Ruyyaka: Alamkarasarvasva
with Jayaratha's commentary "Vimarsini", 
Sutras 1 - 34 (incomplete; remainder of 34 upto 87 not available).

[The text seems to be based on the ed. by R. P. Dvivedi:
Alamkara Sarvasva of Sri Rajanaka Ruyyaka & Mankha,
with the Vimarsini of Jayaratha and with the translation and explanation of both in Hindi,
Varanasi : Chowkhamba 1971 (Kashi Sanskrit Series, 206),
pp. 1 - 352]


Input by members of the Sansknet project
(formerly: www.sansknet.org)



This GRETIL version has been converted from a custom Devanagari encoding.
Therefore, word boundaries are usually not marked by blanks.
These and other irregularities cannot be standardized at present.


THE TEXT IS NOT PROOF-READ!


REFERENCE SYSTEM (added):
RuAss_  = Ruyyaka's Alamkarasarvasva
RuAssC_ = commentary (Jayaratha's "Vimarsini")

#<...># = BOLD: mula text of Alamkarasarvasva



___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





// ÷rãþ //

alaïkàrasarvasvam 


#<
namaskçtya paràü vàcaü devãü trividhavigrahàm /
gurvalaïkàrasåtràõàü vçttyà tàtparyamucyate // RuAss_0 //
>#

--------------------

RuAssC_0/1:

÷rãjayarathakçtàlaïkàravimar÷inã 

maïgalakàmanayà granthakçnnijeùñadevatàpraõàmapuraþsaramabhidheyaü tàtparvaü caikenaiva vàkyena paràmç÷ati-namaskçtyeti /
paràü vàïmayàdhidevatàü paràkhyàü ÷abdabrahmaõo 'pçthagbhåtàü ÷aktiü paràü vàcaü devãü trividhavigrahàü bahirullilàsayiùayà pa÷yantãmadhyamàvaikharãråpeõa prakàratrayeõàdhiùñita÷arãràü namaskçtya nirvighnacikãrùitagranthasamàtpaye tàü prati kàyavàïmanobhiþ prahvãbhåya nijàlaïkàrasåtràõàü vçttyà tàtparyamucyata iti maïgalànvayayojanà /
tathà càtroktalakùaõàrtavistaraþ- 
'yåyaü vimar÷aråpaiva paramàrthacamatkçtiþ /
saiva sàraü padàrthànàü parà vàgabhidhãyate //
nàdàkhyà sarvabhåteùu jãvaråpeõa saüsthità /
anàdinidhanà saiva såkùmà vàganapàyinã //
anàdinidhanaü brahma ÷abdatattvaü yadakùaram /
vivartater'thabhàvena prakriyà jagato yataþ //
vaikharã ÷abdaniùpattirmadhyamà smçtigocarà /
dyotikàrthasya pa÷yantã såkùmà brahmaiva kevalam' //
ityàdi÷àstroktikrameõa sarvatra sadoditàyàþ såkùmàyàþ paràyàþ ÷abdabrahmaõaþ ÷akterbahirunmiùantyàþ prathamo vivartaþ pa÷yantã nàma /
tathà coktam- 
'avibhàgà tu pa÷yantã sarvataþ saühçtakramà /
svaråpajyotirevàntaþsåkùmà vàganapàyinã' //
iti /
asyàrthaþ-avibhàgà sthànakàraõaprayantaprakàreõa varõànàü vibhàgahãnà ata eva saühçtakramà tathaivàntaþsvaråpajyotiþ svayaüprakà÷à svasyàtmano råpaü jyoti÷ca sarvatra hi sarvavidhàyinã ÷aktireveti vàntaþsåkùmabãjàdaïkuramiva bahirunmiùantã ki¤ciducchånà paràyà madhyamàyà÷càvasthàü tañasthà pa÷yatãti pa÷yantãtyucyate /
tataþ paraü tu- 
'antaþsaükalparåpà yà kramaråpànupàtinã /
pràõavçttimatikramya madhyamà vàk pravartate' //
etatkathayàmãti vimar÷aråpà antaþsaükalparåpà pràõavçttimatikramya ÷rotragràhyavarõà bhivyaktirahità kramaråpànupàtinã bhànanasikavarõoccàraõakrameõa dvitãyo vivarto madhyamàråpojàte /
madhyamà kila dvayorvàgvivartayoþ pa÷yantãvaikharãsaüj¤ayormadhye vartanànmadhyametyucyate /
tadanantaraü ca- 
'sthàneùu vivçtte vàyau kçtavarõaparigrahà /
vaikharã vàk prayoktçõàü pràõavçttinibandhanà' //
iti lakùaõàtsthànakaraõaprayatnakramavyajyamànaþ ÷rotragràhyadundubhivãõàdinàdaparicayo gadgadàvyaktagakàràdivilàsasamu¤cayapadavàkyàtmakastçtãyo vivarto vaikharãtyucyate /
vi÷iùñaü khamàkà÷aü mukharåpaü ràti gçhõàtãti vikharaþ pràõavàyusaücàravi÷iùño varõoccàrastenàbhivyaktà vaikharãti /
vikhare ÷arãre bhavà vaikharãti và kicit /
siddho maïgalàrthaþ /
tathà càtra pårvàrdha eva punaràvçttyàbhidheyapadàrthànvayayojanà-yathà paràü vàcamuttamakàvyaråpatayà kàvyàtmadhvanisaüj¤àm abhidhàtàtparyalakùaõottãrõàmutkçùñàm /
devãm 'divu krãñàvijigãùàdyutistutivyavahàramodamadakàntisvapnagatiùu' iti yathàyathaü dhàvtarthànàmanusmaraõàt ÷aktimatàü kavãnàü ÷rotçõàü ca svabhàvàtsvecchayà samucchalantãü krãóantãm /
tathà devãü dyotamànàü dyotanadhvananayoþ ÷abdaü tatsaükãrtitaü càrthamupasarjanãkçtya varnàmànàm /
tathà devãü dyotamànàü dyotanaghvananayoþ paryàyatvàd dhvanisaüj¤àm /
tathà devãü stutyàü sarvaiþ kàvyàtmatvàdabhivandyàm /
tathà devãü vyavaharantã sarvatra pracarititàü na tu kvàpi skhalitàm /
tathà devãü dyotamànàü ÷rutimàtreõaiva paramànandadàyinãm /
tathà devãü màdyantãü kaveþ sahçdayasya ca yathàyathaü karaõàvabodhaghàbhyàü kamapyahaïkàraü janayantãm /
tathà devãü kamanãyàü sarvairabhilaùaõãyàm /
tpividhavigrahàü trividhastriprakàro vigraho vyatirekeõa gràho vyatirekamålaþ pramàkaraõaprakàro yasyàstàm /
tathà hi 'gaïgàyàü ghoùaþ' ityàdivàkyeùu ghoùasya yacchaityapàvanatvàdikaü pratãyate tatra nàbhidhà /
gaïgàdi÷abdànàü ÷aityàdyarthasyàvàcakatvàt /
na tàtparyàtmà /
tàtparya÷aktyà hyàdhàràdheyabhaghàvàvagamàrthaü parasparamanvayamàtra eva kùãõatvàt /
na lakùaõà /
mukhyàrthabàdhàdihetutritayàbhàvàt /
tasmàdabhidhàtàtparyalakùaõàvyatiriktacaturthakakùyànikùitpo vya¤janavyàpira ityàdi so 'yamevàgre vimçùyati /
atha cavyaïgayasya ÷abdàrthobhayamålatvena prasiddhastrividho vi÷eùaõànàü vigràho vi÷eùaõànàü bhedànàü graho yasyà iti và /
etàdç÷ãü tàü namaskçtya maïgalàcaraõaråpatvena manàguddi÷ya na tu såtravçttibhyàü tàtparyakathanàdilakùaõaparãkùàvistàreõa nirõãya nijàlaïkàrasåtràõàü vçttyà tàtparyamucyata iti /
asyàbhipràyaþ-tathà ca dhvanermanàgudde÷amàtrameva karoti 'iha hi tàvadbhàmaha-'ityàdinà /
tadevattàvadàstàm /
nijeti /
parakãyàõàü såtràõàü såtraõàü tàtparyakathanànavabodho 'pi syàditi bhàvaþ /
tathà na kai÷cidapi parairãddaü÷i såtràõi kçtànãtyapi dhvanitam /
tàtparyamiti /
saükùitpàrthaprakà÷anamityarthaþ /
anyathà hi kathanàpi granthena pàraü na yàyàt /
nanu - 
'àdivàkye prayoktavyamabhidheyaprayojane /
pratipàdayituü ÷rotçpravàhotsàhasiddhaye' //
iti nãtyà ÷rotçpravçttyartha sarvatraivàdivàkye 'bhidheyaprayojanàdyabhidhãyatte /
tacceha noktamiti kathamatra ÷rotéõàü pravçttiþ syàt /
maivam /
alaïkàrà hyatràbhidheyàþ /
teùàmatra sàkùàdevàbhidhànàt /
tadabhidhàyakaü cedamalaïkàrasarvasvàkhyaü prakaraõamityabhidhànàbhidheyayorniyamagarbhãkàreõàrthàkùitpo vàcyavàcakabhàvalakùaõaþ saübandhaþ /
nahyevaüvidhametabhidhàyakaü prakaraõàntaramasti /
tasyànviùyamàõasyàpyupalambhayogyasyànupalambhàt /
ata evàtrànyàlaïkàragranthavailakùaõyoddhoùaõàya 'tàtparyamucyate'ityàdyuktam /
abhidheyà÷càtràlaïkàràþ kàvyàlaïkàrà na laukikà ityeteùàü kàvyopaskçtidvàreõa pàramparyeõa- 
'kàvyaü ya÷aser'thakçte vyavahàravide ÷ivetarakùataye /
sadyaþ paranirvçtaye kàntàsaümitatayopade÷ayuje' //
ityàdyuktanãtyà tadavinàbhàvasvabhàvatvàdarthàkùitpasarvapuruùàrthasiddhiråpà caturvargàvàtpiþ prayojanam /
tayo÷ca sàdhyasàdhanabhàvalakùaõaþ saübandhaþ /
iti sthitamevàdivàkyasya ÷rotç÷ravaõa÷raddhàvirbhàvanibandhanatvam /


--------------------

RuAssC_0/2:

nanu yadãhàlaïkàrà abhidheyàstarhi tadalaïkaryo 'pya-bhidheyaþ /
'alaïkàrà alaïkàryàpekùàþ' iti nãtyà sa evaiùàü ko nàma yadupaskàrakatvenaitatsvaråpamabhidhãyata ityà÷aïkya tadavataraõikàmeva vaktumupakramate-
ihetyàdinà /





____________________________________________________________


START Bhåmikà


#<
iha hi tàvad bhàmahodbhañaprabhçtaya÷cirantanàlaïkàrakàràþ pratãyamànamarthe vàcyopaskàrakatayàlaïkàrapakùanikùitpaü manyante /
tathàhi-paryàyoktàprastutapra÷aüsàsamàsoktyàkùepavyàjastutyupameyopamànanvayàdau vastumàtraü gamyamànaü vàcyopaskàrakatvena 'svasiddhaye paràkùepaþparàrthe svasamarpaõam' iti yathàyogaü dvividhayà bhaïgyà pratipàditaü taiþ /
rudrañenàpi bhàvàlaïkàro dvidhoktaþ /
råpakadãpakàpahnutitulyayogitàdàvupamàdyalaïkàro vàcyopaskàrakatvenoktaþ /
utprekùà tu svayameva pratãyamànà kathità /
rasavatpreyaþprabhçtau tu rasabhàvàdirvàcya÷obhàhetutvenoktaþ /
taditthaü trividhamapi pratãyamànamalaïkàratayà khyàpitameva / [RuAss_Bhå.1]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.1]:

prabhçtinà daõóyàdayaþ /
tàvacchabdo vipratipattyabhàvadyotakaþ /
cirantanetyàdi /
dhvanikàramatamebhirna dçùñamiti bhàvaþ /
pratãyamànamiti /
vàcyavyatiriktatvena svasaüvedanasiddhamapãkatyarthaþ /
arthamiti /
vi÷ràntisthànatayà paramopàdeyatàlakùaõam /
vàcyopaskàrakatayetiùa /
vàcyopaskàrakatvaü hyalaïkàràõàmàtmabhåtam /
alaïkàrapakùanikùitpamiti /
samagràlakàràntarbhåtaü na punastadvyatiriktamityarthaþ /
manyanta iti /
tathàtvena manyante na punastathà saübhavatãtyarthaþ /
nahyabhimananamàtreõaiva bhàvànàmanyathàbhàvo bhavatãti bhàvaþ /
etadeva dar÷ayati-tathàhãtyàdinà /
tairvastumàtraü gabhyamànaü vàcyopaskàrakatvena pratipàditamiti saübandhaþ /
vastumàtraü na punaralaïkàrà rasa÷ca /
svasiddhaya iti /
'kuntàþ pravi÷anti' ityàdau kuntairàtmanaþ prave÷asiddhyarthaü svasaüyoginaþ puruùà àkùipyante /
tairvinà teùàü prave÷àsidhdeþ /
'gaïgàyàü ghoùaþ' ityàdau tu gaïgà÷abdaþ paratratañe ghoùàdhikaraõatàsiddhaye svàtmànamarpayati /
svayaü tasya ghoùàdhikaraõatvàsaübhavàt /
yathàyogamiti /
kvaciddhi vàcyor'thaþ svasiddhaye paraü pratãyamànamarthamàkùipati /
kvacicca svayamanupapadyamànaþ sanpratãyamàna evàrthe svaü samarpayati /
tena yatra yàdçtkatra tàdçgeva yojyamityarthaþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1a]

tatra paryàyoktaü yathà- 
'adhàkùãnno laïkàmayamayamudanvantamataradvi÷alyàü saumitrerayamupaninàyauùadhivanàt /
iti smàraü smàraü tvadarivalabhãcitralikhitaü hanåmantaü dantairda÷ati kupito ràkùasagaõaþ //
'atra ràkùasagaõavçttànto vàcyaþ san svasiddhaye paraü kàraõaråpamaripalàyanàdyàkùipati /
tatpalàyanàdyantareõa ràkùasavçttàntasyàsaügateþ /
aprastutapra÷aüsà yathà- 
'pràõà yena samarpitàstava valàdyena tvamutthàpitaþ skandhe yasya ciraü sthito 'si vidadhe yaste saparyàmapi /
tasyàsya smitamàtrakeõa janayanpràõàpahàrakriyàü bhràtaþ pratyupakàriõàü dhuri paraü vetàlalãlàyase' //
atra vetàlacaritamaprastutaü prakaraõàdiva÷ena svayamanupapadyamànaü sat prastute kçtaghnavçttànte svaü samarpayati /
samàsoktiryathà- 
'dantakùatàni karajai÷ca vipàñitàni prodbhinnasàndrapulake bhavataþ ÷arãre /
dattàni raktamanasà mçgaràjavadhvà jàtaspçhairmunibhirapyavalokitàni' //
atra bodhisattve nàyakavyavahàre na saübhavatãti svasiddhyarthaü nàyakatvamàkùipati /
àkùepo yathà- 
'kiü bhaõimo bhaõõai kitti adha kiü và imeõa bhaõieõa /
bhaõõihisi tahavi ahavà bhaõàmi kiü và õa bhaõiosi' //
('kiü bhaõamo bhaõyate kiyadivàtha kiü vànena bhaõitena /
bhaõiùyate tathàpyathavà bhaõàmi kiüvà na bhaõito 'si') //
atra vakùyamàõaviùayo bhaõananiùedho vàcyaþ san vaktumevopakràntasya niùedhànupapatteþ svayamavi÷ràmyan svàtmasamarpaõena tvàü prati mariùyàmi athavà mriye yadvà mçtà yàvadahamiti vidhitrayamarthànataramàkùipati /
yattvatrànyaiþ 'vàcyor'thaþ svasiddhayer'thàntaramàkùipati'ityuktaü tadayuktameva /
tathàtve hi niùedha eva paryavasitaþ syànna niùedhàbhàsa ityàkùepàlaïkàra eva na syàt /
'àmukhàvabhàsamàno hi niùedha' àkùepalakùaõam /
na ca vidhiniùedhayorvirodhàtsàdhyasàdhanabhàvo yuktaþ /
vyàjastutiryathà- 
'ihiõaü paduõopahuõo pahuttaõaü kiü cirantanapahåõa /
guõadosà dosaguõà ehiü kaà õahu kaà tehiü' //
('adhunà prabhavaþ prabhavaþ prabhutvaü kiü cirantanaprabhåõàm /
guõadoùà doùaguõà ebhiþ kçtà na khaluþ kçtàstaiþ') //
atra cirantanànàü nindà vàcyà satã svayamanupapadyamànà stutàvàtmànamarpayati /
tadgatatvena vastudar÷itàyà nindàyà asaübhavàt /
evamadyatanànàmapi stutirnindàyàmàtmànamarpayati /
tasyà api viparãtatayà tadgatatvenàsaübhavàt /
yatpunaratrànyaiþ svasiddhaye paràkùepo vyàkhyàtastadupekùyameva /
yato 'tra cirantanànàü syutyàkùepeõa eva paryavasitaþ syàditi naitadyuktam /
kiü ca lakùaõàyàmapi svasiddhaye paràkùepo na yuktaþ /
tathàtve hilakùaõàyàþ svaråpahàniþ syàt /
vàcyalakùaõasyaiva svasya siddhatvànmukhyàrthabàdhàbhàvàt /
na caikadà ekasya bàdhaþ siddhi÷ceti vaktuü yuktam /
vipratiùiddhaü hyetat /
vàcyasyaiva yadyatrasiddhistadabhidhaiva syànna lakùaõà /
tasyà hi mukhyàrthabàdha eva jãvitam /
'kuntàþ pravi÷anti' ityàdau ca kuntànàü svayaü praveùñumasaübhavànmukhyàrthabàdha eveti parasya kuntavadråpasya lakùyasyaivàrthasya pràdhànyam /
ata÷ca lakùaõàyàü bàdhitaþ sanmukhyo 'rthaþ paratra lakùya eva svaü samarpayatãtyeva yuktam /
nanu yadyevaü tatparyàyoktàdau vàcyasidhyarthaü parasya lakùyasyàkùepaþ pratãyata yatãtyeva yuktam /
nanu yadyevaü tatparyàyoktàdau vàcyasidhyarthaþ paratra lakùya eva svaü samarpayatãtyeva yuktam /
nanu yadyevaü tatparyàyoktàdau vàcyasidhyarthaü parasya lakùyasyàkùepaþ pratãyata iti tatra kiü pratipattavyam /
idaü pratipattavyam-atra hi lakùaõàyà eva nàvakà÷aþ /
tatra hi kathamahaü syàmiti vàcyaü sat kàryaü tadavinàbhàvàtparaü kàraõamàkùipatãtyàkùepeõaiva siddhestasyà anupayogaþ /
'gauranubandhyaþ'ityatra yathà kathaü me ÷ruticoditamanubandhanaü syàditi jàtyà vyaktyavinàbhàvàdvyaktiràkùipyate natu lakùyate tathaivàtràpi kàrcakàraõayorj¤eyam /
evaü samàsoktàvapi nàyakavyavahàrastadavinàbhàvitvàdeva nàyakatvamàkùipatãtcatràpi lakùaõàmålatvaü nà÷àïkanãyam /
anthakçtà punareta¤cirantanamatànuvàdaparatayoktam /
asmàbhistu prasaïgàdvastu paryàlocitamityalaü bahunà /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1b]

upameyopamà yathà- 
'rajobhiþ syandanoddhatairgajai÷ca ghanasaünibhaiþ /
bhuvastalamiva vyoma kurvanvyomeva bhåtalam' //
atra dvayoþ parasparamupamànopameyatvaü vàcyaü sat svayamanupapadyamànamupamànàntaravihalakùaõe paratra vastvantare sva samarpayati /
ananvayo yathà - 
'bhavàniva bhavàneva bhaved yadi paraü bhaca /
sva÷aktivyåhasaüvyåóhatrailokyàrambhasaühçtiþ' //
atraikasyaivopamànopameyabhàvo vàcyaþ sandvitãyamabrahmacajàryabhàve paratra vastvantare svaü samarpayati /
àdi÷abdaþ prakàre /
tenàniùñavidhyàbhàsàkùepàdergrahaõam /
yathà- 
'bhavatu viditaü vyarthàlàpairalaü priya gamyatàü tanurapi na te doùo 'smàkaü vivistu paràïmukhaþ /
tava yadi tathà ruóhaü prema prapannamimàü da÷àü prakçtitarale kà no vrãóà gate hatajãvite' //
atra kàntaprasthànavidhirvàcyaþ sanniùeddhamevopakràntatya vidhànànupapatteþ svayamavi÷ràntaþ svasamarpaõena niùedhamàkùipati /
evaü dvividhayà bhaïgyà gamyamànaü vastumàtraü vàcyoparaskàrakamevotyuktam /
evamapi pratãyamànasyàrthasya viviktaviùayàntaropàlambhàdalaïkàràntarbhàvo na sidhyatãtyà÷aïkyàha-rudrañenetyàdi /
dvidheti /
guõãbhåtàguõãbhåtavastuviùayatvenetyarthaþ /
yadàha- 
'yasya vikàraþ prabhavannapratibaddhena hetunà yena /
gamayati tadabhipràyaü tatpratibandhaü ca bhàvo 'sau //
gràmataruõaü taruõyà navava¤julama¤jarãsanàthakaram /
pa÷yantyà bhavati muhurnitaràü malinà mukhacchàyà //
abhidhepamabhidadhànaü tadeva tadasadç÷aguõadoùam /
arthàntaramavagamayati yadvàkyaü so 'paro bhàvaþ //
ekàkinã yadabalà taruõã tathàhamasmadgçhe gçhapatiþ sa gate vide÷am /
kaü yàcase tadiha vàsamiyaü varàkã ÷va÷rårmamàndhabadhirà nanu måóha pàntha' //
iti //
yadvà dvidheti pårvavadeva lakùaõàdvayà÷rayeõa vyàkhyeyam /
tenàdye svasiddhaye paràkùepaþ, paratra tu aparàrthaü svasamarpaõam /
yattvatrànyairbhàvairnirvedàdibhirupalakùito vàcyapratãyamànatvena dvividhà bhàvàlaïkàro vyakhyàtastudutsåtrameva /
rudrañena tathàtvena tasyàpratipàdanàt /
tatràpi ca vastumàtrasya vàcyopaskàrakatvàbhidhànasamaye vaktumucitatvàt /
tadevaü guõãbhåtàguõãbhåtatvena dviprakàraü vastu tàvadvàcyopaskàrakatvena pratipàditam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1c]

idànãmalaïkàrasyàpi pratãyamànasya vàcyopaskàrakatvaü pratipàdayati-råpaketyàdinà /
tatra råpaka yathà - 
'bhåmabhrukuñipannagãphaõamaõiþ kàyasya caõóaü cità- kuõóaü kuõóalitendunàlavalayaprabhuü÷i raktotpalam /
ghràõasphàñikamallikàparicite bhàlàgra÷àlàjire- dãprà dãpa÷ikhà ÷ivasya nayanaü kàr÷ànavaü pàtu naþ' //
atra nayanàdãnàü maõiprabhçtãnàü copamà vàcyopaskàràyàvagamyate /
tàü vinà sàdç÷yàpratipatteþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1d]

dãpakaü yathà- 
'pàuabandhaü paóhiuüvandheuü tahaa kujjakusumài /
poóhamahilaü a ramiuü viralaccia ke vi jàõanti' //
atraka pràkçtabandhapàñhàderupamà vàcyopaskàràyàvagamyate /
prakçtasya prauóhamahilàramaõàdeþ sàdç÷yopàdànàyaivobhayorupanibandhanàt /
apahnutiryathà- 
'dvaguõitàdupadhànabhujàcchiraþ pulakitàdurasaþ stanamaõóalam /
adharamardhasamarpitamànanàd vyaghañayanta katha¤cana yoùitaþ' //
atra bhujàdãnàü sàdç÷yàvagamàdupamà vàcyopaskàràyàvagamyate /
tulyayoditàdàvityàdi÷abdànnidar÷anàdergrahaõam /
upamàdãtyàdi÷abdàdupameyopamàdãnàm /
tattu yathà - 
'pravàtanãletpalanirvi÷eùamadhãraviprekùitamàyatàkùyà /
tayà gçhãtaü nu mçgàïganàbhyastato gçhãtaü nu mçgàïganàbhiþ' //
atra vàcyàyà nidar÷anàyà upaskàratvenopameyopanà gamyate /
tàmantareõàsaübhavadvastusaübandhatvena vàcyasyàvi÷rànteþ /
ata÷càtràlaïkàro gamyamànaþ sthito na vastumàtram /
tena pårvatra yadàdigrahaõaü saphalayitumanyairetadudàhçtaü tadayuktameva /
tatra vastumàtrasya vàcyopaskàrakatvena pratipipàdayiùitatvàt /
vàcyopaskàrakatvenotprekùà kathitetisamanvayaþ /
sà tu - 
'mahilàsahassabharie tuya hiae suhaa sà amàyantã /
diahaü aõaõõaammà aïgaü taõuaü pi taõuei' //
iti /
('mahilàsahastrabharite tava hçdaye subhaga! sà antãmà /
divasamananyakarmà aïgaü tanukamapi tanåkaroti') //
taditthamalaïkàro 'pi pratãyamàno vàcya÷obhàhetutvenoktaþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1e]

adhunà rasasyàpi vàcyopaskàrakatvaü dar÷ayitumàha-rasavadityàdi /
prabhçti÷abdàdårjasvyàdayaþ /
àdi÷abdàcca tadàbhàsàdayaþ /
tatra rasavadalaïkàro yathà- 
'kçcchreõoruyugaü vyatãtya suciraü bhràntvà nitambasthale madhye 'syàstrivalãtaraïgaviùame nispandatàmàgatà /
maddç÷ñistçùiteva saüprati ÷anairàruhya tuïgau stanau sàkàïkùaü muhurãkùate jalalavaprasyandinã locane' //
atra vatsaràjasya parasparàsthàbandharåpo ratyàkhyaþ sthàyibhàvo vibhàvànubhàvavyabhicàrisaüyogàd rasãbhåtaþ san vàcyopaskàrakaþ /
tatsaüvalitatvena vàcyasya sacamatkàra pratipatteþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1f]

preyolaïkàro yathà- 
'tiùñhotkopava÷àtprabhàvapihità dãrghaü na sà kupyati svargàyotpatità bhavenmayi punarbhàvàrdramasyà manaþ /
tàü hartuü vivudhadviùo 'pi na ca me ÷aktàþ purovartinãü sà càtyantamagocaraü nayanayoryàteti ko 'yaü vidhiþ' //
atra vitarkàkhyo vyabhicàribhàvo vàcya÷obhàdhàyaka eva /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1g]

årjasvyalaïkàro yathà- 
'haglãlàsu sakautukaü yadi manastanme dç÷àü viü÷ati- rniþsaüdhau parirambhaõe ratiratho dormaõóalã dç÷yatàm /
prãti÷cetparicumbane da÷amukhã vaidehi!sajjà puraþ paulastyasya ca ràghavasya ca mahatpa÷yopacàràntaram' //
atra sãtàü prati ràvaõasya ratiranocityena pravçtteti rasàbhàso vàcyopaskàrakaþ /
anyattu svayamabhyåhyam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.1h]

etadevopasaüharati-taditthamityàdinà /
trividhamiti /
paryàyoktàdau vastu, råpakàdàvalaïkàraþ, rasavadàdau rasaþ /
tadevaü cirantanaiþ pratãyamànasyàlaïkàràntarbhàva eva tàvaduktaþ /
tadupaskàryaþ punaràtmà kai÷cidapi nàbhyupagataþ /



#<
vàmanena tu sàdç÷yanibandhanàyà lakùaõàya vakroktyalaïkàratvaü bruvatà ka÷ciddhvanibhedo 'laïkàratayaivoktaþ /
kevalaü guõavi÷iùñapadaracanàtmikà rãtiþ kàvyàtmakatvenoktà /
udbhañàdibhistu guõàlaïkàràõàü pràya÷aþ sàmyameva såcitam /
viùayamàtreõa bhedapratipàdanàt /
saüghañanàdharmatvena ceùñeþ /
tadevamalaïkàrà eva kàvye pradhànamiti pràcyànàü matam / [RuAss_Bhå.2]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.2]:

vàmanena pratãyamànasyàlaïkàràntarbhàvamabhidadhatàpi tadupaskàryaü àtmà ka÷cidukta ityàha-vàmanenetyàdi /
tu÷abdaþ pårvebhyo vyatirekadyotakaþ /
àtmano 'pi pratipàdakatvàt /
bruvateti /
yadàha-'sàdç÷yàllakùaõà vakroktiþ' iti /
etadevodàjahàra ca 'unmãmãlakamalaü sarasãnàü kairavaü ca nimimãla mugurtam' iti /
ka÷ciddhvanibheda iti /
'avivakùitavàcyàdiþ' /
kevalamiti /
yadi paramityarthaþ /
gumeti /
yadàha-'vi÷iùñà padaracanà rãtiþ' iti /
kàvyàtmakatveneti /
yadàha-'rãtiràtmà kàvyasye'ti kàvyatvebhyupagatàyà rãteþ 'tadati÷ayahetavastvalaïkàràþ' ityàdyuktyàntarbhàvitadhvanayo 'laüïkàrà upaskàrakà ityetanmatam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.2a]:

anyaiþ punaretadapi pratyuktamityàha-udbhañàdibhirityàdinà /
pràya÷a iti /
bàhulyenetyarthaþ /
viùayamàtreõeti /
bhinnakakùyàõàü hyupaskàryopaskàrakatvasyànupapatteþ /
tathàtve càlaïkàràmapi guõopaskàryatvaü prasajyate /
samànanyàyatvàt /
tadguõàlaïkàràõàü tulyatvavàdina evaudbhañàþ /
itthamanena vàcyà÷rayàõàmalaïkàràõàü madhya eva dhvanerantarbhàvàdibhidhàvyàpàragocara eva dhvaniþ, na punastadvyatiriktaþ ka÷ciddhvanirnàmeticirantanànàü matamityuktam /
idànãü yadapyanyairasya bhaktyantarbhåtatvamuktaü tadapi dar÷ayitumàha-vakroktãtyàdi /



#<
vakroktijãvitakàraþ punarvaidagdhyabhaïgãbhaõitisvabhàvàü bahuvidhàü vakroktimevapràdhànyàtkàvyajãvitamuktavàn /
vyàpàrasya pràdhànyaü ca [kàvyasya] pratipede /
abhidhànaprakàravi÷eùà eva càlaïkàràþ /
satyapi tribhede pratãyamàne vyàpàraråpà bhaõitireva kavisaürambhagocaraþ /
upacàravakratàdibhiþ samasto dhvaniprapa¤caþ svãkçtaþ /
kevalamuktivaicitryajãvitaü kàvyaü, na vyaïgyàrthajãvitamiti tadãyaü dar÷anaü vyavasthitam / [RuAss_Bhå.3]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.3]:

vaidagdhyetyanena vakrokteþ svaråpamuktam /
yadàha-'vakroktireva vaidagdhyabhaïgãbhaõitirucyat' iti /
evakàro 'nyasya kàvyajãvitatvavyavacchedakaþ /
kàvyajãvitamiti kàvyasyànupràõakam /
tàü vinà kàvyameva na syàdityarthaþ /
yadàha-vicitro yatra vakroktivaicitryaü jãvitàyate'iti /
vyàpàrasyeti kavipratibhollikhitasya karmaõaþ /
kavipratibhànirvartitatvamantareõa hi vakroktireva na syàditi kasya jãvitatvaü ghañata iti tadanuùaktamevànvàsyàtra pràdhànyaü vivakùitam /
ata÷ca dvayoþ pràdhànyasya duryojatvamatra nà÷aïkanãyam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.3a]:

alaïkàrà iti /
tenokta iti ÷eùaþ /
evakàra÷cirantanoktadhvaniprakàravi÷eùanyavacchedakaþ /
satyapãti /
sadapi pratãyamànamanàdçtyetyarthaþ /
vyàpàraråpeti vakrasvabhàvetyarthaþ /
bhaõitirityuktiþ kavãti /
tatraiva kaviþ saürabdha ityarthaþ /
tatsaürambhamantareõa hi vakroktireva na càretyàdi /
upacàravakratàdãnàmeva madhye dhvanirantarbhåta iti tàtparyàrthaþ /
yadàha- 
'yatra dåràntare 'nyasmàtsàmànyamupacaryate /
le÷enàpi bhavetkartuü ki¤cidudriktavçttitàm' //
yanmålà sarasollekhà råpakàdiralaïkçtiþ /
upacàrapradhànàsau vakratà kàcidiùyate' //
iti /
etàmevodàjahàra ca- 
'gaaõaü ca mattamehaü dhàràluliajjuõàiü a vaõàiü /
nirahaïkàramiaïko haranti nãlàoü a õisào' //
('gaganaü ca mattameghaü dhàràlulitàrjunàni ca vanàni /
nirahaïkàramçgàïkà haranti nãlà÷ca ni÷àþ') //
atra madanirahaïkàratve aupacàrike ityupacàravakratà /
àdipadena kriyàvakratàdãnàmapi grahaõam /
evaü sarvo 'pi dhvaniprapa¤co vakroktibhireva svãkçtaþ sansthita eva /
yadi paraü tasya pràdhànyameva nàstãtyàha-kavelamityàdi /
tadãyamiti /
vakroktijãvitakàrasaübandhãtyarthaþ /
taditthaü lakùaõàmålavakroktimadhyàntarbhàvàddhvanereva tattvaü pratipàditam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.3b]:

kai÷cidapyasya vàgaviùayatvàdalakùaõãyatvamuktamityàha- bhaññanàyaketyàdi /



#<
bhaññanàyakena tu vyaïgyavyàpàrasya prauóhoktyàbhyupagatasya kàvyaü÷atvaü bruvatà nyagbhàvita÷abdàrthasvaråpasya vyàpàrasyaiva pràdhànyamuktam /
tatràpyabhidhàbhàvakatvalakùaõavyàpàradvayottãrõo rasacarvaõàtmà bhogàparaparyàyovyàpàraþ pràdhànyena vi÷ràntisthànatayàïgãkçtaþ / [RuAss_Bhå.4]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.4]:

prauóhoktyeti /
na punarlakùaõakaraõena /
ata evokteþ prauóhatvaü yallakùayituma÷akyaistasyàpyabhyupagamaþ /
kàvyàü÷atvamiti na punaþ kàvyàtmatvam /
yadàha- 
'dhvanirnàmàparo yo 'pi vyàpàro vya¤janàtmakaþ /
tasya siddhe 'pi bhede syàtkàvyàü÷atvaü na råpità' //
iti /
vyàpàrasyeti /
kavikarmaõaþ /
anyathà ÷abdapradhànebhyo vedàdibhyor'thapradhànebhya÷cetihàsàdibhyaþ kàvyasya vailakùaõyaü na syàt /
taduktam- 
'÷abdapràdhànyamà÷ritya tatra ÷àstraü pçthagviduþ /
arthatattvena yuktaü tu vadantyàkhyànametayoþ //
dvayorguõatve vyàpàrapràdhànye kàvyadhãrbhavet' //
iti /
tatràpãti /
kavikarmaråpasya vyàpàrasya pràdhànye satyapãtyarthaþ /
'abhidhà bhàvanà cànyà dadbhogãkçtireva ca' iti kàvyaü tàvat tryaü÷aü tenoktam /
tatràpi- 
'tàtparyà÷aktirabhidhà lakùaõànumitã, dvidhà /
arthàpattiþ kvacittantraü samàsoktyàdyalaïkçtiþ' //
'rasasya kàryatà bhodo vyàpàràntarabàdhanam /
dvàda÷etthaü dhvanerasya sthaità vipratipattayaþ' //
iti /
nãtyà bahavo vipratipattiprakàràþ saübhavanti, tathàpi
'kàvyasyàtmà dhvaniriti budhairyaþ samàmnàtapårva- stasyàbhàvaü jagadurapare bhàktamàhustamanye /
kecidvàcàü sthitamaviùaye tattvamåcustadãyam'- ityuktanãtyaiva dhvanervipratipattiprakàrannayamiha pràdhànyenoktam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.4a]:

evamidànãmetadvipratipattiprakàratrayaü niràkurvan dhvanereva kàvyàtmatvaü sàdhayati- dhvanikàra ityàdinà /



#<
dhvanikàraþ punarabhidhàtàtparyalakùaõàkhyavyàpàratrayottãrõasya dhvananadyotanàdi÷abdàbhidheyasya vya¤janavyàpàrasyàva÷yàbhyupagamyatvàd vyàpàrasya ca vàkyàrthatvàbhàvàd vàkyàrthasyaiva ca vyàïgyaråpasya guõàlaïkàropaskartavyatvena pràdhànyàd vi÷ràntidhàmatvàdàtmatvaü sidhdàntitavàn /
vyàpàrasya viùayamukhena svaruõpratilambhàt tatpràdhànyena pràdhànyàt svaråpeõa vicàryatvàbhàvàd viùayasyaiva samagrabharasahiùõutvam /
tasmàd viùaya eva vyaïgyanàmà jãvitatvena vaktavyaþ,yasya guõàlaïkàrakçtacàrutvaparigrahasàbhràjyam /
rasàdayastu jãvitabhåtà nàlaïkàratvenavàcyàþ /
alaïkàràõàmupaskàrakatvàd,rasàdãnàü ca pràdhànyenopaskàryatvàt /
tasmàd vyaïgya eva vàkyàrthãbhåtaþ kàvyajãvitamityeùa eva pakùo vàkyàrthavidàü sahçdayànàmàvarjakaþ /
vya¤janavyàpàrasya sarvairanapahnutatvàt tadà÷rayeõa ca pakùàntarasyàpratiùñànàt /  [RuAss_Bhå.5]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.5]:

samayàpekùàrthàvagama÷aktirabhidhà /
sàmànyànàü parasparànvitatvena vi÷eùàrthàvabodhana÷aktistàtparyam /
mukhyàrthabàdhàdisahakàryapekùàrthaüpratibhàsana÷aktirlakùaõà /
etadvyàpàratrayàduttårõasya tadatiriktasyetyarthaþ /
tathà ca 'gaïgàyàü ghoùaþ' ityatra gaïgà÷abdo ghoùa÷abda÷ca sàmànyàtmake jalapravàhe gçhanikurambe ca saüketitau /
sàmànya evodyogàt /
vi÷eùasya hi saüketakaraõe ànantyaü vyabhicàra÷ca syàt /
tata÷càbhidhayà jalapravàhamàtraü gçhanikurambamàtraü ca pratãtimityekà kakùyà /
etatpratipàdyànyapratipàdanàyàpyabhidhà na samarthà /
'vi÷eùyaü nàbhidhà gacchet kùãõa÷atkirvi÷eùaü gamayanti hi' iti nyàyàttàtprarya÷aktyà sàmànyànyàdhàràdheyabhàvenàvasthitaü vi÷iùñaü gaïgàghoùàdyàgårayantãti tàtparyeõa parasparànvitatvamàtrameva pratãyata iti dvitãyà /
jalapravàhasya ca ghoùàdhikaraõatvamayuktamiti pramàõàntarabàdhitaþ san gaïgà÷abdastadadhikaraõayogyaü tañaü lakùayatãti tçtãyà /
tatra tàvat 'mukhyàrthabàdhe tadyoge ruóhito 'tha prayojanàt /
anyor'tho lakùyate yat sà lakùaõà'ropità kriyà' //
iti //
nãtyà lakùaõà tritayasaünidhàveva bhavati /
tatra mukhyàrthabàdhà tàvatpratyakùàdipramàõàntaramålà /
ya÷ca sàmãpyàdisaübandhaþ sa ca pramàõàntaràvagamya eva /
yatpunaridaü ghoùasya ÷ettayapàvanatvàdilakùaõaü prayojanaü pratãyate tacchabdàntarànuktaü pramàõàntaràpratipannaü ca kuta àgatam /
na tàvatpratyakùàdeva tatpratãtiþ, asmàdeva ÷abdàdavagamàsiddheþ /
÷abdàrthe ca tasyàpravçtteþ /
nàpyanumànàt /
sàmãpye 'pi ÷aityapàvanatvàderasaübhavàdanaikàntikatvàt /
na smçtiþ /
tadanubhavàbhàvàt /
satyamapi và tasyàü niyamasmaraõaü na syàt /
asmàdeva ca ÷abdàdetadeva budhyata iti ko hetuþ /
tasmàdasyaiva ÷abdasyaiùa vyàpàro 'bhyupagantavyaþ /
nirvyàpàrasyàrthapratãtikàritvàbhàvàt /
sa tàvannàbhitmà /
samayàbhàvàt /
na tàtparyàtmà /
tasyànvayapratãtàveva parikùayàt /
na lakùaõàtmà /
mukhyàrthabàdhàdyabhàvàt /
tasmàdabhidhàtàtparyalakùaõàvyaktirikta÷caturthakakùyànikùitpo vyaïgyaniùñovya¤janàvyapàro 'bhihitànvayavàdinàva÷yàbhyupagantavyaþ /
anvitàbhidhànavàdinàpi yatparaþ ÷abdaþ sa ÷abdàrtha iti ÷aravadabhidhàvyàpàrameva dãrghadãrghamicchatàpi naimittikàrthànusàreõa nimittàni kalpyanta iti nimittaparikalpane 'pi samagraiveyaü prakriyànusàraõãyevetyubhayathàpi siddha eva vya¤janavyàpàraþ /
evacca gahanagahanamiti manageva siddharasanyàyenehoktam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.5a]:

