DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 2 (incomplete!): Verses 2.1-144, 310-368 based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924. Input by Reinhold Gruenendahl Plain Text version ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ kÃvyaÓobhÃkarÃn dharmÃn alaækÃrÃn pracak«ate / te cÃdyÃpi vikalpyante kas tÃn kÃrtsnyena vak«yati // 2.1 // kiætu bÅjaæ vikalpÃnÃæ pÆrvÃcÃryai÷ pradarsitam / tad eva pratisaæskartum ayam asmatpariÓrama÷ // 2.2 // kÃÓcin mÃrgavibhÃgÃrtham uktÃ÷ prÃg apy alaækriyÃ÷ / sÃdhÃraïam alaækÃra- jÃtam anyat pradarÓyate // 2.3 // svabhÃvÃkhyÃnam upamà rÆpakaæ dÅpakÃv­tti÷ / Ãk«epo 'rthÃntaranyÃso vyatireko vibhÃvanà // 2.4 // samÃsÃtiÓayotprek«Ã hetu÷ sÆk«mo lava÷ krama÷ / preyo rasavad Ærjasvi paryÃyoktaæ samÃhitam // 2.5 // udÃttÃpahnutiÓle«a- viÓe«Ãs tulyayogità / virodhÃprastutastotre vyÃjastutinidarÓane // 2.6 // sahokti÷ pariv­ttyÃÓi÷- saækÅrïam atha bhÃvikam / iti vÃcÃm alaækÃrà darÓitÃ÷ pÆrvasÆribhi÷ // 2.7 // [svabhÃvokti (= svabhÃvÃkhyÃna = jÃti)] nÃnÃvasthaæ padÃrthÃnÃæ rÆpaæ sÃk«Ãd viv­ïvatÅ / svabhÃvoktiÓ ca jÃtiÓ cety Ãdyà sÃlaæk­tir yathà // 2.8 // [svabhÃvokti: jÃti] tuï¬air ÃtÃmrakuÂilai÷ pak«air haritakomalai÷ / trivarïarÃjibhi÷ kaïÂhair ete ma¤jugira÷ ÓukÃ÷ // 2.9 // [- svabhÃvokti: kriyÃ] kalakvaïitagarbheïa kaïÂhenÃghÆrïitek«aïa÷ / pÃrÃvata÷ paribhramya riraæsuÓ cumbati priyÃm // 2.10 // [- svabhÃvokti: guïa] badhnann aÇge«u romäcam kurvan manasi nirv­tim / netre cÃmÅlayann e«a priyÃsparÓa÷ pravartate // 2.11 // [- svabhÃvokti: dravya] kaïÂhekÃla÷ karasthena kapÃlenenduÓekhara÷ / jaÂÃbhi÷ snigdhatÃmrÃbhir ÃvirÃsÅd v­«adhvaja÷ // 2.12 // jÃtikriyÃguïadravya- svabhÃvÃkhyÃnam Åd­Óam / ÓÃstre«v asyaiva sÃmrÃjyaæ kÃvye«v apy etad Åpsitam // 2.13 // [upamÃ] yathà kathaæcid sÃd­Óyaæ yatrodbhÆtaæ pratÅyate / upamà nÃma sà tasyÃ÷ prapa¤co 'yaæ nidarÓyate // 2.14 // [- dharmopamÃ] ambhoruham ivÃtÃmraæ mugdhe karatalaæ tava / iti dharmopamà sÃk«Ãt tulyadharmapradarÓanÃt // 2.15 // [- vastÆpamÃ] rÃjÅvam iva te vaktraæ netre nÅlotpale iva / iyaæ pratÅyamÃnaika- dharmà vastÆpamaiva sà // 2.16 // [- viparyÃsopamÃ] tavÃnanam ivonnidram aravindam abhÆd iti / sà prasiddhiviparyÃsÃd viparyÃsopame«yate // 2.17 // [- anyo'nyopamÃ] tavÃnanam ivÃmbhojam ambojam iva te mukham / ity anyo'nyopamà sÃyam anyo'nyotkar«aÓaæsinÅ // 2.18 // [- niyamopamÃ] tvanmukhaæ kamalenaiva tulyaæ nÃnyena kenacit / ity anyasÃmyavyÃv­tter iyaæ sà niyamopamà // 2.19 // [- aniyamopamÃ] padmaæ tÃvat tavÃnveti mukham anyac ca tÃd­Óam / asti ced astu tatkÃrÅty asÃv aniyamopamà // 2.20 // [- samuccayopamÃ] samuccayopamÃpy asti na kÃntyaiva mukhaæ tava / hlÃdanÃkhyena cÃnveti karmaïendum itÅd­ÓÅ // 2.21 // [- atiÓayopamÃ] tvayy eva tvanmukhaæ d­«Âaæ d­Óyate divi candramÃ÷ / iyaty eva bhidà nÃnyety asÃv atiÓayopamà // 2.22 // [- utprek«itopamÃ] mayy evÃsyà mukhaÓrÅr ity alam indor vikatthanai÷ / padme 'pi sà yad asty evety asÃv utprek«itopamà // 2.23 // [- adbhutopamÃ] yadi kiæcid bhavet padmaæ subhru vibhrÃntalocanam / tat te mukhaÓriyaæ dhattÃm ity asÃv adbhutopamà // 2.24 // [- mohopamÃ] ÓaÓÅty utprek«ya tanvaÇgi tvanmukhaæ tvanmukhÃÓayà / indum apy anudhÃvÃmÅty e«Ã mohopamà sm­tà // 2.25 // [- saæÓayopamÃ] kiæ padmam antarbhrÃntÃli kiæ te lolek«aïaæ mukham / mama dolÃyate cittam itÅyaæ saæÓayopamà // 2.26 // [- nirïayopamÃ] na padmasyendunigrÃhyasy- endulajjÃkarÅ dyuti÷ / atas tvanmukham evedam ity asau nirïayopamà // 2.27 // [- Óle«opamÃ] ÓiÓirÃæÓupratispardhi ÓrÅmat surabhigandhi ca / ambhojam iva te vaktram iti Óle«opamà sm­tà // 2.28 // [- samÃnopamÃ] sarÆpaÓabdavÃcyatvÃt sà samÃnopamà yathà / bÃlevodyÃnamÃleyaæ sÃ(1)la()kÃ(3)nanaÓobhinÅ // 2.29 // [- nindopamÃ] padmaæ bahurajaÓ candra÷ k«ayÅ tÃbhyÃæ tavÃnanam / samÃnam api sotsekam iti nindopamà sm­tà // 2.30 // [- praÓaæsopamÃ] brahmaïo 'py udbhava÷ padmaæ candra÷ ÓaæbhuÓirodh­ta÷ / tau tulyau tvanmukheneti sà praÓaæsopamocyate // 2.31 // [- ÃcikhyÃsopamÃ] candreïa tvanmukhaæ tulyam ity ÃcikhyÃsu me mana÷ / sa guïo vÃstu do«o vety ÃcikhyÃsopamÃæ vidu÷ // 2.32 // [- virodhopamÃ] Óatapattraæ Óaraccandras tvadÃnanam iti trayam / parasparavirodhÅti sà virodhopamà matà // 2.33 // [- prati«edhopamÃ] na jÃtu Óaktir indos te mukhena pratigarjitum / kalaÇkino ja¬asyeti prati«edhopamaiva sà // 2.34 // [- caÂÆpamÃ] m­gek«aïÃÇkaæ te vaktram m­geïaivÃÇkita÷ ÓaÓÅ / tathÃpi sama evÃsau notkar«Åti caÂÆpamà // 2.35 // [- tattvÃkhyÃnopamÃ] na padmaæ mukham evedaæ na bh­Çgau cak«u«Å ime / iti vispa«ÂasÃd­ÓyÃt tattvÃkhyÃnopamaiva sà // 2.36 // [- asÃdhÃraïopamÃ] candrÃravindayo÷ kÃntim atikramya mukhaæ tava / ÃtmanaivÃbhavat tulyam ity asÃdhÃraïopamà // 2.37 // [- abhÆtopamÃ] sarvapadmaprabhÃsÃra÷ samÃh­ta iva kvacit / tvadÃnanaæ vibhÃtÅti tÃm abhÆtopamÃæ vidu÷ // 2.38 // [- asaæbhÃvitopamÃ] candrabimbÃd iva vi«aæ candanÃd iva pÃvaka÷ / paru«Ã vÃg ito vaktrÃd ity asaæbhÃvitopamà // 2.39 // [- bahÆpamÃ] candanodakacandrÃæÓu- candrakÃntÃdiÓÅtala÷ / sparÓas tavety atiÓayaæ bodhayantÅ bahÆpamà // 2.40 // [- vikriyopamÃ] candrabimbÃd ivotkÅrïaæ padmagarbhÃd ivoddh­tam / tava tanvaÇgi vadanam ity asau vikriyopamà // 2.41 // [- mÃlopamÃ] pÆ«ïy Ãtapa ivÃhnÅva pÆ«Ã vyomnÅva vÃsara÷ / vikramas tvayy adhÃl lak«mÅm iti mÃlopamà matà // 2.42 // [- vÃkyÃrthopamÃ; zwei Arten] vÃkyÃrtheïaiva vÃkyÃrtha÷ ko 'pi yady upamÅyate / ekÃnekevaÓabdatvÃt sà vÃkyÃrthopamà dvidhà // 2.43 // [- (1.) vÃkyÃrthopamà mit einem iva] tvadÃnanam adhÅrÃk«am ÃvirdaÓanadÅdhiti / bhramadbh­Çgam ivÃlak«ya- kesaraæ bhÃti paÇkajam // 2.44 // [- (2.) vÃkyÃrthopamà mit mehreren iva] nalinyà iva tanvaÇgyÃs tasyÃ÷ padmam ivÃnanam / mayà madhuvrateneva pÃyaæ pÃyam aramyata // 2.45 // [- prativastÆpamÃ] vastu kiæcid upanyasya nyasanÃt tatsadharmaïa÷ / sÃmyapratÅtir astÅti prativastÆpamà yathà // 2.46 // naiko 'pi tvÃd­Óo 'dyÃpi jÃyamÃne«u rÃjasu / nanu dvitÅyo nÃsty eva pÃrijÃtasya pÃdapa÷ // 2.47 // [- tulyayogopamÃ] adhikena samÅk­tya hÅnam ekakriyÃvidhau / yad bruvanti sm­tà seyaæ tulyayogopamà yathà // 2.48 // divo jÃgarti rak«Ãyai pulomÃrir bhuvo bhavÃn / asurÃs tena hanyante sÃvalepÃs tvayà n­pÃ÷ // 2.49 // [- hetÆpamÃ] kÃntyà candramasaæ dhÃmnà sÆryaæ dhairyeïa cÃrïavam / rÃjann anukaro«Åti sai«Ã hetÆpamà matà // 2.50 // na liÇgavacane bhinne na hÅnÃdhikatÃpi và / upamÃdÆ«anÃyÃlaæ yatrodvego na dhÅmatÃm // 2.51 // strÅva gacchati «aï¬ho 'yaæ vakty e«Ã strÅ pumÃn iva / prÃïà iva priyo 'yam me vidyà dhanam ivÃrjitam // 