Bhamaha: Kavyalamkara Based on: Kàvyàlaïkàra of Bhàmaha, Paricchedas 1 to 6 With English Translation and Notes on Paricchedas 1 to 3 by C. Sankara Rama Sastri. Madras, Mylapore : Sri Balamanorama Press, 1956. (Sri Balamanorama Series, 54) Input by Dominic Goodall (EFEO) (The text is not proofread!) PLAIN TEXT VERSION [Notes by D. Goodall:] Some corrections from Raniero GNOLI's Udbhaña's Commentary on the Kàvyàlaükàra of Bhàmaha with an Appendix by Margherita Taticchi including some fragments of Kàlidàsa's Raghuvaü÷a. Literary and Historical Documents from Pakistan II. Rome: Istituto Italiano per il Medio ed Estremo Oriente, 1962. Supplemented with readings (not consistently in the 1st 3 chapters) from Kashi Sanskrit Series 61, the 1928 edition of Batuk Nàtha "Sarmà and Baldeva Upàdhyàya (/edB): Kàvyàlaïkàra of Bhàmaha Edited With Introduction etx. By Batuk Nàth øarmà, M.A., Sàhityopàdhyàya, and Baldeva Upàdhyàya, M.A., Sàhitya øàstrã, Professors, Benares Hindu University. With a Foreword By Principal A.B. Dhruva, M.A., LL.B., Pro-Vice-Chancellor, Benares Hindu University. The Kashi Sanskrit Series (Haridas Sanskrit Granthamala) 61 (Alaïkàra øàstra Section No. 2.) Benares: Chowkhamba Sanskrit Series Office, 1928. The recent Chowkhamba edition (Kàvyàlaïkàra of Bhàmaþ [sic] with `Aanand' Hindi commentary by Dr. Ramanand Sharma. Chowkhamba Sanskrit Series 110. Varanasi: Chowkhamba Sanskrit Series Office, 2002) has been ignored. The Hindi translation may be useful, but the edition is not a careful one: it incorporates the suggestions of earlier editors intermittently and without acknowledgement (e.g.6:60), and it sometimes translates someone's improvement without accepting it into the text (e.g. 6:56a). It takes no account of GNOLI (see e.g. 1:9). No other editions available to me at the moment; but D.T. Tatacharya Siromani's edition with his commentary (udyànavçtti) published from Tiruvadi in 1934 (according to GNOLI 1962:xxxix, fn.2) should be sought. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a à 224 long A â 226 long i ã 227 long I ä 228 long u å 229 long U æ 230 vocalic r ç 231 vocalic R è 232 long vocalic r é 233 vocalic l ë 235 long vocalic l í 237 velar n ï 239 velar N ð 240 palatal n ¤ 164 palatal N ¥ 165 retroflex t ñ 241 retroflex T ò 242 retroflex d ó 243 retroflex D ô 244 retroflex n õ 245 retroflex N ö 246 palatal s ÷ 247 palatal S ø 248 retroflex s ù 249 retroflex S ú 250 anusvara ü 252 capital anusvara ý 253 visarga þ 254 long e ¹ 185 long o º 186 l underbar × 215 r underbar Ÿ 159 n underbar ­ 173 k underbar É 201 t underbar  194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ praõamya sàrvaü sarvaj¤aü manovàkkàyakarmabhiþ / kàvyàlaükàra ityeùa yathàbuddhi vidhàsyate // Bh_1.1 // dharmàrthakàmamokùeùu vaicakùaõyaü kalàsu ca / prãtiü karoti kãrtiü ca sàdhukàvyanibandhanam // Bh_1.2 // adhanasyeva dàtçtvaü klãbasyevàstrakau÷alam / aj¤asyeva pragalbhatvam akaveþ ÷àstravedanam // Bh_1.3 // vinayena vinà kà ÷rãþ kà ni÷à ÷a÷inà vinà / rahità satkavitvena kãdç÷ã vàgvidagdhatà // Bh_1.4 // guråpade÷àdadhyetuü ÷àstraü jaóadhiyo 'pyalam / kàvyaü tu jàyate jàtu kasyacit pratibhàvataþ // Bh_1.5 // upeyuùàmapi divaü sannibandhavidhàyinàm / àsta eva niràtaïkaü kàntaü kàvyamayaü vapuþ // Bh_1.6 // ruõaddhi rodasã càsya yàvatkãrtirana÷varã / tàvatkilàyamadhyàste sukçtã vaibudhaü padam // Bh_1.7 // ato 'bhivà¤chatà kãrtiü stheyasãmàbhuvaþ sthiteþ / yatno viditavedyena vidheyaþ kàvyalakùaõaþ // Bh_1.8 // ÷abda÷chando 'bhidhànàrthà itihàsà÷rayàþ kathàþ / loko yuktiþ kalà÷ceti mantavyàþ kàvyahetavaþ // Bh_1.9 // % kàvyahetavaþ] Udbhaña's comm. (see GNOLI 1962, p.XL); kàvyagairhyamã /edM; kàvyayairva÷ã /edB; kàvyayairamã? /edBpc(/edBvl?) ÷abdàbhidheye vij¤àya kçtvà tadvidupàsanam / % tadvidupàsanam] /edM; tadvidupàsanàm /edB vilokyànyanibandhàü÷ca kàryaþ kàvyakriyàdaraþ // Bh_1.10 // sarvathà padamapyekaü na nigàdyamavadyavat / vilakùmaõà hi kàvyena duþsuteneva nindyate // Bh_1.11 // nàkavitvamadharmàya vyàdhaye daõóanàya và / % nàkavitvam] /edM; akavitvam /edB kukavitvaü punaþ sàkùàn mçtimàhurmanãùiõaþ // Bh_1.12 // råpakàdiralaükàras tasyànyairbahudhoditaþ / na kàntamapi nirbhåùaü vibhàti vanitàmukham // Bh_1.13 // råpakàdimalaükàraü bàhyamàcakùate pare / supàü tiïàü ca vyutpattiü vàcàü và¤chantyalaükçtim // Bh_1.14 // tadetadàhuþ sau÷abdyaü nàrthavyutpattirãdç÷ã / ÷abdàbhidheyàlaükàra- bhedàdiùñaü dvayaü tu naþ // Bh_1.15 // %% Cited in Kàvyaprakà÷a 6 ÷abdàrthau sahitau kàvyaü gadyaü padyaü ca taddvidhà / saüskçtaü pràkçtaü cànyad apabhraü÷a iti tridhà // Bh_1.16 // vçttadevàdicarita- ÷aüsi cotpàdyavastu ca / kalà÷àstrà÷rayaü ceti caturdhà bhidyate punaþ // Bh_1.17 // sargabandho 'bhineyàrthaü tathaivàkhyàyikàkathe / anibaddhaü ca kàvyàdi tatpunaþ pa¤cadhocyate // Bh_1.18 // sargabandho mahàkàvyaü mahatàü ca mahacca yat / agràmya÷abdamarthyaü ca sàlaükàraü sadà÷rayam // Bh_1.19 // mantradåtaprayàõàji- nàyakàbhyudayai÷ca yat / % mantra] /edM/edB; mantri /edBKa pa¤cabhiþ sandhibhiryuktaü nàtivyàkhyeyamçddhimat // Bh_1.20 // %% nàtivyàkhyeyam---this theme famously returned to in 2:20 below caturvargàbhidhàne 'pi bhåyasàrthopade÷akçt / yuktaü lokasvabhàvena rasai÷ca sakalaiþ pçthak // Bh_1.21 // nàyakaü pràgupanyasya vaü÷avãrya÷rutàdibhiþ / na tasyaiva vadhaü bråyàd anyotkarùàbhidhitsayà // Bh_1.22 // yadi kàvya÷arãrasya na sa vyàpitayeùyate / na càbhyudayabhàktasya mudhàdau grahaõastavau // Bh_1.23 // % grahaõastavau] /edM/edB; grahaõaü stave /edMGa nàñakaü dvipadã÷amyà- ràsakaskandhakàdi yat / uktaü tadabhineyàrtham ukto 'nyaistasya vistaraþ // Bh_1.24 // saüskçtànàkula÷ravya- ÷abdàrthapadavçttinà / % saüskçtà@] /edM; prakçtà@ /edB; prasçtà@ /edBKha; prakçtà(sçtà) /edBGha gadyena yuktodàttàrthà socchvàsàkhyàyikà matà // Bh_1.25 // vçttamàkhyàyate tasyàü nàyakena svaceùñitam / vaktraü càparavaktraü ca kàle bhàvyàrtha÷aüsi ca // Bh_1.26 // kaverabhipràyakçtaiþ kathanaiþ kai÷cidaïkità / % kathanaiþ] /edM; kathànaiþ /edB kanyàharaõasaügràma- vipralambhodayànvità // Bh_1.27 // na vaktràparavaktràbhyàü yuktà nocchàsavatyapi / saüskçtàsaüskçtà ceùñà kathàpabhraü÷abhàk tathà // Bh_1.28 // % saüskçtàsaüskçtà] /edM; saüskçtaü saüskçtà /edB anyaiþ svacaritaü tasyàü nàyakena tu nocyate / svaguõàviùkçtiü kuryàd abhijàtaþ kathaü janaþ // Bh_1.29 // % kathaü janaþ] /edM/edB; kathaücana GNOLI anibaddhaü punargàthà- ÷lokamàtràdi tatpunaþ / yuktaü vakrasvabhàvoktyà sarvamevaitadiùyate // Bh_1.30 // vaidarbhamanyadastãti manyante sudhiyo 'pare / tadeva ca kila jyàyaþ sadarthamapi nàparam // Bh_1.31 // gauóãyamidametattu vaidarbhamiti kiü pçthak / gatànugatikanyàyàn nànàkhyeyamamedhasàm // Bh_1.32 // nanu cà÷makavaü÷àdi vaidarbhamiti kathyate / % cà÷makavaü÷àdi] /edM/edB; * * kavaü÷yàdi GNOLI kàmaü tathàstu pràyeõa saüj¤ecchàto vidhãyate // Bh_1.33 // apuùñàrthamavaktrokti prasannamçju komalam / bhinnaü geyamivedaü tu kevalaü ÷rutipe÷alam // Bh_1.34 // alaükàravadagràmyam arthyaü nyàyyamanàkulam / gauóãyamapi sàdhãyo vaidarbhamiti nànyathà // Bh_1.35 // na nitàntàdimàtreõa jàyate càrutà giràm / vakràbhidheya÷abdoktir iùñà vàcàmalaükçtiþ // Bh_1.36 // % [ùañ kàvyadoùàþ] neyàrthaü kliùñamanyàrtham avàcakamayuktimat / gåóha÷abdàbhidhànaü ca kavayo na prayu¤jate // Bh_1.37 // neyàrthaü nãyate yukto yasyàrthaþ kçtibhirbalàt / ÷abdanyàyànupàråóhaþ kathaücitsvàbhisandhinà // Bh_1.38 // màyeva bhadreti yathà sà càsàdhvã prakalpanà / veõudàkeriti ca tàü nayanti vacanàdvinà // Bh_1.39 // % tàü nayanti] /edM; tànniyanti /edB %% Several interpretations of this example are presented in /msM, but it remains mysterious kliùñaü vyavahitaü vidyàd anyàrthaü vigame yathà / % @nyàrthaü vigame] /edM/edBGa; @nyarthavigame /edB vijahrustasya tàþ ÷okaü krãóàyàü vikçtaü ca tat // Bh_1.40 // %% the anyàrtha is ``effected by the vi [in vijahruþ]". Apparently this would come under avàcaka for Mammaña himàpahàmitradharair vyàptaü vyometyavàcakam / sàkùàdaråóhaü vàcye 'rthe nàbhidhànaü pratãyate // Bh_1.41 // %% Apparenlty this would come under kliùña for Mammaña ayuktimad yathà dåtà jalabhçnmàrutendavaþ / % @màrutendavaþ] /edM/edB; @màtrakeïaca /edBGa; @màtra(ru?)teùu ca /edBKa tathà bhramarahàrãta- cakravàka÷ukàdayaþ // Bh_1.42 // % tathà bhramara@] /edM/edB; tatràbhramarahàrãta@ GNOLI avàco 'vyaktavàca÷ca dårade÷avicàriõaþ / kathaü dåtyaü prapadyerann iti yuktyà na yujyate // Bh_1.43 // yadi cotkaõñhayà yattad unmatta iva bhàùate / tathà bhavatu bhåmnedaü sumedhobhiþ prayujyate // Bh_1.44 // gåóha÷abdàbhidhànaü ca na prayojyaü kathaücana / sudhiyàmapi naivedam upakàràya kalpate // Bh_1.45 // asitartitugadricchit svaþkùitàü patiradvidçk / amidbhiþ ÷ubhradçgdçùñair dviùo jeghnãyiùãùña vaþ // Bh_1.46 // % asitartibhugadrikùit svaþ kitàü patiradvidçk| amãbhiþ ÷ubhradçgvçùñairdviùo jeghnãyiùãùña vaþ /edBGha %% Interpreted in /msM/ with the aid of Ratne÷varasåri's commentary on the Sarasvatãkaõñhàbharaõa %% [apare catvàro doùàþ] ÷rutiduùñàrthaduùñe ca kalpanàduùñamityapi / ÷rutikaùñaü tathaivàhur vàcaü doùaü caturvidham // Bh_1.47 // vióvarcoviùñhitaklinnac- chinnavàntapravçttayaþ / % @klinnacchinna@] /edM/edB; @cchinnaklinna@ /edBKa pracàradharùitodgàra- visargahadayantritàþ // Bh_1.48 // % @hadayantritàþ] /edM/edB; @hadayaütçtàþ /edBGa hiraõyaretàþ sambàdhaþ pelavopasthitàõóajàþ / vàkkàñavàdaya÷ceti ÷rutiduùñà matà giraþ // Bh_1.49 // arthaduùñaü punarj¤eyaü yatrokte jàyate matiþ / asabhyavastuviùayà ÷abdaistadvàcibhiryathà // Bh_1.50 // hantumeva pravçttasya stabdhasya vivaraiùiõaþ / % stabdhasya] /edM/edB; stambhasya /edBGa patanaü jàyate 'va÷yaü kçcchreõa punarunnatiþ // Bh_1.51 // padadvayasya sandhàne yadaniùñaü prakalpate / % prakalpate] /edM/edB; pragalbhate /edBKa; prakalpyate /edBGha tadàhuþ kalpanàduùñaü sa ÷auryàbharaõo yathà // Bh_1.52 // yathà.ajihladadityàdi ÷rutikaùñaü ca tadviduþ / na tad icchanti kçtino gaõóamapyapare kila // Bh_1.53 // sannive÷avi÷eùàttu duruktamapi ÷obhate / nãlaü palà÷amàbaddham antaràle srajàmiva // Bh_1.54 // kiücidà÷rayasaundaryàd dhatte ÷obhàmasàdhvapi / kàntàvilocananyastaü malãmasamivà¤janam // Bh_1.55 // àpàõóugaõóametatte vadanaü vanajekùaõe / saügamàt pàõóu÷abdasya gaõóaþ sàdhu yathoditam // Bh_1.56 // anayànyad api j¤eyaü di÷à yuktamasàdhvapi / yathà viklinnagaõóànàü kariõàü madavàribhiþ // Bh_1.57 // % mada@] /edM/edB; muda@ /edBGha madaklinnakapolànàü dviradànàü catuþ÷atã / yathà tadvadasàdhãyaþ sàdhãya÷ca prayojayet // Bh_1.58 // etad gràhyaü surabhi kusumaü gràmyam etannidheyaü dhatte ÷obhàü viracitamidaü sthànamasyaitadasya / màlàkàro racayati yathà sàdhu vij¤àya màlàü yojyaü kàvyeùvavahitadhiyà tadvadevàbhidhànam // Bh_1.59 // /Colo iti bhàmahàlaïkàre prathamaþ paricchedaþ /chapter dvitãyaþ paricchedaþ màdhuryamabhivà¤chantaþ prasàdaü ca sumedhasaþ / samàsavanti bhåyàüsi na padàni prayu¤jate // Bh_2.1 // kecidojo 'bhidhitsantaþ samasyanti bahånyapi / yathà mandàrakusuma- reõupi¤jaritàlakà // Bh_2.2 // ÷ravyaü nàtisamastàrthaü kàvyaü madhuramiùyate / àvidvadaïganàbàla- pratãtàrthaü prasàdavat // Bh_2.3 // anupràsaþ sayamako råpakaü dãpakopame / iti vàcàmalaükàràþ pa¤caivànyairudàhçtàþ // Bh_2.4 // saråpavarõavinyàsam anupràsaü pracakùate / kiü tayà cintayà kànte nitànteti yathoditam // Bh_2.5 // gràmyànupràsamanyattu manyante sudhiyo 'pare / sa lolamàlànãlàli- kulàkulagalo balaþ // Bh_2.6 // nànàrthavanto 'nupràsà na càpyasadç÷àkùaràþ / yuktyànayà madhyamayà jàyante càravo giraþ // Bh_2.7 // làñãyamapyanupràsam ihecchantyapare yathà / dçùñiü dçùñisukhàü dhehi candra÷candramukhoditaþ // Bh_2.8 // àdimadhyàntayamakaü pàdàbhyàsaü tathàvalã / samastapàdayamakam ityetat pa¤cadhocyate // Bh_2.9 // sandaùñakasamudgàder atraivàntargatirmatà / àdau madhyàntayorvà syàd iti pa¤caiva tadyathà // Bh_2.10 // sàdhunà sàdhunà tena ràjatà ràjatà bhçtà / sahitaü sahitaü kartuü saügataü saügataü janam // Bh_2.11 // sàdhuþ saüsàràdbibhyadasmàdasàràt kçtvà kle÷àntaü yàti vartma pra÷àntam / jàtiü vyàdhãnàü durdamànàmadhãnàü và¤cha¤jyàyastvaü chindhi muktànayastvam // Bh_2.12 // % durdamànàm] /edM; durnayànàm /edB; durdayànàm /edBGa % và¤cha¤jyàyastvaü chindhi muktànayastvam /edM; và¤chantyà(¤jyà?)yastvaü chindhi muktàna(ma?)yastvam /edB na te dhirdhãra bhogeùu ramaõãyeùu saügatà / munãnapi harantyete ramaõã yeùu saügatà // Bh_2.13 // %% [pàdàbhyàsa] sitàsitàkùãü supayodharàdharàü susaümadàü vyaktamadàü lalàmadàm / ghanàghanà nãlaghanà ghanàlakàü priyàmimàmutsukayanti yanti ca // Bh_2.14 // %% [àvalã] amã nçpà dattasamagra÷àsanàþ kadàcidapyapratibaddha÷àsanàþ / kçtàgasàü màrgabhidàü ca ÷àsanàþ pitçkramàdhyàsitatàdç÷àsanàþ // Bh_2.15 // %% [samastapàdayamakam] anantaraikàntarayor evaü pàdàntayorapi / kçtsnaü ca sarvapàdeùu duùkaraü sàdhu tàdç÷am // Bh_2.16 // % duùkaraü] /edM; duùkçtam /edB tulya÷rutãnàü bhinnànàm abhidheyaiþ parasparam / varõànàü yaþ punarvàdo yamakaü tannigadyate // Bh_2.17 // pratãta÷abdamojasvi su÷liùñapadasandhi ca / prasàdi svabhidhànaü ca yamakaü kçtinàü matam // Bh_2.18 // nànàdhàtvarthagambhãrà yamakavyapade÷inã / prahelikà sà hyudità ràma÷armàcyutottare // Bh_2.19 // kàvyànyapi yadãmàni vyàkhyàgamyàni ÷àstravat / utsavaþ sudhiyàmeva hanta durmedhaso hatàþ // Bh_2.20 // upamànena yattattvam upameyasya råpyate / guõànàü samatàü dçùñvà råpakaü nàma tadviduþ // Bh_2.21 // samastavastuviùayam ekade÷avivarti ca / dvidhà råpakamuddiùñam etattaccocyate yathà // Bh_2.22 // ÷ãkaràmbhomadasçjas tuïgà jaladadantinaþ / niryànto madayantãme ÷akrakàrmukavàraõàþ // Bh_2.23 // % madayantãme ÷akrakàrmukavàraõàþ] /edM(conj); maõóayantãme ÷akrakàrmukakànanam /edB; madayantãme ÷akrakàrmukakàraõam /edBGa taóidvalayakakùyàõàü balàkàmàlabhàriõàm / % taóidvalaya@] /edB; tañidvalaya@ /edM payomucàü dhvanirdhãro dunoti mama tàü priyàm // Bh_2.24 // àdimadhyàntaviùayaü tridhà dãpakamiùyate / ekasyaiva tryavasthatvàd iti tadbhidyate tridhà // Bh_2.25 // amåni kurvate 'nvarthàm asyàkhyàmarthadãpanàt / tribhirnidar÷anai÷cedaü tridhà nirdi÷yate yathà // Bh_2.26 // mado janayati prãtiü sànaïgaü mànabhaïguram / % sànaïgaü] /edM/edB; sànalàü /edBKa sa priyàsaügamotkaõñhàü sàsahyàü manasaþ ÷ucam // Bh_2.27 // màlinãraü÷ukabhçtaþ striyo 'laükurute madhuþ / hàrãta÷ukavàca÷ca bhådharàõàmupatyakàþ // Bh_2.28 // cãrãmavatãraraõyànãþ saritaþ ÷uùyadambhasaþ / % cãrã@] /edM/edB; carã@ /edBKa pravàsinàü ca cetàüsi ÷ucirantaü ninãùati // Bh_2.29 // viruddhenopamànena de÷akàlakriyàdibhiþ / upameyasya yatsàmyaü guõale÷ena sopamà // Bh_2.30 // yatheva÷abdau sàdç÷yam àhaturvyatirekiõoþ / dårvàkàõóamiva ÷yàmaü tanvã ÷yàmàlatà