Visvanatha (kaviraja): Sahityadarpana, with the author's autocommentary Vasudhakara, Bhattacarya Srimahesvara Tarkalamkara's [=Mahesvarabhatta's] Vijnapriya, and Anantadasa's Locana Pariccheda 5 Input by members of the Sansknet project (http://sansknet.ac.in) This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding. Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks The text is not proof-read! NOTE: The Sansknet version consists of three separate files for each pariccheda: 1) the mula text, 2) Mahe÷varabhañña's Vijnapriyà (erroneously called Vilocanà), continuously "numbered" according to the consonants of the Sanskrit alphabet ["(vi, ka)", "(vi kha)", etc.] and 3) Anantadàsa's Locanà, continuously "numbered" according to vowels ["(lo, a)", "(lo, à)" etc.]. However, the respective references to the "numberings" of the commentaries are missing in the mula text, which renders their coordination impossible. This GRETIL version integrates the separate Sansknet files for the two commentaries according to the following edition: ørãmadàlaükàrikacakravartitrikaliïgagajapatisàmràjyasàndhi- vigrahakamahàpàtra-Vi÷vanàthakaviràja-praõãtaþ Sàhityadarpaõaþ granthakçdàtmabhuvà Sàhityadarpaõavasudhàkareõa, Anantadàsena viracitayà Locanàkhyayà, Bhaññàcàrya-÷rã-Mahe÷vara-Tarkàlaükàra-praõãtayà Vij¤apriyà-samàkhyayà ca vyàkhyayà samakaükçtaþ Dillã : Bhàratãya Buk Kàrpore÷an 1998 ATTENTION: The text and kàrikà-numbering of the printed edition may vary from this e-text! #<...># = BOLD for karikas ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ pa¤camaþ paricchedaþ atha keyamabhinavà vya¤janà nàma vçttirityucyate--- ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ka) vyaïgyabhedàt kàvyabhedasya uktatvàd vyaïgyasya ca vya¤janàvçttigamyatvàd vya¤janàü pçcchati---atha keyamiti / abhinaveti / àlaïkàrikairevasvãkçtatvena abhinavatvam / ## (lo, a) idànãü samanantaroktakàvyabhedadvayasya vya¤janàvyàpàrasiddhyadhãnatvena tatra vipratipattiü niràcikãrùuþ prathamaü paricchedamàrabhamàõaþ prathamamabhidhàdipràcãnavçttivedyatvaniràsikàü prathamakàrikàmavatàrayati--atheti / kà--kiü pramàõà / iyaü samanantaroktà kàvyabhedadvayasya sàdhikà / abhinàvà---a÷ila÷àstràrthatattvavedinaþ kàvyapuruùasyàvatàràt ÷rãmadànandavardhanàcàryàt pràcãnairàcàryairapradar÷ità / ********** END OF COMMENTARY ********** ## ************* COMMENTARY ************* ## (vi, kha) vçttãnàmiti---abhidhàlakùaõàtàtparyàkhyànàü tisçõàü vçttãnàm / vikùànteriti---svabodhyàrthaü bodhayatitvà viraterityarthaþ / turyà caturthãü / ## (lo, à) vçttinàmiti---turyà vçttirvya¤janadhvananagamanapratyayanàdivyapade÷aviùayà / rasa÷abdenàtràsvàdyamàtrasya grahaõam / àdi÷abdena vastvalaïkàrayoþ / rasasya pràdhànyàt prathamaü nirde÷aþ / ********** END OF COMMENTARY ********** abhidhàyàþ saüketitàrthamàtrabodhanaviratàyà na vastvalaïkàrarasàdivyaïgyabodhane kùamatvam / na ca saüketito rasàdiþ / nahi vibhàvàdyabhidhànameva tadabhidhànam, tasya tadekaråpyànaïgãkàràt / yatra ca sva÷abdenàbhidhànaü tatra pratyuta doùa eveti vakùyàmaþ / kvacicca "÷çïgàraraso 'yam" ityàdau sva÷abdenàbhidhàne 'pi na tatpratãtiþ, tasya svaprakà÷ànandaråpatvàt / abhihitànvayavàdibhiraïgãkçtà tàtparyàkhyà vçttirapi saüsargamàtre parikùãõà na vyaïghyabodhinã / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ga) vyàcaùñe---abhidhàyà iti / nanu rasàdirabhidhayaiva bodhyatàm ityata àhana ca saüketita iti / nanu vibhàvàdibhireva rasàdibhàvàdiþ saüketita eva ityatràhana hãti / tadaikyaråpyaü tatsvaråpatà, vibhàvàdirhi nàyakàdiþ, rasa÷ca tadvyakteratyàdiþ / rasasyàbhidhà gamyatve bàdhakàntaramàha---yatra ceti / kàvyàntargatarasàdi÷abdenàbhidhàne tu na rasàdipratãtirityàha---kvacicceti / nanu rasàdirnàbhidhayà bodhyatàm, naiyàyikasvãkçtayà tàtparyàkhyayà vçttyà bodhyatàmityata àha---abhihitànvayeti / ## (lo, i) saüketito vàcyàr'thaþ / rasàdirapi kathaü na saüketita ityà÷aïkyàha---na ceti / kuta ityàha---na hãti / yadi syàdayamarthaþ / yadi rasàdeþ saüketitatvamucyate tat kiü vibhàvàdivàcakena ÷abdena ? kiü sva÷abdenà và ? nàdyaþ, tasya vibhàvàdibhirvya¤janãyatvàt / sva÷abdàbhidhàne ca na tasya pratãtiþ kintu doùa eva / sva÷abdo hi rasa÷abdaþ, ÷çïgàràdi÷abdo và ityarthaþ / "÷çïgàraþ sakhi ! mårtimàniva madhau mugdho hariþ kãóatã"tyàdau ca vibhàvàdisàmagrayàdeva tadvya¤jakatvam na tu ÷çïgàràdi÷abdasya / saüsargamàtreõa pratyekaü padairabhihitàünàmarthànàmityarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** yacca kecidàhuþ---"so 'yamiùoriva dãrghadãrghataro 'bhidhàvyàparaþ" iti / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, gha) ubhayasiddhavàcyàrthasya bodhikà ÷aktiråpà vçttireva vyaïgyabodhikà, yathà dhanurdharamuktena iùuõà pratisaühitamekaü lakùyaü dãrgheõa vegaråpavyàpàreõa bhittvà apratisaühitaü lakùyàntaramapi dãrgatarãbhåtena tenaiva vegaråpavyàpàreõa bhidyata iti yat keùà¤cimatam, yacca tàtparyavçttireva vyaïgyabodhikà iti dhvanikasya matam, dåùayituü kadubhayamutthàpayati---yacca kecid iti / so 'yamityabhidhaiva vyaïgyabodhiketi yat kai÷ciduktaü tatra so 'yamityabhidhànaråpeùorvyàpàra ivetyarthaþ / ## (lo, ã) yacceti / ayamarthaþ--yathà khalu dhanuùmatà mukto bàõa ekenaiva vegaråpavyàpàreõa ÷atroþ kavacàdikamanekaü bhinatti, tathaika eva ÷abdasya vyàpàro yàvadudde÷yaü bodhayati / ********** END OF COMMENTARY ********** yaccadhanikenoktam--- "tàtparyàvyatirekàcca vya¤jakatvasya na dhvaniþ / yàvatkàryaprasàritvàttàtparyaü na tulàdhçtam" // iti / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ïa) yacca dhvaniketi---tàtparyavyatirekàditi---vya¤jakatvasya vya¤janàyàstàtparyàtatiriktatvàd asau naü dhvanirna vya¤janà, kintu tàtparyamevetyarthaþ / yàvatkàrmaü yàvadarthabodhanaråpaü kàryam, tatraprasàritvàttàtparyam, na tulàdhàraõena niyamitamityarthaþ / ## (lo, u) dhvaniko da÷aråpakartà / tàtparyakàryamudde÷yam, yadarthaü ÷abdaprayoga iti bhàvaþ / na tulayà dhçtam; kvacinniråddhaprasarãkçtya vàkyàrthabodhanamàtre vyavasthàpitam / ********** END OF COMMENTARY ********** tayorupari "÷abdabuddhikarmaõàü viramya vyàpàràbhàvaþ" iti vàdibhireva pàtanãyo daõóaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ca) tayoruparãti / iùuvyàpàravàditàtparyavàdinoruparãtyarthaþ / vàcyavyaïgyayoryugapadbodhane tàtparyasattve krama÷o bodhanànupapattiþ, krama÷o bodhe ca tatsattve viramya vyàpàrabhàva ityarthaþ / idaü ca dåùaõaü na ruciram; vya¤janàvàdinàpi krama÷o bodhàïgãkàreõa viramya vyàpàrasvãkàràt / tàtparyasattve