àdi÷abdàtpratyàyanàvagamanàdãnàmapi grahaõam /
ava÷yeti /
tena vinà vyaïgyasyàrthattyàsaügrahaõàt /
vyàpàrasyeti /
vya¤janàtmikàyàþ kriyàyà ityarthaþ /
sà khalu sàdhyamànatvena pårvàparãbhåtàvayavatvànna svaråpeõopalabhyata iti vicàrapadavimeva svayamupàroóhuü notsahata iti kathaü nàma tasyà vàkyàrthatvaü syàditi bhàvaþ /
yad vakùyati-'vyàpàrasya viùayamukhena svaråpapratilambhàt tatpràdhànyena pràdhànyàtsvaråpeõa vicàryatvàbhàvàd viùayasyaiva samagrabharasahiùõutvam' iti /
upaskartavyatveneti /
tatparatayàvasyànenetvathaþ /
yaduktam- 
'vàcyavàcakacàrutvahetånàü vivadhàtmanàm /
rasàdiparatà yatra sa dhvanerviùayo mataþ' //
iti //
ata eva vi÷ràntidhàmatvàdityuktum /
àtmatvamiti /
sàrabhåtatvamityarthaþ /
aata÷ca tena vinà kàvyaü kàvyameva na syàditi tàtparyam /
nahi nirjãvaü ÷arãraü kvàpyupayuktam /
nanu yadyevaü darhi 'gaïgàyàü ghoùaþ' ityatràpi vyaïgyasya sadbhàvàt kàvyatvaü prasajyate /
naitat /
iha yadvadàtmano vyàpakatvàccharãre ghañàdau vartamànatve 'pi karaõàdivi÷iùñe ÷arãre eva jãvavyavahàro na ghañàdau, tadvadasyàpi vivadhaguõàlaïkàraucityacàru÷abdàrtha÷arãragatatvenaivàtmatvavyavahàro nànyatreti na ka÷ciddoùaþ /
nanu ca sarvatra kriyàyà eva pràdhànyaü prasiddham,iha punarviùayasyoktamiti kimetadityà÷aïkakyàha-vyàpàrasyetyàdi /
viùayamukheneti /
yathà dyodanàderviklittyàmiti kimevadityà÷aïkàyàha-vyapàrasyetyàdi /
viùayamukheneti /
yathà hyodanàderviklittyayayàdimukhena pàkàdeþ kriyàyàþ svaråpopallambhaþ /
tatpràdhànyeneti /
viùayapradhànatvenetyarthaþ /
tena vyàpàrasya pràdhànyamupacaritamiti bhàvaþ /
svaråpeõoti /
svaråpaü hi tasya sàdhyamànatvàdi vicàravituma÷akyam /
sidhdasya hi vicàrà bhavatãti bhàvaþ /
evakàro vya¤janavyàpàravyavacchedakaþ /
samagreti /
samagrasya bharasyàtmeti vyavahàràdeþ sahana÷ãlatvamityarthaþ /
etadevopasaüharati-tatsàdityàdinà /
yasyeti /
vyaïgyanàmno rasàccàmano viùayasya /
guõàlaïkàra kçta-rutveti /
guõànàü- 
'vàcyavàcakacàrutvahetånàü vividhàtmanàm /
rasàdiparatà yatra sa dhvanerviùayo mataþ' //
iti //
ata eva vi÷ràntidhàmatvàdityuktam /
àtmatvamiti /
sàrabhåtatvamityarthaþ /
ata÷ca tena vinà kàvyaü kàvyameva na syàdite tàtparyam /
nahi nirjåvaü ÷arãraü kàpyupayuktam /
nanu yadyevaü tarhi 'gaïgàyàü ghoùaþ' ityatràpi vyaïyasya sadbhàvàt kàvyatvaü prasajyate /
naitat /
ihayadådàtmano vyàpakatvàcchrarãre ghañàdau varttamànatve 'pi karaõàdivi÷iùñe ÷arãra eva jãvavyavahàro na ghañàdau, tadvadasyàpi vividhaguõàlaïkàraucityacàru÷abdàrtha÷arãragatatvenaivàtmatvavyavahàro nànyatreti na ka÷ciddoùaþ /
nanu ca sarvatra kriyàyà eva pràdhànyaü prasiddham,iha punarviùayasyoktamiti kimetadityà÷aïkyàha-vyàpàrasyetyàdi /
viùayamukheneti /
yathà hyodanàderviklittyàdimukhena pàkàdeþ kriyàyàþ svaråpopalabhbhaþ /
tatpràdhànyeneti /
viùayapradhànatvenetyarthaþ /
tena vyàpàrasya pràdhànyamupacaritamiti bhàvaþ /
svaråpeõeti /
svaråpaü hi tasyasàdhyamànatvàd vicàrayituma÷akyam /
siddhasya hi vicàrà bhavatãti bhàvaþ /
evakàro vya¤janavyàpàravyavacchedakaþ /
samagreti /
samagrasya hi vicàrà bhavatãti bhàva /
evakàro vya¤janavyàpàravyavacchedakaþ /
samagreti /
samagrasya bharasyàtmeti vyavahàràdeþ sahana÷ãlatvamityarthaþ /
etadevãpasaüharati-tatsmàdityàdinà /
yasyeti /
vyaïgyanàmno rasàdyatmano viùayasya /
guõàlaïkàrakçta- etveti /
guõànàü- 
'ye rasasyàïgino dharmàþ ÷auryàdaya ivàtmanaþ /
utkarùahetavaste syuracalasthitayo guõàþ' //
[kà. pra. 8] ityàdinãtyà sàkùàdeva taddharmattvàt /
alaïkàraõàmapi- 
'upakurvantu taü santaü ye 'ïgadvàreõa jàtucit /
hàràdivadalaïkàràste 'nupràsopamàdayaþ' //
[kà. pra. 8] ityàdinãtyà ÷abdàrthalakùaõàïgàti÷ayadvàreõa tadupaskàrakatvàt /
alaïkàràõàü ca rasàdiråpaü dhva¤jyamarthamalaïkurvatàü mukhyayà vçttyàlaïkàkaratvam,alaïkàryasadbhàvanibandhanatvàt tasya, rasàdyàtmana eva ca vyaïgyasyàlaïkàryatvena pratiùñhànàt /
ata eva ca yatrasphuñavyaïgyàrtharahitatvaü tatra 'guõavçttyà punasteùàü vçttiþ ÷abdàrthayormatà'[kà.pra.8] ityàdinãtyà ÷abdàrthamàtranibandhanatvenoktivaicitryamàtraparyavasitatvàdeùàü gauõamalaïkàratvam /
yadabhipràyeõaiva ca citràkhyakàvyabhedaprakàratvamalaïkàràõàü niråpayiùyate /
ata evànupràsàdayo 'laïkàrà÷citrabhityàdyanyairuktam /
sa ca pratãyamànor'tho yadyapi vastvalaïkàrarasatvena trividhaþ, tathàpi [tena vinà kàvyàtmatvàbhàvàt] mukhyatvena rasatyaivàtmatvaü yuktam /
ata÷ca vastvalaïkàrayokyadalaïkàrapakùanikùitpatvamanyairuktaü tattàvadàstàm, kàvyàtmano rasasya punaralaïkàratvamatyantamevàvàcyamityàha-rasàdaya ityàdi /
àdigrahaõàd bhàvatadàbhàsàdãnàü grahaõam /
na vàcyà iti /
vastumayuktà evetyarthaþ /
alaïkàryaüsyàlaïkàratvànupapatteþ /
tasya càlaïkàratvakathane 'laïkàryàntaraü prasajyate /
tena vinàlaïkàràõàmanupapatteþ /
etadevopasaüharati-tasmàdityàdinà /
vyaïgya iti rasàdiråpaþ /
tasyaivopakràntatvàt /
vàkyàrthãbhåta iti /
avàkyàrthãbhåtastu rasàdiralaïkàro 'pi syàt /
yaduktam - 
'pradhàne 'nyatra vàkyàrthe yatràïgaü tu rasàdayaþ /
kàvye tasminnalaïkàro rasàdiriti me matiþ' //
iti //
etacca rasavadàdyalaïkàraprastàva eva nirõeùyàmaþ /
iti÷abdaþ prameyaparisamàtpau /
etadeva yuktamityàha-eùa evetyàdi /
sarvairiti /
avàkyàrthavidbhirasahçdayapràyairityarthaþ /
pakùyàntarasyeti /
tatra tàvadvàcyavàcakamàtrà÷rayiõàmalaïkàràõàü madhye vyaïgyavya¤jakabhàvasamà÷rayeõa vyavasthitatvàdasyàntarbhàvo na yuktaþ /
yaduktam- 
'vaïgyavya¤jakasaübandhanibandhanatayà dhvaneþ /
vàcyavàcakacàrutvahetvantaþ patità kutaþ' //
iti //
lakùaõàyàmapyasyàntarbhàvo na yuktaþ /
tadasadbhàve 'sya sadbhàvàt tatsadbhàve càsyàmadbhàvàt /
yaduktam-'ativyàtperathàvyàtperna càsau lakùyate tayà' iti /
nàpyasyàlakùaõãyatvaü yuktam - 
'yatràrthaþ ÷abdo và tamarthamupasarjanãkçtasvàrthau /
vyaïktaþ kàvyavi÷eùaþ sa dhvaniriti såribhiþ kathitaþ' //
iti //
taditthametadvipratipattitrayasyàpratiùñànamupapàditam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.5b]:

idànãmanye 'pi yaþ ka÷cidvipratipattiprakàraþ kai÷ciduktaþ so 'pi nopapadyate ityàhuyattvityàdi /



#<
yattu vyaktivivekakàro vàcyasya pratãyamànaü prati liïgatayà vya¤janasyànumànàntarbhàvamàkhyat tad vàcyasya pratãyamànena saha tàdàpmyatadutpattyabhàvàdavicàritàbhidhànam /
tadetatku÷àgradhiùaõaiþ kùodanãyamatigahanamiti neha pratanyate / [RuAss_Bhå.6]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.6]:

dhvanikàrànantarabhàvã vyaktivivekakàra iti tanmatamiha pa÷cànnirdiùñam yadyapi vakroktijãvitahçdayadarpaõakàràvapi dhvanikàràntarabhànàveva, tathàpi tau cirantaramatànuyàyinàveti tanmataü pårvamevoddiùñam /
anena punaretatsvopaj¤amevoktam /
anumànantarbhàvamiti /
anumànaråpatvamevetyarthaþ /
àkhyaditi /
yadàha- 
'vàcyastadanumato và yatràrthor'thàntaraü prakà÷ayati /
saübandhataþ kuta÷cit sà kàvyànumitirityuktà' //
iti //
avicàritàbhidhànamiti /
iha liïgaliïginostàdàtmyatadutpattibhyàmeva tàvatpratibandho ni÷cãyate /
tanni÷cayenaiva ca sàdhyasiddhiþ /
anyathà hi sàdhyasiddhirnasyàdvyabhicàràt /
tatra tàdàtmyaü yathà kçtakatvànityatvayoþ /
tadutpattiryathà vahnidhåmayoþ /
vàcyapratãyamànayoþpunastàdàtmyatadutpattã na staþ /
tathàhi- 
'niþ÷eùacyutacandanaü stanatañaü nirmçùñaràgo 'dharo netre dåramana¤jane pulakità tanvã taveyaü tanuþ /
mithyàvàdini dåti bàndhavajanasyàj¤àtapåóàgame vàpåü snàtumito gatàsi na punastasyàdhamasyàntikam' //
ityatra vidhinà niùedho niùedhena và vidhiþ pratãyate /
na tasya vàcyena saha tàdàtmyam /
viruddhatvàt /
nahyabhàvo bhàvàtmà bhàvo 'pyabhàvàtmà /
nàpi tadutpattiþ /
abhàvasya janyajanakatvànupapatteþ /
nàpi niþ÷eùacyutacandanàdãnàü vi÷eùaõànàü tadantikagamanànumàpakatvaü yuktam, teùàü snànàdàvapi sadbhàvàdanaikàntikatvàt /
etacca dhvanikàreõàdåùitatvàdgranthakçtà svakaõñhena dåùitam /
ata evànenànyà vipratipattaye na dåùitàþ /
etaditi /
vàcyasya pratãyamànena tàdàtmyatadutpattyabhàvàdi neha pratanyata iti vyaktivivekavicàre hi mayaivaitadvitatya nirõãtamiti bhàvaþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.6a]:

taditthaü paraparikalpitasamàropàpasàrapratyàkhyànena pràtpapratiùñhàno dhvanirityàha-astãpyàdi /




#<
astiü tàvad vyaïgyaniùño vya¤janavyàpàraþ /
tatra vyaïgyasya pràdhànyàpràdhànyàbhyàü dhvaniguõãbhåtavyaïgyàkhyau dvau kàvyabhedau /
vyaïgyasyàsphuñatve 'laïkàrattvena citràkhyaþ kàvyabhedastçtãyaþ /
tatrottamo dhvaniþ /
tasya lakùaõàbhidhàmålatvenàvivakùitavàcyavivakùitànyaparavàcyavivakùitànyaparavàcyàkhyau dvau bhedau /
àdyo 'pyarthàntarasaükramasaüsalakùyakramitavàcyàtyàntatiraskçtavàcyatvena dvividhaþ /
dvitãyo 'pyasaülakùyakramasaülakùyakramavyaïgyatayà dvividhaþ /
lakùaõàmålaþ ÷abda÷aktimålo vastudhvaniþ,asaülakùyakramavyaïgyaþ artha÷aktimålo rasàdidhvaniþ /
saülakùyakramavyaïgyaþ ÷abdàrthobhaya÷aktimålo vastudhvaniralaïkàradhvani÷ceti /
tatra rasàdidhvaniralaïkàrama¤jaryàü dar÷itaþ, kàvyasya ÷çïgàrapradhànatvàt /
÷iùñastu yathàvasaraü tatraiva vibhaktaþ /
guõãbhåtavyaïgyo vàcyàïgatvàdibhedairyathàsaübhavaü samàsoktyàdau dar÷itaþ / [RuAss_Bhå.7]>#


--------------------

RuAssC_[Bhå.7]:
tàvacchabdo vipratipattyabhàvadyotakaþ /
asyaiva bhedanirde÷aü kartumàha-tatretyàdi /
vyaïgyaniùñhe vya¤janavyàpàre satyapãtyarthaþ /
pràdhànyàpràdhànyeti /
yaduktam- 
'tatparàveva ÷abdàrthau tatra vyaïgyaü prati sthitau /
dhvaneþ sa eva viùayo mantavyaþ saükarojjhitaþ' //
iti //
yathà- 
'prakàro 'nyo guõãbhåtavyaïgyaþ kàvyasya dç÷yate /
tatra vyaïyànvaye vàcyacàrutvaü syàt prakarùavat' //
iti //
asphuñatva iti /
vyaïgyasyàvivakùitatve satãtyarthaþ /
yaduktam- 
'rasabhàvàdiviùayavivakùàvirahe sati /
alaïkàranibandho yaþ sa citraviùayo mataþ' //
iti /
tatreti /
trayanirdhàraõe /
tasyeti,uttamasya dhvaneþ /
àdya iti avivakùitavàcyaþ /
na kevalaü dhvanirdvividhaþ yàvattatprabhodo 'pyayaü dvividha ityapi÷abdàrthaþ /
yaduktam- 
'arthàntare saükramitamatyantaü và tiraskçtam /
avivakùitavàcyasya dhvanervàcyaü dvidhà matam' //
iti //


--------------------

RuAssC_[Bhå.7a]:

dvitãya iti vivakùitànyaparavàcyaþ /
yaduktam- 
'asaülakùyakramoddyotaþ krameõa dyotitaþ paraþ /
vivakùitàbhidheyasya dhvaneràtmà dvidhà mataþ' //
iti /
atraiva vasturasàlaïkàràõàü dhvanyamànatvaü dar÷ayitumàha-lakùaõetyàdi /
lakùaõàmåla ityavivakùitavàcyaþ /
÷abda÷aktimåla iti na punarartha÷aktimålaþ /
yadyapi ÷abda÷aktimåler'tha÷aktirapyasti tathàpi tatra tasyàþ sahakàritayà vyavasthànamiti pràdhànyàcchabda÷aktimålatvamuktam /
evamartha÷aktimålatve 'pi j¤eyam /
vastudhvaniriti /
rasàlaïkàravyatiriktasya vastumàtrasya dhvanyamànatvàt /
tatràrthàntarasaükramitavàcyo vastudhvaniryathà- 
'snigdha÷yàmalakàntilitpaviyato velladbalàkà ghanà vàtàþ ÷ãkariõaþ payodasuhçdàmànandakekàþ kalàþ /
kàmaü santu dçóhaü kañhorahçdayo ràmo 'smi sarvaü sahe vaidehã tu kathaü bhaviùyati hahà hà devã dhãrà bhava' //


--------------------

RuAssC_[Bhå.7b]:

atra ràma÷abdo ràjyanirvàsanàdyasaükhyeyaduþkhabhàjanatvasvaråpaü vastu dhvanati /
atyantatiraskçtavàcyo 'pi yathà- 
'ravisaükràntasaubhàgyastuùàràvçtamaõóalaþ /
niþ÷vàsàndha ivàdar÷a÷candramà na prakà÷ate' //
atràndha÷abdaþ svàrthaü nimittãkçtyàdar÷anasàdhàraõavicchàyàtvàdidharmajàtaü vasturåpaüvyanakti /
rasàdãti /
àdi÷abdàdbhàvatadàbhàsàdayaþ /
tatra rasadhvaniryathà - 
'tvàmàlikhya praõayakupitàü dhàturàgaiþ ÷ilàyà- màtmànaü te caraõapatitaü yàvadicchàmi kartum /
astraistàvanmuhurupacitairddaùñiràlipyate me krårasta- sminnapi na sahate saügamaü nau kçtàntaþ' //
atra vibhàvànubhàvavyabhicàribhirabhivyakta eva rasaþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.7c]:

bhàvadhvaniryathà- 
'jàne kopaparàïmukhã priyatamà svapne 'dya dçùñà mayà mà màü saüspç÷a pàõineti rudatã gantuü pravçttà tataþ /
no yàvat parirabhya càñuka÷ataurà÷ràsayàmi priyàü bhràtastàvadahaü ÷añhena vidhinà nidràdaridrãkçtaþ' //
atra vidhiü pratyasåyàkhyo vyabhicàribhàvaþ /
rasàbhàsadhvaniryathà- 
'stumaþ kaü vàmàkùi kùaõamapi vinà ya na ramase vilebhe kaþ pràõàn paõamakhamukhe yaü mçgayase /
sulagne ko jàtaþ ÷a÷imukhi yamàliïgasi balàt tapaþ÷rãþ pasyaiùà madananagari dhyàyasi tu yam' //
atrànekakàmukaviùayo 'bhilàùa iti rasàbhàsaþ /


--------------------

RuAssC_[Bhå.7d]:

bhàvàbhàsadhvaniryathà- 
'ràkàsudhàkaramukhã taralàyatàkùã sà smerayauvanataraïgitavibhramàïgã /
tatkiü karomi vidadhe kathamatra maittrãü tatsvãkçtivyatikare ka ivàbhyupàyaþ //
'atrànaucityapravçttà cinteti bhàvàbhàsaþ /
bhàvapra÷amo yathà- 
'ekasmicchayane paràïmukhatayà vãtottaraü tàmya- toranyonyaü hçdayasthite 'pyanunaye saüpakùatorgauravam /
daüpatyoþ ÷anakairapàïgavalanàmi÷rãbhavaccakùuùãr- bhagno mànakaliþ sahàsarabhasavyàvçttakaõóagrahaþ' //
atràsåyàyàþ pra÷ama iti bhàvapra÷amadhvaniþ /
vastudhvaniralaïkàradhvani÷ceti /
tatra÷abda÷aktimålo vastudhvaniryathà- 
'nirvàõavairadahanà pra÷amàdarãõàü nandantu pàõóutanayàþ saha màdhavena /
raktaprasàdhitabhuvaþ kùatavigrahà÷ca svasthà bhavantu kururàjasutàþ sabhçtyàþ' //
atra kauravàõàü kùata÷arãràdikatvaü vasturåpaü ÷abda÷aktyaiva pratãyate /
sa evàrtha÷aktimålo yathà- 
'alasasiromaõi dhuttàõaü aggimo putti dhaõasamiddhimao /
iha bhaõieõa õaaïgã papphullaviloaõà jàà' //
('alasa÷iromaõirdhårtànàmagraõãrdhanasamçddhimayaþ /
iti bhaõitena natàïgã praphullavilocanà jàtà') //
athàrtha÷aktyà mamaivopabhogyo 'pyamiti vastu vyajyate /
sa evobhaya÷aktimålo yathà- 
'panthia õa ettha sattharamatthi maõaü pattharatthale ggàme /
uggaapaoharaü pekkhiåõa jai vasasi tà vasasu' //
('pathika nàtra strastaramasti manàk prastarasthale gràme /
udgatipayodharaü prekùya yadi vasasi tad vasa') //
atra yadyupabhogakùamo 'si tadà àssveti vastu vakraucityamà÷ritya ÷abdàrtha÷aktyàbhivyajyata ityubhaya÷aktimålatvam /


--------------------

RuAssC_[Bhå.7e]:

÷abda÷aktimålo 'laïkàradhvaniryathà- 
'unnataþ prollasaddhàraþ kàlàgurumalãyasaþ /
payodharabharastacvyàþ kaü na cakre 'bhilàùiõam' //
atra ÷abda÷aktyà meghalakùaõamarthàntaraü pratãyate /
prakçtàprakçtayo÷càrthayorasaübaddhàbhidhàyitvaü mà prasàïkùãditi tayoraupamyaü kalpyata ityalaïkàradhvaniþ /
sa evàrtha÷aktimålo yathà- 
'taü tàõa sirisahoararaaõàharaõammi hiaamekkarasaü /
biübàhare piàõaü õivesiaü kusumabàõena' //
('tat teùàü ÷rãsahodararatnàharaõe hçdayamekarasam /
bimbàdhare priyàõàü nive÷itaü kusumabàõena') //
atra kaustubhabimbàdharayoþ kevalayairvàtha÷aktyaupamyaü gamyata ityartha÷aktimalo 'laïkàradhvaniþ /
ubhaya÷aktimålo yathà- 
'jaõahiaavidàraõae dhàràsalilallulie õa ramai tahà /
tava diñvã ciurabhare viàõa jaha vairikhaggàmmi' //
('janahçdayavidàraõake dhàràsalilalulite na ramate tathà /
tava dçùñi÷cukurabhare priyàõàü,yathà vairikhaïge') //
atrobhaya÷aktyà cikurabharakhaïgayoraupabhyaü gamyate /
iti ÷abdaþ prameyaparimasàtpau /
evaü dhvaneþ prabhedajàtaü pradar÷ya kramapràtpaü guõãbhåtavyaïyasyàpyanyato yojayati-guõãbhåtetyàdinà /
dar÷ita iti dhvanikàreõa /
yadàha- 
'vyaïgasya yatràpràdhànyaü vàcyamàtrànuyàyinaþ /
samàsoktyàdayastatra vàcyàlaïkçtayaþ sphuñàþ' //
iti //
evaü guõãbhåtavyaïgyasyàpyanyato bhedajàtaü yojayitvà citrasyàpi prabhedajàtaü dar÷ayitumàha-citramityàdi /




____________________________________________________________


START Såtra 1:

#<
citraü tu ÷abdàrthàülakàrasvabhàvatayà bahutaraprabhedam /
tathà hi-


ihàrthapaunaruktyaü ÷abdapaunaruktyaü ÷abdàrthapaunaruktyaü ceti trayaþ paunaruktyaprakàràþ // RuAss_1 //


àdau paunaruktyaprakàraravacanaü vakùyamàõàlaïkàràõàü kakùàvibhàgaghañanàrtham /
arthàpekùayà ÷abdasya pratãtàvantaraïgatve 'pi prathamamarthatadharmanirde÷a÷cirantanaprasiddhyà punaruktakavadàbhàsasya pårvaü lakùaõàrthaþ /
iha÷abdaþ pratthàne /
iti÷abdaþ prakàre, tri÷abdàdeva saükhyàparisamàtpisiddheþ />#


--------------------

RuAssC_1:

tu÷abdaþ kàvyaprakàradvayàdasya vailakùaõyadyotakaþ /
ata eva bahutaraprabhedamityuktam /
÷abdàrthetyeka ÷eùaþ /
tenobhayàlaïkàràõàmapi grahaõam /
tadeva dar÷ayitumàha-tathàhãtyàdi /
citràkhyakàvyabhedaniråpaõàvasare kiü paunaruktyaprakàravacanenetyà÷aïkyàha-àdàvityàdi /
vakùyamàõàlaïkàràþ punaruktavadàbhàsàdayaþ pa¤ca /
÷abdapratãtipuraþsarãkàreõàrthapratãtiriti prathamaü ÷abdagata eva dharmanirde÷o nyàyyo nàrthagata ityà÷aïkyàha-arthetyàdi /
cigtaüna prasiddheti /
na punaryujyamànatayeti bhàvaþ /
'punaruktavadàbhàsaü chekànupràsa eva ca' iti cirantanaprasiddhiþ /
arthàlaïkàratvàdarthàlaïkàraprakaraõe punarasya yujyamànatvam /
nanvàdau ÷abdagato, dharmanirde÷aþ kàryaþ pa÷càdarthagata iti kramasya na ki¤citprayojanamutpa÷yàma iti kiü teneti yadanyairuktaü tadayuktam /
÷abdàrthayoþ krameõaiva pratãtàvavabhàsanàttathàtvenaiva dharmanirde÷asyopapatteþ kiü ca 'vardhamànotkarùàõi ÷àstràõi prathante' iti nãtyà parimitacamatkàràõàmarthàlaïkàràõàü pa÷cànnirde÷aþ kàrya iti saprayojana eva kramaþ /
cirantanamatànullaïghanena ca vayaü pravçttà ityayuktamapi granthakçtà tanmatamà÷ritam /
agre 'pyanenà÷ayena tanmatà÷rayaõaü karipyatyeva /
tena vayaüyaccirantanamatà÷rayaõaü vyàkhyàsyàmastadyuktameva /


--------------------

RuAssC_1a:

etadeva yathodde÷aü nirõetumàha-tatretyàdi /



____________________________________________________________


START Såtra 2:

#<
tatràrthapaunaruktyaü praråóhaü doùaþ // RuAss_2 //

praruóhàpraruóhatvena dvaividhyam /
prathamaü heyavacanamupàdeye vi÷ràntyartham /
tatreti trayanirdhàraõe /
yathàvabhàsanavi÷ràntiþ prarohaþ />#


--------------------

RuAssC_2:

kimalaïkàraprastàve doùakathanenetyà÷aïkyàha-prathamamityàdi /
upàdeya ityalaïkàrasvaråpe /
yatheti /
yathaiva dçùñastathaiva paryavasita ityarthaþ /
yathà- 
'hariõanayanàü sàraïgàkùãü kuraïgavilocanàü kamalavadanàü ràjãvàsyàü sarojasamànanàm /
vilulitakacàü ca¤catke÷ãü calaccikurotkaràü surataviratau saübhogànte vilokaya kàminãm' //
atra sàraïàgàkùãmityàdiùu punarvacanaü praruóham /
apraruóhaü punaralaïkàraþ /
na caitàvataiva doùàbhàvamàtreõàlaïkàratvamasyà÷aïkyam, vakùyamàõanãtyàlaïkàratvocitasya vicchittivi÷eùasyàpi bhàvàt /
tadevàha-àmugvetyàdi /


____________________________________________________________


START Såtra 3:

#<
àmukhàvabhàsanaü punaþ punaruktavadàbhàsam // RuAss_3 //

àmukhagrahaõaü paryavasàne 'nyathàtvapratipattyartham /
lakùyanirde÷e nàpuüsakaþ saüskàro laukikàlaïkàravaidharyeõa kàvyàlaïkàraõàmalaïkàryaüpàratantryadhvananàrthaþ /
arthapaunaruktyàdevàrthã÷ritatvàdarthàlaïkàratvaü j¤eyam /
prabhedàstu vistarabhayànnocyante /
udàharaõaü madãye ÷rãkaõñhastave yathà-

"ahãnabhujagàdhã÷avapurvalayakaïkuõam /
÷ailàdinandicaritaü kùatakandarpadarpakam //
vçùapuïgavalakùmàõaü ÷ikhipàvakalocanam /
sasarvamaïgalaü naumi pàrvatãsakhamã÷varam" //
'dãruõaþ kàùñhato jàto bhasmabhåtikaraþ paraþ /
rakta÷oõàrciruccaõóaþ pàtu vaþ pàvakaþ ÷ikhã' //
bhujaïgakuõóalã vyakta÷à÷i÷ubhràü÷u÷ãtaguþ /
jagantyapi sadàpàyàdavyàccetoharaþ ÷ivaþ" //>#


--------------------

RuAssC_3:

anyathàtveti /
yathàvabhàtasyàrthasya paryavasàne tathàtvenaivàvi÷ràntirityarthaþ /
anyathà hyaktanãtyà doùaþ syàt /
nanu punaruktavadàbhàsa÷abdasyàlaïkàra÷abdasàmànàdhikaraõyàdupamàdivadajahalliïgatvayogàcca puülliïgatve kimitãha nàpuüsakaþ saüskàraþ kçta ityà÷aïkyàha-lakùyetyàdi /
lakùyasya lakùaõãyasya punaruktavadàbhàsasya punaþ÷abdàpekùayà nirde÷o vacanamityarthaþ /
alaïkàryapàratantreti /
kàvyasàmànàdhikaraõyena nirde÷àt /
laukikà hàràdayaþ /
eùàü hyalaïkàryeõa saha saüyogaþ saübandhaþ /
ata evaiùàü tatparatantratàpi na syàt /
kàvyàlaïkàràõàü punaralaïkàryeõa saha samavàyaþ saübandhaþ /
ata evaiùàmayutasiddhatvàdalaïkàryapàratantryameveti laikikàlaïkàravaidharmyameva nyàyyam /
à÷rayà÷rayibhàvenàlaïkàryàlaïkaraõabhàvopapatteþ kimà÷rayamasyàlaïkàratvamityà÷aïkàyàha-arthetyàdi /
evakàraþ ÷abdapaunaruktyàvacchedadyotakaþ /


--------------------

RuAssC_3a:

tena ÷abdasyàpaunaruktyànna ÷abdàlaïkàro nàpyubhayàlaïkàro 'yamityarthaþ /
paryavasàne vastutor'thasyàsattvàt dharmyaübhàve ca dharmaüsya nirviùayatvàtpaunaruktyaü kasya dharmaþ syàditi na vàcyam /
àmukher'thasyàvabhàsamànatvena sattvàddharmidharmabhàvasya naivàniùñerarthagatayoþ sattvàsattvayoranupayogàt /
àmukhàvagataiva ca pratãtiralaïkàrabãjaü na pàryavasànikã /
tathàtve hyupamàråpakàdãnàmapyavi÷eùaþ syàt /
paryavasàne 'pyarthasya 'dàruõaþ kàùñato jàtaþ'ityàdàvindhanàrthasya sattvàdanaikàntikatvàbhàvàcchra÷a÷çvadabhàvo na vàcyaþ /
paryavasàne 'pyatrandhanàrthaþ sannapi nàlaïkàratvaprayojaka iti 'arivadhadeha÷arãraþ' [kàvya prakà÷a 91389]ityàdàpyasatà kàyàrthenàvi÷eùàtsamànaþ /
kiü va ito na paryavasàner'thasyàsattvam /
iha hi pratãtimàtrasàratvàtkavyasya yadyathaiva pratãyate tattathaiva bhavatãtyàvivàdaþ /
tadvàdhotpattàvapi taimirikadvicandrapratãtivat punaruktatayàvabhàtasyàrthasyàvabhàsamànatvàtsattvameva /
nahi ÷ata÷ãpi kråràdyarthopalambhe kàùñhàderarthasyàpunaruktatayà bhànamasti /
bàdhotpatteþ punardvicandrapratãtivatpaunaruktyapratãteranupapadyamànatvaü bhavati, natu ÷uktikàyàmiva rajatapratyayasya svaråpata evàbhàvaþ /
ata evàbhàtapaunaruktyàpi pratãtirapaunaruktyaparyavasàyinyasya svaråpam /
evamapi vastutaþ kàyàdyarthàbhàvastadavastha iti cet,satyam /
kiü tu tathà vastuto bahirasaübhavannapi dvitãya÷candraþ pratãtau ka¤cana vi÷eùamàdhàtuü notsahate tathehàpi vastuvçttena kàyàderthasyàsaübhave 'pi pratãtau na ka÷cidvi÷eùa iti diõóikàràga eva vàstavatvànveùaõam /
tasmàdatràvabhàsamànatvamevàrthasya sattvapratãùñhàpakaü pramàõam /


--------------------

RuAssC_3b:

nanu avabhàsamànatvaü pramàtçdharma iti kathaü tadà÷rayo dharmaþ kàvyàlaïkàra iti cet, asadetat /
avabhàsamànatvasyàvabhàsyaniùñatayà pratãterarthadharmatvàt /
tathà hi keùà¤cana pratãtivàdinàü- 
'tathàhi vedyatà nàma bhàvasyaiva nijaü vapuþ /
caitreõa vedyaü vedmãti kiü hyatra pratibhàsate' //
ityàdyuktayuktyà kaumàrilavannãlatayà iva vedyatàyà apyarthadharmatvabheveùñam /
iha ca tadupakrama eveti na vastuvàdasaüspar÷o nyàyyaþ /
àmukhatulyàrthatvasya ca ÷abdadharmatvena ÷abdà÷rayatvàt ÷abdàlaïkàratvaü yadyasyocyate tathàpi paryavasàne vastutastulyàrthatvasyàsaübhavàt ÷a÷a÷çïgavaddharmadharmibhàvo duùñaþ syàt /
sattve 'pi doùa evetyasmatpakùoktasamagracodyavakà÷aþ /
atràpi yadyàmukha evaikàrthatvenàvabhàsanaü samàdhistadàsmatpakùeõa kimaparàddham /
evaü ca virodhe 'pi vastuto viruddhasyàsaübhavàdviruddhàrthatvasya ca ÷abdadharmatvàt ÷abdàlaïkàratvaü prasajyate /
atra viruddhasyàrthasyàsaübhavepi kartràdibhirvàcyatayàdhyavasàyaþ,iha tu paunaruktyà÷rayasyànanvitatvena na vàcyateti cet,naitat,yataþ 'dàruõaþ kàùñato jàtaþ' ityàdau tàvatpaunaruktyà÷rayasya kàùñàderarthasya jàtatvàdinà sahànavitatvàvagamàdastyeva mukhyayà vçttyà vàcyatvam /
'arivadhadeha÷arãraþ' ityàdau tu vastutaþ kàyàderavàcye 'pyavabhàtapaunaruktyà÷rayatvàdakçtrimàrtha÷obhàparyàvasàyi tvena vàcyatayàstyeva vivakùitatvam /
atra jhakçtrimor'tho 'laïkçtakçtrimàrthopaskçto yathà camatkàrakçt na tathà tadupaskçtayocyamànaþ syàt /
'strãõàü hi kaõñhàbharaõàni hàràþ payodharànapyabhibhåùayanti' ityàdidç÷à ca hàrasya kaõñhàlaïkàratve 'pi sàmãpyàttàvati÷obhàti÷ayàdhàyakatvàdyathà payodharàdàvapyalaïkàratvaü tathaiva kçtrimàrthà÷rayatve 'pyavabhàsamànasya paunaruktasyàkçtrimàrthopaskàrakatvamapi pratãyata eveti nànubhaghavàpahnavaþ kàryaþ /
evaü ca paunaruktyà÷rayasyàrthasya yatraiva vàttyatvena vivakùitatvaü tatraivàsyàlaïkàratvaü nànyatra /
'akçùõapakùendumukhã bandhujãvàdharadyutiþ /
iyaü vilàsinã kasya na netrotsavakàriõã' //
'atràkçùõatyarthapaunaruktyasya saübhave 'pi vàcyatvenàvivakùitatvànnàyamalaïkàraþ /
evaü vakùyamàõànàmapyalaïkàràõàü kavivivakùaiva svaråpapratiùñhàpakaü pramàõaü j¤eyam /
kiü bahunà, sarveùàmapyalaïkàràõàmupamitàrthatvàdeþ ÷abdadharmatvàcchabdàlaïkàratvaü syàt /
tadarthàlaïkàratvamasya jyàyaþ, yàvatà hyarthasyàmukha eva punaruktatayàvabhàso 'sya jãvitam /
ata eva punaruktavadàbhàsamityanvarthasaüghaj¤à /
arthasya ca paunaruktyapratãtau na kasyacidvivàdaþ , tàmevà÷rittaya ÷abdàlaïkàrasya bhavadbhiruktatvàt /
evaü ca pratyàsattestadà÷rayatvamevàsyàlaïkàratvaüyuktam /
anyathà tulyàrtha÷abdatàpi vàkyadharmaü iti tadà÷rayo 'pi syàdityanavasthàprasaïgaþ /


--------------------

RuAssC_3c:

athàtra ÷abdasvaråpavai÷iùñyanibandhanaü camatkàrakàritvamiti tadalaïkàratvamiti cet, kiü nàma ÷abdasya svaråpe vai÷iùñam /
kiü paunaruktyam, uta punaruktàrthaüvàcitvam,utasabhaïgàbhaïgapadena ÷liùñatvam /
tatra na tàvadàdyaþ pakùaþ /
÷abdasya dviruccàraõàbhàvàttathàtvàpratibhàsanàt /
nàpi dvitãyaþ /
vàcyavàcakabhàvenàlaïkaraõabhàvàttasyà÷rayà÷rayibhàve, nopapatteþ /
ata eva sarveùàmevàrthàlaïkàràõàmupamitàrthàdivàcitvàcchabdasya tadalaïkàratvaü syàdityuktam /
nàpi tçtãyaþ /
punaruktavadàbhàsamityanvarthasaüj¤à÷rayaõàt /
paunaruktyàkhyadharmaprayojakãkàreõàlaïkàrasyopakràntatvàt ÷liùñatvasyehànaupayitakatvàt /
tat punaratràrthepaunaruktyàvagame nimittamàtràm /
nimittanimittabhàva÷ca nàlaïkàratvaprayojaka ityavivàdaþ /
tasmàdarthà÷rayatvàtpaunaruktyasya tadalaïkàratvameti yuktam /
evaü vaktralaïkàratàpi nirastà /
sarveùàmapi naktrati÷ayaråpatvàt tathàtvopapatteþ /


--------------------

RuAssC_3d:

vistarabhayàditi /
na tu citratvàbhàvàt /
nocyanta iti /
vastutastu saübhavantyevetyarthaþ /
ata÷càyaü pràyo vàkyàrthapadàrthà÷rayatvàtprathamaü dvidhàbhavan samastàsamastapadatvena caturvidhaþ /
krameõa yathà- 
'tuhinakùitibhçdyuùmànpàtàtsarvatra[-]khyàtaþ /
himavànavatu sadà vo vi÷vatra samàgataþ khyàtim' //
'nadãprakaramulliïgitavantaü manoharahastamatyajantaü ca, saparyàõàü ruciü vahantaü rasarvatra påjanãyaü ca,sakubhbhaü sakala÷a¤carantaü ca, sadànadantaü madaparyàvilada÷anaü ca, karañaü kamapi bibhrataü kavàñavibhramamu¤cantaü ca, ku¤jaràjivardhitaruci vàraõaraõaraõaraõikàkulitaü ca, ràjamànavisaüdhàyinaü viràjamànaü ca, ÷àrãbhåtaü madasalilena ÷abalãbhåtaü ca, iti punaruktà÷rayam' ityanaïgalekhàyàü hastivarõane /
'batahantàsitaþ kàlo govibhàvasudãdhitãþ /
kùipàsya pakùàvasita÷cetaràjaya÷obhaya' //
asamastapadaü tu granthakçtauvodàhçtam /


____________________________________________________________


START Såtra 4:

#<
÷abdapaunaruktyaü vya¤janamàtrapaunaruktyaü svaravya¤janasamudàyapaunaruktyaü ca // RuAss_4 //

alaükàraprastàve kevalaü svarapaunaruktyamacàrutvànna gaõyate iti dvaividhyameva />#


--------------------

RuAssC_4:

kevalasvaråpaunaruktyaü kiü na gaõitamityà÷aïkyàha-alaïkàretyàdi /
yathà- 
'indãvarammi indammi indaàlammi indiagaõammi /
indidirammi indami joiõõo sarisasaükappo' //
('indàvarammi---------') atra svarapaunaruktyasya càrutvàbhàvànnàlaïkàratvam /
tatra kevalavya¤janasvaravya¤janasamudà÷ritamalaïkàradvayaü lakùyayati-saükhyàdinà /


____________________________________________________________


START Såtra 5:

#<
saükhyàniyame pårvaü chekànupràsaþ // RuAss_5 //

dvayorvya¤janasamudàyayoþ parasparamanaikadhà sàdç÷yaü saükhyàniyamaþ /
pårvaü vya¤jamasamudàyà÷ritaü yathà-

'kiü nàma dardura duradhyavasàya sàyaü kàyaü nipãóya ninadaü kuruùe ruùeva /
etàni kelirasitàni sitacchadànàmàkarõya kàrõamadhuràõi na lajjito 'si' //

atra sàyaü÷abdenàsyàlaïkàrasya yakàramàtrasàdç÷yàpekùayà vçttyanupràsena sahaikàbhidhànalakùaõaþ saükaraþ /
chekà vidagdhàþ />#


--------------------

RuAssC_5:

ekavacanasya jàtyà bahutvaprasaïgàdvahuvacanasya ca tryàdãnàü svayameva bahutvàtsaükhyàniyamo dvitva eva saübhavatãti dvayorityuktam /
dvayorapyekadhà sàdç÷yaü vçttyanupràsa evetyà÷aïkyàha-anekadheti /
yakàramàtretyanena dvayoreva sàdç÷yamasya jãvitamiti dhvanitam /
yadyapi càyaü vya¤janamàtrapaunaruktyàkhyasya sàmànyalakùaõasya saübhavàdanupràsa evànyairantarbhàvitaþ tathàpyasya granthakçtà udbhañamatànurodhàdiha lakùaõaü kçtam -anyathetyàdi /


____________________________________________________________


START Såtra 6:

#<
anyathà tu vçttyatanupràsaþ // RuAss_6 //

kevalavya¤janamàtrasàdç÷yamekadhà samudàyasàdç÷yaü tryàdãnàü ca parasparasàdç÷yamànyathàbhàvaþ /
vçttistu rasaviùayo vyàpàraþ /
tadvatã punarvarõaracanehavçttiþ /
sa ca paruùakomalamadhyamavarõàrabdhatvàttridhà /
tadupalakùito 'yamanupràsaþ /
yathà-

'àñopena pañãyayasà yadapi sà vàõã kaveràmukhe khelantã prathame tathàpi kurute no sanmanora¤janam /
na syàdyàvadamandasundaraguõàlaïkàrajhaïkàritaþ saprasyandilasàyanarasàsàrànusàrã rasaþ' //

yathà và-
'sahyàþ pannagaphåtkçtànala÷ikhà nàràcapàlyo 'pi và ràkendoþ kiraõà viùadravamuco varùàsu và vàyavaþ /
na tvetàþ saralàþ sitàsitarucaþ sàcãkçtàþ sàlasàþ sàkåtàþ samadàþ kuraïgakadç÷àü mànànuvidhdà dç÷aþ' //>#


--------------------

RuAssC_6:

etadeva bhedanirde÷aü kurvanvyàcaùñe kevaletyàdi /
samudàyaþ pàri÷eùyàd vya¤janadvayaråpaþ /
ekadheti càtraiva saübaddhavyam /
kevalasya tryàdãnàü cànekadhàpi sàdç÷yasyànena vyàtpatvàt /
eva¤ca samastàsamastàkùaratvena saübhavatãtyasya pràyaþ ùañ prakàràþ /
krameõa yathà- 
'yayà yayàyyayà yåyaü yo yo yaü yeyayàyayà /
yayuyàyi yayeyàya yayeyàyàya yàyayuk' //
asamastàkùaraü tu granthakçtaivodàhçtam /
'dãnàdãnàü dadau dànaü ninanàda dine dine /
nidinda nandanànandànadunodinanandanam' //
'rucyàbhiþ pracuràbhistaru÷ikharàpàcitàbhirucitàbhiþ /
acirarucirucirarucibhi÷ciràcciràbhi÷camatkçtaü cetaþ' //
'tataþ somasite màsi satataü saümataü satàm /
atàmasottamamatiþ satã sutamasåta sà' //
'kamaladç÷aþ kamalàmalakomalakamanãyakàntivapuramalam /
kamalaïkurute tàvatkamalàpatito 'pi yo vimalaþ' //
àdi÷abdàccaturakùaràdergrahaõam /
yathà - 
'sa dadàtu vàsavàdidevatàsaüstavastutaþ /
sadà sadvasatiü devaþ savità vitatàü satàm' //
varõaracaneha vçttiriti /
upacàràditi bhàvaþ /
tridheti /
yaduktam - 
'÷aùàbhyàü rephasaüyogaiùñavargeõa ca yojità /
paruùà nàma vçttiþ syàdhlahvahyàdyai÷ca saüyutà' //
'saråpasaüyogayutàü mårdhavargatàntyayogibhiþ /
spar÷airyutàü ca manyante upanàgarikàü budhàþ' //
'÷eùavarõairyathàyogaü racitàü kopalàkhyayà /
gràmyàü vçttiü pra÷aüsanti kàvyeùvàdçtabuddhayaþ' //
[udbhaña kàvyà. saü. 914-6] yathà- 
'nirargalavinirgaladgalagulàkaràlairgalairamã taóiti tàóitoóóamarióiõóimoóumaràþ /
madàcamanaca¤curapracuraca¤carãkoccayàþ paõaþ pariõatikùaõakùatatañàntarà dantinaþ' //
atra lakàràdyàvçttyà madhyamatvamiti vçttitraividhyam /


--------------------

RuAssC_6a:

evaü vya¤janamàtrà÷rayamalaïkàradvayaü lakùayitvà svaravya¤janà÷rayaü yamakaü lakùayati-svaretyàdi /


____________________________________________________________


START Såtra 7:

#<
svaravya¤jamasamudàyapaunaruktyaü yamakam // RuAss_7 //

atra kvacidbhinnàrthatvaü kvicidabhinnàrthatvaü kacidekasyànarthakatvamaparasya sàrthakatvamiti saükùepataþ prakàratrayam /
yathà-

'yo yaþ pa÷yati tannetre rucire vanajàyate /
tasya tasyànyanetreùu rucireva na jàyate' //

idaü sàrthakatve /
evamanyajjheyam />#


--------------------

RuAssC_7:

ekasyetyàdyupalakùaõaparam /
ato bahunàü yamakànàü kvacitsàrthakatvaü nirarthakatvaü ca sthitaü saügçhãtameva /
'kvacitsàrthakatvaü kvacinnirarthakatvam'iti tu pàñhe prathamameva bhedadvayamuktaü syànna tçtãyaþ prakàraþ /
ata÷ca bhedanirde÷agrantho yathàsthita eva jyàyàn /
saükùepata iti /
eva¤ca kàvyàtmabhåtarasacarvaõàpratyåhakàritvàtprapa¤cayituü yogyamiti cirantanàlaïkàravanna vibhajya lakùitamiti bhàvaþ /
evaü citre 'pi j¤eyam /
anyaditi /
prakàradvayam /
tatrànarthakaü yathà- 
'sarasamantharatàmarasàdarabhramarasajjalayà nalinãü madhau /
jaladhidevatayà sadç÷ãü ÷riyaü sphuñataràgataràgarucirdadhau' //
atra taràgetyanarthakam /
anarthakatvasàrthakatvayoryathà - 
'sàhàraü sàhàraü sàhàraü muõai sajjasàhàram /
saü tàõaü saütàõaü saütàõaü mohasaütàõam' //
atra sajjasàhàramityanarthakam /
anyàni tu sàrthakànãti na ka÷ciddoùaþ //
idaü ca sthànaniyamamantareõa na bhavati /
yaduktam-'padamanekàrthamakùaraü càvçttaü sthànaniyame yamakam' iti /
ata eva sthànaniyamàdyamakamityasyànvarthamabhidhànam /
sa ca sthànaniyamo vaivakùiko na vàstavaþ /
yathà- 
'madhuparàjiparàjitamàninãjanamanaþsumanaþ surabhi ÷riyam /
abhçta vàritavàrijaviplavàü sphuñitatàmratatàmravaõaü jagam' //
atràkùaradvaye yamakavinyàsàtsthànasya niyatatvam /
yathà và- 
'chindyàdbhayàrtiü tava kàrtikeyaþ ÷a÷ã jito yena sa kàrtike yaþ /
utkhàtadanto gaõanàyakasya svàmã yadanyo gaõanàya kasya' //
atra càrthadvaye yamakadvayamiti sthànaniyamo dvidhaiveti nàsyàlaïkàrasya kùatiþ kàcit /
ata÷ca - 
'÷ru tarasikalarukatarasikalitarujàlahari jàlahariõatamaþ /
hariõatama÷ca tatastava tatastavaþ syàdya÷orà÷iþ' //
ityatra sattve 'pi svaravya¤janasamudàyapaunaruktyàsya sthànaniyamàbhàvàdyamakàbhàso 'yaü vçttyanupràsaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 8:

#<
"÷abdàrthapaunaruktyàü praruóhaü doùaþ" // RuAss_8 //

praruóhagrahaõaü vakùyamàõaprabhedavailakùaõyàrtham /
yadàhuþ-'÷abdàrthayoþ punarvacanaü punaruktamanyatrànuvàdàt' /
iti />#


