DANDIN: KAVYADARSA, Pariccheda 1 based on the edition by S.K. Belvalkar, Poona 1924. Input by Reinhold Gruenendahl ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ ANALYTIC VERSION according to BHELA conventions: Sandhi markers: (. =short vowel, - =long vowel) in word-sandhi: 1: . . e.g.: veda+anta = vedà1nta 2: - . 3: . - 4: - - in sentence-sandhi: 7: . . e.g.: ca+api = cà7pi 8: . - 9: - . 0: - - PADA MARKERS For a four-pada verse: ........ $ ........ & ........ % ........ // For a six-pada verse: ........ $ ........ & ........ % ........ \ ........ # ........ // atha kàvyà3dar÷aþ Pariccheda 1 catur-mukha-mukhà1mbho-ja- $ vana-haüsa-vadhår mama & mànase ramatàü dãrghaü % sarva-÷uklà sarasvatã // 1.1 // pårva-÷àstràõi saü-hçtya $ pra-yogàn upa-lakùya ca & yathà-sàmarthyam asmàbhiþ % kriyate kàvya-lakùaõam // 1.2 // iha ÷iùñà1nu-÷iùñànàü $ ÷iùñànàm api sarva-thà & vàcàm eva pra-sàdena % loka-yàtrà pra-vartate // 1.3 // idam andhaü(-)tamaþ kçtsnaü $ jàyeta bhuvana-trayam & yadi ÷abdà3-hvayaü jyotir % à-saü-sàraü na dãpyate // 1.4 // àdi-ràja-ya÷o-bimbam $ à-dar÷aü prà3pya vàï-mayam & teùàm a-saü-ni-dhàne 'pi % na svayaü pa÷ya na÷yati // 1.5 // gaur gauþ kàma-dughà samyak $ pra-yuktà smaryate budhaiþ & duù-pra-yuktà punar go-tvaü % pra-yoktuþ sai0va ÷aüsati // 1.6 // tad alpam api no7pe3kùyaü $ kàvye duùñaü kathaü cana & syàd vapuþ sundaram api % ÷vitreõai8kena dur-bhagam // 1.7 // guõa-doùàn a-÷àstra-j¤aþ $ kathaü vi-bhajate naraþ & kim andhasyà7dhi-kàro 'sti % råpa-bhedo1pa-labdhiùu // 1.8 // ataþ pra-jànàü vy-ut-pattim $ abhi-saü-dhàya sårayaþ & vàcàü vi-citra-màrgàõàü % ni-babandhuþ kriyà-vidhim // 1.9 // taiþ ÷arãraü ca kàvyànàm $ alaü-kàrà÷ ca dar÷itàþ & ÷arãraü tàvad-iùñà1rtha- % vy-ava-cchinnà padà3valã // 1.10 // padyaü gadyaü ca mi÷raü ca $ tat tri-dhai0va vy-ava-sthitam & padyaü catuù-padã tac ca % vçttaü jàtir iti dvi-dhà // 1.11 // chando-vi-cityàü sakalas $ tat-pra-bandho ni-dar÷itaþ & sà vidyà naus vivikùåõàü % gambhãraü kàvya-sàgaram // 1.12 // muktakaü kulakaü ko÷aþ $ saü-ghàta iti tà-dç÷aþ & sarga-bandhà1ü÷a-råpa-tvàd % an-uktaþ padya-vi-staraþ // 1.13 // sarga-bandho mahà-kàvyam $ ucyate tasya lakùaõam & à÷ãr namas-kriyà vastu- % nir-de÷o và9pi tan-mukham // 1.14 // itihàsa-katho2d-bhåtam $ itarad và sad-à÷rayam & catur-varga-phalà-yattaü % caturo1d-à-tta-nàyakam // 1.15 // nagarà1rõava-÷aila-rtu- $ candrà1rko1daya-varõanaiþ & udyàna-salila-krãóà- % madhu-pàna-rato1t-savaiþ // 1.16 // vi-pra-lambhair vi-vàhai÷ ca $ kumàro1d-aya-varõanaiþ & mantra-dåta-pra-yàõà3ji- % nàyakà1bhy-udayair api // 1.17 // alaü-kçtam a-saü-kùiptaü $ rasa-bhàva-nir-antaram & sargair