vçttibheda eva viramya vyàpàraþ svãkriyate, na tu ekayà vçttyà iti cenna / tàtparyasyaiva niyàmakatvena vçttibhedasyàki¤citkaratvàt; ÷abdavirate÷cobhayatra sàmyàt / tasmàt krama÷o bodhena tàtparyagràhakàbhàva eva tayorupari doùaþ / na ca phalameva tadgràhakamiti vàcyam; phalasya tàtparyottarabhàvitvàt / krama÷o vya¤janayà bodhane tu vaktçboddhavàyadivai÷iùñyameva tàtparyagràhakam / na caivaü tadgràhitaü tadevaü tàtparyaü dhvanikamate vçttirastu, na vya¤janeti vàcyam "ityatràtàtparyaviùayasya vyaïgya÷çïgàrasya aparàïgam, yathà và "surabhimàüsaü bhuïkùva "iti sugandhimàüsatàtparyake vàkye dhenumàüsavya¤janà / dãrghadãrghataràbhidhàvàdimate tu tadabhidhàgràhakakoùàdyabhàva eva doùaþ, agçhãtathaivàbhidhayà vyaïgyabodhanoktistatpramàõàbhàvenaiva nirasanãyà / ## (lo, å) viramya vyàpàràbhàvavàdibhiþ--abhihitànvayavàdibhiþ / kimasmàkamàrdrakavaõijàü vahitracintayà ityarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** evaü ca kimiti lakùaõàpuyapàsyà ? dãrghadãrghataràbhidhàvyàpàreõàpi tadarthabodhasiddheþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, cha) abhidhàråpàyà vàcyàrthabodhakavçttervyaïgyabodhakatve doùàntaramàha--eca¤ceti / ## (lo, ç) evaü ca yadi ÷abda÷ruteranantaraü yàvànartho 'vagamyate tàvati ÷abdasyàbhidhà eva vàyapàra iti bhàvaþ / "lakùaõà' ityanantaraü pçthagiti ÷eùaþ / tadartho lakùaõãyaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** kimiti ca "bràhmaõa ! putraste jàtaþ, kanyà te garbhiõã" ityàdàvapi harùa÷okàdãnàmapi na vàcyatvam / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ja) nanu na aïgãkàryaiva lakùaõà ityata àha---kimiti ceti / kanyeti---atra kanyà adattà; tasyà eva garbhe pituþ ÷okàt / atra hi sambodhyavràhmaõasannihitàparajanasya tàdç÷a÷abda÷ravaõànantaraü vràhmaõasya harùa÷okàvagamàt tacchabdãyadãrghataràbhidhayaiva tadvodhasambhavena tayorvàcyatàpattirityarthaþ / ## (lo, é) anupapattyantaramàha--kimiti ceti / ayamarthaþ--harùàdayo hi na kenàpi vàcyatvenàbhyupagamyante, yato 'mã vàcyàrthapratãtyà na kiyante / na khalu ÷abdasya kàrakatvaü, j¤àpakatvàttasya / ********** END OF COMMENTARY ********** yatpunaråktaü "pauruùeyamapauruùeyaü ca vàkyaü sarvameva kàryaparam, atatparatve 'nupàdeyatvàdunmattavàkyavat / tata÷ca kàvya÷abdànàü nirati÷ayasukhàsvàdavyatirekeõa pratipàdyapratipàdakayoþ pravçttyaupayikaprayojanànupalabdhernirati÷ayamukhàsvàda eva kàryatvenàvadhàryate / "yatparaþ ÷abdaþ sa ÷abdàrthaþ" iti nyàyàt" iti / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, jha) yatparaþ ÷abdaþ sa ÷abdàrthaþ "iti jaiminivàkyameva vyaïgyabodhane tàtparyàkhyavçttau pramàõamiti mataü dåùayitumutthàpayati---yatpunariti / pauruùeyaü laukikavàkyam, apauruùeyaü vaidikavàkyam / kàryaparam---sàdhyatàtparyakam / nanu kàryaparatve prakçte kimàyàtamityata àha---tata÷ceti / nirati÷ayasukhàsvàda eva kàryatvenànubhåyata iti / tathà ca sukhàsvàdakàraõatà kàvyavàkyasya vyaïgyabodhadvàreõaiva etadvàkyasya vyaïgyatàtparyakatvàt / sa ÷abdàrtha iti / jaiminivàkyasya sa÷abdasya tàtparyavçttilabhyor'tha itiyarthaþ / kàvyaprakà÷e tu asya vàkyasya bhinna evàrthaþ kçtaþ / tathà hi--"yatparo yatsàdhyatàtparyakaþ ÷abdaþ sa ÷abdasya pràmàõyaniyàmakor'thaþ na tu siddhaü÷e tasya ÷abdasya pràmàõyam"iti / yathà,"gàmabhyàja"ityatra sàdhyàü÷o 'bhyàjanaü pràmàõyaniyàmakor'tho na tu siddhagavàü÷aþ; yathà và, "dadhnà juhoti"ityatra dadhnaþ karaõatvaü pàdhyàü÷astu tathà; na tu vàkyàntarataþ siddhahomàü÷a iti / ## (lo, ë) samprati gurumataikade÷ãyasya, "yatparaþ ÷abdaþ sa ÷abdàrthaþ "iti vàdino matamà÷aïkya dåùayati---yatpunara iti / pauruùeyamityàdinyàyàdityantaþ ÷aïkagranthaþ / tatretyàdinà siddhàntaþ / pauruùeyaü laukikam apauruùeyo vaidikam / kàryamudde÷yam / tata÷ca yasmàdevamanumànamityarthaþ / pratipàdyo yaü prati vàkyaü ÷ràvyate; pratipàdakastasya ÷ràvayità / kàryatvenàvadhàryate ityarthaþ / tasmànnirati÷ayasukhàsvàdaråpo rasàdiråpor'thaþ ÷abdasya tàtparyaviùayo jàtaþ kiü vçttyantarakalpanayeti / yatpase yadudde÷yaprayuktaþ; sa ÷abdàrthaþ ÷abdenàva÷yaü boddhavyaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** tatra praùñavyam-kimidaü tatparatvaü nàma, tadarthatvaü và, tàtparyavçttyà tadvodhakatvaü và ? àdye na vivàdaþ, vyaïgyatve 'pi tadarthatànapàyàt / dvitãye tu--keyaü tàtparyàkhyà vçttiþ, abhihitànvayavàdibhiraïgãkçtà, tadanyà và ? àdye dattamevottaram / dvitãye tu---nàmamàtre vivàdaþ, tanmate 'pi turãyavçttisiddheþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi ¤a) svayaü kalpitàrthe vitarkayati---tatra praùñavyamiti / sa ÷abdàrtha ityasya vàkyasya tatparatvamarthaþ tadeva tatparatvaü pçcchati---kimidamiti / tadarthatvamtatpratãtiprayojanakatvam / tadarthatvànapàyàt---tatpratãtiprayojanakatvànapàyàt / dattamevottaramiti---saüsargamàtra eva taistàtparyàkhyavçttyabhyupagamàdityarthaþ / tadanyà và iti tàtparyàkhyà vçttiþ saüsargaü bodhayitvà vyaïgyàrthamapi bodhayatãti dhvanikena yaduktaü tacca pràgeva dåùitam / tato 'nyà vetyasya tàtparyabhinno 'tiriktapadàrtha ityevàrthaþ / nàmamàtreti---aïgãkçtàyàü turãyavçttau, "vya¤janà và tàtparyaü và tannàma' ityeva vivàda ityarthaþ / ## (lo, e) tatreti---yaduktaü pauruùeyamityàdi tatra praùñavyamityarthaþ / tadarthatvaü tasya ÷abdasyàrthatvam / dattamevottaraü tayoruparãtyàdinà / ********** END OF COMMENTARY ********** nanvastu yugapadeva tàtparya÷aktyà vibhàvàdisaüsargasya rasàde÷ca prakà÷anam-iti cet ? na, tayorhetuphalabhàvàïgãkàràt / yadàha muniþ--"vibhàvànubhàvavyabhicàrisaüyogadrasaniùpattiþ" iti / sahabhàve ca kutaþ savyetaraviùàõayoravi kàryakàraõabhàvaþ ? paurvàparyaviparyayàt / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ña) nanu atiriktapadàrtharåpà turãyà våttirdhvanikena nocyate, kintu këptatàtparyameva vyaïgyabodhakam / tena ca krama÷o bodhana eva, "÷abàdabuddhikarmaõàm "ityàdyuktaü dåùaõaü yugapadeva tena bodhyatàmityà÷aïkate---nanviti / tàtparya÷aktyà tàtparyaråpatayà vçttyà / tayoþ vibhàvàdisaüsargaprakà÷anarasàdiprakà÷anayorityarthaþ / rasaniùpattirityatra rasasya j¤ànaniùpattireva niùpattiþ svaprakà÷asya svaj¤ànàbhinnatvàt / pa¤camyà ca vibhàvàdisaüsargaj¤ànasya kàraõatàpradar÷anàt / sahabhàvenotpattau taddar÷itakàraõatànutpattiü dar÷ayati---sahabhàve ceti / savyetraraviùàõe vàmadabhiõagàvàdi÷çïge / ## (lo, ai) nanviti / prakà÷anamityanantaraü,"tathà sati viramyavyàpàro na bhaviùyati"iti ÷eùaþ / anayaiva di÷à pratãyamànayorvastvalaïkàrayorapi,"yatparaþ ÷abdaþ sa ÷abdàrthaþ"itinyàyà÷rayeõa vya¤janàïgãkàro 'nupapanna eva / ki¤ca, "yatparaþ ÷abdaþ sa ÷abdàrthaþ"iti nyàyamaïgãkurvatàü vya¤janànaïgãkàre vànãraku¤ja ityàdau guõãbhåtaþ pratãyamànor'thaþ prathamamavataran ÷abdasya tatparatvàbhàvàt kasya vyàpàrasya viùayatàmavalambatàm ? nanu tarhi bhaññanayavat, "pãno devadatto divà na bhuïkte / ' ityàdau, "ràtrau bhuïkte' ityàdivadatràpi vyaïgyàrthapratãtau vàkya÷eùaü kalpatàmiti cenna / "dharmikalpanàto varaü dharmakalpanà"iti nyàyàd vyàpàrantarakalpanasyaiva nyàyyatvàt / ********** END OF COMMENTARY ********** "gaïgàyàü ghoùaþ" ityàdau tañàdyarthamàtrabodhaviratàyà lakùaõàyà÷ca kutaþ ÷ãtatvapàvanatvàdivyaïgyabodhakatà / tena turãyà vçttirupàsyaiveti nirvivàdametat / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ñha) nanu lakùaõàmålavya¤janà nàdriyatàm, ekayaiva lakùaõayà lakùayavyaïgyàrthadvayaü bodhyatàmityata àha---gaïgàyàmiti / ## (lo, o) evaü pårvoktavyaïgyànàmabhidhàtàtparyàvedyatvaü nirasya lakùaõàvedyatvaü dåùayati---gaïgàyàmiti / upasaüharati---teneti / tena hetunà / ********** END OF COMMENTARY ********** kiüca--- ## ************* COMMENTARY ************* ## (vi, óa) nanu abhidhà lakùaõà ca dãrghatarãbhåtaiva vyaïgyàrthaü bodhayatu, kutastayorviràmaþ? ÷abdasya viramyavyàpàrastu bhavanmate vyaïgyabodhana iva svãkàrya ityato vaidharmyàdeva vàcyavyaïgyabodhakavyàpàrayorbhedaü sàdhayati / ki¤ca---boddhçsvaråpeti---boddhà, svaråpam, saükhyà, nimittam, kàryam, pratãtiþ, kàlaþ, à÷rayaþ, viùaya÷cetyàdãnàü ca bhedàdityarthaþ / eùàü bhedaü svayameva dar÷ayiùyati / bhinno 'bhidheyato vyaïgya iti---yadyapi abhidhàvya¤janayoreva bhedaþ pradar÷anãyaþ, tathàpi tadbhedapradar÷anenaiva tadvodhakasyàpi bhedaþ pradar÷ita ityà÷ayena itthamuktam / ## (lo, au) vyaïgyasyàbhidheyatve dåùaõàntaramavatàrayati---ki¤ceti / bhedàdityasya boddhrityàdau pratyekamanvayaþ / tena boddhçbhedàt, svaråpabhedàt, saükhyàbhedàdityàdi boddhavyam / ********** END OF COMMENTARY ********** vàcyàrthavyaïgyàrthayorhi padatadarthamàtraj¤ànanipuõairvaiyàkaraõairapi sahçdayaireva ca saüvedyatayà boddhçbhedaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, óha) tatra boddhçbhedaü dar÷ayati---vàcyàrthavyaïgyàrthayoriti / vàcyàrthasya vaiyàkaraõairvedyatayà, vyaïgyàrthasya ca sahçdayairityevaü yathàsaükhyamanvayaþ / vaiyàkaraõa hi padasya padavàcyàrthasya j¤ànamàtre nipuõàþ, na tu vyaïgyàrthaj¤àne / ********** END OF COMMENTARY ********** "bhama dhammia--" (242 pç.) ityàdau kvacidvàcye vidhiråpe niùadharåpatayà, kvacit "niþ ÷eùacyutacandanam-" (62 pç.) ityàdau niùedharåpe vidhiråpatayà ca svaråpabhedaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, õa) svaråpabhedaü dar÷ayati---bhameti / atra bhramaõavidhirvàcyor'thaþ / abhramaõaü niùedho vyaïgayaþ / niùedharåpe iti---tadantike 'gamanaü niùedho vàcyaþ / tadantike gamanavidhirvyaïgya ityarthaþ / vidhiråpe vàcye j¤àte sati niùedhiråpatayà vyaïgyo j¤àyata ityarthaþ / evamuttaratràpi / ## (lo, a) "niþ ÷eùacyutacantanam ' ityàdau "gatàsãt"ityarthasya vyaïgyatvamaïgãkçtya vidhiråpatvoktiþ / ********** END OF COMMENTARY ********** "gato 'stakarkaþ" ityàdau ca vàcyor'tha eka eva pratãyate / vyaïgyastu tadvoddhràdibhetàt kvacit "kàntamabhisara" iti, "gàvo nirudhyantàm" iti, "nàyakasyàyamàgamanàvasaraþ" iti, "saütàpo 'dhunà nàsti" ityàdiråpeõàneka iti saükhyàbhedaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (lo, à) boddhràdãtyàdi÷abdena vaktçprakaraõàdayaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** vàcyàrthaþ ÷abdoccàraõamàtreõa vedyaþ, eùa tu tathàvidhapratibhànairmalyàdineti nimittabhedaþ / pratãtimàtrakaraõàccamatkàrakaraõàcca kàryabhedaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ta) saükhyàbhedaü dar÷ayati---vàcyàr'thaþ iti / eùa iti---vyaïgyaityarthaþ / kàryabhadaü dar÷ayati---pratãtimàtreti---abhidhàyà abhidheyapratãtimàtraü kàryam, vya¤janàyàstu camatkàro 'pi kàryam / ********** END OF COMMENTARY ********** kevalaråpatayà camatkàritayà ca pratãtibhedaþ / pårvapa÷càdbhàvena ca kàlabhedaþ / ÷abdà÷rayatvena ÷abdatadekade÷atadarthavarõasaüghañanà÷rayatvena cà÷rayabhedaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, tha) kàlabhedaü dar÷ayati---pårvapa÷càditi / à÷rayabhedaü dar÷ayati---÷abdà÷rayatveneti / abhidhàyàþ ÷abdamàtràmà÷rayaþ / vya¤janàyàstu ÷abdatadekade÷avarõàdiþ / ********** END OF COMMENTARY ********** "kassa va õa hoi roso daññhåõapiàeü savvaõaü aharaü / sabbhamarapaóamagghàiõi vàriavàme sahasu eïõiü" // iti sakhãtatkàntaviùayatvena viùayabhedaþ / tasmànnàbhidheya eva vyaïgyaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, da) viùayabhedaü dar÷ayati---"kassa và õa hoi' iti / kasya và na bhavati roùo dçùñvà priyàyàþ savraõamadharam ? sabhramarapadmàghràyiõi ! vàritavàme ! sahasvedànãm / "iti saüskçtam / upanàyakadaùñàdharàü patnãü tarjayantaü prati nàyikàsakhyàþ pratàraõoktiriyam / he vàritavàme ! vàrite sabhramarapadmàghràõe vàme pratikåle ityàpàtataþ / "vàritàyàmadharadaü÷aparyantàyàü ratau vàme' iti tu gåóham / sahasvetyatra patyustarjanakarma bodhyam / sakhãtatkànteti---vaktaryàþ sakhã nàyikà, tatkàntastatpatiþ / tadviùayatvenatajj¤ànaviùayatvena / nàyikayà hi pratãyate iyaü pratàrayatãtyevaü vyaïgyàrthaþ / tasmàditi---vyaïgyàrtho nàbhidhàgamya ityarthaþ / ## (lo, i) kassa và õeti---vàritàdarthàd vàme pratikålakàriõi / tatra vàcyaü sakhãviùayam, "bhramareõa daùñadhareyaü, na punaþ parakàmukena' iti vyaïgyaü tu kàntaviùayam / evaü boddhçsvaråpàdibhede 'pi yadi vàcyavyaïgyayorekatvaü tadà kvacidapi nãlapãtàdau narapuïgavàdau bhedo na syàdityà÷ayaþ / nanu gato 'stamarka ityàdivàkye prakaraõàdiråpaj¤àpakàntarasahàyenaiva bodhitasya kàntamabhisaretyàdivyaïgyàrthasya kathaü ÷abdapramàõabodhyatvam, ÷abdaikasamadhigamyatvàbhàvàd, iti cedatra kecidàhuþ-yathà ÷abdabodhitasya kvacid vàcyasyàrthasya satyàsatyatvajij¤àsàyàü satyatvamanumànaviùaya iti ÷abdànumànapramàõayorbhinnaviùayatvam / vyaïgyastu eva eva ÷abdapramàõena prakaraõàdibodhya iti dçùñàntadàrùñànti kayorvaiùamyam / tatra kà gatiriti cet---tatraivaü saïgatiþ / yathà prakaraõàderviùõvàdyanekàbhidheyasyàpi haryàdyabhidheyàvacchedakatvaü tathànekavya¤jakasyàpi ÷abdasya ekavyaïgye prakaraõadisàhàyyasyeti kartavyatàråpatayà ÷abdasyàïgatvaü svàïgasya càvyavadhàyakatvaü nyàyasiddhameviti na ÷abdapramàõavyàkopaþ / iha ca yadyapi vàkyàrthasya pratãtyanantaraü tasya satyàsatyatvajij¤àsàyàü satyatvaü pramàõàntareõànumànenaiva bodhyate, tathàpi satyàsatyatvajij¤àsàtaþ pårvamupapannàyà vàkyàrthapramàyà apramàbhàvàt ÷abdaikasamadhigamyatvàcca na ÷abdapràmàõyavyàkopaþ / na hi cakùuràdinà pratãtau satyàsatyatvapratyakùapràmàõyaü vyàkupyeta / ********** END OF COMMENTARY ********** tathà--- ************* COMMENTARY ************* ## (lo, ã) tatheti / na khalu etàvataiva vyaïgyànàmabhidhàlakùaõàbodhyatvaü nàsti, api tu itaradhàpãtyarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** ## "na bodhikà" iti ÷eùaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, dha) rasàdibodhikà na lakùaõà nàpi abhidhà sambhavatãtyàha--pràgasattvàditi / tatkàvyastha÷abdajanyo yo rasastasya ÷abdabodhànantarameva janyamànatvàt tatpràk tasyàsattvàt tatra tatkàvyastha÷abdasya ÷akterlakùaõàyà và grahãtuma÷aktatvàdityarthaþ; pràgupasthite vastunyeva tayorgrahaõasambhavàt / nanu kàvyàt prathamamanubhåyamàno yo rasastanniùñhasàmànyadharmaråpayà sàmànyalakùaõayà upasthite bhàvinyapi rase ÷aktigraho 'stviti cenna / ÷aktyà lakùaõayà và pràthamikarasabodhasyaiva tatsambhavàt pràk tasyànupasthitatvàt vibhàvàdivàcaka÷abdànàütatra ÷aktigrahakatvàbhàvàccetyapi bodhyam / nàpi koùagràhita÷aktikàt kàvyastha÷çïgàràdi÷abdàttadvodhaþ, ananubhavàt / pratyuta tatsattve rasàdeþ sva÷abdavàcyatàdoùasyaiva vakùyamàõatvàt / ataþ ÷çïgàràdi÷abdàbodhyatve rasatvànàpteþ; kintu vibhàvàdyabhidhànadvàraiva tatpratãterànubhàvikatvàt nanu iha kàvyasthàt ÷çïgàràdi÷abdàjj¤àtasya rasasya pràgupasthitatvena vibhàvàdivàcaka÷abdairlaõayà rasàderbodho 'stu ityata àha---ki¤ca mukhyàrtheti / lakùaõetyasya ÷eùà¤calaü pårvato 'nuùa¤jayati---na bodhiketi / ## (lo, u) pràgiti / ayamarthaþ--rasabhàvàdervyaïgyasya pràgasattvàllakùaõàbhidhe na bodhike / trayàõàmapi vyaïgyànàü mukhyàrthabàdhavirahàdapi na lakùaõà bodhiketi / apiþ pårvoktasamuccaye / ********** END OF COMMENTARY ********** nahi ko 'pi rasanàtmakavyàpàradbhinno rasàdipadapratipàdyaþ pramàõasiddho 'sti, yamime lakùaõàbhidhe bodhayetàm / kiü¤ca, yatra"gaïgàyàü ghoùaþ" ityàdàvupàtta÷abdàrthànàü bubhåùannevànvayo 'nupapattyà bàdhyate tatraiva hi lakùaõàyàþ prave÷aþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, na) nanu rase 'pi tàtparyasattvàllakùaõàü vinà tadanirvàha eva mukhyàrthabàdha ucyata ityata àha--na hãti / yadi rasàdi÷abdàttasya pràgupasthitistadaiva tasya lakùaõayà bodhàrthamuktaråpamukhyàrthabàdhanirvacanaü saiva tu netyarthaþ / rasanàtmako vya¤janàtmako vyàpàro yasya, etàdç÷arasàd bhinna eva rasàdipratipàdya ityarthaþ / bubhåùan--bhavitumiccan / pravàhàdau ghoùàdyanvayaþ / ## (lo, å) pramàõàsiddha ityanantaram, "kvacid"iti ÷eùaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** yaduktaü nyàyakusumà¤jalàvudayanàcàryaiþ--- "÷rutànvayàdanàkàïkùaü na vàkyaü hyanyadicchati / padàrthànvayavaidhuryàttadàkùiptena saïgatiþ" // ************* COMMENTARY ************* ## (vi, pa) asminnarthe saüvàdaü dar÷ayati---taduktm iti / ÷rutànvayàt--÷rutapadàrthayoranvayasambhavàt; abàdhitàdanyatrànàkàïkùaü vàkyamanyaddhi necchati nàkàïkùati / padàrthànvayavaidhuryàt--padàrthayoranvayàsambhavàt / tadàkùiptena--tadullikhitena / saïgatiranvaya ityarthaþ / ## (lo, ç) ÷rutànvayàditi / anyat---padàrthàntaram / necchati nàpekùate / yadi tu "gaïgàyàü ghoùaþ' ityàdau padàrthànàmanvayakàla eva bàdhapratibhàsàdyanvayasya vidhurãbhàvastadà tena padàrthena jalamayàdinà àkùipto yastañàdistena saïgatiranvaya ityarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** na punaþ "÷ånyaü vàsagçham--" ityàdau (22 pç.) mukhàyàthabàdhaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, pha) evaü, "÷ånyaü vàsagçham' / ityàdau ÷ånyavàsagçhàdãnàü vilokanàdyanvayàbàdhàt na rasalakùaõetyaha--na punariti / ## (lo, é) tataþ kimityata àha---na punariti / tatkathaü rasàdipratãtau lakùaõà ityarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** yadi ca "gaïgàyàü ghoùaþ" ityàdau prayojanaü lakùyaü syàt, tãrasya mukhyàrthatvaü bàdhitatvaü ca syàt / tasyàpi ca lakùyatayà prayojanàntaraü tasyàpi prayojanàntaramityanavasthàpàtaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ba) nanvevaü rasabodhanàrthameva vya¤janà svãkriyatàm; "gaïgàyàü ghoùaþ' ityàdau yat ÷aityapàvanatvaü ca vyaïgyamuktaü tãralakùaõànantaraü tatràpi lakùaõaivàstu; kiü vya¤janayà ? ityàha---yadi ceti / prayojanaü prayojanãbhåtaj¤ànàviùayaþ / mukhyàrthatvaü bàdhitatvaü ca syàditi---ubhayameva tu nàstãti ÷eùaþ / prayojanasya lakùyatve 'navasthà syàdityata àha--tasyàpãti / anavasthàpàt ityatra anavasthàpàta÷cetyarthaþ / ## (lo, ë) nanvevaü vivakùitànyaparavàcye dhvanau màstu lakùaõà; avivakùitavàcye tu ÷ãtatvapàvanatvàdiråpaü prayojanaü lakùaõãyamastitvatyà÷aïkyàha---yadi ceti / ÷abdo hi prathamaü mukhyamarthaü pratipàdya tasya vàkyàrthànvayànupapattau tatsambandhinamarthaü lakùayati / iha yadi tãrapratyayànantaraü bodhyaü prayojanaü lakùayati tadà gaïgà÷abdasya tãraü mukhyor'thaþ syàt / tasya ca vàkyàrthànvayànupapattiþ syàt ityarthaþ / prayojanalakùyatve 'navasthàdoùo 'pãtyàha---tasyàpãti / tasya tayà takùyatayà aïgãkàryasya prayojanàntaram, råóhiprayojanàbhàve lakùaõàsambhàvàdityarthaþ / tasyàpi---dvitãyaprayojanasya / "anavasthà yà målakùatikàriõã"målaü hyatra tãraniùñasya pàvanatvasya ca pårvapakùeõa lakùyatvenàïgãkàraþ / tasyevaüvidhànarthamålatvena parityàgo nyàyya iti bhàvaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** na càpi prayojanavi÷iùña eva tãre lakùaõà / viùayaprayojanayoryugapatpratãtyanabhyupagamàt / nãlàdisaüvedanànantarameva hi j¤àtatàyà anuvyavasàyasya và saübhavaþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, bha) nanu lakùyàrthabodhànantaraü yadi prayojane lakùaõà tadaivànavasthà; ÷ãtapàvane tãre ghoùa ityevaü prayojanavi÷iùña eva lakùaõàstvityata àha---na càpãti / tatra gaïgàtãre ghoùa ityato 'dhikàrthasya pratãtiþ prayojanamiti kàvyaprakà÷akçduktaü prayojanamanusandheyam / samàdhatte--viùayaprayojanayoriti / pàvanatvavi÷iùñatãralakùaõàyàü hi lakùaõàviùayastãram, vi÷eùaõaü pàvanatvàdi / prayojanaü---prayojanãbhåtaj¤ànaviùayaråpaü pàvanatvàdi tayoryugapatpratãtiþ;--lakùaõàyanyaikapratãtiþ; tadanabhyupagamàdityarthaþ / nanu tadanabhyupagame kiü bãjam ? iti cet--lakùaõayà yatpàvanatvavi÷iùñaü j¤ànaü janayitavyaü tatprayojanãbhåtaü j¤ànaü ca tadeva paryavasitamityataþ kàryakàraõayorabhedàpattireva bãjamiti sarvatra tu tayorbheda eva dç÷yate ityàha--nãlàdãti / nãlàdij¤ànaü vyavasàyaråpaü kàraõaü, tatkàryaü tu j¤àtatà / naiyàyikànàü muràre÷ca mate 'nuvyavasàyaþ tàdç÷akàryakàraõayo÷ca kramotpattireva ityarthaþ / kramikayo÷ca bheda ityarthaþ ## (lo, e) nanu yadi tañàdyarthabodhanàya lakùaõàvçttirà÷rayaõãyà, iha