--------------------

RuAssC_8:

praruóhamiti /
tathàbhàsanaü vi÷rànteþ /
yathà- 
'tadanvaye ÷uddhamati prasåtaþ ÷uddhimattamaþ /
dilãpa iti ràjendurinduþ kùãranidhàviva' //
atrenduriti /
atrinetrakùãrodajanmatvàdindordvitvànnaitatpraruóhamiti na kàryam, kavisamaye tathàtvasyàpratãteþ /
àhurityàkùapàdàþ /
antatrànuvàditi /
anuvàde hi ÷abdàrthayoþ punarvacanaü kriyamàõaü na doùàya /
akriyamàõaü punardeùàya bhavatãti bhàvaþ /
yathà - 
'udeti raktaþ savità rakta evàstameti ca /
saüpattau ca vipattau ca mahàtàmekaråpatà' //
atra rakta iti /
'÷iraþ ÷àrvaü svargàtpa÷upati÷irastaþ kùitidharaü mahãdhràduttuïgàdavanimavane÷ràpi jaladhim /
adhodho gaïgàvadåyamupagatà nånamathavà vivekabhraùñànàü bhavati vinipàtaþ ÷atamukhaþ' //
atràrthapaunaruktye 'pi ÷abdasyàpunarvacanaü pratãtyantarajanakatvàddoùaþ /
tadevàpraruóhamalaïkàra ityàha-tàtparyetyàdi /


____________________________________________________________


START Såtra 9-10:

#<
'tàtparyabhedavattu làñànupràsaþ' // RuAss_9 //

tàtparyamanyaparatvam /
tadeva bhidyate, na ÷abdàrtha-svaråpam /
yathà-
'tàlà jaanti guõà jàlà de sahiaehiü gheppanti /
raikiraõàõugàhiàiü hàenti kamalàiü kamalàiü' //
['tadà jàyante guõàþ yadà te sahçdayairgçyairgçhyante /
ravikiraõànugçhãtàni bhavanti kamalàni kamalàni'] //

'bråmaþ kiyannaya katha¤cana kàlamalpam atràbjapatranayane nayane nimãlya /
hemàmbujaü taruõi tattarasàpahçtya devadviùo 'yamahamàgata ityavehi' //

ityàdau vibhakttayàderapaunaruktye 'pi bahutara÷abdàrthapaunaruktyàllàñànupràsatvameva /
'kà÷àþ kà÷à ivàbhànti saràüsãva saràüsi ca /
cetàüsyàcikùipuryånàü nimragà nimragà iva' //
ityàdàvananvayena sahàsyaikàbhidhànalakùaõo na saükaraþ /
anyonyàpekùayà ÷abdàrthagatatvenàrthamàtragatatvena ca vyavasthikerbhinnaviùayatvàt /
'ananvaye ca ÷abdaikyamaucityàdànuùaïgikam /
asmiüstu làñànupràse sàkùàdeva prayojakam' //


------------



tadevaü paunaruktye pa¤càlaïkàràþ // RuAss_10 //

nigadavyàkhyàtametat />#



--------------------

RuAssC_9-10:

anyaparatvamiti /
ekasya vàcyavi÷ràntatve 'nyasya lakùye vyaïgye vàrthevàcyavi÷ràntirityarthaþ /
bhidyata iti paryavasàne /
àmukhe hi ÷abdavadarthasyàpyekatvenaivàvabhàsaþ /
ata evàha-na ÷abdàrthasvaråpamiti /
evaü ca nàyaü dvayorvàcyavi÷ràntatve 'nuvàdamàtramalaïkàraþ /
nahi doùàbhàvamàtramalaïkàrasvaråpam /
evaü hi satprapa÷abdàdyabhàvasyàpyalaïkàratvaprasaïgaþ /
yatparamàdàvuktaü tatparameva punarnocyate ityeva sàmànyena yadyanyaparatvamucyate tadvirodhàdivat 'udeti raktiþ savità-' ityàdau doùàbhàvamàtratvepyalaïkàratvocitasyànyaparatvàkhyasyàti÷ayasyàpi bhàvàlaïkàratvaprasaïgaþ /
na caitàvataiva ka÷cidati÷ayapratãyate iti yathoktameva yuktam /
ekaþ kamala÷abdo vàcyaparyavasitaþ anya÷ca saurabhabandhuratvàdyanekadharmaniùñha iti tàtparyabhedaþ /


--------------------

RuAssC_9-10a:

brumaþ kiyaditi /
atra abja÷abdasyàpyapaunaruktyàt làñànupràsatvameveti cintyam /
atra hi dvayorapi nayana÷abdayorvàcyavi÷rantatvàdanyaparatvàbhàvànnàsti tàtparyabhedaþ /
sa eva hyasya jãvitam /
anyathà hyanupràsamàtratvaü syànnàlaïkàratvam /
athàpi kevalanayana÷abdasyasvàrthavi÷ràntiþ saüsargapadàntargatastaya punaþ svàrthamupasarjanãkçtya saüj¤inamabhigadhama÷ca svàrthatyàgàtparàrtheca vçttirastyeva lakùyaniù ñatvamiti cet, naitat /
lakùaõàsàmagradhabhàvàt /
atra hyanyapadàrthapradhànatvànnayana÷abdasya guõãbhàvaþ, na mukhyàrthabàdhaþ /
svàrtha eva vi÷rànteþ /
na ca guõãbhàvamukhyàrthabàdhayorkatvam /
sato hi mukhyàrthasya ka¤cidapekùya guõãbhàvaþ /
bàdhaþ punaþ svasminnevàvi÷ràntirityanayàrmahàn bhedaþ /
nàpyatra ki¤citprayojanaü na và ruóhiriyamityetatpaunaruktyamàtram /
evam- 
'sitakarakararuciravibhà vibhàkaràkàra dharaõidhara kãrtiþ /
paunaùakamalà kamalà sàpi tavaivàsti nànyasya' //
ityàdàvapi ghaj¤eyam /
camatkàrastvatrànupràsakçto 'vaseyaþ /
nanvananvaye 'pi ÷abdapaunaruktyaü dç÷yata iti tatràpi kimayamevàlaïkàraþ kimu sa evetyà÷aïkyaha-ananvaya ityàdi /
ànuùaïgikamiti /
na punaþ sàkùàtprayojakamityarthaþ /
÷abdaikyaü vinàpyananvayasya pratipàdanàt /
atra hi ÷abdaikyaü kvacidakriyamàõamanaucityamàvahati kvacinneti bhàvaþ /
tatta yathà- 
'yaccakùurjagatàü sahastrakaravaddhàmnàü ca dhàmàrkava- nmonnadvàramapàvçttaü ca ravivad dhvàntàntakçt såryavat /
àtmà sarva÷arãriõàü savitçvat tigmàü÷uvat kàlakçt sàdhvãü naþ sa giraþ dadàtu dinakçd yonyairatulyopamaþ' //
atra sahastrakaràdayo 'nya ivàbhàsamànà ananvayapratãtiü vighnayantãti ÷abdaikyàbhàvo 'naucityamàvahati, na punarananvayasyàbhàvam /
'sthairyàd bhårvyàpakatvàd viyadakhilajagatpràõabhàvànnabhasvàn bhàsvàn vi÷vaprakà÷àdyugapadapi sudhàsåtiràhlàdanàcca /
vahniþ saühàrakatvàjjalamakhilajanàpyàyanàccopamànaü satyàtmatve 'pi yasya prabhavatu bhavatàü so 'ùñamårtiþ ÷ivàya' //
atra nirvighnamevànanvayasya pratãteþ ÷abdaikyabhàvo nànaicityàvahaþ /
tu÷abdo vyatireke /
÷àkùàditi /
÷abdaikyaü vinàsyànutthànàt /
etadevopasaüharati-tadevamityàdi /
puna ruktavadàbhàsamarthapaunaruktyà÷ritaü,chekànupràsàdayastrayaþ ÷abdapaunaruktyà÷rayàþ /
làñànupràsaståbhayà÷ritaü iti pa¤ca paunaruktyà÷rità alaïkàràþ /
yadyapyukteþ ÷abdàrthagatatvenoccaraõàbhidhànatayà bhedàt sàmànyàbhàvàt kasya pa¤caprakàratvaü tathàpi tasyà dvayorapyanugamàdekatvena pratãteruktisàmànyanibandhanameva prakàriprakàrabhàvavacanam /
yaccàrthabhedena ÷abdasyàpi bhinnatvaü tadavàstavam /
pratãtàvekatayaivàvabhàsàt /
ata evànekàrthavargàdiùvapi tathàtvenaiva vyavahàraþ /


____________________________________________________________


START Såtra 11:

#<
varõànàü khaïgàdyakçtihetutve citram // RuAss_11 //

paunaruktakyaprastàve sthànavi÷eùa÷liùñavarõapaunaruktyàtmakaü citravacanam /
yadyapi lipyakùaràõàü khaïgàdisaünive÷avi÷iùñatvaü tathàpi ÷rotràkà÷asamavetavarõàtmaka÷abdàbhedena teùàü loke pratãtervàcaka÷abdàlaïkàro 'yam /
àdiprahaõàd yathàvyutpattisaübhavaü padmabandhàdiparigrahaþ /
yathà-
'bhàsate pratibhàsàra rasàbhàtà hatàvibhà /
bhàvitàtmà÷ubhàvàde devàbhà bata sabhà' //

eùo 'ùñadalapadmabanadhaþ /
atra digdaleùu nirgamaprave÷àbhyàü ÷liùñàkùaratvam /
vivigdaleùu tvanyathà /
karõikàkùaraü tu ÷liùñameva />#


--------------------

RuAssC_11:

varõànàmityàdi /
uccàraõakàle sthànavi÷eùa÷liùñavarõàtmakakhaïgadisaünive÷asyà bhàvàtponaruktyapratãtirnàtreti kimà÷rayo 'yamalaïkàra ityà÷aïkyàha-yadyapãtyàdi /
lipyakùaràõàü maùãbinduråpàõàü ÷råyamàõatàsatattvavarõa÷abdàbhedapratipattyà aupacàriko 'yaü ÷abdàlaïkàra iti tàtparyàrthaþ /
àdigrahaõaü saphalayituü padmabandhenodàharati-bhàsatetyàdi /
khaïgabandhaþ punaryathà- 
'sa pàtrãbhavità mokùkùaõalakùmyà bhavàrasaþ /
samastajanatàyàsasamudràbhinnatàbhidaþ' //
÷liùñameveti /
aùñadikkamapi nirgamapravekùayoþ /


____________________________________________________________


START Såtra 12:

#<
upamànopameyayoþ sàdharmye bhedàbhedatulyatve upamà // RuAss_12 //

arthàlaïkàraprakaraõamidam /
upamànopameyayorityapratãtopamànopameyaniùedhàrtham /
sàdhrmye trayaþ prakàràþ /
bhedapràdhànyaü vyatirekàdivat /
abhedapràdhànyaü råpakàdivat /
dvayostulyatvaü yathàsyàm /
yadàhuþ-'yatra ki¤citsàmànyaü ka÷ci¤ca vi÷eùaþ sa viùayaþ sadç÷atàyàþ' iti /
upamaivanekaprakàravaicitryeõànekàlaïkàrabåjabhåteti prathamaü nirdiùñà /
asyà÷ca pårõàlutpàtvabhedà¤cirantanairbahuvidhanvamuktam /
tatràpi sàdhàraõadharmsya kvacidanuràgàmitayaikaråpyeõa nirde÷aþ, kvacidvastuprativastubhàvena pçthaïnirde÷aþ /
pçthaïnirde÷e ca saübandhibhedamàtraü prativaståpamàvat, bimbapratibimbabhàvo và dçùñàntavat /
krameõodàharaõam -

'praïàmahatyà ÷ikhayeva dãpastrimàrgeva trividasya màrgaþ /
saüskàravatyeva girà manãùã tayà sa påta÷ca vibhåùita÷ca' //

'yàntyà muhurvalitakandharamànanaü tadàvçttavçnta÷atapatranibhaü vahantyà /
digdho 'mçtena ca viùeõa ca pakùmalàkùyà gàóhaü nikhàta iva me hçdaye kañàkùaþ' //

atra valutatvàvçttatve saübandhibhedàdbhinne /
dharmyabhipràyeõa tu bimbapratibimbatvameva /
'pàõóyo 'yamaüsàrpitalambahàraþ këtpàïgaràgo haricindanena /
àbhàti bàlàtaparaktasànuþ sanirjharodgara ivàdriràjaþ' //
atra hàràïkaràgayornirjharabàlàtapau pratibimbatvena nirdiùñau />#


--------------------

RuAssC_12:

upamànetyàdi /
artheti /
÷abdàlaïkàranirõayànantaramavasarapràtpamityarthaþ /
nanåpamànopameyayoreva sàdharmyaü saübhavati na kàryakàraõàdikayoriti kiü tadupàdànenetyà÷aïkyàha-upamànetyàdi /
tatropamànasyàpratãtatvaü liïgabhedàdinà pràcyairuktam /
yathà- 
'kañu kaõanto maladàyakàþ khalàstudantyalaü bandhana÷çïkhalà iva /
manastu sàdhudhvanibhiþ pade pade haranti santo maõinåpurà iva' //
atra kaõanàderdharmasyopamàne 'nyatàü karotãti liïgabhedo duùñaþ /
yadyapi sàdhàraõadharmasyobhayasaübandhasaübhave 'pi siddhatvàdupamàne tatsaübandhasya svayamevàvagamàt tasya na ÷àbdatà yuktetyupamànapàratantryeõa liïgàdivipariõàmo na kàryaü iti na liïgabhedàderduùyatvam,tathàpyupamànavàkyasya sàkàïkùatvàtpratãtivi÷rànteþ ÷àbdastatsaübandha upayukta eva /
nahi prabhàmahatyàdàvupamànavàkye påtatvàdisaübandhaü vinà samanvayavi÷ràntiþ syàt /
kevalaü samànadharmasyopameye vidhãyamànatvamupamàne cànådyamànatvamitãyàneva vi÷eùaþ /
tadubhayatràpi tatsaübandhasyàva÷yopayogàdupapadyata eva samànadharmasyànugàmitvam /
talliïgabhedàderapi duùñatvaü yuktam /
upameyasyàpratãtatvamavarõanãyasyàpi varõanãyatvam /
yathà- 
'gauraþ supãvaràbhogo raõóàyà muõóito bhagaþ /
merorarkahayollãóha-÷aùpa-hema-tañàyate' //
atra tanvaïgyà råpavarõane bhagavarõanamanaucityàvahamityupameyasyàpratãtatvam /


--------------------

RuAssC_12a:

bhedàbhedatulyatvaü vyàkhyàtuü sàdharmyasya viùayavibhàgeõa vyavasthitiü dar÷ayati-sàdharmya ityàdinà /
etaineva ca tribhiþ prakàraiþ sàdharmyà÷rayaþ samagra evàlaïkàravargaþ saügçhãtaþ /
tena vyatirekavadityanena sahoktyàdayaþ saügçhãtàþ råpakavadityanena pariõàmotprekùàdayaþ /
kintu råpakotprekùayorabhedapràdhànyasadbhàve 'pyàropàdhyavasàyakçta eva vi÷eùaþ /
yadvakùyati-'àropàdabhede 'dhvavasàyaþ prakçùyate' iti /
ata÷càdhyavasàyagarbheùvalaïkàreùu ÷uddhàbhedaråpa÷caturthaþ prakàro na ka÷cidà÷aïkanãyaþ /
tatràpyabhedàpràdhànyasyaiva bhàvàt /
anayàpyupameyopamàdayaþ saügçhãtàþ sàmànyamityabhedahetukam /
vi÷eùa iti bhedahetukaþ /
evaü ca bhedàbhedatulyatvaviùaye yaþ sàdç÷yapratyayo jàyate tasyopamàviùayatvamuktam /
nanu ca satsvapyanekeùvarthàlaïkàreùu prathamamiyameva kiü nirdiùñetyà÷aïkyàha-upamaivetyàdi /
aneke 'laïkàràþ sàdharmyà÷rayàþ tatraivàsya bãjatvàt /
uktamiti /
'sàdharmyamupamà bhede pårõà lutpà ca sàgrimà /
÷rautyàrthãü ca bhaved vàkye samàse tadvite tathà' //
ityàdinà //
ata÷ca kimasmàkaü tadàviùkàraõeneti bhàvaþ /
evaü ca teùàü gaõane tathà na vaicitryaü ki¤ciditi såcitam /


--------------------

RuAssC_12b:

tatràpãti /
cirantanokte pårõatvàdibhedanirde÷e satyapãtyarthaþ /
sàdhàraõadharmasyeti /
dharmaþ parà÷ritaþ, tasya ca tadatadgàmitvàt sàdhàraõatvam /
tadeva copamàdyatthàne nimittam /
sa ca catuùñayã ÷abdànàü pravçttiþ' iti mahàbhàùyaprakriyayà jàtiguõakriyàdravyàtmakeùu dharmiùvevaüråpa eva bhavati /
na caitadvirudhyate /
dharmidharmabhàvasya na vàstavatvam /
jàtyàdyàtmano dharmiõo 'pi kadàcidanyà÷ritatve dharmatvàt /
evaü ca tadatiriktaü dharmamàtramapi sàdhàraõaü na ki¤cidvàcyam /
catuùñayyà eva ÷abdànàü pravçtteruktatatvàt /
'sadayaü bubhuje mahàbhujaþ sahasodvegamiyaü vrajediti /
aciropanatàü sa medinãü navapàõigrahaõàü vadhåmiva' //
ityàdàvupamànàdau kriyàråpatvàderyojayituü ÷akyatvàt tasya eva ca samagraviùayàvagàhanasahiùõutvàt /
nanu jàteþ sàdhàraõadharmatve tajjàtãyatvàt tattvaü na syàt, na sadç÷atvamiti kathamupamàïgatvamasyàþ syàditi cet, na /
bimbapratibimbabhàvà÷rayeõa tathàtvàbhàvàt /
tatra hyasakçnnirde÷àd dvayorhàràdikayorjàtyoþ ÷vaityàdyabhedanimittàvalambanenaikatvamà÷ritya sàdç÷yanimittaü sàdhàraõyaü syàt /
etacca savistaramupariùñàd vakùyàmaþ /


--------------------

RuAssC_12c:

tatra dharmiõo jàtyàdiråpatà yathà- 
'ghanodyànacchàyàmiva marupathàd, dàvadahanàt tuùàràbhbhovàpãmeva viùavipàkàdiva sudhàm /
pravçddhàdunmàdàt prakçtimiva nistàryavirahà- llabheya tvadbhakti niråpamarasàü ÷aïkara kadà' //
atra cchàyàvàpãsudhàprakçtãnàmupamànànàü jàtiguõadravyakriyàtvam /
chàyàyastu jàtiråpatvàd guõatvaü nà÷aïkanãyam /
upameyasya punaretatsvayamevàbhyåhyam /


--------------------

RuAssC_12d:

dharmàõàü tu yathà- 
'vaidehi pa÷yà malayàd vibhaktaü matsetunà phenilamamburà÷im /
chàyàpatheneva ÷aratprasannamàkà÷amàviùkçtacàrutàram' //
atra vibhaktamityasya kriyàtvaü ràmasetucchàyàpathayordravyatvaü phenatàrakàõàü jàtitvaü prasàdasya ca guõatvaü dravyàtmakàkà÷àmburà÷igattatvenopanibaddham /
evaü prakçtàmeva mahàbhàùyaprakriyàmapahàya ninimittameva prakriyàntaramà÷ritya yadanyairuktaü tadayuktamevetyalaü bahunà /
evaüvidhasya càsya bhàvàbhàvaråpatayà dvaividhyam /
etacca na tathàvaicitryàvahamiti granthakçtà noktam /


--------------------

RuAssC_12e:

aikaråpyeõoti /
sakçt /
yadvakùyati-'tatra sàmànyadharmasyevàdyupàdàne sakçntirde÷a upamà' iti /
pçthaïnirde÷a iti /
asakçdityarthaþ /
yadvakùyati-
'vastuprativastubhàvenàsakçnnirde÷e 'pi saiva' iti /
sàdhàraõadharmasyetyatràpi saübandhanãyam /
vastuprativastubhàve 'pi dvaividhyamityàha-pçthaïnirde÷e ityàdi /
sambandhibhedamàtramiti /
na punaþ svaråpabhedaþ ka÷cidityarthaþ /
yadvakùyati-asakçnnirde÷e ÷uddhasàmànyaråpatvaü bimbapratibimbabhàva e và' iti /
etacca bhedatrayaü pràyaþ sarveùàmeva sàdç÷yà÷rayàõàmalaïkàràõàü jãvitabhåtatvena saübhavatãtyagrata eva tatra tatrodàhariùyàmaþ /
krameõeti yathodde÷am /
sambandhibhedàditi /
saübandhinoþ kandharàvçntayorbhedàt /
na tu hàranirjharàdivatsvaråpato bhedaþ /
vastuta ekatvàdvalitatvàvçttatvayorabhedaþ /
nanu yadi valitatvàvçttatvàkhyo dharma ànana÷atapattrayoþ ÷uddhasàmànyaråpatayopàttastaddharmã kandharàvçntaråpaþ punaþ kiüråpatayetyà÷aïkyàha-dharmyabhipràyeõetyàdi /
evakàraþ ÷uddhasàmànyaråpatvavyavacchedakaþ /
kandharàvçntayo÷ca yathokte dharmitve 'pyànana÷atapatrtàpekùayà dharmatvameva yuktam /
à÷rayà÷rayibhàvena dharmidharmabhàvasya bhàvàt /
ata evàsyàvàstavatvaü pårvamuktam /
ata÷cànana÷atapatrtàpekùayà iti na vyàkhyeyam /
tayorupamànopameyabhàvavàcoyuktereva yuktatvàt /
evaü ca sati kandharàvçntayoþ svaråpamanabhimataü syàt /
anenaiva ca bimbapratibimbabhàvasya svaråpe dar÷ite 'pyasaükãrõaprakañanà÷ayena punaþ 'pàõóyo 'yam' ityàdyudàhçtam /


--------------------

RuAssC_12f:

hàràïgaràgayoriti /
svaråpayoriti ÷eùaþ /
na càtra bimbapratibimbabhàvasya viùayàntaraü pradar÷ya vàkyàrthaïgatàmupamà÷aïkya guõasàmyanàmà caturthaþ prakàro vàcyaþ /
yàvatà hi sàdhàraõadharmanibandhanamupamàsvaråpam, sa càtra dharmo nirdiùñànirdiùñatvena dvividhaþ /
nirde÷apakùe càsya traividhyamuktam /
anirde÷apakùe càsya na vaicitryaü ki¤ciditi na tadà÷rayaü bhedajàtamuktam /
ata÷càtra nirdiùñaþ sàdhàraõadharmo vyavasthita iti kà nàma caturthaprakàrakalpanà /
vàkyàrthopamàgandho 'pyatra nàsti /
sa hyanekeùàü dharmiõàü parasparàvacchinnànàü tàdç÷ereva dharmibhiþ sàmye bhavati /
yathà- 
'janayicyàþ kulàlyà÷ca rakùitryà vidito 'bhayam /
ratnasåterbhujaïgyà÷ca pracchanna iva ÷evadhiþ' //
atra janayitryàdãnàü ratnasåtyàdãnyupamànànyupàttàni /
eteùàü dharmitvaü ca sphuñameva /
bimbapratibimbabhàvaþ punardharmivi÷eùapratipàdanonmukhànàü dharmàõàü bhavati /
parasparàvacchinnatvaü yathàtreva /
atra hi hàràïgaràgayoþ pàõóyasya vi÷iùñatàpàdanàyaivopàdànam /
indumatãü prati tasya vi÷iùñàlambanavibhàvatvena vivakùitatvàt /
ata÷ca tayoþ parasparonmukhatvàtsvàtmanyevàvi÷ràntiriti kà kathopameyatàyàþ /
evaü pàõóyasyàdgiràjena hàranirjharàdidharmanimittaivopamà, tàvanmàtreõaiva sàdç÷yaparyavasànàt /
tacca hàràdeþ sàdhàraõadharmasya bimbapratibimbatvàd dçùñàntanyàyasyaitatsådàharaõameva /


--------------------

RuAssC_12g:

nanu hàranirjharayostadatadgàmitvàbhàvàtkathaü sàdhàraõadharmateti cet,ucyate- asyàstàvaddharmasya sàdhàraõyaü jãvitam /
tacca dharmasyaikatve bhavati /
na ca vastuto 'tra dharmasyaikatvam /
nahi ya eva mukhagato làvaõyàdirdharmaþ sa eva candràdau, tasyànvayàsaübhavàt /
api tu tajjàtãyo 'trànyo 'sti dharmaþ /
evaü dharmayorbhedàtsàdhàraõatvàbhàvàdupamàyàþ svaråpaniùpattireva na syàt /
atha dharmayorapi sàdç÷yamabhyupagamyate tattatràpi sàdç÷yanimittamanyadanveùyam /
tatràpyanyadityanavasthà syàt /
tata÷ca dharmayorvastuto bhede 'pi pratãtàvekatàvasàyàdbhede 'pyabheda ityetannimittamekatvamà÷rayaõãyam /
anyathà hyapamàyà utthànameva na syàt /
evamihàpi hàranirjharàdãnàü vastuprativastutayopàttànàü vastuto bhede 'pyabhedavivakùetyekatvaü gràhyam /
anyathà hyeùàü pàõóyàdriràjayoraupabhyasamutthàne nimittatvameva na syàt /
na caiùàmaupamyaü yuktamiti samanantaramevoktam /
ata evàtra bimbapratibimbabhàvavyapade÷aþ /
loko hi darpaõàdau bimbàtpratibimbasya bhede 'pi madãyamevàtra vadanaü saükràntamityabhedenàbhimanyate /
anyathà hi pratibimbagadar÷ane kç÷o 'ha sthålo 'hamityàdyabhimàno nodiyàt bhåùaõavinyàsàdau ca nàyikà nàdriyeran /
pracyairapi- 
'sa munirlàcchito mauvjyà kçùõàjinapañaü vahan /
vyaràjannãlajãmåtabhàga÷liùña ivàü÷umàn' //
iti //
tathà - 
'sa pãtavàsàþ pragçhãta÷àrïgo manoghaj¤abhãmaü vapuràpa kçùõaþ /
÷atahladendràyudhavànni÷àyàü saüsçjyamànaþ ÷a÷ineva meghaþ' //
ityatra mau¤jãtaóitoþ ÷aïkha÷a÷ino÷ca vastuto bhede 'pyabhedavivakùàmevà÷rityasàdhàraõadharmasya hãnatvamàdhikyaü coktam /
ata eva càtra pårvaü granthakçtà vastuprativastubhàvavad vastudvayasya pràcyoktameva vyavahàraü dar÷ayituü prativaståpamàvad dçùñàntavacceti taduktamevadçùñàntadvayaü dattam /
evaü càtràbhedavivakùaiva jãvitam /


--------------------

RuAssC_12h:

eùà ca lakùye supracuraiva /
yathà - 
'vidyutvantaü lalitavanitàþ sendracàpaü sacitràþ saügãtàya prahatamurajàþ snigdhagambhãraghoùam /
antastoyaü maõimayabhuvastuïgamabhraülihàgràþ pràsàdàstvàü tulayitumalaü yatra taistairvi÷eùaiþ' //
atra vidyudvanitàdãnàü meghapràsàdaviùiùñatàdhàyakatayà dharmatvenaivopàdànam /
ata eva taistairvi÷eùairityuktam /
teùàü sakçnnirde÷àbhàvànnànugàmità /
ekàrthatvàbhàvànna ÷udhdasàmànyaråpatvamiti pàri÷eùyàdvimbapratibimbabhàva eva /
eteùàü càbhedenaiva pratãteþ sàdhàraõatvam /
evaü hàràderapi j¤eyam /
abhedapratãti÷càtra sàdç÷yanimittà /
na caitàvataivaipàmupamànopameyatvaü vàcyam /
tathàtvàvivakùaõàt /
sàdç÷yasya ca sitatvàdiguõayogitvaü nàma nimittam /
evamabhedapratãtimukhenàtra hàràdeþ samànadharmatvam /
kvacinnimittàntareõàpyabhedapratãtirbhavati /
yathà- 
'dvepyo 'pi saümataþ ÷iùñastasyàrtasya yathaiùadham /
tyàjyo duùñaþ priyo 'pyàsãd daùño 'ddaguùña ivàhinà' //
atrotraràrdhe daùñaduùñayordeùakàritvàdinà ekakàryakàritvamabhedakàraõamityalaü bahunà /


--------------------

RuAssC_12i:

iyaü ca dvayopari prakçtayoraprakçtayo÷caupamye samuccità bhavati /
krameõa yathà- 
'svareõa tasyàmamçtastruteva prajalpitàyàmabhijàtavàci /
apyanyapuùñà pratikåla÷abdà ÷roturvitantrãriva tàóyamànà' //
atra bhagavatyapekùayànyapuùñàvitantryoraprakçtayoþ pratikåla÷abdatve samuccitatvam /
iyamekade÷avivartinyapi /
yathà - 
'kamaladalairadharairiva da÷anairiva kesarairviràjante /
alivalayairalakairiva kamalairvadanairiva nalinyaþ' //
atra nalinãnàü nàyikà upamànatvena nopàttà ityekade÷avivartitvam /
iyaü ca sàdç÷yadàóharyàrthaü kavipratibhàkalpite sàdharmye kalpità bhavati /
tacca kvacidupameyagatatvena kvacidupamànenàpi kalpitamiti dvidhàtvamasyàþ /
yaduktam- 
'upameyasya vai÷iùñyamupamànasya và kvacit' iti /
vaidharmyeõàpi sàdharmyamiti tçtãyaþ prakàraþ punarasyà na vàcyaþ /
asyopamàyàmeva saübhavàddàóharyapratipàdanapratãte÷ca /


--------------------

RuAssC_12j:

krameõa yathà- 
'taü õamaha õàhiõalinaü hariõo gaaõaïkaõàhiràmassa /
chappaachampiagatto malo vva candammi jattha vihã' //
('tannamata nàbhinalinaü harorgaganàïganàbhiràmasya /
ùañpadàcchàditagàtro mala iva candre yatra vidhiþ') //
atropameyasya ùañpadàcchàditatvaü kalpitam /
"àvarjità ki¤cidiva stanàbhyàü vàso vasànàtaruõàrkakàgam /
saüjàtapuùpastabakàbhinamrà saücàriõã pallavinã lateva //
" atropamànagatatvena saücàriõãtvaü kalpitam /
na càsyàþ pçthaglakùaõaü vàcyam,dvayoraupamyapratãteþ /
sàmànyalakùaõasyàtràpyanugamàt /
athàtra kalpanàstãti cet, na /
evaü hi pratibhedaü lakùaõakaraõaprasaïgaþ /
samuccitatvàdervi÷eùàntarasyàpi bhàvàt /
athopamànaguõavi÷iùñopameyàvagamaphalatvenopamàyàþ pratibhañabhåtavastvantaràbhàvaprayojanatvena càsyàþ pçthagalaïkàratvamiti cet, na /
atropameyasyopamànopamànaguõavi÷iùñatayaiva pratãteþ phalabhedàbhàvàt /
tathà hi'àvarjità' ityàdau bhagavatyà latàyàþ sàdç÷yasya saücàriõãtvenàbhàvo mà prasàïkùãditi tayoþ sàdharmyaümeva druóayituü kavinà latàyàþ saücàriõãtvaü kalpitam /
nanvatra bhagavatyà anyadupamànaü nàstãti pratãyate /
ananvayàdivadupamànàntaraniùedhasya vàkyàrthatvàt /
maivam /
evamupameyasyàpi vai÷iùñyakalpane upameyàntaraniùedhaphalatvaü vàcyam /
samànanyàyatvàt /
tadyathà dçóharope råpake viùayaviùayiõorabhedameva draóhayituü kasyaciddharmasya hàniràdhikyaü và kalpyate, tathehàpi sàmànyadàróhyayaiva kalpitatvaü j¤eyam /
atràpyabhedàlaïkàràkhyàlaïkàràntaratvaü na vàcyam /
råpakeõaivàsyà vicchritteþ saügçhãtatvàt /
viùayaviùayiõorabhedo hi råpakasatattvam /
sa eva càtra dàróhyena pratãyata iti ko nàmàsya råpakàtpçthagbhàvaþ /
abhedamàtrapratãtau råpakam, niyatadharmahànàvanyataþ sarvato 'pyabhedapratãtàvabheda iti pratãtibhedo 'pyastãti cet, na /
evaü hyasti tàvadabhedapratãtiratrànugatà /
yastu va÷eùaþ sa pçthagbhedatve vyavasthàpako 'stu na pçthagalaïkàratve /
nahi÷àbaleyatàmàtreõa gotvama÷catvavyapade÷yaü bhavati /
evaü ca- 
'gçhãtavigrahaþ kàmo vasantaþ sàrvakàlikaþ /
jahàra hçdayaü kàmã nityapårõaþ sudhàkaraþ' //
ityàdau gçhãtavigrahattvàderniyatasya dharmasyàdhikye 'pyalaïkàràntaraprasaïgaþ /
iyaü ca màlàtvàdinànantabhedeti tadgranthavistarabhayànna prapa¤citam /


____________________________________________________________


START Såtra 13:

#<
ekasyaivopamànopameyatve 'nanvayaþ // RuAss_13 //

vàcyàbhipràyeõa pårvaüråpànugamaþ /
ekasya tu viruddhadharmasaüsargo dvitãyasavrahyacàrinivçttyarthaþ /
ata evànanvaya iti yogo 'pyatra saübhravati /
yathà-
'yuddhe 'rjuno 'rjuna iva prathitapratàpo bhãmo 'pi bhãma iva vairiùu bhãmakarmà /
nyagrodhavartinamayàdhipatiü kuruõàmutpràsanàrthamiva jagmaturàdareõa' //>#


--------------------

RuAssC_13:

ekasyaivetyàdi /
nanu sàdç÷yà÷rayàõàmalaïkàràõàü lakùayutuü prastutatvàtsàdç÷yasyobhayaniùñhatvenaiva saübhavàdekasya ca tadabhàvàtkathamihàtadà÷rayasyàpyasya vacanamityà÷aïkyàha-vàcyàbhipràyeõetyàdi /


--------------------

RuAssC_13a:

pårvaråpeti /
sàdç÷yà÷rayatvasyetyarthaþ /
astveva hyatra ÷àbdã sàdç÷yapratãtiþ /
mukhaü candra ivetyàdivadevàtropamànopameyatvasya vàcyatayopanibandhanàt /
ata evàha-vàcyàbhipràyeõeti /
na punarvastvabhipràyeõetyarthaþ /
vastuto hyekasyaiva sàdhyasiddhadharmaråpatvàsaübhavàdupamànopameyatve 'pi virodhaþ syàt /
itthaü ÷àbdameva sàdç÷yànugamamà÷rityehàsya lakùaõam /
nanu yadyevamekasyopamànopameyatvaü virudhyate tatkiü vastuviruddhena niùphalena caitenetyà÷aïkyàha-ekasyetyàdi /


--------------------

RuAssC_13b:

evaü càsya dvitãyasabrahmacàrinivçttirevàlaïkàratvapratiùñhàpakaü pramàõam /
anyathà punarnàsyàlaïkàratvam /
yathà- 
'tasyàj¤ayaiva paripàlayataþ prajà me karõopakaõñhapalitaïkariõã jareyam /
yadgarbharåpamiva màmanu÷àsta so 'yamadyàpi tanmayi gurorguråpakùapàtaþ' //
atra yathaiva garbharåpaü màü gururanva÷àttathaivàdyàpyanu÷àstãti satyapyekasyopamànopameyatve dvitãyasabrahmacàri nivçttipratipattyabhàvànnàyamalaïkàraþ /
ekasyaivàsthàbhedena ca siddhasàdhyadharmasaübhavànnopamànopameyatvaråpaviruddhadharmasaüsargaþ /
ata eveti /
viruddhadharmaüsaüyogàt /
ekasyaiva siddhasàdhyaråpeõopamànopameyatvenàvidyabhàno 'nvayaþ saübandho yatra sa tathoktaþ /
arjunàdanyo yuddhe prathitapratàpo nàstãti dvitàyasabrahmacàrinivçttiratra jãvitabhåtà pratãyata eva /
ata eva kàrtavãryahiüstramattvayorupamànaråpayorapratãteþ ÷uddhamevaitadudàharaõam /
'ittiametummi jae sundaramahilàsahassabhariammi /
aõuharai õavaraü tissà,vàmàddhaü dàhiõaddhassa' //
('etàvanmàtre jagati sundaramahilàsahastrabharite 'pi /
anuharati kevalaü tasyà vàmàrdhaü dakùiõàrdhasya') //
ityàdau cànanvayodàharaõatvaü na vàcyam /
atrànyàdhanànyàrdhasyopamãyamànatvenopamàyà abhidhãyamànatvàt /
asya hyupamànàntaraniùedhaparyavasàyyabhidhãyamànamekasyaivopamànopameyatvaü svaråpam /
na ca tadatra ÷abdenàbhidhãyate 'pi tu vyajyata iti pratãyamànataiva yukteti na vàcyatvamasyetivàcyam /
evaü hyalaïkàdadhvanerviùayàpahàraþ syàt /
evam- 
'gandhena sindhuradhurandhara vaktkamaittrãmairàvaõaprabhçtayo 'pi na ÷ikùitàste /
tattvaü kacatrtinayanàcalaratnabhittisvãyapraticchraviùu yåthapatitvameùa' //
ityatràpyananvayo na vàcyaþ /
svãyapratibimbaireva sàdç÷yapratãtestadgandhasyàpyabhàvàt /
yadi nàma caitatpratãyeta tadapyasya pratãyamànatvaü syànna vàcyatvam /
yathoktanyàyàt /
evaü ca tadekade÷enàvasitabhedena vetyapàsya upamànatayà kalpitena tenaiva sàdç÷yamananvaya ityeva tvayà såtraõãyam /
'grasamànamivaujàüsi sadasyairgauraveritam /
nàma yasyàbhinandanti dviùo 'pi sa pumànpumàn' //
ityatra puüsaþ puüstvàropàdananvayaråpakamiti yadanyairuktaü tadayuktam /
ekasyaiva vidhyanuvàdabhàvenàvasthànàdàropàbhàvàt /


____________________________________________________________


START Såtra 14:

#<
dvayoþ paryàyeõa tasminnupameyopamà // RuAss_14 //

tacchabdenopamànopameyatvapratyavamar÷aþ /
paryàyo yaugapadyàbhàvaþ /
ata evàtra vàkyabhedaþ /
iyaü ca dharmasya sàdhàraõye vastuprativastunirde÷e ca dvidhà /
àdye yathà-
'khamiva jalaü jalamiva khaü haüsa÷candra iva haüsa iva candraþ /
kumudàkàràstàràstàràkàràõi kumudàni' //
dvitãye yathà-

'sacchàyàbhbhojavadanàþ sacchàyavadanàmbujà /
vàpyo 'ïganà ivàbhànti yatra vàpya ivàïganàþ' //>#


--------------------

RuAssC_14:

dvayorityàdi /
dvayãrityupamànopameyayoþ, na punarddhisaükhyàkayoþ /
tena, 'kàntànanasya kamalasya sudhàkarasya pårvaü parasparamabhådupamànabhàvaþ /
sadyo jaràtuhinaràhuparàhatànàmanyaþ parasparamasàvarasaþ prasåtaþ' //
ityatra trayàõàmapyupamànopameyatvaü sthitamasyà evàïgam /
tacchabdeneti tasminnityanena /
yaugapadyàbhàva iti kramaråpatvàt /
ata iti yaugapadyàbhàvàt /
sa ca vàkyabhedaþ ÷àbda àrtha÷ca /
tatra ÷àbdo yathà - 
'rajobhiþ syandanoddhåtairgajai÷ca ghanasaünibhaiþ /
bhuvastalamiva vyoma kurvanvyomeva bhåtalam' //
atra bhuvastalaü vyomeva kuvaünniti vàkyapariniùpatteþ sphuña eva ÷àbdo vàkyabhedaþ /
oàrtho yathà - 
'bhavatpàdà÷rayàdeva gaïgà bhakti÷ca ÷à÷vatã /
itaretarasàdç÷yasubhagàmeti vàndyatàm' //
atra sphuñe 'pi ÷àbde ekavàkyatve gaïgàbhaktivadbhakti÷ca gaïgàvad vandyetyastyevàrtho vàkyabhedaþ /
asyà÷co pamànàntaratiraskàra eva phalam /
ata evopameyenopamà ityasyà anvarthàbhidhànam /
yatra punarupamànàntaratiraskàro na pratãyate tatra nàyamalaïkàraþ /
yathà- 
'savità vidhavati vidhurapi savitarati tathà dinanti yàminyaþ /
yàminayanti dinàni ca sukhaduþkhava÷ãkçte manasi' //
na hyatra vidhusavitràdãnàmupamànàntaratiraskaraõaü vivakùitaü kiü tu sukhaduþkhava÷ãkçtamanasàmevaü viparãtaü bhavatãti /


--------------------

RuAssC_14a:

sàdhàraõya iti /
etacca dharmasya nirde÷ànirde÷aråpapakùadvayayàgårakatvenoktam /
tatra nirde÷apakùesàdhàraõyamasti tathàpyatra sakçntirde÷enaivànugatatvàttadupalambhaþ sphuña ityatra bhàvaþ /
anirde÷apakùe tu vàstavameva sàdhàraõyam /
yadanusàraü khamiva jalamityàdyadàhçtam /
dharmasyànugàmitve tu yathà- 
'kamaleva matirmatiriva kamalà tanuriva vibhà vibheva tanuþ /
dharaõãva dhçtirdhçtiriva dharaõã satataü vibhàti bata yasya' //
atra vibhàtãti sakçnnirdiùñam /
vastuprativastunirde÷a÷ca pårvavadihàpi ÷uddhasàmànyaråpatvabimbapratibimbabhàvàbhyàü dvidhà /
tatra bimbapratibimbabhàvo granthakçtaivodàhçtaþ /
tatra hyabhbhojavadanayorbimbapratibimbabhàvaþ /
÷uddhasàmànyaråpatvaü yathà- 
'tadvalgunà yugapadunmiùitena tàvatsadyaþ parasparatulàpadhirohatàü dve /
praspandamànaparuùetaratàramanta÷cakùustava pralacitabhramaraü ca padmam' //
(atra) pratpandamànapracalitatvena ÷uddhasàmànyaråpatvam /
tàrakabhramarayostu bimbapratibimbabhàvaþ /
unmeùàbhipràyeõa cànugàmiteti bhedatrayasyàpyetadudàharaõam /


____________________________________________________________


START Såtra 15:


#<
sadç÷ànubhavàd vastvantarasmçtiþ smaraõam // RuAss_15 //

vastvantaraü sadç÷ameva /
avinàbhàvàbhàvànnànumànam /
yathà-

'ati÷ayitasuràsurapràbhàvaü ÷i÷umavalokya tathaiva tulyaråpam /
ku÷ikasutamakhadviùàü pramàthe dhçtadhanuùaü raghunandanaü smaràmi' //

sàdç÷yaü vinà tu smçtirnàyamalaïkàraþ /
yachà-

'atrànugodaü mçgayànivçttastaraïgavàtena vinãtakhedaþ /
rahastvadutsaïganiùaõõàmårdhà smaràmi vànãragçheùu sutpaþ' //

atra ca kartçvi÷eùaõànàü smartavyada÷àbhàvitve smatçda÷àbhàvitvamasamãcãnam />#



--------------------

RuAssC_#<
15 //>#:

sadç÷eti /
vastvantaramiti smaryamàõam /
sadç÷ameveti /
sàdç÷yasyobhayaniùñhatvàt /
ata÷ca smaryamàõenànubhåyamànasya,anubhåyamànena và smaryamàõasya sàdç÷yaparikalpanamayamalaïkàraþ /
yaduktam - 
'yathà dç÷yena janità sàmyadhãþ smaryamàõagà /
smaryamàõakçtàpyasti tatheyaü dç÷yagàminã' //
iti //
tatràdyaþ prakàro granthakçdudàharaõe /
tatra hi ÷i÷oreva raghunandanena sàdç÷yaü vivakùitam /
dvitàyastu yathà - 
'tasyàstãre racita÷ikharaþ pe÷alairindranãlaiþ krãóà÷ailaþ kanakakadalãveùñanaprekùaõãyaþ /
maïgehinyàþ priya iti sakhe cetasà kàtareõa prekùyopàntasphuritataóitaü tvàü tameva smaràmi' //
atrànubhåyamànena meghena smaryamàõasya krãóà÷ailasya sàdç÷yaparikalpanam /
evaü càtra sàdç÷yasyobhayasaübandhe 'pyanubhåyamànenaiva punaþ smaryamàõapratãtirbhavatãtyavaseyam /
nanu yadyevaü tatparasmàtparapratipatteþ kiü nedamanumànamityà÷aïkyàha-avinàbhàvityàdi /
avinãbhàvastàdàtmyànnityasàhacaryàhuþ /
anubhåyamànasmaryamàõayo÷ca tadabhàvaþ /
÷i÷uraghunandanayoþ sàdç÷yaparikalpane càti÷acitasuràtpurabhàvatvàdidharmo 'nugàmitayà nirdiùñaþ /
vastuprativastubhàvenàpi dharmasyàyaü bhavati /
tatra ÷uddhasàmànyaråpatvena yathà- 
'sàndràü mudaü yacchatu nandako vaþ sollàsalakùmãpratibimbagarbhaþ /
'kurvannàjastraü yamunàpravàhasalãlaràdhàsmaraõaü muràreþ' //
atra sollàsasalãlatvayorekatvam /
bimbapratibimbabhàvenàpi yathà - 
'pårõendunà maghalavàïkitena dyàü mudritàü sundari vãkùamàõaþ /
vivàhahomànaladhåmalekhàmilatkapolàü bhavatãü smaràmi' //
atra meghalavadhåmalekhàdãnàü bimbapratibimbabhàvaþ /
etadeva sàdç÷yanimittatvaü draóhayituü pratyudàharati-sàdç÷yamityàdinà /
sadç÷ànubhavàbhàvàttatsmçterna sàdç÷yahetukatvam /
smartavyada÷àbhàvitva iti /
smartavyada÷àbhàvitvaü vàcyaü sadanàdç÷yetyarthaþ /
ata eva vàcyasyàvacanam /
smartçda÷àbhàvitvamityatyavàcyasya vacanam /
yadyapi smartçda÷àyàmatãtatvàt kartçvi÷eùaõànàü mçgayànivçttitvàdãnàmapyatãtakàlàvacchinnànàü tadbhàvitvaü tathàpi vartamànakàlàvacchinnasya smarturvi÷eùaõabhàvenopanibandhàtteùàü tadavacchinnataiva pratãyata iti yathoktameva dåùaõadvayaü yuktamiti sahçdayà eva pramàõam /



