Radhakrsnadasa Gosvami: Sadhanadipika ÚÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄ¿ ³ THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY! ³ ³ COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. ³ ³ ³ ³ Text converted to Ronald E. Emmerick's encoding for ³ ³ WordPerfect 5.1 DOS and related utility programmes ³ ³ BHELA, CARAKA etc. (DOS versions): ³ ³ ³ ³ description character = ASCII ³ ³ ³ ³ long a à 195 ³ ³ long A ù 249 ³ ³ long i Å 197 ³ ³ long I ý 253 ³ ³ long u Æ 198 ³ ³ long U ô 244 ³ ³ vocalic r ­ 173 ³ ³ vocalic R ã 227 ³ ³ long vocalic r Ì 204 ³ ³ vocalic l Ê 202 ³ ³ long vocalic l Ë 203 ³ ³ velar n Ç 199 ³ ³ velar N § 167 ³ ³ palatal n ¤ 164 ³ ³ palatal N ¥ 165 ³ ³ retroflex t  194 ³ ³ retroflex T è 232 ³ ³ retroflex d ¬ 172 ³ ³ retroflex D Ö 214 ³ ³ retroflex n ï 239 ³ ³ retroflex N × 215 ³ ³ palatal s Ó 211 ³ ³ palatal S Á 193 ³ ³ retroflex s « 171 ³ ³ retroflex S å 229 ³ ³ anusvara æ 230 ³ ³ capital anusvara õ 245 ³ ³ visarga ÷ 247 ³ ³ capital visarga ê 234 ³ ÀÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÄÙ [COMMENTARY TAKEN OVER FROM GAUDIYA GRANTHA MANDIRA: This is an interesting text. There appear to be many original verses sprinkled throughout the text, many of which are incomplete. Some of the verses don't follow any regular meter and some work is needed to edit this text. Some verses are likely quotes, but I haven't been able to trace them. I have used Haridas Shastri's edition, and have not had access to another. It would be worth finding other manuscripts in order to produce a true critical edition.] ÓrÅ-sÃdhanÃ-dÅpikà ****************************************************************** prathama-kak«Ã amandaæ v­ndÃvana-mandirodare suhema-ratnÃvali-citra-kuÂÂime | sahopavi«Âaæ priyayà samÃnayà govinda-sÃk«Ãd-bhagavantam ÃÓraye ||1|| saæsÃra-kÆpe patitÃn aÓe«Ãn uddhartu-kÃma÷ kali-kÃla-lokÃn | ya÷ prÃdurÃsÅt kila gau¬a-deÓe caitanya-candraæ tam ahaæ prapadye ||2|| ÓrÅ-caitanya-priyatama÷ ÓrÅmad-rÃdhÃ-gadÃdhara÷ | tat-parÅvara-rÆpasya ÓrÅ-govinda-prasevanam || tayo÷ sat-prema-sat-pÃtraæ ÓrÅ-rÆpa÷ karuïÃmbudhi÷ | tat-pÃda-kamala-dvandve ratir me syÃd vraje sadà ||3|| tadÅya-sevÃdhipatiæ mahÃÓayaæ samasta-kalyÃïa-gauïaika-mandiram | vÃrendra-viprÃnvaya-bhÆ«aïaæ guruæ bhaje'niÓaæ ÓrÅ-hari-dÃsa-saæj¤akam ||4|| yat-sevayà vaÓa÷ ÓrÅmad-govindo nanda-nandana÷ | payasà saæyutaæ bhaktaæ yÃcate karuïÃmbudhi÷ ||5|| kiæ cÃsmin kadÃcid vasanta-vÃsarÃvasare rÃtrau rÃsa-maï¬ale bhramati sati saæcÃriïyÃ÷ ÓrÅ-v­«abhÃnu-sutÃyà ÃÓcaryaæ rÆpaæ d­«Âvà tamÃlasya mÆle mÆrcchitavÃn iti mahatÅ prasiddhi÷ | tasyaiva kÃntÃ-paricÃrako'sau tayoÓ ca dÃsa÷ kila ko'pi nÃmnà | svakÅya-lokasya tadÅya-dÃsye mati-praveÓÃya karoti yatnam ||6|| ÓrÅmad-rÃdhÃ-prÃïa-bandhor naityikaæ caritaæ hi yat | ÓrÅmat-k­«ïa-kavÅndreïa k­payà prakaÂÅk­tam ||7|| ÓrÅmad-rÆpÃj¤ayà te«Ãæ paramÃpta-vareïa tu | k­taæ tasmin mayà bhëye te«Ãæ vÃkya-pramÃïata÷ ||8|| atha tasmÃt p­thaktvena sÃk«Ãd-bhagavato hare÷ | mantra-mayyÃæ samÃsena sevà ki¤cid vilikhyate ||9|| tat-tat-prasaÇga-saÇgatyà siddhÃnto'pi ca likhyate | tasya madhye na likhito grantha-vistÃra-bhÅtita÷ | kak«Ã-daÓama-saæpÆrïo grantho'yaæ sambhavi«yati |10|| tatra prathama-kak«ÃyÃæ ÓrÅmat-sevÃ-prakÃÓanam | dvitÅye ÓrÅla-govinda-sÃk«Ãd-bhagavata÷ kathà ||11|| t­tÅye madhya-kaiÓore rasotkar«a-nirÆpaïam | caturthe'«ÂÃdaÓÃrïasya mantrasyÃrtho vilikhyate ||12|| pa¤came'sya vraja-bhuvo mÃhÃtmyaæ parikÅrtitam | «a«Âhe ÓrÅbhÃnu-nandinyÃ÷ prakÃÓasya kathà Óubhà ||13|| ÓrÅman-mahÃprabhos tasya bhakta-v­ndasya caiva hi | tattvÃtmikÃ-kathà proktà tat-tad-grantha-pramÃïata÷ ||14|| saptame tv a«Âame proktà puna÷ ÓrÅ-rÆpa-sat-kathà | rÃgÃtmikà tathà rÃgÃnugÃ-bhakti-nirÆpaïam ||15|| kak«Ãyà navame lekhyaæ daÓame likhyate puna÷ | ÓrÅmad-bhagavatas tat-tad-bhaktyÃdes tattva-varïanam ||16|| atha ÓrÅmad-rÆpa-sanÃtanÃbhyÃæ ÓrÅla-paï¬ita-gosvÃmi-Ói«ya-ÓrÅ- paramÃnanda-gosvÃminà ca ÓrÅmad-v­ndÃvana-yoga-pÅÂhÃdi«u sarvaæ svarÆpa-rÃja-svayaæ-bhagavata÷ ÓrÅmad-govinda-devasya ÓrÅman-madana- gopÃla-gopÅnÃthayoÓ ca sevà ÓrÅmad-ÅÓvarecchayà sva-sva-sthÃne sva-sva- sevÃ÷ prakÃÓitÃ÷ | prakÃÓas tu na bhede«u gaïyate sa hi na p­thak [LaghubhÃg. 1.18] iti | svayaæ bhagavata÷ ÓrÅmad-govindasya sukhÃdhika÷ | v­ndÃvane yoga-pÅÂhe sevà tu prakaÂÅk­tà | ÓrÅ-caitanya-k­pÃ-rÆpa-rÆpeïa karuïÃ-k­tà ||17|| sevà gopÃla-devasya parmÃnanda-dà Óubhà | ÓrÅ-sanÃtana-rÆpeïa tatraiva prakaÂÅk­tà ||18|| paramÃnanda-de ÓrÅman-nÅpa-pÃdapa-bhÆ-tale | kÃlindÅ-jala-saæsargi-ÓÅtalÃnala-kalpite ||19|| rÃdhÃ-gadÃdhara-cchÃtra÷ paramÃnanda-nÃmaka÷ | yas tenÃÓu prakaÂito gopÅnÃtho dayÃmbudhi÷ | vaæÓÅ-vaÂa-taÂe ÓrÅmad-yamunopataÂe Óubhe ||20|| tata÷ sarvasva-rÆpaæ jÃnatà ÓrÅla-rÆpeïa ÓrÅ-sanÃtanena ca mÆla-svarÆpa- Óakti-ÓrÅ-rÃdhÃ-gadÃdhara-parivÃre ÓrÅman-mahÃprabhor Ãj¤ÃnusÃreïa sva-sva-sthÃne sva-sva-sevà samarpità | tatrÃpi ÓrÅ-paï¬ita-gosvÃmi-Ói«ya÷ premi-k­«ïa-dÃsa-gosvÃmine samarpità ÓrÅ-rÆpeïa | tathà hi, ÓrÅmad-gadÃdharasyÃsya svarÆpaæ pÆrva-lak«aïam | jÃnatà ÓrÅla-rÆpeïa sevà tasmai samarpità ||21|| ÓrÅla-sanÃtana-gosvÃminà svasyÃtÅvÃntaraÇgÃya ÓrÅ-k­«ïa-dÃsa- brahmacÃriïe ÓrÅ-madana-gopÃla-devasya seva samarpità | evaæ ÓrÅmad- rÆpÃdvaita-rÆpeïa ÓrÅmad-raghunÃthena ÓrÅ=yuta-kuï¬a-yugala-paricaryà tat-parisara-bhÆmiÓ ca ÓrÅ-govindÃya samarpità | evaæ ÓrÅ-gopÅnÃthasya sevà ÓrÅ-paramÃnanda-gosvÃminà ÓrÅmadhu-paï¬ita-gosvÃmine samarpità | kiæ ca trayÃïÃæ ÓrÅ-vigrahÃïÃæ preyasÅ kila ÓrÅ-hari-dÃsa-gosvÃmi-ÓrÅ-k­«ïa- dÃsa-brahmacÃri-gosvÃmi-ÓrÅ-madhu-paï¬ita-gosvÃmibhiÓ ca prakÃÓità || iti prathama-kak«Ã ****************************************************************** (2) dvitÅya-kak«Ã atha ÓrÅ-v­ndÃvanottamÃÇga-yoga-pÅÂhëÂa-dala-kamala-karïikÃ-rÃja- siæhÃsana-virÃjamÃna÷ sarvasva-rÆpa-rÃja÷ sarva-prakÃÓa-mÆla-bhÆta÷ svayaæ bhagavat-ÓrÅ-vrajendra-nandano madhya-kaiÓorÃvasthita÷ ÓrÅ-govinda-deva eva ÓrÅ-v­ndÃvanÃdhirÃja÷ | yathà bahÆnÃæ rÃja-putrÃïÃæ rÃja-putratve sÃmye tathÃpy eko rÃja-siæhÃsanÃrho rÃjà bhavati Óruti-sm­ti-purÃïÃdÃv asyaiva prÃdhÃnyÃt, yathà vraje mahÃ-rÃse dhÃmno'bhede'pi parikara-bhedena sarve«u yÆthe«u pÆrïatama-prakÃÓena sthita÷ san ÓrÅ-rÃdhikÃyÃ÷ pÃrÓve svayam eva virÃjate, tathà | ataeva mauna-mudrÃdikaæ prakÃÓya vigrahaval- lÅlÃ-kÃle sarve«Ãæ ÓrÅ-k­«ïa-prakÃÓÃnÃæ tatraivÃnyatra sthita÷ san ÓrÅ- k­«ïa-caitanya-mahÃprabhos tat pÃr«adÃnÃæ ca niratiÓaya-k­pà prakÃÓa- rÆpa-ÓrÅ-rÆpa-sevÃm aÇgÅk­tya ÓrÅ-govinda-deva÷ svayam eva virÃjate | tathà hlÃdinÅ-Óakti-sÃrÃæÓa-mahÃbhÃva-svarÆpayà Óruti-sm­ti-purÃïÃdi«u v­ndÃvanÃdhÅÓÃtvena prasiddhayà ÓrÅ-rÃdhayà saha virÃjamÃnatvenÃsyaiva prasiddhe÷, yathà brahma-saæhitÃyÃm (5.37)- Ãnanda-cinmaya-rasa-pratibhÃvitÃbhis tÃbhir ya eva nija-rÆpatayà kalÃbhi÷ | goloka eva nivasaty akhilÃtma-bhÆto govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || yathà hari-vaæÓe- ahaæ kilendro devÃnÃæ tvaæ gavÃm indratÃæ gata÷ | govinda iti lokÃs tvÃæ sto«yanti bhuvi ÓÃÓvatam || ÓrÅ-bhÃgavate ca (10.21.23)- indra÷ surar«ibhi÷ sÃkaæ codito deva-mÃt­bhi÷ | abhyasi¤cata dÃÓÃrhaæ govinda iti cÃbhyadhÃt || ÂÅkà ca-deva-mÃt­bhir iti | gÃ÷ paÓÆn gÃæ svargaæ và indratvena vindatÅti k­tvà ca govinda ity abhyadhÃt nÃma k­tavÃn | punas tatraiva daÓama-skandhe (10.27.28)- iti go-gokula-patiæ govindam abhi«icya sa÷ | anuj¤Ãto yayau Óakro v­to devÃdibhir divam || padyÃvalyÃæ[*ENDNOTE #1]- kÃlindÅ-tÅra-kalpa-druma-tala-vilasat-padma-pÃdÃravindo mandÃndolÃÇgulÅbhir mukharita-muralÅ manda-gÅtÃbhinanda÷ | rÃdhÃ-vaktrendu-manda-smita-madhura-sudhÃsvÃda-sandoha-sÃndra÷ ÓrÅmad-v­ndÃvanendra÷ prabhavatu bhavatÃæ bhÆtaye k­«ïa-candra÷ || skÃnde mathurÃ-khaï¬e nÃradoktau- tasmin v­ndÃvane puïyaæ govindasya niketanam | tat-sevaka-samÃkÅrïaæ tatraiva sthÅyate mayà || bhuvi govinda-vaikuïÂhaæ tasmin v­ndÃvane n­pa | yatra v­ndÃdayo bh­tyÃ÷ santi govinda-lÃlasÃ÷ || v­ndÃvane mahÃ-sadma yair d­«Âaæ puru«ottamai÷ | govindasya mahÅpÃla te k­tÃrthà mahÅ-tale || tathà hi ÓrÅ-k­«ïa-sandarbhe ÓrÅ-bhÃgavata-«a«Âha-skandhe (6.8.20)-mÃæ keÓvavo gadayà prÃtar avyÃd govinda ÃsaÇgavam Ãtta-veïu÷ iti | ÂÅkà ca-tau hi ÓrÅ-mathurÃ-v­ndÃvanayo÷ suprasiddha-mahÃ-yogapÅÂhayos tat-tan-nÃmnaiva sahitau prasiddhau tau ca tatra tatra prÃpa¤cika-loka-d­«Âyà ÓrÅmat-pratimÃkÃreïa bhÃta÷ | svajana-d­«Âyà sÃk«Ãd-bhÆtau ca | tatrottara-rÆpaæ brahma-saæhitÃ-govinda-stavÃdau prasiddham | ataevÃtrÃpi sÃk«Ãd-rÆpa-v­nda-prakaraïa evaitau paÂhitau ity Ãdi-sandarbha-ÂÅkety artha÷ | tathà hi-sÃk«Ãd bhagavata÷ ÓrÅmad-govindasya sukhÃdhikà | tathà hi ÓrÅ- caitanya-caritÃm­te (1.8.50-51)- v­ndÃvane kalpa-v­k«a suvarïa-sadana mahÃ-yoga-pÅÂha tÃÇhà ratna-siæhÃsana tÃte basi Ãchena sÃk«Ãt vrajendra-nandana ÓrÅ-govinda nÃma sÃk«Ãt manmatha-madana nau sarvatra deÓe yathà ÓrÅ-k­«ïa-prakÃÓÃdÅnÃæ navÅna-prÃcÅnÃ-dhÃtu- ÓÅlÃdy-ÃkÃrÃ÷ kvacid bhakta-vatsalatayà calac-chakti-prakÃÓikà arcÃyamÃnÃ÷ kvacit sÃmÃnyÃkÃrÃÓ ca ÓrÅ-nanda-nandana-prakÃÓà d­Óyante | tathÃsau svayaæ bhagavÃn ÓrÅ-govinda-devo'pi (iti cet) ? na, kiæ tv asau tathÃtve d­ÓyamÃno'py arcÃyamÃna-viÓe«a÷ svayaæ prakÃÓa÷ sÃk«Ãd vrajendra-nandana eva | atra yukti-sud­«ÂÃntÃæ prÃcÅna-paurÃïikÃæ kathÃm Ãha-prema-nagarÃpara- paryÃye prati«ÂhÃna-pure ko'pi rÃjÃsÅt | sa ca pa¤ca-putra÷ | vÃrdhaka- daÓÃyÃæ manasi evaæ vicÃritavÃn-mat-putre«u yo rÃjyÃdi-pÃlanen samartho mayi premavÃæÓ ca bhavet | tasmin rÃjyÃdi samarpayi«yÃmi | iti manasi k­tvà bahir ja¬avad ÃcaritavÃn | taæ d­«Âvà sarve janà manasi du÷khità abhavan | putrÃïÃæ madhye tu ye du«ÂÃcÃrÃs te manasi h­«Âà rÃjyÃdikaæ netuæ vi«aya-sukhaæ ca kartuæ prav­ttà abhavan | te«u ko'pi paï¬ito j¤ÃnavÃn pÆrvato'pi pitro÷ prÅtiæ k­tvà sevÃyÃæ prav­tta÷ | rÃjà tu tasya bhaktiæ d­«Âvà tasmin rÃjyÃdi-bhÃraæ samarpitavÃn | anye putrÃs tu tac chrutvà tad- upari daï¬Ãdikaæ k­tavanta÷ | tÃn d­«ÂvÃmÃtyÃ÷ sarve tad-v­ttÃntaæ rÃj¤i niveditavanta÷ | rÃjà tu tac chrutvà k­trima-ja¬a-svabhÃvÃdikaæ tyaktvà tÃn putrÃn nirasya tasmin putre svacchandam abhi«ekaæ k­tavÃn | tathÃyaæ ÓrÅ-govinda-deva÷ sÃk«Ãd vrajendra-kumÃro'py Ãdhunika-bhaktÃnÃæ prema-tÃratamyaæ kartuæ mauna-mudrÃdikam aÇgÅk­tya rÃdhikayà saha virÃjate | atrÃpi Óruti-sm­ti- purÃïÃdi-pramÃïÃni bahÆni santi | tatra ÓrÅ-gopÃla-tÃpanyÃæ (1.9-10)- sat-puï¬arÅka-nayanaæ meghÃbhaæ vaidyutÃmbaram | dvi-bhujaæ j¤Ãna-mudrìhyaæ vana-mÃlinam ÅÓvaram ||9|| gopa-gopÅ-gavÃvÅtaæ sura-druma-talÃÓritam || ity Ãdi | tam ekaæ govindaæ sac-cid-Ãnanda-vigraham ity Ãdi | gopÃlÃya govardhanÃya gopÅ-jana-vallabhÃya namo nama÷ | tathà hi ÆrdhvÃmnÃye- gopÃla eva govinda÷ prakaÂÃprakaÂa÷ sadà | v­ndÃvane yoga-pÅÂhe sa eva satataæ sthita÷ || asau yuga-catu«ke'pi ÓrÅmad-v­ndÃvanÃdhipa÷ | pÆjito nanda-gopÃdyai÷ k­«ïenÃpi supÆjita÷ || cÅra-hartà vraja-strÅïÃæ vrata-pÆrti-vidhÃyaka÷ | cid-Ãnanda-ÓilÃkÃro vyÃpako vraja-maï¬ale || tatra- candrÃvalÅ-durÃdhar«aæ rÃdhÃ-saubhÃgya-mandiram || tathà hi atharva-vede-gokulÃraïye mathurÃ-maï¬ale v­ndÃvana-madhye sahasra-dala-padme «o¬aÓa-dala-madhye'«Âa-dala-keÓare govindo'pi ÓyÃma÷ pÅtÃmbaro dvibhujo mayÆra-puccha-Óiro veïu-vetra-hasto nirguïa÷ sa-guïo nirÃkÃra÷ sÃkÃro nirÅha÷ sa-ce«Âo virÃjate iti | dve pÃrÓve candrÃvalÅ rÃdhà ca ity Ãdi | tathà ca saæmohana-tantrokti÷- govinda-sahitÃæ bhÆri-hÃva-bhÃva-parÃyaïÃm | yoga-pÅÂheÓvarÅæ rÃdhÃæ praïamÃmi nirantaram || tathà hi skÃnde- govinda-svÃmi-nÃmÃtra vasaty arcÃtmako'cyuta÷ | gandarvair apsarobhiÓ ca krŬamÃna÷ sa modate || tathà hi brahma-saæhitÃyÃæ (5.1)- ÅÓvara÷ parama÷ k­«ïa÷ saccidÃnanda-vigraha÷ | anÃdir Ãdir govinda÷ sarva-kÃraïa-kÃraïam || atra Óloke k­«ïo÷ viÓe«ya÷ | anyatrÃpi govindasya viÓe«yatvam | yathÃ- vraje govinda-nÃmà ya÷ paÓÆnÃm indratÃæ gata÷ | sa eva k­«ïo bhavati mano-netrÃdi-kar«aïÃt || brahma-saæhitÃyÃæ ca (5.39)- rÃmÃdi-mÆrti«u kalÃ-niyamena ti«Âhan nÃnÃvatÃram akarod bhuvane«u kintu | k­«ïa÷ svayaæ samabhavat parama÷ pumÃn yo govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || ÂÅkà ca-yo govindo rÃmÃdi-mÆrti«u kalÃ-niyamena ti«Âhan san nÃnÃvatÃram akarot, sa deva÷ svayaæ k­«ïa÷ samabhavan taæ bhajÃmÅti | ÓrÅ-gopÃla-tÃpanyÃæ (1.35, 39-42, 45)- k­«ïÃya gopÅnÃthÃya govindÃya namo namaæ || tathà hi- veïu-vÃdana-ÓÅlÃya gopÃlÃyÃhi-mardine | kÃlindÅ-kÆla-lolÃya lola-kuï¬ala-dhÃriïe || vallavÅ-vadanÃmbhoja-mÃline n­tya-ÓÃline | nama÷ praïata-pÃlÃya ÓrÅ-k­«ïÃya namo nama÷ || nama÷ pÃpa-praïÃÓÃya govardhana-dharÃya ca | pÆtanÃ-jÅvitÃntÃya t­ïÃvÃrtÃsu-hÃriïe || ni«kalÃya vimohÃya ÓuddhÃyÃÓuddha-vairiïe | advitÅyÃya mahate ÓrÅ-k­«ïÃya namo nama÷ || keÓava kleÓa-haraïa nÃrÃyaïa janÃrdana | govinda paramÃnanda mÃæ samuddhara mÃdhava || ity Ãdi | tatra ÆrdhvÃmnÃye- ÓrÅman-madana-gopÃlo'py atraiva suprati«Âhita÷ | iti | ÓrÅ-daÓame (10.19.16)- gopÅnÃæ paramÃnanda ÃsÅd govinda-darÓane || iti | tathà hi (10.21.10)- v­ndÃvane sakhi bhuvo vitanoti kÅrtiæ yad devakÅ-suta-padÃmbuja-labdha-lak«mi | govinda-veïum anu matta-mayÆra-n­tyaæ prek«Ãdri-sÃnv-aparatÃnya-samasta-sattvam || iti | tathà hi ÓrÅ-govinda-lÅlÃmrte (21.28) ca- ÓrÅ-govinda-sthalÃkhyaæ taÂam idam amalaæ k­«ïa-saæyoga-pÅÂhaæ v­ndÃraïyottamÃÇgaæ krama-natam abhita÷ kÆrma-pÅÂha-sthalÃbham | ku¤ja-ÓreïÅ-dalìhyaæ maïimaya-g­ha-sat-karïikaæ svarïa-rambhÃ- ÓreïÅ-ki¤jalkam e«Ã daÓa-Óata-dala-rÃjÅva-tulyaæ dadarÓa || ÓrÅ-padma-purÃïe (5.69.79-85)- pÃrvaty uvÃca govindasya kim ÃÓcaryaæ saundaryÃk­ta-vigraha | tad ahaæ Órotum icchÃmi kathayasva dayÃ-nidhe || ÅÓvara uvÃca madhye v­ndÃvane ramye-ma¤ju-ma¤jÅra-Óobhite | yojanÃÓrita-sad-v­k«a-ÓÃkhÃ-pallava-maï¬ite || tan-madhye ma¤ju-bhavane yoga-pÅÂhaæ samujjavalam | tad-a«Âa-koïa-nirmÃïaæ nÃnÃ-dÅpti-manoharam || tasyopari ca mÃïikya-ratna-siæhÃsanaæ Óubham | tasmin na«Âa-dalaæ padmaæ karïikÃyÃæ sukhÃÓrayam || govindasya paraæ sthÃnaæ kim asya mahimocyate | ÓrÅmad-govinda-mantra-stha-ballavÅ-v­nda-sevitam || divya-vraja-vayo-rÆpaæ k­«ïaæ v­ndÃvaneÓvaram | vrajendraæ santataiÓvaryaæ vraja-bÃlaika-vallabham || yauvanodbhinna-kaiÓoraæ vayasÃdbhuta-vigraham | varÃha-saæhitÃyÃæ ca- v­ndÃvane tu govindaæ ye paÓyanti vasundhare | na te yama-puraæ yÃnti yÃnti puïya-k­tÃæ gatim || asya ÂÅkà ca-atha sarvÃsÃm arcÃnÃæ darÓana-mÃhÃtmyaæ vadan upary upari sphÆrtyà ÓrÅmad-arcÃ-viÓe«ÃyamÃïasya sÃk«Ãd-bhagavata÷ ÓrÅ-govinda- devasya darÓana-mÃhÃtmyam Ãha v­ndÃvana iti | tathà hi varÃha-tantre pa¤cama-paÂale, yathÃ- ÓrÅ-varÃha uvÃca- karïikà tan mahad dhÃma govinda-sthÃnam avyayam | tatropari svarïa-pÅÂhe maïi-maï¬apa-maï¬itam || tathà hi- karïikÃyÃæ mahÃ-lÅlà tal-lÅlÃ-rasa-tad-girau | yatra k­«ïo nitya-v­ndÃ-kÃnanasya patir bhavet || k­«ïo govindatÃæ prÃpta÷ kim anyair bahu-bhëitai÷ | dalaæ t­tÅyakaæ ramyaæ sarva-Óre«Âhottamottamam || tathà hi- govindasya priya-sthÃnaæ kim asya mahimocyate | govindaæ tatra saæsthaæ ca vallavÅ-v­nda-vallabham || divya-vraja-vayo-rÆpaæ vallavÅ-prÅti-vardhanam | vrajendraæ niyataiÓvaryaæ vraja-bÃlaika-vallabham || tathà hi- p­thivy uvÃca- paramaæ kÃraïaæ k­«ïaæ govindÃkhyaæ parÃtparam | v­ndÃvaneÓvaraæ nityaæ nirguïasyaika-kÃraïam || varÃha uvÃca- rÃdhayà saha govindaæ svarïa-siæhÃsane sthitam | pÆrvokta-rÆpa-lÃvaïyaæ divya-bhÆ«aæ susundaram || tribhaÇga-ma¤ju-susnigdhaæ gopÅ-locana-tÃrakam | tatraiva yoga-pÅÂhe ca svarïa-siæhÃsanÃv­te || pratyaÇga-rabhasÃveÓÃ÷ pradhÃnÃ÷ k­«ïa-vallabhÃ÷ | lalitÃdyÃ÷ prak­tayo mÆla-prak­tÅ rÃdhikà || saæmukhe lalità devÅ ÓyÃmalÃpi ca vÃyave | itare ÓrÅ-madhumatÅ dhanyaiÓÃnyÃæ hari-priyà || viÓÃkhà ca tathà pÆrve Óaivyà cÃgnau tata÷ param | padmà ca dak«iïe bhadrà nair­te kramaÓa÷ sthitÃ÷ || yoga-pÅÂhasya koïÃgre cÃru-candrÃvalÅ priyà | prak­ty a«Âau tad anyÃÓ ca pradhÃnÃ÷ k­«ïa-vallabhÃ÷ || pradhÃnà prak­tiÓ cÃdyà rÃdhikà sarvathÃdhikà | citrarekhà ca v­ndà ca candrà madana-sundarÅ || supriyà ca madhumatÅ ÓaÓÅrekhà haripriyà | saæmukhÃdi-krame dik«u vidik«u ca tathà sthitÃ÷ || «o¬aÓÅ prak­ti-Óre«Âhà pradhÃnà k­«ïa-vallabhà | v­ndÃvaneÓvarÅ rÃdhà tavad tu lalità priyà || gautamÅya-tantre- ratna-bhÆdhara-saælagna-ratnÃsana-parigraham | kalpa-pÃdapa-madhyastha-hema-maï¬apikÃ-gatam || ity anena govindasyaiva viÓe«aïam iti vivecanÅyam | tÃpanÅ ca- tam ekaæ govindaæ sac-cid-Ãnanda-vigraham iti | ÓrÅ-jayadeva-caraïaiÓ ca (Gg 2.19)- govindaæ vraja-sundarÅ-gaïa-v­taæ paÓyÃmi h­«yÃmi ca || ÓrÅ-bhakti-rasÃm­ta-sindhau (2.1.43)- lÅlà premïà priyÃdhikyaæ mÃdhuryaæ veïu-rÆpayo÷ | ity asÃdhÃraïaæ proktaæ govindasya catu«Âayam || tatraiva (1.2.239)- smerÃæ bhaÇgÅ-traya-paricitÃæ sÃci-vistÅrïa-d­«Âiæ vaæÓÅ-nyastÃdhara-kiÓalayÃm ujjvalÃæ candrakeïa | govindÃkhyÃæ hari-tanum ita÷ keÓi-tÅrthopakaïÂhe mà prek«i«ÂhÃs tava yadi sakhe bandhu-sange'sti raÇga÷ || ÓrÅ-dÃna-keli-kaumudyÃæ - arjuna÷: bisÃhe | idaæ bi thoa ccea | tà suïÃhi | so kira assuda-ara-sÃhammo sammohaïa-mÃhurÃ-bhara-ïabbo sabbobari virehanto pia-baassassa saala- goula-baittaïeïa goindÃhisea-mahÆsabo kassa bà gabbaæ ïa kkhu khabbedi ? |[*ENDNOTE #2] ity evambhÆtasya mauna-mudrÃdikaæ prakÃÓya vigrahavat sthitasya ÓrÅ- govinda-devasya prakaÂa-lÅlÃ-kÃle mauna-mudrÃdikam ÃcchÃditam abhavat | tathà ca-prakaÂa-lÅlÃ-kÃle bhaktÃnÃæ bhakti-sadarÓanÃrthaæ prakaÂitam eva | tatra ÓrÅ-gopÃla-tÃpanyÃdi-prasiddhaæ-kadÃcit prakaÂÅbhÆya (1.10) dvibhujaæ mauna-mudrìhyaæ iti ca | kiæ ca ÓrÅ-k­«ïa-sandarbhe (153)- tad evaæ tatra ÓrÅ-k­«ïa-lÅlà dvividhà aprakaÂa-rÆpà prakaÂa-rÆpà ca | prÃpa¤cika-lokÃprakaÂatvÃt tat-prakaÂatvÃc ca | tatrÃprakaÂà - yatrÃsau saæsthita÷ k­«ïas tribhi÷ Óaktyà samÃhita÷ | rÃmÃniruddha-pradyumnai rukmiïyà sahito vibhu÷ || [GTU 2.36] iti | mathurÃ-tattva-pratipÃdaka-ÓrÅ-gopÃla-tÃpany-Ãdau - cintÃmaïi-prakara- sadmasu-kalpa-v­k«a [BhP 5.40] ity Ãdi v­ndÃvana-tattva-pratipÃdaka-brahma- saæhitÃdau ca prakaÂa-lÅlÃta÷ ki¤cid vilak«aïatvena d­«ÂÃ, prÃpa¤cika- lokais tad-vastubhiÓ cÃmiÓrÃ, kÃlavad-Ãdi-madhyÃvasÃna-pariccheda-rahita- sva-pravÃhÃ, yÃdavendratva-vraja-yuvarÃjatvÃdy-ucitÃharahar-mahÃ- sabhopaveÓa-gocÃraïa-vinodÃdi-lak«aïà | prakaÂa-rÆpà tu ÓrÅ-vigrahavat kÃlÃdibhir aparicchedyaiva satÅ bhagavad-icchÃtmaka-svarÆpa-Óaktyaiva labdhÃrambha-samÃpanà prÃpa¤cikÃprÃpa¤cika-loka-vastu-saævalità tadÅya- janmÃdi-lak«aïà | tatrÃprakaÂà dvividhà | mantropÃsanÃmayÅ svÃrasikÅ ca | prathamà yathà tat-tad-ekatara-sthÃnÃdi-niyata-sthitikà tat-tan-mantra-dhyÃna-mayÅ | yathà b­had-dhyÃna-ratnÃbhi«ekÃdi-prastÃva÷ krama-dÅpikÃyÃm | yathà và -- atha dhyÃnaæ pravak«yÃmi sarva-pÃpa-praïÃÓanam | pÅtÃmbara-dharaæ k­«ïaæ puï¬arÅka-nibhek«aïam || ity Ãdi gautamÅya- tantre | yathà và - veïuæ kvaïantam aravinda-dalÃyatÃk«am- barhÃvataæsam asitÃmbuda-sundarÃÇgam | kandarpa-koÂi-kamanÅya-viÓe«a-Óobhaæ govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || Ãlola-candraka-lasad-vanamÃlya-vaæÓÅ- ratnÃÇgadaæ praïaya-keli-kalÃ-vilÃsam | ÓyÃmaæ tri-bhaÇga-lalitaæ niyata-prakÃÓaæ govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || iti brahma-saæhitÃyÃm [5.39-40] | homas tu pÆrvavat kÃryo govinda-prÅtaye tata÷ ity-Ãdy-anantaraæ - govindaæ manasà dhyÃyet gavÃæ madhye sthitaæ Óubham | barhÃpŬaka-saæyuktaæ veïu-vÃdana-tat-param || gopÅ-janai÷ pariv­taæ vanya-pu«pÃvataæsakam || iti bodhÃyana-karma-vipÃka- prÃyaÓcitta-sm­tau | tad u hovÃca hairaïyo gopa-veÓam abhrÃbhaæ taruïaæ kalpa-drumÃÓritam | tadiha Ólokà bhavanti -- sat-puï¬arÅka-nayanaæ meghÃbhaæ vaidyutÃmbaram | dvi-bhujaæ mauna-mudrìhyaæ vanamÃlinamÅÓvaram || gopa-gopÅ-gavÃvÅtaæ sura-druma-talÃÓritam | divyÃlaÇkaraïopetaæ rakta-paÇkaja-madhyagam || kÃlindÅ-jala-kallola-saÇgi-mÃruta-sevitam | cintayaæÓ cetasà k­«ïaæ mukto bhavati saæs­te÷ || iti ÓrÅ-gopÃla-tÃpanyÃm [1.11-15] - govindaæ gokulÃnandaæ sac-cid-Ãnanda- vigraham [GTU 1.37] ity Ãdi ca | atha svÃrasikÅ ca yathodÃh­tam eva skÃnde -- vatsair vatsatarÅbhiÓ ca sadà krŬati mÃdhava÷ | v­ndÃvanÃntaragata÷ sa-rÃmo bÃlakai÷ saha || ity Ãdi | tatra ca-kÃrÃt ÓrÅ-gopendrÃdayo g­hyante | rÃma-Óabdena rohiïy api | tathà tenaiva krŬatÅty Ãdinà vrajÃgamana-ÓayanÃdi-lÅlÃpi | krŬÃ-Óabdasya vihÃrÃrthatvÃd vihÃrasya nÃnÃ-sthÃnÃnusÃraïa-rÆpatvÃd eka-sthÃna- ni«ÂhÃyà mantropÃsanÃmayyà bhidyate'sau | yathÃvasara-vividha- svecchÃmayÅ svÃrasikÅ | evaæ brahma-saæhitÃyÃm -- cintÃmaïi-prakara-sadmasu kalpa-v­k«a- lak«Ãv­te«u surabhir abhipÃlayantam lak«mÅ-sahasra-Óata-sambhrama-sevyamÃnaæ govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || [BrahmaS 5.28] iti | atra kathà gÃnaæ nÃtyaæ gamanam api vaæÓÅ [BrahmaS 5.52] ity atrÃnusandheyam | tatra nÃnÃ-lÅlÃ-pravÃha-rÆpatayà svÃrasikÅ gaÇgeva | athÃprakaÂÃyÃæ mantropÃsanÃ-mayÅm Ãha -- mÃæ keÓavo gadayà prÃtar avyÃd govinda ÃsaÇgavam Ãtta-veïu÷ | [BhP 6.8.2] iti | Ãtta-veïur iti viÓe«eïa govinda÷ ÓrÅ-v­ndÃvana-mathurÃ-prasiddha-mahÃ- yoga-pÅÂhayos tan-nÃmnaiva sahitau prasiddhau | tau ca tatra tatra prÃpa¤cika-loka-d­«ÂyÃæ ÓrÅmat-pratimÃkÃreïÃbhÃta÷ svajana-d­«ÂyÃæ sÃk«Ãd-rÆpa-v­nda-prakaraïa eva etau paÂhitau | tataÓ ca nÃrÃyaïa- varmÃkhya-mantropÃsya-devatÃtvena (ÓrÅ-gopÃla-tÃpanyÃdi-prasiddha- svatantra-mantrÃntaropÃsya-devatÃtvena) ca mantropÃsanÃ-mayyÃm idam udÃh­tam || tathà hi lalita-mÃdhave (7.33f)- rÃdhikà (ÓrÅ-k­«ïa-mukhendum avalokya): hanta ! hanta ! ïibbha- rÆkkaï¬idà e mama muddhattaïaæ, jaæ goindassa pa¬imaæ jebba goindaæ maïïemi | tathà rÃdhikà (7.35)- puro dhinvan ghrÃïaæ parimilati so'yaæ parimalo ghana-ÓyÃmà seyaæ dyuti-vitatir Ãkar«ati d­Óau | svara÷ so'yaæ dhÅras taralayati karïau mama balÃd aho govindasya prak­tim upalabdhà pratik­ti÷ || skÃnde- dolÃyamÃnaæ govindaæ ma¤casthaæ madhusÆdanam | rathe ca vÃmanaæ d­«Âvà punar janma na vidyate || dvÃrakÃyÃæ ÓrÅ-puru«ottame ca | etat-padya-dvaye govinda-Óabdas tu sarva- prakÃÓa-mÆla-bhÆtasya ÓrÅ-v­ndÃvana-nÃthasya govindasya prakÃÓÃpek«ayà | sa ca prakÃÓas tu na bhede«u gaïyate sa hi na p­thak iti (LBhÃg 1.1.20) | dak«iïÃbhimukhaæ devaæ dolÃrƬhaæ sureÓvaram | sak­d d­«Âvà tu govindaæ mucyate brahma-hatyÃyÃ÷ | vartamÃnaæ ca yat pÃpaæ yad bhÆtaæ yad bhavi«yati | tat sarvaæ nirdahaty ÃÓu govindÃnala-kÅrtanÃt | govindeti yathà proktaæ bhaktyà và bhakti-varjitam | dahate sarva-pÃpÃni yugÃntÃgnir ivotthita÷ || govinda-nÃmà ya÷ kaÓcin naro bhavati bhÆtale | tan nÃsti karmajaæ loke vÃÇ-mÃnasam eva và | yan na k«apayate pÃpaæ kalau govinda-kÅrtanam || kiæ tatra vedÃgama-ÓÃstra-vistarais tÅrthair anekair api kiæ prayojanam | yady Ãnanenechasi mok«a-kÃraïaæ govinda govinda iti sphuÂaæ raÂa || ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te (1.8.50-51) v­ndÃvane kalpa-v­k«a suvarïa-sadana | mahÃ-yoga-pÅÂha tÃÇhà ratna-siæhÃsana || tÃte basi Ãchena sÃk«Ãt vrajendra-nandana | ÓrÅ-govinda nÃma sÃk«Ãt manmatha-madana || (1.5.221, 225-6) yÃÇra dhyÃna nija-loke kare padmÃsana a«ÂÃdaÓÃk«ara-mantre kare upÃsana sÃk«Ãt vrajendra-suta ithe nÃhi Ãna yebà aj¤e kare tÃÇre pratimÃ-hena j¤Ãna sei aparÃdhe tÃra nÃhika nistÃra ghora narakete pa¬e ki baliba Ãra brahma-vaivarte- prÃpyÃpi durlabhataraæ mÃnu«yaæ vibudhepsitam | yair ÃÓrito na govindas tair Ãtmà va¤citaÓ ciram || dra«Âuæ na yogyà vaktuæ và tri«u loke«u te'dhamÃ÷ | ÓrÅ-govinda-pÃda-dvandve vimukhà ye bhavanti hi || asau rasika-Óekharo govinda-deva÷ kadÃcid ­tu-bhedena sva-sevÃ-kÃle yathocita-bhojanÃdi-nimittÃya svÃdhikÃra-niyuktena kenÃpi saha-gopa-kiÓora- rÆpeïa rÃtrau svapna-sphÆrtyà sÃk«Ãd rÆpeïa và kathopakathanaæ kurute | etac ca loka-paramparayà ÓrÆyate | kintu atÅva-rahasyatvÃt ÃcÃrya-vacanÃdy- anurodhÃc ca prakÃÓya na likhyate ity Ãdi | atha ÆrdhvÃmnÃya-tantra-vÃkyÃny Ãha- ÓrÅ-pÃrvaty uvÃca- ko'sau govinda-devo'sti yas tvayà sÆcita÷ purà | kÅd­Óaæ tasya mÃhÃtmyaæ kiæ svarÆpaæ ca ÓaÇkara || ÓrÅ-mahÃdeva uvÃca- gopÃla eva govinda÷ prakaÂÃprakaÂa÷ sadà | v­ndÃvane yoga-pÅÂhe sa eva satataæ sthita÷ || asau yuga-catu«ke'pi ÓrÅmad-v­ndÃvanÃdhipa÷ | pÆjito nanda-gopÃdyai÷ k­«ïenÃpi supÆjita÷ || cÅra-hartà vraja-strÅïÃæ vrata-pÆrti-vidhÃyaka÷ | cid-Ãnanda-ÓilÃkÃro vyÃpako vraja-maï¬ale || kiÓoratÃm upakramya vartamÃno dine dine | tÃmbÆla-pÆrita-mukho rÃdhikÃ-prÃïa-daivata÷ || ratna-baddha-catu÷-kÆlaæ haæsa-padmÃdi-saÇkulam | brahma-kuï¬a-nÃma kuï¬aæ tasya dak«iïato diÓi || ratna-maï¬apam ÃbhÃti madnÃra-tarubhir v­tam | tan-madhye yoga-pÅÂhÃkhyaæ sÃmrÃjya-padam uttamam || v­ndÃvaneÓvarÅ-prÃjya-sÃmrÃjya-rasa-ra¤jita÷ | ihaiva nirjita÷ k­«ïo rÃdhayà prau¬ha-hÃsayà || tasyÃæ go ÓrÅ÷ sadà v­ndà vÅrà cÃkhila-sÃdhanà | yoga-pÅÂhasya pÆrvatra nÃmnà lÅlÃvatÅ sthità | dak«iïasyÃæ sthità ÓyÃmà k­«ïa-keli-vinodinÅ || paÓcime saæsthità devÅ bhoginÅ nÃma sarvadà | uttaratra sthità nityaæ siddheÓÅ nÃma devatà | pa¤ca-vaktra÷ sthita÷ pÆrve daÓa-vaktraÓ ca dak«iïe || paÓcime ca caturvaktra÷ sahasra-vaktra uttare | suvarïa-vetra-hastà ca sarvata÷ ÓÃsane sthità || madanonmodinÅ nÃma rÃdhikÃyÃ÷ priyà sakhÅ | pÃdayo÷ pÃtayaty eva govindaæ mÃna-vihvalam || rati-pati-mati-mÃnade'pi sÃk«Ãd iha yugalÃk­ti-dhÃma-kÃma-dambhe | hari-maïi-nava-nÅla-madhurÅbhi÷ padi padi manmatha-saudham uccinoti || manmatha-dvitayaæ paÓcÃt ÓrÅ-k­«ïÃyeti sat-padam | govindÃya tata÷ paÓcÃt svÃhÃyaæ dvÃdaÓÃk«ara÷ || govindasya mahÃ-mantra÷ kÃle pÆrvÃnurÃga-bhÃk | tata÷ paraæ pravak«yÃmi govindaæ yugalÃtmakam || lak«mÅ-manmatha-rÃdheti govindÃbhyÃæ nama÷ padam | etasya j¤Ãna-mÃtreïa rÃdhÃ-k­«ïau prasÅdata÷ || anayos tu ­«i÷ kÃmo viràchanda udÃh­ta÷ | devatà nitya-govindo rÃdhÃ-govinda eva ca || yoga-pÅÂheÓvarÅ Óakti÷ «a¬-aÇgaæ kÃma-bÅjakai÷ | dhyÃyed govinda-devaæ nava-ghana-madhuraæ dviya-lÅlÃ-naÂantam visphÆrjan-malla-kacchaæ kara-yuga-muralÅ-ratna-daï¬ÃÓritaæ ca | asaænyastÃccha-pÅtÃmbara-vipula-daÓÃ-dvandva-gucchÃbhirÃmaæ pÆrïa-ÓrÅ-mohanendraæ tad-itara-caraïÃkrÃnta-dak«ÃÇghri-nÃlam || evaæ dhyÃtvà japen mantraæ yÃval-lak«a-catu«Âayam | tilÃjya-havanasyÃnte yoga-pÅÂheÓvarau yajet || campakÃÓoka-tulasÅ-kahlÃrai÷ kamalais tathà | rÃdhÃ-govinda-yugalaæ sÃk«Ãt paÓyati cak«u«Ã || ÓrÅman-madana-gopÃlo'py atraiva suprati«Âhita÷ | kaiÓora-rÆpÅ gopÃlo govinda÷ prau¬ha-vigraha÷ | ubhayos tÃratamyena gopÅnÃtho'tisundara÷ || dhÅroddhatas tu gopÃlo dhÅrodÃttayocyate | govindo gopikÃnÃtho yo dhÅra-lalitÃk­ti÷ || siæha-madhyas tu gopÃlas tribhaÇga-lalitÃk­ti÷ | govindo gopikÃnÃtha÷ pÅna-vak«a÷-sthalo viÂa÷ || trisandhyam anyad anyad dhi mÃdhuryaæ govidÃæ patau | govardhana-darÅ-dhÃtu-pallavÃdi-vicitrite | bÃlyata÷ samatikrÃnta÷ kaiÓorÃt parato gata÷ || vagÃhamÃna÷ kandarpa÷ ÓrÅ-govindo virÃjate | nÃnÃ-ratna-manohÃrÅny etasmin yoga-pÅÂhake | sahajo hi prabhÃvo'yaæ nÃcirÃt paritu«yati || anye«u siddha-pÅÂhe«u yà siddhir bahu-hÃyanai÷ | v­ndÃvane yoga-pÅÂhe saikenÃhnà prajÃyate || prÃtar bÃlÃrka-saÇkÃÓaæ saÇgave maÇgala-cchavi | madhyÃhne taruïÃrkÃbhaæ parÃhne padma-patravat || sÃyaæ sindÆra-pÆrÃbhaæ rÃtrau ca ÓaÓi-nirmalam | tamasvinÅ«v indranÅla-mayÆkha-mecaka-prabham || var«Ãsu ca sadÃbhÃti harit-t­ïa-maïi-prabham | Óarat-sucandra-bimbÃbhaæ hemante padma-rÃgavat || ÓiÓire hÅraka-prakhyaæ vasante pallavÃruïam | grÅ«me pÅyÆ«a-pÆrÃbhaæ yoga-pÅÂhaæ virÃjate || mÃdhurÅbhi÷ sadÃcchannam aÓoka-lalitÃd­tam | aghaÓ cordhvaæ mahÃ-ratna-mayÆkhai÷ parito v­tam || candrÃvalÅ-durÃdhar«aæ rÃdhÃ-saubhÃgya-mandiram || ÓrÅ-ratna-maï¬apaæ nÃma tathà ӭÇgÃra-maï¬apam || saubhÃgya-maï¬apaæ nÃma mahÃ-mÃdhurya-maï¬apam | sÃmrÃjya-maï¬apaæ nÃma tathà kandarpa-maï¬apam || Ãnanda-maï¬apaæ nÃma tathà surata-maï¬apam | ity a«Âau yoga-pÅÂhasya nÃmÃni Ó­ïu pÃrvati || nÃmëÂakaæ ya÷ paÂhati prabhÃte ÓrÅ-yoga-pÅÂhasya mahattamasya | govinda-devaæ vaÓayet sa tena premÃnam Ãpnoti parasya puæsa÷ || atha mantra-mayyÃæ sad-ÃcÃra-vidhir likhyate | mantra-mayÅ dvidhà | tatra ÓrÅ-bhÃgavatÃdi-varïita-janma-karma-go-cÃraïÃdi-lÅlà eka-vidhà | sà tu smaraïa-maÇgala-ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­tÃdy-anusÃreïa kartavyà | dvitÅyà tu arcÃyamÃna-viÓe«a-mauna-mudrìhya-ÓrÅ-vigraha-viÓe«a-sevà | sà ca sarva- sm­ti-saæmatà ÓrÅ-hari-bhakti-vilÃse likhitÃsti | tad-anusÃreïa prema-yuktayà bhaktyà kartavyà | tasmÃt ki¤cit prakÃÓya likhyate | brÃhma-muhÆrtÃd utthÃya pÆjakÃdaya÷ sarve pÃr«adÃ÷ sevÃnÃmÃparÃdha- rahità bhagavat-paricaryÃæ vinà prasÃdÃnnam apy asvÅkurvanta÷ | kiæ punar bhagavad-dravyaæ svecchayà balÃtkÃreïa và | vidhivat gurvÃdi-praïÃma- danta-dhÃvana-yathocita-snÃnÃdi-vidhiæ k­tvà sva-sevÃyÃæ sÃvadhÃnÃ÷ ÓrÅ- mandire praviÓanti | pÆjakas tu vidhivat ghaïÂÃdi-vÃdyaæ k­tvà prabho÷ ÓrÅmad-ÅÓvaryÃÓ ca prabodhanaæ kÃrayet | grÅ«ma-ÓÅta-var«Ãdy-anusÃreïa devÃdi-durlabha-sevÃæ [Additional text? yathà sÃdhaka÷ siddha-rÆpeïa mÃnasÅæ lÅlÃæ daï¬ÃtmikÃæ bhÃvayet tathà tenaiva guru-paramparayà rÃgÃnugÃ-matena mauna-mudrìhya÷ | daï¬ÃtmikÃ-lÅlÃ-sevà caikà nÃmnà bheda÷ p­thag bhavet | atas tayor aikya-sevanaæ ca |] tata÷ ÓrÅ-mukha-prak«ÃlanÃdikaæ, yathà ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te (1.24?) (probably KAK) sa-mu«Âi-pÃïi-dvayam unnamayya vimoÂayan so'tha rasÃlasÃÇgam | j­mbhÃ-visarpad-daÓanÃæÓu-jÃlas tamÃla-nÅla÷ ÓayanÃd udasthÃt || tad yathÃ- utthÃya talpa-varata÷ sa varÃsana-stho dattair jalai÷ kanaka-jharjhari-nÃlito'pi | sarakÃs ta÷ patita-patra-vinirmitena vÅÂÅ-vareïa parimamÃrja sudivya-dantÃn || evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryÃÓ ca (ÓrÅ-k­«ïÃhnika-kaumudyÃæ 2.49,52) utthÃya talpa-talata÷ kanakÃsana-sthà nidrÃvasÃna-vigalan-niyata-vyavasthà | sà pÃda-pÅÂham adhidatta-padÃravindà reje tadà parjanair vihitÃbhinandà || Ãm­jya sÆk«ma-vasanena sitena kÃntÃn sà danta-këÂha-Óakalena vigh­«Âa-dantÃn | tÃmbÆla-rÃga-para-bhÃgavatÅæ manoj¤Ãæ jihvÃæ viÓodhanikayà vyalikhad rasaj¤Ãm || tata÷ susvÃdu-mi«Âa-dadhi-samarpaïam | tato maÇgalÃrÃtrikam | tatra dhyÃnam- karpÆrÃvali-nindi cÃru-vasanaæ bibhran-nitambe vahann u«ïÅ«aæ vara-mÆrdhni kÃntam aruïaæ nidrÃ-vimiÓrek«aïam | svÅkurvan sukhadaæ manoratha-karaæ mÃÇgalyÃrÃtrikaæ govinda÷ kuÓalaæ karoti bhavato rÃtry-anta-kÃle sadà || tato