Srinivasamakhi Vedantadesika: Dasavidhahetunirupana (part of the Vaikhanasasutratatparyacintamani) Based on (pp. 1-122) the of the Devangar-ed. by R. Parthasarathi Bhattacarya: rvaikhnasaghyastra (= DHN[D]); 2 vols., Akulamannu, 1967 (reprint Tirupati, 1997/98). Input by Ute Hsken PLAIN VERSION (without notes) STRUCTURE OF REFERENCES: [nn.nn] = pagination of R. Prthasrathi Bhacrya's edition (at the beginning of the line) FURTHER NOTES BY THE CONTRIBUTOR: Die in eckige Klammern gesetzten Angaben im Text sowie die Anmerkungen sind Ergnzungen von Ute Hsken. Die Angaben aus dem Inhaltsverzeichnis der Devangar-Edition sind in eckigen Klammern als Zwischenberschriften in den Text eingefgt. Die Quellennachweise bei Zitaten stehen in eckigen Klammern am rechten Rand oder in den Anmerkungen - dort ohne eckige Klammern. Abweichende Lesarten der lteren Telugu-Ausgabe des Daavidhahetunirpaa (Abk.: DHN[T]; s.u.) sowie der zitierten Texte sind gelegentlich in Anmerkungen notiert, jedoch nicht durchgngig. Wird im Daavidhahetunirpaa durch kurze Zitate auf lngere Textzusammenhnge Bezug genommen, sind diese - sofern verifiziert - an der ersten Stelle ihres Vorkommens vollstndig in den Anmerkungen zitiert. An weiteren Stellen wird auf das erste Zitat verwiesen. Die Verse sind in der vorliegenden Textwiedergabe der Ausgabe folgend eingerckt, Daas im Prosa-Text durch Punkte und Kommata ersetzt. Das Daavidhahetunirpaa liegt in zwei Editionen vor, die beide von dem Vaikhnasa-Gelehrten Prthasrathi Bhacrya besorgt wurden. Die erste Edition erschien 1931 in Telugu-Schrift und umfat als Grundtext nur das Daavidhahetunirpaa. Daavidhahetunirpaa by rnivsa Dkita [in Telugu-script], ed. as rvaikhnasastrattparyacintmaidhto Daavidhahetunirpakhyo bhga, with Sanskrit-commentary and explanations in Telugu by Rompicarla Bhattar Srinivasa Aiyangar, Igavaripalem, 1931 (rvaikhnasagranthaml, Anubandha 5). Wenngleich dieser Telugu-Druck an vielen Stellen die vermutlich richtigere Lesart enthlt und die darin gegebenen Zitate den zitierten Texten in der uns heute gedruckt vorliegenden Form hufig nherkommen, ist der Textwiedergabe in der vorliegenden Arbeit die 36 Jahre spter erschienene Devangar-Edition zugrunde gelegt, da der Telugu-Druck an vielen Stellen nicht mehr lesbar ist. Zudem ist die ltere Telugu-Edition des Textes weltweit nur in wenigen Bibliotheken vorhanden und wegen der Brchigkeit des Papiers kaum zu benutzen. Selbst im vorbildlich restaurierten Exemplar der Niederschsischen Staats-und Universittsbibliothek Gttingen (Signatur A 2000 A 35512) sind etliche Passagen unleserlich. Der Edition von 1931 in Telugu-Schrift ist neben dem Text des Daavidhahetunirpaa auch der Sanskrit-Kommentar Daavidhahetunirpaavykhyna (Abk.: DHNV) und eine Telugu-Erluterung des Herausgebers beigegeben. Zudem enthlt das Werk noch einen Zitatindex von 13 Seiten, so da das Buch insgesamt stattliche 748 Druckseiten umfat. Der Umfang des Daavidhahetunirpaavykhyna bertrifft dabei den des Daavidhahetunirpaa selbst bei weitem. Im Vorwort dieser Ausgabe uert der Herausgeber sich nicht zu den der Edition zugrunde liegenden Manuskripten. In der zweiten Edition von 1967 gab Prthasrathi Bhacrya das Daavidhahetunirpaa zusammen mit dem Ttparyacintmai in zwei Bnden in Devangar-Schrift heraus. Der Text dieser Ausgabe umfat 122 Druckseiten. Im Vorwort gibt Prthasrathi Bhacrya zu den dabei benutzten Manuskripten lediglich an, da sie ihm smtlich von Vaikhnasa-Familien zur Verfgung gestellt worden seien, und da alle Manuskripte hinsichtlich der Fehler und Auslassungen identisch seien ("Introduction", S. v). Es ist davon auszugehen, da er fr diese Edition mindestens drei Handschriften konsultierte, die ihm drei Personen aus Andhra Pradesh (kuamannu, Tirupati, Nallru) berlieen ("Introduction", S. viii). Da Prthasrathi Bhacrya seine Telugu-Edition des Daavidhahetunirpaa von 1931 mit keinem Wort erwhnt, bleibt unklar, ob er ganz andere Manuskripte verwendete oder ob die textliche Basis beider Editionen identisch ist. ___________________________________________________________________ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding: description character =ASCII long a 224 long A 226 long i 227 long I 228 long u 229 long U 230 vocalic r 231 vocalic R 232 long vocalic r 233 vocalic l 235 long vocalic l 237 velar n 239 velar N 240 palatal n 164 palatal N 165 retroflex t 241 retroflex T 242 retroflex d 243 retroflex D 244 retroflex n 245 retroflex N 246 palatal s 247 palatal S 248 retroflex s 249 retroflex S 250 anusvara 252 capital anusvara 253 visarga 254 long e 185 long o 186 l underbar 215 r underbar 159 n underbar 173 k underbar 201 t underbar 194 Other characters of the CSX encoding table are not included. Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order to facilitate word search. For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings and formats see: www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf and www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf ___________________________________________________________________ Abkrzungsverzeichnis AgniP: Agnipuram. pastambaDhS: pastambyadharmastram. pastambaGS: pastambaghyastram. S: nandasahit. Aadhyy: Pnini's Acht Bcher grammatischer Regeln. valyanaGS: valyanaghyastra. AV: Atharvasahit. BhgavataP: rmad Bhgavata Mahpuram. BaudhDhS: Das Baudhyana-Dharmastra. BaudhGS: The Bodhyana Ghyastra. BaudhGeS: pp. 177-376 in BaudhGS. BhG: Bhagavadgt. s. MBh (6.23.1-40.78). BrahmakaivartaP: rbrahmavaivartapuram. BrahmaP: Brahmapura of Ka Dvaipyana Vysa. BrahmaP: Sanskrit indices and text of the Brahmapura. BhadbrahmaS: Bhadbrahmasahit. ChndogyaBr: Chndogyabrhmaa. ChndogyaU: Khndojopanishad. DHN[D]: Daavidhahetunirpaa by rnivsa Dkita. DHN[T]: Daavidhahetunirpaa by rnivsa Dkita [Telugu characters] DHNV: Daavidhahetunirpaavykhyna GarbhaU: Garbhopaniad. GaruaP: rgaruamahpuram. GautamaDhS: The Institutes of Gautama. GobhilaGS: Gobhilyaghyastra. GhyapariiaS: Vaikhnasaghyapariiastra. HariV: The Harivaa (Suppl. to MBh). HirGS: Hirayakeighyastram. varaS: varasahit. JaykhyaS: Jaykhyasahit. KaivalyaU: Kaivalyopaniad. KapijalaS: Kapijalasahit. KhakaGS: The Khakaghyastra. KhA: Khildhikra (Khilatantra) KhdiraGS: Khdiraghyastram. KJK: Jnaka (Kyapasahit). KrA: Kriydhikra. KrmaP: r-Krmamahpuram. LigaP: Ligamahpuram. MahU: Mahopaniad. ManuDh: The Manu Smti. ManuGS: Mnavaghyastra of the Maitryaya kh. MarkaeyaP: r-Mrkaeyamahpuram. MatsyaP: Matsyamahpuram. MBh: Mahbhrata. MOP: Mokopyapradpik by Raghupatibhacrya. MudgalaU: Mudgalopaniad. MuakaU: Muakopaniad. NradaP: Nradapura. NarasihaP: Nsihapura. Nirukta: [Yska] The Nighantu and the Nirukta. NVB: Vaikhnasakalpastrabhya (Vaikhnasastrabhya; Vaikhnasaghyastrabhya). PadmaP: r Padmamahpuram. PdmaS: Pdma Samhit. PramevaraS: Pcartrntargat Pramevarasahit. PararaS: Parara Sahit. PrGS: Praskaraghyastra. PaukaraS: Pcartrgame ratnatrayntargat Paukarasahit. PrA: Prakrdhikra. PR: r Pcartrarak. Purtantra: Purtantra. PrvaP: Prvaprayoga. Rm: The Pda index of the Vlmiki Rmyaa. V: The Hymns of the Rig-Veda in the Samhita and Pada Texts. SA: Samrtrcandhikaraa. SmbaP: Smbapuram. SamMay: Saskramaykha. SanatkS: Sanatkumra-Sahit of the Pcartrgama. khyanaGS: khyanaghyastra. SAnukr: Strnukramaik. atapathaBr: The atapatha Brhmaa in the Kvya recension. SttvataS: Stvata-Sahit. SD: Stradarpaa (rvaikhnasastradarpaa). SDC: rnivsadkitendracaritra. eaS: easahit - rpcartrbhidh bhagavacchstre sakalasahitsrabht easahit. SkandaP: The Skandapura. rpranaS: rprana Samhit. SR-Vtti: Prayogavtti. Suprabhed: [Suprabhedgama] Suprapetkamam. vetU: vetvataropaniad. SY-N: Nibandhana. T: Taittiryrayakam. TB: The Taittirya Brhmaa of the Black Yajur Veda. TPC: Ttparyacintmai. TS: The Taittirya Sahit of the black Yajurveda. VA: Vsdhikra (Vsandhikra). VaikhSmS: Vaikhnasasmrtastra. VarhaP: r Varhapuram. VsihaDh: Vsihadharmastra. ViuDh: Viudharma. ViudharmottaraP: rviudharmottarapuram. ViuP: rviumahpuram. Viusmti: Viusmti. VivaksenaS: Vivaksena Sahit. VivamitraS: Vivmitrasahit. VivhaP: Vivhaprayoga. VK: Vimnrcanakalpa (Vaikhnasgama, Marcisahit). VMM: Vaikhnasamahimamajar. VMP: Vaikhnasamantraprana (Vaikhnasasahit). Vddhahrta: Vddhahrtasmti. VY-Vtti: Vtti des Vasantayjin. YA: Yajdhikra YjavalkyaDh: Yjnavalkya smti. ____ Daavidhahetunirpaa [magalcaraam] [1.1] rmadvikhanasa mahgurave nama / [1.2] r rnivsa parabrahmae nama // [1.3-4] r rnivsamakhikte rvaikhnasaghyastrattparyacintmaau daavidhahetunirpaam [1.5] vaikhnasakulodbhta vekaercanratam / [1.6] vedntadeika vande rnivsryadkitam // [1.7] rvekaeam akhileam anantam dya kruyavridhim aeasurais suvandyam / [1.8] vande samastajagat sthitisihetu mnyn gur ca atao bhgukayapdn // [1.9] rutismtinadpra strakallolasakulam / [1.10] viubhaktyudaka uddha vande vaikhnasravam // [1.11] yennyakptastr netra nistimirktam / [1.12] stra vaikhnasa hy etat caturvargaphalapradam // [1.13] rutismttihsdyai pratipditavaibhavm / [1.14] paramtmapar vande stropaniada parm // [vykhynakartgotranmdi] [1.15] rmatkauikavayena govindcryasnun / [1.16] rvekaeapdbjasaparysu rattman // [1.17] rutismtipurdisiddhamrgnuvartin / [1.18] prvcryaparikuasampradynuyyin // [1.19] vedntcryavaryea rnivsryayajvan / [1.20] vaikhnasasya strasya vykhy samyak prakyate // [vikhnasastrasya tadanuyyin ca sarvotkatve daavidhahetn nirdea] [2.1-3] atha satyatvdisamastakalyaguaviit parabrahmaa rmannryad utpannena vikhanaabdavcyena caturmukhabrahma pratasya vaikhnasastrasya sarvastrottamatve tatstroktadharmnuht sarvotkatamatve ca daavidhahetavo nirpyante. [2.4] yath: [2.5-9] akhilajagatkraabhtena vikhanas pratatvt. sarvastrm ditvt. sarvakarmasu rutimrgnusritvt. samantrakasarvakriypratipdakatvt. niekasaskrdimatvt. adaarrasaskrapratipdakatvt. sgakriykalpavattvt. manvdyai svktatvt. akhilajagadekakraabhtarmannryaaikaparatvt. etatstroktadharmnuhnavatm eva bhagavatpriyatamatvopapatte ca. iti. [2.10-12] ebhir hetubhir asya strasya sarvastrottamatva etatstroktadharmnuhnd eva vaikhnasn sarvebhya rehatamatv ca rutismtipurdimukhena pratipdyate. tatrdau akhilajagatkraabhtena vikhanas pratatvd iti hetur nirpyate. [2.13] vikhanaabdrthaniraya [nryaasya vikhano vaikhnasdiabdavcyatvam] [2.14] vikhan nma kacid i, uta nryaa? nryaa eva kevala. [2.15-16] munimtrasya vaikhnasaabdavcyatvena pratipdanbhvt. paramtmano nryaasya vikhano vaikhnasdiabdavcyatva rutismtipurdiv avagamyate. yath: [2.17] khilarutau: "dhenur vahm aditis sur brahm bh vikhan munnm". [2.18-19] iti ruyate. ayam artha. vahn atauddn dhenu utpattikraam. sur indrdnm aditi. bh: [2.20] "sdhy vive ca vasavo maruto bhavas tath / [2.21] tathaivgiraso rudr dity ca tathaiva ca / [2.22] ete devaga cau manvantaragaevar //" [2.23] iti bhgktn sdhydn brahm. munn muniabdavcyn vikhan. [2.24] brahmao muniabdavcyatva bhrate cvagamyate [2.25] "ni suptvtha bhagavn kapnte pratyabuddhyata / [MBh 13, App. 3.265] [3.1] pacd buddhv sasarjpa tsu vryam avsjat // [MBh 13, App. 3.266] [3.2] tad aam abhavad dhaima sahasrusamaprabham / [MBh 13, App. 3.267] [3.3] ahakty tatas tasmin sasarja prabhur vara / [MBh 13, App. 3.268] [3.4] hirayagarbha vivtm brahma jalaja munim //" iti [MBh 13, App. 3.269] [3.5] aabahutvbhipryea munnm iti bahuvacanam. yath [3.6] "ann tu sahasr sahasry ayutni ca / [3.7] dnm anantn koikoiatni ce//"ti smarat. [3.8] ni ctra pralaya, s etvatti kutrvagamyata iti cet. [3.9] mahbhrate: "caturyugasahasri caturyugaatni ca / [MBh 13, App. 3.261] [3.10] prhu kalpasahasran tu brhmas tattvadarina / [MBh 13, App. 3.262] [3.11] daakalpasahasri apy ayas s mahni //" iti. [MBh 13, App. 3.263] [3.12-13] anay khilaruty bhagavato vikhanaabdavcyatva katham avagamyata iti cet ucyate. [itihsapurbhym eva vedrthasya nireyatvam] [3.14] "durbodh vaidik abd prakratvc ca ye khil / [3.15] tadjais ta eva sparth smtitantre pratihit //" iti [3.16] "yadi vidyc caturvedn sgopaniadn dvija / [3.17] na cet purasadvidy na vedrthavicakaa //" iti [3.18] "itihsapurbhy veda samupabhmayet / [3.19] bibhety alparuvd vedo mm aya pratariyati //" iti ca [MBh 1.1.204] [3.20-21] smarat itihsapurbhym evrthaniraya kartavya. bhrate mokadharme nradastutau: [3.22-23] "namas te devadevea" ity rabhya stotramadhye "phenapcrya vlakhilya vikhano vikhanasa vaikhnascrya abhagnayoga abhagnaparisakhyna" iti. [3.24] tatraiva: "yat tasminn upalabhya te tat tejas tat traymayam / [3.25] tad vaikhna para brahma iti vedavido vidu //" iti coktam. [MBh ] [vikhanaabdanirvacanam] [4.1-2] tath nmasahasrdhyye "vaikhnas smagyana"" iti smaryate. [jagatsiprayojanam] [4.3] pacartre tmasahitym: [4.4] "mahbhtena bhtena vypta vikhanas jagat / [4.5] tam eva araa gaccha jagatkraam acyutam //" [tmasahit] [4.6] iti ilyena atnandam abhilakyoktam. [4.7] vaikhnase nandasahity: [4.8] "vedntatattvammskhanana ktavt hari / [4.9] nmn vikhanasa prhur ya ca vaikhnasa tath //" iti proktam. [S ] [4.10-12] atra khananaabdena sakalpa ucyate. "so 'kmayata. bahu sy prajyeyeti sa tapo 'tayata" itydi rutibhya. avptasamastakmasypi bhagavata sikrye pravttir bhavati. [samaisilakaam] [4.13] nanu satyavdisamastakalyaguaviiasya bhagavata. [4.14] "aivaryasya samagrasya vryasya yaasa riya / [4.15] jnavairgyayo caiva a bhaga itra //" [4.16] iti samagraguyapariprasya avptasamastakmasya kimartha syadikam iti cet ucyate. [4.17] "aprameyo 'niyojya ca yatra kmagamo va / [MBh 2, App. 21.1605] [4.18] modate bhagavn bhtai bla kanakair iva //" [MBh 2, App. 21.1606] [4.19] itydi bhratavacannusrea llrtham eveti. [4.20] jagadsydillnubhavrtha bhagavat samaiser anantara vyaisau [4.21-22] devamanuydivividhavieasyartha caturmukhasi prati dhyna ktam. e cidacidtmik si bhagavat kriyate. vyaisis tu brahma. samaisir nma: [4.23] "bhtais tu pacabhi prai svntair daabhir indriyai / [4.24] caturviti tattvni skhyastravido vidu // [5.1] mahn kla pradhna ca myvidy ca prua / [5.2] iti paurik prhu triattatvni tais saha //" [vyaisilakaam] [5.3-9] iti vacant tattvasir ity avagamyate. "svntair" ity anena "mano buddhir ahakra citta ca karany am" ity antakaraacatuayam ucyate. vyaisir nma: antarvartibhtajtasi. "ajm ek lohitauklakm" "nityo nitynm cetana cetannm". itydi rutibhi nityatvena rutn praktipurun sir nma pralayaday skmarpea avibhaktanmarpea ca paramtmany ekbhtn sikle paramtmano 'nupravenantara sthlarpavatva vibhaktanmarpabhktva ca. "tat sv". "tad evnuprviat. tad anupraviya. sac ca tyac cbhavat" itydi rute. [5.10] viupure: "tad etad akaya nitya jaganmunivarkhilam / [5.11] avirbhvatirobhvajanmanavikalpavat // [ViuP ] [5.12] prakti purua caiva praviytmecchay hari / [5.13] kobhaymsa samprpte sargakle vyaypyayau //" iti [ViuP ] [5.14] gtsu: "prakti puruam caiva viddhy and ubhv api /" [BhG = MBh 6.35.19ab] [5.15] mama yonir mahad brahma tasmin garbha dadhmy aham / [5.16] sambhavas sarvabhtn tato bhavati bhrata //" [BhG = MBh 6.36.3] [aotpattydiprakra] [5.17-21] iti coktarty sikle jagadyonibhta "mahabrahma" tadya praktykhyam cidvastu yat, tasmin cetankhya garbha yojayati. tatktc cidacitsasargt devdisthvarntnm acinmir sarvabhtn sambhavo bhavati. evam eva paramtman packtn bhtn anyonyasayogdin aoptattydika rviupure pratipdyate. yath: [5.22] "kavyutejsi salila pthiv tath / [5.23] abddibhir guair bahmasayuktny uttarottarai // [ViuP 1.2.46] [5.24] nt ghor ca mh ca vies tena te smt / [5.25] nnvry pthagbht tata te sahati vin // [ViuP ] [6.1] naknuvan praj sraum asamgamya ktsnaa / [6.2] sametynyonyasayoga parasparasamray // [Viu.P ] [6.3] ekasaghtalaky ca saprpyaikyamaeata / [ViuP 1.2.49cd] [6.4] purudhihitatvc cpy avyaktnugrahea ca // [ViuP 1.2.50ab] [6.5] mahaddy vient hy aam utpdayanti te / [6.6] tatkramea prabuddha taj jalabudbudavatsamam / [6.7] bhtebhyo 'a mahbuddhe pravddham udakeayam / [6.8] prkta brahmarpasya vio sthnam anuttamam // [Viu.P 1.2.51] [6.9] tatrvyaktasvarpo 'sau vyaktarp jagatpati / [6.10] viur brahmasvarpea svayam eva vyavasthita //" [ViuP ] [6.11] ity rabhya [6.12] "tasminn ae 'bhavad brahm sadevsuramnua //" [ViuP 1.2.54] [6.13-14] itydibhi samaisydikam uktam. vieea vyaisv api brahmao 'ditpattiprakra ryate. yath: [6.15-21] mahopaniadi: "athto mahopaniada vykhysyma. eko ha vai nryaa sd" ity rabhya "tasya dhynntassthasya yajastomam ucyate. tasmin caturdaapuru jyante. ek kany. daendriyi mana ekdaa tejo dvdaam ahakra trayodaa pra caturdaa tm pacadaa buddhir bhtni paca tanmtri paca mahbhtni ca sa eka pacavia purua." "atha punar eva nryaas so 'nyatkmo manas dhyyata tasya dhynntassthasya lalt svedo 'patat, ta im pratat pa, tsu teja, tat tejo hiramayam aam tatra brahm caturmukho 'jyata." iti. [brahmao 'ditpattiprakra] [6.22] yajui: "sa prajpatir eka pukarapare samabhavat" iti ca. [6.23] manau: eva "apa eva sasarjdau tsu vryam avsjat //" ity rabhya [ManuDh 1.8cd] [6.24] "tasmin jaje svaya brahm sarvalokapitmaha //" iti [ManuDh 1.9cd] [7.1] bhrate: "svapatas tasya devasya padma sryasamaprabham / [7.2] nbhy vinisstam abht tatrotpanna prajpati //" iti ca smaryate. [MBh 3.194.11] [7.3-4] nanu nbhym ae cotpattir ekasya katham upapadyata iti cet - tat kalpntara iti vaktayam. tadukta hayaira upkhyne: [ekasya brahmaa nbhym ae ca utpatti] [7.5] "tvatto me mnasa janma prathama dvijapjitam / [7.6] ckua vai dvitya me sj janma purtanam // [7.7] tvatprasdc ca me janma ttya vcika mahat / [7.8] tvatto me rvaa cpi caturtha janma vai prabho // [7.9] nsikya caiva me janma tvatta pacamam ucyate / [7.10] aaja cpi me janma tvatta aha vinirmittam // [7.11] idan tu saptama janma padmaja me 'mitaprabha /" iti. [caturmukhasya vaikhnasdiabdavcyatvam] [7.12-14] atas samastajagajjanmasthitidhvasamahnandaikaheto bhagavata parabrahmao nryaasya vaikhnasdiabdavcyatvasambhavt tannbhinalinasajtasya brahmao 'pi "agd agd" iti mantroktaprakrea bhratdipratipditarty ca vaikhnasdiabdavcyatvam upapadyate. [7.15] ntiparvai: "vieekhanat yasmt bhvanmunisaye / [7.16] tasmd vikhanaso nma sa sd aaja priya //" iti [MBh ] [7.17] tatraiva: "srau sa tu samudyukto brahmayonimaya prabhu / [7.18] khanitv ctmantmna dharmdiguasayutam / [7.19] dhynam viya yogena hy sd vikhanaso muni //" iti [MBh ] [7.20-21] rbhgavate: "na khalu gopiknandano bhavn akhiladehinm antartmadk / [7.22-23] vikhanasrthito vivaguptaye sakha udeyivn sttvat kule //" iti [BhgavataP 10.31.4] [rrage vaikhnasrcanam] [7.24] gre - rragamhtmye: [7.25] "brahmpi divyahasena sitameghopamena ca / [7.26] phato 'nuyayau viu vastreocchdya cnanam // [8.1] tatrrcako mahbhgo bhagavn vikhans tad / [8.2] dadau prasda devn raganthbhyanujay //" iti [GaruaP ] [8.3] rvaikhnase - nandasahitym: [8.4] "antarhitn khanand vednn tu vieata / [8.5] sa vibhu procyate sarvai vikhan brahmavdibhi / [8.6] vaikhnasa ca bhagavn procyate sa pitmaha //" iti [S ] [8.7] vysanighaau: "vikhanasa ca vidhtra virica ta caturmukham /" iti [8.8] "nbhijanmaja prvo vikhan kamalsana // [8.9] atnanda atadhtis satyako hasavhana / [8.10] padmsano vikhanasa charmukha itrita //" iti ca pratipditam. [8.11-12] eva kryakraayor abhedvagamt pramabhulyc ca bhagavati nryae caturmukhe ca vaikhnasaabdaprayogaprakra pratipdita. [8.13] vaikhnasnm utpattiprakra [rutyukta vaikhnasnm utpattiprakra] [8.14-23] vaikhnasnm utpatti vieea ryate. yajui ruaketuke iakopadhnakathannuvke siprakarae - "po v idam san salilam eva. sa prajpatir eka pukarapare samabhavat. tasyntar manasi kmas samavartata. ida sjeyam iti" ity rabhya "sa tapas taptv. arram adhnuta. tasya yan msam st. tato 'ru ketavo vtaraan aya udatihan. ye 'nakh te vaikhnas. ye vl te vlakhily." iti. asyrtha. samaiser anantara vyaisau caturmukha devamanuydivividhavieasyartha matsydirpevatariyamasya bhagavato nryaasya paramavaidikatvena sampratipannarvaikhnasabhagavacchstramrgea samrdhdanartha ca svtmatuly prajs sambhaveyur iti svntarymia paramtmna dhyonennuktavn ayam evrtho brhme 'py ucyate [8.24] "om ity ekkara brahma vyharan sasmaran harim / [8.25] padmsanastho bhagavn parama tapa sthita //" [BrahmaP ] [sanakdisiprakra] [9.1-5] ity rabhya brahma brahua kta tapacaraam uktam. tapacaraakle sktktabhagavatsvarpavaibhavnubhavtiayt bhagavaddattasiaktilbht tadupajanitavieavegc ca pulakitasarvga arram adhnuta - kampam akarot. "tasya yan msam sd" msa mnasam iti yvat. "artht prakaral ligd aucityd arthaniraya" ity arthdibhi samcnrthanirayavidhnt "akarasmyn nirbryd" iti niruktavidhn ca. [9.6-10] tath ca tasya mana paramtmani sasaktam sd iti yat, tena hetun tadanugrahas samajani. tennughtt brahmaa "ketavo vtaraan aya udatihan". "aru" paramtmani vasanta taditararavikt "ketava" ucchritasvabhv paramtmapravanm agresar "vtaraan" digvsasa "aya" sarvrthadarina sanakdaya "udatihan" utkya samabhavan iti. [9.11] ida viupure 'pi: "sanandandayo ye ca prva ss tu vedhas / [9.12] na te lokev asajjanta nirapek prajvidhau // [ViuP 1.7.9] [9.13] sarve te yogino jt vtarg vimatsar / [9.14] tev eva nirapekeu lokasau mahtmana //" itydin pratipditam. [ViuP 1.7.10] [9.15-19] sa prajpati evavidhn svakrysdhakn tn dv kicid vidam panna punar api svakraa bhagavanta dhynaprayyea khananentoat. "ye nakh" itydi. bhagavadanugrahavikasite prajpater manasi vaikhnas nma ayas sambht atra "ye nakh" ity atra dyantavaraviparyayo bhavati. "kayapa payako bhavat"tivat "khan ity etat nakh" iti viparyastam iti yvat. [9.20] "suptiupagrahaliganar klahalacsvarakartyaa ca / [9.21] vyatyayam icchiti strakd e so 'pi ca siddhyati bhulakena //" [9.22-24] iti, "bahula chandas"ti ctra praman. atra "anakh" iti cchittv kecid evam cu. anakh ity anena saumyendriyavatva uktam iti. [vaikhnasnm cryapuruatvam] [10.1-3] eva ca sati "saumya jitendriya" "suprasannendriya" itydin bhagavacchstrev cryalakaasya pratipditatvt "vaikhnasa vikhanascarya" iti. vior cryatvena ntyparvay abhihitatvt. [10.4] "vikhan iti vius tajj vaikhnas smt / [KrA 36.28cd] [10.5] vior eva samutpann bhgvdy munayas tath //" [vaikhnasnm triuklatvam] [10.6-7] iti vacant, "guros snavttir vaikhnasa" iti bodhyanastre uktatvc ca bhgavatdiu pratipditam "cryapustvam ete vaikhnasnm eve"ty avagamyate. [10.8-9] yadv "anagh" iti pha. anena triuklatva scyate. janma vidy karma ceti. advrakatvena bhagavata caturmukhc coptattiravat, [10.10] "tatkarma yan na bandhya s vidy y vimuktaye / [10.11] ysypara karma vidyny ilpanaipuam //" [10.12-13] ity uktarty advrakabhagavatsvarpajnatadrdhanavidhipratipdakastranihatvena ca e triuklatvam. uklavatm evdhikya rayaparvai prathamdhyye pratipditam. yath: [10.14] "ye try avadtni yonirvidy ca karma ca / [10.15] te sevys tais samsy hi strebhyo 'pi garyas //" ti [MBh 3.1.25] [nandasahitnusrea vaikhnasotpattydikam] [10.16] rvaikhnase nandasahity vikhanasotpattydika pratipditam: [10.17] "atha sasmra bhagavn vivasyartham acyuta / [10.18] dhtra vivanirmacatura caturnanam // [S 4.6] [10.19] smaranantard eva prdur st pura prabho / [10.20] dht samastajagatm utpattikaraakama // [.S 4.7] [10.21] ta prha bhagavn viu praata purata sthitam / [10.22] rbhagavn uvca: brahman tvay jagat sarva kartavya sacarcaram // [S 