2.52 // bhavÃn iva mahÅpÃla devarÃjo virÃjate / alam aæÓumata÷ kak«Ãm Ãro¬huæ tejasà n­pa÷ // 2.53 // ity evam Ãdau saubhÃgyaæ na jahÃty eva jÃtucit / asty eva kvacid udvega÷ prayoge vÃgvidÃæ yathà // 2.54 // haæsÅva dhavalaÓ candra÷ sarÃæsÅvÃmalaæ nabha÷ / bhart­bhakto bhaÂa÷ Óveva khadyoto bhÃti bhÃnuvat // 2.55 // Åd­Óaæ varjyate sadbhi÷ kÃraïaæ tatra cintyatÃm / guïado«avicÃrÃya svayam eva manÅ«ibhi÷ // 2.56 // ivavadvÃyathÃÓabdÃ÷ samÃnanibhasaænibhÃ÷ / tulyasaækÃÓanikÃÓa- prakÃÓapratirÆpakÃ÷ // 2.57 // pratipak«apratidvaædvi- pratyanÅkavirodhina÷ / sad­ksad­ÓasaævÃdi- sajÃtÅyÃnuvÃdina÷ // 2.58 // pratibimbapraticchanda- sarÆpasamasaæmitÃ÷ / salak«aïasad­k«Ãbha- sapak«opamitopamÃ÷ // 2.59 // kalpadeÓÅyadeÓyÃdi÷ prakhyapratinidhÅ api / savarïatulatau Óabdau ye cÃnyÆnÃrthavÃdina÷ // 2.60 // samÃsaÓ ca bahuvrÅhi÷ ÓaÓÃÇkavadanÃdi«u / spardhate jayati dve«Âi druhyati pratigarjati // 2.61 // ÃkroÓaty avajÃnÃti kadarthayati nindati / vi¬ambayati saædhatte hasatÅr«yaty asÆyati // 2.62 // tasya mu«ïÃti saubhÃgyaæ tasya kÃntiæ vilumpati / tena sÃrdhaæ vig­hïÃti tulÃæ tenÃdhirohati // 2.63 // tatpadavyÃm padaæ dhatte tasya kak«Ãæ vigÃhate / tam anvety anubadhnÃti tacchÅlaæ tanni«edhati // 2.64 // tasya cÃnukarotÅti ÓabdÃ÷ sÃd­Óyam ÆcakÃ÷ / upamÃyÃm ime proktÃ÷ kavÅnÃæ buddhisaukhyadÃ÷ // 2.65 // [rÆpaka] [- samastarÆpaka] upamaiva tirobhÆta- bhedà rÆpakam ucyate / yathà bÃhulatà pÃïi- padmaæ caraïapallava÷ // 2.66 // [- asamastarÆpaka] aÇgulya÷ pallavÃny Ãsan kusumÃni nakhÃrci«a÷ / bÃhÆ late vasantaÓrÅs tvaæ na÷ pratyak«acÃriïÅ // 2.67 // [- samastavyastarÆpaka] ity etad asamastÃkhyaæ samastaæ pÆrvarÆpakam / smitaæ mukhendor jyotsneti samastavyastarÆpakam // 2.68 // [- sakalarÆpaka] tÃmrÃÇgulidalaÓreïi nakhadÅdhitikesaram / dhriyate mÆrdhni bhÆpÃlair bhavaccaraïapaÇkajam // 2.69 // aÇgulyÃdau dalÃditvaæ pÃde cÃropya padmatÃm / tadyogyasthÃnavinyÃsÃd etat sakalarÆpakam // 2.70 // [- avayavarÆpaka] akasmÃd eva te caï¬i sphuritÃdharapallavam / mukhaæ muktÃruco dhatte gharmÃmbha÷kaïama¤jarÅ÷ // 2.71 // ma¤jarÅk­tya gharmÃmbha÷ pallavÅk­tya cÃdharam / nÃnyathà k­tam atrÃsyam ato 'vayavarÆpakam // 2.72 // [- avayavirÆpakam] valgitabhru galadgharma- jalam Ãlohitek«aïam / viv­ïÃti (!) madÃvasthÃm idam vadanapaÇkajam // 2.73 // avik­tya mukhÃÇgÃni mukham evÃravindatÃm / ÃsÅd gamitam atredam ato 'vayavirÆpakam // 2.74 // [- ekÃÇgarÆpaka] madapÃÂalagaï¬ena raktanetrotpalena te / mukhena mugdha÷ so 'py e«a jano rÃgamaya÷ k­ta÷ // 2.75 // ekÃÇgarÆpakaæ caitad evaæ dviprabh­tÅny api / aÇgÃni rÆpayanty atra yogÃyogau bhidÃkarau // 2.76 // [- yuktarÆpaka] smitapu«pojjvalaæ lola- netrabh­Çgam idaæ mukham / iti pu«padvirephÃïÃæ saægatyà yuktarÆpakam // 2.77 // [- ayuktarÆpaka] idam Ãrdrasmitajyotsnaæ snigdhanetrotpalaæ mukham / iti jyotsnotpalÃyogÃd ayuktaæ nÃma rÆpakam // 2.78 // [- vi«amarÆpaka] rÆpaïÃd aÇgino 'ÇgÃnÃæ rÆpaïÃrÆpaïÃÓrayÃt / rÆpakaæ vi«amaæ nÃma lalitaæ jÃyate yathà // 2.79 // madaraktakapolena manmathas tvanmukhendunà / nartitabhrÆlatenÃlaæ mardituæ bhuvanatrayam // 2.80 // [- saviÓe«aïarÆpaka] haripÃda÷ Óirolagna- jahnukanyÃjalÃæÓuka÷ / jayaty asurani÷ÓaÇka- surÃnandotsavadhvaja÷ // 2.81 // viÓe«aïasamagrasya rÆpaæ ketor