrataramà÷rità ripunçpàþ sukhaü na ni÷i ÷erate tava bhayàt  || 59 ||
#<bhujaügaprayàtaü bhavedyai÷caturbhiþ  // KVrk_3.60 //>#

catvàro yagaõà yatra tadvçttaü #<bhujaügaprayàtaü># nàma  / yathà  /
vidagdhàüganàlocanànandakàrã sakhi svecchayà vãkùituü pràõanàthaþ  /
mayà naiva labdho hata gràmamàrge bhujaügaprayàtànukàriõyamuùõig (?)  || 60 ||

#<rai÷caturbhiryutà sragviõã saümatà  // KVrk_3.61 //>#

catvàro ragaõà yasya pàde tadvçttaü #<sragviõã># nàma  / yathà  /
padmapatràyatàkùã ÷a÷àükànanà kuükumodvartitàügã ghanoccastanã  /
aügahàrairanekaprakàrairyutà nçtyati strã sakhe sragviõã suüdarà  || 61 ||

#<bhuvi bhavennabhajaraiþ priyaüvadà  // KVrk_3.62 //>#

nagaõabhagaõajagaõaragaõà yatra tadvçttaü #<priyaüvadà># nàma  / yathà  /
gurupayodharavatã sumadhyamà vipulapuõyanicayaiþ svave÷mani  /
bhavati pàrvaõa÷a÷àükasuüdarànanavatã priyatamà priyaüvadà  || 62 ||

#<tyau tyau maõimàlà chinnà guhavaktraiþ  // KVrk_3.63 //>#

tagaõayagaõatagaõayagaõà yatra tadvçttaü #<maõimàlà># nàma  / ùaóbhiryatiþ  / yathà  /
màtaþ surasindho trailokyapavitre pa÷yàmi kadà te pàpàpahamambhaþ  /
caücanmaõimàlàlaükàramaõãnàü tyaktvà vanitànàü saügaü viùatulyam  || 63 ||

#<dhãrairabhàõi lalità tabhau jarau  // KVrk_3.64 //>#

yatra tagaõabhagaõajagaõaragaõàstadvçttaü #<lalità># nàma  / yathà  /
pãnonnatastanabharoparisphuraddhàràvalãsubhagamàyatekùaõà  /
nçtyatyasau sulalitaü hi nåpuràdhvànaprabodhitamanobhavà vadhåþ  || 64 ||

#<pramitàkùarà sajasasairudità  // KVrk_3.65 //>#

sagaõajagaõau sagaõau yatra tadvçttaü #<pramitàkùarà># nàma  / yathà  /
caraõànatiü gatavati prasabhaü dayite nitàütasubhage subhage  /
paruùàõi saütyaja vacàüsi sakhi pramitàkùarà bhava ÷a÷àükamukhi  || 65 ||

#<nanabharasahità 'bhihitojjvalà  // KVrk_3.66 //>#

dvau nagaõau bhagaõaragaõau ca yatra tadvçttaü #<ujjvalà># nàma  / yathà  /
iha ÷aradi bhavantyukà÷ayà (?) vimalatara÷a÷àükakarojjvalà  /
vidadhati gamanaü vijayàrthinaþ pratidivasamavanãpatayaþ svayam  || 66 ||

#<pa¤cà÷vai÷chinnà vai÷vadevã mamau yau  // KVrk_3.67 //>#

dvau magaõau dvau yagaõau ca yatra tadvçttaü #<vai÷vadevã># nàma  / pa¤cabhiþ saptabhiryatiþ  / yathà  /
va÷yàtmà nityasnàna÷ãlo mahàtmà mitre ÷atrau và tulyacittapravçttiþ  /
÷raddhàsaüpanno vai÷vadevã ca loke sa svargastrãõàü vallabhaþ syàtsadaiva  || 67 ||

#<abdhyaügaiþ syàjjaladharamàlà mbhau smau  // KVrk_3.68 //>#
magaõabhagaõasagaõamagaõà yatra tadvçttaü #<jaladharamàlà># nàma  / caturbhiraùñabhi÷ca yatiþ  / yathà  /
satyàkà÷e jaladharamàlàvyàpte nãpàmode prasarati jhaüjhàvàte  /
varùàkàle muditamayåravràte tyaktvà kàntàü vrajasi kathaü pàtha tvam  || 68 ||

#<iha navamàlinã najaparau bhyau  // KVrk_3.69 //>#

nagaõajagaõabhagaõayagaõà yatra tadvçttaü #<navamàlinã># nàma  / ihetyavagrahaõàdabdhyaügairiti padavirãtatayà vipariõamati tenàùñabhiþ caturbhiryathà  /
tava ni÷itàsighàtadalità riddhipadakumbhamauktikasamåhaiþ  /
kçtanavamàlinãva bhajati tvàü prati smaraü narendra jayalakùmãþ  || 69 ||

#<svara÷araviratirnau rau prabhà nàma  // KVrk_3.70 //>#

#<bhavati najàvatha màlatã jarau  // KVrk_3.71 //>#

nagaõajagaõau jagaõaragaõau yatra tadvçttaü #<màlatã># nàma  / yathà  /
bhramarayuvà bhramatãha màlatãtarutalamapyapahàya ketakãm  /
yuvatijanena gçhãta nàma kaþ kathamapi na pratibodhametyasau  || 71 ||
#<varatanurityeke>#  /

#<jarau jarau vadanti pa¤cacàmaram  // KVrk_3.72 //>#

#<iti vada tàmarasaü najajàdyaþ  // KVrk_3.73 //>#

nagaõajagaõau jagaõayagaõau yatra tadvçttaü #<tàmarasa>#miti vada ÷ikùamiti ÷eùaþ  / yathà  /
mçdutaratàmarasàruõapàdavraõatitivisravadasrajalaughàþ  /
vidadhati parva tirodhasi yànaü karapihitoccakru và ripuvadhaþ  || 73 ||

atijagatyàm  /

#<turagarasayatirnau tatau gaþ kùamà  // KVrk_3.74 //>#

yatra dvau nagaõau dvau tagaõau guru÷ca tadvçttaü #<kùamà># nàma  / yathà  /
saptabhiþ ùaóbhi÷ca yatiþ  / yathà  /
cakitamçgadç÷à nekùito lãlayà trivalitavadana÷rãcayàhaü muhuþ  /
na ca suratañinã na kùamà cà÷rità gatamidamadhunà jãvitaü me vçthà  || 74 ||

#<mnau jrau gastrida÷ayatiþ praharùiõãyam  // KVrk_3.75 //>#

magaõanagaõajagaõaragaõaguravo yatra tadvçttaü #<praharùiõã># nàma  / tribhirda÷abhiryatiþ  / yathà  /
lolàkùã vipulanitambabaddhakà¤cã pãnoccastanayugalà suromaràjiþ  /
nçtyantã sulalitamaügahàraramyaü vàrastrã gamanalasatpraharùiõãyam  || 75 ||

[pàñhàntaram:
#<caturgrahairiha rucirà jabhau syau gaþ  // KVrk_3.76* //>#]

#<caturgrahairiha rucirà jabhau sjagàþ  // KVrk_3.76 //>#

jagaõabhagaõasagaõajagaõà guru÷ca yatra tadvçttaü #<rucirà># nàma  / yathà  /
samãhate ya iha paràpadàpadaü viyaccharittañaruciroñajàlayaþ  /
mçgãdç÷o vadanasarojadar÷anaü na tasya tatpramadakaraü kavat  || 76 ||

#<vedai randhrairmtau yasagà mattamayåram  // KVrk_3.77 //>#

yatra magaõatagaõayagaõasagaõaguravastadvçttaü #<mattamayåram  >#/ caturbhirnavabhiryatiþ  / yathà  /
ca¤caü cåtaü puùpitakaü kellitaråbhiþ krãóatkroóaü saücaradunmattamçgodham   /
snigdhacchàyaü vàritatàpaü tarukhaõóaiþ màdyadbhçügaü mattamayåraü vanametat  || 77 ||

[pàñhàntaram:
#<najasajagairbhavati ma¤jubhàùiõã  // KVrk_3.78* //>#]

#<sajasà jagau bhavati ma¤jubhàùiõã  // KVrk_3.78 //>#

yasya pàde sagaõajagaõasagaõajagaõà guru÷ca tadvçttaü ma¤jubhàùiõã nàma  / yathà  /
smara suüdaràkçtimanekavallabhaü caraõapraõàmanatamãpsitaü patim  /
paruùoktibhiþ kimiti khedayasyamu sakhi vallabhà bhavati ma¤jubhàùiõã  || 78 ||

#<iha naüdinã sajasasairguruyuktaiþ  // KVrk_3.79 //>#

sa÷ca ja÷ca sa÷ca sa÷ca taiþ sagurubhirnandinã  || 79 ||

#<nanataragurubhi÷candrikà caturbhiþ  // KVrk_3.80 //>#

dvau nagaõau tagaõaragaõau guru÷ca yatra tadvçttaü #<candrikà># nàma  / caturbhiryatiryathà  /
vitarati kumudànàü ÷riyaü samagràü tama iva vanitànàü bhinatti mànam  /
tatamapi bhuvanaü candrikà bhuvasthàdhavalitamiva cakre ÷aranni÷àsu  //
aùñabhiryatirityeke  || 80 ||


