Visvanatha (kaviraja): Sahityadarpana Based on the edition by Satyavrata Simha, 9th edition. Varanasi: Chowkhamba Vidya Bhavan, 1992. (Vidya Bhavan Sanskrit Granthamala, 29) Input by Jan Brzezinski 23.1.2204 ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ÷rãþ sàhitya-darpaõaþ kàrikà-màtraþ (1) prathamaþ prakà÷aþ ÷arad-indu-sundara-ruci÷ cetasi sà me giràü devã / apahçtya tamaþ santatam arthàn akhilàn prakà÷ayatu // VisSd_1.1 // caturvarga-phala-pràptiþ sukhàd alpa-dhiyàm api / kàvyàd eva yatas tena tat-svaråpaü niråpyate // VisSd_1.2 // kàvyaü rasàtmakaü kàvyaü doùàs tasyàpakarùakàþ / utkarùa-hetavaþ proktà guõàlaïkàra-rãtayaþ // VisSd_1.3 // iti sàhitya-darpaõe kàvya-svaråpa-niråpaõo nàma prathamaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (2) dvitãyaþ prakà÷aþ vàkyaü syàd yogyatàkàïkùà-satti-yuktaþ padoccayaþ / vàkyoccayo mahà-vàkyam itthaü vàkyaü dvidhà matam // VisSd_2.1 // varõàþ padaü prayogàrhàn anvitaikàrtha-bodhakàþ / artho vàcya÷ ca lakùya÷ ca vyaïga÷ ceti tridhà matà // VisSd_2.2 // vàcyo 'rtho 'bhidhayà bodhyo lakùyo lakùaõayà mataþ / vyaïgyo vya¤janayà tàþ syus tisraþ ÷abdasya ÷aktayaþ // VisSd_2.3 // tatra saïketitàrthasya bodhanàd agrimà matà / saïketo gçhyate jàtau guõa-dravya-kriyàsu ca // VisSd_2.4 // mukhyàrtha-bàdhe tad-yukto yayànyo 'rthaþ pratãyate / råóheþ prayojanàd vàpi lakùaõà ÷aktir arpità // VisSd_2.5 // mukhyàrthasyetaràkùepo vàkyàrthe 'nvaya-siddhaye / syàd àtmano 'py upàdànàd eùopàdàna-lakùaõà // VisSd_2.6 // arpaõaü svasya vàkyàrthe parasyànvaya-siddhaye / upalakùaõa-hetutvàd eùà lakùaõa-lakùaõà // VisSd_2.7 // àropàdhyavasànàbhyàü pratyekaü tà api dvidhà / viùayàsyànigãrõasyà-(a)nya-tàdàtmya-pratãti-kçt // VisSd_2.8 // sàropà syàn nigãrõasya matà sàdhyavasànikà / sàdç÷yetara-saübandhàþ ÷uddhàs tàþ sakalà api // VisSd_2.9 // sàdç÷yàt tu matà gauõyas tena ùoóa÷a-bhedikà / vyaïgyasya gåóhàgåóhatvàd dvidhà syuþ phala-lakùaõà // VisSd_2.10 // dharmi-dharma-gatatvena phalasyaità api dvidhà / tad evaü lakùaõàbhedà÷ catvàriü÷an matà budhaiþ // VisSd_2.11 // pada-vàkya-gatatvena pratyekaü tà api dvidhà / viratàsvabhidhàdyàsu yathàrtho bodhyate 'paraþ // VisSd_2.12 // sà vçttir vya¤janà nàma ÷abdasyàrthàdikasya ca / abhidhà-lakùaõà-målà ÷abdasya vya¤janà dvidhà // VisSd_2.13 // anekàrthasya ÷abdasya saüyogàdyair niyantrite / ekatràrthe 'nyadhã-hetur vya¤janà sàbhidhà÷rayà // VisSd_2.14 // lakùaõopàsyate yasya kçte tat tu prayojanam / yayà pratyàkhyàyate sà syàd vya¤janà lakùaõà÷rayà // VisSd_2.15 // vaktç-bodhavya-vàkyànàm anya-sannidhi-vàcyayoþ / prastàva-de÷a-kàlànàü kàko÷ ceùñàdikasya ca // VisSd_2.16 // vai÷iùñyàd anyam arthaü yà bodhayet sàrtha-saübhavà / traividhyàd iyam arthànàü pratyekaü trividhà matà // VisSd_2.17 // ÷abda-bodhyo vyanakty arthaþ ÷abdo 'py arthàntarà÷rayaþ / ekasya vya¤jakatve tad anyasya sahakàrità // VisSd_2.18 // abhidhàdi-trayopàdhi-vai÷iùñyàt trividho mataþ / ÷abdo 'pi vàcakas tadval lakùako vya¤jakas tathà // VisSd_2.19 // tàtparyàkhyàü vçttim àhuþ padàrthànvaya-bodhane / tàtparyàrthaü tad-arthaü ca vàkyaü tad-bodhakaü pare // VisSd_2.20 // iti sàhitya-darpaõe vàkya-svaråpa-niråpaõo nàma dvitãyaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (3) tçtãyaþ paricchedaþ vibhàvenànubhàvena vyaktaþ saücàriõà tathà / rasatàm eti ratyàdiþ sthàyã bhàvaþ sa-cetasàm // VisSd_3.1 // sattvodrekàd akhaõóa-svar-prakà÷ànanda-cin-mayaþ / vedyàntara-spar÷a-÷ånyo brahmàsvàda-sahodaraþ // VisSd_3.2 // lokottara-camatkàra-pràõaþ kai÷cit pramàtçbhiþ / svàkàravad abhinnatven(a)--àyam àsvàdyate rasaþ // VisSd_3.3 // karuõàdàv api rase jàyate yatparaü sukham / sacetasàm anubhavaþ pramàõaü tatra kevalam // VisSd_3.4 // kiü ca teùu yadà duþkhaü na ko 'pi syàt tad-unmukhaþ / tathà ràmàyaõàdãnàü bhavità duþkha-hetutà // VisSd_3.5 // hetutvaü ÷oka-harùàder gatebhyo loka-saü÷rayàt / ÷oka-harùàdayo loke jàyantàü nàma laukikàþ // VisSd_3.6 // alaukika-vibhàvatvaü pràptebhyaþ kàvya-saü÷rayàt / sukhaü sa¤jàyate tebhyaþ sarvebhyo 'pãti kà kùatiþ // VisSd_3.7 // a÷ru-pàtàdayas tadvad drutatvàc cetaso matàþ / na jàyate tad-àsvàdo vinà raty-àdi-vàsanàm // VisSd_3.8 // vyàpàro 'sti vibhàvàder nàmnà sàdhàraõã-kçtiþ / tat-prabhàveõa yasyàsan pàthodhi-plavanàdayaþ // VisSd_3.9 // pramàtà tad-abhedena svàtmànaü pratipadyate / utsàdàdi-samudbodhaþ sàdhàraõyàbhimànataþ // VisSd_3.10 // nçõàm api samudràdi-laïghanàdau na duùyati / sàdhàraõyena raty-àdir api tadvat pratãyate // VisSd_3.11 // parasya na parasyeti mameti na mameti ca / tad-àsvàde vibhàvàdeþ paricchedo na vidyate // VisSd_3.12 // vibhàvanàdi-vyàpàram alaukikam upeyuùàm / alaukikatvam eteùàü bhåùaõaü na tu dåùaõam // VisSd_3.13 // kàraõa-kàrya-sa¤càri-råpà api hi lokataþ / rasodbodhe vibhàvàdyàþ kàraõàny eva te matàþ // VisSd_3.14 // pratãyamànaþ prathamaü pratyekaü hetur ucyate / tataþ saüvalitaþ sarvo vibhàvàdiþ sa-cetasàm // VisSd_3.15 // prapàõaka-rasa-nyàyàc carvyamàõo raso bhavet / sad-bhàva÷ ced vibhàvàder dvayor ekasya và bhavet // VisSd_3.16 // jhañity anyasam àkùepe tadà doùo na vidyate / pàrimityyàl laukikatvàt sàntaràyatayà tathà // VisSd_3.17 // anukàryasya ratyàder udbodho na raso bhavet / ÷ikùàbhyàsàdi-màtreõa ràghavàdeþ svaråpatàm // VisSd_3.18 // dar÷ayan nartako naiva rasasyàsvàdako bhavet / kàvyàrtha-bhàvenàyam api sabhya-padàspadam // VisSd_3.19 // nàyaü j¤àpyaþ sva-sattàyàü pratãty avyabhicàrataþ / yasmàd eùa vibhàvàdi-samåhàlambanàtmakaþ // VisSd_3.20 // tasmàn na kàryaþ no nityaþ pårva-saüvedanojjhitaþ / asaüvedana-kàle hi na bhàvo 'py asya vidyate // VisSd_3.21 // nàpi bhaviùyan sàkùàd ànanda-maya-svaprakà÷a-råpatvàt / kàrya-j¤àpya-vilakùaõa-bhàvàn no vartamàno 'pi // VisSd_3.22 // vibhàvàdi-paràmar÷a-viùayatvàt sacetasàm / parànandamayatvena saüvedyatvàd api sphuñam // VisSd_3.23 // na nirvikalpakaü j¤ànaü tasya gràhakam iùyate / tathàbhilàpa-saüsarga-yogyatva-virahàn na ca // VisSd_3.24 // savikalpaka-saüvedyaþ sàkùàtkàratayà na ca / parokùas tat-prakà÷o nà-parokùaþ ÷abda-saübhavàt // VisSd_3.25 // tasmàd alaukikaþ satyaü vedyaþ sahçdayair ayam / pramàõaü carvaõaivàtra svàbhinne viduùàü matam // VisSd_3.26 // niùpattyà carvaõasyàsya niùpattir upacàrataþ / avàcyatvàdikaü tasya vakùye vya¤jana-råpaõe // VisSd_3.27 // ratyàdi-j¤àna-tàdàtmyàd eva yasmàd raso bhavet / ato 'sya sva-prakà÷atvam akhaõóatvaü ca sidhyati // VisSd_3.28 // raty-àdy-udbodhakà loke vibhàvàþ kàvya-nàñyayoþ / àlambanoddãpanàkhyau tasya bhedàv ubhau smçtau / àlambanaü nàyakàdis tam àlambya rasodgamàt // VisSd_3.29 // tyàgã kçtã kulãnaþ su-÷rãko råpa-yauvanotsàhã / dakùo 'nurakta-lokas tejo-vaidagdhya-÷ãlavàn netà // VisSd_3.30 // dhãrodàtto dhãroddhatas tathà dhãra-lalita÷ ca / dhãra-pra÷ànta ity ayam uktaþ prathama÷ caturbhedaþ // VisSd_3.31 // avikatthanaþ kùamàvàn atigambhãro mahà-sattvaþ / stheyàn nigåóhamàno dhãrodàtto dçóha-vrataþ kathitaþ // VisSd_3.32 // màyà-paraþ pracaõóa÷ capalo 'haïkàra-darpa-bhåyiùñhaþ / àtma-÷làghà-nirato dhãrair dhãroddhataþ kathitaþ // VisSd_3.33 // ni÷cinto mçdur ani÷aü kalà-paro dhãra-lalitaþ syàt / sàmànya-guõair bhåyàn divjàdiko dhãra-pra÷àntaþ syàt // VisSd_3.34 // ebhir dakùiõa-dhçùñànukåla-÷añha-råpibhis tu ùoóa÷adhà / eùu tv aneka-mahilàsu samaràgo dakùiõaþ kathitaþ // VisSd_3.35 // kçtàgà api niþ÷aïkas tarjito 'pi na lajjitaþ / dçùña-doùo 'pi mithyàvà-kvathito dhçùña-nàyakaþ // VisSd_3.36 // anukåla eka-nirataþ ÷añho 'yam ekatra baddha-bhàvo yaþ / dar÷ita-bahir-anuràgo vipriyam anyatra gåóham àcarati // VisSd_3.37 // eùàü ca traividhyàd uttama-madhyàdhamatvena / uktà nàyaka-bhedà÷ catvàriü÷at tathàùñau ca // VisSd_3.38 // dårànvartini syàt tasya pràsàïgiketivçtte tu / ki¤cit tad-guõa-hãnaþ sahàya evàsya pãñha-mardàkhyaþ // VisSd_3.39 // ÷çïgàro 'sya sahàyà viña-ceña-vidåùakàdyàþ syuþ / bhaktà narmasu nipuõàþ kupita-vadhå-màna-bha¤janàþ ÷uddhàþ // VisSd_3.40 // saübhoga-hãna-sampad viñas tu dhårtaþ kalaika-de÷a-j¤aþ / ve÷opacàra-ku÷alo vàgmã madhuro 'tha bahu-mato goùñhyàm // VisSd_3.41 // kusuma-vasantàdy-abhidhaþ karma-vapur veùa-bhàùàdyaiþ / hàsya-karaþ kalaha-ratir vidåùakaþ syàt sva-karma-j¤aþ // VisSd_3.42 // mantrã syàd arthànàü cintàyàü tadvad avarodhe / vàmana-ùaõóa-kiràta-mlecchàbhãràþ ÷akàra-kubjàdyàþ // VisSd_3.43 // mada-mårkhatàbhimànã duùkulatai÷varya-saüyuktaþ / so 'yam anåóha-bhràtà ràj¤aþ ÷yàlaþ ÷akàra ity uktaþ // VisSd_3.44 // daõóe suhçt-kumàràñavikàþ sàmanta-sainikàdyà÷ ca / çtvik-purodhasaþ syur brahma-vidas tàpasàs tathà dharme // VisSd_3.45 // uttamàþ pãñhamardàdyàþ madhyau viña-vidåùakau / tathà ÷akàra-ceñàdyà adhamà parikãrtitàþ // VisSd_3.46 // nisçùñàrtho mitàrtha÷ ca tathà sande÷a-hàrakaþ / kàrya-preùyas tridhà dåto dåtya÷ càpi tathàvidhàþ // VisSd_3.47 // ubhayor bhàvam unnãya svayaü vadati cottaram / su÷liùñaü kurute kàryaü nisçùñàrthas tu sa smçtaþ // VisSd_3.48 // mitàrtha-bhàùã kàryasya siddha-kàrà mitàrthakaþ / yàvad bhàùita-sande÷a-hàraþ sande÷a-hàrakaþ // VisSd_3.49 // ÷obhà vilàso màdhuryaü gàmbhãryaü dhairya-tejasã / lalitaudàryam ity aùñau sattvajàþ pauruùà guõàþ // VisSd_3.50 // ÷åratà dakùatà satyaü mahotsàho 'nuràgità / nãce ghåõàdhike spardhà yataþ ÷obheti tàü viduþ // VisSd_3.51 // dhãrà dçùñir gati÷ citrà vilàse sasmitaü vacaþ / sàïkùobheùv apy anudvego màdhuryaü parikãrtitam // VisSd_3.52 // bhã-÷oka-krodha-harùàdyair gàmbhãryaü nirvikàratà / vyavasàyàd acalanaü dhairyaü vighne mahaty api // VisSd_3.53 // adhikùepàpamànàdeþ prayuktasya pareõa yat / pràõàtyaye 'py asahanaü tat-tejaþ samudàhçtam // VisSd_3.54 // vàg-ve÷ayor madhuratà, tadvac chçïgàra-ceùñitaü lalitam / dànaü sa-priya-bhàùaõam audàryaü ÷atru-mitrayoþ samatà // VisSd_3.55 // atha nàyikà tri-bhedà svànyà sàdhàraõà strãti / nàyaka-sàmànya-guõair bhavati yathà-saübhavair yuktà // VisSd_3.56 // vinayàrjavàdi-yuktà gçha-karma-parà pati-vratà svãyà / sàpi kathità tribhedà mugdhà madhyà pragalbheti // VisSd_3.57 // prathamàvatãrõa-yauvana-madana-vikàrà ratau vàmà / kathità mçdu÷ ca màne samadhika-lajjàvatã mugdhà // VisSd_3.58 // madhyà vicitra-suratà praråóha-smara-yauvanà / ãùat-pragalbha-vacanà madhyama-vrãóità matà // VisSd_3.59 // smaràndhà gàóhatàruõyà samasta-rata-kovidà / bhàvonnatà dara-vrãóà pragalbhàkrànta-nàyakà // VisSd_3.60 // te dhãrà càpy adhãrà ca dhãràdhãreti ùaó-vidhe / priyaü sotpràsa-vakroktyà madhyà dhãrà dahed ruùà // VisSd_3.61 // dhãràdhãrà tu ruditair adhãrà puruùoktibhiþ / pragalbhà yadi dhãrà syàc channa-kopàkçtis tadà // VisSd_3.62 // udàste surate tatra dar÷ayanty àdaràn bahiþ / dhãràdhãrà tu solluõñha-bhàùitaiþ khedayaty amum // VisSd_3.63 // tarjayet tàóayed anyà pratyekaü tà api dvidhà / kaniùñha-jyeùñha-råpatvàn nàyaka-praõayaü prati // VisSd_3.64 // madhyà-pragalbhayor bhedàs tasmàd dvàda÷a kãrtitàþ / mugdhà tv ekaiva tena syuþ svãyàbhedàs trayoda÷à // VisSd_3.65 // parakãyà dvidhà proktà paroóhà kanyakà tathà / yàtràdi-nirastànyoóhà kulañà galita-trapà // VisSd_3.66 // kanyà tv ajàtopayamà sa-lajjà nava-yauvanà / dhãrà kalà-pragalbhà syàd ve÷yàsàmànya-nàyikà // VisSd_3.67 // nirguõàn api na dveùñi na rajyati guõiùv api / vitta-màtraü samàlokya sà ràgaü dar÷ayed bahiþ // VisSd_3.68 // kàmaü aïgãkçtam api parikùãõa-dhanaü naram / màtrà niþsàrayed eùà punaþ-sandhàna-kàïkùayà // VisSd_3.69 // taskaràþ ùaõóakà mårkhàþ sukha-pràpta-dhanàs tathà / liïgina÷ channa-kàmàdyà asyàþ pràyeõa vallabhàþ // VisSd_3.70 // eùàpi madanàyattà kvàpi satyànuràgiõã / raktàyàü và viraktàyàü ratam asyàü satyànuràgiõã // VisSd_3.71 // avasthàbhir bhavanty aùñàv etàþ ùoóa÷a-bheditàþ / svàdhãna-bhartçkà tadvat khaõóitàthàbhisàrikà // VisSd_3.72 // kalahàntarità vipra-labdhà proùita-bhartçkà / anyà vàsaka-sajjà syàd virahotkaõñhità tathà // VisSd_3.73 // kànto rati-guõàkçùño na jahàti yad-antikam / vicitra-vibhramàsaktà sà syàt svàdhãna-bhartçkà // VisSd_3.74 // pàr÷vam eti priyo yasyà anya-saüyoga-cihnitaþ / sà khaõóiteti kathità dhãrair ãrùyà-kaùàyità // VisSd_3.75 // abhisàrayate kàntaü yà manmatha-va÷aüvadà / svayaü vàbhisaraty eùà dhãrair uktàbhisàrikà // VisSd_3.76 // saülãnà sveùu gàtreùu måkãkçta-vibhåùaõà / avaguõñhana-saüvãtà kulajàbhisared yadi // VisSd_3.77 // vicitrojjvala-veùà tu raõan-nåpura-kaïkaõà / pramoda-smera-vadanà syàd ve÷yàbhisared yadi // VisSd_3.78 // mada-skhalita-saülàpà vibhramotphulla-locanà / àviddha-gati-sa¤càrà syàt preùyàbhisared yadi // VisSd_3.79 // kùetraü vàñã bhagna-devàlayo dåtã-gçhaü vanam / màlà-pa¤caþ ÷ma÷ànaü ca nadyàdãnàü tañã tathà // VisSd_3.80 // evaü kçtàbhisàràõàü puü÷calãnàü vinodane / sthànàny aùñau tathà dhvànta-cchanne kutracid à÷raye // VisSd_3.81 // càñukàram api pràõa-nàthaü roùàd apàsya yà / pa÷càt tàpam avàpnoti kalahàntarità tu sà // VisSd_3.82 // priyaþ kçtvàpi saïketaü yasyà nàyàti saünidhim / vipralabdhà tu sà j¤eyà nitàntam avamànità // VisSd_3.83 // nànà-kàrya-va÷àd yasyà dåra-de÷aü gataþ patiþ / sà manobhava-duþkhàrtà bhavet proùita-bhartçkà // VisSd_3.84 // kurute maõóanaü yasyàþ sajjite vàsa-ve÷mani / sà tu vàsaka-sajjà syàd vidita-priya-saïgamà // VisSd_3.85 // àgantuü kçta-citto 'pi daivàn nàyàti yat priyaþ / tad-anàgata-duþkhàrtà virahotkaõñhità tu sà // VisSd_3.86 // iti sàùñàviü÷ati-÷atam uttama-madhyàdhama-svaråpeõa / caturadhikà÷ãti-yutaü ÷ata-trayaü nàyikà-bhedàþ // VisSd_3.87 // kvacidanyonya-sàïkaryam àsàü lakùyeùu dç÷yate / itarà apy asaïkhyàs tà noktà vistara-÷aïkayà // VisSd_3.88 // yauvane sattvajàs tàsàm aùñàviü÷ati-saïkhyakàþ / alaïkàràs tatra bhàva-hàva-helàs trayo 'ïgajàþ // VisSd_3.89 // ÷obhà kànti÷ ca dãpti÷ ca m àdhuryaü ca pragalbhatà / audàryaü dhairyam ity ete saptaiva syur ayatnajàþ // VisSd_3.90 // lãlà vilàso vicchittir bibbokaþ kilaki¤citam / moññàyitaü kuññamitaü vibhramo lalitaü madaþ // VisSd_3.91 // vihçtaü tapanaü maugdhyaü vikùepa÷ ca kutåhalam / hasitaü cakitaü kelir ity aùñàda÷a-saïkhyakàþ // VisSd_3.92 // svabhàvàjà÷ ca bhàvàdyà da÷a puüsàü bhavanty api / nirvikàràtmake citte bhàvaþ prathama-vikriyà // VisSd_3.93 // bhrå-netràdi-vikàrais tu saübhogecchà-prakà÷akaþ / bhàva evàlpa-saülakùya-vikàro hàva ucyate // VisSd_3.94 // helàtyanta-samàlakùya-vikàraþ syàt sa eva tu / råpa-yauvana-làlitya-bhogàdyair aïga-bhåùaõam // VisSd_3.95 // saiva kàntir manmathàpyàyita-dyutiþ / kàntir evàtivistãrõà dãptir ity abhidhãyate // VisSd_3.96 // sarvàvasthà-vi÷eùeùu màdhuryaü ramaõãyatà / niþsàdhvasatvaü pràgalbhyam audàryaü vinayaþ sadà // VisSd_3.97 // muktàtma-÷làghanà dhairyaü manovçttir aca¤calà / aïgair veùair alaïkàraiþ premibhir vacanair api // VisSd_3.98 // prãti-prayojaitair lãlàü priyasyànukçtiü viduþ / yànasthànàsanàdãnàü mukha-netràdi-karmaõàm // VisSd_3.99 // vi÷eùas tu vilàsaþ syàd iùña-sandar÷anàdinà / stokàpy àkalpa-racanà vicchittiþ kànti-poùa-kçt // VisSd_3.100 // smita-÷uùka-rudita-hasita-tràsa-krodha-÷ramàdãnàm / sàïkaryaü kilaki¤citam ãùñatama-saïgamàdijàd dharùàt // VisSd_3.101 // tad-bhàva-bhàvite citte vallabhasya kathàdiùu / moññàyitam iti pràhuþ karõa-kaõóåyanàdikam // VisSd_3.102 // ke÷astanàdharàdãnàü grahe harùe 'pi saübhramàt / àhuþ kuññamitaü nàma ÷iraþ-kara-vidhånanam // VisSd_3.103 // tvarayà harùa-ràgàder dayità-gamanàdiùu / asthàne vibhramàdãnàü vinyàso vibhramo mataþ // VisSd_3.104 // sukumàratayàïgànàü vinyàso lalitaü bhavet / mado vikàraþ saubhàgya-yauvanàdy-avalepajaþ // VisSd_3.105 // vaktavya-kàle 'py avaco vrãóayà vihçtaü matam / tapanaü priya-vicchede smara-vegottha-ceùñitam // VisSd_3.106 // aj¤ànàd iva yà pçcchà pratãtasyàpi vastunaþ / vallabhasya puraþ proktaü maugdhyaü tat-tattva-vedibhiþ // VisSd_3.107 // bhåùàõàm ardha-racanà mithyà viùvag-avekùaõam / rahasyàkhyànam ãùàc ca vikùepo dayitàntike // VisSd_3.108 // ramya-vastu-samàloke loltà syàt kutåhalam / hasitaü tu vçthà-hàso yauvanodbheda-saübhavaþ // VisSd_3.109 // kuto 'pi dayitasyàgre cakitaü bhaya-saübhramaþ / vihàre saha kàntena krãóitaü kelir ucyate // VisSd_3.110 // dçùñvà dar÷ayati vrãóàü saümukhaü naiva pa÷yati / pracchannaü và bhramantaü và-(a)tikràntaü pa÷yati priyam // VisSd_3.111 // bahudhà pçcchyamànàpi manda-mandam adhomukhã / sagadgada-svaraü ki¤cit priyaü pràyeõa bhàùate // VisSd_3.112 // anyaiþ pravartitàü ÷a÷vat sàvadhànà ca tat-kathàm / ÷çõoty anyatra dattàkùã priye bàlànuràgiõã // VisSd_3.113 // ciràya savidhe sthànaü priyasya bahu manyate / vilocana-pathaü càsya na gacchaty analaïkçtà // VisSd_3.114 // kvàpi kuntala-saüvyàna-saüyama-vyapade÷ataþ / bàhu-målaü stanau nàbhi-païkajaü dar÷ayet sphuñam // VisSd_3.115 // àcchàdayati vàg-àdyaiþ priyasya paricàrakàn / vi÷vasity asya mitreùu bahu-mànaü karoti ca // VisSd_3.116 // sakhã-madhye guõàn bråte sva-dhanaü pradadàti ca / supte svapiti duþkhe 'sya duþkhaü dhatte sukhe sukham // VisSd_3.117 // sthità dçùñi-pathe ÷a÷vat-priye pa÷yati dårataþ / àbhàùate parijanaü saümukhaü smara-vikriyam // VisSd_3.118 // yat ki¤cid api saüvãkùya kurute hasitaü mudhà / karõa-kaõóåyanaü tadvat kavarã-mokùa-saüyamau // VisSd_3.119 // jçmbhate sphoñayaty aïgaü bàlam à÷liùya cumbati / bhàle tathà vayasyàyà racayet tilaka-kriyàm // VisSd_3.120 // aïguùñhàgreõa likhati sakañàkùaü nirãkùate / da÷ati svàdharaü càpi bråte priyam adhomukhã // VisSd_3.121 // na mu¤cati ca taü de÷aü nàyako yatra dç÷yate / àgacchati gçhaü tasya kàrya-vyàjena kenacit // VisSd_3.122 // dattaü kim api kàntena dhçtvàïge muhur ãkùate / nityaü hçùyati tad-yoge viyoge malinà kç÷à // VisSd_3.123 // manyate bahu tac-chãlaü tat-priyaü manyate priyam / pràrthayaty alpa-målyàni suptà na parivartate // VisSd_3.124 // vikàràn sàttvikàn asya saümukhã nàdhigacchati / bhàùate sånçtaü snigdhàm anuraktà nitambinã // VisSd_3.125 // eteùv adhika-lajjàni ceùñitàni nava-striyàþ / madhya-vrãóàni madhyàyàþ sraüsamàna-trapàõi tu // VisSd_3.126 // anya-striyàþ pragalbhàyàs tathà syur vàra-yoùitaþ / lekhya-prasthàpanaiþ snigdhair vãkùitair mçdu-bhàùitaiþ // VisSd_3.127 // dåtã-saüpreùaõair nàryà bhàvàbhivyaktir iùyate / dåtyaþ sakhã nañã dàsã dhàtreyã prative÷inã // VisSd_3.128 // bàlà pravrajità kàråþ ÷ilpinyàdyàþ svayaü tathà / kalà-kau÷alam utsàho bhakti÷ cittaj¤atà smçtiþ // VisSd_3.129 // màdhuryaü narma-vij¤ànaü vàgmità ceti tad-guõàþ / età api yathaucityàd uttamaàdhama-madhyamàþ // VisSd_3.130 // dhãrodhataþ pàpakàrã vyasanã pratinàyakaþ / uddãpana-vibhàvàs te rasam uddãpayanti ye // VisSd_3.131 // àlambanasya ceùñàdyà de÷a-kàlàdayas tathà / udbuddhaü kàraõaiþ svaiþ svari bahir bhàvaü prakà÷ayan // VisSd_3.132 // loke yaþ kàrya-råpaþ so 'nubhàvaþ kàvya-nàñyayoþ / uktàþ strãõàm alaïkàrà aïgajà÷ ca svabhàvajàþ // VisSd_3.133 // tad-råpàþ sàttvikà bhàvàs tathà ceùñàþ parà api / vikàràþ sattva-saübhåtàþ sàttvikàþ parikãrtitàþ // VisSd_3.134 // sattva-màtrodbhavatvàt tu bhinnà apy anubhàvataþ / stambhaþ svedo 'tha romà¤caþ svara-bhaïgo 'tha vepathuþ // VisSd_3.135 // vaivarõyam a÷ru-pralaya ity aùñau sàttvikàþ smçtàþ / stambha÷ ceùñà-pratãghàto bhaya-harùàmayàdibhiþ // VisSd_3.136 // vapur jalodgamaþ svedo rati-gharma-÷ramàdibhiþ / harùàdbhuta-bhayàdibhyo romà¤co roma-vikriyàþ // VisSd_3.137 // mada-saümada-pãóàdyair vaisvaryaü gadgadaü viduþ / ràga-dveùa-÷ramàdibhyaþ kampo gàtrasya vepathuþ // VisSd_3.138 // viùàda-mada-roùàdyair varõànyatvaü vivarõatà / a÷ru netrodbhavaü vàri krodha-duþkha-praharùajam // VisSd_3.139 // pralayaþ sukha-duþkhàbhyàü ceùñà-j¤àna-niràkçtiþ / vi÷eùàd àbhimukhyena caraõàd vyabhicàriõaþ / sthàyiny unmagna-nirmagnàs trayastriü÷ac ca tad-bhidàþ // VisSd_3.140 // nirvedàvega-dainya-÷rama-mada-jaóatà augrya-mohau vibodhaþ svapnàpasmàra-garvà maraõam alasatàmarùa-nidràvahitthàþ | autsukyonmàda-÷aïkàþ smçti-mati-sahità vyàdhi-satràsa-lajjà harùàsåyà-viùàdàþ sadhçti-capalatà glàni-cintà-vitarkàþ // VisSd_3.141 // tattva-j¤ànàpad-ãrùyàder nirvedaþ svàvamànanam / dainya-cintà÷ru-niþ÷vàsa-vaivarõyocchvasitàdi-kçt // VisSd_3.142 // àvegaþ saübhramas tatra varùaje piõóitàïgatà / utpàtaje srastatàïge dhåmàdyàkulatàgnije // VisSd_3.143 // ràja-vidravajàdes tu ÷astra-nàgàdi-yojanam / gajàdeþ stambhakampàdi pàüsvàdyàkulatànilàt // VisSd_3.144 // iùñàd dharùàþ ÷uco 'niùñàj j¤eyà÷ cànye yathàyatham / daurgatyàdyair anaujasyaü dainyaü malinatàdikçt // VisSd_3.145 // khedo raty-adhva-gatyàdeþ ÷vàsa-nidràdi-kçc chramaþ / saümohànanda-saübhedo mado madyopayogajaþ // VisSd_3.146 // amunà cottamaþ ÷ete madhyo hasati gàyati / adhama-prakçti÷ càpi paruùaü vakti roditi // VisSd_3.147 // apratipattir jaóatà syàd iùñàniùña-dar÷ana-÷rutibhiþ / animiùa-nayana-nirãkùaõa-tåùõãmbhàvàdayas tatra // VisSd_3.148 // ÷auryàparàdhàdi-bhavaü bhavec caõóatvam ugratà / tatra sveda-÷iraþ-kampa-tarjanà-tàóanàdayaþ // VisSd_3.149 // moho vicittatà bhãti-duþkhàvegànucintanaiþ / mårcchanàj¤àna-patana-bhramaõàdar÷anàdi-kçt // VisSd_3.150 // nidràpagama-hetubhyo vibodha÷ cetanàgamaþ / jçmbhàïga-bhaïga-nayana-mãlanàïgàvaloka-kçt // VisSd_3.151 // svapno nidràm upetasya viùayànubhavas tu yaþ / kopàvega-bhaya-glàni-sukha-duþkhàdi-kàrakaþ // VisSd_3.152 // manaþ-kùepas tv apasmàro grahàdy-àve÷anàdijaþ / bhåpàta-kampa-prasveda-phena-làlàdi-kàrakaþ // VisSd_3.153 // garvo madaþ prabhàva-÷rã-vidhyà-sat-kulatàdijaþ / avaj¤à-sa-vilàsàïga-dar÷anàvinayàdi-kçt // VisSd_3.154 // ÷aràdyair maraõaü jãva-tyàgo 'ïga-patanàdi-kçt / àlasyaü ÷rama-garbhàdyair jàóyaü jçmbhàsitàdi-kçt // VisSd_3.155 // nindàkùepàpamànàder amarùo 'bhiniviùñatà / netra-ràga-÷iraþ-kampa-bhrå-bhaïgottajanàdi-kçt // VisSd_3.156 // cetaþ saümãlanaü nidrà ÷rama-klama-madàdijà / jçmbhàkùi-mãlanocchvàsa-gàtra-bhaïgàdi-kàraõam // VisSd_3.157 // bhaya-gaurava-lajjàder harùàdyàkàra-guptir avahitthà / vyàpàràntara-sakty-anyathàvabhàùaõa-vilokanàdi-karã // VisSd_3.158 // iùñànavàpter autsukyaü kàla-kùepà-sahiùõutà / citta-tàpa-tvarà-sveda-dãrgha-niþ÷vasitàdi-kçt // VisSd_3.159 // citta-saümoha unmàdaþ kàma-÷oka-bhayàdibhiþ / asthàna-hàsa-rudita-gãta-pralapanàdi-kçt // VisSd_3.160 // para-krauryàtma-doùàdyaiþ ÷aïkànarthasya tarkaõam / vaivarõya-kampa-vaisvarya-pàr÷vàlokàsya-÷oùa-kçt // VisSd_3.161 // sadç÷a-j¤àna-cintàdyair bhrå-samunnayanàdi-kçt / smçtiþ pårvànubhåtàrtha-viùaya-j¤ànam ucyate // VisSd_3.162 // nãti-màrgànusçtyàder artha-nirdhàraõaü matiþ / smeratà dhçti-satoùau bahu-màna÷ ca tad-bhavàþ // VisSd_3.163 // vyàdhir jvaràdir vàtàdyair bhåmãcchotkampanàdi-kçt / nirghàta-vidyud-ulkàdyais tràsaþ kampàdi-kàrakaþ // VisSd_3.164 // dhàrùñyàbhàvo vrãóà vadanànamanàdi-kçd duràcàràt / harùas tv iùñàvàpter manaþ-prasàdo '÷ru-gadgadàdi-karaþ // VisSd_3.165 // asåyànya-guõardhãnàm auddhatyàd asahiùõutà / doùodghoùa-bhrå-vibhedàvaj¤à-krodheïgitàdi-kçt // VisSd_3.166 // upàyàbhàva-janmà tu viùàdaþ sattva-saïkùayaþ / niþ÷vàsocchvàsa-hçt-tàpa-sahàyànveùaõàdi-kçt // VisSd_3.167 // j¤ànàbhãùñàgamàdyais tu saüpårõa-spçhatà dhçtiþ / sauhitya-vacanollàsa-sahàsa-pratibhàdi-kçt // VisSd_3.168 // màtsarya-dveùa-ràgàde÷ càpalyaü tv anavasthitiþ / tatra bharsana-pàruùya-svacchanàcaraõàdayaþ // VisSd_3.169 // ratyàyàsamanastàpa-kùut-pipàsàdi-saübhavà / glànir niùpràõatà-kampa-kàr÷yànutsàhatàdi-kçt // VisSd_3.170 // dhyànaü cintà hitànàpteþ ÷ånyatà÷vàsa-tàpa-kçt / tarko vicàraþ sandehàd bhrå÷iro 'ïguli-nartakaþ // VisSd_3.171 // ratyàdayo 'py aniyate rase syur vyabhicàriõaþ / ÷çïgàra-vãrayor hàso vãre krodhas tathà mataþ // VisSd_3.172 // ÷ànte jugupsà kathità vyabhicàritayà punaþ / ity àdy-anyat samunnateyaü tathà bhàvita-buddhibhiþ // VisSd_3.173 // aviruddhà viruddhà và yaü tirodhàtum akùamàþ / àsvàdàïkura-kando 'sau bhàvaþ sthàyãti saümataþ // VisSd_3.174 // ratir hàsa÷ ca ÷oka÷ ca krodhotsàhau bhayaü tathà / jugupsà vismaya÷ cettham