4.8] [10.23] loke vihartum icchmi yad aha padmasambhava / [10.24] tatas tvatsajagatm avicchinnapravttaye / [11.1] dharmasarakarthya vedastrrthasiddhaye // [S 4.9] [11.2] alas alpasattv ca manuys svalpabuddhaya / [11.3] te paravyhavibhavn tmn ca na menire // [S 4.10] [nandasahitnusrea sanakdisi] [11.4] saulabhyya tu bhaktn sarvaloknukampay // [S 4.11cd] [11.5] arcvatrarpea loke 'smi caturnana / [11.6] avatra kariymi mahy lakmy samanvita // [.S 4.12] [11.7] madarcyai sja brahman sydau munisattama / [S 4.13ab] [11.8] ity japtas tad brahm muhrta tat siskay / [11.9] cintaymsa tatkarm kaam eka mahmuni // [S 4.14] [11.10] cu na aknuym eva sraum icchan tathvidham / [11.11] tasya tad vacana rutv devadevo haris svayam // [.S ] [11.12] cintaymsa devea svanirmalatartmani / [11.13] vedntatattvamms khanana ktavn hari // [S 4.15] [11.14] nmn vikhanasa cakre tatpadnvarthayogata / [11.15] tath cintayatas tasya manaso dvau babhvatu // [S 4.18] [11.16] sakalpadharmau sannamya prjali purata sthitam / [S 4.19ab?] [11.17] brahmam abravd viur bhtasyantahetave (kraka) / [11.18] sakalpadharmau bhavatas tava syantahetave // [11.19] uddhasattvasamutpanno nirmito 'ya tavgrata // [S 4.35cd] [11.20] munireho mahtej matkryakaraakama / [S 4.36ab?] [11.21] matkryasdhakn eva tva vai sraum athrhasi // [11.22] hkeasya tadvkya bhydhya ktajali / [11.23] caturmukha cpi tath sanakdimunvarn / [11.24] dhyyan mukhai caturbhis tu kramd asjad abjabh // [nandasahitnusrea dakdimunidaakasi] [12.1] sanatkumra ca tath sanaka ca santanam / [12.2] sanandanam iti khytn brahmavidyviradn // [S 2.20] [12.3] tatas te ca munireh jntiayavaibhavt / [12.4] viraktacitts sajagmu kaivalya padam uttama // [S 4.21] [12.5] svakryasdhakn brahm savn punar eva hi / [12.6] prc ca cakuas tadvad abhimnc ca karmaa // [S 4.22] [12.7] hdayc chirasa rotrd udnd vynatas tata / [12.8] samnc ca tathpnd irehn imn daa // [S 4.23] [12.9] daka marcina nlalohita bhgum eva ca / [12.10] tathgirasam atri ca pulastya pulaha tath // [S 4.24] [12.11] vasiha ca kratu caiva kramd asjad abjabh / [12.12] nava brahma evaite vin syur nlalohita // [S 4.25] [nandasahitnusrea vaikhnasasya munirehatvam] [12.13] dharmasakalpasahits sanakdy munvar / [12.14] bhgvdimunaya caiva rutismtydivedant // [S 4.26] [12.15] iy vikhanasa prokts sarvastrrthaprag / [12.16] vaikhnasn bhgvdy vaakartra rit // [.S 4.27] [12.17] sarvem agraja reham tmaputra muni tath / [12.18] ta hare purata ktv proktavn kamalsana // [S 4.28] [12.19] brahmovca: devadeva jaganntha sisthityantakraa / [12.20] bhagavas tvatprabhvena so 'ya munisattama // [S 4.29] [12.21] jt cintayato mattas tvat sau munayas tv ime / [12.22] etair api kta sarva jagad etac carcara // [S 4.30] [12.23] matputr ca sarvem agraja puruottama / [12.24] vaiavev agraja reho munn prathamo muni // [.S 4.31] [nandasahitnusrea vaikhnasya garbhavaiavatvam] [13.1] vieakhananj jto vior vaikhnasas tath / [13.2] bhgvdn upanytha svitrm upadekyati // [S 4.32] [13.3] parabrahmopadesv ayam eva gurus smta / [13.4] etad uktaprakrea sarve vai mama snava // [S 4.33] [13.5] cariyanti yathnyya laukikdhytmavaidikn / [13.6] ebhi pravartit sir avicchinn pravarttate // [S 4.34] [13.7] bhavn avataratv atra mama sau janrdana / [13.8] uddhasattvasamutpanno nirmito 'ya tvay vibho // [S 4.35] [13.9] ireho mahtej tvatkarmakaraakama / [13.10] tathsau khanand vio dhyyd anta ca garbhata // [S 4.36] [13.11] yasmt tava samutpanno jeyo 'sau garbhavaiava / [13.12] ity ukto bhagavn prha munireha taponidhi // [.S 4.37] [13.13] rbhagavn uvca: devabrahma n tu madyrdhana prati / [13.14] may sacodito yasmt tvam eva munisattama // [S 4.38] [13.15] tapodhano bhavn eva dhanyo 'si bhuvanatraye / [13.16] tmrtha v parrtha v nityanaimittikdi yat // [.S 4.39] [13.17] tat sarva matprasdena madyrdhana kuru / [13.18] athha sa is tasmai praamya jagadtmane // [S 4.40] [nandasahitnusrea vaikhnasnm advrakabhagavadyajanena nityakarmnunaprat] [13.19] rvikhn uvca: bhavatnughto 'ha dhanyo 'smi puruottama / [13.20] nta paratara krya kim apy anyad divaukasm // [S 4.41] [13.21] tathpi devadevea svakarma munibhis sad / [13.22] udaydyastaparyanta kriyate niyattmabhi // [S 4.42] [13.23] sarve ca dvijtn rutismtisamritam / [13.24] kartavya satata deva svasvakarma prayatnata // [.S 4.43] [14.1] bhavadrdhana vio katha kra karomy aha / [14.2] tvatkarma kriyate cet tu karmalopo bhaven mama / [14.3] ity ukto bhagavn ha munin tattvavedin // [S 4.44] [14.4] rbhagavn uvca: vikhanas tva munireha madrdhanakarmai // [S 4.45] [14.5] svakarmalopasatrsavykulktacetasa / [14.6] tava karmy annni satu nitya madjay // [S 4.46] [14.7] tvadvaajn sarve kle vai ktakarmam / [14.8] niekdimannt kry mantrasamanvit // [S 4.47] [14.9] adaa ca karmi rri pracakate / [14.10] yaj ca viatir dvau ca dharma vaiavam uttama // [.S 4.48] [14.11] vede vaikhnase stre yo dharma parikrtita / [14.12] sarvais sa dharmo 'nuheyo ntra kry vicra // [S 4.49] [14.13] tvadjaiva bhgvdy nryaaparya // [S 4.67cd] [14.14] vadant parama dharma vaiava rutisammata / [14.15] taddharmanirat ye tu te vai bhgavat smt // [.S 4.68] [14.16] matkarmakri te karmalopo na vidyate / [14.17] tisra koyo munnm tu karma kurvanti me sad // [S 4.69] [14.18] jtv yaji sgni manmats sarva eva te / [14.19] manmantrakalpajtni matpurny anukramt // [.S 4.70] [14.20] adhtya sarvakarmi kurvate te madarcana / [14.21] ktdhikrias te tu ktasambandhino mama // [S 4.71] [14.22] matprasdabhujas saumy atipriyatam mama / [14.23] akarmanirats te vai sttvikhratatpar // [.S 4.72] [14.24] vaikhnasena strea niekdikriynvit / [15.1] bhavanti bhvittmno matkarmakaraakam // [.S 4.73] [15.2] tasmd bhgavatareh bhavanty aprkt bhuvi / [15.3] sarvadh "ye nakhs te vaikhnas" iti vedata // [S 4.74] [15.4] tasmd vaikhnas uddhs sarvakarmasu pjit / [15.5] tata prha munirehas tam eva vdina harim // [S 4.75] [15.6] rvikhan: bhagavas tvatprasdena karma sga yathodita / [15.7] sarve matkulnn bhavaty eva na saaya // [.S 4.76] [mahbhratokto vaikhnasnm utpattydiprakra] [15.8-9] ato 'tra rutyuktamrgea vaikhnasn sydika, advrakabhagavadyajanenaite nityakarmnuhnapratva ca pratipditam. [15.10-11] atha pacamavedatvena prasiddhe mahbhrate nusanikaparvai 85tame adhyye bhgvdimahar vaikhnasn cotpatti nirpit. yath: [15.12] vasiha: "api ceda pur rma ruta me brahmadaranam / [15.13] pitmahasya yadvtta brahmaa paramtmana // [MBh 13.85.1] [15.14] devasya mahatas tta vru bibhratas tanum / [15.15] aivarye vrue rma rudrasyeasya vai prabho // [MBh 13.85.2] [15.16] jagmur munaya sarve dev cgnipurogam / [15.17] yajgni ca sarvi vaakra ca mrtimn // [MBh 13.85.3] [15.18] mrtimanti ca smni yaji ca sahasraa / [15.19] gveda cgamat tatra padakramavibhita // [MBh 13.85.4] [15.20] lakani surstom nirukta surapaktaya / [15.21] okra chandas netra nigrahapragrahau tath // [MBh 13.85.5] [15.22] tath veds sopaniado vidys svitry athpi ca / [15.23] bhta bhavya bhaviyac ca dadhra iras iva / [15.24] sajuhvtmantmna svayam eva tath prabho // [MBh 13.85.6] [15.25] yaja ca obhaymsa bahurpa pinkadht // [MBh 13.395.1] [16.1] dyair nabha pthiv kha ca tath caivaia bhpati / [16.2] sarvavighnevara rmn ea cpi vibhvasu // [16.3] ea brahm ivo rudro varuo 'gni prajpati / [MBh 13.3954] [16.4] krtyate bhagavn devas sarvabhtapati iva // [MB.h 13.3955] [16.5] tasya yaja paupates tapa kratava eva ca / [MBh 13.3956] [16.6] dk dptavrat dev dia ca sadigvar // [MBh 13.3957] [16.7] devapatnya ca kany ca devn caiva mtara / [16.8] jagmu sahits tatra tad bhgukulodvaha // [MBh 13.85.7] [16.9] yaja paupate prt varuasya mahtmana / [16.10] svayabhuvas tu t dv reta samapatad bhuvi / [MBh 13.85.8] [16.11] tasya ukrasya niyandt psn saghya bhmita / [16.12] prsyat p karbhy vai tasminn eva hutane // [MBh 13.85.9] [16.13] tatas tasmin sapravtte satre jvalitapvake / [16.14] brahmao juhvatas tatra prdurbhvo babhva ha // [MB.h 13.85.10] [16.15] skannamtra ca tac chukra sruvea pratighya sa / [16.16] jyavan mantravac cpi so 'juhod bhgunandana // [MBh 13.85.11] [16.17] tatas tu janaymsa bhtagrma sa vryavn / [16.18] tatas tu tejasas tasmj jaje lokeu taijasam // [MB.h 13.85.12] [16.19] tamasas tmas bhv vypi sattva tathobhayam / [16.20] sa guas tejaso nityas tasya ckam eva ca // [MB.h 13.85.13] [16.21] sarvabhteu ca tath sattva tejas tv athottamam / [16.22] ukre hute 'gnau tasmis tu prdursas traya prabho // [MB.h 13.85.14] [16.23] puru vapu yukt tais tai prasavajair guai / [16.24] bharjand bhgur ity evam agrebhyo 'girbhavat // [MBh 13.85.15] [17.1] (bhg ity eva bhgu prvam agrebhyo 'girbhavat // [MB.h 13.85.15cd] [17.2] agrasarayc caiva kavir ity aparo 'bhavat / [17.3] saha jvlbhir utpanno bhgus tasmd bhgu smta // [MB.h 13.85.16] [17.4] marcibhyo marcis tu mrca kayapo hy abht / [17.5] agrebhyo 'girs tta vlakhily iloccayt / [17.6] atraivtreti ca vibho jtam atri vadanty api // [MBh 13.85.17] [17.7] tathgnes tasya bhasmabhyo brahmarigaasamat / [17.8] vaikhnas samutpanns taparutaguepsava / [17.9] aruto 'sya samutpannv avinau lokasamatau // [MBh 13.85.18] [17.10] e prajn pataya srotobhyas tasya jajire / [17.11] ayo romakpebhyas svedc chando balnmana // [MBh 13.85.19] [17.12] etasmt krad hur agni sarv caab hier telugu devat / [17.13] aya rutasapann vedaprmyadarant // [MB.h 13.85.20] [17.14] yni dri te ms nirys pakasajit / [17.15] ahortr muhrts tu pitta jyoti ca vruam // [MBh 13.85.21] [17.16] raudra lohitam ity hur lohitt kanaka smtam / [17.17] tan maitram iti vijeya dhmc ca vasava smt // [MB.h 13.85.22] [17.18] arcio y ca te rudrs tathdity mahprabh / [17.19] uddis te tathgr ye dhiyeu divi sthit // [MB.h 13.85.23] [17.20] dikart ca lokasya tat para brahma tad dhruvam / [17.21] sarvakmadam ity hus tadrahasyam uvca ca // [MBh 13.85.24] [17.22] tato 'bravn mahdevo varua pavantmaka / [17.23] [varua] mama satram ida divyam aha ghapatis tv iha // [MBh 13.85.25] [17.24] tri prvy apatyni mama tni na saaya / [18.1] iti jnta khagam mama yajaphala hi tat // [MB.h 13.85.26] [18.2] agni: madagebhya prastni madrayaktni ca / [18.3] mamaiva tny apatyni varuo hy avatmaka // [MB.h 13.85.27] [18.4] brahm:athbravl lokagurur brahm lokapitmaha / [18.5] mamaiva tny apatyni mama ukra huta hi tat // [MB.h 13.85.28] [18.6] vara: aha kart hi satrasya hot ukrasya caiva hi / [18.7] yasya bja phala tasya ukra cet kraa matam // [MB.h 13.85.29] [18.8] tato 'bruvan devaga pitmaham upetya vai / [18.9] ktjalipu sarve irobhir praipatya vai // [MB.h 13.85.30] [18.10] vaya ca bhagavan sarve jagat etac carcaram / [18.11] tavaiva prasava sarva tasmd agnir vibhvasu / [18.12] varua cevaro devo labhat kmam psitam // [MB.h 13.85.31] [18.13] nisargd varua cpi brahmao ydas pati / [18.14] jagrha vai bhgu prvam apatya sryavarcasam // [MBh 13.85.32] [18.15] varo 'girasa cgner apatyrthe hy akalpayat / [18.16] pitmahas tv apatya vai kavi jagrha dharmata // [MB.h 13.85.33] [18.17] tad sa vrui khyto bhgu prasavakarmakt / [18.18] gneyas tv agir rmn kavir brhyo mahy / [18.19] bhrgavgirasau loke lokasatnalakaau // [MBh 13.85.34] [18.20] ete hi prasavs sarve prajn patayas traya / [18.21] sarva satnam etem idam ity avadhraya // [MBh 13.85.35] [18.22] itydin vaikhnasnm utpattydika vieea pratipditam. [18.23] purntare: [18.24] yaje devasya vitate mahato varuasya ha / [18.25] brahmao 'psarasa dv reta caskanda karhicit // [19.1] tat pratkya sa parena sajuhva vibhv asau / [19.2] tato 'rcio 'bhd bhagavn bhgur agrato 'gir // [19.3] atraivnvead atri khanand vikhan muni / [19.4] khanana tattvammsety bis hier teluguhu kecana sraya // [19.5] apare nigamrthn khanand iti narutam / [19.6] tatas tadvaaj vipr vedavedgavedina //" iti. [19.7-10] "ye vl te vlakhily" ity atra bakrasthne vakra. jntiayavaibhavt kmdidoarhityena ca bl ucyante. ryate hi: "tasmd brhmaa pitya nirvidya blyena tihset blya ca pditya ca nirvidytha muni" iti. [19.11-13] atra kecid evam cu: brahmaa vidhtc charrt yanmsa vikram abhavat tato ketavo vtaraan aya udatihann iti. tad asat. evam arthasvkre sikraabhtasya brahmaarrasya aithilyam ukta syd iti. [19.14-20] ki ca "tasyntarmanasi kmas samavartata" itydin "kmas tadagre samavartatdhi" ity antena sopapattika vartamna sakalparpa mananavypram uktv "manaso reta prathama yad sd" ity atra tatra vidyamnasya vyprasya prajpate sikraatva reta abdebis hier telugunoktv "sato bandhum asati niravindann" ity rabhya "ya eva veda" ity antena brahmaas tatklavidyamnamnasaaktimab hier telugutrea vyaiser anipannatvam uktv manaso vyaikraalbhya "sa tapo 'tapyata" iti bhagavadupsanam akarod" ity uktam. ayam evrtha "o ity ekkara brahme"tydin brahme 'py uktam. [bhrgvdn bhagavanmnasaputratvam] [19.21] bhagavanmnasaputr bhgvdaya iti bhagavataivoktam: [19.22] "maharayas sapta prve catvro manavas tath / [19.23] madbhv mnas jt ye loka im praj //" [MBh 6.32.6] [bhgvdn vaikhnasavaakarttvam] [19.24] bhgvdaya eva vaikhnasn vaakartra iti bhrate 'py uktam. [20.1] yath ntiparvai: [20.2] "bhgvagiromarcyatri pulastyapulah kratu / [MBh 13, App. 7.49] [20.3] tath vasiho daka ca nava svyambhuv dvij // [20.4] ete vaikhnasnn tu bhvittman / [20.5] vaakartra ucyante sttvikhrabhojinm //" iti [MBh ] [20.6-8] tasmd bhagavat nryaena brahma ca sn bhgvdnm tadvaajn ca niekdikriyvatm advrakabhagavadyajandhikravatm eva loke vaikhnas iti prasiddhi. [caturmukhasn sarve manuy vaikhnasatva samnam ity kepasya parihra] [20.9] nanu brahma sn sarvem api manuyn vaikhnasatva samnam. [20.10-11] katham etev eva vyavahriyate iti cet satyam. nmarbis hier telugupaktyavibhgdika vedaabdebhya eva brahma ktam iti ryate. "vedena nmarpe vykarot satsat prajpatir" iti. [20.12] tath bhrate: "andinidhan hy e vguds svayambhuv // [MBh 12.224.55cd] [20.13] dau vedamay divy yatas sarv prastaya //" iti [MBh 12.671.1] [20.14] rviupure: "nma rupa ca bhtn ktyn ca praab hier telugupacanam / [20.15] vedaabdebhya evdau devdn cakra sa //" iti. [ViuP 1.5.63] [20.16] manu: "sarve ca sa nmni karmi ca pthak pthak / [20.17] vedaabdebhya evdau pthak sasth ca nirmame //" [ManuDh 1.21] [20.18-19] iti ca nmarpavibhgasya rutismtiu pratipditatvt brahma tdarutismtyanusrea snm eva vaikhnasatvavyavahra. Nnyem. [20.20-23] kica ekasmin paramapurue mukhdiu jtn yath brhmadivyavahra yath vivmitra bhradvjdi gotretpannnm ekastranihatva vin anekastrnusritva, yath ca kumudakahlrdiu "pake jyata" iti vyutpatty pakajatve samno 'pi yogarhibhy pakajatva tmarasa eva vartate tathaiva vaikhnasatvam api. tathoktam: [20.24] "kalpe kalpe kayotpatty brahmaviumahevar / [20.25] rutismtisadcra- niretras tu sarvad // [21.1] na kcid vedakart 'sti vedavakt caturmukha / [21.2] tathaiva dharma smarati manu kalpntarntare //" [ttyramanihn na naisargika vaikhnasatvam] [21.2-6] nanu: "brahmacr ghastha ca bhikur vaikhnasas tath" iti tatra tatra ttyramanihnm eva vaikhnasatvvagamt ta eva vaikhnasaabdavcy ki na syur iti cet na. rutismtipurdiu uktaprakrea brahma snm eva vaikhnasatvvagamt tem eva tatra tatrotkatvapratipdanc ca. [vaikhnasn brahmasabhpravea] [21.7-8] tath hi: rutv eva vaikhnasnm utpatti ryate. "ye nakh te vaikhnas" iti. chandogyabrhmae: "vaikhnas v aya indrasya priy san" [21.9-11] "pauruhan maha bhavati. puruhnndo v etena vaikhnaso 'jas svarga lokam apayat" iti. atra indraabdena paramtm nryaa ucyate. "sa brahm sa ivassendrasso 'kara paramas svar" itydi rutibhya. [21.12] "vattha kapil gvas tulas vikhans tath / [21.13] catvro matpriy rjas te vaikhnaso vara //" [S 19.10] [21.14] ity upabrahmat. brahmastre indraprdhikarae tath nirayc ca. [21.15] nusanike: "tathgnes tasya bhasmabhyo brahmarigaasamimt / [21.16] vaikhnass samutpanns taparutaguepsava//" [MBh 13.85.18] [21.17] iti vaikhnasanmnaivotpattipratipdant. [21.18] tath kikindhke: [21.19] "ga saumanasa nma jtarpamaya dhruvam // [R.m 4.39.51cd] [21.20] tatra prva pada ktv pur vius trivikrame / [21.21] dvitya ikhare raudra cakra puruottama // [R.m 4.39.52] [21.22] taduttare pratikramya jambdvpa divkara / [21.23] dyo bhavati bhyiha ikhara tan mahocchrayam // [R.m 4.39.53] [21.24] tatra vaikhnas nma vlakhily maharaya / [21.25] prakamn dyante sryavars tapasvina //" iti [Rm 4.39.54] [22.1] tatraiva catvrie 'dhyye: [22.2] mainka ca vicetavyas sasnuprasthakandara / [22.3] strm avamukhn ca nikets tatra tatra tu // [R.m 4.42.30] [22.4] ta dea samatikramya rama siddhasevitam / [22.5] siddh vaikhnass tatra vlakhily ca tpas // [R.m 4.42.31] [22.6] vandys te tu tapassiddhs tapas vtakalma / [22.7] praavy cpi sty pravttir vinynvita // [R.m 4.42.32] [22.8] hemapukarasachanna tatra vaikhnasa sara /" [Rm 4.42.33ab] [22.9] iti ca vnaprasthaparatva vin "vaikhnas vlakhily" iti vlakhilyasamnatay pthag vaatvena krtant. [22.11] tath rviupure - dvitye navame 'dhyye: [22.12] "tata prayti bhagavn brhmaair abhirakita / [22.13] vlakhilydibhi caiva prabhur vaikhnasair api // [ViuP 2.8.58] [22.14] mahtmbhir mahtm vai jagat planodyata //" iti [ViuP ] [22.15] tath sabhparvai: [22.16] pitmahasya bhavana jagmu ca kpaynvit // [MBh 1.203.2cd] [22.17] tato dadur tmna saha devai pitmaham / [22.18] siddhair maharibhi caiva samantt parivritam // [MBh 1.203.3] [22.19] tatra viur mahdevas tatrgnir vyun saha / [22.20] candrdityau ca dharma ca parameh tath budh // [MBh 1.203.4] [22.21] vaikhnas vlakhilys somap ca marcip / [22.22] aj caivjamh ca tejogarbhs tapasvina / [22.23] ayas sarva eveti pitmaham upsate //" [MBh 1.203.5] [22.24-25] iti ca vaikhnasn brahmasabhpraveavarant. tasya ca ttyramanihev asambhavt. [vnaprasthn rautakarmaniedha] [23.1] nusanike [23.2] "u rjan vasihasya mukhya karma yaasvina / [MBh 13.140.15cd] [23.3] vaikhnasavidhnena gagtra samrit // [MBh 13.140.647*.1] [23.4] ditys satramhanti saro vaikhnasa prati //" iti [MBh 13.140.16] [23.5-7] atra vnaprasthavidhau satraygakramavidhnbhvt vnaprasthramapravihn tena rrea punar api devatvayogyat 'sambhavc ca vaikhnasavidhneneti vaikhnasapadena vnaprasthn ghtum aakyatvt. [23.8] kica rbhgavate ekdaaskandhe: [23.9] "vanyai carupuroair nirvapet klacoditm / [23.10] na tu rautena vidhin m yajeta vanram //" [BhgavataP 11.18.7] [23.11] iti vnaprasthn arutavidhiniedhapratipdant. [bhagavadarcanakrama] [23.12] tath vddhamanau: "vedntavedibhir viprais tadvaikhnasastribhi / [23.13] yjayed yajapurua viu rj jagaddhita //" iti [vaikhnasapcartrikayo caturmrtiu sajy vaiamyam] [23.14] tath vamedhike: [23.15] yudhihirah: "katha tva arcanyo 'si mrtaya kd ca te / [MBh 14, App. 4.1652] [23.16] vaikhnas katha bryu katha v pcartrik // [MB.h 14, App. 4.1653] [23.17] rbhagavn: "u pava tatsarvam arcankramam tmana / [MBh 14, App. 4.1654] [23.18] sthaile padmaka ktv sapatra sakarikam // [MB.h 14, App. 4.1655] [23.19] akaravidhnena athav dvdakarai / [MBh 14, App. 4.1656] [23.20] vaidikair athav mantrair mama sktena v puna // [MB.h 14, App. 4.1657] [23.21] sthita m mantratas tasmin arcayet susamahita / [MBh 14, App. 4.1658] [23.22] viu ca purua satyam acyuta ca yudhihira // [MB.h 14, App. 4.1659] [23.23] aniruddha ca m prhur vaikhnasavido jan / [MBh 14, App. 4.1660] [23.24] anye tv eva vijnnti m rjan pcartrik // [MB.h 14, App. 4.1661] [24.1] vsudeva ca rjendra sakaraam athpi v / [MBh 14, App. 4.1662] [24.2] pradyumna cniruddha ca caturmrti pracakate // [MBh 14, App. 4.1663] [24.3] et cny ca rjendra sajbhedena mrtaya / [MBh 14, App. 4.1664] [24.4] viddhy anarthntar eva mm eva crcayed budha //" iti [MBh 14, App. 4.1665] [24.5] tath pcartre paukarasahitym: [24.6] "vipr vaikhnaskhy ye te bhakts tattvam ucyate // [PaukaraS 36.260cd] [24.7] ekantinas susattvasth dehnta nnyayjina / [24.8] kartavyam iti devea sayajante phala vin //" iti [PaukaraS 36.261] [uddha, vaidika, tntrikabhedena pjtraividhyam] [24.9] tath tatraiva tantrabhedaniraye: [24.10] "uddha ca vaidika ceti tntrika ca tridh bhavet / [24.11] pcartrea pj tu uddha vior iti smtam // [PaukaraS ] [vaikhnasapjy vaidikatva] [24.12] vaikhnasena strea pjayed vium avyayam / [24.13] vaidika tad iti prokta dvijtn praasyate //" iti [PaukaraS ] [24.14] tath viusmtau: [24.15] "paurua sktam sthya ye yajanti dvijottam / [24.16] sahitjapamsthya te m prpsyanti vai dvij // [24.17] albhe vedamantr pcartroditena v //" iti [24.18] tath sakaraasahitym: [24.19] "pjayet pacartrais tu mantrair mokaphalapradai / [24.20] vaikhnasoktair divyair v mantrais sarvrthasiddhaye //" iti [Sakaraasahit] [24.21] tath ilpe harihardn sthnaniraye: [24.22] "sahasraviprvseu ataviprdhikeu ca / [24.23] pacamrtividhnena madhye viu samarcayet // [24.24] tadvstvaglaye viu tntrikea na crcayet / [24.25] arcayed vaidikoktena vaikhnasavidhnata //" iti [vaiavasamayasya traividhyam] [25.1] tath jyautie hayagrvasahitym: [25.2] "rstreaiva kartavya grmamadhylayrcanam / [25.3] pcartravidhnena ncared iti sanam //" iti [Hayagrvasahit] [25.4] tath aive ca suprabhede: [25.5] "sahasrabhsurd rdhve grme brahmkae 'pi ca / [25.6] vaikhnasena strea niekdisusasktai // [Suprabhed ] [25.7] bhrgavdimahtantramantrabhedavicakaai / [25.8] anuddhtair mantragaair vedavedntasambhavai // [Suprabhed ] [25.9] kramdhyayanasampannais sgopgai ca sasktai / [25.10] pacamrtiprakrea pratihpyrcayed dharim // [Suprabhed. ] [25.11] vaidika tad iti prokta rjarravivardhanam //" iti. [Suprabedh ] [25.12] tath krae grmavinysavidhau: [25.13] "brahma tu caturbhga ktv vyavyabhgata / [25.14] pacamrtikrameaiva viu sasthpya pjayet //" iti [Suprabhed ] [25.15] tath bhmasahitym samayabhedopanysvasare: [25.16] "aivam eva samkhyta vaiavan tv adhunocyate / [25.17] vaiava ca tridh prokta tath samayabhedavat // [Bhmasahit] [25.18] pcartra bhgavata tath vaikhnasa matam / [25.19] uddha mira tath saumya yath sakhyakramea tu // [Bhmasahit] [25.20] vaidikcrabhya yat tadraudram iti krtitam / [25.21] vaidikcrasambandht saumya reham udhtam // [Bhmasahit] [25.22] grmdn sampe tu mirokta sthpayed budha / [25.23] abdhinadyditreu uddhokta sthpayet tath // [Bhmasahit] [25.24] viprvseu sarveu saumyoktenaiva krayet //" iti [Bhmasahit] [26.1] tath grue: "adhvaryubhir vipravarair mate vikhanasas sthitai / [26.2] tatrrdhanam hasva vior amitatejasa //" iti [GaruaP ] [rrage vaikhnasrcanam] [26.3] tath tatraiva rragamhtmye: [26.4] "brahm 'pi divyahasena sitameghopamena ca / [26.5] phato 'nuyayau viu vastrecchdya cnanam // [Garua.P ] [26.6] tatrrcako mahbhgo bhagavn vikhans tath / [26.7] dadau prasda devn raganthbhyanujay //" iti [GaruaP ] [26.8] tath uparicaravasucarite: [26.9] "vaikhnasn vacanair japahomrcandibhi / [26.10] yajed dhari surapati bhmer vivarago 'pi san //" iti [GaruaP ] [vagirau vaikhnasrcanam] [26.11] tath vagirimhtmye: [26.12] "antapraviya munayas saha vaikhnasair dvijair / [26.13] praamanty anvaha deva nryaam anmayam //" iti [GaruaP ] [26.14] tath gneyapure phullrayamhtmye: [26.15] "phullaiys tu yaks te pjayanti yuge yuge / [26.16] vaikhnasena vidhin yath phullamukhc cyutam // [AgniP ] [26.17] mnu pjayantha vaikhnasamate sthit //" iti [AgniP ] [26.18] tath brahmakaivarte pukaratrthavaibhavavarane: [26.19] "nimnagn yath gag devn bhagavn hari / [26.20] varn brhma reh ram yatir yath // [BrahmakaivartaP ] [26.21] rutnm dibhtnm dir