yadÅd­Óam / pÃde tadarpaïÃd etat saviÓe«aïarÆpakam // 2.82 // [- viruddharÆpaka] na mÅlayati padmÃni na nabho 'py avagÃhate / tvanmukhendur mamÃsÆnÃæ haraïÃyaiva kalpate // 2.83 // akriyà candrakÃryÃïÃm anyakÃryasya ca kriyà / atra saædarÓyate yasmÃd viruddhaæ nÃma rÆpakam // 2.84 // [- heturÆpaka] gÃmbhÅryeïa samudro 'si gauraveïÃsi parvata÷ / kÃmadatvÃc ca lokÃnÃm asi tvaæ kalpapÃdapa÷ // 2.85 // gÃmbhÅryapramukhair atra hetubhi÷ sÃgaro giri÷ / kalpadrumaÓ ca kriyate tad idaæ heturÆpakam // 2.86 // [- Ói«ÂarÆpaka] rÃjahaæsopabhogÃrthaæ bhramaraprÃrthyasaurabham / sakhi vaktrÃmbujam idaæ taveti Óli«ÂarÆpakam // 2.87 // i«Âaæ sÃdharmyavaidharmya- darÓanÃd gauïamukhyayo÷ / upamÃvyatirekÃkhyaæ rÆpakadvitayaæ yathà // 2.88 // [- upamÃrÆpaka] ayam ÃlohitacchÃyo madane mukhacandramÃ÷ / saænaddhodayarÃgasya candrasya pratigarjati // 2.89 // [- vyatirekarÆpaka] candramÃ÷ pÅyate devair mayà tvanmukhacandramÃ÷ / asamagro 'py asau ÓaÓvad ayam ÃpÆrïamaï¬ala÷ // 2.90 // [- Ãk«eparÆpaka] mukhacandrasya candratvam ittham anyopatÃpina÷ / na te sundari saævÃdÅty etad Ãk«eparÆpakam // 2.91 // [- samÃdhÃnarÆpaka] mukhendur api te caï¬i mÃæ nirdahati nirdayam / bhÃgyado«Ãn mamaiveti tat samÃdhÃnarÆpakam // 2.92 // [- rÆpakarÆpaka] mukhapaÇkajaraÇge 'smin bhrÆlatÃnartakÅ tava / lÅlÃn­tyaæ karotÅti ramyaæ rÆpakarÆpakam // 2.93 // [- ÃpahnavarÆpaka] naitan mukham idaæ padmaæ na netre bhramarÃv imau / etÃni kesarÃïy eva naità dantÃrci«as tava // 2.94 // mukhÃditvaæ nivartyaiva padmÃditvena rÆpaïÃt / udbhÃvitaguïotkar«aæ tat tv ÃpahnavarÆpakam // 2.95 // na paryanto vikalpÃnÃæ rÆpakopamayor ata÷ / diÇmÃtraæ darÓitaæ dhÅrair anuktam anumÅyatÃm // 2.96 // [dÅpaka] jÃtikriyÃguïadravya- vÃcinaikatra vartinà / sarvavÃkyopakÃraÓ cet tad Ãhur dÅpakaæ yathà // 2.97 // [- ÃdidÅpaka: jÃti] pavano dak«iïa÷ parïaæ jÅrïaæ harati vÅrudhÃæ / sa evÃvanatÃÇgÅnÃæ mÃnabhaÇgÃya kalpate // 2.98 // [- ÃdidÅpaka: kriyÃ] caranti caturambhodhi- velodyÃne«u dantina÷ / cakravÃlÃdriku¤je«u kundabhÃso guïÃÓ ca te // 2.99 // [- ÃdidÅpaka: guïa] ÓyÃmalÃ÷ prÃv­«eïyÃbhir diÓo jÅmÆtapaÇktibhi÷ / bhuvaÓ ca sukumÃrÃbhir navaÓÃdvalarÃjibhi÷ // 2.100 // [- ÃdidÅpaka: dravya] vi«ïunà vikramasthena dÃnavÃnÃæ vibhÆtaya÷ / kvÃpi nÅtÃ÷ kuto 'py Ãsann ÃnÅtà daivatarddhaya÷ // 2.101 // ity ÃdidÅpakÃny uktÃny evaæ madhyÃntayor api / vÃkyayor darÓayi«yÃma÷ kÃni cittÃni tadyathà // 2.102 // [- madhyadÅpaka: jÃti] n­tyanti niculotsaÇge gÃyanti ca kalÃpina÷ / badhnanti ca payode«u d­Óo har«ÃÓrugarbhiïÅ÷ // 2.103 // [- madhyadÅpaka: kriyÃ] mando gandhavaha÷ k«Ãro vahnir induÓ ca jÃyate / carcÃcandanapÃtaÓ ca ÓastrapÃta÷ pravÃsinÃm // 2.104 // [- antadÅpaka: dravya (Komm.: jÃti)] jalaæ jaladharodgÅrïaæ kulaæ g­haÓikhaï¬inÃm / calaæ ca ta¬itÃæ dÃma balaæ kusumadhanvana÷ // 2.105 // [- antadÅpaka: kriyÃ] tvayà nÅlotpalaæ karïe smareïÃstraæ ÓarÃsane / mayÃpi maraïe cetas trayam etat samaæ k­tam // 2.106 // [- (ÃdidÅpaka): mÃlÃdÅpaka] Óukla÷ ÓvetÃrci«o v­ddhyai pak«a÷ pa¤caÓarasya sa÷ / sa ca rÃgasya rÃgo 'pi yÆnÃæ ratyutsavaÓriya÷ // 2.107 // ity ÃdidÅpakatve 'pi pÆrvapÆrvavyapek«iïÅ / vÃkyamÃlà prayukteti tan mÃlÃdÅpakaæ matam // 2.108 // [- viruddhÃrthadÅpaka] avalepam anaÇgasya vardhayanti