DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 2 (incomplete!): Verses 2.1-144, 310-368
based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924.

Input by Reinhold Gruenendahl


ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions:

Sandhi markers:
(. =short vowel, - =long vowel)

in word-sandhi:
1: . . e.g.: veda+anta = vedā1nta
2: - .
3: . -
4: - -

in sentence-sandhi:
7: . . e.g.: ca+api = cā7pi
8: . -
9: - .
0: - -

Pada markers:
1: $
2: &
3: %
4: // n.n //



THIS GRETIL TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE.

Text converted to Unicode (UTF-8).
(This file is to be used with a UTF-8 font and your browser's VIEW configuration
set to UTF-8.)

description:multibyte sequence:
long a ā
long A Ā
long i ī
long I Ī
long u ū
long U Ū
vocalic r
vocalic R
long vocalic r
vocalic l
vocalic L
long vocalic l
velar n
velar N
palatal n ñ
palatal N Ñ
retroflex t
retroflex T
retroflex d
retroflex D
retroflex n
retroflex N
palatal s ś
palatal S Ś
retroflex s
retroflex S
anusvara
visarga
long e ē
long o ō
l underbar
r underbar
n underbar
k underbar
t underbar

Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order
to facilitate word search.

For a comprehensive list of GRETIL encodings and formats see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdiac.pdf
and
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil/gretdias.pdf

For further information see:
http://gretil.sub.uni-goettingen.de/gretil.htm







Pariccheda 2

kāvya-śobhā-karān dharmān $ alaṃ-kārān pra-cakṣate &
te cā7dyā7pi vi-kalpyante % kas tān kārtsnyena vakṣyati // 2.1 //
kiṃ-tu bījaṃ vi-kalpānāṃ $ pūrvā3-cāryaiḥ pra-darsitam &
tad eva prati-saṃs-kartum % ayam asmat-pari-śramaḥ // 2.2 //
kāś-cin mārga-vi-bhāgā1rtham $ uktāḥ prāg apy alaṃ-kriyāḥ &
sā3-dhāraṇam alaṃ-kāra- % jātam anyat pra-darśyate // 2.3 //

sva-bhāvā3-khyānam upa-mā $ rūpakaṃ dīpakā3vṛttiḥ &
ā-kṣepo 'rthā1ntara-ny-āso % vy-ati-reko vi-bhāvanā // 2.4 //
sam-āsā3ti-śayo3t-pre3kṣā $ hetuḥ sūkṣmo lavaḥ kramaḥ &
preyo rasa-vad ūrjas-vi % pary-āyo1ktaṃ sam-ā-hitam // 2.5 //
ud-ā-ttā1pa-hnuti-śleṣa- $ vi-śeṣās tulya-yogitā &
vi-rodhā1-pra-stuta-stotre % vy-āja-stuti-ni-darśane // 2.6 //
saho1ktiḥ pari-vṛttyā3-śiḥ- $ saṃ-kīrṇam atha bhāvikam &
iti vācām alaṃ-kārā % darśitāḥ pūrva-sūribhiḥ // 2.7 //


[svabhāvokti (= svabhāvākhyāna = jāti)]

nānā2va-sthaṃ padā1rthānāṃ $ rūpaṃ sā1kṣād vi-vṛṇvatī &
sva-bhāvo1ktiś ca jātiś ce7ty % ādyā sā9laṃ-kṛtir yathā // 2.8 //

[svabhāvokti: jāti]
tuṇḍair ā-tāmra-kuṭilaiḥ $ pakṣair harita-komalaiḥ &
tri-varṇa-rājibhiḥ kaṇṭhair % ete mañju-giraḥ śukāḥ // 2.9 //

[- svabhāvokti: kriyā]
kala-kvaṇita-garbheṇa $ kaṇṭhenā8-ghūrṇite3kṣaṇaḥ &
pārāvataḥ pari-bhramya % riraṃsuś cumbati priyām // 2.10 //

[- svabhāvokti: guṇa]
badhnann aṅgeṣu romā1ñcam $ kurvan manasi nir-vṛtim &
netre cā8-mīlayann eṣa % priyā-sparśaḥ pra-vartate // 2.11 //

[- svabhāvokti: dravya]
kaṇṭhe-kālaḥ kara-sthena $ kapālene7ndu-śekharaḥ &
jaṭābhiḥ snigdha-tāmrābhir % āvir-āsīd vṛṣa-dhvajaḥ // 2.12 //

jāti-kriyā-guṇa-dravya- $ sva-bhāvā3khyānam īdṛśam &
śāstreṣv asyai8va sām-rājyaṃ % kāvyeṣv apy etad īpsitam // 2.13 //


[upamā]
yathā kathaṃ-cid sā-dṛśyaṃ $ yatro7d-bhūtaṃ pratī1yate &
upa-mā nāma sā tasyāḥ % pra-pañco 'yaṃ ni-darśyate // 2.14 //

[- dharmopamā]
ambho-ruham ivā8-tāmraṃ $ mugdhe kara-talaṃ tava &
iti dharmo1pa-mā sā1kṣāt % tulya-dharma-pra-darśanāt // 2.15 //

[- vastūpamā]
rājīvam iva te vaktraṃ $ netre nīlo1tpale iva &
iyaṃ pratī1yamānai3ka- % dharmā vastū1pa-mai0va sā // 2.16 //

[- viparyāsopamā]
tavā8nanam ivo7n-nidram $ aravindam abhūd iti &
sā pra-siddhi-vi-pary-āsād % vi-pary-āso3pa-me9ṣyate // 2.17 //

[- anyo'nyopamā]
tavā8nanam ivā7mbho-jam $ ambo-jam iva te mukham &
ity anyo'nyo1pa-mā sā9yam % anyo-'nyo1t-karṣa-śaṃsinī // 2.18 //

[- niyamopamā]
tvan-mukhaṃ kamalenai8va $ tulyaṃ nā7nyena kena-cit &
ity anya-sāmya-vy-ā-vṛtter % iyaṃ sā ni-yamo3pa-mā // 2.19 //

[- aniyamopamā]
padmaṃ tāvat tavā7nv-eti $ mukham anyac ca tā-dṛśam &
asti ced astu tat-kārī9ty % asāv a-ni-yamo1pa-mā // 2.20 //

[- samuccayopamā]
sam-uc-cayo1pa-mā9py asti $ na kāntyai0va mukhaṃ tava &
hlādanā3-khyena cā7nv-eti % karmaṇe9ndum itī8-dṛśī // 2.21 //