ekyan yath / [26.22] vyhnm dibhtas tu vsudevo yath vara / [26.23] trimrtn yath viu ivnn tu sadiva // [BrahmakaivartaP ] [vipreu vaikhnasn, streu vaikhnasastrasya ca rehyam] [26.24] dharm vaiavo dharma smtn mnav smti / [26.25] vipr vedavidu yath vaikhnaso vara // [BrahmakaivartaP ] [27.1] str tatpratan tu yath rehatama smtam / [27.2] tathaiva pukaro rjas trthnm uttamottama //" [BrahmakaivartaP ] [27.3-6] iti ca pratipdant dn vaikhnasnm eva rutismttihsapurdiu caturmukht smnyatvena vin sarvotkatvenotpattiravat brahmasabhpraveasryapathdyrayadipratipdanc ca vaikhnas na ttyramanih, na v brahma smnyata s bhavitum arhanti. [jambudvpe bhratavarasya rehyam] [27.7] rviupure: "atrpi bhrata reha jambdvpe mahmune / [27.8] yato hi karmabhr e hy ato 'ny bhogabhmaya // [Viu.P 2.2.22] [27.9] kta tret dvpara ca kalicnyatra na kvacit / [27.10] tapas tapyanti yatayo juhvate ctra yajvana // [ViuP ] [27.11] dnni ctra dyante paralokrtham dart / [27.12] puruair yajapuruo jambdvpe sadejyate // [Viu.P ] [27.13] yajair yajamayo viur anyadvpeu cnyath // [ViuP ] [27.14] atra janmasahasr sahasrair api sattama / [27.15] kadcillabhate jantur mnuya puyasacayt //" [ViuP 2.2.23] [27.16-19] iti bhratakhaavyatiriktasthaleu brahmacarydyramdivyavasthvyavahrdyabhavt pcartrailpajyautidiu em advrakabhagavadyajandhikritvaparamavaidikaparamaikntitvde pratipdan ca ev eva vaikhnasatva naisargikam. vnaprastheu vaikhnasatva na naisargikam. [27.20-22] kintu te strntarev anuktn vnaprasthramasvkraprayogarmaakgnikuavidhndn vikhanas stre pratipditn tatstroktaprakrea vnaprasthramasvkrdinaiva vaikhnasatvasiddhir iti. [27.23] idam evha baudhyana: [vnaprasthn mukhyavtty vaikhnasaabdavcyatvbhva] [27.24-28.2] "vnaprastho vaikhnasastrasamudcro vane mlaphal tapalas savanedakam upaspan rmaakengnim dhygrmyabhoj devapitmanuyabhtaripjaka sarvtithi pratiiddhavarja bhaikam apy upayujta. na phlakam adhitihet grma v na praviet" iti. [28.3] manu: "ata para pravakymi dharma vaikhnasrayam //" ity rabhya [28.4] "pupamlaphalair vpi kevalair vartayet sad / [28.5] klapakvais svaya rair vaikhnasamate sthita //" iti [ManuDh 6.21] [28.6-8] hrta: "vnaprastho grmy oadh parivarjayet. tretgnn sthne rmaaka vgnim dhya valkalaacarmakuamujdivalkala v vasno vaikhnasaproktena vidhin vnaprastho bhavati. anujyiko 'nuprasthyika" iti. [28.9] yama: "rmaakena vidhnena sya prtar upasped" iti. [28.10-11] akhalikhitau: "rmaakengnim dhya kle kuruvindaveuymkanvrdibhir vartayed" iti. [28.12] vasiho 'pi: "rmaakengnim dhyhitgnir vkamlika" iti. [28.13] asya yajasvmivykhyne: [28.14] "rmaaka nma vaikhnasastram. taduktena vidhingnim dhya" iti. [28.15] uknusane vyso 'pi: [28.16] "mlair eke phalair eke pupair eke dhavrat / [MBh 12.236.13cd] [28.17] vartayanti yathnyya vaikhnasamate sthit //" iti [MBh 12.236.14ab] [28.18] smtyantaram api: "yasminn eva tu samprokta stre vikhanas param / [28.19] vanasthnn tu sarve vidhirmaakbhidha // [28.20] vnaprasths tatas sarve ye dvijs tv anyastria / [28.21] tatstravidhyanuhnt smt vaikhnass tu te //" iti ca varayanti. [S 11.4] [28.22] ata ca vnaprasth mukhyatvena vaikhnasaabdavcy na bhavanti. [28.23] nusanike ca: [28.24] "ta patantam abhiprekya prekya ca riganatha / [MBh 13, App. 1A.313] [28.25] snna vasubhis srdha satrea jagatpate // [MBh 13, App. 1A.314] [29.1] vaikhnasnm ete vlakhilyagan api / [MBh 13, App. 1A.315] [29.2] tasya bhrviattatra patagendrasya bhrata // [MB.h 13, App. 1A.316] [29.3] tuena ghya t khm utpapta khagevara //" iti [MBh 13, App. 1A.318] [29.4] tatraivommahevarasavde: [29.5] "vaikhnasn vai dharma rotum icchmi dharmata // ity rabhya [29.6] teu vaikhnas nma vnaprasth ubhekae / [MBh 13, App. 15.702] [29.7] tvrea tapas yukt dptimantas sutejasa //" iti [MBh 13, App. 15.703] [29.8] harivae ca akrrgamanasamaye: [29.9] "akapotrvyay? mode pradoe 'bhyatas kare / [HariV 68.4] [29.10] kicid abhyudite some titeu tamas su ca // [Hariv 68.9] [29.11] vanyair vaikhnasair mantrai hyamne hutane //" iti. [HariV 68.5cd] [29.12] pdme ca: "brhmaa vddhahrta vaikhnasamate sthitam //" iti ca varant [PadmaP ] [29.13-15] vnaprasthasya rautaviaye pthaktvena mantrapratipdanbhvc ca bodhyandibhir uktaprakrea vnaprasthasya vaikhnasatva vaikhnasastroktavnaprasthramasvkrd evety avagantavyam. etvat vikhana abdrtho nirta. [29.16] (dyahetunirpaaprakra) [vaikhnasastrastrayor vikhanas pratatvam] [29.17-18] atha vaikhnasastrastrayo akhilajagatkraabhtena vikhanas pratatvam upapdyate. [29.19] viudharme: "kathaymi yathprva matpitr kathita mama / [29.20] tasypi kila tatpitr tasmai cha kiloan // [ViuDh 1.38] [30.1] tenpi bhgum rdhya prptam rdhana hare / [30.2] sakd brahmaa prpta bhgupi mahtman // [ViuD.h 1.39] [30.3] prpta sakd devasya brahmao 'vyaktajanmana //" iti. [ViuDh 1.40ab] [vaikhnasamrgasya upadeaparamapar] [30.4] hrtasmtau: "prva vikhanaso viu proktavn svayam acyuta / [30.5] bhgo prokta vikhanas bhgu ca mameritam //" iti [pcartrgamotpattydiprakra] [30.6] grue: "pur caturmukhdec catvro munayo 'mal / [30.7] praya vaiava stra bhmv abhyarcayan npa // [GaruaP ] [30.8] marcir mandare viu arcayamsa keavam / [30.9] ded brahmao viu rnivse 'trir arcayet // [GaruaP ] [30.10] kayapo vivadhihne ubhaketre bhgur muni / [30.11] gagy dakie tre smni tasyntike 'pi ca // [GaruaP ] [30.12] tatsandhau uciam bhgu sthpito hari //" iti coktam [GaruaP ] [30.13] pcartre: "dye kaliyuge prpte somakena ht tray / [30.14] avaidikeu lokeu daivateu muniv api // [30.15] bhagavanta samsdya nryaam anmayam / [30.16] ananto garua caiva vivaksea pitmaha // [30.17] akara caiva pacaite papracchu araa gat / [30.18] kaam apy acyutasyrc tyaktum eva na aknuma // [30.19] avaidikeu lokeu ki kurma calamnas / [30.20] tasmd upya lakma vadsmka cirantana // [30.21] ity uktas sa haris tebhya pacartravidhi kramt / [30.22] ekaikartram ekasmai tantra samupadiavn // [30.23] pacalakapramena pacartra prapacitam //" ity upakramya [30.24] "prathama brahmartran tu dvitya rudrartrakam / [30.25] ttyam indrartra yac caturtha grahartrakam // [31.1] pacama munirtran tu pacartra vidhyate / [31.2] rtribhi pacabhi prokta ruta iyai ca pacabhi // [31.3] tasmt tat pacartrkhy labdhv tihati bhtale //" [31.4-5] ity antena pcartrasyotpattydika nirpya paramavaidikasya rvaikhnasasyotpattydika pratipdyate. [vaikhnasastrotpattydiprakra] [31.6] atha matsykti ra praviymbudhimadhyamam / [31.7] nirmathya somaka vedn adt pakajayonaye // [31.8] tda puarkka stotrais santoya padmabh / [31.9] uvca vacana prem daavat praipatya ca // [31.10] tntrikea tvay prokta mrgea bhavad arcanam / [31.11] na prasdati tensman mana kamalalocana // [31.12] vaidikena tvad arc me yathprva vadcyuta / [31.13] ity ukto bhagavn deva stra rutipathgatam // [31.14] sahasrakoibhi lokais sakhyta bahuvistaram / [31.15] stramlam andyanta kalpe kalpe samritam // [31.16] uvca jagat prtyai yajn praya ca / [31.17] mla sarvgamn ca purn tathaiva ca // [31.18] smtn sarvastr pratyagopgaobhinm / [31.19] ved ca vikhanastra pramam iti cerayan // [31.20] yath vaikhnasa prve 'han smabhavatti ca / [31.21] ye nakh bhuvi sajts te vai vaikhnas iti // [31.22] rutyukta tad ida stra vaikhnasamahravam / [31.23] ity uktv bhagavn dyas tatraivntaradhyata // [31.24] tata para caturvaktro jakyadaabht / [31.25] naimirayam sdya dvijasaghanievitam // [32.1] tapas taptv cira kla dhyyas tejas tu vaiavam / [32.2] pacd apayad viktam gama vistart tad // [32.3] sarauta ca saghya ca vedamantrair abhiutam / [32.4] sakipya sram dya ollikhitaratnavat // [32.5] dht vikhanaso nma marcydisutn munn / [32.6] abodhayad ida stra srdhakoipramata // [32.7] kalpe kalpe pur viur udbhta prvavat sad / [32.8] tasmd vaidikam cra ya kartu bhuvi vchati // [32.9] tasyeda stram ity ukta netarebhitritam //" [vaikhnasastrasya tatstri ca mhtmyam] [32.10] purtantre saptacatvrie 'dhyye: [32.11] aya cu: "vaikhnasasya strasya ki mhtmya mahmune / [32.12] vihya sarvastri yat tvay cnuvartitam // [Purtantra.] [32.13] tatstri ca mhtmya rotum icchmahe vayam / [32.14] samrtasysya yajasya ye yogy iti krtit // [Purtantra.] [32.15] bhgu: yumbhi paripa yat samyag vakymi suvrat / [32.16] ruvantu munayas sarve stramhtmyam uttamam // [Purtantra] [32.17] suptotthita cira brahm sraukma purbhavat / [32.18] sasmra vedn akhiln na sis sampravartate // [Purtantra.] [32.19] cira suptasya vai dhtus tamaskrntacetasa / [32.20] vismt nikhil ved hdaye tasya sasthit // [Purtantra.] [32.21] cintturas tad brahm nlakartu kim apy abht / [32.22] tata cintn tu t tyaktv svasthacitta prajpati // [Purtantra.] [32.23] hdpadmamadhye purua paramea samdhin / [32.24] arcaymsa vai vium gyajussmarpiam // [Purtantra.] [dakdinavabrahmasi] [33.1] tuva ca tad brahm haripravaamnsa / [33.2] nanma ca tad viu akhacakragaddharam // [Purtantra.] [33.3] bruvato bhagavaddhynt vinaatamaso vidhe / [33.4] sattvodriktasya tasyu nairmalya hdaye 'bhavat // [Purtantra] [33.5] tatas tu bhagavn brahm chandomlam avptavn / [33.6] tasya dakiato vaktrt tuva jagata patim // [Purtantra] [33.7] sasmra vividhn vedn sgn upaniadgan / [33.8] puranyyamms dharmastri sarvaa // [Purtantra.] [33.9] antarhitn khanand vednn tu vieata / [33.10] sa vibhu procyate sarvair vikhan brahmavdibhi // [Purtantra.] [33.11] vaikhnasa ca bhagavn procyate sa pitmaha / [33.12] tatas sasarja bhagavn vivayoni pitmaha // [Purtantra] [33.13] jagat sarvam aeea vedadena vartman / [33.14] prc ca cakuas tadvad abhimnc ca karmaa // [Purtantra] [33.15] hdayc chirasa rotrd udnd vynatas tata / [33.16] samnc ca tathpnd irehnimn daa // [Purtantra] [33.17] daka marcina nlalohita bhgum eva ca / [33.18] tathgirasam atri ca pulastya pulaha tath // [Purtantra] [33.19] vasiha ca kratu caiva kramd asjad abjabh / [33.20] nava brahma evaite vin syur nlalohitam // [Purtantra] [33.21] vedn vyasand arvk prgrpa militan tu yat / [33.22] tn tu vaikhnas kh dvadhypayan munn // [Purtantra] [33.23] (nmn vikhanasa prhur ya ca vaikhnasa tath // [Purtantra] [33.24] bhgvagiromarcyatripulastyapulah kratu / [34.1] tath vasiho daka ca nava brahma rit // [Purtantra] [34.2] nava brahma evaite vin syur nlalohitam // [Purtantra] [dakdn navn vikhana iyatvam] [34.3] ete vikhanasa iy rutismtividhnata / [34.4] tacchiys tu mahtmano munayas tattvadarina // [Purtantra.] [34.5] vednugni stri cakrur lokahitaiia / [34.6] kecit strai vai cakru ghyarauttmikni tu // [Purtantra] [34.7] dharmastri kecit tu purni ca kecana / [34.8] itihss tath kalpn procuranye mahraya // [Purtantra.] [vaiknasakhnipattiprakra] [34.9] tn tu vaikhnas kh svastre viniyuktavn / [34.10] padmabh paramo dht tasminn rdhanatrayam // [Purtantra.] [34.11] tn tu vaikhnas kh vysas tu bhagavn muni / [34.12] cakre gdibhedais tu vyasitv tu pthak pthak // [Purtantra] [34.13] audgtra smabhir yge brhmam tharvaena ca / [34.14] hautram gbhir yajur mantrair dhvaryavam akrayat // [Purtantra.] [34.15] mnyasya vidhir brhma pacaktmik tu s / [34.16] s ca vaikhnas kh taittiry ca krtit // [Purtantra] [34.17] dikle tu bhagavn brahm tu vikhn muni / [34.18] yaju khnusrea cakre stra mahattaram // [Purtantra] [34.19] varramcrayuta rautasmrtasamanvitam / [34.20] yasminn eva tu samprokta stre vikhanas param // [Purtantra] [34.21] vanasthnn tu sarve vidhi rmaakbhidha / [34.22] vnaprasths tatas sarve ye dvij cnyastria / [34.23] tatstravidhyanuhnt smt vaikhnass tu te // [Purtantra] [34.24] yatstrdyantamadhyeu bhagavn viur avyaya / [35.1] yaavyo gyate yasmt sarvastrottaman tu tat // [Purtantra] [35.2] vede vaikhnase stre yo dharma parikrtita / [35.3] sarvais sa dharmo 'nuheyo ntra kry vicra // [Purtantra] [vaikhnasastrasya strntarnapekatvam] [35.4] svastrasya paritygd anyastrasya sarayt / [35.5] sadya patati vai vipro na vedasya samraye // [Purtantra] [35.6] etad vaikhnasa stram anyastrnapekitam // [Purtantra] [35.7] etad vaikhnasa stra sarvavedrthasagraham / [35.8] vaiava sarvavipr smnyam abhidhyate // [Purtantra] [35.9] vaikhnasasya strasya cgne rmaakasya ca / [35.10] nryaasya devasya mhtmya nvabuddhyate // [Purtantra] [35.11] yath vedeu sarveu smaveda praasyate / [35.12] tath streu sarveu stram etad praasyate // [Purtantra] [35.13] agnir vaikhnasa stra viur ved ca vat / [35.14] gyatr vaiav viprs saptaite 'tipavitrak // [Purtantra] [35.15] yadadhteu vedeu sgeu labhate phalam / [35.16] tatphala labhate sadya stram etat pahan dvija // [Purtantra] [35.17] agnomdayo dev ye yajahavir bhuja / [35.18] ...... [35.19] rry anyastri tath svargaphalni ca / [35.20] vaiava stram ettu sarvasiddhikara param // [Purtantra] [35.21] dyatvt sarvastr vaiavatvc ca tat tu vai / [35.22] maynuvartita tadvatkayaptrimarcibhi // [Purtantra] [35.23] ghe puruapjy vidhnam isattam / [36.1] ukta sakepata strenoktam layapjanam // [Purtantra] [36.2] prokta vikhanas stre brahmavdinm / [36.3] ten tu havir datte vius skt santana // [Purtantra] [36.4] atakratn yajato yatphala parikrtitam / [laye pacamrtyarcanasya raihyam] [36.5] laye pacamrtnm arcanan tv adhika bhavet // [Purtantra] [36.6] lyrc ghrceti cobhaya ruticoditam / [36.7] tendau sakala nokta granthavistarabhru // [Purtantra] [36.8] uktaeam anukta ca vistarea mayocyate / [36.9] viu ca purua satyam acyuta cniruddhakam // [Purtantra] [36.10] "ea purua pacadh pactme" ty ha ca ruti / [36.11] asmbhir api tatstra- matagmibhir eva tu // [Purtantra] [36.12] pacamrtividhnena stram etad udhtam / [36.13] tasmd atra mayoktasya homasygnylayasya ca // [Purtantra] [36.14] puyhavstusmnya- homdn ca karmam / [36.15] ye 'nye ca mantrs te grhys stre vikhanas smt // [Purtantra.] [36.16] layrcavidhis so 'ya vaidikas sarvasiddhida / [36.17] sarvalokahitrthya prokto 'smbhir vieata // [Purtantra.] [vaikhnasnam garbhavaiavatvam] [36.18] layrcaakarmeda vaidika bhagavatpriya / [36.19] anuheya dvijarehai tadvaikhnasastribhi // [Purtantra.] [36.20] ye vaikhnasastrea saskts tu dvijtaya / [36.21] te viusad jey sarvem uttamottam // [Purtantra.] [36.22] vaikhnasn sarve garbhavaiavajanmanm / [36.23] nryaa svaya garbhe mudr dhrayate nijm // [Purtantra] [vaikhnasapjya bhagavatprtikaratvam] [36.24] vipr vaikhnaskhy ye te smt bhagavatpriy / [37.1] ekntinas susattvasth dehnta nnyayjina // [Purtantra] [37.2] vio priyatam loke catvra parikrtit / [37.3] avattha kapil gvas tulas vikhans tath // [Purtantra.] [37.4] dvijeu brhma reh brhmaeu ca vaiav / [37.5] vaiaveu dvij reh ye vaikhnasastria // [Purtantra.] [37.6] vaiav pratim loke vipra vaikhnasa tath / [37.7] gag viupad dv sarvappai pramucyate // [Purtantra] [37.8] tasmd vaikhnas vipr vaiav munisattam / [37.9] layrcanayogy ca yogy nnye dvijtaya / [37.10] pur tu pavn brahm devadeva janrdanam // [Purtantra] [37.11] "katha kena prakrea pjanyo 'si kair api /" [37.12] ity eva bhagavn pa prha vai caturnanam // [Purtantra] [37.13] "laye ty arcana syt tu parivrnvitasya me / [37.14] vaikhnasavidhnena vaidikena vieata // [Purtantra] [37.15] vaikhnasais tu viprendrair arcanabis hier noch Telugu vergleichen mama tuidam / [37.16] amrta ca samrta ca dvidh vaidikam ucyate // [Purtantra] [37.17] amrta grhapatydya samrta berapjanam / [37.18] yath karmaa ekasya kalpit paca vahnaya // [Purtantra] [37.19] tath caikavimnasya pacaberi kalpayet / [37.20] grmdv laye tasmd devadevo janrdana // [Purtantra] [37.21] anena vidhin pjyo viprair vaikhnasais tath / [37.22] pj vaikhnasair viprair laye syd vieata // [Purtantra] [37.23] sarvasampatkara caiva sarvubhavinanam / [37.24] tadgrmavsin tadvad aihikmumikapradam // [Purtantra] [avaikhnasapjane doa, tatpryacitta ca] [38.1] varada puida reha rjarrbhivddhidam / [38.2] karadipratihrcpryacittvasnakam / [38.3] anuheyo vidhis so 'ya viprair vaikhnasais tata // [Purtantra] [38.4] avaikhnasastrais tu viprair rdhana hare / [38.5] vlaye sarvalokn vinya bhaviyati // [Purtantra] [38.6] ajnd arthalobhd v bhayd v 'py layrcanam / [38.7] yady avaikhnasair viprair kriyate sarvananam // [Purtantra] [38.8] yady avaikhnaso vipra layrcanam caret / [38.9] amst patana yti naraka caiva gacchati // [Purtantra] [38.10] api sgacaturved yady avaikhnaso dvija / [38.11] laye tv arcana kuryt sadya patati devala // [Purtantra] [38.12] avaikhnasavipro ya pjayed laye harim / [38.13] sa vai devalako nma sarvakarmabahikta // [Purtantra] [38.14] lpa darana caiva sparana ca vieata / [38.15] rddhdau varaa caiva tasya viprasya varjayet // [Purtantra] [38.16] avaikhnasastrea spe bimbe pramdata / [38.17] snpayet kalaair deva prokayet pacagavyakai // [Purtantra] [38.18] evam eva tath kuryd viprair anyai prapjite / [38.19] kalaais snpayitv tu dhruvokt uddhim caret // [Purtantra] [38.20] tryahan tu pjite tadvad vstuhoma sampya ca / [38.21] paryagnipacagavybhy mahnti ca krayet // [Purtantra] [38.22] arcane tu mahvios sapthan tu vieata / [38.23] mahnti yajitv tu uddhi prvavad caret // [Purtantra] [38.24] dvdaha samrabhya msntan tu vieata / [39.1] avaikhnasapjy tantrasakara eva ca // [Purtantra] [avaikhnasapjane bhagavatsnnidhyaviraha] [39.2] msatraya ca amsam anyaviprais tu pjane / [39.3] na tatra bimbe snnidhya devadevasya rgia // [Purtantra] [39.4] tasmt tad doantyartha mahnter anantaram / [39.5] adhivsatraya ktv pratih punar caret // [Purtantra] [39.6] savatsare tu devasya viprair vaikhnasetarai / [39.7] pjbhicrik prokt tatra sarva vinayati // [Purtantra] [39.8] tasmt tatkaradya ca niktyantlayrcanam / [tntrikrcym api tantradkitnm evdhikra] [39.9] krayed vidhivadvidvn tadvaikhnasastribhi / [39.10] tntrikrcvidhau cpi tntrikair eva dkitai // [Purtantra.] [39.11] pjanyo hari samyak viprai nnyai kadcana / [39.12] anyena vidhin mantrair anyair anyrcakena v // [Purtantra] [39.13] laye tvarcana syc cen mahdoo bhaved dhruvam / [39.14] tasmt tu vaidike tv asminn layrcvidhau dvij // [Purtantra.] [39.15] pratihdiu sagrhy prokt vaikhnas dvij / [39.16] brahmpi bhagavn devo harir nryaa smta // [Purtantra] [39.17] nviur jyate viur nviur vium arcayet / [39.18] suprtenrcakenaiva yad ukta devasannidhau // [Purtantra.] [39.19] taddevenaiva samprokta tathaiva ca bhaviyati / [39.20] arcaka toayed viu yas toayitum icchati // [Purtantra] [39.21] tue 'rcake jagannthas tuha eva na saaya // [Purtantra] [39.22] svapne svarpa bhaktya pratyakayati mdhava / [39.23] pravakti bhagavn viu sukhadukhadvaya nm //" iti [Purtantra] [arcakamahim] [39.24] sknde: [39.25] "vaikhnas mahkh svastre viniyuktavn / [40.1] padmabh paramo dht tasminn rdhanatrayam // [SkandaP ] [40.2] uktavn nigamrthnm cra pravibhgaa //" iti [SkandaP ] [ekasya yajurvedasya vysakatka vibhajanam] [40.3] brahmakaivartavacanni prvam evoktni. [40.4-5] nanu gyajussmtharva iti vedn loke prasiddhe sarvakhmlabhto yajurveda iti prvokta katham upapadyate iti ced ucyate. [40.6] rviupure [40.7] "vedadrumasya maitreya khbheds sahasraa / [40.8] na aky vistard vaktu sakepea uva tam // [Viu.P 3.3.4] [40.9] dvpare dvpare viur vysarp mahmune // [Viu.P ] [40.10] vedam eka subahudh karoti jagat hita // [Viu.P 3.3.5] [40.11] vrya tejo bala clpa manuym avekya ca / [40.12] hitya sarvabhtn vedabheda karoti sa // [Viu.P 3.3.6] [40.13] ity rabhya [40.14] "eka sd yajurvedas ta caturdh hy akalpayat / [40.15] cturhotram abhd yasmis tena yajam athkarot // [Viu.P 3.4.11] [40.16] rdhvaryava yajurbhis tu gbhir hautra tath muni / [40.17] audgtra smabhi cakre brahmatva cpy atharvabhi // [Viu.P 3.4.12] [40.18] tatas sa ca uddhtya gveda ktavn muni / [40.19] yajurbhi ca yajurveda smaveda ca smbhi // [Viu.P 3.4.13] [40.20] rjntvatharvavedena sarvakarmi sa prabhu / [40.21] kraymsa maitreya brahmatva ca yathsthiti /// [ViuP 3.4.14] [40.22] so 'yam eko mahn vedatarus tena pthakkta / [40.23] caturdh ca tato jta vedapdapaknanam //" [ViuP 3.4.15] [40.24-25] ity antena spaa pratipditatvt yajurveda eka eva prathamstity avagamyate. [yajurvedasya vaikhnasakhtvaprasiddhi] [41.1-3] sa ca yajurveda: "bahuga catus snu pthulo vedaparvata" ity rabhyoktarty vedavysarupi bhagavat yad vyasta, tata prvam ekarpevasthitasya tasya vedaparvatasya vaikhnasakhtvaprasiddhir sd iti prvam eva pratipditam. [41.4] vaikhnasn raihyam [vaikhnasn rehya pacaklaparyaatva ca] [41.5-6] prasagt vaikhnasakhmlakatvena pratastrnuht rehatvam acchidrapacaklaparyaatvdika ca pratipdyate. [41.7] yath smabrahmae: [41.8] "vaikhnas v aya indrasya priy san" iti [ChndogyaBr 2.23.1] [vaikhnasn bhagavatpriyatamatvam] [41.9] vrhe: [41.10] "avattha kapil gvas tulas vikhans tath / [41.11] catvro matpriy rjas te vaikhnaso vara //" iti [VarhaP] [vaikhnasadaranaphalam] [41.12] vddhayjavalkye: [41.13] "vaikhnaso vaidikeu brahmanirdiam caret / [41.14] ta brhmaan tu dvaiva sarva ppa vyapohati // [Vddhayjavalkya.] [41.15] vaiav pratim loke vipra vaikhnasa tath / [41.16] gag viupad dv sarvappai pramucyate //" iti [Vddhayjavalkya] [viubhakteu vaikhnasasya raihyam] [41.17] ntiparvai: [41.18] mantri ca sahasrebhyo brahmacr viiyate / [41.19] brahmacrisahasrebhyo nityayj viiyate // [MBh ] [41.20] nityayjisahasrebhyas somayj viiyate / [41.21] somayjisahasrebhyo vedavedntapraga // [MBh ] [41.22] vedntagasahasrebhyo viubhakto viiyate / [41.23] viubhaktasahasrebhyo vipro vaikhnaso vara //" iti [MBh ] [pukaratrthamhtmyam] [vaikhnasnm ekntitvam] [42.1] brahmakaivarte: "nimnagn yath gag devn bhagavn hari / [42.2] varn brhmaa reha ram yatir yath // [Brahmakaivarta.P ] [42.3] rutnm dibhtn rutir ekyan yath / [42.4] tasy niadytha yasy niao bhagavn hari // [BrahmakaivartaP ] [42.5] vyhnm dibhtas tu vsudevo yath para / [42.6] trimrtn yath viu ivnn tu sadiva // [Brahmakaivarta.P ] [42.7] dharm vaiavo dharma smtn mnav smti / [42.8] vipr vedavidu yath vaikhnaso vara // [Brahmakaivarta.P ] [42.9] yath munn vikhan dibhta udhta / [42.10] str tatpratan tu yath rehatama smtam // [Brahmakaivarta.P ] [42.11] tathaiva pukaro rjas trthnm uttamottama //" [BrahmakaivartaP ] [42.12] kaurme: [42.13] "maccitt madgatapr mayi sagatamnas / [42.14] ananyaara rjas tasmd vaikhnas var //" [KrmaP ] [vaikhnasdhihatadee viusnnidhyam] [42.15] purntare: [42.16] "yatra vaikhnas vipr yatra santi gav ga / [42.17] yatra bilv pal ca tatra sannihito hari //" [42.18] bhannradye: [42.19] "jagatpavitrs te nitya vium abhyarcayanti ye / [42.20] durvtt v suvtt v pjany vieata //" [BhannradaP] [42.21] hrte: [42.22] tasmt te uddhasattvasth uddh vaikhnas smt / [42.23] yn lokn prpnuvanty ete tn uva samhita //" [42.24] pcartre paukare: [42.25] "vipr vaikhnaskhy ye te bhakts tattvam ucyate // [PaukaraS 36.260cd] [42.26] ekntinas susattvasth dehnta nnyayjina / [43.1] kartavyam iti devea sayajante phala vin // [PaukaraS 36.261] [43.2] prpnuvanti ca dehnte vsudevatvam abjaja //" iti [PaukaraS 36.262ab] [43.3] gautamye: [43.4] "vaikhnasavidhnajas tattvtmrthavyavasthita / [43.5] skmt skmam avpnoti para brahmam avyayam //" iti [pukare vaikhnasrama] [43.6] rayaparvai: ramea: [43.7] "dhyta ca saindhavraya munibndanievitam / [MBh 3.87.12cd] [43.8] pitmahasara puya pukara nma bhrata // [MBh 3.87.12ef] [43.9] vaikhnasn siddhnm m rama priyam //" iti [MBh 3.87.13] [43.10] anyatra: [43.11] "saindhavrayam sdya kuly t lokadaranm / [43.12] pukareu mahrja sarveu ca jala span //" ity