haimante phalgulÃ-dhÃraïaæ- kauÓeya-vastra-parinirmita-phalgulÃkhyaæ prÃleya-vÃraïakaæ bahu-mÆlya-labhyam | sauvarïa-citra-paricitrita-sarva-deÓam Ã-mastakÃt pada-yugÃvadhi ÓobhamÃnam || govindam Ãdi-puru«aæ vraja-rÃja-putraæ paÓyantam agnim amalaæ bhagavantam Ŭe | varïenÃruïam atulaæ bahu-ratna-citra-vicitrita-phalgulakam | bibhrÃïaæ govindaæ vihasad vadanaæ kadà paÓye || atha grÅ«me taniyÃ-dhÃraïam- sÆk«ma-vastra-nirmitaæ tribhÃga-rÆpa-khaï¬itam | sarva-prÃnta-deÓa-svarïa-sÆtra-mauktikäcitam || k­«ïa-deva-madhya-deÓa-rÃjitaæ virÃjitam | grÅ«ma-tÃpa-Óo«akaæ suÓÅta-vastram ÃÓraye || mukulita-ka¤cuka-dhÃraïam- u«ïÅ«aæ dadhad aruïaæ dhaÂÅæ vicitrÃæ tad-upari ca bibhrÃïa÷ | mukulita-ka¤cuka-bandha÷ ÓrÅ-govindo h­di sphuratu || tata÷ sarve militvà ÃrÃtrika-darÓanam | evaæ deva-munÅndrÃdayo'pi gÅtÃvÃdya-kÅrtanÃdi kurvanti | yathà padyÃvalyÃæ (22)- ceto-darpaïa-mÃrjanaæ bhava-mahÃ-dÃvÃgni-nirvÃpaïaæ Óreya÷-kairava-candrikÃ-vitaraïaæ vidyÃ-vadhÆ-jÅvanam | ÃnandÃmbudhi-vardhanaæ prati-padaæ pÆrïÃm­tÃsvÃdanaæ sarvÃtma-snapanaæ paraæ vijayate ÓrÅ-k­«ïa-saÇkÅrtanam || atha darÓana-phalam- sarvÃbhÅ«Âa-pradaæ ÓrÅman maÇgalÃrÃtri-darÓanam | prema-bhakti-pradaæ sarva-du÷svapnÃdi-nivartakam || evaæ pÃcakÃdaya÷ sarve sva-sva-sevÃyÃæ parama-bhaktyà ca sÃvadhÃnà varti«yante | sevÃyÃæ mukho'dhikÃrÅ tu sva-pratinidhiæ karma-cÃriïam uddiÓya tasmin sva-sarva-karma samarpya sevÃyÃæ sÃvadhÃna÷ svayaæ kari«yati abhÃve pÆjakÃdi-dvÃrà ca | evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryà dadhi-bhojanaæ maÇgala-nÅrÃjanaæ ca kartavyam | atha Ó­ÇgÃrÃrÃtri-vidhir likhyate | tata÷ sugandha-tailÃdibhir mardanon- mÃrjanÃdikaæ hima-grÅ«ma-var«Ãdi-kÃlocitam u«ïa-ÓÅtala-jalÃdibhi÷ snÃnaæ ca, sÆk«ma-vastreïa ÓrÅmad-aÇga-saæmÃrjanaæ, yathà ÓrÅ-govinda- lÅlÃm­te (4.8-12)- tam Ãgataæ snÃpana-vedikÃntaraæ bh­tya÷ samuttÃrya vibhÆ«aïaæ tano÷ | suku¤citaæ cÅna-navÅnam aæÓukaæ sÃraÇga-nÃmà laghu paryadhÃpayan ||8|| abhyajya nÃrÃyaïa-taila-lepai÷ pratyaÇga-nÃnÃ-m­du-bandha-pÆrvam | subandha-nÃmà k«urita-sÆnur asya premïÃÇga-saæmardanam ÃtatÃna ||9|| udvartanenÃsya mudà sugandha÷ ÓÅtena pÅtena sadà suÓÅtam | snigdhena mugdho navanÅta-piï¬Ãd udvartayÃmÃsa Óanais tad-aÇgam ||10|| dhÃtrÅ-phalÃrdra-kalkena keÓÃn ÓÅta-sugandhinà | snigdha÷ snigdhena susnigdhÃn karpÆro'pi samaskarot ||11|| manda-pakva-parivÃsita-kumbha- Óreïi-saæbh­ta-jalair atha dÃsÃ÷ | Óatakumbha-ghaÂikÃtta-vimuktai÷ sveÓvaraæ pramuditÃ÷ snapayanti ||12|| iti ÓrÅ-govinda-devasya sÃk«Ãd vrajendra-nandanatvena pÆjakÃdibhir bhÃva- yuktena manasà snÃnÃdikaæ kartavyam | tata÷ pÅtÃruïÃdi-nÃnÃ-vidha- svarïa-citra-vastrÃdi | evaæ svarïa-rÆpya-mauktika-ratna-jaÂita-nÃnÃlaÇkÃra- gu¤jÃ-mÃlÃdi-vidagdha-pÆjakena paridhÃpanÅyam | kadÃcit sevÃvasare lokottara-camatkÃra-svÃda-pakvÃnnÃdikaæ prema-yuktena manasà tat-sevÃ- sukha-parÃdhÅno'rpayet | tatra ka¤cukÃdi-dhÃraïaæ, yathà (BRS 2.1.351)- smerÃsya÷ parihita-pÃÂalÃmbara-ÓrÅÓ channÃÇga÷ puraÂa-rucoru-ka¤cakena | u«ïÅ«aæ dadhad aruïaæ dhaÂÅæ ca citrÃ÷ kaæsÃrir vahati mahotsave mudaæ na÷ || kvacic ca naÂa-vara-veÓaæ, yathà (BRS 2.1.353)- akhaï¬ita-vikhaï¬itai÷ sita-piÓaÇga-nÅlÃruïai÷ paÂai÷ k­ta-yathocita-prakaÂa-sanniveÓojjvala÷ | ayaæ karabha-rÃÂ-prabha÷ pracura-raÇga-Ó­ÇgÃrita÷ karoti karabhoru me ghana-rucir mudaæ mÃdhava÷ || ÆrdhvÃmnÃye- dhyÃyed govinda-devaæ nava-ghana-madhuraæ divya-lÅlÃ-naÂantaæ visphÆrjan-malla-kacchaæ kara-yuga-muralÅ-ratna-daï¬ÃÓritaæ ca | asaænyastÃccha-pÅtÃmbara-vipula-daÓÃ-dvandva-gucchÃbhirÃmaæ pÆrïa-ÓrÅ-mohanendraæ tad-itara-caraïÃkrÃnta-dak«ÃÇghri-nÃlam || evaæ dhyÃtvà japen mantraæ yÃval-lak«a-catu«Âayam | tilÃjya-havanasyÃnte yoga-pÅÂheÓvarau yajet || campakÃÓoka-tulasÅ-kahlÃrai÷ kamalais tathà | rÃdhÃ-govinda-yugalaæ sÃk«Ãt paÓyati cak«u«Ã || ÓrÅman-madana-gopÃlo'py atraiva suprati«Âhita÷ | evaæ ÓrÅ-tÃpanyÃæ- k­«ïÃya gopÅnÃthÃya govindÃya namo nama÷ || tatra Ãkalpa÷ (BRS 2.1.354)- keÓa-bandhanam Ãlepo mÃlÃ-citra-viÓe«aka÷ | tÃmbÆla-keli-padmÃdir Ãkalpa÷ parikÅrtita÷ || yathà (2.1.358)- tÃmbÆla-sphurad-Ãnanendur amalaæ dhaæmillam ullÃsayan bhakti-ccheda-lasat-sugh­«Âa-ghus­ïÃlepa-Óriyà peÓala÷ | tuÇgora÷-sthala-piÇgala-srag alika-bhrÃji«ïu-patrÃÇguli÷ ÓyÃmÃÇga-dyutir adya me sakhi d­Óor dugdhe mudaæ mÃdhava÷ || atha maï¬anam (2.1.359-360)- kirÅÂaæ kuï¬ale hÃraÓ catu«kÅ valayormaya÷ | keyÆra-nÆpurÃdyaæ ca ratna-maï¬anam ucyate || yathà - käcÅ citrà mukuÂam atulaæ kuï¬ale hÃri-hÅre hÃras tÃro valayam amalaæ candrÃ-cÃruÓ catu«kÅ | ramyà cormir madhurima-pÆre nÆpure cety aghÃrer aÇgair evÃbharaïa-paÂalÅ bhÆ«ità dogdhi bhÆ«Ãm || yathà stavÃvalyÃæ mukundëÂake (3) - kanaka-nivaha-ÓobhÃnandi pÅtaæ nitambe tad-upari navaraktaæ vastram itthaæ dadhÃna÷ | kanaka-nicitam u«ïÅ«aæ daddhac cottamÃÇge vraja-nava-yuva-rÃja÷ ko'pi kuryÃt sukhaæ te ||[*ENDNOTE #3] etad-upalak«aïaæ samaya-krame ­tu-krame nÃnÃveÓa-bhÆ«Ãdi-mukulita- bandha-ka¤cukÃdikaæ j¤eyam, yathÃ- u«ïÅ«aæ dadhad aruïaæ dhaÂÅæ vicitrÃæ tad-upari ca bibhrÃïa÷ | mukulita-ka¤cuka-bandha÷ ÓrÅ-govindo h­di sphuratu || yathÃ- pu«paiÓ cƬÃæ mukuÂam atulaæ kuï¬ale cÃru-hÅre vak«asy ÃrohayantÅr vividha-sukusumair vanya-mÃlÃæ vahantam | jÃnuny ÃrohayantÅæ bhramara-kar«iïÅæ bibhrataæ kÃntayÃnyÃæ nÃmnà tÃæ vaijayantÅæ nija-priyatamayà paÓya govinda-devam || govinda karïa-yuga-kuï¬ala-yugma-madhye kaïÂha-sthale kara-yugÃÇguli-parva-madhye | pÃdÃbjayor upari cÃÇguli«u prabhÃtitÃn hÅrakÃn suk­tino h­di cintayanti || muktÃdi-hema-jaÂita u«ïÅ«a-savye mukhyopari«ÂÃc ca | hari-h­daya-sthe sundari hÅraka-rÃje mano lagnam || ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te (4.14) bhakti-cchedìhya-carcÃæ malayaja-ghus­ïair dhÃtu-citrÃïi bibhrad bhÆyi«Âhaæ navya-vÃsa÷ Óikhi-dala-mukuÂaæ mudrikÃ÷ kuï¬ale dve | gu¤jÃhÃraæ suratna-srajam api taralaæ kaustubhaæ vaijayantÅæ keyÆre kaÇkaïe ÓrÅ-yuta-padaka-kaÂakau nÆpurau Ó­ÇkhalÃæ ca || ÓrÅ-k­«ïÃhnika-kaumudyÃæ (3.18)- cƬÃ-cumbita-cÃru-candra-kalasad-gu¤jÃlata÷ karïayo÷ punnÃga-stavakÅ lavaÇga-latikà ÓrÅ-kuï¬alà pÆrïayo÷ | ÓrÅ-vak«a÷ pratimukta-mauktika-latà ÓrÅ-ra¤ji-gu¤jà sara÷ krŬÃ-kÃnana-yÃna-kautuka-manà reje sa pÅtÃmbara÷ || atha paruïamÃsyÃdi-yugala-darÓanaæ- vidyud-ghanÃÇgau ghana-vidyud-ambarau nisarga-manda-smita-sundarÃnanau | mitha÷ kaÂÃk«ÃÓuga-kÅlitÃntarau rÃdhÃ-mukundau praïamÃmi tau mudà || evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryà dvÃdaÓÃbharaïa-«o¬aÓa-Ó­ÇgÃrÃdikaæ kartavyam | tad yathà (UN 4.9-10)- snÃtà nÃsÃgra-jÃgran-maïi-rasita-paÂà sÆtriïÅ baddha-veïÅ sottaæsà carcitÃÇgÅ kusumita-cikura sragviïÅ padma-hastà | tÃmbÆlÃsyoru-bindu-stavakita-cibukà kajjalÃk«Å sucitrà rÃdhÃlaktojjvalÃÇghri÷ sphuriti tilakinÅ «o¬aÓÃ-kalpinÅyam || dvÃdaÓÃbharaïaæ yathÃ- divyaÓ cƬÃmaïÅndra÷ puraÂa-viracitÃ÷ kuï¬ala-dvandva-käci- ni«kÃÓ cakrÅ-ÓalÃkÃ-yuga-valaya-ghaÂÃ÷ kaïÂha-bhÆ«ormikÃÓ ca | hÃrÃs tÃrÃnukÃra bhuja-kaÂaka-tulÃkoÂayo ratna-k ptÃs tuÇgà pÃdÃÇgurÅya-cchavir iti ravibhir bhÆ«aïair bhÃti rÃdhà || yathÃ- saÇgopyÃÇgÃbharaïa-paÂalÅæ rakta-citrÃntarÅyaæ Óroïau celaæ tad-upari varaæ daï¬ikÃkhyaæ ca nÅlam | sarvÃÇgÃnÃvarayitum aye devi kiæ te prayojyaæ d­«Âvà cÃntar muditamanasotphullatÃm eti nÃtha÷ || (vilÃpa-kusumäjalyÃæ 28)- yà te ka¤culir atra sundari mayà vak«ojayor arpità ÓyÃmÃcchÃdana-kÃmyayà kila na sÃsatyeti vij¤ÃyatÃm | kintu svÃmini k­«ïa eva sahasà tat tÃm avÃpya svayaæ prÃïebhyo'py adhikaæ svakaæ nidhi-yugaæ saægopayaty eva hi || (bhakti-rasÃm­ta-sindhau 3.5.8)- mada-cakita-cakorÅ-cÃrutÃ-cora-d­«Âir vadana-damita-rÃkÃrohiïÅ-kÃnta-kÅrti÷ | avikala-kala-dhautoddhÆti-dhaureyaka-ÓrÅr madhurima-madhu-pÃtrÅ rÃjate paÓya rÃdhà || evaæ samayÃnurÆpa-vastrÃdi-paridhÃpanaæ kartavyaæ, tathà svarïa-raupya- mauktika-ratna-jaÂita-nÃnÃlaÇkÃrÃdikaæ ca | atha tilakÃdi-darÓanÃrtham ÃdarÓa-darÓanaæ, yathà (ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te 2.104-105) ÓrÅmad-ÅÓvaryÃ÷- tadaiva samayÃbhij¤Ã purastÃn maïi-bandhanam | ÃdarÓaæ darÓayÃmÃsa sugandhà nÃpitÃtmajà || sà k­«ïa-netra-kutukocita-rÆpa-ve«aæ var«mÃvalokya mukure pratibimbitaæ svam | k­«ïopasatti-taralÃsa varÃÇganÃnÃæ kÃntÃvalokana-phalo hi viÓe«a-ve«a÷ || atha ÓrÅmad-ÅÓvarasya ÓrÅ-bhÃgavate (10.35.10)- darÓanÅya-tilako vana-mÃlÃ- divya-gandha-tulasÅ-madhu-mattai÷ | ali-kulair alaghu gÅtam abhÅ«Âam Ãdriyan yarhi sandhita-veïu÷ || atha rÃgÃnugÅya-vidhivat pÆjÃ-tulasÅ-samarpaïaæ yathà (10.30.1)- kaccit tulasi kalyÃïi govinda-caraïa-priye | tad yathÃ- mÃtas tulasi govinda-h­dayÃnanda-kÃriïÅ ity Ãdi | tato dhÆpa-dÅpÃdi-nivedanam- sa dhÆpa-dÅpakaæ ÓrÅmad-govinda-mukha-paÇkajam | Ó­ÇgÃre ye tu paÓyati te yÃnti paramaæ padam | tenÃpi saha divyanti tal-loke ÓÃÓvatÅ÷ samÃ÷ || tata÷ pakvÃnna-nivedanaæ | tata÷ karpÆrÃdi-saæsk­ta-tÃmbÆlÃ-samarpaïam | tato nÃnÃ-vidhÃnna-vya¤jana-pi«Âa-pÆpa-pÃyasa-sarasa-rasÃlÃdi-nivedanam | atraiva ÓrÅ-govinda÷ priya-pÆjÃri-gosvÃminaæ prati dadhi-ka¬amÃnnaæ svayaæ yÃcitavÃn | yathÃ- dadhi-ka¬amÃnnaæ mi«Âaæ govinda-priya-pÆjakaæ svasya | yÃcitvà yena nÅtaæ taæ vande svayaæ bhagavantam || tata ÃrÃtrikaæ, sarve militvà tad-darÓanam | athÃrÃtrika-darÓana-phalaæ- Ó­ÇgÃrÃtrikaæ nÃma govindasya sukhÃvaham | prema-bhakti-pradÃtÃraæ darÓanÃt pÃpa-nÃÓakam || atha rÃjabhoga-vidhir likhyate | vastra-bhÆ«Ãdikaæ samarpya tathaiva mandira-sevakas tu tata Ãgatya mandira-dhautÃdikaæ k­tvà tato dhÆpa-dÅpaæ ca nivedayet | tat tu saÇgopanam | tata÷ pÃcakÃ÷ parama-rasikÃ÷ parama- sÃvadhÃnà niyatendriyà nÃnÃ-prakÃra-ÓÃkÃdy-anna-vya¤jana-roÂikÃ-pÆpa- pÃyasa-pi«ÂakÃdi-ÓikhariïÅ-rasÃlÃdikaæ lehya-co«ya-peya-carvya-«a¬-rasa- nirmitaæ suvarïa-pÃtrÃdi«u parive«ayanti | sva-sva-rtu-bhavaæ phalÃdikaæ ca | evam ekÃdaÓyÃdi-vrata-dinÃni, sad-ÃcÃrÃnusÃreïa ÓrÅ-prabho÷ ÓrÅmad- ÅÓvaryà nitya-niyamita-pÃka-racanÃdi kartavyam | pÆjako niyatendriya÷ sÃvadhÃna÷ san bhojana-sÃmagrÅæ vidhivad rÃgÃnugÅya-matena daÓa- ghaÂikÃnta÷ samaprya samayÃn nivarti nivaset | pÆjakasya tu naivedya- samarpaïe vij¤aptir, yathà ÓrÅ-rÆpa-gosvÃmi-pÃdai÷ ÓrÅ-padyÃvalyÃæ (118)- k«Åre ÓyÃmalayÃrpite kamalayà viÓrÃïite phÃïite datte la¬¬Æni bhadrayà madhurase sobhÃbhayà lambhite | tu«Âiryà bhavatas tata÷ ÓataguïÃæ rÃdhÃ-nideÓÃn mayà naste'smin puratas tvam arpaya hare ramyopahÃre ratim || Ãhnika-kaumudyÃæ (3.9-10)- ÓÃkÃdi-kramato'bhito«a-vaÓata÷ sarvÃïi sad-vya¤janÃny Ãdaæ mÃt­-mude bhaved api yathà paktrÅ-mano-ra¤janà | tÃn sarvÃn saha-bhojina÷ sarasayà vÃcà sahan hÃsayan bhu¤jadhvaæ na parityajan kim apÅty ekÃntam ÃhlÃdayan || annaæ vya¤janavat kiyat kiyad adaæÓ cakre'nnavad vya¤janaæ paryÃptaæ na tathÃpi lÃlasatayà vÃbhÆd anuvya¤janam | pratyekaæ ca tad i«Âa-pi«Âaka-kulaæ tÃæ gorasÃnÃæ bhidÃm ekaikÃæ ca k­tÃbhinandanam adan saæpipriye sarvadà || pÆjakas tu ÓÅtala-jalÃdi samarpya mandirÃn nirgatya niyama-japÃdi kuryÃt | japa-niyamÃnte ca vidhivad ghaïÂÃdi-vÃdyaæ k­tvà ÓrÅ-mandire praviÓya tato jala-sevakena datta-pÃÂalÃdi-parivÃsitayamunÃ-jalenÃcamanaæ dattvà suk«ma- vastreïa mukha-mÃrjanÃdikaæ kuryÃt | tato mahÃ-prasÃdÃnayanaæ tato mandira-sevakena mandiramÃrjanaæ | tatas tÃmbÆlÃdi-samarpaïaæ, yathÃ- elÃ-lavaÇga-paripÆrita-pÆga-cÆrïai÷ karpÆra-pÆra-parivÃsita-cÆrïa-v­ndai÷ | parïa÷ sukartari -vikhaï¬ita-pÃrÓva-bhÃgais tÃæ vÅÂikÃæ sa bubhuje vara-nÃgavallyÃ÷ || tato grÅ«mÃrtau nÃnÃ-vidha-suvÃsita-jala-nÃnÃ-vidha-jala-yantrÃdinà secanam | evaæ mantramaya-nÃnÃ-vÅjanÃdikaæ ca | evaæ sugandha-dravyÃdi purato dhÃraïam | evaæ sugandha-pu«pÃdibhir mÃlÃ-ku¤ja-kuÂÅra-racanam | evaæ var«Ãdi«u yathÃ-yogyaæ j¤eyam | tata ÃrÃtrikasya sarve militvà darÓanam | tato darÓana-phalaæ, yathÃ- svayaæ bhagavata÷ ÓrÅmad-govindasya k­pÃmbudhe÷ | mahÃrÃjopacÃrÃkhyam ÃrÃtrikam anuttamam || ya idaæ Óraddhayà devi paÓyen mantrÅ subhaktimÃn | sa sarva-kÃmÃn labhate bhaktiæ tat-pÃdayo÷ parÃm || evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryà bhojanÃcamana-tÃmbÆlÃdi-samarpaïaæ ca | tathà hi- tÃbhya÷ pariviveÓÃnnaæ tulasyà rÆpa-ma¤jarÅ | snehena mohinÅ yadvad devatÃbhyo'm­taæ kramÃt || tato ratna-khaÂÂopari ÓayyÃdi-racanaæ tatra bhÃva-yuktena manasà Óayanaæ kÃrayet | tata÷ sevÃyÃæ mukhyo'dhikÃrÅ pÆjaka-pÃcakÃdi-sarvÃæs tathÃki¤canÃn vai«ïavÃn ÃnÅya tair militvà mahÃ-prasÃdasya mahad-bhaktyà ca- anÃdi purato nyastaæ cak«u«Ã g­hyate mayà | rasaæ dÃsasya jihvÃyÃm aÓnÃmi kamalodbhava || bhuktaæ yan nikhilÃgha-saÇgha-Óamanaæ sarvendriyÃhlÃdikaæ | saæsÃrÃd vinivartakaæ haripada-dvandve puna÷ prÃpakam |[*ENDNOTE #4] ÓrÅ-govindas tat prasÃdaÓ caraïÃm­tam eva ca | vastra-candana-mÃlyÃdi tulasÅ caika-rÆpakam || sa ca punar madhyamÃdhikÃri-guïam ÃÓritya te«u vai«ïava-varge«u yathocita-maryÃdÃ-mÃrga-rak«aïÃya k­pÃpek«Ã ity Ãdi-diÓà tatra bhagavad- bhaktÃya ca vastrÃdi-vÃr«ikaæ dattvà sneha-yuktena ÓrÅ-ÓrÅ-sevÃyÃæ sÃvadhÃnaæ k­tavÃn | tata÷ sarve pÆjakÃdaya÷ sva-sva-dehÃdi-vyÃpÃraæ k­tvà ÓrÅ-bhagavat-kathÃ-Óravaïaæ kuryu÷ | tata÷ sarve snÃnÃdikaæ k­tvà sva-sva- sevÃyÃæ sÃvadhÃnà bhavanti | tato'parÃhne vidhivad dvÃrodghÃÂanaæ k­tvà ÓrÅ-bhagavat-prabodhanaæ tata÷ ÓrÅ-mukha-prak«ÃlanÃdikaæ tasmÃt pakvÃnna-bhojanaæ tasmÃd elÃ-lavaÇga- karpÆrÃdi-saæsk­ta-tÃmbÆlÃdi-samarpaïam | tato dhÆpa-dÅpÃdi-samarpaïaæ ca tad-darÓana-phalaæ ca - utthÃpane dhÆpa-dÅpaæ ye paÓyanti narà bhuvi | te yÃnti paramaæ vi«ïo÷ padaæ ÓÃÓvatam avyayam || kanaka-nivaha-Óobhà ity Ãdi | evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryÃÓ ca | atha sandhyÃratrika-vidhir likhyate | sandhyÃyÃæ pakvÃnna-nivedanaæ, tata÷ ÓÅtala-jala-susaæsk­ta-tÃmbÆlÃdikaæ ca | tato nÅrÃjanaæ mahÃ-maÇgalaæ ca | tata÷ paÓyatÃæ deva-munÅndra-manu«yÃdÅnÃæ gÅta-vÃdyai÷ saha jaya-jaya- Óabda÷ | tathà hi Ãnanda-v­ndÃvana-campvÃæ (13.141)- go-dhÆlÅ dhÆmra-kamrÃlaka-lasad-alikas tiryag-u«ïÅ«a-bandha÷ preÇkholat kaiÇkarÃta-stavaka-nava-kalo barhi-barhaæ dadhÃna÷ | ÃbalÃt kuï¬ala-ÓrÅr dina-maïi-kiraïa-krÃnta-karïotpalÃnto niryan ki¤jalka-rekhÃc-churita-m­dutara-svinna-gaï¬Ãnta-lak«mÅ÷ || ÓrÅ-bhÃgavate (10.35.15)- savanaÓas tad-upadhÃrya sureÓÃ÷ Óakra-Óarva-parame«Âhi-purogÃ÷ | kavaya Ãnata-kandhara-cittÃ÷ kaÓmalaæ yayur aniÓcita-tattvÃ÷ || tato darÓana-mÃhÃtmyam- sandhyÃyÃæ k­«ïa-devasya sÃrÃtrika-mukhaæ narÃ÷ | ye paÓyanti tu te yÃnti tad-dhÃma param avyayam || evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryÃÓ ca | tata÷ ÓayanÃrÃtrika-vidhir likhyate | tata÷ pÆjaka÷ Ó­ÇgÃra-maïi- maï¬anÃdikam uttÃrya yathÃ-raha÷ yugma-vastrÃdi-paridhÃpanam | evaæ mÃlya-lepanÃdeÓ ca | tata÷ kiyat-k«aïaæ darÓanÃrthaæ virÃmaæ ca | karpÆrÃvali-nindi cÃru-vasanaæ bibhran-nitambe vahann u«ïÅ«aæ vara-mÆrdhni kÃntam aruïaæ nidrÃ-vimiÓrek«aïam | svÅkurvan sukhadaæ manoratha-karaæ mÃÇgalyÃrÃtrikaæ govinda÷ kuÓalaæ karoti bhavato rÃtry-anta-kÃle sadà || tato bhojana-saæskaraïaæ sumi«Âa-susvÃdu-durdarÓanÅya-loka-praÓaæsya- svÃtma-rocaka-bhagavad-rocaka-nÃnÃ-prakÃrÃnna-vya¤jana-pakvÃnna- dugdhÃnna-pi«ÂakÃdi-samarpaïam tatra gopanÅya-dhÆpa-dÅpam | tato