__________


RuAss_15/1:

#<
preyolaïkàrasya tu sàdç÷yavyatiriktanimittotthàpità smçtirviùayaþ /
yathà 
'aho kope 'pi kàntaü mukham' iti /
tatràpi vibhàvàdyàgåritatvena sva÷abdamàtrapratipàdyàtve yathà-
'atrànugàdam' ityàdi /
'yairdçùño 'si tadà lalàñapatitapràsaprahàro yudhi sphãtàsçkstrutipàñalãkçtapurobhàgaþ paràn pàtayan /
teùàü duþsahakàmadehadahanaprodbhatanetrànala- jvàlàlãbharabhàsvare smaripàvastaü gataü kautukam' //
ityàdau sadç÷avastvantarànubhave '÷akyavastvantarakaraõàtmà vi÷eùàlaïkàraþ, kàraõasya kriyàsàmànyàtmano dar÷ine 'pi saübhavàt /
matàntare kàvyaliïgametat /
tadete sàdç÷yà÷rayeõa bhedàbhedatulyatvenàlaïkàrà nirõãtàþ" />#


--------------------

RuAssC_15/1:

pratyudàharaõàntaramapi dar÷ayati-preyolaïkàrasyetyàdinà /
tu÷abda÷càrthe /
sàdç÷yavyatiriktaü saüskàràdinimittam /
tatràpãti /
evaü sthite 'pi satãtyarthaþ /
vibhàvàdyàgåritatve preyolaïkàrasya sàdç÷yavyatiriktanimittatotthàpità smçtirviùaya iti saübandhaþ /
tatra vibhàvàdyàgåritatve smçtiryathà-'aho kope 'pi kàntaü mukham' iti /
sva÷abdamàtrapratipàdyatve yathodàhçtam 'atrànugodam'- ityàdau /
atra ca yathà preyolaïkàro bhàvadhvane÷càsya yathà bhinnaviùayatvaü tathàgra eva vakùyàmaþ /
evaü ca pratyudàharaõadvayasyàpi prayojanaü bhinnaviùayatvàt /
kvacicca sàdç÷yanimittàpi smçtiravàkyàrthatvànnàsminparyavasyatãtyàha-'yairdçùño 'si-' ityàdi /
vastvatra jayàpãóadar÷anam /
vastvantaraü tu bhagavallakùaõam /
atra tvaddar÷anamabhilaùatàü janànàü na tvaddar÷anàvàtpirevàbhådyàvatteùàmasaübhàvyaü bhagavadr÷anamapi jàtamitya÷akyavastvantarakaraõam /
vi÷eùàlaïkàrasya hya÷akyavastvantarakaraõaü råpam, iha punara÷akyavastvantaradar÷anaü sthitamiti kathamatra vi÷eùàlaïkàra ityà÷aïkyàha-karaõasyetyàdi /
etacca gamyagamakabhàvamà÷rityànyaiþ kàvyaliïgatvenàbhyupagatamiti dar÷ayitumàha-matàntara ityàdi /
etaditi smaraõam /
matàntara ityaudbhañe /
yaduktam- 
'÷rutamekaü yadanyatra smçteranubhavasya và /
hetutàü pratipadyeta kàvyaliïgaü taducyate' //
iti //
iha punargamyagamakabhàvàdanubhåyamànasmaryamàõavyavahàro 'pi vi÷iùyata iti pçthagalaïkàratayaitaduktam /
etadusaüharannanyadavatàrayati-tadeta ityàdi /
eta ityupamàdyà÷catvàro 'laïkàràþ /


____________________________________________________________


START Såtra 16:

#<
abhedapràdhànye àrope àropaviùayànapahnave råpakam // RuAss_16 //

abhedasya pràdhànyàdbhedasya vastutaþ sadbhàvaþ /
anyatrànyàvàpa àropaþ /
tasya viùayaviùayyavaùñabdhatvàdviùayasyàpahnave 'pahnutiþ /
anyathà tu viùayiõà viùayasya råpavataþ karaõàdråpakam /
sàdharmye tvanugatameva /
yadàhuþ-
'upamaiva turobhåtabhedà råpakamiùyate' iti àropàdabhede 'dhyavasàyaþ prakçùyate iti pa÷càttanmålàlaïkàravibhàgaþ />#


--------------------

RuAssC_16:

saüpratãti /
bhedàbhedatulyatvà÷rayàlaïkàrànantaramabhedapradhànaü lakùayitumucitatvàdavasarapràtpàvityarthaþ /
tatra tàvatprathamaü råpakaü lakùyati-abhedapràdhànya ityàdi /
vastuta iti /
na tu pratãtitaþ /
sadbhàva iti /
pradhànàpràdhànayoþ saübandhi÷abdatvàt /
anyatrànyàvàpa àropa iti /
anyatreti prakçte mukhàdau /
anyasyetyaprakçtasya candràdeþ /
sa ca sàmànàdhikaraõyena vaiyàdhikaraõyena ca nirde÷e bhavati /
na tu sàmànàdhikaraõyena nirde÷a eva saþ /
evaü hi-'yàtàþ kaõàdatàü kecit' ityàdàvàropasadbhàve 'pi na sàmànàdhikaraõyamastãtyavyàtpiþ syàt /
àryaü sàmànàdhikaraõyamastãti nàvyàtpirita cet, na /
bhinnayoþ sàmànàdhikaraõyena nirde÷o[a. ra. så.26]hyàropalakùaõam /
na ca tadatra nirdiùñam /
vaiyadhikaraõyena nirde÷àttasyàrtàvaseyatvàt /
arthàvasàyo nirde÷a÷ca naikaü råpam /
vipratiùedhàt /
nãlaropaþ prasajyata ityativyàtpiþ syàt /
na càrope bhinnayoþ sàmànàdhikaraõyena nirde÷a ucyata ityasaübhavo 'pi /
iti na niravadyametadàparopalakùam /
yadyevaü tatkiü ÷abde ÷abdàntaramarthe vàrthàntaramàropyata iti ced brumaþ /
tatra na ÷abde ÷abdàntaràropaþ /
mukha÷abdàde÷candra÷abdàdiråpatvenàpratãteranyonyaviviktasvàntaråpolambhàditi bhavadbhirevoktatvàt /
kiü tvarther'thàntaràropaþ /
sa ca prayojanaparatayà tathà nirde÷yate na bhràntyà /
ata eva hyuktikàyàmiva rajatàropo na mukhe candràropaþ /
tasya svarasata evotthànena bhramaråpatvàt /
ata eva tatràropaviùayasyàropyamàõenàcchràditatvena pratãtiþ /
iha punarjànàna eva ka÷cicandraviviktaümukhaü tatra prayojanaparatayà candràrthamàropayati /
ata evoktamàropaviùayànapahnava iti /
bhavadbhirapyanenaivà÷ayena 'pratipàdanabhràmo 'yaü na bhràntà pratipattirityàdyuktam /
tasyetyàropasya viùayaþ prakçtaþ viùayã càprakçtaþ /
tàbhyàmavaùñabdhatvaü yuktatvam /
yaduktam-'sàropànyà tu yatroktau viùayã viùayastathà' iti /


--------------------

RuAssC_16a:

anyatheti /
anapahnave /
evamanenàpahnutiråpakayorbhedo 'pyuktaþ /
àhuriti daõóyàdayaþ /
ata÷ca sàdharmyasadbhàvàttadanuyàyubhedatrayànupràõitatvamapyasya j¤eyam /
yathà- 
'kandarpadvipakarõakambumasitairdànàmbubhirlà¤chitaü saülagnà¤janapu¤jakàlikalaü gaõóopadhànaü rateþ /
vyomànokahapuùpagucchamalibhiþ saüchàdyamànodaraü pa÷yaitacchra÷inaþ sudhàsahacaraü bimbaü kalaïkàïkitam' //
atra kalaïkasya dànàmbvàdibhiþ pratibimbanam /
làcchritatvàïkitatvayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
sudhàrahacaratvasyànugatatvàdanugàmiteti bhedatrayànupràõitatvam /
anena ca sàdç÷yanimitta evàropo råpakamityuktaü bhavati /
keùà¤cidapi saübandhàntaraheturapyàropo råpakàïgameveti matam /
yadàhàlaïkàrabhàùyakàraþ-'lakùaõàparamàrthaü yàvatà råpakasvaråpam' ityupakramya 'sàropànyà ca sàdç÷yàdvà saübandhàntaràdvà' ityàdi /
sa tu yathà- 
'amçtakavalaþ ÷obhàrà÷iþ pramodarasaprapà sitima÷akañaü jyotsnàvàpã tuùàradharaññikà /
manasijavçsã ÷çïgàra÷rãvimànamaho nu bho niravadhisukha÷raddhà dçùñeþ kçtã mçgaketanaþ' //
atrenduråpe kàraõe kàryapupàyàþ ÷raddhàyà àropaþ /
granthakçtàpyalaïkàrànusàriõyà-atra '÷raddhàhetutvàcchraddhe' tyabhidhàya 'vi÷eùaõaikasminnanekavastvàropànmàlàråpakamityabhidadhatàyameva pakùaþ kañàkùitaþ /
nanu càdhyavasàyagarbhàõàmapyalaïkàràõàmabhedapràdhànye sati prathamàropagarbhà alaïkàràþ kimiti lakùità ityà÷aïkyàha-àropàdityàdi /


__________


RuAss_16/1:

#<
idaü tu niravayavaü sàvayavaü paramparitamiti trividham /
àdyaü kevalaü màvàråpaka¤cate dvidhà /
dvitãyaü samastavastuviùayamekade÷avivarti ceti dvidhaiva /
tçtãyaü ÷liùña÷abdanibandhanatvena dvividhaü satpratyekaü kevalamàlàråpakatvàccaturvidham /
tadevamaùñau råpakabhedàþ /
anye tå pratyekaü vàkyoktasamàsoktàdibhedàþ saübhavanti te 'nyato draùñavyàþ />#


--------------------

RuAssC_16/1:

ca÷abdo 'nyàlaïkàràpekùayà bhedasamuccàrthaþ /
viùayadyotakastu÷abdaþ /
avayavebhyo niùkrànta àropyamàõo yatra tattathoktam /
sahàvayavairàropyamàõo vartate yatra tattathoktam /
paramparayaikasya màhàtmyàdaparasyàråpaõàtvamàyàtaü yatra tattathoktam /
àdyamiti niravayavam /
màlà caikasyànekasya vànekàropàdbhavati /
evaü paramparitatvena màlàråpakaü j¤eyam /
dvitãyamiti sàvayavam /
samastamàropyamàõàtmakaü vastvabhidhàyà viùayo yatra tattathoktam /
ekade÷a àropaviùayàõàm; arthastadàtmaka evàropyamàõaprayojanapratipàdanàya tadråpatayà vivar tate pariõamati yatra tattathoktam /
tçtãyamiti paramparitam /
yadyapi ÷leùanibandhane 'sminguõakriyàtmakadharmanibandhanasya sàdç÷yasyàsaübhava eva tathàpi ÷abdamàtrakçtamevàbhedàdhyavasàyataþ sàdç÷yaü gràhyam /
anya iti etadbhedàùñakavyatiriktàþ /
saübhavantãti cirantanàlaïkàragrantheùveva /
na punarlakùyanta iti bhàvaþ /
tatra hi teùàü tattve 'pyetadbhedàùñakakçtameva vaicitryaü pratãyate /
yathà ca- 
'pàdaþ kårmo 'tra yaùñirbhujagapatirayaü bhàjanaü bhåtadhàtrã tailàpåràþ samudràþ kanakagirirayaü vçttavartiprarohaþ /
arci÷caõóàü÷uruccairgaganamalinimà kajjalaü dahyamànà vairi÷reõã pataïgà jvalati narapate tvatpratàpapradãpaþ' //
ityatra satvapi vàkyàrthoktatve samastavastuviùayakçtameva vaicitryam /



__________


RuAss_16/2:

#<
krameõa yathà-
'dàse kçtàgàsi bhavatyucitaþ prabhåõàü pàdaprahàra iti sundari nàsmi dåye /
udyatkañhorapulakàïkurakaõñakàgrair- yatkhidyate tava padaü nanu sà vyathà me' //
'pãyåùaprasçtirnavà makhabhujàü dàtraü tamolånaye svargaïgàvimanaskakokavadanastrastà mçõàlãlate /
dvirbhàvaþ smarakàrmukasya kimapi pràõe÷varãsàgasà- mà÷àtanturuda¤cati pratipadi pràleyabhànostanuþ' //
'vistàra÷àlini nabhastalapattrapàtre kundojjvalaprabha-bha saücayabhåribhaktam /
gaïgàtaraïgaghanamàhiùadugdhadigdhaü jagdhaü mayà narapate kalikàlakarõa' //
'àbhàti te kùitibhçtaþ kùaõadàprabheyaü nistriü÷amàüsalatamàlavanàntalekhà /
indutviùo yudhi hañhena tavàrikãrtã- rànãya yatra ramate taruõaþ pratàpaþ' //
kùitibhçta ityatra ÷liùñaü padam /
paramparitam-
'kiü padmamya ruciü na hanti nayanànandaü vidhatte na và vçddhiü và jhaùaketanasya kurute nàlokamàtreõa kim /
vaktrendau tava satyayaü yadaparaþ ÷ãtàü÷urabhyudgato darpaþ syàdamçtena cidiha tadapyastyeva bimbàdhare' //
atra vaktrenduråpaõahetukamadharàmçtasya pãyåùeõa ÷liùña÷abdaü råpaõam /
'vidvanmànasahaüsa vairikamasàsaükocadãtpadyute durgàmàrgaõanãlalohita samitsvãkàravai÷vànara /
satyaprãtividhànadakùa vijayapràgbhàvabhãma prabho sàmràjyaü varavãra vatsara÷ataü vairi¤camuccaiþ kriyàþ' //
atra tvameva haüsa ityàropaõapårvako mànasameva mànasamityàdyàropa iti ÷liùña÷abdaü màlàparamparitam /
'yàmi manovàkkàyaiþ ÷araõaü karuõàtmakaü jagannàkhatham /
janmajaràmaraõàrõavataraõataraõóaü haràïghriyugam' //
'paryaïko ràjalakùmyà haritamaõimayaþ pauruùàbdhestaraïgo bhragnapratyarthivaü÷olvaõavijayakaristyàmadànàmbupaññaþ /
saïgràmatràsatàmyanmuralapatiya÷ohaüsanãlàmbuvàhaþ khaïgaþ kùmàsauvidallaþ samiti vijayate màlavàkhaõóalasya' //
atra kùmàsauvidalla iti paramparitamapyekade÷avivarti /
evamàdayo 'nye 'pi bhedà le÷ataþ såcità eva />#


--------------------

RuAssC_16/2:

krameõeti yathodde÷am /
dvirbhàvaþ smarakàrmukasyetyatra ca vàkyàrthaparyàlàcanayendoþ smarakàrmutvàropapratãteþ kuñilatvàdyanekadharmanimittaü sàdç÷yameva saübandhaþ /
indo÷caikasya bahava àropà iti màlàråpakam /
anekasya tu yathà- 
'bàhå bàlamçõàlike kucitañã màõikyaharmyaü rater- muktà÷aila÷ilà nitambaphalakaü hàsaþ sudhànirjharaþ /
vàcaþ kokilakåcitàni cikurà÷cetobhava÷càmaraü tasyàstrastakuraïga÷àvakadç÷aþ kiü kiü na lokottaram' //
atrànekeùàmanekàropàdråpakamàlà /
iyaü ca ÷leùanibandhanàpi dç÷yate /
yathà -
'netre puùkarasodare madhumatã vàõã vipà÷à mati- ÷ceto yàti nadãnatàü kalayate ÷oõatvamasyàdharaþ /
càritraü nanu pàpasådanamaho màmeùa tãrthà÷rayaþ snàtuü vàcchati bhåpatiþ paramitãvoùõodakaü vastragati' //
atrànekeùàü ÷liùñà aneka àropitã iti ÷liùñàrtharåpakamàlà /
àbhàtãtyatra samàsoktimanye manyanta ityudàharaõàntareõohàhiyate //
yathà - 
'bhavatsaüvitpuùpa÷riyamanupamàmodamadhuràü samuccinvannàviùayavanaràjãvikasitàm /
bhavodyàne bhaktyà tava saha vi÷eùollasitayà viharttu vyagraþ syàmanusçkatavive kapriyasakhaþ' //
bhakternàyikàropasyà÷àbdatvàde÷avivartitvam /
'påyåùasyàdharàmçtena ÷liùña÷abdaniråpaõam' iti lekhakakalpito 'yamapapàñho j¤eyaþ //
adharàmçtasya hi påyåùeõa niråpaõamatra sthitam /
ata÷ca
'adharàmçtasya pãyåùeõa ÷liùña÷abdaniråpam' iti pàñho gràhyaþ /
atra ca pãyåùavadamçta÷abdasyàdhararasàvàcakatvamanye manyanta ityudàrahaõàntaramudàhriyate /
yathà- 
'alaukikamahàlokaprakà÷itajagattraya /
ståyate deva sadvaü÷amuktàratnaü na kairbhavàn' //
atra muktàratnamittayaropapårvako vaü÷a eva vaü÷a ityàropa iti ÷liùña÷abdaü kevalaparamparitam /
vidvadityàdo haüsaråpaõàmahàtmyànmànasaråpeõeti paramparitam /
evamarõavaråpaõà taraõóàropasya heturiti paramparitam /
paryaïka ityatraikasya bahava àropà iti màlàparamparitam /
anekasya tu yathà- 
'÷rãþ ÷rãþ dharoraþsthalakhendulekhà ÷rãkaõñhakaõñhàbhratióicca gaurã /
÷akràkùipa÷vàkararàjahaüsã ÷acã ca vo yacchratu maïgalàni' //
atra bahånàmanekàropàtparamparitamàlà /
evamàdaya iti /
paramparitamapyekade÷avivartãttyevaüprakàraþ /
såcità iti /
etatpradar÷anàdeva /
tata÷ca sàvayavaü dvividhamapi ÷liùñaü dç÷yate /
tatra samastavastuviùayaü yathà- 
'vihaóhantoñhñhadalauóaü phurantàkàrabahalakesarapaaram /
paharisacandàloe hasiaü kumueõa surahigandhoggàram' //
[setubandhe 416] ('vighañamànauùñhadalapuñaü sphuraddantàkàrabahalakesaraprakaram /
praharùacandràloke hasitaü kumudena surabhigandhodgàram') //
atra kumudasya ÷liùñatvam /
ekade÷avivarti yathà- 
'yattàràmauktikàrdhaprakarapulakitaü candrikàcandanàmbho- digdhaü satparùihastasthitakarakapayodhautamàkà÷aliïgam /
toyàdhàre pratãci cyutavati dinakçdvimbanirmàlyapadme tasyàrcàõóarãkaü vyadhita himakaraü satvaraü mårdhni kàlaþ' //
atra kàlaviùaye påjakàdiràropyamàõo na ÷àbda ityekade÷avivartitvam /
toyàdhàrasya samudranirmàlyodakabhàõóavàcakatvàkatvàcchrilaùñatvam /


--------------------

RuAssC_16/2a:

kvaciccàbhedameva draóhayituü virùàyaõo niùedhapårvamàropyamàõatvena tadãyasya và bhedahetordharmasya hànikalpanenàdhikyena và dçóhàropatvenàpãdaü dç÷yate /
krameõa yathà - 
'kalipriyà ÷a÷cadapàlitàvaj¤àü guruj¤àtiùu dar÷ayantã /
jàyà nijà yà nanu saiva kçtyà kçtyà na kçtyà saralasya dhàrmeþ' //
atra kçtyà niùedhapårvaü jàyàyàmàropità /
tanniùedhena hi jàyàyà kçtyayà dàóharyena sàmyaü pratãyate /
kçtyà tathà na svakarmaõi vyàpriyate yatheyaü tatkarmaõãti hyatra vàkyàrthaþ /
atra ca yadanye vi÷eùàlaïkàramàhustadabhedàlaïkàraniràkaõàdeva niràkçtamiti na punaràyasyate /
hànyàyathà - 
'vanecaràõàü vanitàsakhànàü darãgçhotsaïganiùaktabhàsaþ /
bhavanti yatraiùadhayo rajanyàmatailapåràþ suratapradãpaþ' //
atràtailapåreõa hànakalpanam /
àdhikyena yathà- 
'turãyo hyeùa medhyo 'gniràmnàyaþ pa¤camo 'pi và /
api và jaïgamaü tãrthaü dharmo và mårtisaücaraþ' //
atra turãyatvàderdharmasyàdhikyam /
'dçóhataranibaddhamuùñeþ koùaniùaõõasya sahajamalinasya /
kçpaõasya kçpàõasya ca kevalamàkàrato bhedaþ' //
ityatràpi dçóharopameva råpakaü j¤eyam /
atra hi kçpàõasyeti samuccãyamànatvenanirde÷àcchràbdasyàropasyàpratãterapyàkàramàtreõa bhedasyoktervàkyàrthaparyàlocanamàhàtmyàtvari÷iùñasamastadharmàntarasadbhàvàbhyanuj¤ànàpyaryavasàne dàóharyena viùayaviùayiõorabhedapratipattiþ /
saiva ca råpakasatattvamiti pårvamevoktam /
anye 'pi bhedàþ svayamevàbhyahyodàhàryàþ /


__________


RuAss_16/3:

#<
idaü vaidharmyeõàpi dç÷yate /
yathà-
'saujanyàmbumarusthalã sucaritàlekhyadyubhittirguõa- jyotsnàkçùõacaturda÷ã saralatayoga÷vapucchacchañà /
yaireùàpi durà÷ayà kaliyuge ràjàvalã sevità teùàü ÷ålini bhaktimàtrasulabhe sevà kiyatkau÷alam' //
atra càropyamàõasya dharmitvàdàviùñaliïgasaükhyàtve 'pi kvacitsvato 'saübhavatsaükhyàyogasyàpi viùayasaükhyàtvam pratyekamàropàt /
yathà - 'kvacijjañàvalkalàvalambinaþ kapolà dàvàgrayaþ' ityàdau /
na hi kapilamunerbahutvam /
'bhramimaratimalasahçdayatàü pralayaü mårcche tamaþ ÷arãrasàdam /
maraõaü ca jaladabhujagajaü prasahya kurute viùaü viyoginãnàm' //
ityatra niyatasaükhyàkakàryavi÷eùotthàpito garalàrthaprabhàvito viùa÷abde ÷leùa eva /
jaladabhujagajamiti råpakasàdhakamiti pårve siddhatvàbhàvànna tannicanvanaü viùa÷abde ÷liùña÷abdaü paramparitamiti ÷leùa evàtretyàhuþ />#


--------------------

RuAssC_16/3:

vaidharmyeõàpãti /
na kevalaü sàdharmyeõetyarthaþ /
asya ca vicchittivi÷eùàntaraü dar÷ayitumàha-atretyàdi /
àviùñaliïgatve 'pãtyanena dharmiõaþ svaråpamàtraparyavasitatve 'pi dharmyantarasaübandhinaþ saükhyàtmano dharmàntarasyàpi svãkàra ityàveditam /
asaübhavatsaükhyàyogatyeti /
yadyapyekàdivyavahàrahetuþ saükhyeti nãtyà ekasminnapi dravye tadyogaþ saübhavati tathàpyanekadravyavartitvàdyabhipràyeõaitaduktam /
pratyekamàropàditi ayamagniþ kapilo 'yamagniþ kapila ityevaüråpàt /
ata÷càropyamàõasya kçpilamunerbahutvàyogàdviùayasaükhyatvam /
÷liùñatànibandhanasya paramparitasya ÷leùàdvailakùaõyaü dyotayitumàha-bhramimiti /
prabhàvita iti /
prathamameva pratãtigàcarãkçta ityarthaþ /


--------------------

RuAssC_16/3a:

pårvaü siddhatvàbhàvàditi /
råpakasya ÷leùahetutvàt /
tannibandhanimiti råpakanibandhanam /
iti ÷abdo hetau /
ata÷ca ÷leùa evàtràlaïkàro na paramparitaü råpakamityatra tàtparyam /
cintyaü caitat /
yataþ ÷leùastàvadvàccayordvayoþ prakçtayoraprakçtayoþ prakçtàprakçtayo÷ca bhavati /
atra ca na dvayoþ prakçtatvaü nàpyaprakçtatvam /
varùàsamaye jaladasyeva jalasya varõanãyatvàt /
prakçtàprakçtayo÷ca vi÷eùaõasàmya eva ÷leùo bhavati iha tu vi÷eùyasyàpi sàmyamiti ÷abda÷aktyutthitasya dhvanerayaü viùayo na ÷leùasya /
ata÷ca nàtra ÷leùàlaïkàraþ /
nàpi dhvaniþ /
jaladabhujagajamiti råpakamàhàtmyàcchabda÷akyà garalàrthasyàbhidhànàt /
evamatra ÷liùña÷abdanibandhanaü [råpakamevàlaïkàraþ] jaladabhujagajamiti råpakàntareõàpi garalàrtho yadi pratãyate tatsa dhvanervaùayaþ syàdityuktaüm /
sthite tu jaladabhujagajamiti råpake tanmàhàtmyàdeva viùa÷abde ÷liùña÷abdanibandhanaü råpakam /
anyathà hi jaladabhujagajamiti råpakaü vyarthaü syàt /
tena vinà hi garalàrthaþ pratãyatata ityalaü bahunà /


____________________________________________________________


START Såtra 17:

#<
àropyamàõasya prakçtopayogitve pariõàmaþ // RuAss_17 //

àropyamàõaü råpake prakçtopayogitvàbhàvàtprakçtopara¤jakatvenaiva kevalenànvayaü bhajate pariõàme tu prakçtàtmatayà àropyamàõasyopayoga iti prakçtamàropyamàõaråpatvena pariõamiti /
àgamànugamavigamakhyàtyabhàvàtsàükhyãyapariõàmavaisakùaõyam /
tasya sàmànàdhikaraõyavaiyadhikaraõyaprayogàd dvaividhyam /
àdyo yathà-
'tãrvà bhåte÷amaulistrajamamaradhunãmàtmanàsau tçtãya- stasmai saumitrimaitrãmayamupahçtavànàtaraü nàvikàya /
vyàmagràhyastanãbhiþ ÷abarayuvatibhiþ kautukoda¤cadakùaü kçcchràdanvãyamànastvaritamaya giriü citrakåñaü pratasthe' //
atra saumittrimaittrã prakçtà àropyamàõasamànàdhikaraõàtararåpatvena pariõatà /
àtarasya maittrãråpatayà prakçte upayogàt /
tadatra yathà samàsoktàvàronyamàõaü prakçtopayogi taccàropaviùayàtmatayà tatra sthitam, ata eva tatra tadvyavahàrasamàropaþ evamihàpi j¤eyam, kevalaü tatra viùayasyaiva prayogaþ, viùayiõo gamyamànatvàt /
iha tu dvayorapyabhidhànam, tàdàtmyàt tu tayoþ pariõàmitvam /
dvitãyo yathà-
'atha paktrimatàmupeyivadbhiþ sarasairvakrapathà÷ritairvacobhiþ /
kùitibharturupàyànaü cakàra prathamaü tatparatasturaïgamàdyaiþ' //
ràjasaüghañane tåpàyanamucitam /
taccàtra vacoråpamiti vacasàü vyadhikaraõopàyanaråpatvena pariõàmaþ />#


--------------------

RuAssC_17:

àropyamàõasyetyàdi /
àropyàropaviùayabhàvasàmye 'pi råpakàdvailakùaõyaü dar÷ayannetadeva vyàcaùñe-àropyamàõamityàdinà /
prakçtopara¤jakatveneti /
yaduktam-viùayiõà viùayasya råpavataþ kàraõàdråpakamiti /
prakçtàtmatayeti /
prakçtàïgatayetyarthaþ /
upayoga iti /
tena vinà prakçtàrthasyàniùpatteþ /
pariõamatãti /
prakçtamaprakçtavyavahàravi÷iùñatayàvatiùñate /
prakçtasvaråpamàtràvasthàne prakaraõàrthàniùpatteþ /
evamatra prakaraõopayogitvàbhàvàdityàropyamàõasyopayoga iti cànvayavyatirekàbhyàü prakçtopayogitvasyàsàdhàraõatvaü dar÷itam /
asàdhàraõatvasya hi dharmasya tattavyavasthàpakatvàllakùaõatvam /
ata÷ca nàstyevàlaïkàràntareùu prakçtayogitvam /
evam- 
'à÷àsyamanyatpunaruktabhåtaü ÷reyàüsi sarvàõyadhijagmuùaste /
putraü labhasvàtmaguõànuråpaü bhavantamãóyaü bhavataþ piteva' //
ityatropamàyàm /
'atràntare sarasvatyavataraõavàrtàmiva kathayitumavatatàra madhyamaü lokamaü÷umàlã' ityàdàvutprekùàyàm /
'mandaramehakkhohiasasikalahaüsaparia(mu) kvasalilocchraïgam /
maragaasevàlovariõigaõõatu hikkamãõacakkàajuama' //
ityatra ca råpake tathànyàlaïkàreùvaucityameva nopayogaþ /
ocityaü hi siddhasya sataþ prakçtàrthopalambhakaü bhavati /
upayogaþ punaþ siddhàveva prakçtàrthahetutàü bhajate ityanayormahànbhedaþ /
tathà hi- 
'ananvaye ca ÷abdaikmaucityàdànuùaïgikam /
asmiüstu làñànupràse sàkùàdeva prayojakam' //
ityatraikasyaiva ÷abdaikyasyaucityopayogàbhyàü bheda uktaþ /
ata÷caucityopayogayorbhedabhajànudbhiþ sarvatraiva prakçtopayogitvamanyairyaduktaü tadayuktam /
tasmàdråpakàdanya eva pariõàmaþ /
iha punaþ aprakçtàrthasya prakçtàrthàropamantareõa siddhireva na bhavatãti prakçtopayogitaiva jãvitam /
'dàho 'mbhaþ prasçtipacaþ pracayavàn bàùpaþ praõàlecitaþ ÷vàsàþ preïkhitadãpradãpalatikàþ pàõóimni magnaü vapuþ /
kiü vànyatkathayàmi ràtrimakhilàü tvanbhàrgavàtàyane hastacchrattraniruddhacandramahasastasyàþ sthitirvartate' //
atra hi cchratrtàropamantareõa candràtaparodha eva na bhavatãti tasya prakçtopayogitvam /
ata÷ca prakçtamaprakçtatayà pariõamatãti pariõàmaþ /
yadyevaü tarhi sàükhyãyapariõàmàdasya ko vi÷eùa ityà÷aïkyaha-àgametyàdi /
'jahaddharamràntaraü pårvamupàdatte yadà hyayam /
tattvàdapracyuto dharmã pariõàmaþ sa ucyate' //
iti sàükhyãyapariõàmalakùaõam /
maitrtãråpatayeti /
maitryàtmatayetyarthaþ /
upayogàditi /
àtaramantareõa taraõàyogàt /
ata÷ca prakçte yata àtarasyopayogastata÷ca prakçtàyà eva maitryàstatkàryakàritvàttadvyavahàràropaþ /
etadeva dçùñàntamukhenàpi pratipàdayati-tadatretyàdinà /
atreti pariõàme /
samàsoktau càropyamàõasya prakçtopayuktatvam /
prakçtasiddhyarthamevàprakçtasyàkùepàt /
àropyamàõamapi tatra prakçtàvacchedakatvena sthitaü na punaràcchàdakatvenetyàha-taccetyàdi /
ata eveti /
àropaviùayàtmakatvàdeva /
tatreti samàsoktau /
etadeva prakçte yojayati-evamityàdi /
yadyevaü tarhi samàsoktipariõàmayoþ ko vi÷eùa ityà÷aïkyàha-kevalamityàdi /
tayorityàübhadhãyamànayordvayoþ /
ucitamiti /
upayuktatayeti ÷eùaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 18:

#<
viùayasya saüdihyamànatve saüdehaþ // RuAss_18 //

'abhedapràdhànye àropa ityeva /
viùayaþ prakçto 'rtaþ, yadbhittitvenàprakçtaþ saüdihyate /
aprakçte saüdehe viùayo 'pi saüdihyata eva /
tena prakçtàprakçtagatatvena kavipratibhotthàpite saüdehe saüdehàlaïkàraþ' />#


--------------------

RuAssC_18:

viùayasyetyàdi /
viùayaviùayiõoþ saübandhi÷abdatvàdviùayasyokterviùayiõo 'pyàkùepàdatra grahaõam /
tena viùayasya viùayiõa÷ca saüdehapratãtiviùayatva såtràrthaþ /
nanu viùaya÷abdena viùayi÷abdasya saübandhi÷abdatvàdàkùepe 'pi vinà vacanamàkùepamàtràdviùayiõaþ kathaü saüdihyamànatà labhyata iti cet, na /
aniyatobhayàü÷àvalambivimar÷aråpatvàdvipayamàtragatatvenàsaübhavàtsaüdehasyànyathànupapattyà viùayiõastatsaübandhitvaü labhyata eveti yathàsåtritameva jyàyaþ /
etadeva vibhajya vyàcaùñe-viùaya ityàdinà /
yadbhittitveneti /
anyathà hyaprakçtasya nirviùayatvamaprantutàbhidhànalakùaõo và doùaþ syàditi bhàvaþ /
tena viùayabhittitayà vipayiõàmeva tathàmàvo bhavatãtyà÷aïkyàha-aprakçtetyàdi /
viùayo 'pãti /
na kevalaü viùayiõa eva saüdihyamànatvaü yàvadviùayasyàpàtyapi÷abdàthaþ /
tena kvacidviùayiõàmeva saüdihyamànatve kvacicca viùayaviùayiõorapyalaïkàro bhavet /
ubhayatràpi sàmànyalakùaõànugamàt /
aniyatobhayàü÷àvalambã hi vimar÷aþ saü÷ayaþ /
sa ca viùayiõàmeva bhavati /
viùayavipayiõoreva saüdihyamànatvàt /
ata eva ca prakçtàprakçtagatatveneti yathàsaübhavaü yojyam /
pratibhotyàpita iti /
na punaþ svarasotyàpitaþ, sthàõurvà puruùo vetyevamàdiråpa ityarthaþ /


__________


RuAss_18/1:

#<
sa ca trividhaþ /
÷uddho ni÷cayagarbho ni÷cayànta÷ca /
÷uddho yatra saü÷aya eva paryavasànam /
yathà-
'kiü tàruõyataroriyaü rasabharodbhinnà navà vallarã lãlàprocchalitasya kiü laharikà làvaõyavàràünidheþ /
udgàóhotkalikàvatàü svasamayopanyàsavistrambhiõaþ kiü sàkùàdupade÷ayaùñirathavà devasya ÷çïgàriõaþ' //
ni÷cayagarbho yaþ saü÷ayopakramo ni÷cayamadhyaþ saü÷ayànta÷ca /
sa yathà-- 
'ayaü màrtaõóaþ kiü sa khalu turagaiþ satpabhiritaþ kç÷ànuþ kiü sàkùàtprasarati di÷o naiùa niyatam /
kçtàntaþ kiü sàkùànmahiùavahano 'sàviti ciràt samalokyàjau tvàü vidadhati vikalpànpratibhañàþ' //
ni÷cayànto yatra saü÷aya upakramo ni÷caye paryavasànam /
yathà--
'induþ kiü kva kalaïkaþ sarasijametatkimambu kutra gatam /
lalitasavilàsavacanairmukhamiti hariõàkùi ni÷citaü parataþ' //
kacitàropyamàõànàü bhinnà÷rayatvena dç÷yate /
yathà--
'ra¤jità nu vividhàstaru÷ailà nàmitaü tu gaganaü mthagitaü nu /
pårità nu viùameùu dharitrã saühçtà nu kakubhastimireõa' //
atràropaviùaye timire ràgàdi tarvàdibhinnà÷rayatvenàropitam /
kecittvadhyavasàyà÷rayatvena saüdehaprakàramàhuþ /
anye tu nu÷abdasya saübhàvanàdyotatvàdutprekùàprakàramimamàcakùate />#


--------------------

RuAssC_18/1:

etadeva bhedatrayaü vivçõvannudàharati-÷uddha ityàdi /
atra prakçtàyàstanvyàþ saüdehapratãtiviùayatvàbhàvàdviùayiõàü ma¤jaryàdãnàmeva saüdehaþ /
viùayaviùayiõoryathà - 
'kiü païkajaü kimu sudhàkarabimbametaktaü và mukhaü klamaharaü madirekùaõàyàþ /
yaddda÷yate madhukaràbhakuraïgakàntinetradvayànukçti kàrùõyamamuùya madhye' //
atra klamaharatvàdiþ samàno dharmo 'nugàmitvenopàttaþ /
kvacidvastuprativastubhàvenàpi bhavati yathà- 
'kimidamasitàlikalitaü kamalaü kiü và mukhaü sunãlakacam /
iti saü÷ete lokastvayi sutanu sarocatãrõàyàm' //
atràsitatvasunãlatvayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
alikacànàü ca bimbapratibimbabhàvaþ /
evaü càsya sàdç÷yanimittatvàtsamànadharmànekadharmanimittatvena dvibhedattvaü na vyàkàryam /
sàdç÷yanimittatvenaivàsya saügrahasiddheþ /
vipratapattyàdinimittàntaravaccàrutvàbhàvàcca /
bhinnà÷rayatveneti vaiyadhikaraõyena /


--------------------

RuAssC_18/1a:

avautrapakùantaramàha-kecityàdi /
anena ca saüdehasyàdhyavasàyamålatvamapi granthakçtaivoktam /
tenàdhyavasàyà÷rayo 'pyayaü svaråpahetuphalànàü saüdihyamànatvena tridhà bhavati /
tatra svaråpasaüdeho yathà-'ra¤jità' ityàdyeva /
yathà va - 
'etattarkaya kairavaklamahare ÷çïgàradãkùàgurau dikkàntàmukure cakorasuhçdi prauóhe tuùàparatviùi /
karpåraiþ kimapåri kiü malayajairàlepi kiü pàradai- rakùàli sphañikopalaiþ kimaghañi dyàvàpçthivyorvapuþ' //
atra kaumudãdhavalimnaþ karpårapåraõàdinàdhyavasitatvàdadhyavasàyamålatvam /
hetusaüdeho yathà - 
'divi tvakùaraõàmbujasmçtividhau gàóhàvadhànaspç÷àü dhanyànàü prasaranti saütatatayà ye bàùpadhàràbharàþ /
kiü te syu÷cirakàlabhàvitabhavàpra÷nakriyàvegataþ kiü vàsàditamukticandravadanàsaüdar÷anànandataþ' //
atrà÷ruhetorànandasya saüsàraviyogo muktisàümukhyaü ceti hetudvayamadhyavasitam /
phalasaüdeho yathà - 
'nçttànte pàrijàtaü kimu vighañayituü spraùñumàkà÷agaïgàü kiüsvidvà candrasåryau kimu vidalayituü ÷cetaraktàbjabuddhathà /
labdhuü nakùatramàlàbharaõabharamuta svargajaü vàbhiyoddhuü dårodastaþ samastastava gaõapatinà svastaye so 'stu hastaþ' //
atra kariõo niùpàdanasya vighañanàdiphalamadhyavasitam /
atraivàdi÷abdavannu÷abdasya saübhàvanàdyotakatvàtpakùàntaramapi dar÷ayitumàha-anya ityàdi /
ata÷ca ra¤jità ivetyarthaþ /
pårvatràrthe tu nu÷abdo vitakaümàtra evamyàkhyeyaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 19:

#<
sàdç÷yàd vastvantarapratãtirbhràntimàn // RuAss_19 //

asamyagj¤ànatvasàdharmyàtsaüdehànantaramasya lakùaõam /
bhrànti÷cittadharmaþ /
sa vidyate yasminbhaõitiprakàre sa bhràntimàn /
sàdç÷yaprayuktà ca bhràntirasya viùayaþ /
yathà-
'oùñhe bimbaphalà÷ayàlamalakeùåtpàkajambådhiyà karõolaïkçtibhàji dàóimaphalabhràntyà ca ÷oõe bhaõau /
niùpattyà sakçdutpalacchadadç÷àmàttaklamànàü marau ràjangçrjararàjapa¤jara÷ukaiþ sadyastçùà mårcchitam' //
gàóhamarmaprahàràdinà tu bhràntirnàsyàlaïkàrasya viùayaþ /
yathà--
'dàmodaràghàtacårõità÷eùavakùasà /
dçùñaü càõåramallena ÷atacandraü nabhastalam' //
sàdç÷yahetukàpi bhràntirvicchittyarthe kavipratibhotthàpitaiva gçhyate,yathodàhçtam, na svarasotthàpità ÷uktikàrajatavat /
evaü sthàõurvà syàtpuruùo và syàditi saü÷aye 'pi boddhavyam />#


--------------------

RuAssC_19:

asamyagj¤ànatvasàdharmyàditi na punaràropagarbhatvasàjàtyàllakùitamiti bhàvaþ /
àropo hi viùayaviùiyiõoryugapadekapramàtçviùayãkçtatve bhavatãti nàropagarbho bhramaþ kvacidapi saübhavati, ÷uktikàdãnàü ÷uktikàdiråpatayàvagame rajatàdyabhimànàbhàvàt /
nanu bhrànti÷cittadharmaþ sa yasyàsti sa bhràntimàniti vaktuü nyàyyaü tatkathamalaïkàrasyaitadabhidhànamityà÷aïkyàha - bhràntirityàdi /
sa iti bhaõitiprakàraþ ata÷aacàlaïkàre bhràntimacchrabda upacarita iti bhàvaþ /
sàdç÷yaprayukteti /
na tu- 
'pràsàde sà pathi pathi ca sà pçùñhataþ sà puraþ sà paryaïke sà di÷i di÷i ca sà tadviyogàturasya /
haüho cetaþ prakçtiraparà nàsti te kàpi sà sà sà sà sà sà jagati sakale ko 'yamadvaitavàdaþ' //
ityatraikasyà eva parimitàyà api yoùito gàóhànuràgahetukaü tanmayatànusaüdhànaü pràsàdàdàvanekatra yugapatpratãtau nimittamiti bhràntimadalaïkàraþ /
sa hi pràsàdàdervallabhàråpatvena pratãtau syàt /
anyasyànyarvallabhàtvena pratãyata iti sphuña evàyaü vi÷eùàlaïkàrasya viùayaþ /
athapràsàdàdàvabhåtàyà api vallabhàyà dar÷anàd bhràntiriti cet,naitat /
evaü hyatra bhràntimàtraü syànnàlaïkàraþ /
gàóhànuràgàtmakanimittasàmarthyàtsvarasata eva pràsàdàdàvasatyà api yuvatyàþ pratãtisamullàsàþ /
kavipratibhànirvartitvàbhàvàt /
'devamapi harùaü pitç÷okavihnalãkçtaü ÷riyaü ÷àpa iti mahãü mahàpàtakamiti ràjyaü roga iti bhogànbhujagà iti nilayaü niraya ityàdi manyamànam' ityàdàvapi na bhràntimadalaïkàraþ /
tatra ÷uktikàdiråpatayàvagame rajatàdyabhimànànudayàditi samanantaramevoktatvàt /
iha punarviùayaråpàü ÷riyamavagamyàpi ÷rãharùeõa pitç÷okavihvalãkçtatvàcchàpatvena bhàmyata iti viùamàlaïkàro ¤yàyàn /
'dutuü vàcchati dakùiõe 'pi nayane vàmaþ karaþ kajjalaü bhaujaïgaü ca bhujo 'ïgadaü ghañayituü vàme 'pi vàmetaraþ /
itthaü svaü svama÷ikùitaü bhagavatorardhaü vapuþ pa÷yatoþ sàdhàrasmitalàcchitaü di÷atu no vaktraü manovàcchitam' //
ityatràpi saüskàra evàlaïkàro na bhràntimàn /
atra hi bhagavatyà netradvayà¤janadànasatatàbhyàsàdvàmanetrà¤janadànànantaraü dakùiõanetrà¤janadànavàsanànurodho jàyata iti saüskàrasyaiva vàkyàrthatvam /
athàtra saüskàraprabodhaü vinà tadabhàvàda¤janadànanaitat /
pratyutàtra hi bhagavadardhasya tathàtvenaivàvagamàda¤janasaüskàro na prarohamupàgata iti kàrasyaiva skhaladgatitvàttatkàrthasya bhramasyotpàda eva na saübhavatãti na bhràntimato 'vakà÷aþ /
praruóha eva hi saüskàro bhramaþ /
svàtmamàtràvasthitastu saüskàràlaïkàraþ /
ata eva dàtuü vàcchratãtyuktam /
evaü càtra netradvayàbjanadànasatatàbhyàsahetukaþ saüskàra eva pratãyate na tu tannimittako 'pi bhramaþ paramaþ /
parame÷varàrdhasya tathàtvenaivàvagamàttadgandhasyàpyabhàvàt /
ata evà÷ikùitaü smitalàcchitaü cetyuktam /
avàntara evànayorvi÷eùo 'laïkàrabhàùya evokta iti tata evànusartavya iti /
evaü casàdç÷yanimittaivabhràntiralaïkàraviùayo na nimittàntarotthàpiteti na lakùaõasyàvyàpakatvaü vàcyam /
evaü sàdç÷yanimittakatvàdasya sàdhàraõadharmasyàpi trayã gatiþ /
tatrànugàmità yathà- 
'nãlotpalamiti bhràntyà vikàsitavilocanam /
anudhàvati mugdhàkùi pa÷ya mugdho madhuvrataþ' //
atra vikàsityanugàmitvena nirdiùño dharmaþ /
÷uddhasàmànyaråpatvaü tu yathà - 
'ayamahimarucirbhajanpratãcãü kupitavallãmukhatuõóàmrabimbaþ /
jalanidhimakarai rudãkùyate dràïnavarudhiràruõamàüsapiõóalobhàt' //
atra tàmratvàruõatvayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
bimbapratibimbabhàvo yathà - 
'pusià kaõõàharaõendaõãlakiraõàhaà sasimaåhà /
màõiõivaaõammi sakajjalaü susaïkàe daieõa' //
('procchitàþ karõàbharaõendranãlakiraõàhçtàþ ÷a÷imayåkhà- /
màninãvadane sakajjalà÷ru÷aïkayà dayitena') //
atra sakajjalatvendralakiraõàhatatvayorbimbabhàvaþ /
sàdç÷yanimittakatvameva càsya draóhayituü pratyudàharati-gàóhetyàdinà /
sàdç÷yanimittakatve 'pi kavipratibhotthàpitaiva bhràntirasyaiva viùayo na punarvàstavãtyàha-sàdç÷yetyàdi /
udàhçtamiti /
oùñhebimbaphalà÷ayetyàdi /
etadeva saüdehe 'pi yojayati-evamityàdi /
saü÷aya iti /
arthàdàropagarbha eva /
tatraiva hyasya sàdç÷yaü nimittam /
adhyavasàyamåle hi saüdehe sàdç÷yàtsambandhàntaràdvà viùayaviùayiõoþ saüdihyamànatvaü syàt yathodàhçtaü pràk /
evamàropagarbhatva eva sàdç÷yaü vinà nàyamalaïkàra ityavagantavyam /
tasmàdavi÷eùeõaiva sàdharmyaü vihàyàpi nimittàntaramavasambya nàsyàlaïkàratvaü vàcyam /
sàdç÷ye 'pi kavipratibhotthàpitasyaivàlaïkàratvaü na punaþ svàrasikasyeti /