#<÷akvaryàm
>#
#<mtau nsau gàvakùagrahaviratirasaübàdhà  // KVrk_3.81 //>#

magaõatagaõanagaõasagaõà dvau gurå ca yatra tadvçttaü #<asaübàdhà># nàma  / #<akùai>#rindriyaiþ pa¤cabhi#<rgrahai>#rnavabhi÷ca yatiþ  / yathà  /
yàvadgaccheyaüdayitavihitasaüketasthànasyàbhyàü saïkçtanivçtatulàkoñiþ  /
tàvaccakre 'gre drutamudayamayaü vairã bhitvà saübaüdhànyapi sakhi timiràõãnduþ  || 81 ||

#<nanarasalaghugaiþ svarairaparàjità  // KVrk_3.82 //>#

dvau nagaõau ragaõasagaõalaghuguravo yatra tadvçttaü #<aparàjità># nàma  /
saptabhiryatiþ  / yathà  /
turagarajavatãü tulàrkamahãpateritarançpa÷atai÷camåmaparàjitàm  /
jayati vijayidoryugaikasahàyavànavanipatirasau pramàrakulodbhavaþ  || 82 ||

#<nanabhanalagiti praharaõakalikà  // KVrk_3.83 //>#

nagaõau bhagaõanagaõalaghugurava÷ca yatra tadvçttaü #<praharaõakalikà># nàma  / #<iti ÷abdasyàvyayasya grahaõàtsaiva yatiþ>#  / yathà  /
raõabhuvi bhavatà praharaõakalità parahçtavanitàstava nçpa ripavaþ  /
vidadhati ÷ayanaü kçtatçõa÷ayanà vanabhuvi satataü bhayacakitahçdaþ  || 83 ||

#<uktà vasaütatilakà tabhajà jagau gaþ  // KVrk_3.84(1) //>#

tagaõabhagaõau dvau jagaõau dvau gurå ca yasya pàde tadvçttaü #<vasaütatilakà># nàma  / yathà  /
bhràtarvasaütatilakànatimuktakaü ca saüda÷yate 'tra kimu matparamastvametat  /
nà 'haü sa yo 'bhavadanekavidhotsava÷rãþ saüpratyasatyavirahaikagçhaü priyàyàþ  //

#<siühoddhateyamudità munikà÷yapena  // KVrk_3.84(2) //>#
iyameva vasaütatilakà #<ka÷yapa>#syàcàryasya matena #<siühoddhatà># nàma  / yathà  /
unnidrapadmavadanaþ subhago 'ïganànàmàraktapàdatalapàõãradãnasattvaþ  /
siühoddhatà samagalaþ suvi÷àlavakùàþ syàdãdç÷o narapatiþ puruùaþ pçthivyàþ  //

#<uddharùiõã nigadità munisaitavena  // KVrk_3.84(3) //>#

saiva vasaütatilakà #<saitava>#muninà #<uddharùiõã># #<nigadità># uktà  / yathà  /
saüvatsare rasapayonidhisåryasaükhyaiþ ÷rãvikramànnarapate racità mameyam  /
uktà sanàmabhirudàharaõyairudàrairuddharùiõã bhavatu cetasi satkavãnàm  //

#<gomena saivamudità madhumàdhavãti  // KVrk_3.84(4) //>#

vasaütatilakàmityeke  || 84 ||

#<induvadanà bhajasanaiþ saguruyugmaiþ  // KVrk_3.85 //
>#
bhagaõajagaõasagaõanagaõà dvau gurå ca yasya pàde tadvçtta#<minduvadanà># nàma  / yathà  /
màrutava÷apracalitotpaladalàkùaü ÷obhanalalàñatañamadhyakçtapuõóram  /
re pathika saüprati madhau madanabandhau saüsmarasi tadvadanaminduvadanàyàþ  || 85 ||

#<dviþ saptacchidalolà msau mbhau gau caraõe cet  // KVrk_3.86 //>#

yasya caraõe pàde magaõasagaõamagaõabhagaõà dvau gurå tadvçttaü #<alolà># nàma  / #<sapta>#bhiryatiþ  / yathà  /
yo deva dvijabhaktaþ saüsàreùu viraktaþ ÷rautasmàrtavidhãnàü kartà tyaktavikalpaþ  /
maitraþ kàruõikàtmà krodhàmarùavimuktastasya ÷rãbhuvane syàllolà nånamalolà  || 86 ||

#<ati÷akvaryàm  />#

#<dvihatahayalaghuratha giti ÷a÷ikalà  // KVrk_3.87 //>#

#<dvihatahayalaghu>#rityarthaþ guru÷ca bhavati yasya caraõe tadvçttaü #<÷a÷ikalà># nàma  / saptabhiraùñabhiryatiþ  / pàri÷eùyàdyathà  /
kusuma÷aratanudahana÷irasi jañàmukuñatañamaõiramalakiraõà  /
tava bhavatu sukhakçdayamiha satataü pravipadi sunabhasi vasati ÷a÷ikalà  || 87 ||

#<sragiti bhavati rasanavakayatiriyam  // KVrk_3.88 //>#

ùaóbhirnavabhi÷ca yadà #<yati>#rbhavati tadà #<sragi>#ti nàma  / #<màle>#ti vaktavye chaüdobhaügabhayàt sragityuktam  / ekàrthatvànna doùaþ  / yathà  /
ghanaparimalamilitamadhupanicayà sragiyamurasi tava ÷a÷imukhi ÷u÷ubhe  /
kañakayugalamapi kalaravasubhagaü ÷riyamidamiha janayati sucaraõayà  || 88 ||

#<vasuhayayatiriti maõiguõanikaraþ  // KVrk_3.89 //>#

iyameva ÷a÷ikalà #<vasva>#ùñabhi#<rhayaiþ># saptabhiryadà #<maõiguõanikaraþ># nàma  / yathà  /
parajanahitakaravaradhanakalitaþ suvacanakçtavarajanasukhanivahaþ  /
bhavabhuvi bhavakçtavarataramahimà sa bhavati naravara maõiguõanikaraþ  || || 89

#<nanamayayayuteyaü màlinã bhogilokaiþ  // KVrk_3.90 //>#

dvau nagaõau magaõo dvau yagaõau yasya tadvçttaü #<màlinã># nàma  / yathà  / aùñabhiþ saptabhiryatiþ  /
navajaladharamàlàmàlinãü tàü vilokya
nijadayitaviyogapràntabhàvaü nibodham  /
na na khalu jaladharàõàü nàdamàkarõya ka÷ci-
dbhavati ÷ithilabuddhirve÷ma gantuü pravàsã  || 90 ||

#<bhavati najau bhajau rasahitau prabhadrakam  // KVrk_3.91 //>#

yasya pàde nagaõajagaõabhagaõajagaõaragaõàstadvçttaü #<prabhadrakaü># nàma  / yathà  /
alabhata du÷careõa tapasà himàdrijà
yamiha patiü patiü trijagatàü mahe÷varam  /
pavanasamuddhutàmali÷ikhàhutasmaro
di÷atu satàü sadaiva savi suprabhadrakam  || 91 ||

#<sajanà nayau ÷arada÷akaviratirelà  // KVrk_3.92 //>#

sagaõajagaõanagaõanagaõayagaõà yatra tadvçtta#<melà># nàma  / paücabhirda÷abhiryatiþ  / yathà  /
varacaüdanadrumaki÷alayamaricailà-
lavalãlatàprabhçtivanamiha dhunvan  /
malayànilaþ sapadi vidalitaprayukta-
pramadàjanaþ prasaritapatibandhuþ  || 92 ||

#<mrau myau yàntau bhavetàü saptàùñabhi÷candralekhà  // KVrk_3.93 //>#

yasya pàde magaõaragaõamagaõà dvau yagaõau tadvçttaü #<candralekhà># nàma  / saptabhiraùñabhiryatiþ  / yathà  /
vibhrànti÷candralekhàü cåóàmaõisthànabhçttàü
yastàrtãyaü ca netraü jàjvalyamànaü lalàñe  /
kaõñhe yasyàsthimàlà bhasmàügaràgaþ ÷arãre
kalpàütàü vaþ sa da÷yàttrailokyanàtho girã÷aþ  || 93 ||


#<aùñau>#

#<bhratrinagaiþ rasàt khamçùabhajagavilasitam  // KVrk_3.94 //>#

bhagaõaragaõau trayo nagaõà guru÷ca yatra tadvçttaü #<çùabhagajavilasitaü># nàma  / ùañda÷abhiryatiþ  /
yatra catuùpatheùu vividhayuvatijanatà
sàmamanorameùu tava ripuvaranagare  /
tvadbhujavikrameõa nçpativara vijayati
saüprati tatra vanyamçùabhagajavilasitam  || 94 ||

#<najabhajaraiþ sadà bhavati vàõinã gayuktaiþ  // KVrk_3.95 //>#

nagaõajagaõabhagaõajagaõaragaõà guravo yatra tadvçttaü #<vàõinã># nàma  / yathà  /
cakitamçgekùaõà gurunitambabaddhakà¤cã
guõakalakiükiõãravavibodhàsameùuþ  /
janayati vàõinã caturavàkyapaõóiteyaü
mudamadhikàü sakhe manasi karoti dçùñà  || 95 ||