[- atiśayopamā]
tvayy eva tvan-mukhaṃ dṛṣṭaṃ $ dṛśyate divi candramāḥ &
iyaty eva bhidā nā7nye9ty % asāv ati-śayo1pa-mā // 2.22 //

[- utprekṣitopamā]
mayy evā7syā mukha-śrīr ity $ alam indor vi-katthanaiḥ &
padme 'pi sā yad asty eve7ty % asāv ut-pre3kṣito1pa-mā // 2.23 //

[- adbhutopamā]
yadi kiṃ-cid bhavet padmaṃ $ su-bhru vi-bhrānta-locanam &
tat te mukha-śriyaṃ dhattām % ity asāv adbhuto1pa-mā // 2.24 //

[- mohopamā]
śaśī9ty ut-pre3kṣya tanv-aṅgi $ tvan-mukhaṃ tvan-mukhā3-śayā &
indum apy anu-dhāvāmī7ty % eṣā moho1pa-mā smṛtā // 2.25 //

[- saṃśayopamā]
kiṃ padmam antar-bhrāntā1li $ kiṃ te lole3kṣaṇaṃ mukham &
mama dolāyate cittam % itī7yaṃ saṃ-śayo1pa-mā // 2.26 //

[- nirṇayopamā]
na padmasye7ndu-ni-grāhyasy- $ -e7ndu-lajjā-karī dyutiḥ &
atas tvan-mukham eve7dam % ity asau nir-ṇayo1pa-mā // 2.27 //

[- śleṣopamā]
śiśirā1ṃśu-prati-spardhi $ śrī-mat su-rabhi-gandhi ca &
ambho-jam iva te vaktram % iti śleṣo1pa-mā smṛtā // 2.28 //

[- samānopamā]
sa-rūpa-śabda-vācya-tvāt $ sā samāno1pa-mā yathā &
bāle9vo7d-yāna-māle9yaṃ % sā(1)la(-)kā(3)nana-śobhinī // 2.29 //

[- nindo2pamā]
padmaṃ bahu-rajaś candraḥ $ kṣayī tābhyāṃ tavā8nanam &
samānam api so1t-sekam % iti nindo2pa-mā smṛtā // 2.30 //

[- praśaṃsopamā]
brahmaṇo 'py ud-bhavaḥ padmaṃ $ candraḥ śaṃbhu-śiro-dhṛtaḥ &
tau tulyau tvan-mukhene7ti % sā pra-śaṃso1pa-mo9cyate // 2.31 //

[- ācikhyāso1pamā]
candreṇa tvan-mukhaṃ tulyam $ ity ā-cikhyāsu me manaḥ &
sa guṇo vā9stu doṣo ve9ty % ā-cikhyāso1pa-māṃ viduḥ // 2.32 //

[- virodhopamā]
śata-pattraṃ śarac-candras $ tvad-ānanam iti trayam &
paras-para-vi-rodhī7ti % sā vi-rodho1pa-mā matā // 2.33 //

[- pratiṣedhopamā]
na jātu śaktir indos te $ mukhena prati-garjitum &
kalaṅkino jaḍasye7ti % prati-ṣedho1pa-mai0va sā // 2.34 //

[- caṭūpamā]
mṛge3kṣaṇā1ṅkaṃ te vaktram $ mṛgeṇai8vā7ṅkitaḥ śaśī &
tathā9pi sama evā7sau % no7t-karṣī9ti caṭū1pa-mā // 2.35 //

[- tattvākhyānopamā]
na padmaṃ mukham eve7daṃ $ na bhṛṅgau cakṣuṣī ime &
iti vi-spaṣṭa-sā-dṛśyāt % tat-tvā3khyāno1pa-mai0va sā // 2.36 //

[- asādhāraṇopamā]
candrā1ravindayoḥ kāntim $ ati-kramya mukhaṃ tava &
ātmanai0vā7bhavat tulyam % ity a-sā3-dhāraṇo1pa-mā // 2.37 //

[- abhūtopamā]
sarva-padma-pra-bhā-sāraḥ $ sam-ā-hṛta iva kva-cit &
tvad-ānanaṃ vi-bhātī1ti % tām a-bhūto1pa-māṃ viduḥ // 2.38 //

[- asaṃbhāvitopamā]
candra-bimbād iva viṣaṃ $ candanād iva pāvakaḥ &
paruṣā vāg ito vaktrād % ity a-saṃ-bhāvito1pa-mā // 2.39 //

[- bahūpamā]
candano1daka-candrā1ṃśu- $ candra-kāntā3di-śītalaḥ &
sparśas tave7ty ati-śayaṃ % bodhayantī bahū1pa-mā // 2.40 //

[- vikriyopamā]
candra-bimbād ivo7t-kīrṇaṃ $ padma-garbhād ivo7d-dhṛtam &
tava tanv-aṅgi vadanam % ity asau vi-kriyo2pa-mā // 2.41 //

[- mālopamā]
pūṣṇy ā-tapa ivā7hnī7va $ pūṣā vyomnī7va vāsaraḥ &
vi-kramas tvayy adhāl lakṣmīm % iti mālo2pa-mā matā // 2.42 //

[- vākyārthopamā; zwei Arten]
vākyā1rtheṇai8va vākyā1rthaḥ $ ko 'pi yady upa-mīyate &
ekā1n-eke1va-śabda-tvāt % sā vākyā1rtho1pa-mā dvi-dhā // 2.43 //

[- (1.) vākyārthopamā mit einem iva]
tvad-ānanam a-dhīrā1kṣam $ āvir-daśana-dīdhiti &
bhramad-bhṛṅgam ivā7-lakṣya- % kesaraṃ bhāti paṅka-jam // 2.44 //

[- (2.) vākyārthopamā mit mehreren iva]
nalinyā iva tanv-aṅgyās $ tasyāḥ padmam ivā8nanam &
mayā madhu-vratene7va % pāyaṃ pāyam aramyata // 2.45 //

[- prativastūpamā]
vastu kiṃ-cid upa-ny-asya $ ny-asanāt tat-sa-dharmaṇaḥ &
sāmya-pratī1tir astī7ti % prati-vastū1pa-mā yathā // 2.46 //
nai8ko 'pi tvā-dṛśo 'dyā7pi $ jāyamāneṣu rājasu &
nanu dvitīyo nā7sty eva % pāri-jātasya pāda-paḥ // 2.47 //