balÃhakÃ÷ / karÓayanti tu gharmasya mÃrutoddhÆtaÓÅkarÃ÷ // 2.109 // avalepapadenÃtra balÃhakapadena ca / kriye viruddhe saæyukte tad viruddhÃrthaæ dÅpakam // 2.110 // [- ekÃrthadÅpaka] haraty Ãbhogam ÃÓÃnÃæ g­hïÃti jyoti«Ãæ gaïam / Ãdatte cÃdya me prÃïÃn asau jaladharÃvalÅ // 2.111 // anekaÓabdopÃdÃnÃt kriyaikaivÃtra dÅpyate / yato jaladharÃvalyà tasmÃd ekÃrthadÅpakam // 2.112 // [- Óli«ÂÃrthadÅpaka] h­dyagandhavahÃs tuÇgÃs tamÃlaÓyÃmalatvi«a÷ / divi bhramanti jÅmÆtà bhuvi caite mataægajÃ÷ // 2.113 // atra dharmair abhinnÃnÃm abhrÃïÃæ dantinÃæ tathà / bhramaïenaiva saæbandha iti Óli«ÂÃrthadÅpakam // 2.114 // anenaiva prakÃreïa Óe«ÃïÃm api dÅpake / vikalpÃnÃm avagatir vidhÃtavyà vicak«aïai÷ // 2.115 // [Ãv­tti] arthÃv­tti÷ padÃv­ttir ubhayÃv­ttir eva ca / dÅpakasthÃna eve«Âam alaækÃratrayaæ yathà // 2.116 // [- arthÃv­tti] vikasanti kadambÃni sphuÂanti kuÂajadrumÃ÷ / unmÅlanti ca kandalyo dalanti kakubhÃni ca // 2.117 // [- padÃv­tti] utkaïÂhayati meghÃnÃæ mÃlà v­ndaæ kalÃpinÃm / yÆnÃæ cotkaïÂhayaty eva mÃnasaæ makaradhvaja÷ // 2.118 // [- ubhayÃv­tti (artha u. pada)] jitvà viÓvaæ bhavÃn atra viharaty avarodhanai÷ / viharaty apsarobhis te ripuvargo divaæ gata÷ // 2.119 // [Ãk«epa] prati«edhoktir Ãk«epas traikÃlyÃpek«ayà tridhà / athÃsya punar Ãk«epya- bhedÃnantyÃd anantatà // 2.120 // [- v­ttÃk«epa] anaÇga÷ pa¤cabhi÷ pu«pair viÓvaæ vyajayate«ubhi÷ / ity asaæbhÃvyam atha và vicitrà vastuÓaktaya÷ // 2.121 // ity anaÇgajayÃyoga- buddhir hetubalÃd iha / prav­ttaiva yad Ãk«iptà v­ttÃk«epa÷ sa Åd­Óa÷ // 2.122 // [- vartamÃnÃk«epa] kuta÷ kuvalayaæ karïe karo«i kalabhëiïi / kim apÃÇgam aparyÃptam asmin karmaïi manyase // 2.123 // sa vartamÃnÃk«epo 'yaæ kurvaty evÃsitotpala / karïe kÃcit priyeïaivaæ cÃÂukÃreïa rudhyate // 2.124 // [- bhavi«yadÃk«epa] satyaæ bravÅmi na tvaæ mÃæ dra«Âuæ vallabha lapsyase / anyacumbanasaækrÃnta- lÃk«Ãraktena cak«u«Ã // 2.125 // so 'yaæ bhavi«yadÃk«epa÷ prÃg evÃtimanasvinÅ / kadÃcid aparÃdho 'sya bhÃvÅty evam arunddhayat // 2.126 // [- dharmÃk«epa] tava tanvaÇgi mithyaiva rƬham aÇge«u mÃrdavam / yadi satyaæ m­dÆny eva kim akÃï¬e rujanti mÃm // 2.127 // dharmÃk«epo 'yam Ãk«iptam aÇganÃgÃtramÃrdavam / kÃmukena yad atraivaæ karmaïà tadvirodhinà // 2.128 // [- dharmyÃk«epa] sundarÅ sà bhavaty evaæ viveka÷ kena jÃyate / prabhÃmÃtraæ hi taralaæ d­Óyate na tadÃÓraya÷ // 2.129 // dharmyÃk«epo 'yam Ãk«ipto dharmÅ dharmaæ prabhÃhvayam / anuj¤Ãyaiva yad rÆpam atyÃÓcaryaæ vivak«atà // 2.130 // [- kÃraïÃk«epa] cak«u«Å tava rajyete sphuraty adharapallava÷ / bhruvau ca bhugne na tathÃpy adu«ÂasyÃsti me bhayam // 2.131 // sa e«a kÃraïÃk«epa÷ pradhÃnaæ kÃraïaæ bhiya÷ / svÃparÃdho ni«iddho 'tra yat priyeïa paÂÅyasà // 2.132 // [- kÃryÃk«epa] dÆre priyatama÷ so 'yam Ãgato jaladÃgama÷ / d­«ÂÃÓ ca phullà niculà na m­tà cÃsmi kiæ nv idam // 2.133 // kÃryÃk«epa÷ sa kÃryasya maraïasya nivartanÃt / tatkÃraïam upanyasya dÃruïaæ jaladÃgamam // 2.134 // [- anuj¤Ãk«epa] na ciraæ mama tÃpÃya tava yÃtrà bhavi«yati / yadi yÃsyasi yÃtavyam alam ÃÓaÇkayÃtra te // 2.135 // ity anuj¤Ãmukhenaiva kÃntasyÃk«ipyate gati÷ / maraïaæ sÆcayantyaiva so 'nuj¤Ãk«epa ucyate // 2.136 // [- prabhutvÃk«epa] dhanaæ ca bahu labhyaæ te sukhaæ k«emaæ ca