yathà // Bh_2.31 // % ÷yàmaü] /edM/edB; ÷yàmà /edBGha % ÷yàmàlatà] /edM/edB; ÷yàmalatà /edBGa/edBGha vinà yatheva÷abdàbhyàü samàsàbhihità parà / yathà kamalapatràkùã ÷a÷àïkavadaneti ca // Bh_2.32 // vatinàpi kriyàsàmyaü tadvadevàbhidhãyate / dvijàtivadadhãte 'sau guruvaccànu÷àsti naþ // Bh_2.33 // samànavastunyàsena prativaståpamocyate / yathevànabhidhàne 'pi guõasàmyapratãtitaþ // Bh_2.34 // sàdhusàdhàraõatvàdir guõo 'tra vyatiricyate / sa sàmyamàpàdayati virodhe 'pi tayoryathà // Bh_2.35 // kiyantaþ santi guõinaþ sàdhusàdhàraõa÷riyaþ / svàdupàkaphalànamràþ kiyanto vàdhva÷àkhinaþ // Bh_2.36 // yaduktaü triprakàratvaü tasyàþ kai÷cinmahàtmabhiþ / nindàpra÷aüsàcikhyàsà- bhedàdatràbhidhãyate // Bh_2.37 // sàmànyaguõanirde÷àt trayamapyuditaü nanu / màlopamàdiþ sarvo 'pi na jyàyàn vistaro mudhà // Bh_2.38 // hãnatàsambhavo liïga- vacobhedo viparyayaþ / upamànàdhikatvaü ca tenàsadç÷atàpi ca // Bh_2.39 // ta eta upamàdoùàþ sapta medhàvinoditàþ / sodàharaõalakùmàõo varõyante 'tra ca te pçthak // Bh_2.40 // sa màrutàkampitapãtavàsà bibhratsalãlaü ÷a÷ibhàsamabjam / yadupravãraþ pragçhãta÷àrïgaþ sendràyudho megha ivàbabhàse // Bh_2.41 // %% cited by Namisàdhu ad Kàvàlaïkàra of Rudraña 11:24 with ÷a÷ibhàsi ÷aïkham (lectio facilior?) ÷akracàpagrahàdatra dar÷itaü kila kàrmukam / vàsaþ÷aïkhànupàdànàd dhãnamityabhidhãyate // Bh_2.42 // sarvaü sarveõa sàråpyaü nàsti bhàvasya kasyacit / yathopapatti kçtibhir upamàsu prayujyate // Bh_2.43 // akhaõóamaõóalaþ kvenduþ kva kàntànanamadyuti / yatkiücitkàntisàmànyàc cha÷inaivopamãyate // Bh_2.44 // kiü ca kàvyàni neyàni lakùaõena mahàtmanàm / dçùñaü và sarvasàråpyaü ràjamitre yathoditam // Bh_2.45 // såryàü÷asaümãlitalocaneùu dãneùu padmànilanirmadeùu / sàdhvyaþ svageheùviva bhartçhãnàþ kekà vine÷uþ ÷ikhinàü mukheùu // Bh_2.46 // % vine÷uþ] /edM/edB; vineduþ /edBKa %% This verse is cited by Vàmana in his Kàvyàlaïkàrasåtravçtti ad 4.2.10 niùpeturàsyàdiva tasya dãptàþ ÷arà dhanurmaõóalamadhyabhàjaþ / jàjvalyamànà iva vàridhàrà dinàrdhabhàjaþ pariveùiõo 'rkàt // Bh_2.47 // ÷àkavardhanasya %% [illustration of asambhava; quoted in the 10th ullàsa of Mammaña's Kàvyaprakà÷a] kathaü pàto 'mbudhàràõàü jvalantãnàü vivasvataþ / asambhavàdayaü yuktyà tenàsambhava ucyate // Bh_2.48 // tatràsambhavinàrthena kaþ kuryàdupamàü kçtã / ko nàma vahninaupamyaü kurvãta ÷a÷alakùmaõaþ // Bh_2.49 // yasyàti÷ayavànarthaþ kathaü so 'sambhavo mataþ / iùñaü càti÷ayàrthatvam upamotprekùayoryathà // Bh_2.50 // pu¤jãbhåtamiva dhvàntam eùa bhàti mataïgajaþ / saraþ ÷aratprasannàmbho nabhaþkhaõóamivojjhitam // Bh_2.51 // %% Note that, for Bhàmaha, liïgabheda is not a problem in upamàs if the genders are masculine and neuter, as he explains below (2:57). atha liïgavacobhedàv ucyete saviparyayau / hãnàdhikatvàt sa dvedhà trayamapyucyate yathà // Bh_2.52 // avigàhyo 'si nàrãõàm ananyamanasàmapi / viùamopalabhinnormir àpagevottitãrùataþ // Bh_2.53 // kvacidagre prasaratà kvacidàpatya nighnatà / ÷uneva sàraïgakulaü tvayà bhinnaü dviùàü balam // Bh_2.54 // %% /edM/ notes that the verse is cited in Ke÷avami÷ra's Alaïkàra÷ekhara (V.1) ayaü padmàsanàsãna÷ cakravàko viràjate / yugàdau bhagavàn brahmà vinirmitsuriva prajàþ // Bh_2.55 // nanåpamãyate pàõiþ kamalena vikàsinà / adharo vidrumaccheda- bhàsà bimbaphalena ca // Bh_2.56 // ucyate kàmamastãdaü kiü tu strãpuüsayorayam / vidhirnàbhimato 'nyaistu trayàõàmapi neùyate // Bh_2.57 // sa pãtavàsàþ pragçhãta÷àrïgo manoj¤abhãmaü vapuràpa kçùõaþ / ÷atahradendràyudhavànni÷àyàü saüsçjyamànaþ ÷a÷ineva meghaþ // Bh_2.58 // ràma÷armaõaþ ÷a÷ino grahaõàdetad àdhikyaü kila na hyayam / nirdiùña upameye 'rthe vàcyo và jalajo 'tra tu // Bh_2.59 // % jalajo] /edM; jalado /edB %% jalaja must refer here to the conch. na sarvasàråpyamiti vistareõodito vidhiþ / abhipràyàtkavernàtra vidheyà jalaje matiþ // Bh_2.60 // %% Bhàmaha might be intending to convey that he is not dogmatic on the point by suggesting that Ràma÷arman might have intended the imbalance. àdhikyamupamànànàü nyàyyaü nàdhikatà bhavet / % nyàyyaü] /edM/edB; nyàyyà /edBGha gokùãrakundahalinàü vi÷uddhyà sadç÷aü ya÷aþ // Bh_2.61 // ekenaivopamànena nanu sàdç÷yamucyate / % ekenai@] /edM/edB; etenai@ /edBGa uktàrthasya prayogo hi gurumarthaü na puùyati // Bh_2.62 // %% No answer given to this objection. vane 'tha tasminvanitànuyàyinaþ pravçttadànàrdrakañà mataïgajàþ / %% Quoted by Namisàdhu ad Rudraña's Kàvyàlaïkàra 11:24, reading vanitàvihàriõaþ prabhinnadànàrdrakañà mataïgajàþ vicitrabarhàbharaõà÷ca barhiõo babhurdivãvàmalavigrahà grahàþ // Bh_2.63 // grahairapi gajàdãnàü yadi sàdç÷yamucyate / tathàpi teùàü tairasti kàntirvàpyugratàpi và // Bh_2.64 // ityukta upamàbhedo vakùyate càparaþ punaþ / upamàderalaükàràd vi÷eùo 'nyo 'bhidhãyate // Bh_2.65 // %% [apare ùaóalaükàràþ] àkùepo 'rthàntaranyàso vyatireko vibhàvanà / samàsàti÷ayoktã ca ùaóalaükçtayo 'paràþ // Bh_2.66 // vakùyamàõoktaviùayas tatràkùepo dvidhà mataþ / ekaråpatayà ÷eùà nirdekùyante yathàkramam // Bh_2.67 // pratiùedha iveùñasya yo vi÷eùàbhidhitsayà / àkùepa iti taü santaþ ÷aüsanti dvividhaü yathà // Bh_2.68 // % àkùepa iti] /edM/edB; àkùepamiti GNOLI ahaü tvàü yadi nekùeya kùaõamapyutsukà tataþ / % tvàü] /edM/edB; tvà /edBGa iyadevàstvato 'nyena kimuktenàpriyeõa te // Bh_2.69 // % iyadevàstvato 'nyena] /edM/edB; iyadevàstu vànyena /GNOLI %% [thus vakùyamàõaviùaya àkùepa] svavikramàkràntabhuva÷ citraü yanna tavoddhatiþ / % svavikramàkrànta@] /edM; svavikramànta@ /edB/unmetrical ko và heturalaü sindhor vikàrakaraõaü prati // Bh_2.70 // % ko và heturalaü] /edGnoli; ko và seturalaü /edM/edB upanyasanamanyasya yadarthasyoditàdçte / j¤eyaþ so 'rthàntaranyàsaþ pårvàrthànugato yathà // Bh_2.71 // parànãkàni bhãmàni vivikùorna tava vyathà / sàdhu vàsàdhu vàgàmi puüsàmàtmaiva ÷aüsati // Bh_2.72 // %% CHECK Namisàdhu on Rudraña's Kàvyàlaïkàra ad 8:24 hi÷abdenàpi hetvartha- prathanàduktasiddhaye / ayamarthàntaranyàsaþ sutaràü vyajyate yathà // Bh_2.73 // vahanti girayo meghàn abhyupetàn gurånapi / garãyàneva hi gurån bibharti praõayàgatàn // Bh_2.74 // upamànavato 'rthasya yadvi÷eùanidar÷anam / vyatirekaü tamicchanti vi÷eùàpàdanàdyathà // Bh_2.75 // sitàsite pakùmavatã netre te tàmraràjinã / ekànta÷ubhra÷yàme tu puõóarãkàsitotpale // Bh_2.76 // kriyàyàþ pratiùedhe yà tatphalasya vibhàvanà / j¤eyà vibhàvanaivàsau samàdhau sulabhe sati // Bh_2.77 // apãtamattàþ ÷ikhino di÷o 'nutkaõñhitàkulàþ / nãpo 'viliptasurabhir abhraùñakaluùaü jalam // Bh_2.78 // yatrokte gamyate 'nyo 'rthas tatsamànavi÷eùaõaþ / sà samàsoktiruddiùñà saükùiptàrthatayà yathà // Bh_2.79 // % saükùiptàrthatayà yathà] /edM/edB; saükùiptàrthà yathà tathà /edBKa skandhavànçjuravyàlaþ sthiro 'nekamahàphalaþ / jàtastarurayaü coccaiþ pàtita÷ca nabhasvatà // Bh_2.80 // nimittato vaco yattu lokàtikràntagocaram / manyante 'ti÷ayoktiü tàm alaïkàratayà yathà // Bh_2.81 // svapuùpacchavihàriõyà candrabhàsà tirohitàþ / anvamãyanta bhçïgàli- vàcà saptacchadadrumàþ // Bh_2.82 // apàü yadi tvakchithilà cyutà syàt phaõinàmiva / tadà ÷uklàü÷ukàni syur aïgeùvambhasi yoùitàm // Bh_2.83 // % @÷ukàni syuraïge@] /edM/edB; @÷ukàny àsann aïge@ GNOLI ityevamàdirudità guõàti÷ayayogataþ / sarvaivàti÷ayoktistu tarkayettàü yathàgamam // Bh_2.84 // saiùa sarvaiva vakroktir anayàrtho