#<atyaùñau>#

#<rasaiþ rudrai÷chinnà yamanasabhalà gaþ ÷ikhariõã  // KVrk_3.96 //>#

yagaõamagaõanagaõasagaõabhagaõà laghugurå ca yatra tadvçttaü #<÷ikhariõã># nàma  / ùaóbhirekàda÷abhiryatiþ  /
÷a÷àükàsyà caücatkuvalayadalaspardhinayanà
salãlaü gacchaütã gurujaghanabhàràlasagatiþ  /
iyaü pãnottuügastana÷ikhariõã vàravanità
kañàkùairvikùobhaü janayati munãnàmapi hçdi  || 96 ||

#<jasau jasayalà vasugrahayati÷ca pçthvã guruþ  // KVrk_3.97 //>#

jagaõasagaõajagaõasagaõayagaõalaghuguravo yatra tadvçttaü #<pçthvã># nàma  / yathà  /
kimityayamasaüskçtastava suke÷i ke÷occayaþ
kimityuta sumekhalàvirahità ca pçthvã kañiþ  /
tadehi kuru maõóanaü tyaja ruùaü vasaütotsave
yataþ sutanu pa¤caùairapi dinairvayo yàsyati  || 97 ||

#<diïmuni vaü÷apatrapatitaü bharanabhanalagaiþ  // KVrk_3.98 //>#

bhagaõaragaõanagaõabhagaõanagaõalaghuguravo yatra tadvçttaü #<vaü÷apatrapatitaü># nàma  / da÷abhiþ saptabhiryatiþ  / yathà  /
naiva vidustçùàturadhiyastava ripunagare
maüdiradãrghikàsu salilaü savidhamapi mçgàþ  /
ambujavaü÷apatrapatitadrumadalanikaraiþ
chàditamàtape tu mahati kùitipati talakà (?)  || 98 ||

#<rasayugahayairnsau mrau slau go yadà hariõã tadà  // KVrk_3.99 //>#

nagaõasagaõau magaõaragaõau sagaõalaghuguravo yatra tadvçttaü #<hariõã># nàma  / ùaóbhiþ caturbhiryatiþ  / yathà  /
vadanamamalaü dhatte ÷obhàü ÷a÷àükasamà÷ritàü
÷ravaõayugalaü dolàlãlàü tanoti manobhuvaþ  /
stanaparisare hàraþ sphàraþ sphuratyatinirmalaþ
kimiha na cettasyàhàri dhruvaü hariõãdç÷aþ  //
#<çùabhacaritamityeke>#  || 99 ||

#<mandàkràntà jaladhiùaóagaiþ mbhau natau tàdgurå cet  // KVrk_3.100 //>#

magaõabhagaõanagaõà dvau tagaõau dvau gurå ca yasya pàde tadvçttaü #<mandàkràntà># nàma  / caturbhiþ ùaóbhi÷cedyatirbhavati  / yathà  /
mandàkràntàdharakisalayà pàõipadmaü dhunànà
gàóhà÷leùapraõayi÷ithilà vepamànàügayaùñiþ  /
svidyadvaktrà pulakitatanuþ kiücidàmãlitàkùã
cetaþprãtiü janayati bhç÷aü nåtanoóhà vivoóhà  || 100 ||

#<yadi bhavato najau bhajajalà gururnarkuñakam  // KVrk_3.101 //>#

naganajagaõabhagaõà dvau jagaõau laghugurå aha tadvçttaü #<narkuñakaü># nàma  / #<avitathami>#ti anye  / yathà  /
surabhisamàgame virahiõãjana÷okakare
kçtabahumaõóanà tvamatibhàmani madvacanaiþ  /
nijadayitàütikaü yadi na yàsi gataü tadaho
avitathavàkyakau÷alamidaü mama niùphalatàm  || 101 ||

#<muniguhakàrõavaiþ kçtayatiü vada kokilakam  // KVrk_3.102 //>#

narkuñakameva saptabhiþ #<guhakaiþ># kàrtikeya÷irobhiþ ùaóbhi÷caturbhiþ kçtayatiü tadvçttaü #<vada># #<kokilakaü># he ÷iùyeti vi÷eùaþ  / yathà  /
madanamahotsave muditakokilakàntarave
na bhajati yà priyaü praõayasundaramindumukhi  /
dhruvamiha sàbalà svayamaharni÷ameva bhç÷aü
sakhi paritapyate gurumanobhavatàpavatã  || 102 ||

#<dhçtau>#

#<syàdbàõartva÷vaiþ kusumitalatàvellità mtau nayau yau  // KVrk_3.103 //>#

magaõatagaõau nagaõastrayo yagaõà yatra tadvçttaü #<kusumitalatàvellità># nàma  / paücabhiþ ùaóbhiþ saptabhiryatiþ  / yathà  /
udyànàbjànàü prakaradhunanàvàsasaurabhyasaüpat
kaükolailànàü kusumitalatàvellitànyaþ punànaþ  /
àgastyo vàyurdivi suratàyàsayàtàüganànàü
svedàmbhobindånharati punarapyàdi÷ansaügamecchàm  || 103 ||

#<atidhçtyàm
>#
#<rasartva÷vairymau nsau raraguruyutà meghavisphårjitaü syàt  // KVrk_3.104 //>#

yagaõamagaõanagaõasagaõà dvau ragaõau guru÷ca yasya pàde tadvçttaü #<meghavisphårjitaü># nàma  / ùaóbhiþ ùaóbhiþ saptabhiryatiþ  / yathà  /
samàyàtaþ svairaü kuñajakusumàmodavàhã samãraþ
÷rutaü dhairyaü dhvaüsi prasabhamadhunà meghavisphårjitaü ca  /
viyoge sadbhartuþ nijalavaõimà 'dhaþkçtasvaütijasya
prayàntã me pràõà kuli÷akañhinà meghanà÷aü tathàpi  || 104 ||

#<såryà÷vairmasajastatàþ saguravaþ ÷àrdålavikrãóitam  // KVrk_3.105 //>#

magaõasagaõajagaõasagaõà dvau tagaõau gururyasya pàde tadvçttaü #<÷àrdålavikrãóitaü># nàma  / dvàda÷abhiþ saptabhiryatiþ  / yathà  /
÷rãkhaõóàcalakaüdaràtsarabhasaü nirgatya sàüdraü drumàü-
÷caücaccampakacàrukesarabharaü dhanvanmuhurlãlayà  /
itthaü vibhradayaü vasantapavanaþ ÷àrdålavikrãóitam
strãõàü mànagajaü haniùyati hañhàt mànotkañànàmapi  || 105 ||

#<[kçtau]>#

#<j¤eyà saptà÷vaùaóbhirmarabhanayayuto bhlau gaþ suvadanà  // KVrk_3.106 //>#

yasya vçttasya pàde magaõaragaõabhagaõanagaõayagaõabhagaõalaghugurustadvçttaü #<suvadanà># nàma  / saptabhiþ saptabhiþ ùaùñha÷ca yatiþ  /
rambhàstambhopamoruþ sugurughanakucà sàraüganayanà
madhyakùàmà suromàvaliramalamadaütà candravadanà  /
hçtsthaü bhàvaü kañàkùairnijamiva kathayatyeùà suvadanà
yånàü cetàüsi sadyo madayati yuvati÷chekoktiku÷alà  || 106 ||


#<trã rajau galau bhavedihedç÷ena lakùaõena vçttanàma  // KVrk_3.107 //>#

trãnvàrànragaõajagaõau gurulaghå yasya pàde tadvçttaü #<vçttanàma># vçttàbhidhànamityarthaþ  /
saüpadàptisambhavo madaþ kadàcideva mànase nagasya
na pramàõavidyayà paraprameyajàlabhaügadakùayà 'pi  /
nàpyaråparåpayà paràüganàbhimar÷ano rasaþ kadàpi
tasya vçttamãdç÷aü ÷irobhiruhyate narairato vicàryaþ  || 107 ||

#<prakçtau>#

#<mrabhnairyànàü trayeõa trimuniyatiyutà sragdharà kãrtiteyam  // KVrk_3.108 //>#

magaõaragaõabhagaõanagaõà yagaõatrayaü yasya pàde tadvçttaü #<sragdharà># nàma  / vàratrayaü saptabhiryatiþ  /
yàsàmunnidrapadmadyutimukhamamalaü sphàravisphàritàkùam
ca¤catkà¤cãguõena sphuradurumaõinà ' 'vartalakùmãü vitanvat  /
cetaþprãtiü naràõàü vidadhati vilasannàbhimadhyaprade÷à
gacchantyo
 ràjamàrge vikacavicakilasragdharà ràjavadhvaþ  || 108 ||

#<àkçtau>#

#<bhrau naranà ranàvatha gururdigarkaviramaü hi madrakamidam  // KVrk_3.109 //>#

bhagaõaragaõanagaõà ragaõanagaõaragaõanagaõaguravo yasya pàde tadvçttaü #<madrakaü># nàma  / da÷abhirdvàda÷abhiryatiþ  / yathà  /
tvatkathitairalãkavacanaiþ karomi kathamasya kopamasamam
yasya na vipriyaü sakhi mayà ÷rutaü na ca nirãkùitaü kathamapi  /
madrakarairayaü priyatamaþ karoti vacanairmanaþ samadanam
pà÷yavimuktajàlamadhunà mamàïdhriyugale luñhatyapi bhç÷am  || 109 ||