____________________________________________________________


START Såtra 20:

#<
ekasyàpi nimittava÷àdanekadhà grahaõamullekhaþ // RuAss_20 //

yatraikaü vastvanekadhà gçhyate sa råpabàhulyollekhanàdullekhaþ /
na cedaü nirnimittamullekhamàtram, api tu nànàvidhadharmayogitvàkhyanimittava÷àdetatkriyate /
tatra rucyarthitvavyutpattayo yathàyogaü prayojikàþ /
taduktam-
'yathàruci yathàrthitvaü yathàvyutpatti bhidyate /
àbhàso 'pyartha ekasminnanusaüdhànasàdhite' //
iti //
yathà-
'yastapovanamit.i munibhiþ kàmàyatanamiti ve÷yàbhiþ saügãta÷àleti làsakaiþ' ityàdi harùacarite ÷rãkaõñhàkhyajanapadavarõane /
atra hyeka eva ÷rãkaõñhàkhyojanapadastattadguõayogàttapovanàdyanekaråpatayà niråpitaþ /
ruccarthitvavyutpattaya÷ca pràya÷aþ samastavyastà yojayituü ÷akyante /
nanvetanmadhye 'vajrava¤jaramiti ÷araõàgatairasuravivaramiti vàtikaiþ' ityàdau råpakàlaïkàrayoga iti kathamayamullekhàlaïkàraviùayaþ /
satyam /
asti tàvat 'tapovanam' ityàdau råpakavivikto 'sya viùayaþ /
yatra vastutastadråpatàyàþ saübhavaþ /
yatra tu råpakaü vyavasthitaü tatra cediyamapi bhaïgiþ saübhàvinã tatsaükaro 'stu /
na tvetàvatàsyàbhàvaþ ÷akyate vaktum /
tata÷ca na doùaþ ka÷cit /
evaü hi tatra viùaye bhràntimadalaïkàro 'stu atadråpasya tadråpatàpratãtinibandhanatvàt /
naitat /
anaikadhàgrahaõàkhyasyàpårvasyàti÷ayasyàbhàvàt, taddhetukatvàccàsyàlaïkàrasya /
saükarapratãtistvaïgãkçtaiva yadyevam, abhede bheda ityevaüråpàti÷ayoktiratràstu /
naiùà doùaþ /
grahãtçbhedàkhyena viùayavibhàgenànekadhàtvoññaïkanàttasya ca vicchittyantararåpatvàt sarvathà nàsyàntarbhàvaþ ÷akyakriya iti ni÷cayaþ /
yathà và- 'õàràaõot ti pariõaavaàhiü sirivallahot ti taruõãhiü /
bàlàhiü uõa kodåhaleõa eme a saccavio' //
('nàràyaõa iti pariõatavayobhiþ ÷rãvallabha iti taruõãbhiþ /
bàlàbhiþ panaþ kautåhalena evameva satyàpitaþ' //)//
evam 
'garurvacasi pçthururasi arjuno ya÷asi' ityàdàvavaseyam /
iyàüstu vi÷eùaþ-pårvatra grahãtçbhedenànekadhàtvollekhaþ, iha tu viùayabhedena /
nanvanekadhàtvollekhane gurvàdiråpatayà ÷leùa iti kathamalaïkàràntaramatra sthàpyate /
satyam /
anekadhàtvanimittaü tu vicchittyantaramatra dç÷yate iti tatpratibhotpattihetuþ ÷leùo 'tra syàt /
na tu sarvathà tadabhàvaþ /
ata÷càlaïkàràntaraü yadevaüvidhe viùaye ÷leùàbhàve 'pi vicchittisadbhàvaþ /
tasmàdevamàdàvullekha eva ÷reyàn /
evamalaïkàràntaravicchittyà÷rayeõàpyayamalaïkàro nidar÷anãyaþ />#


--------------------

RuAssC_20:

ekasyàpãti /
anekadhà grahaõamiti /
na punaranekadhà kalpanam /
grahaõaü hi svàrasikyàmutpàditàyàü ca pratãpattau saübhavati na tu svàrasikyàmeva /
yadàhuþ - 
'ataþ ÷abdànusaüdhànavandhyaü tadanubandhi và /
jàtyàdiviùayagràhi sarvaü pratyattamiùyate' //
iti //
kalpanaü punaruktàdyaü pratipattyekagàmiti svàrasikyàü pratipattau na saübhavatãtyubhayatràpi vyàpakatvàdyathàsåtritameva yuktam /
råpabàhulyeti /
ata evàmukhe vastvantarapratãtirastyeva /
anyathà hyekasyànekadhàgrahaõameva na syàt /
ata eva càsya bhràntimadanantarameva lakùaõam /
ekasya ca na svàtantryeõànekadhàgrahaõam, api tu tatatttprayojanava÷àdityàha-na cedamityàdi /
etaditi /
anekadhà grahaõam ekasyaiva nànàvidhadharmayogina àkhaõóyena pratãtigocarãbhàvàtkathamekaikadharmaviùayamanekadhàgrahaõaü yuktamityà÷aïkyàhatatretyàdi /
tatretyanekadhàgrahaõe /
svàtantryeõa vikalpanaü ruciþ /
arthakriyàbhilàùaparatvamarthitvam /
vçddhavyavahàra÷araõatà vyutpattiþ /
uktamiti ÷rãpratyabhij¤àyàm /
tattadguõayogàditi viviktatvàdinànàvidhadharmasaübandhàt /
manãnàü tapovanaviùayamarthitvam /
ve÷yànàü ca kàmàyatanaviùayamarthitvam /
evaü làsakànàü tu saügãta÷àlaviùayà vyutpattirarthitva¤ca /
pràya÷a iti anena ruciratra nàstãti såcitam /
nanu yo 'yaü ÷rãkaõñhàkhyajanapadavarõanagranthakhaõóa udàharaõàtvenànãtastatràlaïkàràntarasaübandho 'pyastãti kathametadviùaya evotyàha-nanvityàdinà /
etadevàbhyupagamya pratividhatte-satyabhityàdinà /
tàvacchrabdo råpakàbhàvavipratipattidyotanàrtham /
tadråpatàyà iti tapovanàdiråpatàyàþ /
atràpi yadanyairavayavibhàvasaübandhàtsàropàyà lakùaõàyàþ sattvàdrapakàlaïkàramà÷aïkya viviktatvasya cintyatvamuktaü tadayuktam /
avayavàvayatribhàvasaübandhàbhàvàllakùaõàyà evàsattvàt /
nahi ÷rãkaõñhàkhye janapade tapovanamavayavanyàyena kutràpyekade÷e 'sti yattatràvayavini munibhiràropitam /
kiü tu tattadguõayoginaþ ÷rãkaõñhasya viviktatvàditapovanàdiguõamukhena nijanijavàsanànusàreõàrthitvàdinà muniprabhçtãnàmãdçgàbhàsaþ /
athàpi yadyastvatrayavàvayavibhàvavivakùà tallakùaõamàtraü na råpakam /
tasya lakùaõàparamàrthatve 'pi viùayasya råpavataþ karaõàdalaïkàratvam /
anyathà tu lakùaõàmàtrameva /
nahi lakùaõàpi råpakaparamàrthà /
iha ca tapovanàdyàropeõàropaviùayasya nàti÷ayaþ ka÷cit /
vastuta eva tadråpatàyàþ saübhavàt /
ata÷ca sthita evàtra råpakavivikto 'sya viùayaþ, na kevalamanyàlaïkàravivikto 'yamevàsyaviùayo yàvade yatràpi råpakàlaïkàrayogo 'sti tatràpyayaü saübhavatyeveti dar÷ayitumàha-yatretyàdi /
iyamapibhaïgiriti ekasyànekadhàgrahaõaråpà /
etàvateti råpakaprayogamàtreõa /
tata÷ceti råpakollekhayoþ saükaràt /
nanu yatra råpakayogo nàstitadalaïkàràntarayogaþ saübhavatãtyàha-evaü hãtyàdi /
atadråpasyeti /
atapovanaråpasyàpi tapovanaråpatvopanibandhanàt /
atasmiüstadgrahe bhramaityetadeva hi bhramasatattvam /
apårvasyeti bhràntimadasaübhavinaþ /
taddhetukatvàditi anekadhàgrahaõàkhyàti÷ayanimittakatvàt /
yadi càtra bhràntimànapyasti tattena sahà÷ya saükara evàstvityàha-saükaretyàdi /
yadyevamiti /
bhràntimànapyasti tattena sahàsya saükara evàstvityàha-saükaretyàdi /
yadyevamiti /
bhràntimato 'sya vi÷eùastena sahàsya saükaro vetyarthaþ /
eùa iti ati÷ayoktisadbhàvaþ /
tastaiti grahãtçbhedàlyatya vibhàgasya /
vicchittyantaratvameva hi sarveùàmalaïkàràõàü bhedahetuþ /
tadevaü tattacchrakkàniràsapårvamamumeva siddhàntãkçtya punarapyudàharati-õàpàaõo ttãti /
atra ca nàràyaõatvàdyullekhanevçddhàprabhçtãnàü yathàkrama vyuptattyarthavàcitvàt /
tatpratibhottpattiheturiti /
÷leùamantareõàtràllekhàniùpatteþ /
tadabhàva iti, ullekhàbhàvaþ /
ata÷teti, ÷leùàbàve 'pyetaddicchittisaübhavàt /
evaüvidha iti viùayabhedaråpe /
tattu yathà- 
'savrãóà dayitànane sakaruõà màtaïgacarmàmbare satràsà bhujage savismayarasà candre 'mçtasyandini /
serùyà jahvasutàvalokanavidhau dãnà kapàlodare pàrvatyà navasaügamapraõayinã dçùñiþ ÷ivàyàstu vaþ' //
atraikasyà eva dçùñestattadviùayabhedena nànàtvollekhanam /


--------------------

RuAssC_20a:

tadayaü /
dviprakàro 'pi råpakàdyà÷rayavadanyàlaïkàrà÷rayo 'pi saübhavatãtyàha-evamalaïkàràntaretyàdi /
tatràdyaþ prakàraþ saüdehà÷rayo yathà- 
'kiü bhànuþ kimu citrabhànuriti yaü ni÷cinvate vairiõaþ kiü cintàmaõireùa kalpaviñapã kiü veti cà÷àgatàþ /
kiü puùpàkara eùa puùpavi÷ikhaþ kiü veti ràmàjanaþ kiü ràmaþ kimu jàmadagnya iti và yaü dhanvino manvate' //
atràkasyaiva saüdihyamànànekadhàtvollekhanam /
ati÷ayoktyà÷raya÷càyameva yathà- 
'vajraü sauràjyasàkùã parikalitamahàþ ÷aktimàrdràparàdho daõóaü khaógaü ripustrãprasabhaharaõavitkåpavàpyàdidç÷và /
pà÷àü pàõàvapa÷yandhvajamapi balavitkoùavedã gadàü ca svàcchrandyaj¤astri÷ålaü likhati karatale deva citràkçteste' //
atra tvamedendra ityàdyati÷ayoktyà lokapàlàbhedo ràj¤a upalabhyate ityekasyànekadhàtvollekhanam /
viùayabhedena ca råpakà÷rayo yathà- 
'mårghnyadredharturàgastaruùu kisalayaü vidrumaudhaþ samudre diïmàtaïgottamàïgeùvabhinavanihitaþ sàndrasindårareõuþ /
sãmni vyogna÷ca henmaþ sura÷ikharibhuvo jàyate yaþ prakà÷aþ ÷oõimnàsau kharàü÷oruùasi di÷atu vaþ ÷arma ra÷mipratànaþ' //
atraikasyaiva viùayabhedena råpakà÷rayaü nànàtvam /
'kàrakàntara' ityapapàñhaþ /
prakçtekàrakavicchrittyà÷rayasyaivànuktatvàt /
ayaü svaråpahetuphalollekhanaråpatvàttridhà /
tatra svaråpollekhaþ samanantaramevodàhçtaþ /
hetållekastu yathà - 
'sargahetoþ sadà dharmaþ sthitihantorapi prajàþ /
dviùaþ saühàraheto÷ca vidustvàü jàtamàtmanaþ' //
atraikasyaiva janmano hetånàmanekadhàtvollekhanam /
phalollokhastu yathà - 
'dharmàyaiva vidanti pàrthiva yathà÷àstraü prajàþ pàlità arthàyaiva ca jànate 'ntaravidaþ koùaikade÷atya ye /
kàmàyaiva kçtàrthatàmupagatà nàrtha÷ca ni÷cinvate mokùàyaiva ca veda janma bhavataþ ka÷cidvipa÷cijjanaþ' //
atraikasyaiva janmanaþ phalànàmanekadhàtvollekhanam' /


____________________________________________________________


START Såtra 21:

#<
viùayasyàpahnave 'pahnutiþ // RuAss_21 //

vastvantarapratãtirityeva prakràntàpahnavavaidharmyeõedamucyate /
àropaprastàvàdàropaviùayàpahnutàvàropyamàõapratãtàvapahnutyàkhyo 'laüïkàraþ /
tasya ca trayã bandhacchàyà, apahnavapårvaka àropaþ, àropapårvako 'pahnavaþ /
chalàdi÷abdairasatyatvapratipàdakairvàpahnavanirde÷aþ /
pårvoktabhedadvaye vàkyabhedaþ /
tçtãyabhede tvekavàkyatvam /
àdyo yathà--
'yadetaccandràntarjaladalavalãlàü prakurute tadàcaùñe lokaþ ÷a÷aka iti no màü prati tathà /
ahaü tvinduü manye tvadarivirahàkràntataruõã kañàkùolkàpàtavraõakiõakalaïkàïkitatanum' //
atraindavasya ÷a÷asyàpahnave upakùitpe ÷a÷akaprativastukiõavata indoràropo nànvayaghañanàü puùyatãti na niravadyam /
tattu yathà 'pårõendoþ paripoùakàntavapuùaþ sphàraprabhàbhàsvaraü nedaü maõóalamabhyayudeni gaganàbhoge jigãùorjagat /
bhàrasyocchritamàtapatramadhunà pàõóupradeùa÷riyà mànonnaddhajanàbhimànadalanodyogaikahevàkinaþ' //
dvitãyo yathà-
'vilasadamaranàrãnetranãlàbjaùaõóà- nyadhivasati sadà yaþ saüyamàdhaþkçtàni /
na tu rucirakalàpe vartate yo mayåre vitaratu sa kumàro brahmacarya÷riyaü vaþ' //
tçtãyo yathà--
'ud bhràntojjhitagehagårjaravadhåkampàkuloccaiþ kuca- preïkholàmalahàravallivilanmuktàphalacchajhanà /
sàrdhaü tvadripubhistvadãya÷asàü ÷ånye marau dhàvatàü bhraùñaü ràjamçgàïkaü! kundamukulasthålaiþ ÷ramàmbhaþkaõaiþ' //
atra ÷ånya ityasya sthàne manye÷abdaprayoge sàpahnavotprekùà ittayapi sthàpayiùyate, ' ahaü tvinduü manye ' iti tu vàkyabhede manye÷abdaprayogenotprekùeti ca vakùyate /
etasminnapi bhedo 'pahnavàropayoþ paurvàparyaprayogaviparyaye bhedadvayaü sadapi na pårvavaccitratàvahamiti na bhedatvena gaõitam /
tatràpahnuvapårvake àrope nirantaramudàhçtam /
àropapårvake tvapahnave yathà--
'jyotsnàbhasmacchuraõadhavalà bibhratã tàrakàsthã nyantardhànavyasanarasikà kàtrikàpàlikãyam /
dvãpàddvãpaü bhramati dadhatã candramudàkàpàne nyastaü siddhà¤janaparimalaü là¤canasya cchalena' //
kacitpunarasatyatvaü vastvantararåpatàbhidhàyi-vapuþ-÷abdàdinibandhanaü yathà-
'amuùmiüllàvaõyàmçtasarasi nånaü mçgadç÷aþ smaraþ ÷arvapluùñaþ pçthujaghanabhàge nipatitaþ /
yadaïgàïgàràõàü pra÷amapi÷unà nàbhikuhare khikhà dhåmasyeyaü pariõamati romàvalivapuþ' //
iti />#


--------------------

RuAssC_21:

viùayasyetyàdi /
vastvantareti /
bhràntimatàü'nuvartata iti ÷eùaþ /
ata eva kecana maõóåkaplutinyàyenànuvartanasyànucitatvàd bhràntimadanantaramapahnutirgranthakçtà lakùità ullekha÷cati÷ayoktyanantaramiti granthaü viparyàsitavantaþ /
na caitat /
yata ullekhastàvadati÷ayoktyanantaraü granthakçtà na lakùitaþ /
yadvakùyati-'evamadhyavasàyà÷rayeõàlaïkàradvayamuktvà gamyamànaupamyà÷rayà alaïkàrà idànãmucyante /
tatràpi padàrthavàkyàrthagatatvena teùàü dvaividhyai'pi padàrthagatamalaïkàradvayaü krameõocyate' iti /
tasmàdvastvantarapratãterbhàvàdbhràntimadanantaramevàsya granthakçtà lakùaõaü kçtam /
ata eva collekhe 'pi tatsaübhavàdvastvantarapratãternirantaramevànuvartanàdihaivàsyà lakùaõamucitamiti yathàsthita eva granthaþ sàdhuþ /
yadyevaü tardhullekhàpahlatyorihaiva viparyayeõa kiü na lakùaõaü kçtamityà÷aïkyàha-prakràntetyàdi /
idamityapahnutilakùaõam /
tadevavyàcaùñe - àripetyàdinà /
viùayasyàpahnaveviùayiõo 'nyasya vidhirityarthaþ /
tena- 
'na viùaü viùamityàhurbrahyastvaü viùamucyate /
viùamekàkinaü hanti brahmasvaü tu sasaütatim' //
ityatra viùayasya niùedhapårvaü brahmasvaviùaya àropyamàõatvàd dçóhàropaü råpakameva nàpahnutiþ /
apahnuterhi niùedhyaviùayabhittitayaivànyasya viùayiõo vidhànaü lakùaõam /
atra tu niùedhyasyaiva viùasya brahmasvaviùaye àropyamàõatvàdvidhànam /
atha
'atra mukhyasya viùasya niùedheàropyamàõatvàt brahmasvaviùasya gauõasya vidhànam' - [alaïkàraratnàkare pç.42] iti cet, tatra brahyasvaviùasya gauõasya vidhànamiti bhaõiteþ kor'thaþ /
kiü brahmasyeti /
tatra nàdyaþ pakùaþ /
viùàdinyàyena brahmasvaviùàtmanaþ kasyacidvastuno bahirasaübhavàt /
tatràpyasya brahmasvaü viùaü ceti na bhedenoktiþ syàt /
nàpi gauõatà svàrtha eva pravçtteþ /
anyadanyatra vartamànàü gauõamityucyate /
na càtra brahmasvaviùamanyatra kutracidvartate yenàsya gauõatà syàt /
evaü dvitãye 'pi pakùe na gauõatvaü yuktam /
nàpyatrobhayavidhiþ /
brahmasvavçttyabhàvànmukhyàrthabàdhàdguõeùu vartanàt /
tçtãye 'pi na gauõasya sato viùasya vidhànam /
brahmasvavçttyabhàvànmukhaayàrthabàdhàdhàdguõeùu vartanàt vihitasya tastaya gauõatvàt /
evaü brahmasvatya dàóharyena viùasàbhyapratãtipratipipàdayiùayà tatra niùedhapårvaü viùamàropitamiti dçóhàropameva råpakaü yuktam /
na brahmasvaü viùamidamiti punarucyamàne 'pahnutiþ syàt /
tasmàt 'mukhyasya ve' tyapàsta viùayasyàpahnuve 'nyavidhirapahnutirityeva lakùaõaü kàryam /

--------------------

RuAssC_21a:

tasyetyapahnutyàkhyasyàlaïkàrasya /
vàkyabheda iti ekavàkyamiti cànena yathàsaübhavaü bhedatrayasya svaråpanirde÷aþ kçtaþ /
na niravadyamiti /
yathoktakramanirvàhàbhàvàt /
ata evodàharaõàntaramàha-pårõendorityàdi /
manye÷abdasya prayoga iti saübhàvanàdyotakatvàt /
notprekùeti /
sàdhyavasàyàdyutprekùàsàmagrayabhàvàt /
vakùyata iti /
utprekùàyàm /
tayà càsyà ivàdi÷abdavanmanye÷abdo 'pi pratipàdakaþ /
kintåtprekùàsàmagrayabhàve manye÷abdaprayogo vitarkameva pratipàdayatãti /
ata÷càtra 'avàtpaþ pràgalbhyam-ityàdàvapahnatyatudàharaõatvamabhidadhataþsamàne 'pi nyàye 'no màü prati tathà' ityanena ÷a÷akapakùasya niràkçtatvàdanyasyànyaråpatayà saübhàvanàyà abhàvàn manya-ityanena kiõapakùasyaiva ni÷citatvàdati÷ayoktitvameveti manyante (alaïkàraratnakarakàràdayaþ) /
teùàü pårvàparavicàraku÷alànàü kimabhidadhmaþ /
evamanyairatrànyatra codàharaõàdau bahuprakàraü skhalitaü tat punargrunthavistararabhayàd,asmaddar÷anadattdåùaõodbharaõasyaiva pratighaj¤àtatvàt,asmàbhiþ pratipadyena na dåùitam /


--------------------

RuAssC_21b:

etasminniti chalàdi÷abdapratipàdye /
saübhàvamàtraü punardar÷ayitumetadudàhçtam /
vastvantararåpatàbhidhàyãti /
vapuþ÷abdasya ÷arãràrthàbhidhàyitvàt /
atra punarupamànasyopameyaråpatàpariõatau pariõàma iti pariõamàlaïkàratvaü syàt /
iha punaþ ÷arvapluùñamadananipatanànumàpakatvena romàvalyapahnave dhåma÷ikhàyà evaü pràdhànyaü vivakùitamiti na pariõàmaþ nàpi råpakam /
vyàjàrthaparyavasàyivapuþ ÷abdabalàdàropaviùayàpahnutàvàropyamàõasya pratãteþ /
àropaviùayànapahnave hi råpakamiti pårvamevoktam /
athàtràpi bhinnayoþ sàmànàdhikharaõyàyogàdekatarasya niùedhapràtpavàropyamàõasya ca niùedhànupapatteràropaviùayasyaiva paryavasàne niùedhaþ pratãyata iti cet, naitat /
atra hi mukhàdau candràdervçtyabhàvàd bàdhitaþ saü÷candràrthaþ svàtmasahacàriõo guõàüllakùayati na tu mukhàderviùayasya niùedhaþ pratãyate /
mukha÷abdàdeþ svàrtha eva pravçtteþ /
paryavasàne hyatra mukhàdi candradiguõaviùiùñaü pratãyate /
na tu mukhàderbàdhaþ /
na mukhamityevamàdeþ pratyavamar÷àbhàvàt /
nàpi nidar÷anà /
saübandhavighañanàdyabhàvàt /


--------------------

RuAssC_21c:

àdi÷abdàcca tçtãyayàpi kvacidasatyatvaü pratipàdyate /
yathà- 
'maddhàhvorvyavahàramujjhatu latà kaõñhasthale tàvake mà kàrùãratisàhasaü priyatame dàsastava pràõiti /
nãtà vçddhimamã tvayaiva kusumairbàùpàyamàõà drumà gçhõanti kùurikàmivàlipañalavyàjena pà÷acchide' //
atra kusumairiti tçtãyayàpahõavanibandhanam /
àropagarbhatvàcceyaü sàdç÷yàdvà bhavati saübandhàntaràdvà /
sàdç÷ye 'pyasyàþ sàdhàraõadharmasya trayã gatiþ /
tatrànugàmità yathà- 
'taruõatamàlakomalakomalãmasametadayaü kalayati candramàþ kila kalaïkamiti bruvate /
' tadançtameva nirdayavidhuntudadantapadavraõavivaropadar÷itamidaü hi vibhàti nabhaþ //
atra tamàlamalãmasatvamanugàmitvenopàttam /
÷uddhasàmànya råpatvaü yathà- 
'aya surendropavanàddharitrãü sa pàrijàto hariõopanãtaþ /
na pràtito 'yaü sumanaþ pravarhaþ ka÷mãrade÷odbhavatàbhimànam' //
atràpanayanapràpaõayoþ ÷udhdasàmànyaråpatvam /
bimbapratibimbabhàvo yathà - 
'na syotsmàbharaõaü nabho na militacchàyàpatho vàmbudo no tàràprakàro na cedamamçtajyotiùmato maõóalam /
kùãrakùobhamayo 'pyapàünidhirasau netràhinà mandaraþ pçkto 'yaü maõipåga eùa kala÷a÷càyaü sudhànirjharaþ' //
atra jyotsnàbharaõatvasya kùãrakùobhamayatvaü pratibimbatvena nirdiùñam /
saübandhàntaràdyathà- 
'heloda¤canmalayapavanàóambareõàkulàsu preïkhàkeliü kamapi bhajatàü cçta÷àkhàlatàsu /
vàcàlatvaü nanu yadabhavat kànane kokilànàü maunitvaü tatpathikahariõãlocanànàü vabalga' //
atra kokilavàcàlatvasya kàraõasya niùedhe pathikastràmaunitvasya kàryasya vidhiþ /
evamàropagarbheyaü saprapa¤caü dar÷ità /
adhyavasàyagarbhà punardar÷yate yathà- 
'na lakùmãsaudaryànna ca sura÷araõyãkçtasurà- sudhàdijyeùñhatvànna mukuñamaõitvàdbhagavataþ /
yadevaü bàlendordi÷i vidi÷i vandyatvamuditaü sphuñaü tvetatkàntàmukhakamaladàsyàdupanatam' //
atra vandyatvasya prabhàvàdihetukatve nigãrya hetvantaramadhyavasitam /
yathà và- 
'kalàbhistçptyarthaü surapitçnçõàü pa¤cada÷abhiþ sudhàsåtirdevaþ pratidinamudetãtyatasadidam /
paribhràmyatyeùa pratiphalanamàsàdya bhavatã- kapolàntaryuktyà tvadadharasudhàsaügrahaparaþ' //
atrodayàdau tattadrà÷yupabhogalakùaõaü nimittaü nigãrya tatphalabhåtaü nimittàntaramadhyavasitam /


--------------------

RuAssC_21d:

etadupasaüharannanyadavatàrayati /
evamityàdi /


____________________________________________________________


START Såtra 22:

#<
evamabhedapràdhànye àropagarbhànalaïkàràüllakùayitvà adhyavasàyagarbhàüllukùayati- tatra


adhyavasàye vyàpàrapràdhànye utprekùà // RuAss_22 //

viùayanigaraõenàbhedapratipattirviùayiõo 'dhyavasàyaþ />#


--------------------

RuAssC_22:

àropagarbhàniti /
atràdhyavasàyagarbhatvasyàpi vidyamànatvànmallagràma ityàdivadàropagarbhasya pràdhànyàdevaü vyapade÷aþ /
tatra tàvadutprekùàü lakùayati-adhyavasàya ityàdi /


--------------------

RuAssC_22a:

adhyavasàya iti na punaþ saüdeha iti /
iha hi ni÷cayàni÷yayaråpatvena pratyayànàü dvaividhyam /
ni÷caya÷càrthàvyabhicàrã samyak,amyak,anyathà tvasamyagiti bhedo na gràhyaþ /
pratãtivçttimàtrasyaiveha vicàrayitumupakràntatvàt /
tasya ca pràmàõyavicàre upayogàt /
ani÷caya÷ca saü÷ayatarkaråpatvena dvividhaþ /
ata÷càni÷citaü ca saüdagdhameveti na vàcyam /
tarkàtmanaþ saübhàvanàpratyayasyàpyani÷cayàtmakatve sadigdhatvàbhàvàt /
utprekùà saübhàvanàdi÷abdàbhidheyatarkaüpratãtimåleti nàsyàþ saüdehamålatvam /
tasya bhinnalakùaõatvàt /
athànavadhàraõaghaj¤ànaü saü÷ayaityanavadhàraõaj¤ànatvàvi÷eùàtsaü÷ayànnàrthàntaràbhàvastarkasyetyasyàþ saü÷ayamålatvamiti cet, nautat /
anavadhàraõaj¤ànatvàvi÷eùe 'ri saü÷atarkayobhiünnaråpatvàt /
tathàhi-sthàõurvà puruùo veti sàmànyena pakùadvayollekhaþ saü÷ayaþ /
puruùeõànena bhavitavyamityekatarapakùànukålakàraõadar÷anena pakùàntarabàdhanamiva tarkaþ /
puruùa evàyamiti pakùàntaràsaüspar÷enaikatarapakùanirõayo ni÷caya ityasti sahçdayasàkùikaü pratyayànàü traividhyam /
bàóhamastyeva pratyayànàü traividhyam,kiü tvanavadhàraõaj¤ànatvàvi÷eùàt sa÷ayaprakàrastarkaü iti cet,nautat /
evaü hyasamyagj¤ànatvàvi÷eùàd bhramo 'pi saü÷ayaprakàraþ syàt /
arthani÷cayàni÷cayasvabhàvatvàdinà astyanayorvi÷eùa iti cet,iha punarnàstyatra kiü pramàõam /
saü÷ayo hyaniyatobhayàü÷àvalambitvenodeti,tarkaþ punaraü÷àntarabàdhanenetra vàhakelidar÷anàdyanukålakàraõaucityàdaü÷àntaràvalambanena cetyastyanayorvi÷eùaþ /
de÷àntare hi yathà spardhamàna eva sthàõupakùa àste na tathà vàhakelibhåmau,api tu ÷ithilãbhavati,saübhavatpramàdatvàcca sarvàtmanà na nivartata iti ata eva ni÷cayaþ sàdhakapramàõàbhàve 'pyasyopapattaþ /
nahi sarvàtmanà na nivartata iti ata eva ni÷cayaþ sàdhakapramàõàbhàve 'pyasyopapattaþ /
nahi pratipakùabàdhàdeva ni÷cayo bhavati /
sàdhàkabàdhakapramàõasadbhàvena tadutpàdàt /
tenàniyatobhayapakùàvalambã kiüsviditi vimar÷aþ sadehaþ /
ekatarapakùàvalambã tu tarka iti /
atha kàsya 'phalasyopàyavi÷eùaþ ' ityekatarapakùàvalambenàpi saüdehaþ saübhavatãti cet,naitat /
kimathanàniyatapakùàntarasvãkàràdekatarapakùàvalambanasyàpratiùñhànàt /
bàhyàlãdar÷anàcca yathà puruùavi÷eùàþ smaraõapathaü samavataranti na tathà sthàõuvi÷eùà ityubhayavi÷eùasmaraõajanmanaþ saüdehàdekataravi÷eùasmaraõajanmà vi÷iùyate tarka ityàdyavàntaramatigahanamanayorantibhedasàdhanaü tatpunaþ prakçtànupayogàdiha noktam /
tena saüdehani÷cayàntaràlavatãü tàndvalakùaõaþ saübhàvanàpratyayastri÷aïkuriva lambamàno 'va÷yàbhyupagantavyaþ /


--------------------

RuAssC_22b:

evamapyani÷cayàtmakasaübhàvanàpratyayamålatvàdutprekùàyàþ kathamadhyavasàyamålatvam /
tasya hi viùayanigaraõaü viùayini÷caya÷ca svaråpam /
na càtraikamapi saübhavati /
viùayopàdànànni÷cayàbhàvàcceti /
atrocyate - iha dvidhàstyadhyavasàyaþ-svàrasika utpàdita÷ca /
tatra svàrasike viùayànavagata eva nimittam tatsàmarthyàtsvarasata eva viùayipratãterullàsàt /
na hyavagata÷uktikàsvaråpanya pramàtuþ kadàcidapi rajatamidamiti pratyayotpàdaþ syàt /
itaratra tu viùayamavagamyapi tadantaþkàreõa pratipattau svàtmaparatantravikalpabalàd viùayapratipattimutpàdayet /
jànàna eva hi viùayiviviktaü viùayaü tatra prayojanaparagatà svàrasikyeva tathàvidhà pratipattirvaktrànådyate na tåtpàdyate /
yadàhuþ- 
'pramàtrantaradhãrbhàntiråpà yasminnanådyate /
sa bhràntimàn' iti /
svàrasikatvaü punaratra kavipratibhànirvatitameveùñam /
anyathà hi bhràntimàtraü syàditi pårvamevoktam /
itaraståtprekùàviùayaþ /
sa ca dvividhaþ-siddhaþ sàdhya÷ca /
siddho yatra viùayasyànupàttatayà nigãrõatvàdadhyavasitapràdhànyam /
sidhyo yatrevàdyupàdànàtsaübhàvanàpratyayàtmakatvàdviùayasya nigãrõatvàdadhyavasitapràdhànyam /
sàdhyo yatrevàdyupàdànàtsaübhàvanàpratyayàtmakatvàdviùayasya nigãryatvàdadhyavasitapràdhànyam /
sàdhyo yatrevàdyupàdànàntsaübhàvanàpratyayàtmakatvàdviùayasya nigãryamàõatvàdadhyavasàyakriyàyà eva pràdhànyam /
ata evàha-'vyàpàrapràdhànya' iti /
ata eva càtra kvicidviùayànupàdànam /
vàcyopayogyadhyavasàyasya sàdhyamàna venopakràntatvàt /
kvicicca viùayasyànupàdàne 'pi na siddhatvam /
ivàdyalapàdànànnigãryamàõatvàdàropagarbhatvaü na vàcyam /
tatra viùayasya viùayitayà pratãtiþ /
iha punarvaùayasya nigãryamàõatvena viùayiõa eva pratãtiþ /
nanu viùayanigaraõamadhyavasàyasya lakùaõam /
iha punarviùayasya nigãryamàõateti kathamatràdhyavasàyateti cet,naitat /
viùayyantaþkçte 'nyasmin sà syàtsàdhyavasànikà' ityàdyaktyàdhyavasàyasya viùayiõà viùayasyàntaþkaraõaü lakùaõam /
tacca viùayasya nigaraõena nigãryameõatvena và bhavatãti na ka÷cidvi÷eùaþ /
nigãryamàõatvamapi pårvoktanãtyà viùayasyopàttasyànupàttasya và bhavatãtina ka÷cidvi÷a÷eùaþ /
evaü sidhde 'dhyavasàye 'dhyavasitapràdhànya sàdhye ca svaråpapràdhànyamitisiddham /
evacca granthakçdeva vibhajyàgre vakùyatãti tata evàvadhàyaüm /
yadeva sàdhyavasàyasya sàdhyatvaü tadeva saübhàvanàtmakatvam /
saübhàvanà hyekatarapakùa÷ithilãkàreõa pakùàntaradàróhyena ca pràdurbhavatãtyasyàþ sàdhyàdhyavasàyatulpakakùatvam /
tasyàpi viùaya÷ithilãkàreõa viùayidàróhyena cotpatteþ /
ata eva viùayiõo 'pi ÷abdena vçttena satyantvam /
viùayidàróhyenaiva sàdhyàdhyavasàyatvaråpapràdurbhàvàt /
yaduktaü bhavadbhireva 'saübhàvanàyàü ca saübhàvyamànasya dàróhyàdaparasya na ÷authilyàt' iti /
iha saübhàvyamànasya viùayiõo dàróhyàdatra saü÷ayàdvailakùaõyam /
tasya hyaniyatobhayàü÷àvalambã kiüsviditi vimar÷o lakùaõam saübhàvanàviùayasya ca ÷authilyànni÷cayàdapi bhedaþ /
viùaye hi bàdhakasadbhàvàdekasya ÷aithilyena và sàdhakasadbhàvàcca pakùàntarasya siddhiþ syàt /
ati÷ayokti÷ca ni÷cayàtmiketi tato 'syà bhedaþ /
yattu 'sàdhyo yatra viùayiõo 'satyatayà pratãtiþ' ityàdi granthakçdvakùyati tad vastuvçttàbhipràyeõàvagantavyam /
tadevaü viùayasya nigãryamàõatvàdviùayiõa÷ca ni÷cayàtsiddhamadhyavasàyamålatvamasyà iti yathoktameva lakùaõaü paryàlocitàbhidhànam /
tasmàt- 
'ivàdau ni÷cayàbhàvàdviùayasya parigrahàt /
kvacidadhyavasàyena notprekùàpi tu saü÷ayàt' //
ityàdyuktamayuktamevetyalaü bahunà /



__________


RuAss_22/1:

#<
sa ca dvividhaþ - sàdhyaþ siddha÷ca /
sàdhyo yatra viùayiõo 'satyatayà pratãtiþ /
asatyatvaü ca viùayigatasya dharmasya viùaya upanibandhe viùayisaübhàvitvena viùayàsaübhàvitvena ca pratãteþ /
dharmo,guõakriyàråpaþ tasya saübhavàsaübhavapratãtau saübhavà÷rayasya tatràparamàrthatayà asatyatvaü pratãyate, itarasya tu paramàrthatayà satyatvam /
yasyàsatyatvaü, tasya satyatvapratãtàvadhyavasàyaþ sàdhyaþ /
ata÷ca vyàpàrapràdhànyam /
siddho yatra viùayiõo vastuto 'satyasyàpi satyatàpratãtiþ /
satvatvaü ca pårvakasyàsatyatvanimittasyabhàvàt /
ata÷càdhyavasitapràdhànyam /
tatra sàdhyatvapratãtau vyàpàrapràdhànye 'dhyavasàyaþ saübhàvanamabhimànastarka åhç utprekùetyàdi÷abdairucyate /
tadevamaprakçtagataguõakriyàbhisaübandhàdaprakçtatvena prakçtasya saübhàvanamutprekùà /
sà ca vàcyà ivàdibhiþ pradar÷yate /
pratãyamànàyàü punarivàdyaprayogaþ /
sà ca jàtikriyàguõadravyatàõàmaprakçtànàmadhyavaseyatvena caturthà /
prakçtasyaitadbhedayoge 'pi na vaicitryamiti na te gaõitàþ /
pratyekaü ca bhàvàbhàvàbhimànaråpatayà dvaividhye 'ùñavivatvam /
bhedàùñakasya ca pratyekaü nimittasya guõàkriyàråpatve ùoóa÷a bhedàþ /
teùàü ca pratyekaü nimittasyopàdànànupàdanàbhyàü dvàtriü÷atprabhedàþ, teùu ca pratyekaü hetusvaråpaphalotprekùaõaråpatvena ùaõõavatirbhedàþ /
eùà gatirvàcyotprekùàyà /
tatràpi dravyasya pràyaþ svaråpotprekùaõameveti hetuphalotprekùàbhedàstataþ pàtanãyàþ /
pratãyamànàyàstu yadyapyudde÷ata etàvantobhedàþ, tathàpi nimittasyànupàdànaü tasyàü na saübhavatãti tairbhedair yåno 'yaü prakàraþ /
ivàdyanupàdàne nimittasyata càkãrtane utprekùaõasya niùpamàõatvàt /
pràya÷ca svaråpotprakùàyà yathàsaübhavaü bhedanirde÷a /
eùà càrthà÷rayati dharmaviùaye ÷liùña÷abdahetukà kvacitpadàrthànvayavelàyàü sàdç÷yàbhivànàdupakràntàpyupamàvàkyàrthatàtparyasàmarythàbhimantçvyàpàropàrohakrameõotprekùàyàü paryavasyati /
kvacicchalàdi÷abdaprayoge sàpahnavàtprekùà bhavati /
ata÷coktavakùyamàõaprakàravaicitryeõànantyamasyàþ />#


--------------------

RuAssC_22/1:

etadeva vyàcaùñe - viùayetyàdinà /
abhedapratipattiriti viùayàntaþkaraõàt /
saübhàvanàpratyayàtmakatve 'pi sàdhyàdhyavasàyasya vastvabhipràyeõa tadvailakùaõyaü pradar÷ayitumàha-sàdhya ityàdi /
viùayapari÷odhanadvàreõa pramàõànugràhakatvàtsaübhàvanàpratyayasya puruùeõanena bhavitavyamityatra vastuvçttena puruùasya satyatvam /
iha punastatra tasya prayojanaparatayàdhyavasãyamànatvàtsaüvanàviùaye saübhàvyamànasya vastuto na satyatvamityàha-asatyatayà pratãtiriti /
atraiva nimittamàha-asatyatvaü cetyàdiùa /
viùaya upanibandha iti /
tadgatadharmàbhedenàdhyavasita ityarthaþ /
anenasaprayojanatvamevopodvalitam /
dharma iti viùayigataþ /
sa eva cotprekùaõe nimittam /
tasyeti dharmasya /
saübhàvanà÷rayasyeti viùayiõaþ /
tatreti saübhàvanà÷raye viùaye /
itarasyeti asaübhavà÷rayasya viùayasya /
yasyeti viùayiõaþ /
ataü÷ceti /
adhyavasàyasya sàdhyamànatvàt /
asatyasyàpãti /
vastuto viùayiõastatràsaübhavàt /
satyatàpratãtiriti /
ni÷cayasvabhàvatvàdati÷ayokteþ /
asatyatvanimittasyanti dharmasaücàràdeþ /
ata÷ceti dharmasaücàràtrigãyamàõatàyàþ pràdhànyàbhàvàt /
adhyavasitapràdhànyamiti viùayasya nigãrõatvàdviùayiõa eva pràdhànyamityarthaþ /
sàdhyatvasiddhatvayo÷ca samanantaramevasvaråpamupapàditamitãha na punaràyastam /
tatreti dvayanirdhàraõe /
adhyavasàya ityàdi÷abdairuccata iti saübandhaþ /
etadevopasaüharati-tadevamityàdi /
yadàhuþ-'vivayitvena saübhàvanamuprekùà' iti /
pratãyamànàyàmiti /
ivàdyaprayogàcchabdànuktatvàdåhyàyàü na vyaïgayàyàm,alaïkàraprabhedànàü pratipipàdayiùitatvàd vyaïgyabhedàbhidhànasyàprastutatvàt /
evaü vàcyà pratãyamànà cotprekùà bhavatãtyanuvàdadvàreõa vidhiþ /
sà ceti /
vaicitryamiti /
tasya nigãrthamàõatvenàpràdhànyàt /
pratyekamiti jàtyàdãnàm /
nimittasyeti dharmasya /
tadva÷àdeva hi prakçtagatatvenàprakçtopanibandhaþ /
hetusvaråpaphalalakùaõamevàsyà bhedatrayaü jãvitabhåtamiti tadeva vi÷ràntidhàmatayà pa÷càduddiùñam /
jàtyàdibhedagaõanaü punaravaicitryàvahamapi cirantanànurodhàtkçtam /
ata eva granthakçtà pràtipadyena nodàhçtam /
asmàbhi÷ca nodàhariùyate /
eùeti /
samanantaroktà /
tatràpãti /
satyàmapi samanantaroddaùñàyàü bhedagaõamàyàm /
pràyaþ÷abdena ca hetuphalayoþ kutràpi saübhavo 'stãti dar÷itam /
ata evàlaïkàrànusàriõyàü granthakçtànayorapi saübhavo dar÷itaþ /
tadevaü dravyasya hetuphalayoþ saübhave pràguktaiva saükhyà jyàyasã /
anyathà tvetadbhedaùoóa÷akatyàbhàvàda÷ãtirbhedàþ /
asyà÷ca vakùyamàõanãtyà hetuphalayornimittànupàdànàsaübhavàccatuþùaùñireva bhedàþ saübhavanti /
etàvanta iti ùaõõavatiþ /
ayaü prakàra iti /
pratãyamànotprekùàlakùaõaþ /
pràya iti /
vàcyà yathà svaråpotprekùà lakùayeùu pracurà tatheyaü na bhavatãtyarthaþ /
na punaratyantamevàsyà abhàvo ÷càùñacatvàrri÷adbhedàþ saübhavanti /
taduktamalaïkàrànusàriõyàm-'pratãyamànotprekùàbhedà aù catvàriü÷at' iti /
arthà÷rayàpãti /
arthà÷rayasya yadyapi ÷abdahetukatvaü na kvàpyupayuktaü tathàpi ÷liùña÷abdahetukatvamasyàþ kvacidvaicitryamàvahatãtyarthaþ /
upamà utprekùàyàü paryavasyatãti saübandhaþ /
ànantyamiti bahu prakàratvam /


