#
bhinnarÆpasÃrthakÃnarthakaÓbdani«ÂhamekÃrthatvena mukhe bhÃsanaæ punaruktavadÃbhÃsa÷ /
sa ca (sÆ- 123)
#<Óabdasya>#
sabhahgÃbhaÇgarÆpakevalaÓabdani«Âha÷ /
udÃharaïam-- arivadhadehaÓarÅra÷ sahasà rathisÆtaturagapÃdÃta÷ /
bhÃti sadÃnatyÃga÷ sthiratÃyÃmavanitalatilaka÷ // 389 //
cakÃsatyaÇganÃrÃmÃ÷ kautukÃnandahetava÷ /
tasya rÃj¤a÷ sumanaso vibudhÃ÷ pÃrÓvavartina÷ // 390 //
(sÆ- 124)
##
udÃharaïam-- tanuvapurajaghanyo 'sau kariku¤jararudhiraraktakharanakhara÷ /
tejodhÃma maha÷pthumanasÃmindro harirji«ïu÷ // 391 //
atraiksamin pade parivartiæte nÃlaækÃra iti ÓabdÃÓraya÷, aparasmistu parivartite 'pi sa na hÅyate, ityarthani«Âha ityubhayÃlaækÃro 'yam //
iti kÃvyaprakÃÓe ÓabdÃlaækÃranirïayo nÃma navama ullÃsa÷ //
___________________________________________________________________________
// atha daÓama ullÃsa÷ //
arthÃlaækÃrÃnÃha-- (sÆ- 125)
##
upamÃnopameyayoreva na tu kÃryakÃraïÃdikayo÷ sÃdharmyaæ bhavatÅti tayoreva samÃnena dharmeïa saæbandha upamà /
bhedagrahaïamananvayavyavacchedÃya //
(sÆ- 126)
## upamÃnopameyasÃdhÃraïadharmopamÃpratipÃdakÃnumupÃdÃne pÆrïÃ, ekasya dvayostrayÃïÃæ và lope luptà /
(sÆ- 127)
##
yathevavÃdiÓabdà yatparÃstasyaivopamÃnatÃpratÅtiriti yadyapyumÃnaviÓe«aïÃnyete tathÃpi ÓabdaÓaktimahimnà Órutyaiva «a«ÂhÅvat saæbandaæ pratipÃdayantÅti tatsadbhÃve ÓrautÅ, upamà /
tathaiva "tatra tasyeva" ityanenevÃrthe vihitasya vaterupÃdÃne //
"tena tulyaæ mukham' ityÃdÃvupameye, eva "tattulyamasya' ityÃdau copamÃne, eva "idaæ ca tacca tulyam' ityubhayatrÃpi tulyÃdiÓabdÃnÃæ viÓrÃntiriti sÃmyaparyÃlocanayà tulyatÃpratÅtiriti sÃdharmyasyÃrthatvÃttulyÃdiÓabdopÃdÃne, ÃrthÅ tadvat "tena tulyaæ kriyà cedvati÷' ityanena vihitasya vate÷ sthitau /
"ivena nityasamÃso vibhaktyalopa÷ pÆrvapadapraktisvaratvaæ ca" iti nityasamÃse, ivaÓabdayoge samÃsagà /
krameïodÃharaïam-- svapne 'pi samare«u tvÃæ vijayaÓrÅrna mu¤cati /
prabhÃvaprabhavaæ kÃntaæ svÃdhÅnapatikà yathà // 392 //
cakitahariïalolalocanÃyÃ÷ krudhi taruïÃruïatÃrahÃrikÃnti /
sarasijamidamÃnanaæ ca tasyÃ÷ samamiti cetasi saæmadaæ vidhatte // 393 //
atyÃyatairniyamakÃribhirÆddhatÃnÃæ divyai÷ prabhÃbhiranapÃyamayairupÃyai÷ /
Óaurirbhujairiva caturbhirada÷ sadà yo lak«mÅvilÃsabhavanairbhuvanaæ babhÃra // 394 //
avitathamanorathapathaprathane«u praguïagarimagÅtaÓrÅ÷ /
suratarusadÓa÷ sa bhavÃnabhila«aïÅya÷ k«itÅÓvara na kasya // 395 //
gÃmbhÅryagarimà tasya satyaæ gaÇgÃbhujaÇgavat /
durÃloka÷ sa samare nidÃghÃmvararatnavat // 396 //
svÃdhÅnapatikà kÃntaæ bhajamÃnà yathÃæ lokottaracamatkÃrabhÆ÷, tathà jayaÓrÅstvadÃsevanenetyÃdinà pratÅyamÃnena vinà yadyapi noktervaicitryam, vaicitryaæ cÃlaækÃra÷, tathÃpi na dhvaniguïÅbhÆtavyaÇgyavyavahÃra÷ /
na khalu vyaÇgyasaæsparÓaparÃmarÓÃdatra cÃrutÃpratÅti÷, api tu vÃcyavaicitryapratibhÃsÃdeva /
rasÃdistu vyaÇgyo 'rtho 'laækÃrÃntaraæ ca sarvatrÃvyabhicÃrÅtyagaïayitvaiva tadalaækÃrà udÃhtÃ÷ /
tadrahitatvena tu, udÃhriyamÃïà virasatÃmÃvahantÅti pÆrvÃparaviruddhÃbhidhÃnamiti na codanÅyam //
(sÆ- 128)
##
dharma÷ sÃdhÃraïa÷ /
taddhite kalpabÃdau tvÃrthyeva /
tena pa¤ca /
udÃharaïam-- dhanyasyÃnanyasÃmÃnyasaujanyotkar«aÓÃlina÷ karaïÅyaæ vacaÓveta÷ satyaæ tasyÃmtaæ yathà // 397 //
Ãk«ÂakaravÃlo 'sau saæparÃye paribhraman /
pratyarthisenayà d«Âa÷ ktÃntena sama÷ prabhu÷ // 398 //
karavÃlaivÃcÃrastasya vÃgamtopamà /
vi«akalpaæ mano vetsi yadi jÅvasi tatsakhe // 399 //
(sÆ- 129)
##
saalakaraïaparavÅsÃmasiriviaraïaæ ïa sarasakavvassa /
dÅsai aha va ïisammai sarisaæ aæsaæsametteïa // 400 //
kavvassetyatra kavvasamamiti sarisamityatra ca ïÆïamiti pÃÂhe, e«aiva samÃsagà //
(sÆ- 130)
##
vÃÓabda÷, upamÃdyotaka iti vÃderupamÃpratipÃdakasya lope «a samÃsena sarmaïo 'dhikaraïÃccotpannena kyacà kartu÷ kyaÇà karmakartrorupapadayorïamulà ca bhavet //
udÃharaïam-- tata÷ sumudanÃthena kÃminÅgaï¬apÃï¬unà /
netrÃnandena candreïa mÃhendrÅ digalaæktà // 401 //
tathà asitabhujagabhÅ«aïÃsipatro ruharuhikÃhitacittatÆrïacÃra÷ /
pulakitatanurutkapolakÃnti÷ pratibhaÂavikramadarÓane 'yamÃsÅt // 402 //
pairaæ sutÅyati janaæ samarÃntare 'sÃvanta÷ purÅyati vicitracaritracu¤cu÷ /
nÃrÅyate samÃrasÅmni kpÃïapÃïerÃlokya tasya caritÃni sapatnasenà // 403 //
mdhe nidÃghagharmÃæÓudarÓaæ paÓyanti taæ pare /
sa puna÷ pÃrthasaæcÃraæ saæcaratyavanÅpati÷ // 404 //
(sÆ- 131)
##
etayordharmavÃdyo÷ /
udÃharaïam-- savità vidhavati vidhurapi savitarati tathà dinanti yÃminya÷ /
yÃminayanti dinÃni ca sukhadu÷khavaÓÅkte manasi // 405 //
paripanthimanorÃjyaÓatairapi durÃkrama÷ /
saæparÃyapravttau'sau rÃjate rÃjaku¤jara÷ // 406 //
(sÆ- 132)
##
ÂuïÂuïïanto marihasi kaïÂaakaliÃiæ keaivaïÃiæ /
mÃhaikusumasaricchaæ bhamara bhamanto ïa pÃvihisi // 407 //
kusumeïa samamiti pÃÂhe vÃkyagà /
(sÆ- 133)
##
Ãse nirÃse /
arÃtivikramÃlokavikasvaravilocana÷ /
kpÃïodagradordaï¬a÷ sa sahasrÃyudhÅyati // 408 //
atrÃtmÃ, upameya÷ /
(sÆ- 134)
##
trayÃïÃæ vÃdidharmopamÃnÃnÃm /
udÃharaïam-- taruïimani ktÃvalokanà lalitavilÃsavitÅrïavigrahà /
smaraÓaravisarÃcitÃntarà mganayanà harate munermana÷ // 409 //
atra saptamyupamÃnetyÃdinà yadà samÃsalopau bhavata÷, tadedamudÃharaïam //
krÆrasyÃcÃrasyÃya÷ÓÆlatayÃdhyavasÃyÃt aya÷ÓÆlenÃnvicchati "Ãya÷ÓÆlika÷' ityatiÓayoktirna tu krÆrÃcÃropameyataik«ïyadharmavÃdÅnÃæ lope trilopeyamupamà /
evamekonaviæÓatirluptÃ÷ pÆrïÃbhi÷ saha pa¤caviæÓati÷ //
anayeneva rÃjyaÓrÅrdainyeneva manasvità /
mamlau sÃtha vi«Ãdena pajhinÅva himÃmbhasà // 410 //
ityabhinne sÃdhÃraïe dharme, jyotsneva nayanÃnanda÷ sureva madakÃraïam /
prabhuteva samÃk«Âasarvalokà nitambinÅ // 411 //
iti bhenne ca tasmin ekasyaiva bahÆpamÃnopÃdÃne mÃlopamà /
yathottaramupameyasyopamÃnatve pÆrvavadabhinnabhinnadharmatve, anavaratakanakavitaraïajalalavabhtakarataraÇgitÃrthitate÷ /
bhaïitiriva matirmatiriva ce«Âà ce«Âeva kÅrtirativimalà // 412 //
matiriva mÆrtirmadhurà mÆrtiriva sabhà prabhÃvacità /
tasya sabheva jayaÓrÅ÷ Óakyà jetuæ npasya na pare«Ãm // 413 //
ityÃdikà raÓanopamà ca na lak«itÃ, evaævidhavaicitryasahasrasaæbhavÃt uktabhedÃnatikramÃcca //
(sÆ- 135)
##
upamÃnÃntarasaæbandhÃbhÃvo 'nanvaya÷ /
udÃharaïam-- na kevalaæ bhÃti nitÃntakÃntirniætambinÅ saiva nitambinÅva /
yÃvadvilÃsÃyudhalÃsyavÃsÃste tadvilÃsà iva tadvilÃsÃ÷ // 414 //
(sÆ- 136)
##
tayo÷, upamÃnopameyayo÷ /
parivtti÷, arthÃt vÃkyadvaye /
itaropamÃnavyavacchedaparÃ, upameyenopamÃ, iti, upameyopamà /
udÃharaïam-- kamaleva matirmatiriva kamalà tanuriva vibhà vibheva tanu÷ /
dharaïÅva dhcirdhtiriva dharaïÅ satataæ vibhÃti bata yasya // 415 //
(sÆ- 137)
##
samena, upamÃnena /
udÃrahaïam-- unme«aæ yo mama na sahate jÃtivairÅ niÓÃyÃm intorintÅvaradaladÓÃ tasya saundaryadarpa÷ /
nÅta÷ ÓÃntiæ prasabhamanayà vaktrakÃntyeti har«Ã- llagrà manye lalitatanu te pÃdayo÷ pajhalak«mÅ÷ // 416 //
limpatÅva tamo 'ÇgÃni var«atÅväjanaæ nabha÷ /
asatpuru«aseveva da«ÂirviphalatÃæ gatà // 417 //
ityÃdau vyÃpanÃdi lepanÃdirÆpatayà saæbhÃvitam //
(sÆ- 138)
##
bhedÅktau yathà ayaæ mÃrtaï¬a÷ kiæ sa khalu turagai÷ saptabhirita÷ kÓÃnu÷ kiæ sarvÃ÷ prasarati diÓo nai«a niyatam /
ktÃnta÷ kiæ sÃk«Ãnmahi«avahano 'sÃviti ciraæ samÃlokyÃjau tvÃæ vidadhati vikalpÃn pratibhaÂÃ÷ // 418 //
bhedhoktÃvityanena na kevalamayaæ niÓvayagarbho yÃvannisvayÃnto 'pi saædeha÷ svÅkta÷ /
yathà indu÷ kiæ kva kalaÇka÷ sarasijametat kimambu kutra gatam /
lalitasavilÃsavacanairmukhamiti hariïÃk«i niÓvitaæ parata÷ // 419 //
kiæ tu niÓvayagarbha iva nÃtra niÓvaya÷ pratÅyamÃna iti, upek«ito bhaÂÂodbhaÂena /
tadanuktau yathà asyÃ÷ sargavidhau prajÃpatirabhÆccandro nu kÃntiprada÷ ÓÇgÃraikarasa÷ svayaæ nu madano mÃso nu pu«pÃkara÷ /