#<vikçtau>#

#<yadiha najau bhajau bhjabhalagàstadà÷valalitaü haràrkayatimat  // KVrk_3.110 //>#

yasya pàde nagaõajagaõau bhagaõajagaõabhagaõajagaõabhagaõalaghuguravo bhavanti tadvçttaü #<a÷valalitaü># nàma  / ekàda÷abhirdvàda÷abhiryatiþ  / yathà  /
samaravinirjitàrinivahakùitã÷varavicitrama÷valalitam
hçdayacamatkçtipradamidaü vilokya bhavato vadanti kavayaþ  /
dhruvamurarãcakàra nçpaterdivaspatirimaü turaügamavaraü
bahutaramanyathà na viyati krathairiha vivelate 'tibahulaiþ (?)  || 110 ||

#<mattàkrãóaü mau tnau nau nlau giti bhavati vasu÷arada÷ayatiyutam  // KVrk_3.111 //>#

yasya pàde dvau magaõau tagaõanagaõau dvau nagaõau nagaõalaghuguravastadvçttaü #<mattàkrãóaü># nàma  / aùñabhiþ pa¤cabhi da÷abhi÷ca yatiþ  / yathà  /

dçùñvà càndraü bimbaü ràtrau karanikaravinihitatimiranikaram
gàyanti sma svairaü yasminsuvikasitakusumavati madhusamaye  /
paurà baddhàstasmin saüpratyavanipatitilaka tava nagare
mattàkrãóàtisvacchandaü vigatabhayabhavabhamitamçganivahàþ  || 111 ||

#<saükçtau>#

#<bhåtamunãnairyatiriha bhatanàþ sbhau bhanayà÷ca yadi bhavati tanvã  // KVrk_3.112 //>#

bhagaõatagaõanagaõasagaõà dvau bhagaõau nagaõayagaõau yasya pàde tadvçttaü #<tanvã># nàma  / paücabhiþ saptabhiràdityai÷ca yatiþ  / yathà  /
yà mukhapadmaü ÷a÷adharasadç÷aü sundaralolanayanamatiramyam
subhru bibharti tribhuvanajayino vàsanivàsamiva makaraketoþ  /
pãnanitambà gurukucayugalà vçttasukomalabhujakarayugmà
sà mama citte janayati yuvatã harùamanalpamiyamiha sutanvã  || 112 ||

#<atikçtau>#

#<krau¤capadà bhmau sbhau nananà ngã iùu÷aravasumuniviratiriha bhavet  // KVrk_3.113 //>#

bhagaõamagaõasagaõabhagaõà÷catvàro nagaõà guru÷ca yasya pàde tadvçttaü #<krau¤capadà># nàma  / pa¤cabhiraùñabhiþ saptabhi÷ca yatiþ  / yathà  /

krau¤capadà yà roma÷agàtrã vikañada÷anataniratiparuùatanuþ
piügaladçùñiþ såkùmanitambà kapilakacanicayaviùamakucayugà  /
yà ca hasantã locanavàri prakañayati rahasi nijapativimukhã
mu¤ca sakhe tàmiùñatamaü ceccirataramiha tava cara viùayasukham  || 113 ||

#<utkçtau>#

#<vasvã÷à÷vacchedopetaü mamatanayuganarasalagairbhujaügavijçmbhitam  // KVrk_3.114 //>#

dvau magaõau tagaõastrayo nagaõà ragaõasagaõau laghugurå ca yasya pàde tadvçttaü #<bhujaügavijçmbhitaü># nàma  / aùñabhirekàda÷abhiþ saptabhiryatiþ  / yathà  /
pràleyàü÷ujyotsnàkàütadyuti÷ubhamavimalasadvitànamanohare
krãóàgàre ca¤cacciratra kusumaparimalamiladalivraje÷udhayojjvale  /
premodrekà ve÷yàvçttaü kulayuvatirapi vitanute yadà suratotsave
preyànapyànandeneva prakañayati rahasi na tadà bhujaügavijçmbhitam  || 114 ||

#<mo nàþ ùañ sagagiti yadi navarasarasa÷arayatiyutamapavàhàkhyam  // KVrk_3.115 //>#

yasya pàde magaõo nagaõà ùañ sagaõo dvau gurå ca yatra tadvçtta#<mapavàhaü># nàma  / navabhiþ ùaóbhiþ ùaóbhiþ paücabhiþ yatiþ  / yathà  /
àtmànaü kalayati tçõamiva suragurudharaõitalasuragavàmartho
yo nityaü vikasitamukhakamalamiha vitarati dhanamamalamarthibhyaþ  /
saüpatyà samupahasitadhanadavibhavanivahadaurabhyàt
lokaþ pa÷yati vigalitabahuvidhimatimatikç÷atanumapavàhaü tam  || 115 ||


// uktàdijàtiprakaraõam  //


ata evaü urdhvaü ÷eùajàtiprakaraõaü bhavati  / taccàtra noktaü granthagauravabhayàtkedàreõa evamuktàdijàtiùu utkçtyavasànàsu ÷rãprabhçti apavàhàntàni samavçttàni padar÷a(?)  / `#<yatkiüciddç÷yate chandaþ ùaóviü÷atyadhikàkùaram  / ÷eùajàtyàdikaü muktvà tatsarvaü daõóakà vidu>#'rityàdilakùaõàn daõóakànàha  /

#<yadiha nayuktagalaü tataþ saptarephàstadà caõóavçùñiprayàto bhaveddaõóakaþ  // KVrk_3.116 //>#

iha ÷àstre #<caõóavçùñiprayàto># nàma #<daõóako># #<bhavet  >#/ yadà nagaõau dvau saptaragaõà÷ca bhavanti  / #<÷atamàõóavàbhyàmçùibhyàmanekà 'sya saüj¤à kçtà>#  / yathà  /
kuvalayadaladãrghanetrà sumadhyà pçthu÷roõibimbà navapràgasaüsaktahçt
prathamavirahapãóità sà mçtà preyasã garjitaü vàridànàü ni÷amya dhruvam  /
nabhasi kuñajapuùpasaübhàragaüdhàsavonmattabhçügàüganà gãyamànàgame
hata pathika vçthà kimàyàsa...................................  /
#<caõóavçùñirityeke>#  || 116 ||

#<praticaraõavivçddharephàþ syurarõàrõavavyàlajãmåtalãlàkaroddàma÷aükhàdayaþ  // KVrk_3.117 //>#
caraõaü caraõaü prati #<praticaraõaü># ragaõànàü vçddhyà ihàrõàdayo daõóakàssyuþ  /

#<aùñabhã ragaõairarõo yathà  /
>#÷ramasalilamapakaroti drutaü kàminãnàü rasàyàsajaü maruccãkaràmodavàn
janayati madhupasya tãradrumàlã lasatpallavàlaükçtàü kàminãvibhramàde÷akam  /
ayamiha dayitaiþ purorõànidhiü yasya ÷akyaü samasàyuvajraprahàrànabhij¤abhyusã (?)
bhujagapuravadhålasallocanànandakaro sphurantã na lãlàü tanoti ràjàtmajaþ  //

#<navabhã ragaõairarõavo yathà  />#
trinayananagatuüga÷çüga÷riyaü bibhraduddaõóaóiüóãrapiõóàvadàtaistaraügottarairullasan
makaratimitimiügilo vistçtàdhiùñhitakroóasaüpràpta÷obhairnabhaþpràügaõaj¤àpakaiþ  /
bhujaga÷ayana÷ayito devadevasya yo vàsa ve÷ma÷riyo janenàrõavaso 'yamagrãþ priye
tava nayanapathaü prayàtastanotuü pramodaü vinodàspadaü tãrasaübhåtapunnàgapågadrumaiþ  //

#<da÷abhã ragaõaiþ vyàlo yathà  /
>#prasayati malayànile viprayuktàüganàdãrghaniþ÷vàsasaüparkasaüvavardhitaprauhitàvematonandani
sphuóitabakulakarõikàràmradunnàgamàkaüdakaükillisaccampakàmodavàhinyamuùmin vasaütàgame  /
bhaja caraõayugànataü saünatàügipriyaü prãtisaüdohakàminã nàma nagàturàõàü mçgãcakùuùàm
taruõãmani (?) sakhi sphurajjvàlajihvàgralole 'ïganànàü sadà saukhyaü vidhvaüsinà 'nena kiü dagdhamànena te  //

#<tairekàda÷abhirjãmåtairyathà  /
>#
priyavirahitakàminã jãvità sà vinà÷aikadakùàniloddhåtakàdambapuùpàsavàmårcchità÷eùabhçügadhvajo  /
nabhasi nabhamivàükùasaudàminãmàlayàlaükçtaü nãlajãmåtapaüktiü balàkàvalãsevitàü locanànandadàm  /
viracitamadhurasvaraü càtakànàü ca ramyaü samåhaü tu sàskàütamapyunmadaü(?) bhàvinãü tçptimàkàükùamàõam  /
muhukçtavitatasubarhibhàraþ
 ÷ikhãsaüvanmanmathà preyasã prãtimutpàdayan nçtyati svàïdhrivinyàsasauüdaryavat  //