rabhya [MBh 3.125.12] [43.13] "etac candrasaro nityam arpayanty ayas tath / [43.14] vaikhnasaprabhtayo vlakhilys tathaiva ca //" iti [MBh 3.125.14] [vaikhnasnm pjanyatvam] [43.15] anyatra: glava: [43.16] "sarvn lokn prapaymi prasdt tava suvrata / [43.17] vaikhnasn japatm ea abdo mahtmanm //" iti [MBh 3.114.15] [43.18] grue: [43.19] "kautakn hot grmatrayam akalpayat / [43.20] akalpayac ca trn grmn vaikhnasamahtmanm //" iti [GaruaP ] [43.21] paramevare trayodadhyye pavitraviniyogvasare: [43.22] "pjayed ptaprv ca yatiprvs tapasvina // [PramevaraS 12.437cd] [43.23] pacavaikhnas caiva viprd caturas tath / [43.24] pacayogaratdys tu tathnyn vaiavn dvijn // [PramevaraS 12.438] [43.25] ekyanyakhoktirot prathama tata //" iti [PramevaraS 12.439ab] [44.1] nradye: "sttvike tu saddhikya pjana mama nrada / [44.2] viddhi vaikhnase datta dna brahmavidas tath //" [NradaP] [vaikhnasnm rrmakt pj] [44.3] vsiharmyae: "ktbhiekas santuas smtyas sasuhjjana / [44.5] pjaymsa dharmtm rmo vaikhnasn munn //" iti [Vsiharmyaa] [44.6] vaikhnasnm pacaklaparyaatvam [pacaklaparyaasya lakaam] [44.7] ilyasmtau: "ye pvayanti dhara caraai pcaklik / [44.8] darant sparant te ktrths sarvajantava // [ilyasmti.] [44.9] ijymadhye tath home yoge ca japakarmai / [44.10] gata pacaklaja sampjyair vcayet param // [ilyasmti.] [44.11] ye toayanty avirata pacaklaparyan / [44.12] sakms tatphala ynti nikm parama padam // [ilyasmti] [44.13] sadhitgnayo ye ca nt drnnavarjita / [44.14] mm arcayanti madbhakts tebhyo dattam ihkayam // [ilyasmti.] [44.15] dvdakaratattvaja caturvyhavibhgavit / [44.16] acchidrapacaklajas sa vipras trayiyati //" [ilyasmti] [vaikhnasnm dvdakaratattvajatvam] [44.17] yath: [44.18] dvdakaratattvaja iti. dvdakaratattvni. [44.19] "cijjva praktir buddhir manas sattvdayo gu / [44.20] vyomgnimaruta cpo varn tattvam ritam //" ity uktni. [PdmaS carypda 24.19] [vaikhnasnm caturvyhavibhgajatvam] [44.21] caturvyhavibhgavit iti [vaikhnasapcartrayo vyhacatuaye sajvaiamyam] [44.22] "purua ca tatas satyam acyuta ca yudhihira / [MBh 14, App. 4.1659] [44.23] aniruddha ca m prhur vaikhnasavido jan // [MBh 14, App. 4.1660] [44.24] anye tv eva vijnanti m rjan pcartrik / [MBh 14, App. 4.1661] [44.25] vsudeva ca rjendra sakaraam athpi v // [MBh 14, App. 4.1662] [45.1] pradyumna cniruddha ca caturmrti pracakate / [MBh 14, App. 4.1663] [45.2] et cny ca rjendra sajbhedena mrtaya // [MBh 14, App. 4.1664] [45.3] viddhi me 'rcntary eva mm eva crcayed budha //" [MBh 14, App. 4.1665] [45.4] itydy uktn catur vyhn vibhgvit. [vsudevasya daivikamnuabhedena dvaividhyam] [45.5] eva vaikhnase daivikamnuabhedena vsudevo dvividha pratipdyate. yath - [45.6-8] khile: "athordhva vsudevasya mnuasya vidhi para". ity rabhya "mnuyavapua deva dvibhuja akhacakriam" itydin rukmipradyumnniruddhasmbabrahmagarudiyuta mnuavsudeva nirvarya puna: [45.9] "daivika vsudeva ta pravakymy nuprvyaa / [45.10] somacchandavimna v bhadvttam athpi v // [45.11] caturbhujadhara deva akhacakradhara param / [45.12] abhaya dakia hasta vma kayavalambitam // [45.13] kirdisamastai ca bhaair api bhitam / [45.14] raktmbaradhara deva datlena mnata // [45.15] ubhe devyv ubhe prve prvavat krayed budha / [45.16] balabhadrdiprvokta syudha v niryudham // [45.17] tattad devbis hier tnoch telugu vergleichensamyukta vin v samyag caret / [45.18] revat rohi caiva ramcendukarti ca // [45.19] rakta nla tath yma ptavara samcaret / [45.20] kiramakudyukts sarvbharaabhit // [45.21] eva pupadhara kuryd eka caiva prasritam / [45.22] devy yukta vin vpi dvimrga samyag caret //" [45.23-24] ity rabhya "eva daivikamrgan tu sthpanrambham cared" itydin daivika vsudeva pradarita. [vaikhnasetarastri pacaklaparyaatvbhav] [46.1-5] ittha vsudevdn daivikamnuabhedena dvaividhyasya, "purua paramapurua paramtmna para brahmam" itydin pratipditn catur purudn mrtivibhgasya ca rvaikhnasastre pratipdant, etas sarvavibhgaja eva caturvyhavibhgavid ity anenocyate. cchidrapacaklaja iti: [46.6] "prtakle 'bhigamanam updna tata param / [46.7] madhyhna ijy kurvta svdhyya cparhake / [46.8] yoga syhnakle tu pacakl udht //" [VA ] [46.9] iti vsdhikre pratipditapacaklaparyaam adhiktya prakttni - [46.10-14] "ye pvayanti dhara" "ijymadhye tathhome" "ye toayanty avirata" iti vacanni, smanyena pacaklaparyaasya daranasparandibhis sarve pvanat ktrthat, ijyyogdisamayeu cgatasya tasya pjanntara eakarmcaraa ca pratipdayanti, etda pacaklaparyaa kd ity kaky "dvdakaratattvaja" itydin "acchidrapacaklaja" ity antena tallakaam ucyate. [46.15-17] dcchidrapacaklaparya vaikhnas eva. vaikhnasastra eva pacaklavibhgasya pratipditatvt. svasvastre 'nuktatvd pastambydayas tu na. pacaklapratipdanarahitastrntaranihn: [46.18] "brhme muhrte buddhyeta dharmrthv anucintayan /" ity rabhya [46.19] "dvitye ca tath bhge vedbhyso vidhyate // [46.20] ttye ca tath bhge poyavargrthacintanam / [46.21] bhge caturthe kurvta snnam ambhasy aktrime // [46.22] pacame tu tath bhge savibhgo yathrhata / [46.23] itihsapurbhy aa saptamam abhyaset / [46.24] aame lokaytr ca vicrya ca gh tata //" [47.1-2] ity antena dakdismtyantareu brhmaajte smnyena tattatkleu kartavyatvena pratipditakarmcaraa eva yathyogya yogyatsambhavt. [47.3] anyath [47.4] "vidharma paradharma ca bhsa upa v cchala / [47.5] adharmakh pacem dharmajo 'dharmavattyajet // [47.6] dharmabdho vidharmas syt paradharmo 'nyacodita / [47.7] upadharmas tu pao dambhovasurbhichala (?) / [47.8] yas tv icchay kta pumbhir bhso hy ramd bahi //". [47.9] iti bhgavatavacanoktaparadharmrayaadoaprasaga. [47.10] "reyn svadharmo vigua paradharmt svanuhitt / [47.11] svadharme nidhana reya paradharmo bhayvaha //" [MBh 6.25.35] [47.12] iti bhagavadvacanavirodha ca. [strntaranuhn pcartrnuyyin ca devalakatvam] [47.13-19] kica tatstreu dvdakaratattvdipratipdanam api nsti. eva "sati kuye citrakarme"ti nyyena yajopavtadhraasandhyopsanabhagavadrdhandividhipratipdanarahitastrntaranihn, tath rmannryaasya samnatvena rudrdidevatntarrdhanavidhipratipdakastranihn ca caturvyhavibhgajnsambhavt bhagavadrdhanasvarpajnbhvena pacaklaparyaatvdigandhaleo 'pi na sambhavati. strntaroktamrgea v pacartroktamrgea v bhagavadrdhana kurvato 'nadhikrio devalakatva pratipdyate. [pcartre durgdidevatntarrcanapratipdanam] [47.20] tath hi - pacartre vivaksenasahity nrada prati vivaksenokti: [47.21] "idan tu tava vakymi guhyd guhyatama mune / [47.22] yo 'sau nrayaas skt sa hi vighnea ucyate // [VivaksenaS 10.114] [47.23] yo vai vighnea ity uktas sa vai nryaa smta // [Vivaksena.S 10.115ab] [47.24] naiva bheda vijnanti munayas tattvadarina //" ity rabhya [VivaksenaS 10.116ab] [48.1] "kuryt pkuau vpi akhacakrv athpi v / [48.2] khu vpi khagendra v tasya vhanam caret // [VivaksenaS ] [48.3] nryaakatvc cvyvttatvn mahmune / [48.4] vas tadvhana prokta khu vpi samcaret // [Vivaksena.S ] [48.5] tasmc chriya ca durg ca v vighneam eva ca / [48.6] svatantrercayed dhmn sarvakryrthasiddhaye //" itydi ca dyate. [VivaksenaS ] [48.7-10] devatntar agabhvenrcana na niiddhyate. "svatantrabuddhy kurvan vai brhmao naraka vrajet" itydi vacanai agatvena vin svtantryegivyatiriktadevatntarrdhana niiddhyate. tathvidhaniiddhadevatntarrcanapratipdakastranihasya pacaklaparyaatva na sambhavati. [paramaikntinm eva pacaklaparyaatvam] [48.11] "yair ia pacaklajair harir ekntibhir narai / [48.12] nna tatra mato devo yath tair vgudrita //" ity uktarty [vaikhnasavyatiriktn paramaikntitvbhva] [48.13-15] paramaikntitvsambhave tad(pacaklaparyaatv)sambhavt. paramaikntitva ca bhagavadekaparatvam eva. tac ca svtantryenyadevatyjin vaikhnasavyatiriktn hi na sambhavati. [48.16-17] atra "yair ia pacaklajair" ity anena pacaklavyatiriktaklntarapratipdakastranihn vyavtti. "ekntibhir narair" ity anena [48.18] "vipr vaikhnaskhy ye te bhakts tattvam ucyate // [PaukaraS 36.260cd] [48.19] ekntinas susattvasth dehnta nnyayjina // [PaukaraS 36.261ab] [48.20-23] itydi paukarasahitvacannusrea svtantryea durgdidevatntarrcanapratipdakapcartrastranihn vyvtti. "nnam atra mato deva" ity anena - "yatra vaikhnas vipr yatra santi gav ga / [48.24] yatra bilv pal ca tatra sannihito hari //" [48.25-26] ity asyrtho jpyate iti "yair ia" iti ktsnam api vacana vaikhnasaparam ity evvagamyate. [pcartrim api pacaklaparyaatvam ity kepa parihra ca] [49.1] nanu: [49.2] brahm: "pacaklavidhijnaprastya bhagavann iha / [49.3] kathita paca ke kl vidhaya cpi paca ke // [PdmaS carypda 13.1] [49.4] mahya jijsamnya kathayasva yathtatham / [49.5] na ced rahasyam atyanta yad aha pavn iha // [PdmaS carypda 13.2] [49.6] rbhagavn: [pcartroktam abhigamanam] [49.7] dya karmbhigamanam updna tata param / [49.8] ijy tapa ca svdhyyas tath yoga prakrtita // [PdmaS carypda 13.3] [49.9] pacaite vidhayas te kl pacaiva te kramt / [49.10] kalycaranta yat karmajta caturmukha // [Pdma.S carypda 13.4] [49.11] utthndikramd etad abhiynam udritam / [49.12] brhme muhrte buddhyeta dhyyan nryaa param // [Pdma.S carypda 13.5] [49.13] utthysta ayane krtayan nma vaiavam / [49.14] kramea sv tattvni deham utpdya tattvavit // [Pdma.S carypda 13.6] [49.15] svasya dehe aagni mantram uccrya mnasam //" [PdmaS carypda 13.7] [49.16] itydin abhigamanam upakramya [49.17] "ajanlepanais sragbhi vsobhir bhaais tath // [Pdma.S carypda 13.29ab] [49.18] alaktakarasdyai ca tmblair mukhaodhanai / [49.19] upeto magalair anyair nayed abhigamakriym //" [PdmaS carypda 13.30] [49.20] ity abhigamanam ukt [pcartroktam updnam] [49.21] "updadyt tata pj- sdhanni yathtatham / [49.22] pupi phalamlni vividhny oadhr api // [Pdma.S carypda 13.31] [49.23] dadhydi ca haviryogya tauldi gudi ca / [49.24] snnyni ca vastri svdni salilni ca // [Pdma.S carypda 13.32] [50.1] darbhn parni samidho yathakti yathvasu / [50.2] htya yjiyn daivn pjsthne niveayet // [PdmaS carypda 13.33] [50.3] ntvopdnasamayam ittha tad anupjayet /" [50.4] ity updnam uktam. [pcartrokt ijy] [50.5] "prpte madhyhnasamaye snna kuryd yathvidhi //" [PdmaS carypda 13.34] [50.6] ity rabhya [50.7] "uttrya karma nikhila madhyhnasamayocitam / [PdmaS carypda 13.41cd] [50.8] ktv yajeta devea homnta kamalsana // [Pdma.S carypda 13.42ab] [50.9] ijyys samayas tasy kathita kamalsana //" [PdmaS carypda 13.66ab] [50.10] iti bhagavadyajanam uktv [pcartrokta svdhyya] [50.11] "mandire v harer nadys tre vmarabhmiu // [Pdma.S carypda 13.66cd] [50.12] vivikte vipine vpi parvate v ghe 'pi v / [50.13] co yaji smni vidyamnny anekadh // [PdmaS carypda 13.67] [50.14] khbhedair mlakhm ekyanasamhvaym / [50.15] traymaym adhyta sukhsnas samhita //" [PdmaS carypda 13.68] [50.16] svdhyyam uktv [pcartrokta yoga] [50.17] "tata pacimasandhyy prpty tatra coditam // [PdmaS carypda 13.72cd] [50.18] japahomdika sarva ktv paramapruam / [50.19] arcayitv yathnyyya yathprvam aeata // [PdmaS carypda 13.73] [50.20] bhuktvnna viya ayane samutthya mahnii / [50.21] camya prayato bhtv dhytv paramapruam // [PdmaS carypda 13.74] [50.22] yogsane samsno yujttmnam tman / [50.23] yathoktena prakrea yathakti caturmukha // [Pdma.S carypda 13.75] [50.24] sahrakramam ritya tattvny tmani saharet / [50.25] tmna cpi htpadme paramtmani nihite // [Pdma.S carypda 13.76] [51.1] sahared itthato yogt svpa klepaha vrajet / [51.2] ity ea kathito brahman yoga kla ca pacama // [Pdma.S carypda 13.77] [51.3] pacaite samay pacavidhayas teu darit / [51.4] ittham eteu kleu daritai karmabhir nara // [PdmaS carypda 13.78] [51.5] rdhana bhagavata kurvan naivvasdati / [51.6] vareu dvdaasu evam anutihan samhita // [Pdma.S carypda 13.79] [51.7] kriykalpam akhila yti syujyasampadam / [51.8] asu vareu srpya smpya triu nicitam // [PdmaS carypda 13.80] [51.9] slokya phalam ekasmin vatsare ntra saaya //" [PdmaS carypda 13.81ab] [51.10-11] iti pdme carypde trayodae 'dhyye avicchinnatay pacakln pratipditatvt tem apy acchidrapacaklaparyaatva sambhavatti cet - tad asat. [pcartrim aniyataparimitacchidradrapacaklaparyaatvam] [51.12] tatraiva: [51.13] "ptyam ardhartra ca prtar madhyadinni ca / [51.14] pacakl ime prokts tata klacatuaye // [51.15] eteu hn pratya (?) vijey caturnana //" [51.16-20] ity abhigamandnm ekarpea vin nyntiriktaklatvenoktatvt "kla madhyandinacchidrapacaklaparyaair" ity gamasiddhnte "sntarlam anuhna pacaklodita tath" iti tantrasiddhnte ca chidrapacaklaparatvasyoktatvt, klacatuayapratipdanena niyatapacaklaparyaatvbhvt, dvdaavaram rabhya ekavaraparyanta parimitapacaklaparatvasyoktatvt dvdaavard rdhva pacaklaparatvbhvc ca. [51.21] tath, mrkaeye [51.22] "mahni tu vijey rtrer madhya dvityayo / [51.23] tasy snna na kurvta samyag camana tath //" [MarkaeyaP] [52.1] ity camanasya mahniy niedht. [52.2] "ymadvaya aynas tu brahmabhyya kalpate //" [52.3-4] iti dharmastroktanidrkle yogasyyuktatvc ca. yogaklasyrdhartrikatve svdhyyakld vyavahitatvena chidrapcaklikatvptc ca. [52.5-6] klacatutvsyaivoktatvena abhigamandiv ekasya lopasambhavena aniyatapacaklaparasya pacaklaparyaaabdbhilpsambhavc ca. [52.7] tath: [52.8] "kliyantha suuptnm indriyi dravanti ca / [52.9] agni samat ynti uttamny adhamais saha //" [52.10] iti dharmastreu prtar rabhya syaklaparyantam eva karmcaraaklatvena pratipdant. [52.11] tath: [52.12] "atyantamalina kyo navacchidrasamanvita / [52.13] sravaty eva divrtra prtas snna viodhanam // [52.14] asntv ncaret karma japahomdi kicana / [52.15] sntvdhikr bhavati daive pitrye ca karmai //" [52.16-20] iti smte snnt prva tattvaser ayuktatvc ca. pretapryasya sahtatattvasya svpayogyatsambhavc ca. tasmt "abbhako vyubhaka" itydiabdavadavadhraagarbhasya pcaklikaabdasya aniyataparimitapcaklikeu pcartrikeu prayogsabhavd aniyataparimitachidrapcaklik pcartrio na niyatchidrapacaklaparyaavaikhnasatuly bhavitum ahantti siddham. [devatpjakasmnasya devalakatvam ity kepaparihra] [52.21] nanu: [52.22] "yo deva pjayed vipro vittrth vatsaratrayam / [52.23] sa vai devalako nma havyakavyabahikta //" [52.24-53.2] iti devatpjakasya devalakatva sambhavatti cet - tad asat. smnyata devatrdhana ye kurvanti te devalak iti v? uta rutismttihsapurdiu mukhydhikritvena pratipdit apti v?. smnyata devatrdhana ye kurvanti te iti cet - tarhi ghadevatpjaknm api devalakatvaprasaga. kica: [vaikhnasnm devalakatvbhva] [53.3] "brahmacr ghastha ca vipro vaikhnasas tath / [53.4] kurvanti nijakarmi vium eva yajanti te //" [53.5-11] iti sandhyopsandn bhagavadrdhanarpatvokty te ca tygas sambhavati. atas smnyata iti vaktum ayuktam. rutismtipurdiu mukhydhikritvena pratipdit devalak iti cet - tad asat. "'agnir vai devnm avamo viu paramas tadantarea sarv any devat' iti brhmaam. tasmd ghe parama viu pratihpya sya prtar homnte 'rcayati" iti vaikhnasastre, "prava pntam andhaso dhiyyate maherya viave crcata" iti gbrhmaam anustya viupradhnatay "sa v ea purua pacadh pactm" itydirutyuktavivdipacamrtnm rdhanasya pratipditatvt. [53.12-13] vamedhike "katha tvam arcanyo 's"tyde, vddhamanau "vedntavedibhir" ityde coktatvt. [53.14-15] evam eva pcartraaivailpajyautidiu utkamukhydhikripratipdakn vacann vaiyarthyaprasagt tanmlabhtarutismtipurdnm aprmyaprasago duparihara. [vaikhnasnm bhagavaddravyopabhogdau dobhva] [53.16-17] eva ca pramabhteu rutismtipurdiu pratipditnm crdn tyga prasajyet, niphalatvt. nanu paradravyolayrcana kurvat devalakatvam iti cet na. [53.18-19] rutismtipurdiu tattacchstreu ca layrcakn mukhydhikritvena taddravyopabhogrhatvena ca pratipdant. [53.20] yath - marciproktym nandasahity vikhanasotpattydika pratipdya: [53.21] "tath tvadanujvitve tvaddravynubhave sati / [53.22] yad bhaved doa utpanna iti cintkulo 'smy aham //" [S 4.77] [53.23] iti bhagavaddravyopajvanadoabhro vikhanasa bhagavanta prati prane - [53.24] "athovca hkeo bhru ta munisattama / [S 4.78ab] [53.25] vaikhnasn tad doo nsti matktakarmam // [S 4.83ab] [54.1] maddravya havyakavyrthe dnbhygatapjane / [S 4.84cd] [54.2] mukhyam evstu bhavat sad matkarma kurvatm // [.S 4.85ab] [vaikhnasnm bhagavadvigrahavikraye 'pi dobhva] [54.3] kim ebhir bahubhir vkyair anyat te kathaymy aham // [S 4.85cd] [54.4] maddravyaketrabimbnm layn tathpadi / [54.5] vikrandikryeu nsti doo madjay // [S 4.87] [54.6] tasmd bhavn abhimatas sarva karma sad kuru // [S ] [54.7] madyadhanabhogena matkriylopatas tava / [54.8] maccharratay satyam apacro na vidyate //" [S 4.86] [54.9] iti bhagavadvacanodharaena bhagavaddravyopabhogdiu dobhva pratipdita. [54.10-14] atra "aha bhaktapardhno hy asvatantra iva dvija" itydivacannusrercakapardhnat darayitu, bhagavatprtiviayktn vaikhnasn taddravyopabhogdiu doagandho nstti pratipdanvasare "maddravya ketrabimbd"tydin kaimutikanyyam abhipretya bhagavadvigrahavikraye kte 'pi doo nstty ucyate. tvat na tad abhipretam. [54.15-16] nanv evam api devadravyopabhogadoas smnyata mukhymukhydhikriu sarvev padyate eva iti cet na. [msabhakane narakapatanam] [54.17] "ye bhakayanti msni sattvn jvitaiim / [54.18] bhakyante te 'pi tais sarvair iti brahmbravt svayam // [MBh 13.117.33] [54.19] m sa bhakayitm utra yasya msam ihdmy aham / [54.20] etan msasya msatva pravadanti mania // [MBh 13.117.34] [54.21] na hi msa tt kahd upald vpi jayate / [54.22] hatv jantu bhaven msa tasmt tat parivarjayet // [MBh 13.116.26] [54.23] hant caivnumant ca vias t krayavikray / [54.24] saskart copakart ca khdaka ca ghtuk // [MBh 13.116.47] [55.1] dhanena kryako hanti khdaka copabhogata / [55.2] ghtuko vadhabandhbhym ity ea trividho vadha // [MBh 13.116.38] [55.3] svamsa paramsena yo vardhayitum icchati / [55.4] nrada prha dharmtm narake sa vipacyate //" [MBh 13.117.10] [kutracid dharmasypy adharma, adharmasypi dharmatva ca] [55.5-6] itydi vacanai msabhakaena narakapatanasmarat bhagavatprtyartha kriyameu yajev api msabhakaasattvt yjiknm api narakapatana sambhavatti ygasypi tygaprasagt. [55.7] "tasmc chstra prama te krykryavyavasthitau / [55.8] jtv stravidhnokta karma kartum ihrhasi //" [MBh 6.38.24] [55.9-12] iti bhagavadvacant stroktn karma doo nstti cet. "maddravyopabhogdau doo nst"ti bhagavat pratipditvt prakte 'pi doo nsty eva. "vacant pravttir vacann nivttir" iti khalu iokti. eva kutracid dharmo 'dharma adharma ca dharmo bhavati. [55.13] yath [55.14] "ukte 'nte bhavet kicit prin prarakaam / [55.15] anta tatra satya syt satyam atrnta bhavet // [55.16] kminu vivheu gav psu bdhane / [55.17] brhmabhyavapattau ca apathe nsti ptakam //" [55.18-19] "yadbrhmaa cbrhmaa ca pranam eyt brhmaydhibryt yadbrhmaydhytmane 'dhyha yad brhmaa parhtmna parha tasmd brhmao na parocya" ity ruti ca. [55.20-21] rautastre ca: "sarva evam abhivdayanti nbhivdayati na juhoty anyatra somgebhya" itydi pratipdyate. [55.22] "sarvasvaharae bhryveyayo (?) prasaaye / [55.23] godvijrthe vivde ca apathe nsti ptakam //" [55.24] itydi smti ca. [55.25] eva ca stroktaprakrea bhagavadarcana kurvat taddravyopabhoge na doa. [devalakatvalakaavicra] [56.1-2] kica - ki devalakatva jtiparam, uta karmaparam? jtiparam iti vaktu na akyate. tathnuktatvt. icchay kalpitum aakyatvc ca. [avihitakarmakarttvam eva devalakatvam] [56.3-4] atha karmaparam iti cet. vihitakarmaparam, uta avihitakarmaparam? vihitakarmaparam iti vaktum aakyam - rutismttihsastrapurdnm apramyaprasagt. [56.5] vihitadharmaparatvennuktatvt. [56.6] "rutismt mamaivj yas tm ullaghya vartate / [56.7] jc ched mama droh madbhakto 'pi na vaiava //" [paradravyaktasypy rdhanasya nirdoatvam] [56.8] iti bhagavadjbhagadoc ca. eva ca avihitakarmaparam iti hi pariiyate. [56.9-10] nanu - paradravyea kta bhagavadrdhana kratuvat parrtham eva bhavatti cet maivam. [56.11] "anyadharmaparo vipro bhrao gacchaty adhogatim / [56.12] matkarmanirato vipro ndha patati kutracit //" [56.13] iti bhagavadvacant. [56.14] purntare: "svasminn arpitamtrea yena kenpi karma / [56.15] tuo dadti svapadam aho vatsalat hare //" iti. [56.16] kica: [dakipratigrahe dobhava] [56.17] "ekaviatinikantu dadyd cryadakim / [56.18] tvijn tu tadardha syt tadardham itarasya ca //" [56.19] iti dakidna pratipdyate. [56.20] nanu - "pratigrahea viprasya brhma tejo vinayati //" iti manuvacant [ManuDh 4.186cd] [56.21-25] "pratigrahea tejo hi vipr myate" ity nusanikavacanc ca pratigrahea brahmatejonana smaryate. ryate pratigrahe pryacittam api. "yo yjayati prati v ghti yjayitv pratighya vnanas tris svdhyyam adhyta trirtra svitr gyatrm anvatirecayati varo daki vareaiva vara spoty tm hi vara" iti. [56.25] ata pratigrahe doo 'stti cet - na. [harismaraasya mokapradatvam] [57.1] "tryante khalu ntyantam anyadharms svanuit / [57.2] api matkarma vigua tryate mahato bhayt // [57.3] merumandaramtro 'pi ri ppasya karmaa / [57.4] keava vaidyam sdya ab hier noch Telugu vergleichendurvydhir iva nayati // [57.5] nidhisthna khanan dvet mdartha vpnuyn nidhim / [57.6] aja kmc ca doc ca smtvaiva mokabhktath // [57.7] dvei vprayatnena kipto 'gni kakamdahet / [57.8] katham abhyarcito viu na dahet sarvakilbiam // [57.9] yathjo vajrakyas syt spardhann api sudh piban / [57.10] eva viruddhabhvo 'pi mucyaty eva hari smaran //" iti [57.11] nradye: "ktpi dambhahsydyair yat sev trayej jann / [57.12] viphal nnyakarmeva kplu ko 'nvata param // [NradaP.] [57.13] hsyndaramybhir api bhakti kt tvayi / [57.14] n dadtndrapada sttvikn kim ucyate // [NradaP] [57.15] vastusvabhva evaia yanmokya harismti / [57.16] peva dhyntanya tantyai yathnala // [NradaP.] [57.17] sai harismti daitya krodhd api kt sat / [57.18] nayet sadgati vipra snuga kimu varyate // [NradaP.] [57.19] yathmtrtha yatat surm abdhimanthane / [57.20] prijtdikny san phalny aprrthitny api // [NradaP.] [57.21] eva mokaikacittn yatatm asasmtau / [57.22] bhavanti siddhayo divy puya puynubandhi yat //" itydi [NradaP] [57.23] tatraiva: "surtithyarcanakte gurubhtyartham eva ca / [57.24] sarvata pratighyt na tu duyet svaya tata //" [NradaP] [58.1-2] iti ca smarat. ata stroktamrgea bhagavadyajanavidhau pravttn tattatkarmasu dakipratigrahe kte 'pi na doa. [layrcany mahbhratdisamatatvam] [58.3] ghrcanvyatirekelayrcan bhratdiu pratipdit dyate. yath - [58.4] mahbhrate vamedhike "katha tvam arcanyo 's"ty di. [MBh 14 App. 4.1652pr] [58.5] viudharmottare ahe 'dhyye: [58.6] "yas tu devaghasyrtha prkra parikalpayet / [58.7] sa tu svarga samsadya vimndhipatir bhavet // [Viudharmottara.P ] [58.8] yas tu devlayasygre ildrubhir eva v / [58.9] karoti toraa ramya sa tu svargdhipo bhavet // [Viudharmottara.P ] [58.10] yas tu devlaya vior druailamd tath / [58.11] iakkalpita vpi kuryt tasya phala bahu // [Viudharmottara.P ] [58.12] ahanyahany avamedha- sahasri karoti ya / [58.13] prpnoti maapa vio ya krayati mnava // [Viudharmottara.P ] [58.14] keavasya sa tallokam akayya pratipadyate / [58.15] pratimrtha mahvios sdhayed uttam ilm // [ViudharmottaraP ] [58.16] airvarasahasri svargaloke mahyate //" iti. [ViudharmottaraP ] [58.17-19] ete ca prkratoraamaapavigrahaild ghadevatsvasabhava rvaikhnasasahitsu pratipdita. prasagd arcakamahimdha kathyate. [arcakamhtmyam] [58.20] bhannradye: "sa kadcin mahppo jantnmantakopama //" [BhannradaP] [58.21] ity rabhya [58.22] "tasyopavanamadhyastha ramya keavamandiram / [58.23] chdita hemakavacai dv vydho mud yayau // [BhannradaP] [58.24] harmy atra suvarni bahnti