vedÃbhyÃsaja¬a÷ kathaæ nu vi«ayavyÃvttakautÆhalo nirmÃtuæ prabhavenmanoharamidaæ rÆpaæ purÃïo muni÷ // 420 //
(sÆ- 139)
##
atisÃmyÃt anapahnutabhedayo÷, abheda÷ /
(sÆ- 140)
##
Ãropavi«ayà iva ÃropyamÃïÃ÷, yadà ÓabdopÃttÃ÷, tadà samastÃni vastÆni vi«ayo 'syeti samastavastuvi«ayam /
Ãropità iti bahuvacanamavivak«itam /
yathà jyotsnÃbhasmacchuraïadavalà bibhratÅ tÃrakÃsthÅ- nyantardhÃnavyasanarasikà rÃtrikÃpÃlikÅyam /
dvÅpÃddvÅpaæ bhramati dadhatÅ candarmudrÃkapÃle nyastaæ siddhäjanaparimalaæ lächanasya cchalena // 421 //
atra pÃdatraye, antardhÃnavyasanarasikatvamÃropitadharma eveti rÆpakaparigrahe sÃdhakamastÅti tatsaækarÃÓaÇkà na kÃryà //
(sÆ- 141)
#<Órautà ÃrthÃÓva te yasminnekadeÓavivarti tat />#
kecidÃropyamÃïÃ÷ ÓabdopÃttÃ÷ kocidarthasÃmarthyÃdavaseyÃ÷, ityekadeÓavivartanÃt ekadeÓavivarti /
yathà jassa raïanteurae kare kuïantassa maï¬alaggalaam /
rasasaæmuhÅ vi sahasà paraæmuhÅ hoi riuseïà // 422 //
atra raïasyÃnta÷puratvamÃropyamÃïaæ ÓabdopÃtm maï¬alÃgralatÃyÃ÷ nÃyikÃtvam ripusenÃyÃÓva pratinÃyikÃtvam arthasÃmarthyÃdavasÅyate, iti, ekadeÓe viÓe«eïa vartanÃdekadeÓavivarti /
(sÆ- 142)
##
uktadvibhedaæ sÃvayavam //
(sÆ- 143)
##
yathà kuraÇgÅvÃÇgÃni stimitayati gÅtadhvani«u yat sakhÅæ kÃntodantaæ Órutamapi puna÷ praÓrayati yat /
anidraæ yaccÃnta÷ svapiti tadaho vedmyabhinavÃæ pravtto 'syÃ÷ sektuæ hdi manasija÷ premalatikÃma // 423 //
(sÆ- 144)
##
mÃlopamÃyÃmivaikasmin bahava ÃropitÃ÷ /
yathà saundaryasya taraÇgiïÅ taruïimotkar«asya har«odgama÷ kÃnte÷ kÃrmaïakarma narmarahasÃmullÃsanÃvÃsabhÆ÷ /
vidyà vakragirÃæ vidheranavadhiprÃvÅïyasÃk«Ãtkriyà bÃïÃ÷ pa¤caÓilÅmukhasya lalanÃcƬÃmaïi÷ sà priyà // 424 //
(sÆ- 145)
##
yathà vidvanmÃnasahaæsa vairikamalÃsaækocadÅptadyute durgÃmÃrgaïanÅlalohita samitkhÅkÃravaiÓvÃnara /
satyaprÅtividhÃnadak«a vijayaprÃgbhÃvabhÅma prabho sÃmrÃjyaæ varavÅra vatsaraÓataæ vairi¤camuccai÷ kriyÃ÷ // 425 //
atra mÃnasameva mÃnasam kamalÃyÃ÷ saækoca eva kamalÃnÃmasaækoca÷, durgÃïÃmamÃrgaïameva durgÃyÃ÷ mÃrgaïam samitÃæ svÅkÃra eva samidhÃæ svÅkÃra÷ satye prÅtireva satyÃmaprÅti÷, vijaya÷ paraparÃbhava eva vijayo 'juna÷, evamÃropaïanimitto haæsÃderÃropa÷ /
yadyapi ÓabdÃrthÃlaækÃro 'yamityuktam vak«yate ca tathÃpi prasiddhyanurodhÃdatrokta÷, ekadeÓavivarti hÅdamanyairabhidhÅyate /
bhedabhÃji yathà ÃlÃnaæ jayaku¤jarasya d«adÃæ seturvipadvÃridhe÷ pÆrvÃdri÷ karavÃlacaï¬hamahaso lÅlopadhÃnaæ Óriya÷ /
saægrÃmÃmtasÃgarapramathanakrŬÃvidau mandaro rÃjan rÃjati vÅravairivanitÃvaidhavyadasate bhuja÷ // 426 //
atra jayoderbhinnaÓabdavÃcyasya kujjaratvÃdyÃrope bhujasya, ÃlÃnatvÃdyÃropo yujyate /
alaukikamahÃlokaprakÃÓitajagatrraya÷ /
stÆyate deva sadvaæsamuktÃratnaæ na kairbhavÃn // 427 //
niravadhi ca nirÃÓrayaæ ca yasya sthitamanivartitakautukaprapa¤cam /
prathama iha bhavÃn sa kÆrmamÆrtirjayati caturdaÓalokavallikanda÷ // 428 //
iti ca, amÃlÃrÆpakamapi paraæparitaæ dra«Âavyam //
kisalayakarairlatÃnÃæ karakamalai÷ kÃminÃæ mano jayati /
nalinÅnÃæ kamalamusvai÷ mukhendubhiryo«itÃæ madana÷ // 429 //
ityÃdi raÓanÃrÆpakaæ na vaicitryavaditi na lak«itam //
(sÆ- 146)
##
upameyam asatyaæ ktvopamÃnaæ satyatayà yat sthÃpyate sà tu, apahnuti÷ /
udÃharaïam-- avÃpta÷ prÃgalbhyaæ pariïataruca÷ Óailatanaye kalaÇko naivÃyaæ vilasati ÓaÓÃhkasya vapu«i /
amu«yeyaæ manye vigaladamtasyantaÓiÓire ratiÓrÃntà Óete rajaniramaïÅ gìhamurasi // 430 //
itthaæ và bata sakhi kiyadetat paÓya vairaæ smarasya priyavirahakÓe 'smin rÃgiloke tathà hi /
upavanasahakÃrodbhÃsibhÇgacchalena prativiÓikhamanenoÂÂaÇkitaæ kÃlakÆÂam // 431 //
atra hi na sabhÇgÃïi sahakÃrÃïi, api tu sakÃlakÆÂÃ÷ Óarà iti pratÅti÷ /
evaæ và amu«miællÃvaïyÃmtasarasi nÆnaæ mgadÓa÷ smara÷ Óarvaplu«Âa÷ p«ujaghanabhÃge nipatita÷ /
yadaÇgÃÇgÃrÃïÃæ pratamapiÓunà nÃbhikuhare Óikhà dhÆmasyeyaæ pariïamati romÃvalivapu÷ // 432 //
atra na romÃvali÷, dhÆmaÓikheyamiti pratipatti÷ /
evamiyaæ bhaÇgyantarairapyÆhyà //
(sÆ- 147)
#<Óle«a÷ sa vÃkye, ekasmin yatrÃnekÃrthatà bhavet //96//>#
ekÃrthapratipÃdakÃnÃmava ÓabdÃnÃæ yatrÃneko 'rtha÷ sa Óle«a÷ /
udÃharaïam-- udayamayate diÇbhÃlinyaæ nirÃkurutetarÃm nayati nidhanaæ nidrÃmudrÃæ pravartayati kriyÃ÷ /
racayatitarÃæ svairÃcÃrapravartanakartanam vata bata lasatteja÷pu¤jo vibhÃti vibhÃkara÷ // 433 //
atrÃbhidhÃyà aniyantraïÃt dvÃvapyarkabhÆpau vÃcyau //
(sÆ- 148)
##
praktÃrthapratipÃdakavÃkyena Óli«ÂaviÓe«aïamÃhÃtmayÃt na tu viÓe«yasya sÃmarthyÃdapi yat apraktasyÃrthasyÃbhidhÃnam sà samÃsena saæk«epeïÃrthadvayakathanÃt samÃsokti÷ /
udÃharaïam--lahiÆïa tujjha bÃhuphphaæsaæ jÅe sa ko vi ullÃso /
jaalacchÅ tuha virahe ïa hÆjjalà dubbalà ïaæ sà // 434 //
atra jayalak«mÅÓabdasya kevalaæ kÃntÃvÃcakatvaæ nÃsti //
(sÆ- 149)
##
nidarÓanaæ d«ÂÃntakaraïam /
udÃharaïam-- kvasÆryaprabhavo vaæÓa÷ kva cÃlpavi«ayà mati÷ /
titÅr«urdustaraæ mohÃdu¬upenÃsmi sÃgaram // 435 //
atra, u¬upena sÃgarataraïamiva manmatyà sÆryavaæÓavarïanamityupamÃyÃæ paryavasyati /
yathà và udayati vitatordhvaraÓmirajjÃvahimarucau himadhÃmni yÃti cÃstam /
vahati girirayaæ vilamvighaïÂÃdvayaparivÃritavÃraïendralÅlÃm // 436 //
atra kathamanyasya lÅlÃmanyo vahatÅti tatsadÓÅmityupamÃyÃæ paryavasÃnam /
dorbhyÃæ titÅr«ati taraÇgavatÅbhujaÇgamÃdÃtumicchati kare hariïÃÇkavimbam /
meruæ lilaÇghayi«ati dhruvame«a deva yaste guïÃn gaditumudyamamÃdadhÃti // 437 //
ityÃdau mÃlÃrÆpÃpÃye«Ã dra«Âavyà //
(sÆ- 150)
##
kriyayaiva svasvarÆpasvakÃraïayo÷ saæbandho yadavagamyate sÃ, aparà nidarÓanà /
yathà unnataæ padamavÃpya yo laghurhelayaiva sa patediti bruvan /
ÓailaÓekharagato d«atkaïaÓvÃrumÃrutadhuta÷ patatyadha÷ // 438 //
atra pÃtakriyayà patanasya lÃghave sati, unnatapadaprÃptirÆpasya ca saæbandha÷ khyÃpyate //
(sÆ- 151)
##
aprÃkaraïikasyÃbhidhÃnena prÃkaraïikasyÃk«epo 'prastutapraÓaæsà /
(sÆ- 152)
##
tadanyasya kÃraïÃde÷ /
krameïodÃharaïam-- yÃtà kiæ na milanti sundari punaÓvintà tvayà matkte no kÃryà nitarÃæ kÓÃsi kathayatyevaæ sabëpe mayi /
lajjÃmantharatÃrakeïa nipatatpÅtÃÓruïà cak«u«Ã d«Âvà mÃæ hasitena bhÃvimaraïotsÃhastayà sÆcita÷ // 439 //
atra prasthÃnÃtkimiti nivtto 'sÅti kÃrye p«Âe kÃraïamabhihitam /
rÃjantarÃjasutà na pÃÂhayati mÃæ devyo 'pi tÆ«ïÅæ sthitÃ÷ kubje bhojaya mÃæ kumÃrasacivairnÃdyÃpi kiæ bhujyate /
ityaæ nÃtha ÓukastÃvÃribhavane mukto 'dhvagai÷ pa¤jarÃt citrasthÃnavalokya ÓÆnyavalabhÃvekaikamÃbëate // 440 //
atra prasthÃnodyataæ bhavantaæ j¤Ãtvà sahasaiva tvadaraya÷ palÃyya gatÃ÷, iti kÃraïe prastute kÃryamuktam /
etattasya mukhÃtkiyat kamalinÅpatre kaïaæ vÃriïo yanmuktÃmaïirityamaæsta sa ja¬a÷ ÓïvanyadasmÃdapi /
aÇgulyagralaghukriyÃpravilayinyÃdÅyamÃne Óanai÷ kutro¬¬Åya gato mametyanudinaæ nidrÃti nÃnta÷Óucà // 441 //
atrÃsthÃne ja¬ÃnÃæ mamatvasaæbhÃvanà bhavatÅti sÃmÃnye prastute viÓe«a÷ kathita÷ /
suhdvadhÆbëpajalapramÃrjanaæ karoti vairapratiyÃtanena ya÷ /
sa eva pÆjya÷ sa pumÃnsa nÅtimÃnsujÅvitaæ tasya sa bhÃjanaæ Óriya÷ // 442 //
atra "k«ïaæ nihatya narakÃsuravadhÆnÃæ yadi du÷khaæ praÓamayasi tat tvameva ÓlÃghya÷' iti viÓe«e prakte sÃmÃnyamamihitam /
tulye prastute tulyÃbhidhÃne traya÷ prakÃrÃ÷ /
Óle«a÷ samÃsokti÷ sÃdÓyamÃtraæ và tulyÃt tulyasya hyÃk«epe hetu÷ /
krameïodÃharaïam-- puæstvÃdapi pravicalet yadi yadyadho 'pi yÃyÃt yadi praïayane namahÃnapi syÃt /
abhyuddharettadapi viÓvamitÅdÓÅyaæ kenÃpi dik prakaÂità puru«ottamena // 443 //
yenÃsyabhyuditena candra gamita÷ klÃntiæ ravau tatra te yujyeta pratikartumeva na punastasyaiva pÃdagraha÷ /
k«Åïenaitadanu«Âhitaæ yadi tata÷ kiæ lajjase no manÃg astvenaæ ja¬adhÃmatà tu bhavato yad vyÃmni visphÆrjase // 444 //
ÃdÃya vÃri parita÷ saritÃæ mukhebhya÷ kiæ tÃvadarjitamanena durarïavena /
