Visvanatha (kaviraja): Sahityadarpana Based on the edition by Satyavrata Simha, 9th edition. Varanasi: Chowkhamba Vidya Bhavan, 1992. (Vidya Bhavan Sanskrit Granthamala, 29) Input by Jan Brzezinski 23.1.2204 ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): description character =ASCII long a à 195 long A ù 249 long i Å 197 long I ý 253 long u Æ 198 long U ô 244 vocalic r ­ 173 vocalic R ã 227 long vocalic r Ì 204 vocalic l Ê 202 long vocalic l Ë 203 velar n Ç 199 velar N § 167 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t  194 retroflex T è 232 retroflex d ¬ 172 retroflex D Ö 214 retroflex n ï 239 retroflex N × 215 palatal s Ó 211 palatal S Á 193 retroflex s « 171 retroflex S å 229 anusvara æ 230 capital anusvara õ 245 visarga ÷ 247 capital visarga ê 234 Other characters of the REE encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of REE and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÓrÅ÷ sÃhitya-darpaïa÷ kÃrikÃ-mÃtra÷ (1) prathama÷ prakÃÓa÷ Óarad-indu-sundara-ruciÓ cetasi sà me girÃæ devÅ / apah­tya tama÷ santatam arthÃn akhilÃn prakÃÓayatu // VisSd_1.1 // caturvarga-phala-prÃpti÷ sukhÃd alpa-dhiyÃm api / kÃvyÃd eva yatas tena tat-svarÆpaæ nirÆpyate // VisSd_1.2 // kÃvyaæ rasÃtmakaæ kÃvyaæ do«Ãs tasyÃpakar«akÃ÷ / utkar«a-hetava÷ proktà guïÃlaÇkÃra-rÅtaya÷ // VisSd_1.3 // iti sÃhitya-darpaïe kÃvya-svarÆpa-nirÆpaïo nÃma prathama÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (2) dvitÅya÷ prakÃÓa÷ vÃkyaæ syÃd yogyatÃkÃÇk«Ã-satti-yukta÷ padoccaya÷ / vÃkyoccayo mahÃ-vÃkyam itthaæ vÃkyaæ dvidhà matam // VisSd_2.1 // varïÃ÷ padaæ prayogÃrhÃn anvitaikÃrtha-bodhakÃ÷ / artho vÃcyaÓ ca lak«yaÓ ca vyaÇgaÓ ceti tridhà matà // VisSd_2.2 // vÃcyo 'rtho 'bhidhayà bodhyo lak«yo lak«aïayà mata÷ / vyaÇgyo vya¤janayà tÃ÷ syus tisra÷ Óabdasya Óaktaya÷ // VisSd_2.3 // tatra saÇketitÃrthasya bodhanÃd agrimà matà / saÇketo g­hyate jÃtau guïa-dravya-kriyÃsu ca // VisSd_2.4 // mukhyÃrtha-bÃdhe tad-yukto yayÃnyo 'rtha÷ pratÅyate / rƬhe÷ prayojanÃd vÃpi lak«aïà Óaktir arpità // VisSd_2.5 // mukhyÃrthasyetarÃk«epo vÃkyÃrthe 'nvaya-siddhaye / syÃd Ãtmano 'py upÃdÃnÃd e«opÃdÃna-lak«aïà // VisSd_2.6 // arpaïaæ svasya vÃkyÃrthe parasyÃnvaya-siddhaye / upalak«aïa-hetutvÃd e«Ã lak«aïa-lak«aïà // VisSd_2.7 // ÃropÃdhyavasÃnÃbhyÃæ pratyekaæ tà api dvidhà / vi«ayÃsyÃnigÅrïasyÃ-(a)nya-tÃdÃtmya-pratÅti-k­t // VisSd_2.8 // sÃropà syÃn nigÅrïasya matà sÃdhyavasÃnikà / sÃd­Óyetara-saæbandhÃ÷ ÓuddhÃs tÃ÷ sakalà api // VisSd_2.9 // sÃd­ÓyÃt tu matà gauïyas tena «o¬aÓa-bhedikà / vyaÇgyasya gƬhÃgƬhatvÃd dvidhà syu÷ phala-lak«aïà // VisSd_2.10 // dharmi-dharma-gatatvena phalasyaità api dvidhà / tad evaæ lak«aïÃbhedÃÓ catvÃriæÓan matà budhai÷ // VisSd_2.11 // pada-vÃkya-gatatvena pratyekaæ tà api dvidhà / viratÃsvabhidhÃdyÃsu yathÃrtho bodhyate 'para÷ // VisSd_2.12 // sà v­ttir vya¤janà nÃma ÓabdasyÃrthÃdikasya ca / abhidhÃ-lak«aïÃ-mÆlà Óabdasya vya¤janà dvidhà // VisSd_2.13 // anekÃrthasya Óabdasya saæyogÃdyair niyantrite / ekatrÃrthe 'nyadhÅ-hetur vya¤janà sÃbhidhÃÓrayà // VisSd_2.14 // lak«aïopÃsyate yasya k­te tat tu prayojanam / yayà pratyÃkhyÃyate sà syÃd vya¤janà lak«aïÃÓrayà // VisSd_2.15 // vakt­-bodhavya-vÃkyÃnÃm anya-sannidhi-vÃcyayo÷ / prastÃva-deÓa-kÃlÃnÃæ kÃkoÓ ce«ÂÃdikasya ca // VisSd_2.16 // vaiÓi«ÂyÃd anyam arthaæ yà bodhayet sÃrtha-saæbhavà / traividhyÃd iyam arthÃnÃæ pratyekaæ trividhà matà // VisSd_2.17 // Óabda-bodhyo vyanakty artha÷ Óabdo 'py arthÃntarÃÓraya÷ / ekasya vya¤jakatve tad anyasya sahakÃrità // VisSd_2.18 // abhidhÃdi-trayopÃdhi-vaiÓi«ÂyÃt trividho mata÷ / Óabdo 'pi vÃcakas tadval lak«ako vya¤jakas tathà // VisSd_2.19 // tÃtparyÃkhyÃæ v­ttim Ãhu÷ padÃrthÃnvaya-bodhane / tÃtparyÃrthaæ tad-arthaæ ca vÃkyaæ tad-bodhakaæ pare // VisSd_2.20 // iti sÃhitya-darpaïe vÃkya-svarÆpa-nirÆpaïo nÃma dvitÅya÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (3) t­tÅya÷ pariccheda÷ vibhÃvenÃnubhÃvena vyakta÷ saæcÃriïà tathà / rasatÃm eti ratyÃdi÷ sthÃyÅ bhÃva÷ sa-cetasÃm // VisSd_3.1 // sattvodrekÃd akhaï¬a-svar-prakÃÓÃnanda-cin-maya÷ / vedyÃntara-sparÓa-ÓÆnyo brahmÃsvÃda-sahodara÷ // VisSd_3.2 // lokottara-camatkÃra-prÃïa÷ kaiÓcit pramÃt­bhi÷ / svÃkÃravad abhinnatven(a)--Ãyam ÃsvÃdyate rasa÷ // VisSd_3.3 // karuïÃdÃv api rase jÃyate yatparaæ sukham / sacetasÃm anubhava÷ pramÃïaæ tatra kevalam // VisSd_3.4 // kiæ ca te«u yadà du÷khaæ na ko 'pi syÃt tad-unmukha÷ / tathà rÃmÃyaïÃdÅnÃæ bhavità du÷kha-hetutà // VisSd_3.5 // hetutvaæ Óoka-har«Ãder gatebhyo loka-saæÓrayÃt / Óoka-har«Ãdayo loke jÃyantÃæ nÃma laukikÃ÷ // VisSd_3.6 // alaukika-vibhÃvatvaæ prÃptebhya÷ kÃvya-saæÓrayÃt / sukhaæ sa¤jÃyate tebhya÷ sarvebhyo 'pÅti kà k«ati÷ // VisSd_3.7 // aÓru-pÃtÃdayas tadvad drutatvÃc cetaso matÃ÷ / na jÃyate tad-ÃsvÃdo vinà raty-Ãdi-vÃsanÃm // VisSd_3.8 // vyÃpÃro 'sti vibhÃvÃder nÃmnà sÃdhÃraïÅ-k­ti÷ / tat-prabhÃveïa yasyÃsan pÃthodhi-plavanÃdaya÷ // VisSd_3.9 // pramÃtà tad-abhedena svÃtmÃnaæ pratipadyate / utsÃdÃdi-samudbodha÷ sÃdhÃraïyÃbhimÃnata÷ // VisSd_3.10 // n­ïÃm api samudrÃdi-laÇghanÃdau na du«yati / sÃdhÃraïyena raty-Ãdir api tadvat pratÅyate // VisSd_3.11 // parasya na parasyeti mameti na mameti ca / tad-ÃsvÃde vibhÃvÃde÷ paricchedo na vidyate // VisSd_3.12 // vibhÃvanÃdi-vyÃpÃram alaukikam upeyu«Ãm / alaukikatvam ete«Ãæ bhÆ«aïaæ na tu dÆ«aïam // VisSd_3.13 // kÃraïa-kÃrya-sa¤cÃri-rÆpà api hi lokata÷ / rasodbodhe vibhÃvÃdyÃ÷ kÃraïÃny eva te matÃ÷ // VisSd_3.14 // pratÅyamÃna÷ prathamaæ pratyekaæ hetur ucyate / tata÷ saævalita÷ sarvo vibhÃvÃdi÷ sa-cetasÃm // VisSd_3.15 // prapÃïaka-rasa-nyÃyÃc carvyamÃïo raso bhavet / sad-bhÃvaÓ ced vibhÃvÃder dvayor ekasya và bhavet // VisSd_3.16 // jhaÂity anyasam Ãk«epe tadà do«o na vidyate / pÃrimityyÃl laukikatvÃt sÃntarÃyatayà tathà // VisSd_3.17 // anukÃryasya ratyÃder udbodho na raso bhavet / Óik«ÃbhyÃsÃdi-mÃtreïa rÃghavÃde÷ svarÆpatÃm // VisSd_3.18 // darÓayan nartako naiva rasasyÃsvÃdako bhavet / kÃvyÃrtha-bhÃvenÃyam api sabhya-padÃspadam // VisSd_3.19 // nÃyaæ j¤Ãpya÷ sva-sattÃyÃæ pratÅty avyabhicÃrata÷ / yasmÃd e«a vibhÃvÃdi-samÆhÃlambanÃtmaka÷ // VisSd_3.20 // tasmÃn na kÃrya÷ no nitya÷ pÆrva-saævedanojjhita÷ / asaævedana-kÃle hi na bhÃvo 'py asya vidyate // VisSd_3.21 // nÃpi bhavi«yan sÃk«Ãd Ãnanda-maya-svaprakÃÓa-rÆpatvÃt / kÃrya-j¤Ãpya-vilak«aïa-bhÃvÃn no vartamÃno 'pi // VisSd_3.22 // vibhÃvÃdi-parÃmarÓa-vi«ayatvÃt sacetasÃm / parÃnandamayatvena saævedyatvÃd api sphuÂam // VisSd_3.23 // na nirvikalpakaæ j¤Ãnaæ tasya grÃhakam i«yate / tathÃbhilÃpa-saæsarga-yogyatva-virahÃn na ca // VisSd_3.24 // savikalpaka-saævedya÷ sÃk«ÃtkÃratayà na ca / parok«as tat-prakÃÓo nÃ-parok«a÷ Óabda-saæbhavÃt // VisSd_3.25 // tasmÃd alaukika÷ satyaæ vedya÷ sah­dayair ayam / pramÃïaæ carvaïaivÃtra svÃbhinne vidu«Ãæ matam // VisSd_3.26 // ni«pattyà carvaïasyÃsya ni«pattir upacÃrata÷ / avÃcyatvÃdikaæ tasya vak«ye vya¤jana-rÆpaïe // VisSd_3.27 // ratyÃdi-j¤Ãna-tÃdÃtmyÃd eva yasmÃd raso bhavet / ato 'sya sva-prakÃÓatvam akhaï¬atvaæ ca sidhyati // VisSd_3.28 // raty-Ãdy-udbodhakà loke vibhÃvÃ÷ kÃvya-nÃÂyayo÷ / ÃlambanoddÅpanÃkhyau tasya bhedÃv ubhau sm­tau / Ãlambanaæ nÃyakÃdis tam Ãlambya rasodgamÃt // VisSd_3.29 // tyÃgÅ k­tÅ kulÅna÷ su-ÓrÅko rÆpa-yauvanotsÃhÅ / dak«o 'nurakta-lokas tejo-vaidagdhya-ÓÅlavÃn netà // VisSd_3.30 // dhÅrodÃtto dhÅroddhatas tathà dhÅra-lalitaÓ ca / dhÅra-praÓÃnta ity ayam ukta÷ prathamaÓ caturbheda÷ // VisSd_3.31 // avikatthana÷ k«amÃvÃn atigambhÅro mahÃ-sattva÷ / stheyÃn nigƬhamÃno dhÅrodÃtto d­¬ha-vrata÷ kathita÷ // VisSd_3.32 // mÃyÃ-para÷ pracaï¬aÓ capalo 'haÇkÃra-darpa-bhÆyi«Âha÷ / Ãtma-ÓlÃghÃ-nirato dhÅrair dhÅroddhata÷ kathita÷ // VisSd_3.33 // niÓcinto m­dur aniÓaæ kalÃ-paro dhÅra-lalita÷ syÃt / sÃmÃnya-guïair bhÆyÃn divjÃdiko dhÅra-praÓÃnta÷ syÃt // VisSd_3.34 // ebhir dak«iïa-dh­«ÂÃnukÆla-ÓaÂha-rÆpibhis tu «o¬aÓadhà / e«u tv aneka-mahilÃsu samarÃgo dak«iïa÷ kathita÷ // VisSd_3.35 // k­tÃgà api ni÷ÓaÇkas tarjito 'pi na lajjita÷ / d­«Âa-do«o 'pi mithyÃvÃ-kvathito dh­«Âa-nÃyaka÷ // VisSd_3.36 // anukÆla eka-nirata÷ ÓaÂho 'yam ekatra baddha-bhÃvo ya÷ / darÓita-bahir-anurÃgo vipriyam anyatra gƬham Ãcarati // VisSd_3.37 // e«Ãæ ca traividhyÃd uttama-madhyÃdhamatvena / uktà nÃyaka-bhedÃÓ catvÃriæÓat tathëÂau ca // VisSd_3.38 // dÆrÃnvartini syÃt tasya prÃsÃÇgiketiv­tte tu / ki¤cit tad-guïa-hÅna÷ sahÃya evÃsya pÅÂha-mardÃkhya÷ // VisSd_3.39 // Ó­ÇgÃro 'sya sahÃyà viÂa-ceÂa-vidÆ«akÃdyÃ÷ syu÷ / bhaktà narmasu nipuïÃ÷ kupita-vadhÆ-mÃna-bha¤janÃ÷ ÓuddhÃ÷ // VisSd_3.40 // saæbhoga-hÅna-sampad viÂas tu dhÆrta÷ kalaika-deÓa-j¤a÷ / veÓopacÃra-kuÓalo vÃgmÅ madhuro 'tha bahu-mato go«ÂhyÃm // VisSd_3.41 // kusuma-vasantÃdy-abhidha÷ karma-vapur ve«a-bhëÃdyai÷ / hÃsya-kara÷ kalaha-ratir vidÆ«aka÷ syÃt sva-karma-j¤a÷ // VisSd_3.42 // mantrÅ syÃd arthÃnÃæ cintÃyÃæ tadvad avarodhe / vÃmana-«aï¬a-kirÃta-mlecchÃbhÅrÃ÷ ÓakÃra-kubjÃdyÃ÷ // VisSd_3.43 // mada-mÆrkhatÃbhimÃnÅ du«kulataiÓvarya-saæyukta÷ / so 'yam anƬha-bhrÃtà rÃj¤a÷ ÓyÃla÷ ÓakÃra ity ukta÷ // VisSd_3.44 // daï¬e suh­t-kumÃrÃÂavikÃ÷ sÃmanta-sainikÃdyÃÓ ca / ­tvik-purodhasa÷ syur brahma-vidas tÃpasÃs tathà dharme // VisSd_3.45 // uttamÃ÷ pÅÂhamardÃdyÃ÷ madhyau viÂa-vidÆ«akau / tathà ÓakÃra-ceÂÃdyà adhamà parikÅrtitÃ÷ // VisSd_3.46 // nis­«ÂÃrtho mitÃrthaÓ ca tathà sandeÓa-hÃraka÷ / kÃrya-pre«yas tridhà dÆto dÆtyaÓ cÃpi tathÃvidhÃ÷ // VisSd_3.47 // ubhayor bhÃvam unnÅya svayaæ vadati cottaram / suÓli«Âaæ kurute kÃryaæ nis­«ÂÃrthas tu sa sm­ta÷ // VisSd_3.48 // mitÃrtha-bhëŠkÃryasya siddha-kÃrà mitÃrthaka÷ / yÃvad bhëita-sandeÓa-hÃra÷ sandeÓa-hÃraka÷ // VisSd_3.49 // Óobhà vilÃso mÃdhuryaæ gÃmbhÅryaæ dhairya-tejasÅ / lalitaudÃryam ity a«Âau sattvajÃ÷ pauru«Ã guïÃ÷ // VisSd_3.50 // ÓÆratà dak«atà satyaæ mahotsÃho 'nurÃgità / nÅce ghÆïÃdhike spardhà yata÷ Óobheti tÃæ vidu÷ // VisSd_3.51 // dhÅrà d­«Âir gatiÓ citrà vilÃse sasmitaæ vaca÷ / sÃÇk«obhe«v apy anudvego mÃdhuryaæ parikÅrtitam // VisSd_3.52 // bhÅ-Óoka-krodha-har«Ãdyair gÃmbhÅryaæ nirvikÃratà / vyavasÃyÃd acalanaæ dhairyaæ vighne mahaty api // VisSd_3.53 // adhik«epÃpamÃnÃde÷ prayuktasya pareïa yat / prÃïÃtyaye 'py asahanaæ tat-teja÷ samudÃh­tam // VisSd_3.54 // vÃg-veÓayor madhuratÃ, tadvac ch­ÇgÃra-ce«Âitaæ lalitam / dÃnaæ sa-priya-bhëaïam audÃryaæ Óatru-mitrayo÷ samatà // VisSd_3.55 // atha nÃyikà tri-bhedà svÃnyà sÃdhÃraïà strÅti / nÃyaka-sÃmÃnya-guïair bhavati yathÃ-saæbhavair yuktà // VisSd_3.56 // vinayÃrjavÃdi-yuktà g­ha-karma-parà pati-vratà svÅyà / sÃpi kathità tribhedà mugdhà madhyà pragalbheti // VisSd_3.57 // prathamÃvatÅrïa-yauvana-madana-vikÃrà ratau vÃmà / kathità m­duÓ ca mÃne samadhika-lajjÃvatÅ mugdhà // VisSd_3.58 // madhyà vicitra-suratà prarƬha-smara-yauvanà / Å«at-pragalbha-vacanà madhyama-vrŬità matà // VisSd_3.59 // smarÃndhà gìhatÃruïyà samasta-rata-kovidà / bhÃvonnatà dara-vrŬà pragalbhÃkrÃnta-nÃyakà // VisSd_3.60 // te dhÅrà cÃpy adhÅrà ca dhÅrÃdhÅreti «a¬-vidhe / priyaæ sotprÃsa-vakroktyà madhyà dhÅrà dahed ru«Ã // VisSd_3.61 // dhÅrÃdhÅrà tu ruditair adhÅrà puru«oktibhi÷ / pragalbhà yadi dhÅrà syÃc channa-kopÃk­tis tadà // VisSd_3.62 // udÃste surate tatra darÓayanty ÃdarÃn bahi÷ / dhÅrÃdhÅrà tu solluïÂha-bhëitai÷ khedayaty amum // VisSd_3.63 // tarjayet tìayed anyà pratyekaæ tà api dvidhà / kani«Âha-jye«Âha-rÆpatvÃn nÃyaka-praïayaæ prati // VisSd_3.64 // madhyÃ-pragalbhayor bhedÃs tasmÃd dvÃdaÓa kÅrtitÃ÷ / mugdhà tv ekaiva tena syu÷ svÅyÃbhedÃs trayodaÓà // VisSd_3.65 // parakÅyà dvidhà proktà paro¬hà kanyakà tathà / yÃtrÃdi-nirastÃnyo¬hà kulaÂà galita-trapà // VisSd_3.66 // kanyà tv ajÃtopayamà sa-lajjà nava-yauvanà / dhÅrà kalÃ-pragalbhà syÃd veÓyÃsÃmÃnya-nÃyikà // VisSd_3.67 // nirguïÃn api na dve«Âi na rajyati guïi«v api / vitta-mÃtraæ samÃlokya sà rÃgaæ darÓayed bahi÷ // VisSd_3.68 // kÃmaæ aÇgÅk­tam api