[- tulyayogopamā]
adhikena samī-kṛtya $ hīnam eka-kriyā-vidhau &
yad bruvanti smṛtā se8yaṃ % tulya-yogo1pa-mā yathā // 2.48 //
divo jāgarti rakṣāyai $ pulomā1rir bhuvo bhavān &
asurās tena hanyante % sā1va-lepās tvayā nṛ-pāḥ // 2.49 //

[- hetūpamā]
kāntyā candramasaṃ dhāmnā $ sūryaṃ dhairyeṇa cā7rṇavam &
rājann anu-karoṣī7ti % sai0ṣā hetū1pa-mā matā // 2.50 //

na liṅga-vacane bhinne $ na hīnā1dhika-tā9pi vā &
upa-mā-dūṣanāyā7laṃ % yatro7d-vego na dhīmatām // 2.51 //
strī9va gacchati ṣaṇḍho 'yaṃ $ vakty eṣā strī pumān iva &
prāṇā iva priyo 'yam me % vidyā dhanam ivā7rjitam // 2.52 //
bhavān iva mahī-pāla $ deva-rājo vi-rājate &
alam aṃśu-mataḥ kakṣām % ā-roḍhuṃ tejasā nṛ-paḥ // 2.53 //

ity evam ādau sau-bhāgyaṃ $ na jahāty eva jātu-cit &
asty eva kva-cid ud-vegaḥ % pra-yoge vāg-vidāṃ yathā // 2.54 //
haṃsī9va dhavalaś candraḥ $ sarāṃsī7vā7-malaṃ nabhaḥ &
bhartṛ-bhakto bhaṭaḥ śve9va % kha-dyoto bhāti bhānu-vat // 2.55 //
īdṛśaṃ varjyate sadbhiḥ $ kāraṇaṃ tatra cintyatām &
guṇa-doṣa-vi-cārāya % svayam eva manīṣibhiḥ // 2.56 //

iva-vad-vā-yathā-śabdāḥ $ samāna-nibha-saṃ-nibhāḥ &
tulya-saṃ-kāśa-ni-kāśa- % pra-kāśa-prati-rūpakāḥ // 2.57 //
prati-pakṣa-prati-dvaṃdvi- $ praty-anīka-vi-rodhinaḥ &
sa-dṛk-sa-dṛśa-saṃ-vādi- % sa-jātīyā1nu-vādinaḥ // 2.58 //
prati-bimba-prati-cchanda- $ sa-rūpa-sama-saṃ-mitāḥ &
sa-lakṣaṇa-sa-dṛkṣā3-bha- % sa-pakṣo1pa-mito1pa-māḥ // 2.59 //
kalpa-deśīya-deśy-ādiḥ $ pra-khya-prati-nidhī api &
sa-varṇa-tulatau śabdau % ye cā7-nyūnā1rtha-vādinaḥ // 2.60 //
sam-āsaś ca bahu-vrīhiḥ $ śaśā1ṅka-vadanā3diṣu &
spardhate jayati dveṣṭi % druhyati prati-garjati // 2.61 //
ā-krośaty ava-jānāti $ kad-arthayati nindati &
vi-ḍambayati saṃ-dhatte % hasatī8rṣyaty asūyati // 2.62 //
tasya muṣṇāti sau-bhāgyaṃ $ tasya kāntiṃ vi-lumpati &
tena sā1rdhaṃ vi-gṛhṇāti % tulāṃ tenā7dhi-rohati // 2.63 //
tat-pada-vyām padaṃ dhatte $ tasya kakṣāṃ vi-gāhate &
tam anv-ety anu-badhnāti % tac-chīlaṃ tan-ni-ṣedhati // 2.64 //
tasya cā7nu-karotī7ti $ śabdāḥ sā-dṛśyam ūcakāḥ &
upa-māyām ime pro1ktāḥ % kavīnāṃ buddhi-saukhya-dāḥ // 2.65 //


[rūpaka]

[- samastarūpaka]
upamai0va tiro-bhūta- $ bhedā rūpakam ucyate &
yathā bāhu-latā pāṇi- % padmaṃ caraṇa-pallavaḥ // 2.66 //

[- asamastarūpaka]
aṅgulyaḥ pallavāny āsan $ kusumāni nakhā1rciṣaḥ &
bāhū late vasanta-śrīs % tvaṃ naḥ praty-akṣa-cāriṇī // 2.67 //

[- samastavyastarūpaka]
ity etad a-sam-astā3-khyaṃ $ sam-astaṃ pūrva-rūpakam &
smitaṃ mukhe1ndor jyotsne9ti % sam-asta-vy-asta-rūpakam // 2.68 //

[- sakalarūpaka]
tāmrā1ṅguli-dala-śreṇi $ nakha-dīdhiti-kesaram &
dhriyate mūrdhni bhū-pālair % bhavac-caraṇa-paṅka-jam // 2.69 //
aṅguly-ādau dalā3di-tvaṃ $ pāde cā8-ropya padma-tām &
tad-yogya-sthāna-vi-ny-āsād % etat sakala-rūpakam // 2.70 //

[- avayavarūpaka]
akasmād eva te caṇḍi $ sphuritā1dhara-pallavam &
mukhaṃ muktā-ruco dhatte % gharmā1mbhaḥ-kaṇa-mañjarīḥ // 2.71 //
mañjarī-kṛtya gharmā1mbhaḥ $ pallavī-kṛtya cā7dharam &
nā7nyathā kṛtam atrā8syam % ato 'va-yava-rūpakam // 2.72 //

[- avayavirūpakam]
valgita-bhru galad-gharma- $ jalam ā-lohite3kṣaṇam &
vi-vṛṇāti (!) madā1va-sthām % idam vadana-paṅka-jam // 2.73 //
a-vi-kṛtya mukhā1ṅgāni $ mukham evā7ravinda-tām &
āsīd gamitam atre7dam % ato 'va-yavi-rūpakam // 2.74 //

[- ekāṅgarūpaka]
mada-pāṭala-gaṇḍena $ rakta-netro1t-palena te &
mukhena mugdhaḥ so 'py eṣa % jano rāga-mayaḥ kṛtaḥ // 2.75 //
ekā1ṅga-rūpakaṃ cai8tad $ evaṃ dvi-pra-bhṛtīny api &
aṅgāni rūpayanty atra % yogā1-yogau bhidā-karau // 2.76 //

[- yuktarūpaka]
smita-puṣpo1j-jvalaṃ lola- $ netra-bhṛṅgam idaṃ mukham &
iti puṣpa-dvi-rephāṇāṃ % saṃ-gatyā yukta-rūpakam // 2.77 //