__________


RuAss_22/2:

#<
sàprataü tviyaü dióvràtreõodàhniyate /
tatra jàtyutprekùà yathà-
'sa vaþ pàyàdindurnavabisalatàkoñikuñilaþ- smàràreryo mårdhni jvalanakapi÷o bhàti nihitaþ /
stravanmandàkinyàþ pratidivasasiktena payasà kapàlenonmuktaþ sphañikadhavalenàïkura iva' //
atràïkura÷abdasya jàti÷abdatvàjjàtirutprekùyate /



kriyotprekùà yathà--
'limpatãva tamoïgàni varùatãvà¤janaü nabhaþ' /
atra lepanavarùaõakriye tamonabhogatatvenotprekùyete /
uttaràrdhe tu 'asatpuruùaseveva dçùñirniùphalatàü gatà' //
ityatropamaiva notprekùà /
guõotprekùà yathà-
'saiùà sthalã yatra vicinvatà tvàü bhraùñaü mayà nåpuramekamurvyàm /
adç÷yata tvaccaraõàravindavi÷leùaduþkhàdiva baddhamaunam' //
atra dukhaü guõaþ /
dravyotprekùà yathà-
'pàtàlametannayanotsavena vilokya ÷ånyaü mçgalà¤chanena /
ihàïganàbhiþ svamukhacchalena kçtàmbare candramayãva sçùñiþ' //
atra candrasyaikatvàd dravyatvam /
etàni bhàvàbhimàne udàharaõàni />#


--------------------

RuAssC_22/2:

sàüpratamiti pràtpàvasaram /
diïmàtreõeti /
anena jàtyàdibhedànàmanavaklatpirdhvanità /
tamogatatveneti /
tamogatavyàpanàdidharmanigaraõenetyarthaþ /
atra hi tamaso dharmiõo 'nyadharmadharmitvaü nigãryànyadharmadharmitvamavasthàpitamityagra eva vakùyàmaþ /
dravyotprekùeti /
dravyasya svaråpeõotprekùaõam /
tasyaiva hi hetåtprekùà yathà - 
'jayati ÷i÷iratàyàþ kàraõaü sà himàdre- stripuraharakirãñàdàpatantã dyusindhuþ /
satatasahanivàsã kùãrasindhoþ prasåto- himakara iva hetuþ ÷vaitya÷aityasya yasyàþ' //
atrendordraùyasya hetutvenotprekùaõam /
phalotprekùà yathà - 
'madhyesalilamàdityasaümukhaü dhålidhåsaràþ /
kumudinyastapasyanti candràyeva dine-dine' //
atra càndrasya dravyatvam /
eùàmeva bhàvàbhimànodàharaõatvamatidi÷ati-etànãtyàdinà /


__________


RuAss_22/3:

#<
abhàvàbhimàne yathà-
'kapolaphalakàvasyàþ kaùñaü bhåtvà tathàvidhau /
apa÷yantàvivànyonyamãdçkùàü kùamatàü gatau' //
atràpa÷yantàviti kriyàyà abhàvàbhimànaþ /
evaü jàtyàdàvapyådyam /
guõasya nimittatvaü yathà-
'navabisalatàkoñikuñilaþ' ityatrodàhçte kuñilatvasya /
kriyàyà yathà- r'idçkùàü kùàmatàü gatau' ityatra kùàmatàgamanasya /
nimittopàdànasyaite udàharaõe /
anupàdàne 'limpatãva tamo 'ïgàni' ityàdyudàharaõam /
hetåtprekùà yathà - 'vi÷leùaduþkhàdiva baddhamaunam' ityàdau /
svàråpotprekùà yathà - 'kuberajuùñàü di÷amuùõara÷mau gantuü pravçtte samayaü vilaïghya /
dig dakùiõà gandhavahaü mukhena vyalãkaniþ ÷vàsamivotsasarja' //
phalotprekùà yathà - 'colasya yadbhãtipalàyitasya bhàlatvacaü kaõñakino vanàntàþ /
adyàpi kiü vànubhaviùyatãti vyapàñayandraùñumivàkùaràõi' //
evaü vàcyotprekùàyà udàharaõadig dattà /
pratãyamànotprekùà yathà - 
'mahilàsahaþsabharie tuha hiae suhaa sà asàantã /
aõudiõamaõaõõaambhà aïgaü taõuaüpi taõuei' //
('mahilàsahasrabharite tava hçdaye subhaga sà amàntã /
anudinamananyakarmà aïgaü tanakamapi tanayati' //) //
atra-
amàantãtyavartamàneveti tanåkaraõahetutvenotprekùitam /
evaü bhedàntareùvapi j¤eyam />#


--------------------

RuAssC_22/3:

abhyåhyamiti abhàvàbhimànodàharaõam /
nimittopàdànasyeti /
kuñilatvasya kùàmatàgamanasya ca sàkùànnirde÷àt /
anupàdàna iti /
tirodhàyakatvàdernimittasya gamyamànatvàt /
bhedàntareùviti svaråpaphalàdikeùu /
j¤eyamiti pratãyamànatvàt /
tatra svaråpotprekùà yathà - 
'malaasamãrasamàgamasaütosapaõiccàràbhisavvatto /
vidhyàiha calakisalajakaràhi sàhàhi mahulacchrã' //
('malayasamãra - samàgama -saütoùa -pàñaccaràbhiþ sarvatra /
vivyàharati calakisalakaràbhiþ ÷àkhàmirmadhulakùmãþ') //
atra madhulakùmãgatatvena calakisalayakaratvàdi nigãrya vyàharaõakriyà svaråpenotprekùità /
tadaunmukhyotpàdakatvàdi ca nimittamanupàttam /
yatpunarudde÷e pratãyamànotprekùàyàü nimittànupàdànaü na saübhavatãtyuktaü tatra pràyastasyàþ svaråpotprekùaõasyàsaübhavo nimittam /
granthakçto hi pratãyamànoprekùà hetuphalaråpaiva bhavatãtyabhipràyaþ /
hetuphalotprekùaõayo÷cavakùyamàõanãtyà nimittànupàdànaü na saübhavatãtyà÷ayenaitaduktam /
tena pratãyamànàpi svaråpotprekùà nimittopàdànànupàdànàbhyàmeva bhavati /
tatra nimittànupàdàne udàhçtà /
upàdàne tu yathà - 
'prasàri sarvato vi÷vaü tirodadhadidaü tamaþ /
sarvàïgaü limpati janaü sàndrairamçtakårcakaiþ' //
atra prasàritvàdi nigãrya tamàgatatvena lepanakriyà svaråpeõetprekùità tirodhàyakatvàdi ca nimittam /
'turãyo hyeùa medhyo 'gniràmnàyaþ pa¤camo 'pi và /
api và jaïgamaü tãrdhaü dharmo và mårtisaücaraþ' //
ityàdau tu vàmanatamate vi÷eùoktiþ-'bhåtalakàrtikeyaþ'itivat /
granthakçnmate tu dçóhàropaü råpakam /
yadvakùati-yà tvekahànikalpanàyàü sàmyadàóharthaü vi÷eùoktiriti vi÷eùoktirlakùità sàsmaddar÷ane råpakabheda eveti /
ata evàtra tatsàmagrababhàvàdutprekùodàharaõatvaü na vàcyam /
evam 'aparaþ pàka÷àsano ràjà' ityatràpi dçóhàropameva råpakam /
etaccàlaïkàrànusàriõyàmutprekùàvicàre granthakçtaiva dar÷itam /
phalotprekùà yathà- 
'gijjante maïgalagàhiàhi varagottakaraõõae /
sottaü viõiggao uai hàentabahuàhi romaïkùo' //
('gçhyante maïgalagràhikàbhirvaragotradattakarõàyàþ /
÷rotuü vinirgataþ pa÷yata bhaviùyadvadhvà hi romà¤caþ') //
atra ÷rotumiveti phalamutprekùitam /


__________


RuAss_22/4:

#<
÷liùña÷abdaheturyathà - 'ananyasàmànyatayà prasiddhasttayàgãti gãto jagatãtale yaþ /
abhådahaüpårvikayà gatànàmatãva bhåmiþ smaramàrgaõànàm' //
atra dharmaviùaye màrgaõa÷abdaþ ÷liùñaþ />#


--------------------

RuAssC_22/4:

÷liùña ityathi÷aravàcakatvàt /


__________


RuAss_22/5:

#<
upamopakramotprekùà yathà - 'kastårãtilakanti bhàlaphalake devyà mukhàmbhoruhe rolambanti tamàlabàlamukulottaüsanti maulàvapi /
yàþ karõe vikacotpalanti kucayoraïke ca kàlàguru- sthàsanti prathayantu tàstava ÷ivaü ÷rãkaõñhakaõñhatvi÷aùaþ' //
atra yadyapi 'sarvapràtipadikebhyaþ kkip' ityupamànàtkkibvidhàvàmukhe upamàpratãtistathàpyupamànasya prakçte saübhavaucityàtsaübhàvanotthane utprekùàyàü paryavasànam /
yathà và virahavaõaüne 'keyåràyitamaïgadaiþ' ityàdau /
eùàpi samastopamàpratãpàdakaviùaye 'pi harùacaritavàrtite sàhityamãmàüsàyàü ca teùu teùu prade÷eùudàhçtà, iha tu granthavistarabhayànna prapa¤cità />#


--------------------

RuAssC_22/5:

àmukha iti na punaþ paryavasàne /
upamàpratãtiriti /
tadarthameva kvipaþ pravçtteþ /
ata evàtra vàcakàbhàvànnotprekùàtvamiti na vàcyam /
nahi vàcakasaübhavàsaübhavàsaübhavamàtramevàlaïkàràõàü bhàvàbhàvaprayojakam /
evaü hi vyàjastutau nindàdervàcyatve 'pyavàcyasya stutyàdeþ pratãtiralaïkàratvaparyavasàyinã na syàt /
tasmàdvàkyàrtha eva praruóho 'laïkàràõàü svaråpapratiùñàpakaü pramàõam /
vàkyàrthasya ca padàrthànvayavelàto 'nyaiva pratipattiþ /
saübhavaucityàditi /
kastårãtilakàderviùayiõo bhàlaphalakàdau saübhave yathaucityaü na tathàkaõñhatvióàderviùayasyetyarthaþ /
ata evàtropamàyàþ prakçtasyàprakçtakastårãlilakàdiråpatayà pariõàmàtpariõàmagarbhatvaü yadanyairuktaü tatteùàü pariõàmasvaråpànabhij¤àtvam /
na aucityameva tasya svaråpaü kiü tu yathoktaü prakçtopayogitvam /
aucityaü ca notprekùàyàü viruddham /
tasya sarvatraiva bhàvàt /
utprekùàyàü paryavasànamiti /
kaõñhatviùàmeva kastårãtilakatvàdipratãterviùayiõo viùayanigaraõenàbhedapratipatteþ sàdç÷yàvagamàbhàvàt /
sàdç÷yaü jhubhayaniùñam /
na càtra prakçtàprakçtayoþ saülpadhitayà pratãtiþ /
yathà vetyanenàsyà lakùye pràcuryaü dar÷itam /
samastopamàpratipàdakaviùaye dç÷yamànà /
sà tu yathà- 
'sa daõóapàdo bhavadaõóapàdamutkhaõóayanrakùatu caõóãkàyàþ /
yasyendulekhà purataþ sphurantã truñyattulakoñitulàmupaiti' //
atra satyapi tulà÷abde candralekhàyà eva tulàkoñitvapratãterutprekùàtvam /


__________


RuAss_22/6:

#<
sàpahnavotprekùà yathà-
'gatàsu tãraü timighaññanena sasaübhramaü pauravilàsinãùu /
yatrollasatphenataticchalena muktàññahàseva vibhàti siprà' //
atreva÷abdamàhàtmyàtsaübhàvanaü chala÷abdaprayogàccàpahnavo gamyate /
evaü chadmàdi÷abdaprayoge 'pi j¤eyam /
'apara iva pàka÷àsanaþ' ityàdàvapara÷abdàprayoge upamaiveyam /
tatprayoge tu prakçtasya ràj¤aþ pàka÷àsanatvapratãtàvadhyavasàyasaübhàvàdiva÷abdena ca tasya sàdhyatvapratãterutprekùaiveyam /
iva÷abàdàprayoge siddhatvàdadhyavasàyasyàti÷ayoktiþ /
ivàpara÷abdayoraprayoge tu råpakam /
tadevaü prakàravaicitryeõàvasthitàyà utprekùàyà hetåtprekùàyàü yasya prakçtasaübandhino dharmasya heturutprekùate sa dharmo 'dhyavasàyava÷àdabhinna utprekùàyàü nimittatvenà÷rãyate /
sa ca vàcya eva niyamena bhavati /
anyathà kaü prati hetuþ syàt /
yathà-'apa÷yantàvivànyonyam' ityàdau /
atra kapolayoþ prakçtayoþ saübandhitvenopàttasya kùàmatàgamanasya heturadar÷anamutprekùitam /
hetuphalaü ca kùàmatàgamanaü tatra nimittam /
evam 'adç÷yata tvaccaraõàravindavi÷leùaduþkhàdiva baddhamaunam'ityatra nåpuragatasya maunitvasya heturduþkhitvam /
tadutprekùaõe maunitvameva nimittaü j¤eyam /
evaü sarvatra />#


--------------------

RuAssC_22/6:

chadma÷abdaprayogeõa yathà - 
'svedodabindusaüdohacchradamanà tava ràjate /
smareõàvaimyanarghàpi dattàrgheva kucasthalã' //
asyà÷ca tattacchrabdaprayogàprayogàbhyàü pratãtibhedàdalaïkàraiþ saha vibhàgaü dar÷iyitumàha-apara ityàdi /
tatprayoga ityapara÷abdaprayoge /
iva÷abdasya saübhàvanàdyotakasyàprayogàt siddhatvam /
ata eva càtra viùayasyànupàdànameva /
tadupàdàne hi dçóhàropaü råpakamiti samanantaramevoktam /
anyatra punaþ sarvatra viùayopàdànameva nyàyyam /
taditthaü bhedavaicitryeõàvasthitàyà utprekùàyà hetusvaråpaphalànàü yathàsaübhavaüsvaråpaü dar÷ayati-tadevamityàdinà /
sa dharma iti yaü pratyeva heturutprekùyate /
adhyavasàyava÷àditi bhede 'pyabhedà÷rayaõàt /
abhinna ityaprakçtasaübandhinà dharmeõa /
sa iti nimittatvenà÷rito dharmaþ /
niyameneti /
avàcyaþ punarna kadàcidbhavatãtyarthaþ /
anyatheti avàcyatve /
kaü pratiheturiti /
tasyaiva phalaråpatvàt /
nahi ya pratyeva heturutprekùyate tasyaivàvàcyatvaü yuktam /
sàdhyamantareõa sàdhanasya nirviùayatvàpatteþ /
yadi càsya nimittamàtratvameva syàtadvàcyatvamavàcyatva syàt /
evameka eva dharmo hetorutprekùyamàõasya nimittaü phala¤ceti siddham /
etadeva dar÷ayati-apa÷yantàvityàdinà /
tatretihetåtprekùaõe /
nimittamiti tadvinotprekùaõasyàniùpatteþ /
dvividhamatra kùàmatàgamana tapojanitamadar÷anajanitaü ca /
tayoradhyavasàyava÷àdabhinnatvenà÷rayaõam /
ata÷ca hetoreka eva dharmo nimittaü phalaü ca /
vastutastu tapojanitasya nimittatvamanyasya tu hetuphalaråpatvam /
ata eva netaretarà÷rayadoùaþ /
dvayorapi bhinnatvàt /
maunitvameveti /
na punaranyatki¤cidityarthaþ /
ata÷ca ni÷calatvàdijanitasya duþkhajanitasya ca maunitvasyàbhedenà÷rayaõam /
sarvatretyanena samastalakùyàviruddhatva hetåtprekùàsvaråpakathanasyoktam /
evaü hetåtprekùàyà yathàsaübhavaü svaråpaü pradar÷ya svaråpotprekùàyà api dar÷iyati-svaråpotprekùàyàbhimityàdinà /


__________


RuAss_22/7:

#<
svaråpotprekùàyàü yatra dharmã dharmyantaragatatvenotpekùyate tatràpi nimittabhåto dharmaþ kkacinnirdi÷yate /
yathà-'sa vaþ pàyàdunduþ' ityàdau /
atra kuñulatvàdi nirdiùñameva /
'veleva ràgasàgarasya' ityàdau saükùobhakàritvàdi gamyamànam /
yatra ca dharma eva dharmigatatvenotprekùyate tatràpi nimittasyopàdànànupàdànàbhyam /
upàdàne yathà-
'pràpyàbhiùekametasminpratiùñhàsati dviùàm /
cakampe lopyamànaj¤à bhayavihvavaliteva bhåþ' //
atra bhågatatvena bhayavihvalitatvàkhyadharmotprekùàyàü kampàdinimittamupàttama /
anupàdàne yathà-'lipmatãva tamo 'ïgàni' ityàdau /
atra tamotatatvena lepanakriyàkartçtvopekùàyàü vyàpanàdi nimittaü gamyamànam /
vyàpanàdau tåtprekùàviùaye nimittamanyadanveùyaü syàt /
na ca viùayasya gamyamànatvaü yuktam /
tasyotprekùitàdhàratvena prastutasyàbhidhàtumucitatvàt /
tasmàd yathoktameva sàdhu />#


--------------------

RuAssC_22/7:

yadyapyudde÷ata evaitatsvaråpotprekùàyàü nimittopàdànatvànupàdànatvamavagamyate tathàpi hetåtprekùàyàü yathà nimittopàdànameva saübhavati tathàtràpi na saübhàùyamityà÷ayena punarihaitaduktam /
yadà càtra dharmo dharmyantaragatatvenotprekùyate tadà tatra nimittasya kãdçgrapatvaü bhavatãtyà÷aïkyàha-yatretyàdi /
dharma eveti /
na punardharmã dharmigatatveneti /
dharmibhittitayetyarthaþ /
atra hi dharmiõo 'nyadharmadharmitvaü nigãryàntadharmadharmitvamavasthàpyate /
ata evàtra dharmãbhittibhåtatayà viùayaþ /
dharmiõaü vinà kevalasyaiva dharmasyavyavasthàpayituma÷akyatvàdvathavasyàpyamànatve và dharmitvameva syàt /
vastutastu dharmaü evotprekùàviùayaþ /
yannigaraõenàbhedapratipattirviùayiõo 'vasãyate /
sa ca nigãryamàõodharmaþ kvacidupàtto bhavati kvaciccànupàttaþ /
'pràpyàbhiùekam' ityàdàvanye hetåtprekùàtvaü-manyante ityudàharaõàntareõodàhriyate - 
'navarosadalia-ghaõaniravalaüba-saüghaóia-taóikaóapyavva /
narahariõo jaai kaóàrakesare kandharàbandho' //
('nararoùadalita-ghananiravalabma-saüghañita-taóitkañapraþ /
naraharerjayati kaóàrakesaraþ kandharàbandhaþ') //
atra kandharàbandhadharmiõi sakesaratvaü nigãrya sataóitkañapratvamutprekùitam /
kaóàratvaü ca nimittamupàttam /
nigãryamàõa÷ca dharmo dharmigatatvenopàttaþ /
lepanakriyàkartçtvotprekùàyàmiti,arthàdà÷aïkitàyàm /
evaü hi tamolepanamiveti pratãtiþ syàt /
na càtra tathetyà÷aïkyàha-vyàpanàdàvityàdi /
nimittamanyaditi tirodhàyakatvàdi /
tena tamasi dharmiõivyàpanàdvidharmaü nigãrya lepanakriyàkartçtvaråpo dharmaü utprekùita ityarthaþ /
yadàha ÷rãmammañaþ- 
'vyàpanàdi lepanàdiråpatayà saübhàvitam' iti /
yatra ca dharmàntaranigaraõena dharma eva dharmibhittitayotprekùyate tatra bhittibhåtatvàdviùayaråpasya dharmiõaþ samanantaroktanãttyà gamyamànattvaü na yujyam ityàha-na cetyàdi /
viùayasyeti /
nigãryamàõotprekùyamàõayordharmayobhittibhåtasya dharmiõa ityarthaþ /
na tu nigãryamàõasyeti vyàkhyeyam /
tasya hyupàdànànupàdànàbhyàü dvaividhyaü bhavatãti samanantaramevoktam /
taccodàhçtam /
yathà và - 
'yatpuõóarãka iva pàvaõa eva vendàvindãvaradvayamivoditamekanàlam /
tatpahmaràganidhimålamivàdhigamya samyagjitaü nayanayormama bhàgya÷aktyà' //
atra mukhàdãnàmutprekùàviùayàõàmanupàdànàdgamyamànatvam /
tasyeti dharmiråpasya viùayasya /
utprekùitàdhàratveneti /
utprekùitàdhàratveneti /
utprekùitasya lepanàrdharmasya vyàpanàdidharmanigaraõenotprekùàviùayãkçtasyàdhàratvena bhittibhåtayetyarthaþ /
dharmiõamantareõa dharmasyàvi÷rànteþ /
prastutasyeti /
ava÷yàbhidheyasyetyarthaþ /
evaü hetuphalotprekùayorapi dharmigatatvenaivànyadharmahetukatvaü nigãryànyadharmahetutvamanyadharmaphalatvaü càdhyavasãyate /
ata÷ca sa dharmã vàcya eva bhavati /
yathoktopapatteþ /
nigãryamàõaþ punardharma evopàdànànupàdànàbhyàü dvidhà /
tattu yathà- eùà sthalãtyàdi /
atra nåpurasya dharmiõo baddhamaunatve ni÷calatvàdi dharmahetukatvaü nigãryamàõa÷cànupàtto dharmaþ /
upàttastu yathà - 
'mçõàlasåtraü nijavallabhàyàþ samutsuka÷càñuùu cakravàkaþ /
anyonyavi÷leùaõayantrasåtrabhràntyeva ca¤aacusthitamàcakarùa' //
atra cakravàkasyàvarùaõe càñusamutsukahetutvaü nigãryaü bhràntihetutvamadhyavasitam /
nigãryamàõa÷ca dharma upàttaþ /
anupàttastu yathà - 
'kumudinyaþ pramodinyastadànãmudamãmilan /
nalinyà bhartçvirahànmlànimànamivekùitum' //
atra kumudinãnàmunmãlane candrodayahetukatvaü nigãrya dar÷anaü phalatvenotprekùitam /
nigãryamàõa÷ca dharmo 'nupàttaþ /
tadevaü hetusvaråpayoryathàsaübhavaü svaråpaü dar÷ayitvà phalotprekùàyà api dar÷ayatiphalotprekùàyàmityàdinà /


__________


RuAss_22/8:

#<
phalotprekùàyàü yadeva tasya kàraõaü tadeva nimittam /
tasyànupàdàne kasya tatphalatvenoktaü syàt /
tasmàttatra tasya nimittasyopàdànameva na prakàràntaram /
yathà--
'rathasthitànàü parivartanàya puràtanànàmiva vàhanànàm' /
utpattibhåmau turagàttamànàü di÷i pratasthe raviruttarasyàm' //
atrà÷vaparivartanasya phalasyottaradiggamanaü kàraõameva nimittamupàttam />#


--------------------

RuAssC_22/8:

tasyeti phalasya /
evacca hetåtprekùaghàvicàragranthavivçteravagatàrthamiti granthavistarabhayànna punaràyasyate /
tadevaü granthakçdàtmanaþ ÷làghàü kañàkùayannetadupasaüharati /


__________


RuAss_22/9:

#<
tadasàvutprekùàyàþ kakùyàvibhàgaþ pracuratayà sthito 'pi lakùye duravadhàratvàdiha na prapa¤citaþ /
tasyà÷cevàdi÷abdavanmanye÷abdo 'pi pratipàdakaþ /
kiü tåtprekùàsàmagrathabhàve manye÷abdaprayogo vitarkameva pratipàdayati /
yathodàhçtaü pràk 'ahaü tvinduü manye tvadariviraha' ityàdi />#


--------------------

RuAssC_22/9:

tadasàvityàdi /
asyà÷ca vàcakavyavasthàü dar÷ayati-tasyà÷cetyàdi /
utprekùàyàmagrathabhàva iti saübhàvanàpratyayàtmakatvàbhàvàt /
pràgiti,apahõutau /
evaniva÷abdo 'pi kvacidvitarkameva pratipàdayati /
yathà - 
'vçttànupårve ca na càtidãrghe jaóghe ÷ume sçùñavatastadãye /
÷eùàïganirmàõavidhau vidhàturlàvaõya utpàdya ivàsa yatnaþ' //
iyaü ca bhede 'bheda ityàdyati÷ayoktibhedamayyapi dç÷yate /
tatra bhede 'bhedo yathà- pçthvãràjavijaye -- 
'gçhõadbhiþ parayà bhaktyà bàõaliïgaparamparàþ /
anarmadeva yatsainyairniramãyata narmadà' //
atra narmadàyà abhede 'pi bhedaþ /
saübandhe 'saübandho yathà -- 
'advaitaü tadbhavatu bhavatàü saüvidadvaitapuùñyai màbhçtputrãparivçóharamàkàntadehadvayasya /
yatràkàrùõyaü nija iva vidandakùiõàrdhaprabhàbhirdehe 'nyeùàmapi puraripuþ kàrùõyamantaþ pramàrùñi' //
atra kàrùõyasaübandhe 'pyasaübandhaþ /
asaübandhe saübandho yathà - 
'kùãrakùàlitacandreva nãlidhautàmbareva ca /
ñaïkollikhitasåryeva vasantakùãrajçmbhata' //
atra kùãraghakùàlitatvàdyasaübandhe 'pi saübandhaþ /
kàryakàraõayostulyakàlatve yathà- 
'ya÷aseva sahodbhåtaþ ÷riyena saha vardhitaþ /
tejaseva sahodbhåtastyàgeneva sahotthitaþ' //
paurvàparyaviparyaye yathà - 
'÷aràþ purastàdiva niùpatanti kodaõóamàropayatãva pa÷càt /
anvakprahàrà iva saüghañante pràõàndviùaþ pårvamiva tyajanti' //
kàryakàraõayorviparyaye 'pãyaü dç÷yate yathà - 
'seyaü saütatavarvamànabhagavadvàõàryanaikàgratàvyagropàntalatàvimuktakusumà candraprasåtirnadã /
yasyàþ pàõóurapuõóarokapañalavyàjena tãradvaye ÷a÷catpàrvaõacandramaõóala÷atànãva prasåte jalam' //
atra narmadàta÷candrasyotpattiteþ kàryakàraõaviparyayaþ /
kramikaviparyayeõàpãyaü dç÷yate yathà - 
'akharvagarvasmitadantureõa viràjamàno 'dharapallavena /
samutthitaþ kùãravipàõóuràõi pãtveva sadyo dviùatàü ya÷àüsi' //
atra samutthànànantarabhàvino ya÷aþ pànasya pårvanirdde÷àtkramikaviparyayaþ /
atraiva 'pibannivoccaiþ' iti pàñhe tu kramikayoþ samakàlabhàvitvam /


____________________________________________________________


START Såtra 23:

#<
evamadhyavasàyasya sàdhyatàyàmutprekùàü nirõãya siddhatve 'ti÷ayoktiü lakùayati- 

adhyavasitapràdhànye tvati÷ayoktiþ // RuAss_23 //

adhyavasàne trayaü saübhavati- svaråpaü viùayo viùayã ca /
viùayasya hi viùayiõàntarnigãrõatve 'dhyavasàyasya svaråpotthànam /
tatra sàdhyatve svaråpapràdhànyam /
siddhatve tvadhyavamitapràdhànyam /
viùayapràdhànyamadhyavasàye naiva saübhavati /
adhyavasitapràdhànye càti÷ayoktiþ /
anyà÷ca pa¤caprakàràþ /
bhede 'bhedaþ /
abhede bhedaþ /
saübandhe 'saübandhaþ /
asaübandhe saübandhaþ /
kàryakàraõapaurvàparyavidhvaüsa÷ca />#


--------------------

RuAssC_23:

etadupasaüharannanyadavatàrayati - evamityàdi /
tàmeva lakùayutumàha-adhyavasitetyàdi /
etadeva vyàkhyàtumadhyavasàyasya tàvadyathàsaübhavaü svaråpaü dar÷ayati-adhyavasàna iti /
parasparaniùñhatvànupapatteradhyavasàyasya kiü viùayaviùayibhyàmityà÷aïkyàha-viùayasya hãtyàdi /
viùayaviùayibhyàmantareõàdhyavasàya eva na bhavatãtyarthaþ /
eùàmeva viùayavibhàgaü dar÷ayati-tatretyàdinà /
tatreti trayanirdhàraõe /
svaråpapràdhànyamiti adhyavasàyapràdhànyam /
adhyavasitapràdhànyamiti viùayipràdhànyam /
sàdhyatvaü coprekùàyàmeva nirõãtam /
naiva saübhavatãti-adhyavasàyasvaråpànudayàt /
tadevaü viùayiõaþ pràdhànyavivakùàyàmalaïkàre bhavatãtyàha-adhyavasitetyàdi /
uktaü cànyatra- 
'adhyavasàyasàdhyatvapratãtàviyamiùyate /
tatsiddhatàpratãtau tu bhavedati÷ayoktidhãþ' //
iti //
pa¤ceti nyånàdhikasaükhyàniràsàrtham /
ata eva kàryakàraõapaurvàparyavidhvaüsatya caturthabhedàntarbhàvo na vàcyaþ /
evaü hi bhedàntaràõàmapi tadantarbhàva eva syàt /
abhedàdyasaübandhe 'pi saübandhopanibandhanàt /
atha bhavatvetaditi cet /
na /
'atra ca yadyapi sarvatrabhede 'bhedàdau vastuto /
àsabandhe saübandha eva varõayituü ÷akyate tathàpyavàntarabhedavivakùayànyairlakùitatvàdviviktasyàsaübandhe saübandhasya dar÷itatvàcca vibhàgenanirde÷aþ kçtaþ' iti bhavadbhirevoktatvàt /
tatsamànanyàyatvàtkathamasyàpi caturthabhedàntarbhàvo nyàyyaþ /
atha 'yadi kàryakàraõayoþ paurvàparyavidhvaüsàtsamànakàlatàdyabhàve 'pi tathopanibandhe pa¤camo 'tra prakàra iùyate tadde÷akàlayoþ padàrthasaübandhe vi÷eùàbhàvàdbhinnade÷atvàbhàve 'pi tathopanibandhe ùaùño 'pi bhedaþ parigaõanãya iti nirviùayatvàdasaügaterabhàvaþ prasajyata' iti cet /
nautat /
yasmàdati÷ayoktàvati÷ayàkhyaprayojanapratipipàdayiùayà viùayanigaraõena viùayipràdhànyaü vivakùitam, asagatau tu viruddhatvapratyàyanàya kàryakàraõayobhinnade÷atvamityubhavràpyasti tàvannirvivàdo lakùaõabhedaþ /
kàryakàraõapaurvàparyavidhvaüse ca vallabhakartçkasya hçdayàdhiùñànasya kàraõasya smarakartçkasya ca kàryasya pårvàparãbhàvaü nigãrya 'tvaddar÷anenaiva viùayàntaravaimukhyena tvanabhilàùaparaiva jàtetyati÷ayaprayojanapratipàdanàrthamanyathàtvamadhyavasitamityati ÷ayoktibhedatvamevàsya nyàyyaü na tvasaügatibhedatvam /
' tatra hi - 
'babandha dhammillamadhãradç÷ñeþ camànàyaka÷campakamàlikàbhiþ /
citteùu manyuþ sthiratàü jagàma vipakùasàraïgavilocanànàm' //
ityàdau dhammille bandha÷citteùu ca manyusthairyamiti kàryakàraõayorbhinnade÷atvam /
yatraiva bandhastatraiva tatkàryasya sthairyasyopapatterviruddhatvapratyàyakam /
virodhasya càtràbhàsamànatvam /
dhammillabandhamanyusthairyayorvastuto 'pi kàyakàraõabhàvasadbhàvàkhyasya bàdhakapratyayasyollàsàt /
na ca bàdhodaye 'pi virodhàpratãtiþ /
dvicandrapratãtivadanupapadyamànatayà skhaladgatitvena tatpratãteravasthànàt /
na càti÷ayoktau skhaladgatitvam /
ni÷cayasvabhàvatvàdasyà anupapadyamànatva÷aïkàyà apyabhàvàt /
nahi kàryakàraõayoþ paurvàparyavidhvaüsa upapadyata ityatra vivakùitaü kintvevaü phalametaditi /
ata evàsaügaterati÷ayàkte÷ca svaråpabhedo 'pãti kàryakàraõayoþ paurvàparyavidhvaüsenàsaügatirbhinnade÷atvam càti÷ayoktiriti yathoktameva yuktam /
ata eva ca 'paurvàparyaviparyàsasamakàlasamudbhavau /
kàryakàraõayoryau tau virodhàbhàsapallavau' //
ityàdyapi yadanyairuktaü tadayuktameveti na nyånaprakàratvam /
kecicca sarvàlaïkàraõàmapyati÷ayoktereva prabhedatvàdasyà bahuprakàratàmàcakùate /
tathà hyupamàyàmapyastyetadbhedatvam /
nyånaguõasya mukhàderadhikaguõena candràdinà sàbhye 'ti÷ayànatipàtàt,ati÷ayaü vinà ca gauriva gavaya ityàdàvanalaïkàratvàt /
ata÷càti÷ayasyaiva sarvàlaïkàrabãjabhåtatvàt 'ekaivàti÷ayokti÷ca kàvyasyàlaïkçtirmatà' ityuktam /
naitat /
iha hyati÷ayasya dvayã gatiþ yadayaü kavipratibhànivartitaþ sàmànyàtmà bhavati,bhede 'pyabheda ityevamàdiråpo vi÷eùàtmà và /
tatràdyaþ sarvairevàlaïkàrabãjatayàbhyupagataþ /
anyathà hi gauriva gavaya ityàdàvalaïkàratvaü syàt /
tàvatà punaretatprabhedatvaü sarvàlaïkàràõàü na yuktam /
tattve hi vi÷eùokyullekhàdãnàmapi tatprasaïgaþ /
sarvàlaïkàràõamapi vi÷eùoktyullekharåpatvàt /
atha dvitãyapakùà÷rayeõaitaducyate tadapyuktam /
asyà hyadhyavasitapràdhànyaü lakùaõam /
taccàlaïkàràõàü na saübhavati /
tathàtvànavagamàt /
ata÷caiùàmasaübhavattatsàmànyatvàtkathaü tadvi÷eùatvamiti bahuprakàratvamasyà nirastam /


__________


RuAss_23/1:

#<
tatra bhede 'bhedo yathà--
'kamalamanabhbhasi kamale ca kuvalaye tàni kanakalatikàyàm /
sà ca sukumàrasubhagetyutpàtaparamparà keyam' //
atra mukhàdãnàü kamalàdyairbhede 'bhedaþ //>#


--------------------

RuAssC_23/1:

mukhàdãnàmiti /
na tu vàstavasya saundaryasya kamalàdyairiti /
na tu kavisamarpitenasaundaryeõa /
ata eva ca, 'atràti÷ayàkhyamityàdiþ' tadabhipràyeõaivàdhyavasitapràdhànyam- ityanta÷cottarakàliko granthaþ svamatijàhyàllekhakairanyathà likhita iti ni÷cinumaþ /
ayaü hi granthakçtaþ pa÷càtkai÷cidvipa÷cidbhiþ patrikàbhirlikhita ityavagãtà prasiddhiþ /
tata÷ca tairanavadhànena granthàntaraprasaïgatvàdanupayuktatvàdvà patrikàntaràdayamasama¤jasapràyo granthakhaõóo likhita iti /
na punarekatraiva tadaiva mukhàdãnàü kamalàdyairbhede 'pyabheda ityuktvàpi 'na tu vadanàdãnàïkamalàdibhirabhedàdhyavasàyo yojanãya' ityàdi vacanaü pårvàparaparàhatamasya vaiduùya÷àlinogranthakàrasya saübhàvyam /


__________


RuAss_23/2:

#<
abhede bhedo yathà-
'aõõaü laóahattaõaaü aõõàvia kàvi vattaõacchàà /
sàmà sàmaõõàpaàvaiõo reha¤cia õa hvoi' //
('anyat saundaryemanyàpi ca kàpi varttanacchàyà /
÷yàmà sàmànyaprajàpate rekhaiva na saübhavati' //)//
atra laóahatvàdãnàmabhede 'pyanyatvena bhedaþ /
yathà và-- 'maggialaddhaümi valàmoóiacuübieü apyaõà a uvaõamie /
ekkaümi piàharae aõõoõõà hàenti rasabheà' //
('màrgikatalabdhe balàtkàracumbute àtmanà copanãte /
ekasminnapi priyàdhare 'nye 'nye bhavanti rasabhedàþ' //)//
atràbhinnasyàpi priyàdhararasasya viùayavibhàgena bhedenopanibagandhaþ /
saübandhe 'saübandho yathà-
'làvaõyadraviõavyayo na gaõitaþ kle÷o mahànsvãkçtaþ svacchandaü carato janasya hçdaye cintàjvaro nirmitaþ /
eùàpi svaguõànuråparamaõàbhàvàd varàkã hatà ko 'rtha÷cetasi vedhasà vinihitastanvyàstanuü tanvatà' //
atra làvaõyadraviõasya vyayasaübandhe 'pyasaübandhastanvãlàvaõyaprakarùapratipàdanàrthe nibaddhaþ /
yathà và-- 'asyàþ sargavidhau prajàpatipabhåccandro nu kàntipradaþ ÷çïgàraikarasaþ svayaü nu madano màso nu puùkàkaraþ /
vedàbhyàsajaóaþ kathaü nu viùayavyàvçttakautåhalo nirmàtuü prabhavenmanoharamidaü råpaü puràõo muniþ' //
atra puràõaprajàpatinirmàõasaübandhe 'pvasaübandha uktaþ /
asaübandhe saübandho yathà-
'puùpaü pravàlopahitaü yadi syànmuktàphalaü và sphuñavidrumastham /
tato 'nukuryàd vi÷adasya tasyàstàmrauùñhaparyastarucaþ smitasya' //
atra saübhàvanayà saübandhaþ yathà và- 'dàho 'mbhaþprasçtiüpacaþ pracayavàn bàùpaþ praõàlocitaþ ÷vàsàþ preïkhikatadãpradãpakalikàþ pàõñimni magnaü vapuþ /
kiü tàmyatkathagràmi ràtrimakhilàü tvanmàrgavàtàgrane hastacchattraniruddhacandramahasastasyàþ sthitirvartate' //
atra dàhàdãpàmabhbhaþ prasçtyàdyairasaübandhe 'pi saübandhaþ siddhatvenoktaþ />#


--------------------

RuAssC_23/2:

laóahatvàdãnàmiti,àdi÷abdàd vartanacchàyàyà eva grahaõam /
tatraivàbhede 'pi bhedavivakùaõàt /
uttaràrdhe hi saübandhe 'pyasaübandhaþ /
'làvaõyadraviõavyayo na gaõitaþ' ityasya pàdatrayã tanvãlàvaõyaprakarùapratipàdanàrthamityetatprayojanadar÷anaü sarvodàharaõopalataõaparam /
saübhàvanayeti /
natu vastutaþ /
ata eva saübandhasyàvàstavatvàdudàharaõàntaramàha-dàho 'mbha ityàdi /
và÷abdaþ samuccayàrthaþ /


__________


RuAss_23/3:

#<
kàryakàraõapaurvàparyavidhvaüsaþ paurvàparyaviparyayàttulyakàlatvàdvà /
viparyayo yathà-
'hçdayamadhiùñitamàdau màlatyàþ kusumacàpabàõena /
caramaü ramaõãvallabha! locanaviùayaü tvayà bhajatà' //
tulyakàlatvaü yathà--
'aviralavilolajaladaþ kuñajàrjunanãpasurabhivanavàtaþ /
ayamàyàtaþ kàlo hanta hçtàþ pathikagehinyaþ' //>#


--------------------

RuAssC_23/3:

atra ca kàryakàraõapaurvàparyavidhvaüsa ityanena prasiddhayoþ kàryakàraõayorvidhvaüso viparyayastathà paurvàparyasyàdipa÷càtkàlabhàvitvena prasiddhasya kramatya vidhvaüso vyatyayaþ sahabhàvo vetyapi bhedatrayaü tantreõoktam /
evaü ca kàryakàraõavidhvaüsasyàpi pa¤ca prakàràþ /
avàntaraprakàratvàtpunareùàü pa¤caprakàratvaü niyamagarbhãkàreõa pårvaü vyàkhyàtam /
tatra kàryakàraõayorviparyayo yathà - 
'eattaü avaattaü sakoaaraü miaïkakàntãiü /
sahassapaü araindassa kàraõaü bhaõai sarassa' //
('etàvadavadàtaü saükocakaraü mçgàïkakàntãnàm /
sahastrapatrakamaravindasya kàraõaü bhavati sarasaþ') //
atrendukànteþ saükoce viparyayeõa ÷atapatrasya kàraõatvamadhyavasitam /
atra bhede 'bheda ityevaüråpàti÷ayoktirhetutvena sthità /
uttare tvardhe saiva ÷liùña÷abdanibandhanà hetuþ /
tathàbhàvopanibandha÷càtra vaktrasya làvaõyaprakarùapratipàdanàrtham /
kramaviparyayo yathà-
'kupitasyaprathamamandhakàrã bhavati vidyà tato bhrukuñiþ, àdàvindriyàõi ràgaþ samàskandati, caramaü cakùuþ,àkambhe tapo galati pa÷càtsvedasalilam,pårvamaya÷aþ sphuratyanantaramadhara' iti /
atra kopakàrye vidyàbhrukuñyàdãnàmandhakàrãbhavanàdau kramaü nigãrya tadviparyayo 'dhyavasitaþ /
tasyaiva sahabhàve yathà - 
'raibhavaõàhi pariaõo masaõaü maõimehalà õiaübàhiü /
lajjà hiaàhi samosaranti samaü sasimuhãõam' //
('ratibhavanebhyaþ parijano masçõaü maõimekhalà nitambebhyaþ /
lajjà hçdayebhyaþ samamapasaranti samaü ÷i÷imukhãnàm') //
atra parijanàdãnàmapasaraõe kramikatve 'pi samakàlatvamadhyavasitam /
evameùàü sarveùàmeva bhedànàü lokàsabhavadviùayatvaü dar÷ayitumàha /


__________


RuAss_23/4:

#<
eùu pa¤casu bhedeùu bhede 'bhedàdivacanaü lokàtikràntagocaram /
ata÷càtràti÷ayàkhyaü yatphalaü prayojakatvànnimittaü tatràbhedàdhyavasàyaþ /
tathà hi 'kamalamanambhasi' ityàdau vadanàdãnàü kamalàdyairbhede 'pi vàstavaü saundaryaü kavisamarpitena saundaryeõàbhedenàdhyavasitaü bhede 'bhedavacanasya nimittam /
tatra ca siddho 'dhyavasàya ityadhyavasitapràdhànyam /
na tu vadanàdãnàü kamalàdibhirabhedàdhyavasàyo yojanãyaþ, abhede bheda ityàdiùu prakàreùvaùyàpteþ /
tatra hi 'aõõaü laóahçttaõaaü' ityàdau sàti÷ayaü laóahatvaü nimittabhåtabhedenàdhyavasitam /
evamanyatràpi j¤eyam /
tadabhipràyeõaivàdhyavasitapràdhànyam /
prakàrapa¤cakamadhyàtkàryakàraõabhàvena yaþ prakàraþ sa kàryakàraõatà÷rayàlaïkàraprastàve prapa¤càrthaü lakùiyiùyate />#



--------------------

RuAssC_23/4:

eùvityàdi /
eùviti viùayasatpamã /
eùa càvayavanirde÷aþ /
lokàtikrànteti /
kavipratibhànirmitameva sàti÷ayaü vastveùàü viùaya ityarthaþ /
atreti bhedapa¤cake /
ca÷abdaþ prameyàntarasamuccayàrthaþ /
phalamiti /
tasyaiva pratipipàdayiùitatvàt /
tatreti /
vàntavasya sgaindaryasya kavisamarpitena saundaryeõàbhedavacane /
nanu càtra vadanàdãnàü kamalàdyadhyavasàyaþ pratãyata iti kathametaduktamityà÷aïkyàha-na tvityàdi /
kuta÷ca teùvavyàtpirityà÷aïkayàha-tatra hãtyàdi /
kamalamanambhasãtyatra hi yadi vadanàdãnàü dharmiõàmabhedàdhyavasàyayojanaü kriyate tattasya dhamigatatvenaiveùñeriha dharmàõàü na syàdavyàtpiþ /
ata÷ca pårvatra dharmàõàbhevàdhyavasàyo yojanãyo yena sarvatraika eva pakùaþ syàditi tàtparyàrthaþ /
upalakùyaü caitat /
yàvatà hyadhyavasitapràdhànyamasyà lakùaõam /
tacca dharmiõàmastu dharmàõàü veti ko vi÷eùo yenàvyàtpiþ syàt /
pratyutadharmayorabhedàdhyavasàyàbhyupagame upamàdãnàmapyati÷ayoktiprasaïgaþ syàt /
tatràpi dharmàõàmeva bhede 'bhedavivakùaõàt /
evaü cavijàtãyatvena bhede dharmayorapyabhyàtpiþ prasajyata ityalamasaïgatagranthàrthodãraõena /
prapa¤càrthamiti /
na tu nirõayàrtham /
ihaiva tasya vi÷citatvàt /
prapa¤ca÷ca tatraiva dar÷iyiùyate /