an-ati-vi-stãrõaiþ % ÷ravya-vçttaiþ su-saüdhibhiþ // 1.18 // sarva-tra bhinna-vçttà1ntair $ upe1taü loka-ra¤janam & kàvyaü kalpo1ttara-sthàyi % jàyate sad-alaü-kçti // 1.19 // nyånam apy atra yaiþ-kai÷-cid $ aïgaiþ kàvyaü na duùyati & yady upà3-tteùu saü-pattir % à-ràdhayati tad-vidaþ // 1.20 // guõa-taþ pràg upa-nyasya $ nàyakaü tena vi-dviùàm & nir-à-karaõam ity eùa % màrgaþ pra-kçti-sundaraþ // 1.21 // vaü÷a-vãrya-÷rutà3dãni $ varõayitvà ripor api & taj-jayàn nàyako3t-karùa- % varõanaü ca dhinoti naþ // 1.22 // a-pàdaþ pada-saütàno $ gadyam à-khyàyikà kathà & iti tasya pra-bhedau dvau % tayor à-khyàyikà kila // 1.23 // nàyakenai8va vàcyà9nyà $ nàyakene7tareõa và & sva-guõà3viù-kriyà doùo % nà7tra bhåtà1rtha-÷aüsinaþ // 1.24 // api tv a-ni-yamo dçùñas $ tatrà7py anyair ud-ãraõàt & anyo vaktà svayaü veti % kã-dçg và bheda-lakùaõam // 1.25 // vaktraü cà7para-vaktraü ca $ so1cchvàsa-tvaü ca bhedakam & cihnam à-khyàyikàyà÷ cet % pra-saïgena kathàsv api // 1.26 // àryà4di-vat-prave÷aþ kiü $ na vaktrà1para-vaktrayoþ & bheda÷ ca dçùño lambà3dir % uc-chvàso và9stu kiü tataþ // 1.27 // tat kathà0-khyàyike9ty ekà $ jàtiþ saü-j¤à-dvayà1ïkità & atrai8và7ntar-bhaviùyanti % ÷eùà÷ cà8-khyàna-jàtayaþ // 1.28 // kanyà-haraõa-saü-gràma- $ vi-pra-lambho1d-ayà3dayaþ & sarga-bandha-samà eva % nai8te vai-÷eùikà guõàþ // 1.29 // kavi-bhàva-kçtaü cihnam $ anya-trà7pi na duùyati & mukham iùñà1rtha-saü-siddhyai % kiü hi na syàt kçtà3tmanàm // 1.30 // mi÷ràõi nàñakà3dãni $ teùàm anya-tra vi-staraþ & gadya-padya-mayã kà-cit % campår ity abhi-dhãyate // 1.31 // tad etad vàï-mayaü bhåyaþ $ saüs-kçtaü prà-kçtaü tathà & apa-bhraü÷a÷ ca mi÷raü ce7ty % àhur àryà÷ catur-vi-dham // 1.32 // saüs-kçtaü nàma daivã vàg $ anv-à-khyàtà maha-rùibhiþ & tad-bhavas tat-samo de÷ã9ty % anekaþ prà-kçta-kramaþ // 1.33 // mahà-ràùñrà3÷rayàü bhàùàü $ pra-kçùñaü prà-kçtaü viduþ & sàgaraþ så1kti-ratnànàü % setu-bandhà3di yan-mayam // 1.34 // ÷aura-senã ca gauóã ca $ làñã cà7nyà ca tà-dç÷ã & yàti prà-kçtam ity evaü % vy-ava-hàreùu saü-nidhim // 1.35 // àbhãrà3di-giraþ kàvyeùv $ apa-bhraü÷a iti smçtàþ & ÷àstreùu saüs-kçtàd anyad % apa-bhraü÷a-tayo9ditam // 1.36 // saüs-kçtaü sarga-bandhà3di $ prà-kçtaü skandhakà3dikam & osarà3dãny apa-bhraü÷o % nàñakà3di tu mi÷rakam // 1.37 // kathà9pi sarva-bhàùàbhiþ $ saüs-kçtena ca badhyate & bhåta-bhàùà-mayãü prà3hur % adbhutà1rthàü bçhat-kathàm // 1.38 // làsya-cchalita-÷amyà4di $ pre3kùà2rtham itarat punaþ & ÷ravyam eve7ti sai0ùà9pi % dvayã gatir ud-à-hçtà // 1.39 // asty an-eko giràü màrgaþ $ såkùma-bhedaþ paras-param & tatra vaidarbha-gauóãyau % varõyete pra-sphuñà1ntarau // 1.40 // ÷leùaþ pra-sàdaþ sama-tà $ màdhuryaü su-kumàra-tà & artha-vyaktir ud-àra-tvaü % ojaþ-kànti-samàdhayaþ // 1.41 // iti vaidarbha-màrgasya $ prà3õà da÷a guõàþ smçtàþ & eùàü vi-pary-ayaþ prà1yo % lakùyate gauóa-vartmani // 1.42 // [÷leùa vs. ÷ithila] ÷liùñam a-spçùña-÷aithilyam $ alpa-prà3õà3kùaro3ttaram & ÷ithilaü màlatã-màlà % lolà1li-kalilà yathà // 1.43 // anu-prà1sa-dhiyà gauóais $ tad iùñaü bandha-gauravàt & vaidarbhair màlatã-dàma % laïghitaü bhramarair iti // 1.44 // [prasàda vs. vyutpanna] pra-sàda-vat pra-siddhà1rtham $ indor indã-vara-dyuti & lakùma lakùmãü tanotã7ti % pratã1ti-su-bhagaü vacaþ // 1.45 // vy-ut-pannam iti gauóãyair $ nà1ti-råóham apã7ùyate & yathà7n-aty-arjunà3b-janma- % sa-dçkùà3ïko balakùa-guþ // 1.46 // [samatà vs. vaiùamya] samaü bandheùv a-vi-ùamaü $ te mçdu-sphuña-madhyamàþ & bandhà mçdu-sphuño3n-mi÷ra- % varõa-vi-ny-àsa-yonayaþ // 1.47 // kokilà3-làpa-vàcàlo $ màm eti malayà3nilaþ & uc-chalac-chãkarà3cchà3ccha- % nir-jharà3mbhaþ-kaõo3kùitaþ // 1.48 // candana-pra-õayo3d-gandhir $ mando malaya-màrutaþ & spardhate ruddha-mad-dhairyo % vara-ràmà-mukhà1nilaiþ // 1.49 // ity an-à-locya vai-ùamyam $ arthà1laü-kàra-óambarau & ape3kùamàõà vavçdhe % paurastyà kàvya-paddhatiþ // 1.50 // [màdhurya] madhuraü rasa-vad vàci $ vastuny api rasa-sthitiþ & yena màdhyanti dhãmanto % madhune9va madhu-vratàþ // 1.51 // [(1.) anupràsa (÷abdàlaükàra) vs. varõàvçtti] yayà kayà-cic chrutyà yat $ samànam anu-bhåyate & tad-råpà hi padà3-sattiþ % sà3nu-prà3sà rasà3-vahà // 1.52 // eùa ràjà yadà lakùmãü $ prà3pta-vàn brahmaõa-priyaþ & tataþ pra-bhçti dharmasya % loke 'sminn utsavo 'bhavat // 1.53 // itã7daü nà8dçtaü gauóair $ anu-prà3sas tu tat-priyaþ & anu-prà3sàd api prà3yo % vaidarbhair idam iùyate // 1.54 // varõà3vçttir anu-prà1saþ $ pàdeùu ca padeùu ca & pårvà3nu-bhava-saüs-kàra- % bodhinã yady a-dåra-tà // 1.55 // candre ÷aran-ni÷o2t-taüse $ kunda-stavaka-vi-bhrame & indra-nãla-ni-bhaü lakùma % saü-dadhàty anilaþ ÷riyam // 1.56 // càru candramasaü bhãru $ bimbaü pa÷yai8tad ambare & manmano manmathà3-kràntaü % nir-dayaü hantum ud-yatam // 1.57 // ity anu-prà1sam icchanti $ nà7ti-dårà1ntara-÷rutim & na tu ràmà-mukhà1mbho-ja- % sa-dç÷a÷ candramà iti // 1.58 // smaraþ kharaþ khalaþ kàntaþ $ kàyaþ kopa÷ ca naþ kç÷aþ & cyuto màno 'dhiko ràgo % moho jàto 'savo gatàþ // 1.59 // ity àdi bandha-pàruùyaü $ ÷aithilyaü ca ni-gacchati & ato nai8vam anu-prà3saü % dàkùinàtyàþ pra-yu¤jate // 1.60 // [(2.) yamaka (÷abdàlaükàra; Vw.)] à-vçttiü varõa-saü-ghàta- $ gocaràü yamakaü viduþ & tat tu nai8kà3nta-madhuram % ataþ pa÷càd vi-dhàsyate // 1.61 // [(3.) agràmyatà (arthàlaükàra) vs. gràmyatà] kàmaü sarvo 'py alaü-kàro $ rasam arthe ni-ùa¤cati & tathà9py a-gràmya-tai0vai8taü % bhàraü vahati bhåyasà // 1.62 // kanye kàmayamànaü màü $ na tvaü kàmayase katham & iti gràmyo 'yam arthà3tmà % vai-rasyàya pra-kalpate // 1.63 // kàmaü kandarpa-càõóàlo $ mayi vàmà1kùi nir-dayaþ & tvayi nir-mat-saro diùñye9ty % a-gràmyo 'rtho rasà3-vahaþ // 1.64 // ÷abde 'pi gràmya-tà9sty eva $ sà sabhye1tara-kãrtanàt & yathà ya-kàrà3di-padaü % raty-ut-sava-ni-råpaõe // 1.65 // pada-saü-dhàna-vçttyà và $ vàkyà1rtha-tvena và punaþ & duù-pratã1ti-karaü gràmyaü % yathà yà bhavataþ priyà // 1.66 // kharaü pra-hçtya vi-÷ràntaþ $ puruùo vãrya-vàn iti & evam àdi na ÷aüsanti % màrgayor ubhayor api // 1.67 // bhaginã-bhaga-vaty-àdi $ sarva-trai8và7nu-manyate & vi-bhaktam iti màdhuryam % ucyate su-kumàra-tà // 1.68 // [sukumàratà vs. dãpta] a-ni-ùñhurà1kùara-prà1yaü $ su-kumàram ihe7ùyate & bandha-÷aithilya-doùas tu % dar÷itaþ sarva-komale // 1.69 // maõóalã-kçtya barhàõi $ kaõñhair madhura-gãtibhiþ & kalà4pinaþ pra-nçtyanti % kàle jãmåta-màlini // 1.70 // ity an-årjita evà7rtho $ nà7laü-kàro 'pi tà-dç÷aþ & su-kumàra-tayai0vai0tad % à-rohati satàü manaþ // 1.71 // dãptam ity aparair bhåmnà $ kçcchro1dyam api badhyate & ny-akùeõa kùayitaþ pakùaþ % kùatriyàõàü kùaõàd iti // 1.72 // [arthavyakti vs. neyatva] artha-vyaktir a-neya-tvam $ arthasya hariõo9d-dhçtà & bhåþ khura-kùuõõa-nàgà1sçg- % lohitàd uda-dher iti // 1.73 // mahã mahà-varàheõa $ lohitàd ud-dhçto9da-dheþ & itã1yaty eva nir-diùñe % neya-tvam ura-gà1sçjaþ // 1.74 // ne8dç÷aü bahu manyate $ màrgayor ubhayor api & na hi pratã1tiþ su-bhagà % ÷abda-ny-àya-vi-laïghinã // 1.75 // [udàratvam] ut-karùa-vàn guõaþ ka÷-cid $ yasminn ukte pratã1yate & tad-ud-àrà3-hvayaü tena % sa-nàthà kàvya-pad-dhatiþ // 1.76 // arthinàü kçpaõà dçùñis $ tvan-mukhe patità sa-kçt & tad-ava-sthà punar deva % nà7nyasya mukham ãkùate // 1.77 // iti tyàgasya vàkye 'sminn $ ut-karùaþ sàdhu lakùyate & anenai8va pathà9nya-tra % samàna-ny-àyam åhyatàm // 1.78 // ÷làghyair vi-÷eùaõair yuktam $ ud-àraü kai÷-cid iùyate & yathà lãlà1mbu-ja-krãóà- % saro-hemà1ïgadà3dayaþ // 1.79 // [ojas] ojaþ sam-àsa-bhåyas-tvam $ etad gadyasya jãvitam & padye 'py a-dàkùiõàtyànàm % idam ekaü parà1yaõam // 1.80 // tad guråõàü laghånàü ca $ bàhulyà1lpa-tva-mi÷raõaiþ & uccà1vaca-pra-kàraü tad % dç÷yam à-khyàyikà4diùu // 1.81 // asta-mastaka-pary-asta- $ sam-astà1rkà1ü÷u-saü-starà & pãna-stana-sthità3tàmra- % kamra-vastre9va vàruõã // 1.82 // iti padye 'pi paurastyà $ badhnanty ojas-vinãr giraþ & anye tv an-à-kulaü hçdyam % icchanty ojo giràü yathà // 1.83 // payo-dhara-taño1t-saïga- $ lagna-saü-dhyà-tapà1ü÷ukà & kasya kàmà3turaü ceto % vàruõã