sa nicita / [58.25] jagma viubhavana kna cauryalolupa // [BhannradaP] ------ ------ [59.1] tatrpayad dvijavara nta tattvrthakovidam / [59.2] paricarypara vior udaka tapas nidhim // [BhannradaP] [59.3] ekntina daylu ca nisspha dhynalolupam / [59.4] dv ta lubdhako mene svakryasyntaryinam // [BhannradaP] [59.5] devasya dravyajtan tu samdtuman nii //" [BhannradaP] [59.6-7] itydinpthaglayrcakasadbhvdika uktv svakryntarya bhtrcakahisy pravttasya tasya maraam api pratipdya. [viupdodakamhtmyam] [59.8] "udaka patita prekya lubdhakantu daypara / [59.9] viupdodakenainam abhyai canmahmuni // [59.10] haripdodakas parl lubdhako vtakalmaa / [59.11] divya vimnamruhya munim enam athbravt //" [59.12] iti bhagavatpdodakamhtmya ca pratipditam. [59.13] tatraiva - yajadhvajavtihotrasavde: [laye dpasthpande phalam] [59.14] "sa kadcit tu kmndho rantukma parastriyam / [59.15] nya pjdibhir vior mandira prptavn nii // [59.16] tatra kmopabhogrtha ayitu tena kmin / [59.17] svavastraprntato brahman kta taddeamrjanam // [59.18] yvanta psukaik tena sammrjits tad / [59.19] tvaj janmakta ppa tadaiva kayam gatam // [59.20] pradpa sthpitas tatra suratrtha dvijottama / [59.21] tenpi tasya dukarma niea kayam gatam // [59.22] avaenpi yatkarma ktvem siddhim gata / [59.23] bhaktimadbhi prantai ca ki punas samyagarcant // [layapradakiaphalam] [60.1] tasmc chruuta viprendr devo nryao 'vyaya / [60.2] jnato 'jnato vpi pjakn vimuktida //" [60.3] tath tatraiva - indrasudharmasavde: [60.4] "ahamsa pur akra gdhra ppvaeata / [60.5] sthita ca bhmibhge vai amedhymiabhojana // [60.6] ekadha viughe prkre sasthita prabho / [60.7] patito vydhaastrea sya viugha gate // [60.8] mayi kahagatapre kacit v msalolupa / [60.9] jagraha m svavaktrea vabhir anyair abhidruta // [60.10] gata pradakikra vios tanmandira prabho / [60.11] tenaiva tuim panna antartm jaganmaya // [60.12] mama cpi una cpi dattavn parama padam / [60.13] pradakikratabis hier noch Telugu vergleicheny gatasya sada phalam // [60.14] samprpta tu may akra ki punas samyag arcant / [60.15] ye 'rcayanti sad bhakty nryaam anmayam / [60.16] tn arcayanti vibudh brahmdy devatga //" iti [amedhyni paca] [60.17] evam vamedhike: "loke try apavitri pacmedhyni bhrata / [MBh 13, App. 4.3249] [60.18] v ca dra vapka ca tryapavitri pava / [MBh 13, App. 4.3250] [60.19] devala kukkuo ypa udaky valpati //" [MBh 13, App. 4.3251] [60.20] pacamedhyni iti. [bhagavatpjdyanadhikria] [60.21] rvaikhnase: "stdipratilom ca pa patits tath / [60.22] nstik bhinnamaryds tath vedavidak // [60.23] pparogayut caiva tathaiva gurunindak / [60.24] arcana devadevasya havirdna ca vkitum / [61.1] nrhanti tasmt kurvta dvra yavanikvtam //" [61.2-3] iti pratipdant bhagavadarcanadarandiu yogyatrahitn nikn (devalakn) autkya na sambhavati. [advrakabhagavadyjinm utkatvam] [61.4-6] rutismtipurdiktaprakrea kalpastre yem advrakabhagavadyajandhikro vidhyate te utk jey. yath ruti: "yath kratur asmin loke bhavati tatheta pretya bhavati" iti. [61.7] smti ca: "vedoktenaiva bhrgea sarvabhtahdi sthitam / [61.8] mm arcayanti ye bhakts syujya ynti te mama // [61.9] tasmd yvaj jano jvet tvat sampjayed dharim / [61.10] ppair na lipyate martyo harimandiram pnuyt // [61.11] jagat pavitrs te nitya vium abhyarcayanti ye / [61.12] durvtt v suvtt v pjany vieata //" [vaikhnasn bhagavatprtiptratvam] [61.13-16] vysenapi nusanike (90. adhyye) ptrakathanvasare devalaknm aptrat satkarmanihn ptrat ca pratipdya svavacanadhkarartha "vaikhnas v aya indrasya priy san" iti bhagavatprtiviay vaikhnasn vacanam api ryate iti pratipditam. yath: [61.17] " samaya nitya ye rakanti yudhihira / [61.18] nicit sarvadharmajs tn dev brhman vidu // [MB.h 13.9.42] [61.19] svdhyyanih ayo jnanihs tathaiva ca / [61.20] taponih ca boddhavy karmanih ca bhrata // [MBh 13.9.43] [61.21] kavyni jnanihebhya pratihpyni bhrata / [61.22] tatra ye brhman ke cin na ca nindanti te var // [MBh 13.9.44] [61.23] ye tu nindanti jalpeu na t rddheu bhojayet / [61.24] brhma nindit rjan hanyus tripurua kulam // [MBh 13.9.45] [62.1] vaikhnasn vacanam ryate npa / [62.2] drd eva parketa brhman vedapragn / [62.3] priyo v yadi v dveya teu tac chrddham vapet // [MBh 13.9.46] [62.4] ya sahasra sahasr bhojayed anc nara / [62.5] ekas tn mantravit pta sarvn arhati bhrata //" [MBh 13.9.47] [akardimantrajapanihn mahim] [62.6-7] eva akara dvdakara puruasktdimantrajapanihn daranena brahmah 'pi uddhyatti puroktam. yath: [62.8] padmapure: "sga samantra sanysa saricchandodhidaivatam / [62.9] sadkvidhi sadhyna sayantra dvdakaram // [Padma.P ] [62.10] skara ca mantrea ye japanti narottam / [62.11] tn dv brahmah uddhyet ki punar vaiavas svayam //" iti [PadmaP ] [62.12-14] ruyate 'pi. "yo ha vai nryaasykara padam adhyeti anupabravas sarvam yur eti vindate prjpatya ryaspoa gaupatya tato 'mtatvam anute tato 'mtatvam anuta iti". [62.15] rpcartre kapijalasahitym: [62.16] "yjandhypanayuta iynugrahakraka / [62.17] crya iti vijeyo mantratantraparyaa // [KapijalaS] [62.18] rame v vane v 'pi sa vaikhnasa ucyate / [62.19] grmyadharmi sarvi varjayed vanavsaka //" iti. [KapijalaS] [62.20] yamasmtau: "yo 'nucna dvija martyo hatavn arthalobhata / [62.21] sa vadet paurua skta jalastha cintayed dharim //" [62.22-24] iti kevalkaramantrajapanihnm apy eva vidh prabhv ryanta iti cet rutismtivihitais tair eva mantrai advrakabhagavadarcane mukhydikri vaikhnasn kaimutikanyyasiddham autkya kenpoditu akyam. [devalakanirpaam] [63.1-3] kica - yath vaikhnasnm utpattydika rutismtipurdiu vieea pratipdita tath itare vieea pratipdita cet tad vaikhnasasmyam itare syt. tath na dyate hi. [63.4] atha vastuto devalak nirpyante. [63.5] vaikhnase: "avaikhnasavipro ya pjayed laye harim / [63.6] sa vai devalako nma havyakavyabahikta // [63.7] vaikhnasakule jta pcartrea dkita / [63.8] na dkito na sajto (?) lobhn mohn madarcanam / [63.9] kuryc cet tu vieea bhaved devalakas to sa //" [devalakatraividyam] [63.10] pcartre sakaraasahitym: "karmadevalak kecit kalpadevalak pare / [63.11] uddhadevalak cnye tridh devalak smt // [Sakaraasahit.] [karmadevalakalakaam] [63.12] arthrth klanirde yo deva pjayet sa hi / [63.13] karmadevalako nma sarvakarmabahikta // [Sakaraasahit.] [63.14] pcartravidhnajo dkvirahito 'rcaka / [63.15] caturveddhikro 'pi kalpadevalaka smta // [Sakaraasahit.] [63.16] gamoktavidhnajo bhadraklyupajvaka / [63.17] uddhadevalaka prokta sarvakarmabahikta // [Sakaraasahit.] [63.18] roktena vidhnena devalatva na vidyate / [63.19] tasmt sarvaprayatnena vaidikenaiva pjayet //" iti [Sakaraasahit] [63.20] ivaekharatantre - rudra: [63.21] "atha devalakn vakye u devi samhit / [63.22] karmadevalak kecit kalpadevalak pare // [ivaekharatantra] [63.23] uddhadevalaks tv anye tridh devalaksmt / [63.24] anyastroktamrgea yas savatsarapjaka // [ivaekharatantra] [kalpadevalakalakaam] [64.1] adkita svaya tantre karmadevalakas tu sa / [64.2] anenaiva prakrea vatsaratryapjaka / [64.3] kalpadevalaka prokta sa vai ailasute dhruvam // [ivaekharatantra] [uddhadevalakalakaam] [64.4] ananujtam cryt gama uruve ca ya / [64.5] lata tasya iya ca uddhadevalakv ubhau // [ivaekharatantra] [trividhasypi devalakatvasya rudrdiviayakat] [64.6] tridh devalakatva tu na viuviaye kvacit / [64.7] rudraklydiviayam etad gamasamatam //" iti [ivaekharatantra] [64.8] smtyantare: "arva srya tath candra durgd rudradevat / [64.9] yo 'rcayet paaprva sa sadya patati mnava // [64.10] durg ca bhadrakl ca buddha ca ketraplaka / [64.11] pacapj ca ity ete pacadevalak smt // [64.12] dityam ambik viu gaantha mahevaram / [64.13] ghe pj ca ity ete pacadevalak smt (?) //" iti [64.14] viudharmottare: "caiky ca durgy jyey bhairavasya ca / [64.15] rudrasya pjak ye vai te vai devalak smt //" iti [ViudharmottaraP ] [64.16] viu: "devrcanaparo yo 'pi parrtha vittakkay / [64.17] caturvedadharo vipra sa calasamo bhaved //" iti [ViuP ] [64.18-19] evam ebhir vacanai strnanumatamrgea pjakn devatntarapjaknm eva ca devalakatva siddhyatti sphuam avagamyate. [64.20] kica: "vo dharmas samkhyata tasya ya kurute layam / [64.21] vala ta vidur dev nika vapacd api //" [devalakaabdanirvacanam] [64.22-65.2] iti valaabdo yath vedastroktamrgalayakrake vyutpdita, tath devalakabdo 'pi "div krvijigvyavahradyutistutimodamadasvapnakntigativ" iti dhtvarthnusrea gatyaparaparyyamrgrthakadivdhtughaitassan vedoktamrgalayaprpake vyutpdayitu akyate iti tatpratpeu vedamrgapratihpakeu vaikhnaseu na sarvtman pravartate. tath ca: [65.3] hrta: "vaikhnass tu ye vipr haripjanatatpar / [65.4] na te devalak prokt viupdbjasarayt //" iti [Vddhahrta 8.78] [vaikhnasna devalakaabdavcyatvbhva] [65.5] smtyarthasre: atri: "vaidikenaiva vidhin dambhalobhavivarjita / [65.6] pjayed bhaktito viu sa hi devalako na vai //" iti [65.7-8] anyath rutyuktamrgelayrcaknm api devalakatve tdlayrcanapratipdakn rutismtipurdivacann vyarthat syt. [65.9-10] nanu - ajnata ktam api bhagavadrdhanam apavargaprada cet. vin stra anadhikripi kta tatapavargaprada ki na syd iti cet. na. bhagavadjbhagpatte. [65.11] yathokta bhagavat: "ya stravidhim utsjya vartate kmakrata / [65.12] na sa siddhim avpnoti na sukha na par gatim //" iti [MBh 6.38.23] [65.13] "rutismt mamaivj yas tm ullaghya vartate / [65.14] jcched mama droh madbhakto 'pi na vaiava //" iti [65.15] "mama cpi priya vior devadevasya rgia / [65.16] mnuo vaidikcra manas 'pi na laghayet //" iti [65.17-18] ata anadhikri kta strsammatam iti tantroktaprakrea ktam api tat npavargapradam. [65.19] nanu: "brhmaai katriyai vaiyai drai ca ktalakaai / [65.20] arcanya ca sevya ca pjanya ca mdhava / [65.21] sttvata vidhim sthya gta sagaraena ya //" [tantrnusripjy apavargapradatvbhva] [65.22-24] iti drdnm api pcartroktamrgercane adhikre siddhe katha tntrikoktaprakrercana kurvata brhmade (anadhikria) tat apavargaprada na bhavatty ucyata iti ced ucyate. [caturvidhatantreu ekatra dkitasya tantrntare 'nadhikra] [66.1] "prathama mantrasiddhnta dvitya cgamhvayam / [PdmaS carypda 19.112cd] [66.2] ttya tantrasiddhnta tantrntaramata param //" [PdmaS carypda 19.113ab] [66.3] iti caturvidheu siddhnteu [66.4] "ekatra dkitas tantre siddhnte v dvijottama / [66.5] kriy na kuryd anyatra karadi caturmukha // [Pdma.S carypda 19.131] [66.6] cryakam athrtvijya pj ca madhuvidvia / [66.7] mantre deve ca siddhnte tad evsya hi yujyate //" [PdmaS carypda 19.132] [66.8] iti caturvidhatantreu ekatra dkitasya tantrntare praveayogyatbhvasya pratipdant. [66.9] "ekagotrasamutpanna pacagotra pthak pthak / ity rabhya [66.10] stra ktyyana kh yjua uklam eva ca // [66.11] aupagyanailyau bhradvjo 'tha gautama / [66.12] maujyanis tu pacaite pcartrdhikria //" [66.13] ity adhikribhedasya vidhyamnatvt. [pastambdistrasasktasya pcartroktasaskrayogyatbhva] [66.14] "caturm api varnm itare ca tadbhuvm / [66.15] dk samaiva sarvem cras tantravartman //" [PdmaS carypda 21.55] [tantroktaprakrea dkitnm eva tantroktrcanym adhikra] [66.16-18] itypastambdistrai sasktasya pcartroktamrgea niekdisaskrayogyatbhavakathant. tntrikoktaprakrea dkitnm eva tantroktrcanym adhikritva sambhavt. [paradharmnuhtu patitatvdi] [66.19] "svastre vartamne tu parastrea vartate / [66.20] apramam i ktv so 'ndhe tamasi majjati //" [66.21] "svakyadharmam utsjya paradharma ya rayet / [66.22] patitas sa bhaved u sadya eva na saaya //" [66.23] "svastrasya paritygt parastrasamrayt / [66.24] sadya patati vai vipro na vedasya samraye //" [67.1] "kh ikh tath pura samaycram eva ca / [67.2] prvair carita kuryd anyath patito bhavet //" [67.3] "yas svakh parityajya parakhsu vartate / [67.4] khraas sa vijeyas sarvakarmabahikta //" [S 4.59] [67.5] "yas svadharma parityajya paradharma nievate / [67.6] paina tam hur vai nika vapacd api //" iti. [67.7] bhagavn: "reyn svadharmo vigua paradharmt svanuhitt / [67.8] svadharme nidhana reya paradharmo bhayvaha //" iti. [MBh 6.25.35] [67.9] vysa: "svadharma yas samutsjya paradharma samrayet / [67.10] anpadi sa vidvadbhi patita parikrtita //" [67.11-12] itydibhi ca vacanai paradharmnuhtu patitatvdismarac ca anyastroktaprakrea tntrikoktena mrgea v bhmadibhir api anadhikribhi bhagavadrdhana kartu na akyate. [drasya pjym anadhikra] [67.13] tarhi "brhmaai katriyair vaiyai" itydi bhratavacanasya k gatir iti cet - ucyate. [67.14] mdhav: mukhyatvena advrakabhagavadyajandhikritvena nirpitai brhmaai pjanya. [67.15-16] itarai katriyair vaiyai crcanya. drai strbhi ca yathrham ijyas sevya ca iti tasya vacanasyrtha. [67.17] "... drai strbhis tathetarai / [67.18] yathrham ijyas sevya ca nitya sarvevaro hari //" [67.19-22] iti bhradvjavacant "arghyntam arcana prokta haviranta ca pjanam //" ity arcanapjanayo bhinnrthakatvapratipdant, sarvair ekarty pjane 'bhimate ekapadasyaiva paryptatvt itarayo padayor vaiyarthyptc ca. anyath drasypi pjrcandiv adhikrgkre rutismtistrapurdivirodho bhavet. [67.23-25] drasynadhikrapratipdakni vacanni caitni. ruti "tasmc chdro yaje 'navakpta. sa hi devat anvasjata tasmc chdro bahupaur ayajyo daiva" iti. [68.1] smti: "japas tapas trthasev pravrajy mantrasdhanam / [68.2] devatrdhana caiva strdrapatitni a //" iti [drasyadvijauraiva dharma] [68.3] rbhgavate: "uraa dvijagav devn cpy amyay / [68.4] tatra labdhena santoa drapraktayas tv im //" iti [BhgavataP 11.17.19] [68.5] manau: "brhmaasya tapo jna tapa katrasya rakaam / [68.6] vaiyasya tu tapo vrt tapa drasya sevanam //" iti [ManuDh 11.235] [68.7] anyatra: "yadi dras tapa kuryd vedadena vartman / [68.8] iha csya pariklea pretya csyubh gati //" iti. [68.9-11] kimartha drasya dvijaur sarvad abhihiteti cet - ucyate. janmntaryakarmavat jananakle 'pi tamoguair abhibhtasya tasya drasya tamonirasanrtha dvijauraa brahma prayuktam. [68.12] vamedhike: "udite savitar yasya kriyyuktasya dhmata / [MBh 14, App. 4.1690] [68.13] caturvedadharasypi dehe aval sthit // [MBh 14, App. 4.1691] [68.14] katriye sapta vijey vaiye tv aau prakrtit / [MBh 14, App. 4.1692] [68.15] niyat pavareha dre 'viati khalu //" ity rabhya [MBh 14, App. 4.1693] [68.16] "rgadveau ca moha ca pruya ca nasat / [MBh 14, App. 4.3340] [68.17] hya ca drghavaira ca atimnamanrjavam // [MBh 14, App. 4.3341] [68.18] anta cpavda ca paiunyam atilobhat / [MBh 14, App. 4.3342] [68.19] his steya mvdo vacan roalobhate // [MBh 14, App. 4.3343] [68.20] abuddhat ca nstikya bhayam lasyam eva ca / [MBh 14, App. 4.3344] [68.21] aauca cktajatva dambhat stambha eva ca // [MBh 14, App. 4.3345] [68.22] nikte cpy avijna janane dram vian / [MBh 14, App. 4.3346] [68.23] dv pitmaha dram abhibhtan tu tmasai // [MBh 14, App. 4.3347] [68.24] dvijauraa dharma drn tu prayuktavn / [MBh 14, App. 4.3348] [68.25] nayanti tmas bhv drasya dvijabhaktita //" iti. [MBh 14, App. 4.3349] [vaikhnasetarastri bhagavadrdhanaprakra] [69.1] ata tamogubhibhtasya drasya bhagavadyajandhikro nsty eva. [69.2-7] nanv e aunakdyuktaprakrea bhagavadrdhane 'dhikro bhaved iti cet - tad asat. tatra adhikrivieapratipdanbhavt; smnyenoktatve 'pi rutismtistrapuramahbhratavaikhnasapcartraaivailpajyautidiu adhikri viiya pratipditatvt sarvakhpratyayanyyena smnyavieanyyena "matprakaradhta sarva madartham" iti nyyena prakaraasmyena, upsya devataikyt guopasahranyyena ca aunakdibhir uktrcanvidher api atraiva paryavasna yuktam. [69.8-9] itarastrim katham iti cet - svramadharmcaraenaiva bhagavadrdhanaphalam siddhyati. yathocyate: [69.10] smtiu: "bahvalpa v svaghyokta yasya karma pracoditam / [69.11] tasya tvati strrthe kte sarva kta bhavet //" iti [69.12] rviupure: "varramcravat puruea para pumn / [69.13] viur rdhyate panth nnyas tattoakraka //" [ViuP 2.8.9] [69.14] tathnyatra: "varrameu ye dharm strokt munisattama / [69.15] teu tihan naro vium rdhayati nnyath // [ViuP 3.8.19.1-2?] [69.16] ye yajanti pitn devn brhma ca hutanam / [69.17] sarvabhtntartmna vium eva yajanti te //" iti [69.18] purntare: "agnikrya japa snna tapas svdhyyam eva ca / [69.19] tam evoddiya devea kuru nityam atandrita // [69.20] prtar utthya vidhivat sntv nitya samhita / [69.21] yajet karmabhis tais tai viu devdisajitam //" [70.1] ilya:"prakttai ca nivttai ca svargadair mokadair api / [70.2] rdhyo bhagavn eva vedadharmais santanai // [ilyasmti.] [70.3] sa eva sarvathopsyo nnyas sasratraka / [70.4] ubhbhy jnakarmabhym rdhyo bhagavn hari //" iti [ilyasmti] [70.5] ntiparvai: "svayambhvihito dharmo yo yasya hi narevara / [MBh 14, App. 4.222] [70.6] sa tena kapayet ppa samyag caritena hi //" iti [MBh 14, App. 4.223] [70.7] pdme: "dharmn nij ca stroktn varadharmn aeata / [70.8] playantha ye vaiy na te ynti yamlayam //" iti [PadmaP ] [70.9] smtyantare: "rutismtisadcravihita karma yas sad / [70.10] svasvadharma prayatnena reyo 'rthha samrayet //" [70.11-12] "nnya panth vidyate 'yanye" 'ti "brhma vividaanti yajena dnena tapasnakena" iti ca rutir imam artha drahayanti. [70.13-15] ata advrakabhagavadyajandhikribhi rmadvaikhnasastribhis smya kecid api nopapadyate iti kta pallavitena. etvat "akhilajagatkraabhtena vikhanas pratatvt" iti prathamo hetu nirpita. [70.16] iti prathamahetunirpaam [71.1] atha dvityahetunirpaam [71.2] athsya vaikhnasastrasya sarvastrm ditva nirpyate. tath hi: [vaikhnasastrasya sarvastrpekay ditvam] [71.3] brahmakaivarte: " yath munn vikhan dibhta udhta / [71.4] str tatpratan tu tath reatama smtam //" iti [BrahmakaivartaP ] [71.5] purtantre bhgu: "vedn vysand arvk prgrpa militan tu yat / [71.6] tn tu vaikhnas khm iti vedavido vidu //" ity rabhya [Purtantra] [71.7] "vaiava stram etad dhi sarvasiddhikara param / [71.8] dyatvt sarvastr vaiavatvc ca tat tu vai // [Purtantra] [71.9] maynuvartita tadvat kyaptrimarcibhi //" iti [Purtantra] [71.10] sknde ca: "vaikhnas mahkh svastre viniyuktavn / [71.11] padmabh paramo dht tasminn rdhanatrayam // [71.12] uktavn nigamrthnm cra pravibhgaa //" iti [SkandaP ] [dau caturarasya ravimaalasya klntare vartulatvam] [71.13-14] strrthaparylocanaypi sarvastrditvam asyvagamyate. yath -"mukhyd indra cgni ce" ti bhagavanmukhd agnisi ryate. tath: [71.15] vamedhike - bhagavadvacanam: [71.16] "prathama manmukht so lokrthe pacana prabhu / [MBh 14, App. 4.2572] [71.17] samtro jagatsarvam attum aicchat pur khalu // [MBh 14, App. 4.2573] [71.18] tata praamitas so 'yam upsno may pur / [MBh 14, App. 4.2574] [71.19] satatopsant so 'yam aupsana iti smta //" iti [MBh 14, App. 4.2575] [71.20-21] eva paramapuruamukhj jtasyaupsangne kuavidhndikam atraiva stre pratipditam. [71.22-24] ki ca navagrahamakhe savitmaalasya caturaratvam ucyate "caturara vttam itydin (stre). dau caturarasya sato ravimaalasya klntare vttatvakalpana pramair avagamyate. yath: [72.1] viupure: "tejasa amana csya vivakarm cakra ha / [72.2] bhramimropya sryan tu tasya tejo 'vatanam // [Viu.P ] [72.3] ktavn aama bhga sa vyatayad avyayam / [72.4] yatsryd vaiava teja tita vivakarma // [Viu.P ] [72.5] jjjvalyamnam apatat tadbhmau munisattama //"iti [ViuP ] [72.6] eva ca sryasvarikamanvantaramrabhya ravimaalasya vttkrapratti. [72.7-8] tad anusrea bodhyandibhi vttkratva ravimamaalasyoktam. tata prva caturaratvam va. tad evsmin stre pratipditam. [72.9-10] eva "vnaprastho vaikhnastrasamudcro vaikhnasa" iti vaikhnasastram anusmtya ttyramadharmn bodhyana pratipdayati. [BaudhDhS 2.6.11.14] [72.11-17] tath gnivaiyastre "athtas stragaan vykhysyma. bodhyanam pastamba satyha drhyyaam gastya kalyam valyana mbhavya ktyyanam iti navni prvastri. vaikhnasa aunakya bhradvjam gnivaiya jaiminya vdhla mdhyandina hirayakeya kautakam iti navny aparastri. evam adaastry adaastrakr ca. etni caturvedamlni. prvastri rri smnyni bhavanti. uttarastri vaikhnasdni viusabandhni daivikn" ti vaikhnasastrasyditva vaiavatva cocyate. [72.18-19] asya strasydhikya ca "ye vaikhnasastrea saskts dvijtaya" itydin prvam eva pratipditam. [72.20-21] ata sarvastrm dir ida stram iti siddham. tata sarvastrottamatva csyopapadyate iti nirpito dvityo hetu. [72.22] iti dvityahetunitpaam. [ttyahetunirpaam] [vaikhnasastrasya rutimrgnusritvam] [73.1-3] athsya rvaikhnasastrasya strntarpekay vailakaypdaka pratyakarutimlakatvam astti jpayitu "sarvakarmasu rutimrgnusritvd" iti ttyo hetur nirpyate. tath hi: [uddhcamanavidhe rautatvam] [73.4-9] uddhcamanavidhau "yattrir cmati tena ca prti" itydi rutyanusrea stre "gveda prtv" itydin uddhcamanam uktam. nanu bodhyanenpi uddhcamanavidhir ukta iti cet satyam. "camanavidhi vykhysyma" ity rabhya "gokarabaddhahastena trir camet, prathama yat pibati tena gveda prti yad dvitya tena yajurveda yat ttya tena smaveda prt"ty camanena gveddn prtir bhavatty uktam. na tu mantra. [73.10-11] rutismtistravihitasya sandhyopsanasya pradhnabhtam arghyapradndikam atraiva pratipditam. "prtas srya cetydincamya po hihdibhis tisbhi prokya [73.12] gyatry 'po 'bhimantrya ditybhimukha vikipya pradakia karoti" itydi. [73.13-17] bodhyanenpi sandhyvandanavidhir ukta iti cet naivam. "athtas sandhyopsanavidhi vykhysyma. tra gatvprayato 'bhiikta prayato v nbhiikta praklipdapir apa camya surabhimaty abligbhir vrubhi hirayavarbhi pvamnbhi vyhtibhir anyai ca pavitrair tmna prokya prayato bhavati. athpy udharanti." [BaudhDhS 2.4.7.1-3] [73.18] "po 'vaghana snna vihita srvavarikam / [73.19] mantravatprokaa caiva dvijnm avaiyate //" iti [BaudhDhS 2.4.7.3-2] [73.20-74.3] sarvakarma caivrambheu prksandhyopsanklc caitenaiva pavitrasamhentmna prokya prayato bhavati. athpy udharanti. "darbhev sno darbhn dhrayama sodakapin pratyamukha svitr sahasraktva vartayet. prymao v ataktva. tribhi ca prymai tato (tnto) brahmahdayena. vrubhy rtrim upatihate." itydin mrjandikam uktam. pradhnabhtam arghyapradndikam anuktam. [BaudhDhS 2.4.7.4-9] [rutyukto brahmayajaprakra] [brahmavaraaprvakasomavaraam] [74.4-9] brahmayaja. talavakropaniadi "tasy v ea prathama pda o bhs tatsavitur vareya o bhuva bhargo devasya dhmahi o suva dhiyo yo na pracodayt iti paccha, o bhr bhuvas tatsavitur vareya bhargo devasya dhmahi o suva dhiyo yo na pracodayt ity ardhacaa, o bhrbhuvassuvas tatsavitur vareya bhargo devasya dhmahi dhiyo yo na pracodayt iti samast ca svitr japtveti yathodia, tathtra stre 'pi ukto 'sti. [74.10-11] ghrdiu sarvam api rautavat. atra brahmavaranantara somavaraam apy uktam asti. "somo 'smka brhman rj - somarjno brhma" iti. [74.12-13] "viu ca vai soma ca brahmav dyam avadet 'aha brhman pratihe'ti viur abravt 'aha pratihe'ti soma. tau prajpati pranam ait so 'bravt prajpati [74.14] 'chandsi vium adhigacchanti, nakatri soma. tv ubhau brahmayv' iti so 'bravt. [74.15-17] pjitau pjayantau stutau stunvantau priyau priyavantau brahmayau brahmavittau brhman pratihtrau bhavata iti yan m brahma vakyanti yajeu so 'ham iti viur abravt. tasmd viur yajo brhman pratih iti. vijayate ca. [74.18-22] "brhmao vai chands"ty etasmt brhmat yan m brhma vakyanti nakatreu tatrham iti so 'bravt. tasmt brhman somo rjeti tasmd vijyate ca brhmae v avio nakatr tasya vaca puyam iti tv ubhau brahmayau brahmavittau brhman pratihtrau brhmaeu pratihitau ya eva brhmaapurasktni karmi karoti yajasya samddhy" iti ca rutiprasiddhatvt. [74.23-25] evam atra ntikapauikdiu pradhnakarmatvt navagrahamakhasya