bhojana-nimittaæ samayÃpek«aïam | yat-sevayà vaÓa÷ ÓrÅmad-govindo nanda-nandana÷ | payasà saæyutaæ bhaktaæ yÃcate karuïÃmbudhi÷ || iti pÆrvaæ darÓitavÃn | tasmÃd Ãcamanaæ mukha-mÃrjanÃrthaæ vastra-samarpaïaæ | tato mahÃ- prasÃdÃnayanaæ, tato mandira-sevakena bhojana-sthala-mÃrjanaæ | tasmÃd elÃ- lavaÇga-jÃtiphala-karpÆrÃdi-saæsk­ta-tÃmbÆlÃdi-samarpaïam | tato haimante phalgulÃ-dhÃraïaæ- kauÓeya-vastra-parinirmita-phalgulÃkhyaæ prÃleya-vÃraïakaæ bahu-mÆlya-labhyam | sauvarïa-citra-paricitrita-sarva-deÓam Ã-mastakÃt pada-yugÃvadhi ÓobhamÃnam || govindam Ãdi-puru«aæ vraja-rÃja-putraæ paÓyantam agnim amalaæ bhagavantam Ŭe | varïenÃruïam atulaæ bahu-ratna-citra-vicitrita-phalgulakam | bibhrÃïaæ govindaæ vihasad vadanaæ kadà paÓye || atha grÅ«me taniyÃ-dhÃraïam- sÆk«ma-vastra-nirmitaæ tribhÃga-rÆpa-khaï¬itam | sarva-prÃnta-deÓa-svarïa-sÆtra-mauktikäcitam || k­«ïa-deva-madhya-deÓa-rÃjitaæ virÃjitam | grÅ«ma-tÃpa-Óo«akaæ suÓÅta-vastram ÃÓraye || mukulita-ka¤cuka-dhÃraïam- u«ïÅ«aæ dadhad aruïaæ dhaÂÅæ vicitrÃæ tad-upari ca bibhrÃïa÷ | mukulita-ka¤cuka-bandha÷ ÓrÅ-govindo h­di sphuratu || evaæ karpÆra-parivÃsita-ÓÅtala-jalaæ yamunÃyà nÃnÃ-vidha-sugandha-dravyaæ vÅjanÃdikaæ ca | tato daÓa-ghaÂikÃntarÃrÃtrikaæ tad-darÓana-phalaæ- ye paÓyanti janÃ÷ Óre«Âhaæ ÓayanÃrÃtrikaæ hare÷ | te tu govinda-devasya k­pÃ-pÆrïà na saæÓaya÷ || tatra ratna-khaÂÂopari ÓayyÃdi-nirmÃïam | tatra khaÂÂÃdho rÃtri- sevanÃrthaæ suvÃsita-ÓÅtala-jala-pakvÃnna-tÃmbÆlÃdi-sthÃpanam | tato mandirÃn ni«k­«ya bhÃva-yuktena manasà Óayana-samayÃpek«aïam | evaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryÃÓ ca | grantha-vistÃra-bhiyà vistÃrya na likhyate | evaæ pa¤ca- vidhÃrÃtrika-darÓana-phalam- maÇgalÃrÃtrim Ãrabhya cÃnte ca ÓayanÃvadhi | evam ÃrÃtrikaæ pa¤ca ye paÓyanti janà bhuvi || te sarve vächitaæ prÃpya putraæ pautraæ dhanaæ tathà | ante govinda-devasya k­payà yÃnti tat-padam || ÓrÅ-vijaya-govindo, yathÃ- ÓrÅ-rÃdhikÃ-mÃdhavikÃ-tamÃlaæ sakhÅ-tatÅ-valli-vasanta-vÃyum | rÃdhÃ-supadmÃli-saroja-bandhuæ govindam Ŭe vijayÃdi-varïam || garbha-janmavatÃæ te«Ãæ kaæsÃdÅnÃæ jayÃj jaya÷ | mano-janma-kÃma-jayÃd vijaya÷ parikÅrtita÷ || tvaæ gavÃm indra ity Ãder govinda iti kathyate | tasmÃd vijaya-govindaæ budhà evaæ vadanti hi || athavà yasya bhajanÃt kÃmÃdy-ari-jayÃt tu tam | k­tvà vijaya-govindaæ pravadanti manÅ«iïa÷ || vande vijaya-govindaæ govindÃdvaita-vigraham | mano lagati govinde yasya sandarÓanÃd dhruvam || atha ÓrÅ-mahÃprabho÷ ÓrÅ-v­ndÃvanÃgamana-kathà prÃcÅnÃ- ÓrÅmat-kÃÓÅÓvaraæ vande yat-prÅti-vaÓata÷ svayam | caitanya-deva÷ k­payà paÓcimaæ deÓam Ãgata÷ || atha ÓrÅ-mahÃprabhu-pÃr«ada-ÓrÅmukha-Óruta-kathÃ-ekadà ÓrÅ- mahÃprabhu÷ ÓrÅ-kÃÓÅÓvaraæ kathitavÃn - bhavÃn ÓrÅ-v­ndÃvanaæ gatvà ÓrÅla-rÆpa-sanÃtanayor antikaæ nivasatu iti | sa tu tac chrutvà har«a- vismito'bhÆt | sarvaj¤a-Óiromaïis tad-dh­dayaæ j¤Ãtvà puna÷ kathitavÃn - ÓrÅ-jagannÃtha-pÃrÓva-vartinaæ ÓrÅ-k­«ïa-vigraham ÃnÅya kathitavÃn svayaæ bhagavatÃnena mamÃbhedaæ jÃnÅhi | ata enaæ sevasva | tac chrutvà sa tÆ«ïÅæ babhÆva | tato vigrahasya gaura-vapu«Ã ÓrÅ-k­«ïena mahÃ- prabhunà ca ekatra bhojanaæ k­tam | tata÷ ÓrÅ-kÃÓÅÓvaro daï¬avat praïamya gaura-govinda-vigrahaæ ÓrÅ-v­ndÃvnaaæ prÃpitavÃn | so'yaæ ÓrÅ- govinda-pÃrÓvarti-ÓrÅ-mahÃprabhu÷ | ato yathà ÓrÅ-govindasya sevÃ-vidhi÷ ÓrÅ-mahÃprabhor api tathà grantha-vistÃra-bhiyà vistÃrya na likhyate | pada-kÃntyà jita-madano mukha-kÃntyà maï¬ita-kamala-maïi-garva÷ | ÓrÅ-rÆpÃÓrita-caraïa÷ k­payatu mayi gaura-govinda÷ || evaæ ÓrÅ-mahÃprabhor janma-yÃtrÃdi kartavyam | tathà ÓrÅ-mahÃprabho÷ pÃr«adÃnÃæ sevà | mukhyÃdhikÃriïÃm aprakaÂa-tithi-pÃlanaæ ca kartavyam | atha ÓrÅ-v­ndÃdevÅ-mÃhÃtmyam - v­ndà vandita-caraïà netrÃdibhir v­ndÃdika-vane | yad vÃcà v­k«a-latÃ÷ kÃle'kÃle pu«pitÃ÷ syu÷ || cƬÃyÃæ cÃru-ratnÃmbara-maïi-mukuÂaæ bibhratÅæ mÆrdhni devÅæ karïa-dvandvaæ ca dÅpte puraÂa-viracite kuï¬ale hÃri-hÅre | ni«kaæ käcÅæ suhÃrÃn bhuja-kaÂaka-tulÃkoÂikÃdÅæÓ ca vande v­ndÃæ v­ndÃvanÃnta÷ surucira-vasanÃæ ÓrÅla-govinda-pÃrÓve || ÓrÅ-v­ndÃyÃÓ caraïa-kamalaæ sarva-lokaika-vandyaæ bhaktyà saæsevyamÃnaæ kali-kalu«a-haraæ sarva-vächÃa-pradaæ ca | vaktavyaæ cÃtra kiæ và yad anubhajanato durlabhe deva-lokai÷ ÓrÅmad-v­ndÃvanÃkhye nivasati manuja÷ sarva-du÷khair vimukta÷ || asyÃ÷ sva-prÃj¤Ã likhyate - ekadà rÃtrau suptaæ ÓrÅmat-prabhuæ ÓrÅ- haridÃsa-gosvÃminaæ prati v­ndayÃdideÓe - aye ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda- sevÃdhikÃrin ! mat-prabho÷ ÓrÅmahÃ-prasÃdÃnnaæ dÃtum arhasi | evaæ sevÃ- vastra-bhÆ«Ãdikaæ ÓrÅmad-ÅÓvaryÃÓ ca | atha vÃr«ikÃ-yÃtrÃ-vidhir likhyate | bhaktÃnÃæ vyadadhan mahotsavam ayaæ netrÃrbudÃnÃæ param svÅkurvan prathamaæ sumaÇgalataraæ snÃnaæ ca pa¤cÃm­tai÷ ||[*ENDNOTE #5] dadhi-madhu-khaï¬a-dh­tÃdÅn Óirasi dadhato devasya | kim indra-nÅla-Óailopari Óata-dhÃrà jÃhnavÅ sarati ||[*ENDNOTE #6] pa¤camyÃæ prathame vasanta-samaye govinda-devo hari÷ | yaæ d­«Âvà bhava-padma-japa-prabh­taya÷ sadya÷ k­tÃrthaæ gatÃ÷ ||[*ENDNOTE #7] chalato brahmÃdi-devÃÓ caraïÃm­ta-pÃnato lobhÃt | dh­ta-manuja-rÆpa-veÓa÷ pÃr«ada-bhaktÃn saæyÃcate ||[*ENDNOTE #8] pÅtaæ ka¤cukam atulaæ co«ïÅ«aæ citra-dhaÂÅæ dh­taæ devam | dÅvyantaæ nija-priyayà ÓrÅ-govindaæ sakhe paÓya || yadyapi mÃgha-ÓrÅ-pa¤camÅta÷ phÃlgunÅ-paurïamÃsÅ-paryantaæ vasantotsava÷ pravartate | tathà hi, phÃlguna-Óukla-daÓamÅta÷ caitra-k­«ïa- pratipat-paryantaæ mukhyo vidhi÷ | te«u pa¤ca-dine«u prabhu÷ priyayà sahita÷ sadà virÃjate | brahmÃdi-devatÃ÷ sarve paramÃnanda-nirv­tÃ÷ | indrÃdibhir militvÃtra vasanti vraja-maï¬ale || sarva-vraja-maï¬ala-mukhyatve ÓrÅ-govinda-sthalaæ j¤eyam | vasanta- vastrÃdikaæ ca paridadhÃti | divyai ratnair jaÂita-mukuÂaæ kuï¬ale cÃru-hÃraæ ni«kaæ käcÅæ supada-kaÂakÃv aÇgade kaÇkaïe ca | pÅtaæ vÃsaÓ catu«kaæ maïi-gaïa-ghaÂità mudrikÃÓ cÃÇguli«u bibhrÃïaæ vÃma-pÃrÓve nija-priyatamayà sevitaæ devam Ŭe || tathÃ- cƬÃ-ratnaæ sudivyaæ maïimaya-mukuÂaæ kuï¬ale tÃra-hÃrÃn ni«kaæ käcÅ-ÓalÃkà yuga-valaya-ghaÂà nÆpurÃn mudrikÃÓ ca | Óroïau raktaæ dukÆlaæ tad-uparama-tulaæ cÃru-nÅlaæ dadhÃnÃæ divyantÅæ vÃma-pÃrÓve vraja-kumuda-vidho rÃdhikÃm ÃÓraye'ham || atha vasantotsava÷- nÃnÃ-prakÃra-paÂa-vÃsa-cayÃn k«ipanta÷ pau«pÃdi-kanduka-gaïÃn m­du-kÆpikÃÓ ca | premïà sugandha-salilair jala-yantra-muktai÷ ÓrÅ-pÆjaka-prabh­taya÷ si«icu÷ sva-devam || nÃnÃ-varïair gandha-cÆrïai÷ prapÆrïair Ãdau bhÆr dyau vyÃnaÓe dik vidik ca | gandhÃmbÆnÃæ v­«Âi-saæchinna-mÆlair lebhe paÓcÃc citra-candrÃtapatvam || atha ÓrÅ-rÃma-navamÅ- uccasthe graha-pa¤cake suraguro sendau navamyÃæ tithau lagne karkaÂake punar vasu-yute me«aæ gate pÆ«aïi | nirgagdhuæ nikhilÃ÷ palÃÓa-samidho medhyÃd ayodhyÃrÃme ÃvirbhÆtam abhÆd apÆrva-vibhavaæ yat ki¤cid ekaæ maha÷ || vandÃmahe maheÓÃnaæ hara-kodaï¬a-khaï¬anam | jÃnakÅ-h­dayÃnanda-candanaæ raghunandanam || atha dolotsava÷- ÓrÅmad-v­ndÃraïya-kalpÃga-mÆle nÃnÃ-pu«pair divya-hindola-madhye | ÓrÅmad-rÃdhÃ-ÓrÅla-govinda-devau bhaktÃlÅbhi÷ sevitau saæsmarÃmi || pu«paiÓ cƬÃæ mukuÂam atulaæ kuï¬ale cÃru-hÅre vak«asy ÃrohayantÅr vividha-sukusumair vanya-mÃlÃæ vahantam | jÃnuny ÃrohayantÅæ bhramara-kar«iïÅæ bibhrataæ kÃntayÃnyÃæ nÃmnà tÃæ vaijayantÅæ nija-priyatamayà paÓya govinda-devam || pu«pai÷ ku¤jÃvali-viracanà pu«pa-candrÃtapaÓ ca dolà nÃnÃ-kusuma-racità pu«pa-v­ndaiÓ ca veïu÷ | pu«pÃraïyaæ lasati parita÷ k­trimaæ deva-s­«Âaæ cetthaæ dole priya-parijanai÷ sevyate deva-deva÷ || agrata÷ p­«Âhata÷ pÃrÓve govindaæ priyayà yutam | hindole dolayÃmÃsus tat-sevaka-janà mudà || dolÃyÃm atilolÃyÃæ sà kÃntà bhaya-vepità | kÃntam ÃliÇgya h­«Âà tai÷ prema-bhaktais tadojjvalai÷ | jaya v­ndÃvanÃdhÅÓa jaya v­ndÃvaneÓvari | jaya nandÃnanda-kanda sarvÃnanda-vidhÃyaka || iti brahmÃdayo devà gÃyanto divi har«ata÷ | pu«pa-var«aæ vikurvanti sva-sva-sevana-tat-parà || gandharva-vidyÃdhara-caraïÃdayo munÅndra-devendra-gaïÃ÷ samÃhitÃ÷ | tÃæ dolikÃæ dolayituæ samutsukÃ÷ svÃyogyatÃm etya tato'vatasthire || ye mÃnavà bhÃgya-bhÃjo divi devÃs tathaiva ca | tair d­«Âa÷ priyayà yukto govindo dolanotsave || atha candanotsava÷ (ÃryÃ-cchanda÷)- mama kurute mudam atulaæ vaiÓÃkhÅ Óukla-t­tÅyà Óubhadà | yasyÃæ ÓrÅ-govindaÓ candana-paÇkai÷ sevito bhaktai÷ || divyaiÓ candana-paÇkai÷ kuÇkuma-ghana-sÃra-miÓritair devam | sarvÃÇge«u viliptaæ vande ÓrÅ-gaura-govindam || mastakopari co«ïÅ«e sarvÃÇge ka¤cukopari ghana-sÃräci-ghus­ïa-candana-drava-carvita÷ | abhito bhakta-v­ndena gÅtÃ-vÃditra-maÇgalai÷ sevito gaura-k­«ïo'yaæ karotu tava maÇgalam || yathÃ- vaiÓÃkhaæ tu samÃrabhya cÃÓvinÃvadhi yatnata÷ | suvÅjanaæ tu kartavyaæ bhaktair yantrÃdinà hare÷ || gandha-candana-saæmiÓrair jalair atyanta-ÓÅtalai÷ | ni«ecanaæ prabhor agre jala-yantra-vini÷s­tai÷ || atha ÓrÅ-n­siæha-caturdaÓÅ- ÃyÃti ÓrÅ-n­siæhasya Óubhà jyai«ÂhÅ caturdaÓÅ | dhinot cÃntaraæ sà me mahotsava-vidhÃnata÷ || sarvÃvatÃra-bÅjasya svayaæ bhagavato hare÷ | ÓrÅmad-govinda-devasya n­siæhÃder abhedata÷ || tat-taj-janma-dine«v eva sarve«u vidhi-pÆrvata÷ | utsava÷ kriyate bhaktair gÅti-vÃditra-nisvanai÷ || caturdaÓÅæ samÃrabhya divyÃnnam atiyatnata÷ | nÃmnà paryu«itaæ yat tu dadhyÃdika-samÃyutam || athëìhe rathÃrƬha-vidhi÷- ëìhÅyà tithi÷ Óukla-dvitÅyà Óubha-dÃyinÅ | unmÃdayati devasya rathÃrƬa-pari«kriyà || atra bhojana-sÃmagrÅ dviguïÅk­tya kartavyà | bhÆ«ÃveÓÃdikaæ sarvaæ mahÃrÃja-kumÃratvena kartavyam | ÃyÃtà sakhi rÃdhe tava sukhadà ÓrÃvaïa-t­tÅyeyam | kÃraya bahu-maïi-maï¬anam atulaæ dolÃæ samÃrabhya || ato vraja-maï¬ala-prasiddhÃyÃæ ÓrÃvaïa-Óukla-t­tÅyÃyÃæ ÓrÅ-v­«abhÃnu- nandinyÃ÷ ÓrÅmad-ÅÓvaryà dolÃrƬha-mahotsavo yatnata÷ kartavya÷ | evaæ pavitrà dvÃdaÓÅ saubhÃgya-paurïamÃsÅ ca | atha bhÃdre ÓrÅ-janmëÂamÅ- yasmin dine prasÆyeta devakÅ tvÃæ janÃrdana | tad dinaæ brÆhi vaikuïÂha kurmas te tatra cotsavam ||[*ENDNOTE #9] sphurati kathaæ mama satataæ vÃma-netraæ vicÃraya sakhi tvam | j¤Ãtaæ cÃyatÅdaæ janma-dinaæ k­«ïa-candrasya || bhadre tu bhadradà ceyaæ ÓrÅ-harer janmanas tithi÷ | lokato vidhitas tatra cotsava÷ kriyate budhai÷ || nardanto dadhi-dh­ta-kardame«u bhaktÃ÷ kÆrdanta÷ punar api tat k«ipanta ÃrÃt | anyon'nyaæ Óirasi mukhe ca p­«Âha-deÓe ÃnandÃm­ta-jaladhau lipanti magnÃ÷ || janma-vÃsaram Ãj¤Ãya vraja-rÃja-sutasya hi | vraja-maï¬alata÷ sarve Ãgatà vraja-vÃsina÷ || nÃnÃ-dig-deÓataÓ caiva govinda-priya-kiÇkarÃ÷ | divya-mÃlyÃmbara-dharÃ÷ putra-dÃra-samanvitÃ÷ || vandino gÃyakÃÓ caiva nartakà vÃdakÃÓ ca ye | divya-veÓa-dharÃs te tu nan­tu÷ papaÂhur jagu÷ || gÃyanto m­du-madhuraæ vandi-gaïÃ÷ paÂhanti bh­Óam uccai÷ | v­ttiæ vinÃpi te te yÃcante pÃrito«ikaæ tebhya÷ || evaæ janma-k«aïe prÃpte pa¤cÃm­ta-jalair mudà | jaya-Óabdaæ prakurvanta÷ snÃpayanti nijaæ prabhum || bhaktÃnÃæ vyadadhan mahotsavamayaæ netrÃrbudÃnÃæ paraæ svÅkurvan prathamaæ sumaÇgalataraæ snÃnaæ ca pa¤cÃm­tai÷ | a«ÂamyÃæ sutithau niÓÃrdha-samaye govinda-devo harir yaæ d­«Âvà bhava-padmaja-prabh­taya÷ sadya÷ k­tÃrthaæ gatÃ÷ || chalato brahmÃdi-devÃÓ caraïÃm­ta-pÃnato lobhÃt | dh­ta-manuja-rÆpa-veÓÃ÷ pÃr«ada-bhaktÃn saæyÃcante || iti brahmÃdayo devà gÃyanto divi har«ata÷ | pu«pa-v­«Âiæ vikurvanti sva-sva-sevana-tatparÃ÷ || divi deva-gaïÃ÷ sarve ÃgatÃs tad-dine Óubhe | tad ye paÓyanti tad-rÃtrau te k­tÃrthÃs tu bhÆtale || cak«u«mantas tu te proktÃ÷ prabho÷ pÃrÓvaæ vrajanti ca || Ãnanda-v­ndÃvana-campvÃæ dvitÅya-stavake (17-19)- evaæ paripÆrïa-maÇgala-guïatayà dÆ«aïa-dvÃparÃnte dvÃparÃnte nirantarÃla-bhÃdrapade bhÃdrapade mÃsi mÃsite pak«e'pak«epa-rahite hite rasamaye guïa-gaïa-rohiïÅæ rohiïÅæ sarati sudhÃkare sudhÃkare yoge yogeÓvareÓvaro madhye k«aïadÃyÃ÷ k«aïadÃyÃ÷ pÆrïÃnandatayà jÅvavaj- jananÅ-jaÂhara-saæbandhÃbhÃvÃd bandhÃbhÃvÃc ca kevalaæ vilasat- karuïayÃruïayà tathÃvidha-lÅlÃlÅ-lÃsikayà kayÃcana purandara-dig- aÇganotsaÇga iva rajanÅkara÷ sva-prakÃÓatayà prÃdurbhÃvam eva bhÃvayan agre pÆrva-pÆrvajani janita-tapa÷ saubhÃgya-phalenopalabdhi-pit­-mÃt­- bhÃvayo÷ ÓrÅ-vasudeva-devakyor vÃsudeva-svarÆpeïÃvirbhÃvaæ bhÃvayitvà stanandhayatvÃbhimÃnam eva k«aïaæ tayo÷ prakaÂayya paÓcÃn nitya-siddha- pit­-mÃt­-bhÃvayo÷ ÓrÅ-nanda-yaÓodayor api ÓrÅ-govinda-priya-ramaïÅ- gaïe«u mukhyà rÃdheyaæ trijagati rÃjate svayaæ ÓrÅ÷ priyÃli-premonnà janimÃpa jananyÃ÷ | atha ÓrÅ-vÃmanÃbhi«ekÃdi | atha Óarat-paurïamÃsyÃæ, yathÃ- ghana-praïaya-medurau Óarad-amanda-candrÃnanau kirÅÂa-mukuÂe dh­tau vidh­ta-nÅla-pÅtÃmbarau | Órat-sukhada-kÃnane sarasa-yoga-pÅÂhÃsane pura÷ kalaya nÃgaro madhura-rÃdhikÃ-mÃdhavau || Óarac-candramasau rÃtrau ÓrÅmantaæ nandanandanam | Órama-yuktaæ rÃsa-lÃsyÃt priyayà ca sakhÅ-gaïai÷ || divya-mÃlyÃmbara-dharaæ naÂa-veÓocitaæ harim | dhyÃyed v­ndÃvane ramye yamunÃ-puline vane || prapÃnakÃdi-ÓÅtÃnnaæ nÃnÃ-pakvÃnna-saæyutam | sÃdhako bhojayitvà taæ santu«Âa÷ sa-sakhÅ-gaïam | Óe«Ãnnaæ cÃdareïÃtha g­hïÅyÃd vai«ïavai÷ saha || athÃmÃvasyà dÅpa-dÃnaæ, yathÃ- amÃvÃsyà kÃrttikÅyaæ viÓe«Ãt Óubha-dÃyinÅ | yatra dÅpa-pradÃnena tu«Âo bhavati keÓava÷ || cala cala naya naya bho bho govinde copa¬haukanam | divyaæ paÓyÃmo mukha-padmaæ dÃsyÃmo dÅpa-mÃlikÃs tatra || iti k­tvà pragÃyanti pralapanti puna÷ puna÷ | puravÃsi-janÃ÷ sarve viÓe«Ãd vraja-vÃsina÷ || agrata÷ p­«Âhata÷ pÃrÓve muï¬akopari veÓmani | dÅpa-mÃlÃ÷ pradÃsyanti govinda-prÅti-dÃyikÃ÷ || yamunÃyÃs taÂe kecit tÅrthe kecij jale tathà | v­ndÃvane prakurvanti dÅpamÃlÃ-mahotsavam || divi deva-gaïÃ÷ sarve prabhor Ãj¤Ã-parÃyaïÃ÷ | dÃsyanti vächitÃn te«Ãæ dÅpa-mÃlÃæ prakurvatÃm || vande'haæ ÓrÅla-govindaæ bhaktÃnugraha-vigraham | darÓanÃd dÅpa-mÃlÃyÃ÷ prasannÃnanda-locanam || [atha anna-kÆÂam -] anna-kÆÂaæ samÃyÃntaæ kÃrttike paramotsavam | j¤Ãtvà samutsukÃ÷ sarve govinda-priya-pÃr«adÃ÷ || kartuæ bhojana-sÃmagrÅæ paramÃnanda-dÃyinÅm | ÓrÅmad-govinda-devasya govardhana-dharasya ca || nÃnÃnna-vya¤janaæ pÆpa-pi«Âakair bahudhà k­tam | tat-tad-dravyÃdi-bhedena caturai÷ pÃcakÃdibhi÷ || tair anna-kÆÂaæ saæsthÃpya yathà govardhano giri÷ | tasya pÃrÓve dh­taæ sarvaæ vya¤janÃdikam uttamam || pakvÃnnÃni tathÃnyÃni bahu-yatna-k­tÃni ca | go-rasÃnÃæ bahuvidhaæ rasÃlÃdika-bhedata÷ || ÓrÅmad-bhagavato'gre tat kÆÂaæ yatna-k­taæ k­tam | yad anna-kÆÂaæ saævÅk«ya santu«Âo bhavati prabhu÷ || bhuÇkte bahu-prÅta-manà devÃnÃæ janayan sukham | prabhor agre tu tat kÆÂaæ ye paÓyanti narà bhuvi || bhÃgya-bhÃjas tu te loke tri«u loke«u durlabhÃ÷ | dadhy-ÃdinÃnna-pÆpais tad anna-kÆÂaæ Óubhaæ mahat || parikramaïakaæ k­tvà tato bandhu-janai÷ saha | mahad-ÃrÃtrikaæ nÃma ye paÓyanti janà bhuvi || te«Ãæ bhÃgyaæ na vaktavyaæ sahasra-vadanair api | dhana-dhÃnyÃdi-saæyuktÃ÷ putra-dÃra-samanvitÃ÷ || mahad-bhogaæ bhuri k­tvà cÃnte vaikuïÂham Ãpnuyu÷ | prasÃdam anna-kÆÂasya ye janÃ÷ param ÃdarÃt | vai«ïavÃn bhojayanto vai bhu¤jeyur bhakti-tat-parÃ÷ || te«Ãæ vrata-phalaæ devi koÂi-koÂi-guïaæ bhavet | svalaÇk­tÃnÃæ tu gavÃæ pÆjà kÃryà tata÷ Óubhà || atha gopëÂamÅ-darÓanaæ, yathà (10.21.5)- barhÃpŬaæ naÂavara-vapu÷ karïayo÷ karïikÃraæ bibhrad-vÃsa÷ kanaka-kapiÓaæ vaijayantÅæ ca mÃlÃm | randhrÃn veïor adhara-sudhayà pÆrayan gopa-v­ndair v­ndÃraïyaæ sva-pada-ramaïaæ prÃviÓad gÅtakÅrti÷ || tad-darÓana-phalam- gopëÂmyÃæ tu devasya ye paÓyanti harer mukham | dÆrÃn naÓyanti pÃpÃni tasmin bhaktiÓ ca jÃyate || dhyÃyed govinda-devaæ nava-ghana-madhuraæ divya-lÅlÃæ naÂantam ity Ãdi pÆrvavat | prabodhanyÃæ yugala-darÓanaæ, yathÃ- prabodhanyÃs tu govindaæ ye paÓyanti priyÃyutam | narÃïÃæ k«Åïa-pÃpÃnÃæ tad-bhaktir acalà bhavet || yathà (Premendu 12)- prabodhinÅ niÓÃn­tya-mÃhÃtmya-bhara-darÓinÅ | candrakÃnti-carÅ sarva-gÃndharva-bakula-pÃvanÅ || dvÃdaÓyÃæ kÃrttikÃdi-vrata-mahotsava÷ kartavya÷ | mÃrga-ÓÅr«e pau«e kheca¬Ãnnaæ, yathÃ- pau«e tu«Ãra-ghore'smin rasikai÷ k­«ïa-pÃr«adai÷ | suvicÃrya k­taæ tatra kheca¬Ãnnaæ prabhu-priyam || divya-vÃsam atÅdhÃnya-taï¬ulaæ mudgakaæ tathà | samabhÃgaæ tu ki¤cid và vi«amaæ parikalpitam || himartau vihitaæ yuktaæ loka-ÓÃstra-vidhÃnata÷ | hiÇguæ trijÃtaæ maricaæ lavaïaæ cÃdrakaæ tathà || loka-prasiddhaæ yac cÃnyad viÓe«Ãc chuddha-go-gh­tam | caturai÷ karmakÃraiÓ ca tathà catura-pÃcakai÷ || yathÃyogyaæ tu tair dravyai÷ pacyate bahu-yatnata÷ | sudarÓanÅya sukhadaæ rocakaæ pu«Âi-kÃrakam || sumi«Âaæ dadhikaæ caiva tathÃnyad vya¤janÃdikam | prÅtito loka-paryÃyam ati praïayakaæ hare÷ | lavaÇgailendu-maricai÷ saæyutai÷ ÓarkarÃ-cayai÷ | nÃnÃ-deÓa-bhavair nÃnÃ-phala-Óasya-cayais tathà || k­taæ la¬¬u-varaæ yatnÃd bahu-prema-bhareïa ca | yad d­«Âvà bhojanÃt k­«ïo jÃyate hy atihar«ita÷ || prabhor har«Ãt tu bhaktÃnÃm atihar«ai÷ prajÃyate | kurvann anudinaæ tat tu govinda-prÅti-dÃyakam || tulyÃntarÅya-vastrÃdi tathà caivÃgni-sevanam || vande'haæ ÓrÅla-govindaæ trikÃle nitya-vigraham | bhajanÃd yasya nityatvaæ nityatve tasya kà kathà || dra«Âuæ na yogyà vaktuæ và tri«u loke«u te'dhamÃ÷ | ÓrÅ-govinda-pada-dvandve vimukhà ye bhavanti hi || govinda-pÃr«adÃn vande tadvat kÃla-traye sthitÃn | ye«Ãæ smaraïa-mÃtreïa sarvÃbhÅ«Âa-phalaæ labhet || ye«Ãæ govinda-devasya naityikÅ vÃr«ikÅ tathà | sevà saæk«epato mukhyà mayÃtra parikÅrtità || kiæ ca (BRS 2.1.49)- rÃga÷ saptasu hanta «aÂsv api ÓiÓor aÇge«v alaæ tuÇgatà vistÃras tri«u kharvatà tri«u punar gambhÅratà ca tri«u | dairghyaæ pa¤casu kiæ ca pa¤casu sakhe saæprek«yate sÆk«matà dvÃtriæÓad-vara-lak«aïa÷ katham asau gope«u sambhÃvyate || rÃga iti vrajeÓvaraæ prati kvacit tat-sama-vayaso gopasya vÃkyam idam | saptasu netrÃnta-pÃdaka-rata-latÃlpa-dharo«Âha-jihvÃ-nakhe«u | «aÂsu vak«a÷ skandha-nakha-nÃsikÃ-kaÂi-mukhe«u | pa¤casu nÃsÃ-bhuja-netra- hanÆ-jÃnu«u | puna÷ pa¤casu tvak-keÓÃÇguli-dantÃÇguli-parvasu | tathaiva mahÃ-puru«a-lak«aïaæ sÃmudraka-prasiddhe÷ | dvÃtriæÓad varÃïi tal- lak«aïebhyo'nyebhyo'pi Óre«ÂhÃni lak«aïÃni yasya sa÷ | gope«u katham iti bhagavad-avatÃrÃdi«u etÃd­ÓÅatvÃÓravaïÃd iti bhÃva÷ | karayo÷ kamalaæ tathà rathÃÇgaæ sphuÂa-rekhÃmayam Ãtmajasya paÓya | pada-pallavayoÓ ca vallavendra dhvaja-vajrÃÇkuÓa-mÅna-paÇkajÃni || (BRS 2.1.51) karayor iti kasyÃÓcid v­ddha-gopyà vacanam | upalak«aïÃny evaitÃni cihnÃni padma-purÃïÃdi-d­«ÂyÃnyÃny apy asÃdhÃraïÃni j¤eyÃni | tÃni yathà padma-purÃïe- Ó­ïu nÃrada vak«yÃmi padayoÓ cihna-lak«aïam | bhagavan k­«ïa-rÆpasya hy Ãnandaika-sukhasya ca || avatÃrà hy asaÇkhyÃtÃ÷ kathità me tavÃgrata÷ | paraæ samyak pravak«yÃmi k­«ïas tu bhagavÃn svayam || devÃnÃæ kÃrya-siddhy-artham ­«ÅïÃæ ca tathaiva ca | ÃvirbhÆtas tu bhagavÃn svÃnÃæ pirya-cikÅr«ayà || yair eva j¤Ãyate devo bhagavÃn bhakta-vatsala÷ | tÃny ahaæ veda nÃnyo'pi satyam etan mayoditam || «o¬aÓaiva tu cihnÃni mayà d­«ÂÃni tat-pade | dak«iïenëÂa-cihnÃni itare sapta eva ca || dhvajÃ÷ padmaæ tathà vajram aÇkuÓo yava eva ca | svastikaæ cordhva-rekhà ca a«Âa-koïas tathaiva ca || saptÃnyÃni pravak«yÃmi sÃmprataæ vai«ïavottama | indra-cÃpaæ trikoïaæ ca kalasaæ cÃrdha-candrakam || ambaraæ matsya-cihnaæ ca go«padaæ saptamaæ sm­tam | aÇkÃny etÃni bho vidvan d­Óyante tu yadà kadà || k­«ïÃkhyaæ tu paraæ brahma bhuvi jÃtaæ na saæÓaya÷ | dvayaæ vÃtha trayaæ vÃtha catvÃra÷ pa¤ca eva và || d­Óyante vai«ïava-Óre«Âha avatÃre katha¤cana || «o¬aÓaæ tu tathà cihnaæ Ó­ïu devar«i-saptam | jambÆ-phala-samÃkÃraæ d­Óyate yatra kutracit || ÓÃstrÃntare tu ÓaÇkha-cakra-cchatrÃïi j¤eyÃni | atha kara-dhyÃnam- ÓaÇkhÃrdhendu-yavÃÇkuÓair ari-gadÃ-chatra-dhvajai÷ svastikair yÆpÃbja-siæhalair dhanu÷ pavighaÂe÷ ÓrÅ-v­k«amÅne«ubhi÷ | nandÃvarta-cayais tathÃÇguli-gatair etair nijair lak«aïai÷ bhrÃta÷ ÓrÅ-puru«ottamatva-gamakair jÃnÅhi rekhÃÇkitai÷ || atha manda-hÃsyaæ (k­«ïa-karïÃm­te 99)- akhaï¬a-nirvÃïa-rasa-pravÃhair vikhaï¬itÃÓe«a-rasÃntarÃïi | ayantritodvÃnta-sudhÃrïavÃni jayanti ÓÅtÃni tava smitÃni || padmÃdi-divya-ramaïÅ-kamanÅya-gandhaæ gopÃÇganÃ-nayana-bh­Çga-nipÅyamÃnam | k­«ïasya veïu-ninadÃrpita-mÃdhurÅkam ÃsyÃmbuja-smita-marandam ahaæ smarÃmi || (brahma-saæhitÃyÃæ 5.31)- Ãlola-candraka-lasad-vanamÃlya-vaæÓÅ- ratnÃÇgadaæ praïaya-keli-kalÃ-vilÃsam | ÓyÃmaæ tri-bhaÇga-lalitaæ niyata-prakÃÓaæ govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || ÓrÅ-hari-bhakti-vilÃse (18.31-37)- evaæ purÃïa-tantrÃdi d­«ÂvÃtredaæ vilikhyate | lalÃÂÃc civukÃntaæ syÃt ÓrÅmukhaæ dvÃdaÓÃÇgulam || tatrÃnanaæ bhÃga ekas tatraiva caturaÇgulam | lalÃÂaæ nÃsikà tadvad gulpham ardhÃÇgulaæ bhavet || ardhÃÇgulo'dharas tÆrdhvo'paraÓ caikÃÇgulo mata÷ | dvy-aÇgulaæ cibukaæ cÃtha grÅvà syÃt caturaÇgulà || vak«o-bhogo bhaved anyas tasmÃn nÃbhy-avadhi÷ para÷ | tato'paraÓ ca me¬hrÃntas tasmÃd uru-vibhÃgakau || tathà dvibhÃgike jaÇghe jÃnunÅ caturaÇgule | pÃdau ca tat-samÃv itthaæ dairghya-bhÃgà navoditÃ÷ || kutrÃpy uccÃt lalÃÂasyopari«ÂÃtry-aÇgulaæ Óira÷ | tadvad grÅvà jÃnu-pÃdÃs tathÃpi syur navaiva te || iti syÃt sarvato dairghye sëÂottara-ÓatÃÇgulÃ÷ || tad yathà idam eva rahasyam-yadyapi tiryaÇ-narÃdi«u bhagavato janma, tathÃpi svecchayà gau¬a-deÓe tad-deÓÅyÃn brÃhmaïÃn sarva-Óre«ÂhÃn vij¤Ãya te«Ãæ kule ÓrÅ-k­«ïa-caitanya-nityÃnandÃdvaitÃdayo janma svÅkurvanta÷ | ato mahÃprabhuïÃÇgÅk­te«u gau¬otkala-dÃk«iïÃtya- pÃÓcÃtye«u gau¬a-deÓa-nivÃsina eva bahava÷ pÃr«adÃ÷ | te khalu mahat- kula-prasÆtÃs te«Ãæ bhojanÃdi-vyavahÃra÷ sat-kula-prasÆtÃn gau¬ÅyÃn brÃhmaïÃn vinà na sambhavati | tathà hi-nijatve gau¬ÅyÃn iti j¤Ãtvà sarvaj¤a-Óiromaïir mahÃprabhu÷ ÓrÅ-rÆpa-sanÃtanau nijÃntaraÇgau vij¤Ãpya tayo÷ sarva-Óaktiæ saæcÃrya paÓcima-deÓe svÅya-vitaraïa-bhakta-bhÆpatvena sthÃpitavÃn | tad-dvÃrà nija-prakaÂana-hetu-bhÆtaæ vächÃ-traya-samullasita- paramÃntaraÇga-rÆpasyÃtula-bhajana-ratnasya lupta-tÅrthÃdeÓ ca prakaÂanÃt, svayaæ prakÃÓa-ÓrÅ-govindÃdi-svarÆpa-rÃja-sevà prakÃÓÃc ca | tÃbhyÃæ ca puna÷ ÓrÅ-v­ndÃvanaæ gatvà ÓrÅ-ÓrÅ-sevÃdikaæ parivÃre tat samarpitam | na tu nija-pÃrÓva-varti«u ÓrÅ-gopÃla-bhaÂÂa-ÓrÅ-raghunÃtha- dÃsÃdi«u svato bhagavan-mantra-g­hÅta-sva-bhrÃtu«putra-ÓrÅ-jÅva- gosvÃmi«u ca | aho parama-bhÃgavatÃnÃæ maryÃdÃ-rak«aïa-svabhÃva÷ svayaæ caite sevÃ-samaye mandire na praviÓanti ca | kim utÃnyat | etat tu ÓrÅ- caitanya-caritÃm­tÃdau prasiddhaæ vartate | iti ÓrÅ-govinda-deva-sevÃdhipati-ÓrÅ-haridÃsa-gosvÃmi-caraïÃnujÅvi- rÃdhÃk­«ïa-dÃsodÅrità sÃdhana-dÅpikà dvitÅyà kak«Ã ||2|| ***************************************************************** (3) t­tÅya-kak«Ã atha dhÅra-lalitasya ÓrÅmad-govinda-devasya (BRS 2.1.63)- vayaso vividhatve'pi sarva-bhakti-rasÃÓraya÷ | dharmÅ kiÓora evÃtra nitya-nÃnÃ-vilÃsavÃn || tad yathà (BRS 2.1.308-312)- vaya÷ kaumÃra-paugaï¬a-kaiÓoram iti tat tridhà || kaumÃraæ pa¤camÃbdÃntaæ paugaï¬aæ daÓamÃvadhi | Ã-«o¬aÓÃc ca kaiÓoraæ yauvanaæ syÃt tata÷ param || aucityÃt tatra kaumÃraæ vaktavyaæ vatsale rase | paugaï¬aæ preyasi tat-tat-khelÃdi-yogata÷ || Órai«Âhyam ujjvala evÃsya kaiÓorasya tathÃpy ada÷ | prÃya÷ sarva-rasaucityÃd atrodÃhriyate kramÃt || Ãdyaæ madhyaæ tathà Óe«aæ kaiÓoraæ trividhaæ bhavet || tatra madhyaæ yathà (BRS 2.1.320-324) Æru-dvayasya bÃhvoÓ ca kÃpi ÓrÅr urasas tathà | mÆrter mÃdhurimÃdyaæ ca kaiÓore sati madhyame || yathà - sp­hayati kari-Óuï¬Ã-daï¬anÃyoru-yugmaæ garu¬a-maïi-kavÃÂÅ-sakhyam icchaty uraÓ ca | bhuja-yugam api dhitsaty argalÃvarga-nindÃm abhinava-taruïimna÷ prakrame keÓavasya || mukhaæ smita-vilÃsìhyaæ vibhramottarale d­Óau | tri-jagan-mohanaæ gÅtam ity Ãdir iha mÃdhurÅ || yathà - anaÇga-naya-cÃturÅ-paricayottaraÇge d­Óau mukhÃmbujam uda¤cita-smita-vilÃsa-ramyÃdharam | aca¤cala-kulÃÇganÃ-vrata-vi¬ambi-saÇgÅtakaæ hares taruïimÃÇkure sphurati mÃdhurÅ kÃpy abhÆt || vaidagdhÅ-sÃra-vistÃra÷ ku¤ja-keli-mahotsava÷ | Ãrambho rÃsa-lÅlÃder iha ce«ÂÃdi-sau«Âhavam || ÂÅkà ÓrÅmaj-jÅva-gosvÃmi-caraïÃnÃæ madhye Óe«a-vayasa-prÃya÷ sarvatra samÃnatvam | iha madhye ce«ÂÃdi-sau«Âhavaæ, yathà (BRS 2.1.325)- vyaktÃlakta-padai÷ kvacit pariluÂhat-pi¤chÃvataæsai÷ kvacit talpair vicyuta-käcibhi÷ kvacid asau vyÃkÅrïa-ku¤jotkarà | prodyan-maï¬ala-bandha-tÃï¬ava-ghaÂÃlak«mollasat-saikatà govindasya vilÃsa-v­ndam adhikaæ v­ndÃÂavÅ Óaæsati || dhÅra-lalita-lak«aïam (BRS 2.1.230-2) - vidagdho nava-tÃruïya÷ parihÃsa-viÓÃrada÷ | niÓcinto dhÅra-lalita÷ syÃt prÃya÷ preyasÅ-vaÓa÷ || yathà -- vÃcà sÆcita-ÓarvarÅ-rati-kalÃ-prÃgalbhyayà rÃdhikÃæ vrŬÃ-ku¤cita-locanÃæ viracayann agre sakhÅnÃm asau | tad-vak«o-ruha-citra-keli-makarÅ-pÃï¬itya-pÃraæ gata÷ kaiÓoraæ saphalÅ-karoti kalayan ku¤je vihÃraæ hari÷ || govinde prakaÂaæ dhÅra-lalitatvaæ pradarÓyate | udÃharanti nÃÂya-j¤Ã÷ prÃyo'tra makara-dhvajam || ataeva dhÅra-lalita-lak«aïasthÃyika-ÓrÅ-govinda-deve madhya-kaiÓoraæ vyakaæ d­Óyate | anta÷puras tu devasya madhye pÆryà manoharam | maïi-prÃkÃra-saæyuktaæ vara-toraïa-Óobhitam || vimÃnair g­hamukhyaiÓ ca prÃsÃdair bahubhir v­tam | divyÃpasarogaïai÷ strÅbhi÷ sarvata÷ samalaÇk­tam || madhye tu maï¬apaæ divyaæ rÃjasthÃnaæ mahotsavam | mÃïikya-stambha-sahasra-ju«Âaæ ratna-mayaæ Óubham || nitya-muktai÷ samÃkÅrïaæ sÃma-gÃnopaÓobhitam | madhye siæhÃsanaæ ramyaæ sarva-veda-mayaæ Óubham || dharmÃdi-daivatair nityair v­taæ vedamayÃtmakai÷ | dharma-j¤Ãna-mahaiÓvarya-vairÃgyai÷ pÃda-vigrahai÷ || vasanti madhyame tatra vahni-sÆrya-sudhÃæÓava÷ | kÆrmaÓ ca nÃgarÃjaÓ ca vainateyas trayÅÓvara÷ || chandÃæsi sarva-mantrÃÓ ca pÅÂha-rÆpatvam ÃsthitÃ÷ | sarvÃk«ara-mayaæ divyaæ yoga-pÅÂham iti sm­tam || tan-madhye'«Âa-dalaæ padmam udayÃrka-sama-prabham | tan-madhye karïikÃyÃæ tu sÃvitryÃæ Óubha-darÓane || ÅÓvaryà saha deveÓas tatrÃsÅna÷ para÷ pumÃn | indÅvara-dala-ÓyÃmaæ sÆrya-koÂi-sama-prabha÷ || iti t­tÅya-kak«Ã ||3|| ****************************************************************** (4) caturtha-kak«Ã atha ÓrÅ-gopÃla-deva-mantra-mÃhÃtmyam | mantrÃs tu k­«ïa-devasya sÃk«Ãd bhagavato hare÷ | sarvÃvatÃra-bÅjasya sarvato vÅryavattamà || tathà ca b­had-gautamÅye ÓrÅ-govinda-v­ndÃvanÃkhye- sarve«Ãæ mantra-varyÃïÃæ Óre«Âho vai«ïava ucyate | viÓe«Ãt k­«ïa-manavo bhoga-mok«aika-sÃdhanam || yasya yasya ca mantrasya yo yo devas tathà puna÷ | abhedÃt tan-manÆnÃæ ca devatà saiva bhëyate || k­«ïa eva paraæ brahma saccidÃnanda-vigraha÷ | sm­ti-mÃtreïa te«Ãæ vai bhukti-mukti-phala-prada÷ || tatrÃpi bhagavattÃæ svÃæ tanvato gopa-lÅlayà | tasya Óre«Âhatamà mantrÃs te«v apy a«ÂÃdaÓÃk«ara÷ || athëÂÃdaÓÃk«ara-mÃhÃtmyaæ tÃpanÅ-Óruti«u oæ munayo ha vai brahmÃïam Æcu÷ | ka÷ paramo deva÷ | kuto m­tyur bibheti | kasya j¤ÃnenÃkhilaæ j¤Ãtaæ bhavati | kenedaæ viÓvaæ saæsaratÅti | tÃn u hovÃca brÃhmaïa÷ -- k­«ïo vai paramaæ daivatam | govindÃn m­tyur bibheti | gopÅ-jana-vallabha-j¤ÃnenÃkhilaæ j¤Ãtaæ bhavati | svÃhayedaæ saæsaratÅti | tam u hocu÷ | ka÷ k­«ïo govinda÷ ko'sau gopÅ-jana-vallabha÷ ka÷ kà svÃheti | tÃn uvÃca brÃhmaïa÷ pÃpa-kar«aïo go-bhÆmi-veda-vidito vedità gopÅ- janÃvidyÃ-kalÃ-prerakas tan-mÃyà ceti | sakalaæ paraæ brahmaiva tat | yo dhyÃyati rasati bhajati so'm­to bhavati so'm­to bhavatÅti | te hocu÷ -- kiæ tad- rÆpaæ kiæ rasanaæ kathaæ vÃho tad-bhajanaæ | tat sarvaæ vividi«atÃm ÃkhyÃhÅti | tad u hovÃca hairaïya÷ -- gopa-veÓam abhrÃbhaæ taruïaæ kalpa- drumÃÓritam || (GTU 1.2-8) kiæ ca, tatraivÃgre -- bhaktir asya bhajanam | tad ihÃmutropÃdhi-nairÃsyenaivÃmu«min mana÷- kalpanam | etad eva ca nai«karmyam | k­«ïaæ taæ viprà bahudhà yajanti govindaæ santaæ bahudhÃrÃdhayanti | gopÅjana-vallabho bhuvanÃni dadhre svÃhÃÓrito jagad ejayjat sva-retÃ÷ ||161|| (GTU 1.14-15) vÃyur yathaiko bhuvanaæ pravi«Âo janye janye pa¤ca-rÆpo babhÆva | k­«ïas tathaiko'pi jagad-dhitÃrthaæ ÓabdenÃsau pa¤ca-pado vibhÃti ||162|| iti | (GTU 1.16) kiæ ca tatraivopÃsana-vidhi-kathanÃnantaram - eko vaÓÅ sarvaga÷ k­«ïa Ŭya eko'pi san bahudhà yo vibhÃti | taæ pÅÂhasthaæ ye'nubhajanti dhÅrÃs te«Ãæ sukhaæ ÓÃÓvataæ netare«Ãm ||163|| (GTU nityo nityÃnÃæ cetanaÓ cetanÃnÃm eko bahÆnÃæ yo vidadhÃti kÃmÃn | taæ pÅÂhagaæ ye'nubhajanti dhÅrÃs te«Ãæ siddhi÷ ÓÃÓvatÅ netare«Ãm ||164|| etad vi«ïo÷ paramaæ padaæ ye nitya-muktÃ÷ saæyajante na kÃmÃn | te«Ãm asau gopa-rÆpa÷ prayatnÃt prakÃÓayed Ãtma-padaæ tadaiva ||165|| yo brahmÃïaæ vidadhÃti pÆrvaæ yo vidyÃs tasmai gopÃyati sma k­«ïa÷ | taæ ha daivam Ãtma-buddhi-prakÃÓaæ mumuk«ur vai Óaraïam anuvrajeta ||166|| japa-saÇkhyà yathà gautamÅya-tantre (15.4)-anena lak«a-jÃpena k­«ïaæ paÓyati cak«u«Ã | aneneti pratyak«eïa svarÆpeïa svapnena và k­«ïa- sÃk«ÃtkÃro bhavatÅty artha÷ | puraÓcaraïÃdi-vidhis tu ÓrÅ-brahma-saæhitÃ-gopÃla-tÃpanÅ-hari-bhakti- vilÃsa-ÂÅkÃyÃæ dra«Âavya÷ | sa tu viÓe«ato yoga-pÅÂhe dra«Âavya÷ | oækÃreïÃntaritaæ ye japanti govindasya pa¤capadaæ manum | te«Ãm asau darÓayed Ãtma-rÆpaæ tasmÃn mumuk«ur abhyasen nitya-ÓÃntyai ||167|| tasmÃd anye pa¤capadÃd abhÆvan govindasya manavo mÃnavÃnÃm | daÓÃrïÃdyÃs te'pi saÇkrandanÃdyair abhyasyante bhÆti-kÃmair yathÃvat ||168|| kiæ ca tatraiva- tad u hovÃca brÃhmaïo'sÃv anavarataæ me dhyÃta÷ stuta÷ parÃrdhÃnte so'budhyata | gopa-veÓo me puru«a÷ purastÃd ÃvirbabhÆva | tata÷ praïatena mayÃ'nukÆlena h­dà mahyam a«ÂÃdaÓÃrïaæ svarÆpaæ s­«Âaye dattvÃntarhita÷ | puna÷ sis­k«Ã me prÃdurabhÆt | te«v ak«are«u bhavi«yaj- jagad-rÆpaæ prakÃÓayat | tad iha kÃd Ãpo | lÃt p­thivÅ | Åto'gni÷ | bindor indu÷ | tan-nÃdÃd arka iti klÅæ-kÃrÃd as­jam | k­«ïÃd ÃkÃÓaæ yad vÃyur ity uttarÃt surabhiæ vidyÃæ prÃdurakÃr«am | tad-uttarÃt tad-uttarÃt strÅ-pumÃdi cedaæ sakalam idaæ iti ||169|| tathà ca gautamÅye- klÅæ-kÃrÃd as­jad viÓvam iti prÃha Órute÷ Óira÷ | la-kÃrÃt p­thivÅ jÃtà ka-kÃrÃj jala-sambhava÷ ||170|| Å-kÃrÃd vahnir utpanno nÃdÃd Ãyur ajÃyata | bindor ÃkÃÓa-sambhÆtir iti bhÆtÃtmako manu÷ || svÃ-Óabdena ca k«etraj¤o heti cit-prak­ti÷ parà | tayor aikya-samudbhÆtir mukha-ve«Âana-varïaka÷ || ataeva hi viÓvasya laya÷ svÃhÃrïake bhavet ||171|| punaÓ ca sà Óruti÷ -- etasyaiva yajanena candra-dhvajo gata-moham ÃtmÃnaæ vedayitvà oækÃrÃntarÃlakaæ manum Ãvartayat saÇga-rahito'bhyÃnayat | tad vi«ïo÷ paramaæ padaæ sadà paÓyanti sÆraya÷ | divÅva cak«ur Ãtatam | tasmÃd enaæ nityam abhyaset ||172|| ity Ãdi | tatraivÃgre -- yasya pÆrva-padÃd bhÆmir dvitÅyÃt salilodbhava÷ | t­tÅyÃt teja udbhÆtaæ caturthÃd