caitadvi÷iùñameva tañaü lakùaõà bodhayatu kiü vçttyantareõa ? tathà hi gaïgàtàdàtmyena tañapratyayastàvallakùyaþ, gaïgàtàdàtmyapratãtyà ca tañasya daivasiddhameva ÷aityàdivi÷iùñatvamityà÷aïkyàha--na càpãti---prayojanavi÷iùñe 'pi lakùaõaityarthaþ / kutaþ ? ityàha--- ********** END OF COMMENTARY ********** ## ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ma) vyaktivivekakàramate vibhàvàdibhyo ratyàdyanumitireva rasa; na ratyàdãnàü vya¤janà--iti; taddåùayati--nànumànam iti / rasàdãnàü ratyàdãnàü vyaïgyànàü bodhanakùamaü bodhakàraõaü nànumànamityarthaþ / kutaþ ? ityatràha--àbhàsatveneti / granthakçnmate hi j¤àyamànavibhàvàdãnàü ratyàdiliïgatvasambhave 'pi, ràmaþ sãtàviùayakaratimàn; sãtàdivibhàvàdimattvàt ityanumitirna rasaþ tasyànandasvaråpatvàbhàvena anàsvàdyatvàt; kintu ÷abdànvayavyatirekànuvidhàyatvena vya¤janayà ÷àbdabodhaviùayo ratyàdirbhàvukairbhàvyamànaþ svaprakà÷ànandamayatvena pariõata àsvàdyamàno rasaþ / tasya ca vyaïgyatvaü prapànakarasanyàyena, taccharãrapraviùñaratyàdervà vyaïgyatvàditi / tathà ca tàdç÷arasasya hetånàü ratyàdikàryakàraõasahakàriråpàõàü vibhàvàdànàmàbhàsatvena nànumànaü nànumitirityarthaþ / tathà hi vibhàvàdayaþ sãtàdayo hetavo mutubarthadidçkùàdisambandhena ràmàdivçttayaþ / sàdhyaståktaråpo rasaþ kàvyaboddhaniùñha ityato hetånàü viruddhatvamasiddhi÷ceti hetvàbhàsatà / vçttàvapyayamartho vyaktirbhaviùayati / rasàdibuddhiþ smçtiråpàpi netyàha--smçtirna ca rasàdidhãþ iti / saüskàrajanyatvena rasàdibuddhiþ smçtiråpeti kecidàhuþ / tacca saüskàrajanyapratyabhij¤àyàü vyabhicàràdàbhàsaråpamevetyagre vakùyate / vastutastu svaprakà÷ànandaråpatvenaiva na smçtiþ; tasyà evaübhàvàbhàvàt / ## (lo, ai) evaü vyaïgyasyàsya pràcãnavedyatvaü nirasya mahimabhaññena khalu rasavastvalaïkàravya¤jakànàü vàkyànàmantarbhàvàrthaü yadanumànaü dar÷itaü tattaddhetvàbhàsadoùeõa vidhurãkçtam / ********** END OF COMMENTARY ********** vyaktivivekakàreõa hi--"yàpi vibhàvàdibhyo rasàdãnàü pratãtiþ sànumàna evàntarbhavitumarhati / vibhàvànubhàvavyabhicàripratãtirhi rasàdipratãteþ sàdhanamiùyate" / te hi ratyàdãnàü bhàvànàü kàraõakàryasahakàribhåtàstànanumàpayanta eva rasàdãnniùpàdayanti / ta eva pratãyamànà àsvàdapadavã gatàþ santo lasà ucyante, ityava÷yaübhàvã tatpratãtikramaþ kevalamà÷ubhàvitayàsau na lakùyate, yato 'yamadyàpyabhivyaktikramaþ" iti yaduktam / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ya) vyàcaùñe---vyaktivivekakàreõeti / rasàdiniùñhà rasàdiviùayà / kvacittu, "rasàdãnàm' iti pàñhaþ / tàdç÷ã yà vibhàvàdibhyaþ pratãtiþ siddhetyarthaþ / tàn rasàdãnniùpàdayantãli niùpàdanaprakàramàha---ta eveti / ta eva anumãyamànà ratyàdaya eva punaþ punaranu÷ãlanàdàsvàdyapadavãü gatàþ santo j¤ànasambandhena sàmàjikaniùñharasatàmàpadyanta ityarthaþ / tatpratãtikrama iti---vibhàvàdij¤ànam, tato ratyanumitiþ, tataþ punaþ punaranu÷ãlanam, tata àsvàda ityevaü pratãtikrama ityarthaþ / à÷ubhàvitayà iti / ratyàdyanumitervibhàvàdij¤ànànantaryasyà÷ubhàvitayà vyàpatyàdyupasthityadhãnànumitikramo na takùyata ityarthaþ / kintu vibhàvàdibhireva ratyàdirvyajyata ityave bhramo jàyata ityàha---yato 'yamadyàpãti / ********** END OF COMMENTARY ********** tatra praùñavyam--kiü ÷abdàbhinayasamarpitavibhàvàdipratyayànumitaràmàdigataràgàdij¤ànameva rasatvenàbhimataü bhavataþ, tadbhàvanayàbhàvakairbhàvyamànaþ svaprakà÷ànando và / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ra) ÷abdàbhinayeti---÷abdo vibhàvàdivàcakaþ ÷abdaþ, abhinayo nàñyàbhinayaþ, sarmaõaü j¤àpanam, ràgo 'nuràgo ratiþ / taditi---pårvamevedaü dar÷itam / svaprakà÷ànando vetyatrànumiti iti ÷eùaþ / anumitiviùayasyaiva vitarkyamàõatvàt / ********** END OF COMMENTARY ********** àdye na vivàdaþ, kintu "ràmàdigataragàdij¤ànaü rasasaüj¤ayà nocyate 'smàbhiþ" ityeva vi÷eùaþ / dvitãyastu vyàptigrahaõàbhàvàddhetoràbhàsatayàsiddha eva / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, la) na vivàda iti / ratyàderanumànaü vya¤janà ceti vivàdo nàpàtata ityarthaþ / tadaivàtra vivàdaþ syàd yadà ràmàdigataratyàdivya¤janaü mayà rasatvenoktasyàt, tadeva tu netyàha---kintviti / mayocyate ràmàdigataratyàdervya¤janam, tata÷ca vyaïgyaratyàdireva sàmàjikaratyàdàvabhedenà'pyamàõo rasanàkhyavyàpàreõàsvàdyamàno rasa iti rasaniråpaõaprastàvoktasiddhàntaþ / sa eva dvitãyaþ pakùaþ, tasyànumeyatvàsambhava ityàha---dvitãyastviti / vyàptigrahaõàbhàvàditi---viruddhahetau tadbhàvaniyamàdityarthaþ / idamupalakùaõaü svaråpàsiddhe÷cetyapibodhyam, sãtàdivibhàvàdimattvasya ràmàdimàtravçtterna tu sàmàjike / ãdç÷àbhàsatàmàha---hetoriti / asiddha ityasya dvitãyaþ pakùaþ vi÷eùyam / àbhàsatvena hetånàmityasya vyàkhyànamidam / ## (lo, o) hetoràbhàsatayeti---"àbhàsatvena hetånàm' iti kàrikàpadàrthaþ / kathaü hetoràbhàsatetyàha---vyàptigrahaõàbhàvàditi / ********** END OF COMMENTARY ********** yaccoktaü tenaiva--- "yatra yatraivaüvidhànàü vibhàvànubhàvasàttvikasa¤càriõàmabhidhànamabhinayo và tatra tatra ÷çïgàràdirasàvirbhàvaþ" iti sugrahaiva vyàptiþ pakùadharmatà ca / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, va) vyaktivivekakàreõa sambandhavi÷eùaõavibhàvàdãnàü yathoktànandaråpasavyàpyatà pakùadharmatà ca sàdhyate, dåùayituü tadapyutthàpayati---yaccoktamiti / sàttvikasaücàriõàmiti---÷çïgàrarasànumityabhiprayeõoktam, teùàü ÷çïgàrarasasyaiva vyàpyatvàt / kvacittu vibhàvànubhàvasaücàriõàmityeva pàñho na sàttviketyàdiþ / abhidhànaü vàcakaþ ÷abdaþ, abhidheyo nàñyàm, tadvya¤jikà kriyà, tadubhayamapi svaviùayabodhà÷rayatàsambandhena rasà÷rayasàmajikavçttiriti vyàptiþ / pakùardhamatà ca sugrahetyarthaþ / ## (lo, au) atra mahimabhaññadar÷itàü vyàptiü dåùayitvà vyàptigrahaõàbhàvaü draóhayati--yaccetyàdi / pakùadharmatetyantena / tasmàdataþ ÷çïgàrarasàvirbhàva iti råpaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** tayà-- "yàr'thàntaràbhivyaktau vaþ sàmagrãùñà nibandhanam / saivànumitipakùe no gamakatvena saümatà" // iti / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ÷a) asminnetasya kàrikàmàha--yàrthàntareti / arthàntarasya rasasyàbhivyaktau àsvàdane nibandhanakàraõaü vo yuùmàkaü yà sàmagrãùñà saiva vibhàvàdiråpà sàmagrã no 'smàkaü mate gamakatvena anumàpakatvena sammateryarthaþ / ## (lo, a) bhavadbhirevaüvidhà vyàptiranveùñavyetyata àha--yàrtheti / arthàntaràbhivyaktau yà sàmagrã kàraõam iùñà saivàsmàkamanumitau liïgamityarthaþ / sàmagrãbhàve 'pi hi vyaïgyàrthapratipattau yataþ kuta÷cidapi yadeva tadeva pratãyate / evaü vyaïgyasya prakà÷ane liïgamava÷yamanveùñavyam / tasya vyàptigrahaõaü vinà àbhàsataiva syàditi bhavatàmapi vyàptigrahaõaü vinà vyaïgyaj¤ànaü na sambhavatãti bhàvaþ / sammatetyatretipadasya yaccoktamityatra sambandhaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** idamapi no na viruddham / na hyevaüvidhà pratãtiràsvàdyatvenàsmàkamabhimatà kintu--svaprakà÷amàtravi÷ràntaþ sàndrànandanirbharaþ / tenàtra siùàdhayiùitàdarthàdarthàntarasya sàdhanàddhetoràbhàsatà / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ùa) dåùayati---idamapãti / anumitirhi na svaprakà÷ànandaråpà ityarthaþ / nirbharastadråpaþ, tàdç÷a eva siùàdhayiùita ityarthaþ / siùàdhayiùitatvaü càtra icchàviùayatvamàtram, na tu anumitsitatvam, rase 'numityabhàvàt / àbhàsatà asiddhasàdhanaråpàbhàsatà / idaü dåùaõaü saulabhyàdevoktam / vastutastu sàmàjike sàtràtkriyamàõaþ svaprakà÷ànando 'numãyata eva na, anumitsàbhàvàt, na hi tasya niyamato 'numitsà bhavati, rasabodhastu niyamata eva / tathà j¤àtavibhàvàdiråpà sàmagrã rasàboddhurjanasyàpyastãti vyabhicàra÷ceti bodhyam / ## (lo, à) siddhàntamàha---idamapãti / idaü mahimabhaññasya samanantaroktam / siùàdhayiùitor'tho rasàderanumànàntarbhàvaþ / sàdhitamarthàntaram / tatra kàvye ÷çïgàràdirasa ityàdij¤ànasyànumeyatvam / ********** END OF COMMENTARY ********** yacca "mama dhammia--" ityàdau (242 pç.) pratãyamànaü vastu / "jalakelitaralakaratalamuktapunaþ pihitaràdhikàvadanaþ / jagadavatu kokayånorvighañanasaüghañanakautukã kçùõaþ" // ityàdau ca råpakàlaïkàràdayo 'numeyà eva / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, sa) yatra vastuno 'laïkàrasya và vya¤janà tatra vastvalaïkàrau anumànagamyau eveti naiyàyikamataü dåùayitumutthàmapayati---yacceti / yacca paryavasyatãti dårenvayaþ / uktamiti tasya ÷eùaþ / tathà ca yacca paryavasyatãtyuktamityarthaþ / pratãyamànaü vastu, abhramaõam / alaïkàravya¤janàsthalaü dar÷ayati--jalakelãti / jalakelau ÷rãkçùõena svãyakaradattajalena ràdhikàmukhacandraü punaþ purabhiùicya svãyakareõa pidhãyate ca mucyate ca / tatastàdç÷acandrasya pidhànamocanàbhyàü kokamithunasya saüghañanavighañane bhavataþ / pidhàne ràtrau virahiõastasya pràtaþ kàlabhramàt saüghañanam, mocane candrodayavi÷iùñasandhyàkàlabhramàd vighañanam / kçùõasya tàdç÷akautukavarõanamitam / pidhànamocane kçùõasyaiva kareõa natu ràdhikàyàcha, tatkarasya jalakelitaralatve kçùõamukhasyaiva sicyamànatvasambhavena svamukhasya pidhànàyogàt / yad và--ràdhikàreõa pidhànamocanayorapi jalasekadvàrà kçùõakaraprayojyatvàttaddvàrà kçùñakareõaiva pidhànamocane / ityàdau råpakàdaya iti / atra ÷loke mukhe candraråpaõam àdipadadvayàt ÷lokàntare alaïkàràntaramityarthaþ / ## (lo, i) evaü rasàderanumànàgocaratvaü vyavasthàpya vastvalaïkàrayorapi vyaïgyayostaddar÷ayati---yacceti / caþ pårvoktasamuccaye / paryavasyatãtyatra dårasthitena iti÷abdena mambandhaþ / yaduktaü mahimabhaññena tadapyayuktamityarthaþ / kimuktamityàha---jalakelãtyàdi / jalakelãtyàdau råpakàlaïkàraþ / ràdhikàmukhasya candratvasya vyaïgyatvàccandradar÷anàdar÷anàbhàyàü hi ràtrisadbhàvàbhàvabuddhyà cakavàkayorvighanasaüghañane bhavataþ / ********** END OF COMMENTARY ********** tathàhi---"anumànaü nàma pakùasattvasapakùasattvavikùavyàvçttatvavi÷iùñàlliïgalliïgino j¤ànam / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ha) tatra vasturåpaü vyaïgyamupakramya tasyànumeyatàü ghañayati---tathà hãti / liïgini sàdhye viùaye j¤ànam / ## (lo, ã) kathamanumeya ityàha---tathàhãti / nàma pràkà÷ye / pakùe parvatàdau sapakùe mahànasàdau ca vipakùe jalahradàdau vvàvçttatvam / liïgàd vyàpyàd dhåmàdeþ liïgini vyàpake vahnyàdau / ********** END OF COMMENTARY ********** tata÷ca vàcyàdasaübaddhor'thaüstàvanna pratãyate / anyathàtiprasaïgaþ syàt, iti bodhyabodhakayorarthayoþ ka÷citsaübandho 'styeva / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ka) liïgyasya triråpatà ca sàdhyavyàptisattve eva sambhavatãti / atastàn dar÷ayati--tata÷ceti / asambandho 'vyàpyaþ / atiprasaïgàvyàpakasyàpi pratãtyàpattiþ / ka÷citsambandho vyàptiråpaþ / ## (lo, u) atra prakçte, "bhrama dhàrmika' ityàdau bodhyàr'tho vyaïgyo bodhako vàcyaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** tata÷ca bodhakor'tho liïgam, bodhya÷ca liïgã, bodhakasya càrthasya pakùasattvaü nibaddhameva / sapakùasattvavipakùavyàvçttatve anibaddhe api sàmarthyodavaseye / tasmàdatra yadvàcyàrthàlliïgaråpàlliïgino vyaïgyàrthasyàvagamastadanumàna eva paryavasyati" iti / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, kha) bodhakasya càrthasya iti / godàvarãtãrade÷e bhãruõà dhàrmikeõa na bhramaõãyam, tatra siühasattvàdityanumànena bodhakàrthaþ siühasattvam / sàmarthyàditi---avyabhicàrisahacàràdityarthaþ / paryavasyatãti--yacca paryavasyatãtyuktamityarthaþ pràgeva vyàkhyàtaþ / ## (lo, å) bodhakasya càrthasya-liïgaråpasya dçptasiühasadbhàvasya / pakùe godàvarãtãraniku¤jaråpe à÷raye sàmarthyàdavaseya iti na khalu sapakùasattvavipakùavyàvçttatvàbhàvaþ / liïgàtsàdhyàvagamaþ syàt--liïginaþ sàdhyasya bhãrorabhramaõaråpavyaïgyasya / ********** END OF COMMENTARY ********** tanna, tathà hyatra "bhama ammia-" ityàdau (242 pçdç) gçhe ÷vanivçttyà vihitaü bhramaõaü godàvarãtãre siühopalabdherabhramaõamanumàpayati" iti yadvaktavyaü tatrànaikàntiko hetuþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ga) dåùayituü tadabhimatàrthamanuvadati--tanna tathà hãti / siühopalabdheriti--kulañàvàkyopalabdhasiühàdityarthaþ / anumàpayatãtyatra kulañà kartro / dåùayatitatreti / anaikàntiko vyabhicàrã / ## (lo, ç) dåùayati--tanneti / tanna yuktam / kuto na yuktamityàha--tathà hãti atra--gçhe iti / ayamarthaþ--yasya khalu bhãrorgçhe ÷vanivçttyà bhramaõaü vihitaü sa kathaü saühopalabdhisthàne bhramiùyati / anaikàntikaþ sàdhyavyabhicàrã / ********** END OF COMMENTARY ********** bhãrorapi guroþ prabhorvà nide÷ena priyànuràgeõa và gamanasya saübhavàt, pu÷calyà vacanaü pràmàõikaü na veti saüdigdhàsiddhe÷ca / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, gha) vyabhicàraü gràhayati---bhãrorapãti / priyànuràgaþ siüdavadde÷aü praviùñapriyànuràgaþ / hetoþ sandigdhàsiddhimapi dar÷ayati--puü÷calyà iti / puü÷calãvàkye pràmàõyasandehàt / pakùe godàvarãtãre hetoþ siühasattvasya sandehàt sàndigdhàsiddhirityarthaþ / ## (lo, é) kuto 'naikàntika ityata àha---bhãrorapãti / priyànurageõa cetyanantaraü bhayasthàna iti ÷eùaþ / puü÷calyà vacanam--bhrama dhàrmiketyàdivacanam / ki¤ca ya khalu vãraþ spar÷àdi÷aïkayà ÷uno bibheti sa saühasadbhàvasthànaü pratyuta mçgayàdikutåhalena gacchatãti dar÷anàdviruddho bhramaõaråpasàdhyaviruddhasya