pacgnikuavidhnam uktam. "atha grahanti vykhysyma. grahyyatt lokaytr tasmd tmaviruddhe prpte grahn samyak pjayat" ti. [grahante prdhnyam] [75.1-8] grahante katha prdhnyam iti ced ucyate. "udyantam astayantam dityam abhidhyyan kurvan brhmao vidvn sakala bhadram anute 'sv dityo brahmeti brahmaiva san brahmpy eti ya eva veda" iti "ya eo 'ntarditye hiramaya puruo dyate" iti "yo 'sau tapann udeti" itydi "viuakter avasthna sadditye karoti ca" iti "dhyeyas sad savitmaalamadhyavart" tydibhi ca vacanai yat pratipdita savitmaalamadhyavartino bhagavato nryaasya yajana tad evedam ity abhipryea strakrair asya grahayajasya prdhnyam uktam. tathnte "anyath mahattaro doo bhavat"ty apy uktam. [75.9] bodhyana ca: "athto grahtithyabalikarmopahrn vykhysyma" [savithoma] [75.10] araddhadhnam aucim ajapa tyaktamagalam / [75.11] grah nayanti suvyakta purua yamasdanam // [75.12] grahm ugracen nakatrapathacrim / [75.13] upahrn pravakymi ntyarthan tu yathvidhi //" [vivrdhanasya rautatvam] [75.14-16] msi msy tv tau candragrahe sryagrahe viuve 'yane ubhubhe janmanakatre tadgrahm tithya savatsard api prayujna sarvn kmn avpnoti" iti grahantikla nirpya. [75.17] "grah gvo narendr ca brhma ca vieata / [75.18] pjit pjayanty ena nirdahanty avamnit //" [75.19] ity akarae pratyavyam api daritavn. [75.20-22] tasmd eva strakrai sryacandrau vin lokapravtty asambhavt sryapradhnatvc ca grah sarvakarmam dau grahapuraskram uktv tatra pacgnikuavidhnam upadiya pradhne sabhye viurpasya savitu homa "sabhye savitur" iti pratipdita. [75.23-24] evam - "nryaa para brahma" - "brahmaiva bhtn jyeh tena ko 'rhati spardhitum" - "agnir vai devnm avamo viu parama tadantarea sarv any devat" [rutimlakatve prmytiaya] [76.1] itydi rutyanusrea "tasmd ghe parama viu pratihpya syaprtarhomnte 'rcayati" [76.2-3] iti nryaaparatvena strntarev anuktam rdhanavidhim uktv tatra "sa v ea purua pacadh pactm" itydi rutyanusrea pacamrtividhnam apy uktam. [76.4-5] ghrdiu rautavad eveti pratyakasiddham iti prvam evoktam. evam anyatrpi draavyam. [76.6-7] rutimrgnusritve ko viea iti cet - ucyate. rutimlatve hi prmytiayasambhava. yathha [76.8] manu: "veda smti sadcra svasya ca priyam tmana / [76.9] etac catuaya prhu skd dharmasya lakaam // [ManuDh 2.12] [76.10] sarva tu samavekyaitad akhila jnacaku / [76.11] rutiprmyato vidvn svadharme nivieta vai //" [ManuDh 2.8] [76.12] rbhrate: "vedapraihito dharmo hy adharmas tadviparyaya / [76.13] vedo nryaas skt svayambhr iti uruma //" [MBh ] [76.14] pracet: "amsy bahistr ye cnye vedabarjita / [76.15] yattadbryur na tatkuryd vedd dharmo vidhyate //" [76.16] smtyantare: "dharma jijsamnn prama prathama ruti / [MBh 14 App. 4.2492] [76.17] dvitya dharmastrn tu ttya lokasagraha //" iti [MBh 14 App. 4.2493] [76.18-20] etvat sarvakarmasu rutimrgnusritva rpa ttyo hetur nirpito bhavati. tath ca rutimrgnusritvd asya strasya sarvastrottamatva siddhyati iti nirpitas ttyo hetu. [76.21] iti ttyahetunirpaam. [caturthahetunirpaam] [vaikhnasastrasya samantrakasarvakriypratipdakatvam] [77.1-2] idn tvat vaikhnasastroktadharmnuhnena anantasthiraphalaprpti satkulnatva phalabhyastvam api bhavatti jpayitu "samantrakasarvakriypratipdakatvd" iti caturtho hetu nirpyate. tad yath: [77.4-10] atra stra nitynuhnavidhau "indro 'ham ubhbhym" ity rabhya karapraklandni samantrakatvenoktni. brahmayaje "ta ca satya ce" ty di viea. puyhe samantrakatva spaam. strntarev anuktam aupsangnikudavidhna pratipditam. ghravidhau samantrakatva siddham. antahome tathaiva. nndmukhaprvakopanayandiu rreu saskreu samantrakatva pratyakam. sthlpkdiu "prvavad" ity anena prva vistarea pratipditasyghravidhe prayogasaukaryrtha sakepea pratipdanam. [aparakriyym api samantrakatvam] [77.11-15] aparakriyym apy asti samantrakatvam. tatra kvacit "tm" ity uktvatvt samantrakatva nstti svayam evakya prakrntarea samantrakatva pratyapdayat. tatra tatra kvacit mantrayogyatbhve 'pi vihitaviaye sarvatra samantrakatvam astty avagamyate. strntareu vihitaviayev api samantrakatvnukte te samantrakasarvakriytva nsti. tatra aparakriyym api strntarnapek dyate. [77.16-19] bodhyanena agnimukhdiu paridhiparistaradikepaam tm evoktam. samantrakatvena karmam uktau ko viea iti cet - ucyate. karma mantravattve hi vryavattaratva karmrdhya bhagavatpranadvr anantasthiraphalaprpti satkulnatva ca bhavantti smtipurdiv avagamyate. yath [karmam samantrakatve vryavattaratvam] [77.20-22] chndogye: "yad eva vidyay karoti raddhayopaniad tad eva vryavattara bhavat"ti. tatraiva vykhytam. "mantraprakitni karmi kriyante nmantra kam asti karme"ti. [mantrahnakarmanind] [78.1] tharvae: "gyajussmkhy (?) mantreu karmi kavayo yny apayann iti" [78.2] rayaparvai: "vratopanayanbhy v upavsena v dvija / [78.3] kriymantrai ca sayukto brhmaas syn na saaya //" [MBh 3.81.134] [78.4] tatraiva: "gubhve phala nyna bhavaty aphalam eva v / [78.5] anrambhe tu na phala na guo dyate hy uta //" iti [MBh 3.33.48] [78.6] bhannradye: "amantrato havir yat tu hyate jtavedase / [78.7] aptre dyate yac ca tad ghora bhogasdhanam // [BhannradaP.] [78.8] huta havi cucin datta yatkarma yatktam / [78.9] tatsarva tava bhgrham adhaptaphalaprada //" [BhannradaP] [78.10] iti balicakravartina prati bhagavat vmanenoktam. [78.11] bodhyana: "gobhir avai ca ynai ca ky rjopasevay / [78.12] kulny akulat ynti yni hnni mantrata // [BaudhDhS 1.5.10.28] [78.13] mantratas susamddhni kulny alpadhanny api / [78.14] kulasakhy ca gacchanti karanti ca mahad yaa //" [BaudhDhS 1.5.10.29] [78.15] manur api: "kuvivhai kriylopair vednadhyayanena ca / [78.16] kulny akulat ynti brhmatikramea ca // [ManuDh 3.63] [78.17] ilpena vyavahrea uddhpatyai ca kevalai / [78.18] gobhir avai ca ynai ca ky rjopasevay // [ManuDh 3.64] [78.19] ayjyayjanc caiva nstikyena ca karma / [78.20] kulny akulat ynti yni hnni mantrata // [ManuDh 3.65] [78.21] mantratas tu samddhni kulny alpadhanni ca / [78.22] kulasakhy ca gacchanti karanti ca mahad yaa //" [ManuDh 3.66] [79.1] mantraptan tu yac chrddham" iti somotpattau smaryate. [79.2] rgty ca: "vidhihnam asnna mantrahnam adakiam / [79.3] raddhvirahita yaja tmasa paricakate //" ity uktam. [BhG = MBh 6.39.13] [79.4-5] yathopsana phalam iti ca rutisiddha "yath kratur asmin loke puruo bhavati tatheta pretya bhavat"ti. [79.6-7] ata rreu saskreu samantrakasarvakriypratipdant pratva, pratvd eva sarvastrottamatva csya strasya siddham iti nirpita caturtho hetu. [79.8] iti caturthahetunirpaam. [pacamahetunirpaam; vaikhnasastrasya niekdisaskrapratipdakatvam] [80.1] atha pacamahetunirpaam. [80.2-5] athsya rvaikhnasastrasya sarvottamatve tatstroktadharmnuhtm api sarvotkatve ca itarastriu mukhyatvennupapanna niekdisaskrdimattvam asya strasya mukhyata evopapadyata iti jpayitu niekdisaskrdimatvd iti pacamo hetur nirpyate. yath: [saskreu niekasya prathamatvam] [80.6] "atha niekdisaskrn vykhysyma, tusagamane"ty upakramya [80.7] "pigrahan"ty antena rrasaskr niekasaskraprvakatvena pratipdit. [niekam antarea prajotpattyasabhava] [80.8-11] nanu: jtakopanayanavivhnntarabhvino niekasya katham ditva pratipdyate? tath "brhmao 'sya mukham st" "manas tv eva bhtni prva dako 'sjat tad" itydi rutismtiu niekena vin utpattidaranc ca niekasya kim artham ditva pratipdyate? jtakasyditva rbhrate cvagamyate. [80.12] "jtakarmdibhir yais tu saskrai saskta uci / [80.13] veddhyayanasampanna asu karmasv avasthita // [MB.h 12.182.2] [80.14] auccraratas samyak bhikrth ca gurupriya / [80.15] nityavratas satyapara sa vai brhmaa ucyate //" iti [MBh 12.182.3] [80.16] eva harivae:"kva dr kva ca sasarga kva ca bhvaviparyaya / [80.17] yadiya brahma s manas mnas praj // [HariV 35.42] [80.18] yady asti tapaso vrya yumka vidittman / [80.19] sjadhva mnasn putrn prjpatyena karma //" [HariV 35.43] [80.20] iti nieka vinpi utpatti ryate iti niekasyditva na sabhavati iti cet - [80.21-23] tad asat. "niekavirahe 'pi utpattis sabhavat"ty etan nopapadyate. tapobald yogabalc ca bhagavato nryaasya brahmao mahar v mnasaprajsau aktis sambhavati. nnyem. yath: [81.1] rviupure: "sakalpd darant spart prvem abhavan praj" [ViuP ] [81.2] tapovieair iddhn tadtyantatapasvinm //" [ViuP 1.15.79] [81.3] "yuge yuge bhavanty ete dakdy munisattam / [81.4] puna caiva niruddhyante vidvs tatra na muhyati // [ViuP 1.15.83] [81.5] knihya ryaihyam apy e prva nsti dvijottama // [ViuP 1.15.84ab] [81.6] tapa eva garyo 'bht prabhva caiva kraam //" iti [ViuP ] [niekenaiva rudrasypi utpatti] [81.7] rudrotpattir api niekeneti ryate. atapathe: "abhd v ida sarva pratih" [81.8-10] ity rabhya "bhtn ca prajpatis savatsarydikata bhtn grahapatir sd u patn"ty dikam uktv "bhtn pati savatsara uasi reto 'sicat savatsare kumro 'jyata tasya rudrasya nma karot"ty di. [niekakriyprakra] [81.11-13] niekakriyprakro 'pi ryate hi. "nagna ktvorum upapravartayati yad hi nagna rur bhavaty atha mithunbhavato 'tha retas sicyate 'tha praj prajyante" iti, "retasa eva siktasya bahuo rpi vikaroti sa vai prajyate va vo bhyn bhavat"ti, [81.14-18] "reto mtra vijahti yoni praviad indriya garbho jaryu vta ulba jahti janman" iti. muopaniadi - "pumn retas sicati yoity bahvya prajs sjamns sarp" iti. chndogye - "yo v va gautamgnir" ity rabhya "tasya upastha eva samid. yad anta karoti te 'rci. abhinand visphuligs. tasminn agnau dev reto juhvati. tasy huter garbhas sambhavat"ti ca. [sikld rabhya niekd evotpatti] [81.19] rviupure: "prajs sjeti vydia prva dakas svayambhuv / [81.20] yath sasarja bhtni tath ruu mahmate // [ViuP 1.15.86] [81.21] manas tv eva bhtni prva dako 'sjat tad / [81.22] devn s tu gandharvn asurn pannags tath // [ViuP 1.15.87] [81.23] yad 'sya sjamnasya na vyavardhanta t praj / [81.24] tatas sacintya bahua siheto prajpati // [ViuP 1.15.88] [82.1] maithunenaiva dharmea siskur vividh praj / [82.2] tata prabhti maitreya praj maithunasambhav //" [ViuP 1.15.79ab?] [82.3] bhrate: "na cai maithuno dharmo babhva bharatarabha / [82.4] sakalpd eva caite garbhas samupapadyate // [MBh 12.200.35] [82.5] tatra tretyuge kle sasparj jyate praj / [82.6] na hy abhn maithuno dharmas tem api nardhipa // [MB.h 12.200.36] [82.7] dvpare maithuno dharma prajnm abhavan npa / [82.8] tath kaliyuge kle dvandvam pedire jan //" iti [MBh 12.200.37] [82.9-10] eva rutismtiu sikld rabhya niekd evotpar iti ravat niekena vin utpdanasmarthybhvc ca niekdimatvd ity uktam. [niekaabdrthaniraya] [82.11-13] atrpastamby evam hu. "nieko nma garbhdhnam eva, niekagarbhdhnayo paryyatvt garbhdhntirekea niekaabdasyrthntarsambhavc ca. garbhdhnaabdasyrthe vicryame 'garbho 'sminn dhyate' iti vyutpatty 'indriya vai garbha' [82.14-15] iti rutyanusrea retassecanam eva garbhdhnam ity avagate niekditvam asmkam apy ast"ti. [82.16-19] atra baudhyanya pratyavatihante. "yad ukta 'nieko nma garbhdhnam niekagarbhdhnayo paryyatvd' iti - tadasat. niekagarbhdhnayo pthaktvena pratipdant paryyatva na ghaate. yath - 'caturthy snty niym alaktya ayane 'bhimantrayate 'viur yonim' ity upakramya 'athainm upaiti' - 'tv pann ...' iti. [82.20-23] eva nieka ukta. 'atha garbhdhnavidhi vykhysyma. prvapake puye nakatre brhman annena pariviya puyha vcayitv atha devayajanaprabhtygnimukht ktv pakvj juhoti - pravedhase kavaye medhyye'ti. iti garbhdhnam uktam. eva niekagarbhdhnayo pthaktvena krtant nieka eva garbhdhnam iti vaktum ayuktam. [82.24-25] kica pastambastre niekaprvakatvennuktatvt catvriat saskraparigaane aghtatvc ca te niekdys saskr na bhavantti." [83.1-6] atra pastamby cu. "yady asmka niekdy saskr na bhavantty ucyate tarhi yumkam api tathaiva, bhavat stre 'pi >yato etad dhuta prahuta huta lagavo baliharaa pratyavarohaam aak prvaahoma itcaturyy sntyom< itydin pthaktvena vidhyamnasya garbhdhnasya lakaapratipdanbhvt viiya klanirpabhvc ca. [vaikhnasnm eva niekdisaskravattvam] [83.7] (vaikhnase stre eva niekditvena uktatvc ca vaikhnasnm niekditvam), [83.8] vayo ubhayor api niekdys saskr na bhavanti iti. ayam eva siddhnta. [itare garbhadhndisaskravattvam] [83.9] tath ca: "niekdy mannts te vai mantrata kriy / [YjavalkyaDh 1.10cd] [83.10] garbhdhnam tau pusasavana spandnt pur //" [YjavalkyaDh 1.11ab] [83.11-14] iti yjavalkyoktau tem iti abdena "mukhye sambhavaty amukhyakalpanyogd" iti nyyena mukhyatvena rvaikhnasastre eva niekditvasya vidyamnatvt vaikhnas eva parmyante iti - tem eva niekditvam, itare niekditva na sambhavati. api tu garbhdhnditvam eva. ayam eva yjavalkybhiprya. [83.15-20] athocyete. garbhdhnalakaam anukta viiya kla cnukta iti yad uktam tatrocyate - sarve kraabhtena paramcryea vikhanas prate rvaikhnasastre "atha ghtagarbhligni arropa sakthisdana dveo bhartur arucir hre llprakopa kharat vca sphuraa yoner iti garbhasya daivnubandha jtv pryamapake puye punnmni ubhe nakatre" itydin garbhdhnalakaaklayor api vaikhnasastre pratipditvt: [83.21] "vede vaikhnase stre yo dharma parikrtita / [83.22] sarvai sa dharmo 'nuheyo ntra kry vicra //" [83.23] iti bhguoktatvt "anuktam anyato grhyam" iti nyyt vikhanasa cryatvena [83.24-25] bhratdiu pratipditavyc ca "anukteu vaikhnasoktaprakrea asmbhir api kartu yuktam" iti. etad eva yuktataram. Tathhi: [niekagarbhdhnayor aparyyatvam] [84.1-10] pastambdnm cryea bodhyanena svaiyn prati "athtra pkayajn pryacittir" ity rabhya "vyhtn prayoge ayathkta yathkta bhavatty cry bruvate. tatrpy udharanti" iti, "caturthprabhty oam uttarm uttarm upaiti. prajnireyasam tugamanam ity cry. sarvy upagamanni mantravanti bhavantti bodhyana. yac cdau yac cartv iti lkir" iti - "athsytithayo bhavanti guros samnavttir vaikhnasa sntako rj v dharmayukta. tem abhyutthysana pdyam arhaam arghya v prajujta" iti - "ekam agnihotra syam upakrama prtar apavargam cry bruvate tatrodharanti" iti, "vaikhnasn na druhyet" itydi streu "cry bruvate" iti nirdia crya vaikhnasa eveti vaktu yuktam - manvdn rrasaskravakttvbhvt, bodhyanena pratipditasya vaikhnasastre vidyamnatvt, [84.11] "guro samnavttir vaikhnasa" iti bodhyanenaivoktatvt, "vikhanascrye"ti. [84.12-13] bhrate pratipditvc ca. tath ca sarve kraabhtena vikhanas pratatvt tatstroktaprakrea sarvai kartu yuktam eva. kica araydiptralakaam api tatraiva pratipditam. [84.14] anye 'py hu. "asmkam api niekditva samnam" iti. tad apy asat. [84.15] garbhdhnaabdasyrthe vicryame "yoni praviad indriya garbho jaryu vta" iti [84.16-20] pramena garbhagole praviasya retasa eva garbhaabdavcyatvam avagamyate. na tv itarasya kevala retasa. tath - "sicatu prajpatir dht garbha dadhtu" iti niekakriynantarabhvitvt garbhdhnasya, niekasya tu pratyrtava kartu vyogyatsambhavt adhtaretasa srvadoaprasagt rutismtivirodht pratyakavirodh ca nieka eva garbhdhnam iti vaktum ayuktam. [niekaprathamakasaskravat raihyam] [84.21] atha niekditve ko viea iti cet - ucyate. niekdikriyvatm eva [84.22] rotriyatva dharmastrdhikritva brahmaarritva ca bodhyandibhir uktam. yath: [84.23] "nieke garbhasaskre jtakarmakriysu ca / [84.24] vidhivat saskt mantrai cr vratasampant // [84.25] rotriy iti vijey khpr ca ye dvij / [84.26] vidhivat ghyate pim tau cravrats tu te // [85.1] mantravatsamprayogena brhmay garbham dadhu / [85.2] niekdy mannt satkriy brhmarit //" iti [85.3] yjavalkya: "niekdy mannt te vai mantrata kriy / [YjavalkyaDh 1.10cd] [85.4] garbhdhnam tau pusassavana spandant pur //" iti [YjavalkyaDh 1.11ab] [85.5] manu: "niekdimannt mantrair yasyodit kriy / [85.6] tasya stre 'dhikro 'smin jeyo nnyasya kasyacit //" iti [ManuDh 2.16] [85.7-8] atra manuvkye "yasya - tasya - kasyacit" itydi abdn vaiyarthyaprasagt "sarve niekditva samnam" iti vaktum ayuktam. [85.9] vamedhike bhagavn: "vaidikai karmabhi puyai niekdir dvijanmanm / [85.10] krya arrasaskra pvana pretya ceha ca // [MB.h 14, App. 4.2513] [85.11] grbhair homair jtakarmanmacaulopanyanai / [MBh 14, App. 4.2514] [85.12] svdhyyai ca tapobhi ca vivhasntakavratai // [MBh 14, App. 4.2515] [85.13] mahyajai ca yajai ca brhmya kriyate tanu /" iti [MBh 14, App. 4.2516] [85.14] evam anyatrpi draavyam. [85.15] bodhyanena "yato etad dhutam" itydin strdau vivhaprvakatvenoktam. [85.16-21] pastambena "atha karmy crdyni ghyante" ity rabhya "upanayana vykhysyma" iti. bhradvjasatyhbhym valyanena ca "uktni vaitnikn"ty rabhya vaivadevaprvakatvena. drhyyaena "athto ghyakarmi, udagayanaprvapaka" ity rabhya crditvena. ktyyana ca "athto ghyasthlpkn karme"ty rabhya pratipditavn. "atha niekdisaskrn vykhysyma" ity rabhya niekaprvakatvena bhagavat vikhanasaiva pratipditam. [85.22-24] eva ca niekaprvakatvenoktatvd asya sarvastrottamatva etatstroktadharmnuhnenaiva tatstri sarvotkatva copapadyate iti rutismtipurdimukhena pratipditam iti nirpita pacamo hetu. [85.25] iti pacamahetunirpaam [ahahetunirpaam] [vaikhnasastrasydaasaskrapratipdakatvam] [86.1] atha ahahetunirpaam [86.2-4] athedn rvaikhnasastroktadharmnuhtm eva sarvebhya rehamatva strntarev anukta rutisiddhdaasaskravatva kriybhulya ca sambhavatti jpayitu "adaasaskrapratipdakatvd" iti aho hetur nirpyate. tath hi: [86.5-8] "atha niekdisaskrn vykhysyma tusagamana-garbdhna-pusavana-smanta-viubali-jtakarmotthna-nmakarannaprana-pravsgamana-piavardhana-caulopanayana-pryaa-vratabandhavisargopkarma-samvartana-pigrahanty adaa-saskr rr" iti adaasaskr stre pratipdit. ete ca ["adaoktam avara yeu karme" ti rutyarthavicra] [86.9-10] rutisiddh. yath muopaniadi - "plav hy ete adh yajarp adaoktam avara yeu karma. etac chreyo ye 'bhinandanti mh jarmtyu te punar evpi yanti" iti. [86.11] atra kecid evam cu: "yajasya rtvija oaa sadasyassaptadaa yajamno 'daa" [86.12-14] iti rutyanusrea "adaoktam avara yeu karme"ty atra yajamndaya eva vivakit iti. tad asat. "adaoktam avara karmayeu" ity uktatvt. tvigyajamndayo hi ygakartra na tu karma. "yeu" ity asya padasya yeu strev ity artha. [86.15-18] 'avara karma' jtakdaya, smrtakarmatvt. tmaguarahit ygadaya jtakarmdaya ca. 'adh plav' sasrottrak na bhavanti. tath ca atra adhaplavatvena nindit saskr ygdaya ca tmaguarahit eva vivakit. tat sahitn te mokasdhakatvam. yath: [tmaguarahitn saskr bandhakatvam] [86.19-21] gautamadharme: "yasya tu khalu catvriatsaskr na cvtmagu na sa brahmaas syujya slokya ca gacchati. yasya khalu catvriatsaskrm ekadeo py av tma atha sa brahmaas syujya slokya ca gacchati gacchat"ti. [anm tmagun lakani] [86.22-23] 'av tmagu': "day samastabhteu kntir anasy aucam anyso magalyam akrpayam asphe" ti. tallakani tu: [tatra daylakaa] [86.24] "abandhau bandhuvarge v mitre dveari v tath / [86.25] panne rakaa yat tu dayai parikrtit // [tatra kamlakaam] [87.1] bhye v 'bhyantare vpi dukha utpdite parai / [87.2] na prakupyati no hanti s kam parikrtit // [tatra anasylakaam] [87.3] sagun gui no hanti (?) stauti mandagun api / [87.4] nnyadoeu ramate s 'nasy prakrtit // [tatra aucalakaam] [87.5] abhakyaparihra ca sasarga cpy aninditai / [87.6] svadharme ca vyavasthna aucam etad udhtam // [tatra anysalakaam] [87.7] arra pyate yena suubhenpi karma / [87.8] atyanta tannakartavyam anysas sa ucyate // [tatra magalyalakaam] [87.9] praastcaraa nityam apraastavisarjanam / [87.10] etad dhi magala proktam ibhis tattvadaribhi // [tatra akrpayalakaam] [87.11] stokd api pradtavyam adnenntartman / [87.12] ahanyahani yatkicid akrpaya tad ucyate // [tatra asphlakaam] [87.13] yathotpanneu santoa kartavyas svgatair dhanai / [87.14] parrthn nbhibheta s 'sph parikrtit //" iti [87.15] prasagd idam uktam. praktam anusarma. [sttvikarjasatmasapurni] [87.16-17] atha adaasmtyuktni adaapurektnti v muakarutyartho 'stu iti cet. tad apy asat. smtipurdiu adaakarmeti viiynuktatvt. [87.18-20] atra "adaoktam avara karma yev" iti smnyenoktatvt tatroktn yogdnm apy apavargaprpakatvbhvt punar api jarmtyuprpakatvc ca na smtipurektnti vaktu yukta ki ca [87.21] pdmapure: "vaiava nradya ca tath bhgavata ubha / [87.22] grua ca tath pdma vrha ubhadarane // [Padma.P uttarabhga 236.19] [stvikapuraraihyam] [88.1] sttvikni purni vijeyni ca a pthak / [88.2] brahma brahmakaivarta mrkaeya tathaiva ca // [Padma.P uttarabhga 236.20] [88.3] bhaviyad vmana brhma rjasni ca avidh / [PadmaP uttarabhga 236.21ab] [88.4] mtsya kaurma tath laiga aiva sknda tathaiva ca / [88.5] gneya ca a etni tmasni nibodha me //" iti [PadmaP uttarabhga 236.18] [88.6] mtsye: "sakrs tmas caiva rjass sttviks tath / [88.7] kalp caturvidh prokt brahmao divas ca te / [88.8] yasmin kalpe tu yatprokta pura brahma pur // [MatsyaP] [88.9] tasya tasya tu mhtmya tena rpea vartate / [88.10] sakreu sarasvaty pit ca nigadyate // [MatsyaP] [88.11] agne ivasya mhtmya tmaseu prakrtyate / [88.12] rjaseu tu mhtmyam adhika brahmao vidu // [MatsyaP] [88.13] sttvikev atha kalpeu mhtmyam adhika hare / [88.14] tev eva yogasasiddh gamiyanti par gati //" iti [MatsyaP] [88.15] pdme: "vsiha caiva hrta vysa prara tath // [PadmaP uttarabhga 236.23cd] [88.16] bhradvja kyapya smtiakantu sttvikam / [88.17] mnava yajavalkya ca treya dkyam eva ca // [PadmaP uttarabhga 236.24] [88.18] ktyyana vaiava ca smtiakantu rjasam / [88.19] gautama brhaspatya ca svarta ca yamasmti // [PadmaP uttarabhga 236.25] [88.20] mbham auanasa caiva smtiakantu tmasam //" iti [PadmaP uttarabhga 236.26ab] [88.21] tath: "sttvik mokad jey rjas svargad smt / [PadmaP uttarabhga 236.21cd] [88.22] tathaiva tmas devi nirayaprptihetava //" [PadmaP uttarabhga 236.22ab] [88.23-24] itydi vacanasiddhastvikapureu pratipditn bhagavadrdhandn mokahetutvasmarat, smanyena adaapuroktakarma jraplavasdya vaktu na akyam. [vaikhnase kriybhulyam] [89.1-2] anyath svargamokaniraym ekarpatvgkrptt. ata rmadvaikhnasastroktdaasaskr evety avagantavyam. bodhyanastre saskrasakhy na kt. [89.3-5] pastambdinpi pacamahyajn nityahomasya ca pkayajatvengkrt ete oasaskr iti vivicynuktatvt aparasaskrapratipdanbhvc ca na tatrokt ghtu aky. [89.6-8] rvaikhnase tu kriybhulyam apy asti. tath hi. adaasaskr pkayaj ca pthaktvenopapadit. varavardhandystu vie. pacamahyajasahit dvviadyaj - pacamahyajnm ekatvam. apara cdaavyatirikta iti. [89.9] kriybhulyena kim dhikyam iti cet - ucyate. muopaniadi - [89.10] "kriyvn ea brahmavid variha" iti "kriyvanta rotriy brahmaih svaya juhvata [89.11] ekari raddhayanta. tem evait brahmavidy vadeta" iti ca ryate. [89.12-15] bodhyana: "tasmd ya kacana kriyvn satm anumatcras sa rotriyas sa eva vijeyas sa eva vijeya" iti. kica - karmabhyastvt phalabhyastva ca "yathopsana phalam" iti nyyt siddhyati. ata: adaasaskrpratipdakatvd asya strasya reatva etas stri sarvotkatva copapadyata iti nirpita aho hetu. [89.16] iti ahahetunirpaam. [saptamahetunirpaam] [90.1-3] atha rvaikhnasastrasya itarastrpekbhvt svtantryam astti jpayitu sgakriykalpavattvd iti saptamo hetur nirpyate. tath hi: atrastre adaasaskr rr prasiddhs sg eva pratipdit. [90.4-8] nanu - akurrpaaatbhiekgnidvayasasargaputraparigrahabrahmamedhavotsarjandipratipdanbhavt sgakriykalpavattva nstti cet - tad asat. iya ak rvaikhnasastrasvarpnabhijatvakt. ida stram ekdaaprantmakam. atra na pratipditnti ukti, atiriktatvena ghyapariiasadbhvjnt. ghyapariiasadbhva katham avagamyate iti cet - ucyate. [90.9] "athkurrpaavidhi vykhysyma" ity rabhya khaadvayenkurrpaam uktam. [90.10-11] "sya sthaile sahasra piena somarpi karot"ty atra vieea