vibhàvyate / yatno 'syàü kavinà kàryaþ ko 'laïkàro 'nayà vinà // Bh_2.85 // hetu÷ca såkùmo le÷o 'tha nàlaükàratayà mataþ / samudàyàbhidhànasya vakroktyanabhidhànataþ // Bh_2.86 // gato 'stamarko bhàtãndur yànti vàsàya pakùiõaþ / %% Cited by Daõóin in Kàvyàdar÷a 2:244 ityevamàdi kiü kàvyaü vàrtàmenàü pracakùate // Bh_2.87 // yathàsaükhyamathotprekùàm alaïkàradvayaü viduþ / saükhyànamiti medhàvin- otprekùàbhihità kvacit // Bh_2.88 // bhåyasàmupadiùñànàm arthànàmasadharmaõàm / krama÷o yo 'nunirde÷o yathàsaükhyaü taducyate // Bh_2.89 // padmendubhçïgamàtaïga- puüskokilakalàpinaþ / vaktrakàntãkùaõagati- vàõãvàlaistvayà jitàþ // Bh_2.90 // avivakùitasàmànyà kiüciccopamayà saha / atadguõakriyàyogàd utprekùàti÷ayànvità // Bh_2.91 // kiü÷ukavyapade÷ena tarumàruhya sarvataþ / dagdhàdagdhamaraõyànyàþ pa÷yatãva vibhàvasuþ // Bh_2.92 // svabhàvoktiralaïkàra iti kecit pracakùate / arthasya tadavasthatvaü svabhàvo 'bhihito yathà // Bh_2.93 // àkro÷annàhvayannanyàn àdhàvanmaõóalai rudan / % maõóalai rudan] /edM; maõóalairnudan /edB gà vàrayati daõóena óimbhaþ sasyàvatàraõãþ // Bh_2.94 // % sasyà@] /edM; ÷asyà@ /edB samàsenoditamidaü dhãkhedàyaiva vistaraþ / asaügçhãtamapyanyad abhyåhyamanayà di÷à // Bh_2.95 // svayaü kçtaireva nidar÷anairiyaü mayà prakëptà khalu vàgalaïkçtiþ / ataþ paraü càruranekadhàparo giràmalaïkàravidhirvidhàsyate // Bh_2.96 // /Colo iti bhàmahàlaïkàre dvitãyaþ paricchedaþ /chapter tçtãyaþ paricchedaþ preyo rasavadårjasvi paryàyoktaü samàhitam / dviprakàramudàttaü ca bhedaiþ ÷liùñamapi tribhiþ // Bh_3.1 // apahnutiü vi÷eùoktaü virodhaü tulyayogitàm / % virodhaü] /edM; vi÷eùaü /edB aprastutapra÷aüsàü ca vyàjastutinidar÷ane // Bh_3.2 // upamàråpakaü cànyad upameyopamàmapi / sahoktiparivçttã ca sasaüdehamananvayam // Bh_3.3 // utprekùàvayavaü cànye saüsçùñimapi càpare / % saüsçùñimapi] /edM; saüsçùñamapi /edB bhàvikatvaü ca nijagur alaükàraü sumedhasaþ // Bh_3.4 // preyo gçhàgataü kçùõam avàdãdviduro yathà / adya yà mama govinda jàtà tvayi gçhàgate / kàlenaiùà bhavet prãtis tavaivàgamanàt punaþ // Bh_3.5 // %% Cited by Daõóin as Kàvyàdar÷a 2:276 %% Cf. verse relegated to appendix of Crit. Ed. of Mahàbhàrata: %%% 5.90.28 %%% After 28, K4 B Dn %%% Ds D2 (marg.).3-9 ins.: %% 05*0417_01 yà me prãtiþ puùkaràkùa tvaddar÷anasamudbhavà %% 05*0417_02 sà kim àkhyàyate tubhyam antaràtmàsi dehinàm rasavaddar÷itaspaùña- ÷çïgàràdirasaü yathà / devã samàgamaddharma maskariõyatirohità // Bh_3.6 // årjasvi karõena yathà pàrthàya punaràgataþ / dviþ sandadhàti kiü karõaþ ÷alyetyahirapàkçtaþ // Bh_3.7 // paryàyoktaü yadanyena prakàreõàbhidhãyate / uvàca ratnàharaõe caidyaü ÷àrïgadhanuryathà // Bh_3.8 // gçheùvadhvasu và nànnaü bhu¤jmahe yadadhãtinaþ / na bhu¤jate dvijàstacca rasadànanivçttaye // Bh_3.9 // samàhitaü ràjamitre yathà kùatriyayoùitàm / ràmaprasattyai yàntãnàü puro 'dç÷yata nàradaþ // Bh_3.10 // % @prasattyai] /edM; @prasaktyai /edB udàttaü ÷aktimàn ràmo guruvàkyànurodhakaþ / % udàttaü] /edM; udàtta@ /edB vihàyopanataü ràjyaü yathà vanamupàgatam // Bh_3.11 // % vihàyopanataü] /edM/edB; vihàyopavanaü /edBGa etadevàpare 'nyena vyàkhyànenànyathà viduþ / nànàratnàdiyuktaü yat tatkilodàttamucyate // Bh_3.12 // càõakyo naktamupayànn andakrãóàgçhaü yathà / ÷a÷ikàntopalacchannaü viveda payasàü kaõaiþ // Bh_3.13 // % kaõaiþ] /edM; ga(ka?)õaiþ /edB upamànena yattattvam upameyasya sàdhyate / guõakriyàbhyàü nàmnà ca ÷liùñaü tadabhidhãyate // Bh_3.14 // lakùaõaü råpake 'pãdaü lakùyate kàmamatra tu / iùñaþ prayogo yugapad upamànopameyayoþ // Bh_3.15 // % Could iùñaþ be a corruption of ÷liùñaþ ? ÷ãkaràmbhomadasçjas tuïgà jaladadantinaþ / ityatra meghakariõàü nirde÷aþ kriyate samam // Bh_3.16 // ÷leùàdevàrthavacasor asya ca kriyate bhidà / tatsahoktyupamàhetu- nirde÷àttrividhaü yathà // Bh_3.17 // % @hetunirde÷àttrividhaü] /edM; @hetunirde÷àt krama÷o /edB; @heturnirde÷àt krama÷o /edBGha chàyàvanto gatavyàlàþ svàrohàþ phaladàyinaþ / màrgadrumà mahànta÷ca pareùàmeva bhåtaye // Bh_3.18 // %% [---a combination of ÷liùña and sahokti] unnatà lokadayità mahàntaþ pràjyavarùiõaþ / ÷amayanti kùitestàpaü suràjàno ghanà iva // Bh_3.19 // %% [---a combination of ÷liùña and upamà] ratnavattvàdagàdhatvàt svamaryàdàvilaïghanàt / bahusattvà÷rayatvàcca sadç÷astvamudanvatà // Bh_3.20 // %% [---a combination of ÷liùña and hetunirde÷a] apahnutirabhãùñà ca kiücidantargatopamà / bhåtàrthàpahnavàdasyàþ kriyate càbhidhà yathà // Bh_3.21 // neyaü virauti bhçïgàlã madena mukharà muhuþ / ayamàkçùyamàõasya kandarpadhanuùo dhvaniþ // Bh_3.22 // % ayamàkçùyamàõasya] /edM/edB; ayamàkrandamàõasya /edBGa ekade÷asya vigame yà guõàntarasaüsthitiþ / vi÷eùaprathanàyàsau vi÷eùoktirmatà yathà // Bh_3.23 // sa ekastrãõi jayati jaganti kusumàyudhaþ / haratàpi tanuü yasya ÷ambhunà na hçtaü balam // Bh_3.24 // %% Contrast with vibhàvanà of 2:77. guõasya và kriyàyà và viruddhànyakriyàbhidhà / yà vi÷eùàbhidhànàya virodhaü taü vidurbudhàþ // Bh_3.25 // upàntaråóhopavanac- chàyà÷ãtàpi dhårasau / vidårade÷ànapi vaþ santàpayati vidviùaþ // Bh_3.26 // nyånasyàpi vi÷iùñena guõasàmyavivakùayà / tulyakàryakriyàyogàd ityuktà tulyayogità // Bh_3.27 // ÷eùo himagiristvaü ca mahànto guravaþ sthiràþ / yadalaïghitamaryàdà÷ calantãü bibhçtha kùitim // Bh_3.28 // %% Cited in the Dhvanyàloka adhikàràdapetasya vastuno 'nyasya yà stutiþ / aprastutapra÷aüseti sà caivaü kathyate yathà // Bh_3.29 // prãõitapraõayi svàdu kàle pariõataü bahu / vinà puruùakàreõa phalaü pa÷yata ÷àkhinàm // Bh_3.30 // dåràdhikaguõastotra- vyapade÷ena tulyatàm / kiücidvidhitsoryà nindà vyàjastutirasau yathà // Bh_3.31 // ràmaþ saptàbhinat sàlàn giriü krau¤caü bhçgåttamaþ / % sàlàn] /edM; sà(tà?)làn /edB ÷atàü÷enàpi bhavatà kiü tayoþ sadç÷aü kçtam // Bh_3.32 // kriyayaiva vi÷iùñasya tadarthasyopadar÷anàt / j¤eyà nidar÷anà nàma yathevavatibhirvinà // Bh_3.33 // ayaü mandadyutirbhàsvàn astaü prati yiyàsati / udayaþ patanàyeti ÷rãmato bodhayannaràn // Bh_3.34 // upamànena tadbhàvam upameyasya sàdhayan / % sàdhayan] /edM; sàdhayat /edB yàü vadatyupamàmetad upamàråpakaü yathà // Bh_3.35 // samagragaganàyàma- mànadaõóo rathàïginaþ / pàdo jayati siddhastrã- mukhendunavadarpaõaþ // Bh_3.36 // %% Is it that the foot is first "compared" to a measuring rod and then with a mirror for the faces of the celestial women that makes this upamàråpaka? /edM/ also puzzled. upamànopameyatvaü yatra paryàyato bhavet / upameyopamàü nàma bruvate tàü yathoditam // Bh_3.37 // % yathoditam] /edM; yathoditàm /edB sugandhi nayanànandi madiràmadapàñalam / ambhojamiva vaktraü te tvadàsyamiva païkajam // Bh_3.38 // tulyakàle kriye yatra vastudvayasamà÷raye / padenaikena kathyate sahoktiþ sà matà yathà // Bh_3.39 // himapàtàviladi÷o gàóhàliïganahetavaþ / vçddhimàyànti yàminyaþ kàminàü prãtibhiþ saha // Bh_3.40 // vi÷iùñasya yadàdànam anyàpohena vastunaþ / arthàntaranyàsavatã parivçttirasau yathà // Bh_3.41 // pradàya vittamarthibhyaþ sa ya÷odhanamàadita / % ya÷odhanamàdita] /edM; ya÷odhanamàditaþ /edB %% (àdita is an aorist of àdà) satàü vi÷vajanãnànàm idamaskhalitaü vratam // Bh_3.42 // upamànena tattvaü ca bhedaü ca vadataþ punaþ / sasandehaü vacaþ stutyai sasandehaü viduryathà // Bh_3.43 // kimayaü ÷a÷ã na sa divà viràjate kusumàyudho na dhanurasya kausumam / iti vismayàdvimç÷ato 'pi