vartmani / na ca me prÃïasaædehas tathÃpi priya mà sma gÃ÷ // 2.137 // ity Ãcak«Ãïayà hetÆn priyayÃtrÃnubandhina÷ / prabhutvenaiva ruddhas tat prabhutvÃk«epa ucyate // 2.138 // [- anÃdarÃk«epa] jÅvitÃÓà balavatÅ dhanÃÓà durbalà mama / gaccha và ti«Âha và kÃnta sva1vasthà tu nivedità // 2.139 // asÃv anÃdarÃk«epo yad anÃdaravad vaca÷ / priyapraïÃyaæ rundhatyà prayuktam iha raktayà // 2.140 // [- ÃÓÅrvacanÃk«epa] gaccha gacchasi cet kÃnta panthÃna÷ santu te ÓivÃ÷ / mamÃpi janma tatraiva bhÆyÃd yatra gato bhavÃn // 2.141 // ity ÃÓÅrvacanÃk«epo yad ÃÓÅrvÃdavartmanà / svÃvasthÃæ sÆcayantyaiva kÃntayÃtrà ni«idhyate // 2.142 // [- paru«Ãk«epa] yadi satyaiva yÃtrà te kÃpy anyà m­gyatÃæ tvayà / aham adyaiva ruddhÃsmi randhrÃpek«eïa m­tyunà // 2.143 // ity e«a paru«Ãk«epa÷ paru«Ãk«arapÆrvakam / kÃntasyÃk«ipyate yasmÃt prasthÃnaæ premanighnayà // 2.144 // [- sÃcivyÃk«epa] // 2.145 // // v v // // 2.147 // // 2.148 // // 2.149 // // 2.150 // // 2.151 // // 2.152 // // 2.153 // // 2.154 // // 2.155 // // 2.156 // // 2.157 // // 2.158 // // 2.159 // // 2.160 // // 2.161 // // 2.162 // // 2.163 // // 2.164 // // 2.165 // // 2.166 // // 2.167 // // 2.168 // // 2.169 // // 2.170 // // 2.171 // // 2.172 // // 2.173 // // 2.174 // // 2.175 // // 2.176 // // 2.177 // // 2.178 // // 2.179 // // 2.180 // // 2.181 // // 2.182 // // 2.183 // // 2.184 // // 2.185 // // 2.186 // // 2.187 // // 2.188 // // 2.189 // // 2.190 // // 2.191 // // 2.192 // // 2.193 // // 2.194 // // 2.195 // // 2.196 // // 2.197 // // 2.198 // // 2.199 // // 2.200 // // 2.201 // // 2.202 // // 2.203 // // 2.204 // // 2.205 // // 2.206 // // 2.207 // // 2.208 // // v v // // 2.210 // // 2.211 // // 2.212 // // 2.213 // // 2.214 // // 2.215 // // 2.216 // // 2.217 // // 2.218 // // 2.219 // // 2.220 // // 2.221 // // 2.222 // // 2.223 // // 2.224 // // 2.225 // // 2.226 // // 2.227 // // 2.228 // // 2.229 // // 2.230 // // 2.231 // // 2.232 // // 2.233 // // 2.234 // // 2.235 // // 2.236 // // 2.237 // // 2.238 // // 2.239 // // 2.240 // // 2.241 // // 2.242 // // 2.243 // // 2.244 // // 2.245 // // 2.246 // // 2.247 // // 2.248 // // 2.249 // // 2.250 // // 2.251 // // 2.252 // // 2.253 // // 2.254 // // 2.255 // // 2.256 // // 2.257 // // 2.258 // // 2.259 // // 2.260 // // 2.261 // // 2.262 // // 2.263 // // 2.264 // // 2.265 // // 2.266 // // 2.267 // // 2.268 // // 2.269 // // 2.270 // // 2.271 // //  v // // 2.273 // // 2.274 // // 2.275 // // 2.276 // // 2.277 // // 2.278 // // 2.279 // // 2.280 // // 2.281 // // 2.282 // // 2.283 // // 2.284 // // 2.285 // // 2.286 // // 2.287 // // 2.288 // // 2.289 // // 2.290 // // 2.291 // // 2.292 // // 2.293 // // 2.294 // // 2.295 // // 2.296 // // 2.297 // // 2.298 // // 2.299 // // 2.300 // // 2.301 // // 2.302 // // 2.303 // // 2.304 // // 2.305 // // 2.306 // // 2.307 // // 2.308 // // 2.309 // [Óle«a (= Óli«Âa)] Óli«Âam i«Âam anekÃrtham ekarÆpÃnvitaæ vaca÷ / tad abhinnapadaæ bhinna- padaprÃyam iti dvidhà // 2.310 // [- abhinnapadaÓle«a] asÃv udayam ÃrƬha÷ kÃntimÃn raktamaï¬ala÷ / rÃjà harati lokasya h­dayaæ m­dubhi÷ karai÷ // 2.311 // [- bhinnapadaÓle«a] do«Ã(3)kareïa saæbadhnan[n / n]a[]k«atrapathavartinà / raj¤Ã