sthaildipratipdanam. [90.12] "atbhieka prvhe puyha dvijabhojanam //" ity rabhya [GhyapariiaS] [90.13] "sya gomayasalipte sthaile prg anunnate / [90.14] prcrekh dvipacat sakhyay tatra salikhet // [GhyapariiaS.] [90.15] udc ca tath rekh dvatriatsakhyay likhet //" [GhyapariiaS] [90.16] itydin atbhiekaprayoga ca ukta. [90.17] tath "dhautavastradhriau sytm" ity rabhya [GhyapariiaS] [90.18] "dpdyalakte gehe vrhn strya tatra vai / [90.19] carmbhve kaa vpi tad rdhve vastram stared //" iti [GhyapariiaS] [90.20] "eahome 'ntahomnte snau tatra carmai / [90.21] visjmi vrata ceti tadvrata carma santyajet //" [GhyapariiaS] [90.22] itydin agnidvayasasargaprakra ca pratipdita. [91.1] putraparigrahaprakra ca [91.2] "tygavikrayadneu proktev api tatas smtau / [91.3] eka na dadyn no ghyt na str bhartrananujay //" itydin [GhyapariiaS] [91.4] brahmamedhavidhis tu [91.5] "saskro brahmanihn sadcravatm api / [91.6] brahmamedho 'tiphalado na sarve dvijanmanm //" itydin [GhyapariiaS] [91.7] votsargavidhis tu [91.8] "votsargavidhi vakye yena pretatvamocanam / [91.9] sntvtha vstuhomnte pretatvasya vimuktaye //" itydibhi [GhyapariiaS] [91.10] eva atrnuktni sarvi ghyapariie proktni iti veditavyam. [91.11-15] bodhyandibhir apy ete sg eva pratipdit iti cet - na. "sati kuye cikrakarme" ti nyyena pradhnakarmi pratipditni cet agavicra kartavya. sandhyopsane arghyapradndikam anuktam. vnaprasthramasvkaradikam api na pratipditam. vnaprasthramasvkarasvkararayharaaptralakadiu vaikhnasastrpek asty eva. devatpratihdikam ukta lakaam anuktam. [91.16-18] pastambdibhi sandhyopsankurapratisaradevatrdhanayajopavtadhradikam apy anuktam. pastambdnm anyonypek prasiddh. anyonypek nma asvtantryam agahnavat. [91.19] manu: "yad yat paravaa karma tat tad yatnena varjayet // [ManuDh 4.159cd] [91.20] sarva paravaa dukha sarvam tmavaa sukham / [91.21] etad vidyt samsena lakaa sukhadukhayo //" [ManuDh 4.160] [91.22-23] anena anantasthiraphalaprptir darit. ata strntaranairapekyt sarvastrottamatva svtantrya ca ghaata iti nirpitas saptamo hetu. [91.24] iti saptamahetunirpaam [atha aamahetunirpaam] [vaikhnasastrasya akhilaiaparightatvam] [92.1-3] idn tvat rutismtipurdibhi sarvottaratvenvagatasya rvaikhnasastrasya akhilaiaparightatvam astti darayitu manvdyai svktatvd iti aamo hetu nirpyate. tath hi [92.5] manu: "ata para pravakymi dharma vaikhnasramam //" ity rabhya [92.6] "pupamlaphalair vpi kevalair vartayet sad / [92.7] klapakvai svaya rair vaikhnasamate sthita //" iti [ManuDh 6.21] [92.8] vysa: "mlair eke phalair eke pupair eke dhavrat / [MBh 12.236.13cd] [92.9] vartayanti yathnyya vaikhnasamate sthit //" iti [MBh 12.236.14ab] [92.10] gautama: rmaakengnim dhygrmyabhoj" iti [92.11] yama: rmaakena vidhnena sya prtar upaspet. iti [92.12-13] akhalikhitau: rmaakengnim dhya kle kuruvinda - veu - ymkanvrdibhir vartayet. iti. [92.14-16] hrta: vnaprastho grmy oadh parivarjayet. tretgnn sthne rmaaka vgnim dhya valkalaacarmakuamujavidalaka v vasno vaikhnasaproktena vidhin vnaprastho vikhan bhavati. anujyiko 'nuprasthyika" ceti [92.17] vasiha: rmaakengnim dhyhitgnir vkamlika. iti [VsihaDh 9.10] [92.18] bodhyana: "vnaprastho vaikhnasastrasamudcra" [BaudhDhS 12.6.11.14] [92.19-21] pastamba: "ekgnir aniketa syd" iti. asya dharmakarpard "grhapatydn tretgnn sthne yasyaiko 'gni aupsana eva - vaikhnasastre datvt, pigrahaanimitvadvdaupsanasya. [92.22-23] jaiminyastre saumikacturmsyaprakrae. "bhradvjaprva yath vaikhnasaprva paca" meti (?) [akhilaiaparigrahasya prmytiayahetutvam] [93.1-2] atrobhayatra trivykhynam - oaartvij madhye bhradvjastria prastotra vaikhnasastria pratihartra varayet" iti. [93.3] kapijalasahitym: [93.4] "yjandhypanayuta iynugrahakraka / [93.5] crya iti vijeyo mantratantraparyaa // [KapijalaS] [93.6] rame v vane v 'pi putradrasamhita / [93.7] akaraparo nitya sa vaikhnasa ucyate // [KapijalaS] [93.8] grmyadharmi sarvi varjayed vanavsaka / [93.9] valkaljinasavta sa maunty abhidhyate //" iti [KapijalaS] [93.10] pdme dvdakaraprakre [93.11] "..... putradrasamanvita / [93.12] vane v pattane vpi japed vaikhnasa uci // [93.13] viyukta putradrdyai svayam eva vane sthita //" [PadmaP ] [93.14] anyair api evam evoktam. [93.15-16] akhilaiaparigrahe ko viea iti cet - akhilaiaparigraht prmytiayo 'stty avagamyate. [93.17] vamedhike: "dharma jijsamnn prama prathama ruti / [MBh 14, App. 4.2492] [93.18] dvitya dharmastra hi ttya lokasagraha //" iti [MBh 14, App. 4.2493] [93.19] manu: "vidvadbhis sevita samyak nityam adveargibhi / [93.20] hdayenbhyanujto yo dharmas ta nibodhata //" iti [ManuDh 2.1] [93.21] yjavalkya: "catvro vedadharmaj parat traividyam eva v / [93.22] s brte 'ya sa dharma syd eko vdhytmavittama // [YjavalkyaDh 1.9] [93.23] ved prama smtaya prama dharmrthayukta vacana prama / [93.24] yasya prama na bhavet prama kas tasya kuryd vacana prama // [94.1] na yasya ved na ca dharmastra [94.2] na vddhavkya ca bhavet pramam / [94.3] so 'dharmakd duahato durtm [94.4] svtmpi tasyaiva bhavet pramam (?) //" [YjavalkyaDh ] [smter vedamlatve tredh nirvha] [94.5-9] smter api vedamlatve tredh nirvha kta. nitynumeyarutimlatvam prbhkar. "tem utsann ph prayogd anumyanta" ity utsannakhmlatvam pastambdy. tat prbhkardhibhi dita bhyakrnabhimata ca. prbhkarapake 'pi nitynumeyarutimlatve akarao v nuprvvieaviiatvena v. akaraa iti yady ucyate tarhi kaatapaydnm api nitynumeyarutimlatvt smtitva syt. [94.10-15] nuprvvieaviiatveneti cet nitynumeyatva bhajyet iti. utsannakhmlatvam iti pake khsu tatratatrotsann v utaik kh utsann v. tatratatreti cet na - padakramdirpedhyamnatvd utsannakhmlatva na ghaate. ekaivotsanneti cet - na. vior avatrasya tapoyogabalopetasya sarvavedaskt kravato vysasya ajtsabhavena ekasypi iyasya tad adhypanasmarthyasambhavt tath vaktum ayuktatvd iti. ato viprakrakhmlatva vaktavyam. tathoktam. [94.16] "durbodh vaidik abd prakratvc ca ye khil / [94.17] tadjais ta eva sarth smtitantre pratihit //" iti [94.18-20] ata rutismtipurdibhi prmatvenvagatasya rvaikhnasastrasya akhilaiaparigraht prmytiayo 'stti "manvdyais svktatvd" iti nirpito 'amo hetu. [94.21] ity aamahetunirpaam [navamahetunirpaam] [vaikhnasastri nryaaikaparatvam] [95.1-3] athednm pastabdistrntaranihn strakrd rabhya avicchinnatvena paramparay ekntitva nstti jpayitu vaikhnasastrim eva tat sambhavatti darayitu. [95.4] "pratyaka anumna ca stra ca vividhgamam / [95.5] traya suvidita jeya dharmasiddhim abhpsat //" [ManuDh 12.105] [95.6-7] iti manusmaranusrea pratyakdibhir avagamayitu ca akhilajagadekakraabhtarmannryaaikaparatvd iti navamo hetur nirpyate. [95.8] asya strasya nryaaikaparatve: [tatra avidhattparyaligni] [95.9] "upakramopasahrv abhyso 'prvat phalam / [95.10] arthavdopapatt ca liga ttparyaniraye //" [nryaasyaiva parabrahmaabdavcyatvam] [95.11-17] ity uktni avidhni ttparyaligni santi. tath hi dyaprane prathamakhe "nryaaparyaa" ity uktam. eva "saddhytmarato dhynayog nryaapara brahma payan dhraa dhrayed akara para brahmpnoti - "nryaapara brahmeti ruti" ity upasahre sannysavidhau pratipditam. sandhyopsandi - puyhghrntahoma - nndmukhopanayana - pigrahaaparyanteu antakarmai ca ato devdivaiav mantr viniyukt. eva ghraprakarae "aro 'gre 'gnau juhuyd" iti strea idhmdhna taittiryabrhmaavkynusrea parabrahmgnau vihitam. [brahmarudrdn yajabhktva bhagavatprasdalabdham] [95.18-96.5] parabrahmaabdbhidheya ca bhagavn nryaa eveti vednteu nirtam. tathhi: "sad eva somyedamagra st, ekam evdvityam" itydibhi pratipannasya abhinnanimittopdnakraasya "yato v imni bhtni jyante - tadbrahme"tydin jagatkraatva brahmaabdavcyatva ca pratipdyate. tasya "satya jnam ananta brahme" tydin odhakavkyena svarpa nirpyate. satyatvdiviiasya tasya "nando brahma" iti niratiaynandarpatva pratipdyate. etdabrahmarpa vastu "nryaapara brahma" "tattva nryaa para" "eko ha vai nryaa st" "apahatappm divyo deva eko nryaa" itydi vkyai rmannryaa eveti niyamyate. eva ca "adhyhante" iti taittiryavkyaeasthabrahmaabdo 'pi nryaapara eveti praktastroktedhmdhnam api nryaaparam eva. [96.6-9] evam dhne - "dhyyan nryaam upoya" iti, agnihotre - bhmna viu dhyyet" iti, darapramse - "udita ditye dhyyan nryaa 'vior nu kam' iti japitv" iti, some ca - "nryaaparyaas tm ste" iti ca sarvatrpi abhysena nryaaparatvenoktatvt ida stra nryaaparam eva. [96.10-14] nanu - atra stre pravsgamane vayujy ca "pradakiam arcana pramo guhasya" - "bhava devam vhya" ity uktatvt sarvatra nryaaparatvam asyeti katha vaktu akyate iti cet - ucyate. "agny any devat" iti agabhtn brahmarudrdnm api yajabhktva bhagavatprasdalabdham iti bhratdinvagamyate - tathhi [96.15] "tatas te surs sarve brahm te ca maharaya // [MBh 12.327.48cd] [96.16] vedadena vidhin vaiava kratum rabhan / [96.17] tasmin satre tath brahm svaya bhgam akalpayat / [96.18] dev mahraya caiva sarve bhgn akalpayan // [MBh 12.327.49] [96.19] te krtayugadharmo bhg paramasaskt / [96.20] prpur dityavara ta purua tamasa param // [MBh 12.327.50] [96.21] rbhagavn: yena ya kalpito bhga sa tath samupgata / [96.22] prto 'ha pradimy adya phalam vttilakaam // [MB.h 12.327.52] [96.23] yajye cpi yakyanti sarvalokeu vai sur / [96.24] kalpayiyanti vo bhgs te nar vedakalpitn // [MBh 12.327.54] [rudrdn nryagatay pjrhatvam] [97.1] yo me yath kalpitavn bhgam asmin mahkratau / [97.2] sa mahyajabhgrho vedastre may kta //" iti [MBh 12.327.55] [97.3] rbhgavate: "aha bhavo dakabhgupradhn prajeabhteasureamukhy / [97.4] sarve vaya yanniyama prapann mrdhnrpita lokadhura vahma //" [97.5] eva ca bhavdnm api nryagatvena pjrhatvvagamt. [97.6] "agabhvena devnm arcana na niiddhyate / [97.7] svatantrabuddhy kurvan hi brhmao naraka vrajet // [97.8] brahmam indram agni v harer varaa vin / [97.9] yas tu sampjayed vipra sa pa bhaved dhruvam //" [97.10] itydin agabhvena tem arcana kurvato dobhvasmarac ca stre tathokti. [97.11] tath: "anyatra tv samropya yady ups vidhyate / [97.12] s vtti pracyut prokt tava tattva tathaiva ca // [KJ.K ] [97.13] tvayi sarva samropya yady ups vidhyate / [97.14] s vtti sakal jey tava tattva tavaiva hi //" [KJK ] [97.15-18] iti jnake kayapenopsanasvarpabhedapradarant "vior nityrc sarvadevrc bhavat"ti mukhyatvena strea pratipditatvt pracyutiphalapradatvbhvc ca tem agabhvena pjana yujyate. pastambdistreu sarvasaskr sadvrakatvena pratipdant nryaaikaparatvena sakd api smarabhavt te na nryaaikaparatvam. [pastambdistr nryaaikaparatvbhva] [97.19-21] nanu bodhyanenpi "athto viupratihkalpa vykhyasymo dvdaym ekday roy v yni cnyni ubhanakatri" ity rabhya "dvdaanmabhi amumai svh amumai svh" itydin homdikam ukt. [97.22] "tvm ekam dya purua purtana [97.23] nryaa vivasja yajmahe / [97.24] tvam eva yajo vihito vighneya [97.25] tvam tmantman pratighva havyam //" [BaudhGeS 2.13.36] [pastambdn nndevatparatvam] [98.1-5] iti nryaaikaparatvena pratipdant katha te nryaaikaparatva nstty ucyata iti cet - satyam. pastambdnm cryenena bodhyanena nryaaikaparatvena pratihdikam anuktam. kintu. "atha rudrapratihvidhi vykhysyma. caturthym aamym rdrym apabharay v yni cnyni ubhanakatri" iti praktya "bhavya devya svhe"tydibhi "bhavasya devasya patnyai svhe"tydibhi ca homdikam uktv [BaudhGeS 2.16.1-2] [98.6] "tvm ekam dya purua purtana [98.7] rudra iva vivasja yajmahe / [98.8] tvam eva yajo vihito vidheyas [98.9] tvam tmantman pratighva havya //" [BaudhGeS 2.16.39] [98.10] iti ivapratih, eva "athto mahdevasyharaha paricaryvidhi vykhysyma" [98.11-15] ity rabhya "mahdevam vhayet - ytu bhagavn mahdeva" iti pthaktvena rudrapj ca pratipdit. tath - anyatra "athto 'rdhamse 'rdhamse 'amy brhma striya chu" ity rabhya "atha pradoe rudra virpka sapanka sasuta sapradam" itydibhi rudrvhanam uktam. eva "dityam ambik viu gaantha mahevaram" iti pacapj ca. ata bodhyanastra nryaaikapara na bhavati. [98.16-18] atha pastambdaya ki nryaaikapara - ata rudrapar hosvit nndevatpar?. nryaaikapar iti cen na. jtikulcrdiv gotraprathamd rabhya: [98.19] "varrasya digambaravratavat sambandhinas saugat / [98.20] mt csya pit ca pupatinau vaieiko deika / [98.21] bhrt tihati skhyayogasamaye crvkaiyas sakh [98.22] mithycrasamhvayas svayam asau viplviko vaidika //" [98.23-99.4] ity uktarty ete aivapupatavaiavdykaria vidyamnatvt pastambdistry api nryaaikapari na bhavanti. bhagavato nryaasya samrdhanavidhipratipdanbhvc ca. nryaaikapara ced pastambdistra tarhi tatstroktadharmnuhtra sarve 'pi nryaaikapar eva syu. na ca tath dyate. pcartrdyuktamrgea vaiavasapdane "svastre vidyamne tu" - "svastrasya paritygt" - "yas svadharma parityajya" "vidharma paradharma ca" - rey svadharmo vigua" - itydi vacanapratipditasvastraparitygaparadharmasvkrakhraatvdido prasajyeran. [99.5-6] "svastraniraye satye saty syur lokaniray" iti svastrasya prmyabuddhi ca tem avarjany. [vaikhnasn avicchedena nryaaparatvam] [99.7-9] vaikhnasn strakrd rabhya avicchinnatvena rmannryaaikaparatvenrdhandika pratyakasiddham. tath ca stram, "ghe devyatane v bhakty bhagavanta nryaam arcayet tad vio parama pada gacchatti vijyate" iti. [99.10-12] itarev pastambdiu pit pitmaha mtula mtmaha putra pautra bhrt sambandhiu kecic chaiv kecid pupat kecic chkt nndevatpar cetyevamkrea dyate. [99.13] "janmntarasahasreu tapojnasamdhibhi / [99.14] nar kappn ke bhakti prajyate //" [99.15-16] iti kecit svaktaprvapuyavien nryaaparatvasambhave 'pi svastrakram rabhya svaparyantam avicchinnatvena tad astti vaktu na akyate. ata - [99.17] "nnkmahatajn nndaivatayjina / [99.18] nar bhagavat aikantye na sthsyanti kalau yuge // [VyuP] [99.19] gamd anumnc ca pratyakd upapattita / [99.20] parkya nipua buddhy raddhtavya vipacit //" [VyuP] [99.21-22] iti vyupurdivacand gamdibhir nipua parkya nirta evrtha vipacidbhi anuheya. [nryaasya pramyam] [99.23-100.10] nanu - ki artha nryaaikaparatvena stra pratam iti cet - ucyate. nryaa akhilajagadekakraatvt parabrahmaparamtmdiabdavcyatvt apavargdiphalapradatvt sambhyadhikarahitatvc ca nryaaikaparatvena pratam. atra - "nryad ru jyate. nryad indro jyate. nryad dvdadity rudr vasavas sarvi ca bhtni. nryad eva samudpadyante. nryat pralyante" itydy "nryaapara brahme"ty rabhya "antarbahi ca tatsarva vypya nryaa sthita" ity dy, "tam eva vidvn amta iha bhavati. nnya panth ayanya vidyate" "utmtatvasyena" itydy, "na tasya krya karaa ca vidyate" "na tatsamacbhyadhika ca dyate" "parsya aktir vividhaiva ryate svbhvik jnabalakriy ca" itydy, "ea sarvabhtntartm divyo deva eko nryaa" itydy, "eko ha vai nryaa st" itydy, "yato v imni bhtni jyante. yena jtni jvanti. yatprayanty abhisavianti. tadvijijsasva. tad brahme"ti "pati vivasytmevaram" itydy ca rutaya pramam. [vetvatarde rudrapramyaparatvbhva] [100.11-23] nanu - vetvatare - "eko hi rudro na dvityya tasthe - ya imn lokn ata anbhi - vivdhiko rudro mahari - hirayagarbha janaymsa prva sa no buddhy ubhay sayunaktu - "umsahya parama mahevara triyambaka nlakaha prantam. jtv munir gacchati bhtayoni samastaski tamasa parastt" itydibhi rudrasypi jagatkraatvdi pratipdyata iti cet - ucyate. ptato rudraparatvenvagamyamne 'pi vicryame nryaaparatvam eva. eka eva rudra ity anupapannam. "sahasri sahasrao ye rudr" itydi rutibhi "ekdaarudr" itydibhi ca anekarudr vidyamnatvvagamt krrasya rudraabdavcyasya "bhattvt bhaatvc ca tadbrahmeti prakrtitam" iti brahmaabdavcyatvsambhavt, "tem asur tisra pura sann" ity rabhya, "idam asiyatti rudram abruvan rudro vai krras so 'syatviti. so 'bravd vara vai aham eva panm adhipatirasv iti tasmd rudra panm adhipatir iti" "rudro v akmayata paumn sym iti - "mt rudr duhit vasnm" iti. paupatitvaycakatvt. "naiva devo na martya. na rj varuo vibhu. ngnirnendro na pavamna. [brahmarudrdn nryaasmybhva] [100.24-101.7] mtkka ca na vidyate - ity rabhya "etad rudrasya dhanu. rudrasyatvena dhanurrtni. ira utpipea. sa pravargyo 'bhavat. tasmd yas sapravargyea yajena yajate. rudrasya sa ira pratidhti. naina rudra ruko bhavati" ity uktatvc ca rudrasya brahmaabdavcyatva na sambhavati. rudra hara paupati nlagrva itikaha bhava arva kapardtydnm ekatvena ruyamnm ekatva na sambhavati. vara mahevara paramamahevara iti paramamahevaraabdaravat. "iva eko dhyeya ivaakara sarvam anyatparityajye" tydin ivaabdavcyd adhikatvena ivataraivatamaabdavcyasya vidyamnatvt. ambhuabdasya vivaambhutvaravat nasya jagadnatvaravat mahdevasya "tamvar parama mahevara ta devatn parama ca daivatam" iti ravac ca rudrdn parabrahmaabdavcyatva na sambhavati. [101.8-12] nanu - vetvatare - umsahayavieita paramamahevaraabdavcyasya rudratvasambhavt parabrahmaabdavcyatva tasya sambhavatti cet - na. paramamahevaraabdasya umsahyam ity atra rudrdiv anupapannatvt. ukrastvavadhrartha. u - m sahya lakmsahya parama mahevaram eva trilocanatvdivieaaviiha lakmnarasiha dhytvetyartha. yadv. devamanuydyapekay paramamahevaratvt, [101.13] "sisthityantakara brahmaviuivtmikm / [101.14] sa saj yti bhagavn eka eva janrdana //" [101.15-18] iti bhagavaccharrabhtatvc ca rudrasya paramamahevaratvam. eva bhta rudra dhytv munir mananalassan bhtayoni sarvakraakraa samstarakaka tamasa parastt gacchati. "dityavara tamasa parastd" itydibhi tamasa pravartina prakte para paramtmna nryaa gacchati - prpnoti ity artha. [101.19] kica - atra: sano deva ubhay smty sayunaktu. ity anena [101.20] "rogya bhskard icchet riyam icched dhtant / [101.21] akart jnam anvicchet mokam icchej janrdant //" [101.22-23] iti jnapradatvt akaropsanam ucyate. ato bhagavat nryaena smya brahmarudrdn nopapadyate. [101.24] bhrate: "ye tu smnyabhvena manyante puruottamam / [101.25] te vai paano jeys sarvakarmabahikt // [MB.h ] [rudrdismyena nryavamantm aniam] [102.1] yas tu nryaa deva smnyenbhimanyate / [102.2] sa yti naraka ghora yvac candrdivkaram // [MB.h ] [102.3] yo mahdvium anyena hnadevena durmati / [102.4] sdhraa sakd brte so 'ntyajo nntyajo 'tyaja //" [MBh ] [102.5] vrhe: "anyadevasama ye tu manyante m nardham / [102.6] calat vrajanty u janmani nava paca ca //" iti [VarhaP] [102.7] rbhgavate: "yas tu nryaa deva samatvenvamanyate / [102.8] sakttenvamnena naraknntivartate // [BhgavataP ] [102.9] asmd anya paratvena cintayno hy acetana / [102.10] sa pati vijeyas sarvakarmabahikta //" iti [BhgavataP ] [102.11] kaurme: "ye 'nya deva paratvena vadanty ajnamohit / [102.12] nryaj jaganntht te vai paina smt // [KrmaP ] [102.13] yas tu nryaa deva brahmarudrdidaivatai / [102.14] samatvenaiva vketa sa pa bhaved dvija //" iti [KrmaP ] [102.15] bhradvja: "auddh brahmarudrdy jv vior vibhtaya / [102.16] tn vai kudayas samyak paratvenpy upsate //" iti [102.17] vrhe: agastya prati rudra: [102.18] "yo yajair ijyate devo yasmt sarvam ida jagat / [102.19] utpanna sarvad yasmin lyate sacarcaram // [VarhaP] [102.20] nryaa paro deva sattvarp janrdana / [102.21] tridhtmna sa bhagavn sasarja paramevara // [VarhaP] [102.22] uddhasattvas svaya jaje rajassattvdika vibhu / [102.23] sasarja nbhikamale brahma kamalsanam // [VarhaP] [102.24] rajas tamas yukta so 'pi m sasje prabhur //" iti [VarhaP] [103.1] nanu: "sarvappahara ceha pact sasrananam / [103.2] suvararaupyatmrdyai lohenpi tathaiva ca // [VarhaP] [103.3] tath raygam aga sunbha ca suvttakam / [103.4] jvlcatukasayukta ktv caiva vidhnata // [VarhaP] [103.5] agnau pratpya vidhivat dhrayed bhaktisayuta //" iti [VarhaP] [103.6] "yajo dna tapo homo bhojana pittarpaam / [103.7] cakralchanahnasya viprasya viphala bhavet // [VarhaP.] [103.8] rddhe dne vrate yaje vivhe copanyane / [103.9] cakrkita vipram eva pjayed apara na tu //" [VarhaP] [103.10-11] itydivacanai cakrdinnakitasya vaiavatvbhvt vaikhnasn katha v vaiavatvam iti cet - ucyate. [cakrdyanakitnm api vaikhnsn vaiavatvam] [103.12-13] "yasya me riyam amit dtu garbha eva kare cakra dhraymi sa cakravart bhavati" iti rute [103.14] "vaikhnasn sarve garbhavaiavajanmanm / [103.15] nryaa svaya garbhe mudr dhrayate nijm //" iti [103.16] "sudaranam abhty uktv dakie tu sudaranam / [103.17] ravipm iti vme tu akha ca bibhyt kare //" [vaikhnasn garbhato vaiavatvam] [103.18] iti bhguoktatvc ca rviubalikarma vaikhnasn garbhavaiavatvdika pratipannam. [103.19] tath: "indriyebhya par hy arth hy arthebhya ca para mana / [103.20] manasas tu par buddhir buddher tm mahn para // [103.21] mahata param avyaktam avyaktt purua para / [103.22] purun na para kicit s kh s par gati //" [garbhagatasya prapadanopapatti] [103.23] iti rute paramaikntitva paramapuruavakaraadvr garbhagatasya prapattir api sambhavati. [103.24] garbhagatasya prapattir api garbhopaniadi ryate. "jnd dhyand akaram okra cintayati." [104.1-2] ity uktv "atha navame msi sarvalakaasampro bhavati. prvajti smarati. ktkta ca karma bhavati. ubhubha ca karma vindati." [104.3] "nnyonisahasri d caiva tato may / [104.4] hr vividh bhukt pt ca vividh stan // [Garbha.U 4.1] [104.5] jtasyaiva mtasyaiva janma caiva puna puna / [104.6] aho dukho dadhau magno na paymi pratikriym //" ityuktv [GarbhaU 4.2] [104.7] "yadi yony pramucye 'ha ta prapadye nryam / [104.8] aubhakayakartra phalamuktipradyakam //" iti [GarbhaU 4.6] [104.9-14] puruasktabhye - mudgalopaniadi - "vmadevo 'py girasas san prvapj samrtri patnyanasygarbha eva ayno brahmaiva veday cakre sa garbha puro bhitv brahmalokam upacakrma tam utkrmntam ha madhye 'dhvnam indra upaniada uvca, bhagavan garbhapajare evbhiniveamna anabhijtopyo 'smt kicid dhdity sa garbhas sarvo manyamno 'dhvana pram upagacchas"tydi. tath ca garbhagatasya prapadanavicraravadyupapadyata eva. [vaidikatntrikabhedena prapatter dvaividyam] [104.15-16] vaidikatntrikabhedena prapattir dvividh - praavaprvakatvena purudyvhandika vaidikam. [vaidikaprapatter lakaam] [104.17] rutyantare: "akreocyate vius sarvalokevaro hari / [104.18] uddht viun lakmr ukrea tathocyate / [104.19] makras tu tayor dsa iti praavalakaam //" iti [104.20] kica. praavoccraamtrea akhacakrdidhraam api sambhavatti ruyate. [104.21-24] kaivalyopaniadi - "dhtordhvapura ktacakradhr viu para dhyyati yo mahtm. svarea mantrea sad hdistha part para yanmahato mahntam." iti. sarvakraabhtya sarvarakakya sarvaeie riya pataye eva svbhvikaeabhta iti sarvadnusandhnam eva vaidik prapatti. [105.1] "svojjvanecch yadi te svasatty sph yadi / [105.2] tmadsya hare svmya svabhva ca sad smara //" [105.3] ity eva stre pratipaditam. [105.4] pcartre tu [105.5] "tyaktv tray tantram eva prapadya araa sthit //" iti [PdmaS carypda 21.56cd] [105.6] "ananyasdhye svbhhe mahvivsaprvakam / [105.7] tadekopyat yc prapatti aragati //" [105.8-10] iti ca upadiyate. tasy prapatte saktkarat samantrakatvbhvt taccheagatyanusmarabhvc ca t tntrikaprapatti vihya "yad eva vidyay karoti tad eva vryavattara bhavat"ti ruty vaidikaprapattim evoktavn strakra. [taptacakrdyaka na dvijanmanm] [105.11] sknde: "vivgamditantreu dkitn vidhyate / [105.12] akhacakragadprvair akana nnyadehinm // [SkandaP ] [105.13] ivgamdidk dhrya tiryak tripurakam //" iti [SkandaP ] [105.14] viu: "akhacakrdyakana ca gtanttdika tath / [105.15] ekajter aya dharma na jtu syd dvijanmanm //" iti [ViuP ] [105.16] rbhgavate daamaskandhe: [105.17] "trivakrym upaloka putra kam anuvrata / [105.18] iyas skn nradasya dadau cittam akhaitam // [105.19] tenokta sttvata tantra yat jtv mokabhg bhavet / [105.20] yatra strdradsn saskro vaiava smta //" iti [BhgavataP ] [tntrikaprapatter lakadi] [105.21] padmapure: "vedaje brhmae nitya sarvs tihanti devat / [105.22] iti tittirikhy ryate npasattama // [PadmaP ] [105.23] dakie 'se brhmaasya akhacakragaddhara / [105.24] haris tihati vme tu devaksnur dart // [PadmaP ] [106.1] tato brhmaadeho 'ya devatgra ucyate / [106.2] taddhe devats sarve palyante dio daa // [PadmaP ] [taptacakrakadividhnm adhikr] [106.3] agradh sa bhavet taddh brhmadhama / [106.4] akha cakra md yas tu kuryt taptyasena v // [PadmaP ] [106.5] sa dravatbahikrya sarvasmd dvijakarmaa / [106.6] yath manaja kham anarha sarvakarmasu // [PadmaP ] [106.7] tath cakrkito vipras sarvakarmasu garhita //" iti. [PadmaP ] [106.8] tatraiva: "mohd v lobhato vpi vipra cakrkito yadi / [106.9] anarhas sa hi vijeya rautasmrteu karmasu // [Padma.P ] [106.10] kriysv anarhatm eti yath kha managam / [106.11] tath cakrdin dagdh sarvakarmasv anarhatm // [PadmaP ] [106.12] dagdhrdhakyo yatrsti grme janapade 'pi v / [106.13] mana tad dhi vijeya vsnarha dvijanmanm //" [PadmaP ] [106.14-16] itydin daam uktam. etni taptacakrkanavidhyakni vacanni "vivgamditantreu dkitnm" ity uktatvt ekajtiviayatvenoktatvt "nnyadehinm" ityuktatvc ca tntrikgamoktaprakrea dkitaviayty avagamyate. [106.17-19] yadv vidhiniedhavacann vaiyarthyaparihrya "vaprapabhym anvrabhate tannaivnvrabdha naivnanvrabdha" "avaghreyam eva tat naiva prita naivpritam" itydi rutinyyena samantrakatvena bhvanrpea rvaikhnasastre pratipditam.. yath: [106.20] "sudaranam abhty uktv dakie tu sudaranam / [106.21] ravipm iti vme ca akha ca bibhyt kare //" iti [106.22] mahopaniadi - brahmaskte: [106.23] "dakie tu bhuje vipro bibhyd vai sudaranam / [106.24] savye tu akha bibhyd iti vedavido vidu //" iti. [pcartroktataptacakradhraasya sarvdhikrikatvbhva] [pcartrdn mohanastratvam] [107.1] mohastratvt aptaviayatvc ca pacartre tpavidhna uktam iti kecit vadanti. [107.2] padmapure gautama: "yan mayi brhmabhs jau kaitavam dam / [107.3] anuhita tato vedamrgabhrah ca ppina // [Padma.P ] [107.4] klamukhe pcartre klaple mbhave 'pi ca / [107.5] kte ca dkit yya bhavata brhmadham //" iti [PadmaP ] [107.6] brahm: "bauddhe bhgavate tantre ttye pcartrake / [107.7] dkit ca dvij nitya bhaveyur nirbhay hare // [PadmaP ] [107.8] rautasmrtasamcre sadyomuktikare ubhe / [107.9] tvadbhaktivimukh nitya bhaveyu parimohit // [Padma.P ] [107.10] akhvaikhanacakragadprvavajrapkudibhi / [107.11] akit raddhay yya bhavata brhmadham //" iti [PadmaP ] [107.12] sknde - "stasahitym sarasvat prati rudra: [107.13] "rutir balyasty ukt pramn sulocane" ity rabhya [SkandaP ] [107.14] "pcartrdimrg vedamlatvamstike / [107.15] na hi svatantratas tena bhrntimlni rpii // [SkandaP ] [107.16] tathpi yo 'o mrgea vaidikenviruddhyate / [107.17] so 'a pramam ity ukta kecid adhikrim // [SkandaP ] [107.18] atyantas khalitnn tu pri vedamrgata / [107.19] pcartrdayo mrg klenaivopakrak / [107.20] tntrik mahdevi na labhyo 'vyavadhnata //" iti pratipditam. [SkandaP ] [107.21] kaurme: "pur druvane puye munayo ghamedhina //" [KrmaP 16.97ab] [107.22] ity rabhya myay gokalpandi paprptiparyantam uktv: [107.23] "k no vttir mahdeva pnna trtum arhasi / [KrmaP 16.112cd] [107.24] tath prvasthita viu samprekya vabhadhvaja / [pcartrasya vedabhranuddiya pravttatvam] [108.1] kim ete bhavet krya prha puyaiim iti // [Krma.P 16.113] [108.2] tatas sa bhagavn viu arayo bhaktavatsala / [108.3] gopati prha viprendrn lokya praatn hari // [KrmaP 16.114] [108.4] na vedabhye stre ca puyaleo 'pi akara / [108.5] sagacchate yato dharmo vedd eva hi nirbabhau // [KrmaP 16.115] [108.6] tathpi bhaktavtsalyt rakay mahevara / [108.7] vbhy sarva evaite vipr vai ntrasaaya // [KrmaP 16.116] [108.8] tasmd vai vedabhyn rakartha ca ppinm / [108.9] vimohanya stri kariymi vadhvaja // [KrmaP 16.117] [108.10] eva sacodito rudro mdhavensurri / [108.11] cakra mohastri keavo 'pi iverita // [KrmaP 16.118] [108.12] kpla ymala vma bhairava prvapacimam / [108.13] pcartra pupata tathnyni sahasraa // [KrmaP 16.119] [108.14] ktv crcya ca tad devn kurvs tatra coditam / [108.15] patanti narake ghore bahn kalpn puna puna //" itydi coktam [KrmaP 16.120] [108.16] sknde akarasahitym [108.17] "neketa pjvely nara vatsa bahiktam / [108.18] dadhcin gautamena ye apt brhmadham // [SkandaP ] [108.19] kalv avatariyanti nindits te bahikt //" iti [SkandaP ] [108.20] smbapure: "rutibhraa smtiprokta pryacitte bhaya gata / [108.21] kramea rutisiddhyartha manuyas tantram rayet // [SmbaP] [108.22] dharmastre pure ca prokta hi marantikam / [108.23] pryacitta manuy ppihn sudruam // [SmbaP] [pcartramrgnusri rautasmrtabhyatvam] [109.1] bhaya durbalacittn marae jyate bham / [109.2] tem evbhirakrtha tad aha tantram uktavn // [SmbaP] [109.3] pcartra bhgavata tantra sttvatanmakam / [109.4] vedabhran samuddiya kamalpatir abravt //" iti [SmbaP] [109.5] anyatra: "atho sttvato nma viubhakta pratpavn / [109.6] mahtm dnanirato dhanurvedavid vara // [109.7] sa nradasya vacand vsudevrcane rata / [109.8] stra pravartaymsa kuagoldibhi ritam // [109.9] tasya nmn tu vikhyta sttvata nma obhanam / [109.10] pravartate mahacchstra kudn hitvaham //" iti [109.11] vsihe: "bddhavaka nirgandh pcartravido jan / [109.12] kplik pupat pa ye ca tadvidh // [VsihaDh ] [109.13] yasynanti havy ete durtmnas tu tmas / [109.14] na tasya tad bhavec chstra pretyeha ca na tatphalam //" iti. [VsihaDh ] [109.15] laige - navamdhyye yugadharme [109.16] "akit ca bhaviyanti devatyudhalchanai / [109.17] nryaam avanti yugnte samupasthite // [LigaP] [109.18] anyni yni karmi rautni munisattama / [109.19] smrtni ncariyanti kalau brahman nars sad // [LigaP] [109.20] mnya dharmastra ca pura bhrata mune / [109.21] alpamtram iti brahman vadiyanti kalau yuge // [LigaP] [109.22] na kuryu rautakarmi raddhay munisattama / [109.23] svadharme rucit nsti brhman kalau yuge // [LigaP] [109.24] pcartra praasanti kecid bhgavata mune / [109.25] kecit kplam icchanti kecit pupata mune // [LigaP] [cakrkanasya bhvanrpeaiva kartavyat] [110.1] kecid bauddha praasanti kecid daigambara tath / [110.2] kecil lokyata brahman kecit sauma mahmune // [LigaP] [110.3] lkula kecid icchanti tath kecit tu bhairavam / [110.4] kecid vma praasanti kecic chkta tathaiva ca // [LigaP] [110.5] mbhava kecid icchanti ymala bhuvi kecana / [110.6] anyni yni stri viruddhni mahmune // [LigaP] [110.7] trthavikrayia kecid devavikrayia pare / [110.8] kravikrayia kecid jyavikrayia pare // [LigaP] [110.9] msavikrayia kecit survikrayia pare / [110.10] putravikrayia kecid dravikrayia pare // [LigaP] [110.11] bhartvikrayia kecid bhaviyanti kalau nar //" iti [LigaP] [110.12] ata pcartokta taptacakradhraa sarvasdhraa na bhavantti siddham. [110.13-16] atha yad ukta sarvasdhraa na bhavatti tan nopapadyate - tharvae "cakra bibharti vapubhitapta bala devnmamitasya vio. sa eti nka durit vidhya praynti yadyatayo vtarg, "caraa pavitra vitata pura" itydi rutibhi sarvasdhraatvena ryamatvt iti cet - na. [110.17-20] taptacakradhrae pryacittavidhnt. ata yathoktamrgea bhvanrpeaiva cakrkana na tu taptarpea. sarvasdhraarutis tu vaikhnasetaraviay. "yasya me riyam" itydi rutyavirodhena arthavyavasthy kryatvt. ata taptacakrkana sarvasdhraa na bhavati. [110.21] ki ca: "yatra stragatir bhinn sarvakarmasu bhrata / [110.22] udite 'nudite caiva homabhede yath bhavet / [110.23] sa garyn mahbho sarvastroditd api //" [110.24] iti sumantusmarac ca vyavasthitavikalpotra vaktavya. [vior eva sahrakarttvam] [111.1-2] kica brahmarudrdnm api sahrakart harir eveti ryate. yajui - hari harantam anuyanti dev vivasyena vabha matnm" iti.ab hier Telugu berprfen [viukartkarudropsanasya kraam] [111.3] brahmapure: "brahmam indra rudra ca yama varuam eva ca / [111.4] nighyharate yasmt tasmd dharir ihocyate // [Brahma.P ] [111.5] brahm ambhus tathaivrka candram ca atakratu / [111.6] evam dys tathaivnye yukt vaiavatejas // [Brahma.P ] [111.7] jagatkryvasne tu viyujyante ca tejas / [111.8] tejasa caiva te sarve pacatvam upaynti ca//" iti [BrahmaP ] [111.9-14] nanu - "hari haranta" iti prvopttayajui naabdaravat rudra eva sahrakarteti ryate iti cet - tad asat. tatra "vivasyena," iti jaganniymakatvam ucyate. bis hier telugu noch berprfentath ca "pati virasytmevara," itivat nryaa eva atra pratipdya. "asyen jagato viupatn" sa hari suvittama, "perur indrya pinvata" "vir asi", "bhat ravasndrapatn dharmapatn", "sa brahm sa ivas sendra", itydi rutayotra vibhvany. [111.15] nanu kaurme aamdhyye - rmyaasakepe: [111.16] "sa ktv vnaraatai lakdvra mahodadhau // [KrmaP 21.44cd] [111.17] setu paramadharmtm rvaa hatavn prabhu //" [KrmaP 21.45ab] [111.18] iti rvaavadhdika pratipdya: [111.19] "setumadhye mahdevam na kttivsasam // [KrmaP 21.46cd] [111.20] sthpaymsa ligastha pjaymsa rghava / [111.21] tasya devo mahdeva prvaty saha akara // [KrmaP 21.47] [111.22] pratyakam eva bhagavn dattavn varam uttamam /" [KrmaP 21.48ab] [rudrasya varadttva viuprasdalabdham] [112.1-2] iti bhagavate rudropsanam ucyate iti cet - satyam. rudrasya tad api bhagavadvaraprasdalabdham. eva hi vrhe prgitihse rudragtsu ucyate, yath - [112.3] agastya prati rudra: [112.4] "brahmaha pur sa prokta sja iti praj / [112.5] avijtsamartho 'ha nimagnassalile dvija //" ity rabhya [VarhaP] [112.6-7] jalamadhye klamedhasaka atiobhana puarkka kacit puruo rudrea da kastvam iti rudrea pasya tasya prativacanam: [112.8] "aha nryao devo jalay santana / [112.9] divya cakur bhavatu te tena m paya yatnata //" iti pratipdya [VarhaP] [112.10] "evam uktas tad tena yvat paymm aha tanum / [112.11] tvad aguhamtran tu jvaladbhskaratejasam // [VarhaP] [112.12] tam evha prapaymi tasya nbhau tu pakajam / [112.13] brahma tatra paymi hy tmna ca tadakata // [VarhaP] [112.14] eva dv mahtmna tato haram upgata / [112.15] ta stotu dvijardla matir me samajyata //" [VarhaP] [112.16-17] ity upakramya mahatstotram uktv ante rudrea bhagavanta pratyabhanivedana pratipditam. yath: [112.18] "iti stuto me bhagavannande juasva bhaktasya vieata ca / [112.19] si sjasveti tu coditasya sarvajat dehi namo 'stu vio //" iti [VarhaP] [112.20] eva stotre parisampite [112.21] "vara varava bhadra te devadeva umpate //" [VarhaP] [112.22] iti bhagavat niyukta rudra: [112.23] "brahma cham uktas tu prajs sja iti prabho / [112.24] tatra jna prayacchasva trividha bhtabhvana //" iti prrthaymsa. [VarhaP] [vio arabharparudrdisahrakatvam] [113.1] tad rbhagavn: [113.2] "sarvajas tva na sandeho jnarisantana / [113.3] devn ca sad pjya sarvad tva bhaviyasi // [VarhaP.] [113.4] evam ukte punarvkyam uvcompatir mud / [113.5] anya dehi vara deva prasiddha sarvajantuu // [VarhaP] [113.6] martyo bhtv bhavn eva mmrdhaya keava / [113.7] m vahasya ca devea vara matto gha ca // [VarhaP.] [113.8] yenha sarvadevn pjyt pjyataro 'bhavat //" iti puna tena prrthita [VarhaP] [113.9] rbhagavn: "devakryvatreu mnuyatvam upgata / [113.10] tvm evrdhayiymi tva ca me varado bhava // [VarhaP] [113.11] yattvayokta vahasveti devadeva umpate / [113.12] sa tv vahmi deva tv megho bhtv ata sam //" iti varam api dadau. [113.13] "evam eva harir deva sarveas sarvabhvana / [113.14] varado 'bht pur mahya tenha daivatair vta // [VarhaP.] [113.15] nryat paro devo na bhto na bhaviyati / [113.16] etad rahasya devn purn ca sattama //" iti [VarhaP] [113.17] kica [113.18] rviupure: "devatiryamanuyeu arragrahatmik / [113.19] lleya sarvabhtasya tava ceopalaka // [ViuP ] [113.20] devatiryamanuykhy cevanti svallay / [113.21] jagatm upakrya na s karmanimittaj //" iti [ViuP ] [113.22-23] eva nsiharpi bhagavat arabharpegatn brahmarudrdnm api sahrdika nrasihapurdiv avagamyate. yath: [arabhanirmdiprakra] [114.1] hirayakavadhnantara: tatra saptatridhyye [114.2] "hirayakaipos trastn sendrn devn bhaspati / [114.3] krodasyottara gatv styat tatra keava // [NarasihaP] [114.4] yumbhis sastuto viu prasanno bhavati kat//" ity rabhya [NarasihaP] [114.5] "yumad gamana sarva jnmy asuramardan / [114.6] hirayakavinrtha stuto 'ha akarea ca // ity uktv [NarasihaP] [114.7] hirayakavadhnantara [114.8] "tasya kopbhibhtasya nsihasya jagatpate / [114.9] dv bhaynaka rpa vitresur devadnav //" [NarasihaP] [114.10] ity rabhyoktastotrnantara brahmasampagamandika pratipdya: [114.11] "tasmin bhagavati kruddhe nsihe paramtmani / [114.12] pravepita jagad ida devee kupite bham // [NarasihaP] [114.13] tvatto hi nnya araa devnm iha vidyate / [114.14] narasihasamudbhta bhaya naya me hare //" [NarasihaP] [114.15] itydin rudraprrthandikam uktv [114.16] "hato hirayakaipu yena daityo mahbala / [114.17] ko na amayit tasya kopasya harimedhasa // [NarasihaP.] [114.18] tva me janayit deva sa te janayit hari / [114.19] tasya devasya ka akto vior vai nigrahe bhavet // [NarasihaP] [114.20] yad bhayt pavate vyu sryas tapati yad bhayt / [114.21] yad bhayd dhara dhatte nigrahe tasya ka prabhu / [114.22] tathpy upyo dyo me paramea samdhin // [NarasihaP] [114.23] kte tasmin bhavec chreya t bhvo na rocate / [114.24] avn mahia atru vran mgdhipa // [NarasihaP.] [115.1] vnar tath mea phan garua smta / [115.2] maknn tu mrjro mg v prakrtita // [NarasihaP.] [115.3] vyasn divbhta sihn arabhas tath / [115.4] tato nirmpayiyma arabha bhayantaye // [NarasihaP.] [115.5] arabho 'dhihito 'smbhi nsiha amayiyati / [115.6] ity evam uktv bhagavn sasarja arabha tath // [NarasihaP.] [115.7] yasya sandarand eva trastamsj jagattrayam / [115.8] tatas tasya bhavna tuasthnam arocata // [NarasihaP] [115.9] phabhge caturvakta tasya rudro nyaveayat / [115.10] somasryau nayanayo mruta pakayor dvayo // [NarasihaP] [115.11] pdeu bhdharn sarvn ivas tasya nyaveayat / [115.12] eva nirmya arabha bhava pramathanyaka // [NarasihaP] [115.13] jagarja narasiha ta samuddiya bhaynakam //" [NarasihaP] [115.14] iti arabhanirmdika pratipdya [115.15] "tata kaena arabho ndapritadimukha / [115.16] abhyam agamad vio ninadan bhairava svanam // [NarasihaP] [115.17] tam abhyagata dv nsiha arabha ru / [115.18] jaghna niitair ugrai nakhair nakhavaryudha // [NarasihaP] [115.19] nihate arabhe tasmin raudre madhuvightin / [115.20] tuubu puarkka dev devarayas tath //" [NarasihaP] [115.21] iti bhagavat brahmarudrdyadhihitaarabhahanana pratipditam. [115.22] grue aanavatitamdhyye: [115.23] "hantu abhygata raudra arabha narakesar / [115.24] nakhair vidraymsa hirayakaipu yath // [GaruaP ] [116.1] nikttabhruir vajrakalpamukhair nakhai / [116.2] meruphe nsihena arabhas sahaspatat //" [GaruaP ] [116.3] pdme: "tau yudhyamnau tu cira vegena balavattarau / [116.4] vina jagmatur devau nsihaarabhv iti // [Padma.P ] [116.5] tata kruddho mahbhu nsiho bhmanissvana / [116.6] sahasrakarapannetra tasya gtry akartayat // [Padma.P ] [116.7] patita bhmam atyugra gatsu draum gat / [116.8] ayo devagandharv yatra ete bhavo hara // [Padma.P ] [116.9] ta dv parama jagmu vismayantu divaukasa / [116.10] paaasus tath karma nsihasya mahdbhutam //" iti [PadmaP ] [116.11] rbhgavate: "tatas tvaritam dya rudra arabharpiam / [116.12] vidadra nakhais tkai hirayakaipu yath //" iti [BhgavataP ] [rudropsakn dratulyatvam] [116.13-14] kica nusanike ummahevarasavde bhagavato 'gabhvena vin rudropsana kurvat udratulyatvam uktam. yath dakdhvare: [116.15] rudr: aha jyeh vii ca tasmt tva m supjaya / [116.16] daka: na tu jyeh vii tva mama pjy ims sur //" [MBh ] [116.17] itydin rudrdaam adhvarabhagdika ca pratipdya rudra prati potsarga kriyate. [116.18] "etad vaasamudbhtair aspyas tva bhaviyasi / [116.19] naitad vaeu ya kacit tvadbhakto hi janiyati // [MBh ] [116.20] ajnt tv hi ya kacit munir v brhmao 'pi v / [116.21] anujvati cet tasmt tulya drea garhita // [MBh ] [116.22] bhaved devalaka caiva rudraklyupajvaka //" iti [MBh ] [bodhyandn paramaikntitvbhve hetava] [ktyyanastri paramaikntitvbhva] [116.23-117.2] ato nryaasya rudrea samnatay bodhyanena pratipditvt bodhyanpastambdistreu advidhattparyaligbhvt te sikld rabhya nryaaikaparatvbhvt nndevatopsakatvadaranc ca paramaikntitva na sambhavati. eva ktyyanastrim api: [117.3] "brhmavaiavaraudrais tu svitrair maitravruai / [117.4] talligair eva mantrais tu arcayet tu samhita //" [Ktyyanastra] [117.5] iti pratipdant na paramaikntitvam. [117.6] drhyyaastre tu rudraviayatvena karmrambhe prapadanam uktam. [117.7-9] ata rmannryaaikaparatvt paramaikntitva rmadvaikhnasnm eveti pratij kartum ucit. eva "akhilajagadekakraarmannryaaikaparatvt" iti navamahetur nirpita. [117.10] iti navamahetunirpaam. [daamahetunirpaam] [vaikhnasn bhagavatpriyatamatvam] [118.1-3] athsya rvaikhnasastrasya mannryaaikaparatvd tatstrnuhnavatm eva bhagavatpriyatamatvam upapadyata iti pratipdanya "bhagavatpriyatamatvopapatter" iti daamahetur nirpyate. [118.4-5] chandogabrhmae: "vaikhnas v aya indrasya priy san" iti. atra indraabda paramtmapara iti prvam evoktam. [118.6] vrhe: "avattha kapil gva tulas vikhans tath / [118.7] catvro matpriy rjan te vaikhnaso vara // [VarhaP] [118.8] yatra vaikhnas vipr yatra santi gav ga / [118.9] yatra bilv pal ca tatra sannihito hari //" iti [VarhaP] [118.10] kaurme: "maccit madgatapr mayi sagatamnas / [118.11] ananyaara rjan tasmd vaikhnas var //" [KrmaP ] [118.12] pcartre paukare: "vipr vaikhnaskhy ye te bhakts tattvam ucyate // [PaukaraS 36.260cd] [118.13] ekantina susatvasth dehnta nnyayjina / [118.14] kartavyam iti devea sayajante phala vin // [PaukaraS 36.261] [118.15] prpnuvanti ca dehnte vsudevatvam abjaja // [PaukaraS 36.262ab] [devrcanapar raihyam] [118.16] bhannradye: "devrcanapar ye ca ye ca tatsdhak nar / [118.17] pj dvnumodante te vai bhgavatottam // [BhannradaP.] [118.18] yas tu bhogatay vio satktya kurute sad / [118.19] sa bhavet paramaiknt mahbhgavatottama // [BhannradaP.] [118.20] ya aikntyagat viau bhagavatytmabhvane / [118.21] te vaiav bhgavats santa ity api krtit // [BhannradaP] [viuniveditnnde bhojyatvam] [119.1] manmnas ca madbhakt mama pjsu lolup / [119.2] matkathravae satts te vai bhgavat smt //" iti [BhannradaP] [119.3] "ye 'rcayanti nar bhakty nryaam anmayam / [119.4] tn arcayanti vibudh brahmdy devatga // [119.5] mayi bhaktiparo yas tu madyj matparyaa / [119.6] maddhyn svakula sarva nayaty acyutarpatm // [119.7] ye 'rcayanti sad viu na te prktamnu / [119.8] viulokt samutpanns te dev ntra saaya // [S 14.58] [119.9] nviur jayate viur nviur vium arcayet / [119.10] rpadvaya hare prokta bimbam arcaka eva ca // [KrA 36.59cd] [119.11] bimbe tv vhand rdhva sad sannihito 'rcake / [KrA 36.60ab] [119.12] arcakas tu prasanntm harir eva na saaya // [119.13] kali ktayugas te kle caiva sukhvah / [119.14] ye arram ania hariurae ratam //" iti [119.15] bhgavate: "s vg anantarasya gun gte karau ca tatkarmakarau mana ca / [119.16] smared vasanta sthirajagameu ruoti tatpuyakaths sa kara // [119.17] ira ca tasyghriu namrama tam eva ya payati taddhi caku / [119.18] agni vior atha tajjann pdodaka yni vahanti nityam // [BhgavataP 10.80.4] [119.19] hdi rpa mukhe nma naivedyam udare hare / [119.20] pdodaka ca nirmlya yasya mrdhni sa vaiava //" iti [BhgavataP ] [119.21-120.3] rutir api: "tad asya priyam abhiptho aym naro yatra devayavo madanti urukramasya sa hi bandhur itth vio pade parame madhva utsa" iti. asyrtha: vio 'priya' tatptha niveditam anndikam 'abhyaym'. 'devayavo nar' devrdhak 'yatra madanti' yasmin niveditatrthaprasddike svkte 'madanti' h bhavanti. yadv: brahmdn api na gaayanti. 'itth' ittha pratidina vartamna 'urukramasya vior bandhu' jtyekavacanam. sa evtvbhimata 'parame' sarvotke 'madhve' madhuvat bhogyatame vio pade 'utsa' utsuka. yadv utka. [120.4-5] rutyantare: "viunitam ananti viun pta pibanti viuna ghrta jighranti viun rasita rasayanti tasmd vidvso vipahta bhakayeyu" iti. [120.7] bhgavate: "tvayopabhuktasraggandha vso 'lakracarcit / [120.8] ucchiabhojino dss tava my taremahi //" iti [BhgavataP 11.6.46] [120.9] hrta: "kpdatta hastagata viubhuktojjhitantu yat / [120.10] upavsachalnntti tena bhukta suropamam //" iti [120.11] bhgu: "havi ktv caturbhgam rdhvabhgau nivedayet / [120.12] adhastd ekabhgena homa balim athcaret // [120.13] yadaa ptrasaia pjakyaiva nirmitam / [120.14] agnikryvaia ca baliia ca yad dhavi / [120.15] sarva tatpjakyaiva proktam eva manibhi //" iti [120.16] yajdhikre bhgu: "tmana ca caturtha vaivadevrtham arcaka / [120.17] dya vaivadevnte inna bhojayet puna // [Y.A ] [120.18] baliea homaea vaivadeve vieata / [120.19] ghyd vaivadevrtha bhojanrtha ca tvija //" iti [YA ] [120.20-23] kyapa: "sarvahavi ptreu iam anna sarva bhagavanniveditam appdika ca pjak ghyu. yath guror ucchia putraiyabhtyn bhojya. tath sarvasya rakitu saumyamrte sarvavypino vio jagadguror niveditam anndya viva caturvarn bhaktimat sarve bhojyam, abhaktimatm abhojyam" iti. [120.24] rpcartre varasahity samrdhandhyye [120.25] skanda: "tvay niedha khyto mantradattasya vastuna / [120.26] sarvasya patrapupnna prvasya paramevara // [varaS ] [arcvatrasya sakalalokojjvanrthat] [121.1] tasyedn pradna ca prana ca praasasi / [121.2] kim etad atra me jtas saaya paramevara // [varaS ] [121.3] vara:pradna prana putra upabhogyatvam eva ca / [121.4] aive pupate dam acird eva ppakt // [121.5] tatpunar vaiave mrge vartate vyatyayena tu / [121.6] anantaphalada dnt prnt koauddhikt //" iti [varaS ] [121.7] tatraiva devatrcane: "kara nayati ppni puyavddhi karoti ca / [121.8] dnair dharmai tath puyais tapobhi ca na tatphalam // [varaS ] [121.9] bhagavadbhaktiptn yatphala prpadant //" iti [varaS ] [121.10] anyatra: "satsagadevrcanasatkathsu paropadee ca rato manuya / [121.11] sa yti vio parama pada yaddehvasne 'cyutatulyatej //" iti [121.12] anyatra: "nryaaikanih ye sttviks tn nibodhata / [121.13] puru rjas caiva nndaivatayjina // [121.14] bhy nirdevat caiva tmas parikrtit / [121.15] rajastamo 'bhibhtn na tu moka kathacana //" iti [121.16] purntare: "yatraiva pjyate viur vidhin prayatair narai / [121.17] na tatra hy dhidaurgatya vydhicaurdika bhayam //" iti [121.18] kica: "nityamuktopabhogyatvt paravyhtmano hare / [121.19] tatklasannikaika lakyatvd vibhavtmana // [.S 14.14] [121.20] viuddhair yogasasiddhai cintyatvd antartmana / [121.21] arctmany eva sarvem adhikro nirakua // [.S 14.15] [121.22] arcvatraviaye mampy uddeatas tath / [121.23] ukt gu na akyante vaktu varaatair api // [.S 14.16] [122.1] eva pacaprakro 'ham tman patatmadha / [122.2] prvasmd api prvasmt jyy caivottarottara // [.S ] [122.3] saulabhyata jagatsvm sulabho hy uttarottara //" [S ] [122.4-7] iti pratipditarity bhagavata paratvdiu saulabhybhvt akhilalokasamujjvanrtham arcvatra. tadekaparatvd vaikhnas tatpriyatam. etadanryayaaikaparatvbhvd bodhyanasya pastambdn na kathacad api paramaikntitva bhagavatpriyatamatva ca sambhavati. [122.8-9] eva ca vaikhnasnm eva paramaikntitva bhagavatpriyatamatva copapadyate iti sarva samajasam iti daamo hetur nirpitam. [122.10] iti daamahetunirpaam [122.11-14] iti rramaavekacalevarapdravindasaparyniratasya sarvatantrasvatantrasya rnivsamakhivedntadeikasya ktiu rvaikhnasastrattparyacintmaau daavidhahatunirpaam upodghtabhga sampta.