parik«Åïa-dhanaæ naram / mÃtrà ni÷sÃrayed e«Ã puna÷-sandhÃna-kÃÇk«ayà // VisSd_3.69 // taskarÃ÷ «aï¬akà mÆrkhÃ÷ sukha-prÃpta-dhanÃs tathà / liÇginaÓ channa-kÃmÃdyà asyÃ÷ prÃyeïa vallabhÃ÷ // VisSd_3.70 // e«Ãpi madanÃyattà kvÃpi satyÃnurÃgiïÅ / raktÃyÃæ và viraktÃyÃæ ratam asyÃæ satyÃnurÃgiïÅ // VisSd_3.71 // avasthÃbhir bhavanty a«ÂÃv etÃ÷ «o¬aÓa-bheditÃ÷ / svÃdhÅna-bhart­kà tadvat khaï¬itÃthÃbhisÃrikà // VisSd_3.72 // kalahÃntarità vipra-labdhà pro«ita-bhart­kà / anyà vÃsaka-sajjà syÃd virahotkaïÂhità tathà // VisSd_3.73 // kÃnto rati-guïÃk­«Âo na jahÃti yad-antikam / vicitra-vibhramÃsaktà sà syÃt svÃdhÅna-bhart­kà // VisSd_3.74 // pÃrÓvam eti priyo yasyà anya-saæyoga-cihnita÷ / sà khaï¬iteti kathità dhÅrair År«yÃ-ka«Ãyità // VisSd_3.75 // abhisÃrayate kÃntaæ yà manmatha-vaÓaævadà / svayaæ vÃbhisaraty e«Ã dhÅrair uktÃbhisÃrikà // VisSd_3.76 // saælÅnà sve«u gÃtre«u mÆkÅk­ta-vibhÆ«aïà / avaguïÂhana-saævÅtà kulajÃbhisared yadi // VisSd_3.77 // vicitrojjvala-ve«Ã tu raïan-nÆpura-kaÇkaïà / pramoda-smera-vadanà syÃd veÓyÃbhisared yadi // VisSd_3.78 // mada-skhalita-saælÃpà vibhramotphulla-locanà / Ãviddha-gati-sa¤cÃrà syÃt pre«yÃbhisared yadi // VisSd_3.79 // k«etraæ vÃÂÅ bhagna-devÃlayo dÆtÅ-g­haæ vanam / mÃlÃ-pa¤ca÷ ÓmaÓÃnaæ ca nadyÃdÅnÃæ taÂÅ tathà // VisSd_3.80 // evaæ k­tÃbhisÃrÃïÃæ puæÓcalÅnÃæ vinodane / sthÃnÃny a«Âau tathà dhvÃnta-cchanne kutracid ÃÓraye // VisSd_3.81 // cÃÂukÃram api prÃïa-nÃthaæ ro«Ãd apÃsya yà / paÓcÃt tÃpam avÃpnoti kalahÃntarità tu sà // VisSd_3.82 // priya÷ k­tvÃpi saÇketaæ yasyà nÃyÃti saænidhim / vipralabdhà tu sà j¤eyà nitÃntam avamÃnità // VisSd_3.83 // nÃnÃ-kÃrya-vaÓÃd yasyà dÆra-deÓaæ gata÷ pati÷ / sà manobhava-du÷khÃrtà bhavet pro«ita-bhart­kà // VisSd_3.84 // kurute maï¬anaæ yasyÃ÷ sajjite vÃsa-veÓmani / sà tu vÃsaka-sajjà syÃd vidita-priya-saÇgamà // VisSd_3.85 // Ãgantuæ k­ta-citto 'pi daivÃn nÃyÃti yat priya÷ / tad-anÃgata-du÷khÃrtà virahotkaïÂhità tu sà // VisSd_3.86 // iti sëÂÃviæÓati-Óatam uttama-madhyÃdhama-svarÆpeïa / caturadhikÃÓÅti-yutaæ Óata-trayaæ nÃyikÃ-bhedÃ÷ // VisSd_3.87 // kvacidanyonya-sÃÇkaryam ÃsÃæ lak«ye«u d­Óyate / itarà apy asaÇkhyÃs tà noktà vistara-ÓaÇkayà // VisSd_3.88 // yauvane sattvajÃs tÃsÃm a«ÂÃviæÓati-saÇkhyakÃ÷ / alaÇkÃrÃs tatra bhÃva-hÃva-helÃs trayo 'ÇgajÃ÷ // VisSd_3.89 // Óobhà kÃntiÓ ca dÅptiÓ ca m Ãdhuryaæ ca pragalbhatà / audÃryaæ dhairyam ity ete saptaiva syur ayatnajÃ÷ // VisSd_3.90 // lÅlà vilÃso vicchittir bibboka÷ kilaki¤citam / moÂÂÃyitaæ kuÂÂamitaæ vibhramo lalitaæ mada÷ // VisSd_3.91 // vih­taæ tapanaæ maugdhyaæ vik«epaÓ ca kutÆhalam / hasitaæ cakitaæ kelir ity a«ÂÃdaÓa-saÇkhyakÃ÷ // VisSd_3.92 // svabhÃvÃjÃÓ ca bhÃvÃdyà daÓa puæsÃæ bhavanty api / nirvikÃrÃtmake citte bhÃva÷ prathama-vikriyà // VisSd_3.93 // bhrÆ-netrÃdi-vikÃrais tu saæbhogecchÃ-prakÃÓaka÷ / bhÃva evÃlpa-saælak«ya-vikÃro hÃva ucyate // VisSd_3.94 // helÃtyanta-samÃlak«ya-vikÃra÷ syÃt sa eva tu / rÆpa-yauvana-lÃlitya-bhogÃdyair aÇga-bhÆ«aïam // VisSd_3.95 // saiva kÃntir manmathÃpyÃyita-dyuti÷ / kÃntir evÃtivistÅrïà dÅptir ity abhidhÅyate // VisSd_3.96 // sarvÃvasthÃ-viÓe«e«u mÃdhuryaæ ramaïÅyatà / ni÷sÃdhvasatvaæ prÃgalbhyam audÃryaæ vinaya÷ sadà // VisSd_3.97 // muktÃtma-ÓlÃghanà dhairyaæ manov­ttir aca¤calà / aÇgair ve«air alaÇkÃrai÷ premibhir vacanair api // VisSd_3.98 // prÅti-prayojaitair lÅlÃæ priyasyÃnuk­tiæ vidu÷ / yÃnasthÃnÃsanÃdÅnÃæ mukha-netrÃdi-karmaïÃm // VisSd_3.99 // viÓe«as tu vilÃsa÷ syÃd i«Âa-sandarÓanÃdinà / stokÃpy Ãkalpa-racanà vicchitti÷ kÃnti-po«a-k­t // VisSd_3.100 // smita-Óu«ka-rudita-hasita-trÃsa-krodha-ÓramÃdÅnÃm / sÃÇkaryaæ kilaki¤citam Å«Âatama-saÇgamÃdijÃd dhar«Ãt // VisSd_3.101 // tad-bhÃva-bhÃvite citte vallabhasya kathÃdi«u / moÂÂÃyitam iti prÃhu÷ karïa-kaï¬ÆyanÃdikam // VisSd_3.102 // keÓastanÃdharÃdÅnÃæ grahe har«e 'pi saæbhramÃt / Ãhu÷ kuÂÂamitaæ nÃma Óira÷-kara-vidhÆnanam // VisSd_3.103 // tvarayà har«a-rÃgÃder dayitÃ-gamanÃdi«u / asthÃne vibhramÃdÅnÃæ vinyÃso vibhramo mata÷ // VisSd_3.104 // sukumÃratayÃÇgÃnÃæ vinyÃso lalitaæ bhavet / mado vikÃra÷ saubhÃgya-yauvanÃdy-avalepaja÷ // VisSd_3.105 // vaktavya-kÃle 'py avaco vrŬayà vih­taæ matam / tapanaæ priya-vicchede smara-vegottha-ce«Âitam // VisSd_3.106 // aj¤ÃnÃd iva yà p­cchà pratÅtasyÃpi vastuna÷ / vallabhasya pura÷ proktaæ maugdhyaæ tat-tattva-vedibhi÷ // VisSd_3.107 // bhÆ«ÃïÃm ardha-racanà mithyà vi«vag-avek«aïam / rahasyÃkhyÃnam Å«Ãc ca vik«epo dayitÃntike // VisSd_3.108 // ramya-vastu-samÃloke loltà syÃt kutÆhalam / hasitaæ tu v­thÃ-hÃso yauvanodbheda-saæbhava÷ // VisSd_3.109 // kuto 'pi dayitasyÃgre cakitaæ bhaya-saæbhrama÷ / vihÃre saha kÃntena krŬitaæ kelir ucyate // VisSd_3.110 // d­«Âvà darÓayati vrŬÃæ saæmukhaæ naiva paÓyati / pracchannaæ và bhramantaæ vÃ-(a)tikrÃntaæ paÓyati priyam // VisSd_3.111 // bahudhà p­cchyamÃnÃpi manda-mandam adhomukhÅ / sagadgada-svaraæ ki¤cit priyaæ prÃyeïa bhëate // VisSd_3.112 // anyai÷ pravartitÃæ ÓaÓvat sÃvadhÃnà ca tat-kathÃm / Ó­ïoty anyatra dattÃk«Å priye bÃlÃnurÃgiïÅ // VisSd_3.113 // cirÃya savidhe sthÃnaæ priyasya bahu manyate / vilocana-pathaæ cÃsya na gacchaty analaÇk­tà // VisSd_3.114 // kvÃpi kuntala-saævyÃna-saæyama-vyapadeÓata÷ / bÃhu-mÆlaæ stanau nÃbhi-paÇkajaæ darÓayet sphuÂam // VisSd_3.115 // ÃcchÃdayati vÃg-Ãdyai÷ priyasya paricÃrakÃn / viÓvasity asya mitre«u bahu-mÃnaæ karoti ca // VisSd_3.116 // sakhÅ-madhye guïÃn brÆte sva-dhanaæ pradadÃti ca / supte svapiti du÷khe 'sya du÷khaæ dhatte sukhe sukham // VisSd_3.117 // sthità d­«Âi-pathe ÓaÓvat-priye paÓyati dÆrata÷ / Ãbhëate parijanaæ saæmukhaæ smara-vikriyam // VisSd_3.118 // yat ki¤cid api saævÅk«ya kurute hasitaæ mudhà / karïa-kaï¬Æyanaæ tadvat kavarÅ-mok«a-saæyamau // VisSd_3.119 // j­mbhate sphoÂayaty aÇgaæ bÃlam ÃÓli«ya cumbati / bhÃle tathà vayasyÃyà racayet tilaka-kriyÃm // VisSd_3.120 // aÇgu«ÂhÃgreïa likhati sakaÂÃk«aæ nirÅk«ate / daÓati svÃdharaæ cÃpi brÆte priyam adhomukhÅ // VisSd_3.121 // na mu¤cati ca taæ deÓaæ nÃyako yatra d­Óyate / Ãgacchati g­haæ tasya kÃrya-vyÃjena kenacit // VisSd_3.122 // dattaæ kim api kÃntena dh­tvÃÇge muhur Åk«ate / nityaæ h­«yati tad-yoge viyoge malinà k­Óà // VisSd_3.123 // manyate bahu tac-chÅlaæ tat-priyaæ manyate priyam / prÃrthayaty alpa-mÆlyÃni suptà na parivartate // VisSd_3.124 // vikÃrÃn sÃttvikÃn asya saæmukhÅ nÃdhigacchati / bhëate sÆn­taæ snigdhÃm anuraktà nitambinÅ // VisSd_3.125 // ete«v adhika-lajjÃni ce«ÂitÃni nava-striyÃ÷ / madhya-vrŬÃni madhyÃyÃ÷ sraæsamÃna-trapÃïi tu // VisSd_3.126 // anya-striyÃ÷ pragalbhÃyÃs tathà syur vÃra-yo«ita÷ / lekhya-prasthÃpanai÷ snigdhair vÅk«itair m­du-bhëitai÷ // VisSd_3.127 // dÆtÅ-saæpre«aïair nÃryà bhÃvÃbhivyaktir i«yate / dÆtya÷ sakhÅ naÂÅ dÃsÅ dhÃtreyÅ prativeÓinÅ // VisSd_3.128 // bÃlà pravrajità kÃrÆ÷ ÓilpinyÃdyÃ÷ svayaæ tathà / kalÃ-kauÓalam utsÃho bhaktiÓ cittaj¤atà sm­ti÷ // VisSd_3.129 // mÃdhuryaæ narma-vij¤Ãnaæ vÃgmità ceti tad-guïÃ÷ / età api yathaucityÃd uttamaÃdhama-madhyamÃ÷ // VisSd_3.130 // dhÅrodhata÷ pÃpakÃrÅ vyasanÅ pratinÃyaka÷ / uddÅpana-vibhÃvÃs te rasam uddÅpayanti ye // VisSd_3.131 // Ãlambanasya ce«ÂÃdyà deÓa-kÃlÃdayas tathà / udbuddhaæ kÃraïai÷ svai÷ svari bahir bhÃvaæ prakÃÓayan // VisSd_3.132 // loke ya÷ kÃrya-rÆpa÷ so 'nubhÃva÷ kÃvya-nÃÂyayo÷ / uktÃ÷ strÅïÃm alaÇkÃrà aÇgajÃÓ ca svabhÃvajÃ÷ // VisSd_3.133 // tad-rÆpÃ÷ sÃttvikà bhÃvÃs tathà ce«ÂÃ÷ parà api / vikÃrÃ÷ sattva-saæbhÆtÃ÷ sÃttvikÃ÷ parikÅrtitÃ÷ // VisSd_3.134 // sattva-mÃtrodbhavatvÃt tu bhinnà apy anubhÃvata÷ / stambha÷ svedo 'tha romäca÷ svara-bhaÇgo 'tha vepathu÷ // VisSd_3.135 // vaivarïyam aÓru-pralaya ity a«Âau sÃttvikÃ÷ sm­tÃ÷ / stambhaÓ ce«ÂÃ-pratÅghÃto bhaya-har«ÃmayÃdibhi÷ // VisSd_3.136 // vapur jalodgama÷ svedo rati-gharma-ÓramÃdibhi÷ / har«Ãdbhuta-bhayÃdibhyo romäco roma-vikriyÃ÷ // VisSd_3.137 // mada-saæmada-pŬÃdyair vaisvaryaæ gadgadaæ vidu÷ / rÃga-dve«a-ÓramÃdibhya÷ kampo gÃtrasya vepathu÷ // VisSd_3.138 // vi«Ãda-mada-ro«Ãdyair varïÃnyatvaæ vivarïatà / aÓru netrodbhavaæ vÃri krodha-du÷kha-prahar«ajam // VisSd_3.139 // pralaya÷ sukha-du÷khÃbhyÃæ ce«ÂÃ-j¤Ãna-nirÃk­ti÷ / viÓe«Ãd Ãbhimukhyena caraïÃd vyabhicÃriïa÷ / sthÃyiny unmagna-nirmagnÃs trayastriæÓac ca tad-bhidÃ÷ // VisSd_3.140 // nirvedÃvega-dainya-Órama-mada-ja¬atà augrya-mohau vibodha÷ svapnÃpasmÃra-garvà maraïam alasatÃmar«a-nidrÃvahitthÃ÷ | autsukyonmÃda-ÓaÇkÃ÷ sm­ti-mati-sahità vyÃdhi-satrÃsa-lajjà har«ÃsÆyÃ-vi«ÃdÃ÷ sadh­ti-capalatà glÃni-cintÃ-vitarkÃ÷ // VisSd_3.141 // tattva-j¤ÃnÃpad-År«yÃder nirveda÷ svÃvamÃnanam / dainya-cintÃÓru-ni÷ÓvÃsa-vaivarïyocchvasitÃdi-k­t // VisSd_3.142 // Ãvega÷ saæbhramas tatra var«aje piï¬itÃÇgatà / utpÃtaje srastatÃÇge dhÆmÃdyÃkulatÃgnije // VisSd_3.143 // rÃja-vidravajÃdes tu Óastra-nÃgÃdi-yojanam / gajÃde÷ stambhakampÃdi pÃæsvÃdyÃkulatÃnilÃt // VisSd_3.144 // i«ÂÃd dhar«Ã÷ Óuco 'ni«ÂÃj j¤eyÃÓ cÃnye yathÃyatham / daurgatyÃdyair anaujasyaæ dainyaæ malinatÃdik­t // VisSd_3.145 // khedo raty-adhva-gatyÃde÷ ÓvÃsa-nidrÃdi-k­c chrama÷ / saæmohÃnanda-saæbhedo mado madyopayogaja÷ // VisSd_3.146 // amunà cottama÷ Óete madhyo hasati gÃyati / adhama-prak­tiÓ cÃpi paru«aæ vakti roditi // VisSd_3.147 // apratipattir ja¬atà syÃd i«ÂÃni«Âa-darÓana-Órutibhi÷ / animi«a-nayana-nirÅk«aïa-tÆ«ïÅmbhÃvÃdayas tatra // VisSd_3.148 // ÓauryÃparÃdhÃdi-bhavaæ bhavec caï¬atvam ugratà / tatra sveda-Óira÷-kampa-tarjanÃ-tìanÃdaya÷ // VisSd_3.149 // moho vicittatà bhÅti-du÷khÃvegÃnucintanai÷ / mÆrcchanÃj¤Ãna-patana-bhramaïÃdarÓanÃdi-k­t // VisSd_3.150 // nidrÃpagama-hetubhyo vibodhaÓ cetanÃgama÷ / j­mbhÃÇga-bhaÇga-nayana-mÅlanÃÇgÃvaloka-k­t // VisSd_3.151 // svapno nidrÃm upetasya vi«ayÃnubhavas tu ya÷ / kopÃvega-bhaya-glÃni-sukha-du÷khÃdi-kÃraka÷ // VisSd_3.152 // mana÷-k«epas tv apasmÃro grahÃdy-ÃveÓanÃdija÷ / bhÆpÃta-kampa-prasveda-phena-lÃlÃdi-kÃraka÷ // VisSd_3.153 // garvo mada÷ prabhÃva-ÓrÅ-vidhyÃ-sat-kulatÃdija÷ / avaj¤Ã-sa-vilÃsÃÇga-darÓanÃvinayÃdi-k­t // VisSd_3.154 // ÓarÃdyair maraïaæ jÅva-tyÃgo 'Çga-patanÃdi-k­t / Ãlasyaæ Órama-garbhÃdyair jìyaæ j­mbhÃsitÃdi-k­t // VisSd_3.155 // nindÃk«epÃpamÃnÃder amar«o 'bhinivi«Âatà / netra-rÃga-Óira÷-kampa-bhrÆ-bhaÇgottajanÃdi-k­t // VisSd_3.156 // ceta÷ saæmÅlanaæ nidrà Órama-klama-madÃdijà / j­mbhÃk«i-mÅlanocchvÃsa-gÃtra-bhaÇgÃdi-kÃraïam // VisSd_3.157 // bhaya-gaurava-lajjÃder har«ÃdyÃkÃra-guptir avahitthà / vyÃpÃrÃntara-sakty-anyathÃvabhëaïa-vilokanÃdi-karÅ // VisSd_3.158 // i«ÂÃnavÃpter autsukyaæ kÃla-k«epÃ-sahi«ïutà / citta-tÃpa-tvarÃ-sveda-dÅrgha-ni÷ÓvasitÃdi-k­t // VisSd_3.159 // citta-saæmoha unmÃda÷ kÃma-Óoka-bhayÃdibhi÷ / asthÃna-hÃsa-rudita-gÅta-pralapanÃdi-k­t // VisSd_3.160 // para-krauryÃtma-do«Ãdyai÷ ÓaÇkÃnarthasya tarkaïam / vaivarïya-kampa-vaisvarya-pÃrÓvÃlokÃsya-Óo«a-k­t // VisSd_3.161 // sad­Óa-j¤Ãna-cintÃdyair bhrÆ-samunnayanÃdi-k­t / sm­ti÷ pÆrvÃnubhÆtÃrtha-vi«aya-j¤Ãnam ucyate // VisSd_3.162 // nÅti-mÃrgÃnus­tyÃder artha-nirdhÃraïaæ mati÷ / smeratà dh­ti-sato«au bahu-mÃnaÓ ca tad-bhavÃ÷ // VisSd_3.163 // vyÃdhir jvarÃdir vÃtÃdyair bhÆmÅcchotkampanÃdi-k­t / nirghÃta-vidyud-ulkÃdyais trÃsa÷ kampÃdi-kÃraka÷ // VisSd_3.164 // dhÃr«ÂyÃbhÃvo vrŬà vadanÃnamanÃdi-k­d durÃcÃrÃt / har«as tv i«ÂÃvÃpter mana÷-prasÃdo 'Óru-gadgadÃdi-kara÷ // VisSd_3.165 // asÆyÃnya-guïardhÅnÃm auddhatyÃd asahi«ïutà / do«odgho«a-bhrÆ-vibhedÃvaj¤Ã-krodheÇgitÃdi-k­t // VisSd_3.166 // upÃyÃbhÃva-janmà tu vi«Ãda÷ sattva-saÇk«aya÷ / ni÷ÓvÃsocchvÃsa-h­t-tÃpa-sahÃyÃnve«aïÃdi-k­t // VisSd_3.167 // j¤ÃnÃbhÅ«ÂÃgamÃdyais tu saæpÆrïa-sp­hatà dh­ti÷ / sauhitya-vacanollÃsa-sahÃsa-pratibhÃdi-k­t // VisSd_3.168 // mÃtsarya-dve«a-rÃgÃdeÓ cÃpalyaæ tv anavasthiti÷ / tatra bharsana-pÃru«ya-svacchanÃcaraïÃdaya÷ // VisSd_3.169 // ratyÃyÃsamanastÃpa-k«ut-pipÃsÃdi-saæbhavà / glÃnir ni«prÃïatÃ-kampa-kÃrÓyÃnutsÃhatÃdi-k­t // VisSd_3.170 // dhyÃnaæ cintà hitÃnÃpte÷ ÓÆnyatÃÓvÃsa-tÃpa-k­t / tarko vicÃra÷ sandehÃd bhrÆÓiro 'Çguli-nartaka÷ // VisSd_3.171 // ratyÃdayo 'py aniyate rase syur vyabhicÃriïa÷ / Ó­ÇgÃra-vÅrayor hÃso vÅre krodhas tathà mata÷ // VisSd_3.172 // ÓÃnte jugupsà kathità vyabhicÃritayà puna÷ / ity Ãdy-anyat samunnateyaæ tathà bhÃvita-buddhibhi÷ // VisSd_3.173 // aviruddhà viruddhà và yaæ tirodhÃtum ak«amÃ÷ / ÃsvÃdÃÇkura-kando 'sau bhÃva÷ sthÃyÅti saæmata÷ // VisSd_3.174 // ratir hÃsaÓ ca ÓokaÓ ca krodhotsÃhau bhayaæ tathà / jugupsà vismayaÓ cettham a«Âau proktÃ÷ Óamo 'pi ca // VisSd_3.175 // ratir mano 'nukÆle 'rthe manasa÷ pravaïÃyitam / vÃg-Ãdi-vaik­taiÓ ceto-vikÃso hÃsa i«yate // VisSd_3.176 // i«Âa-nÃÓÃdibhiÓ ceto-vaiklavyaæ Óoka-Óabda-bhÃk / pratikÆle«u taik«ïyasyÃ-vabodha÷ krodha i«yate // VisSd_3.177 // kÃryÃrambhe«u saærambha÷ stheyÃnutsÃha ucyate / raudra-Óaktyà tu janitaæ citta-vaiklavyaæ bhayam // VisSd_3.178 // do«ek«aïÃdibhir garhà jugupsà vismayodbhavà / vividhe«u padÃrthe«u loka-sÅmÃtivarti«u // VisSd_3.179 // visphÃraÓ cetaso yas tu sa vismaya udÃh­ta÷ / Óamo nirÅhÃvasthÃyÃæ svÃtma-viÓrÃmajaæ sukham // VisSd_3.180 // nÃnÃbhinaya-saæbandhÃn bhÃvayanti rasÃn yata÷ / tasmÃd bhÃvà amÅ proktÃ÷ sthÃyi-sa¤cÃri-sÃttvikÃ÷ // VisSd_3.181 // Ó­ÇgÃra-hÃsya-karuïa-raudra-vÅra-bhayÃnakÃ÷ / bÅbhatso 'dbhuta ity a«Âau rasÃ÷ ÓÃntas tathà mata÷ // VisSd_3.182 // Ó­Çgaæ hi manmathodbhedas tad Ãgamana-hetuka÷ / uttama-prak­ti-prÃyo rasa÷ Ó­ÇgÃra i«yate // VisSd_3.183 // paro¬hÃæ varjayitvÃtra veÓyÃæ cÃnanurÃgiïÅm / Ãlambanaæ nÃyikÃ÷ syur dak«iïÃdyÃÓ ca nÃyakam // VisSd_3.184 // candra-candana-rolamba-rutÃdy-uddÅpanaæ matam / bhrÆ-vik«epa-kaÂÃk«Ãdir anubhÃva÷ prakÅrtita÷ // VisSd_3.185 // tyaktvaugrya-maraïÃlasya-jugupsÃ-vyabhicÃriïa÷ / sthÃyi-bhÃvo rati÷ ÓyÃma-varïo 'yaæ vi«ïu-daivata÷ / vipralambho 'tha saæbhoga ity e«a dvividho mata÷ // VisSd_3.186 // yatra tu rati÷ prak­«Âà nÃbhÅ«Âam upaitai vipralambho 'sau / sa ca pÆrva-rÃga-mÃna-pravÃsa-karuïÃtmakaÓ caturdhà syÃt // VisSd_3.187 // ÓravaïÃd darÓanÃd vÃpi mitha÷ saærƬha-rÃgayo÷ / daÓÃ-viÓe«o yo 'prÃptau pÆrvarÃga÷ sa ucyate // VisSd_3.188 // Óravaïaæ tu bhavet tatra dÆta-vandÅ-sakhÅ-mukhÃt / indrajÃle ca citre ca sÃk«Ãt svapne ca darÓanam // VisSd_3.189 // abhilëaÓ cintÃ-sm­ti-guïa-kathanodvega-saæpralÃpÃÓ ca / unmÃdo 'tha vyÃdhir ja¬atà m­tir iti daÓÃtra kÃma-daÓÃ÷ // VisSd_3.190 // abhilëa÷ sp­hà cintà prÃpty-upÃyÃdi-cintanam / unmÃdaÓ cÃparicchedaÓ cetanÃcetane«v api // VisSd_3.191 // alak«ya-vÃk-pralÃpa÷ syÃc cetaso bhramaïÃd bh­Óam / vyÃdhis tu dÅrgha-ni÷ÓvÃsa-pÃï¬utÃ-k­ÓatÃdaya÷ // VisSd_3.192 // ja¬atà hÅna-ce«Âatvam aÇgÃnÃæ manasas tathà / rasa-viccheda-hetutvÃn maraïaæ naiva varïyate // VisSd_3.193 // jÃta-prÃyaæ tu tad vÃcyaæ cetasÃkÃÇk«itaæ tathà / varïyate 'pi yadi pratyuj-jÅvanaæ syÃd adÆrata÷ // VisSd_3.194 // Ãdau vÃcya÷ striyà rÃga÷ puæsa÷ paÓcÃt tad-iÇgitai÷ / nÅlÅ kusumbhaæ ma¤ji«Âhà pÆrvarÃgo 'pi ca tridhà // VisSd_3.195 // na cÃtiÓobhate yan nÃpaiti prema manogatam / tan nÅlÅ-rÃgam ÃkhyÃtaæ yathà ÓrÅ-rÃma-sÅtayo÷ // VisSd_3.196 // kusumbha-rÃgaæ tat prÃhur yad apaiti ca Óobhate / ma¤ji«ÂhÃ-rÃgam Ãhus tad yan nÃpaity atiÓobhate // VisSd_3.197 // mÃna÷ kopa÷ sa tu dvedhà praïayer«yÃ-samudbhava÷ / dvayo÷ praïayamÃna÷ syÃt pramode sumahaty api // VisSd_3.198 // premïa÷ kuÂila-gÃmitvÃt kopo ya÷ kÃraïaæ vinà / patyur anya-priyÃ-saÇge d­«Âe 'thÃnumite Órute // VisSd_3.199 // År«yÃmÃno bhavet strÅïÃæ tatratv anumitis tridhà / utsvapnÃyita-bhogÃÇka-gotra-skhalana-saæbhavà // VisSd_3.200 // sÃma bhedo 'tha dÃnaæ ca naty-upek«e rasÃntaram / tad-bhaÇgÃya pati÷ kuryÃt «a¬-upÃyÃn iti kramÃt // VisSd_3.201 // tatra priya-vaca÷ sÃma bhedas tat-sakhy-upÃrjanam / dÃnaæ vyÃjena bhÆ«Ãde÷ pÃdayo÷ patanaæ nati÷ // VisSd_3.202 // sÃmÃdau tu parik«Åïe syÃd upek«ÃvadhÅraïam / rabhasa-trÃsa-har«Ãde÷ kopa-bhraæÓo rasÃntaram // VisSd_3.203 // pravÃso bhinna-deÓitvaæ kÃryÃc chÃpÃc ca saæbhramÃt / tatrÃÇga-cela-mÃlinyam eka-veïÅ-dharaæ Óira÷ // VisSd_3.204 // ni÷ÓvÃsocchvÃsa-rudita-bhÆmi-pÃtÃdi jÃyate / aÇge«v asau«Âhavaæ tÃpa÷ pÃï¬utà k­ÓatÃruci÷ // VisSd_3.205 // adh­ti÷ syÃd anÃlambas tan-mayonmÃda-mÆrcchanÃ÷ / m­tiÓ ceti kramÃj j¤eyà daÓa smara-daÓà iha // VisSd_3.206 // asau«Âhavaæ malÃpattis tÃpas tu viraha-jvara÷ / arucir vastu-vairÃgyaæ sarvatrÃrÃgità dh­ti÷ // VisSd_3.207 // anÃlambanatà cÃpi ÓÆnyatà manasa÷ sm­tà / tan-mayaæ tat-prakÃÓo hi bÃhyÃbhyantaratas tathà / bhÃvÅ bhavan bhÆta iti tridhà syÃt tatra kÃryaja÷ // VisSd_3.208 // yÆnor ekatarasmin gatavati lokÃntaraæ punar alabhye / vimanÃyate yadaikas tato bhavet karuïa-vipralambhÃkhya÷ // VisSd_3.209 // darÓana-sparÓanÃdÅni ni«evete vilÃsinau / yatrÃnuraktÃv anyonyaæ saæbhogo 'yam udÃh­ta÷ // VisSd_3.210 // saÇkhyÃtum aÓakyatayà cumbana-parirambhaïÃdi-bahu-bhedÃt / ayam eka eva dhÅrai÷ kathita÷ saæbhoga-Ó­ÇgÃra÷ // VisSd_3.211 // tatra syÃd ­tu-«aÂkaæ candrÃdityau tathodayÃsta-maya÷ / jala-keli-vana-vihÃra-prabhÃta-madhu-pÃna-yÃminÅ-prabh­ti÷ // VisSd_3.212 // anulepana-bhƫìyà vÃcyaæ Óuci medhyam anyac ca / kathitaÓ caturvidho 'sÃv ÃnantaryÃt tu pÆrva-rÃgÃde÷ // VisSd_3.213 // vik­tÃkÃra-vÃg-ve«Ã-ce«ÂÃde÷ kuhukÃd bhavet / hÃsyo hÃsa-sthÃyi-bhÃva÷ Óveta÷ pramatha-daivata÷ // VisSd_3.214 // vik­tÃkÃra-vÃk-ce«Âaæ yam Ãlokya hasej jana÷ / tam atrÃlambanaæ prÃhus tac-ce«ÂoddÅpanaæ matam // VisSd_3.215 // anubhÃvo 'k«i-saÇkoca-vadana-smeratÃdaya÷ / nidrÃlasyÃvahitthÃdyà atra syur vyabhicÃriïa÷ // VisSd_3.216 // jye«ÂhÃnÃæ smita-hasite madhyÃnÃæ vihasitÃvahasite ca / nÅcÃnÃm apahasitaæ tathÃtihasitaæ tad e«a «a¬-bheda÷ // VisSd_3.217 // Å«ad-vikÃsi-nayanaæ smitaæ syÃd spanditÃdharam / ki¤cil lak«a-dvijaæ tatra hasitaæ kathitaæ budhai÷ // VisSd_3.218 // madhura-svaraæ vihasitaæ sÃæsa-Óira÷-kampam avahasitam / apahasitaæ sÃsrÃk«aæ vik«iptÃÇgaæ ca bhavaty atihasitam // VisSd_3.219 // yasya hÃsa÷ sa cet kvÃpi sÃk«Ãn naiva nibadhyate / tathÃpy e«a vibhÃvÃdi-sÃmarthyÃd upalabhyate // VisSd_3.220 // abhedena vibhÃvÃdi-sÃdhÃraïyÃt pratÅyate / sÃmÃjikais tato hÃsya-raso 'yam anubhÆyate // VisSd_3.221 // i«Âa-nÃÓÃd ani«ÂÃpte÷ karuïÃkhyo raso bhavet / dhÅrai÷ kapota-varïo 'yaæ kathito yama-daivata÷ // VisSd_3.222 // Óoko 'tra sthÃyi-bhÃva÷ syÃc chocyam Ãlambanaæ matam / tasya dÃhÃdikÃvasthà bhaved uddÅpanaæ puna÷ // VisSd_3.223 // anubhÃvà daiva-nindÃ-bhÆpÃta-kranditÃdaya÷ / vaivarïyocchvÃsa-ni÷ÓvÃsa-stambha-pralapanÃni ca // VisSd_3.224 // nirveda-mohÃpasmÃra-vyÃdhi-glÃni-sm­ti-ÓramÃ÷ / vi«Ãda-ja¬atonmÃda-cintÃdyà vyabhicÃriïa÷ // VisSd_3.225 // Óoka-sthÃyitayà bhinno vipralambhÃd ayaæ rasa÷ / vipralambhe rati÷ sthÃyÅ puna÷-saæbhoga-hetuka÷ // VisSd_3.226 // raudra÷ krodha-sthÃyi-bhÃvo rakto rudrÃdhidaivata÷ / Ãlambanam aris tasya tac ce«ÂoddÅpanaæ matam // VisSd_3.227 // mu«Âi-prahÃra-pÃtana-vik­ta-cchedÃvadÃraïaiÓ caiva / saÇgrÃma-saæbhramÃdyair asyoddÅptir bhavet prau¬hà // VisSd_3.228 // bhrÆ-vibhaÇgau«Âha-nirveÓa-bÃhu-sphoÂana-tarjanÃ÷ / ÃtmÃvadÃna-kathanam Ãyudhotk«epaïÃni ca // VisSd_3.229 // anubhÃvÃs tathÃk«epa-krÆra-sandarÓanÃdaya÷ / ugratÃ-vega-romäca-sveda-vepathavo mada÷ // VisSd_3.230 // mohÃmar«Ãdayas tatra bhÃvÃ÷ syur vyabhicÃriïa÷ / raktÃsya-netratà cÃtra bhedinÅ yuddha-vÅrata÷ // VisSd_3.231 // uttama-prak­tir vÅra utsÃha-sthÃyi-bhÃvaka÷ / mahendra-daivato hema-varïo 'yaæ samudÃh­ta÷ // VisSd_3.232 // Ãlambana-vibhÃvÃs tu vijetavyÃdayo matÃ÷ / vijetavyÃdi-ce«ÂÃdyÃs tasyoddÅpana-rÆpiïa÷ / anubhÃvÃs tu tatra syu÷ sahÃyÃnve«aïÃdaya÷ // VisSd_3.233 // sa¤cÃriïas tu dh­ti-mati-garva-sm­ti-tarka-romäcÃ÷ / sa ca dÃna-dharma-yuddhair dayayà ca samanvitaÓ caturdhà syÃt // VisSd_3.234 // bhayÃnakau bhaya-sthÃyi-bhÃvo bhÆtÃdhidaivata÷ / strÅ-nÅca-prak­ti÷ k­«ïo matas tattva-viÓÃradai÷ // VisSd_3.235 // yasmÃd utpadyate bhÅtis tad atrÃlambanaæ matam / ce«Âà ghoratarÃs tasya bhaved uddÅpanaæ puna÷ // VisSd_3.236 // anubhÃvo 'tra vaivarïya-gadgada-svara-bhëaïam / pralaya-sveda-romäca-kampa-dik-prek«aïÃdaya÷ // VisSd_3.237 // jugupsÃvega-saæmoha-santrÃsa-mlÃni-dÅnatÃ÷ / ÓaÇkÃpasmÃra-saæbhrÃnti-m­tyvÃdyà vyabhicÃriïa÷ // VisSd_3.238 // jugupsÃ-sthÃyi-bhÃvas tu bÅbhatsa÷ kathyate rasa÷ / nÅla-varïo mahÃ-kÃla-daivato 'yam udÃh­ta÷ // VisSd_3.239 // durgandha-mÃæsa-rudhira-medÃæsyÃlambanaæ matam / tatraiva k­mi-pÃtÃdyam uddÅpanam udÃh­tam // VisSd_3.240 // ni«ÂhÅvanÃsya-valana-netra-saÇkocanÃdaya÷ / anubhÃvÃs tatra matÃs tathà syur vyabhicÃriïa÷ // VisSd_3.241 // moho 'pasmÃra Ãvego vyÃdhiÓ ca maraïÃdaya÷ / adbhuto vismaya-sthÃyi-bhÃvo gandharva-daivata÷ // VisSd_3.242 // pÅta-varïo vastu lokÃ-tigam Ãlambanaæ matam / guïÃnÃæ tasya mahimà bhaved uddÅpanaæ puna÷ // VisSd_3.243 // stambha÷ svedo 'tha romäca-gadgada-svara-saæbhramÃ÷ / tathà netra-vikÃsÃdyà anubhÃvÃ÷ prakÅrtitÃ÷ // VisSd_3.244 // vitarkÃvega-saæbhrÃnti-har«Ãdyà vyabhicÃriïa÷ / ÓÃnta÷ Óama-sthÃyi-bhÃva uttama-prak­tir mata÷ // VisSd_3.245 // kundendu-sundara-cchÃya÷ ÓrÅ-nÃrÃyaïa-daivata÷ / anityatvÃdinÃÓe«a-vastu-ni÷sÃratà tu yà // VisSd_3.246 // paramÃtma-svarÆpaæ và tasyÃlambanam i«yate / puïyÃÓramaharik«etra-tÅrtha-ramya-vanÃdaya÷ // VisSd_3.247 // mahÃ-puru«a-saÇgÃdyÃs tasyoddÅpana-rÆpiïa÷ / romäcÃdyÃÓ cÃnubhÃvÃs tathà syur vyabhicÃriïa÷ // VisSd_3.248 // nirveda-har«a-smaraïam atibhÆta-dayÃdaya÷ / nirahaÇkÃra-rÆpatvÃd dayÃ-vÅrÃdir e«a no // VisSd_3.249 // yukta-viyukta-daÓÃyÃm avasthito ya÷ Óama÷ sa eva yata÷ / rasatÃm eti tad asmin sa¤cÃryÃde÷ sthitiÓ ca na viÓuddhà // VisSd_3.250 // sphuÂaæ camatkÃritayà vatsalaæ ca rasaæ vidu÷ / sthÃyÅ vatsalatà sneha÷ putrÃdy-Ãlambanaæ matam // VisSd_3.251 // uddÅpanÃni tac ce«Âà vidyÃ-Óaurya-dayÃdaya÷ / ÃliÇganÃÇga-saæsparÓa-ÓiraÓ cumbanam Åk«aïam // VisSd_3.252 // pulakÃnanda-bëpÃdyà anubhÃvÃ÷ prakÅrtitÃ÷ / sa¤cÃriïo 'ni«Âa-ÓaÇkÃ-har«a-garvÃdayo matÃ÷ // VisSd_3.253 // padma-garbha-cchavir varïo daivataæ loka-mÃtara÷ / Ãdya÷ karuïa-bÅbhatsa-raudra-vÅra-bhayÃnakai÷ // VisSd_3.254 // bhayÃnakena karuïenÃpi hÃsyo virodha-bhÃk / karuïo hÃsya-Ó­ÇgÃra-rasÃbhyÃm api tÃd­Óa÷ // VisSd_3.255 // raudras tu hÃsya-Ó­ÇgÃra-bhayÃnaka-rasair api / bhayÃnakena ÓÃntena tathà vÅra-rasa÷ sm­ta÷ // VisSd_3.256 // Ó­ÇgÃra-vÅra-raudrÃkhya-hÃsya-ÓÃntair bhayÃnaka÷ / ÓÃntas tu vÅra-Ó­ÇgÃra-raudra-hÃsya-bhayÃnakai÷ // VisSd_3.257 // Ó­ÇgÃreïa tu bÅbhatsa ity ÃkhyÃtà virodhità / kuto 'pi kÃraïÃt kvÃpi sthiratÃm upayann api // VisSd_3.258 // unmÃdÃdir na tu sthÃyÅ na pÃtre sthairyam eti yat / rasa-bhÃvau tad-ÃbhÃsau bhÃvasya praÓamodayau // VisSd_3.259 // sandhi÷ Óabalatà ceti sarve 'pi rasanÃd rasÃ÷ / sa¤cÃriïa÷ pradhÃnÃni devÃdi-vi«ayà rati÷ // VisSd_3.260 // udbuddha-mÃtra÷ sthÃyÅ ca bhÃva ity abhidhÅyate / yathà marica-khaï¬Ãder ekÅbhÃve prapÃïake // VisSd_3.261 // udreka÷ kasyacit kvÃpi tathà sa¤cÃriïo rase / anaucitya-prav­ttatva ÃbhÃso rasa-bhÃvayo÷ // VisSd_3.262 // upanÃyaka-saæsthÃyÃæ muni-guru-patnÅ-gatÃyÃæ ca / nÃyaka-vi«ayÃyÃæ ratau tathÃnubhaya-ni«ÂhÃyÃm // VisSd_3.263 // pratinÃyaka-ni«Âhatve tadvad adhama-pÃtra-tiryag-Ãdi-gate / Ó­ÇgÃre 'anucityaæ raudre gurv-Ãdi-gata-kope // VisSd_3.264 // ÓÃnte ca hÅna-ni«Âhe gurv-Ãdy Ãlambane hÃsye / brahma-vadhÃdy-utsÃhe 'dhama-pÃtra-gate tathà vÅre // VisSd_3.265 // uttama-pÃtra-gatatve bhayÃnake j¤eyam evam anyatra / bhÃvÃbhÃso lajjÃdike tu veÓyÃdi-vi«aye syÃt // VisSd_3.266 // bhÃvasya ÓÃntÃv udaye sandhi-miÓritayo÷ kramÃt / bhÃvasya ÓÃntir udaya÷ sandhi÷ Óabalatà matà // VisSd_3.267 // iti sÃhitya-darpaïe rasÃdi-nirÆpaïo nÃma t­tÅya÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (4) caturtha÷ pariccheda÷ dhvani-nirïaya÷ kÃvyaæ dhvanir guïÅbhÆta-vyaÇgaæ ceti dvidhà matà / vÃcyÃtiÓayini vyaÇgyo dhvanis tat kÃvyam uttamam // VisSd_4.1 // bhedau dhvaner api dvÃv udÅritau lak«aïÃbhidhÃ-mÆlau / avivak«ita-vÃcyo 'nyo vivak«itÃnya-para-vÃcyaÓ ca // VisSd_4.2 // arthÃntaraæ saÇkramite vÃcye 'tyantaæ tirask­te / avivak«ita-vÃcyo 'pi dhvanir