--------------------

RuAssC_23/4a:

etadupasaüharannanyadavatàrayati /


____________________________________________________________


START Såtra 24:

#<
evamadhyavasàyà÷rayamalaïkàradvayamuktvà gamyamànaupamyà÷rayà alaïkàrà idànãmucyante /
tatràpi padàrthavàkyàrtagatatvena teùàü dvaividhye padàrthagatamalaïkàradvayaü krameõocyate- 

aupamyasya gamyatve padàrthagatatvena prastutànàmaprastutànàü và samànadharmàbhisaübandhe tulyayogità // RuAss_24 //

ivàdyaprayoge hyaupanyasya gamyatvam /
tatra pràkaraõikànàmapraraõikànàü vàrthànàü samànaguõakriyàsaübandhe anvitàrthà tulyayogità /
yathà-
'sajjàtapatraprakàrà¤citàni samudvahanti sphuñapàñalatvam /
vikasvaràõyarkakaraprabhàvàddinàni padmàni ca vçddhimãyuþ' //
atra çtuvarõanasya prakàntatvàddinànàü padmànàü ca prakçtatvàd vçddhigamanaü kriyà /
evaü guõe 'pi /
yathà-
'yogapañño jañàjàlaü tàravã tvaïmçgàjinam /
ucitàni tavàïgeùu yadyamåni taducyatàm' //
ucitatvaü guõaþ /
apràkaraõikànàü yathà-
'dhàvattvada÷vapçtanàpatitaü mukhe 'sya ninindranãlanalinacchadakomalàïgyà /
bhagnasya gårjarançpasya rajaþ kayàpi tanvyà tavàsilatayà ca ya÷aþ prabhçùñam' //
atra gårjaraü prati nàyikàsilatayorapràkaraõikatve màrjanaü kriyà /
guõo yathà-
'tvadaïgamàrdavaü draùñuþ kasya citte na bhàsate /
màlatã÷a÷abhçllekhàkadalãnàü kañhoratà' //
kañhoratvaü guõaþ /
evameùà caturvidhà vyàkhyàtà />#



--------------------

RuAssC_24:

[så] 'sàdç÷ya yadi gamya [÷abdataþ akathita] ho ora [kevala] prasturto athavà [kevala] aprastutoü kà padàrthastara para samànadharma-sambandha ho to tulyayogità [hotã hai]' //24//


--------------------

RuAssC_24a:

evamityàdinà /
gamyamànaupabhyà÷rayà iti ivàdyaprayogàt /
padàrthamiti /
vàkyàrthàpikùayà padàrthapratãterantaraïgatvàt /
tatra prathamaü tulyayogitàmàha - aupamyetyàdi /
etadeva vyàcaùñe - ivetyàdinà /
tatretyaupamyasya gamyatve sati /
pràkaraõikànàmiti dvayoþ samànadharmasaübandhasya saübhavàdeva grahaõasiddherbahuvacananirde÷o bahånàü grahaõàrtham /
ata eva ca bahånàmaupamyagrahaõàyeti na vàcyam /
vakùyamàõodàharaõeùu dvayoraupamyasyodbhàsamànatvàt /
evaü dãpake 'pi j¤eyam /
anvitàrtheti /
samànadharmasaübandhinàmatra bhàvàt /
anenaiva càsyàþ prakçtànàmaprakçtànàü ca guõakriyàtmamakadharmayogàd dvaividhyena catuùprakàratvamatyuktam /
na càsyàti÷ayoktiranupràõakatayà vàcyà /
tàü vinàpi vakùyamàõodàharaõeùvasyàþ saübhavàt /
aupamyàbhàve 'pi guõasàmyodàharaõadvayaü pràcyodàhçtatvàdgranthakçtodàhçtam /
yatra punaraupamyaü pratãyate tadudàhriyate yathàr - 
'irùyàvikàràvasare tavocitamidaü priye /
skhaladgatitvaü vacasàü lãlàcaïkramaõasya ca' //
atrocitatvaü guõaþ /
aprakçtavostu yathà - 
'bhåbhàroddahamavyagre suciraü tvayi tiùñati /
devàdya phaõinàmagrathaþ kårma÷ca sukhinau param' //
atra sukhitvaü guõaþ /
kecicca nàyikàmilitagroþ pràkaraõikatvaü manyanta ityudàharaõàntareõodàhriyate yathà - 
'÷aübhoryannakhara÷mibhiþ praõamata÷cåóàmaõitve sthità gaïgà candrakalà ca sarvajagatàü vandyatvamàpàdità /
yuktàyàþ paratàpadàvavipadaþ kanyàpitéõàmasau dårãkàryahimàlayà kathamumàpàdadvayã pràpyate' //
atra bhagavatãpàdadvayasyaiva varõanãyatvàd gaïgàcandrakalayoraprakçtatvam /
àpàdanaü ca kriyà /
'bimbapratibimbabhàvenàpãyaü bhavati /
yathà - 
'kùipantyacintyàni padàni helayà svaràjahaüsànadhiruhya ca sthità /
kavãndravaktreùu ca yatra ÷àradà sahastrapatreùu ramà ca rajyati' //
atra vaktrapadmayorbimbapratibimbabhàvaþ /
anenaiva cà÷ayenàtràlaïkàravàrtike granthakçtà vai÷iùñyamasyàþ dar÷itam /
÷uddhasàmànyaråpatvena yathà - 
'àstàü tàlasya saüniddhe dve dhàtryã tasya vçddhaye /
ekà payaþprastraviõã sarvasaüpatprasåþ parà' //
atra prastravaõasya ÷uddhasàmànyaråpatvam /
evam ityàdinà /


--------------------

RuAssC_24b:

etadupasaüharannanyadavatàrayati /


____________________________________________________________


START Såtra 25:

#<
prastutàprastutayorvyastatve tulyayogitàü pratipàdya samastatve dãpakamucyate -


prastutàprastutànàü tu dãpakam // RuAss_25 //

aupamyasya gamyatva ityàdyanuvartate /
pràkaraõikàpràkaraõikayormadhyàdekatra nirdiùñaþ samàno dharmaþ prasaïganànyatropakàràddãpanàddãpasàdç÷yena dãpakàkhyàlaïkàrotthàpakaþ /
tatrevàdyaprayogàdupamànopameyabhàvo gamyamànaþ /
sa ca vàstava eva /
pårvatra ÷uddhapràkaraõikatve ÷uddhàpràkaõikatvai và vaivakùikaþ, pràkaraõikatvanirvartitatvàdupamànopameyabhàvasya /
anekasyaikakriyàbhisaübandhàdaucityàtpadàrthatvoktiþ /
vastutastu vàkyàrthatve àdimadhyàntavàkyagatatvena dharmasya vçttàvàdibhamadhyàntadãpakàkhyàstrayo 'sya bhedàþ />#


--------------------

RuAssC_25:

prastutàprastutànàmiti /
ekatreti pràkaraõike 'pràkaraõike và /
anyatreti pràkaraõikàdau dãpaketi 'saüj¤àyàm' ityanena kan /
sàdç÷yena samudàyagamyàyàþ saüj¤àyà abhàvàt /
tatreti dãpake /
vàstava iti /
prakçtàprakçtayorupamànopameyaråpatvàt /
pårvatreti tulyayogitàyàm /
iyàneva ca dãpakatulyayogitayorvi÷eùo 'stãtyapyanena dar÷itam /
na caitàvataivànayoþ pçthaglakùaõaü yuktam /
aupamyagarbhatvàkhyasya sàmànyasya dvayorapyanugamàt /
evaü ca samucitopamàderapi pçthaglakùaõaü syàt /
granthakçtà puna÷cirantanànurodhàtkçtam /
vaivakùika iti /
yatraiva vakturupamànatvamupameyatvaü và vaktumiùñaü tatraiva prakaraõàdibalàdà÷rayaõãyamityarthaþ /
ata÷ca 'prastutasya tu nànyena vyabhicàrasya dar÷anàt' iti nãtyàprastutàprastutatvamàtranibandhana evopamànopameyabhàvo na bhavatãti bhàvaþ /
evaü 'prasiddhenàprasiddhasya sàdç÷yamupamà matà'ityàdidç÷à prasiddhàprasiddhatvamàtranibandhano 'pyupamànopameyabhàvo na vàcyaþ /
'khamiva jalaü jalamiva kham' ityàdau dvayorapi tulyatvàt prasiddhaguõatvàdyabhàve 'pyupamànopameyabhàvasyeùñervyabhicàrasya dar÷asanàt /
nanu càtra sàdharmya vàkyàrthagatatvenaiva pratãyata iti kathaü tasya padàrthagatatvamuktamityà÷aïkyàha-anekasyetyàdi /
evaü pårvatràpi j¤eyam /


__________


RuAss_25/1:

#<
krameõodàharaõam - 'rehai mihireõa õahaü raseõa kavvaü sareõa jovvaõaaü /
amaeõa dhuõãdhavao tumae õaraõàha bhuvaõamiõaü' //
('reyate mihireõa nabho rasena kàvyaü sareõa [smareõa] yauvanam amçtena dhunãdhavaþsvayà naramàtha! bhuvanamidam' //)//
'saücàrapåtàni digantaràõi kçtvà dinànte nilayàya gantum /
pracakrame pallavaràgatàmrà prabhà pataïgasya muna÷ca dhenuþ' //
'kivaõàõa dhaõaü õààõaü phaõamaõã kesaràiü sãhàõaü /
kulavàliàõa thaõaà kutto cheppanti amuàõaü' //
('kçpaõànàü dhanaü nàgànàü phaõamaõiþ kesaràþ siühànàm /
kulabàlikànàü stanàþ kutaþ spç÷yante 'mçtànàm') //
evamekakriyaü dãpakatrayaü nirõãtam /
atra ca yathànekakàrakagatatvennaikakriyà dãpakaü tathànekakriyàgatatvenaikakàrakamapi dãpakam /
yathà-
'sàdhånàmupakartuü lakùmãü dharttuü vihàyasà gantum /
na kutåhali kasya mana÷caritaü ca mahàtmanàü ÷rotum' //
atropakaraõàdyanekakriyàkartçtvena kutåhalavi÷iùñaü mano nirdiùñam /
chàyànrareõa tu màlàdãpakaü prastàvàntare lakùyayiùyate />#


--------------------

RuAssC_25/1:

dhenusaüdhyayoþ prakçtatvàdatrànye tulyayogitàü manyanta ityudàharaõàntareõodàhriyate- 
'dhammajjaõeõama kàõa vi kàõavi atthajjaõeõa boleri /
kàmajjaõeõa kàõa vi kàõa vi emea saüsàro' //
('dharmmàrjanena keùàmapi keùàmapyarthàrjanena vyatyeti /
kàmàrjanena keùàmapi keùàmapyevameva saüsàraþ') //
ekakriyamityanenaivakaguõamapi dãpakaü svayamevodàhàryamiti såcitam /
tattu yathà- 
'phaõàsahastrabhçdadho divi netrasahastrabhçt /
advitãyaþ pçthivyàü ca bhavànnàmasahastrabhçt' //
advitãyatvaïguõaþ /
evamekàü kriyàü guõaü vànekakàrakagatatvenàbhidhàya tadeva ca dçùñàntãkçtyaikakàrakamapyanekakriyàgatatvena dãpakaü bhavatãtyàha-atretyàdi /
atra cocchravàsavarõanãyaü bhairavàcàryàdisaktamupakàrakàraõàdivi÷eùaråpaü prastutaü ÷roténavabodhayituü kavikartçkamidaü sàdhåpakàrakaraõàdãnàü sàmànyànàmaprastutànàü pra÷aüsanam /
teùàü ca sàmànyànàü parasparamaupamyapratãterekakàrakagatatveneyaü kàrakatulyayogità /
ata÷ca nedaü kàrakadãpakasyodàharaõam /
tatta yathà - 
'àliïgituü ÷a÷imukhãü ca sudhàü ca pàtuü kãrti ca sàdhayitumarjayituü ca lakùmãm /
tvadbhaktimadbhatarasàü hçdaye ca kartuü mandàdaraü janamahaü pa÷umeva jàne' //
atràliïganàdyanekakriyàkartçtvenaika eva jano nirdiùñaþ /
prastutàprastutaü sphuñameva /


--------------------

RuAssC_25/1a:

svidyati kåõati vellati vivalati nimiùati vilokayati tiryak /
antarnandati cumbitumicchati navapariõãtà vadhåþ ÷ayane //
ityatra tu svaidanàdikriyàõàü prastutànàmekàdhàragatatvena samuccãyamànatvàcca samuccayàlaïkàro na tu kàrakadãpakam /
taddhi prastutàprastutànàü kriyàõàmaupamyasadbhàve bhavati /
evaü sardhakriyàõàü prastutatve 'pi samucyayasyopamyàbhàvàdeva tulyayogitàto 'pi bhedaþ /
aupamyasadbhàve 'pi tulyayogitaiva /
yathà - 
'cakàra durbalànàü yaþ kùamàmàgaribanàmapi /
jahre niraparàdhànàmapi ya÷ca balãyasàm' //
atra karaõaharaõayoþ prakçtatvam /
dvayorapi ràjagatatvena varõanãyatvàt /


--------------------

RuAssC_25/1b:

idaü bimbapratibimbabhàvenàpi bhavati /
yathà - 
'maõiþ ÷àõellãóhaþ samaravijayã hetinihataþ kala÷eùa÷candraþ suratamçdità bàlallanà /
madakùãõo nàgaþ ÷aradi saridà÷yànapulinà tanimnà ÷obhante galitavibhavà÷càrthiùu janàþ' //
atra ÷àõollãóhatvàdãnàü bimbapratibimbabhàvaþ /
÷uddhasàmànyaråpatvaü yathà - 
'phaõaraaõaràiaïgo bhuaïgaõàho dharaü samuvvahai /
õahadapyaõovasohiasiho a tuha õàha bhuadaõóo' //
atra ràjitatva÷obhitatvayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
nanvetadanantarameva màlàdãpakamanyairlakùaghitaü tadihàpi kiü na lakùyata ityà÷aïkyàha-chàyetyàdi /
chàyàntareõeti ÷çïkalàråpeõa /
prastàvàntara iti /
÷çïkalàbandhopacitaråpatvàt /


____________________________________________________________


START Såtra 26:

#<
vàkyàrthagatatvena sàmànyasya vàkyadvaye pçthaïnirde÷e prativaståpamà // RuAss_26 //

padàrthàrabdho vàkyàrtha iti padàrthagatàlaïkàrànantaraü vàkyàrthagatàlaïkàraprastàvaþ /
tatra sàmànyadharmasyevàdyupàdàne sakçnnirde÷e upamà /
vastuprativastubhàvenàsakçnnirde÷e 'pi saiva /
ivàdyanupàdàne sakçnnirde÷e upamà /
vastuprativastubhàvenàsakçnnirde÷e tu ÷uddhasàmànyaråpatvaü bimbapratibimbabhàvo và /
àdyaþ prakàraþ prativaståpamà /
vastu-÷abdasya vàkyàrthavàcitve prativàvàkyàrthamupamà sàmyamityanvarthà÷rayaõàt /
kevalaü kàvyasamayàtparyàyàntareõa pçthaïnirde÷aþ /
dvitãyaprakàrà÷rayeõa dçùñànto vakùyate /
tadevamaupamyà÷rayeõaiva prativaståpamà /
yathà -
'cakorya eva caturà÷candrikàcàmakarmaõi /
àvantya eva nipuõàþ sudç÷o ratanarmaõi' //
atra caturatvaü sàdhàraõe dharmaü upamànavàkye, upameyavàkye tu nipuõapadena nirdiùñaþ /
na kevasamiyaü sàdharmyeõa yàvad vaidharmyeõàpi /
yathàtraivottarasthàne 'vinàvantãrna nipuõàþ sudç÷o ratanarmaõi' iti pàñhe />#


--------------------

RuAssC_26:

vàkyàrthetyàdi /
etadeva vyàkhyàtumalaïkàràntaraiþ sahàsyà vibhàgaü dar÷ayati-tatretyàdinà /
'tayà sa påta÷ca vibhåùita÷ca' ityatropamàyàü sakçnnirde÷aþ /
'pàõóyo 'yamaüsàrpitalambahàraþ' ityàdàvapi càsakçnnirde÷aþ /
tadevabhivàdyupàdàne sàdhàraõadharmasya yathàsaübhavaü svaråpaü niråpyevàdyanupàdàne 'pi niråpayati-ivàdãtyàdinà /
yadyapi dãpakatulyayogitayoþ sàmànyasyàsakçnnirde÷o 'pi saübhavati, tathàpi sakçnnirde÷aü vinà tayoranutthànàttadeveha pràdhànyenoktam /
asakçnnirde÷a÷ca dvidhà bhavatãtyàha-asakçdityàdi /
àdyaþ prakàra iti ÷uddhasàmànyaråpatvam /
yadi càtra sàmànyasyaikaråpatvamevàsti tartki paryàyàntareõa pçthaïnirde÷aþ kriyata ityà÷aïkyàha-kevalamityàdi /
yaduktam-'naikaü padaü dviþ prayojyaü pràyeõa' iti /
bimbapratibimbabhàvo dvitãyaþ prakàraþ /
evametadupasaüharan prakçtameva siddhàntayati-tadevamityàdinà /
aupamyà÷rayeõeti /
etadabhidadhatà granthakçtà prativaståpamàyà dçùñàntàbhedo dar÷itaþ /
yato 'syàþ prakçtàrthasya vi÷eùàbhidhitsayà sàdç÷yàrthamaprakçtamarthàntaramupàdãyate,ata eva càtra prakçtàprakçtayorupamànopameyabhàvaþ /
dçùñante puraretàdç÷o vçttànto 'nyatràpi sthita iti prakçtasyàrthasyàvispaùñà pratãtirbhà bhåditi pratãtivi÷adãkaraõàrthamarthàntaramupàdãyate /
ata evàtràrthàntaropàdànaü prakçtasya na kvàpyupayuktamapi tu pratipattaþ prakçtàrthapratãteravispaùñatàniràsàt /
kecicca dçùñànte dvayoþ samarthyasamarthakabhàvenànayorbhàvenànarbhedamàhuþ /
tadasat /
yataþ svaråpayorva÷eùayoþ samarthyasamarthakabhàvo na bhavati /
vastvantareõa vastvantarasiddhyanupapatteþ /
sa hi sàmànyavi÷eùayoreva bhavati /
sàmànyasya niyamena vi÷eùaniùñatvàdvi÷eùasya ca niyamena sàmànyà÷rayatvàt /
yadi càtra samarthyasamarthakabhàvaþ syàdarthàntaranyàsàdasya pçthagalaïkàratà na syàt /
samarthyasamarthakabhàvàtmanaþ sàmànyasyobhayatràpyanugamàt /
anye punarubhayatràpyàrthamaupamyamà÷ritya sàmànyasya ÷uddhasàmànyaråpatvabimbapratibimbabhàvàbhyàü vyavasthiteranayorbhedamàhuþ /
tadapyasat /
etàvataivaupamyàkhyasya sàmànyalakùaõasyànugatatvàdupamàbhedavadanayoþ pçthagalaïkàratvànupapatteþ /
tadevaü vàkyanairapåkùye 'pi vaktçpratipattroreva vi÷eùàdayorbhedaþ siddhaþ /
vaidharmyeõàpãti /
bhavatãti ÷eùaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 27:

#<
tasyàpi bimbapratibimbabhàvatayà nirde÷a dçùñàntaþ // RuAss_27 //

taùõàpãti na kevalamupamànopameyayoþ /
tacchabdena sàmànyadharmaþ pratyavamçùñaþ /
ayamapi sàdharmyavaidharmyàbhyàü dvividhaþ /
àdyo yathà-
'abdhirlaïghita eva vànarabhañaiþ kiü tvasya gambhãratà- , màpàtàlanimagnapãvaratanurjànàti manthàcalaþ /
devãü vàcamupàsate hi bahyavaþ sàraü tu sàrastvataü jànãte nitaràmasau gurukulakliùño muràriþ kaviþ' //
atra yadyapi ¤cànàkhya eko dharmo nirdiùñastathàpi na tannibandhanamaupabhyaü vivakùitam /
yannibandhanaü ca vivakùitaü tatràbdhilaïghanàdàvastyeva divyavàgupàsanàdinà pratibimbanam /
dvitãyo yathà-
'kçtaü ca garvàbhimukhaü manastvayà kimanyadevaü nihatà÷ca no 'rayaþ /
tamàüsi tiùñanti hi tàvadaü÷umànna yàvadàyàtyudayàdrimaulitàm' //
atra nihatatvàdeþ sthànàdinà vaidharmyeõa pratibimbanam />#


--------------------

RuAssC_27:

tasyàpãti [sàmànyadharmasyàpãtyarthaþ] upamànopameyayoriti /
prakçtàprakçtayordharmiõorityarthaþ /
ata÷ca dharmàõàü dharmiõàü ca bimbapratibimbabhàvena nirde÷o 'yamalaïkàraþ /
yaduktamanyatràpi-'dçùñàntaþ punareteùàü sarveùàü pratibimbanam' iti /
upamànopameyayoriti tu svàrthaeva na vyàkhyeyam,arthàntarasya prakçtadàróhyàyopàdànàtsàdç÷yàvivakùaõàt /
àdya iti sàdharmyeõa /
yathà và-- 
'sthàneùu ÷iùyanivahaiþ pratipàdyamànà vidyà guruü hi guõavattaramàtanoti /
àdàya ÷uktiùu balàhakaviprakãrõai ratnàkaro bhavati vàribhiramburà÷iþ' //
atra sthànàdãnàü ÷uktyàdibhiþ pratibimbanam /
yannibandhanaü ceti /
arthàlaïkàratvaü na punaraupamyam /
tasya ca samanantaroktayurktyàsaübhavàt /


____________________________________________________________


START Såtra 28:

#<
saübhàvatàsaübhavatà và vastusaübandhena gamyamànaü pratibimbakaraõaü nidar÷anà // RuAss_28 //

pratibimbakaraõaprastàvenàsyà lakùaõam /
tatra kkacitsaübhavanneva vastusaübandhaþ svasàmarthyàddhimbapratibimbabhàvaü kalpayati /
kvacitpunaranvayabàdhàdasaübhàvatà vastusaübandhena pratibimbanamàkùipyate /
tatra saübhavadvastusaübandhà yathà-
'cåóàmaõipade dhatte yo devaü ravimàgatam /
satàü kàryàtitheyãti bodhayan gçhamedhinaþ' //
atra bodhayanniti õicastatsamarthàcaraõe prayogàtsaübhavati vastusaübandhaþ /
asaübhavadvastusaübandhà yathà-
'abyàtsa vo yamya nisargavakraþ spç÷atyadhijyasmaracàpalãlàm /
jañàpinaddhoragaràjaratnamarãcilãóhobhayakoñirinduþ' //
atra smaracàpasaübandhinyà lãlàyà vastvantarabhåtenendunà spar÷anamasaübhavallãlàsadç÷ãü lãlàmavagamayatãtpadåraviprakarùàtpratibimbakalpanamuktam />#


--------------------

RuAssC_28:

saübhavatetyàdi /
bimbapratibimbabhàvamiti upamànopameyatvamityarthaþ /
dharmadharmiõorabhedopakùàràt /
evaü càtra nidar÷atàyàü sàdç÷yàvinàbhàvaþ /
tena - 
'prabhàte pçcchrantãranurahasavçttaü sahacarãrnavoóhà na vrãóàmukulitamukhãyaü kathayati /
likhantãnàü pattràïkuramani÷amasyàstu kucayo÷camatkàro gåóhaü karajapadamàsàü prathayati' //
ityàdau saübhavatyapi vastusaübandhe prathanasyaupamyàbhàvànna nidar÷anàlaïkàratvamùa /
anenaiva vastusaübandhasya saübhavàsaübhavàbhyàmasyà bhedadvayamapyuktam /
tadevodàharati-cåóàmaõãtvàdinà /
tatsamarthàcaraõe prayogàditi 'kàrãùo 'dhyàpayati' ityàdivat /
abhyàgatasya ravergiriõà ÷irasà dhàraõaü tatsamarthàcaraõam /
ata evàtra bodhayanniti õicastatsamarthà caraõe prayogànmayeva bhavadvibharapyatithisaparyà kàryeti saübhavatsaübandhamålamatràrthamaupamyam /
evaü ca parvatasya bodhanakriyàkartçtvàsaübhavàdevàdevàbhimantçvyàpàropàrohàbhàvànnàtra pratãyamànotprekùà /
nàpi smçtyalaïkàraþ /
gçhamedhinàü parvatakartçkasya sadviùayàtithyabodhakatvasyavàkùyàrthatvàt /
tatra hi sadç÷adar÷anàdvastvantarasya smçtirbhavati /
nacàtra gçhamedhinàü ravidar÷anàdatithismçtau kartçtvam /
teùàü sadàtithyakartavyatàyà bodhyatvàt /
nàpyatra raviõàtitheratithinà và raveþ sàmyaüvivakùitam /
api tu mayeva gçhamedhibhirapi satàmàtithyaïkàryamiti /
ata eva nàtra vastvantarakaraõàtmàpi vi÷eùàlaïkàraþ /
tapànàvagame 'tithyàderasaübhàvyasyàvagamo jàta ityevamàtmikàyàþ pratipatterabhàvàt /
ata÷ca satyasati và saübandhe nidç÷aüneti vàcyam /
tena yathoktameva bhedadvayaü syàt /
asaübhavaditi /
dharmyantarasaübandhino dharmasya dhamyantare 'nyadàyogàt /
adraviprakarùàditi /
dharmamukhenasàdç÷yasya ki¤citpratyàsaccatvàt /
yathà và - 
'aïge pulaaü aharaü savepiaü jaüpiaü sasikkàraü /
savvaü sisireõa kaaü jaü kàavvaü piaameõa' //
atra vallabhakàryasya pulakàderdharmasya vastvantarabhåtena ÷i÷ireõa kàraõamasaübhavattasya sàmyamavagamayatãti ÷i÷irasya ballabhatulyatàpratãteraupamyam /
ata÷càtra dharmàõàmasaübandhàt nidar÷anetyuktvà pratimàlaïkàratvaü na vàcyam /
pratibhàyà÷cànyodàharaõeùvalaïkàràntaràviyogaþ sphuña eveti na pçthagalaïkàratvaü vàcyam /
evamanyeùàmapi samagràõàmabhinavàlaïkàràõàü cànyairanyàlaïkàrayogo yojayituü ÷akya eveti granthavistarabhayàdasmadar÷ane taddåkùaõoddhàrasyaiva ca pratij¤àtatvàdasmàbhiþ pràtipadyena na dåùitam /
na punaretàvataiva paramatamapratiùiddhamanumatameveti dç÷à eùàmapi pçthagalaïkàratvaü yuktaü mantavyam /


__________


RuAss_28/1:

#<
eùàpi padàrthavàkyàrthavçttibhedàd dvividhà padàrthavçttiþ samanantaramudàhçtà /
vàkyàrthavçttiryathà-
'tvatpàdanakharatnànàü yadalaktakamàrjanam /
idaü ÷rãkhaõóalepena pàõóurãkaraõaü vidhoþ' //
kecittu dçùñàntàlaïkàro 'yamityàhustadasat /
nirapekùayorvàkyàrthayorhi bimbapratibimbabhàvo dçùñàntaþ /
yatra ca prakçte vàkyàrthe vàkyàrthàntaramàropyate sàmànàdhikaraõyena tatra saübandhànupapattimålà nidar÷anaiva yuktà, na dçùñàntaþ /
evaü ca -
'÷uddhàntadurlabhamidaü vapurà÷ramavàsino yadi janasya /
dårãkçtàþ khalu guõairudyànalatà banalatàbhiþ' //
ityatra dçùñàntabuddhirna kàryà /
uktanyàyena nidar÷anàpràtpeþ />#


--------------------

RuAssC_28/1:

eùetyasaübhavadvastusaübandhanibandhanà /
na kevalaü nidar÷anà yàvattadbhedo 'pyayaü dvividha ityapi÷abdàrthaþ /
udàhçteti 'avyàtsa vaþ' ityàdinà /
keciditi ÷rãmammañàdayaþ / 18 a. sa. taditi dçùñàntàlaïkàravacanam /
etadanyatràpi yojayati-evamityàdinà /
uktanyàyeneti,prakçtavàkyàrthe vàkyàrthàntarasya sàmànàdhikaraõyenàdhyàropyamàõatvàt /
ata÷cànyairvàkyàrthayoþ sàmànàdhikaraõyanida÷àcchrautàropasadbhàvena vàkyàrtharåpakaü yaduktaü tattàvadàstàm,yatputraþ prativaståpamodàharaõatvamuktaü tadayuktameva /
nirapekùayorvàkyàrthayordharmasya ÷uddhasàmànyaråpatve prativaståpamà /
na càtraikamapi saübhavati /
vàkyàrthayoþ sàpekùatvàcchuddhasàmànyaråpatvàbhàvàcca arthàpattyudàharaõatvamapyatràyuktam /
'jàgrataþ kamalàllakùmãü yajjagràha tadadbhutam /
pàdadvandvasya mattebhagatisteye tu kà stutiþ' //
ityatra tu prativaståpamodàharaõatvaü pàpàtpàpãyaþ /
atra hi vàkyàrthayoþ parasparaü sàdç÷yamàtramapi nàstãti kà kathà prativaståpamàyàþ /
evaüvidhameva cànyatra sarvàlaïkàrodàharaõeùvàsama¤jasyaü saübhavadapi samanantaroktahetudvayà÷ca dar÷itam /
tathà ca - 
'àj¤àdharaþ pa¤ca÷araþ purastàtsudhà punaþ karmakarã mukhasya /
sa càpi saundaryavi÷eùabandã yatrendurindãvaralocanànàm' //
ityatra viùayaviùayiõordvayorapyupàdànàtsphuñe 'pi råpakatve 'ti÷ayoktyudàharaõatvamuktaü tatra càti÷ayoktitvameva nàstãti kiü kàryakàraõabhàvapårvakatvanidar÷anenanetyalaü bahunà /
asaübhavadvastusaübandhanibandhanàyà÷ca yadyapi vastusaübandhasyàvi÷eùeõa saübhava uktastathàpi samanantaroktodàharaõeùu yathopamànasaübandhã dharma upameyagatatvenaiva saübhavati tathaivopameyasaübandhã dharmaþ kvacidupamàne 'pãtyàha-iyamityàdi /


__________


RuAss_28/2:

#<
iyaü copemeya upamànavçttasyàsaübhavàtpratipàdità pårvaiþ vastutaståpameyavçttasyopamàne 'saübhavàdapi bhavati /
ubhayatràpi saübandhavighañanasya vidyamànatvàt /
tadyathà - 'viyoge gauóanàrãõàü yo gaõóatalapàõóimà /
alakùyata sa kharjårãma¤jarãgarbhareõuùu' //
atra gaõóatalaü prakçtam /
taddharmasya pàõóimnaþ kharjårãreõuùvasaübhavàdaupamyapratãtiþ /
eùa ca prakàraþ ÷çïkhalànyàyenàpi bhavati /
yathà-
'muõóasire boraphalaü borovari boraaü thiraü dharasi /
viggucchàai appà õàliacheà chalijjanti' />#


--------------------

RuAssC_28/2:

ubhayatretyupameye upamàne và /
vasantavarõanasya prakràntatvàd dvayoþ prakçtatve 'pi gaõóatalasyopameyatvam /
tadbhatatvenaiva pàõóimnaþ sisàdhayiùitatvàt /
sidhdasàdhyadharmatvameva kùopamànopameyatvamùa /
yathà và - 
'tvadvaktralàvaõyamidaü mçgàkùi saülakùyate patyurapi kùapàyàþ /
kathaü tvanenàhçtametadadya kalàvatàü và kimasàdhyamasti' //
atra càñuùu nàyikàyàþ prastutatvàdvaktramupameyam /
taddharmasya ca làvaõyasyopamàne ÷a÷inyasaübhavaþ /
eùa iti asaübhavadvastusaübandhanibandhano và vàcyaþ /


__________


RuAss_28/3:

#<
iyamapi kvacinmàlayàpi bhavantã dç÷yate /
yathà-
'araõyaruditaü kçtaü ÷ava÷arãramudvartitaü sthale 'bjamavaropitaü suciramåùare varùitam /
÷vapucchamavanàmitaü badhirakarõajàpaþ kçtaþ dhçto 'ndhamukhadarpaõo yadabudho janaþ sevitaþ' //
kvacitpunarniùedhasàmarrthyàdàkùitpàyàþ pràtpeþ saübandhànupapattyàpi bhavati /
yathà-
'utkope tvayi ki¤cideva calati dràggårjarakùmàbhçtà muktà bhårna paraü bhayànmarujuùàü yàvattadeõãdç÷àm /
padbhyàü haüsagatirmukhena ÷a÷inaþ kàntiþ kucàbhyàmapi kùàmàbhyàü sahasaiva vanyakariõàü gaõóasthalãvibhramaþ' //
atra muktena niùedhapadaü tadanyathànupapattyà pàdayorhasagatipràtpiràkùipyate /
sà ca tayoranupapannà sàdç÷yaü gamayatãti asaübhavadvastusaübanvanibandhanà nidar÷anà />#


--------------------

RuAssC_28/3:

àkùitpàyà iti /
pràtpipårvakatvànniùedhasya /
seti pràtpiþ sàdç÷yamiti pàdayorhasagatitulyàyà gateþ pratãteþ /
iyaü ca sàmànyasyànugàmitayà /
yathà- avyàtma va ityàdi /
atra nisargavakratàkùyadharmasyànugàmitvam /
÷uddhasàmànyaråpatvena yathà - 
'hàreõàmalakasthålamuktenàmuktakuntalaþ /
phaõãndrabaddhajåñasya ÷riyamàpa sa dhårjañeþ' //
atràmuktabaddhayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
bimbapratibimbabhàvena yathà - 
'uha sarasadantaóalakapolapaóimàgao maacchrãi /
ante siüdåriasaükhavattakaràõaü vahai cando' //
('pa÷ya sarasadantamaõóalakapolapratimàgato mçgàkùyàþ /
ante sindårita÷aïkhàvarttakaraõãü [kriyàõ]vahati candraþ') //
atra dantamaõóalasindåritatvayorbimbapratibimbabhàvaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 29:

#<
bhedapràdhànye upamànàdupameyasyàdhikye viparyaye và vyatirekaþ // RuAss_29 //

adhunà bhedapràdhànyenàlaïkàrakathanam /
bhedo vailakùaõyam /
sa ca dvidhà bhavati, upamànàdupameyasyàdhikaguõatve viparyaye và bhàvàt /
viparyayo nyånaguõatvam />#


--------------------

RuAssC_29:

bhedapràdhànya ityàdi /
adhuneti pràtpàvasaram /
bhedasya càtra pràdhànyàdabhedasya vastutaþ sadbhàvaþ /
sàdç÷ya eva paryavasànàt /
ata eva sàdç÷yavyatirekeõa saübhavannapi bhedo nàsya viùayaþ /
yathà - 
'divyottarãyabhçti kaustubharannabhàji deve pare dadhatu lubdhadhiyo 'nubandham /
råpaü digambaramakhaõñançmuõóacåóaü bhàvatkameva tu bate÷a mama spçhàyai' //
atra vaiùõavebhyaþ svàtmani viùõorvà parame÷vare bhedamàtraü vivakùitaü na tu kenàpi kasyacidaupamyam /
sa iti bhedaþ /
tasyàdhikyaviparyayàbhyàü vaividhyàdvayatireko 'pi dvividhaþ /
tadà÷rayatvàdasya /


__________


RuAss_29/1:

#<
krameõodàharaõam - 'diddakùavaþ pakùyalatàvilàsamakùõàü sahasrasya manoharaü te /
vàpãùu nãlotpalinã-vikàsarabhyàsu nandanti na ùañpadaudhàþ' //
'kùãõaþ kùoõo 'pi ÷a÷ã bhåyo bhåyo vivardhate satyam /
virama prasãda sundari yauvanamanivarti yàtaü tu' //
atra vikasvaranãlotpalinyapekùayà akùisahasrasya pakùmalatayà adhikaguõatvam /
candràpekùayà ca yauvanasya nyånaguõatvam /
÷a÷ivailakùaõyena tasyàpunaràgamàt />#


--------------------

RuAssC_29/1:

candràpekùayeti /
÷a÷iyauvanayorhi samàne 'pi gatvaratve ÷a÷inaþ punaràgamanamapi saübhavati na tu yauvanasyeti tato 'sya nyånaguõavattvam /
nanvatra viparyayameveti såtritaü bhedàntaramayuktam /
upamànàdupameyasya nyånaguõatve vàstavatvàt,tattve càlaïkàratvànupapatteþ /
yauvanasya càtràsthiratve pratipàdye pratipàdye candràpekùayàdhikaguõatvameva vivakùitam /
yadeta¤candravadyàtaü sanna punapàyàtãti /
asadetat /
yato 'tra candravad gataü sad yauvanaü yadi punarapyàgacchret tat priyaü prati ciramãrùyànubandho yujyeta /
kàlàntare 'pi hyasya tadavalokanàdunà saphalãkàraþ syàt /
idaü punarhatayauvanaü yàtaü satprunarnàgacchratãtãrùyàdyantaràyaparihàreõa nirantaratayaiva priyeõa saha saphalayitavyamiti dhigãrùyàm,tyaja priyaü prati manyum,kuru prasàdamityàsmin priyavayasyopade÷e priyaü prati kopopa÷amàya candràpekùayà yauvanasyàpunaràgamanaü nyånaguõatvenaiva vivakùitamiti vàkyàrthavida eva pramàõam /
na caitad vàstavamupameyasya nyånaguõatvam /
tasyaiva sàti÷ayatvenapratipàdyatvàt /
prakçtàrthopara¤jakatve hi sarvathà kaveþ saürambhaþ /
taccàdhikaguõamukhena bhavatu,itarathà và ko vi÷eùaþ /
tasmàdyuktameva viparyaye veti såtritam /
pratyuta pratitpatvàt /
vataþ 'svareõa tasyà abhçtastruteva' ityàdàvanyaùñàlàpasya pratikålatvokteþ karõakañukatvàdinà nyånatvàvagaterupameyabhåtàyà bhagavatyàþ saübandhinaþ svarasyàmçtastratevetyabhidhànàdànandàti÷ayadàti÷ayadàyitvàde÷càdhikyamevàvagamyata ityalaü bahunà /
asyàpi sàdç÷yà÷rayatvàtsàmànyasya trayã gatiþ /
tatrànugàmità yathà - nàgendrahastàstvaci karka÷atvàdekànta÷aityàtkadalãvi÷eùàþ /
labdhvàpi loke pariõàhi råpaü jàtàstadvarvorupamànabàhyàþ //
atra pariõàhiråpatvasyàtugàmitvam /
vastuprativastubhàve punargranthakçtaivodàhçtam - didçkùava ityàdi /
atra manoharatvaramyatvayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
pakùyalatàvilàsavikasvarayo÷ca bimbapratibimbabhàvaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 30:

#<
upamànopameyayorekasya pràdhànyanirde÷e 'parasya sahàrthasaübandhe sahoktiþ // RuAss_30 //

bhedapràdhànya ityeva /
guõapràdhànabhàvanimittakamatra bhedapràdhànyam /
sahàrthaprayukta÷ca guõapràdhànabhàvaþ /
upamànopameyatvaü càtra vaivakùikam, dvayorapi pràkaraõikatvàdapràkaraõikaraõikatvàdvà /
sahàrthasàmarthyàddhi tayoþ tulyakakùatvam /
tatra tçtãyàntasya niyamena guõatvàdupamànatvam /
arthàcca pari÷iùñasya pradhànatvàdupameyatvam /
÷abda÷càtra guõapràdhànabhàvaþ /
vastutastu viparyayo 'pi syàt /
tatra niyamenàti÷ayoktimålatvamasyàþ /
sà ca kàryakàraõapratiniyamaviparyayaråpà abhedàdhyavasàyaråpà ca /
abhedàdhyavasàya÷ca ÷leùabhittiko 'nyathà và /
sàhityaü càtra katràdinànàbhedaü j¤eyam /
tatra ca -
'kàryakàraõapratiniyamaviparyayaråpà yathà - 
'bhavadaparàdhaiþ sàrdhaü saütàpo vardhatetaràmasyàþ' /
atràparàdhànàü saütàpaü prati hetutve 'pi tulyakàlatvenopanibandhaþ /
÷leùabhittikàbhedàdhyavasàyaråpà yathà -
'astaü bhàsvànprayàtaþ saha ripubhirayaü saühniyantàü balàni' /
atràstaü gamanaü ÷liùñam /
astamityasyobhayàrthatvàt //>#


--------------------

RuAssC_30:

upamànetyàdi /
kiühetukaü càtra bhedapràdhànyamityà÷aïkyàha-guõetyàdi /
guõapràdhànabhàvo 'pi kiühetuka ityàha-sahàrthetyàdi /
ekasya pradhànyabhåtavibhaktinirde÷àdanyasya ca vidhivibhaktinirde÷àt /
vaivakùikamiti na punarvàstavam /
upamànopameyatvaü hi dvayostulyakakùatvebhavati taccàtra kiünimittakamitthà÷aïkyàha-sahàrthetyàdi /
pari÷iùñasyeti prathamàntasya /
÷àbda iti na punaràrthaþ , vastuto viparyayasyàpi saübhavàt /
evaü guõapradhànabhàvanimittakaü bhedapràdhànyamapi ÷àbdamevàtra j¤eyam /
vastuto hi sàdç÷yaiva payavasànàdbhedàbhedayostulyatvenaiva pratãtiþ /
tasmàcchràbdameva bhedapràdhànyamà÷rityehàsyà vacanam /
viparyaya iti /
pradhànavibhaktyà nirdiùñasyàpràdhànyaü guõavibhaktyà ca nirdiùñasya pràdhànyam /
niyameneti /
anenàti÷ayoktyànupràõanamantareõàlaïkàratvamevàsyà na bhavatãti dhvanitam /
setyati÷ayoktiþ /
kàryakàraõayoþ pratiniyamasya kramasya viparyayastulyakàlatvàdinokteþ /
anyatheti a÷leùaråpaþ /
tadevamasyà ati÷ayoktibhedacatuùñayamanupràõakam /
katràdãti àdi÷abdàt karmàdayaþ /
tatreti nirdhàraõe /
[kàryakàraõapratiniyamaviparyayaråpeti] /
asyàmanupràõakatvena sthiteti ÷eùaþ /
atràparàdhànàü ÷àbdo guõabhàvaþ /
vastutastu pràdhànyaü teùàmeva,pratipàdyatvàt /
evamanyatra j¤eyam /
'kùayameti sà varàkã snehaüna samaü tvadãyena' ityasyàrdham /
'kurvantvàtpà hatànàü raõa÷irasi janà vahõisàd dehabhàràna÷rånmi÷raü katha¤cidvadatu jalamamã bàndhavà bàndhavà bàndhavebhyaþ /
màrgantàü j¤àtidehàn hatanaragahane khaõóitàngçdhrakaïkaiþ' ityasyàdyaü pàdatrayam /


__________


RuAss_30/1:

#<
tadanyathàråpà yathà -
'kumudavanaiþ saha saüprati vighañante cakravàkamithunàni' /
atra vighañanaü saübandhibhedàdbhinnaü na tu ÷liùñam /
etadvi÷eùaparihàreõa sahoktimàtraü nàlaïkàraþ /
yathà-
'anena sàrdhaü viharàmburà÷estãreùu tàlãvanamarmareùu' ityàdau /
etànyeva kartçsàhitye udàharaõàni /
karmasàhitye yathà - 'dyujano mutyunà sàrdhaü yasyàjau tàrakàmaye /
cakre cakràbhidhànena preùyeõàtpamanorathaþ' //
atra karotikriyàpekùayà dyujanasya mçtyo÷ca karmatvam /
eùà ca màsayàpi bhavantã dç÷yate /
yathà-
'utkùitpaü saha kau÷ikasya pulakaiþ sàrdhaü mukhairnàmitaü bhåpànàü janakasya saü÷ayadhiyà sàkaü samàsphàlitam /
vaidehyà manasà samaü ca sahasàkçùñaü tato bhàrgava- prauóhàhaïkçtikandalena ca samaü tad bhagnamai÷aü dhanuþ' //>#


--------------------

RuAssC_30/1:

saha kamalairlalanànàü mànaþ saükocamàyàti ityasyàrdham /
etadvi÷eùaparihàreõeti ati÷ayoktyanupràõanamantareõa /
'dvãpàntarànãtavaïgapuùpairapàkçtasvedalavà marudbhiþ' iti dvitãyamardham /
etànãti samanantaroktàni /
yamàpekùayà dyujanasyànantaramàtpamanorathatvamiti àdipa÷càdbhàvena kramikayostulyakàlatvenoktiþ /
yathà và - 
'bhàgyaiþ samaü samutpannaü prajàbhiþ saha làlitam /
vardhitaü sukçtaiþ sàrdhamarõoràjamasåta sà' //
atra samutpattyanantaraü tadbhàgyànàmutpattiriti kramikayoþ samakàlatvam /
asyà÷ca ÷uddhasàmànyaråpatvaü yathà - 
'malaàõileõa saha sorahavàsieõa daiàõaü /
vaóóhanti bahalasomàlaparimalà sàsaõiuraübà' //
('malayànilena saha saurabhavàsitena dayitànàm /
vardhante bailasukuümàraparimalà ÷vàsanikurambàþ') //
atra saurabhaparimalayoþ ÷uddhasàmànyaråpatvam /
bimbapratibimbabhàvo yathà - 
'dinaaraaraõiuraübà kaõaàalakaóaareõivipphurià /
via÷anti parimalabharobbhaóehiü kamalakirahiü samaü' //
('dinakara-kara-nikurambà kanakàcala-kañaka-reõu-visphuritàþ /
vikasanti parimalabharodbhañaiþ kamalàkaraiþ sàrdham') //
atra kanakàcalakañakareõuvicchuritatvasya parimalabharodbhañatvaü bimbapratibimbatvena nirdiùñam /