sàdhanàt / ********** END OF COMMENTARY ********** "jalakeli-" ityatra "ya àtmadar÷anàdar÷anàbhyàü cakravàkavighañasaüghañanakàrã sa candra eva" ityanumitireveyamiti na vàcyam, uttràsakàdàvanaikàntikatvàt / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ïa) "jalakeli' ityàdau alaïkàrasyànumeyatàmapi hetorvyabhicàràd dåùayati---jalakelãtyatreti / àtmà dar÷anãyaråpaþ / uttràsakàdàviti / uttràsako hi àtmano dar÷anàdar÷anàbhyàü cakravàkasaüghañanavighañanakàrã / na càsau candra iti vyabhicàraþ / àdipadàt såryaparigrahaþ / so 'pi tathàvidho 'pi na candraþ / ## (lo, ë) uttràsakaþ--yasya karatàladànàdinotràsena pakùiõo na ghañante, tadabhàve ca saüghañante / ********** END OF COMMENTARY ********** "evaüvidhor'tha evaüvidhàrthabodhaka evaüvidhàrthatvàt, yannaivaü tannaivam" ityanumàne 'pyàbhàsasamànayogakùemo hetuþ / "evaüvidhàrthatvàt" iti hetunà evaüvidhàniùñasàdhanasyàpyupapatteþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ca) sàmànyasiddhyavyàptyà vyaïgyasyànumeyatàpradar÷anamapi dåùayitumàhaevaüvidheti / àbhàsamàna àbhàsau hetorupalabhyamàno vyabhicàraþ kokatràsakavçttiþ svadar÷anàdar÷anaråpaþ / evaüvidhàrthatvàditihetustattulyayogakùemastattulyavyabhicàraþ / sa hetuþ sàdhyàbhàvena sahacaritatvena vyabhicaratãtyarthaþ / taddar÷ayati---evaüvidhàrthatvàditi / evaüvidhàniùñàrthasyeti---tathà ca evaüvidhàrthavyabhicàrã heturityarthaþ / ## (lo, e) yogakùema itikartavyatà àbhàsasya; yathà itikartavyatà kàryaniùpàdanaü tathaivevaüvidhàrthatvàditihetoriti bhàvaþ / kuta ityàha---evamiti / ********** END OF COMMENTARY ********** tathà "dçùñi he prative÷ini ! kùaõamihàpyasmadgçhe-" ityàdau (250 pçdç) nalagranthãnàü tanållikhanam, ekàkitayà ca strotogamanam, tasyàþ parakàmukopabhogasya liïgino liïgamityucyate; taccàtraivàbhihitena svakàntasnehenàpi saübhavatãtyanaikàntiko hetuþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, cha) ÷lokàntarepi vyaïgyàntarasyànumeyatàü hetorvyabhicàreõa dåùayitumàha--tathà yaddçùñimiti / strotogamanamityatra strotogamanakathanaü cetyarthaþ / atretthamanumànam, iyaü parakàmukopabhogecchàvatã nalagranthinà stanadàraõasambhàvanàsattve 'pi strotogamane ekàkipravçttatvàd iti / granthakçtastu stanàghàtastrotogamanayoþ pçthakkathane 'pa na pçthak hetudvayam / kintu hetuvi÷eùaõameva taddvayaü bodhyam / hetorvyàbhicàraü dar÷ayati---svakànteti / apikàràt tadbhayenàpãti bodhyam / ## (lo, ai) imamevàbhimatamarthamudàharaõeùvapi hetvàbhàsaü dar÷ayan draóhayatitatheti / heturvàcyàr'thaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** yacca "niþ÷eùacyutacandanam--" ityàdau ( 62 pç.) dåtyàstatkàmukopabhogo 'numãyate tatkiü pratipàdyatayà dåtyà, tatkàlasaünihitairvànyaiþ, tatkàvyàrthabhàvanayà và sahçdayaiþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ja) niþ ÷eùacyutetyàdàvapi dåtyàstatkàmukopabhogasya vyaïgyasyànumeyatàü dåùayitumàha---yacceti / ********** END OF COMMENTARY ********** àdyayorna vivàdaþ / tçtãye tu tathàvidhàbhipràyavirahasthale vyabhicàraþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, jha) àdyayorna vivàda iti---dåtikartçkamanumànaü tàvanna sambhavatyeva, tasyàstadupayogasya pratyakùasiddhatvena siddhasàdhanàt / tatkàle sannihatajanastu yadi na vyaïgyaboddhà tadà tasyànumànamapi nàstãtyatastatràpi navivàdaþ / yadi tu vyaïgyaboddhà tadà tçtãyapakùe evàntarbhàva ityarthaþ / sàmàjikabodhaviùayasyaiva tadàsvàdyasya mayà vicàryatvena tatraivànumeyatvàdanumeyatvavivàdàt / tadanumeyatàü dåùayati---tçtãye tviti / tathàvidhàbhipràyo dåtyàstatkàmukopabhàgobhipràyaþ / tadviraheõektasya candanacyavanàderupabhogavyàpyatà nàstãti tatraiva vyabhicàra ityarthaþ / ## (lo, o) na vivàda iti---na khalu vayaü dåtyàstatkalasannihitànàü vànumànaü niràkurmaþ / tathàvidheti---na khalu, "niþ ÷eùacyutacandanam' ityàdipratipàdikàyà abhipràyaþ kenacinni÷citatayà viùayãkçtaityarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** nanu vaktràdyavasthàsahakçtatvena vi÷eùyo heturiti na vàcyam / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ¤a) snànàdivyàvçttacandavanàdervi÷eùaõadànena vyabhicàràbhàvoktiü dåùayitumàha---vaktràdyavastheti / vaktryavasthàdirityarthaþ / àdipadàt stanàkarùaõacumbananakhakùataparigrahaþ / avasthà tu ratiktiùñatvam / tathà ca tàdç÷àvasthàdisahakçtatvena candanacyavanàdiheturvi÷eùaõãya ityarthaþ / ## (lo, au) nanviti---vaktrã yàdç÷ãmavasthàü pràpya tathoktavatã sàvasthà hetorvi÷eùaõãkartavyetyarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** evaüvidhavyàptyanusaüdhànasyàbhàvàt / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ña) samàdhatte--evaüvidheti / evaüvidhavi÷eùaõaghañitavyàptyanusandhànasyetyarthaþ / na hi ÷loke tàdç÷avi÷eùaõamasti / vyàptyàdipadàdãdç÷avi÷iùñahetuparigrahaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** ki¤caivaüvidhànàü kàvyànàü kavipratibhàmàtrajanmanàü pràmàõyànàva÷yakatvena saüdigdhàsiddhatvaü hetoþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ñha) tatràpi hetoþ sandagdhatvamapi dar÷ayati---ki¤ceti / pràmàõyànàva÷yakatveneti--vaktryà candanacyavanàdyakathane 'pi sambhàvyaiva kavestaduktyanuvàdasambhavàdityarthaþ / kavyanåditavàkyalabdhacandanacyavanàdinà hi sàmàjikaiþ sambhogo 'numàtavyaþ / taccandanàdikaü vaktrayuktamanuktaü veti sandehàtsandigdhamityarthaþ / ## (lo, a) ki¤ceti---sandigdhàsiddhatvam---na khula kaviþ siddhamevàrthaüvarõayati / ********** END OF COMMENTARY ********** vyaktivàdinà càdhamapadasahàyànàmevaiùàü padàrthànàü vya¤jakatvamuktam, tena ca tatkàntasyàdhamatvaü pràmàõikaü na veti kathamanumànam / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, óa) nanu vyabhicàriõa sandigdhena và candanacyavanàdinà kathamupabhogasya bhavanmate vya¤janàpãtyata àha---vyaktivàdinà ceti / vya¤janàvàdinetyarthaþ / phalabalena vya¤jakatvasiddhestathoktamityarthaþ / na hyanumàna iva vya¤janàyàmapi vyabhicàràdikamaïgamiti bhàvaþ / anumànapakùe adhamasaninahitapreùitatve satãti vi÷eùaõadànamapi na sambhavatãtyàha---tena ceti / tena adhamapadena uktamadhamatvamityarthaþ / idamupalakùaõam / adhamatvasya pràmàõikatvepi tasya dåtãgamanecchàràditye sati tàvatàpyanumànàsambhava ityapi bodhyam / ## (lo, à) vyaktivàdinà vya¤janàvyàpàrasthàpanàrthamudyuktena / adhamapadaü na punastasyàdhamasyàntikamityatra sthitam / ********** END OF COMMENTARY ********** etenàrthàpattivedyatvamapi vyaïgyànàmapàstam / arthàpatterapi pårvasiddhavyàptãcchàmupajãvyaiva pravçtteþ / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, óha) vyaïgyànàmarthàpattivedyatvamapi