gandha-vÃhana÷ ||173|| pa¤camÃd ambarotpattis tam evaikaæ samabhyaset | candra-dhvajo'gamad vi«ïu÷ paramaæ padam avyayam ||174|| tato viÓuddhaæ vimalaæ viÓokam aÓe«a-lobhÃdi-nirasta-saÇgam | yat tat padaæ pa¤ca-padaæ tad eva sa vÃsudevo na yato'nyad asti ||175|| tam ekaæ govindaæ sac-cid-Ãnanda-vigraham pa¤ca-padaæ v­ndÃvana-sura- bhÆruha-talÃsÅnaæ satataæ sa-marud-gaïo'haæ paramayà stutyà to«ayÃmi ||176|| iti | kiæ ca stuty-anantaram -- amuæ pa¤capadaæ mantram Ãvartayed ya÷ sa yÃty anÃyÃsata÷ kevalaæ tat padaæ tat | anejad ekaæ manaso javÅyo naitad devà Ãpnuvan pÆrvam arÓÃt | tasmÃt k­«ïa eva paro devas taæ dhyÃyet taæ raset taæ yajed iti oæ tat sad iti | trailokya-saæmohana-tantre ca, devÅæ prati ÓrÅ-mahÃdevoktëÂÃdaÓÃk«ara- prasaÇga eva - dharmÃrtha-kÃma-mok«ÃïÃm ÅÓvaro jagad-ÅÓvara÷ | santi tasya mahÃbhÃgà avatÃrÃ÷ sahasraÓa÷ || te«Ãæ madhye'vatÃrÃïÃæ bÃlatvam atidurlabham | amÃnu«Ãïi karmÃïi tÃni tÃni k­tÃni ca || ÓÃpÃnugraha-kart­tve yena sarvaæ prati«Âhitam | tasya matnraæ pravak«yÃmi sÃÇgopÃÇgam anuttamam || yasya vij¤Ãna-mÃtreïa nara÷ sarvaj¤atÃm iyÃt | putrÃrthÅ putram Ãpnoti dharmÃrthÅ labhate dhanam || sarva-ÓÃstrÃrtha-pÃraj¤o bhavaty eva na saæÓaya÷ | trailokyaæ ca vaÓÅkuryÃt vyÃkulÅkurute jagat || mohayet sakalaæ so'pi mÃrayet sakalÃn ripÆn | bahunà kim ihoktena mumuk«ur mok«am ÃpnuyÃt || yathà cintÃmaïi÷ Óre«Âho yathà gauÓ ca yathà satÅ | yathà dvijo yathà gaÇgà tathÃsau mantra uttama÷ || yathÃvad akhila-Óre«Âhaæ yathà ÓÃstraæ tu vai«ïavam | yathà susaæsk­tà vÃïÅ tathÃsau mantra uttama÷ || kiæ ca -- ato mayà sureÓÃni pratyahaæ japyate manu÷ | naitena sad­Óa÷ kaÓcid jagaty asmin caracare || sanatkumÃra-kalpe'pi - gopÃla-vi«ayà mantrÃs trayastriæÓat prabhedata÷ | te«u sarve«u mantre«u mantra-rÃjam imaæ Ó­ïu || suprasannam imaæ mantraæ tantre sammohanÃhvaye | gopanÅyas tvayà mantro yatnena muni-puÇgava || anena mantra-rÃjena mahendratvaæ purandara÷ | jagÃma deva-deveÓo vi«ïunà dattam a¤jasà || durvÃsasa÷ purà ÓÃpÃd asaubhÃgyena pŬita÷ | sa eva subhagavatvaæ vai tenaiva punar ÃptavÃn || bahunà kim ihoktena puraÓcaraïa-sÃdhanai÷ | vinÃpi japa-mÃtreïa labhate sarvam Åpsitam || prabhuæ ÓrÅ-k­«ïa-caitanyaæ taæ nato'smi gurÆttamam | katha¤cid ÃÓrayÃd yasya prÃk­to'py uttamo bhavet || iti ÓrÅ-hari-bhakti-vilÃse mantra-mÃhÃtmya-kathane ÓrÅ-gopÃla-mantra- mÃhÃtmya-kathanam | tatra mantroddhÃraïaæ ca yathà brahma-saæhitÃyÃæ (5.24) ca- kÃma÷ k­«ïÃya govinda Çe gopÅ-jana ity api | vallabhÃya priyà vahner mantram te dÃsyati priyam || ka-kÃro lÅlÃ-Óakti÷ | la-kÃro bhÆ-Óakti÷ | Å-kÃra÷ ÓrÅ-Óakti÷ ma-kÃras tattva-viÓi«Âa÷ | k­«ïÃyeti sarva-cittÃkar«akÃyeti | athavÃ- k­«i-ÓabdaÓ ca sattÃrtho ïaÓ cÃnanda-svarÆpaka÷ | sukha-rÆpo bhaved Ãtmà bhÃvÃnanda-mayatvata÷ || iti | govindÃyeti pÆrvavat | gÃm indriya-kulaæ vindatÅti govinda÷ | gÃæ govardhanam uddh­tya paramaiÓvarya-pradatvena rak«ati pÃlayatÅti govindas tasmai | gopÅ-jana-vallabhÃyeti- gopÅti prak­tiæ vidyÃj janas tattva-samÆhaka÷ | anayor ÃÓrayo vyÃptyà kÃraïatvena ceÓvara÷ | pÆrvÃrthe svÃhety asya tathÃ-tathÃbhÆtÃyÃtmÃnaæ samarpayÃmi | tatra krama-dÅpikÃyÃm (1.1)- kalÃtta-mÃyÃ-lavakÃtta-mÆrti÷ kala-kvaïad-veïu-ninÃda-ramya÷ | Órito h­di vyÃkulayaæs trilokÅ Óriye'stu gopÅ-jana-vallabho va÷ || atha saæmohana-tantroddhÃraïam- vÃg-bhavaæ madana-Óaktim indirÃ- saæyuta÷ sakala-vidyayäcita÷ | mantra e«a bhuvanÃrïa Årito vyatyayena sakala i«Âa-sÃdhaka÷ || atha mantra-siddhi-lak«aïaæ- ÃdÃv ­«y-Ãdi-nyÃsa÷ syÃt kara-Óuddhis tata÷ param | aÇgulÅ-vyÃpaka-nyÃso h­dÃdi-nyÃsa eva ca || tÃla-trayaæ ca dig-bandha÷ prÃïÃyÃmas tata÷ param | dhyÃna-pÆjà japaÓ caiva sarva-tantre«v ayaæ vidhi÷ || nyÃsa-vidhi÷-ÓrÅ-vrajÃcÃrya-ÓrÅmad-rÆpa-gosvÃmi-bhajanÃnusÃreïa | ahaÇkÃrÃdhi«ÂhÃt­tvÃd bhÆta-Óuddher adhidevÃya saÇkar«aïÃya nama÷ | he saÇkar«aïa-deva prasÅda k­pÃæ kuru | asya janasya deha-rÆpeïa pariïataæ bhÆta-pa¤cakaæ yathà sadya÷ Óudhyed upÃsanopayuktaæ syÃt tathà k­pÃæ kuru | atha mÃt­kÃ-dhyÃnam- cikura-kalita-pi¤chÃæ pÅna-tuÇga-stanÃbhyÃæ kara-jala-ruhi vidyÃæ dak«iïe padma-rÆpÃm | dadhi-ghaÂam api savye bibhratÅæ tuÇga-vidyÃm am­ta-kiraïa-kÃntiæ mÃt­kÃ-mÆrtim Ŭe || keÓava-kÅrtikÃdi-dhyÃnam- koïenÃk«ïo÷ p­thu-ruci÷ mitho hÃriïà lihyamÃnÃv ekaikena pracura-pulakenopagu¬hau bhujena | gaurÅ-ÓyÃmau va sana-yugalaæ ÓyÃma-gauraæ vasÃnau rÃdhÃ-k­«ïau smara-vilasitoddÃma-t­«ïau smarÃmi || tat-tan-mÃsasya vÃsudevo'dhi«ÂhÃtà | sa stoka-k­«ïo'tra j¤eya÷ | tasya dhyÃnam ucyate- abhra-ÓyÃmaæ vidyud-udyad-dukÆlaæ smeraæ lÅlÃmbhoja-vibhrÃji-hastam | pi¤chottaæsaæ vÃsudeva-svarÆpaæ k­«ïa-pre«Âhaæ stoka-k­«ïaæ namÃmi || Ãnanda-ghanaæ smaren manasvÅ | tatra kuÂÂima-vare sphuÂa-dÅpta-yoga- pÅÂhaæ vicintya- tasmÃj jvalÃyÃm urukarïikÃyÃæ virÃjitÃyÃæ sthiti-saukhya-bhÃjo | navyÃmbuda-svarïa-vi¬ambi-bhÃsau k­«ïaæ ca rÃdhÃæ ca vicintayÃmi || mantrÃrthaæ mantra-caitanyaæ yoni-mudrÃæ na vetti ya÷ | Óata-koÂi-japenÃpi tasya siddhir na jÃyate || punaÓ ca mantroddhÃraïe yathà daÓa-saæskÃrÃ÷ (sÃradÃ-tilake)- jananaæ jÅvanaæ ceti tìanaæ rodhanaæ tathà | athÃbhi«eko vimalÅkaraïÃpyÃyane puna÷ | tarpaïaæ dÅpanaæ guptir daÓaità mantra-saæskriyÃ÷ || punaÓ ca- upÃyÃs tatra kartavyÃ÷ sapta ÓaÇkara-bhëitÃ÷ | bhrÃmaïaæ rodhanaæ vaÓyaæ pŬanaæ po«a-Óo«aïe || dahanÃntaæ kramÃt kuryÃt tata÷ siddho bhaven manu÷ | japÃt siddhir japÃt siddhir japÃt siddhir na saæÓaya÷ || aharniÓaæ japed yas tu mantrÅ niyata-mÃnasa÷ | sa paÓyati na sandeho gopa-veÓa-dharaæ harim || atha khaï¬a-puraÓcaraïa-vidhi÷- sÆryodayÃt samÃrabhya yÃvat sÆryodayÃntaram | tÃvat kÃlaæ manuæ japtvà sarva-siddhÅÓvaro bhavet || prathamam udayodayam | dvitÅye udayÃstam | t­tÅye ni«kÃmÃïÃæ prati satodayam | caturthe astÃstam | tatra- ni«kÃmÃïÃm anenaiva sÃk«ÃtkÃro bhavi«yati | artha-siddhi÷ sakÃmÃnÃæ sarvà vai bhaktim Ãlabhet || pa¤cÃÇgam etat kurvÅta ya÷ puraÓcaraïaæ budha÷ | sa vai vijayate loke vidyaiÓvarya-sutÃdibhi÷ || evaæ grÃsÃd vimukti-paryantam ityÃdi-khaï¬a-karoparÃgÃdi-puraÓcaraïÃdi- prayogam Ãha | vaiÓÃkha-k­tyaæ b­had-gautamÅye- anena lak«a-jÃpena k­«ïaæ paÓyati cak«u«Ã | vaiÓÃkha-k­«ïa-pratipady Ãrabhya paurïamÃsÅ-paryantam || atha pa¤ca-divasÅ-prayogam Ãha- caitre'thavà vaiÓÃkhe ÓuklaikÃdaÓyÃm Ãrabhya paurïamÃsÅ-paryantam | japa-niyamam ayuta-dvayaæ manau tathà catvariæÓat sahasraæ daÓÃrïe || iti | pÆrva-sevÃkhya-puraÓcaraïa-prayogam Ãha krama-dÅpikÃyÃæ (5.49-69)- sÃyÃhne vÃsudevaæ yo nityam eva yajen nara÷ | sarvÃn kÃmÃn avÃpyÃnte sa yÃti paramÃæ gatim || rÃtrau cen manmathÃkrÃnta-mÃnasaæ devakÅ-sutam | yajed rÃsa-pariÓrÃntaæ gopÅ-maï¬ala-madhyagam || p­thuæ suv­ttaæ mas­ïaæ vitasti- mÃtronnataæ kau vinikhanya ÓaÇkum | Ãkramya padbhyÃm itaretarÃtta- hastair bhramo'yaæ khalu rÃsa-go«ÂhÅ ||51|| sthala-nÅraja-sÆna-parÃga-bh­tà laharÅ-kaïa-jÃla-bhareïa satà | marutà paritÃpah­tÃdhyu«ite vipule yamunÃ-puline vimale ||52|| aÓarÅra-niÓÃnta-Óaronmathita- pramadÃ-Óata-koÂibhir Ãkulite | u¬unÃtha-karir viÓadÅk­ta-dik- prasare vicarad-bhramarÅ-nikare ||53|| vidyÃdhara-kinnara-siddha-surai÷ gandharva-bhujaÇgama-cÃraïakai÷ | dÃropahitai÷ suvimÃna-gatai÷ svasthair abhiv­«Âa-supu«pa-cayai÷ ||54|| itaretara-baddha-kara-pramadÃ- gaïa-kalpita-rÃsa-vihÃra-vidhau | maïi-ÓaÇku-gam apy amunÃvapu«Ã bahudhà vihita-svaka-divya-tanum ||55|| sud­ÓÃm ubhayo÷ p­thag-antaragaæ dayitÃ-gaïa-baddha-bhuja-dvitayam | nija-saÇga-vij­mbhad-anaÇga-Óikhi- jvalitÃÇga-lasat-pulakÃli-yujÃm ||56|| vividha-Óruti-bhinna-manoj¤atara- svarasaptaka-mÆrcchana-tÃla-gaïai÷ | bhramamÃïam amÆbhir udÃra-maïi- sphuÂa-maï¬ana-Ói¤jita-cÃrutaram ||57|| iti bhinna-tanuæ maïibhir militaæ tapanÅya-mayir iva bhÃrakatam | maïi-nirmita-madhyaga-ÓaÇku-lasad- vipulÃruïa-paÇkaja-madhya-gatam ||58|| atasÅ-kusumÃbha-tanuæ taruïaæ taruïÃruïa-padma-palÃÓa-d­Óam | nava-pallava-citra-suguccha-lasac- chikhi-piccha-pinaddha-kaca-pracayam ||59|| caÂula-bhruvam indu-samÃna-mukhaæ maïi-kuï¬ala-maï¬ita-gaï¬a-yugam | ÓaÓa-rakta-sad­k-daÓana-cchadanaæ maïi-rÃjad-aneka-vidhÃbharaïam ||60|| asana-prasava-cchadanojjvalasad- vasanaæ suvilÃsa-nivÃsa-bhuvam | nava-vidruma-bhadra-karÃÇghri-talaæ bhramarÃkula-dÃma-virÃji-tanum ||61|| taruïÅ-kuca-yuk-parirambha-milad- ghus­ïÃruïa-vak«asam uk«a-gatim | Óiva-veïu-samÅrita-gÃna-paraæ smara-vihvalitaæ bhuvanaika-gurum ||62|| prathamodita-pÅÂha-vare vidhivat prayajed iti rÆpam arÆpam ajam | prathamaæ paripÆjya tad-aÇga-v­ttiæ mithunÃni yajed rasagÃni tata÷ ||63|| dala-«o¬aÓake svaram Æti-gaïaæ saha-Óaktikam uttama-rÃsa-gatam | saramÃ-madanam sva-kalÃ-sahita- mithunÃhvam athendrapa-vipra-mukhÃn ||64|| iti samyag amuæ paripÆjya hariæ caturÃv­ti-saæv­tam Ãrdra-mati÷ | rajatÃracite ca«ake sa-sitaæ suÓ­taæ supayo'sya nivedayatu ||65|| vibhave sati k¸aæsyamaye«u p­thak ca«ake«u tu «o¬aÓasu kramaÓa÷ | mithune«u nivedya paya÷ sa-sitaæ vidadhÅta purovad atho sakalam ||66|| sakala-bhuvana-mohnaæ vidhiæ yo niyatam amuæ niÓi niÓy udÃra-cetÃ÷ | bhajati sa khalu sarva-loka-pÆjya÷ Óriyam atulÃæ samavÃpya yÃty anantam ||67|| niÓi và dinÃnta-samaye prapÆjayen nityaÓo'cyutaæ bhaktyà | samapahalam ubhayaæ hi tata÷ saæsÃrÃbdhiæ samuttitÅr«ati ya÷ ||68|| ity evaæ manu-vigrahaæ madhu-ripuæ yo và trikÃlaæ yajet tasyaivÃkhila-jantu-jÃta-dayitasyÃmbhodhijÃ-veÓmana÷ | haste dharma-sukhÃrtha-mok«a-tarava÷ sad-varga-samprÃrthitÃ÷ sÃndrÃnanda-mahÃ-rasa-drava-muco ye«Ãæ phala-Óreïaya÷ ||69|| nitya-k­tya-prayogam Ãha- oæ nama÷ ÓrÅ-k­«ïÃya | om asya ÓrÅ-bhagavad-gÅtÃ-mÃlÃ-matrasya bhagavÃn veda-vyÃsa ­«or anu«Âup-chanda÷ ÓrÅ-k­«ïa÷ paramÃtmà devatà jape viniyoga÷ | aÓocyÃn anvaÓocas tvaæ praj¤ÃvÃdÃæÓ ca bhëase (2.11) iti bÅjam | sarva-dharmÃn parityajya mÃm ekaæ Óaraïaæ vraja (18.66) iti Óakti÷ | ahaæ tvà sarvapÃpebhyo mok«ayi«yÃmi mà Óuca÷ (18.66) iti kÅlakam | Ærdhva-mÆlam adha÷-ÓÃkham aÓvatthaæ prÃhur avyayam (15.1) iti kavacam| amuka-karmaïi viniyoga÷ | nainaæ chindanti ÓastrÃïi nainaæ dahati pÃvaka÷ (2.27) ity aÇgu«ÂÃbhyÃæ nama÷ | na cainaæ kledayanty Ãpo na Óo«ayati mÃruta÷ (2.27) iti tarjanÅbhyÃæ nama÷ | acchedyo'yam adÃhyo'yam akledyo'Óo«ya eva ca (2.24) iti madhyamÃbhyÃæ nama÷ | nitya÷ sarvagata÷ sthÃïur acalo'yaæ sanÃtana÷ (2.24) iti anÃmikÃbhyÃæ nama÷ | paÓya me pÃrtha rÆpÃïi ÓataÓo'tha sahasraÓa÷ (11.5) iti kani«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | nÃnÃvidhÃni divyÃni nÃnÃvarïÃk­tÅni ca (11.5) iti kara-tala-p­«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | nainaæ chindanti ÓastrÃïi iti h­dayÃya nama÷ | na cainaæ kledayanty Ãpo iti Óirase svÃhà | acchedyo'yam adÃhyo'yam iti ÓikhÃyai va«a | nitya÷ sarvagata÷ sthÃïu÷ iti kavacÃya hÆæ | paÓya me pÃrtha rÆpÃïi iti netra-trayÃya vau«a | nÃnÃvidhÃni divyÃni ity astrÃya pha | ÓrÅ-k­«ïa-prÅty-arthaæ jape viniyoga÷ | (ÓrÅ-gÅtÃ-mÃhÃtmyam)- pÃrthÃya pratibodhitÃæ bhagavatà nÃrÃyaïena svayaæ vyÃsena grathitÃæ purÃïa-muninà madhye mahÃbhÃrate | advaitÃm­ta-var«iïÅæ bhagavatÅm a«ÂÃdaÓÃdhyÃyinÅæ amba tvÃm anusandadhÃmi bhagavad-gÅte bhava-dve«iïÅm || namo'stu te vyÃsa viÓÃla-buddhe phullÃravindÃyÃtapatra-netre | yena tvayà bhÃrata-taila-pÆrïa÷ prajvalito j¤Ãnamaya÷ pradÅpa÷ || prapanna-parijÃtÃya totra-vetraika-pÃïaye | j¤Ãna-mudrÃya k­«ïÃya gÅtÃm­ta-duhe nama÷ || sarvopani«ado gÃvo dogdhà gopÃla-nandana÷ | pÃrtho vatsa÷ sudhÅr bhoktà dugdhaæ gÅtÃm­taæ mahat || vasudeva-sutaæ devaæ kaæsa-cÃïÆra-mardanam | devakÅ-paramÃnandaæ k­«ïaæ vande jagad-gurum || bhÅ«ma-droïa-taÂà jayadratha-jalà gÃndhÃrÅ-nÅlotpalà Óalya-grÃhavatÅ k­peïa vahinÅ karïena velÃkula | aÓvattÃma-vikarïa-ghora-makarà duryodhanÃvartinÅ sottÅrïà khalu pÃï¬avÃrïava-nadÅ kaivartaka÷ keÓva÷ || pÃrÃÓarya-vaca÷ sarojam amalaæ gÅtÃrtha-gandhotkaÂaæ nÃnÃkhyÃnaka-keÓaraæ hari-kathÃ-sambodhanÃbodhitam | loke sajjana-«aÂpadair aharaha÷ pepÅyamÃnaæ mudà bhÆyÃd bhÃrata-paÇkajaæ kalimala-pradhvaæsanaæ Óreyase || mÆkaæ karoti vÃcÃlaæ paÇguæ laÇghÃyate girim | yat-k­pà tam ahaæ vande paramÃnanda-mÃdhavam || yaæ brahmà varuïendra-rudra-maruta÷ stunvanti divyai÷ stavair vedai÷ sÃÇga-pada-kramopani«adair gÃyanti yaæ sÃma-gÃ÷ | dhyÃnÃvasthita-tad-gatena manasà paÓyanti yaæ yogino yasyÃntaæ na vidu÷ surÃsura-gaïà devÃya tasmai nama÷ || (12.13.1) iti nyÃsa-vidhi÷ | kÃrpaïya-do«opahata-svabhÃva÷ p­cchÃmi tvÃæ dharma-saæmƬha-cetÃ÷ | yac chreya÷ syÃn niÓcitaæ brÆhi tan me Ói«yas te'haæ ÓÃdhi mÃæ tvÃæ prapannam || (2.7) japa-niyama-saÇkhyà a«Âottara-Óatam | athavà sahasram | prayogam Ãha- (ÓrÅ-gopÃla-kavacam |) pulastya uvÃca- bhagavan sarva-dharmaj¤a kavacaæ yat prakÃÓitam | trailokya-maÇgala nÃma k­payà brahmaïe purà || brahmaïà kathitaæ mahyaæ paraæ snehÃd vadÃmi te | atiguhyatamaæ tattvaæ brahma mantrogha-vigraham || yad dh­tvà paÂhanÃd brahmà s­«Âiæ vitanute sadà | yad dh­tvà paÂhanÃd pÃti mahÃ-lak«mÅr jagat trayam || paÂhanÃd dhÃraïÃc chambhu÷ saæhartà sarva-tattva-vit | trailokya-jananÅ durgà mahi«Ãdi-mahÃsurÃn || vara-d­ptÃn jaghÃnaiva paÂhanÃd dhÃraïÃd yata÷ | evam indrÃdaya÷ sarve sarvaiÓvaryam avÃpnuyu÷ || Ói«yÃya bhakti-yuktÃya sÃdhakÃya prakÃÓayet | ÓaÂhÃya para-Ói«yÃya nindakÃya tathaiva hi || haribhakti-vihÅnÃya para-dÃra-ratÃya ca | k­païÃya kuÓÅlÃya dattvà m­tyum avÃpnuyÃt || trailokya-maÇgalasyÃpi kavacasya prajÃpati÷ | ­«iÓ chandaÓ ca gÃyatrÅ devo nÃrÃyaïa÷ svayam || dharmÃrtha-kÃma-mok«e«u viniyoga÷ prakÅrtita÷ | oæ praïavo me Óira÷ pÃtu namo nÃrÃyaïÃya ca | bhÃlaæ pÃyÃn netra-yugmam a«ÂÃrïo bhakti-muktida÷ || klÅæ pÃyÃc chrotra-yugmaæ caikÃk«ara÷ sarva-mohana÷ | klÅæ k­«ïÃya sadà ghrÃïaæ govindÃyeti jihvikÃm | gopÅ-jana-padaæ vallabhÃya svÃhÃnanaæ mama || a«ÂÃdaÓÃk«aro mantra÷ kaïÂhaæ pÃyÃd daÓÃk«ara÷ | gopÅ-jana-padaæ vallabhÃya svÃhà bhuja-dvayam || klÅæ glauæ klÅæ karau pÃyÃt klÅæ k­«ïÃyÃÇgajo'vatu | h­dayaæ ÓrÅ-bhuvaneÓa÷ klÅæ k­«ïÃya klÅæ stanau mama || gopÃlÃyÃgnijÃyÃæ taæ kuk«i-yugmaæ sadÃvatu | klÅæ k­«ïÃya sadà pÃtu pÃrÓva-yugmaæ manÆttama÷ | k­«ïa-govindakau pÃtÃæ smarÃdyau Çe-yutau manÆ || a«ÂÃdaÓÃk«ara÷ pÃtu nÃbhiæ k­«ïeti dvy-ak«aro manu÷ | p­«Âhaæ klÅæ k­«ïa-kaÇkÃlaæ klÅæ k­«ïÃya dvi-ÂhÃntaka÷ | sakthinÅ satataæ pÃtu ÓrÅæ hrÅæ klÅæ Âha-dvayam || urÆ saptÃk«ara÷ pÃtu trayodaÓÃk«aro'vatu || ÓrÅæ hrÅæ klÅæ padato gopÅ-jana-padaæ tata÷ | vallabhÃya svÃheti pÃtu klÅæ hrÅæ ÓrÅæ ca daÓÃrïaka÷ || jÃnunÅ ca sadà pÃtu hrÅæ ÓrÅæ klÅæ ca daÓÃk«ara÷ | trayodaÓÃk«ara÷ pÃtu jaÇghe cakrÃdyudÃyudha÷ | a«ÂÃdaÓÃk«aro hrÅæ-ÓrÅæ-pÆrvako viæÓad-arïaka÷ || sarvÃÇgaæ me sadà pÃtu dvÃrakÃ-nÃyako balÅ | namo bhagavate paÓcÃd vÃsudevÃya tat-param || tÃrÃd yo dvÃdaÓÃrïo'yaæ prÃcyÃæ mÃæ sarvadÃvatu | ÓrÅæ hrÅæ klÅæ daÓavarïas tu klÅæ hrÅæ ÓrÅæ «o¬aÓÃk«ara÷ || gadÃdyadÃyudho vi«ïur mÃm agner diÓi rak«atu | hrÅæ ÓrÅæ daÓÃk«aro mantro dak«iïe mÃæ sadÃvatu || tÃraæ namo bhagavate rukmiïÅ-vallabhÃya ca | svÃheti «o¬aÓÃrïo'yaæ nair­tyÃæ diÓi rak«atu || klÅæ padaæ h­«ÅkeÓÃya namo mÃæ vÃruï'vatu | a«ÂÃdaÓÃrïa÷ kÃmÃnto vÃyavye mÃæ sadÃvatu | ÓrÅæ mÃyà kÃma-k­«ïÃya