[- ayuktarūpaka]
idam ārdra-smita-jyotsnaṃ $ snigdha-netro1t-palaṃ mukham &
iti jyotsno1t-palā1-yogād % a-yuktaṃ nāma rūpakam // 2.78 //

[- viṣamarūpaka]
rūpaṇād aṅgino 'ṅgānāṃ $ rūpaṇā1-rūpaṇā3-śrayāt &
rūpakaṃ vi-ṣamaṃ nāma % lalitaṃ jāyate yathā // 2.79 //
mada-rakta-kapolena $ manmathas tvan-mukhe1ndunā &
nartita-bhrū-latenā7laṃ % mardituṃ bhuvana-trayam // 2.80 //

[- saviśeṣaṇarūpaka]
hari-pādaḥ śiro-lagna- $ jahnu-kanyā-jalā1ṃśukaḥ &
jayaty asura-niḥ-śaṅka- % surā3nando1t-sava-dhvajaḥ // 2.81 //
vi-śeṣaṇa-sam-agrasya $ rūpaṃ ketor yadī8-dṛśam &
pāde tad-arpaṇād etat % sa-vi-śeṣaṇa-rūpakam // 2.82 //

[- viruddharūpaka]
na mīlayati padmāni $ na nabho 'py ava-gāhate &
tvan-mukhe1ndur mamā7sūnāṃ % haraṇāyai8va kalpate // 2.83 //
a-kriyā candra-kāryāṇām $ anya-kāryasya ca kriyā &
atra saṃ-darśyate yasmād % vi-ruddhaṃ nāma rūpakam // 2.84 //

[- heturūpaka]
gāmbhīryeṇa sam-udro 'si $ gauraveṇā7si parvataḥ &
kāma-da-tvāc ca lokānām % asi tvaṃ kalpa-pāda-paḥ // 2.85 //
gāmbhīrya-pra-mukhair atra $ hetubhiḥ sāgaro giriḥ &
kalpa-drumaś ca kriyate % tad idaṃ hetu-rūpakam // 2.86 //

[- śiṣṭarūpaka]
rāja-haṃso1pa-bhogā1rthaṃ $ bhramara-prā1rthya-sau-rabham &
sakhi vaktrā1mbu-jam idaṃ % tave7ti śliṣṭa-rūpakam // 2.87 //

iṣṭaṃ sā-dharmya-vai-dharmya- $ darśanād gauṇa-mukhyayoḥ &
upa-mā-vy-ati-rekā3-khyaṃ % rūpaka-dvitayaṃ yathā // 2.88 //

[- upamārūpaka]
ayam ā-lohita-cchāyo $ madane mukha-candramāḥ &
saṃ-naddho1daya-rāgasya % candrasya prati-garjati // 2.89 //

[- vyatirekarūpaka]
candramāḥ pīyate devair $ mayā tvan-mukha-candramāḥ &
a-sam-agro 'py asau śaśvad % ayam ā-pūrṇa-maṇḍalaḥ // 2.90 //

[- ākṣeparūpaka]
mukha-candrasya candra-tvam $ ittham anyo1pa-tāpinaḥ &
na te sundari saṃ-vādī7ty % etad ā-kṣepa-rūpakam // 2.91 //

[- samādhānarūpaka]
mukhe1ndur api te caṇḍi $ māṃ nir-dahati nir-dayam &
bhāgya-doṣān mamai8ve7ti % tat sam-ā-dhāna-rūpakam // 2.92 //

[- rūpakarūpaka]
mukha-paṅka-ja-raṅge 'smin $ bhrū-latā-nartakī tava &
līlā-nṛtyaṃ karotī7ti % ramyaṃ rūpaka-rūpakam // 2.93 //

[- āpahnavarūpaka]
nai8tan mukham idaṃ padmaṃ $ na netre bhramarāv imau &
etāni kesarāṇy eva % nai8tā dantā1rciṣas tava // 2.94 //
mukhā3di-tvaṃ ni-vartyai8va $ padmā3di-tvena rūpaṇāt &
ud-bhāvita-guṇo1t-karṣaṃ % tat tv āpa-hnava-rūpakam // 2.95 //

na pary-anto vi-kalpānāṃ $ rūpako1pa-mayor ataḥ &
diṅ-mātraṃ darśitaṃ dhīrair % an-uktam anu-mīyatām // 2.96 //


[dīpaka]

jāti-kriyā-guṇa-dravya- $ vācinai9ka-tra vartinā &
sarva-vākyo1pa-kāraś cet % tad āhur dīpakaṃ yathā // 2.97 //

[- ādi-dīpaka: jāti]
pavano dakṣiṇaḥ parṇaṃ $ jīrṇaṃ harati vī-rudhāṃ &
sa evā7va-natā1ṅgīnāṃ % māna-bhaṅgāya kalpate // 2.98 //

[- ādi-dīpaka: kriyā]
caranti catur-ambho-dhi- $ velo1d-yāneṣu dantinaḥ &
cakra-vālā1dri-kuñjeṣu % kunda-bhāso guṇāś ca te // 2.99 //

[- ādi-dīpaka: guṇa]
śyāmalāḥ prā-vṛṣeṇyābhir $ diśo jīmūta-paṅktibhiḥ &
bhuvaś ca su-kumārābhir % nava-śādvala-rājibhiḥ // 2.100 //

[- ādi-dīpaka: dravya]
viṣṇunā vi-krama-sthena $ dānavānāṃ vi-bhūtayaḥ &
kvā7pi nītāḥ kuto 'py āsann % ā-nītā daivata-rddhayaḥ // 2.101 //

ity ādi-dīpakāny uktāny $ evaṃ madhyā1ntayor api &
vākyayor darśayiṣyāmaḥ % kāni cittāni tad-yathā // 2.102 //

[- madhya-dīpaka: jāti]
nṛtyanti ni-culo1t-saṅge $ gāyanti ca kalāpinaḥ &
badhnanti ca payo-deṣu % dṛśo harṣā1śru-garbhiṇīḥ // 2.103 //

[- madhya-dīpaka: kriyā]
mando gandha-vahaḥ kṣāro $ vahnir induś ca jāyate &
carcā-candana-pātaś ca % śastra-pātaḥ pra-vāsinām // 2.104 //

[- anta-dīpaka: dravya (Komm.: jāti)]
jalaṃ jala-dharo1d-gīrṇaṃ $ kulaṃ gṛha-śikhaṇḍinām &
calaṃ ca taḍitāṃ dāma % balaṃ kusuma-dhanvanaḥ // 2.105 //