aùñau proktàþ ÷amo 'pi ca // VisSd_3.175 // ratir mano 'nukåle 'rthe manasaþ pravaõàyitam / vàg-àdi-vaikçtai÷ ceto-vikàso hàsa iùyate // VisSd_3.176 // iùña-nà÷àdibhi÷ ceto-vaiklavyaü ÷oka-÷abda-bhàk / pratikåleùu taikùõyasyà-vabodhaþ krodha iùyate // VisSd_3.177 // kàryàrambheùu saürambhaþ stheyànutsàha ucyate / raudra-÷aktyà tu janitaü citta-vaiklavyaü bhayam // VisSd_3.178 // doùekùaõàdibhir garhà jugupsà vismayodbhavà / vividheùu padàrtheùu loka-sãmàtivartiùu // VisSd_3.179 // visphàra÷ cetaso yas tu sa vismaya udàhçtaþ / ÷amo nirãhàvasthàyàü svàtma-vi÷ràmajaü sukham // VisSd_3.180 // nànàbhinaya-saübandhàn bhàvayanti rasàn yataþ / tasmàd bhàvà amã proktàþ sthàyi-sa¤càri-sàttvikàþ // VisSd_3.181 // ÷çïgàra-hàsya-karuõa-raudra-vãra-bhayànakàþ / bãbhatso 'dbhuta ity aùñau rasàþ ÷àntas tathà mataþ // VisSd_3.182 // ÷çïgaü hi manmathodbhedas tad àgamana-hetukaþ / uttama-prakçti-pràyo rasaþ ÷çïgàra iùyate // VisSd_3.183 // paroóhàü varjayitvàtra ve÷yàü cànanuràgiõãm / àlambanaü nàyikàþ syur dakùiõàdyà÷ ca nàyakam // VisSd_3.184 // candra-candana-rolamba-rutàdy-uddãpanaü matam / bhrå-vikùepa-kañàkùàdir anubhàvaþ prakãrtitaþ // VisSd_3.185 // tyaktvaugrya-maraõàlasya-jugupsà-vyabhicàriõaþ / sthàyi-bhàvo ratiþ ÷yàma-varõo 'yaü viùõu-daivataþ / vipralambho 'tha saübhoga ity eùa dvividho mataþ // VisSd_3.186 // yatra tu ratiþ prakçùñà nàbhãùñam upaitai vipralambho 'sau / sa ca pårva-ràga-màna-pravàsa-karuõàtmaka÷ caturdhà syàt // VisSd_3.187 // ÷ravaõàd dar÷anàd vàpi mithaþ saüråóha-ràgayoþ / da÷à-vi÷eùo yo 'pràptau pårvaràgaþ sa ucyate // VisSd_3.188 // ÷ravaõaü tu bhavet tatra dåta-vandã-sakhã-mukhàt / indrajàle ca citre ca sàkùàt svapne ca dar÷anam // VisSd_3.189 // abhilàùa÷ cintà-smçti-guõa-kathanodvega-saüpralàpà÷ ca / unmàdo 'tha vyàdhir jaóatà mçtir iti da÷àtra kàma-da÷àþ // VisSd_3.190 // abhilàùaþ spçhà cintà pràpty-upàyàdi-cintanam / unmàda÷ càpariccheda÷ cetanàcetaneùv api // VisSd_3.191 // alakùya-vàk-pralàpaþ syàc cetaso bhramaõàd bhç÷am / vyàdhis tu dãrgha-niþ÷vàsa-pàõóutà-kç÷atàdayaþ // VisSd_3.192 // jaóatà hãna-ceùñatvam aïgànàü manasas tathà / rasa-viccheda-hetutvàn maraõaü naiva varõyate // VisSd_3.193 // jàta-pràyaü tu tad vàcyaü cetasàkàïkùitaü tathà / varõyate 'pi yadi pratyuj-jãvanaü syàd adårataþ // VisSd_3.194 // àdau vàcyaþ striyà ràgaþ puüsaþ pa÷càt tad-iïgitaiþ / nãlã kusumbhaü ma¤jiùñhà pårvaràgo 'pi ca tridhà // VisSd_3.195 // na càti÷obhate yan nàpaiti prema manogatam / tan nãlã-ràgam àkhyàtaü yathà ÷rã-ràma-sãtayoþ // VisSd_3.196 // kusumbha-ràgaü tat pràhur yad apaiti ca ÷obhate / ma¤jiùñhà-ràgam àhus tad yan nàpaity ati÷obhate // VisSd_3.197 // mànaþ kopaþ sa tu dvedhà praõayerùyà-samudbhavaþ / dvayoþ praõayamànaþ syàt pramode sumahaty api // VisSd_3.198 // premõaþ kuñila-gàmitvàt kopo yaþ kàraõaü vinà / patyur anya-priyà-saïge dçùñe 'thànumite ÷rute // VisSd_3.199 // ãrùyàmàno bhavet strãõàü tatratv anumitis tridhà / utsvapnàyita-bhogàïka-gotra-skhalana-saübhavà // VisSd_3.200 // sàma bhedo 'tha dànaü ca naty-upekùe rasàntaram / tad-bhaïgàya patiþ kuryàt ùaó-upàyàn iti kramàt // VisSd_3.201 // tatra priya-vacaþ sàma bhedas tat-sakhy-upàrjanam / dànaü vyàjena bhåùàdeþ pàdayoþ patanaü natiþ // VisSd_3.202 // sàmàdau tu parikùãõe syàd upekùàvadhãraõam / rabhasa-tràsa-harùàdeþ kopa-bhraü÷o rasàntaram // VisSd_3.203 // pravàso bhinna-de÷itvaü kàryàc chàpàc ca saübhramàt / tatràïga-cela-màlinyam eka-veõã-dharaü ÷iraþ // VisSd_3.204 // niþ÷vàsocchvàsa-rudita-bhåmi-pàtàdi jàyate / aïgeùv asauùñhavaü tàpaþ pàõóutà kç÷atàruciþ // VisSd_3.205 // adhçtiþ syàd anàlambas tan-mayonmàda-mårcchanàþ / mçti÷ ceti kramàj j¤eyà da÷a smara-da÷à iha // VisSd_3.206 // asauùñhavaü malàpattis tàpas tu viraha-jvaraþ / arucir vastu-vairàgyaü sarvatràràgità dhçtiþ // VisSd_3.207 // anàlambanatà càpi ÷ånyatà manasaþ smçtà / tan-mayaü tat-prakà÷o hi bàhyàbhyantaratas tathà / bhàvã bhavan bhåta iti tridhà syàt tatra kàryajaþ // VisSd_3.208 // yånor ekatarasmin gatavati lokàntaraü punar alabhye / vimanàyate yadaikas tato bhavet karuõa-vipralambhàkhyaþ // VisSd_3.209 // dar÷ana-spar÷anàdãni niùevete vilàsinau / yatrànuraktàv anyonyaü saübhogo 'yam udàhçtaþ // VisSd_3.210 // saïkhyàtum a÷akyatayà cumbana-parirambhaõàdi-bahu-bhedàt / ayam eka eva dhãraiþ kathitaþ saübhoga-÷çïgàraþ // VisSd_3.211 // tatra syàd çtu-ùañkaü candràdityau tathodayàsta-mayaþ / jala-keli-vana-vihàra-prabhàta-madhu-pàna-yàminã-prabhçtiþ // VisSd_3.212 // anulepana-bhåùàóyà vàcyaü ÷uci medhyam anyac ca / kathita÷ caturvidho 'sàv ànantaryàt tu pårva-ràgàdeþ // VisSd_3.213 // vikçtàkàra-vàg-veùà-ceùñàdeþ kuhukàd bhavet / hàsyo hàsa-sthàyi-bhàvaþ ÷vetaþ pramatha-daivataþ // VisSd_3.214 // vikçtàkàra-vàk-ceùñaü yam àlokya hasej janaþ / tam atràlambanaü pràhus tac-ceùñoddãpanaü matam // VisSd_3.215 // anubhàvo 'kùi-saïkoca-vadana-smeratàdayaþ / nidràlasyàvahitthàdyà atra syur vyabhicàriõaþ // VisSd_3.216 // jyeùñhànàü smita-hasite madhyànàü vihasitàvahasite ca / nãcànàm apahasitaü tathàtihasitaü tad eùa ùaó-bhedaþ // VisSd_3.217 // ãùad-vikàsi-nayanaü smitaü syàd spanditàdharam / ki¤cil lakùa-dvijaü tatra hasitaü kathitaü budhaiþ // VisSd_3.218 // madhura-svaraü vihasitaü sàüsa-÷iraþ-kampam avahasitam / apahasitaü sàsràkùaü vikùiptàïgaü ca bhavaty atihasitam // VisSd_3.219 // yasya hàsaþ sa cet kvàpi sàkùàn naiva nibadhyate / tathàpy eùa vibhàvàdi-sàmarthyàd upalabhyate // VisSd_3.220 // abhedena vibhàvàdi-sàdhàraõyàt pratãyate / sàmàjikais tato hàsya-raso 'yam anubhåyate // VisSd_3.221 // iùña-nà÷àd aniùñàpteþ karuõàkhyo raso bhavet / dhãraiþ kapota-varõo 'yaü kathito yama-daivataþ // VisSd_3.222 // ÷oko 'tra sthàyi-bhàvaþ syàc chocyam àlambanaü matam / tasya dàhàdikàvasthà bhaved uddãpanaü punaþ // VisSd_3.223 // anubhàvà daiva-nindà-bhåpàta-kranditàdayaþ / vaivarõyocchvàsa-niþ÷vàsa-stambha-pralapanàni ca // VisSd_3.224 // nirveda-mohàpasmàra-vyàdhi-glàni-smçti-÷ramàþ / viùàda-jaóatonmàda-cintàdyà vyabhicàriõaþ // VisSd_3.225 // ÷oka-sthàyitayà bhinno vipralambhàd ayaü rasaþ / vipralambhe ratiþ sthàyã punaþ-saübhoga-hetukaþ // VisSd_3.226 // raudraþ krodha-sthàyi-bhàvo rakto rudràdhidaivataþ / àlambanam aris tasya tac ceùñoddãpanaü matam // VisSd_3.227 // muùñi-prahàra-pàtana-vikçta-cchedàvadàraõai÷ caiva / saïgràma-saübhramàdyair asyoddãptir bhavet prauóhà // VisSd_3.228 // bhrå-vibhaïgauùñha-nirve÷a-bàhu-sphoñana-tarjanàþ / àtmàvadàna-kathanam àyudhotkùepaõàni ca // VisSd_3.229 // anubhàvàs tathàkùepa-kråra-sandar÷anàdayaþ / ugratà-vega-romà¤ca-sveda-vepathavo madaþ // VisSd_3.230 // mohàmarùàdayas tatra bhàvàþ syur vyabhicàriõaþ / raktàsya-netratà càtra bhedinã yuddha-vãrataþ // VisSd_3.231 // uttama-prakçtir vãra utsàha-sthàyi-bhàvakaþ / mahendra-daivato hema-varõo 'yaü samudàhçtaþ // VisSd_3.232 // àlambana-vibhàvàs tu vijetavyàdayo matàþ / vijetavyàdi-ceùñàdyàs tasyoddãpana-råpiõaþ / anubhàvàs tu tatra syuþ sahàyànveùaõàdayaþ // VisSd_3.233 // sa¤càriõas tu dhçti-mati-garva-smçti-tarka-romà¤càþ / sa ca dàna-dharma-yuddhair dayayà ca samanvita÷ caturdhà syàt // VisSd_3.234 // bhayànakau bhaya-sthàyi-bhàvo bhåtàdhidaivataþ / strã-nãca-prakçtiþ kçùõo matas tattva-vi÷àradaiþ // VisSd_3.235 // yasmàd utpadyate bhãtis tad atràlambanaü matam / ceùñà ghorataràs tasya bhaved uddãpanaü punaþ // VisSd_3.236 // anubhàvo 'tra vaivarõya-gadgada-svara-bhàùaõam / pralaya-sveda-romà¤ca-kampa-dik-prekùaõàdayaþ // VisSd_3.237 // jugupsàvega-saümoha-santràsa-mlàni-dãnatàþ / ÷aïkàpasmàra-saübhrànti-mçtyvàdyà vyabhicàriõaþ // VisSd_3.238 // jugupsà-sthàyi-bhàvas tu bãbhatsaþ kathyate rasaþ / nãla-varõo mahà-kàla-daivato 'yam udàhçtaþ // VisSd_3.239 // durgandha-màüsa-rudhira-medàüsyàlambanaü matam / tatraiva kçmi-pàtàdyam uddãpanam udàhçtam // VisSd_3.240 // niùñhãvanàsya-valana-netra-saïkocanàdayaþ / anubhàvàs tatra matàs tathà syur vyabhicàriõaþ // VisSd_3.241 // moho 'pasmàra àvego vyàdhi÷ ca maraõàdayaþ / adbhuto vismaya-sthàyi-bhàvo gandharva-daivataþ // VisSd_3.242 // pãta-varõo vastu lokà-tigam àlambanaü matam / guõànàü tasya mahimà bhaved uddãpanaü punaþ // VisSd_3.243 // stambhaþ svedo 'tha romà¤ca-gadgada-svara-saübhramàþ / tathà netra-vikàsàdyà anubhàvàþ prakãrtitàþ // VisSd_3.244 // vitarkàvega-saübhrànti-harùàdyà vyabhicàriõaþ / ÷àntaþ ÷ama-sthàyi-bhàva uttama-prakçtir mataþ // VisSd_3.245 // kundendu-sundara-cchàyaþ ÷rã-nàràyaõa-daivataþ / anityatvàdinà÷eùa-vastu-niþsàratà tu yà // VisSd_3.246 // paramàtma-svaråpaü và tasyàlambanam iùyate / puõyà÷ramaharikùetra-tãrtha-ramya-vanàdayaþ // VisSd_3.247 // mahà-puruùa-saïgàdyàs tasyoddãpana-råpiõaþ / romà¤càdyà÷ cànubhàvàs tathà syur vyabhicàriõaþ // VisSd_3.248 // nirveda-harùa-smaraõam atibhåta-dayàdayaþ / nirahaïkàra-råpatvàd dayà-vãràdir eùa no // VisSd_3.249 // yukta-viyukta-da÷àyàm avasthito yaþ ÷amaþ sa eva yataþ / rasatàm eti tad asmin sa¤càryàdeþ sthiti÷ ca na vi÷uddhà // VisSd_3.250 // sphuñaü camatkàritayà vatsalaü ca rasaü viduþ / sthàyã vatsalatà snehaþ putràdy-àlambanaü matam // VisSd_3.251 // uddãpanàni tac ceùñà vidyà-÷aurya-dayàdayaþ / àliïganàïga-saüspar÷a-÷ira÷ cumbanam ãkùaõam // VisSd_3.252 // pulakànanda-bàùpàdyà anubhàvàþ prakãrtitàþ / sa¤càriõo 'niùña-÷aïkà-harùa-garvàdayo matàþ // VisSd_3.253 // padma-garbha-cchavir varõo daivataü loka-màtaraþ / àdyaþ karuõa-bãbhatsa-raudra-vãra-bhayànakaiþ // VisSd_3.254 // bhayànakena karuõenàpi hàsyo virodha-bhàk / karuõo hàsya-÷çïgàra-rasàbhyàm api tàdç÷aþ // VisSd_3.255 // raudras tu hàsya-÷çïgàra-bhayànaka-rasair api / bhayànakena ÷àntena tathà vãra-rasaþ smçtaþ // VisSd_3.256 // ÷çïgàra-vãra-raudràkhya-hàsya-÷àntair bhayànakaþ / ÷àntas tu vãra-÷çïgàra-raudra-hàsya-bhayànakaiþ // VisSd_3.257 // ÷çïgàreõa tu bãbhatsa ity àkhyàtà virodhità / kuto 'pi kàraõàt kvàpi sthiratàm upayann api // VisSd_3.258 // unmàdàdir na tu sthàyã na pàtre sthairyam eti yat / rasa-bhàvau tad-àbhàsau bhàvasya pra÷amodayau // VisSd_3.259 // sandhiþ ÷abalatà ceti sarve 'pi rasanàd rasàþ / sa¤càriõaþ pradhànàni devàdi-viùayà ratiþ // VisSd_3.260 // udbuddha-màtraþ sthàyã ca bhàva ity abhidhãyate / yathà marica-khaõóàder ekãbhàve prapàõake // VisSd_3.261 // udrekaþ kasyacit kvàpi tathà sa¤càriõo rase / anaucitya-pravçttatva àbhàso rasa-bhàvayoþ // VisSd_3.262 // upanàyaka-saüsthàyàü muni-guru-patnã-gatàyàü ca / nàyaka-viùayàyàü ratau tathànubhaya-niùñhàyàm // VisSd_3.263 // pratinàyaka-niùñhatve tadvad adhama-pàtra-tiryag-àdi-gate / ÷çïgàre 'anucityaü raudre gurv-àdi-gata-kope // VisSd_3.264 // ÷ànte ca hãna-niùñhe gurv-àdy àlambane hàsye / brahma-vadhàdy-utsàhe 'dhama-pàtra-gate tathà vãre // VisSd_3.265 // uttama-pàtra-gatatve bhayànake j¤eyam evam anyatra / bhàvàbhàso lajjàdike tu ve÷yàdi-viùaye syàt // VisSd_3.266 // bhàvasya ÷àntàv udaye sandhi-mi÷ritayoþ kramàt / bhàvasya ÷àntir udayaþ sandhiþ ÷abalatà matà // VisSd_3.267 // iti sàhitya-darpaõe rasàdi-niråpaõo nàma tçtãyaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (4) caturthaþ paricchedaþ dhvani-nirõayaþ kàvyaü dhvanir guõãbhåta-vyaïgaü ceti dvidhà matà / vàcyàti÷ayini vyaïgyo dhvanis tat kàvyam uttamam // VisSd_4.1 // bhedau dhvaner api dvàv udãritau lakùaõàbhidhà-målau / avivakùita-vàcyo 'nyo vivakùitànya-para-vàcya÷ ca // VisSd_4.2 // arthàntaraü saïkramite vàcye 'tyantaü tiraskçte / avivakùita-vàcyo 'pi dhvanir dvaividhyam çcchati // VisSd_4.3 // vivakùitàbhidheyo 'pi[*1] dvibhedaþ prathamaü mataþ / asaülakùya-kramo yatra vyaïgyo lakùya-kramas tathà // VisSd_4.4 // [*1] abhidhà-måla-råpaþ tatràdyo rasa-bhàvàdir eka evàtra gaõyate / eko 'pi bhedo 'nantatvàt saïkhyeyas tasya naiva yat // VisSd_4.5 // ÷abdàrthobhaya-÷akty-utthe vyaïgyo 'nusvàna-sannibhe / dhvanir lakùya-krama-vyaïgyas trividhaþ kathito budhaiþ // VisSd_4.6 // vastv alaïkàra-råpatvàc chabda-÷akty-udbhavo dvidhà / vastu vàlaïkçtir veti dvidhàrthaþ saübhavã svataþ // VisSd_4.7 // kaveþ prauóhokti-sikto và tan nibaddhasya veti ùañ / ùaóbhis tair vyajyamànas tu vastv alaïkàra-råpakaþ // VisSd_4.8 // artha-÷akty-udbhavo vyaïgyo yàti dvàda÷a-bhedataþ / ekaþ ÷abdàrtha-÷akty-utthe tad aùñada÷adhà dhvaniþ // VisSd_4.9 // vàkye ÷abdàrtha-÷akty-utthas tad anye pada-vàkyayoþ / prabandhe 'pi mato dhãrair artha-÷akty-udbhavo dhvaniþ // VisSd_4.10 // padàü÷a-varõa-racanà-prabandheùv asphuña-kramaþ / tad evam eka-pa¤cà÷ad bhedàs tasya dhvaner matàþ // VisSd_4.11 // saïkareõa tri-råpeõa saüsçùñyà vàpy anekadhà / vedakhàbdhi-÷aràþ ÷uddhair iùu-bàõàgni-÷àyakàþ // VisSd_4.12 // aparaü tu guõã-bhåta-vyaïgyaü vàcyàd anuttame vyaïgye / tatra syàd itaràïgaü kàkvàkùiptaü ca vàcya-siddha-vyaïgyam // VisSd_4.13 // sandigdha-pràdhànyaü tulya-pràdhànyam asphuñam agåóham / vyaïgyam asundaram evaü bhedàs tasyodità aùñau // VisSd_4.14 // iti sàhitya-darpaõe dhvani-guõãbhåta-vyaïgyàkhya-kàvya-bheda-niråpaõo nàma caturthaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (5) pa¤camaþ paricchedaþ vçttãnàü vi÷rànter abhidhàtàt paryalakùaõàkhyànàm / aïgãkàryà turyà vçttir bodhe rasàdãnàm // VisSd_5.1 // boddhç-svaråpa-saïkhyà-nimitta-kàrya-pratãti-kàlànàm / à÷raya-viùayàdãnàü bhedàd bhinno 'bhidheyato vyaïgyaþ // VisSd_5.2 // pràg asattvàd rasàder no bodhike lakùaõàbhidhe / kiü ca mukhyàrtha-bàdhasya virahàd api lakùaõà // VisSd_5.3 // nànumànaü rasàdãnàü vyaïgyànàü bodhana-kùamam / àbhàsatvena hetånàü smçtir na ca rasàdi-dhãþ // VisSd_5.4 // sà ceyaü vya¤janà-nàma vçttir ity ucyate budhaiþ / rasa-vyaktau punar vçttiü rasanàkhyàü pare viduþ // VisSd_5.5 // iti sàhitya-darpaõe vya¤janà-vyapàra-niråpaõo nàma pa¤camaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (6) ùaùñhaþ paricchedaþ dç÷ya-÷ravyatva-bhedena punaþ kàvyaü dvidhà matam / dç÷yaü tatràbhineyaü tad-råpàropàt tu råpakam // VisSd_6.1 // bhaved abhinayo 'vasthànukàraþ sa caturvidhaþ / àïgiko vàcika÷ caivam àhàryaþ sàttvikas tathà // VisSd_6.2 // nàñakam atha prakaraõaü bhàõa-vyàyoga-samavakàra-óimàþ / ãhàmçgàïka-vãthyaþ prahasanam iti råpakàõi da÷a // VisSd_6.3 // nàñikà troñakaü goùñhã saññakaü nàñya-ràsakam / prasthànollàpya-kàvyàni preïkhaõaü ràsakaü tathà // VisSd_6.4 // saülàpakaü ÷rã-gaditaü ÷ilpakaü ca vilàsikà / durmallikà prakaraõã hallã÷ako bhàõiketi ca // VisSd_6.5 // aùñàda÷a pràhur uparåpakàõi manãùiõaþ / vinà vi÷eùaü sarveùàü lakùma nàñakavan matam // VisSd_6.6 // nàñakaü khyàta-vçttaü syàt pa¤ca-sandhi-samanvitam / vilàsa-rddhyàdi-guõavad yuktaü nànà-vibhåtibhiþ // VisSd_6.7 // sukha-duþkha-samudbhåti nànà-rasa-nirantaram / pa¤càdikà da÷a-paràs tatràïkàþ parikãrtitàþ // VisSd_6.8 // prakhyàta-vaü÷o ràjarùi-dhãrodàttaþ pratàpavàn / divyo 'tha divyàdivyo và guõavàn nàyako mataþ // VisSd_6.9 // eka eva bhaved aïgã ÷çïgàro vãra eva và / aïgam anye rasàþ sarve kàryo nirvahaõe 'dbhutaþ // VisSd_6.10 // catvàraþ pa¤ca và mukhyàþ kàrya-vyàpçta-påruùàþ / gopucchàgra-samàgraü tu bandhanaü tasya kãrtitam // VisSd_6.11 // pratyakùa-netç-carito rasa-bhàva-samujjvalaþ / bhaved agåóha-÷abdàthaþ kùudra-cårõaka-saüyutaþ // VisSd_6.12 // vicchinnàvàntaraikàrthaþ ki¤cit saülagna-bindukaþ / yukto na bahubhiþ kàryair bãja-saühçtimàn na ca // VisSd_6.13 // nànà-vidhàna-saüyukto nàtipracura-padyavàn / àva÷yakànàü kàryàõàm avordhàd vinirmitaþ // VisSd_6.14 // nàneka-dina-nirvartya-kathayà saüprayojitaþ / àsanna-nàyakaþ pàtrair yuktas tri-caturais tathà // VisSd_6.15 // dåràhvànaü vadho yuddhaü ràjyade÷àdi-viplavaþ / vivàho bhojanaü ÷àpotsargau mçtyå rataü tathà // VisSd_6.16 // danta-cchedyaü nakha-cchedyam anyad vrãóàkaraü ca yat / ÷ayanàdhara-pànàdi nagaràdy-avarodhanam // VisSd_6.17 // snànànulepane caibhir varjito nàtivistaraþ / devã-parijanàdãnàm amàtya-vaõijàm api // VisSd_6.18 // pratyakùa-citra-caritair yukto bhàva-rasodbhavaiþ / anta-niùkrànta-nikhila-pàtro 'ïka iti kãrtitaþ // VisSd_6.19 // aïkodara-praviùño yo raïga-dàrà-mukhàdimàn / aïko 'paraþ sa garbhàïkaþ sa-bãjaþ phalavàn api // VisSd_6.20 // tatra pårvaü pårva-raïgaþ sabhà-påjà tataþ param / kathanaü kavi-saüj¤àder nàñakasyàpy athàmukham // VisSd_6.21 // yan nàñya-vastunaþ pårvaü raïga-vighnopa÷àntaye / ku÷ãlavàþ prakurvanti pårva-raïgaþ sa ucyate // VisSd_6.22 // pratyàhàràdikàny aïgàny asya bhåyàüsi yadyapi / tathàpy ava÷yaü kartavyà nàndã vighnopa÷àntaye // VisSd_6.23 // à÷ãr-vacana-saüyuktà stutir yasmàt prayujyate / deva-dvija-nçpàdãnàü tasmàn nàndãti saüj¤ità // VisSd_6.24 // màïgalya-÷aïkha-candràbja-koka-kairava-÷aüsinã / padair yuktà dvàda÷abhir aùñàbhir và padair uta // VisSd_6.25 // pårva-raïgaü vidhàyaiva såtradhàro nivartate / pravi÷ya sthàpakas tadvat kàvyam àsthàpayet tataþ // VisSd_6.26 // divya-martye sa tad-råpo mi÷ram anyataras tayoþ / såcayed vastu bãjaü và mukhaü pàtram athàpi và // VisSd_6.27 // raïgaü prasàdya madhuraiþ ÷lokaiþ kàvyàrtha-såcakaiþ / råpakasya kaver àkhyàü gotràdyàpi sa kãrtayet // VisSd_6.28 // çtuü ca ka¤cit pràyeõa bhàratãü vçttim à÷ritaþ / bhàratã saüskçta-pràyo vàg-vyàpàro nañà÷rayaþ // VisSd_6.29 // tasyàþ prarocanà vãthã tathà prahasanàmukhe / aïgàny atronmukhãkàraþ pra÷aüsàtaþ prarocanà // VisSd_6.30 // nañã vidåùàko vàpi pàripàr÷vika eva và / såtradhàreõa sahitàþ saülàpaü yatra kurvate // VisSd_6.31 // citarir vàkyaiþ svakàryotthaiþ prastutàkùepibhir mithaþ / àmukhaü tat tu vij¤eyaü nàmnà prastàvanàpi sà // VisSd_6.32 // uddhàtyakaþ kathoddhàtaþ prayogàti÷ayas tathà / pravartakà-lagite pa¤ca prastàvanàbhidàþ // VisSd_6.33 // padàni tv agatàrthàni tad-artha-gataye naràþ / yojayanti padair anyaiþ sa uddhàtyaka ucyate // VisSd_6.34 // såtradhàrasya vàkyaü và samàdàyàrtham asya và / bhavet pàtra-prave÷a÷ cet kathodghàtaþ sa ucyate // VisSd_6.35 // yadi prayoga ekasmin prayogo 'nyaþ prayujyate / tena pàtra-prave÷a÷ cet prayogàti÷ayas tadà // VisSd_6.36 // kàlaü pravçttam à÷ritya såtra-dhçg yatra varõayet / tad-à÷raya÷ ca pàtrasya prave÷as tat-pravartakam // VisSd_6.37 // yatraikatra samàve÷àt kàryam anyat prasàdhyate / prayoge khalu taj j¤eyaü nàmnàvalagitaü budhaiþ // VisSd_6.38 // yojyàny atra yathà-làbhaü vãthy-aïgànãtaràõy api / nepathoktaü ÷rutaü yatra tv àkà÷a-vacanaü tathà // VisSd_6.39 // samà÷rityàpi kartavyam àmukhaü nàñakàdiùu / eùàm àmukha-bhedànàm ekaü ka¤cit prayojayet // VisSd_6.40 // tenàrtham atha pàtraü và samàkùipyaiva såtra-dhçk / prastàvanànte nirgacchet tato vastu prayojayet // VisSd_6.41 // idaü punar vastu budhair dvividhaü parikalpyate / àdhikàrikam ekaü syàt pràsaïgikam athàparam // VisSd_6.42 // adhikàraþ phale svàmyam adhikàrã ca tat-prabhuþ / tasyetivçttaü kavibhir àdhikàrikam ucyate // VisSd_6.43 // asyopakaraõarthaü tu pràsaïgikam itãùyate / patàkà-sthànakaü yojyaü suvicàryeha vastuni // VisSd_6.44 // yatràrthe cintite 'nyasmiüs tal-liïgo 'nyaþ prayujyate / àgantukena bhàvena patàkà-sthànakaü tu tat // VisSd_6.45 // sahasaivàrtha-saüpattir guõavaty upacàrataþ / patàkà-sthànakam idaü prathamaü parikãrtitam // VisSd_6.46 // vacaþ sàti÷ayaü ÷liùñaü nànà-bandha-samà÷rayam / patàkà-sthànakam idaü dvitãyaü parikãrtitam // VisSd_6.47 // arthopakùepakaü yat tu lãnaü sa-vinayaü bhavet / ÷liùña-pratyuttaropetaü tçtãyam idam ucyate // VisSd_6.48 // dvy-artho vacana-vinyàsaþ su÷liùñaþ kàvya-yojitaþ / pradhànàrthàntaràkùepã patàkà-sthànakaü param // VisSd_6.49 // yat syàd anucitaü vastu nàyakasya rasasya và / viruddhaü tat parityàjyam anyathà và prakalpayet // VisSd_6.50 // aïkeùv adar÷anãyà yà vaktavyaiva ca saümatà / yà ca syàd varùa-paryantaü kathà dina-dvayàdijà // VisSd_6.51 // anyà ca vistarà såcyà sàrthopakùepair budhaiþ / varùàd årdhvaü tu yad vastu tat syàd varùàd adhobhavam // VisSd_6.52 // dinàvasàne kàryaü yad dine naivopapadyate / arthopakùepakair vàcyam aïka-cchedaü vidhàya tat // VisSd_6.53 // arthopakùepakàþ pa¤ca viùkambhaka-prave÷akau / cålikàïkàvatàro 'tha syàd aïka-mukham ity api // VisSd_6.54 // vçtta-vartiùyamàõànàü kathàü÷ànàü nidar÷akaþ / saïkùiptàrthas tu viùkambha àdàv aïkasya dar÷itaþ // VisSd_6.55 // madhyena madhyamàbhyàü và pàtràbhyàü saüprayojitaþ / ÷uddhaþ syàt sa tu saïkãrõo nãca-madhyama-kalpitaþ // VisSd_6.56 // prave÷ako 'nudàttoktyà nãca-pàtra-prayojitaþ / aïka-dvayàntar vij¤eyaþ ÷eùaü viùkambhake yathà // VisSd_6.57 // antar-javanikà-saüsthaiþ såcanàrthasya cålikà / aïkànte såcitaþ pàtrais tad-aïkasyàvibhàgataþ // VisSd_6.58 // yatràïko 'vataraty eùo 'ïkàvatàra iti smçtaþ / yatra syàd aïka ekasminn aïkànàü såcanàkhilà // VisSd_6.59 // tad-aïka-mukham ity àhur bãjàrtha-khyàpakaü ca tat / aïkànta-pàtrair vàïkàsyaü chinnàïkasyàrtha-såcanàt // VisSd_6.60 // apekùitaü parityàjyaü nãrasaü vastu vistaram / yadà sandar÷ayec cheùam àmukhànantaraü tadà // VisSd_6.61 // kàryo viùkambhako nàñya àmukhàkùipta-pàtrakaþ / yadà tu sarasaü vastu målàd eva pravartate // VisSd_6.62 // àdàv eva tadàïke syàd àmukhàkùepa-saü÷rayaþ / viùkambhakàdyair api no vadho vàcyo 'dhikàriõaþ // VisSd_6.63 // anyo 'nyena tirodhànaü na kuryàd rasa-vastunoþ / bãjaü binduþ patàkà ca prakarã kàryam eva ca // VisSd_6.64 // artha-prakçtayaþ pa¤ca j¤àtvà yojyà yathà-vidhi / alpa-màtraü samuddiùñaü bahudhà yad visarpati // VisSd_6.65 // phalasya prathamo hetur bãjaü tad abhidhãyate / avàntaràrtha-vicchede bindur accheda-kàraõam // VisSd_6.66 // vyàpi pràsàïgikaü vçttaü patàkety abhidhãyate / patàkà-nàyakasya syàn na svakãyaü phalàntaram // VisSd_6.67 // garbhe sandhau vimar÷e và virvàhas tasya jàyate / pràsaïgikaü prade÷asthaü caritaü prakarã matà // VisSd_6.68 // prakarã nàyakasya syàn na svakãyaü phalàntaram / apekùitaü tu yat sàdhyam àrambho yan nibandhanaþ // VisSd_6.69 // samàpanaü tu yat-siddhyai tat kàryam iti saümatam / avasthàþ pa¤ca kàryasya pràrabdhasya phalàrthibhiþ // VisSd_6.70 // àrambha-yatna-pràpty-à÷à-niyatàpti-phalàgamàþ / bhaved àrabhya autsukyaü yan mukhya-phala-siddhaye // VisSd_6.71 // prayatnas tu phalàvàptau vyàpàro 'titvarànvitaþ / upàyàpàya-÷aïkàbhyàü pràpty-à÷à pràpti-saübhavaþ // VisSd_6.72 // apàyàbhàvataþ pràptir niyatàptis tu ni÷cità / sàvasthà phala-yogaþ syàd yaþ samagra-phalodayaþ // VisSd_6.73 // yathà-saïkhyam avasthàbhir àbhir yogàt tu pa¤cabhiþ / pa¤cadhaivetivçttasya bhàgàþ syuþ pa¤ca sandhayaþ // VisSd_6.74 // antaraikàrtha-saübandhaþ sandhir ekàntaye sati / mukhaü pratimukhaü garbho vimar÷a upasaühçtiþ // VisSd_6.75 // iti pa¤càsya bhedàþ syuþ kramàl làkùaõam ucyate / yatra bãja-samutpattir nànàrtha-rasa-saübhavà // VisSd_6.76 // pràrambheõa samàyuktà tan mukhaü parikãrtitam / phala-pradhànopàyasya mukha-sandhi-nive÷inaþ // VisSd_6.77 // lakùyàlakùya ivodbhedo yatra pratimukhaü ca tat / phala-pradhànopàyasya pràg-udbhinnasya ki¤cana // VisSd_6.78 // garbho yatra samudbhedo hàsànveùaõavàn muhuþ / yatra mukhya-phalopàya udbhinno garbhato 'dhikaþ // VisSd_6.79 // ÷àpàdyaiþ sàntaràya÷ ca sa vimar÷a iti smçtaþ / bãjavanto mukhàdy-arthà viprakãrõà yathàyatham // VisSd_6.80 // ekàrtham upanãyante yatra nirvahaõaü hi tat / upakùepaþ parikaraþ parinyàso vilobhanam // VisSd_6.81 // yuktiþ pràptiþ samàdhànaü vidhànaü paribhàvanà / udbhedaþ karaõaü bheda etàny aïgàni vai mukhe // VisSd_6.82 // kàvyàrthasya samutpattir upakùepa iti smçtaþ / samutpannàrtha-bàhulyaü j¤eyaþ parikaraþ punaþ // VisSd_6.83 // tan-niùpattiþ parinyàsaþ guõàkhyànaü vilobhanam / saüpradhàraõam arthànàü yuktiþ pràptiþ sukhàgamaþ // VisSd_6.84 // bãjasyàgamanaü yat tu tat samàdhànam ucyate / sukha-duþkha-kçto yo 'rthas tad vidhànam iti smçtam // VisSd_6.85 // kutåhalottarà vàcaþ proktà tu paribhàvanà / bãjàrthasya prarohaþ syàd udbhedaþ karaõaü punaþ // VisSd_6.86 // prakçtàrtha-samàrambhaþ bhedaþ saühata-bhedanam / vilàsaþ parisarpa÷ ca vidhutaü tàpanaü tathà // VisSd_6.87 // narma narma-dyuti÷ caiva tathà pragamanaü punaþ / virodha÷ ca pratimukhe tathà syàt paryupàsanam // VisSd_6.88 // puùpaü vajram upanyàso varõa-saühàra ity api / samãhà rati-bhogàrthà vilàsa iti kathyate // VisSd_6.89 // iùña-naùñànusaraõaü parisarpa÷ ca kathyate / kçtasyànunayasyàdau vidhutaü tv aparigrahaþ // VisSd_6.90 // upàyàdar÷anaü yat tu tàpanaü nàma tad bhavet / parihàsa-vaco narma dhçtis tu parihàsa-jà // VisSd_6.91 // narma-dyutiþ pragamanaü vàkyaü syàd uttarottaram / virodho vyasana-pràptiþ kruddhasyànunayaþ // VisSd_6.92 // syàt paryupàsanaü puùpaü vi÷eùa-vacanaü matam / pratyakùa-niùñhuraü vajram upanyàsaþ prasàdanam // VisSd_6.93 // càturvarõyopagamanaü varõa-saühàra iùyate / abhåtàharaõaü màrgo råpodàharaõe kramaþ // VisSd_6.94 // saïgraha÷ cànumànaü ca pràrthanà kùiptir eva ca / troñakàdhibalodvegà garbhe syur vidravas tathà // VisSd_6.95 // tatra vyàjà÷rayaü vàkyam abhåtàharaõaü matam / tattvàrtha-kathanaü màrgo råpaü vàkyaü vitarkavat // VisSd_6.96 // udàharaõam utkarùa-yuktaü vacanam ucyate / bhàva-tattvopalabdhis tu kramaþ syàt saïgrahaþ punaþ // VisSd_6.97 // sàma-dànàrtha-saüpanno liïgàd åho 'numànatà / rati-harùotsavànàü tu pràrthanaü pràrthanà bhavet // VisSd_6.98 // rahasyàrthasya tad-bhedaþ kùiptiþ syàt toñakaü punaþ / saürabdha-vàk adhibalam abhisandhi-cchalena yaþ // VisSd_6.99 // nçpàdi-janità bhãtir udvegaþ parikãrtitaþ / ÷aïkà-bhaya-tràsa-kçtaþ saübhramo vidravo mataþ // VisSd_6.100 // apavàdo 'tha saüpheño vyavasàyo dravo dyutiþ / ÷aktiþ prasaïgaþ kheda÷ ca pratiùedho virodhanam // VisSd_6.101 // prarocanà vimar÷e syàd àdànaü chàdanaü tathà / doùa-prakhyàpavàdaþ syàt saüpheño roùa-bhàùaõam // VisSd_6.102 // vyavasàyas tu vij¤eyaþ pratij¤à-hetu-saübhavaþ / dravà guru-vyatikràntiþ ÷okàvegàdi-saübhavà // VisSd_6.103 // tarjanodvejane proktà dyutih ÷aktiþ punar bhavet / virodhasya pra÷amanaü prasaïgo guru-kãrtanam // VisSd_6.104 // mana÷ ceùñà-samutpannaþ ÷ramaþ kheda iti smçtaþ / ãpsitàrtha-pratãghàtaþ pratiùedha itãùyate // VisSd_6.105 // kàryàtyayopagamanaü virodhanam iti smçtam / prarocanà tu vij¤eyà saühàràrtha-pradar÷inã // VisSd_6.106 // kàrya-saïgraha àdànaü tad àhu÷ chàdanaü punaþ / kàryàrtham apamànàdeþ sahanaü khalu yad bhavet // VisSd_6.107 // sandhir vibodho grathanaü nirõayaþ paribhàùaõam / kçtiþ prasàda ànandaþ samayo 'py upagåhanam // VisSd_6.108 // bhàùaõaü pårva-vàkyaü ca kàvya-saühàra eva ca / pra÷astir iti saühàre j¤eyàny aïgàni nàmataþ // VisSd_6.109 // bãjopagamanaü sandhiþ vibodhaþ kàrya-màrgaõam / upanàyasas tu kàryàõàü grathanaü nirõayaþ punaþ // VisSd_6.110 // anubhåtàrtha-kathanaü vadanti paribhàùaõam / parivàda-kçtaü vàkyaü labdhàrtha-÷amanaü kçtiþ // VisSd_6.111 // ÷u÷råùàdiþ prasàdaþ syàd ànando và¤chitàgamaþ / samayo duþkha-niryàõaü tad bhaved upagåhanam // VisSd_6.112 // yat syàd adbhuta-saüpràptiþ sàma-dànàdi bhàùaõam / pårva-vàkyaü tu vij¤eyaü yathoktàrthopadar÷anam // VisSd_6.113 // vara-pradàna-saüpràptiþ kàvya-saühàra iùyate / nçpa-de÷àdi-÷àntis tu pra÷astir abhidhãyate // VisSd_6.114 // catuþ-ùaùñi-vidhaü hy etad aïgaü proktaü manãùibhiþ / kuryàd aniyate tasya sandhàv api nive÷anam // VisSd_6.115 // rasànuguõatàü vãkùya rasasyaiva hi mukhyatà / iùñàrtha-racanà÷carya-làbho vçttànta-vistaraþ // VisSd_6.116 // ràga-pràptiþ prayogasya gopyànàü gopanaü tathà / prakà÷anaü prakà÷yànàm aïgànàü ùaó-vidhaü phalam // VisSd_6.117 // aïga-hãno naro yadvan naivàrambha-kùamo bhavet / aïga-hãnaü tathà kàvyaü na prayogàya yujyate // VisSd_6.118 // saüpàdayetàü sandhy-aïgaü nàyaka-pratinàyakau / tad-abhàve patàkàdyàs tad-abhàve tathetarat // VisSd_6.119 // rasa-vyaktim apekùyaiùàm aïgànàü saünive÷anam / na tu kevalayà ÷àstra-sthiti-saüpàdanecchayà // VisSd_6.120 // aviruddhaü tu yad vçttaü rasàdi-vyaktaye 'dhikam / tad apy anyathayed dhãmàn vaded và kadàcana // VisSd_6.121 // ÷çïgàre kau÷ikã vãre sàttvaty àrabhañã punaþ / rase raudre ca bãbhatse vçttiþ sarvatra bhàratã // VisSd_6.122 // catasro vçttayo hy etàþ sarva-nàñyasya màtçkàþ / syur nàyikàdi-vyàpàra-vi÷eùà nàñakàdiùu // VisSd_6.123 // yà ÷lakùõa-nepathya-vi÷eùa-citrà strã-saïkulà puùkala-nçtya-gãtà | kàmopabhoga-prabhavopacàrà sà kai÷ikã càru-vilàsa-yuktà // VisSd_6.124 // narma ca narma-sphårjo narma-sphoño 'tha narma-garbha÷ ca / catvàry aïgàny asyà vaidagdhya-krãóitaü narma // VisSd_6.125 // iùña-janàvarjana-kçt tac càpi trividhaü matam / vihitaü ÷uddha-hàsyena sa-÷çïgàra-mayena ca // VisSd_6.126 // narma-sphårjaþ sukhàrambho bhayànto nava-saïgamaþ / narma-sphoño bhàva-le÷aiþ såcitàlpa-raso mataþ // VisSd_6.127 // narma-garbho vyavahçtir netuþ pracchanna-vartinaþ / sàttvatã bahulà sattva-÷aurya-tyàga-dayàrjavaiþ // VisSd_6.128 // saharùà kùudra-÷çïgàrà vi÷okà sàdbhutà tathà / utthàpako 'tha sàïghàtyaþ saülàpaþ parivartakaþ // VisSd_6.129 // vi÷eùà iti catvàraþ sàttvatyàþ parikãrtitàþ / uttejana-karo ÷atror vàg-utthàpaka ucyate // VisSd_6.130 // mantràrtha-daiva-÷aktyàdeþ sàïghàtyaþ saïgha-bhedanam / saülàpaþ syàd gabhãroktir nànà-bhàva-samà÷rayaþ // VisSd_6.131 // pràrabdhàd anya-kàryàõàü karaõaü parivartakaþ / màyendrajàla-saïgràma-krodhodbhràntàdi-ceùñitaiþ // VisSd_6.132 // saüyuktà vadha-bandhàdyair uddhatàrabhañã matà / vaståtthàpana-saüpheño saükùipir avapàtanam // VisSd_6.133 // iti bhedàs tu catvàra àrabhañyàþ prakãrtitàþ / màyàdy-utthàpitaü vastu vaståtthàpanam ucyate // VisSd_6.134 // saüpheñas tu samàghàtaþ kruddha-satvarayor dvayoþ / saïkùiptà vastu-racanà ÷ilpair itarathàpi và // VisSd_6.135 // saïkùiptiþ sthàn nivçttau ca netur netrantara-grahaþ / prave÷a-tràsa-niùkrànti-harùa-vidrava-saübhavam // VisSd_6.136 // avapàtanam ity uktaü pårvam uktaiva bhàratã / a÷ràvyaü khalu yad vastu tad iha svagataü matam // VisSd_6.137 // sarva-÷ràvyaü prakà÷aü syàt tad bhaved apavàritam / rahasyaü tu yad anyasya paràvçtya prakà÷yate // VisSd_6.138 // tripatàka-kareõànyàn apavàryàntarà kathàm / anyonyàmantraõaü yat syàt taj-janànte janàntikam // VisSd_6.139 // kiü bravãùãti yan-nàñye vinà pàtraü prayujyate / ÷rutvevànuktam apy arthaü tat syàd àkà÷a-bhàùitam // VisSd_6.140 // dattàü siddhàü ca senàü ca ve÷yànàü nàma dar÷ayet / datta-pràyàõi vaõijàü ceña-ceñyos tathà punaþ // VisSd_6.141 // vasantàdiùu varõyasya vastuno nàma yad bhavet / nàma kàryaü nàñakasya garbhitàrtha-prakà÷akam // VisSd_6.142 // nàyikànàyakàkhyànàt saüj¤à prakaraõàdiùu / nàñikà-saññakàdãnàü nàyikàbhir vi÷eùaõam // VisSd_6.143 // pràyeõa õy-antakaþ sàdhir gameþ sthàne prayujyate / ràjà svàmãti deveti bhçtyair bhaññeti càdhamaiþ // VisSd_6.144 // ràjarùibhir vayasyeti tathà vidåùakeõa ca / ràjann ity çùibhir vàcyaþ so 'patya-pratyayena ca // VisSd_6.145 // svecchayà nàmabhir viprair vipra àryeti cetaraiþ / vayasyety athavà nàmnà vàcyo ràj¤à vidåùakaþ // VisSd_6.146 // vàcyau nañã-såtradhàràvàrya-nàmnà parasparam / såtradhàraü vaded bhàva iti vai pàripàr÷vikaþ // VisSd_6.147 // såtradhàro màriùeti haõóe ity adhamaiþ samàþ / vayasyety uttamair haüho madhyair àryeti càgrajaþ // VisSd_6.148 // bhagavann iti vaktavyàþ sarvair devarùi-liïginaþ / vaded ràj¤ãü ca ceñãü ca bhavatãti vidåùakaþ // VisSd_6.149 // àyuùman rathinaü såto vçddhaü tàteti cetaraþ / vatsa-putraka-tàteti nàmnà gotreõa và sutaþ // VisSd_6.150 // ÷iùyo 'nuja÷ ca vaktavyo 'màtya àryeti càdhamaiþ / viprair ayam amàtyeti saciveti ca bhaõyate // VisSd_6.151 // sàdho iti tapasvã ca pra÷ànta÷ cocyate budhaiþ / sva-gçhãtàbhidhaþ påjyaþ ÷iùyàdyair vinigadyate // VisSd_6.152 // upàdhyàyeti càcàryo mahàràjeti bhåpatiþ / svàmãti yuvaràjas tu kumàro bhartç-dàrakaþ // VisSd_6.153 // bhadra-saumya-mukhety evam adhamais tu kumàrakaþ / vàcyà prakçtibhã ràj¤aþ kumàrã bhartç-dàrikà // VisSd_6.154 // patir yathà tathà vàcyà jyeùñha-madhyàdhamaiþ striyaþ / haleti sadç÷ã preùyà hajje ve÷yàjjukà tathà // VisSd_6.155 // kuññiny ambety anugatiþ påjyà ca jaratã janaiþ / àmantraõai÷ ca pàùàõóà vàcyàþ svasamayàgataiþ // VisSd_6.156 // ÷akyàdaya÷ ca saübhàùyà bhadra-dattàdi-nàmabhiþ / yasya yat karma ÷ilpaü và vidyà và jàtir eva và // VisSd_6.157 // tenaiva nàmnà vàcyo 'sau j¤eyà÷ cànye yathocitam / puruùàõàm anãcànàü saüskçtaü syàt kçtàtmanàm // VisSd_6.158 // saurasenã prayoktavyà tàdç÷ãnàü ca yoùitàm / àsàm eva tu gàthàsu mahàràùñrãü prayojayet // VisSd_6.159 // atroktà màgadhã bhàùà ràjàntaþpura-càriõàm / ceñànàü ràja-putràõàü ÷reùñhànàü càrdha-màgadhã // VisSd_6.160 // pràcyàü vidåùakàdãnàü dhårtànàü syàd avantijà / yodhanàgarikàdãnàü dàkùiõàtyà hi dãvyatàm // VisSd_6.161 // ÷abaràõàü ÷akàdãnàü ÷àbarãü saüprayojayet / vàhlãkamàùodãcyànàü dràvióã dràvióàdiùu // VisSd_6.162 // àbhãreùu tathàbhãrã càõóàlã pukkasàdiùu / àbhãrã ÷àbarã càpi kàùñha-pàtropajãviùu // VisSd_6.163 // tathaivàïgàra-kàràdau pai÷àcã syàt pi÷àca-vàk / ceñànàm apy anãcànàm api syàt saurasenikà // VisSd_6.164 // bàlànàü ùaõóakànàü ca nãca-graha-vicàriõàm / unmattànàm àturàõàü saiva syàt saüskçtaü kvacit // VisSd_6.165 // ai÷varyeõa pramattasya dàridryopadrutasya ca / bhikùu-valka-dharàdãnàü pràkçtaü saüprayojayet // VisSd_6.166 // saüskçtaü saüprayoktavyaü liïginãùåttamàsu ca / devã-mantri-sutà-ve÷yàsv api kai÷cit tathoditam // VisSd_6.167 // kàryata÷ cottamàdãnàü kàryo bhàùà-viparyayaþ // VisSd_6.168 // yoùit-sakhã-bàla-ve÷yà-kitavàpsarasàü tathà / vaidagdhyàrthaü pradàtavyaü saüskçtaü càntaràntarà // VisSd_6.169 // ùañtriü÷al-lakùaõàny atra nàñyàlaïkçtayas tathà / trayastriü÷at-prayojyàni vãthy-aïgàni trayoda÷a // VisSd_6.170 // làsyàïgàni da÷a yathà-làbhaü rasa-vyapekùayà / bhåùaõàkùara-saïghàtau ÷obhodàharaõaü tathà // VisSd_6.171 // hetu-saü÷aya-dçùñàntàs tulya-tarkaþ padoccayaþ / nidar÷anàbhipràyo ca pràptir vicàra eva ca // VisSd_6.172 // diùñopadiùñe ca guõàtipàtàti÷ayau tathà / vi÷eùaõa-niruktã ca siddhi-bhraü÷a-viparyayau // VisSd_6.173 // dàkùiõyànunayau màlàrthàpattir garhaõaü tathà / pçcchà prasiddhiþ sàråpyaü saükùepo guõa-kãrtanam // VisSd_6.174 // le÷o manoratho 'nukta-siddhiþ priya-vacas tathà / lakùaõàni guõaiþ sàlaïkàrair yogas tu bhåùaõam // VisSd_6.175 // varõanàkùara-saïghàta÷ citràrthair akùarair mitaiþ / siddhair arthaiþ samaü yatràprasiddho 'rthaþ prakà÷ate // VisSd_6.176 // ÷liùña-lakùaõa-citràrthà sà ÷obhety abhidhãyate / yatra tulyàrtha-yuktena vàkyenàbhipradar÷anàt // VisSd_6.177 // sàdhyate 'bhimata÷ càrthas tad-udàharaõaü matam / hetur vàkyaü samàsoktam iùñakçd dhetu-dar÷anàt // VisSd_6.178 // saü÷ayo 'j¤àta-tattvasya vàkye syàd yad ani÷cayaþ / dçùñànto yas tu pakùe 'rtha-sàdhanàya nidar÷anam // VisSd_6.179 // tulya-tarko yad-arthena tarkaþ prakçti-gàminà / sa¤cayo 'rthànuråpo yaþ padànàü sa padoccayaþ // VisSd_6.180 // yatràrthànàü prasiddhànàü kriyate parikãrtanam / para-pakùa-vyudàsàrthaü tan nidar÷anam ucyate // VisSd_6.181 // abhipràyas tu sàdç÷yàd abhåtàrthasya kalpanà / pràptiþ kenacid aü÷ena ki¤cid yatrànumãyate // VisSd_6.182 // vicàro yukti-vàkyair yad apratyakùàrtha-dar÷anam / de÷a-kàla-svaråpeõa varõanà diùñam ucyate // VisSd_6.183 // upadiùñaü manohàri vàkyaü ÷àstrànusàrataþ / guõàtipàtaþ kàryaü vad viparãtaü guõàn prati // VisSd_6.184 // yaþ sàmàn guõodrekaþ sa guõàti÷ayo mataþ / siddhàn arthàn bahån uktvà vi÷eùoktir vi÷eùaõam // VisSd_6.185 // pårva-siddhàrtha-kathanaü niruktir iti kãrtyate / bahånàü kãrtanaü siddhir abhipretàrtha-siddhaye // VisSd_6.186 // dçptàdãnàü bhavad bhraü÷o vàcyàd anyatarad vacaþ / vicàrasyànyathàbhàvaþ sandehàt tu viparyayaþ // VisSd_6.187 // dàkùiõyaü ceùñayà vàcà para-cittànuvartanam / vàkyaiþ snigdhair anunayo bhaved arthasya sàdhanam // VisSd_6.188 // màlà syàd yad abhãùñàrthaü naikàrtha-pratipàdanam / arthàpattir yad anyàrtho 'rthàntarokteþ pratãyate // VisSd_6.189 // dåùaõodghoùaõàyàü tu bhartsanà garhaõaü tu tat / abhyarthanàparair vàkyaiþ pçcchàrthànveùaõaü matà // VisSd_6.190 // prasiddhir loka-siddhàrthair utkçùñair artha-sàdhanam / sàråpyam anuråpasya sàråpyàt kùobha-vardhanam // VisSd_6.191 // saïkùepo yat tu saïkùepàd àtmàny arthe prayujyate / guõànàü kãrtanaü yat tu tad eva guõa-kãrtanam // VisSd_6.192 // sa le÷o bhaõyate vàkyaü yat sàdç÷ya-puraþsaram / manorathas tv abhipràyasyoktir bhaïgyantareõa yat // VisSd_6.193 // vi÷eùàrthoha-vistàro 'nukta-siddhir udãryate / syàt prayàõayituü påjyaü priyoktir harùa-bhàùaõam // VisSd_6.194 // à÷ãr àkranda-kapañàkùamà-garvodyamà÷rayàþ / utpràsana-spçhà-kùobha-pa÷càt-tàpopapattayaþ // VisSd_6.195 // à÷aüsàdhyavasàyau ca visarpollekha-saüj¤itau / uttejanaü parãvàdo nãtir artha-vi÷eùaõam // VisSd_6.196 // protsàhanaü ca sàhàyyam abhimàno 'nuvartanam / utkãrtanaü yathà yàc¤à parihàro nivedanam // VisSd_6.197 // pravartanàkhyàna-yukti-praharùà÷ copade÷anam / iti nàñyàlaïkçtayo nàñya-bhåùaõa-hetavaþ // VisSd_6.198 // à÷ãr iùña-janà÷aüsà àkrandaþ pralapitaü ÷ucau / kapañaü màyayà yatra råpam anyad vibhàvyate // VisSd_6.199 // akùamà sà paribhavaþ svalpo 'pi na viùahyate / garvàvalepajaü vàkyaü kàryasyàrambha udyamaþ // VisSd_6.200 // grahaõaü guõavat kàrya-hetor à÷raya ucyate / utpràsanaü tåpahàso yo 'sàdhau sàdhu-mànini // VisSd_6.201 // àkàïkùà ramaõãyatvàó vastuno yà spçhà tu sà / adhikùepa-vacaþ-kàrã kùobhaþ proktaþ sa eva tu // VisSd_6.202 // mohàvadhãritàrthasya pa÷càttàpaþ sa eva tu / upapattir matà hetor upanyàso 'rtha-siddhaye // VisSd_6.203 // à÷aüsanaü syàd à÷aüsà pratij¤àdhyavasàyakaþ / visarpo yat samàrabdhaü karmàniùña-phala-pradam // VisSd_6.204 // kàrya-grahaõam ullekha uttejanam itãùyate / sva-kàrya-siddhaye 'nyasya preraõàya kañhora-vàk // VisSd_6.205 // bhartsanà tu parãvàdo nãtiþ ÷àstreõa vartanam / uktasyàrthasya yat tu syàd utkãrtanam anekadhà // VisSd_6.206 // upàlambha-vi÷eùeõa tat syàd artha-vi÷eùaõam / protsàhnaü syàd utsàha-girà kasyàpi yojanam // VisSd_6.207 // sàhàyyaü saïkañe yat syàt sànukålyaü parasya ca / abhimànaþ sa eva syàt pra÷rayàd anuvartanam // VisSd_6.208 // anuvçttir bhåta-kàryàkhyànam utkãrtanaü matam / yàc¤à tu kvàpi yàc¤à yà svayaü dåta-mukhena và // VisSd_6.209 // parihàra iti proktaþ kçtànucita-màrjanam / avadhãrita-kartavya-kathanaü tu nivedanam // VisSd_6.210 // pravartanaü tu kàryasya yat syàt sàdhu-pravartanam / àkhyànaü pårva-vçttoktiþ yuktir arthàvadhàraõam // VisSd_6.211 // praharùaþ pramadàdhikyaü ÷ikùà syàd upade÷anam / geya-padaü sthita-pàñhyam àsãnaü puùpa-gaõóikà // VisSd_6.212 // pracchedakas trigåóhaü ca saindhavàkhyaü dvigåóham / uttamottamakaü cànyad-ukta-pratyuktam eva ca // VisSd_6.213 // làsye da÷avidhaü hy etad-aïgam uktaü manãùibhiþ / tantrã-bhàõóaü puraskçtyopaviùñasyàsane puraþ // VisSd_6.214 // ÷uddhaü gànaü geya-padaü sthita-pàñhyaü tad ucyate / madanottàpità yatra pañhati pràkçtaü sthità // VisSd_6.215 // nikhilàtodya-rahitaü ÷oka-cintànvitàbalà / aprasàdhita-gàtraü yad àsãnàsãnam eva tat // VisSd_6.216 // àtodya-mi÷ritaü geyaü chandàüsi vividhàni ca / strã-puüsayor viparyàsa-ceùñitaü puùpa-gaõóikà // VisSd_6.217 // anyàsaktaü patiü matvà prema-viccheda-manyunà / vãõà-puraþ-saraü gànaü striyàþ pracchedako mataþ // VisSd_6.218 // strã-veùa-dhàriõàü puüsàü nàñyaü ÷lakùõaü trigåóhakam / ka÷cana bhraùña-saïketaþ suvyakta-karaõànvitaþ // VisSd_6.219 // pràkçtaü vacanaü vakti yatra tat saindhavaü matam / caturasra-padaü gãtaü mukha-pratimukhànvitam // VisSd_6.220 // dvigåóhaü rasa-bhàvàóhyam uttamottamakaü punaþ / kopa-prasàdajan adhikùepa-yuktaü rasottaram // VisSd_6.221 // hàva-helànvitaü citra-÷loka-bandha-manoharam / ukti-pratyukti-saüyuktaü sopàlambham alãkavat // VisSd_6.222 // vilàsànvita-gãtàrtham ukta-pratyuktam ucyate / etad eva yadà sarvaiþ patàkà-sthànakair yutam // VisSd_6.223 // aïkai÷ ca da÷abhir dhãrà mahànàñakam åcire / bhavet prakaraõe vçttaü laukikaü kavi-kalpitam // VisSd_6.224 // ÷çïgàro 'ïgã nàyakas tu vipro 'màtyo 'thavà vaõik / sàpàya-dharma-kàmàrtha-paro dhãra-pra÷àntakaþ // VisSd_6.225 // nàyikà kulajà kvàpi ve÷yà kvàpi dvayaü kvacit / tena bhedàs trayas tasya tatra bhedas tçtãyakaþ // VisSd_6.226 // kitava-dyåta-kàràdi-viña-ceñaka-saïkulaþ / bhàõaþ syàd dhårta-carito nànàvasthàntaràtmakaþ // VisSd_6.227 // ekàïka eka evàtra nipuõaþ paõóito viñaþ / raïge prakà÷ayet svenànubhåtam itareõa và // VisSd_6.228 // saübodhanokti-pratyuktã kuryàd àkà÷a-bhàùitaiþ / såcayed vãra-÷çïgàrau ÷aurya-saubhàgya-varõanaiþ // VisSd_6.229 // tatretivçttam utpàdyaü vçttiþ pràyeõa bhàratã / mukha-nirvahaõe sandhã làsyàïgàni da÷àpi ca // VisSd_6.230 // khyàtetivçtto vyàyogaþ svalpa-strã-jana-saüyutaþ / hãno garbha-vimar÷àbhyàü narair bahubhir à÷ritaþ // VisSd_6.231 // ekàïka÷ ca bhaved astrã-nimittam amarodayaþ / kai÷ikã-vçtti-rahitaþ prakhyàtas tatra nàyakaþ // VisSd_6.232 // ràjarùir atha divyo và bhaved dhãroddhata÷ ca saþ / hàsya-÷çïgàra-÷àntebhya itare 'tràïgino rasàþ // VisSd_6.233 // vçttaü samavakàre tu khyàtaü devàsurà÷rayam / sandhayo nirvimar÷às tu trayo 'ïkàs tatra càdime // VisSd_6.234 // sandhã dvàv antyayos tadvad eka eko bhavet punaþ / nàyakà dvàda÷odàttàþ prakhyàtà deva-mànavàþ // VisSd_6.235 // phalaü pçthak pçthak teùàü vãra-mukhyo 'khilo rasaþ / vçttayo manda-kai÷ikyo nàtra bindu-prave÷akau // VisSd_6.236 // vãthy-aïgàni ca tatra syur yathàlàbhaü trayoda÷a / gàyatry-uùõiï-mukhàny atra cchandàüsi vividhàni ca // VisSd_6.237 // tri-÷çïgàras tri-kapañaþ kàrya÷ càyaü trivid-ravaþ / vastu dvàda÷a-nàlãbhir niùpàdyaü prathamàïkagam // VisSd_6.238 // dvitãye 'ïke catasçbhir dvàbhyàm aïke tçtãyaake / dharmàrtha-kàmais trividhaþ ÷çïgàraþ kapañaþ punaþ // VisSd_6.239 // svàbhàvikaþ kçtrima÷ ca daivajo vidravaþ punaþ / acetanai÷ cetanai÷ ca cetanàcetanaiþ kçtaþ // VisSd_6.240 // màyendra-jàla-saïgràma-krodhodbhràntàdi-ceùñitaiþ / aparàgai÷ ca bhåyiùñho óimaþ khyàtetivçttakaþ // VisSd_6.241 // aïgã raudra-rasas tatra sarve 'ïgàni rasàþ punaþ / catvàro 'ïkà matà neha viùkambhaka-prave÷akau // VisSd_6.242 // nàyakà deva-gandharva-yakùa-rakùo-mahoragàþ / bhåta-preta-pi÷àcàdyàþ ùoóa÷àtyantam uddhatàþ // VisSd_6.243 // vçttayaþ kai÷ikã-hãnà nirvimar÷à÷ ca sandhayaþ / dãptàþ syuþ ùaó-rasàþ ÷ànta-hàsya-÷çïgàra-varjitàþ // VisSd_6.244 // ãhàmçgo mi÷ra-vçtta÷ caturaïgaþ prakãrtitaþ / mukha-pratimukhe sandhã tatra nirvahaõaü tathà // VisSd_6.245 // nara-divyàvani-yamau nàyaka-pratinàyakau / khyàtau dhãroddhatàv anyo gåóha-bhàvàd ayukta-kçt // VisSd_6.246 // divyas triyama-nicchantãm apahàràdinecchataþ / ÷çïgàràbhàsam apy asya ki¤cit ki¤cit pradar÷ayet // VisSd_6.247 // patàkà-nàyakà divyà martyà vàpi da÷oddhatàþ / yuddham ànãya saürambhaü paraü vyàjàn nivartate // VisSd_6.248 // mahàtmàno vadha-pràptà api vadhyàþ syur atra no / ekàïko deva evàtra netety àhuþ pare punaþ // VisSd_6.249 // divya-strã-hetukaü yuddhaü nàyakàþ ùaó itãtare / utsçùñikàïka ekàïko netàraþ pràkçtà naràþ // VisSd_6.250 // raso 'tra karuõaþ sthàyã bahu-strã-paridevitam / prakhyàtam itivçttaü ca kavir buddhyà prapa¤cayet // VisSd_6.251 // bhàõavat sandhi-vçtty-aïgàny asmin jaya-paràjayau / yuddhaü ca vàcà kartavyaü nirveda-vacanaü bahu // VisSd_6.252 // vãthyàm eko bhaved aïkaþ ka÷cid eko 'tra kalpyate / àkà÷a-bhàùitair uktai÷ citràü pratyuktim à÷ritaþ // VisSd_6.253 // såcayed bhåri ÷çïgàraü ki¤cid anyàn rasàn prati / mukha-nirvahaõe sandhã artha-prakçtayo 'khilàþ // VisSd_6.254 // asyàs trayoda÷àïgàni nirdi÷anti manãùiõaþ / uddhàtyakàvalagite prapa¤ccas trigataü chalam // VisSd_6.255 // vàk-kely-adhibale gaõóam avasyandita-nàlike / asat-pralàpa-vyàhàra-màrdavàni ca tàni tu // VisSd_6.256 // mitho vàkyam asadbhåtaü prapa¤co hàsya-kçn mataþ / trigataü syàd anekàrtha-yojanaü ÷ruti-sàbhyataþ // VisSd_6.257 // priyàbhair apriyair vàkyair vilobhya-cchalanàcchalam / anye tvàhu÷ chalaü ki¤cit kàryam uddi÷ya kasyacit // VisSd_6.258 // udãryate yad vacanaü va¤ccanàhàsya-roùa-kçt / vàk-kelir hàsya-saübandho dvitri-pratyuktito bhavet // VisSd_6.259 // anyonya-vàkyàdhikyoktiþ spardhayàdhibalaü matam / gaõóaü prastuta-saübandhi bhinnàrthaü satvaraü vacaþ // VisSd_6.260 // vyàkhyànaü svarasoktasyànyathàvasyanditaü bhavet / prahelikaiva hàsyena yuktà bhavati nàlikà // VisSd_6.261 // asat-pralàpo yad-vàkyam asaübaddhaü tathottaram / agçhõato 'pi mårkhasya puro yac ca hitaü vacaþ // VisSd_6.262 // vyàhàro yat parasyàrthe hàsya-kùobha-karaü vacaþ / doùà guõà guõà doùà yatra syur mçdavaü hi tat // VisSd_6.263 // bhàõavat sandhi-sandhy-aïga-làsyàïkàïkair vinirmitam / bhavet prahasanaü vçttaü nindyànàü kavi-kalpitam // VisSd_6.264 // atra nàrabhañã nàpi viùkambhaka-prave÷akau / aïgã hàsya-rasas tatra vãthy-aïgànàü sthitir na và // VisSd_6.265 // tapasvi-bhagavad-vipra-prabhçtiùv atra nàyakaþ / eko yatra bhaved dhçùño hàsyaü tac chuddham ucyate / à÷ritya ka¤cana janaü saïkãrõam iti tad viduþ // VisSd_6.266 // vçttaü bahånàü dhçùñànàü saïkãrõaü kecid åcire / tat punar bhavati dvy-aïgkam athavaikàïka-nirmitam // VisSd_6.267 // vikçtaü tu vidur yatra ùaõóha-ka¤cuki-tàpasàþ / bhujaïga-càraõa-bhaña-prabhçter veùa-vàg-yutàþ // VisSd_6.268 // nàñikà kpta-vçttà syàt strã-pràyà caturaïkikà / prakhyàto dhãra-lalitas tatra syàn nàyako nçpaþ // VisSd_6.269 // syàd antaþpura-saübaddhà saïgãta-vyàpçtàthavà / navànuràgà kanyàtra nàyikà nçpa-vaü÷ajà // VisSd_6.270 // saüpravarteta netàsyàü devyàs trasena ÷aïkitaþ / devã bhavet punar jyeùñhà pragalbhà nçpa-vaü÷ajà // VisSd_6.271 // pade pade mànavatã tad-va÷aþ saïgamo dvayoþ / vçttiþ syàt kai÷ikã svalpa-vimar÷àþ sandhayaþ punaþ // VisSd_6.272 // saptàùña-nava-pa¤càïkaü divyayànuùa-saü÷rayam / troñakaü nàma tat pràhuþ pratyaïkaü saüvidåùaõam // VisSd_6.273 // pràkçtair navabhiþ pumbhir da÷abhir vàpy alaïkçtà / nodàtta-vacanà goùñhã kai÷ikã-vçtti-÷àlinã // VisSd_6.274 // hãnà garbha-vimar÷àbhyàü pa¤ca-ùaó-yoùid-anvità / kàma-÷çïgàra-saüyuktà syàd ekàïka-vinirmità // VisSd_6.275 // saññakaü pràkçtà÷eùa-pàñhyaü syàd aprave÷akam / na ca viùkambhako 'py atra pracura÷ càdbhuto rasaþ // VisSd_6.276 // aïkà javanikàkhyàþ syuþ syàd anyan nàñikàsamam / nàñya-ràsakam ekàïkaü bahu-tàla-laya-sthiti // VisSd_6.277 // udàtta-nàyakaü tadvat pãñhamardopanàyakam / hàsyo 'ïgy atra sa-÷çïgàro nàrã vàsaka-sajjikà // VisSd_6.278 // mukha-nirvahaõe sandhã làsyàïgàni da÷àpi ca / kecit pratimukhaü sandhim iha necchanti kevalam // VisSd_6.279 // prasthàne nàyako dàso hãnaþ syàd upanàyakaþ / dàsã ca nàyikà vçttiþ kai÷ikã bhàratã tathà // VisSd_6.280 // suràpàna-samàyogàd uddiùñàrthasya saühçtiþ / aïkau dvau laya-tàlàdir vilàso bahulas tathà // VisSd_6.281 // udàtta-nàyakaü divya-vçttam ekàïka-bhåùitam / ÷ilpakàïgair yutaü hàsya-÷çïgàra-karuõai rasaiþ // VisSd_6.282 // ullàpyaü bahu-saïgràmam astra-gãta-manoharam / catasro nàyikàs tatra trayo 'ïkà iti kecana // VisSd_6.283 // kàvyam àrabhañã-hãnam ekàïkaü hàsya-saïkulam / khaõóa-màtràd vipadikàbhagnatàlair alaïkçtam // VisSd_6.284 // varõa-màtràchaóóaõikà-yutaü ÷çïgàra-bhàùitam / netà strã càpy udàttàtra sandhã àdyau tathàntimaþ // VisSd_6.285 // garbhàvamar÷a-rahitaü preïkhaõaü hãna-nàyakam / asåtradhàram ekàïkam aviùkambha-prave÷akam // VisSd_6.286 // niyuddha-saüpheña-yutaü sarva-vçtti-samà÷ritam / nepathye gãyate nàndã tathà tatra prarocanà // VisSd_6.287 // ràsakaü pa¤ca-pàtraü syàn mukha-nirvahaõànvitam / bhàùà-vibhàùà-bhåyiùñhaü bhàratã-kai÷ikã-yutam // VisSd_6.288 // asåtradhàram ekàïkaü sa-vãthy-aïgaü kalànvitam / ÷liùña-nàndã-yutaü khyàta-nàyikaü mårkha-nàyikam // VisSd_6.289 // udàtta-bhàva-vinyàsa-saü÷ritaü cottarottaram / iha pratimukhaü sandhim api kecit pracakùate // VisSd_6.290 // saülàpike 'ïkà÷ catvàras trayo và nàyakaþ punaþ / pàùaõóaþ syàd rasas tatra ÷çïgàra-karuõottaraþ // VisSd_6.291 // bhaveyuþ pura-saürodha-cchala-saïgràma-vidravàþ / na tatra vçttir bhavati bhàratã na ca kai÷ikã // VisSd_6.292 // prakhyàta-vçttam ekàïkaü prakhyàtodàtta-nàyakam / prasiddha-nàyikaü garbha-vimar÷àbhyàü vivarjitam // VisSd_6.293 // bhàratã-vçtti-bahulaü ÷rãti-÷abdena saïkulam / mataü ÷rã-gaditaü nàma vidvadbhir uparåpakam // VisSd_6.294 // ÷rãr àsãnà ÷rã-gadite gàyet kiücit pañhed api / ekàïko bhàratã-pràya iti kecit pracakùate // VisSd_6.295 // catvàraþ ÷ilpake 'ïkàþ syu÷ catasro vçttayas tathà / a÷ànta-hàsyà÷ ca rasà nàyako bràhmaõo mataþ // VisSd_6.296 // varõanàtra ÷ma÷ànàder hãnaþ syàd upanàyakaþ / saptaviü÷atir aïgàni bhavanty etasya tàni tu // VisSd_6.297 // à÷aüsà-tarka-sandeha-tàpodvega-prasaktayaþ / prayatna-grathanotkaõñhàvahitthà-pratipattayaþ // VisSd_6.298 // vilàsàlasya-bàùpàõi praharùà÷vàsa-måóhatàþ / sàdhanànugamocchvàsa-vismaya-pràptayas tathà // VisSd_6.299 // làbha-vismçti-saüpheñà vai÷àradyaü prabodhanam / camatkçti÷ cety amãùàü spaùñatvàl lakùma nocyate // VisSd_6.300 // ÷çïgàra-bahulaikàïkà da÷a-làsyàïga-saüyutà / vidåùaka-viñàbhyàü ca pãñhamardena bhåùità // VisSd_6.301 // hãnà garbha-vimar÷àbhyàü sandhibhyàü hãna-nàyakà / svalpavattà sunepathyà vikhyàtà sà vilàsikà // VisSd_6.302 // durmallã caturaïkà syàt kai÷ikã-bhàratã-yutà / agarbhà nàgaranarà nyåna-nàyaka-bhåùità // VisSd_6.303 // trinàliþ prathamo 'ïkàsyàü viña-krãóà-mayo bhavet / pa¤canàlir dvitãyo 'ïko vidåùaka-vilàsavàn // VisSd_6.304 // ùaõõàlikas tçtãyas tu pãñhamarda-vilàsavàn / caturtho da÷anàliþ syàd aïkaþ krãóita-nàgaraþ // VisSd_6.305 // nàñikaiva prakaraõã sàrthavàhàdi-nàyakà / samàna-vaü÷ajà netur bhaved yatra ca nàyikà // VisSd_6.306 // hallã÷a eka evàïkaþ saptàùñau da÷a và striyaþ / vàg-udàttaika-puruùaþ kai÷ikã-vçttir ujjvalà / mukhàntimau tathà sandhã bahutàlalaya-sthitiþ // VisSd_6.307 // bhàõikà ÷lakùõa-nepathyà mukha-nirvahaõànvità / kai÷ikã-bhàratã-vçtti-yuktaikàïka-vinirmità // VisSd_6.308 // udàtta-nàyikà manda-nàyakàtràïga-saptakam / upanyàso 'tha vinyàso virodhaþ sàdhvasaü tathà // VisSd_6.309 // samarpaõaü nivçtti÷ ca saühàra iti saptamaþ / upanyàsaþ prasaïgena bhavet kàryasya kãrtanam // VisSd_6.310 // nirveda-vàkya-vyutpattir vinyàsa iti sa smçtaþ / bhrànti-nà÷o vibodhaþ syàn mithyàkhyànaü tu sàdhvasam // VisSd_6.311 // sopalambha-vacaþ kopa-pãóayeha samarpaõam / nidar÷anasyopanyàso nivçttir iti kathyate // VisSd_6.312 // saühàra iti ca pràhur yat-kàryasya samàpanam / ÷ravyaü ÷rotavya-màtraü tat-padya-gadya-mayaü dvidhà // VisSd_6.313 // chando-baddha-padaü padyaü tena muktena muktakam / dvàbhyàü tu yugmakaü sàndànitakaü tribhir iùyate // VisSd_6.314 // kalàpakaü caturbhi÷ ca pa¤cabhiþ kulakaü matam / sarga-bandho mahà-kàvyaü tatraiko nàyakaþ suraþ // VisSd_6.315 // sad-vaü÷aþ kùatriyà vàpi dhãrodàtta-guõànvitaþ / eka-vaü÷a-bhavà bhåpàþ kulajà bahavo 'pi và // VisSd_6.316 // ÷çïgàra-vãra-÷àntànàm eko 'ïgã rasa iùyate / aïgàni sarve 'pi rasàþ sarve nàñaka-sandhayaþ // VisSd_6.317 // itihàsodbhavaü vçttam anyad và sajjanà÷rayam / catvàras tasya vargàþ syus teùv ekaü ca phalaü bhavet // VisSd_6.318 // àdau namaskriyà÷ãr và vastu-nirde÷a eva và / kvacin nindà khalàdãnàü satàü ca guõa-kãrtanam // VisSd_6.319 // eka-vçtta-mayaiþ padyair avasàne 'nya-vçttakaiþ / nàtisvalpà nàtidãrghàþ sargà aùñàdhikà iha // VisSd_6.320 // nànà-vçtta-mayaþ kvàpi sargaþ ka÷cana dç÷yate / sargànte bhàvi-sargasya kathàyàþ såcanaü bhavet // VisSd_6.321 // sandhyà-såryendu-rajanã-pradoùa-dhvànta-vàsaràþ / pràtar madhyàhna-mçgayà-÷aila-rtu-vana-sàgaràþ // VisSd_6.322 // saübhoga-vipralambhau ca muni-svarga-puràdhvaràþ / raõa-prayàõopayama-mantra-putrodayàdayaþ // VisSd_6.323 // varõanãyà yathà-yogaü sàïgopàïgà amã iha / kaver vçttasya và nàmnà nàyakasyetarasya và // VisSd_6.324 // nàmàsya sargopàdeya-kathayà sarga-nàma tu / asminn àrùe punaþ sargà bhavanty àkhyàna-saüj¤akàþ // VisSd_6.325 // pràkçtair nirmite tasmin sargà à÷vàsa-saüj¤akàþ / chandasà skandhakenaitat kvacid galitakair api // VisSd_6.326 // apabhraü÷a-nibaddhe 'smin sargàþ kuóavakàbhidhàþ / tathàpabhraü÷a-yogyàni cchandàüsi vividhàny api // VisSd_6.327 // bhàùàvibhàùàniyamàt kàvyaü sarga-samujjhitam / ekàrtha-pravaõaiþ padyaiþ sandhi-sàmagrya-varjitam // VisSd_6.328 // khaõóa-kàvyaü bhavet kàvyasyaika-de÷ànusàri ca / koùaþ ÷loka-samåhas tu syàd anyonyànapekùakaþ // VisSd_6.329 // vrajyà-krameõa racitaþ sa evàtimanoramaþ / vçtta-gandhojjhitaü gadyaü muktakaü vçtta-gandhi ca // VisSd_6.330 // bhaved utkalikà-pràyaü cårõakaü ca caturvidham / àdyaü samàsa-rahitaü vçtta-bhàg ayutaü param // VisSd_6.331 // anyad-dãrgha-samàsàóhyaü turyaü càlpa-samàsakam / kathàyàü sarasaü vastu gadyair eva vinirmitam // VisSd_6.332 // kvacid atra bhaved àryà kvacid vaktràpavaktrake / àdau padyair namaskàraþ khalàder vçtta-kãrtanam // VisSd_6.333 // àkhyàyikà kathàvat syàt kaver vaü÷ànukãrtanam / asyàm anya-kavãnàü ca vçttaü padyaü kvacit kvacit // VisSd_6.334 // kathàü÷ànàü vyavaccheda à÷vàsa iti badhyate / àryà-vaktràpavaktràõàü chandasà yena kenacit // VisSd_6.335 // anyàpade÷enà÷vàsa-mukhe bhàvy-artha-såcanam / gadya-padya-mayaü kàvyaü campår ity abhidhãyate // VisSd_6.336 // gadya-padya-mayã ràja-stutir virudam ucyate / karambhakaü tu bhàùàbhir vividhàbhir vinirmitam // VisSd_6.337 // iti sàhitya-darpaõe dç÷ya-÷ravya-kàvya-niråpaõo nàma ùaùñhaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (7) saptamaþ paricchedaþ (doùa-nirõayaþ) rasàpakarùakà doùàs te punaþ pa¤cadhà matàþ / pade tad-aü÷e vàkye 'rthe saübhavanti rase 'pi yat // VisSd_7.1 // duþ÷rava trividhà÷lãlànucitàrthàprayuktatàþ / gràmyo 'pratãta-sandigdha-neyàrtha-nihatàrthatàþ // VisSd_7.2 // avàcakatvaü kliùñatvaü viruddham atikàrità / avimçùña-vidheyàü÷a-bhàva÷ ca pada-vàkyayoþ // VisSd_7.3 // kecid doùà bhavanty eùu padàü÷e 'pi pade 'paraü / nirarthakàsamarthatve cyuta-saüskàratà tathà // VisSd_7.4 // varõànàü pratikålatvaü luptàhata-visargatàþ / adhika-nyåna-kathita-padatà hata-vçttatàþ // VisSd_7.5 // patat-prakarùatà sandhau vi÷leùà÷lãla-kaùñatàþ / ardhàntaraika-padatà samàpta-punar-àttatà // VisSd_7.6 // abhavan mata-saübandhàkramàmata-paràrthatàþ / vàcyasyànabhidhànaü ca bhagna-prakramatà tathà // VisSd_7.7 // tyàgaþ prasiddher asthàne nyàsaþ pada-samàsayoþ / saïkãrõatà garbhitatà doùàþ syur vàkya-màtragàþ // VisSd_7.8 // apuùña-duùkrama-gràmya-vyàhatà÷lãla-kaùñatàþ / anavãkçta-nirhetu-prakà÷ita-viruddhatàþ // VisSd_7.9 // sandigdha-punaruktatve khyàti-vidyà-viruddhate / sàkàïkùatà-sahacara-bhinnatà-sthàna-yuktatà // VisSd_7.10 // avi÷eùe vi÷eùa÷ càniyame niyamas tathà / tayor viparyayo vidhy-anuvàda-yuktate tathà // VisSd_7.11 // nirmukta-punaruktatvaü mahà-doùàþ prakãrtitàþ / rasasyoktiþ sva-÷abdena sthàyi-sa¤càriõor api // VisSd_7.12 // vyaktatà kalpità kçcchràd anubhàva-vibhàvayoþ[*2] / akàõóe prathana-cchedau tathà dãptiþ punaþ punaþ // VisSd_7.13 // {[*2] The following line from VisSd is missing here: paripanthir asàïgasya vibhàvàdeþ parigrahaþ} aïgino 'nanusandhànam anaïgasya ca kãrtanam / ativistçtir aïgasya prakçtãnàü viparyayaþ // VisSd_7.14 // arthànaucityam anye ca doùà rasa-gatà matàþ / ebhyaþ pçthag-alaïkàra-doùàõàü naiva saübhavaþ // VisSd_7.15 // vaktari krodha-saüyukte tathà vàcye samuddhate / raudràdau ca rase 'tyantaü duþ÷ravatvaü guõo bhavet // VisSd_7.16 // suratàrambha-goùñhyàdàv a÷lãlatvaü tathà punaþ / syàtàm adoùau ÷leùàdau nihatàrthàprayuktate // VisSd_7.17 // guõaþ syàd apratãtatvaü j¤atvaü ced vaktç-vàcyayoþ / svayaü vàpi paràmç÷e kathitaü ca padaü punaþ // VisSd_7.18 // vihitasyànuvàdyatve viùàde vismaye krudhi / dainye 'tha làñànupràse 'nukampàyàü prasàdane // VisSd_7.19 // arthàntara-saïkramita-vàcye harùe 'vadhàraõe / sandigdhatvaü tathà vyàja-stuti-paryavasàyi cet // VisSd_7.20 // vaiyàkaraõa-mukhye tu pratipàdye 'tha vaktari / kaùñatvaü duþ÷ravatvaü và gràmyatvam adhamoktiùu // VisSd_7.21 // nirhetutà tu khyàte 'rthe doùatàü naiva gacchati / kavãnàü samaye khyàte guõaþ khyàta-viruddhatà // VisSd_7.22 // màlinyaü vyomni pàpe ya÷asi dhavalatà varõyate hàsa-kãrtyoþ raktau ca krodha-ràgau sarid udadhi-gataü païkajendãvaràdi / toyàdhàre 'khile 'pi prasarati ca maràlàdikaþ pakùi-saïgho jyotsnà preyà cakorair jaladhara-samaye mànasaü yànti haüsàþ // VisSd_7.23 // pàdàghàtàd a÷okà vikasati bakulo yoùitàm àsyam adyair yånàm aïgeùu hàràþ sphuñati ca hçdayaü viprayogasya tàpaiþ / maurvã-rolamba-màlà dhanur atha vi÷ikhàþ kausumàþ puùpa-ketor bhinnaü syàd asya vàõair yuvajana-hçdayaü strã-kañàkùeõa tadvat // VisSd_7.24 // ahny-ambhojaü ni÷àyàü vikasati kumudaü candrikà ÷ukla-pakùe megha-dhvàneùu nçtyaü bhavati ca ÷ikhinàü nàpy a÷oke phalaü syàt / na syàj jàtã vasante na ca kusuma-phale gandha-sàra-drumàõàm ity àdy unneyam anyat kavi-samaya-gataü sat-kavãnàü prabandhe // VisSd_7.25 // dhanur jyàdiùu ÷abdeùu ÷abdàs tu dhanur-àdayaþ / àråóhatvàdi-bodhàya prayoktavyàþ sthità ime // VisSd_7.26 // uktàv ànanda-magnàdeþ syàn nyåna-padatà guõaþ / kvacin na doùo na guõo guõaþ kvàpy adhikaü padam // VisSd_7.27 // samàpta-punar-àttatvaü na doùo na guõaþ kvacit / garbhitatvaü guõaþ kvàpi patat-prakarùatà tathà // VisSd_7.28 // kvacid uktau sva-÷abdena na doùo vyabhicàriõaþ / anubhàva-vibhàvàbhyàü racanaü yatra nocitam // VisSd_7.29 // sa¤càryàder viruddhasya bàdhyatvena vaco guõaþ / virodhino 'pi smaraõe sàmyena vacane tathà // VisSd_7.30 // bhaved virodho nànyonyam aïginy aïgatvam àptayoþ / anukàre ca sarveùàü doùàõàü naiva doùatà // VisSd_7.31 // anyeùàm api doùàõàm ity aucityàn manãùibhiþ / adoùatà ca guõatà j¤eyà cànubhayàtmatà // VisSd_7.32 // iti sàhitya-darpaõe doùa-prakà÷aþ saptamaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (8) aùñamaþ paricchedaþ guõa-nirõayaþ rasasyàïgitvam àptasya dharmàþ ÷auryàdayo yathà / guõàþ màdhuryam ojo 'tha prasàda iti te tridhà // VisSd_8.1 // citta-dravãbhàva-mayo hlàdo màdhuryam ucyate / saübhoge karuõe vipralambhe ÷ànte 'dhikaü kramàt // VisSd_8.2 // mårdhni vargàsty avarõena yuktàù ña-ñha-da-óhàn vinà / raõau laghå ca tad-vyaktau varõàþ kàraõatàü gatàþ // VisSd_8.3 // avçttir alpa-vçttir và madhurà racanà tathà / oja÷ cittasya vistàra-råpaü dãptatvam ucyate // VisSd_8.4 // vãra-bãbhatsa-raudreùu krameõàdhikyam asya tu / vargasyàdya-tçtãyàbhyàü yuktau varõau tad-antimau // VisSd_8.5 // upary adho dvayor và sarephau ña-ñha-óa-óhaiþ saha / ÷a-kàra÷ ca ùa-kàra÷ ca tasya vya¤jakatàü gatàþ // VisSd_8.6 // tathà samàsa-bahulà ghañanauddhatya-÷àlinã / ÷leùaþ samàdhir audàryaü prasàda iti ye punaþ // VisSd_8.7 // guõà÷ cirantanair uktà ojasy antarbhavanti te / gràmya-duþ÷ravatà-tyàgàt kànti÷ ca sukumàratà // VisSd_8.8 // kvacid doùas tu samatà màrgàbheda-svaråpiõã / anyathokta-guõeùv asyà antaþpàto yathàyatham // VisSd_8.9 // ojaþ prasàdo màdhuryaü saukumàryam udàratà / tad-abhàvasya doùatvàt svãkçtà anugà guõàþ // VisSd_8.10 // artha-vyaktiþ svabhàvokty-alaïkàreõa tathà punaþ / rasa-dhvani-guõãbhåta-vyaïgyànàü kànti-nàmakaþ // VisSd_8.11 // ÷leùo vicitratà-màtram adoùaþ samatà-param / na guõatvaü samàdhe÷ ca tena nàrtha-guõàþ pçthak // VisSd_8.12 // iti sàhitya-darpaõe guõa-vivecano nàma aùñamaþ paricchedaþ -o)0(o- (9) navamaþ paricchedaþ rãti-nirõayaþ pada-saïghañanà rãtir aïga-saüsthà-vi÷eùavat / upakartrã rasàdãnàü sà punaþ syàc caturvidhà // VisSd_9.1 // vaidarbhã càtha gauóã ca pà¤càlã làñikà tathà / màdhurya-vya¤jakair varõai racanà lalitàtmikà // VisSd_9.2 // avçttir alpa-vçttir và vaidarbhã rãtir iùyate / ojaþ prakà÷akair varõair bandha àóambaraþ punaþ // VisSd_9.3 // samàsa-bahulà gauóã varõaiþ ÷eùaiþ punar dvayoþ / samasta-pa¤caùa-pado bandhaþ pà¤càlikà matà // VisSd_9.4 // làñã tu rãtir vaidarbhã-pà¤càlyor antare sthità / kvacit tu vaktràdyaucityàd anyathà racanàdayaþ // VisSd_9.5 // iti sàhitya-darpaõe rãti-vivecano nàma navamaþ paricchedaþ _______________________________________________________________ (10) da÷ama-paricchedaþ alaïkàra-tattvam ÷abdàrthayor asthirà ye dharmàþ ÷obhàti÷àyinaþ / rasàdãn upakurvanto 'laïkàràs te 'ïgadàdivat // VisSd_10.1 // [÷abdàlaïkàràþ] àpàtato yad arthasya paunaruktyena bhàùaõam / punar uktavad àbhàsaþ sa bhinnàkàra-÷abdagaþ // VisSd_10.2 // anupràsaþ ÷abda-sàmyaü vaiùamye 'pi svarasya yat / cheko vya¤jana-saïghasya sakçt sàmyam anekadhà // VisSd_10.3 // anekasyaikadhà sàmyam asakçd vàpy anekadhà / ekasya sakçd apy eùa vçtty-anupràsa iùyate // VisSd_10.4 // uccàryatvàd yad ekatra sthàne tàlåradàdike / sàdç÷yaü vya¤janasyaitac chruty-anupràsa iùyate // VisSd_10.5 // vya¤janaü ced yathàvasthaü sahàyena svareõa tu / àvartyate 'ntya-yojyatvàd antyànupràsa eva tat // VisSd_10.6 // ÷abdàrthayoþ paunaruktyaü bhavet tàtparya-màtrataþ / làñànupràsa ity ukto 'nupràsaþ pa¤cadhà mataþ // VisSd_10.7 // saty arthe pçthag-arthàyàþ svara-vya¤jana-santateþ / krameõa tenaivàvçttir yamakaü vinigadyate // VisSd_10.8 // anyasyànyàrthakaü vàkyam anyathà yojayed yadi / anyaþ ÷leùeõa kàkvà và sà vakroktis tato dvidhà // VisSd_10.9 // ÷abdair eka-vidhair eva bhàùàsu vividhàsv api / vàkyaü yatra bhavet so 'yaü bhàùà-sama itãùyate // VisSd_10.10 // ÷liùñaiþ padair anekàrthàbhidhàne ÷leùa ucyate / varõa-pratyaya-liïgànàü prakçtyoþ padayor api // VisSd_10.11 // ÷leùàd vibhakti-vacana-bhàùàõàm aùñadhà ca saþ / punas tridhà sabhaïgo 'bhaïgas tad ubhayàtmakaþ // VisSd_10.12 // padyàdyàkàra-hetutve varõanàü citram ucyate / rasasya paripanthitvàn nàlaïkàraå prahelikà // VisSd_10.13 // ukti-vaicitrya-màtraü sà cyuta-dattàkùaràdikà / sàmyaü vàcyam avaidharmye vàkyaikye upamà dvayoþ // VisSd_10.14 // sà pårõà yadi sàmànya-dharma aupamya-vàci ca / upamànaü copameyaü bhaved vàcyam iyaü punaþ // VisSd_10.15 // ÷rautã yathevàvà-÷abdà ivàrtho và vatir yadi / àrthã tulya-samànàdyàs tulyàrtho yatra và vatiþ // VisSd_10.16 // dve tad-dhite samàse 'pi vàkye pårõà ùaó eva tat / luptà sàmànya-dharmàder ekasya yadi và dvayoþ // VisSd_10.17 // trayàõàü vànupàdàne ÷rauty àrthã sàpi pårvavat / pårõàvad dharma-lope sà vinà ÷rautãü tu tad-dhite // VisSd_10.18 // àdhàra-karma-vihite dvividhe ca kyaci kyaïi / karma-kartror õamuli casyàd evaü pa¤cadhà punaþ // VisSd_10.19 // upamànànupàdàne dvidhà vàkya-samàsayoþ / aupamya-vàcino lope samàse kvipi ca dvidhà // VisSd_10.20 // dvidhà samàse vàkye ca lope dharmopamànayoþ / kvip-samàsa-gatà dvedhà dharmevàdivi-lopane // VisSd_10.21 // upameyasya lope tu syàd eka pratyaye kyaci / dharmopameya-lope 'nyà trilope ca samàsa-gà // VisSd_10.22 // tenopamàyà bhedàþ syuþ saptaviü÷ati-saïkhyakàþ / eka-råpaþ kvacit kvàpi bhinnaþ sàdhàraõo guõaþ // VisSd_10.23 // bhinne bimbànubimbatvaü ÷abda-màtreõa và bhidà / eka-de÷a-vivartiny upamà vàcyatva-gamyate // VisSd_10.24 // bhavetàü yatra sàmyasya kathità rasanopamà / yathordhvam upameyasya yadi syàd upamànatà // VisSd_10.25 // màlopamà yad ekasyopamànaü bahu dç÷yate / upamànopameyatvam ekasyaiva tv ananvayaþ // VisSd_10.26 // paryàyeõa dvayor etad upameyopamà matà / sadç÷ànubhavàd vastu-smçtiþ smaraõam ucyate // VisSd_10.27 // råpakaü råpitàropàd viùaye nirapahnave / tat paraüparitaü sàïgaü niraïgam iti ca tridhà // VisSd_10.28 // yatra kasyacid àropaþ paràropaõa-kàraõam / tat paraüparitaü pràhuþ ÷liùñà÷liùña-nibandhanam // VisSd_10.29 // pratyekaü kevalaü màlà-råpakaü ceti caturvidham / aïgino yadi sàïgasya råpaõaü sàïgam eva tat // VisSd_10.30 // samasta-vastu-viùayam eka-de÷a-vivarti ca / àropyàõàm a÷eùàõàü ÷àbdatve prathamaü matam // VisSd_10.31 // yatra kasyacid àrthatvam eka-de÷a-vivarti tat / niraïgaü kevalasyaiva råpaõaü tad api dvidhà // VisSd_10.32 // màlà-kevala-råpatvàt tenàùñau råpaka-bhedàþ / dç÷yante kvacid àropyàþ ÷liùñàþ saïge 'pi råpake // VisSd_10.33 // adhikàråóha-vai÷iùñyaü råpakaü yat tad eva tat / viùayàrthatayàropye prakçtàrthopayogini // VisSd_10.34 // pariõàmo bhavet tulyà tulyàdhikaraõo dvidhà / sandehaþ prakçte 'nyasya saü÷ayaþ pratibhotthitaþ // VisSd_10.35 // ÷uddho ni÷caya-garbhàsau ni÷cayànta iti tridhà / sàmyàd atasmiüs tad-buddhir bhràntimàn pratibhotthità // VisSd_10.36 // kvacid bhedàd gçhãtçõàü viùayàõàü tathà kvacit / ekasyànekadhollekho yaþ sa ullekha ucyate // VisSd_10.37 // prakçtaü pratiùidhyànyasthàpanaü syàd apahnutiþ / gopanãyaü kam apy arthaü dyotayitvà katha¤cana // VisSd_10.38 // yadi ÷leùeõànyathà vànyathayet sàpy apahnutiþ / anyan niùidhya prakçta-sthàpanaü ni÷cayaþ punaþ // VisSd_10.39 // bhavet saübhàvanotprekùà prakçtasya paràtmanà / vàcyà pratãyamànà sà prathamaü dvividhà matà // VisSd_10.40 // vàcye vàdeþ prayoge syàd aprayoge parà punaþ / jàtir guõaþ kriyà dravyaü yad utprekùyaü dvayor api // VisSd_10.41 // tad aùñadhàpi pratyekaü bhàvàbhàvàbhimànataþ / guõa-kriyà-svaråpatvàn nimittasya puna÷ ca tàþ // VisSd_10.42 // dvàtriü÷ad-vidhatàü yànti tatra vàcyàbhidhàþ punaþ / vinà dravyaü tridhà sarvàþ svaråpa-phala-hetugàþ // VisSd_10.43 // ukty-anuktyor nimittasya dvidhà tatra svaråpagàþ / pratãyamànà bhedà÷ ca pratyekaü phala-hetugàþ // VisSd_10.44 // ukty-anuktyoþ prastutasya pratyekaü tà api dvidhà / alaïkàràntarotthà sà vaicitryam adhikaü bhajet // VisSd_10.45 // siddhatve 'dhyavasàyasyàti÷ayoktir nigadyate / bhede 'py abhedaþ saübandhe 'saübandhas tad-viparyayau // VisSd_10.46 // paurvàparyàtmakaü kàrya-hetvoþ sà pa¤cadhà mataþ / padàrthànàü prastutànàm anyeùàü và yadà bhavet // VisSd_10.47 // eka-dharmàbhisaübandhaþ syàt tadà tulyayogità / aprastuta-prastutayor dãpakaü tu nigadyate // VisSd_10.48 // atha kàrakam ekaü syàd anekàsu kriyàsu cet / prativaståpamà sà syàd vàkyayor gamya-sàmyayoþ // VisSd_10.49 // eko 'pi dharmaþ sàmànyo yatra nirdi÷yate pçthak / dçùñàntas tu sadharmasyàpi vastunaþ pratibimbanaþ // VisSd_10.50 // saübhavan vastusaübandho 'saübhavan vàpi kutracit / yatra bimbànubimbatvaü bodhayets sà nidar÷anà // VisSd_10.51 // àdhikyam upameyasyopamànàn nyånatàthavà / vyatireka eka ukte 'nukte hetau punas tridhà // VisSd_10.52 // caturvidho 'pi sàmyasya bodhanàc chabdato 'rthataþ / àkùepàc ca dvàda÷adhà ÷leùe 'pãti triraùñadhà // VisSd_10.53 // pratyekaü syàn militàùña-catvàriü÷ad-vidhaþ punaþ / sahàrthasya balàd ekaü yatra syàd vàcakaü dvayoþ // VisSd_10.54 // sà sahoktir måla-bhåtàti÷ayoktir yadà bhavet / vinoktir yad vinànyena nàsàdhv anyad asàdhu và // VisSd_10.55 // samàsoktiþ samair yatra kàrya-liïga-vi÷eùaõaiþ / vyavahàra-samàropaþ prakçtenàsya vastunaþ // VisSd_10.56 // uktair vi÷eùaõaiþ sàbhipràyaiþ parikaro mataþ / ÷abdaiþ svabhàvàd ekàrthe ÷leùo 'nekàrtha-vàcanam // VisSd_10.57 // kvacid vi÷eùaþ sàmànyàt sàmànyaü và vi÷eùataþ / kàryàn nimittaü kàryaü ca hetor atha samàt samam // VisSd_10.58 // aprastutàt prastutaü ced gamyate pa¤cadhà tataþ / aprastuta-pra÷aüsà syàd uktà vyàja-stutiþ punaþ // VisSd_10.59 // nindà-stutibhyàü vàcyàbhyàü gamyatve stuti-nindayoþ / paryàyoktaü yadà bhaïgyà gamyam evàbhidhãyate // VisSd_10.60 // sàmànyaü và vi÷eùeõa vi÷eùas tena và yadi / kàryaü ca kàraõenedaü kàryeõa ca samarthyate // VisSd_10.61 // sàdharmyenetareõàrthàntara-nyàso 'ùñadhà tataþ / hetor vàkya-padàrthatve kàvya-liïgo nigadyate // VisSd_10.62 // anumànaü tu vicchityà j¤ànaü sàdhyasya sàdhanàt / abhedenàbhidhà-hetur hetor hetumatà saha // VisSd_10.63 // anukålaü pràtikålyam anukåla-vidhàyi cet / vastuno vaktum iùñasya vi÷eùa-pratipattaye // VisSd_10.64 // niùedhàbhàsa àkùepo vakùyamàõoktago dvidhà / aniùñasya tathàrthasya vidhyàbhàsaþ paro mataþ // VisSd_10.65 // vibhàvanà vinà hetuü kàryotpattir yad ucyate / uktànukta-nimittatvàd dvidhà sà parikãrtità // VisSd_10.66 // sati hetau phalàbhàve vi÷eùoktis tathà dvidhà / jàti÷ caturbhir jàtàdyair guõo guõàdibhis tribhiþ // VisSd_10.67 // kriyà ca kriyàdravyàbhyàü dravyaü dravyeõa và mithaþ / viruddham iva bhàseta virodho 'sau da÷àkçtiþ // VisSd_10.68 // kàrya-kàraõayor bhinna-de÷atàyàm asaïgatiþ / guõau kriye và yat syàtàü viruddhe hetu-kàryayoþ // VisSd_10.69 // yad vàrabdhasya vaiphalyam anarthasya ca saübhavaþ / viråpayoþ saüghañanà yà ca tad viùamaü matam // VisSd_10.70 // samaü syàd ànuråpyeõa ÷làghà yogyasya vastunaþ / vicitraü yad viruddhasya kçtir iùña-phalàptaye // VisSd_10.71 // à÷rayà÷rayinor ekasyàdhikye 'dhikam ucyate / anyonyam ubhayor eka-kriyàyàþ kàraõaü mithaþ // VisSd_10.72 // yad àdheyam anàdhàram ekaü càneka-gocaram / ki¤cit prakurvataþ kàryam a÷akyasyetarasya và // VisSd_10.73 // kàryasya karaõaü daivàd vi÷eùas trividhas tataþ / vyàghàtaþ sa tu kenàpi vastu yena yathàkçtam // VisSd_10.74 // tenaiva ced upàyena kurute 'nyas tad anyathà / saukàryeõa ca kàryasya viruddhaü kriyate yadi // VisSd_10.75 // paraü paraü prati yadi pårva-pårvasya hetutà / tadà kàraõa-màla syàt tan màlà-dãpakaü punaþ // VisSd_10.76 // dharmiõàm ekadharmeõa saübaddho yady athottaram / pårvaü pårvaü prati vi÷eùaõatvena paraü param // VisSd_10.77 // sthàpyate 'pohate và cet syàt tadaikàvalã dvidhà / uttarottaram utkarùo vastunaþ sàra ucyate // VisSd_10.78 // yathàsàïkhyam anudde÷a uddiùñànàü krameõa yat / kvacid ekam anekasmin ekaü caika÷aþ kramàt // VisSd_10.79 // bhavati kriyate và cet tadà paryàya iùyate / parivçttir vinimayaþ sama-nyånàdhikair bhavet // VisSd_10.80 // pra÷nàd apra÷nato vàpi kathitàd vastuno bhavet / tàdçg anya-vyàpoha÷ cec chàbda àrtho 'thavà tadà // VisSd_10.81 // parisaïkhyottaraü pra÷nasyottaràd unnayo yadi / yac càsakçd asaübhàvyaü saty api pra÷na uttaram // VisSd_10.82 // daõóàpåpikayànyàrthàgamo 'rthàpattir iùyate / vikalpas tulya-balayor virodha÷ càntaràyataþ // VisSd_10.83 // samuccayo 'yam ekasmin sati kàryasya sàdhake / khalekapotikà-nyàyàt tat-karas tat-paro 'pi cet // VisSd_10.84 // guõau kriye và yugapat syàtàü yad và guõa-kriye / samàdhiþ sukare kàrye daivàd vastv antaràgamàt // VisSd_10.85 // pratyanãkam a÷aktena pratãkàre ripor yadi / tadãyasya tiraskàras tasyotkarùasya sàdhakaþ // VisSd_10.86 // prasiddhasyopamànasyopameyatva-prakalpanam / niùphalatvàbhidhànaü và pratãpam iti kathyate // VisSd_10.87 // uktvà càtyantam utkarùam atyutkçùñasya vastunaþ / kalpite 'py upamànatve pratãpaü kecid åcire // VisSd_10.88 // mãlitaü vastuno guptiþ kenacit tulya-lakùmaõà / sàmànyaü prakçtasyànya-tàdàtmyaü sadç÷air guõaiþ // VisSd_10.89 // tadguõaþ sva-guõa-tyàgàd atyutkçùña-guõa-grahaþ / tad-råpànahàras tu hetau saty apy atadguõaþ // VisSd_10.90 // saülakùitas tu såkùmo 'rtha àkàreõeïgitena và / kayàpi såcyate bhaïgyà yatra såkùmaü tad ucyate // VisSd_10.91 // vyàjoktir gopanaü vyàjàd udbhinnasya tu vastunaþ / svabhàvoktir duråhàrthaþ svakriyà-råpa-varõanam // VisSd_10.92 // adbhutasya padàrthasya bhåtasyàrthe bhaviùyataþ / yat pratyakùàyamànatvaü tad bhàvikam udàhçtam // VisSd_10.93 // lokàti÷ayasaüpattir vastunodàttam ucyate / yad vàpi prastutasyàïgaü mahatàü caritaü bhavet // VisSd_10.94 // rasa-bhàvau tad-àbhàsau bhàvasya pra÷amas tathà / guõã-bhåtatvam àyànti yadàlaïkçtayas tadà // VisSd_10.95 // rasavat preya årjasvi samàhitam iti kramàt / bhàvasya codaye sandhau mi÷ratve ca tad-àkhyakàþ // VisSd_10.96 // yady eta evàlaïkàràþ paraspara-vimi÷ritàþ / tadà pçthag-alaïkàrau saüsçùñiþ saïkaras tathà // VisSd_10.97 // aïgàïgitve 'laükçtãnàü tadvad ekà÷rayasthitau / sandigdhatve ca bhavati saïkaras trividhaþ punaþ // VisSd_10.98 // ÷rã-candra-÷ekhara-mahà-kavi-candra-sånu-÷rã-vi÷vanàtha-kaviràja-kçtaü prabandham / sàhitya-darpaõam amuü sudhiyo vilokya sàhitya-tattvam akhilaü sukham eva vitta // VisSd_10.99 // yàvat prasannendu-nibhànanà ÷rã-nàràyaõasyàïkam alaïkaroti / tàvan manaþ saümadayan kavãnàm eùa prabandhaþ prathito 'stu loke // VisSd_10.100 // ity àlaïkàrika-cakravarti-sàndhi-vigrahika-mah àpàtra-÷rã-vi÷vanàtha-kaviràja-kçte sàhitya-darpaõe da÷amaþ paricchedaþ