me matis tvayi vãkùate na labhate 'rthani÷cayam // Bh_3.44 // yatra tenaiva tasya syàd upamànopameyatà / asàdç÷yavivakùàtas tamityàhurananvayam // Bh_3.45 // tàmbålaràgavalayaü sphuradda÷anadãdhiti / indãvaràbhanayanaü taveva vadanaü tava // Bh_3.46 // ÷liùñasyàrthena saüyuktaþ kiücidutprekùayànvitaþ / råpakàrthena ca punar utprekùàvayavo yathà // Bh_3.47 // tulyodayàvasànatvàd gate 'staü prati bhàsvati / vàsàya vàsaraþ klànto vi÷atãva tamogçham // Bh_3.48 // varà vibhåùà saüsçùñir bahvalaïkàrayogataþ / racità ratnamàleva sà caivamudità yathà // Bh_3.49 // gàmbhãryalàvaõyavator yuvayoþ pràjyaratnayoþ / % @làvaõya@] /edM; @làghava@ /edB sukhasevyo janànàü tvaü duùñagràho 'mbhasàü patiþ // Bh_3.50 // %% [---thus saüsçùñi of ÷liùña and vyatireka] analaïkçtakàntaü te vadanaü vanajadyuti / ni÷àkçtaþ prakçtyaiva càroþ kà vàstyalaïkçtiþ // Bh_3.51 // % ni÷àkçtaþ] /edM/edB; ni÷àkçtaü /edBGa %% [---thus saüsçùñi of vibhàvanà, upamà and arthàntaranyàsa] anyeùàmapi kartavyà saüsçùñiranayà di÷à / kiyadudghaññitaj¤ebhyaþ ÷akyaü kathayituü mayà // Bh_3.52 // bhàvikatvamiti pràhuþ prabandhaviùayaü guõam / pratyakùà iva dç÷yante yatràrthà bhåtabhàvinaþ // Bh_3.53 // citrodàttàdbhutàrthatvaü kathàyàþ svabhinãtatà / % svabhinãtatà] /edM/edB; svavinãtatà /edBGha ÷abdànàkulatà ceti tasya hetån pracakùate // Bh_3.54 // % hetån] Testimonia (Ruyyaka and Induràja's comm. on Udbhaña's Kàvyàlaïkàrasaïgraha); hetuü /edM/edB à÷ãrapi ca keùàücid alaïkàratayà matà / sauhçdayyàvirodhoktau prayogo 'syà÷ca tadyathà // Bh_3.55 // % sauhçdayyà@] /edM; sauhçdayyà(syà?) /edB asmi¤ jahãhi suhçdi praõayàbhyasåyàm à÷liùya gàóhamamumànatamàdareõa / vindhyaü mahàniva ghanaþ samaye 'bhivarùann ànandajairnayanavàribhirukùatu tvàm // Bh_3.56 // madàndhamàtaïgavibhinnasàlà hatapravãrà drutabhãtapauràþ / tvattejasà dagdhasamasta÷obhà dviùàü puraþ pa÷yatu ràjalokaþ // Bh_3.57 // giràmalaïkàravidhiþ savistaraþ svayaü vini÷citya dhiyà mayoditaþ / anena vàgarthavidàmalaïkçtà vibhàti nàrãva vidagdhamaõóanà // Bh_3.58 // /Colo iti bhàmahàlaïkàre tçtãyaþ paricchedaþ /chapter caturthaþ paricchedaþ apàrthaü vyarthamekàrthaü sasaü÷ayamapakramam / ÷abdahãnaü yatibhraùñaü bhinnavçttaü visandhi ca // Bh_4.1 // de÷akàlakalàloka- nyàyàgamavirodhi ca / pratij¤àhetudçùñànta- hãnaü duùñaü ca neùyate // Bh_4.2 // apàrthamityapetàrthaü sa càrthaþ padavàkyayoþ / arthavàn varõasaüghàtaþ suptiïantaü padaü punaþ // Bh_4.3 // padànàmeva saüghàtaþ sàpekùàõàü parasparam / niràkàïkùaü ca tadvàkyam ekavastunibandhanam // Bh_4.4 // kramavçttiùu varõeùu saüghàtàdi na yujyate / buddhau tu sambhavatyetad anyatve 'pi pratikùaõam // Bh_4.5 // dhãrantya÷abdaviùayà vçttavarõàhitasmçtiþ / vàkyamityàhurapare na ÷abdàþ kùaõana÷varàþ // Bh_4.6 // atràpi bahu vaktavyaü jàyate tattu noditam / gurubhiþ kiü vivàdena yathàprakçtamucyate // Bh_4.7 // samudàyàrtha÷ånyaü yat tadapàrthakamiùyate / dàóimàni da÷àpåpàþ ùaóityàdi yathoditam // Bh_4.8 // viruddhàrthaü mataü vyarthaü viruddhaü tåpadi÷yate / % viruddhàrthaü] /edM/edBGa; niruddhàrthaü /edB pårvàparàrthavyàghàtàt viparyayakaraü yathà // Bh_4.9 // sakhi mànaü priye dhehi laghutàmasya mà gamaþ / bhartu÷chandànuvarttinyaþ prema ghnanti na hi striyaþ // Bh_4.10 // upàsitagurutvàttvaü vijitendraya÷atruùu / ÷reyaso vinayàdhànam adhunàtiùñha kevalam // Bh_4.11 // yadabhinnàrthamanyonyaü tadekàrthaü pracakùate / punaruktamidaü pràhur anye ÷abdàrthabhedataþ // Bh_4.12 // na ÷abdapunaruktaü tu sthaulyàdatropavarõyate / kathamàkùiptacittaþ sann uktamevàbhidhàsyate // Bh_4.13 // bhaya÷okàbhyasåyàsu harùavismayayorapi / yathàha gaccha gaccheti punaruktaü na tadviduþ // Bh_4.14 // % na tadviduþ] /edM/edBGa; ca tadviduþ /edB atràrthapunaruktaü yat tadevaikàrthamiùyate / uktasya punaràkhyàne kàryàsambhavato yathà // Bh_4.15 // tàmutkamanasaü nånaü karoti dhvanirambhasàm / saudheùu ghanamuktànàü praõàlãmukhapàtinàm // Bh_4.16 // ÷ruteþ sàmànyadharmàõàü vi÷eùasyànudàhçteþ / apratiùñhaü yadatreti tajj¤ànaü saü÷ayaü viduþ // Bh_4.17 // % yadatreti tajj¤ànaü] /edM; yadekatra tajj¤ànaü /edB; yadatraijj¤ànaü (yadekatra tajj¤ànaü ?) /edBGa sasaü÷ayamiti pràhus tatastajjananaü vacaþ / iùñaü ni÷citaye vàkyaü na dolàyeta tadyathà // Bh_4.18 // % dolàyeta] /edM; velàyeti (velàyati?) /edB vyàlavanto duràrohà ratnavantaþ phalànvitàþ / viùamà bhåbhçtastebhyo bhayamà÷u pramàdinàm // Bh_4.19 // yathopade÷aü krama÷o nirde÷o 'tra kramo mataþ / tadapetaü viparyàsàd ityàkhyàtamapakramam // Bh_4.20 // vidadhànau kirãñendå ÷yàmàbhrahimasacchavã / rathàïga÷åle bibhràõau pàtàü vaþ ÷ambhu÷àrïgiõau // Bh_4.21 // såtrakçtpàdakàreùña- prayogàdyo 'nyathà bhavet / tamàpta÷ràvakàsiddheþ ÷abdahãnaü viduryathà // Bh_4.22 // %tamàpta÷ràvakàsiddheþ] /edM/edBGha; tamàpta÷ràvakàþ siddheþ /edB sphurattaóidvalayino vitatàmbhogarãyasaþ / % sphurattaóidvalayino] /edB; sphurattañidvalayino /edM tejastirayataþ sauraü ghanàn pa÷ya divo 'bhitaþ // Bh_4.23 // % divo 'bhitaþ] /edM/edBGha; divàbhitaþ /edB %% Why is this ÷abdahãna? Is it perhaps that we have an -in suffix attached to what could be a bahuvrãhi (sphurattaóidvalayinaþ)? yati÷chando 'dhiråóhànàü ÷abdànàü yà vicàraõà / % yati÷chando 'dhiråóhànàü] /edM/edBKa; yaticchando niråóhànàü /edBGha; yati÷chando niråóhànàü /edB tadapetaü yatibhraùñam iti nirdi÷yate yathà // Bh_4.24 // vidyutvantastamàlàsitavapuùa ime vàrivàhà dhvananti // Bh_4.25* //* %% This pàda of sragdharà lacks the yati after the first seven syllables (sragdharà should have a caesura after each group of 7 syllables). %% This half-verse alone numbered 25 in /edM gurorlagho÷ca varõasya yo 'sthàne racanàvidhiþ / tannyånàdhikatà vàpi bhinnavçttamidaü yathà // Bh_4.25 // % 26 in /edM bhramati bhramaramàlà kànaneùånmadàsau /* %% a pàda of Màlinã virahitaramaõãko 'rhasyadya gantum // Bh_4.26 //* %% a pàda of kùmà (not to be confused with kùamà), according to Apte's "A Classified List of Sanskrit Dictionaries" (Appendix A, Part II). % 27 in /edM kànte indu÷iroratne àdadhàne udaü÷unã / pàtàü vaþ ÷ambhu÷arvàõyàv iti pràhurvisandhyadaþ // Bh_4.27 // % 28 in /edM yà de÷e dravyasambhåtir api và nopadi÷yate / tattadvirodhi vij¤eyaü svabhàvàttadyathocyate // Bh_4.28 // % 29 in /edM malaye kandaropànta- råóhakàlàgurudrume / sugandhikusumànamrà ràjante devadàravaþ // Bh_4.29 // % 30 in /edM ùaõõàmçtånàü bhedena kàlaþ ùoóheva bhidyate / tadvirodhakçdityàhur viparyàsàdidaü yathà // Bh_4.30 // % 31 in /edM udåóha÷i÷iràsàràn pràvçùeõyàn nabhasvataþ / % udåóha@] /edM/edBGha; upåóha@ /edB phullàþ surabhayantãme cåtàþ kànana÷obhinaþ // Bh_4.31 // % 32 in /edM kalà saïkalanà praj¤à ÷ilpànyasyà÷ca gocaraþ / % saïkalanà praj¤à] /edM; saïkalanà praj¤àþ /edBGha; saïkalanàpraj¤à /edB viparyastaü tathaivàhus tadvirodhakaraü yathà // Bh_4.32 // % 33 in /edM çùabhàtpa¤camastasmàt saùaójaü dhaivataü smçtam / % pa¤camastasmàt] /edM; pa¤camàttasmàt /edB ayaü hi madhyamagràmo madhyame pãóitarùabhaþ // Bh_4.33 // % 34 in /edM % madhyame pãóitarùabhaþ] /edM; madhyamotpãóitarùabhaþ /edB iti sàdhàritaü mohàd anyathaivàvagacchati / % anyathaivà@] /edM/edB; anyathevà@ /edBGha anyasvapi kalàsvevam abhidheyà virodhità // Bh_4.34 // % 35 in /edM sthàsnujaïgamabhedena lokaü tattvavido viduþ / sa ca tadvyavahàro 'tra tadvirodhakaraü yathà // Bh_4.35 // % 36 in /edM teùàü