[- anta-dīpaka: kriyā]
tvayā nīlo1t-palaṃ karṇe $ smareṇā7straṃ śarā1sane &
mayā9pi maraṇe cetas % trayam etat samaṃ kṛtam // 2.106 //

[- (ādi-dīpaka): mālā-dīpaka]
śuklaḥ śvetā1rciṣo vṛddhyai $ pakṣaḥ pañca-śarasya saḥ &
sa ca rāgasya rāgo 'pi % yūnāṃ raty-ut-sava-śriyaḥ // 2.107 //
ity ādi-dīpaka-tve 'pi $ pūrva-pūrva-vy-ape3kṣiṇī &
vākya-mālā pra-yukte9ti % tan mālā-dīpakaṃ matam // 2.108 //

[- viruddhārtha-dīpaka]
ava-lepam an-aṅgasya $ vardhayanti balāhakāḥ &
karśayanti tu gharmasya % māruto1d-dhūta-śīkarāḥ // 2.109 //
ava-lepa-padenā7tra $ balāhaka-padena ca &
kriye vi-ruddhe saṃ-yukte % tad vi-ruddhā1rthaṃ dīpakam // 2.110 //

[- ekārthadīpaka]
haraty ā-bhogam āśānāṃ $ gṛhṇāti jyotiṣāṃ gaṇam &
ā-datte cā7dya me prā1ṇān % asau jala-dharā3valī // 2.111 //
an-eka-śabdo1pā3-dānāt $ kriyai9kai9vā7tra dīpyate &
yato jala-dharā3valyā % tasmād ekā1rtha-dīpakam // 2.112 //

[- śliṣṭārthadīpaka]
hṛdya-gandha-vahās tuṅgās $ tamāla-śyāmala-tviṣaḥ &
divi bhramanti jīmūtā % bhuvi cai8te mataṃ-gajāḥ // 2.113 //
atra dharmair a-bhinnānām $ abhrāṇāṃ dantināṃ tathā &
bhramaṇenai8va saṃ-bandha % iti śliṣṭā1rtha-dīpakam // 2.114 //

anenai8va pra-kāreṇa $ śeṣāṇām api dīpake &
vi-kalpānām ava-gatir % vi-dhātavyā vi-cakṣaṇaiḥ // 2.115 //


[āvṛtti]
arthā3-vṛttiḥ padā3-vṛttir $ ubhayā3-vṛttir eva ca &
dīpaka-sthāna eve7ṣṭam % alaṃ-kāra-trayaṃ yathā // 2.116 //

[- arthāvṛtti]
vi-kasanti kadambāni $ sphuṭanti kuṭaja-drumāḥ &
un-mīlanti ca kandalyo % dalanti kakubhāni ca // 2.117 //

[- padāvṛtti]
ut-kaṇṭhayati meghānāṃ $ mālā vṛndaṃ kalāpinām &
yūnāṃ co7t-kaṇṭhayaty eva % mānasaṃ makara-dhvajaḥ // 2.118 //

[- ubhayāvṛtti (artha u. pada)]
jitvā viśvaṃ bhavān atra $ vi-haraty ava-rodhanaiḥ &
vi-haraty ap-sarobhis te % ripu-vargo divaṃ gataḥ // 2.119 //


[ākṣepa]
prati-ṣedho1ktir ā-kṣepas $ trai-kālyā1pe3kṣayā tri-dhā &
athā3sya punar ā-kṣepya- % bhedā1n-antyād an-antatā // 2.120 //

[- vṛttākṣepa]
an-aṅgaḥ pañcabhiḥ puṣpair $ viśvaṃ vy-ajayate7ṣubhiḥ &
ity a-saṃ-bhāvyam atha vā % vi-citrā vastu-śaktayaḥ // 2.121 //
ity an-aṅga-jayā1yoga- $ buddhir hetu-balād iha &
pra-vṛttai9va yad ā-kṣiptā % vṛttā3kṣepaḥ sa īdṛśaḥ // 2.122 //

[- vartamānākṣepa]
kutaḥ kuvalayaṃ karṇe $ karoṣi kala-bhāṣiṇi &
kim apā1ṅgam a-pary-āptam % asmin karmaṇi manyase // 2.123 //
sa vartamānā3-kṣepo 'yaṃ $ kurvaty evā7sito1tpala &
karṇe kā-cit priyeṇai8vaṃ % cāṭu-kāreṇa rudhyate // 2.124 //

[- bhaviṣyadākṣepa]
satyaṃ bravīmi na tvaṃ māṃ $ draṣṭuṃ vallabha lapsyase &
anya-cumbana-saṃ-krānta- % lākṣā-raktena cakṣuṣā // 2.125 //
so 'yaṃ bhaviṣyad-ā-kṣepaḥ $ prāg evā7ti-manasvinī &
kadā-cid apa-rādho 'sya % bhāvī9ty evam arunddhayat // 2.126 //

[- dharmākṣepa]
tava tanv-aṅgi mithyai9va $ rūḍham aṅgeṣu mārdavam &
yadi satyaṃ mṛdūny eva % kim a-kāṇḍe rujanti mām // 2.127 //
dharmā3-kṣepo 'yam ā-kṣiptam $ aṅganā-gātra-mārdavam &
kāmukena yad atrai7vaṃ % karmaṇā tad-vi-rodhinā // 2.128 //

[- dharmyākṣepa]
sundarī sā bhavaty evaṃ $ vi-vekaḥ kena jāyate &
pra-bhā-mātraṃ hi taralaṃ % dṛśyate na tad-ā-śrayaḥ // 2.129 //
dharmyā3-kṣepo 'yam ā-kṣipto $ dharmī dharmaṃ pra-bhā4-hvayam &
anu-jñāyai8va yad rūpam % aty-āścaryaṃ vi-vakṣatā // 2.130 //
[- kāraṇākṣepa]
cakṣuṣī tava rajyete $ sphuraty adhara-pallavaḥ &
bhruvau ca bhugne na tathā9py % a-duṣṭasyā7sti me bhayam // 2.131 //
sa eṣa kāraṇā3-kṣepaḥ $ pra-dhānaṃ kāraṇaṃ bhiyaḥ &
svā1pa-rādho ni-ṣiddho 'tra % yat priyeṇa paṭīyasā // 2.132 //