#<dvàda÷abhirlãlàkaro yathà  />#
abhinavanavapallavàsvàdasaü÷uddhakaõñhànyapuùñàüganàsuüdaràradhvagãtadhvanipràptabodhiryadi cakravàle vane  /
kusumitabahupàñalà karõikàràmrasatsiüduvàrottamà÷okasatpuùpabhàrà vana÷rãkçtà÷eùa÷àkhàlasatpallave vane  /
vilapati vanità ghanasyàbhimànagrahaü làsyalãlàkaro màdhavã pallavànàmayaü kàmadevaikabandhavasantànilo  /
jagati vijayinãü smaràj¤àmivàviùkarotyaüganànàü ratàyàsajasvedabinduprasaktàlakapràütakaüpaü vidhitsurmuhuþ  //

#<trayoda÷abhã ragaõairuddàmo yathà  />#
÷a÷adharasadç÷aü mukhàmbhoruhaü bibhratã pakvabimbàdharoddàmahàràvalã÷obhitoccastanã såkùmaromàvalãpràptanàbhihçdà  /
÷ravaõayuganive÷itasvarõatàõóaükasaülagnaratnaprabhàsitàpàügaraügàügaõotsaügasaünçtyamànekùaõakùobhitakùmàtalà  /
kalaravavarakiükiõãpakvaõanmekhalàlaükçta÷roõibimbànuvçttànupårvoruyugmà sarojàruõàïdhridvayanyastasannåpurà  /
hçdayama÷araõaü munãnàmapãyaü salãlaü vrajaütã karoti sphuraccãvarapràüjalodbodhitànaügalakùmãkçtà÷eùalokaü bhç÷àm  //

#<caturda÷abhã raiþ ÷aükho yathà  />#
kvacidupari taraccaüdavallãvitànaiþ kvaciddrumàõàü latàsaücayaiþ saücarannakracakraiþ kvacinnãrasaübhåtapågadrumaiþ ÷obhitam  /
kvacidapi ghanasàümrahiütàlatàlàvalãcàrutàmbålavallãsamåhaiþ (?) kvacidvyàlasallolakolàhalotpàditorvãprakaüpam  /
kvacidabhinavacampakonnidracaücatprastanàsavàmodasaüparkaþ saüpràptasaurabhyasaüpatsamãràgamàtãtatoyakaõaiþ sekitaü nãrahçtaü vidrutam  /
salilanidhimanekaratnàkaraprãtisaüdohadaü setusãmaütamaütaü vilokya drutaü vilocanànàü nipàtaü ca yasyà÷u sàphalyamàpàdayaþ  //

#<àdi÷abdàtpaücada÷abhiþ raiþ samudraþ ùoóa÷airbhujaüga ityevamàdayo yatheùñakçtanàmàno daõóakà bhavanti>#  || 117 ||


#<pracitakasamabhidho dhãradhãbhiþ smçto daõóako nadvayàduttaraiþ saptabhiryaiþ  // KVrk_3.118 //>#

#<nagaõadvayà>#naütaraü #<saptabhiryaiþ># #<pracitako># nàma #<daõóakaþ smçtaþ>#  / pårvavadatràpi praticaraõavivçddharephakrameõa yagaõàdisamastagaõavçddhyà daõóakà bhavanti  / yathà  /
pårvamekaikàkùaravçddhyà chaüdasàü vçddhiruktàstathà rephopalakùità trayeõa vçddhiþ sà càcàryapàraüparyopade÷àt tàvadgràhyà yàvadekonamakùarasàhasraü bhavanti  / yadyapi kai÷ciduktaü sahasràkùaraparyantà daõóakà iti tathàpi tçkàõàü vçddhyà ekonameva sahasraü bhavantãti  || 118 ||

// iti daõóakaprakaraõam  //


iti sulhaõaviracitàyàü sukavihçdayànaüdinyabhidhànàyàü vçttaratnàkarachandovçttau samavçttàdhyàyastçtãyaþ  //



caturtho 'dhyàyaþ
ardhasamavçtàdhyàyaþ

athàrdhasamavçttàdhyàyamàha  /

#<viùame yadi sau salagà dale  / bhau yuji bhàdgurukàvupacitram  // KVrk_4.1 //>#

atra pàde iti vaktavye ardhasamavçttàdhyàye tvardhàpekùayà ardha ityuktaü såtrakàreõeti na doùaþ  / #<viùame># prathame tçtãye pàde trayaþ sagaõà laghurgururyadi #<yuji># same dvitãye caturthe bhagaõatrayaü dvau gurå tadà #<upacitrà># nàmàrdhasamavçttaü bhavati  / yathà  /
tvadaràtipure kùiti yoddhase muktamahoragakaücukevaüti (?)  /
upacitramudãkùya divà bhayànno vivi÷urbhavanàni hariõyaþ  || 1 ||

#<bhatrayamojagataü guruõã cedyuji ca najau jyayutau drutamadhyà  // KVrk_4.2 //>#

yasyàrdhasamavçttasya #<auje># viùame prathame tçtãye pàde #<bhagaõatrayaü># dvau gurå yadi #<yuji># same dvitãye caturthe nagaõajagaõau jagaõayagaõau ca tadvçttaü #<drutamadhyà># nàma  / yathà  /
dçùñivilàsavi÷eùama÷eùaü vividhagatãravacoracanàü ca  /
yauvanameva vadhå drutamadhyàpayati manobhavadattavivekà  || 2 ||
#<sayugàtsagurå viùame cet  / bhàviha vegavatã yuji bhàdgau  // KVrk_4.3 //>#

#<viùame># pàde trayaþ sagaõà guru÷ca #<yuji># same bhavaõatrayaü dvau gurå ca tadà #<vegavatã># nàma  / yathà  /
sukçtaikanidheþ smarabandhoþ kasyacidàlayamàli salãlam  /
iyamunnatapãnanitambà gacchati vegavatã madanàrtà  || 3 ||


#<auje taparau jarau guru÷cet  / msau jgau bhadraviràóbhavedanoje  // KVrk_4.4 //>#

#<auje># viùame pàde prathame tçtãye tagaõàtparau jagaõaragaõau #<guru÷ce>#dyadi bhavati #<anoje># same dvitãye caturthe pàde magaõasagaõajagaõà gurå ca bhavanti tadvçttaü #<bhadraviràñ >#nàma  / yathà  /
kundendusamujjvalena baddhaü brahmàõóodaravartinàü narendra  /
nãtà hara÷ailasaüdhyamete ÷uddhabhadraviràó payase ya÷aste  || 4 ||

#<asame sajau saguruyuktau ketumatã same bharanagàdgaþ  // KVrk_4.5 //>#

#<asame># viùame pàde sagaõajagaõasagaõà guru÷ca #<same># dvitãye caturthe bhagaõaragaõanagaõà dvau gurå ca tadvçttaü #<ketumatã># nàma  / yathà  /
bhavatà raõàügaõagatena prasphuritàsimàtrasacivena  /
vijitàmarà÷vagajayuktà ketumatã narendra ripusenà  || 5 ||

#<àkhyànikã tau jagurå gamoje jatàvanoje jagurå guru÷cet  // KVrk_4.6 //>#

#<auje># prathame tçtãye pàde tagaõau dvau jagaõo gurå ca #<anoje># dvitãye caturthe jagaõatagaõau jagaõo dvau #<gurå># ca tadvçttaü #<àkhyànikã># nàma  / yathà  /
ye ye tvayà saüjati ÷atrubhåpà hatà hatà÷eùavipakùavarga  /
àkhyànikã kãrtiravantinàtha babhåva te saücaritàütarikùe  || 6 ||

#<jatau jagau go viùame same syàttau jgau gameùà viparãtapårvà  // KVrk_4.7 //>#

yasya prathame tçtãye pàde jagaõatagaõajagaõà dvau gurå ca #<same># pàde dvau tagaõau jagaõo dvau gurå ca tadvçttaü #<viparãtàkhyànikã># nàma  / yathà  /
dhruvaü samàgacchati jãvite÷a ÷rutvàdikàruõyaparaü vaco me  /
bhavenna ceddaivava÷àdihànyà àkhyànikã me viparãtapårvà  //
#<àkhyànikã vàrtàhàrikocyate>#  / etayo÷ca pårvoktopajàtyaütargatatve vi÷eùasaüj¤àrdhasamavçttàdhyàye pàñhaþ  || 7 ||

#<sayugàtsalaghå viùame gururyuji nabhau ca bharau hariõaplutà  // KVrk_4.8 //>#

yasyà #<viùame># pàde sagaõatrayaü laghugurå ca #<same># pàde nagaõabhagaõau bhagaõaragaõau ca tadvçttaü #<hariõaplutà># nàma  / yathà  /
yadi ÷ãghragatirhariõaplutànsuviùamàüstanute pathikaþ pathi  /
jaladàgamane priyayà tadà bhavati saügatirardha÷arãrayà  || 8 ||

#<ayuji nanaralà guruþ same njamaparavaktramidaü tato jarau  // KVrk_4.9 //>#
viùame pàde nagaõau ragaõo laghu÷ca guru÷ca bhavanti #<same># pàde nagaõajagaõau jagaõaragaõau tadvçttaü #<aparavaktraü># nàma  / yathà  /
jaladagalapi÷aügalocanaü madanaripoþ ÷a÷ikhaõóamaõóitam  /
apaharatu bhayàni dakùiõaü tadaparavaktrabhayaükaraü satàm  //
asya vaitàlãyàntargatatve 'pi vi÷eùasaüj¤àrtha ihopanyàsaþ  || 9 ||

#<ayuji nayugarephato yakàro yuji ca najau jaragà÷ca puùpitàgrà  // KVrk_4.10 //>#

yasya viùame pàde nagaõadvayaü ragaõàtparo yagaõaþ same nagaõajagaõau jagaõaragaõau guru÷ca tadvçttaü #<puùpitàgrà># nàma  /
calaki÷alayavatya÷oka÷àkhà tava caraõàhatimàtrapuùpitàgrà  /
÷a÷imukhi sakhi mu¤ca mànamasyà madanamahotsava eùa yàti ÷ånyà  //
iyamapyaupacchandasikaü vi÷eùasaüj¤àj¤àpakàrthamatrocyate  || 10 ||

#<vadantyaparavaktràkhyaü
 vaitàlãyaü vipa÷citam  />#
#<puùpitàgràbhidhaü kecidaupacchaüdasikaü tathà  // KVrk_4.11 //>#

#<syàdayugmake rajau rajau same tu jarau jarau gururyavàtparà matãyam  // KVrk_4.12 //>#

yasya viùame pàde ragaõajagaõau ragaõajagaõau same jagaõaragaõau jagaõaragaõau guru÷ca tadvçttaü #<yavàtparàmatãyaü># bhavatãtyarthaþ  / yathà  /
màlavakùitã÷a màsamudga÷àli yavànatàribhåyamedinã samagrà  /
àtmasàtkçtà tvayà ripån vijitya samagrasainyasaüyutànapi prasahya  || 12 ||

iti sulhaõaviracitàyàü sukavihçdayànandinyabhidhànàyàü vçttaratnàkaracchaüdovçttau ardhasamavçttàdhyàyaþ caturthaþ  /



pa¤camo 'dhyàyaþ
viùamavçttàdhyàyaþ
viùamavçttàdhyàya àrabhyate  /
#<mukhapàdo 'ùñabhirvarõaiþ  />#


[padacaturårdhva-prakaraõam (5.1-5)]

#<pare 'smàt makaràlayaiþ kramàdvçddhàþ  />#
#<satataü yasya vicitraiþ pàdaiþ saüpannasauüdaryam  />#
#<tadabhihitamamaladhãbhiþ padacaturårdhvàbhidhaü vçttam  // KVrk_5.1 //>#

prathamapàdo 'ùñàkùaraþ  / #<pare># ca dvitãyatçtãyacaturthàþ  / #<asmàtpra>#thamapàdà#<tmakaràlayai>#÷caturbhi÷caturbhirakùaraiþ #<kramàdvçddhà># vardhitàþ  / kramàditi ko 'rthaþ  / dvitãyo dvàda÷àkùaraþ  / tçtãyo ùoóa÷àkùaraþ  / caturtho viü÷atyakùara iti kramàdvçddhiü pràptàþ  / #<satata>#manavarataü iti vividhai÷caturviü÷atiprakàraprastàreõa #<vicitraiþ pàdaiþ># pràptasauüdaryaü ta#<dvçttaü># àcàryaiþ #<padacaturårdhvaü># nàmoktam  / yathà  /
àkramyamàkçùya dhanu-
rye tvayà nihità raõàügaõe ÷araiþ  /
ripavaþ sahasà gatàsavaþ kùitipate ÷rutam  /
padacaturårdhvaü na calanti tatraiva nipatanti sa÷alyàþ  //
atra gaõapàdàbhàvàt gurulaghå neùyate  / atra ca prastàryamàõaü caturviü÷atidhà bhavati  / ùoóa÷advàda÷aaùñau ùoóa÷aviü÷atidvàda÷a aùñau ityàdi  || 1 ||

#<prathamamuditavçtte  />#
#<viracitaviùamacaraõabhàji  />#
#<gurukayugalanidhana iha kalita àïà  />#
#<vidhçtarucirapadavitatiyatiriha bhavati pãóaþ  // KVrk_5.2 //>#

#<prathamamuditavçtte># padacaturårdhve viracitàn viùamàn aùñaudvàda÷aùoóa÷aviü÷atyakùaràn padàn bhajatãti tasmin #<viùamacaraõabhàji># #<iha># chaüdasi #<àïà># #<kalito># yuktaþ #<pãóo># bhavati  / #<àpãóa ityarthaþ>#  / kva sati ityàha  / #<gurukayugalanidhane># gurudvayaü nidhane 'vasàne yasya tasminsati  / kãdç÷aü ityàha  / #<vidhçtaruciràõàü pàdànàü vitatyà yati>#rviràmo yasya sa tathoktaþ  / ante gurudvayopàdanàdatra ÷eùàõàü laghutvamasyànuj¤ànaü kedàreõeti manyàmahe  / yathà  /
dhruvamiha vanitànàü
hçdi vinihitadayitaguõànàm  /
prasarati malayamaruti virahavatãnàü
smarasuhçdi vijayini bhavati niyatamasuvinà÷aþ  //
dviguråõi chaüdasi àpãóeti trayàõàü guråõàü aprave÷à#<cchargaõóa># iti nàma noktam  /
idamapi pårvavaccaturviü÷atiprastàro bhavati  / tebhya÷caturviü÷atibhyastrãnavakçùya samànyabhidhàtumàha  || 2 ||

#<prathamamitaracaraõasamutthaü>#
#<÷rayati jagati lakùma  />#
#<itaraditaracaraõajanitamapi ca turyaü
caraõayugakamavikçtamaparamiha kalikà sà  // KVrk_5.3 //>#

àpãóasya #<prathamaü turyaü># caturthaü #<itaracaraõasamutthaü># dvitãyapàdaü dvàda÷àkùaropalakùitaü #<lakùma># ÷rayati bhajati  / ko 'rthaþ  / prathamapade dvàda÷àkùaraþ  / dvitãyo 'ùñàkùaraþ  / aparamapi #<caraõayugalamavikçtama>#pratyayàbhàvamityevaülakùaõà #<kalikà># nàma  / #<ma¤jarãti vaktavye># chaüdobhaügabhayàt kaliketyuktamekàrthatvànna doùaþ  / yathà  /
adhamajanasuhçdi kalikàle
sujanakçtavirodhe  /
sakaluùamuùi sapadi vidhuvanàyàþ
tadanu vimanamanasi mudamiha janayati nivàsà  || 3 ||

#<dviguruyutasakalacaraõàütà>#
#<mukhacaraõaracitamanubhavati tçtãyaþ  />#
#<caraõa iha hi lakùma
prakçtamaparamakhilamapi yadi bhavati lavalã sà  // KVrk_5.4 //>#

yasyà#<stçtãyaþ># pàdaþ prathama#<caraõaracitaü># lakùaõa#<manubhavati># dvàbhyàü gurubhyàü yutà sakalacaraõànàmanto yasyàþ sà tathoktà #<lavalã># nàma  / #<aparaü># lavalyàü sarvamapi pràktanaü prastutaü pårvavaditi bhavati  / yathà  /
gaganatalamamalamalimetat
sapadi ÷a÷abhçdayaü analavitikaraughaiþ  /
janayati ca lavalyàþ
calamiti sarasaü bhuvidbhavipariõati(?) paripãóaþ  || 4 ||

#<prathamamadhivasati yadi turyaü
caramacaraõapadamavasitiguruyugmà  />#
#<nikhilaparamuparitanasamamiha lalitapàdà
tadiyamamçtadhàrà  // KVrk_5.5 //>#

#<prathamaü># pàdamaùñàkùaraü #<caramacaraõapadaü># pa÷cimapàdasthànaü ya#<dyadhivasati>#  / #<apara>#mapyanyatsarvaü #<uparitanaü># pårvavat  / ante gurudvayayuktà sulalitapadapaükti#<ramçtadhàrà># nàma  / yathà  /
÷a÷adharamukhi sakhi parirambhaü
tava mama vapuùi malayajarasaniùekaþ  /
÷ravaõapuñayugalasukhakçdaticaturamabhihçdyà
vacanamamçtadhàrà  //

piügalanàgastu padacaturårdhvàdiùu prathamapàdaviparyàse sati maüjaryàdi nàmàni vãkùyati  || 5 ||
  // padacaturårdhvaprakaraõam  //



[udgatà-prakaraõam (5.6-8)]

#<sajamàdime salaghukau ca nasajagurukeùvathodgatà  />#
#<tryaïdhrigatabhanajalà gayutà sajasà jagau caraõamekata pañhet  // KVrk_5.6 //>#

prathamapàde sagaõajagaõasagaõà laghu÷ca tathà dvitãyapàde nagaõasagaõajagaõaguravo bhavanti trisaükhyopalakùito 'ïdhri#<straïdhri>#stçtãyaþ pàdastasmin #<gatà># bhagaõanagaõajagaõalaghuguravastairyutà  / caturthe caraõe sagaõajagaõasagaõà jagaõo guru÷ca yatra sà #<udgatà># nàma  / #<ekata># iti  / prathamaü dvitãyena sahàvilaübitaü pañhedityarthaþ  / yathà  /
jitamatsarà sukçtino 'pi parihçtakalaükabàüdhavàþ  /
vãkùya sapadi yuvatiü vikçtiü niyataü prayàti vipulodgatàstanuþ  || 6 ||
#<caraõatrayaü bhajati lakùma yadi sakalamudgatàgatam  />#
#<rnau bhagau bhavati saurabhakaü caraõe yadãha bhavatastçtãyake  // KVrk_5.7 //>#

yadyudgatàyàstçtãye pàde ragaõanagaõabhagaõaguravo bhavanti tadà #<saurabhakaü># nàma vçttaü bhavet  / yathà  /
malayànilaþ priyaviyuktayuvatijanatàviyatyataþ  /
maüdamaüdamayametitaràü ghanasàrasaurabhakamudvamanniva  || 7 ||