kañatañabhraùñair gajànàü madabindubhiþ / pràvartata nadã ghorà hastya÷varathavàhinã // Bh_4.36 // % 37 in /edM dhàvatàü sainyavàhànàü phenavàri mukhàccyutam / cakàra jànudadhnàpàn pratidiïmukhamadhvanaþ // Bh_4.37 // % 38 in /edM nyàyaþ ÷àstraü trivargoktir daõóanãtiü ca tàü viduþ / ato nyàyavirodhãùñam apetaü yattayà yathà // Bh_4.38 // % 39 in /edM vijigãùumupanyasya vatse÷aü vçddhadar÷anam / tasyaiva kçtinaþ pa÷càd abhyadhàccàra÷ånyatàm // Bh_4.39 // % 40 in /edM % @ccàra@] /edM/edB; @pà(ccà?)ra@ /edBGa antaryodha÷atàkãrõaü sàlaïkàyananetçkam / % antaryodha@] /edM/edB; antaryodhaü /edBGha % @netçkam] /edM/edB; @netrakam /edBKa/edBGa tathàvidhaü gajacchadma nàj¤àsãtsa svabhågatam // Bh_4.40 // % 41 in /edM yadi vopekùitaü tasya sacivaiþ svàrthasiddhaye / aho nu mandimà teùàü bhaktirvà nàsti bhartari // Bh_4.41 // % 42 in /edM ÷arà dçóhadhanurmuktà manyumadbhiraràtibhiþ / marmàõi parihçtyàsya patiùyantãti kànumà // Bh_4.42 // % 43 in /edM hato 'nena mama bhràtà mama putraþ pità mama / màtulo bhàgineya÷ca ruùà saürabdhacetasaþ // Bh_4.43 // % 44 in /edM asyanto vividhànyàjàv àyudhànyaparàdhinam / ekàkinamaraõyànyàü na hanyurbahavaþ katham // Bh_4.44 // % 45 in /edM namo 'stu tebhyo vidvadbhyo ye 'bhipràyaü kaverimam / ÷àstralokàvapàsyaivaü nayanti nayavedinaþ // Bh_4.45 // % 46 in /edM sacetaso vanebhasya carmaõà nirmitasya ca / vi÷eùaü veda bàlo 'pi kaùñaü kiü nu kathaü nu tat // Bh_4.46 // % 47 in /edM % kiü nu] /edM/edB; kiü tu /edBKa àgamo dharma÷àstràõi lokasãmà ca tatkçtà / tadvirodhi tadàcàra- vyatikramaõato yathà // Bh_4.47 // % 48 in /edM bhåbhçtàü pãtasomànàü nyàyye vartmani tiùñhatàm / alaükariùõunà vaü÷aü gurau sati jigãùuõà // Bh_4.48 // % 49 in /edM abhàryoóhena saüskàram antareõa dvijanmanà / naravàhanadattena ve÷yàvàn ni÷i pãóitaþ // Bh_4.49 // % 50 in /edM na dåùaõàyàmudàhçto vidhir na càbhimànena kimu pratãtaye / kçtàtmanàü tattvadç÷àü ca màdç÷o jano 'bhisandhiü ka ivàvabhotsyate // Bh_4.50 // % 51 in /edM /Colo iti bhàmahàlaïkàre caturthaþ paricchedaþ /chapter pa¤camaþ paricchedaþ atha pratij¤àhetvàdi- hãnaü duùñaü ca varõyate / samàsena yathànyàyaü tanmàtràrthapratãtaye // Bh_5.1 // % samàsena] /edB; samàsene /edM pràyeõa durbodhatayà ÷àstràd bibhatyamedhasaþ / tadupacchandanàyaiùa hetunyàyalavoccayaþ // Bh_5.2 // % @lavoccayaþ] /edM/edB; @valoccayaþ /edBKa svàdukàvyarasonmi÷raü ÷àstramapyupayu¤jate / prathamàlãóhamadhavaþ pibanti kañu bheùajam // Bh_5.3 // na sa ÷abdo na tadvàcyaü na sa nyàyo na sà kalà / % tadvàcyaü] /edM/edB; tadvàkyaü /edBKa jàyate yanna kàvyàïgam aho bhàro mahàn kaveþ // Bh_5.4 // sattvàdayaþ pramàõàbhyàü pratyakùamanumà ca te / asàdhàraõasàmànya- viùayatvaü tayoþ kila // Bh_5.5 // pratyakùaü kalpanàpoóhaü tato 'rthàditi kecana / kalpanàü nàmajàtyàdi- yojanàü pratijànate // Bh_5.6 // % pratijànate] /edM/edB; pratijanyate /edBGha samàropaþ kilaitàvàn sadarthàlambanaü ca tat / jàtyàdyapohe vçttiþ kva kva vi÷eùaþ kuta÷ca saþ // Bh_5.7 // tadapoheùu ca tathà siddhà sà buddhigocarà / avastukaü cedvitathaü pratyakùaü tattvavçtti hi // Bh_5.8 // % vitathaü] /edM/edB; vitayaü /edBGha gràhyagràhakabhedena vij¤ànàü÷o mato yadi / vij¤ànamàtrasàdç÷yàd vi÷eùo 'sya vikalpanà // Bh_5.9 // %vij¤ànamàtra@] /edM; vij¤ànamatra /edB % .asya] /edM/edB; sa(sya?) /edBGa arthàdeveti råpàdes tata eveti nànyataþ / % nànyataþ] /edM/edB; nyàyataþ /edBGa anyathà ghañavij¤ànam anyena vyapadi÷yate // Bh_5.10 // % anyathà] /edM/edB; anyadà /edBKha/edBGha triråpàlliïgato j¤ànam anumànaü ca kecana / % kecana] /edM/edB; kena ca /edBGa tadvido nàntarãyàrtha- dar÷anaü càpare viduþ // Bh_5.11 // vivàdàspadadharmeõa dharmã kçtavi÷eùaõaþ / % vivàdàspada@] /edM; vividhàspada@ /edB pakùastasya ca nirde÷aþ pratij¤etyabhidhãyate // Bh_5.12 // tadarthahetusiddhànta- sarvàgamavirodhinã / prasiddhadharmà pratyakùa- bàdhinã ceti duùyati // Bh_5.13 // % prasiddhadharmà] /edM/edBGa; viruddhadharmà /edB % @bàdhinã] /edM/edB; @vàdinã /edBKha/edBGha tayaiva hi tadarthasya virodhakaraõaü yathà / yatirmama pità bàlyàt sånuryasyàhamaurasaþ // Bh_5.14 // astyàtmà prakçtirveti j¤eyà hetvapavàdinã / % astyàtmà] /edM/edB; asyàtmà /edBGa dharmiõo 'syàprasiddhatvàt taddharmo 'pi na setsyati // Bh_5.15 // % taddharmo 'pi] /edM/edB; tadartho 'pi /edBKa ÷à÷vato '÷à÷vato veti prasiddhe dharmiõi dhvanau / jàyate bhedaviùayo vivàdo vàdinormithaþ // Bh_5.16 // % vàdinormithaþ] /edM/edB; dhàdino mi÷raþ /edBKa; vàdino mi÷raþ /edBGha svasiddhàntavirodhitvàd vij¤eyà tadvirodhinã / kaõabhakùo yathà ÷abdam àcakùãtàvina÷varam // Bh_5.17 // sarva÷àstraviruddhatvàt sarvàgamavirodhinã / yathà ÷ucistanustrãõi pramàõàni na santi và // Bh_5.18 // % ÷ucastanustrãõi pramàõàni na santi và] /edM/edBGa; ÷ucistanuþ straiõã tatpramàõàni santi và /edB; ÷uci * sunu straiõã /lac /GnoliMS àkumàramasandigdha- dharmàhitavi÷eùaõà / prasiddhadharmeti matà ÷rotragràhyo dhvaniryathà // Bh_5.19 // pratyakùabàdhinã tena pramàõenaiva bàdhyate / yathà ÷ãto 'nalo nàsti råpamuùõaþ kùapàkaraþ // Bh_5.20 // % råpamuùõaþ (?) kùapàkaraþ] /edM/edB; kåpamuùõaþ kùapàkaraþ /edBKa; *åpe uùõa÷candramà /GnoliMS/unmetrical san dvayoþ sadç÷e siddho vyàvçttastadvipakùataþ / % dvayoþ] /edM; pakùe /edB; dvayo /edBGa hetustrilakùaõo j¤eyo hetvàbhàso viparyayàt // Bh_5.21 // san dvayoriti yaþ siddhaþ svapakùaparapakùayoþ / abhinnalakùaõaþ pakùaþ phalabhedàdayaü dvidhà // Bh_5.22 // parapakùànupàdàne tadvçtte÷cànudàhçtau / % @pàdàne] /edM; @pàdànaü /edB kathamanyataràsiddha- hetvàbhàsavyavasthitiþ // Bh_5.23 // sàdhyadharmànugamataþ sadç÷astatra ya÷ca san / anyo 'pyasàveka iva sàmànyàdupacaryate // Bh_5.24 // vipakùastadvisadç÷o vyàvçttastatra yo hyasan / iti dvayaikànugati- vyàvçttã lakùmasàdhutà // Bh_5.25 // % @vçttã lakùmasàdhutà] /Gnoli; @vçttirlakùmasàdhutà /edM/edB; @vçttã laküsasàdhunà /edBGha %% See Gnoli 1962, p.XLI %% Purport: anugati and vyàvçtti are required respectively in 2 things (viz. pakùa and sapakùa) and in 1 thing (viz. vipakùa). sàdhyasàdhanadharmàbhyàü siddho dçùñànta ucyate / tadviparyayato vàpi tadàbhastadavçttitaþ // Bh_5.26 // sàdhyena liïgànugatis tadabhàve ca nàstità / khyàpyate yena dçùñàntaþ sa kilànyairdvidhocyate // Bh_5.27 // dåùaõaü nyånatàdyuktir nyånaü hetvàdinàtha và / % dåùaõaü] /edM; dåùaõa@ /edB % hetvàdinàtha và] /edM; hetvàdinàtra ca /edB; hetvàdinàtha ca /edBGa tanmålatvàtkathàyà÷ca nyånaü neùñaü pratij¤ayà // Bh_5.28 // jàtayo dåùaõàbhàsàs tàþ sàdharmyasamàdayaþ / % @samàdayaþ] /edM; @samàdhayaþ /edB tàsàü prapa¤co bahudhà bhåyastvàdiha noditaþ // Bh_5.29 // aparaü vakùyate nyàya- lakùaõaü kàvyasaü÷rayam / idaü tu ÷àstragarbheùu kàvyeùvabhihitaü yathà // Bh_5.30 // atha nityàvinàbhàvi dçùñaü jagati kàraõam / kàraõaü cenna tannityaü nityaü cetkàraõaü na tat // Bh_5.31 // % nityaü cet] /edM/edB; nitya÷cet /edBGha lakùma prayogadoùàõàü bhedenànena vartmanà / % @nena vartmanà] /edM/edBKa; @nekavartmanà /edB sandhàdisàdhanàsiddhyai ÷àstreùåditamanyathà // Bh_5.32 // % @sàdhanàsiddhyai] /edM; @sàdhanaü siddhyai /edB tajj¤aiþ kàvyaprayogeùu tatpràduùkçtamanyathà / tatra lokà÷rayaü kàvyam àgamàstattvadar÷inaþ // Bh_5.33 // % tattvadar÷inaþ] /edM/edBGa; tattva÷aüsinaþ /edB asisaükà÷amàkà÷aü ÷abdo dårànupàtyayam / sadaiva vàri sindhånàm aho sthemà mahàrciùaþ // Bh_5.34 // % sadaiva