k«ÃrÅktaæ ca va¬avÃdahane hutaæ ca pÃtÃlakuk«ikuhare viniveÓitaæ ca // 445 //
iyaæ ca kÃcit vÃcye pratÅyamÃnÃrthÃnadhyÃropeïaiva bhavati /
yathà abdherambha÷ sthagitabhuvanÃbogapÃtÃlakuk«e÷ potopÃyà iha hi bahavo laÇghane 'pi k«amante /
Ãho rikta÷ kathamapi bhavede«a daivÃt tadÃnÅæ ko nÃma syÃdavaÂakuharÃlokane 'pyasya kalpa÷ // 446 //
kvacidadhyÃropeïaiva /
yathà kastvaæ bho÷ kathayÃmi daivahatakaæ mÃæ viddhi ÓÃkhoÂakaæ vairÃgyÃdiva vak«i sÃdhu viditaæ kasmÃdidaæ kathyate /
vÃmenÃtra vaÂastamadhvagajana÷ sarvÃtmanà sevate na cchÃyÃpi paropakÃrakaraïe mÃrgasthitasyÃpi me // 447 //
kvacidaæÓe«vadhyÃropeïa /
yathà so 'pÆrvo rasanÃviparyayavidhi÷ tat karïayoÓvÃpalaæ d«Âi÷ sà madavismtasvaparadik kiæ bhÆyakoktena và /
sarvaæ vismtavÃnasi bhramara he yadvÃraïo 'dyÃpyasau anta÷ÓÆnyakaro ni«evyata iti bhrÃta÷ ka e«a graha÷ // 448 //
atra rasanÃviparyÃsa÷ ÓÆnyakaratvaæ ca bhramarasyÃsevane na hetu÷ karïacÃpalaæ tu hetu÷, mada÷ pratyuta sevane nimittam //
(sÆ- 153)
##
##
upamÃnenÃntarnigÅrïasyopameyasya yadadhyavasÃnaæ saikà /
yathà kamalamanambhasi kamale ca kuvalaye tÃni kanakalatikÃyÃm /
sà ca sukumÃrasubhagetyutpÃtaparaæparÃæ keyam // 449 //
atra mukhÃdi kamalÃdirÆpatayÃdhyavasitam /
yacca tadevÃnyatvenÃdhyavasÅyate sÃ, aparà /
yathà aïïaæ la¬ahattaïaaæ aïïà via kà vi vattaïacchÃà /
sÃmà sÃmaïïapaÃvaiïo reha ccia ïa hoÅ // 450 //
"yadyarthasya' yadiÓabdena cecchabdena vÃ, uktau yat kalpanam (arthÃt asaæbhavino 'rthasya) sà ttÅyà /
yathà rÃkÃyÃmakalaÇkaæ cedamtÃæÓorbhavedvapu÷ /
tasyà mukhaæ tadà sÃmyaparÃbavamavÃpnuyÃt // 451 //
kÃraïasya ÓÅghrakÃritÃæ vaktuæ kÃryasya pÆrvamuktau caturthÅ /
yathà hdayamadhi«ÂhitamÃdau mÃlatyÃ÷ kusumacÃpabÃïena /
caramaæ ramaïÅvallabha locanavi«ayaæ tvayà bhajatà // 452 //
(sÆ- 154)
##
##
sÃdhÃraïo dharma÷, upameyavÃkye, upamÃnavÃkye ca kathitapadasya du«ÂatayÃbhihitatvÃt Óabdabhedena yat upÃdÅyate sà vastuno vÃkyÃrthasyopamÃnatvÃt prativastÆpamà /
yathà devÅbhÃvaæ gamità parivÃrapadaæ kathaæ bhajatve«Ã /
na khalu paribhogayogyaæ daivatarÆpÃÇkitaæ ratnam // 453 //
yadi dahatyanalo 'tra kimadbhutaæ yadi ca gauravamadri«u kiæ tata÷ /
lavaïamambu sadaiva mahodadhe÷ praktireva satÃmavi«Ãdità // 454 //
ityÃdikà mÃlÃprativastÆpamà dra«Âavyà /
evamanyatrÃpyanusartavyam //
(sÆ- 155)
##
ete«Ãæ sÃdhÃraïadharmÃdÅnÃma d«Âo 'nta÷ niÓvayo yatra sa d«ÂÃnta÷ /
tvayi d«Âa eva tasyà nirvÃti mano manobhavajvalitam /
Ãloke hi himÃæsorvikasati kusumaæ kumuddhatyÃ÷ // 455 //
e«a sÃdharmyeïa /
vaidharmyeïa tu tavÃhave sÃhasakarmaÓarmaïa÷ karaæ kpÃïÃntikamÃninÅ«ata÷ /
bhaÂÃ÷ pare«Ãæ viÓarÃrutÃmagu÷, dadhatyavÃte sthiratÃæ hi pÃæsava÷ // 456 //
(sÆ- 156)
##
prÃkaraïikÃprÃkaraïikÃnÃma arthÃt upamÃnopameyÃnÃm dharma÷ kriyÃdi÷, ekavÃrameva yat upÃdÅyate tat ekasthasyaiva samastavÃkyadÅpanÃt dÅpakam /
yathà kivaïÃïaæ dhaïaæ ïÃÃïaæ phaïamaïÅ keÓarÃiæ sÅhÃïaæ /
kulabÃliÃïaæ tthaïaà kutto cippanti amuÃïaæ // 457 //
kÃrakasya ca bahvÅ«u kriyÃsu sakdvttirdÅpakam /
yathà svidyati kÆïati vellati vicalati nimi«ati vilokayati tiryak /
antarnandati cumbitumicchati navapariïayà vadhÆ÷ Óayane // 458 //
(sÆ- 157)
##
pÆveæïa pÆrveïa vastunÃ, uttaramuttaraæ cedupakriyate tat mÃlÃdÅpakam /
yathà saægrÃmÃÇgaïamÃgatena bhavatà cÃpe samÃropite devÃkarïaya yena yena sahasà yadyatsamÃsÃditam /
kodaï¬ena ÓarÃ÷ ÓarairariÓirastenÃpi bhÆmaï¬alaæ tena tvaæ bhavatà ca kÅrtiratulà kÅrtyà ca lokatra¬alaæ tena tvaæ bhavatà ca kÅrtiratulà kÅrtyà ca lokatrayam // 459 //
(sÆ- 158)
##
niyatÃnÃæ prÃkaraïikÃnÃmeva aprÃkaraïikÃnÃmeva và /
krameïodÃharaïam-- pÃï¬u k«Ãmaæ vadanaæ hdayaæ sarasaæ tavÃlasaæ ca vapu÷ /
Ãvedayati nitÃntaæ k«etriyarogaæ sakhi hdanta÷ // 460 //
kumudakamalanÅlanÅrajÃlirlalitavilÃsaju«orddaÓo÷ pura÷ kà /
amtamamtaraÓmirambujanma pratihatamekapade tavÃnanasya // 461 //
(sÆ- 159)
##
anyasyopameyasya vyatireka Ãdhikyam /
k«Åïa÷ k«Åïo 'pi ÓaÓÅ bhÆyo bhÆyo 'bhivardhate satyam /
virama prasÅda sundari yauvanamanivarti yÃtaæ tu // 462 //
ityÃdÃnupamÃnasyopameyÃdÃdhikyamiti kenaciduktam tadayuktam atra yauvanagatÃsthairyÃdhikyaæ hi vivak«itam /
(sÆ- 160)
##
#<ÓabdÃrthÃbyÃmathÃk«ipte Óli«Âe tadvattrira«Âa tat />#
vyatirekasya hetu÷, upameyagatamutkar«animittam upamÃnagatamapakar«akÃraïam tayordvayorukti÷, ekatarasya dvayorvÃ, anuktirityanuktitrayam etadbhedacatu«ÂayamupamÃnopameyabhÃve Óabdena pratipÃdite, Ãrthena ca krameïoktÃÓvatvÃra eva bhedÃ÷, Ãk«ipte caupamye tÃvanta eva, evaæ dvÃdaÓa /
ete Óle«e 'pi bhavantÅti caturviæÓatirbhedÃ÷ /
krameïodÃharaïam-- asimÃtrasahÃyasya prabhÆtÃriparÃbhave /
anyatucchajanasyeva na smayo 'sya mahÃdhte÷ // 463 //
atraiva tuccheti mahÃdhterityanayo÷ paryÃyeïa yugapadvÃnupÃdÃne 'nyat bhedatrayam /
evamanye«vapi dra«Âavyam /
atra, ivÃÓabdasya sadbhÃvÃcchÃbdamaupamyam /
asimÃtrasahÃyo 'pi prabhÆtÃriparÃbhave /
naivÃnyatucchajanavatsagarvo 'yaæ mahÃdhti÷ // 464 //
atra tulyÃrthe vatirityÃrthamaupamyam /
iyaæ sunayanà dÃsÅktatÃmarasaÓriyà /
ÃnanenÃkalaÇkena jayatÅnduæ kalaÇkinam // 465 //
atrevÃditulyÃdipadaviraheïa, Ãk«iptaivopamà /
jitendriyatayà samyagvidyÃvddhani«eviïa÷ /
atigìhaguïasyÃsya nÃbjavadbhaÇgurà guïÃ÷ // 466 //
atrevÃrthe vati÷, guïaÓabda÷ Óli«Âa÷ ÓÃbdamaupamyam /
akhaï¬amaï¬ala÷ ÓrÅmÃn paÓyai«a pthivÅpati÷ /
na niÓÃkaravajjÃtu kalÃvaikalyamÃgata÷ // 467 //
a6 tulyÃrthe vati÷ kalÃÓabda÷ Óli«Âa÷ /
mÃlÃpratikastÆpamÃvat mÃlÃvyatireko 'pi saæbhavati /
tasyÃpi bhedà evamÆhyÃ÷ /
diÇbhÃtramudÃhviyate /
yathà haravanna vi«amad«Âirharivanna vibho vidhÆtavitatav«a÷ /
ravivanna cÃtidu÷sahakaratÃpitabhÆ÷ kadÃcidasi // 468 //
atra tulyÃrthe vati÷ vi«amÃdayaÓva ÓabdÃ÷ Óli«ÂÃ÷ /
nityoditapratÃpena triyÃmÃmÅlitaprabha÷ /
bhÃsvatÃnena bhÆpena bhÃsvÃne«a vinirjita÷ // 469 //
atra hyÃk«iptaivopamà bhÃsvateti Óli«Âa÷ /
yathà và svacchÃtmatÃguïasamullasitendubimbaæ bimbaprabhÃdharamaktrimahdyagandham /
yÆnÃmatÅva pibatÃæ rajanÅ«u yatra t«ïÃæ jahÃra madhu nÃnanamaÇganÃnÃm // 470 //
atrevÃdÅnÃæ tulyÃdÅnÃæ ca padÃnÃmabhÃve 'pi Óli«ÂaviÓe«aïairÃk«iptaivopamà pratÅyate /
evaæjÃtÅyakÃ÷ Óli«Âoktiyogyasya padasya pthagupÃdÃne 'nye 'pi bhedÃ÷ saæbhavanti /
te 'pi, anayaiva diÓà dra«ÂavyÃ÷ //
(sÆ- 161)
##
##
vivak«itasya prÃkaraïikatvÃdanupasarjanÅkÃryasya, aÓakyavaktavyatvamatiprasiddhatvaæ và viÓe«aæ vaktuæ ni«edho ni«edha iva ya÷ sa vak«yamÃïavi«aya uktavi«ayaÓveti dvidhÃ, Ãk«epa÷ /
krameïodÃharaïam-- e ehi kiæpi kÅevi kaeïa ïikviva bhaïÃmi alamaha và /
aviÃriakajjÃrambhaÃriïÅ marau ïa bhaïissaæ // 471 //
jyotsnà mauktikadÃma candanarasa÷ ÓÅtÃæÓukÃntadrava÷ karpÆraæ kadalÅ mïÃlavalayÃnyambhojinÅpallavÃ÷ /
anyarmÃnasamÃstvayà prabhavatà tasyÃ÷ sphuliÇgotkara- vyÃpÃrÃya bhavanti inta hanta kimanenoktena na brÆmahe // 472 //
(sÆ- 162)
##
heturÆpakriyÃyÃ÷, ni«edhe 'pi tatphalaprakÃÓanaæ vibhÃvanà /
yathà kusumitalatÃbhirahatÃpyadhatta rujamalikulairada«ÂÃpi /
parivartate sma nalinÅlaharÅbhiralolitÃpyaghÆrïata sà // 473 //
(sÆ- 163)
##
milite«vapi kÃraïe«u kÃryasyÃkathanaæ viÓe«okti÷ /
anuktanimittÃ, uktanimittÃ, acintyanimittà ca /
krameïodÃrahaïam-- nidrÃnivttÃvudite dyuratne sakhÅjane dvÃrapadaæ parÃpte /
ÓlathÅktÃÓle«arase bhujaÇge cacÃla nÃliÇganato 'Çganà sà // 474 //
karpÆra iva dagdho 'pi ÓaktimÃn yo jane jane /
namo 'stvavÃryavÅryÃya tasmai makaraketave // 475 //
sa ekastrÅïi jayati jaganti kusumÃyudha÷ /
haratÃpi tanuæ yasya Óaæbhunà na balaæ htam // 476 //
(sÆ- 164)
##
yathà ekastridhà vasasi cetasi citramatra deva dvi«Ãæ ca vidu«Ãæ ca mgÅdÓÃæ ca /
tÃpaæ ca saæmadarasaæ ca ratiæ ca pu«ïan Óauryo«maïà ca vinayena ca lÅlayà ca // 477 //