[- kāryākṣepa]
dūre priyatamaḥ so 'yam $ ā-gato jala-dā3-gamaḥ &
dṛṣṭāś ca phullā ni-culā % na mṛtā cā7smi kiṃ nv idam // 2.133 //
kāryā3-kṣepaḥ sa kāryasya $ maraṇasya ni-vartanāt &
tat-kāraṇam upa-ny-asya % dāruṇaṃ jala-dā3-gamam // 2.134 //

[- anujñākṣepa]
na ciraṃ mama tāpāya $ tava yātrā bhaviṣyati &
yadi yāsyasi yātavyam % alam ā-śaṅkayā9tra te // 2.135 //
ity anu-jñā-mukhenai9va $ kāntasyā8-kṣipyate gatiḥ &
maraṇaṃ sūcayantyai9va % so 'nu-jñā4-kṣepa ucyate // 2.136 //

[- prabhutvākṣepa]
dhanaṃ ca bahu labhyaṃ te $ sukhaṃ kṣemaṃ ca vartmani &
na ca me prāṇa-saṃ-dehas % tathā8pi priya mā sma gāḥ // 2.137 //
ity ā-cakṣāṇayā hetūn $ priya-yātrā2nu-bandhinaḥ &
pra-bhu-tvenai7va ruddhas tat % pra-bhu-tvā3-kṣepa ucyate // 2.138 //

[- anādarākṣepa]
jīvitā3śā balavatī $ dhanā3śā dur-balā mama &
gaccha vā tiṣṭha vā kānta % sva1va-sthā tu ni-veditā // 2.139 //
asāv an-ādarā3-kṣepo $ yad an-ādaravad vacaḥ &
priya-pra-ṇāyaṃ rundhatyā % pra-yuktam iha raktayā // 2.140 //

[- āśīrvacanākṣepa]
gaccha gacchasi cet kānta $ panthānaḥ santu te śivāḥ &
mamā7pi janma tatrai7va % bhūyād yatra gato bhavān // 2.141 //
ity āśīr-vacanā3-kṣepo $ yad āśīr-vāda-vartmanā &
svā1va-sthāṃ sūcayantyai9va % kānta-yātrā ni-ṣidhyate // 2.142 //

[- paruṣākṣepa]
yadi satyai9va yātrā te $ kā9py anyā mṛgyatāṃ tvayā &
aham adyai7va ruddhā9smi % randhrā1pe3kṣeṇa mṛtyunā // 2.143 //
ity eṣa paruṣā3-kṣepaḥ $ paruṣā1kṣara-pūrvakam &
kāntasyā8-kṣipyate yasmāt % pra-sthānaṃ prema-ni-ghnayā // 2.144 //

[- sācivyākṣepa]
// 2.145 //
// 2,146 //
// 2.147 //
// 2.148 //
// 2.149 //
// 2.150 //
// 2.151 //
// 2.152 //
// 2.153 //
// 2.154 //
// 2.155 //
// 2.156 //
// 2.157 //
// 2.158 //
// 2.159 //
// 2.160 //
// 2.161 //
// 2.162 //
// 2.163 //
// 2.164 //
// 2.165 //
// 2.166 //
// 2.167 //
// 2.168 //
// 2.169 //
// 2.170 //
// 2.171 //
// 2.172 //
// 2.173 //
// 2.174 //
// 2.175 //
// 2.176 //
// 2.177 //
// 2.178 //
// 2.179 //
// 2.180 //
// 2.181 //
// 2.182 //
// 2.183 //
// 2.184 //
// 2.185 //
// 2.186 //
// 2.187 //
// 2.188 //
// 2.189 //
// 2.190 //
// 2.191 //
// 2.192 //
// 2.193 //
// 2.194 //
// 2.195 //
// 2.196 //
// 2.197 //
// 2.198 //
// 2.199 //
// 2.200 //
// 2.201 //
// 2.202 //
// 2.203 //
// 2.204 //
// 2.205 //
// 2.206 //
// 2.207 //
// 2.208 //
// vv //
// 2.210 //
// 2.211 //
// 2.212 //
// 2.213 //
// 2.214 //
// 2.215 //
// 2.216 //
// 2.217 //
// 2.218 //
// 2.219 //
// 2.220 //
// 2.221 //
// 2.222 //
// 2.223 //
// 2.224 //
// 2.225 //
// 2.226 //
// 2.227 //
// 2.228 //
// 2.229 //
// 2.230 //
// 2.231 //
// 2.232 //
// 2.233 //
// 2.234 //
// 2.235 //
// 2.236 //
// 2.237 //
// 2.238 //
// 2.239 //
// 2.240 //
// 2.241 //
// 2.242 //
// 2.243 //
// 2.244 //
// 2.245 //
// 2.246 //
// 2.247 //
// 2.248 //
// 2.249 //
// 2.250 //
// 2.251 //
// 2.252 //
// 2.253 //
// 2.254 //
// 2.255 //
// 2.256 //
// 2.257 //
// 2.258 //
// 2.259 //
// 2.260 //
// 2.261 //
// 2.262 //
// 2.263 //
// 2.264 //
// 2.265 //
// 2.266 //
// 2.267 //
// 2.268 //
// 2.269 //
// 2.270 //
// 2.271 //
// 2.272//
// 2.273 //
// 2.274 //
// 2.275 //
// 2.276 //
// 2.277 //
// 2.278 //
// 2.279 //
// 2.280 //
// 2.281 //
// 2.282 //
// 2.283 //
// 2.284 //
// 2.285 //
// 2.286 //
// 2.287 //
// 2.288 //
// 2.289 //
// 2.290 //
// 2.291 //
// 2.292 //
// 2.293 //
// 2.294 //
// 2.295 //
// 2.296 //
// 2.297 //
// 2.298 //
// 2.299 //
// 2.300 //
// 2.301 //
// 2.302 //
// 2.303 //
// 2.304 //
// 2.305 //
// 2.306 //
// 2.307 //
// 2.308 //
// 2.309 //

[śleṣa (= śliṣṭa)]
śliṣṭam iṣṭam an-ekā1rtham $ eka-rūpā1nv-itaṃ vacaḥ &
tad a-bhinna-padaṃ bhinna- % pada-prā1yam iti dvi-dhā // 2.310 //

[- abhinnapada-śleṣa]
asāv ud-ayam ā-rūḍhaḥ $ kānti-mān rakta-maṇḍalaḥ &
rājā harati lokasya % hṛdayaṃ mṛdubhiḥ karaiḥ // 2.311 //

[- bhinnapada-śleṣa]
doṣā(3)-kareṇa saṃ-badhnan[n / $ n]a[-]kṣatra-patha-vartinā &
rajñā pra-doṣo mām ittham % a-priyaṃ kiṃ na bādhate // 2.312 //

upa-mā-rūpakā3-kṣepa- $ vy-ati-rekā3di-go-carāḥ &
prāg eva darśitāḥ śleṣā % darśyante ke-canā7pare // 2.313 //

asty a-bhinna-kriyaḥ kaś-cid $ a-vi-ruddha-kriyo 'paraḥ &
vi-ruddha-karmā cā7sty anyaḥ % śleṣo ni-yama-vān api // 2.314 //
ni-yamā3-kṣepa-rūpo1ktir $ a-vi-rodhī vi-rodhy api &
teṣāṃ ni-darśaneṣv eva % rūpam āvir bhaviṣyati // 2.315 //

[- abhinnakriya-śleṣa]
vakrāḥ sva-bhāva-madhurāḥ $ śaṃsantyo rāgam ulbaṇam &
dṛśo dūtyaś ca karṣanti % kāntābhiḥ pre3ṣitāḥ priyān // 2.316 //

[- aviruddhakriya-śleṣa]
madhurā rāga-vardhinyaḥ $ komalāḥ kokilā-giraḥ &
ā-karṇyante mada-kalāḥ % śliṣyante cā7site3kṣaṇāḥ // 2.317 //

[- viruddhakarma-śleṣa]
rāgam ā-darśayann eṣa $ vāruṇī-yoga-vardhitam &
tiro-bhavati gharmā1ṃśur % aṅga-jas tu vi-jṛmbhate // 2.318 //

[- niyamavac-chleṣa]
nis-triṃśa-tvam asāv eva $ dhanuṣy evā7sya vakra-tā &
śareṣv eva nare7ndrasya % mārgaṇa-tvaṃ ca vartate // 2.319 //

[- niyamākṣeparūpokti-śleṣa]
padmānām eva daṇḍeṣu $ kaṇṭakas tvayi rakṣati &
atha-vā dṛśyate rāgi- % mithunā3-liṅganeṣv api // 2.320 //

[- avirodhi-śleṣa]
mahī-bhṛd bhūri-kaṭakas $ tejas-vī niyato1d-ayaḥ &
dakṣaḥ pra-jā-patiś cā8sīt % svāmī śakti-dharaś ca saḥ // 2.321 //

[- virodhi-śleṣa]
acyuto 'py a-vṛṣa-cchedī $ rājā9py a-vidita-kṣayaḥ &
devo 'py a-vi-budho jajñe % śaṃ-karo 'py a-bhujaṃ-ga-vān // 2.322 //


[viśeṣokti]
guṇa-jāti-kriyā4dīnāṃ $ yatra vai-kalya-darśanam &
vi-śeṣa-darśanāyai7va % sā viśeṣo1ktir iṣyate // 2.323 //

[- viśeṣokti: guṇa]
na kaṭhoraṃ na vā tīkṣṇam $ ā-yudhaṃ puṣpa-dhanvanaḥ &
tathā9pi jitam evā8sīd % amunā bhuvana-trayam // 2.324 //

[- viśeṣokti: jāti]
na deva-kanyakā nā7pi $ gandharva-kula-saṃ-bhavā &
tathā9py eṣā tapo-bhaṅgaṃ % vi-dhātuṃ vedhaso 'py alam // 2.325 //

[- viśeṣokti: kriyā]
na baddhā bhru-kuṭir nā7pi $ sphurito daśana-cchadaḥ &
na ca raktā9bhavad dṛṣṭir % jitaṃ ca dviṣatāṃ balam // 2.326 //

[- viśeṣokti: dravya]
na rathā na ca mātaṃ-gā $ na hayā na ca pattayaḥ &
strīṇām apā1ṅga-dṛṣṭyai9va % jīyate jagatāṃ trayam // 2.327 //

[- viśeṣokti: hetu]
eka-cakro ratho yantā $ vikalo viṣamā hayāḥ &
ā-krāmaty eva tejasvī % tathā9py arko nabhas-talam // 2.328 //
sai9ṣā hetu-vi-śeṣoktis $ tejasvī9ti vi-śeṣaṇāt &
ayaṃ eva kramo 'nyeṣāṃ % bhedānām api kalpate // 2.329 //



[tulyayogitā]
vi-vakṣita-guṇo1tkṛṣṭair $ yat samī-kṛtya kasyacit &
kīrtanaṃ stuti-nindā2rthaṃ % sā matā tulya-yogitā // 2.330 //

yamaḥ kubero varuṇaḥ $ sahasrā1kṣo bhavān api &
bibhṛty ananya-viṣayāṃ % loka-pāla iti śrutim // 2.331 //
saṃ-gatāni mṛgā1kṣīṇāṃ $ taḍid-vi-lasitāni ca &
kṣaṇa-dvayaṃ na tiṣṭhanti % ghanā3rabdhāny api svayam // 2.332 //


[virodhacakra]
viruddhānāṃ padā1rthānāṃ $ yatra saṃ-sarga-darśanam &
vi-śeṣa-darśanāyai1va % sa vi-rodhaḥ smṛto yathā // 2.333 //
kūjitaṃ rāja-haṃsānāṃ $ vardhate mada-mañjulam &
kṣīyate ca mayūrāṇāṃ % rutam ut-krānta-sauṣṭhavam // 2.334 //
prā-vṛṣeṇyair jala-dharair $ ambaraṃ dur-dināyate &
rāgeṇa punar ā-krāntaṃ % jāyate jagatām manaḥ // 2.335 //
tanu-madhyaṃ pṛthu-śroṇi $ raktau1ṣṭham asite3kṣaṇam &
nata-nābhi vapuḥ strīṇāṃ % kaṃ na hanty un-nata-stanam // 2.336 //
mṛṇāla-bāhu rambho4ru $ padmo1t-pala-mukhe3kṣaṇam &
api te rūpam asmākam % tanvi tāpāya kalpate // 2.337 //
udyāna-māruto1d-dhūtāś $ cūta-campaka-reṇavaḥ &
ud-aśrayanti pānthānām % a-spṛśanto 'pi locane // 2.338 //
kṛṣṇā1rjunā1nu-raktā9pi $ dṛṣṭiḥ karṇā1va-lambinī &
yāti vi-śvasanīya-tvaṃ % kasya te kala-bhāṣiṇī // 2.339 //

ity aneka-prakāro 'yam $ alaṃkāraḥ pratīyate &

[aprastutapraśaṃsā]
a-pra-stuta-praśaṃsā syād % a-pra-kānteṣu yā stutiḥ // 2.340 //
sukhaṃ jīvanti hariṇā $ vaneṣv a-para-sevinaḥ &
arthair a-yatna-su-labhair % jala-darbhā1ṅkurā3dibhiḥ // 2.341 //
se9yam a-pra-stutai9vā7tra $ mṛga-vṛttiḥ praśasyate &
rājā1nu-vartana-kleśa- % nir-viṇṇena manasvinā // 2.342 //