vàri] /edM; tadeva vàpi /edB råpàdãnàü yathà dravyam à÷rayo na÷yatãti ca / % 34ef in /edM % na÷yatãti ca] /edM; na÷varãti yà /edB iùñakàryàbhyupagamaü pratij¤àü pratijànate // Bh_5.35 // % 35ab in /edM dharmàrthakàmakopànàü saü÷rayàt sà caturvidhà / % 35cd in /edM jaràmeùa bibharmãti pratij¤àya pituryathà / # 36ab in /edM tathaiva puruõàbhàri sà syàddharmanibandhanã // Bh_5.36 // % 36cd in /edM upalapsye svayaü sãtàm iti bhartçnide÷ataþ / hanumatà pratij¤àya sà j¤àtetyarthasaü÷rayà // Bh_5.37 // àhariùyàmyamåmadya mahàsenàtmajàmiti / % @myamåmadya] /edM; @myamumadya /edB/unmetrical kçtvà pratij¤àü vatsena hçteti madanà÷rayà // Bh_5.38 // bhràturbhràtçvyamunmathya pàsyàmyasyàsçgàhave / pratij¤àya yathà bhãmas taccakàràva÷o ruùà // Bh_5.39 // kàryo 'nyatra pratij¤àyàþ prayogo na kathaü cana / parityàga÷ca kartavyo nàsàü catasçõàmapi // Bh_5.40 // % parityàga÷ca] /edM; parityàgasya /edB pràyopave÷àya yathà pratij¤àya suyodhanaþ / ràjyàya punaruttasthàv iti dharmavirodhinã // Bh_5.41 // àhåto na nivarte 'haü dyåtàyeti yudhiùñhiraþ / % nivarte 'haü] /edM/edBGa; nivarteya /edB kçtvà sandhàü ÷akuninà didevetyarthabàdhinã // Bh_5.42 // adyàrabhya nivatsyàmi munivadvacanàditi / pituþ priyàya yàü bhãùma÷ cakre sà kàmabàdhinã // Bh_5.43 // atyàjayadyathà ràmaþ sarvakùatravadhà÷rayàm / jàmadagnyaü yudhà jitvà sà j¤eyà kopabàdhinã // Bh_5.44 // % yudhà] /edM/edB; yathà /edBGha athàbhyupagamapràptiþ sandhàbhyupagamàdvinà / anuktamapi yatràrthàd abhyupaiti yathocyate // Bh_5.45 // kimindriyadviùà j¤eyaü ko niràkriyate 'ribhiþ / % @dviùà] /edM/edB; @dviùàü /edBKa % niràkriyate] /edM; niràkçtaye /edB ko và gatvaramarthibhyo na yacchati dhanaü laghu // Bh_5.46 // kimityayaü tu yaþ kùepaþ saukaryaü dar÷ayatyasau / hetustrilakùmaiva mataþ kàvyeùvapi sumedhasàm // Bh_5.47 // anvayavyatirekau hi kevalàvarthasiddhaye / yathàbhito vanàbhogam etadasti mahat saraþ / # 48cd in /edB kåjanàtkurarãõàü ca kamalànàü ca saurabhàt // Bh_5.48 // % 49ab in /edB % kurarãõàü] /edM; kuraràõàü /edB anyadharmo 'pi tatsiddhiü sambandhena karotyayam / % 49cd in /edB dhåmàdabhraükaùàtsàgneþ prade÷asyànumàmiva // Bh_5.49 // % 50ab in /edB apçthakkçtasàdhyo 'pi hetu÷càtra pratãyate / % 50cd in /edB anvayavyatirekàbhyàü vinaivàrthagatiryathà // Bh_5.50 // % 51ab in /edB % vinaivàrtha@] /edM/edB; vinaikàrtha@ /edBKa dãpradãpà ni÷à jaj¤e vyapavçttadivàkarà / % 51cd in /edB hetuþ pradãpradãpatvam apavçttau raveriha // Bh_5.51 // % 52ab in /edB % hetuþ] /edM; hetu@ /edB tasyàpi sudhiyàmiùñà doùàþ pràguditàstrayaþ / % 52cd in /edB aj¤ànasaü÷ayaj¤àna- viparyayakçto yathà // Bh_5.52 // % 53ab in /edB kà÷à haranti hçdayam amã kusumasaurabhàt / % 53cd in /edB % @saurabhàt] /edM/edB; @sàhçdàt /edBKa apàmabhyarõavartitvàd ete j¤eyàþ ÷aràrayaþ // Bh_5.53 // % 54ab in /edB % ÷aràrayaþ] /edM; ÷aràravaþ /edB asau ÷uklàntanetratvàc cakora iti gçhyatàm / % 54cd in /edB tulyajàtàvadçùñatvàt sàdhayatacakoratàm // Bh_5.54 // % 55ab in /edB uktasyàrthasya dçùñàntaþ pratibimbanidar÷anam / % 55cd in /edB % dçùñàntaþ] /edM; dçùñàntaü /edB; dçùñànàü /edBGha nanåpamànumaivàstu na hetvanabhidhànataþ // Bh_5.55 // % 56ab in /edB % nanåpamànumaivàstu] /edM; nanåpamànamevàstu /edB sàdhyasàdhanayoruktir uktàdanyatra neùyate / % 56cd in /edB mukhaü padmamivetyatra kiü sàdhyaü kiü ca sàdhanam // Bh_5.56 // % 57ab in /edB iti prayogasya yathà kalàvapi bhavàniha / ÷reyàn vçddhànu÷iùñatvàt pårve kçtayuge yathà // Bh_5.57 // % kçtayuge] /edM; kàrtayuge /edB yatra dçùñàntamàtreõa vyajyete sàdhyasàdhane / tamàhuþ ÷uddhadçùñàntaü tanmàtràviùkçteryathà // Bh_5.58 // bharatastvaü dilãpastvaü tvamevailaþ puråravàþ / tvameva vãra pradyumnas tvameva naravàhanaþ // Bh_5.59 // kathamekapadenaiva vyajerannasya te guõàþ / iti prayu¤jate santaþ kecidvistarabhãravaþ // Bh_5.60 // padamekaü varaü sàdhu nàrvàcãnanibandhanam / % varaü] /edM; paraü /edB % nàrvàcãna@] /edM; nàrvàcãnaü /edB vaiparãtyàdviparyàsaü kãrterapi karoti tat // Bh_5.61 // ahçdyamasunirbhedaü rasavattve 'pyape÷alam / % @sunirbhedaü] /edM; @subhi(ni?)rbhedaü /edB kàvyaü kapitthamàmaü yat keùàücittàdç÷aü yathà // Bh_5.62 // % kapitthamàmaü yat keùàücittàdç÷aü] /edM; kapitthamàmraü vat(maüca) keùà¤citsadç÷aü /edB prajàjana÷reùñhavariùñhabhåbhçc- chirorcitàüghreþ pçthukãrtidhiùõya / % @chirorcitàüghreþ] /edM; @chirocitàïghreþ /edB % @dhiùõya] /edM/edB; @dhiùõyaþ /edBGha ahighnapadmasya jalàridhàmnas tavaiva nànyasya sutasya vçttam // Bh_5.63 // % ahighna@] /edM/edB; yahighna@ /edBGha? aü÷umadbhi÷ca maõibhiþ phalanimnai÷ca ÷àkhibhiþ / phullai÷ca kusumairanye vàco 'laükurvate yathà // Bh_5.64 // % kusumairanye] /edM; kusumairanyair /edB ÷ubhamarakatapadmaràgacitre saphalasapallavabhåricàruvçkùe / % @vçkùe] /edM; @vçtte /edB bahukusumavibhåùite sa tasthau suramunisiddhayute sumerupçùñhe // Bh_5.65 // tadebhiraïgairbhåùyante bhåùaõopavanasrajaþ / vàcàü vakràrtha÷abdoktir alaükàràya kalpate // Bh_5.66 // viruddhapadamasvarthaü bahupåraõamàkulam / kurvanti kàvyamapare vyàyatàbhãpsayà yathà // Bh_5.67 // elàtakkolanàgasphuñabakulalatàcandanaspandanàóhyo muktàkarpåracakràgarukamana÷ilàsthàsakavyàptatãraþ / % @spandanàóhyo muktàkarpåracakràgarukamana÷ilàsthàsaka@] /edM; @syandanàóhyasçkkàkarpåracakràgurumanaþ÷ilàdhyàmakà@ /edB/unmetrical ÷aïkhavràtàkulo 'ntastimimakarakulàkãrõavãcãpratàno dadhre yasyàmburà÷iþ ÷a÷ikumudasudhàkùãra÷uddhàü sukãrtim // Bh_5.68 // % @kulo 'ntastimimakara@] /emend; @kulo 'ntastitimimakara@ /edM/unmetrical; @kulàntastimimakara@ /edB % @kumuda@] /edM; @kumada@ /edB iti nigaditàstàstà vàcàmalaïkçtayo mayà bahuvidhakçtãrdçùñvànyeùàü svayaü paritarkya ca / prathitavacasaþ santo 'bhij¤àþ pramàõamihàpare gurutaradhiyàmasvàràdhaü mano 'kçtabuddhibhiþ // Bh_5.69 // /Colo iti bhàmahàlaükàre pa¤camaþ paricchedaþ /chapter ùaùñhaþ paricchedaþ såtràmbhasaü padàvartaü pàràyaõarasàtalam / dhàtåõàdigaõagràhaü dhyànagrahabçhatplavam // Bh_6.1 // dhãrairàlokitapràntam amedhobhirasåyitam / sadopabhuktaü sarvàbhir anyavidyàkareõubhiþ // Bh_6.2 // nàpàrayitvà durgàdham amuü vyàkaraõàrõavam / ÷abdaratnaü svayaügamyam alaü kartumayaü janam // Bh_6.3 // % svayaügamyam] /edM; svayaïgama(mya?)m /edB tasya càdhigame yatnaþ kàryaü kàvyaü vidhitsatà / parapratyayato yattu kriyate tena kà ratiþ // Bh_6.4 // nànyapratyaya÷abdà vàg àvibhàti mude satàm / % vàgàvibhàti] /edM; vàga - - - /edB pareõa ghçtamukteva sarasà kusumàvalã // Bh_6.5 // mukhyastàvadayaü nyàyo yat sva÷aktyà pravartate / anyasàrasvatà nàma santyanyoktànuvàdinaþ // Bh_6.6 // % anya@] /edM/edBGa; anye /edB pratãtirartheùu yatas taü ÷abdaü bruvate 'pare / dhåmabhàsorapi pràptà ÷abdatàgnyanumàü prati // Bh_6.7 // nanvakàràdivarõànàü samudàyo 'bhidheyavàn / arthapratãtaye gãtaþ ÷abda ityabhidhãyate // Bh_6.8 // pratyekamasamarthànàü samudàyo 'rthavàn katham / varõànàü kramavçttitvàn nyàyà nàpi ca saühatiþ // Bh_6.9 // na càpi samudàyibhyaþ samudàyo 'tiricyate / dàrubhittibhuvo 'tãtya kimanyatsadma kalpyate // Bh_6.10 // % kimanyatsadma kalpyate] /edM/edB; kimanyaü sat prakalpyate /edBGha tasmàtkåñastha ityeùà ÷àbdã vaþ kalpanà vçthà / pratyakùamanumànaü và yatra tatparamàrthataþ // Bh_6.11 // ÷apathairapi càdeyaü vaco na sphoñavàdinàm / namaþkusumamastãti ÷raddadhyàt kaþ sacetanaþ // Bh_6.12 // ityanta ãdç÷à varõà ãdçgarthàbhidhàyinaþ / vyavahàràya lokasya pràgitthaü samayaþ kçtaþ // Bh_6.13 // sa kåñastho 'napàyã ca nàdàdanya÷ca kathyate / mandàþ sàïketikànarthàn manyante pàramàrthikàn // Bh_6.14 // vina÷varo 'stu nityo và sambandho 'rthena và satà / namo 'stu tebhyo vidvadbhyaþ pramàõaü ye 'sya ni÷citau // Bh_6.15 // anyàpohena ÷abdo 'rtham àhetyanye pracakùate / % anyàpohena] /edM/edB; anyàpohe tu /edBGha anyàpoha÷ca nàmànya- padàrthàpàkçtiþ kila // Bh_6.16 // % nàmànyapadàrthàpàkçtiþ] /edM/edB; nàmànya và(pa?)dàrtho và(pà?)kçtiþ /edBGa yadi gaurityayaü ÷abdaþ kçtàrtho 'nyaniràkçtau / janako gavi gobuddher mçgyatàmaparo dhvaniþ // Bh_6.17 // arthaj¤ànaphalàþ ÷abdà na caikasya phaladvayam / apavàdavidhij¤àne phale caikasya vaþ katham // Bh_6.18 // purà gauriti vij¤ànaü go÷abda÷ravaõàdbhavet / yenàgopratiùedhàya pravçtto gauriti dhvaniþ // Bh_6.19 // varõabhedàdidaü bhinnaü varõàþ svàü÷avikalpataþ / ke ÷abdàþ kiü ca tadvàcyam ityaho vartma dustaram // Bh_6.20 // dravyakriyàjàtiguõa- bhedàt te ca caturvidhàþ / yadçcchà÷abdamapyanye óitthàdiü pratijànate // Bh_6.21 // % óitthàdiü] /edM; óitthàdi /edB nànàbhàùàviùayiõàm aparyantàrthavartinàm / iyattà kena vàmãùàü vi÷eùàdavadhàryate // Bh_6.22 // vakravàcàü kavãnàü ye prayogaü prati sàdhavaþ / prayoktuü ye na yuktà÷ca tadviveko 'yamucyate // Bh_6.23 // nàprayuktaü prayu¤jãta cetaþsammohakàriõam / tulyàrthatve 'pi hi bråyàt ko hantiü gativàcinam // Bh_6.24 // ÷rautràdiü na tu durbodhaü na duùñàdimape÷alam / % ÷rautràdiü] /edM; ÷rotràdiü /edB gràmyaü na piõóã÷åràdiü na óitthàdimapàrthakam // Bh_6.25 // nàpratãtànyathàrthatvaü dhàtvanekàrthatàva÷àt / na le÷aj¤àpakàkçùñaü sa hanti dhyàti và yathà // Bh_6.26 // % @kçùñaü sa hanti] /edM; @kçùñasaühati /edB na ÷iùñairuktamityeva na tantràntarasàdhitam / chandovaditi cotsargàn na càpi cchàndasaü vadet // Bh_6.27 // kramàgataü ÷rutisukhaü ÷abdamarthyamudãrayet / % @rthyam] /edM/edB; @thyam /edBGa ati÷ete hyalaükàram anyaü vya¤janacàrutà // Bh_6.28 // siddho ya÷copasaükhyànàd iùñyà ya÷copapàditaþ / tamàdriyeta pràyeõa na tu yogavibhàgajam // Bh_6.29 // iyaü candramukhã kanyà prakçtyaiva manoharà / asyàü suvarõàlaükàraþ puùõàti nitaràü ÷riyam // Bh_6.30 // vçddhipakùaü prayu¤jãta saükrame 'pi mçjeryathà / màrjantyadhararàgaü te patanto bàùpabindavaþ // Bh_6.31 // saråpa÷eùaü tu pumàn striyà yatra ca ÷iùyate / yathàha varuõàvindrau bhavau ÷arvau mçóàviti // Bh_6.32 // yathà pañayatãtyàdi õicpràtipadikàttataþ / õàviùñhavaditãùñyà ca tathà kra÷ayatãtyapi // Bh_6.33 // prayu¤jãtàvyayãbhàvam adantaü nàpyapa¤camã / tçtãyàsaptamãpakùe nàlugviùayamànayet // Bh_6.34 // tiùñhadguprabhçtau vàcyau naktaüdivasagocarau / yathà vidvànadhãte 'sau tiùñhadgu ca vahadgu ca // Bh_6.35 // ÷iùñaprayogamàtreõa nyàsakàramatena và / tçcà samastaùaùñhãkaü na kathaücidudàharet // Bh_6.36 // såtraj¤àpakamàtreõa vçtrahantà yathoditaþ / akena ca na kurvãta vçttiü tadgamako yathà // Bh_6.37 // pa¤caràjãti ca yathà prayu¤jãta dviguü striyàm / napuüsakaü tatpuruùaü puruhåtasabhaü yathà // Bh_6.38 // sarvebhya÷ca bhç÷àdibhyo vadelluptahalaü yathà / priyonmanàyate sà te kiü ÷añhàbhimanàyase // Bh_6.39 // tçtãyaikavacaþ ùaùñhyàm àmantaü ca vadet kvipi / % tçtãyaikavacaþ ùaùñhyàm] /edM/edB; tçtãyaiva catuþ ùaùñhyà /edBKa yathoditaü balabhidà surucàü vidyutàmiva // Bh_6.40 // asantamapi yadvàkyaü tattathaiva prayojayet / yathocyate 'mbhasà bhàsà ya÷asàmambhasàmiti // Bh_6.41 // puüsi striyàü ca kvasvantam icchantyacchàndasaü kila / upeyuùàmapi divaü yathà na vyeti càrutà // Bh_6.42 // ibhakumbhanibhe bàlà dadhuùã ka¤cukaü stane / % @nibhe] /edM/edBGa; @nibhau /edB % ka¤cukaü stane] /edM; kantuke stanau /edB; kantukau stanau /edBGha ratikhedapari÷ràntà jahàra hçdayaü nçõàm // Bh_6.43 // ÷abalàdibhyo 'titaràü bhàti õijvihito yathà / % @titaràü] /edM; nitaràü /edB balàkàþ pa÷ya su÷reõi ghanà¤chabalayantyamåþ // Bh_6.44 // ÷i÷iràsàrakaõikà- sadç÷aþ setugandhavàñ / % @kaõikàsadç÷aþ setugandhavàñ] /edM; @kaõikàü sadç÷aste tu kaïgavat /edB tvàü vãjayati su÷reõi ratikhedàlasekùaõàm // Bh_6.45 // % tvàü vãjayati] /edM; saüvãjayati /edB evaü õicaþ prayogastu sarvatràlaükçtiþ parà / liïgatrayopapannaü ca tàcchãlyaviùayaü õinim // Bh_6.46 // tasya hàrã stanàbhogo vadanaü hàri sundaram / hàriõã tanuratyantaü kiyanna harate manaþ // Bh_6.47 // tàcchãlyàdiùu ceùyante sarva eva tçnàdayaþ / % eva tçnàdayaþ] /edM/edB; evàtra nàdayaþ /edBGa vi÷eùeõa ca tatreùñà yuckurajvarajiùõucaþ // Bh_6.48 // %vi÷eùeõa ca] /edM/edBGa; vi÷eùeõaiva /edB % yuckura@] /edM; yutkura@ /edB ktinnantaü ca prayu¤jãta saügatiþ saühatiryathà / ÷àkàrau jàguriùñau ca jàgaryà jàgarà yathà // Bh_6.49 // % ÷àkàrau] /edM; ÷akàrau /edB upàsaneti ca yucaü nityamàseþ prayojayet / lyuñaü ca kartçviùayaü devano ramaõo yathà // Bh_6.50 // aõantàdapi ïãbiùño lakùmãþ paurandarã yathà / % aõantàdapi] /edM; aõõàntàdapi /edB a¤mahàrajanàllàkùà- rocanàbhyàü tathà ca ñhak // Bh_6.51 // % a¤] /edM; aõ /edB ómatubiùñaü ca kumudàd yatheyaü bhåþ kumudvatã / ñhak càpi tena jayatãty àkùikaþ ÷àstriko yathà // Bh_6.52 // hitaprakaraõe õaü ca sarva÷abdàt prayu¤jate / tata÷chamiùñyà ca yathà sàrvaþ sarvãya ityapi // Bh_6.53 // % tata÷chamiùñyà] /edM/edB; tata÷camiùñyà /edBKa vadedimanijantaü ca pañimà laghimà yathà / vi÷eùeõeyasunniùño jyàyànàpa kanãyasãm // Bh_6.54 // dvayasajdaghnacàviùñau pramàõaviùayau yathà / jànudaghnã sarinnàrã- nitambadvayasaü saraþ // Bh_6.55 // matupprakaraõe jyotsnà- tamisrà÷çïgiõàdayaþ / % matupprakaraõe] /edM; matupprakaraõo /edB inacca phalabarhàbhyàü phalino barhiõo yathà // Bh_6.56 // iniþ prayuktaþ pràyeõa tathà ñhaü÷ca manãùibhiþ / tatràpi mekhàlàmàlà- màyànàü sutaràü matau // Bh_6.57 // % matau] /edM; matà /edB abhyastàjjheradàde÷e dadhatãtyàdayo 'pi ca / roditi svapitãtyàdi saheñà sàrvadhàtukam // Bh_6.58 // abhyasteùu prayoktavyam adantaü ghubhç¤oþ ÷atuþ / % ghubhç¤oþ] /edM; ca videþ /edB asau dadhadalaükàraü srajaü bibhracca ÷obhate // Bh_6.59 // [na tavargaü ÷akàreõa kvacit saü]yoginaü vadet / % na tavargaü ÷akàreõa kvacit saüyoginaü] /edM; /lacuna raü yoginaü /edB yathaitacchyàmamàbhàti vanaü vanajalocane // Bh_6.60 // naikatraikàrabhåyastaü gato yàto hato yathà / sàvarõyavajjhayo hasya bråyànnànyatra paddhateþ // Bh_6.61 // % sàvarõyavajjhayo hasya] /edM; sàvarõyavatsayorbhasya /edB % bråyànnànyatra] /edM/edB; bhåyànnànyatra /edBKa sàlàturãyamatametadanukrameõa ko vakùyatãti virato 'hamato vicàràt / ÷abdàrõavasya yadi ka÷cidupaiti pàraü bhãmàmbhasa÷ca jaladheriti vismayo 'sau // Bh_6.62 // vidyànàü satatamapà÷rayo 'paràsàü tàsåktànna ca viruõaddhi kàü÷cidarthàn / % tàsåktànna] /edM/edB; tàsåktàü na /edBGa ÷raddheyaü jagati mataü hi pàõinãyaü màdhyasthyàdbhavati na kasyacitpramàõam // Bh_6.63 // avalokya matàni satkavãnàm avagamya svadhiyà ca kàvyalakùma / sujanàvamayàya bhàmahena grathitaü rakrilagomisånunedam // Bh_6.64 // % rakrila@] /edM/edB; vakila@ /edBKa/unmetrical; raktrila@ /edBGha /Colo iti ÷rãbhàmahàlaïkàre ùaùñhaþ paricchedaþ %% Thus /edB; /edM/ places its colophon after verse 66. ùaùñyà ÷arãraü nirõãtaü ÷ataùaùñyà tvalaïkçtiþ / pa¤cà÷atà doùadçùñiþ saptatyà nyàyanirõayaþ // Bh_6.65 // ùaùñyà ÷abdasya ÷uddhiþ syàd ityevaü vastupa¤cakam / % syàdityevaü] /edM/edB; syàdityeva /edBGa uktaü ùaóbhiþ paricchedair bhàmahena krameõa vaþ // Bh_6.66 //