hrÅæ govindÃya dvi-Âho manu÷ | dvÃdaÓÃrïÃtmako vi«ïur uttare mÃæ sadÃvatu || vÃg bhavaæ kÃma-k­«ïÃya hrÅæ govindÃya tata÷ param || ÓrÅæ gopÅ-jana-vallabhÃya svÃhà iti tata÷ param | dvÃtriæÓad-ak«aro mantro mÃm aiÓÃnye sadÃvatu | kÃlÅyasya phaïÃ-madhye divyaæ n­tyaæ karoti tam | namÃmi devakÅ-putraæ nitya-rÃjÃnam acyutam || dvÃtriæÓad-ak«aro mantro'py Ãdyo'dho mÃæ sarvato'vatu | klÅæ kÃma-devÃya vidmahe pu«pa-bÃïÃya dhÅmahi | tan no'naÇga÷ pracodayÃd e«a mÃæ pÃtu cordhvata÷ || trailokya-maÇgalaæ nÃma kavacaæ brahma-rÆpiïam | iti te kathitaæ vipra sarva-mantrau«adha-vigraham | brahmeÓa-pramukhÃdhÅÓair nÃrÃyaïa-mukhÃc chrutam || tava snehÃn mayÃkhyÃtaæ pravaktavyaæ na kasyacit | guruæ praïamya vidhivat kavacaæ prapaÂhed yadi || sak­d-dis-trir-yathÃ-j¤Ãnaæ so'pi sarva-tapomaya÷ | mantre«u sakale«v eva deÓiko nÃtra saæÓaya÷ || Óatam a«Âottaraæ sÃsya puraÓcaryÃ-vidhi÷ sm­ta÷ | havanÃdÅn daÓÃæÓena k­tvà tat sÃdhayed dhruvam | yadi cet siddhi-kavaco vibhur eva bhavet svayam || mantra-siddhir bhavet tasya puraÓcaryÃ-vidhÃnata÷ | ÓraddhÃ-Óuddha-mates tasya lak«mÅ-vÃïÅ vasen mukhe || pu«päjaly-a«Âakaæ dattvà mÆlenaiva paÂhet sak­t | daÓa-var«a-sahasrÃïÃæ pÆjÃyÃ÷ phalam ÃpnuyÃt || bhÆrje vilikhya guÂikÃæ svarïasthÃæ dhÃrayed yadi kaïÂhe và dak«iïe bÃhau so'pi vi«ïur na saæÓaya÷ || aÓvamedha-sahasrÃïi vÃjapeya-ÓatÃni ca | mahÃ-dÃnÃni yÃny eva prÃdak«iïye bhavas tathà || kalÃæ nÃrhanti tÃny eva sak­d uccÃdaïÃdata÷ | kavacasya prasÃdena jÅvan-mukto bhaven nara÷ || trailokyaæ k«obhayaty eva trailokya-vijayÅ bhavet | idaæ kavacam aj¤Ãtvà bhajed ya÷ puru«ottamam | Óata-lak«a-prajapto'pi na mantra÷ siddhi-dÃyaka÷ || iti sanat-kumÃra-tantre navama-paÂale ÓrÅ-nÃrada-pa¤carÃtre (4.5) trailokya-maÇgalaæ nÃma ÓrÅ-gopÃla-kavacaæ samÃptam | atha puraÓcaraïa-saÇkalpÃdi-vidhi÷ | ÓrÅ-vi«ïur vi«ïur namo'sya amuka- mÃse amuka-pak«e bhÃskare amuka-tithau amuka-gotro'muka-dÃsas trailokya-saæmohana-tantrokta-ÓrÅ-k­«ïa-devatÃyÃs trailokya-saæmohana- kavaca-siddhi-kÃmas tat kavacasyëÂottara-Óata-japa-tad-daÓÃæÓa-homa-tad- daÓÃæÓa-tarpaïa-tad-daÓÃæÓÃbhi«eka-tad-daÓÃæÓa-brÃhmaïa-bhojana-rÆpa- puraÓcaraïam ahaæ kari«ye | eka-divase kÃrya-siddhi÷ | prayoga÷ ÓrÅmad- bhÃgavatÃnusÃreïa daÓÃrïa-mantra-prathame ÓrÅ-bhÃgavata-maÇgalÃcaraïe | [The following section is perhaps not in all manuscripts.] atha chÃyÃ-puru«a-darÓana-phalam Ãha- pÆrvÃhne sÆrya-bimbÃrkaæ p­«Âhe k­tvà nara÷ Óuci÷ | animi«o hi sva-cchÃyÃæ galÃd Ærdhvaæ vilokayet || tatra cchÃyÃ-samudbhÆtaæ puru«aæ yadi paÓyati | sarvÃvayava-saæyuktaæ Óubhaæ var«Ãvadhiæ sm­tam || ad­«Âe hasta-karïasya pÃrayÃæ h­daye nara÷ || jÅvasyÃrkÃÓva-dik-candra-vahni-netra-samÃ÷ kramÃt | Óirasy Ãd­«Âe «aïmÃsaæ sarandhre h­di saptakam || etaj-j¤Ãnaæ mahÃ-divyaæ du«Âa-Ói«yÃya no vadet || iti ÓrÅ-kaæsÃri-miÓra-yaÓodhara-viracita-daivaj¤a-cintÃmaïau t­tÅya- prakÃÓa÷ samÃpta÷ | gÃyatrÅ-mantro rÃdhÃyà mantra÷ k­«ïasya tat-param | mahÃprabhor mantra-varo hari-nÃma tathaiva ca | mÃnasÅ vara-sevà ca pa¤ca-saæskÃra-saæj¤aka÷ || ahaÇkÃrÃdhi«ÂhÃt­tvÃd bhÆta-Óuddher adhidevÃya saÇkar«aïÃya nama÷ he saÇkar«aïa sadya÷ Óudhyed upÃsanopayuktaæ syÃt tathà k­pÃæ kuru | atha mÃt­kÃ-dhyÃnam- cikura-kalita-pi¤chÃæ pÅna-tuÇga-stanÃbhyÃæ kara-jala-ruhi vidyÃæ dak«iïe padma-rÆpÃm | dadhi-ghaÂam api savye bibhratÅæ tuÇga-vidyÃm am­ta-kiraïa-kÃntiæ mÃt­kÃ-mÆrtim Ŭe || keÓava-kÅrtikÃdi-dhyÃnam- koïenÃk«ïo÷ p­thu-ruci÷ mitho hÃriïà lihyamÃnÃv ekaikena pracura-pulakenopagu¬hau bhujena | gaurÅ-ÓyÃmau vasana-yugalaæ ÓyÃma-gauraæ vasÃnau rÃdhÃ-k­«ïau smara-vilasitoddÃma-t­«ïau smarÃmi || tatra nyÃsasya vÃsudevo'dhi«ÂhÃtà sa stoka-k­«ïo'tra j¤eyas tad-dhyÃnam ucyate | abhra-ÓyÃmaæ vidyud-udyad-dukÆlaæ smeraæ lÅlÃmbhoja-vibhrÃji-hastam | pi¤chottaæsaæ vÃsudeva-svarÆpaæ k­«ïa-pre«Âhaæ stoka-k­«ïaæ namÃmi || prÃïÃyÃme nijÃbhÅ«Âa-devau tau paricintayet | anyo'nya-skandha-vandÅk­ta-pulaki-bhujau hiÇgula-svarïa-varïaæ kauÓeyÃnÃæ catu«kaæ dh­ta-ruci dadhatau phulla-vaktrÃravindau | ÃcinvÃnau vihÃraæ parijana-ghaÂayà saæbh­tÃraïya-bhÆ«au gaura-ÓyÃmÃÇga-bhÃsau smita-madhura-mukhau naumi rÃdhÃ-mukundau || kara-kacchapikÃæ k­tvà tato dhyÃyet sva-devate | iddhai÷ siddha-tridaÓa-munibhi÷ pra«Âum apy apragalhbair dÆre svasthair vihita-natibhi÷ sambhramai÷ stÆyamÃnà | vaikuïÂhÃdyair api parijanai÷ sasp­haæ prek«ita-ÓrÅr mÃdhuryeïa tirbhuvana-camatkÃra-vistÃra-dÅk«Ã || navÅna-yavasÃÇkura-prakara-saÇkula-droïibhi÷ parisphurita-mekhalair akhila-dhÃtu-lekhÃ-Óriyà | upask­ta-guhÃg­hair giribhir uccalan nirjharai÷ kvacit kvacid alaÇk­tÃsphuÂam anu«ÂhÃnÅva sthalà || vikaca-kamala-«aï¬otkÆja-kÃraï¬avÃnÃæ niravadhi dadhi-dugdho¬hÃti-mugdhÃmbu-bhÃjÃm | laghu-lahari-bhujÃgronm­«ÂatÅva drumÃïÃæ vighaÂita-ghana-dharmÃæ nimnagÃnÃæ ghaÂÃbhi÷ || mada-valita-valgu-sÃrasai÷ sarasÃnÃæ muhur a¤jasà rasai÷ | sarasÅ-ruha-rƬha-roci«Ãæ sarasÅnÃæ visareïa rÃjità || (line missing?) gandhÃnandita-sindhujÃ-sahacarÅ-v­ndai÷ k«aïÃd vÅk«itai÷ | bÃlÃrka-pratima-pravÃla-su«amÃ-pÆrïai÷ sudhÃ-mÃdhurÅ darpa-dhvaæsi-phalai÷ palÃÓibhir atisphÅtair niruddhÃtapà || madhÆlÅbhir mÃdyan-madhukara-vadhÆ-jhaÇk­ti-ghaÂÃ- k­tÃnanÇgÃrÃti-pramada-vana-bhaÇgÅ-ja¬imabhi÷ | samantÃd utphulla-stavaka-bhara-labdhÃvanatibhir latÃ-vi¤cholÅbhi÷ p­thubhir abhito lächita-taÂà || kapi¤jala-valÃkikÃ-caÂaka-cÃtakopaya«Âikai÷ pikair madana-sÃrikÃ-Óuka-kaliÇga-pÃrÃvatai÷ | Óata-cchada-Óita-cchadai÷ karaÂa-kha¤jarÅÂÃdibhi÷ Óakuntibhir akuïÂhita-dhvanibhir antar udbhëità || ÃbhÅrÃïÃm Ãnanda-v­ndÃni cakoraiÓ candrÃtmatvà lÃlasayà hÃtum aÓakyà | tÃsÃæ labdhaæ kuntala-sÃmyaæ pi¤cha-samÆhair yadbhir n­tyÃnuccair matta-mayÆra-prakarai÷ | kiÂi-kirÅÂibhi÷ Óalyair bhalla-plavaÇga-kuraÇgamai÷ s­mara-camarair golÃÇgulai÷ samÆrucamÆrubhir urubhir urubhi÷ pÃrÅndroghai÷ sarÃru-bhayojjhitai÷ paÓubhir aÓubhonmuktair iva sthagitÃntarà ga¬¬arair ja¬ima-¬Ãmara-Ó­Çgai÷ k«ÅriïÅbhir api ca cchagalÅbhi÷ | gaï¬a-Óaila-sm­ti-saÇgamÃbhi÷ kÃsarÅ-tatibhir apy avaruddhà || sthalai÷ kvacana nisthalai÷ sphaÂika-kuÂÂima-dyotibhir harin-maïi-mayair iva kvacana ÓÃdvalair ujjvalà | nija-pravala-mÃdhurÅ-m­dita-harmya-Óriyà prasÆna-bhara-ma¤julà vara-niku¤ja-pu¤jena ca || ÃrÃdhità kila kalinda-sutÃravinda- syandÃnubandha-rasikena samÅraïena | Ãnanda-tundila-carÃcara-jÅva-v­ndà v­ndÃÂavÅ prathamam ucca-rucir vicityÃm || kulakam | muhur avikala-kala-jhaÇkriyÃ-kalÃpair ali-nikarasya karambitÃæ smareyam | iha ghana-makaranda-sikta-mÆlÃæ parimala-digdha-diÓaæ prasÆna-vÃÂÅm || iha vidruma-vidrumaæ harin-maïi-patraæ vara-hÅra-korakam | kuruvinda-phalaæ Óravat-sudhÃ-prasaraæ kalpa-taruæ smared budha÷ || ­tubhir mahitasya tasya nityaæ prakaÂaæ hema-taÂÅ-madhye vicintya- mahÅ«Âam a«Âapatram udayan-mihirÃbhaæ cintayed iha saroruha-varyam | maïi-kuÂÂimam atra visphurantaæ paramÃnanda-ghanaæ smaren manasvÅ || tatra kuÂÂima-vare sphuÂa-dÅptau yogapÅÂham api vincintya- tasyojjvalÃyÃm uru-karïikÃyÃæ virÃjitÃyÃæ sthita-saukhya-bhÃjau | navyÃmbuda-svarïa-vi¬ambi-bhÃsau k­«ïaæ ca rÃdhÃæ ca vicintayÃmi || Óikhara-baddha-Óikhaï¬a-visphurat- kuÂila-kuntala-veïu-k­ta-Óriyau | tilakita-sphurad-ujjvala-kuÇkuma- m­gamadÃcita-cÃru-viÓe«akau || manoj¤atara-saurabha-praïaya-nandad-indindiraæ sphurat-kusuma-ma¤jarÅ-viracitÃvataæsa-tvi«au | calan-makara-kuï¬ala-sphurita-phulla-gaï¬a-sthalaæ vicitra-maïi-karïikÃ-dyuti-vilŬha-karïäcalÃm || Óarad-abhimuditÃra-vinda-dyuti- damanÃyata-lohitäcalÃÇkam alaghu-caÂula-dÅrgha-d­«Âi-khelÃ- madhurima-kharvita-kha¤jarÅÂa-yuvÃm vala-lalÃÂa-k­tÃrdha-ÓaÓi-prabhuæ dvi-kalasÅti-kara-sphuritÃlikÃm | kusuma-kÃrmuka-kÃrmuka-vibhramo- ddhati-vidhÆnana-dhurya-tara-bhruvo citra-paÂÂa-ghaÂikopama-sphurat- pÃÓa-varya-parivÅta-mastakam nÃsikÃ-Óikhara-lambi-vartula- sthÆla-mauktika-rucäcitÃnanÃm rÃkÃ-ÓÃrada-ÓarvarÅÓa-su«amÃ-jaitrÃnana-ÓrÅ-yujau navydÅrïa-tila-prasÆna-damana-ÓrÅ-nÃsikÃ-rociÓau | rÃjad-bimba-vi¬ambikÃvara-rucau gaï¬asthalÅ-nyakk­te pronmÅlan-maïi-darpaïoru-mahasau susmeratÃ-sampadau || divya-dundubhi-gabhÅra-nisvanaæ snigdhakaïÂha-kala-kaïÂha-jalpitÃæ phullÃbhinava-vallibhir valayita-skandhai÷ prasÆnÃvalÅ | su«Âhu-labdha-paripÃka-dìimÅ- bÅja-rÃja-vijayi-dvijÃrci«e | kambukaïÂha-viluÂhan-maïi-ratna- ratna-ni«ka-pariÓobhita-kaïÂhÃm | unnati-prathima-sulalitÃæsaæ snigdhayor ucita-rÃmavanamrÃm | dÅprÃn yugena bhujayor bhujagÃn hasantaæ keyÆriïà vilasatà Óriyam Ãk«ipantÅm | ratnormikÃ-sphurita-cÃru-tarÃÇgulibhir vidyota-kaÇkaïaka-ra¤jita-pÃïi-bhÃjau || harinmaïi-kavÃÂikodbhaÂa-kaÂhora-vak«a-sthalÅ- vilÃsi-vana-mÃlikÃ-milita-hÃra-gu¤jÃvalim | sphuran-nivi¬a-dìimÅ-phala-vi¬ambi-vak«oruha- dvaya-Óikhara-ÓekharÅ-bhavad-amanda-muktÃ-latÃm || alola-madhupÃvali-vijayi-roma-rÃjÅvalad- valÅ-tritaya-maï¬ita-pratanu-madhya-ramyÃk­tim | yama-svasari saæpatat-sura-sarid-varÃvarta-jid- gabhÅratara-nÃbhi-bhÃgam uru-tunda-lak«mÅ-bh­tau || ghana-jaghana-vi¬ambita-ratna-käcÅ- valayita-pÅta-dukÆla-ma¤ju-lÃbham | maïimaya-rasanìhya-Óoïa-paÂÂÃ- mbara-parirambhi-nitamba-ramyÃm || atinava-mada-bhara-manthara-sindhura-kara-bandhuroru-vimÃnau jaÇghÃbhyÃæ racita-rucau suvartulÃbhyÃæ gƬhenÃpy anupama-gulpha- yugmakena padbhyÃm apy aruïa-nakhojjvalÃbhyÃæ maïimaya- nÆpuräcitÃbhyÃæ | Ãm­«Âa-p­«Âham abhito dayitÃ-bhujena ti«Âhantam utphulikinà kila dak«iïena | kÃntasya savya-bhuja-mÆla-k­tottamÃÇgÃæ tad-vaktra-padma-taÂa-valgad-apÃÇga-yugmÃm || tiro-nyasta-grÅvaæ kim api dayitÃ-vaktra-kamale valad-dÅrghÃpÃÇgaæ sphurad-adhara-kÆjan-muralikam | bhayan-madhyaæ savyopari parimilad-dak«iïa-padaæ calac-cillÅ-mÃlaæ bhuja-taÂa-gatottaæsa-kusumam || rÆpe kaæsaharasya mugdha-nayanÃæ sparÓe'tih­«yat-tvacaæ vÃïyÃm utkalita-Órutiæ parimale saæsp­«Âa-nÃsÃ-puÂÃm | Ãrajyad-rasanÃæ kilÃdhara-puÂe nya¤can-mukhÃmbhoruhÃæ dambhodgÅrïa-mahÃ-dh­tiæ bahir api prodyad-vikÃrÃkulÃm || mukha-stokodgÅrïÃnila-vilasitÃm­«Âa-muralÅ- vini«krÃmad-grÃma-glapita-jagatÅ-dhairya-vibhavam | priyÃ-sparÓenÃnta÷-paravaÓatayà khaï¬itam api svarÃlÃpaæ bhaÇgyà sapadi gamayantaæ sva-samayam || nÅvÅ-bandhe'py atiÓithilite sveda-sandoha-maitrÅ- ruddha-ÓroïÅ-pulina-rasanÃm unnatÃ-raÇga-raÇgÃm | Ãdya-drava-dravad-abhih­dÃæ vism­tÃÓe«a-bhÃvÃæ gìhotkaïÂhÃ-nicaya-racitoddÃma-vaiklavya-vij¤Ãm || pulakita-vapu«au ÓrutÃÓru-dhÃrà snapita-mukhÃmburuhau prakampa-bhÃjau | k«aïam atigƬha-gadgadìhya-vÃcau madana-madonmada-cetasau smarÃmi || navabhi÷ ÓuÓirair virÃjità guravÅ-bÅja-samÃna-var«mabhi÷ | aruïena vibhÆ«itÃdhara- kara-bhÃjÃæ saralena veïunà || suÓlÃghyayÃntar-nija-mu«Âimeyayà hasta-trayÅ-mÃna-manoj¤a-rÆpayà | bhÆyi«Âayà ÓyÃmala-kÃnti-ju«Âayà ya«ÂyÃdy-ava«Âambhita-dak«a-kÆrparam || asitena vibhaÇgurÃtmanà p­thu-mÆlena k­tena cÃgrata÷ | dhaÂi-käcala-baddha-mÆrtinà vara-Ó­Çgena pÆro ni«evitam || bh­ÇgÃn suh­d-vadana-gandha-bhareïa lolÃn lÅlÃmbujena m­dulena nivÃrayantyà | udvÅk«yamÃïa-mukha-candramasau rasaugha- vistÃriïà lalitayà nayanäcalena || cÃmarabha-nava-ma¤ju-ma¤jarÅ- bhrÃjamÃna-karayà viÓÃkhayà | citrayà ca kila dak«a-vÃmayor vÅjyamÃna-vapu«au vilÃsata÷ || nÃga-valli-dala-baddha-vÅÂikÃ- sampuÂa-sphurita-pÃïi-padmayà | campakÃdilatayà sakampayà d­«Âa-p­«Âa-taÂa-rÆpa-sampadau || ramyendulekhÃ-kala-gÅta-miÓritair vaæÓÅ-vilÃsÃnu-guïair guïa-j¤ayà | vÅïÃ-ninÃda-prasarai÷ purasthayà prÃrabdha-raÇgau kila tuÇgavidyayà || taraÇgad-aÇgyà kila raÇga-devyà savye sudevyà ca Óanair asavye | Ólak«ïÃbhimarÓana-vim­jyamÃna- svedÃÓru-dhÃrau sicayäcalena || smaraïa-maÇgala-stotram ÓrÅ-rÃdhÃ-prÃïa-bandhoÓ caraïa-kamalayo÷ keÓa-Óe«Ãdy-agamyà yà sÃdhyà prema-sevà vraja-carita-parair gìha-laulyaika-labhyà | sà syÃt prÃptà yayà tÃæ prathayitum adhunà mÃnasÅm asya sevÃæ bhÃvyÃæ rÃgÃdhva-pÃnthair vrajam anucaritaæ naityikaæ tasya naumi ||1|| ku¤jÃd go«Âhaæ niÓÃnte praviÓati kurute dohanÃnnÃÓanÃdyÃæ prÃta÷ sÃyaæ ca lÅlÃæ viharati sakhibhi÷ saÇgave cÃrayan gÃ÷ | madhyÃhne cÃtha naktaæ vilasati vipine rÃdhayÃddhÃparÃhne go«Âhaæ yÃti prado«e ramayati suh­do yah sa k­«ïo'vatÃn na÷ || 2 || rÃtryante trasta-v­nderita-bahu-viravair bodhitau kÅra-ÓÃrÅ- padyair h­dyair ah­dyair api sukha-ÓayanÃd utthitau tau sakhÅbhi÷ | d­«Âau h­«Âau tadÃtvodita-rati-lalitau kakkhaÂÅ-gÅ÷-saÓaÇkau rÃdhÃ-k­«ïau sa-t­«ïÃv api nija-nija-dhÃmny Ãpta-talpau smarÃmi ||3|| rÃdhÃæ snÃta-vibhÆ«itÃæ vraja-payÃhÆtÃæ sakhÅbhi÷ prage tad-gehe vihitÃnna-pÃka-racanÃæ k­«ïÃvaÓe«ÃÓanÃm | k­«ïaæ buddham avÃpta-dhenu-sadanaæ nirvyƬha-go-dohanaæ susnÃtaæ k­ta-bhojanaæ sahacarais tÃæ cÃtha taæ cÃÓraye || 4 || pÆrvÃhne dhenu-mitrair vipinam anus­taæ go«Âha-lokÃnuyÃtaæ k­«ïaæ rÃdhÃpti-lolaæ tad-abhis­ti-k­te prÃpta-tat-kuï¬a-tÅram | rÃdhÃæ cÃlokya k­«ïaæ k­ta-g­ha-gamanÃryayÃrkÃrcanÃyai di«ÂÃæ k­«ïa-prav­ttyai prahita-nija-sakhÅ-vartma-netrÃæ smarÃmi || 5 || madhyÃhne'nyonya-saÇgodita-vividha-vikÃrÃdi-bhÆ«Ã-pramugdhau vÃmyotkaïÂhÃtilolau smara-makha-lalitÃdy-Ãli-narmÃpta-ÓÃtau | dolÃraïyÃmbu-vaæÓÅ-h­ti-rati-madhu-pÃnÃrka-pÆjÃdi-lÅlau rÃdhÃ-k­«ïau sa-t­«ïau parijana-ghaÂayà sevyamÃnau smarÃmi || 6 || ÓrÅrÃdhÃæ prÃptagehÃæ nijaramaïak­te k.lptanÃnopahÃrÃæ susnÃtÃæ ramyaveÓÃæ priyamukhakamalÃlokapÆrïapramodÃm | k­«ïa¤caivÃparÃhïe vrajamanucalitaæ dhenuvïdairvayasyai÷ ÓrÅrÃdhÃlokat­ptaæ pit­mukhamilitaæ mÃt­m­«Âaæ smarÃmi || 7 || sÃyaæ rÃdhà sva-sakhyà nija-ramaïa-k­te pre«itÃneka-bhojyÃæ sakhyÃnÅteÓa-Óe«ÃÓana-mudita-h­daæ tÃæ ca taæ ca vrajendum | susnÃtaæ ramya-veÓaæ g­ham anu jananÅ lÃlitaæ prÃpta-go«Âhaæ nirvyƬhosrÃli-dohaæ sva-g­ham anu punar bhuktavantaæ smarÃmi || 8 || rÃdhÃæ sÃlÅgaïÃntÃmasitasitaniÓÃyogyaveÓÃæ prado«e dÆtyà v­ndopadeÓÃdabhis­tayamunÃtÅrakalpÃgaku¤jÃæ | k­«ïaæ gopai÷ sabhÃyÃæ vihitaguïikalÃlokanaæ snigdhamÃtrà yatnÃdÃnÅya saæÓÃyitamatha nibh­taæ prÃptaku¤jaæ smarÃmi || 9 || tÃv utkau labdha-saÇghau bahu-paricaraïair v­ndayÃrÃdhyamÃnau gÃnair narma-prahelÅ-sulapana-naÂanai÷ rÃsa-lÃsyÃdi-raÇgai÷ | pre«ÂhÃlÅbhir lasantau rati-gata-manasau m­«Âa-mÃdhvÅka-pÃnau krŬÃ-cÃryau niku¤je vividha-rati-raïa uddhatya vistÃritÃntau || 10 || tÃmbÆlair gandha-mÃlyair vyajana-hima-paya÷-pÃda-saævÃhanÃdyai÷ premïà saæsevyamÃnau praïayi-sahacarÅ-sa¤cayenÃpta-ÓÃtau | vÃcà kÃntairaïÃbhir nibh­ta-rati-rasai÷ ku¤ja-suptÃli-saÇghau rÃdhÃ-k­«ïau niÓÃyÃæ su-kusuma-Óayane prÃpta-nidrau smarÃmi || 11 || iti ÓrÅ-rÆpa-gosvÃmi-viracità smaraïa-paddhati÷ | ÓrÅ-rÆpo jayati | iti smaraïa-maÇgalaæ samÃptam | iti caturtha-kak«Ã ****************************************************************** pa¤cama-kak«Ã atha paramaiÓvarya-mÃdhurya-pÅyÆ«Ãm­ta-vÃridhe÷ svayaæ bhagavata÷ katamaæ tad-dhÃma yatrÃsau bhagavÃn viharati | ity apek«ÃyÃm ÃhÃkare- yasya vÃsa÷ purÃïÃdau khyÃta÷ sthÃna-catu«Âaye | vraje madhupure dvÃravatyÃæ goloka eva ca || tathà hi skÃnde- yà yathà bhuvi vartante puryo bhagavata÷ priyÃ÷ | tÃs tathà santi vaikuïÂhe tat-tal-lÅlÃrtham Ãd­tÃ÷ || ity Ãdi | tad-vyavasthÃm ÃhÃkÃre (LBhÃg 1.4.497-8, 502)- dhÃmÃsya dvividhaæ proktaæ mÃthuraæ dvÃrvatÅ tathà | mÃthuraæ ca