khaõóayati---etenàrthàpattiriti / vyàpticchàyàü vyàptirãtimavyabhicaritasahacàramityarthaþ / ## (lo, i) eteneti--etenànumànehatvàbhàsadar÷anena / kutaþ ? ityàha--- arthàpatterapãti / pårvagçhãtàü vyàpticchàyàm / ********** END OF COMMENTARY ********** yathà "yo jãvati sa kutràpyavatiùñhate, jãvati càtra goùñhyàmavidyamàna÷caitraþ" ityàdi / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, õa) tàdç÷aü sahacàraü dar÷ayati--yo jãvatãti / tamupajãvya pravçttàmarthàpattiü dar÷ayati--jãvati ceti / tasmàdetadgoùñhãbhinnasthale 'stãtyarthàpattilabhyor'thaþ / tathà ca dar÷itodàharaõeùu hetorvyabhicàreõa vyàpticchàyopajãvanàsambhavànnàrthàpattiriti bhàvaþ / ## (lo, ã) yadi khalu pårvaü jãvataþ kutràpi sthànamavagacchet / arthapattisvaråpaü hi--dçùñaþ ÷ruto và anyathà nopapadyate iti, tadarthakalpanamarthàpattiriti / tadbhaññà vivçõvate--dçùña iti / pratyakùànumànopamànàrthàpattyabhàvalakùaõaþ pa¤cabhiþ pramàõairupalabdhaþ ÷abdasya ca pràdhànyakhyàpanàrthaü bhedena nirdi÷ati--÷ruta iti / ÷ruta iti ÷abdalakùaõena j¤àtor'thor'thavi÷eùo 'nyathà nopapadyata iti / ÷àbdã hyàkàïkùà ÷abdenaiva prapåryata iti dar÷anàt / "pãno devadatto divà na bhuïkte' ityatra ràtrau bhuïkte iti vàkya÷eùaþ kalpyate / prabhàkaragurustvàha--dçùñaþ ÷ruto veti / laukikãyamanàsthoktiþ / tato lokaprasiddhyopalabdhimàtre vartate, na tu vikalpapratipàdana iti / ÷abdo hi kalpyater'thapratãtyai viprakçtasàdhanaü tadvaram arthe eva kalpyatàmiti / tena bhaññamate ÷rutàrthàpattau, ràtrau bhuïkte / iti ÷abdaþ kalpate / gurumate tu arthàpattau ràtribhojanamartha eva / evamatra vàkyavi÷eùaþ kalpyatàm, maivam / gurumate tu arthàpattau ràtribhojanamartha eva / evamatra vàkyavi÷eùaþ kalpyatàm, maivam / pãno devadatta ityàdau ràtribhojane, jãvaü÷caitro 'tra goùñhyàü na vidyata ityatra kutràpyavasthàne pårvànubhavyàptimupajãvyaivàrthàpatteþ pravçttiriti / vyaïgyànàmanumànàviùayatvena nàrthàpattiviùayatvamiti bhàvaþ / vyàpti÷ca sàhacaryaniyamaþ / vyàpti÷arãraü dar÷ayati-yatheti / ********** END OF COMMENTARY ********** ki¤ci---vastravikrayàdau tarjanãtolanena da÷asaükhyàdivatsåcanabuddhivedyo 'pyayaü na bhavati, såcanabuddherapi saïketàdilaukikapramàõasàpekùatvenànumànaprakàratàïgãkàràt / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, ta) såcanà nàma ka÷cid vyàpàraþ kai÷ciducyate tadgamya eva vyaïgyàrthaþ iti mataü dåùayitumàha---ki¤ceti / da÷asaükyàdivaditi---da÷asaükhyàdiryathà tarjanyàditolanàdhãnasåcanàbuddhigamyastathà vyaïgyàrtho 'pãtyarthaþ / såcanàpyanumitàvantarbhavatãti siddhàntayati---såcanàbuddherapãti / anumànaprakàratà anumitasvaråpatà / tathà ca yadyaïgulitolanàdau vyabhicàra÷aïkà na bhavati tatrànumànam / candanacyavanàdau tu vyabhicàragrahàt sambhogàdibuddhivya¤janàdhãnaiveti bhàvaþ / ## (lo, u) adhunà vyaïgyànàmanumànàviùayatvena ceùñàpramàõàviùayatvamapãtyàha--ki¤ceti / ayaü ---vyaïgyaþ / saüketàdilaukikapramàõàsàpekùatvenetyanena yatra yatràü rdhvatarjanã tatra tatra da÷aüsakhyeti punargçhãtavyàptiruraskàravacanam / ********** END OF COMMENTARY ********** yacca "saüskàrajanyatvàdrasàdibuddhiþ smçtiþ" ite kecit / tatràpi pratyabhij¤àyàmanaikàntikatayà hetoràbhàsatà / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, tha) rasàdibuddheþ smçtiråpatvaü saüskàrajanyatvenànumanyamànànàü mataü duùayitumàha---tatràpãti / idaü càpàtata eva; sarvaü÷e saüskàrajanyatvasya hetokhyabhicàràt / kintu svaprakà÷ànandasvaråpasya rasasya smçtãtvàsambhava eva doùaþ / ## (lo, å) smçtirna ca rasàdidhãþ itikàrikàpadàrthaü vi÷adayati--ya¤ceti / anaikàntikatvaü so 'yaü devadatta ityàdij¤ànaråpàyàþ pratyabhij¤àyà api saüskàrajanyatvàt ********** END OF COMMENTARY ********** "durgàlaïghita-" ityàdau (59 pç.) ca dvitàyàrtho nàstyeva---iti yaduktaü mahimabhañañena tadanubhavasiddhimapalapato gajanimãlikaiva / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, da) dvitãyàrtho mahe÷aråpo nàstyeveti---buddhiviùayo nàstyevetyarthaþ apalapata ityasya, upari, iti ÷eùaþ / gajanimãlikàvaj¤à / ## (lo, ç) gajanimãlikaiveti--paryàlocanaü vinàpi lokàpavàda÷aïkayà mattagajavaccakùuùã nimilya vacanamityarthaþ / ********** END OF COMMENTARY ********** tadevamanubhavasiddhasya tattadrasàdilakùaõàrthasyà÷akyàpalàpatayà tattacchabdàdyanvayavyatirekànuvidhàyitayà cànumànàdipramàõàvedyatayà càbhidhàdivçttitrayàbodhyatayà ca turãyà vçttirupàsyaiveti siddham / ************* COMMENTARY ************* ## (lo, é) etad vivicyoktamatraiva dvitãyaparicchede / upasaüharati--tadevamiti / ********** END OF COMMENTARY ********** iyaü ca vyàptyàdyanusandhànaü vinàpi bhavatãtyakhilaü nirmalam / ************* COMMENTARY ************* ## (lo, ë) na ca ÷abdasamarpitasya vibhàvàderj¤ànasyaiva rasàderjanakatvàt kàvyamatra sàkùànna hetutvena vyàpriyata iti vàcyam; svàïgamavyavadhàyakamitinyàyena vibhàvàd vibhàvanasyàvàntaravyàpàrãkàraõena kàvyasyaivàsvàdo bhàvakatvàt yathà svàrthasya j¤ànadvàreõa tatsaüsargaü bhàvayatàü padànàmeva karaõatvàbhàyupagamo bhaññanaiyàyikàdãnàm / ki¤ca sadvàrakaraõam iti nyàyenàntaràlavartivyàpàràntaravirahàdasambhàvyaü vibhàvàdisaüvalanaj¤ànasyàsvàdaü prati kàraõatvam / nanvevaü vyàptyàdyanusandhànamantareõàkasmàd vàcyàrthasyàvagatau kathaü nàtiprasaïga ityà÷aïkyàha--iyaü ceti / utpattimantareõàpi anubhavasiddhàyà vyaïgyàrthapratãteranyàrthopapattyaiva / ********** END OF COMMENTARY ********** tatkiünàmikeyaü vçttirityucyate--- ## etacca vivicyoktaü rasaniråpaõaprastàva iti sarvamavadàtam / ************* COMMENTARY ************* ## (vi, dha) rasavya¤janàyà rasanetyapi nàma kecidàhurityàha---rasavyaktau punariti / rasavçttau rasabodhakavçttàvityarthaþ / itthaü vyaïgyàrthabodhasya mànasabuddhiråpatvamàtraü na dåùitam / tatràyamabhipràyaþ---manasastàvad bàhaþ svàtantryameva nàsti / smçtyupanayasahakàreõa bodhanaü tu vyaïgyàrthasya påvànubhavàbhàvena smaraõàsambhàvanayaiva nirastam / nahyuktànandaråpo raso dåtyàdeþ kàmukasambhogàdiråpor'tho và pårvamanubhåtaþ / iti ÷rãmahe÷varanyàyàlaïkàrabhaññàcàryakçtàyàü sàhityadarpaõañãkàyàü pa¤camaparicche ## (lo, e) vya¤janàvyàpàrakalpanaü ÷rã÷rãmadànandavardhanàcàryasyetibhàvaþ / rasasya rasanavyàpàraprakà÷atvaü smàrayati--rasaneti / rasanirupaõaprastàve, sattvodrekàd ityàdikàrikàvyàkhyàyàm / sarvam--vya¤janàvyàpàrasthàpakaü prameyajàtam / iti sàhityadarpaõalocane vya¤janàvyàpàrasthàpano nàma pa¤camaþ paricchedaþ ********** END OF COMMENTARY ********** iti sahityarpaõo vya¤janàvyàpàraniråpaõo nàma pa¤camaþ paricchedaþ /