#<nayugaü sakàrayugalaü ca bhavati caraõe tçtãyake  />#
#<taduditamurumatibhirlalitaü yadi ÷eùamasya khalu pårvatulyakam  // KVrk_5.8 //>#

#<yadyu>#dgatàyà#<stçtãye caraõe >#dvau nagaõau dvau sagaõau ca bhavataþ tadà #<lalitaü># nàma  / ÷eùamudgatàvat  / yathà  /
lalitàügahàraramaõãyamabhinavalalitaü samàüsalam  /
iyamatinayati mudà pramattà purato vayasya tava làsyamuttamam  || 8 ||
// udgatàprakaraõam  //



[upasthitapracupita-prakaraõam (5.9-11)]

#<msau jbhau gau prathamàïdhrirekataþ pçthaganyat>#
#<tritayaü sanajaragàstathà nanau saþ  />#
#<trinaparikalitajayau>#
#<pracupitamitamuditamupasthitapårvam  // KVrk_5.9 //>#

yasya prathame pàde magaõasagaõajagaõabhagaõà dvau gurå #<ekataþ>#  / #<pçthak anyattritayaü># pàdatritayaü kathamityarthaþ  / dvitãye pàde sagaõanagaõajagaõaragaõà guru÷ca tathà tçtãye pàde dvau nagaõau sagaõa÷caturthe nagaõatrayaü jagaõayagaõau ca tadvçttaü #<upasthitapårvaü># #<upasthitapracupitami>#tyarthaþ  / yathà  /
àruhyànyabhçtapriyà lasatsahakàraü prakañãkçtanavamaüjariü sagarvà  /
nijakalaravaninadaiþ prakañayati ratipatimahotsavamàli  || 9 ||

#<nau pàde 'tha tçtãyake sanau nasayuktau prathamàïdhrikçtayatistu vardhamànam  />#
#<tritayamaparamapi pårvasadç÷amiha bhavati pratatamatibhiriti gaditaü khalu vçttam  // KVrk_5.10 //>#

tadeva padacaturårdhvaü #<tçtãye># pàde nagaõau sagaõanagaõau ca bhavataþ prathamasya caturårdhvasyàïdhiþ prathamàïdhrivat kçtà yatiryasya kriyàvi÷eùaõasya ta#<tprathamàïdhrikçtayati>#ryathà bhavati  / eva#<mapara>#pàdatrayaü #<pårvasadç÷amiha># tantre ta#<dvçttaü># àcàryai#<rvardhamànaü># nàmoktam  / yathà  /
pàdena svayamunnatastanãbhira÷okaþ pramadàbhirabhihataþ pravardhamànaþ  /
vikasitakusumasamçddhimanubhavati bakulatarurapi varayuvatimukhàsavasiktaþ  || 10 ||

#<asminneva tçtãyake pàde tajarà syuþ prathame ca viratiràrùabhaü bruvanti  />#
#<tacchuddhaviràñpuraþ sthitaü tritayamaparamapi yadi pårvasamaü syàt  // KVrk_5.11 //>#

asminneva padacaturårdhvavçtte tçtãye pàde tagaõajagaõaragaõà bhaveyuþ, aparaü pàdatrayamapi pårvasamaü bhavati tadà #<÷uddhaviràñpuraþsthitaü># #<àrùabhaü># vadanti #<÷uddhaviràóàrùabhamityarthaþ>#  / yathà  /
bibhràõà vadanaü ÷a÷àükabiübasamànaü kamalàyatanayanà kç÷àüga÷obhità  /
pãnoccapayodharadvayà janayati mudamadhikataràü vaniteyam  || 11 ||
  // upasthitapracupitaprakaraõam  //



#<viùamàkùarapàdaü và pàdairasamaü da÷adharmavat  />#
#<yacchaüdo noktamatra gàtheti tatsåribhiþ proktam  // KVrk_5.12 //>#

viùamàkùaràõi yeùu te pàdà yasmin #<viùamàkùarapàdaü># yadevameva aùñau da÷asaptanavàkùaraü và sarvapàdairasamaü tripàdaü ùañpàdaü và #<da÷adharmavat  >#/ yathà  /
da÷a dharmaü na jànanti dhçtiràùñra nibodha tàn  /
mattaþ pramatta unmatta÷÷ràütaþ kruddho bubhukùitaþ  /
tvaramàõa÷a bhãru÷ca lubdhaþ kàmã ca te da÷aþ  // iti ùañpadã gàthà  /
ityevamàdi asmin cchaüdasyarthe noktaü prayogeùu dç÷yate tadgàtheti vidvadbhiruktam  / #<maügalagãtikàveùñakavipadvidhruvakacaccarãpàddhatikàdvipathaka>#prabhçti tatsarvaü gàthàsaüj¤amavagantavyam  / chaüdasàmànaütyàtpratipadamabhidhàtuma÷akyaü tatsarvasaügrahaõãyaü ekà saüj¤à kçteti  || 12 ||

iti sulhaõaviracitàyàü sukavihçdayànandinyabhidhànàyàü vçttaratnàkaracchaüdovçttau viùamavçttàdhyàyaþ paücamaþ  //





ùaùñho 'dhyàyaþ
ùañpratyayàdhyàyaþ


[prastàraþ]

#<prastàro naùñamuddiùñamekadvyàdilagukriyà  />#
#<saükhyà caivàdhvayoga÷ca ùaóete pratyayàþ smçtàþ  // KVrk_6.1 //>#

idànãü uktànàü vçttànàü ùañpratyayànàha  /
#<pàde sarvaguràvàdyàllaghuü nyasya guroradhaþ  />#
#<yathopari tathà ÷eùaü bhåyaþ kuryàdamuü vidhim  // KVrk_6.2 //>#
#<åne dadyàdguråõyevaü yàvatsarvalaghurbhavet  />#
#<prastàro 'yaü samàkhyàtaþ chaüdovicitivedibhiþ  // KVrk_6.3 //>#

#<pàde sarvagurau># yàvatàü varõànàü vçttasya pàdastàvaüta eva guravo vilikhyante  / yathà  / caturakùaracchaüdasi àdyà#<dguroradhaþ># adhovibhàge laghuü varõaü nyasya sthàpayitvà tadanaütaraü nyastalaghoþ sakà÷àt ÷eùebhyo varõebhyo adhaþ kiü sthàpyata ityàha  / #<yathopari tathà ÷eùaü>#  / yadyupari gurustadà adhastàdapi gururyadyupari laghustadà adhastàdapi laghuþ ÷eùam  / upari tulyo dãyate ityarthaþ  / tena laghoranaütaraü trãõi guråõã sthàpyante  / #<bhåyaþ># punarapi #<kuryàdamuü vidhimiti>#  / laghuü nyasya guroradhaþ yathopari tathà ÷eùamiti punarapyamuü vidhiü kuryàt  / yadà upari gururbhavati laghuü nyasya guroradha iti vidherabhàvàdyaþ pårvade÷à#<dåne dadyàdguråõi># iti ånaprade÷o gurubhiþ påryata ityarthaþ  / #<evama>#nena prakàreõa tàvannyàsaþ kartavyo #<yàvatsarvalaghuþ># pado bhavati  / prastàryate iti #<prastàraþ># varõànàü vinyàsavi÷eùaþ  / evaü caturakùarapàde ùoóa÷avçttàni bhavanti  / chaüdàüsi vilãyante asyàmiti #<chaüdoviciti>#÷chaüdaþ÷àstram  / #<prastàro># vyàkhyàtaþ  || 2-3 ||


[naùñam]

idànãü naùñaü vyàkhyàtumàha  /
#<naùñasya yo bhavedaükaþ tasyàrdhe 'rdhe same ca laþ  />#
#<viùame caikamàdhàya tadardhe 'rdhe gururbhavet  // KVrk_6.4 //>#

prastàradar÷itànàü vçttànàü madhye yadvçttaü naùñaü luptaü bhavati tasya #<naùñasya yo bhavedaüka># ekàdisaükhyà #<tasya ardhe 'rdhe same ca># aüke sati #<lo># laghurbhavati  / #<viùame># #<ekaü># #<àdhàya># prakùipya #<tasyàrdhe 'rdhe gururbhavet  >#/ yathaitasmiü÷caturakùare chaüdasi paücamaü vçtaü naùñam  / tasya aükaþ paüca sa ca ardhaü na prayacchati  / saikaþ kriyate tadà ùaóbhavanti  / te ardhaü kriyante  / ardhitàstrayo bhavanti  / tadardhe guruþ pràpyate punastrayo 'rdhaü na prayacchanti  / saikà÷catvàraþ  / te 'pi ardhastadardhe punarlabdho gurudvayoþ samatvàt  / tadardhe laghuþ pràpyate punareko 'rdhaü na prayacchati  / saikordvyaþ tadardhe punarapi gurureva labhyate  / itthaü naùñasyodàharaõam  / tathà ca  / àdyau dvau gurå tàbhyàü parako laghustato gururiti  /  ' '  / ' etaccaturakùare chaüdasi paücamaü vçttaü bhavati  || 4 ||