(sÆ- 165)
##
sÃdharmyeïa vaidharmyeïa và sÃmÃnyaæ viÓe«eïa yat samarthyate viÓe«o và sÃmÃnyena so 'rthÃntaranyÃsa÷ /
krameïodÃhaïam-- nijado«ÃvtamanasÃmatisundarameva bhÃti viparÅtam /
paÓyati pittopahata÷ ÓaÓiÓubhraæ ÓaÇkhamapi pÅtam // 478 //
susitavasanÃlaækÃrÃyÃæ kadÃcana kaumudÅ- mahasi sudÓi svairaæ yÃntyÃæ gato 'stamabhÆdvidhu÷ /
tadanu bhavata÷ kÅrti÷ kenÃpyagÅyata yena sà priyaghamagÃnmuktÃÓaÇkà kva nÃsi Óubhaprada÷ // 479 //
guïÃnÃmeva daurÃtmyÃt dhuri dhuryo niyujyate /
asaæjÃtakiïaskandha÷ sukhaæ svapiti gaurgali÷ // 480 //
aho hi me bahvaparÃddhamÃyu«Ã yadapriyaæ vÃcyamidaæ mayedÓam /
ta eva dhanyÃ÷ suhda÷ parÃbhavaæ jagatyad«Âvaiva hi ye k«ayaæ gatÃ÷ // 481 //
(sÆ- 166)
##
vastuvttenÃvirodhe 'pi viruddhayoriva yadabhidhÃnaæ sa virodha÷ /
(sÆ- 167)
##
##
krameïodÃharaïam-- abhinavanalinÅkisalayamïÃlavalayÃdi davadahanarÃÓi÷ /
subhaga kuraÇgadÓo 'syà vidhivaÓatastvadviyogapavipÃte // 482 //
girayo 'pyanunnatiyujo marudapyacalo 'bdhayo 'pyagambhÅrÃ÷ /
viÓvaæbharÃpyatilaghurnaranÃtha tavÃntike niyatam // 483 //
ye«Ãæ kaïÂhaparigrahapraïayitÃæ saæprÃpya dhÃrÃdhara- stÅk«ïa÷ so 'pyanurajyate ca kamapi snehaæ parÃpnoti ca /
te«Ãæ saægarasahgasaktamanasÃæ rÃj¤Ãæ tvayà bhÆpate pÃæsÆnÃæ paÂalai÷ praÓÃdhanavidhirnirvartyate kautukam // 484 //
sjati ca jagadidamavati ca saæharati ca helayaiva yo niyatam /
avasaravaÓata÷ Óapharo janÃrdana÷ so 'pi citramidam // 485 //
satataæ musalÃsaktà bahutaraghakarmaghaÂanayà npate /
dvijapatnÅnÃæ paÂhinÃ÷ sati bhavati karÃ÷ sarojasukumÃrÃ÷ // 486 //
peÓalamapi khalavacanaæ dahatitarÃæ mÃnasaæ satacvavidÃm /
paru«ama«i sujanavÃkyaæ malayajarasavat pramodayati // 487 //
krau¤cÃdriruddÃmad«add¬ho 'sau yanmÃrgaïÃnargalaÓÃtapÃte /
abhÆnnavÃmbhojadalÃbhijÃta÷ sa bhÃrgava÷ satyamapÆrvasarga÷ // 488 //
paricchedÃtÅta÷ sakalavacanÃnÃmavi«aya÷ punarjanmanyasminnanubhavapathaæ yo na gatavÃt /
vivekapradhvaæsÃdupacitamahÃmohagahano vikÃra÷ ko 'pyantarja¬hayati ca tÃpaæ ca kurute // 489 //
ayaæ vÃrÃmekÅ nilaya iti ratnÃkara iti Órito 'smÃbhist«ïÃtaralitamanobhirjalanidhi÷ /
ka evaæ jÃnÅte nijakarapuÂÅkoÂaragataæ k«aïÃdenaæ tÃmyattimimakaramÃpÃsyati muni÷ // 490 //
samadamataÇgajamadajalanisyandataraÇgiïÅpari«vaÇgÃt /
k«ititilaka tvayi taÂaju«i ÓaækaracƬÃpagÃpi kÃlindÅ // 491 //
(sÆ- 168)
##
svayostadekÃÓrayayo÷ /
rÆpaæ varïa÷ saæsthÃnaæ ca /
udÃharaïam-- paÓvÃdaÇghrÅ prasÃrya trikanativitataæ drÃghayitvÃÇgamuccai÷ ÃsajyÃbhugnakaïÂho mukhamurasi saÂÃæ dhÆlidhÆmrÃæ vidhÆya /
ghÃsagrÃsÃbhilëÃdanavaratacalatprothatuï¬asturaÇgo mandaæ ÓabdÃyamÃno vilakhati ÓayanÃdutthita÷ k«mÃæ khureïa // 492 //
(sÆ- 169)
##
vyÃjarÆpà vyÃjena và stuti÷ /
krameïodÃharaïam-- hitvà tvÃmuparodhavanadhyamanasÃæ manye na mauli÷ paro lajjÃvarjanamantareïa na ramÃmanyatra saædÓyate /
yastyÃgaæ tanutetarÃæ mukhaÓatairetyÃÓritÃyÃ÷ Óriya÷ prÃpya tyÃgaktÃvamÃnanamapi tvayyeva yasyÃ÷ sthiti÷ // 493 //
he helÃjitabaudhisacva vacasÃæ kiæ vistaraistoyadhe nÃsti tvatsadÓa÷ para÷ parahitÃdhÃne ghÅtavrata÷ /
t«yatpÃnthajanopakÃraghaÂanÃvaimukhyalabdhÃyaÓo- bhÃraprodvahane karo«i kpayà sÃhÃyakaæ yanmaro÷ // 494 //
(sÆ- 170)
##
ekÃrthÃbidhÃyakamapi sahÃrthabalÃt yat ubhayasyÃpyavagamakaæ sà sahokti÷ /
yathà saha diahaïisÃhiæ dÅharà sÃsadaï¬Ã saha maïivalayehiæ bÃppadhÃrà galanti /
tuha suhaa vioe tÅa uvviggirÅe saha a taïuladÃe dubbalà jÅvidÃsà // 495 //
ÓvÃsadaï¬Ãdigataæ dÅrgatvÃdi ÓÃbdam divasaniÓÃdigataæ tu sahÃrthasÃmarthyÃtpratipadyate //
(sÆ- 171)
##
kvacidaÓobhana÷ kvacicchobhana÷ /
krameïodÃharaïam-- arucirniÓayà vinà ÓaÓÅ ÓaÓinà sÃpi vinà mahattama÷ /
ubhayena vinà manobhavasphuritaæ naiva cakÃsti kÃmino÷ // 496 //
mgalocanayà vinà vicitravyavahÃrapratibhÃprabhÃpragalbha÷ /
amtadyutisundarÃÓayo 'yaæ suhdà tena vinà narendrasÆnu÷ // 497 //
(sÆ- 172)
##
parivttiralaækÃra÷ /
udÃharaïam-- latÃnÃmetÃsÃmuditakusumÃnÃæ marudayaæ mataæ lÃsyaæ datvà Órayati bhÓamÃmodamasamam /
latÃstvadhvanyÃnÃmahaha dÓamÃdÃya sahasà dadatyÃdhivyÃdhibhramiruditamohavyatikaram // 498 //
atra prathame 'rdhe samena samasya dvitÅye, uttamena nyÆnasya /
nÃnÃvidhapraharaïairnpa saæprahÃre svÅktya dÃruïaninÃdavata÷ prahÃrÃn /
dpÃtÃrivÅravisareïa vasuædhareyaæ nirvipralambhaparirambhavidhirvitÅrïà // 499 //
atra nyÆnenottamasya //
(sÆ- 173)
##
bhÆtÃÓva bhÃvinaÓveti dvandva÷ /
bhÃva÷ kaverabhiprÃyo 'trÃstÅti bhÃvikam /
udÃharaïam-- ÃsÅda¤janamatreti paÓyÃmi tava locane /
bhÃvibhÆ«aïasaæbhÃrÃæ sÃk«Ãtkurve tavÃktim // 500 //
Ãdye bhÆtasya dvitÅye bhÃvino darÓanam //
(sÆ- 174)
##
vÃkyÃrthatà yathà vapu÷prÃdurbhÃvÃdanumitamidaæ janmani purà purÃre na prÃya÷ kvacidapi bhavantaæ praïatavÃn /
naman mukta÷ saæpratyahamatanuragre 'pyanatibhÃk maheÓa k«antavyaæ tadidamaparÃdhadvayamapi // 501 //
anekapadÃrthatà yathà praïayisakhÅsalÅlaparihÃsarasÃdhigatai- rlalitaÓirÅ«apu«pahananairapi tÃmyati yat /
vapu«i vadhÃya tatra tava Óastramupak«ipata÷ patatu ÓirasyakÃï¬ayamadaï¬a ivai«a bhuja÷ // 502 //
ekapadÃrthatà yathà bhasmoddhÆlana bhadramastu bhavate rudrÃk«amÃle Óubhaæ hà sopÃnaparaæparÃæ girisutÃkÃntÃlayÃlaæktim /
adyÃrÃdhanato«itena vibhunà yu«matsaparyÃsukhÃ- lokocchedini mok«anÃmani mahÃmohe nidhÅyÃmahe // 503 //
e«u, aparÃdhadvaye pÆrvÃparajanmanoranamanam bhujapÃte Óastropak«epa÷, mahÃmohe sukhÃvalokoccheditvaæ ca yathÃkramamuktarÆpo hetu÷ //
(sÆ- 175)
##
vÃcyavÃcakabhÃvavyatiriktenÃvagamanavyÃpÃreïa yat pratipÃdanaæ tat paryÃyeïa, bhaÇgyantareïa kathanÃt paryÃyoktam /
udÃharaïam-- yaæ prek«ya cirarƬhÃpi nivÃsaprÅtirujjhità /
madenairÃvaïamukhe mÃnena hdaye hare÷ // 504 //
atra, airÃvaïaÓakrau madamÃnamuktau jÃtÃviti vyaÇgyamapi Óabdenocyate tena yadevocyate tadeva vyaÇgyam /
yathà tu vyaÇgyaæ na tathocyate /
yathà gavi Óukle calati d«Âe "gau÷ ÓuklaÓvalati' iti vikalpa÷ /
yadeva d«Âaæ tadeva vikalpayati na tu yathà d«Âaæ tathà /
yato 'bhinnÃsaæs«Âatvenad«Âam /
bhedasaæsargÃbhyÃæ vikalpayati //
(sÆ- 176)
##
saæpat samddhiyoga÷ /
yathà muktÃ÷ kelivisÆtrahÃragalitÃ÷ saæmÃrjanÅbhirhtÃ÷ prÃta÷ prÃÇgaïasÅmni mantharacaladbÃlÃÇgrilÃk«ÃruïÃ÷ /
dÆrÃddìimabÅjaÓaÇkitadhiya÷ kar«anti kelÅÓukÃ÷ yadvidvadbhavane«u bhojanpatestat tyÃgalÅlÃyitam // 505 //
(sÆ- 177)
##
upalak«aïamaÇgabhÃva÷, arthÃdupalak«aïÅye 'rthe /
udÃharaïam-- tadidamaraïyaæ yasmin daÓarathavacanÃnupÃlanavyasanÅ /
nivasan bÃhusahÃyaÓvakÃra rak«a÷k«ayaæ rÃma÷ // 506 //
na cÃtra vÅro rasa÷, tasyehÃÇgatvÃt //
(sÆ- 178)
##
tasya prastutasya kÃryasya, ekasmin sÃdhake sthite sÃdhakÃntarÃïi yatra saæbhavanti sa samuccaya÷ /
udÃharaïam-- durvÃrÃ÷ smahamÃrgaïÃ÷ priyatamo dÆre mano 'tyutsukaæ gìhaæ preïa navaæ vayo 'tikaÂhinÃ÷ prÃïÃ÷ kulaæ nirmalam /
strÅtvaæ dhairyavirodhi manmathasuht kÃla÷ ktÃnto 'k«amo no sakhyaÓvaturÃ÷ kathaæ nu viraha÷ so¬havya itthaæ ÓaÂha÷ // 507 //
atra virahÃsahatvaæ smaramÃrgaïà eva kurvanti tadupari priyatamadÆrasthityÃdi, upÃttam /
e«a eva samuccaya÷ sadyoge 'sadyoge sadasadyoge ca paryavasyatÅti na pthaklak«yate /
tathÃhi-- kulamamalinaæ bhadrà mÆrtirmati÷ ÓrutiÓÃlinÅ bhujabalamalaæ sphÅtà lak«mÅ÷ prabhutvamakhaï¬itam /
praktisubhagà hyete bhÃvà amÅbhirayaæ jano vrajati sutarÃæ darpaæ rÃjan ta eva tavÃÇkuÓÃ÷ // 508 //
atra satÃæ yoga÷ /
uktodÃharaïe tvasatÃæ yoga÷ /
ÓaÓÅ divasadhÆsaro galatayauvanà kÃminÅ saro vigatavÃrijaæ mukhamanak«araæ svÃkte÷ /
prabhurdhanaparÃyaïa÷ satatadurgata÷ sajjano npÃÇgaïagata÷ khalo manasi sapta ÓalyÃni me // 509 //
atra ÓaÓini dhÆsare Óalye ÓalyÃntarÃïÅti ÓobhanÃÓobhanayoga÷ /
(sÆ- 179)
##
guïau ca kriye ca guïakriye ca guïakriyÃ÷ /