na kariùyati // 1.84 // [kànti vs. atyukti] kàntaü sarva-jagat-kàntaü $ laukikà1rthà1n-ati-kramàt & tac ca vàrttà2bhi-dhàneùu % varõanàsv api dç÷yate // 1.85 // gçhàõi nàma tàny eva $ tapo-rà÷ir bhavà-dç÷aþ & saü-bhàvayati yàny eva % pàvanaiþ pàda-pàüsubhiþ // 1.86 // anayor an-a-vadyà1ïgi $ stanayor jçmbhamàõayoþ & ava-kà÷o na pary-àptas % tava bàhu-latà2ntare // 1.87 // iti saü-bhàvyam evai8tad $ vi-÷eùà3-khyàna-saüs-kçtam & kàntaü bhavati sarvasya % loka-yàtrà2nu-vartinaþ // 1.88 // lokà1tã1ta ivà1ty-artham $ adhy-à-ropya vi-vakùitaþ & yo 'rthas tenà7ti tuùyanti % vi-dagdhà ne7tare janàþ // 1.89 // deva-dhiùõyam ivà9-ràdhyam $ adya-pra-bhçti no gçham & yuùmat-pàda-rajaþ-pàta- % dhauta-niþ-÷eùa-kilbiùam // 1.90 // alpaü nir-mitam à-kà÷am $ an-à-locyai8va vedhasà & idam evaü-vidhaü bhàvi % bhavatyàþ stana-jhçmbhaõam // 1.91 // idam aty-uktir ity uktam $ etad gauóo1pa-làlitam & pra-sthànaü pràk-pra-õãtaü tu % sàram anyasya vartmanaþ // 1.92 // [samàdhi] anya-dharmas tato 'nya-tra $ loka-sãmà1nu-rodhinà & samyag à-dhãyate yatra % sa sam-à-dhiþ smçto yathà // 1.93 // ku-mudàni ni-mãlàni $ kamalàny un-miùanti ca & iti netra-kriyà2dhy-àsàl % labdhà tad-vàcinã ÷rutiþ // 1.94 // niþ-ùñhyåto1d-gãrõa-vàntà3di $ gauõa-vçtti-vy-apà3-÷rayam & ati-sundaram anya-tra % gràmya-kakùàü vi-gàhate // 1.95 // padmàny arkà1ü÷u-niþ-ùñhyåtàþ $ pãtvà pàvaka-vi-pruùaþ & bhåyo vamantã7va mukhair % ud-gãrõà1ruõa-reõubhiþ // 1.96 // iti hçdyam a-hçdyaü tu $ niþ-ùñhãvati vadhår iti & yuga-pan nai3ka-dharmàõàm % adhy-àsa÷ ca smçto yathà // 1.97 // guru-garbha-bhara-klàntàþ $ stanantyo megha-païktayaþ & a-calà1dhi-tyako2t-saïgam % imàþ sam-adhi-÷erate // 1.98 // ut-saïga-÷ayanaü sakhyàþ $ stananaü gauravaü klamaþ & itã7me garbhiõã-dharmà % bahavo 'py atra dar÷itàþ // 1.99 // tad etat kàvya-sarva-svaü $ sam-à-dhir nàma yo guõaþ & kavi-sà1rthaþ sam-agro 'pi % tam ekam anu-gacchati // 1.100 // iti màrga-dvayaü bhinnaü $ tat-sva-råpa-ni-råpaõàt & tad-bhedàs tu na ÷akyante % vaktuü prati-kavi sthitàþ // 1.101 // ikùu-kùãra-guóà3dãnàü $ màdhuryasyà7ntaraü mahat & tathà9pi na tad à-khyàtuü % saras-vatyà9pi ÷akyate // 1.102 // nai-sargikã ca prati-bhà $ ÷rutaü ca bahu nir-malam & a-manda÷ cà7bhi-yogo 'syàþ % kàraõaü kàvya-saü-padaþ // 1.103 // na vidyate yady api pårva-vàsanà- $ guõà1nu-bandhi prati-bhànam adbhutam & ÷rutena yatnena ca vàg upà1sità % dhruvaü karoty eva kam-apy anu-graham // 1.104 // tad asta-tandrair a-ni÷aü saras-vatã $ ÷ramàd upà1syà khalu kãrtim ãpsubhiþ & kç÷e kavi-tve 'pi janàþ kçta-÷ramàþ % vi-dagdha-goùñhãùu vi-hartum ã÷ate // 1.105 // // iti kàvyà3dar÷e màrga-vibhàgo nàma prathamaþ pari-cchedaþ //