[uddiùñam]

uddiùñaü vyàkhyàtumàha  /
#<uddiùñaü dviguõànàdyàduparyaükànsamàlikhet  />#
#<laghusthà ye tu tatràükàstaiþ saikairmi÷ritairbhavet  // KVrk_6.5 //>#

kenacittadvçttaü prastàryakatamat iti saükhyàparij¤ànà uktaü taduddiùñamucyate  / pårvatra vçttaü na j¤àyate  / ataþ saükhyayà naùñamuddhriyate  / atra punarvçttaü j¤àyate saükhyà na j¤àyate ataþ saükhyàparij¤ànàrthaü uddiùñamidamucyate  / tasya uddiùñavçttasya prathamàdakùaràdàrabhya upari #<dviguõà>#naükàn samàlikhet  / yathà  / asminneva caturàkùare chaüdasi ekaü vçttaü uddiùñaü tasya dvau varõau gurå tato laghustato 'pi guruþ  / tatra uddiùñe vçtte laghuni tiùñhantãti laghusthà ye punaraükà÷catvàraþ tai÷caturbhiþ saikaiþ ekena sahitaiþ paücabhiruddiùñaü bhavet  / uddiùñasaükhyà bhavet  / caturakùaràyàü jàtau tatpaücamaü vçttaü bhavatãtyarthaþ  || 5 ||



[ekadvayàdilagakriyà]

ekadvyàdilagukriyàrthamàha  /
#<varõàn vçttabhavàn saikàn auttaràdharyataþ sthitàn  />#
#<ekàdikrama÷a÷caitànuparyupari nikùipet  // KVrk_6.6 //>#
#<upàntyato nivarteta tyajannaikaikamårdhvataþ  />#
#<uparyàdyàdgurorevamekadvyàdilagukriyà  // KVrk_6.7 //>#

yàvaüta eva #<vçttabhavà varõà># tàvata eva #<saikàn >#ekasahitànyathà  / caturakùarajàtau catvàro ye varõàstàn saikàn paüca  / auttaràdharyataþsthitàn uparyuparibhàvena sthitàn #<ekàdikrameõai>#va #<etànupari upari nikùipet >#nidadhyàt  / #<upàntyato># antyasamãpà#<nnivarteta># vyàdyudyeta  / #<tyajan >#pariharan #<ekaikaü># #<årdhva>#bhàgàt  / #<evama>#nena prakàreõa kasmàdiyaü ekadvyàdilagukriyàü pravartata ityàha  / #<uparyàdyàdguro>#riti uparisthitàn àdyàdguroþ  / ko 'rthaþ  / sarvaguruvarõavçttasakà÷àt ityarthaþ  / àdyaü kila sarvagurvakùaramekaü vçttaü parikalpate  / etacca prastàre dar÷itaü yathà  /

#<`pàde sarvaguràvàdyàllaghuü nyasye'>#ti tena tasmàt adha iyaü #<ekadvyàdilagukriyà># pravartate  / tatra paücasu varõeùu uttaràdharabhàvena sthàpiteùu adhaþsthita ekastaduparisthe nikùipyate  / sa ca tathaiva tiùñhati #<tyajannekaikamårdhvata># iti vãpsava÷àdekadaiva sthitimaütareõa nikùiptatvàt punarnikùepabhàvàdekaikatyàga÷ca na saübhavati tasmàtsvaråpeõa sthita eva upari kùipyate  / tato dvitãye sthàne dvau varõau bhavataþ tau tçtãyena kùipyeta tatra trayo bhavanti  / tacca caturthe nikùipyante te catvàro bhavanti  / `#<upàntyato nivartate tyajannekaikamårdhvataþ'># uparitanamekaü tyajyate tatra na kùipyate ityarthaþ  / vãpsà ta eva adhobhàgàt punarnikùepe kriyà pravartate tena adhaþsthita eva eko dvitãye sthàne nikùipyate tatra ca trayo bhavanti  / tacca tçtãye nikùipyante tatra ùañbhavanti upari ekaü tyajannivarteta  / àdyaü ekaü vçttaü sarvaguruþ tasmàddekadvyàdilagukriyà pravartete  / tata ekaþ sarvaguruþ catvàri dvilaghåni ùañtrilaghåni catvàri caturlaghåni ekaü sarvalaghuþ eùà lagukriyà sarvalaghuprastàreõa pratãyate asyàstu eùa eva kramaþ paücàkùaràdivçtteùvapi  || 6-7 ||

[udàharaõam -
    1
   41
  631
 4321
11111]



[saïkhyànam]

saükhyàrthamàha  /

#<[lagukriyàïkasandohaþ bhavetsaükhyàvimi÷rite  />#
#<uddiùñàïkasamàhàraþ saiko và janayedimàm  // KVrk_6.8 // ]>#

#<lagukriyàyàü># ye #<aükà>#steùàü #<sandoha>#stasmi#<nvimi÷rite># pãóãkçte #<saükhyà># bhavet  / iyaü tàvaddhàraõaü syàt  / tathà eka÷catvàraþ ùañcatvàraþ ekameùàmekãkçtà vai ùoóa÷a bhavanti caturakùarajàtau prastàryamàõàyàü ùoóa÷a vçttàni bhavantãtyarthaþ  / sa ca prastàraþ pårvameva vyàkhyàtaþ  /

pakùàntaramàha  /
uddiùñasya vçttasya upari ye #<aükà># dviguõàsteùàü #<samàhàraþ># ekãbhàvaþ #<saiko># và athavà #<janayedu>#tpàdaye#<dimàü># saükhyàm  / yathà  / caturakùarajàtau dviguõà ye aükà uparyàropitàsteùàü samàhàraþ paücada÷a saikaþ ùoóa÷eti  || 8 ||



[adhvayogaþ]

adhvàrthamàha  /
#<saükhyaiva dviguõaikonà sadbhiradhvà prakãrtitaþ  />#
#<vçttasyàügulikãü vyàptimadhaþ kuryàttathàügulam  // KVrk_6.9 //>#

caturakùarajàtau yà ùoóa÷a#<saükhyà># #<syàddviguõà># dvàtriü÷atiþ #<ekonà># ekarahità ekatriü÷atiþ #<sadbhiþ># paõóitai#<radhvà># màrgaþ #<prakãrtitaþ>#  / katham  / #<vçttasya># #<àügulikãü># aügulapramàõàü #<vyàptiü># kuryàt  || 9 ||

adhunà punarapi kaviranvayapårvakaü pitrà saha sàtmànaü nirddi÷ati  /
#<vaü÷e 'bhåtka÷yapasya prakañaguõagaõaþ ÷aivasiddhàntavettà  />#
#<vipraþ pavyekanàmà vimalataramatiþ ÷aivatatvàvabodhe  // KVrk_6.10 //>#
#<kedàrastasya sånaþ ÷ivacaraõayugàràdhanaikàgracittaþ  />#
#<chaüdastenàbhiràmaü praviracitamidaü vçttaratnàkaràkhyàm  // KVrk_6.11 //>#

#<vaü÷e># 'nvaye '#<bhåjjà>#taþ #<ka÷yapasya># ka÷yaü somaü pibatãti ka÷yapaþ ka÷yapa÷abdena yadyapi surà evàbhidhãyate kathyate  / tathàpyatra somamucyate suràpànasya bràhmaõe dije niùiddhatvàt anvayàrthena vaü÷àrthena kranuyàyitvamuktaü syàt (?)  / ÷ivasya ete #<÷aivà># ye #<siddhàntà>#steùàü #<vettà>#  / `vida-vicàraõe' ityetasya råpaü na punaþ `vida-j¤àne'  / tasyà÷akyatvàt  / yo hi vicàrayati cintayati so ava÷yaü vetti nahyaviditaü vicàrayituü ÷aknoti vi÷eùeõa pratipårayati svargàpavargàdikàni sa #<vipraþ vimalataramatiþ># vimalà vistãrõà taralà manoharà matiryasya ati÷ayena vimalamatiþ  / kva  / #<÷aiva÷àstràvabodhe>#  / #<kedàra>#nàmà tasya putraþ ÷ivaþ ÷ànto devatàvi÷eùaþ tasyàràdhanaü tatra ekàgraü tanniùñhaü cittaü yasya saþ  / tathà #<tena># kedàreõà#<bhiràmaü># ramaõãyaü manoharaü #<chaüdaþ># #<pra>#karùeõa #<viracitaü># #<vçttaratnàkaràkhyàm  >#|| 10-11 ||

iti paüóita÷rãsulhaõaviracitàyàü sukavihçdayànandinyabhidhànàyàü chaüdovçttau ùañpratyayàdhyàyaþ ùaùñhaþ samàptaþ  //


÷rãþ  /
÷ubhaü bhåyàllekhakasya  /
vasuyugme ....... ÷ukla÷ca paücamyàü haüsaràjena muninà 'likhaññãkà manoramà  //