krameïodÃharaïam-- vidalitasagalÃrikulaæ tava balamidamabhavadÃÓu vimalaæ ca /
prakhalamukhÃni narÃdhipa malinÃni ca tÃni jÃtÃni // 510 //
ayamekapade tayà viyoga÷ priyayà copanata÷ sudu÷saho me /
navavÃridharodayÃdahobhirbhavitavyaæ ca nirÃtapatvaramyai÷ // 511 //
kalu«aæ ca tavÃhite«vakasmÃtsitapaÇkeruhasodaraÓri cak«u÷ /
patitaæ ca mahÅpatÅndra te«Ãæ vapu«i prasphuÂamÃpadÃæ kaÂÃk«ai÷ // 512 //
"dhunoti cÃsiæ tanute ca kÅrtim' ityÃde÷ "kpÃïapÃïiÓva bhavÃn raïak«itau sasÃdhuvÃdÃÓva surÃ÷ surÃlaye' ityÃdeÓva darÓanÃt "vyadhikaraïe' iti "ekasmin deÓe' iti ca na vÃcyam //
(sÆ- 180)
##
ekaæ vastu krameïÃnekasmin bhavati kriyate và sa paryÃya÷ /
krameïodÃharaïam-- nanvÃÓrayasthitiriyaæ tava kÃlakÆÂa kenottarottaraviÓi«Âapadopadi«ÂÃ /
prÃgarïavasya hdaye v«alak«maïo 'tha kaïÂhe 'dhunà vasasi vÃci puna÷ khalÃnÃm // 513 //
bimbo«Âha eva rÃgaste tanvi pÆrvamadÓyata /
adhunà hadaye 'pye«a mgaÓÃvÃk«i lak«yate // 514 //
rÃgasya vastuto bhede 'pyekatayà dhyavasitatvÃdekatvamaviruddham /
taæ tÃïa sirisahoararaaïÃharaïammi hiaamekkarasaæ /
bimbÃhare piÃïaæ ïivesiaæ kusumabÃïeïa // 515 //
(sÆ- 181)
##
anekamekasmin krameïa bhavati kriyate và so 'nya÷ /
krameïodÃharaïam-- madhurimaruciraæ vaca÷ khalÃnÃmamtamaho prathamaæ pthu vyanakti /
atha kathayati mohahetumantargatamiva hÃlahalaæ vi«aæ tadeva // 516 //
tadgehaæ natabhitti mandiramidaæ labdhÃvakÃÓaæ diva÷ sà dhenurjaratÅ nadanti kariïÃmetà ghanÃbhà ghaÂÃ÷ /
sa k«udro mukaladhvani÷ kalamidaæ saægÅtakaæ yo«itÃm ÃÓvaryaæ divasairdvijo 'miyatÅæ bhÆmiæ samÃropita÷ // 517 //
atra, ekasyaiva hÃnopÃdÃnayoravivak«itatvÃt na parivtti÷ //
(sÆ- 182)
##
pak«adharmÃnvayavyatirekitvena trirÆpo hetu÷ sÃdhanam /
dharmiïi, ayogavyavacchedo vyÃpakasya sÃdhyatvam /
yathà yatraità laharÅcalÃcaladÓo vyÃpÃrayanti bhruvaæ yat tatraiva patanti saætatamamÅ marmaspÓo mÃrgaïÃ÷ /
taccakrÅktacÃpama¤citaÓarapreÇkhatkara÷ krodhano dhÃvatyagrata eva ÓÃsanadhara÷ satyaæ sadÃsÃæ smara÷ // 518 //
sÃdhyasÃdhanayo÷ paurvÃparyavikalpe na kiæcidvaicitryamiti na tathà darÓitam //
(sÆ- 183)
##
arthÃdviÓe«yasya /
udÃharaïam-- mahaujaso mÃnadhanà dhanÃrcità dhanurbhta÷ saæyati labdhakÅrtaya÷ /
na saæhatÃstasya na bhedavttaya÷ priyÃïi vächantyasubhi÷ samÅhitum // 519 //
yadyapyapu«ÂÃrthasya do«atÃbhidhÃnÃttannirÃkaraïena pu«ÂÃrthasvÅkÃra÷ kta÷, tathÃpyekani«Âhatvena bahÆnÃæ viÓe«aïÃnÃmevamupanyÃse vaicitryamityalaækÃramadhye gaïita÷ //
(sÆ- 184)
##
nigƬhamapi vastuno rÆpaæ kathamapi prabhinnaæ kenÃpi vyapadeÓena yadapahnÆyate sà vyÃjokti÷ /
na cai«Ãpahnuti÷ praktÃpraktobhayani«Âhasya sÃmyasyehÃsaæbhavÃt /
udÃharaïam-- ÓailendrapratipÃdyamÃnagirijÃhastopagƬhollasad-- romäcÃdivisaæ«ÂhulÃkhilavidhivyÃsaÇgabhaÇgÃkula÷ /
hà Óaityaæ tuhinÃcalasya karayorityÆcivÃn sasmitaæ ÓailÃnta÷puramÃtmaï¬alagaïaird«Âo 'vatÃdva÷ Óiva÷ // 520 //
atra pulakavepathÆ sÃcikarÆpatayà prastau ÓaityakÃraïatayà prakÃÓitatvÃdapalapitasvarÆpau vyÃjoktiæ prayojayata÷ //
(sÆ- 185)
##
pramÃïÃntarÃvagatamapi vastu Óabdena pratipÃditaæ prayojanÃntarÃbhÃvÃt sadÓavastvantaravyavacchedÃya yat paryavasyati sà bhavetparisaækhyà /
atra ca kathanaæ praÓnapÆrvakaæ tadanyathà va parid«Âam /
tathÃ, ubhayatra vyapohyamÃnasya pratÅyamÃnatà vÃcyatvaæ ceti catvÃro bhedÃ÷ /
krameïodÃharaïam-- kimÃsevya puæsÃæ savidhamanavadyaæ dyusarita÷ kimekÃnte dhyeyaæ caraïayugalaæ kaustubhabhta÷ /
kimÃrÃdhyaæ puïyaæ kimabila«aïÅyaæ ca karuïà yadÃsaktyà ceto niravadhivimuktyai prabhavati // 521 //
kiæ bhÆ«aïaæ sud¬hamatra yaÓo na ratnaæ kiæ kÃryamÃryacaritaæ suktaæ na do«a÷ /
kiæ cak«urapratihataæ dhi«aïà na netraæ jÃnÃti kastvadapara÷ sadasadvivekam // 522 //
kauÂilyaæ kacanicaye karacaraïÃdharadale«u rÃgaste /
kÃÂhinyaæ kucayugale taralatvaæ nayanayorvasati // 523 //
bhaktirbhave na vibhave vyasanaæ ÓÃstre na yuvatikÃmÃstre /
cintà yaÓasi na vapu«i prÃya÷ paridÓyate mahatÃm // 524 //
(sÆ- 186)
##
uttaramuttaraæ prati yathottaram /
udÃharaïam-- jitendriyatvaæ vinayasya kÃraïaæ guïaprakar«o vinayÃdavÃpyate /
guïaprakar«eïa jano 'nurajyate janÃnurÃgaprabhavà hi saæpada÷ // 525 //
"hetumatà saha hetorabhidhÃnamabhedato hetu÷" /
iti hetvalaækÃro na lak«ita÷ /
ÃyurghtamityÃdirÆpo hye«a na bhÆ«aïatÃæ kadÃcidarhati vaicitryÃbhÃvÃt /
aviralakamalavikÃsa÷ sakalÃlimadaÓva kokilÃnanda÷ /
ramyo 'yameti saæprati lokotkaïÂhÃkara÷ kÃla÷ // 526 //
ityatra kÃvyarÆpatÃæ komalÃnuprÃsamahimnaiva samÃmnÃsi«urna punarhetvalaækÃrakalpanayeti pÆrvoktakÃvyaliÇgameva hetu÷ //
(sÆ- 187)
##
##
arthayorekakriyÃmukhena parasparaæ kÃraïatve sati, anyonyanÃmÃ, alaækÃra÷ /
udÃharaïam-- haæsÃïaæ sarohiæ sirÅ sÃrijjai aha sarÃïa haæsehiæ /
aïïoïïaæ via ee appÃïïaæ ïavara garuanti // 527 //
atrobhaye«Ãmapi parasparajanakatà mitha÷ÓrÅsÃratÃsaæpÃdanadvÃreïa //
(sÆ- 188)
##
##
prativacanopalambhÃdeva pÆrvavÃkyaæ yatra kalpyate tadekaæ tÃvaduttaram /
udÃharaïam-- vÃïiaa hatthidantà kutto amhÃïa vagghakittÅ a /
jÃva luliÃlaamuhÅ gharammi parisakkae soïhà // 528 //
hastidantavyÃdhrakttÅnÃmahamarthÅ tÃ÷, mÆlyena prayaccheti kreturvacanam amunà vÃkyena samunnÅyate /
na caitat kÃvyaliÇgam uttarasya tÃdrÆpyÃnupapatte÷ /
nahi praÓnasya prativacanaæ janako hetu÷ /
nÃpÅdamanumÃnam ekadharmini«Âhatayà sÃdhyasÃdhanayoranirdeÓÃdityalaækÃrÃntarÃmevottaraæ sÃdhÅya÷ /
praÓnÃdanantaraæ lokÃtikrÃntagocaratayà yat asaæbhÃvyarÆpaæ prativajanaæ syÃt tat aparamuttaram /
anayoÓva sakdupÃdÃne na cÃrutÃpratÅtirityasakdityuktam /
udÃharaïam-- kà visamà devvagaÅ kiæ laddhaæ jaæ jaïo guïaggÃhÅ /
kiæ sokhkhaæ sukalattaæ kiæ dukkhaæ jaæ khalo loo // 529 //
praÓnaparisaækhyÃyÃmanyavyapohe, eva tÃtparyam /
iha tu vÃcye, eva viÓrÃntirityanayorviveka÷ //
(sÆ- 189)
##
##
kuto 'pi, ÃkÃrÃdiÇgitÃdvà sÆk«mastÅk«ïamatisaævedya÷ /
udÃharaïam-- vaktrasyandisvedabinduprabandhaird«Âvà bhinnaæ kuÇkumaæ kÃpi païÂhe /
puæstvaæ tanvyà vyajjayantÅ vayasyà smitvà pÃïau kha¬galekhÃæ lilekha // 530 //
atra, Ãktimavalokya kayÃpi vitarkitaæ puru«Ãyitam asilatÃlekhanena vaidagdhyÃdabhivyaktimupanÅtam /
puæsÃmeva kpÃïapÃïità yogyatvÃt /
yathà và saæketakÃlamanasaæ viÂaæ j¤Ãtvà vidagdhayà /
Å«annetrÃrpitÃkÆtaæ lÅlÃpajhaæ nimÅlitam // 531 //
atra jij¤Ãsita÷ saæketakÃla÷ kayÃcidiÇgitamÃtreïa vidito niÓÃsamayaÓaæsinà kamalanimÅlanena lÅlayà pratÅpÃdita÷ //
(sÆ- 190)
##
para÷ paryantabhÃga÷, avadhiryasya dhÃrÃdhirohitayà tatraivotkar«asya viÓrÃnte÷ /
udÃharaïam-- rÃjye sÃraæ vasudhà vasudhÃyÃæ puraæ pure saudham /
saudhe talpaæ talpe varÃÇganÃnaÇgasarvasvam // 532 //
(sÆ- 191)
##
iha yaddeÓaæ karaïam taddeÓameva kÃryamutpadyamÃnaæ d«Âam yathà dhÆmÃdi /
yatra tu hetuphalarÆpayorapi dharmayo÷ kenÃpyatiÓayena nÃnÃdeÓatayà yugapadavabhÃsanam sà tayo÷ svabhÃvotpannaparasparasaægatityÃgÃt asaægati÷ /
udÃharaïam-- jassea vaïo tassea veaïà bhaïai taæ jaïo aliaæ /
dantakkhaaæ avole bahÆe veaïà savattÅïaæ // 533 //
e«Ã ca virodhabÃdhinÅ na virodha÷«a bhinnÃdhÃratayaiva dvayoriha virodhitÃyÃ÷ pratibhÃsÃt /
virodhe tu virodhitvam ekÃÓrayani«Âhamanuktamapi paryavasitam apavÃdavi«ayaparihÃreïotsargasya vyavasthite÷ /
tathà caivaæ nidarÓitam //
(sÆ- 192)
##
sÃdhanÃntaropaktena kartrà yad akleÓena kÃryamÃrabdhaæ samÃdhÅyate sa samÃdhirnÃma /
udÃharaïam-- mÃnamasyà nirÃkartuæ pÃdayorme pati«yata÷ /
upakÃrÃya di«ÂyedamudÅrïaæ ghanagarjitam // 534 //
(sÆ- 193)
##
idamanayo÷ ÓlÃghyamiti yogyatayà saæbandhasya niyatavi«ayamadhyavasÃnaæ cettadà samam tat sadyoge 'sadyoge ca /
udÃharaïam-- dhÃtu÷ ÓilpÃtiÓayanika«asthÃname«Ã mgÃk«Å rÆpe devo 'pyayamanupamo dattapatra÷ smarasya /
jÃtaæ daivÃtsadÓamanayo÷ saægataæ yat tadeta- cchÇgÃrasyopanatamadhunà rÃjyamekÃtapatram // 535 //