prado«o mÃm ittham apriyaæ kiæ na bÃdhate // 2.312 // upamÃrÆpakÃk«epa- vyatirekÃdigocarÃ÷ / prÃg eva darÓitÃ÷ Óle«Ã darÓyante kecanÃpare // 2.313 // asty abhinnakriya÷ kaÓcid aviruddhakriyo 'para÷ / viruddhakarmà cÃsty anya÷ Óle«o niyamavÃn api // 2.314 // niyamÃk«eparÆpoktir avirodhÅ virodhy api / te«Ãæ nidarÓane«v eva rÆpam Ãvir bhavi«yati // 2.315 // [- abhinnakriyaÓle«a] vakrÃ÷ svabhÃvamadhurÃ÷ Óaæsantyo rÃgam ulbaïam / d­Óo dÆtyaÓ ca kar«anti kÃntÃbhi÷ pre«itÃ÷ priyÃn // 2.316 // [- aviruddhakriyaÓle«a] madhurà rÃgavardhinya÷ komalÃ÷ kokilÃgira÷ / Ãkarïyante madakalÃ÷ Óli«yante cÃsitek«aïÃ÷ // 2.317 // [- viruddhakarmaÓle«a] rÃgam ÃdarÓayann e«a vÃruïÅyogavardhitam / tirobhavati gharmÃæÓur aÇgajas tu vij­mbhate // 2.318 // [- niyamavacchle«a] nistriæÓatvam asÃv eva dhanu«y evÃsya vakratà / Óare«v eva narendrasya mÃrgaïatvaæ ca vartate // 2.319 // [- niyamÃk«eparÆpoktiÓle«a] padmÃnÃm eva daï¬e«u kaïÂakas tvayi rak«ati / athavà d­Óyate rÃgi- mithunÃliÇgane«v api // 2.320 // [- avirodhiÓle«a] mahÅbh­d bhÆrikaÂakas tejasvÅ niyatodaya÷ / dak«a÷ prajÃpatiÓ cÃsÅt svÃmÅ ÓaktidharaÓ ca sa÷ // 2.321 // [- virodhiÓle«a] acyuto 'py av­«acchedÅ rÃjÃpy aviditak«aya÷ / devo 'py avibudho jaj¤e Óaækaro 'py abhujaægavÃn // 2.322 // [viÓe«okti] guïajÃtikriyÃdÅnÃæ yatra vaikalyadarÓanam / viÓe«adarÓanÃyaiva sà viÓe«oktir i«yate // 2.323 // [- viÓe«okti: guïa] na kaÂhoraæ na và tÅk«ïam Ãyudhaæ pu«padhanvana÷ / tathÃpi jitam evÃsÅd amunà bhuvanatrayam // 2.324 // [- viÓe«okti: jÃti] na devakanyakà nÃpi gandharvakulasaæbhavà / tathÃpy e«Ã tapobhaÇgaæ vidhÃtuæ vedhaso 'py alam // 2.325 // [- viÓe«okti: kriyÃ] na baddhà bhrukuÂir nÃpi sphurito daÓanacchada÷ / na ca raktÃbhavad d­«Âir jitaæ ca dvi«atÃæ balam // 2.326 // [- viÓe«okti: dravya] na rathà na ca mÃtaægà na hayà na ca pattaya÷ / strÅïÃm apÃÇgad­«Âyaiva jÅyate jagatÃæ trayam // 2.327 // [- viÓe«okti: hetu] ekacakro ratho yantà vikalo vi«amà hayÃ÷ / ÃkrÃmaty eva tejasvÅ tathÃpy arko nabhastalam // 2.328 // sai«Ã hetuviÓe«oktis tejasvÅti viÓe«aïÃt / ayaæ eva kramo 'nye«Ãæ bhedÃnÃm api kalpate // 2.329 // [tulyayogitÃ] vivak«itaguïotk­«Âair yat samÅk­tya kasyacit / kÅrtanaæ stutinindÃrthaæ sà matà tulyayogità // 2.330 // yama÷ kubero varuïa÷ sahasrÃk«o bhavÃn api / bibh­ty ananyavi«ayÃæ lokapÃla iti Órutim // 2.331 // saægatÃni m­gÃk«ÅïÃæ ta¬idvilasitÃni ca / k«aïadvayaæ na ti«Âhanti ghanÃrabdhÃny api svayam // 2.332 // [virodhacakra] viruddhÃnÃæ padÃrthÃnÃæ yatra saæsargadarÓanam / viÓe«adarÓanÃyaiva sa virodha÷ sm­to yathà // 2.333 // kÆjitaæ rÃjahaæsÃnÃæ vardhate madama¤julam / k«Åyate ca mayÆrÃïÃæ rutam utkrÃntasau«Âhavam // 2.334 // prÃv­«eïyair jaladharair ambaraæ durdinÃyate / rÃgeïa punar ÃkrÃntaæ jÃyate jagatÃm mana÷ // 2.335 // tanumadhyaæ p­thuÓroïi raktau«Âham asitek«aïam / natanÃbhi vapu÷ strÅïÃæ kaæ na hanty unnatastanam // 2.336 // m­ïÃlabÃhu rambhoru padmotpalamukhek«aïam / api te rÆpam asmÃkam tanvi tÃpÃya kalpate // 2.337 // udyÃnamÃrutoddhÆtÃÓ cÆtacampakareïava÷ / udaÓrayanti pÃnthÃnÃm asp­Óanto 'pi locane // 2.338 // k­«ïÃrjunÃnuraktÃpi d­«Âi÷ karïÃvalambinÅ / yÃti viÓvasanÅyatvaæ kasya te kalabhëiïÅ // 2.339 // ity anekaprakÃro 'yam alaækÃra÷ pratÅyate / [aprastutapraÓaæsÃ] aprastutapraÓaæsà syÃd aprakÃnte«u yà stuti÷ // 2.340 // sukhaæ jÅvanti hariïà vane«v aparasevina÷ / arthair ayatnasulabhair jaladarbhÃÇkurÃdibhi÷ // 2.341 // seyam aprastutaivÃtra m­gav­tti÷ praÓasyate / rÃjÃnuvartanakleÓa- nirviïïena manasvinà // 2.342 // [vyÃjastuti] yadi nindann iva stauti vyÃjastutir asau stutà / do«ÃbhÃsà guïà eva labhante yatra saænidhim // 2.343 // tÃpasenÃpi rÃmeïa jiteyaæ bhÆtadhÃriïÅ / tvayà rÃj¤Ãpi seveyaæ jità mà bhÆn madas tava // 2.344 // puæsa÷ purÃïÃd Ãcchidya ÓrÅs tvayà paribhujyate / rÃjann ik«vÃkuvaæÓasya kim idaæ tava yujyate // 2.345 // bhujaÇgabhogasaæsaktà kalatraæ tava medinÅ / ahaækÃra÷ parÃæ koÂim Ãrohati kutas tava // 2.346 // iti Óle«ÃnuviddhÃnÃm anye«Ãæ copalak«yatÃæ / vyÃjastutiprakÃrÃïÃm aparyanta÷ pravistara÷ // 2.347 // [nidarÓana] arthÃntaraprav­ttena kiæcit tatsad­Óaæ phalam / sad asad và nidarÓyeta yadi tat syÃn nidarÓanam // ¡FH // udayann eva savità padme«v arpayati Óriyam / vibhÃvayitum ­ddhÅnÃæ phalaæ suh­danugraham // 2.349 // yÃti candrÃæÓubhi÷ sp­«Âà dhvÃntarÃjÅ parÃbhavam / sadyo rÃjaviruddhÃnÃæ sÆcayanti durantatÃm // 2.350 // [sahokti] sahokti÷ sahabhÃvasya kathanaæ guïakarmaïÃm / arthÃnÃæ yo vinimaya÷ pariv­ttis tu sà yathà // 2.351 // saha dÅrghà mama ÓvÃsair imÃ÷ saæprati rÃtraya÷ / pÃï¬urÃÓ ca mamaivÃÇgai÷ saha tÃÓ candrabhÆ«aïÃ÷ // 2.352 // vardhate saga pÃnthÃnÃæ mÆrchayà cÆtama¤jarÅ / patanti ca samaæ te«Ãm asubhir malayÃnilÃ÷ // 2.353 // kokilÃlÃpasubhagÃ÷ sugandhivanavÃyava÷ / yÃnti sÃrdhaæ janÃnandair v­ddhiæ surabhivÃsarÃ÷ // 2.354 // ity udÃh­tayo dattÃ÷ sahokter atra kÃÓcana / [pariv­tti] kriyate pariv­tteÓ ca kiæcid rÆpanirÆpaïam // 2.355 // ÓastraprahÃraæ dadatà bhujena tava bhÆbhujÃm / cirÃrjitaæ h­taæ te«Ãæ yaÓa÷ kumudapÃï¬uram // 2.356 // [ÃÓÅs] ÃÓÅr nÃmÃbhila«ite vastuny ÃÓaæsanaæ yathà / pÃtu va÷ paramaæ jyotir avÃÇmanasagocaram // 2.357 // [saæs­«Âi] ananvayasasaædehÃv upamÃsv eva darÓitau / upamÃrÆpakaæ cÃpi rÆpake«v eva darÓitam // 2.358 // utprek«Ãbheda evÃsÃv utprek«Ãvayavo 'pi ca / nÃnÃlaækÃrasaæs­«Âi÷ saæs­«Âis tu nigadyate // 2.359 // aÇgÃÇgibhÃvÃvasthÃnaæ sarve«Ãæ samakak«atà / ity alaækÃrasaæs­«Âer lak«aïÅyà dvayÅ gati÷ // 2.360 // Ãk«ipanty aravindÃni tava mugdhe mukhaÓriyam / koÓadaï¬asamagrÃïÃæ kim e«Ãm asti du«karam // 2.361 // (limpatÅva tamo 'ÇgÃni var«atÅväjanaæ nabha÷ / asatpuru«aseveva d­«Âir ni«phalatÃæ gatà // v v //) Óle«a÷ sarvÃsu pu«ïÃti priyo vakrokti«u Óriyam / bhinnaæ dvidhà svabhÃvoktir vakroktiÓ ceti vÃÇmayam // 2.363 // [bhÃvika] bhÃvikatvam iti prÃhu÷ prabandhavi«ayaæ guïam / bhÃva÷ kaver abhiprÃya÷ kÃvye«v Ãsiddhi ya÷ sthita÷ // 2.364 // parasparopakÃritvaæ sarve«Ãæ vastuparvaïÃm / viÓe«aïÃnÃæ vyarthÃnÃm akriyà sthÃnavarïanà // 2.365 // vyaktir uktikramabalÃd gambhÅrasyÃpi vastuna÷ / bhÃvÃyattam idaæ sarvam iti tad bhÃvikaæ vidu÷ // 2.366 // yac ca saædhyaÇgav­ttyaÇga- lak«aïÃdyÃgamÃntare / vyÃvarïitam idaæ ce«Âam alaækÃratayaiva na÷ // 2.367 // panthà sa e«a viv­ta÷ parimÃïav­ttyà saæk«ipya vistaram anantam alaækriyÃïÃæ / vÃcÃm atÅtya vi«ayaæ parivartamÃnÃn abhyÃsa eva vivarÅtum alaæ viÓe«Ãn // 2.368 // // ity ÃcÃryadaï¬ina÷ k­tau kÃvyÃdarÓe 'rthÃlaækÃravibhÃgo nÃma dvitÅya÷ pariccheda÷ //