____________________________________________________________



START Såtra 31:

#<
sahotkipratibhañabhåtàü vinoktiü lakùayati - /

vinà ki¤cidanyasya sadasattvàbhàvo vinoktiþ // RuAss_31 //

sattvasya ÷obhanatvasyàbhàvo '÷obhanatvam /
evamasattvasyà÷obhanatvasyàbhàvaþ ÷obhanatvam /
tedve sattvàsattve yatra kasyacidasaünidhànànnibadhyete sà dvidhà vinoktiþ /
atra ca ÷obhanatvà÷obhanatvasattàsattàyàmeva vaktavyàyàmasattàmukhenàbhidhànamanyanivçttiprayuktà tannivçttiriti khyàpanàrtham /
evaü cànyànivçttau vidhireva prakà÷ito bhavati /
àdyà yathà -
'vinayena vinà kà ÷rãþ kà ni÷à ÷a÷inà vinà /
rahità satkavitvena kãdç÷ã vàgvidagdhatà' //>#


--------------------

RuAssC_31:

pratibhañabhåtàmiti pratipakùabhåtàm /
ata evaitadanantarametallakùaõam /
tadevàha-vinàki¤cidtyàdi /
etadeva vyàcaùñe-sattvasyetyàdinà /
kasyaciditi yatra yàdç÷o vivakùitastasyeti /
nanu càtra sattvàsattvayorvidhimukhenaiva vàcyatve kimiti pratãtivaiùamyadàyinà niùedhamukhena nirde÷aþ kçta ityà÷advayàha-atra cetyàdi /
tacchabdena sattvàsattvayoþ pratyavamar÷aþ /
anyanivçttiprayuktena tannivçttilyàpanenàpi kiü bhavatãtyà÷aïkyàha-evaü cetyàdinà /
anyasya kasyacidanivçttau sattamasattvameva và bhavatãtyarthaþ /
àdyeti asattvanibandhanoktiþ /
kà ÷rãrna kàcicchrãriti ÷riyo viraho 'sadbhàvaþ /
vinayàsadbhàve 'pi÷riyo 'sadbhàvo 'stãtyetadabhidhànaü ÷riyo 'sattve paryavasyatãti vinayanivçttiprayuktaü ÷riyo 'sattvamuktam /
evaü vinayasyànivçttau ÷riyaþ sattva eva vidhiþ prakà÷ito bhavatãti vinaya evaü bharabandhaþ kàryaþ /
evamanyatràpi j¤eyam /
anye càtra vàstavatvaümanyamànàþ- 
'tasyàþ ÷aityaü vinà jyotsnà puùparddhiþ saurabhaü vinà /
vinoùõatvaü ca hutabhuktvàü vinà pratibhàsate' //
ityatra vinoktyalaïkàratvamàhuþ /
atra hi jyotstràdãnàü ÷aityàdinà nityamavibhàve 'pi vinàbhàva upanibaddhaþ /
yadàhàlaïkàrabhàùyakàraþ-"nityasaübaddhànàmasaübandhavacana vinoktiþ" iti vinoktiråpasaükhyàsyate' iti /
granthakçtà punariyaü cirantanalakùitattvàllakùità /


__________


RuAss_31/1:

#<
atra vinà÷abdamantareõàpi vinàrthavivakùà yathàkatha¤cinnimittãbhavati yathà sahoktau sahàrthavivakùà /
evaü ca -
'nirarthakaü janma gataü nalinyà yathà na dçùñaü tuhinàü÷ubimbam /
utpattirindorapi niùphalaiva na yena dçùñà nalinã prabuddhà' //
ityàdau vinoktireva /
tuhinàü÷udar÷anaü nalinãjanmano '÷obhanatvapratãteþ /
iyaü ca parasparavinoktibhaïgyà camatkàràti÷ayakçt /
yathodàhçte viùaye />#


--------------------

RuAssC_31/1:

yathàkatha¤ciditi /
yadyapi yathà saha÷abdaü vinàpi sahàrye tçtãyàsti tathà vinà÷abdaüvinàpi dvitãyàdãnàü vinàrthe sadbhàvo 'sti, tathàpi vàkyàrthaparyàlocanasàmarthyàttadarthaþ paryavasyatãtyasya bhàvaþ /
saha÷abdaü vinàpi sahàrthavivakùà yathà - 
'vivçõvatà saurabharoradoùaü bandivrataü varõaguõaiþ spç÷antyà /
vikasvare kasya na karõikàre ghràõena dçùñervavçdhe vivàdaþ' //
atra ghràõena saheti tatprayogaü vinà tatpratãtàveva vi÷rànte /
evaü ceti /
yasmàd vinà÷abdaü vinàpi tadarthavivakùà bhavatãtyarthaþ /
yathodàhçta iti nirarthakamityàdau /
yathà và - 
'haüsaõa sarehiü viõà saràõa sohàviõà õa haüsehiü /
aõõoõõaü cia ee appàõaü õavaraü garuenti' //
('haüsànàü sarobhirvanà sarasàü ÷obhà vinà ca haüsaiþ /
anyonyaü caivete àtmànaü kevalaü garayanti') //


__________


RuAss_31/2:

#<
dvitãyà yathà -
'mçgalocanayà vinà vicitravyavahàrapratibhàprabhàpragalbhaþ /
amçtadyutisundarà÷ayo 'yaü suhçdà tena narendrasånuþ' //
atrà÷obhanatvàbhàvaþ ÷obhanapadàrthaprakùepabhaïgyoktaþ /
÷aiùà dvidhà vinoktiþ />#


--------------------

RuAssC_31/2:

dvitàyeti ÷obhanatvanibandhanoktiþ /


____________________________________________________________


START Såtra 32:


#<
adhunà vi÷eùaõavicchittyà÷rayeõàlaïkàradvayamucyate /
tatràdau vi÷eùaõasàmyàvaùñambhena samàsoktimàha- /

vi÷eùaõànàü sàmyàdaprastutasya gamyatve samàsoktiþ // RuAss_32 //


iha prastutàprastutànàü kvacid vàcyatvaü kvacid gamyatvamiti dvaividhyam /
vàcyatvaü ca ÷leùanirde÷abhaïgyà pçthagupàdànena vetyapi dvaividhyam /
etad dvibhedamapi ÷leùàlaïkàrasya viùayaþ /
gumyatvaü tu prastutaniùñhamaprastutapra÷aüsàviùayaþ aprastutaniõñhaü tu samàsoktiviùayaþ /
tatra ca nimittaü vi÷eùaõasàmyam /
vi÷eùyasyàpi sàmye ÷leùapràtpeþ /
vi÷eùaõasàmyàddhi pratãyamànaprastutaü prastutàvacchedakatvena pratãyate /
avacchedakatvaü ca vyavahàrasamàropaþ /
råpasamàrope tvavacchàditatvena prakçtasya tadråpitvàd råpakameva />#


--------------------

RuAssC_32:

tatretyalàüradvayamadhyàt /
àdàviti pradhànatayà /
asyà hi vi÷eùaõamàtràvaùñabhbhàtparikaràdvi÷eùaõasàmyàvaùñambhatvena vi÷iùñatvam /
vi÷eùaõetyàdi /
attyà÷càlaïkàràntarebhyo vibhàgaü dar÷ayitumupakramate-ihetyàdinà /
vàcyatvaü càtra dvayoþ prastutayoraprastutayoþ prastutàprastutayo÷ca bhavati /
gamyatvaü punaþ kvacitprastutasya kvaciccàprastutasya /
prastutàprastutayostu na bhavati /
tàdråpyeõa vastusadbhàvàbhàvàt /
÷leùanirdi÷abhaïgyeti /
prastutayoraprastutayo÷ca /
pçthagupàdàneneti /
prastutayoraprastutayoþ prastutàprastutayo÷caitaditi vàcyam /
atra càprastutasya kiühetukaü gamyatvamityaïkyàha-tatra cetyàdi /
tatreti aprastutasya gamyatve /
vi÷eùaõànàü càtra bahutvameva vivakùitamiti na vàcyam /
'÷vasanaviùamà ràrtrirjyotstnà taraïgitavibhramà ÷a÷imaõibhuvo vàùpàyantenimãlati padminã /
upacitatamonohà bhåmirvyanakti vivarõatàü taditi gahane dar÷aü dar÷aü kathaü sakhi jãvyate' //
ityatra vi÷eùaõabahutvàbhàve 'pi samàsokteþ sadbhàvàt /
ata÷ca vi÷eùaõànàü sàmyàdãti na såtraõãyama /
abahutve tasyàvyàpteþ /
vi÷eùaõasàmyamapi kasmàdatra hetutvaü bhajata ityà÷aïkyàha-vi÷eùeõetyàdi /
aprastutamiti na punaraprastutadharmà eva /
nahyanyadharmisaübandhino dharmàþsvadharmiõamantareõànyatràvatiùñante /
nahyanàyake nàyakadharmàõàmanvayo yujyate /
anyadharmàõàmanvayatrànvayàsaübhavàt /
ata evànyaropyamàõo 'nyavahàro 'nyatra na saübhavatãti tadavinàbhàvàtsvavyavahàriõamàkùipatãtyàkùipyamàõenàprastutena dharmiõaiva prastuto dharmyavacchridyatena punaràcchràdyate /
tathàtve hyaprastutena prastutasya råparåpitatvàdråpasamàropaþ syànna vyavahàrasamàropaþ /
ata evàha-prastutasya råparåpitatvàdråpasamàropaþ syànna vyavahàrasamàropaþ /
ata evàha-prastutàvacchedakatveneti /
ata evàprastutasya gamyatve iti såtritam /
evaü samàsoktau vyavahàrasamàropàdaprastutena prastutasya vai÷iùñamlakùaõamavacchredakatvaü vidhayate /
råpake tu råpasamàropàdråpitatvàkhyamàcchràdakatvamityanirbhedaþ /
tena 'vi÷eùaõànàü sàmyàdaprastutadharmàvacchreda' ityapàsyàsmallakùaõànuguõyenaiva vi÷eùaõasàmyàdaprastutàvacchedaþ samàsoktirityeva såtraõãyam /
ati÷ayoktyà÷aïkà punaratra niùpramàõikaiva /
viùayasyopàdànàdviùayiõa÷cànupàdànàt /


__________


RuAss_32/1:

#<
tacca vi÷eùaõasàmyaü ÷liùñatayà sàdhàraõyenaupamyagarbhatvena ca bhavat tridhà bhavati tatra ÷liùñatayà yathà - 'upoóharàgeõa vilolatàrakaü tathà gçhãtaü ÷a÷inà ni÷àmukham ùa yathà samastaü timiràü÷ukaü tayà puro 'pi ràgàdgalitaü na lakùitam' //
atra ni÷à÷a÷inoþ ÷liùñavi÷eùaõamahimnà nàyakavyavahàrapratipattiþ /
aparityaktasvaråpayorni÷à÷a÷inornàyakatàkhyadharmavi÷iùñayoþ pratãteþ /
sàdhàraõyena yathà - 'tanvã manoramà bàlà lolàkùã puùpahàsinã /
vikàsameti subhaga bhavaddar÷anamàtrataþ' //
atra tanvãtyàdivi÷eùaõasàmyàllolàkùyà latàvyavahàrapratãtiþ /
tatra ca lataikagàmivikàsàkhyadharmasasàropaþ kàraõam /
anyathà vi÷eùaõasàmyamàtreõa niyatalatàvyavahàrasyàpratãteþ /
vikàsa÷ca prakçte upacarito j¤eyaþ /
evaü ca kàryasamàrope 'pi j¤eyà /
iyaü ca samàsoktiþ pårvàpekùayàspaùñà />#


--------------------

RuAssC_32/1:

taditi aprastutasya gamyatve nimittam /
tatreti nirdhàraõe /
nàyaketi saråpayoreka÷eùaþ /
aparityaktasvaråpayoriti /
råparåpitatve hi parityaktaü svasvaråpaü syàt /
tatreti /
latàvyavahàrapratãtau /
nanu yadi lataikagamyeva vikàsàkhyo dharmastatkathaü prakçte saügacchata ityà÷aïkyàha-vikàsa ityàdi /
etadevànyatràpi yojayati-evamityàdinà /
tadevaü sàdhàraõyena samàsoktervi÷eùaõasàmye satyapyaprakçtasaübandhi dharmakàryaüsamàropamantareõa tadvayavahàrapratãtirna bhavatãti siddham /


__________


RuAss_32/2:

#<
aupamyagarbhatvena yathà-
'dantaprabhàpuùpacità pàõipallava÷obhinã /
ke÷apà÷àlivçndena suveùà hariõekùaõà' //
atra dantaprabhà puùpàõãveti suveùatvava÷àdupamàgarbhatvena kçte samàse pa÷càddantaprabhàsadç÷aiþ puùpai÷citeti samàsàntarà÷rayaõena samànavi÷eùaõamàhàtmyàllatàvyavahàrapratãtiþ /
atraiva 'parãtà hariõekùaõà' iti pàñhe upamàråpasàdhakabàghakàbhàvàt saükarasamà÷rayeõa kçte yojane pa÷càt pårvavat samàsàntaramahimnà latàpratãtij¤aüyà /
råpakagarbhatvena tu samàsàntarà÷rayaõàt samànaviùeùaõatvaü bhavadapi na samàsokteþ prayojakam /
ekade÷avivartiråpakamukhenaivàrthàntarapratãtestasyà vaiyarthyàt /
na ca pårvadar÷itopamàsaükaraviùaye eùa nyàyaþ /
upamàsaükarayorekade÷avivartinorabhàvàt /
taccaikade÷avivartiråpakama÷leùeõa ÷leùeõa ca bhavatãti dvividham /
a÷liùñaü yathà-
'nirãkùya vidyunnayanaiþ payodo mukhaü ni÷àyàmabhisàrikàyàþ /
dhàrànipàtaiþ saha kiü nu vànta÷candro 'yamitpàrtataraü raràsa' //
atra nirãkùaõànuguõyàdvidyunnayanairiti råpake payodasya draùñçpuruùaniråpaõamàrtataraü raràsetyatra pratãyamànotprekùàyà nimittatvaü bhajate /
÷liùñaü yathà-
'madanagaõanàsthàne lekhyaprapa¤camuda¤cayan vicakila-bçhatpattranyastadvirephamaùãlavaiþ /
kuñilalipibhiþ kaü kàyasthaü na nàma visåtrayan vyadhita virahipràõeùvàyavyayàvadhikaü madhuþ' [÷rã. ca. 670] //
atra hi pattralipikàyastha÷abdeùu ÷leùagarbhe råpakaü dvirephamaùãlavairityetadråpakanimittam /
asya ca pracuraþ prayogaviùaya iti na samàsoktibuddhiþ kàryà />#


--------------------

RuAssC_32/2:

suveùatvaü prakçtàrthaü evànuguõamityupamàyàþ sàdhakam ata÷ca tatsamàsà÷rayaþ /
samàsàntarà÷rayaõeneti /
yadyapyatropamàsamàsa eva sthitastathàpyupamànopameyayorvyatyayàdeva samàsàntaratvamuktam /
pårvàpekùavàsyànyayàtvàt /
atraiveti dantaprabhetyàdau /
upamàråpakasàdhakabàdhakàbhàvàditi /
parrãtatvasya hi prakçtàprakçtayostathà nànuguõyamiti sàdhakatvàbhàvaþ /
tathà ca na viguõatvamiti bàdhakatvàbhàvaþ /
ata÷caikapakùà÷rayàbhàvàdupamàråpakayoþ saüdehasaükaraþ /
tasya samà÷raya ubhayasamàsagrahaõam /
taccaikasminneva vàkye na saübhavatãti kàmakùàreõa tayorgrahaõam /
saükarasamà÷rayeõàpyupamàsamàsayoccane kçte yadvadayamevàlaïkàrastadvadråpakasamàsayojajane 'pi kimathameva kimutàlaïkàràntaramityà÷aïkyàha-råpaketyàdi /
evacca sàkùàdapi råpakagarbhe samàse yojyam, samànanyàyatvàt /
yadyevaü tarjhupamàsamà÷raye 'pyekade÷avivartyupamàmukhenaivàrthàntarapratãteþ kiü naitadbhavatãtyà÷aïkyàha-na cetyàdi /
eùa iti råpakoktaþ /
abhàvàditi udbhañamatena /
yadàhuþ - 
'na ca rudrañasyevodbhañasyaikade÷avivartiråpakavadupamàsaükaràvekade÷inau staþ' ata÷caitattanmatàbhipràyeõoktam /
granthakçnmate hi vakùyamàõanãtyà tayoþ saübhavaþ /
nanu yadi tayorgranthakçnmate saübhavastadaupamyagarbhavi÷eùaõotthàpitaþ samàsoktiprakàrastarhi na saübhavati /
tasyaikade÷avivartiråpakavadekade÷avivartibhyàmupamàsaükaràbhyàmevàrthàntarapratãtisiddhervaiyarthyàt /
naitat /
yato 'styeva tàvadaupamyagarbhavi÷eùaõahetukatvaü samàsokteþ /
kintvetadanyabhedasahacaritamevàsyà nimittatàü bhajate na punaþ kevalam /
tathàtve hi vi÷eùaõànàmaupamyagarbhatve ekade÷avivartinyà upamàyàþ pràtpiþ /
tatra ÷liùñatvasahacaritametadyathà - 
'paripi¤jaritàsitàmbarairnibióaiþ kaü na haranti hàribhiþ /
ayi sàyamimàþ payodharaiþ sphuñaràgà÷calatàrakà di÷aþ' //
atra 'sphuñasaüdhyàtapakuïkumaiþ' iti pàñhe saüdhyàtapakuïkumairityaupamyagarbhaü vi÷eùaõam /
sàdhàraõyasahacaritaü yathà - 
'tanvã manoramà bàlà lolàkùã stabakastanã /
vikàsameti subhaga bhavaddar÷anamàtrataþ' //
atra stabakastanãtyaupamyagarbhaü vi÷eùaõam /
÷uddhakàryasamàropasahacaritaü yathà - 
'samàrurohoparipàdapànàü luloñhapuùpotkarareõupu¤je /
latàprasånàü÷ukamàcakarùaü krãóanvane kiü na cakàra caitraþ' //
atra prasånàü÷ukamityaupabhyagarbhavi÷eùaõam /
kevalatve punareteùàmekade÷avivartinyupamaiva yathà - 
'babhau lolàdharadalasphuradda÷anakesaram /
bhråvilàsàlivalayaü lalitaü lalanàmukham' //
atra lalitatvamupamàsàdhakam /
samàsàntarà÷rayàt samànavi÷eùaõatvaü bhavadapi nàtra samàsokteþ prayojakam /
ekade÷avivartyupamàmukhenaivàrthàntarapratãtestasyà vaicathyàt /
evaü dantaprabhetyàdàvapi j¤eyam /
dantaprabhàþ puùpàõãvetyeva samàse kçte upamànabhåtàyà latàyàþ pratãtisiddheþ samàsàntarà÷rayeõàgatàyàstatpratãtervyarthatvàt /
aprakçtàgåraõe hi kaveþ saürambhaþ taccànayaiva siddhamiti kiü samàsoktyà /
cirantanànurodhàt punaratra granthakçtàsamàsoktiruktà /
yattu 'yatra samàsoktàyàmupamàyàü samàsàntareõa vi÷eùaõasàmyaü yojayituü ÷akyaü tatraupamyagarbhavi÷eùaõaprabhàvità samàsoktiruktà' iti vakùyati tadapi cirantanànurodhaparameva /
anyathà hi samànanyàyatvàdekade÷avivartini råpake 'pi yatra samànavi÷eùaõatvaü yojayituü ÷akyaü tatràpi samàsoktiriti kiü noktam /
yattu noktaü tadyuktam /
råpakamàhàtmyàt prathamameva tatpratãtisiddherantaraü samàsoktimukhenàprakçtãtervaiyarthyàt /
'àhlàdicandravadanà sphurattàrakamauktikà /
ghanàndhakàradhammillà ràjate gaganasthalã' //
ityàdau punarupamàyàþ sàdhakàbhàvàdekade÷avivarti råpakameveti na samàsoktibhramaþ kàryaþ /
na caivamàdàvupamàråpakayoþ saüdehasaükaro nyàyyaþ /
tasyàlaïkàrasàrakàràdibhiniràkçtatvàt /
samàsoktilakùaõàvalasare kiü råpakaniråpaõenetyà÷aïkyàha-asyà ityàdi /


--------------------

RuAssC_32/2a:

asyà÷ca yathoparàditànbhedànsaükalayati-tadevamityàdinà /


__________


RuAss_32/3:

#<
tadevaü ÷liùñavi÷eùaõasamutthàpitaikà /
sàdhàraõavi÷eùaõasamutthàpità tu dharmakàryasamàropàbhyàü dvibhedà /
aupamyagarbhavi÷eùaõasamutthàpitopamàsaükarasamàsàbhyàü dvibhedà /
råpakasamà÷rayeõa tu bhedadvayamasyà na viùayaþ /
tadevaü pa¤caprakàrà samàsoktiþ /
iyaü ca ÷uddhakàryasamàropeõa vi÷eùaõasàmyenobhayamayatvena prathamaü tridhà samàsoktiþ /
vi÷eùaõasàmyaü ca pa¤caprakàraü nirõãtam /
sarvatra càtra vyavahàrasamàropa eva jãvitam /
sa ca laukike vastuni laukikavastuvyavahàrasamàropaþ /
÷àstrãye vastuni ÷àstrãyavastuvyavahàrasamàropaþ /
laukike và ÷àstrãyavastuvyavahàrasamàropaþ /
÷àstrãye và laukikavastuvyavahàramàropa iti caturdhà bhavati /
tadevaü bahuprakàrà samàsoktiþ />#


--------------------

RuAssC_32/3:

bhedadvayamiti sàkùàtsaüdihyamànatvena và /
na viùaya iti /
yathoktopapatte råpaka eva vi÷rànteþ /
prathamamiti /
etadbhedatrayamasyà målabhåtamityarthaþ /
uktaü punaþ prakàrapa¤cakamasyà avàntarabhedaråpam /
vi÷eùaõasàmyasyaitadbhedatvàt /
yadyapi ÷uddhakàryasamàrope 'pi vi÷eùaõasàmyabhevàsti tathàpyatra ÷uddha eva kàryasamàropa udbhiktatayà pratãyata iti tasya pçthagmedatvamuktam /
sarvatreti bhedasatpake /
bahuprakàreti /
laukikàdãnàü vyavahàràõàmànantyàt /


__________


RuAss_32/4:

#<
tatra ÷uddhakàryasamàropeõa yathà-
'vilikhati kucàvuccairgàóhaü karoti kacagrahaü likhati lalite vaktre pattràvalãmasama¤jasàm /
kùitipa khadiraþ ÷roõãbimbàd vikarùati càü÷ukaü marubhuvi hañhàt trasyantãnàü tavàrimçgãdç÷àm' //
atra pattràvalãvilekhanàdi÷uddhakàryasamàropàt khadirasya hañhakàmukatvapratãtiþ vi÷eùaõasàmyenodàhçtà />#


--------------------

RuAssC_32/4:

udàhçtamiti-upoóharàgeõetyàdinà /


__________


RuAss_32/5:

#<
ubhayamayatvena yathà -
'nirlånànyalakàni pàñitamuraþ kçtsno 'dharaþ khaõóitaþ karõe rugjanità kçtaü ca nayane nãlàbjakànte kùatam /
yàntãnàmatisaübhramàkulapadanyàsaü marau nãrasaiþ kiü kiü kaõñakibhiþ kçtaü na tarubhistvadvairivàmabhruvàm' //
atra nãrasaiþ kaõñakibhiriti vi÷eùaõasàmyam /
nirlånànyalakànãtyàdiùu kàryasamàropaþ /
vyavahàrasamàropaprakàracatuùñaye krameõodàharaõam /
yathà-
'dyàmàliliïga mukhamà÷u di÷àü cucumba ruddhàmbaràü ÷a÷ikalàmalikhatkaràgraiþ /
antarnimagracarapuùpa÷aro 'titàpàt kiü kiü cakàra taruõo na yadãkùaõàgniþ' //
laukikaü ca vastu rasàdibhedànnànàbhedaü svayamevotprekùyam /
'yairekaråpamakhilàsvapi vçttiùu tvàü pa÷yadbhikhyayamasaükhyatayà pravçttam /
lopaþ kçtaþ kila paratvajuùo vibhakte- stairlakùaõaü tava kçtaü dhruvameva manye' //
atràgama÷àstraprasiddhe vastuni vyàkaraõaprasiddhavastusamàropaþ /
'sãmànaü na jagàma yannayanayornànyena yatsaügataü na spçùñaü vacasà kadàcidapi yad dçùñopamànaü na yat /
arthàdàpatitaü na yanna ca na yattatki¤cideõãdç÷àü làvaõyaü jayati pramàõarahitaü ceta÷camatkàrakam' //
atra làvaõye laukike vastuni mãmàüsà÷àstraprasiddhavastusamàropaþ /
evaü tarkàyurvedajyotiþ÷àstraprasiddhavastusamàropo boddhavyaþ /
yathà-
'svapakùalãlàlalitairupoóhahetau smare dar÷ayato vi÷eùam /
mànaü nikàrartuma÷eùayånàü pikasya pàõóityamakhaõóamàsãt' //
atra tarka÷àstraprasiddhavastusamàropaþ /
pàõóitya÷abdaþ prakçte lakùaõayà vyàkhyeyaþ /
'mandamagrimadhuraryamopalà dar÷ita÷vayathu càbhavattamaþ /
dçùñayastimirajaü siùevire doùamoùadhipaterasaünidhau' //
atràyurvedaprasiddhavastusamàropaþ /
'gaõóànte madadantinàü prahçrataþ kùmàmaõóale vaidhçte rakùàmàcarataþ sadà vidadhato làñeùu yàtrotsavam /
pårvàmatyajataþ sthitiü ÷ubhakarãmàsevyamànasya te vardhante vijaya÷riyaþ kimiva na ÷reyasvinàü maïgalam' //
atra jyotiþ÷àstraprasiddhavastusamàropaþ /
'prasarpattàtparyairapi sadanumànaikarasikai- rapi j¤eyo no yaþ parimitagatitvaü parijahçt /
apårvavyàpàro guruvara! budhairityavasito na vàcyo no lakùyastava sahçdayasyo guõagaõaþ' //
atra bharatàdi÷àstraprasiddhavastusamàropaþ /
tathà hyatra guõagaõagatatvena ÷çïgàràdirasavyavahàraþ pratãyate /
yato raso na tàtparya÷aktij¤eyaþ /
nàpyanumànaviùayaþ /
na ÷abdairabhidhàvyàpàreõa vàcyãkçtaþ /
na lakùaõàgocaraþ /
kiü tu vigalitavedyànataratvena parihçtapàrimityo vya¤janalakùaõàpårvavyàpàraviùayãkçto 'nukàryànukartçgatatvapari hàreõa sahçdayagata iti prasarpattàtparyairityàdipadai rasa eva pratãyate /
eva pratãyate /
evamanyadapi j¤eyam />#


--------------------

RuAssC_32/5:

krameõeti yathodde÷am /
mãmàüsetyatrottaramãmàüsà vivakùità /
tatra kahi nikhilapramàõàgocaraü paramàtmasvaråpaü dar÷itam /
tadvyavahàrasamàropo 'tra kçtaþ /


--------------------

RuAssC_32/5a:

na tàtparyeti /
yaduktam- 
'nàbhidhaivaü na tàtparyaü lakùaõànumitirnaü và /
dhvanyantarbhàvane ÷aktà bhedena viùayasthiteþ' //
iti //
anukàryo ràmàdiþ /
anukartà nañàdiþ /
tadgacara÷ca na rasaþ pratãyate /
yaduktam-'nànukàrye 'pi ràmàdau nañàdau nànukartari /
rasaþ sacetasàü kiü tu' iti /
anyaditi /
anya÷àstraprasiddhavastusamàropalakùaõam /


__________


RuAss_32/6:

#<
'pa÷yantã trapayeva yatra tirayatyàtmànamàbhyantare yatra truñyati madhyamàpi madhuradhvanyujjihàsàrasàt /
càñåccàraõacàpalaü vidadhatàü vàk tatra bàhyà kathaü devyà te parayà prabho saha rahaþkrãóàdçóhàliïgane' //
atràgamaprasiddhe vastuni laukikavastuvyavahàrasamàropa /
laukikavastuvyavahàra÷ca rasàdibhedàd bahubheda ityuktaü pràk /
tatra ÷uddhakàryasamàrope kàryasya vi÷eùaõatvamaupacàrikamà÷ritya vi÷eùaõasàmyàditi lakùaõaü pårva÷àstrànusàreõa vihitaü yathàkatha¤cid yojyam />#


--------------------

RuAssC_32/6:

taditthaü saprapa¤càü samàsoktiü pratipàdya punarapi sahçdayànàü hçdayaïgamãkartuü granthakçdetatpratãrti vibhàgena lakùye yojayati-iha tvityàdinà /


__________


RuAss_32/7:

#<
iha tu--
'aindraü dhanuþ pàõóupayodhareõa ÷arad dadhànàrdranakhakùatàbham /
prasàdayantã sakalaïkaminduü tàpaü raverabhyadhikaü cakàra' //
ityatràsti tàvad ravi÷a÷inornàyakatvapratãtiþ /
na càtra vi÷eùaõasàmyamiti sà kutastyà /
prasàdayantã sakalaïkamindumiti vi÷eùaõasàmyàccharadonàyikàtvapratãtau tadunuguõyàt tayoþ samàsoktyà nàyakatvapratãtiriti cet àrdranakhakùatàbhamaindraü dhanurdadhànetyetadvi÷eùaõaü kathaü sàmyena nirdriùñam /
na caikade÷avivartinyupamoktà yatsàmarthyànnàyakatvapratãtiþ syàt /
tatkathamatra dhyavasthà /
atrocyate-ekade÷avivartinyupamà yadi pratipadaü noktà tat sà kena pratiùiddhà /
sàmànyalakùaõadvàreõàyàtàyàstasyà atràpi saübhavàt /
athàtra nopamànatvena nàyakaþ svasvaråpeõa pratãyate apitu ravi÷a÷inorevanàyakatvapratãtiþ /
tayoratra nàyakatvàt /
tadatràrdranakhakùatàbhamityatra sthitamapi ÷rutyopamànatvaü vastuparyàlocanayà aindre dhanuùi saücàraõãyam, indracàpàbhaü nakhakùataü dadhàneti pratãteþ, yathà 'dadhnà juhoti' ityàdau dadhni saücaryate vidhiþ /
evamiyamupamànupràõità samàsoktireva /
iha punaþ ityatra saraþ÷riyàü nàyikàtvapratãtirna samàsoktyà, vi÷eùaõasàmyàbhàvàt /
tasmànnàyikàtropamànatvena pratãyate na tu saraþ÷rãdharmatvena nàyikàtvapratãtirityekade÷avivartinyupamaivàbhyupagamyà,gatyantaràsaübhavàt /
yaistunoktà teùàmapyupasaükhyeyaiva /
yatra tu 'ke÷apà÷àlivçndena' ityàdau samàsoktàyàmupamàyàü samàsantariõa vi÷eùaõasàmyaü yojayituü ÷akyaü tatraupamyagarbhavi÷eùaõaprabhàvità samàsoktireveti na virodhaþ ka÷cit />#


--------------------

RuAssC_32/7:

avipratipattidyotanàrthastàvacchrabdaþ /
kutastyeti /
kimasyà nimittamitibhàvaþ /
tadànuguõyàditi /
÷arado nàyikàtvapratãtyanuguõatvàt /
tayoriti ravi÷a÷inoþ /
kathamiti /
aprakçtàrthànanuguõatvàt sàmyàyogàt /
kathamatra vyavastheti /
vi÷eùaõasàmyàyogàt samàsokterapràtperekade÷avivartinyà upamàyà anuktatvàt /
sàmànyalakùaõeti /
upamànopameyayoþ sàdharmye bhedàbhedatulyatve upameti /
evamekade÷avivartyupamàsàmarythàdevàtra nàyakakatvapratãtiriti bhàvaþ /
atheti pakùàntare /
yadi càtra pårvoktayuktyaivànuguõyàd ravi÷a÷inoþ samàsoktimukhena nàyakatvapratãtistadàrdranakhakùatàbhamiti vi÷eùaõaü kathaü sàmyena yojayituü ÷akyamityà÷aïkyàha-tadatretyàdi /
etadeva ÷àstràntaraprasiddhadçùñàntamukhena hçdayaïgamãkaroti-yathetyàdinà /
agnihotraü juhuyàdityanenotpattividhivàkyena hi homo vihitaþ /
tasya ca punarvidhànamadagdhadahananyàyena yàvadapràtpaü tàvad vidherviùaya ityabhyupagamàtra yujyata iti tatràpyuktatvàdupapade dadhni saücàryata ityarthaþ /
upamànupràõiteti /
aupamyagarbhavi÷eùaõotthàpitetyarthaþ /
samàsoktireveti /
na punarekade÷avivartinyupamà /
gatyantaramalaïkàràntaram /
yairityudbhañàdibhiþ /
yatratvityàdergranthasya pårvamevàsmàbhirabhipràya uktaþ /


__________


RuAss_32/8:

#<
sà ca samàroktirarthàntaranyàse kacitsamarthyagatatvena kacitsamarthakagatatvena ca bhavati /
krameõa yathà-
'athopagåóhe ÷aradà ÷a÷àïke pràvçó yayau ÷àntataóitkañàkùà /
kàsàü na saubhàgyaguõo 'ïganànàü naùñaü pirabhraùñapayodharàõàm' //
'asamàtpajigãùasya strãcintà kà manasvinaþ /
anàkramya jagat sarve no saüdhyàü bhajate raviþ' //
atropagåóhatvena ÷àntataóitkañàkùatvena ca ÷a÷àïka÷aradornàyakavyavahàrapratãtau samàsoktyàliïgita evàrtho vi÷eùaråpaþ sàmànyà÷rayeõàrthàntaranyàsena samarthyate /
sàmànyasya càtra ÷leùava÷àdutthànam /
÷àntataóitkañàkùetyaupamyagarbhe vi÷eùaõaü samàsàntarà÷rayeõàtra samànam /
asamàtpetyàdau tu strã÷abdasya sàmànyena strãtvamàtràbhidhànàt sàmànyaråpo 'rtho liïgavi÷eùanirde÷agarbheõa kàryàpanibandhanenotthàpitayà samàsoktyà samàropitanàyakavyavahàreõa ravisaüdhyàvçttàntena vi÷eùaråpeõa samarthyate /
'àkçùñivegavigaladbhujagendrabhoganimokapaññapariveùatayàmburà÷eþ /
manthavyathàvyupa÷amàrthamivà÷u yasya mandàkinã ciraveùñata pàdamåle' //
atra nirmokapaññàpahnavena samàropitàyà mandàkinyà yadvastuvçttena pàdamåle veùñanaü taccaraõamåle veùñanatvena ÷leùamålayàti÷ayoktyàdhyavasãyate /
tat tathàdhyavasitaü manthavyathàvyupa÷amàrthamivetyutprekùàmutthàpayati /
sotthàpyamànaivàmburà÷imandàkinyoþ patipatnãvyavahàrà÷rayàü samàsoktiü garbhãkaroti /
evaü cotprekùàsamàsoktyorekaþ kàlaþ /
evaü 'nakhakùatànãva vanasthalãnàm' ityatràpi vanasthalãnàü nàyikàvyavahàra utprekùàntarànupraviùñasamàsoktimåla eva /
evamiyaü samàsoktiranantaprapa¤cetyanayà di÷à svayamutprekùyà />#


--------------------

RuAssC_32/8:

setyuktaprapa¤cà /
sàmànyasyetyaïganà÷abdasya strãtvamàtràbhidhànàt /
÷leùadava÷àditi, payodharàõàü hi ÷liùñatvam /
liïgavi÷eùeti,ravisaüdhyayoþ puüstrãråpeõa kàryaü bhajanàkhyam /
evamanyàlaïkàrasaümi÷ratvamapyasyà dar÷iyati-àkçùñãtyàdinà /
setyutprekùà /
ekaþ kàla iti /
j¤atpau samàsoktigabhãïkàreõaivrotprekùàyà utthànàt /
evamiti /
yathoktagatyetyarthaþ /


____________________________________________________________


START Såtra 33:

#<
vi÷eùaõasàbhipràyatvaü parikaraþ // RuAss_33 //

vi÷eùaõavaicitryaprastàvàdasyeha nirde÷aþ /
vi÷eùaõànàü sàbhipràyatvaü pratãyamànàrthagarbhãkàraþ /
ata eva prasannagambhãrapadatvànnàyaü dhvanerviùayaþ /
evaü ca pratãyamànàü÷asya vàcyonmukhatvàtparikara iti sàrthakaü nàma /
'ràj¤o mànadhanasya kàrmukabhçto duryodhanasyàgrataþ pratyakùaü kurubàndhavasya miùataþ karõasya ÷alyasya ca /
pãtaü tasya mayàdya pàõóavavadhåke÷àmbaràkarùiõaþ koùõaü jãvata eva tãkùõakarajakùuõõàdasçgvakùasaþ' //
atra ràj¤a ityàdau sotpràsatvaparaü prasannagambhãrapadatvam /
evam-
'aïgàja senàpate ràjavallabha droõopahàsin karõaü, sàüprataü rakùainaü bhãmàd duþ÷àsanam' ityàdau j¤eyam />#


--------------------

RuAssC_33:

vi÷eùaõetyàdi /
iheti samàsoktyànantaram /
vi÷eùaõànàü càtra bahutvameva vivakùitam /
anyathà hyapuùñàrthasya doùatvàbhidhànàt tanniràkaraõena svãkçtasya puùñàrthasyàyaü viùayaþ syàt /
evamevaüvidhànekavi÷eùaõopanyàsadvàreõa vaicitryàti÷ayaþ saübhavatãtyàlaïkàratvam /
pratãyamànàrthasya vàcyonmukhatvena pràdhànyàbhàvàdgabhãïkàrastadantaþ kçtatvam /
ata eveti pratãyamànàrthasya pràdhànyàbhàvàt /
prasaccatvaü vàcyasyaiva pràdhànyena nirde÷àt /
gambhãratvaü pratãyamànasyàpyarthasya guõãbhàvena garbhãkàràt /
yatra ca pratãyamànaü prati upasarjanãkçtasvarthayoþ ÷abdàrthayoravasthànàü sa dhvaneþ sa eva viùayaþ ' iti /
atra ca na tathàtvamityuktaü nàyaü dhvanerviùaya iti /
ata eva nàmàpyasya yaugikamityàha-evaü cetyàdi /
sotpràsatvaparamiti /
tathà ca ràj¤o jagad rakùitavyamasya punaranujamàtrarakùaõàsiddheranyadeva nàmamàtreõa ràjàtvamityupahàsaparatvam /
evamanyeùàmapisvayamevaitadavagantavyam /
àdi÷abdena- 
'yasyaikasyaiva doùõàü jayati da÷a÷atã sànvayo dvàri rudraþ kàràgàre suràõàü patarapi ca ÷acã càmaravyagrahastà /
kanyà tasyeyamekà rajanicarapatereùa ÷uddhàntameko bàlo niþ÷aïkamasyàþ pravi÷ati ca namaste 'se vaiùõavàya' //
ityàdàvapi vi÷eùaõànàü prasaccagambhãratvaü j¤eyam /


____________________________________________________________


START Såtra 34:

#<
vi÷eùyasyàpi sàmye dvapaurvopàdàne ÷leùaþ // RuAss_34 //

kevalavi÷eùasàmyaü samàsoktàvuktan /
vi÷eùyayuktavi÷eùaõasàmyaü tvadhikçtyedamucyate /
tatra dvayoþ pràkaraõikayorapràkaraõikayoþ pràkaraõikàprakaraõikayor và ÷liùñapadopanibandhe ÷leùaþ /
tatràdyaü prakàradvayaü vi÷eùaõavi÷eùyasàmya eva tçtãyastu prakàro vi÷eùaõasàmya eva bhavati /
vi÷eùyasàmye tvarthaprakaraõàdinà vàcyàrthaniyame 'rthàntaragatadhvanerviùayaþ syàt /
àdye tu prakàradvaye dvayorapyarthayorvàcyatvam /
ata evàtra - 'dvayorvopàdàne' iti tçtãyaprakàraviùayatvenoktam /
'vi÷eùyasyàpi sàmye' iti tu ÷iùñaprakàradvayaviùayam />#


--------------------

RuAssC_34:

vi÷eùyasyàpãtyàdi /
idamiti ÷leùalakùaõam /
àdyamiti /
pràkaraõikagatatvenàpràkaraõikagatatvena ca /
evakàra÷càtra bhinnakramo draùñavyaþ /
tena prakàradvayameveti vyàkhyeyam /
ata÷ca tçtãyaþ prakàro vi÷eùaõasàmya eva bhavatãti vyàvacchredaphalam /
anyathà hi prakàradvayasyàsya vi÷eùyasàmyàbhàve 'pi dar÷anàdavyàtpiþ syàt /
tadyathà 'saücàrapåtàni nigantaràõi' ityàdi /
atra prabhàdhenvordvayoþ prakçtayorvi÷eùyayoþ sàmyàbhàvaþ /
'àbahåtamaõóalàgrarucayaþ saünaddhavakùaþsthalàþ soùmàõo vraõino vipakùahçdayapronmàthinaþ karka÷àþ /
utsçtùñàmbaradçùñavigrahabharà yasya smaràgresarà yodhà daivavadhåstanà÷ca na dadhuþ kùobhaü sa vo 'vyàjjinaþ' //
atra stanayodhayoraprakçtayorvi÷eùyayoþ sàmyàbhàvaþ /
vi÷eùaõasàmya eveti na punarvi÷eùyasàmye /
etadapi vi÷eùyasàmye kiü na bhavatãtyà÷aïkyàha-vi÷eùyasàmye tvityàdi /
yathà - 
'laïkàlaàõaü puttaa vasaütamàsammi laddhapasaràõam /
àpãalohiàõaü vãhei jaõo palàsaõam' //
('laïkàlayànàü putraka! vasantamàse labdhaprasaràõàm /
àpãtalohitànàü bibheti janaþ palà÷ànàm') //
atra palà÷ànàmiti vi÷eùyasyàpi ÷liùñatvam /
prakaraõava÷àcca vçkùavi÷eùaõamevavàcyatvaniyamàtprastutatvena ni÷àcaràõàmaprastutànàü vyaïgyatvam /
atra copamàyà eva vyaïgyatvaü yuktaü nàti÷ayokteriti prakçtànupayogàdiha noktam /
nanu ca yathaivàyaü dhvanirviùayastathaivàdyamapi bhedadvayaü kiü na bhavatãtyà÷aïkyàha-àdya ityàdi /
vàcyatvamiti,ata eva na dhvanerviùayaþ /
tasya vàcyàtiriktanvaråpatvàt /
tçtãyaprakàraviùayatveneti pràdhànyàduktam /
àdyasyàpi prakàradvayasya dvayorupàdànasaübhavàt /



__________


RuAss_34/1:

#<
krameõa yathà-
'yena dhvastamanobhavena balijitkàyaþ puràstrãkçto ya÷codvçttabhujaïgahàravalayo gaïgà ca yo 'dhàrayat /
yasyàhuþ ÷a÷imacchirohara iti stutyaü ca nàmàmaràþ pàyàtsa svayamandhakakùayakarastvàü sarvadomàdhavaþ' //
'nãtànàmàkulãbhàvaü lubdhairbhuri÷ilãmukhaiþ /
sadç÷e vanavçddhànàü kamalànàü tadãkùaõe' //
'svecchopajàtaviùayo 'pi na yàti vaktuü dehãti màrgaõa÷atai÷ca dadàti duþkham /
mohàtsamàkùipati jãvitamapyakàõóe kaùñaü manobhava ive÷varadurvidagdhaþ' //
atra hariharayorddhayorapi pràkaraõikatvam /
padmànàü mçgàõàü copamànatvàdapràkaraõikatvarm /
i÷varamanobhavayoþ pràkaraõikàpràkaraõikatvam /
evaü ca ÷abdàrthobhayagatatvena vartamànatvàttrividhaþ /
tatrodàttàdisvarabhedàtprayantabhedàcca ÷abdànyatve ÷abda÷leùaþ /
yatra pràyeõa padabhaïgo bhavati /
artha÷leùastu yatra svaràdibhedo nàsti /
ata eva na tatra sabhaïgapadatvam /
saükalanayà tåbhaya÷leùaþ /
yathà-
'raktacchadatvaü vikacà vahanto nàlaü jalaiþ saügatamàdadhànàþ /
nirasya puùpeùu ruciü samagràü padmà virejuþ ÷ramaõà yathaiva' //
atra raktacchadatvamityàdàvartha÷leùaþ /
nàlamityàdau ÷abda÷leùaþ /
ubhayaghañanàyàmubhaya÷leùaþ /
granthagauravabhayàttu pçthaïnodàhçtam />#

...

(p. 352)