citraæ citraæ bata bata mahaccitrametadvicitraæ jÃto daivÃducitaracanÃsaævidhÃtà vidhÃtà /
yannimbÃnÃæ pariïataphalasphÅtirÃsvÃdanÅyà yaccaitasyÃ÷ kavalanakalÃkovida÷ kÃkaloka÷ // 536 //
(sÆ- 194)
##
##
dvayoratyantavilak«aïatayà yat anupapadyamÃnatayaiva yoga÷ pratÅyatejhr1Âa yacca kiæcidÃrabhamÃïa÷ kartà kriyÃyÃ÷ praïÃÓÃt na kevalamabhÅ«Âaæ yat phalaæ na labheta yÃvadaprÃrthitamapyanarthaæ vi«ayamÃsÃdayet jhr2Âa tathà satyapi kÃryasya kÃraïarÆpÃnukÃre tat tayorguïau kriye ca parasparaæ viruddhatÃæ vrajata÷ jhr3k«4Âa sa samavipayaryÃtmà catÆrÆ«o vi«ama÷ /
krameïodÃharaïam-- ÓirÅ«Ãdapi mdvaÇgÅ kveyamÃyatalocanà /
ayaæ kva ca kukÆlÃgnikarkaÓo madanÃnala÷ // 537 //
siæhikÃsutasaætrasta÷ ÓaÓa÷ ÓÅtÃÓumÃÓrita÷ /
jagrase sÃÓrayaæ tatra tamanya÷ siæhikÃsuta÷ // 538 //
sadya÷ karasparÓamavÃpya citraæ raïe raïe yasya kpÃïalekhà /
tamÃlanÅlà ÓaradindupÃï¬u yaÓastrilokyÃbharaïaæ prasÆtai // 539 //
Ãnandamamandamimaæ kuvalayadalalocane dadÃsi tvam /
virahastvayaiva janitastÃpayatitarÃæ ÓarÅraæ me // 540 //
atrÃnandadÃnaæ ÓalÅlatÃpena virudhyate /
evam vipulena sÃgaraÓayasya kuk«iïà bhuvanÃni yasya papire yugak«aye /
madavibhramÃsakalayà pape puna÷ sa purastriyaikatamayaikayà dÓà // 541 //
ityÃdÃvapi vi«amatvaæ yathÃyogamavagantavyam //
(sÆ- 195)
##
ÃÓritam Ãdheyam ÃÓrayastadÃdhÃra÷, tayormahatorapi vi«aye tadapek«ayà tanÆ, apyÃÓrayÃÓrayiïau prastutavastuprakar«avivak«ayà yathÃkramaæ yat adhikataratÃæ vrajata÷, tadidaæ dvividham adhikaæ nÃma /
krameïodÃharaïam-- aho viÓÃlaæ bhÆpÃla bhuvanatritayodaram /
mÃti mÃtumaÓakyo 'pi yaÓorÃÓiryadatra te // 542 //
yugÃntakÃlapratisaæhtÃtmano jaganti yasyÃæ savikÃÓamÃsata /
tanau mamustatra na kaiÂabhadvi«astapodhanÃbhyÃgamasaæbhavà muda÷ // 543 //
(sÆ- 196)
##
nyakktiparamapi vipak«aæ sÃk«ÃnnirasitumaÓaktena kenÃpi yat tameva pratipak«amutkar«ayituæ tadÃÓritasya tiraskaraïam tat anÅkapratinidhitulyatvÃt pratyanÅkamabhidhÅyate /
yathÃ, anÅke, abhiyojye tatpratinidhÅbhÆtamaparaæ mƬhatayà kenacidabhiyujyate tatheha pratiyogini vijeye tadÅyo 'nyo vijÅyate, ityartha÷ /
udÃharaïam-- tvaæ vinirjitamanobhavarÆpa÷ sà ca sundara bhavatyanuraktà /
pa¤cabhiryugapadeva ÓaraistÃæ tÃpayatyanuÓayÃdiva kÃma÷ // 544 //
yathà và yasya kiæcidapakartumak«ama÷ kÃyanigrahakhÅtavigraha÷ /
kÃntavaktrasadÓÃktiæ ktÅ rÃhurindumadhunÃpi bÃdhate // 545 //
inderatra tadÅyatà saæbandhisaæbandhÃt //
(sÆ- 197)
##
sahajam Ãgantukaæ và kimapi sÃdhÃraïaæ yat lak«aïam taddvÃreïa yat kiæcit kenacidvastu vastusthityaiva balÅyastÃyà tirodhÅyate tat mÅlitamiti dvidhà smaranti /
krameïodÃharaïam-- apÃÇgatarale dÓau madhuravakravarïà giro vilÃsabharamantharà gatiratÅva kÃntaæ mukham /
iti sphuritamaÇgake mgadÓa÷ svato lÅlayà tadatra na madodaya÷ ktapado 'pi saælak«yate // 546 //
atra dktaralatÃdikamaÇgasya liÇgaæ svÃbhÃvikam sÃdhÃraïaæ ca mahodayena tatrÃpyetasya darÓanÃt /
ye kandarÃsu nivasanti sadà himÃdrestvatpÃtaÓaÇkitadhiyo vivaÓà dvi«aste /
apyaÇgamutpulakamudvahatÃæ sakampaæ te«Ãmaho bata bhiyÃæ na budho 'pyabhij¤a÷ // 547 //
atra tu sÃmarthyÃdavasitasya Óaityasya, ÃgantukatvÃttatprabhavayorapi kampapulakayostÃdrÆpyaæ samÃnatà ca bhaye«vapi tayorupalak«itatvÃt //
(sÆ- 198)
##
pÆrva pÆrvaæ prati yathottarasya vastuno vÅpsayà viÓe«aïabhÃvena yat sthÃpanaæ ni«edho và saæbhavati sà dvidhà budhairekÃvalÅ bhaïyate /
krameïodÃharaïam-- purÃïi yasyÃæ savarÃÇganÃni varÃÇganà rÆpapÆrasktÃÇgya÷ /
rÆpaæ samunmÅlitasadvilÃsam astraæ vilÃsa÷ kusumÃyudhasya // 548 //
na tajjalaæ yanna sucÃrupaÇkajaæ na paÇkajaæ tat yadalÅna«aÂpadam /
na «aÂmado 'sau kalagu¤jito na yo na gu¤jitaæ tanna jahÃra yanmana÷ // 549 //
pÆrvatra purÃïÃæ varÃÇganÃ÷ tÃsÃmaÇgaviÓe«aïamukhena rÆpam tasya vilÃsÃ÷, te«Ãmapyastramityamunà krameïa viÓe«aïaæ vidhÅyate /
uttaratra prati«edhe 'pyevaæ yojyam //
(sÆ- 199)
##
ya÷ padÃrtha÷ kenacidÃkÃreïa niyata÷, yadà kadÃcit anubhÆto 'bhÆt sa kÃlÃntare smtipratibodhÃdhÃyini tatsamÃne vastuni d«Âe sati yat tathaiva smaryate tat bhavet smaraïam /
udÃharaïam-- nimnanÃbhikuhare«u yadambha÷ plÃvitaæ caladÓÃæ laharÅbhi÷ /
tadbhavai÷ kuharutai÷ suranÃrya÷ smÃritÃ÷ suratakaïÂharutÃnÃm // 550 //
yathà và karajuagahiajasoÃtthaïamuhaviïivesiÃharapu¬assa /
samariapa¤cajaïïassa ïamaha kaïhassa romäcaæ // 551 //
(sÆ- 200)
##
taditi anyat aprÃkaraïikaæ nirdiÓyate /
tena samÃnam arthÃdiha prÃkaraïikam ÃÓrÅyate /
tasya tathÃvidhasya d«Âau satyÃæ yat aprÃkaraïikatayà saævedanam sa bhrÃntimÃn /
na ce«a rupakaæ prathamÃtiÓayoktirvà tatra vastuto bhramasyÃbhÃvÃt iha ca, arthÃnugamanena saæj¤ÃyÃ÷ pravtte÷ tasya spa«Âameva pratipannatvÃt /
udÃharaïam-- kapÃle mÃrjÃra÷ paya iti karÃn le¬hi ÓaÓina- starucchidraprotÃn bisamiti karÅ saækalayati /
ratÃnte talpasthÃn harati vanitÃpyaæÓukamiti prabhÃmattaÓvandro jagadidamaho viplavayati // 552 //
(sÆ- 201)
#<Ãk«epa upamÃnasya pratÅpamupameyatà /
tasyaiva yadi và kalpyà tiraskÃranibandhanam //133//>#
asya dhuraæ sutarÃmupameyameva vo¬huæ prau¬hamiti kaimarthyena yat upamÃnamÃk«ipyate yadapi tasyaivopamÃnatayà prasiddhasya, upamÃnÃntaravivak«ayÃnÃdarÃrthamupameyabhÃva÷ kalpyate tat upameyasyopamÃnapratikÆlavartitvÃt ubhayarÆpaæ pratÅpam /
krameïodÃharaïam-- lÃvaïyaukasi sapratÃpagarimaïyagresare tyÃginÃæ deva tvayyavanÅbharak«amabhuje ni«pÃdite vedhasà /
indu÷ kiæ ghaÂita÷ kime«a vihita÷ pÆ«Ã kimutpÃditaæ cintÃratnamado mudhaiva kimamÅ s«ÂÃ÷ kulak«mÃbhta÷ // 553 //
e ehi dÃva sundari kaïïaæ dÃÆïa suïasÆ vaaïijjaæ /
tujjha muheïa kisoari caædo ubhamijjai jaïeïa // 554 //
atra mukhenopamÅyamÃnasya ÓaÓina÷ svpataraguïatvÃt upamityani«pacyà "vaaïijjam' iti vacanÅyapadÃbhivyaÇgyastiraskÃra÷ /
kvacittu ni«pannaivopamitikriyÃ, anÃdaranibandhanam /
yathà garvamasaævÃhyamimaæ locanayugalena kiæ vahasi mugdhe /
santÅdÓÃni diÓi diÓi sara÷su nanu nÅlanalinÃni // 555 //
ihopameyÅkaraïamevotpalÃnÃmanÃdara÷ /
anayaiva rÅtyà yat asÃmÃnyaguïayogÃt nopamÃnabhÃvamapi, anubhÆtapÆrvi tasya tatkalpanÃyÃmapi bhavati pratÅpamiti pratyetavyam /
yathà ahameva guru÷ sudÃruïÃnÃmiti hÃlÃhala tÃta mà sma dpya÷ /
nanu santi bhavÃdÓÃni bhÆyo bhuvane 'smin vacanÃni durjanÃnÃm // 556 //
atra hÃlÃhatasyopamÃnatvamasaæbhÃvyamevopanibaddham //
(sÆ- 202)
##
atÃdÓamapi tÃdÓatayà vivak«ituæ yat aprastutÃrthena saæpktamaparityakranijaguïameva tadekÃtmatayà nibadhyate tat samÃnaguïanibandhanÃt sÃmÃnyam /
udÃharaïam-- malayajarasaviliptatanavo navahÃralatÃvibhÆ«itÃ÷ sitataradantapatraktavaktraruco rucirÃmalÃæÓukÃ÷ /
ÓaÓabhti vitatadhÃmni dhavalayati dharÃmavibhÃvyatÃæ gatÃ÷ /
priyavasatiæ prayÃnti sukhameva nirastabhiyo 'bhisÃrikÃ÷ // 557 //
atra prastutatadanyayoranyÆnÃnatiriktatayà nibaddhaæ dhavalatvamekÃtmatÃhetu÷, ata eva pthagbhÃvena na tayorupalak«aïam /
yathà và vetratvacà tulyarucÃæ vadhunÃæ karïÃgrato gaï¬atalÃgatÃni /
bhÇgà sahelaæ yadi nÃpati«yan ko 'vedayi«yannavacampakÃni // 558 //
atra nimittÃntarajanitÃpi nÃnÃtvapratÅti÷ prathamapratipannamabhedaæ na vyudasitumutsahate pratÅtatvÃttasya pratÅteÓva bÃdÃyogÃt //
(sÆ- 203)
##
##
prasiddhÃdhÃraparihÃreïa yat Ãdheyasya viÓi«ÂÃ sthitirabhidhÅyate sa prathamo viÓe«a÷ /
udÃharaïam-- divamapyupayÃtÃnÃmÃkalpamanalpaguïagaïà ye«Ãm /
ramayanti jaganti gira÷ kathamiha kavayo na te vandyÃ÷ // 559 //
ekamapi vastu yat ekenaiva svabhÃvena yugapadanekatra vartate sa dvitÅya÷ /
udÃharaïam-- sà vasai tujjha hiae sà ccia acchÅsu sà a vaaïeÓu /
ahnÃrisÃïa sundara osÃso kattha pÃvÃïaæ // 560 //
yadapi kiæcidrabhaseta, ÃrabhamÃïastenaiva yatnenÃÓakyapari kÃryÃntaramÃrabhate so 'paro viÓe«a÷ /