dvaividhyam ­cchati // VisSd_4.3 // vivak«itÃbhidheyo 'pi[*1] dvibheda÷ prathamaæ mata÷ / asaælak«ya-kramo yatra vyaÇgyo lak«ya-kramas tathà // VisSd_4.4 // [*1] abhidhÃ-mÆla-rÆpa÷ tatrÃdyo rasa-bhÃvÃdir eka evÃtra gaïyate / eko 'pi bhedo 'nantatvÃt saÇkhyeyas tasya naiva yat // VisSd_4.5 // ÓabdÃrthobhaya-Óakty-utthe vyaÇgyo 'nusvÃna-sannibhe / dhvanir lak«ya-krama-vyaÇgyas trividha÷ kathito budhai÷ // VisSd_4.6 // vastv alaÇkÃra-rÆpatvÃc chabda-Óakty-udbhavo dvidhà / vastu vÃlaÇk­tir veti dvidhÃrtha÷ saæbhavÅ svata÷ // VisSd_4.7 // kave÷ prau¬hokti-sikto và tan nibaddhasya veti «a / «a¬bhis tair vyajyamÃnas tu vastv alaÇkÃra-rÆpaka÷ // VisSd_4.8 // artha-Óakty-udbhavo vyaÇgyo yÃti dvÃdaÓa-bhedata÷ / eka÷ ÓabdÃrtha-Óakty-utthe tad a«ÂadaÓadhà dhvani÷ // VisSd_4.9 // vÃkye ÓabdÃrtha-Óakty-utthas tad anye pada-vÃkyayo÷ / prabandhe 'pi mato dhÅrair artha-Óakty-udbhavo dhvani÷ // VisSd_4.10 // padÃæÓa-varïa-racanÃ-prabandhe«v asphuÂa-krama÷ / tad evam eka-pa¤cÃÓad bhedÃs tasya dhvaner matÃ÷ // VisSd_4.11 // saÇkareïa tri-rÆpeïa saæs­«Âyà vÃpy anekadhà / vedakhÃbdhi-ÓarÃ÷ Óuddhair i«u-bÃïÃgni-ÓÃyakÃ÷ // VisSd_4.12 // aparaæ tu guïÅ-bhÆta-vyaÇgyaæ vÃcyÃd anuttame vyaÇgye / tatra syÃd itarÃÇgaæ kÃkvÃk«iptaæ ca vÃcya-siddha-vyaÇgyam // VisSd_4.13 // sandigdha-prÃdhÃnyaæ tulya-prÃdhÃnyam asphuÂam agƬham / vyaÇgyam asundaram evaæ bhedÃs tasyodità a«Âau // VisSd_4.14 // iti sÃhitya-darpaïe dhvani-guïÅbhÆta-vyaÇgyÃkhya-kÃvya-bheda-nirÆpaïo nÃma caturtha÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (5) pa¤cama÷ pariccheda÷ v­ttÅnÃæ viÓrÃnter abhidhÃtÃt paryalak«aïÃkhyÃnÃm / aÇgÅkÃryà turyà v­ttir bodhe rasÃdÅnÃm // VisSd_5.1 // boddh­-svarÆpa-saÇkhyÃ-nimitta-kÃrya-pratÅti-kÃlÃnÃm / ÃÓraya-vi«ayÃdÅnÃæ bhedÃd bhinno 'bhidheyato vyaÇgya÷ // VisSd_5.2 // prÃg asattvÃd rasÃder no bodhike lak«aïÃbhidhe / kiæ ca mukhyÃrtha-bÃdhasya virahÃd api lak«aïà // VisSd_5.3 // nÃnumÃnaæ rasÃdÅnÃæ vyaÇgyÃnÃæ bodhana-k«amam / ÃbhÃsatvena hetÆnÃæ sm­tir na ca rasÃdi-dhÅ÷ // VisSd_5.4 // sà ceyaæ vya¤janÃ-nÃma v­ttir ity ucyate budhai÷ / rasa-vyaktau punar v­ttiæ rasanÃkhyÃæ pare vidu÷ // VisSd_5.5 // iti sÃhitya-darpaïe vya¤janÃ-vyapÃra-nirÆpaïo nÃma pa¤cama÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (6) «a«Âha÷ pariccheda÷ d­Óya-Óravyatva-bhedena puna÷ kÃvyaæ dvidhà matam / d­Óyaæ tatrÃbhineyaæ tad-rÆpÃropÃt tu rÆpakam // VisSd_6.1 // bhaved abhinayo 'vasthÃnukÃra÷ sa caturvidha÷ / ÃÇgiko vÃcikaÓ caivam ÃhÃrya÷ sÃttvikas tathà // VisSd_6.2 // nÃÂakam atha prakaraïaæ bhÃïa-vyÃyoga-samavakÃra-¬imÃ÷ / ÅhÃm­gÃÇka-vÅthya÷ prahasanam iti rÆpakÃïi daÓa // VisSd_6.3 // nÃÂikà troÂakaæ go«ÂhÅ saÂÂakaæ nÃÂya-rÃsakam / prasthÃnollÃpya-kÃvyÃni preÇkhaïaæ rÃsakaæ tathà // VisSd_6.4 // saælÃpakaæ ÓrÅ-gaditaæ Óilpakaæ ca vilÃsikà / durmallikà prakaraïÅ hallÅÓako bhÃïiketi ca // VisSd_6.5 // a«ÂÃdaÓa prÃhur uparÆpakÃïi manÅ«iïa÷ / vinà viÓe«aæ sarve«Ãæ lak«ma nÃÂakavan matam // VisSd_6.6 // nÃÂakaæ khyÃta-v­ttaæ syÃt pa¤ca-sandhi-samanvitam / vilÃsa-rddhyÃdi-guïavad yuktaæ nÃnÃ-vibhÆtibhi÷ // VisSd_6.7 // sukha-du÷kha-samudbhÆti nÃnÃ-rasa-nirantaram / pa¤cÃdikà daÓa-parÃs tatrÃÇkÃ÷ parikÅrtitÃ÷ // VisSd_6.8 // prakhyÃta-vaæÓo rÃjar«i-dhÅrodÃtta÷ pratÃpavÃn / divyo 'tha divyÃdivyo và guïavÃn nÃyako mata÷ // VisSd_6.9 // eka eva bhaved aÇgÅ Ó­ÇgÃro vÅra eva và / aÇgam anye rasÃ÷ sarve kÃryo nirvahaïe 'dbhuta÷ // VisSd_6.10 // catvÃra÷ pa¤ca và mukhyÃ÷ kÃrya-vyÃp­ta-pÆru«Ã÷ / gopucchÃgra-samÃgraæ tu bandhanaæ tasya kÅrtitam // VisSd_6.11 // pratyak«a-net­-carito rasa-bhÃva-samujjvala÷ / bhaved agƬha-ÓabdÃtha÷ k«udra-cÆrïaka-saæyuta÷ // VisSd_6.12 // vicchinnÃvÃntaraikÃrtha÷ ki¤cit saælagna-binduka÷ / yukto na bahubhi÷ kÃryair bÅja-saæh­timÃn na ca // VisSd_6.13 // nÃnÃ-vidhÃna-saæyukto nÃtipracura-padyavÃn / ÃvaÓyakÃnÃæ kÃryÃïÃm avordhÃd vinirmita÷ // VisSd_6.14 // nÃneka-dina-nirvartya-kathayà saæprayojita÷ / Ãsanna-nÃyaka÷ pÃtrair yuktas tri-caturais tathà // VisSd_6.15 // dÆrÃhvÃnaæ vadho yuddhaæ rÃjyadeÓÃdi-viplava÷ / vivÃho bhojanaæ ÓÃpotsargau m­tyÆ rataæ tathà // VisSd_6.16 // danta-cchedyaæ nakha-cchedyam anyad vrŬÃkaraæ ca yat / ÓayanÃdhara-pÃnÃdi nagarÃdy-avarodhanam // VisSd_6.17 // snÃnÃnulepane caibhir varjito nÃtivistara÷ / devÅ-parijanÃdÅnÃm amÃtya-vaïijÃm api // VisSd_6.18 // pratyak«a-citra-caritair yukto bhÃva-rasodbhavai÷ / anta-ni«krÃnta-nikhila-pÃtro 'Çka iti kÅrtita÷ // VisSd_6.19 // aÇkodara-pravi«Âo yo raÇga-dÃrÃ-mukhÃdimÃn / aÇko 'para÷ sa garbhÃÇka÷ sa-bÅja÷ phalavÃn api // VisSd_6.20 // tatra pÆrvaæ pÆrva-raÇga÷ sabhÃ-pÆjà tata÷ param / kathanaæ kavi-saæj¤Ãder nÃÂakasyÃpy athÃmukham // VisSd_6.21 // yan nÃÂya-vastuna÷ pÆrvaæ raÇga-vighnopaÓÃntaye / kuÓÅlavÃ÷ prakurvanti pÆrva-raÇga÷ sa ucyate // VisSd_6.22 // pratyÃhÃrÃdikÃny aÇgÃny asya bhÆyÃæsi yadyapi / tathÃpy avaÓyaæ kartavyà nÃndÅ vighnopaÓÃntaye // VisSd_6.23 // ÃÓÅr-vacana-saæyuktà stutir yasmÃt prayujyate / deva-dvija-n­pÃdÅnÃæ tasmÃn nÃndÅti saæj¤ità // VisSd_6.24 // mÃÇgalya-ÓaÇkha-candrÃbja-koka-kairava-ÓaæsinÅ / padair yuktà dvÃdaÓabhir a«ÂÃbhir và padair uta // VisSd_6.25 // pÆrva-raÇgaæ vidhÃyaiva sÆtradhÃro nivartate / praviÓya sthÃpakas tadvat kÃvyam ÃsthÃpayet tata÷ // VisSd_6.26 // divya-martye sa tad-rÆpo miÓram anyataras tayo÷ / sÆcayed vastu bÅjaæ và mukhaæ pÃtram athÃpi và // VisSd_6.27 // raÇgaæ prasÃdya madhurai÷ Ólokai÷ kÃvyÃrtha-sÆcakai÷ / rÆpakasya kaver ÃkhyÃæ gotrÃdyÃpi sa kÅrtayet // VisSd_6.28 // ­tuæ ca ka¤cit prÃyeïa bhÃratÅæ v­ttim ÃÓrita÷ / bhÃratÅ saæsk­ta-prÃyo vÃg-vyÃpÃro naÂÃÓraya÷ // VisSd_6.29 // tasyÃ÷ prarocanà vÅthÅ tathà prahasanÃmukhe / aÇgÃny atronmukhÅkÃra÷ praÓaæsÃta÷ prarocanà // VisSd_6.30 // naÂÅ vidÆ«Ãko vÃpi pÃripÃrÓvika eva và / sÆtradhÃreïa sahitÃ÷ saælÃpaæ yatra kurvate // VisSd_6.31 // citarir vÃkyai÷ svakÃryotthai÷ prastutÃk«epibhir mitha÷ / Ãmukhaæ tat tu vij¤eyaæ nÃmnà prastÃvanÃpi sà // VisSd_6.32 // uddhÃtyaka÷ kathoddhÃta÷ prayogÃtiÓayas tathà / pravartakÃ-lagite pa¤ca prastÃvanÃbhidÃ÷ // VisSd_6.33 // padÃni tv agatÃrthÃni tad-artha-gataye narÃ÷ / yojayanti padair anyai÷ sa uddhÃtyaka ucyate // VisSd_6.34 // sÆtradhÃrasya vÃkyaæ và samÃdÃyÃrtham asya và / bhavet pÃtra-praveÓaÓ cet kathodghÃta÷ sa ucyate // VisSd_6.35 // yadi prayoga ekasmin prayogo 'nya÷ prayujyate / tena pÃtra-praveÓaÓ cet prayogÃtiÓayas tadà // VisSd_6.36 // kÃlaæ prav­ttam ÃÓritya sÆtra-dh­g yatra varïayet / tad-ÃÓrayaÓ ca pÃtrasya praveÓas tat-pravartakam // VisSd_6.37 // yatraikatra samÃveÓÃt kÃryam anyat prasÃdhyate / prayoge khalu taj j¤eyaæ nÃmnÃvalagitaæ budhai÷ // VisSd_6.38 // yojyÃny atra yathÃ-lÃbhaæ vÅthy-aÇgÃnÅtarÃïy api / nepathoktaæ Órutaæ yatra tv ÃkÃÓa-vacanaæ tathà // VisSd_6.39 // samÃÓrityÃpi kartavyam Ãmukhaæ nÃÂakÃdi«u / e«Ãm Ãmukha-bhedÃnÃm ekaæ ka¤cit prayojayet // VisSd_6.40 // tenÃrtham atha pÃtraæ và samÃk«ipyaiva sÆtra-dh­k / prastÃvanÃnte nirgacchet tato vastu prayojayet // VisSd_6.41 // idaæ punar vastu budhair dvividhaæ parikalpyate / ÃdhikÃrikam ekaæ syÃt prÃsaÇgikam athÃparam // VisSd_6.42 // adhikÃra÷ phale svÃmyam adhikÃrÅ ca tat-prabhu÷ / tasyetiv­ttaæ kavibhir ÃdhikÃrikam ucyate // VisSd_6.43 // asyopakaraïarthaæ tu prÃsaÇgikam itÅ«yate / patÃkÃ-sthÃnakaæ yojyaæ suvicÃryeha vastuni // VisSd_6.44 // yatrÃrthe cintite 'nyasmiæs tal-liÇgo 'nya÷ prayujyate / Ãgantukena bhÃvena patÃkÃ-sthÃnakaæ tu tat // VisSd_6.45 // sahasaivÃrtha-saæpattir guïavaty upacÃrata÷ / patÃkÃ-sthÃnakam idaæ prathamaæ parikÅrtitam // VisSd_6.46 // vaca÷ sÃtiÓayaæ Óli«Âaæ nÃnÃ-bandha-samÃÓrayam / patÃkÃ-sthÃnakam idaæ dvitÅyaæ parikÅrtitam // VisSd_6.47 // arthopak«epakaæ yat tu lÅnaæ sa-vinayaæ bhavet / Óli«Âa-pratyuttaropetaæ t­tÅyam idam ucyate // VisSd_6.48 // dvy-artho vacana-vinyÃsa÷ suÓli«Âa÷ kÃvya-yojita÷ / pradhÃnÃrthÃntarÃk«epÅ patÃkÃ-sthÃnakaæ param // VisSd_6.49 // yat syÃd anucitaæ vastu nÃyakasya rasasya và / viruddhaæ tat parityÃjyam anyathà và prakalpayet // VisSd_6.50 // aÇke«v adarÓanÅyà yà vaktavyaiva ca saæmatà / yà ca syÃd var«a-paryantaæ kathà dina-dvayÃdijà // VisSd_6.51 // anyà ca vistarà sÆcyà sÃrthopak«epair budhai÷ / var«Ãd Ærdhvaæ tu yad vastu tat syÃd var«Ãd adhobhavam // VisSd_6.52 // dinÃvasÃne kÃryaæ yad dine naivopapadyate / arthopak«epakair vÃcyam aÇka-cchedaæ vidhÃya tat // VisSd_6.53 // arthopak«epakÃ÷ pa¤ca vi«kambhaka-praveÓakau / cÆlikÃÇkÃvatÃro 'tha syÃd aÇka-mukham ity api // VisSd_6.54 // v­tta-varti«yamÃïÃnÃæ kathÃæÓÃnÃæ nidarÓaka÷ / saÇk«iptÃrthas tu vi«kambha ÃdÃv aÇkasya darÓita÷ // VisSd_6.55 // madhyena madhyamÃbhyÃæ và pÃtrÃbhyÃæ saæprayojita÷ / Óuddha÷ syÃt sa tu saÇkÅrïo nÅca-madhyama-kalpita÷ // VisSd_6.56 // praveÓako 'nudÃttoktyà nÅca-pÃtra-prayojita÷ / aÇka-dvayÃntar vij¤eya÷ Óe«aæ vi«kambhake yathà // VisSd_6.57 // antar-javanikÃ-saæsthai÷ sÆcanÃrthasya cÆlikà / aÇkÃnte sÆcita÷ pÃtrais tad-aÇkasyÃvibhÃgata÷ // VisSd_6.58 // yatrÃÇko 'vataraty e«o 'ÇkÃvatÃra iti sm­ta÷ / yatra syÃd aÇka ekasminn aÇkÃnÃæ sÆcanÃkhilà // VisSd_6.59 // tad-aÇka-mukham ity Ãhur bÅjÃrtha-khyÃpakaæ ca tat / aÇkÃnta-pÃtrair vÃÇkÃsyaæ chinnÃÇkasyÃrtha-sÆcanÃt // VisSd_6.60 // apek«itaæ parityÃjyaæ nÅrasaæ vastu vistaram / yadà sandarÓayec che«am ÃmukhÃnantaraæ tadà // VisSd_6.61 // kÃryo vi«kambhako nÃÂya ÃmukhÃk«ipta-pÃtraka÷ / yadà tu sarasaæ vastu mÆlÃd eva pravartate // VisSd_6.62 // ÃdÃv eva tadÃÇke syÃd ÃmukhÃk«epa-saæÓraya÷ / vi«kambhakÃdyair api no vadho vÃcyo 'dhikÃriïa÷ // VisSd_6.63 // anyo 'nyena tirodhÃnaæ na kuryÃd rasa-vastuno÷ / bÅjaæ bindu÷ patÃkà ca prakarÅ kÃryam eva ca // VisSd_6.64 // artha-prak­taya÷ pa¤ca j¤Ãtvà yojyà yathÃ-vidhi / alpa-mÃtraæ samuddi«Âaæ bahudhà yad visarpati // VisSd_6.65 // phalasya prathamo hetur bÅjaæ tad abhidhÅyate / avÃntarÃrtha-vicchede bindur accheda-kÃraïam // VisSd_6.66 // vyÃpi prÃsÃÇgikaæ v­ttaæ patÃkety abhidhÅyate / patÃkÃ-nÃyakasya syÃn na svakÅyaæ phalÃntaram // VisSd_6.67 // garbhe sandhau vimarÓe và virvÃhas tasya jÃyate / prÃsaÇgikaæ pradeÓasthaæ caritaæ prakarÅ matà // VisSd_6.68 // prakarÅ nÃyakasya syÃn na svakÅyaæ phalÃntaram / apek«itaæ tu yat sÃdhyam Ãrambho yan nibandhana÷ // VisSd_6.69 // samÃpanaæ tu yat-siddhyai tat kÃryam iti saæmatam / avasthÃ÷ pa¤ca kÃryasya prÃrabdhasya phalÃrthibhi÷ // VisSd_6.70 // Ãrambha-yatna-prÃpty-ÃÓÃ-niyatÃpti-phalÃgamÃ÷ / bhaved Ãrabhya autsukyaæ yan mukhya-phala-siddhaye // VisSd_6.71 // prayatnas tu phalÃvÃptau vyÃpÃro 'titvarÃnvita÷ / upÃyÃpÃya-ÓaÇkÃbhyÃæ prÃpty-ÃÓà prÃpti-saæbhava÷ // VisSd_6.72 // apÃyÃbhÃvata÷ prÃptir niyatÃptis tu niÓcità / sÃvasthà phala-yoga÷ syÃd ya÷ samagra-phalodaya÷ // VisSd_6.73 // yathÃ-saÇkhyam avasthÃbhir Ãbhir yogÃt tu pa¤cabhi÷ / pa¤cadhaivetiv­ttasya bhÃgÃ÷ syu÷ pa¤ca sandhaya÷ // VisSd_6.74 // antaraikÃrtha-saæbandha÷ sandhir ekÃntaye sati / mukhaæ pratimukhaæ garbho vimarÓa upasaæh­ti÷ // VisSd_6.75 // iti pa¤cÃsya bhedÃ÷ syu÷ kramÃl lÃk«aïam ucyate / yatra bÅja-samutpattir nÃnÃrtha-rasa-saæbhavà // VisSd_6.76 // prÃrambheïa samÃyuktà tan mukhaæ parikÅrtitam / phala-pradhÃnopÃyasya mukha-sandhi-niveÓina÷ // VisSd_6.77 // lak«yÃlak«ya ivodbhedo yatra pratimukhaæ ca tat / phala-pradhÃnopÃyasya prÃg-udbhinnasya ki¤cana // VisSd_6.78 // garbho yatra samudbhedo hÃsÃnve«aïavÃn muhu÷ / yatra mukhya-phalopÃya udbhinno garbhato 'dhika÷ // VisSd_6.79 // ÓÃpÃdyai÷ sÃntarÃyaÓ ca sa vimarÓa iti sm­ta÷ / bÅjavanto mukhÃdy-arthà viprakÅrïà yathÃyatham // VisSd_6.80 // ekÃrtham upanÅyante yatra nirvahaïaæ hi tat / upak«epa÷ parikara÷ parinyÃso vilobhanam // VisSd_6.81 // yukti÷ prÃpti÷ samÃdhÃnaæ vidhÃnaæ paribhÃvanà / udbheda÷ karaïaæ bheda etÃny aÇgÃni vai mukhe // VisSd_6.82 // kÃvyÃrthasya samutpattir upak«epa iti sm­ta÷ / samutpannÃrtha-bÃhulyaæ j¤eya÷ parikara÷ puna÷ // VisSd_6.83 // tan-ni«patti÷ parinyÃsa÷ guïÃkhyÃnaæ vilobhanam / saæpradhÃraïam arthÃnÃæ yukti÷ prÃpti÷ sukhÃgama÷ // VisSd_6.84 // bÅjasyÃgamanaæ yat tu tat samÃdhÃnam ucyate / sukha-du÷kha-k­to yo 'rthas tad vidhÃnam iti sm­tam // VisSd_6.85 // kutÆhalottarà vÃca÷ proktà tu paribhÃvanà / bÅjÃrthasya praroha÷ syÃd udbheda÷ karaïaæ puna÷ // VisSd_6.86 // prak­tÃrtha-samÃrambha÷ bheda÷ saæhata-bhedanam / vilÃsa÷ parisarpaÓ ca vidhutaæ tÃpanaæ tathà // VisSd_6.87 // narma narma-dyutiÓ caiva tathà pragamanaæ puna÷ / virodhaÓ ca pratimukhe tathà syÃt paryupÃsanam // VisSd_6.88 // pu«paæ vajram upanyÃso varïa-saæhÃra ity api / samÅhà rati-bhogÃrthà vilÃsa iti kathyate // VisSd_6.89 // i«Âa-na«ÂÃnusaraïaæ parisarpaÓ ca kathyate / k­tasyÃnunayasyÃdau vidhutaæ tv aparigraha÷ // VisSd_6.90 // upÃyÃdarÓanaæ yat tu tÃpanaæ nÃma tad bhavet / parihÃsa-vaco narma dh­tis tu parihÃsa-jà // VisSd_6.91 // narma-dyuti÷ pragamanaæ vÃkyaæ syÃd uttarottaram / virodho vyasana-prÃpti÷ kruddhasyÃnunaya÷ // VisSd_6.92 // syÃt paryupÃsanaæ pu«paæ viÓe«a-vacanaæ matam / pratyak«a-ni«Âhuraæ vajram upanyÃsa÷ prasÃdanam // VisSd_6.93 // cÃturvarïyopagamanaæ varïa-saæhÃra i«yate / abhÆtÃharaïaæ mÃrgo rÆpodÃharaïe krama÷ // VisSd_6.94 // saÇgrahaÓ cÃnumÃnaæ ca prÃrthanà k«iptir eva ca / troÂakÃdhibalodvegà garbhe syur vidravas tathà // VisSd_6.95 // tatra vyÃjÃÓrayaæ vÃkyam abhÆtÃharaïaæ matam / tattvÃrtha-kathanaæ mÃrgo rÆpaæ vÃkyaæ vitarkavat // VisSd_6.96 // udÃharaïam utkar«a-yuktaæ vacanam ucyate / bhÃva-tattvopalabdhis tu krama÷ syÃt saÇgraha÷ puna÷ // VisSd_6.97 // sÃma-dÃnÃrtha-saæpanno liÇgÃd Æho 'numÃnatà / rati-har«otsavÃnÃæ tu prÃrthanaæ prÃrthanà bhavet // VisSd_6.98 // rahasyÃrthasya tad-bheda÷ k«ipti÷ syÃt toÂakaæ puna÷ / saærabdha-vÃk adhibalam abhisandhi-cchalena ya÷ // VisSd_6.99 // n­pÃdi-janità bhÅtir udvega÷ parikÅrtita÷ / ÓaÇkÃ-bhaya-trÃsa-k­ta÷ saæbhramo vidravo mata÷ // VisSd_6.100 // apavÃdo 'tha saæpheÂo vyavasÃyo dravo dyuti÷ / Óakti÷ prasaÇga÷ khedaÓ ca prati«edho virodhanam // VisSd_6.101 // prarocanà vimarÓe syÃd ÃdÃnaæ chÃdanaæ tathà / do«a-prakhyÃpavÃda÷ syÃt saæpheÂo ro«a-bhëaïam // VisSd_6.102 // vyavasÃyas tu vij¤eya÷ pratij¤Ã-hetu-saæbhava÷ / dravà guru-vyatikrÃnti÷ ÓokÃvegÃdi-saæbhavà // VisSd_6.103 // tarjanodvejane proktà dyutih Óakti÷ punar bhavet / virodhasya praÓamanaæ prasaÇgo guru-kÅrtanam // VisSd_6.104 // manaÓ ce«ÂÃ-samutpanna÷ Órama÷ kheda iti sm­ta÷ / ÅpsitÃrtha-pratÅghÃta÷ prati«edha itÅ«yate // VisSd_6.105 // kÃryÃtyayopagamanaæ virodhanam iti sm­tam / prarocanà tu vij¤eyà saæhÃrÃrtha-pradarÓinÅ // VisSd_6.106 // kÃrya-saÇgraha ÃdÃnaæ tad ÃhuÓ chÃdanaæ puna÷ / kÃryÃrtham apamÃnÃde÷ sahanaæ khalu yad bhavet // VisSd_6.107 // sandhir vibodho grathanaæ nirïaya÷ paribhëaïam / k­ti÷ prasÃda Ãnanda÷ samayo 'py upagÆhanam // VisSd_6.108 // bhëaïaæ pÆrva-vÃkyaæ ca kÃvya-saæhÃra eva ca / praÓastir iti saæhÃre j¤eyÃny aÇgÃni nÃmata÷ // VisSd_6.109 // bÅjopagamanaæ sandhi÷ vibodha÷ kÃrya-mÃrgaïam / upanÃyasas tu kÃryÃïÃæ grathanaæ nirïaya÷ puna÷ // VisSd_6.110 // anubhÆtÃrtha-kathanaæ vadanti paribhëaïam / parivÃda-k­taæ vÃkyaæ labdhÃrtha-Óamanaæ k­ti÷ // VisSd_6.111 // ÓuÓrÆ«Ãdi÷ prasÃda÷ syÃd Ãnando vächitÃgama÷ / samayo du÷kha-niryÃïaæ tad bhaved upagÆhanam // VisSd_6.112 // yat syÃd adbhuta-saæprÃpti÷ sÃma-dÃnÃdi bhëaïam / pÆrva-vÃkyaæ tu vij¤eyaæ yathoktÃrthopadarÓanam // VisSd_6.113 // vara-pradÃna-saæprÃpti÷ kÃvya-saæhÃra i«yate / n­pa-deÓÃdi-ÓÃntis tu praÓastir abhidhÅyate // VisSd_6.114 // catu÷-«a«Âi-vidhaæ hy etad aÇgaæ proktaæ manÅ«ibhi÷ / kuryÃd aniyate tasya sandhÃv api niveÓanam // VisSd_6.115 // rasÃnuguïatÃæ vÅk«ya rasasyaiva hi mukhyatà / i«ÂÃrtha-racanÃÓcarya-lÃbho v­ttÃnta-vistara÷ // VisSd_6.116 // rÃga-prÃpti÷ prayogasya gopyÃnÃæ gopanaæ tathà / prakÃÓanaæ prakÃÓyÃnÃm aÇgÃnÃæ «a¬-vidhaæ phalam // VisSd_6.117 // aÇga-hÅno naro yadvan naivÃrambha-k«amo bhavet / aÇga-hÅnaæ tathà kÃvyaæ na prayogÃya yujyate // VisSd_6.118 // saæpÃdayetÃæ sandhy-aÇgaæ nÃyaka-pratinÃyakau / tad-abhÃve patÃkÃdyÃs tad-abhÃve tathetarat // VisSd_6.119 // rasa-vyaktim apek«yai«Ãm aÇgÃnÃæ saæniveÓanam / na tu kevalayà ÓÃstra-sthiti-saæpÃdanecchayà // VisSd_6.120 // aviruddhaæ tu yad v­ttaæ rasÃdi-vyaktaye 'dhikam / tad apy anyathayed dhÅmÃn vaded và kadÃcana // VisSd_6.121 // Ó­ÇgÃre kauÓikÅ vÅre sÃttvaty ÃrabhaÂÅ puna÷ / rase raudre ca bÅbhatse v­tti÷ sarvatra bhÃratÅ // VisSd_6.122 // catasro v­ttayo hy etÃ÷ sarva-nÃÂyasya mÃt­kÃ÷ / syur nÃyikÃdi-vyÃpÃra-viÓe«Ã nÃÂakÃdi«u // VisSd_6.123 // yà Ólak«ïa-nepathya-viÓe«a-citrà strÅ-saÇkulà pu«kala-n­tya-gÅtà | kÃmopabhoga-prabhavopacÃrà sà kaiÓikÅ cÃru-vilÃsa-yuktà // VisSd_6.124 // narma ca narma-sphÆrjo narma-sphoÂo 'tha narma-garbhaÓ ca / catvÃry aÇgÃny asyà vaidagdhya-krŬitaæ narma // VisSd_6.125 // i«Âa-janÃvarjana-k­t tac cÃpi trividhaæ matam / vihitaæ Óuddha-hÃsyena sa-Ó­ÇgÃra-mayena ca // VisSd_6.126 // narma-sphÆrja÷ sukhÃrambho bhayÃnto nava-saÇgama÷ / narma-sphoÂo bhÃva-leÓai÷ sÆcitÃlpa-raso mata÷ // VisSd_6.127 // narma-garbho vyavah­tir netu÷ pracchanna-vartina÷ / sÃttvatÅ bahulà sattva-Óaurya-tyÃga-dayÃrjavai÷ // VisSd_6.128 // sahar«Ã k«udra-Ó­ÇgÃrà viÓokà sÃdbhutà tathà / utthÃpako 'tha sÃÇghÃtya÷ saælÃpa÷ parivartaka÷ // VisSd_6.129 // viÓe«Ã iti catvÃra÷ sÃttvatyÃ÷ parikÅrtitÃ÷ / uttejana-karo Óatror vÃg-utthÃpaka ucyate // VisSd_6.130 // mantrÃrtha-daiva-ÓaktyÃde÷ sÃÇghÃtya÷ saÇgha-bhedanam / saælÃpa÷ syÃd gabhÅroktir nÃnÃ-bhÃva-samÃÓraya÷ // VisSd_6.131 // prÃrabdhÃd anya-kÃryÃïÃæ karaïaæ parivartaka÷ / mÃyendrajÃla-saÇgrÃma-krodhodbhrÃntÃdi-ce«Âitai÷ // VisSd_6.132 // saæyuktà vadha-bandhÃdyair uddhatÃrabhaÂÅ matà / vastÆtthÃpana-saæpheÂo saæk«ipir avapÃtanam // VisSd_6.133 // iti bhedÃs tu catvÃra ÃrabhaÂyÃ÷ prakÅrtitÃ÷ / mÃyÃdy-utthÃpitaæ vastu vastÆtthÃpanam ucyate // VisSd_6.134 // saæpheÂas tu samÃghÃta÷ kruddha-satvarayor dvayo÷ / saÇk«iptà vastu-racanà Óilpair itarathÃpi và // VisSd_6.135 // saÇk«ipti÷ sthÃn niv­ttau ca netur netrantara-graha÷ / praveÓa-trÃsa-ni«krÃnti-har«a-vidrava-saæbhavam // VisSd_6.136 // avapÃtanam ity uktaæ pÆrvam uktaiva bhÃratÅ / aÓrÃvyaæ khalu yad vastu tad iha svagataæ matam // VisSd_6.137 // sarva-ÓrÃvyaæ prakÃÓaæ syÃt tad bhaved apavÃritam / rahasyaæ tu yad anyasya parÃv­tya prakÃÓyate // VisSd_6.138 // tripatÃka-kareïÃnyÃn apavÃryÃntarà kathÃm / anyonyÃmantraïaæ yat syÃt taj-janÃnte janÃntikam // VisSd_6.139 // kiæ bravÅ«Åti yan-nÃÂye vinà pÃtraæ prayujyate / ÓrutvevÃnuktam apy arthaæ tat syÃd ÃkÃÓa-bhëitam // VisSd_6.140 // dattÃæ siddhÃæ ca senÃæ ca veÓyÃnÃæ nÃma darÓayet / datta-prÃyÃïi vaïijÃæ ceÂa-ceÂyos tathà puna÷ // VisSd_6.141 // vasantÃdi«u varïyasya vastuno nÃma yad bhavet / nÃma kÃryaæ nÃÂakasya garbhitÃrtha-prakÃÓakam // VisSd_6.142 // nÃyikÃnÃyakÃkhyÃnÃt saæj¤Ã prakaraïÃdi«u / nÃÂikÃ-saÂÂakÃdÅnÃæ nÃyikÃbhir viÓe«aïam // VisSd_6.143 // prÃyeïa ïy-antaka÷ sÃdhir game÷ sthÃne prayujyate / rÃjà svÃmÅti deveti bh­tyair bhaÂÂeti cÃdhamai÷ // VisSd_6.144 // rÃjar«ibhir vayasyeti tathà vidÆ«akeïa ca / rÃjann ity ­«ibhir vÃcya÷ so 'patya-pratyayena ca // VisSd_6.145 // svecchayà nÃmabhir viprair vipra Ãryeti cetarai÷ / vayasyety athavà nÃmnà vÃcyo rÃj¤Ã vidÆ«aka÷ // VisSd_6.146 // vÃcyau naÂÅ-sÆtradhÃrÃvÃrya-nÃmnà parasparam / sÆtradhÃraæ vaded bhÃva iti vai pÃripÃrÓvika÷ // VisSd_6.147 // sÆtradhÃro mÃri«eti haï¬e ity adhamai÷ samÃ÷ / vayasyety uttamair haæho madhyair Ãryeti cÃgraja÷ // VisSd_6.148 // bhagavann iti vaktavyÃ÷ sarvair devar«i-liÇgina÷ / vaded rÃj¤Åæ ca ceÂÅæ ca bhavatÅti vidÆ«aka÷ // VisSd_6.149 // Ãyu«man rathinaæ sÆto v­ddhaæ tÃteti cetara÷ / vatsa-putraka-tÃteti nÃmnà gotreïa và suta÷ // VisSd_6.150 // Ói«yo 'nujaÓ ca vaktavyo 'mÃtya Ãryeti cÃdhamai÷ / viprair ayam amÃtyeti saciveti ca bhaïyate // VisSd_6.151 // sÃdho iti tapasvÅ ca praÓÃntaÓ cocyate budhai÷ / sva-g­hÅtÃbhidha÷ pÆjya÷ Ói«yÃdyair vinigadyate // VisSd_6.152 // upÃdhyÃyeti cÃcÃryo mahÃrÃjeti bhÆpati÷ / svÃmÅti yuvarÃjas tu kumÃro bhart­-dÃraka÷ // VisSd_6.153 // bhadra-saumya-mukhety evam adhamais tu kumÃraka÷ / vÃcyà prak­tibhÅ rÃj¤a÷ kumÃrÅ bhart­-dÃrikà // VisSd_6.154 // patir yathà tathà vÃcyà jye«Âha-madhyÃdhamai÷ striya÷ / haleti sad­ÓÅ pre«yà hajje veÓyÃjjukà tathà // VisSd_6.155 // kuÂÂiny ambety anugati÷ pÆjyà ca jaratÅ janai÷ / ÃmantraïaiÓ ca pëÃï¬Ã vÃcyÃ÷ svasamayÃgatai÷ // VisSd_6.156 // ÓakyÃdayaÓ ca saæbhëyà bhadra-dattÃdi-nÃmabhi÷ / yasya yat karma Óilpaæ và vidyà và jÃtir eva và // VisSd_6.157 // tenaiva nÃmnà vÃcyo 'sau j¤eyÃÓ cÃnye yathocitam / puru«ÃïÃm anÅcÃnÃæ saæsk­taæ syÃt k­tÃtmanÃm // VisSd_6.158 // saurasenÅ prayoktavyà tÃd­ÓÅnÃæ ca yo«itÃm / ÃsÃm eva tu gÃthÃsu mahÃrëÂrÅæ prayojayet // VisSd_6.159 // atroktà mÃgadhÅ bhëà rÃjÃnta÷pura-cÃriïÃm / ceÂÃnÃæ rÃja-putrÃïÃæ Óre«ÂhÃnÃæ cÃrdha-mÃgadhÅ // VisSd_6.160 // prÃcyÃæ vidÆ«akÃdÅnÃæ dhÆrtÃnÃæ syÃd avantijà / yodhanÃgarikÃdÅnÃæ dÃk«iïÃtyà hi dÅvyatÃm // VisSd_6.161 // ÓabarÃïÃæ ÓakÃdÅnÃæ ÓÃbarÅæ saæprayojayet / vÃhlÅkamëodÅcyÃnÃæ drÃvi¬Å drÃvi¬Ãdi«u // VisSd_6.162 // ÃbhÅre«u tathÃbhÅrÅ cÃï¬ÃlÅ pukkasÃdi«u / ÃbhÅrÅ ÓÃbarÅ cÃpi këÂha-pÃtropajÅvi«u // VisSd_6.163 // tathaivÃÇgÃra-kÃrÃdau paiÓÃcÅ syÃt piÓÃca-vÃk / ceÂÃnÃm apy anÅcÃnÃm api syÃt saurasenikà // VisSd_6.164 // bÃlÃnÃæ «aï¬akÃnÃæ ca nÅca-graha-vicÃriïÃm / unmattÃnÃm ÃturÃïÃæ saiva syÃt saæsk­taæ kvacit // VisSd_6.165 // aiÓvaryeïa pramattasya dÃridryopadrutasya ca / bhik«u-valka-dharÃdÅnÃæ prÃk­taæ saæprayojayet // VisSd_6.166 // saæsk­taæ saæprayoktavyaæ liÇginÅ«ÆttamÃsu ca / devÅ-mantri-sutÃ-veÓyÃsv api kaiÓcit tathoditam // VisSd_6.167 // kÃryataÓ cottamÃdÅnÃæ kÃryo bhëÃ-viparyaya÷ // VisSd_6.168 // yo«it-sakhÅ-bÃla-veÓyÃ-kitavÃpsarasÃæ tathà / vaidagdhyÃrthaæ pradÃtavyaæ saæsk­taæ cÃntarÃntarà // VisSd_6.169 // «aÂtriæÓal-lak«aïÃny atra nÃÂyÃlaÇk­tayas tathà / trayastriæÓat-prayojyÃni vÅthy-aÇgÃni trayodaÓa // VisSd_6.170 // lÃsyÃÇgÃni daÓa yathÃ-lÃbhaæ rasa-vyapek«ayà / bhÆ«aïÃk«ara-saÇghÃtau ÓobhodÃharaïaæ tathà // VisSd_6.171 // hetu-saæÓaya-d­«ÂÃntÃs tulya-tarka÷ padoccaya÷ / nidarÓanÃbhiprÃyo ca prÃptir vicÃra eva ca // VisSd_6.172 // di«Âopadi«Âe ca guïÃtipÃtÃtiÓayau tathà / viÓe«aïa-niruktÅ ca siddhi-bhraæÓa-viparyayau // VisSd_6.173 // dÃk«iïyÃnunayau mÃlÃrthÃpattir garhaïaæ tathà / p­cchà prasiddhi÷ sÃrÆpyaæ saæk«epo guïa-kÅrtanam // VisSd_6.174 // leÓo manoratho 'nukta-siddhi÷ priya-vacas tathà / lak«aïÃni guïai÷ sÃlaÇkÃrair yogas tu bhÆ«aïam // VisSd_6.175 // varïanÃk«ara-saÇghÃtaÓ citrÃrthair ak«arair mitai÷ / siddhair arthai÷ samaæ yatrÃprasiddho 'rtha÷ prakÃÓate // VisSd_6.176 // Óli«Âa-lak«aïa-citrÃrthà sà Óobhety abhidhÅyate / yatra tulyÃrtha-yuktena vÃkyenÃbhipradarÓanÃt // VisSd_6.177 // sÃdhyate 'bhimataÓ cÃrthas tad-udÃharaïaæ matam / hetur vÃkyaæ samÃsoktam i«Âak­d dhetu-darÓanÃt // VisSd_6.178 // saæÓayo 'j¤Ãta-tattvasya vÃkye syÃd yad aniÓcaya÷ / d­«ÂÃnto yas tu pak«e 'rtha-sÃdhanÃya nidarÓanam // VisSd_6.179 // tulya-tarko yad-arthena tarka÷ prak­ti-gÃminà / sa¤cayo 'rthÃnurÆpo ya÷ padÃnÃæ sa padoccaya÷ // VisSd_6.180 // yatrÃrthÃnÃæ prasiddhÃnÃæ kriyate parikÅrtanam / para-pak«a-vyudÃsÃrthaæ tan nidarÓanam ucyate // VisSd_6.181 // abhiprÃyas tu sÃd­ÓyÃd abhÆtÃrthasya kalpanà / prÃpti÷ kenacid aæÓena ki¤cid yatrÃnumÅyate // VisSd_6.182 // vicÃro yukti-vÃkyair yad apratyak«Ãrtha-darÓanam / deÓa-kÃla-svarÆpeïa varïanà di«Âam ucyate // VisSd_6.183 // upadi«Âaæ manohÃri vÃkyaæ ÓÃstrÃnusÃrata÷ / guïÃtipÃta÷ kÃryaæ vad viparÅtaæ guïÃn prati // VisSd_6.184 // ya÷ sÃmÃn guïodreka÷ sa guïÃtiÓayo mata÷ / siddhÃn arthÃn bahÆn uktvà viÓe«oktir viÓe«aïam // VisSd_6.185 // pÆrva-siddhÃrtha-kathanaæ niruktir iti kÅrtyate / bahÆnÃæ kÅrtanaæ siddhir abhipretÃrtha-siddhaye // VisSd_6.186 // d­ptÃdÅnÃæ bhavad bhraæÓo vÃcyÃd anyatarad vaca÷ / vicÃrasyÃnyathÃbhÃva÷ sandehÃt tu viparyaya÷ // VisSd_6.187 // dÃk«iïyaæ ce«Âayà vÃcà para-cittÃnuvartanam / vÃkyai÷ snigdhair anunayo bhaved arthasya sÃdhanam // VisSd_6.188 // mÃlà syÃd yad abhÅ«ÂÃrthaæ naikÃrtha-pratipÃdanam / arthÃpattir yad anyÃrtho 'rthÃntarokte÷ pratÅyate // VisSd_6.189 // dÆ«aïodgho«aïÃyÃæ tu bhartsanà garhaïaæ tu tat / abhyarthanÃparair vÃkyai÷ p­cchÃrthÃnve«aïaæ matà // VisSd_6.190 // prasiddhir loka-siddhÃrthair utk­«Âair artha-sÃdhanam / sÃrÆpyam anurÆpasya sÃrÆpyÃt k«obha-vardhanam // VisSd_6.191 // saÇk«epo yat tu saÇk«epÃd ÃtmÃny arthe prayujyate / guïÃnÃæ kÅrtanaæ yat tu tad eva guïa-kÅrtanam // VisSd_6.192 // sa leÓo bhaïyate vÃkyaæ yat sÃd­Óya-pura÷saram / manorathas tv abhiprÃyasyoktir bhaÇgyantareïa yat // VisSd_6.193 // viÓe«Ãrthoha-vistÃro 'nukta-siddhir udÅryate / syÃt prayÃïayituæ pÆjyaæ priyoktir har«a-bhëaïam // VisSd_6.194 // ÃÓÅr Ãkranda-kapaÂÃk«amÃ-garvodyamÃÓrayÃ÷ / utprÃsana-sp­hÃ-k«obha-paÓcÃt-tÃpopapattaya÷ // VisSd_6.195 // ÃÓaæsÃdhyavasÃyau ca visarpollekha-saæj¤itau / uttejanaæ parÅvÃdo nÅtir artha-viÓe«aïam // VisSd_6.196 // protsÃhanaæ ca sÃhÃyyam abhimÃno 'nuvartanam / utkÅrtanaæ yathà yÃc¤Ã parihÃro nivedanam // VisSd_6.197 // pravartanÃkhyÃna-yukti-prahar«ÃÓ copadeÓanam / iti nÃÂyÃlaÇk­tayo nÃÂya-bhÆ«aïa-hetava÷ // VisSd_6.198 // ÃÓÅr i«Âa-janÃÓaæsà Ãkranda÷ pralapitaæ Óucau / kapaÂaæ mÃyayà yatra rÆpam anyad vibhÃvyate // VisSd_6.199 // ak«amà sà paribhava÷ svalpo 'pi na vi«ahyate / garvÃvalepajaæ vÃkyaæ kÃryasyÃrambha udyama÷ // VisSd_6.200 // grahaïaæ guïavat kÃrya-hetor ÃÓraya ucyate / utprÃsanaæ tÆpahÃso yo 'sÃdhau sÃdhu-mÃnini // VisSd_6.201 // ÃkÃÇk«Ã ramaïÅyatvì vastuno yà sp­hà tu sà / adhik«epa-vaca÷-kÃrÅ k«obha÷ prokta÷ sa eva tu // VisSd_6.202 // mohÃvadhÅritÃrthasya paÓcÃttÃpa÷ sa eva tu / upapattir matà hetor upanyÃso 'rtha-siddhaye // VisSd_6.203 // ÃÓaæsanaæ syÃd ÃÓaæsà pratij¤ÃdhyavasÃyaka÷ / visarpo yat samÃrabdhaæ karmÃni«Âa-phala-pradam // VisSd_6.204 // kÃrya-grahaïam ullekha uttejanam itÅ«yate / sva-kÃrya-siddhaye 'nyasya preraïÃya kaÂhora-vÃk // VisSd_6.205 // bhartsanà tu parÅvÃdo nÅti÷ ÓÃstreïa vartanam / uktasyÃrthasya yat tu syÃd utkÅrtanam anekadhà // VisSd_6.206 // upÃlambha-viÓe«eïa tat syÃd artha-viÓe«aïam / protsÃhnaæ syÃd utsÃha-girà kasyÃpi yojanam // VisSd_6.207 // sÃhÃyyaæ saÇkaÂe yat syÃt sÃnukÆlyaæ parasya ca / abhimÃna÷ sa eva syÃt praÓrayÃd anuvartanam // VisSd_6.208 // anuv­ttir bhÆta-kÃryÃkhyÃnam utkÅrtanaæ matam / yÃc¤Ã tu kvÃpi yÃc¤Ã yà svayaæ dÆta-mukhena và // VisSd_6.209 // parihÃra iti prokta÷ k­tÃnucita-mÃrjanam / avadhÅrita-kartavya-kathanaæ tu nivedanam // VisSd_6.210 // pravartanaæ tu kÃryasya yat syÃt sÃdhu-pravartanam / ÃkhyÃnaæ pÆrva-v­ttokti÷ yuktir arthÃvadhÃraïam // VisSd_6.211 // prahar«a÷ pramadÃdhikyaæ Óik«Ã syÃd upadeÓanam / geya-padaæ sthita-pÃÂhyam ÃsÅnaæ pu«pa-gaï¬ikà // VisSd_6.212 // pracchedakas trigƬhaæ ca saindhavÃkhyaæ dvigƬham / uttamottamakaæ cÃnyad-ukta-pratyuktam eva ca // VisSd_6.213 // lÃsye daÓavidhaæ hy etad-aÇgam uktaæ manÅ«ibhi÷ / tantrÅ-bhÃï¬aæ purask­tyopavi«ÂasyÃsane pura÷ // VisSd_6.214 // Óuddhaæ gÃnaæ geya-padaæ sthita-pÃÂhyaæ tad ucyate / madanottÃpità yatra paÂhati prÃk­taæ sthità // VisSd_6.215 // nikhilÃtodya-rahitaæ Óoka-cintÃnvitÃbalà / aprasÃdhita-gÃtraæ yad ÃsÅnÃsÅnam eva tat // VisSd_6.216 // Ãtodya-miÓritaæ geyaæ chandÃæsi vividhÃni ca / strÅ-puæsayor viparyÃsa-ce«Âitaæ pu«pa-gaï¬ikà // VisSd_6.217 // anyÃsaktaæ patiæ matvà prema-viccheda-manyunà / vÅïÃ-pura÷-saraæ gÃnaæ striyÃ÷ pracchedako mata÷ // VisSd_6.218 // strÅ-ve«a-dhÃriïÃæ puæsÃæ nÃÂyaæ Ólak«ïaæ trigƬhakam / kaÓcana bhra«Âa-saÇketa÷ suvyakta-karaïÃnvita÷ // VisSd_6.219 // prÃk­taæ vacanaæ vakti yatra tat saindhavaæ matam / caturasra-padaæ gÅtaæ mukha-pratimukhÃnvitam // VisSd_6.220 // dvigƬhaæ rasa-bhÃvìhyam uttamottamakaæ puna÷ / kopa-prasÃdajan adhik«epa-yuktaæ rasottaram // VisSd_6.221 // hÃva-helÃnvitaæ citra-Óloka-bandha-manoharam / ukti-pratyukti-saæyuktaæ sopÃlambham alÅkavat // VisSd_6.222 // vilÃsÃnvita-gÅtÃrtham ukta-pratyuktam ucyate / etad eva yadà sarvai÷ patÃkÃ-sthÃnakair yutam // VisSd_6.223 // aÇkaiÓ ca daÓabhir dhÅrà mahÃnÃÂakam Æcire / bhavet prakaraïe v­ttaæ laukikaæ kavi-kalpitam // VisSd_6.224 // Ó­ÇgÃro 'ÇgÅ nÃyakas tu vipro 'mÃtyo 'thavà vaïik / sÃpÃya-dharma-kÃmÃrtha-paro dhÅra-praÓÃntaka÷ // VisSd_6.225 // nÃyikà kulajà kvÃpi veÓyà kvÃpi dvayaæ kvacit / tena bhedÃs trayas tasya tatra bhedas t­tÅyaka÷ // VisSd_6.226 // kitava-dyÆta-kÃrÃdi-viÂa-ceÂaka-saÇkula÷ / bhÃïa÷ syÃd dhÆrta-carito nÃnÃvasthÃntarÃtmaka÷ // VisSd_6.227 // ekÃÇka eka evÃtra nipuïa÷ paï¬ito viÂa÷ / raÇge prakÃÓayet svenÃnubhÆtam itareïa và // VisSd_6.228 // saæbodhanokti-pratyuktÅ kuryÃd ÃkÃÓa-bhëitai÷ / sÆcayed vÅra-Ó­ÇgÃrau Óaurya-saubhÃgya-varïanai÷ // VisSd_6.229 // tatretiv­ttam utpÃdyaæ v­tti÷ prÃyeïa bhÃratÅ / mukha-nirvahaïe sandhÅ lÃsyÃÇgÃni daÓÃpi ca // VisSd_6.230 // khyÃtetiv­tto vyÃyoga÷ svalpa-strÅ-jana-saæyuta÷ / hÅno garbha-vimarÓÃbhyÃæ narair bahubhir ÃÓrita÷ // VisSd_6.231 // ekÃÇkaÓ ca bhaved astrÅ-nimittam amarodaya÷ / kaiÓikÅ-v­tti-rahita÷ prakhyÃtas tatra nÃyaka÷ // VisSd_6.232 // rÃjar«ir atha divyo và bhaved dhÅroddhataÓ ca sa÷ / hÃsya-Ó­ÇgÃra-ÓÃntebhya itare 'trÃÇgino rasÃ÷ // VisSd_6.233 // v­ttaæ samavakÃre tu khyÃtaæ devÃsurÃÓrayam / sandhayo nirvimarÓÃs tu trayo 'ÇkÃs tatra cÃdime // VisSd_6.234 // sandhÅ dvÃv antyayos tadvad eka eko bhavet puna÷ / nÃyakà dvÃdaÓodÃttÃ÷ prakhyÃtà deva-mÃnavÃ÷ // VisSd_6.235 // phalaæ p­thak p­thak te«Ãæ vÅra-mukhyo 'khilo rasa÷ / v­ttayo manda-kaiÓikyo nÃtra bindu-praveÓakau // VisSd_6.236 // vÅthy-aÇgÃni ca tatra syur yathÃlÃbhaæ trayodaÓa / gÃyatry-u«ïiÇ-mukhÃny atra cchandÃæsi vividhÃni ca // VisSd_6.237 // tri-Ó­ÇgÃras tri-kapaÂa÷ kÃryaÓ cÃyaæ trivid-rava÷ / vastu dvÃdaÓa-nÃlÅbhir ni«pÃdyaæ prathamÃÇkagam // VisSd_6.238 // dvitÅye 'Çke catas­bhir dvÃbhyÃm aÇke t­tÅyaake / dharmÃrtha-kÃmais trividha÷ Ó­ÇgÃra÷ kapaÂa÷ puna÷ // VisSd_6.239 // svÃbhÃvika÷ k­trimaÓ ca daivajo vidrava÷ puna÷ / acetanaiÓ cetanaiÓ ca cetanÃcetanai÷ k­ta÷ // VisSd_6.240 // mÃyendra-jÃla-saÇgrÃma-krodhodbhrÃntÃdi-ce«Âitai÷ / aparÃgaiÓ ca bhÆyi«Âho ¬ima÷ khyÃtetiv­ttaka÷ // VisSd_6.241 // aÇgÅ raudra-rasas tatra sarve 'ÇgÃni rasÃ÷ puna÷ / catvÃro 'Çkà matà neha vi«kambhaka-praveÓakau // VisSd_6.242 // nÃyakà deva-gandharva-yak«a-rak«o-mahoragÃ÷ / bhÆta-preta-piÓÃcÃdyÃ÷ «o¬aÓÃtyantam uddhatÃ÷ // VisSd_6.243 // v­ttaya÷ kaiÓikÅ-hÅnà nirvimarÓÃÓ ca sandhaya÷ / dÅptÃ÷ syu÷ «a¬-rasÃ÷ ÓÃnta-hÃsya-Ó­ÇgÃra-varjitÃ÷ // VisSd_6.244 // ÅhÃm­go miÓra-v­ttaÓ caturaÇga÷ prakÅrtita÷ / mukha-pratimukhe sandhÅ tatra nirvahaïaæ tathà // VisSd_6.245 // nara-divyÃvani-yamau nÃyaka-pratinÃyakau / khyÃtau dhÅroddhatÃv anyo gƬha-bhÃvÃd ayukta-k­t // VisSd_6.246 // divyas triyama-nicchantÅm apahÃrÃdinecchata÷ / Ó­ÇgÃrÃbhÃsam apy asya ki¤cit ki¤cit pradarÓayet // VisSd_6.247 // patÃkÃ-nÃyakà divyà martyà vÃpi daÓoddhatÃ÷ / yuddham ÃnÅya saærambhaæ paraæ vyÃjÃn nivartate // VisSd_6.248 // mahÃtmÃno vadha-prÃptà api vadhyÃ÷ syur atra no / ekÃÇko deva evÃtra netety Ãhu÷ pare puna÷ // VisSd_6.249 // divya-strÅ-hetukaæ yuddhaæ nÃyakÃ÷ «a¬ itÅtare / uts­«ÂikÃÇka ekÃÇko netÃra÷ prÃk­tà narÃ÷ // VisSd_6.250 // raso 'tra karuïa÷ sthÃyÅ bahu-strÅ-paridevitam / prakhyÃtam itiv­ttaæ ca kavir buddhyà prapa¤cayet // VisSd_6.251 // bhÃïavat sandhi-v­tty-aÇgÃny asmin jaya-parÃjayau / yuddhaæ ca vÃcà kartavyaæ nirveda-vacanaæ bahu // VisSd_6.252 // vÅthyÃm eko bhaved aÇka÷ kaÓcid eko 'tra kalpyate / ÃkÃÓa-bhëitair uktaiÓ citrÃæ pratyuktim ÃÓrita÷ // VisSd_6.253 // sÆcayed bhÆri Ó­ÇgÃraæ ki¤cid anyÃn rasÃn prati / mukha-nirvahaïe sandhÅ artha-prak­tayo 'khilÃ÷ // VisSd_6.254 // asyÃs trayodaÓÃÇgÃni nirdiÓanti manÅ«iïa÷ / uddhÃtyakÃvalagite prapa¤ccas trigataæ chalam // VisSd_6.255 // vÃk-kely-adhibale gaï¬am avasyandita-nÃlike / asat-pralÃpa-vyÃhÃra-mÃrdavÃni ca tÃni tu // VisSd_6.256 // mitho vÃkyam asadbhÆtaæ prapa¤co hÃsya-k­n mata÷ / trigataæ syÃd anekÃrtha-yojanaæ Óruti-sÃbhyata÷ // VisSd_6.257 // priyÃbhair apriyair vÃkyair vilobhya-cchalanÃcchalam / anye tvÃhuÓ chalaæ ki¤cit kÃryam uddiÓya kasyacit // VisSd_6.258 // udÅryate yad vacanaæ va¤ccanÃhÃsya-ro«a-k­t / vÃk-kelir hÃsya-saæbandho dvitri-pratyuktito bhavet // VisSd_6.259 // anyonya-vÃkyÃdhikyokti÷ spardhayÃdhibalaæ matam / gaï¬aæ prastuta-saæbandhi bhinnÃrthaæ satvaraæ vaca÷ // VisSd_6.260 // vyÃkhyÃnaæ svarasoktasyÃnyathÃvasyanditaæ bhavet / prahelikaiva hÃsyena yuktà bhavati nÃlikà // VisSd_6.261 // asat-pralÃpo yad-vÃkyam asaæbaddhaæ tathottaram / ag­hïato 'pi mÆrkhasya puro yac ca hitaæ vaca÷ // VisSd_6.262 // vyÃhÃro yat parasyÃrthe hÃsya-k«obha-karaæ vaca÷ / do«Ã guïà guïà do«Ã yatra syur m­davaæ hi tat // VisSd_6.263 // bhÃïavat sandhi-sandhy-aÇga-lÃsyÃÇkÃÇkair vinirmitam / bhavet prahasanaæ v­ttaæ nindyÃnÃæ kavi-kalpitam // VisSd_6.264 // atra nÃrabhaÂÅ nÃpi vi«kambhaka-praveÓakau / aÇgÅ hÃsya-rasas tatra vÅthy-aÇgÃnÃæ sthitir na và // VisSd_6.265 // tapasvi-bhagavad-vipra-prabh­ti«v atra nÃyaka÷ / eko yatra bhaved dh­«Âo hÃsyaæ tac chuddham ucyate / ÃÓritya ka¤cana janaæ saÇkÅrïam iti tad vidu÷ // VisSd_6.266 // v­ttaæ bahÆnÃæ dh­«ÂÃnÃæ saÇkÅrïaæ kecid Æcire / tat punar bhavati dvy-aÇgkam athavaikÃÇka-nirmitam // VisSd_6.267 // vik­taæ tu vidur yatra «aï¬ha-ka¤cuki-tÃpasÃ÷ / bhujaÇga-cÃraïa-bhaÂa-prabh­ter ve«a-vÃg-yutÃ÷ // VisSd_6.268 // nÃÂikà kpta-v­ttà syÃt strÅ-prÃyà caturaÇkikà / prakhyÃto dhÅra-lalitas tatra syÃn nÃyako n­pa÷ // VisSd_6.269 // syÃd anta÷pura-saæbaddhà saÇgÅta-vyÃp­tÃthavà / navÃnurÃgà kanyÃtra nÃyikà n­pa-vaæÓajà // VisSd_6.270 // saæpravarteta netÃsyÃæ devyÃs trasena ÓaÇkita÷ / devÅ bhavet punar jye«Âhà pragalbhà n­pa-vaæÓajà // VisSd_6.271 // pade pade mÃnavatÅ tad-vaÓa÷ saÇgamo dvayo÷ / v­tti÷ syÃt kaiÓikÅ svalpa-vimarÓÃ÷ sandhaya÷ puna÷ // VisSd_6.272 // saptëÂa-nava-pa¤cÃÇkaæ divyayÃnu«a-saæÓrayam / troÂakaæ nÃma tat prÃhu÷ pratyaÇkaæ saævidÆ«aïam // VisSd_6.273 // prÃk­tair navabhi÷ pumbhir daÓabhir vÃpy alaÇk­tà / nodÃtta-vacanà go«ÂhÅ kaiÓikÅ-v­tti-ÓÃlinÅ // VisSd_6.274 // hÅnà garbha-vimarÓÃbhyÃæ pa¤ca-«a¬-yo«id-anvità / kÃma-Ó­ÇgÃra-saæyuktà syÃd ekÃÇka-vinirmità // VisSd_6.275 // saÂÂakaæ prÃk­tÃÓe«a-pÃÂhyaæ syÃd apraveÓakam / na ca vi«kambhako 'py atra pracuraÓ cÃdbhuto rasa÷ // VisSd_6.276 // aÇkà javanikÃkhyÃ÷ syu÷ syÃd anyan nÃÂikÃsamam / nÃÂya-rÃsakam ekÃÇkaæ bahu-tÃla-laya-sthiti // VisSd_6.277 // udÃtta-nÃyakaæ tadvat pÅÂhamardopanÃyakam / hÃsyo 'Çgy atra sa-Ó­ÇgÃro nÃrÅ vÃsaka-sajjikà // VisSd_6.278 // mukha-nirvahaïe sandhÅ lÃsyÃÇgÃni daÓÃpi ca / kecit pratimukhaæ sandhim iha necchanti kevalam // VisSd_6.279 // prasthÃne nÃyako dÃso hÅna÷ syÃd upanÃyaka÷ / dÃsÅ ca nÃyikà v­tti÷ kaiÓikÅ bhÃratÅ tathà // VisSd_6.280 // surÃpÃna-samÃyogÃd uddi«ÂÃrthasya saæh­ti÷ / aÇkau dvau laya-tÃlÃdir vilÃso bahulas tathà // VisSd_6.281 // udÃtta-nÃyakaæ divya-v­ttam ekÃÇka-bhÆ«itam / ÓilpakÃÇgair yutaæ hÃsya-Ó­ÇgÃra-karuïai rasai÷ // VisSd_6.282 // ullÃpyaæ bahu-saÇgrÃmam astra-gÅta-manoharam / catasro nÃyikÃs tatra trayo 'Çkà iti kecana // VisSd_6.283 // kÃvyam ÃrabhaÂÅ-hÅnam ekÃÇkaæ hÃsya-saÇkulam / khaï¬a-mÃtrÃd vipadikÃbhagnatÃlair alaÇk­tam // VisSd_6.284 // varïa-mÃtrÃcha¬¬aïikÃ-yutaæ Ó­ÇgÃra-bhëitam / netà strÅ cÃpy udÃttÃtra sandhÅ Ãdyau tathÃntima÷ // VisSd_6.285 // garbhÃvamarÓa-rahitaæ preÇkhaïaæ hÅna-nÃyakam / asÆtradhÃram ekÃÇkam avi«kambha-praveÓakam // VisSd_6.286 // niyuddha-saæpheÂa-yutaæ sarva-v­tti-samÃÓritam / nepathye gÅyate nÃndÅ tathà tatra prarocanà // VisSd_6.287 // rÃsakaæ pa¤ca-pÃtraæ syÃn mukha-nirvahaïÃnvitam / bhëÃ-vibhëÃ-bhÆyi«Âhaæ bhÃratÅ-kaiÓikÅ-yutam // VisSd_6.288 // asÆtradhÃram ekÃÇkaæ sa-vÅthy-aÇgaæ kalÃnvitam / Óli«Âa-nÃndÅ-yutaæ khyÃta-nÃyikaæ mÆrkha-nÃyikam // VisSd_6.289 // udÃtta-bhÃva-vinyÃsa-saæÓritaæ cottarottaram / iha pratimukhaæ sandhim api kecit pracak«ate // VisSd_6.290 // saælÃpike 'ÇkÃÓ catvÃras trayo và nÃyaka÷ puna÷ / pëaï¬a÷ syÃd rasas tatra Ó­ÇgÃra-karuïottara÷ // VisSd_6.291 // bhaveyu÷ pura-saærodha-cchala-saÇgrÃma-vidravÃ÷ / na tatra v­ttir bhavati bhÃratÅ na ca kaiÓikÅ // VisSd_6.292 // prakhyÃta-v­ttam ekÃÇkaæ prakhyÃtodÃtta-nÃyakam / prasiddha-nÃyikaæ garbha-vimarÓÃbhyÃæ vivarjitam // VisSd_6.293 // bhÃratÅ-v­tti-bahulaæ ÓrÅti-Óabdena saÇkulam / mataæ ÓrÅ-gaditaæ nÃma vidvadbhir uparÆpakam // VisSd_6.294 // ÓrÅr ÃsÅnà ÓrÅ-gadite gÃyet kiæcit paÂhed api / ekÃÇko bhÃratÅ-prÃya iti kecit pracak«ate // VisSd_6.295 // catvÃra÷ Óilpake 'ÇkÃ÷ syuÓ catasro v­ttayas tathà / aÓÃnta-hÃsyÃÓ ca rasà nÃyako brÃhmaïo mata÷ // VisSd_6.296 // varïanÃtra ÓmaÓÃnÃder hÅna÷ syÃd upanÃyaka÷ / saptaviæÓatir aÇgÃni bhavanty etasya tÃni tu // VisSd_6.297 // ÃÓaæsÃ-tarka-sandeha-tÃpodvega-prasaktaya÷ / prayatna-grathanotkaïÂhÃvahitthÃ-pratipattaya÷ // VisSd_6.298 // vilÃsÃlasya-bëpÃïi prahar«ÃÓvÃsa-mƬhatÃ÷ / sÃdhanÃnugamocchvÃsa-vismaya-prÃptayas tathà // VisSd_6.299 // lÃbha-vism­ti-saæpheÂà vaiÓÃradyaæ prabodhanam / camatk­tiÓ cety amÅ«Ãæ spa«ÂatvÃl lak«ma nocyate // VisSd_6.300 // Ó­ÇgÃra-bahulaikÃÇkà daÓa-lÃsyÃÇga-saæyutà / vidÆ«aka-viÂÃbhyÃæ ca pÅÂhamardena bhÆ«ità // VisSd_6.301 // hÅnà garbha-vimarÓÃbhyÃæ sandhibhyÃæ hÅna-nÃyakà / svalpavattà sunepathyà vikhyÃtà sà vilÃsikà // VisSd_6.302 // durmallÅ caturaÇkà syÃt kaiÓikÅ-bhÃratÅ-yutà / agarbhà nÃgaranarà nyÆna-nÃyaka-bhÆ«ità // VisSd_6.303 // trinÃli÷ prathamo 'ÇkÃsyÃæ viÂa-krŬÃ-mayo bhavet / pa¤canÃlir dvitÅyo 'Çko vidÆ«aka-vilÃsavÃn // VisSd_6.304 // «aïïÃlikas t­tÅyas tu pÅÂhamarda-vilÃsavÃn / caturtho daÓanÃli÷ syÃd aÇka÷ krŬita-nÃgara÷ // VisSd_6.305 // nÃÂikaiva prakaraïÅ sÃrthavÃhÃdi-nÃyakà / samÃna-vaæÓajà netur bhaved yatra ca nÃyikà // VisSd_6.306 // hallÅÓa eka evÃÇka÷ saptëÂau daÓa và striya÷ / vÃg-udÃttaika-puru«a÷ kaiÓikÅ-v­ttir ujjvalà / mukhÃntimau tathà sandhÅ bahutÃlalaya-sthiti÷ // VisSd_6.307 // bhÃïikà Ólak«ïa-nepathyà mukha-nirvahaïÃnvità / kaiÓikÅ-bhÃratÅ-v­tti-yuktaikÃÇka-vinirmità // VisSd_6.308 // udÃtta-nÃyikà manda-nÃyakÃtrÃÇga-saptakam / upanyÃso 'tha vinyÃso virodha÷ sÃdhvasaæ tathà // VisSd_6.309 // samarpaïaæ niv­ttiÓ ca saæhÃra iti saptama÷ / upanyÃsa÷ prasaÇgena bhavet kÃryasya kÅrtanam // VisSd_6.310 // nirveda-vÃkya-vyutpattir vinyÃsa iti sa sm­ta÷ / bhrÃnti-nÃÓo vibodha÷ syÃn mithyÃkhyÃnaæ tu sÃdhvasam // VisSd_6.311 // sopalambha-vaca÷ kopa-pŬayeha samarpaïam / nidarÓanasyopanyÃso niv­ttir iti kathyate // VisSd_6.312 // saæhÃra iti ca prÃhur yat-kÃryasya samÃpanam / Óravyaæ Órotavya-mÃtraæ tat-padya-gadya-mayaæ dvidhà // VisSd_6.313 // chando-baddha-padaæ padyaæ tena muktena muktakam / dvÃbhyÃæ tu yugmakaæ sÃndÃnitakaæ tribhir i«yate // VisSd_6.314 // kalÃpakaæ caturbhiÓ ca pa¤cabhi÷ kulakaæ matam / sarga-bandho mahÃ-kÃvyaæ tatraiko nÃyaka÷ sura÷ // VisSd_6.315 // sad-vaæÓa÷ k«atriyà vÃpi dhÅrodÃtta-guïÃnvita÷ / eka-vaæÓa-bhavà bhÆpÃ÷ kulajà bahavo 'pi và // VisSd_6.316 // Ó­ÇgÃra-vÅra-ÓÃntÃnÃm eko 'ÇgÅ rasa i«yate / aÇgÃni sarve 'pi rasÃ÷ sarve nÃÂaka-sandhaya÷ // VisSd_6.317 // itihÃsodbhavaæ v­ttam anyad và sajjanÃÓrayam / catvÃras tasya vargÃ÷ syus te«v ekaæ ca phalaæ bhavet // VisSd_6.318 // Ãdau namaskriyÃÓÅr và vastu-nirdeÓa eva và / kvacin nindà khalÃdÅnÃæ satÃæ ca guïa-kÅrtanam // VisSd_6.319 // eka-v­tta-mayai÷ padyair avasÃne 'nya-v­ttakai÷ / nÃtisvalpà nÃtidÅrghÃ÷ sargà a«ÂÃdhikà iha // VisSd_6.320 // nÃnÃ-v­tta-maya÷ kvÃpi sarga÷ kaÓcana d­Óyate / sargÃnte bhÃvi-sargasya kathÃyÃ÷ sÆcanaæ bhavet // VisSd_6.321 // sandhyÃ-sÆryendu-rajanÅ-prado«a-dhvÃnta-vÃsarÃ÷ / prÃtar madhyÃhna-m­gayÃ-Óaila-rtu-vana-sÃgarÃ÷ // VisSd_6.322 // saæbhoga-vipralambhau ca muni-svarga-purÃdhvarÃ÷ / raïa-prayÃïopayama-mantra-putrodayÃdaya÷ // VisSd_6.323 // varïanÅyà yathÃ-yogaæ sÃÇgopÃÇgà amÅ iha / kaver v­ttasya và nÃmnà nÃyakasyetarasya và // VisSd_6.324 // nÃmÃsya sargopÃdeya-kathayà sarga-nÃma tu / asminn Ãr«e puna÷ sargà bhavanty ÃkhyÃna-saæj¤akÃ÷ // VisSd_6.325 // prÃk­tair nirmite tasmin sargà ÃÓvÃsa-saæj¤akÃ÷ / chandasà skandhakenaitat kvacid galitakair api // VisSd_6.326 // apabhraæÓa-nibaddhe 'smin sargÃ÷ ku¬avakÃbhidhÃ÷ / tathÃpabhraæÓa-yogyÃni cchandÃæsi vividhÃny api // VisSd_6.327 // bhëÃvibhëÃniyamÃt kÃvyaæ sarga-samujjhitam / ekÃrtha-pravaïai÷ padyai÷ sandhi-sÃmagrya-varjitam // VisSd_6.328 // khaï¬a-kÃvyaæ bhavet kÃvyasyaika-deÓÃnusÃri ca / ko«a÷ Óloka-samÆhas tu syÃd anyonyÃnapek«aka÷ // VisSd_6.329 // vrajyÃ-krameïa racita÷ sa evÃtimanorama÷ / v­tta-gandhojjhitaæ gadyaæ muktakaæ v­tta-gandhi ca // VisSd_6.330 // bhaved utkalikÃ-prÃyaæ cÆrïakaæ ca caturvidham / Ãdyaæ samÃsa-rahitaæ v­tta-bhÃg ayutaæ param // VisSd_6.331 // anyad-dÅrgha-samÃsìhyaæ turyaæ cÃlpa-samÃsakam / kathÃyÃæ sarasaæ vastu gadyair eva vinirmitam // VisSd_6.332 // kvacid atra bhaved Ãryà kvacid vaktrÃpavaktrake / Ãdau padyair namaskÃra÷ khalÃder v­tta-kÅrtanam // VisSd_6.333 // ÃkhyÃyikà kathÃvat syÃt kaver vaæÓÃnukÅrtanam / asyÃm anya-kavÅnÃæ ca v­ttaæ padyaæ kvacit kvacit // VisSd_6.334 // kathÃæÓÃnÃæ vyavaccheda ÃÓvÃsa iti badhyate / ÃryÃ-vaktrÃpavaktrÃïÃæ chandasà yena kenacit // VisSd_6.335 // anyÃpadeÓenÃÓvÃsa-mukhe bhÃvy-artha-sÆcanam / gadya-padya-mayaæ kÃvyaæ campÆr ity abhidhÅyate // VisSd_6.336 // gadya-padya-mayÅ rÃja-stutir virudam ucyate / karambhakaæ tu bhëÃbhir vividhÃbhir vinirmitam // VisSd_6.337 // iti sÃhitya-darpaïe d­Óya-Óravya-kÃvya-nirÆpaïo nÃma «a«Âha÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (7) saptama÷ pariccheda÷ (do«a-nirïaya÷) rasÃpakar«akà do«Ãs te puna÷ pa¤cadhà matÃ÷ / pade tad-aæÓe vÃkye 'rthe saæbhavanti rase 'pi yat // VisSd_7.1 // du÷Órava trividhÃÓlÅlÃnucitÃrthÃprayuktatÃ÷ / grÃmyo 'pratÅta-sandigdha-neyÃrtha-nihatÃrthatÃ÷ // VisSd_7.2 // avÃcakatvaæ kli«Âatvaæ viruddham atikÃrità / avim­«Âa-vidheyÃæÓa-bhÃvaÓ ca pada-vÃkyayo÷ // VisSd_7.3 // kecid do«Ã bhavanty e«u padÃæÓe 'pi pade 'paraæ / nirarthakÃsamarthatve cyuta-saæskÃratà tathà // VisSd_7.4 // varïÃnÃæ pratikÆlatvaæ luptÃhata-visargatÃ÷ / adhika-nyÆna-kathita-padatà hata-v­ttatÃ÷ // VisSd_7.5 // patat-prakar«atà sandhau viÓle«ÃÓlÅla-ka«ÂatÃ÷ / ardhÃntaraika-padatà samÃpta-punar-Ãttatà // VisSd_7.6 // abhavan mata-saæbandhÃkramÃmata-parÃrthatÃ÷ / vÃcyasyÃnabhidhÃnaæ ca bhagna-prakramatà tathà // VisSd_7.7 // tyÃga÷ prasiddher asthÃne nyÃsa÷ pada-samÃsayo÷ / saÇkÅrïatà garbhitatà do«Ã÷ syur vÃkya-mÃtragÃ÷ // VisSd_7.8 // apu«Âa-du«krama-grÃmya-vyÃhatÃÓlÅla-ka«ÂatÃ÷ / anavÅk­ta-nirhetu-prakÃÓita-viruddhatÃ÷ // VisSd_7.9 // sandigdha-punaruktatve khyÃti-vidyÃ-viruddhate / sÃkÃÇk«atÃ-sahacara-bhinnatÃ-sthÃna-yuktatà // VisSd_7.10 // aviÓe«e viÓe«aÓ cÃniyame niyamas tathà / tayor viparyayo vidhy-anuvÃda-yuktate tathà // VisSd_7.11 // nirmukta-punaruktatvaæ mahÃ-do«Ã÷ prakÅrtitÃ÷ / rasasyokti÷ sva-Óabdena sthÃyi-sa¤cÃriïor api // VisSd_7.12 // vyaktatà kalpità k­cchrÃd anubhÃva-vibhÃvayo÷[*2] / akÃï¬e prathana-cchedau tathà dÅpti÷ puna÷ puna÷ // VisSd_7.13 // {[*2] The following line from VisSd is missing here: paripanthir asÃÇgasya vibhÃvÃde÷ parigraha÷} aÇgino 'nanusandhÃnam anaÇgasya ca kÅrtanam / ativist­tir aÇgasya prak­tÅnÃæ viparyaya÷ // VisSd_7.14 // arthÃnaucityam anye ca do«Ã rasa-gatà matÃ÷ / ebhya÷ p­thag-alaÇkÃra-do«ÃïÃæ naiva saæbhava÷ // VisSd_7.15 // vaktari krodha-saæyukte tathà vÃcye samuddhate / raudrÃdau ca rase 'tyantaæ du÷Óravatvaæ guïo bhavet // VisSd_7.16 // suratÃrambha-go«ÂhyÃdÃv aÓlÅlatvaæ tathà puna÷ / syÃtÃm ado«au Óle«Ãdau nihatÃrthÃprayuktate // VisSd_7.17 // guïa÷ syÃd apratÅtatvaæ j¤atvaæ ced vakt­-vÃcyayo÷ / svayaæ vÃpi parÃm­Óe kathitaæ ca padaæ puna÷ // VisSd_7.18 // vihitasyÃnuvÃdyatve vi«Ãde vismaye krudhi / dainye 'tha lÃÂÃnuprÃse 'nukampÃyÃæ prasÃdane // VisSd_7.19 // arthÃntara-saÇkramita-vÃcye har«e 'vadhÃraïe / sandigdhatvaæ tathà vyÃja-stuti-paryavasÃyi cet // VisSd_7.20 // vaiyÃkaraïa-mukhye tu pratipÃdye 'tha vaktari / ka«Âatvaæ du÷Óravatvaæ và grÃmyatvam adhamokti«u // VisSd_7.21 // nirhetutà tu khyÃte 'rthe do«atÃæ naiva gacchati / kavÅnÃæ samaye khyÃte guïa÷ khyÃta-viruddhatà // VisSd_7.22 // mÃlinyaæ vyomni pÃpe yaÓasi dhavalatà varïyate hÃsa-kÅrtyo÷ raktau ca krodha-rÃgau sarid udadhi-gataæ paÇkajendÅvarÃdi / toyÃdhÃre 'khile 'pi prasarati ca marÃlÃdika÷ pak«i-saÇgho jyotsnà preyà cakorair jaladhara-samaye mÃnasaæ yÃnti haæsÃ÷ // VisSd_7.23 // pÃdÃghÃtÃd aÓokà vikasati bakulo yo«itÃm Ãsyam adyair yÆnÃm aÇge«u hÃrÃ÷ sphuÂati ca h­dayaæ viprayogasya tÃpai÷ / maurvÅ-rolamba-mÃlà dhanur atha viÓikhÃ÷ kausumÃ÷ pu«pa-ketor bhinnaæ syÃd asya vÃïair yuvajana-h­dayaæ strÅ-kaÂÃk«eïa tadvat // VisSd_7.24 // ahny-ambhojaæ niÓÃyÃæ vikasati kumudaæ candrikà Óukla-pak«e megha-dhvÃne«u n­tyaæ bhavati ca ÓikhinÃæ nÃpy aÓoke phalaæ syÃt / na syÃj jÃtÅ vasante na ca kusuma-phale gandha-sÃra-drumÃïÃm ity Ãdy unneyam anyat kavi-samaya-gataæ sat-kavÅnÃæ prabandhe // VisSd_7.25 // dhanur jyÃdi«u Óabde«u ÓabdÃs tu dhanur-Ãdaya÷ / ÃrƬhatvÃdi-bodhÃya prayoktavyÃ÷ sthità ime // VisSd_7.26 // uktÃv Ãnanda-magnÃde÷ syÃn nyÆna-padatà guïa÷ / kvacin na do«o na guïo guïa÷ kvÃpy adhikaæ padam // VisSd_7.27 // samÃpta-punar-Ãttatvaæ na do«o na guïa÷ kvacit / garbhitatvaæ guïa÷ kvÃpi patat-prakar«atà tathà // VisSd_7.28 // kvacid uktau sva-Óabdena na do«o vyabhicÃriïa÷ / anubhÃva-vibhÃvÃbhyÃæ racanaæ yatra nocitam // VisSd_7.29 // sa¤cÃryÃder viruddhasya bÃdhyatvena vaco guïa÷ / virodhino 'pi smaraïe sÃmyena vacane tathà // VisSd_7.30 // bhaved virodho nÃnyonyam aÇginy aÇgatvam Ãptayo÷ / anukÃre ca sarve«Ãæ do«ÃïÃæ naiva do«atà // VisSd_7.31 // anye«Ãm api do«ÃïÃm ity aucityÃn manÅ«ibhi÷ / ado«atà ca guïatà j¤eyà cÃnubhayÃtmatà // VisSd_7.32 // iti sÃhitya-darpaïe do«a-prakÃÓa÷ saptama÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (8) a«Âama÷ pariccheda÷ guïa-nirïaya÷ rasasyÃÇgitvam Ãptasya dharmÃ÷ ÓauryÃdayo yathà / guïÃ÷ mÃdhuryam ojo 'tha prasÃda iti te tridhà // VisSd_8.1 // citta-dravÅbhÃva-mayo hlÃdo mÃdhuryam ucyate / saæbhoge karuïe vipralambhe ÓÃnte 'dhikaæ kramÃt // VisSd_8.2 // mÆrdhni vargÃsty avarïena yuktë Âa-Âha-da-¬hÃn vinà / raïau laghÆ ca tad-vyaktau varïÃ÷ kÃraïatÃæ gatÃ÷ // VisSd_8.3 // av­ttir alpa-v­ttir và madhurà racanà tathà / ojaÓ cittasya vistÃra-rÆpaæ dÅptatvam ucyate // VisSd_8.4 // vÅra-bÅbhatsa-raudre«u krameïÃdhikyam asya tu / vargasyÃdya-t­tÅyÃbhyÃæ yuktau varïau tad-antimau // VisSd_8.5 // upary adho dvayor và sarephau Âa-Âha-¬a-¬hai÷ saha / Óa-kÃraÓ ca «a-kÃraÓ ca tasya vya¤jakatÃæ gatÃ÷ // VisSd_8.6 // tathà samÃsa-bahulà ghaÂanauddhatya-ÓÃlinÅ / Óle«a÷ samÃdhir audÃryaæ prasÃda iti ye puna÷ // VisSd_8.7 // guïÃÓ cirantanair uktà ojasy antarbhavanti te / grÃmya-du÷ÓravatÃ-tyÃgÃt kÃntiÓ ca sukumÃratà // VisSd_8.8 // kvacid do«as tu samatà mÃrgÃbheda-svarÆpiïÅ / anyathokta-guïe«v asyà anta÷pÃto yathÃyatham // VisSd_8.9 // oja÷ prasÃdo mÃdhuryaæ saukumÃryam udÃratà / tad-abhÃvasya do«atvÃt svÅk­tà anugà guïÃ÷ // VisSd_8.10 // artha-vyakti÷ svabhÃvokty-alaÇkÃreïa tathà puna÷ / rasa-dhvani-guïÅbhÆta-vyaÇgyÃnÃæ kÃnti-nÃmaka÷ // VisSd_8.11 // Óle«o vicitratÃ-mÃtram ado«a÷ samatÃ-param / na guïatvaæ samÃdheÓ ca tena nÃrtha-guïÃ÷ p­thak // VisSd_8.12 // iti sÃhitya-darpaïe guïa-vivecano nÃma a«Âama÷ pariccheda÷ -o)0(o- (9) navama÷ pariccheda÷ rÅti-nirïaya÷ pada-saÇghaÂanà rÅtir aÇga-saæsthÃ-viÓe«avat / upakartrÅ rasÃdÅnÃæ sà puna÷ syÃc caturvidhà // VisSd_9.1 // vaidarbhÅ cÃtha gau¬Å ca päcÃlÅ lÃÂikà tathà / mÃdhurya-vya¤jakair varïai racanà lalitÃtmikà // VisSd_9.2 // av­ttir alpa-v­ttir và vaidarbhÅ rÅtir i«yate / oja÷ prakÃÓakair varïair bandha ìambara÷ puna÷ // VisSd_9.3 // samÃsa-bahulà gau¬Å varïai÷ Óe«ai÷ punar dvayo÷ / samasta-pa¤ca«a-pado bandha÷ päcÃlikà matà // VisSd_9.4 // lÃÂÅ tu rÅtir vaidarbhÅ-päcÃlyor antare sthità / kvacit tu vaktrÃdyaucityÃd