[vyājastuti]
yadi nindann iva stauti $ vyāja-stutir asau stutā &
doṣā3bhāsā guṇā eva % labhante yatra saṃ-nidhim // 2.343 //
tāpasenā7pi rāmeṇa $ jite9yaṃ bhūta-dhāriṇī &
tvayā rājñā9pi se9ve7yaṃ % jitā mā bhūn madas tava // 2.344 //
puṃsaḥ purāṇād ā-cchidya $ śrīs tvayā pari-bhujyate &
rājann ikṣvāku-vaṃśasya % kim idaṃ tava yujyate // 2.345 //
bhuj-aṅga-bhoga-saṃ-saktā $ kalatraṃ tava medinī &
ahaṃ-kāraḥ parāṃ koṭim % ā-rohati kutas tava // 2.346 //
iti śleṣā1nu-viddhānām $ anyeṣāṃ co7palakṣyatāṃ &
vyāja-stuti-prakārāṇām % a-pary-antaḥ pra-vi-staraḥ // 2.347 //

[nidarśana]
arthā1ntara-pra-vṛttena $ kiṃcit tat-sa-dṛśaṃ phalam &
sad asad vā ni-darśyeta % yadi tat syān ni-darśanam // íFH //
ud-ayann eva savitā $ padmeṣv arpayati śriyam &
vi-bhāvayitum ṛddhīnāṃ % phalaṃ su-hṛd-anu-graham // 2.349 //
yāti candrā1ṃśubhiḥ spṛṣṭā $ dhvānta-rājī parā-bhavam &
sadyo rāja-vi-ruddhānāṃ % sūcayanti dur-antatām // 2.350 //

[sahokti]
saho1ktiḥ saha-bhāvasya $ kathanaṃ guṇa-karmaṇām &
arthānāṃ yo vi-ni-mayaḥ % pari-vṛttis tu sā yathā // 2.351 //
saha dīrghā mama śvāsair $ imāḥ saṃ-prati rātrayaḥ &
pāṇḍurāś ca mamai7vā7ṅgaiḥ % saha tāś candra-bhūṣaṇāḥ // 2.352 //
vardhate saga pānthānāṃ $ mūrchayā cūta-mañjarī &
patanti ca samaṃ teṣām % asubhir malayā1nilāḥ // 2.353 //
kokilā3-lāpa-su-bhagāḥ $ su-gandhi-vana-vāyavaḥ &
yānti sā1rdhaṃ janā3nandair % vṛddhiṃ surabhi-vāsarāḥ // 2.354 //
ity ud-ā-hṛtayo dattāḥ $ saho1kter atra kāścana &

[parivṛtti]
kriyate pari-vṛtteś ca $ kiṃcid rūpa-ni-rūpaṇam // 2.355 //
śastra-pra-hāraṃ dadatā $ bhujena tava bhū-bhujām &
cirā1rjitaṃ hṛtaṃ teṣāṃ % yaśaḥ kumuda-pāṇḍuram // 2.356 //

[āśīs]
āśīr nāmā7bhilaṣite $ vastuny ā-śaṃsanaṃ yathā &
pātu vaḥ paramaṃ jyotir % a-vāṅ-manasa-go-caram // 2.357 //

[saṃsṛṣṭi]
ananvayasa-saṃ-dehāv $ upa-māsv eva darśitau &
upa-mā-rūpakaṃ cā7pi % rūpakeṣv eva darśitam // 2.358 //
ut-pre3kṣā-bheda evā7sāv $ utpre3kṣā2va-yavo 'pi ca &
nānā2laṃ-kāra-saṃ-sṛṣṭiḥ $ saṃ-sṛṣṭis tu ni-gadyate // 2.359 //
aṅgā1ṅgi-bhāvā1va-sthānaṃ $ sarveṣāṃ sama-kakṣatā &
ity alaṃ-kāra-saṃ-sṛṣṭer % lakṣaṇīyā dvayī gatiḥ // 2.360 //
ā-kṣipanty aravindāni $ tava mugdhe mukha-śriyam &
kośa-daṇḍa-sam-agrāṇāṃ % kim eṣām asti duṣ-karam // 2.361 //
(limpatī7va tamo 'ṅgāni $ varṣatī7vā7ñjanaṃ nabhaḥ &
a-sat-puruṣa-seve9va % dṛṣṭir niṣ-phalatāṃ gatā // vv //)
śleṣaḥ sarvāsu puṣṇāti $ priyo vakro1ktiṣu śriyam &
bhinnaṃ dvidhā sva-bhāvo1ktir % vakro1ktiś ce7ti vāṅ-mayam // 2.363 //

[bhāvika]
bhāvikatvam iti prā3huḥ $ pra-bandha-viṣayaṃ guṇam &
bhāvaḥ kaver abhi-prā1yaḥ % kāvyeṣv ā-siddhi yaḥ sthitaḥ // 2.364 //
paras-paro1pa-kāritvaṃ $ sarveṣāṃ vastu-parvaṇām &
vi-śeṣaṇānāṃ vy-arthānām % a-kriyā sthāna-varṇanā // 2.365 //
vy-aktir ukti-krama-balād $ gambhīrasyā7pi vastunaḥ &
bhāvā3yattam idaṃ sarvam % iti tad bhāvikaṃ viduḥ // 2.366 //

yac ca saṃ-dhy-aṅga-vṛtty-aṅga- $ lakṣaṇā3dyā-gamā1ntare &
vy-ā-varṇitam idaṃ ceṣṭam % alaṃ-kāratayai9va naḥ // 2.367 //
panthā sa eṣa vivṛtaḥ pari-māṇa-vṛttyā $ saṃ-kṣipya vi-staram an-antam alaṃ-kriyāṇāṃ &
vācām atī3tya viṣayaṃ pari-vartamānān % abhyāsa eva vi-varītum alaṃ viśeṣān // 2.368 //


// ity ācārya-daṇḍinaḥ kṛtau kāvyādarśe 'rthālaṃkāravibhāgo nāma dvitīyaḥ paricchedaḥ //