udÃharaïam-- sphuradadbhutarÆpamutpratÃpajvalanaæ tvÃæ sjatÃnavadyavidyam /
vidhinà sasje navo manobhÆrbhuvi satyaæ savità bhaspatiÓva // 561 //
yathà và ghiïÅ saciva÷ sakhÅ mitha÷ priyaÓi«yà lalite kalÃvidhau /
karuïÃvimukhena mtyunà haratà tvÃæ bata kiæ na me hnam // 562 //
sarvatra, evaævidhavi«aye 'tiÓayoktireva prÃïatvenÃvati«Âhate tÃæ vinà prÃyeïÃlaækÃratvÃyogÃt /
ata evoktam "sai«Ã sarvatra vakroktiranayÃrtho vibhÃvyate /
yatno 'syÃæ kavinà kÃrya÷ ko 'laækÃro 'nayà vinÃ" //
iti //
(sÆ- 204)
##
vastu tiraskatanijarÆpaæ kenÃpi samÅpagatena praguïayà svaguïasaæpadoparaktaæ tatpratibhÃsamevayatsamÃsÃdayati sa tadguïa÷, tasyÃpraktasya guïo 'trÃstÅti /
udÃharaïam-- viminnavarïà garu¬Ãgrajena sÆryasya rathyÃ÷ parita÷ sphurantyà /
ratnai÷ punaryatra rucà rucaæ svÃmÃninyire vaæÓakarÅranÅlai÷ // 563 //
atra ravituragÃpek«ayà garu¬Ãgrajasya tadapek«ayà ca harinmaïÅnÃæ praguïavarïatà //
(sÆ- 205)
##
yadi tu tadÅyaæ varïaæ saæbhantyÃmapi yogyatÃyÃm idaæ nyÆnaguïaæ na ghïÅyÃt tadà bhavedatadguïo nÃma /
udÃharaïam-- dhavalosi jaha vi sundara taha vi tue majjha ra¤jiaæ hiaaæ /
rÃabharapie vi hiae suhaa ïihitto ïa rattosi // 564 //
atrÃtiraktenÃpi manasà saæyukto na raktatÃmupagata ityatadguïa÷ /
kiæca taditi apraktam asyeti ca praktamatra nirdiÓyate /
tena yat apraktasya rÆpaæ praktena kuto 'pi nimittÃt nÃnuvidhÅyate so 'tadguïa ityapi pratipattavyam /
yathà gÃÇgamambu sidamambu yÃmunaæ kajjalÃbhamubhayatra majjata÷ /
rÃjahaæsa tava saiva Óubhratà cÅyate na ca na cÃpacÅyate // 565 //
(sÆ- 206)
##
##
yenopÃyena yat ekenopakalpitam tasyÃnyena jigÅ«utayà tadupÃyakameba yat anyathÃkaraïam sa sÃdhitavastuvyÃhatihetutvÃt vyÃghÃta÷ /
udÃharaïam-- dÓà dagdhaæ manasijaæ jÅvayanti dÓaiva yÃ÷ /
virÆpÃk«asya jayinÅstÃ÷ stuve vÃmalocanÃ÷ // 566 //
(sÆ- 207)
##
ete«Ãæ samanantaramevoktasvarÆpÃïÃæ yathÃsaæbhavamanyonyanirapek«atayà yat ekatra ÓabdabhÃge eva, arthavi«aye, eva, ubhayatrÃpi vÃ, avasthÃnam sÃ, ekÃrthasamavÃyasvabhÃvà saæs«Âi÷ /
tatra ÓabdÃlaækÃrasaæs«Âiryathà vadanasaurabhalobhaparibhramadbhramarasaæbhramasaæbhtaÓobhayà /
calitayà vidadhe kalamekhalÃkalakalo 'lakaloladÓÃnyayà // 567 //
arthÃlaækÃrasaæs«Âistu limpatÅva tamo 'ÇgÃni var«atÅväjanaæ nabha÷ /
asatpuru«aseveva d«ÂirviphalatÃæ gatà // 568 //
pÆrvatra parasparanirapek«au yamakÃnuprÃsau saæs«Âiæ prayojayata÷, uttaratra tu tathÃvidhe, upamotprek«e /
ÓabdÃrthÃlaækÃrayostu saæs«Âi÷ /
so ïatthi ettha gÃme jo eaæ mahamahantalÃaïïaæ /
taruïÃïa hiaalƬiæ parisakkantÅæ ïivÃrei // 569 //
atrÃnuprÃso rÆpakaæ cÃnyonyÃnapek«e /
saæsargaÓva tayorekatra vÃkye chandasi và samavetatvÃt //
(sÆ- 208)
##
ete, eva yatrÃtmani, anÃsÃditasvatantrabhÃvÃ÷ parasparam anugrÃhyÃnugrÃhakatÃæ dadhati sa e«Ãæ saækÅryamÃïasvarÆpatvÃt saækara÷ /
udÃharaïam-- Ãtte sÅmantaratne marakatini hte hematÃÂaÇkapatre luptÃyÃæ mekhalÃyÃæ jhaÂiti maïitulÃkoÂiyugme ghÅte /
Óoïaæ bimbo«ÂhakÃntyà tvadarimgadÓÃmitvarÅïÃmaraïye rÃjan gu¤jÃphalÃnÃæ sraja iti Óabarà naiva hÃraæ haranti // 570 //
atra tadguïamapek«ya bhrÃntimatà prÃdurbhÆtam tadÃÓrayeïa ca tadguïa÷ sacetasÃæ prabhÆtacamatktinimittamityanayoraÇgÃÇgibhÃva÷ /
yathà và jaÂÃbhÃbhirmÃbhi÷ karadhtakalaÇkÃk«avalayo viyogivyÃpatteriva kalitavairÃgyaviÓada÷ /
paripreÇkhattÃrÃparikarakapÃlÃÇkitatale ÓaÓÅ bhasmÃpÃï¬u÷ pitvana iva vyomni carati // 571 //
upamà rÆpakam utprek«Ã Óle«aÓveti catvÃro 'tra pÆrvavat aÇgÃÇgitayà pratÅyante /
kalaÇka evÃk«avalayamiti rÆpakaparigrahe karadhtatvameva sÃdhakapramÃïatÃæ pratipadyate /
asya hi rÆpakatve tirohitakalaÇkarÆpam ak«avalayameva mukhyatayÃvagamyate tasyaiva ca karagrahaïayogyatÃyÃæ sÃrvatrikÅ prasiddhi÷ /
Óle«acchÃyayà tu kalaÇkasya karadhÃraïam asadeva pratyÃsacyÃ, upacarya yojyateÓaÓÃÇkena kevalaæ kalaÇkasya mÆrtyaiva, udvahanÃt /
kalaÇko 'k«avalayamiveti tu, apamÃyÃæ kalaÇkasya, utkaÂatayà pratipatti÷ /
na cÃsya karadhtatvaæ tacvato 'stÅti mukhye 'pyupacÃra eva Óaraïaæ syÃt /
evaærÆpaÓva saækara÷ ÓabdÃlaækÃrayorapi paridÓyate /
yathà rÃjati taÂÅyamabhihatadÃnavarÃsÃtipÃtisÃrÃvanadÃ÷ gajatà ca yÆthamaviratadÃnavarà sÃtipÃti sÃrà vanadà // 572 //
atra yamakamanulomapratilomaÓva citrabheda÷ pÃdadvayagate parasparÃpek«e /
(sÆ- 209)
##
dvayorbahÆnÃæ vÃ, alaækÃrÃïÃmekatra kamÃveÓe 'pi virodhÃt na yatra yugapadavasthÃnam na caikatarasya parigrahe sÃdhakam taditarasya và parihÃre bÃdhakamasti yainaikatara eva parighyeta sa niÓvayÃbhÃvarÆpo dvitÅya÷ saækara÷ samuccayena saækarasyaivÃk«epÃt /
udÃharaïam-- jaha gahiro jaha raaïaïibbharo jaha a ïimmalacchÃo /
taha kiæ vihiïà eso sarasavÃïÅo jalaïihÅ ïa kio // 573 //
atra samudre prastute viÓe«aïasÃmyÃdaprastutÃrthapratÅte÷ kimasau samÃsokti÷ kim abdheraprastutasya mukhena kasyÃpi tatsamaguïatayà prastutasya pratÅte÷, iyamaprastutapraÓaæsÃ, iti saædeha÷ /
yathà và nayanÃnandadÃyÅndorbimbametatprasÅdati /
adhunÃpi niruddhÃÓamavighÅrïamidaæ tama÷ // 574 //
atra kiæ kÃmasyoddÅpaka÷ kÃlo vartate, iti bhahgyantareïÃbhidhÃnÃt paryÃyoktam uta vadansyendubimbatayÃ, adhyavasÃnÃt atiÓayokti÷ kiæ vÃ, etaditi vaktraæ nirdiÓya tadrÆpÃropavaÓÃt rÆpakam atha và tayo÷ samuccayavivak«ÃyÃæ dÅpakam atha và tulyayogità kimuprade«asamaye viÓe«aïasÃmyÃdÃnanasyÃvagatau samÃkokti÷, Ãhosvit mukhanairmalyaprastÃvÃt aprastutapraÓaæsÃ, iti bahÆnÃæ saædehÃdayameva saækara÷ /
yatra tu nyÃyado«ayoranyatarasyÃvatÃra÷, tatra, ekatarasya niÓvayÃt na saæÓaya÷ /
nyÃyaÓva sÃdhakatvam anukÆlatà do«o 'pi bÃdhakatvaæ pratikÆlatà /
tatra saubhÃgyaæ vitanoti vaktraÓaÓino jyotsneva hÃsadyuti÷ // 575 //
ityatra mukhyatayÃ, avagamyamÃnà hÃsadyutirvaktre, evÃnukÆlya bhajate, ityÆpamÃyÃ÷ sÃdhakam ÓaÓinà tu na tathà pratikÆleti rÆpakaæ prati tasyà abÃdhakatà /
vaktrendau tava satyayaæ yadapara÷ ÓÅtÃæÓurabhyudyata÷ // 576 //
ityÃtrÃparatvamindoranuguïaæ na tu vaktrasya pratikÆlamiti rÆpakasya sÃdhakatÃæ pratipadyate na tÆpamÃyà bÃdhakatÃm /
rÃjanÃrÃyaïaæ lak«mÅstvÃmÃliÇgati nirbharam // 577 //
ityatra punarÃliÇganamupamÃæ nirasyati sadÓaæ prati parapreyasÅprayuktasyÃliÇganasyÃsaæbhavÃt /
pÃdÃmbujaæ bhavatu no vijayÃya ma¤ju- majjÅraÓijjitamanoharamambikÃyÃ÷ // 578 //
ityatra ma¤jÅraÓi¤jitam ambuje pratikÆlam asaæbhavÃditi rÆpakasya bÃdhakam na tu pÃde 'nukÆlamityupamÃyÃ÷ sÃdhakamamidhÅyate vidhyupamardino bÃdhakasya tadapek«ayotkaÂatvena pratipatte÷ /
evamanyatrÃpi sudhÅbhi÷ parÅk«yam //
(sÆ- 210)
##
abhinne, eva pade sphuÂatayà yat ubhÃvapi ÓabdÃrthÃlaækÃrau vyavasthÃæ samÃsÃdayata÷ so 'pyapara÷ saækara÷ /
udÃharaïam-- spa«ÂollasatkiraïakesarasÆryabimbavistÅrïakarïikamatho divasÃravindam /
Óli«ÂëÂadigdalakalÃpamukhÃvatÃrabaddhÃndhakÃramadhupÃvali saæcukoca // 579 //
atra, ekÃpadÃnupravi«Âau rÆpakÃnuprÃsau //
(sÆ- 211)
##
tadayamanugrÃhyÃnugrÃhakatayà saædehena, ekapadapratipÃdyatayà ca vyavasthitatvÃttriprakatÃra eva saækaro vyÃkta÷ /
prakÃrÃntareïa tu na Óakyo vyÃkartum ÃnantyÃttatprabhedÃnÃmiti pratipÃditÃ÷ ÓabdÃrthomayagatatvena traividhyaju«o 'laækÃrÃ÷ //
kuta÷ punare«a niyamo yadete«Ãæ tulye 'pi kÃvyaÓobhÃtiÓayahetutve kaÓvidalaækÃra÷ Óabdasya kaÓvidarthasya kaÓviccobhayasya, iti cet uktamatra yathà kÃvye do«aguïÃlaækÃrÃïÃæ ÓabdÃrthobhayagatatvena vyavakthÃyÃmanvayavyatirekÃveva prabhavata÷, nimittÃntarasyÃbhÃvÃt tataÓva yo 'laækÃro yadÅyÃnvayavyatirekÃvanuvidhatte sa tadalaækÃro viyavasthÃpyate, iti /
evaæ ca yathà punaruktavadÃbhÃsa÷ paraæparitarÆpakaæ cobhayorbhÃvÃbhÃvÃnuvidhÃyitayÃ, ubhayÃlaækÃrau tathà ÓabdahetukÃrthÃntaranyÃsaprabhtayo 'pi dra«ÂavyÃ÷ /
arthasya tu tatra vaicitryam utkaÂatayà pratibhÃsate, iti vÃcyÃlaækÃramadhye vastusthitimanapek«yaiva lak«itÃ÷ /
yo 'laækÃro yadÃÓrita÷ sa tadalaækÃra ityapi kalpanÃyÃm anvayavyatirekÃveva samÃÓrayitavyau /
tadÃÓrayaïamantareïa viÓi«ÂasyÃÓrayÃÓrayibhÃvasyÃbhÃvÃdityalaækÃrÃïÃæ yathoktanimitta /
eva parasparavyatireko jyÃyÃn //
(sÆ- 212)
##
tathÃhi--anuprÃsasya prasiddhyabhÃvo vaiphalyaæ vttivirodha iti ye trayo do«Ã÷, te prasiddhiviruddhatÃm apu«ÂÃrthatvam pratikÆlavarïatÃæ ca yathÃkramaæ na vyatikrÃmanti tatsvabhÃvatvÃt krameïodÃharaïam-- cakrÅ cakrÃrapaÇktiæ harirapi ca haran dhÆrjaÂirdhÆrdhvajÃgrÃ- nak«aæ nak«atranÃtho 'rÆïamapi varuïa÷ kÆbarÃgraæ kubera÷ /
raæha÷ saægha÷ surÃïÃæ jagadupaktaye nityayuktasya yasya stauti prÅtiprasanno 'nvahamahimaruce÷ so 'vatÃtsyandano va÷ // 580 //
atra kartkarmapratiniyamena stuti÷, anuprÃsÃnurodhenaiva ktà na purÃïetihÃsÃdi«u tathà pratÅteti prasiddhivirodha÷ //
bhaïa taruïi ramaïamandiramÃnandasyandisundarendumukhi /
yadi sallÅlollÃpini gacchasi tat kiæ tvadÅyaæ me // 581 //
anaïuraïanmaïimekhalamavirataÓi¤jÃnama¤juma¤jÅram /
parisaraïamaraïe raïaraïakamakÃraïaæ kurute // 582 //
atra vÃcyasya vicintyamÃnaæ na kiæcidapi cÃrutvaæ pratÅyate, ityapu«ÂÃrthataivÃnuprÃsasya vaikalyam //
akuïÂhotkaïÂhayà (582 a) iti /
atra ÓÇgÃre paru«avarïìambara÷ pÆrvoktarÅtyà virudhyate, iti paru«ÃnuprÃso 'tra pratikÆlavarïataiva vttivirodha÷ //
yamakasya pÃdatrayagatatvena yamanamaprayuktatvaæ do«a÷ //
yathà bhujaÇgamasyeva maïi÷ sadambhà grÃhÃvakÅrïeva nadÅ sadambhÃ÷ /
durantatÃæ nirïayato 'pi janto÷ kar«anti ceta÷ prasabhaæ sadambhÃ÷ // 583 //
upamÃyÃm upamÃnasya jÃtipramÃïagatanyÆnatvam adhikatà và tÃdÓÅ, anucitÃrthatvaæ do«a÷, dharïÃÓraye tu nyÆnÃdhikatve yathÃkramaæ hÅnapadatvamadhikapadatvaæ ca na vyabhicarata÷ //
krameïodÃharaïam-- caï¬Ãlairiva yu«mÃbhi÷ sÃhasaæ paramaæ ktam // 584 //
vahnisphuliÇga iva bhÃnurayaæ cakÃsti // 585 //
ayaæ pajhÃsanÃsÅnaÓvakravÃko virÃjate /
yugÃdau bhagavÃn vedhà vinirmitsuriva prajÃ÷ // 586 //
pÃtÃlamiva te nÃbhi÷ stanau k«itidharopamau /
veïÅdaï¬a÷ punarayaæ kÃlindÅpÃtasaænibha÷ // 587 //
atra caï¬ÃlÃdibhirupamÃnai÷ prastuto 'rtho 'tyarthameva kadarthita ityanucitÃrthatà //
sa munirlächito mau¤jyà k«ïÃjinapaÂaæ vahan /
vyarÃjannÅlajÅmÆtabhÃgÃÓli«Âa ivÃæÓumÃn // 588 //
atropamÃnasya mau¤jÅsthÃnÅyasta¬illak«aïo dharma÷ kenÃpi padena na pratipÃdita iti hÅnapadatvam //
sa pÅtavÃsÃ÷ praghÅtaÓÃrÇgo manoj¤amÅmaæ vapurÃpa k«ïa÷ /
ÓatahradendrÃyudhavÃnniÓÃyÃæ saæsjyamÃna÷ ÓaÓineva megha÷ // 589 //
atropameyasya ÓaÇkhÃderanirdeÓe ÓaÓino grahaïamitiricyate, ityadhikapadatvam //
liÇgavacanabhedo 'pi, upamÃnopameyayo÷ sÃdhÃraïaæ cet dharmamanyarÆpaæ kuryÃt tadÃ, ekatarasyaiva taddharmasamanvayÃvagate÷ saviÓe«aïasyaiva tasyopamÃnatvamupameyatvaæ và pratÅyamÃnena dharmeïa pratÅyate, iti prakrÃntasyÃrthasya sphuÂamanirvÃhÃdasya bhagnaprakramarÆpatvam /
yathÃ-- cintÃratnamiva cayuto 'si karato dhiÇbhandabhÃgyasya me // 590 //
saktavo bhak«ità deva ÓuddhÃ÷ kulavadhÆriva // 591 //
yatra tu nÃnÃtve 'pi liÇgavacanayo÷ sÃmÃnyÃbhidhÃyi padaæ svarupabhedaæ nÃpadyate na tatraitaddÆ«aïÃvatÃra÷, ubhayathÃpi, asya, anugamak«amasvabhÃvatvÃt /
yathà guïairanarghyai÷ prathito ratnairiva mahÃrïava÷ // 592 //
tadve«o 'sadÓo 'nyÃbi÷ strÅbirmadhuratÃbhta÷ /
dadhate sma parÃæ ÓobhÃæ tadÅyà vibhramà iva // 593 //
kÃlapuru«avidhyÃdibhede 'pi na tathà pratÅtiraskhalitarÆpatayà viÓrÃntimÃsÃdayatÅtyasÃvapi bhagnaprakramatayaiva vyÃpta÷ /
yathà atithiæ nÃma kÃkutsthÃt putramÃpa kumudvatÅ /
paÓvimÃt yÃminÅyÃmÃt prasÃdamiva cetanà // 594 //
atra cetanà prasÃdamÃpnoti na punarÃpeti kÃlabheda÷ /
pratyagramajjanaviÓe«aviviktamÆrti÷ kausumbharÃgarucirasphuradaæÓukÃntà /
vibhrÃjase makaraketanamarcayantÅ bÃlapravÃlaviÂapaprabhavà lateva // 595 //
atra latà vibhrÃjate na tu vibhrÃjase, iti saæbodhyamÃnani«Âhasya parabhÃgasya, asaæbodhyamÃnavi«ayatayà vyatyÃsÃt puru«abheda÷ /
gaÇgeva pravahatu te sadaiva kÅrti÷ // 596 //
ityÃdau ca gaÇgà pravahati na tu pravahatu, iti, apravttapravartanÃtmano vidhe÷ /
evaæjÃtÅyakasya cÃnyasyÃrthasya, upamÃnagatasyÃsaæbhavÃdvidhyÃdibheda÷ //
nanu samÃnam uccÃritaæ pratÅyamÃnaæ và dharmÃntaramupÃdÃya paryavasitÃyÃm upamÃyÃm upameyasya praktadhamÃbisaæbandhÃnna kaÓvitkÃlÃdibhedo 'sti /
yatrÃpyupÃttenaiva sÃmÃnyadharmeïa, upamÃ, avagamyate yathà "yudhi«Âhira ivÃyaæ satyaæ vadati' iti tatra yudhi«Âhira iva satyavÃdyayaæ satyaæ vadatÅti pratipatsyÃmahe /
satyÃvÃdÅ satyaæ vadatÅti ca na paunaruktayam ÃÓaÇkanÅyam raipo«aæ pu«ïÃtÅtivat yudhi«Âhira iva satyavadanena satyavÃdyayamityarthÃvagamÃt /
satyametat kiæ tu sthite«u prayoge«u samarthanamidaæ na tu sarvathà niravadyam prastutavastupratÅtivyÃghÃtÃditi sacetasa evÃtra pramÃïam //
asÃdÓyÃsaæbavÃvapyupamÃyÃm anucitÃrthatÃyÃmeva paryavasyata÷ /
yathà grathnÃmi kÃvyaÓaÓinaæ vitatÃrtharaÓmim // 597 //
atra kÃvsya ÓaÓinÃ, arthÃnÃæ ca raÓmibhi÷ sÃdharmyaæ kutrÃpi na pratÅtamityanucitÃrthatvam /
nipeturÃsyÃdiva tasya dÅptÃ÷ Óarà dhanurmaï¬alamadhyabhÃja÷ /
jÃjvalyamÃnà iva vÃridhÃrà dinÃrdhabhÃja÷ parive«iïo 'rkÃt // 598 //
atrÃpi jvalantyo 'mbudhÃrÃ÷ sÆryamaï¬alÃt ni«patantyo na saæbhavantÅtyupanibadhyamÃno 'rtho 'naucityameva pu«ïÃti //
utprek«ÃyÃmapi saæbhÃvanaæ dhruvevÃdaya eva Óabdà vaktuæ sahante na yathÃÓabdo 'pi kevalasyÃsya sÃdharmyameva pratipÃdayituæ paryÃptatvÃt tasya cÃsyÃmavivak«itatvÃditi tatrÃÓaktirasyÃvÃcakatvaæ do«a÷ /
yathà udyayau dÅrghikÃgarbhÃt mukulaæ mecakotpalam /
nÃrÅlocanacÃturyaÓÇkÃsaækucitaæ yathà // 599 //
utprek«itamapi tÃcvikena rupeïa parivarjitatvÃt nirupÃkhyaprakhyam tatsamarthanÃya yat arthÃntaranyÃsopÃdÃnam tat Ãlokhyamiva gaganatale 'tyantamasamÅcÅnamiti nirvi«ayatvametasya, anucitÃrthataiva dau«a÷ /
yathà divÃkarÃdrak«ati yo guhÃsu lÅnaæ divà bhÅtamivÃndhakÃram /
k«udre 'pi nÆnaæ Óaraïaæ prapanne prapanne mamatvamuccai÷ ÓirasÃmatÅva // 600 //
atrÃcetanasya tamaso divÃkarÃttrÃsa eva na saæbhavatÅti kuta eva tatprayojitamadriïà paritrÃïam /
saæbhÃvitena tu rÆteïa pratibhÃsamÃnasyÃsya na kÃcidanupapattiravataratÅti vyartha eva tatsamarthanÃyÃæ yatna÷ /
sÃdhÃraïaviÓe«aïavaÓÃdeva samÃsoktiranuktamapi, upamÃnaviÓe«aæ prakÃÓayatÅti tasyÃtra punarupÃdÃne prayojanÃbhÃvÃt anupÃdeyatvaæ yat tat apu«ÂÃrthatvaæ punaruktaæ và do«a÷ /
yathà spÓati tigmarucau kakubha÷ karairdayitayeva vijmbhitatÃpayà /
atanumÃnaparigrahayà sthitaæ rucirayà cirayÃpi dinaÓriyà // 601 //
atra tigmaruce÷ kakubhÃæ ca yathà sadÓaviÓe«aïavaÓena vyaktiviÓe«aparigraheïa ca nÃyakatayà nÃyikÃtvena ca vyakti÷, tathà grÅ«madivasaÓriyo 'pi pratÅnÃyikÃtvena bhavi«yatÅti kiæ dayitayeti svaÓabdopÃdÃnena //
Óle«opamÃyÃstu sa vi«aya÷, yatropamÃnasyopÃdÃnamantareïa sÃdhÃraïe«vapi viÓe«aïe«u na tathà pratÅti÷ /
yathà svayaæ ca pallavÃtÃmrabhÃsvatkaravirÃjità /
prabhÃtasaædhyevÃsvÃpaphalalubdhehitapradà // 602 //
iti //
aprastutapraÓaæsÃyÃmapi upameyam anayaiva rÅtyà pratÅtaæ na puna÷ prayogeïa kadarthatÃæ neyam /
yathà ÃhÆte«u vihaægame«u maÓako nÃyÃn puro vÃryate madhyevÃridhi vÃvasaæstïamaïirdhatte maïÅnÃæ rucam /
khadyoto 'pi na kampate pracalituæ madhye 'pi tejasvinÃæ dhik sÃmÃnyamacetanaæ prabhumivÃnÃm«ÂatacvÃntaram // 603 //
a6, acetanasya prabhoraprastutaviÓi«ÂasÃmÃnyadvÃreïÃbhivyaktau na yuktameva puna÷ kathanam //
tadete 'laækÃrado«Ã÷, yathÃsaæbhavino 'nye 'pyevaæjÃtÅyakÃ÷ pÆrvoktayaiva do«ajÃtyÃ, antarbhÃvitÃ÷, na pthak pratipÃdanamarhantÅti saæpÆrïamidaæ kÃvyalak«aïam //
itye«a mÃrgo vidu«Ãæ vibhinno 'pyabhinnarÆpa÷ pratimÃsate yat /
na tadvicitraæ yadamutra samyagvinirmità saæghaÂanaiva hetu÷ //1//
iti kÃvyaprakÃÓe 'rthÃlaækÃranirïayo nÃma daÓama ullÃsa÷ //
// samÃptaÓvÃyaæ kÃvyaprakÃÓa÷ //