anyathà racanÃdaya÷ // VisSd_9.5 // iti sÃhitya-darpaïe rÅti-vivecano nÃma navama÷ pariccheda÷ _______________________________________________________________ (10) daÓama-pariccheda÷ alaÇkÃra-tattvam ÓabdÃrthayor asthirà ye dharmÃ÷ ÓobhÃtiÓÃyina÷ / rasÃdÅn upakurvanto 'laÇkÃrÃs te 'ÇgadÃdivat // VisSd_10.1 // [ÓabdÃlaÇkÃrÃ÷] ÃpÃtato yad arthasya paunaruktyena bhëaïam / punar uktavad ÃbhÃsa÷ sa bhinnÃkÃra-Óabdaga÷ // VisSd_10.2 // anuprÃsa÷ Óabda-sÃmyaæ vai«amye 'pi svarasya yat / cheko vya¤jana-saÇghasya sak­t sÃmyam anekadhà // VisSd_10.3 // anekasyaikadhà sÃmyam asak­d vÃpy anekadhà / ekasya sak­d apy e«a v­tty-anuprÃsa i«yate // VisSd_10.4 // uccÃryatvÃd yad ekatra sthÃne tÃlÆradÃdike / sÃd­Óyaæ vya¤janasyaitac chruty-anuprÃsa i«yate // VisSd_10.5 // vya¤janaæ ced yathÃvasthaæ sahÃyena svareïa tu / Ãvartyate 'ntya-yojyatvÃd antyÃnuprÃsa eva tat // VisSd_10.6 // ÓabdÃrthayo÷ paunaruktyaæ bhavet tÃtparya-mÃtrata÷ / lÃÂÃnuprÃsa ity ukto 'nuprÃsa÷ pa¤cadhà mata÷ // VisSd_10.7 // saty arthe p­thag-arthÃyÃ÷ svara-vya¤jana-santate÷ / krameïa tenaivÃv­ttir yamakaæ vinigadyate // VisSd_10.8 // anyasyÃnyÃrthakaæ vÃkyam anyathà yojayed yadi / anya÷ Óle«eïa kÃkvà và sà vakroktis tato dvidhà // VisSd_10.9 // Óabdair eka-vidhair eva bhëÃsu vividhÃsv api / vÃkyaæ yatra bhavet so 'yaæ bhëÃ-sama itÅ«yate // VisSd_10.10 // Óli«Âai÷ padair anekÃrthÃbhidhÃne Óle«a ucyate / varïa-pratyaya-liÇgÃnÃæ prak­tyo÷ padayor api // VisSd_10.11 // Óle«Ãd vibhakti-vacana-bhëÃïÃm a«Âadhà ca sa÷ / punas tridhà sabhaÇgo 'bhaÇgas tad ubhayÃtmaka÷ // VisSd_10.12 // padyÃdyÃkÃra-hetutve varïanÃæ citram ucyate / rasasya paripanthitvÃn nÃlaÇkÃraÆ prahelikà // VisSd_10.13 // ukti-vaicitrya-mÃtraæ sà cyuta-dattÃk«arÃdikà / sÃmyaæ vÃcyam avaidharmye vÃkyaikye upamà dvayo÷ // VisSd_10.14 // sà pÆrïà yadi sÃmÃnya-dharma aupamya-vÃci ca / upamÃnaæ copameyaæ bhaved vÃcyam iyaæ puna÷ // VisSd_10.15 // ÓrautÅ yathevÃvÃ-Óabdà ivÃrtho và vatir yadi / ÃrthÅ tulya-samÃnÃdyÃs tulyÃrtho yatra và vati÷ // VisSd_10.16 // dve tad-dhite samÃse 'pi vÃkye pÆrïà «a¬ eva tat / luptà sÃmÃnya-dharmÃder ekasya yadi và dvayo÷ // VisSd_10.17 // trayÃïÃæ vÃnupÃdÃne Órauty ÃrthÅ sÃpi pÆrvavat / pÆrïÃvad dharma-lope sà vinà ÓrautÅæ tu tad-dhite // VisSd_10.18 // ÃdhÃra-karma-vihite dvividhe ca kyaci kyaÇi / karma-kartror ïamuli casyÃd evaæ pa¤cadhà puna÷ // VisSd_10.19 // upamÃnÃnupÃdÃne dvidhà vÃkya-samÃsayo÷ / aupamya-vÃcino lope samÃse kvipi ca dvidhà // VisSd_10.20 // dvidhà samÃse vÃkye ca lope dharmopamÃnayo÷ / kvip-samÃsa-gatà dvedhà dharmevÃdivi-lopane // VisSd_10.21 // upameyasya lope tu syÃd eka pratyaye kyaci / dharmopameya-lope 'nyà trilope ca samÃsa-gà // VisSd_10.22 // tenopamÃyà bhedÃ÷ syu÷ saptaviæÓati-saÇkhyakÃ÷ / eka-rÆpa÷ kvacit kvÃpi bhinna÷ sÃdhÃraïo guïa÷ // VisSd_10.23 // bhinne bimbÃnubimbatvaæ Óabda-mÃtreïa và bhidà / eka-deÓa-vivartiny upamà vÃcyatva-gamyate // VisSd_10.24 // bhavetÃæ yatra sÃmyasya kathità rasanopamà / yathordhvam upameyasya yadi syÃd upamÃnatà // VisSd_10.25 // mÃlopamà yad ekasyopamÃnaæ bahu d­Óyate / upamÃnopameyatvam ekasyaiva tv ananvaya÷ // VisSd_10.26 // paryÃyeïa dvayor etad upameyopamà matà / sad­ÓÃnubhavÃd vastu-sm­ti÷ smaraïam ucyate // VisSd_10.27 // rÆpakaæ rÆpitÃropÃd vi«aye nirapahnave / tat paraæparitaæ sÃÇgaæ niraÇgam iti ca tridhà // VisSd_10.28 // yatra kasyacid Ãropa÷ parÃropaïa-kÃraïam / tat paraæparitaæ prÃhu÷ Óli«ÂÃÓli«Âa-nibandhanam // VisSd_10.29 // pratyekaæ kevalaæ mÃlÃ-rÆpakaæ ceti caturvidham / aÇgino yadi sÃÇgasya rÆpaïaæ sÃÇgam eva tat // VisSd_10.30 // samasta-vastu-vi«ayam eka-deÓa-vivarti ca / ÃropyÃïÃm aÓe«ÃïÃæ ÓÃbdatve prathamaæ matam // VisSd_10.31 // yatra kasyacid Ãrthatvam eka-deÓa-vivarti tat / niraÇgaæ kevalasyaiva rÆpaïaæ tad api dvidhà // VisSd_10.32 // mÃlÃ-kevala-rÆpatvÃt tenëÂau rÆpaka-bhedÃ÷ / d­Óyante kvacid ÃropyÃ÷ Óli«ÂÃ÷ saÇge 'pi rÆpake // VisSd_10.33 // adhikÃrƬha-vaiÓi«Âyaæ rÆpakaæ yat tad eva tat / vi«ayÃrthatayÃropye prak­tÃrthopayogini // VisSd_10.34 // pariïÃmo bhavet tulyà tulyÃdhikaraïo dvidhà / sandeha÷ prak­te 'nyasya saæÓaya÷ pratibhotthita÷ // VisSd_10.35 // Óuddho niÓcaya-garbhÃsau niÓcayÃnta iti tridhà / sÃmyÃd atasmiæs tad-buddhir bhrÃntimÃn pratibhotthità // VisSd_10.36 // kvacid bhedÃd g­hÅt­ïÃæ vi«ayÃïÃæ tathà kvacit / ekasyÃnekadhollekho ya÷ sa ullekha ucyate // VisSd_10.37 // prak­taæ prati«idhyÃnyasthÃpanaæ syÃd apahnuti÷ / gopanÅyaæ kam apy arthaæ dyotayitvà katha¤cana // VisSd_10.38 // yadi Óle«eïÃnyathà vÃnyathayet sÃpy apahnuti÷ / anyan ni«idhya prak­ta-sthÃpanaæ niÓcaya÷ puna÷ // VisSd_10.39 // bhavet saæbhÃvanotprek«Ã prak­tasya parÃtmanà / vÃcyà pratÅyamÃnà sà prathamaæ dvividhà matà // VisSd_10.40 // vÃcye vÃde÷ prayoge syÃd aprayoge parà puna÷ / jÃtir guïa÷ kriyà dravyaæ yad utprek«yaæ dvayor api // VisSd_10.41 // tad a«ÂadhÃpi pratyekaæ bhÃvÃbhÃvÃbhimÃnata÷ / guïa-kriyÃ-svarÆpatvÃn nimittasya punaÓ ca tÃ÷ // VisSd_10.42 // dvÃtriæÓad-vidhatÃæ yÃnti tatra vÃcyÃbhidhÃ÷ puna÷ / vinà dravyaæ tridhà sarvÃ÷ svarÆpa-phala-hetugÃ÷ // VisSd_10.43 // ukty-anuktyor nimittasya dvidhà tatra svarÆpagÃ÷ / pratÅyamÃnà bhedÃÓ ca pratyekaæ phala-hetugÃ÷ // VisSd_10.44 // ukty-anuktyo÷ prastutasya pratyekaæ tà api dvidhà / alaÇkÃrÃntarotthà sà vaicitryam adhikaæ bhajet // VisSd_10.45 // siddhatve 'dhyavasÃyasyÃtiÓayoktir nigadyate / bhede 'py abheda÷ saæbandhe 'saæbandhas tad-viparyayau // VisSd_10.46 // paurvÃparyÃtmakaæ kÃrya-hetvo÷ sà pa¤cadhà mata÷ / padÃrthÃnÃæ prastutÃnÃm anye«Ãæ và yadà bhavet // VisSd_10.47 // eka-dharmÃbhisaæbandha÷ syÃt tadà tulyayogità / aprastuta-prastutayor dÅpakaæ tu nigadyate // VisSd_10.48 // atha kÃrakam ekaæ syÃd anekÃsu kriyÃsu cet / prativastÆpamà sà syÃd vÃkyayor gamya-sÃmyayo÷ // VisSd_10.49 // eko 'pi dharma÷ sÃmÃnyo yatra nirdiÓyate p­thak / d­«ÂÃntas tu sadharmasyÃpi vastuna÷ pratibimbana÷ // VisSd_10.50 // saæbhavan vastusaæbandho 'saæbhavan vÃpi kutracit / yatra bimbÃnubimbatvaæ bodhayets sà nidarÓanà // VisSd_10.51 // Ãdhikyam upameyasyopamÃnÃn nyÆnatÃthavà / vyatireka eka ukte 'nukte hetau punas tridhà // VisSd_10.52 // caturvidho 'pi sÃmyasya bodhanÃc chabdato 'rthata÷ / Ãk«epÃc ca dvÃdaÓadhà Óle«e 'pÅti trira«Âadhà // VisSd_10.53 // pratyekaæ syÃn militëÂa-catvÃriæÓad-vidha÷ puna÷ / sahÃrthasya balÃd ekaæ yatra syÃd vÃcakaæ dvayo÷ // VisSd_10.54 // sà sahoktir mÆla-bhÆtÃtiÓayoktir yadà bhavet / vinoktir yad vinÃnyena nÃsÃdhv anyad asÃdhu và // VisSd_10.55 // samÃsokti÷ samair yatra kÃrya-liÇga-viÓe«aïai÷ / vyavahÃra-samÃropa÷ prak­tenÃsya vastuna÷ // VisSd_10.56 // uktair viÓe«aïai÷ sÃbhiprÃyai÷ parikaro mata÷ / Óabdai÷ svabhÃvÃd ekÃrthe Óle«o 'nekÃrtha-vÃcanam // VisSd_10.57 // kvacid viÓe«a÷ sÃmÃnyÃt sÃmÃnyaæ và viÓe«ata÷ / kÃryÃn nimittaæ kÃryaæ ca hetor atha samÃt samam // VisSd_10.58 // aprastutÃt prastutaæ ced gamyate pa¤cadhà tata÷ / aprastuta-praÓaæsà syÃd uktà vyÃja-stuti÷ puna÷ // VisSd_10.59 // nindÃ-stutibhyÃæ vÃcyÃbhyÃæ gamyatve stuti-nindayo÷ / paryÃyoktaæ yadà bhaÇgyà gamyam evÃbhidhÅyate // VisSd_10.60 // sÃmÃnyaæ và viÓe«eïa viÓe«as tena và yadi / kÃryaæ ca kÃraïenedaæ kÃryeïa ca samarthyate // VisSd_10.61 // sÃdharmyenetareïÃrthÃntara-nyÃso '«Âadhà tata÷ / hetor vÃkya-padÃrthatve kÃvya-liÇgo nigadyate // VisSd_10.62 // anumÃnaæ tu vicchityà j¤Ãnaæ sÃdhyasya sÃdhanÃt / abhedenÃbhidhÃ-hetur hetor hetumatà saha // VisSd_10.63 // anukÆlaæ prÃtikÆlyam anukÆla-vidhÃyi cet / vastuno vaktum i«Âasya viÓe«a-pratipattaye // VisSd_10.64 // ni«edhÃbhÃsa Ãk«epo vak«yamÃïoktago dvidhà / ani«Âasya tathÃrthasya vidhyÃbhÃsa÷ paro mata÷ // VisSd_10.65 // vibhÃvanà vinà hetuæ kÃryotpattir yad ucyate / uktÃnukta-nimittatvÃd dvidhà sà parikÅrtità // VisSd_10.66 // sati hetau phalÃbhÃve viÓe«oktis tathà dvidhà / jÃtiÓ caturbhir jÃtÃdyair guïo guïÃdibhis tribhi÷ // VisSd_10.67 // kriyà ca kriyÃdravyÃbhyÃæ dravyaæ dravyeïa và mitha÷ / viruddham iva bhÃseta virodho 'sau daÓÃk­ti÷ // VisSd_10.68 // kÃrya-kÃraïayor bhinna-deÓatÃyÃm asaÇgati÷ / guïau kriye và yat syÃtÃæ viruddhe hetu-kÃryayo÷ // VisSd_10.69 // yad vÃrabdhasya vaiphalyam anarthasya ca saæbhava÷ / virÆpayo÷ saæghaÂanà yà ca tad vi«amaæ matam // VisSd_10.70 // samaæ syÃd ÃnurÆpyeïa ÓlÃghà yogyasya vastuna÷ / vicitraæ yad viruddhasya k­tir i«Âa-phalÃptaye // VisSd_10.71 // ÃÓrayÃÓrayinor ekasyÃdhikye 'dhikam ucyate / anyonyam ubhayor eka-kriyÃyÃ÷ kÃraïaæ mitha÷ // VisSd_10.72 // yad Ãdheyam anÃdhÃram ekaæ cÃneka-gocaram / ki¤cit prakurvata÷ kÃryam aÓakyasyetarasya và // VisSd_10.73 // kÃryasya karaïaæ daivÃd viÓe«as trividhas tata÷ / vyÃghÃta÷ sa tu kenÃpi vastu yena yathÃk­tam // VisSd_10.74 // tenaiva ced upÃyena kurute 'nyas tad anyathà / saukÃryeïa ca kÃryasya viruddhaæ kriyate yadi // VisSd_10.75 // paraæ paraæ prati yadi pÆrva-pÆrvasya hetutà / tadà kÃraïa-mÃla syÃt tan mÃlÃ-dÅpakaæ puna÷ // VisSd_10.76 // dharmiïÃm ekadharmeïa saæbaddho yady athottaram / pÆrvaæ pÆrvaæ prati viÓe«aïatvena paraæ param // VisSd_10.77 // sthÃpyate 'pohate và cet syÃt tadaikÃvalÅ dvidhà / uttarottaram utkar«o vastuna÷ sÃra ucyate // VisSd_10.78 // yathÃsÃÇkhyam anuddeÓa uddi«ÂÃnÃæ krameïa yat / kvacid ekam anekasmin ekaæ caikaÓa÷ kramÃt // VisSd_10.79 // bhavati kriyate và cet tadà paryÃya i«yate / pariv­ttir vinimaya÷ sama-nyÆnÃdhikair bhavet // VisSd_10.80 // praÓnÃd apraÓnato vÃpi kathitÃd vastuno bhavet / tÃd­g anya-vyÃpohaÓ cec chÃbda Ãrtho 'thavà tadà // VisSd_10.81 // parisaÇkhyottaraæ praÓnasyottarÃd unnayo yadi / yac cÃsak­d asaæbhÃvyaæ saty api praÓna uttaram // VisSd_10.82 // daï¬ÃpÆpikayÃnyÃrthÃgamo 'rthÃpattir i«yate / vikalpas tulya-balayor virodhaÓ cÃntarÃyata÷ // VisSd_10.83 // samuccayo 'yam ekasmin sati kÃryasya sÃdhake / khalekapotikÃ-nyÃyÃt tat-karas tat-paro 'pi cet // VisSd_10.84 // guïau kriye và yugapat syÃtÃæ yad và guïa-kriye / samÃdhi÷ sukare kÃrye daivÃd vastv antarÃgamÃt // VisSd_10.85 // pratyanÅkam aÓaktena pratÅkÃre ripor yadi / tadÅyasya tiraskÃras tasyotkar«asya sÃdhaka÷ // VisSd_10.86 // prasiddhasyopamÃnasyopameyatva-prakalpanam / ni«phalatvÃbhidhÃnaæ và pratÅpam iti kathyate // VisSd_10.87 // uktvà cÃtyantam utkar«am atyutk­«Âasya vastuna÷ / kalpite 'py upamÃnatve pratÅpaæ kecid Æcire // VisSd_10.88 // mÅlitaæ vastuno gupti÷ kenacit tulya-lak«maïà / sÃmÃnyaæ prak­tasyÃnya-tÃdÃtmyaæ sad­Óair guïai÷ // VisSd_10.89 // tadguïa÷ sva-guïa-tyÃgÃd atyutk­«Âa-guïa-graha÷ / tad-rÆpÃnahÃras tu hetau saty apy atadguïa÷ // VisSd_10.90 // saælak«itas tu sÆk«mo 'rtha ÃkÃreïeÇgitena và / kayÃpi sÆcyate bhaÇgyà yatra sÆk«maæ tad ucyate // VisSd_10.91 // vyÃjoktir gopanaæ vyÃjÃd udbhinnasya tu vastuna÷ / svabhÃvoktir durÆhÃrtha÷ svakriyÃ-rÆpa-varïanam // VisSd_10.92 // adbhutasya padÃrthasya bhÆtasyÃrthe bhavi«yata÷ / yat pratyak«ÃyamÃnatvaæ tad bhÃvikam udÃh­tam // VisSd_10.93 // lokÃtiÓayasaæpattir vastunodÃttam ucyate / yad vÃpi prastutasyÃÇgaæ mahatÃæ caritaæ bhavet // VisSd_10.94 // rasa-bhÃvau tad-ÃbhÃsau bhÃvasya praÓamas tathà / guïÅ-bhÆtatvam ÃyÃnti yadÃlaÇk­tayas tadà // VisSd_10.95 // rasavat preya Ærjasvi samÃhitam iti kramÃt / bhÃvasya codaye sandhau miÓratve ca tad-ÃkhyakÃ÷ // VisSd_10.96 // yady eta evÃlaÇkÃrÃ÷ paraspara-vimiÓritÃ÷ / tadà p­thag-alaÇkÃrau saæs­«Âi÷ saÇkaras tathà // VisSd_10.97 // aÇgÃÇgitve 'laæk­tÅnÃæ tadvad ekÃÓrayasthitau / sandigdhatve ca bhavati saÇkaras trividha÷ puna÷ // VisSd_10.98 // ÓrÅ-candra-Óekhara-mahÃ-kavi-candra-sÆnu-ÓrÅ-viÓvanÃtha-kavirÃja-k­taæ prabandham / sÃhitya-darpaïam amuæ sudhiyo vilokya sÃhitya-tattvam akhilaæ sukham eva vitta // VisSd_10.99 // yÃvat prasannendu-nibhÃnanà ÓrÅ-nÃrÃyaïasyÃÇkam alaÇkaroti / tÃvan mana÷ saæmadayan kavÅnÃm e«a prabandha÷ prathito 'stu loke // VisSd_10.100 // ity ÃlaÇkÃrika-cakravarti-sÃndhi-vigrahika-mah ÃpÃtra-ÓrÅ-viÓvanÃtha-kavirÃja-k­te sÃhitya-darpaïe daÓama÷ pariccheda÷