dvidhà prÃhur gokulaæ puram eva ca || yat tu goloka-nÃma syÃt tac ca gokula-vaibhavam | tad-Ãtma-vaibhavatvaæ ca tasya tan-mahimonnate÷ || asyÃrtha÷-gokula-vaibhavaæ goikulaiÓvaryaæ prakÃÓa-rÆpam | tasya gokulasya tad-Ãtma-vaibhavatvaæ sa goloka Ãtmana÷ svasya vaibhavaæ yasya | tan- mahimonnates tasmÃd golokÃn mahimonnater heto÷ | anyathà golokasya gokulÃprakaÂa-prakÃÓatve sthÃna-catu«ÂayatÃ-siddhi÷ | yady aprakaÂatvena sthÃnatvÃt tadà madhupurÅ-dvÃrakayor aprakaÂa-prakÃÓÃbhyÃæ sthÃna- «aÂtà syÃt | tarhi golokasya kutra sthitir ity Ãha | para-vyomopari sarvordhva- bhÃga eva | ÓrÅ-brahma-saæhitÃyÃm- goloka-nÃmni nija-dhÃmni tale ca tasya devi maheÓa-hari-dhÃmasu te«u te«u | te te prabhÃva-nicayà vihitÃÓ ca yena govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi || [BrahmaS 5.43] iti | Óriya÷ kÃntÃ÷ kÃnta÷ parama-puru«a÷ kalpa-taravo | ity Ãdi | sa yatra k«ÅrÃbdhi÷ sravati surabhÅbhyaÓ ca su-mahÃn nime«ÃrdhÃkhyo và vrajati na hi yatrÃpi samaya÷ | bhaje ÓvetadvÅpaæ tam aham iha golokam iti yaæ vidantas te santa÷ k«iti-virala-cÃrÃ÷ katipaye || ity Ãdi | ataeva ÓrÅ-bhÃgavate (10.2.7) gaccha devi vrajaæ bhadre iti, ÓrÅ-caitanya- caritÃm­te (Ãdi 4.29) mo-vi«aye gopÅ-gaïra upapati-bhÃve ity Ãdi prakaÂa- lÅlÃnusÃreïa ÓrÅ-goloka-nÃtha-vÃkyam | atra goloke Óry-Ãdayo'nuvÃda-rÆpÃ÷ | kÃntÃdayo vidheya-rÆpÃ÷ | param apÅti goloke ÓvetadvÅpa-vaikuïÂhÃdayo'py anuvÃda-rÆpÃ÷ | v­ndÃvana-gokulÃdayo vidheya-rÆpÃ÷ | tata÷ k­«ïo'yaæ nÃrÃyaïasya vilÃsÅ goloka-para-vyomopari vartata iti d­«Âyà janÃnÃæ jhaÂiti prav­tti-durghaÂà syÃt | ataeva tad-gata parikarÃïÃm ayaæ sarveÓvaro'smÃkaæ prabhur iti sadà sphÆrti÷ | kiæ ca, goloka-gata kaiÓora-lÅlÃyà aiÓvarya-mayatvÃt tal-lÅlÃ-valitasya goloka- nÃthasya bÃlya-paugaï¬a-dharmÃbhÃvÃt kaiÓora-gatatvena lÅlÃyà eka- vidhatvam | tasmiæÓ ca sati, ayaæ parama-puru«a÷ ÓaktimÃn vayam asya Óaktaya÷ iti sphÆrte÷ pÃïi-grahaïÃbhÃvÃc ca dÃnÃbhisÃrÃdayo lÅlà na santi | tatra nime«ÃrdhÃkhyo và vrajati na hi yatrÃpi samaya÷ iti | dina-rÃtrer abhÃvÃd rÃtri-vilÃsitvÃbhÃvena tal-lÅlÃnÃm abhÃva÷ | gauïa- sama¤jasa rati-matÅbhis tad-gata-strÅbhis tad ayogyatvÃt | tasmÃd dvÃrakÃto'pi golokasya nyÆnatvam | tathÃpi ÓrÅ-dÃsa-gosvÃmina÷ ÓrÅ-stavÃvalyÃæ (vraja- vilÃse 5)- vaikuïÂhÃd api sodarÃtmaja-v­tà dvÃravatÅ sà priyà yatra ÓrÅ-Óata-nindi-paÂÂa-mahi«Å-v­ndai÷ prabhu÷ khelati | prema-k«etram asau tato'pi mathurà Óre«Âhà harer janmato yatra ÓrÅ-vraja eva rÃjatitarÃæ tÃm eva nityaæ bhaje || evaæ paraspara-sambandhatvena mathurÃto'pi dvÃrakÃyà nyÆnatvam | atha Óruti-sm­ti-saæmataæ sarvotk­«Âaæ tu mÃthuram | yathà padma-purÃïe- aho madhupurÅ dhanyà vaikuïÂhÃc ca garÅyasÅ | evaæ sapta-purÅïÃæ tu sarvotk­«Âaæ tu mÃthuram | ÓrÆyatÃæ mahimà devi vaikuïÂha-bhuvanottama÷ || iti | ataeva ÓrÅ-b­had-bhÃgavatÃm­te goloka-gata-gopa-kumÃrasya tad-gata- parikarÃïÃæ sa¤jÃyamÃnÃdara-gaurava-darÓanena sva-mano na t­pyet | tad yathà (2.4.110-113)- tam eva sarvaj¤a-Óiromaïiæ prabhuæ vaikuïÂha-nÃthaæ kila nanda-nandanam | lak«myÃdi-kÃntaæ kalayÃmi rÃdhikÃ- mukhÃÓ ca dÃsÃdi-gaïÃn vrajÃrbhakÃn || tathÃpy asyÃæ vraja-k«mÃyÃæ prabhuæ sa-parivÃrakam | viharantaæ tathà nek«e bhidyate tena manmatha÷ || kadÃpi tatropavane«u lÅlayà tathà lasantaæ nicite«u go-gaïai÷ | paÓyÃmy amÆæ karhy api sthitaæ nijÃsane sva-prabhuvac ca sarvathà || tathÃpi tasmin parameÓa-buddher vaikuïÂha-nÃthe kila nanda-nandane | sa¤jÃyamÃnÃdara-gauraveïa tat-prema-hÃnyà sva-mano na t­pyet ||[*ENDNOTE #10] ÓrÅ-stava-mÃlÃyÃæ ca (nandÃpaharaïaæ 19)- loko ramya÷ ko'pi v­ndÃÂavÅto nÃsti kvÃpÅty a¤jasà bandhu-vargam | yo vaikuïÂhaæ su«Âhu sandarÓya bhÆyo ninye go«Âhaæ pÃtu sa tvÃæ mukunda÷ || yathà ÓrÅ-daÓame (10.28.10)- nandas tv atÅndriyaæ d­«Âvà lokapÃlamahodayam | k­«ïe ca sannatiæ te«Ãæ j¤Ãtibhyo vismito'bravÅt || atha ÂÅkÃ-vismita÷ parama-mÃdhuryÃvi«ÂatvenaiÓvaryÃnusandhÃnÃbhÃvÃt | ata÷ parama-kÃruïika÷ ÓrÅ-k­«ïa÷ sva-bandhu-vargaæ nandÃdikaæ golokaæ sandarÓya punar gokulaæ nÅtavÃn | golokaæ bhÆ-v­ndÃvanÃdikaæ ÓrÅ-daÓame nandÃdÅnÃæ vaikuïÂha-darÓanÃnantaraæ vrajÃgamanaæ vyaktam evÃsti | ataeva svayaæ-prakÃÓa-bhÆ-v­ndÃvanasya sadà prakaÂÃprakaÂatve virÃjamÃnatve sasmÃd gokulÃkhyÃd v­ndÃvanÃd golokaya p­thaktvaæ nyÆnatvaæ ca spa«Âam madhuraiÓvaryayor abhÃvÃt | madhuraiÓvaryaæ ca-ye daityà du÷Óakà hantuæ ity Ãde÷ | kvacid aiÓvarya-sÃmyena dhÃmnor goloka- go«Âhayor aikyaæ darÓitam indrÃdyair mÃdhuryÃïÃm akovidai÷ | aikyaæ tu golokasya gokula-vaibhava-prakÃÓa-rÆpatvÃt | prakÃÓas tu na bhede«u gaïyate sa hi no p­thak (LBhÃg 1.1.20), tatra ca karoti yÃ÷ prakÃÓe«u koÂiÓo'prakaÂe«v api (LBhÃg 1.5.451) | yadyapi svayaæ-prakÃÓa-prakÃÓyÃnÃæ madhye bhedo gaïyate tathÃpi caitanya-caritÃm­te (madhya 8.83) taÂastha ha-iyà vicÃrile Ãche taratama | tatra ca mahÃ-rÃsa-prasaÇge tÃra madhye eka mÆrti rahe rÃdhÃ-pÃÓa iti pÆrve vicÃrito'sti | yad và viÓe«ato ÓrÅ-caritÃm­te madhya-lÅlÃyÃæ viæÓati- paricchede ÓrÅ-sanÃtana-gosvÃmi-Óik«Ã-prasaÇge viv­tam asti | athavà acintya-Óakti-prabhÃveïa samÃdheya÷ | kiæ ca- yathà caturbhujatve'pi na tyajet k­«ïa-rÆpatvam | ata÷ prakÃÓa eva syÃt tasyÃsau dvibhujasya ca || (LBhÃg 1.1.23) ity-Ãdi-nyÃyÃt brahma-mohanÃdi-kart­tvÃbhÃvÃt mathurÃ-dvÃrakÃ-gata-ÓrÅ- k­«ïa-prakÃÓe ÓrÅ-gokula-gata-pÆrïatama-rÆpa-mÃdhuryÃbhÃve'pi prakÃÓatvam, tathà goloke'pi ÓrÅ-v­ndÃvana-gata-madhuraiÓvarya- mÃdhuryayor abhÃve'pi prakÃÓatvam | aprapa¤ca-prapa¤ca-gocaratvam aprÃk­ta-prÃk­ta iva ÓrÅ-gokula-bhÆrÆpo'nuvÃdatayà cintÃmaïy-Ãdi-rÆpo vidheyatayÃ, sa tu mÃthura-bhÆ-rÆpa÷ paricchinno'py athÃdbhuta÷ ity Ãde÷ | mÃthuro ÓrÅ-gokula÷- mÃthuraæ ca dvidhà prÃhur gokulaæ puram eva ca (LBhÃg 1.5.497) ity Ãde÷ | atevÃsya pÃdme ca ÓrÆyate nitya-rÆpatà | nityaæ me mathurÃæ viddhi vanaæ v­ndÃvanaæ tathà iti | atraivÃjÃï¬amÃlÃpi paryÃptim upagacchati | v­ndÃvana-pratÅke'pi yÃnubhÆtaiva vedhasà || ity ato rÃsa-lÅlÃyÃæ puline tatra yÃmune | pramadÃ-Óata-koÂyo'pi mamÆr yat tat kim adbhutam || svai÷ svair lÅlÃ-parikarair janair d­ÓyÃni nÃparai÷ | tat-tal-lÅlÃdy-avasare prÃdurbhÃvocitÃni hi || ÃÓcaryam ekadaikatra vartamÃnÃny api dhruvam | parasparam asaæp­kta-svarÆpÃïy eva sarvathà || k­«ïa-bÃlyÃdi-lÅlÃbhir bhÆ«itÃni samantata÷ | Óaila-go«Âha-vanÃdÅnÃæ santi rÆpÃïy anekaÓa÷ || lÅlìhyo'pi pradeÓo'sya kadÃcit kila kaiÓcana | ÓÆnya evek«ate d­«Âi-yogyair apy aparair api || ata÷ prabho÷ priyÃïÃæ ca dhÃmnaÓ ca samayasya ca | avicintya-prabhÃvatvÃd atra kiæ ca na durghaÂam || (LBhÃg 1.5.506-7, 509-515) caturdhà mÃdhurÅ tasya vraja eva virÃjate | aiÓvarya-krŬayor veïos tathà ÓrÅ-vigrahasya ca || (LBhÃg 1.5.526) tasmÃt yà yathà bhuvi vartante ityÃdi-diÓà dvÃrakà mathurÃ-gokula-nÃmÃni svatanvÃïy eva bhagavato dhÃmÃni | gokula-tad-vaibhava-prakÃÓatvena prasiddho goloka iti nÃma para-vyomoparÅti ÓÃstra-prasiddhaæ, yathà hari- vaæÓe Óakra-vacanam- svargÃd Ærdhvaæ brahma-loko brahmar«i-gaïa-sevita÷ | tatra soma-gatiÓ caiva jyoti«Ãæ ca mahÃtmanÃm || tasyopari gavÃæ loka÷ sÃdhyÃs taæ pÃlayanti hi | sa hi sarva-gata÷ k­«ïa mahÃkÃÓa-gato mahÃn || upary upari tatrÃpi gatis tava tapomayÅ | yÃæ na vidmo vayaæ sarve p­cchanto'pi pitÃmaham | gati÷ Óama-damìhyÃnÃæ svarga÷ suk­ta-karmaïÃm || brÃhmye tapasi yuktÃnÃæ brahma-loka÷ parà gati÷ | gavÃm eva tu yo loko durÃroho hi sà gati÷ || sa tu lokas tvayà k­«ïa sÅdamÃna÷ k­tÃtmanà | dh­to dh­timatà vÅra nighnatopadravÃn gavÃm || [HV 2.19.29-35] iti | indras tu brahma-mohanÃdau gokula-paramaiÓvaryaæ j¤ÃtvÃpi parama- mÃdhurya-darÓanena brahmaïa iva punar mohita÷ san tasyaivÃÓcarya- prakÃÓaæ golokaæ varïayitvà tasyÃpi gokulena sahÃbhedavan nirdeÓenÃha-- sa tu lokas tvayà k­«ïa iti | ata÷ ÓrÅ-k­«ïa-vÃkyaæ ÓrÅ-bhÃgavate (10.25.18)- tasmÃn mac-charaïaæ go«Âhaæ man-nÃthaæ mat-parigraham | gopÃye svÃtma-yogena so'yaæ me vrata Ãhita÷ || iti | tasmÃd yuktam eva-yasya vÃsa÷ purÃïÃdau khyÃta÷ sthÃna-catu«Âaye iti | kiæ ca- mac-charaïaæ man-nÃthaæ mat-parigraham iti viÓe«aïÃd atra brahmÃdÅnÃm apy adhikÃro nÃsti, kà kathÃnye«Ãm ? d­Óyate cÃnyatra daÓa- yojanÃtmake ÓrÅ-puru«ottama-k«etre ÓaÇkÃkÃre kroÓa-pa¤cake tad- deÓÃdhipate÷ svatantreïÃdhikÃro nÃsti | kiæ bahunÃ, ata÷ svayaæ-prakÃÓa- bhÆ-v­ndÃvanasya parama-prÃpyatvaæ parama-rahasyatvaæ parama- ramaïÅyatvaæ ca tathà ÓrÅ-bhÃgavate (10.21.10)- v­ndÃvane sakhi bhuvo vitanoti kÅrtiæ yad devakÅ-suta-padÃmbuja-labdha-lak«mi | punas tatraiva brahma-stave (10.14.34)- tad bhÆri-bhÃgyam iha janma kim apy aÂavyÃæ yad gokule'pi katamÃÇghri-rajo'bhi«ekam | yaj jÅvitaæ tu nikhilaæ bhagavÃn mukundas tv adyÃpi yat-pada-raja÷ Óruti-m­gyam eva || punas tatraiva ÓrÅmad-uddhavoktau (10.47.61)- ÃsÃm aho caraïa-reïu-ju«Ãm ahaæ syÃæ v­ndÃvane kim api gulma-latau«adhÅnÃm | iti | Ãdi-purÃïe- trailokye p­thivÅ dhanyà yatra v­ndÃvanaæ purÅ | tatrÃpi gopikà pÃrtha yatra rÃdhÃbhidhà mama || tathà hi- vraja na gopikà bhinnà matta÷ paÓyanti kevalam | gopà gÃvaÓ ca tatratyà mamaivÃnanda-vigrahÃ÷ || ye vrajasthÃn aho bhinnÃn mat paÓyanti tu kecana | na te«Ãæ mƬha-buddhÅnÃæ gatir naiva paratra ca || brahma-saæhitÃyÃm (5.56)- drumà bhÆmiÓ cintÃmaïi-gaïa-mayi toyam am­tam | kathà gÃnaæ nÃÂyaæ gamanam api vaæÓÅ priya-sakhi cid-Ãnandaæ jyoti÷ param api tad ÃsvÃdyam api ca || ÓrÅ-gopÃla-tÃpanyÃæ ca (2.36)-tÃsÃæ madhye sÃk«Ãd brahma gopÃla-purÅ iti | b­had-gautamÅye- idaæ v­ndÃvanaæ ramyaæ mama dhÃmaiva kevalam | atra ye paÓava÷ pak«i-v­k«Ã kÅÂà narÃmarÃ÷ | ye vasanti mamÃdhi«ïye m­tà yÃnti mamÃlayam || atra yà gopa-kanyÃÓ ca nivasanti mamÃlaye | yoginyas tà mayà nityaæ mama sevÃ-parÃyaïÃ÷ || pa¤ca-yojanam evÃsti vanaæ me deha-rÆpakam | kÃlindÅyaæ su«umnÃkhyà paramÃm­ta-vÃhinÅ || atra devÃÓ ca bhÆtÃni vartante sÆk«ma-rÆpata÷ | sarva-deva-mayaÓ cÃhaæ na tyajÃmi vanaæ kvacit || ÃvirbhÃvas tirobhÃvo bhaven me 'tra yuge yuge | tejo-mayam idaæ ramyam ad­Óyaæ carma-cak«u«Ã || v­ndÃvanaæ dvÃdaÓamaæ v­ndayà parirak«itam | hariïÃdhi«Âhitaæ tac ca brahma-rudrÃdi-sevitam || skÃnde- tato v­ndÃvanaæ puïyaæ v­ndÃ-devÅ-samÃÓritam | hariïÃdhi«Âhitaæ tac ca brahma-rudrÃdi-sevitam || yathà lak«mÅ÷ priyatamà yathà bhakti-parà narÃ÷ | govindasya priayatamaæ tathà v­ndÃvanaæ bhuvi || tatra ÓrÅ-v­ndÃvane ÓrÅ-govinda-sthalÃkhyaæ | yathà ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te (21.28)- ÓrÅ-govinda-sthalÃkhyaæ taÂam idam amalaæ k­«ïa-saæyoga-pÅÂhaæ v­ndÃraïyottamÃÇgaæ krama-natam abhita÷ kÆrma-pÅÂha-sthalÃbham | ku¤ja-ÓreïÅ-dalìhyaæ maïimaya-g­ha-sat-karïikaæ svarïa-rambhÃ- ÓreïÅ-ki¤jalkam e«Ã daÓa-Óata-dala-rÃjÅva-tulyaæ dadarÓa || ataeva smaraïa-maÇgale ku¤jÃt ity atra ku¤jÃd iti ku¤ja-prÃdhÃnyÃt ÓrÅ- govinda-sthala-gata÷ ku¤jo j¤eya iti | skÃnde mathurÃ-khaï¬e (MathurÃ-mÃhÃtmye 399-401)- tasmin v­ndÃvane puïyaæ govindasya niketanam tat-sevaka-samÃkÅrïaæ tatraiva sthÅyate mayà | bhuvi govinda-vaikuïÂhaæ tasmin v­ndÃvane n­pa | yatra v­ndÃdayo bh­tyÃ÷ santi govinda-lÃlasÃ÷ || v­ndÃvane mahÃ-sadma yair d­«Âaæ puru«ottamai÷ | govindasya mahÅ-pÃla te k­tÃrthà mahÅtale || tatra yoga-pÅÂhe ÓrÅ-govinda-devasya dhyÃnaæ, yathà krama-dÅpikÃyÃm (3.1- 36)- atha prakaÂa-saurabhodgalita-mÃdhvÅkotphullasat- prasÆna-nava-pallava-prakara-namra-ÓÃkhair drumai÷ | praphulla-nava-ma¤jarÅ-lalita-vallarÅ-ve«Âitai÷ smarec chiÓiritaæ Óivaæ sita-matis tu v­ndÃvanam ||1 vikÃÓi-sumano-ramÃsvÃdana-ma¤julai÷ sa¤carac- chilimukhodgatair mukharitÃntaraæ jhaÇk­tai÷ | kapota-Óuka-ÓÃrikÃpara-bh­tÃdibhi÷ patribhir virÃïitam itas tato bhujaga-Óatru-n­tyÃkulam ||2 kalinda-duhituÓ calal-lahari-vipru«Ãæ vÃhibhir vinidra-sarasÅ-ruhodara-rajaÓ cayoddhÆsarai÷ | pradÅpita-manobhava-vraja-vilÃsinÅ-vÃsasÃæ vilolana-parair ni«evitam anÃrataæ mÃrutai÷ ||3 pravÃla-nava-pallavaæ marakata-cchadaæ vajra-mau- ktika-prakara-korakaæ kamala-rÃga-nÃnÃ-phalam | sthavi«Âham akhila-rtubhi÷ satata-sevitaæ kÃmadaæ tad-antaram api kalpakÃÇghripam uda¤citaæ cintayet ||4 suhema-ÓikharÃvaler udita-bhÃnuvad-bhÃsvarÃm adho'sya kanaka-sthalÅm am­ta-ÓÅkarÃsÃriïa÷ | pradÅpta-maïi-kuÂÂimÃæ kusuma-reïu-pu¤jojjvalÃæ smaret punar atandrito vigata-«aÂtanaÇgÃæ budha÷ ||5 tad-ratna-kuÂÂima-nivi«Âa-mahi«Âha-yoga- pÅÂhe'«Âa-patram aruïaæ kamalaæ vicintya | udyad-virocana-sarocir amu«ya madhye sa¤cintayet sukha-nivi«Âham atho mukundam ||6 sÆtrÃma-ratna-dalitäjana-megha-pu¤ja- pratyagra-nÅla-jalajanma-samÃna-bhÃsam | susnigdha-nÅla-ghana-ku¤cita-keÓa-jÃlaæ rÃjan-manoj¤a-Óiti-kaïÂha-Óikhaï¬a-cƬam ||7 ÃpÆrïa-ÓÃrada-gatÃÇkuÓa-ÓÃÇka-bimba- kÃntÃnanaæ kamala-patra-viÓÃla-netram | ratna-sphuran-makara-kuï¬ala-raÓmi-dÅpta- gaï¬a-sthalÅ-mukuram unnata-cÃru-nÃsam ||8 sidnÆra-sundaratarÃdharam indu-kunda- mandÃra-manda-hasita-dyuti-dÅpitÃÇgam | vanya-pravÃla-kusuma-pracayÃvak pta- graiveyakojjvala-manohara-kambu-kaïÂham ||9 matta-bhramara-ju«Âa-vilambamÃna- santÃna-kapra-sava-dÃma-pari«k­tÃæsam | hÃrÃvalÅ-bhagaïa-rÃjita-pÅvaroro- vyoma-sthalÅ-lasita-kaustubha-bhÃnumantam ||10 ÓrÅvatsa-lak«aïa-sulak«itam unnatÃæsam ÃjÃnu-pÅna-pariv­tta-sujÃta-bÃhum | Ãbandhurodaram udÃra-gambhÅra-nÃbhiæ bh­ÇgÃÇganÃ-nikara-ma¤jula-roma-rÃjim ||11 nÃnÃ-maïi-praghaÂitÃÇgada-kaÇkaïormi- graiveya-sÃra-sana-nÆpura-tunda-bandham | dvyÃÇga-rÃga-paripa¤jaritÃÇga-ya«Âim ÃpÅta-vastra-parivÅta-nitamba-bimbam ||12 cÃrÆru-jÃnum anuv­tta-manoj¤a-jaÇgha- kÃntonnata-prapada-nindita-kÆrma-kÃntim | mÃïikya-darpaïa-lasan-nakharÃji-rÃjad- ratnÃÇguli-cchadan-sundara-pÃda-padmam ||13 matsyÃÇkuÓÃradara-ketu-yavÃbja-vajra- saælak«itÃruïa-karÃÇghri-talÃbhirÃmam | lÃvaïya-sÃra-samudÃya-vinirmitÃÇga- saundarya-nirjita-manobhava-deha-kÃntim ||14 ÃsyÃravinda-paripÆrita-veïu-randhra- lolat-karÃÇguli-samÅrita-divya-rÃgai÷ | ÓaÓvad-dravÅ-j­ta-vik­«Âa-samasta-jantu- santÃna-santatim ananta-sukhÃmbu-rÃÓim ||15|| atha sulalita-gopa-sundarÅïÃæ p­thu-nivivÅ«a-nitamba-mantharÃïÃm | guru-kuca-bhara-bhaÇgurÃvalagna- trivali-vij­mbhita-roma-rÃji-bhÃjÃm ||23|| tad-atimadhura-cÃru-veïu-vÃdyÃ- m­ta-rasa-pallavitÃÇgajÃÇghri-pÃnÃm | mukula-visara-ramya-rƬha-romod- gama-samalaÇk­ta-gÃtra-vallarÅïÃm ||24|| tad-atirucira-manda-hÃsa-candrÃ- tapa-parij­mbhita-rÃga-vÃriïÃÓe÷ | taralatara-taraÇga-bhaÇga-vipruÂ- prakara-sama-Órama-bindu-santatÃnÃm ||25|| tad-atilalita-manda-cilli-cÃpa cyuta-niÓitek«aïa-mÃra-vÃïa-v­«Âyà | dalita-sakala-marma-vihvalÃÇga- pravis­ta-du÷saha-vepathu-vyathÃnÃm ||26|| tad-atirucira-karma-rÆpa-ÓobhÃ- m­ta-rasa-pÃna-vidhÃna-lÃlasÃbhyÃm | praïaya-salila-pÆra-vÃhinÅnÃm alasa-vilola-vilocanÃmbujÃbhyÃm ||27|| viÓraæsat-kavarÅ-kalÃpa-vigalat-phulla-prasÆna-Óravan- mÃdhvÅ-lampaÂa-ca¤carÅka-ghaÂayà saæsevitÃnÃæ muhu÷ | mÃronmÃda-mada-skhalan-m­du-girÃm Ãlola-käcy-uchvasan- nÅvÅ-viÓlathamÃna-cÅna-sicayÃntÃvirnitamba-tvi«Ãm ||28|| skhalita-lalita-pÃdÃmbhoja-mandÃbhighÃta- kvaïita-maïi-tulÃkoÂyÃkulÃÓÃ-mukhÃnÃm | calad-adhara-dalÃnÃæ ku¬malat-pak«malÃk«i- dvaya-sarasi-ruhaïÃm ullasat-kuï¬alÃnÃm ||29|| drÃghi«Âha-Óvasana-samÅraïÃbhi-tÃpa- pramlÃnÅ-bhavad-aruïo«Âha-pallavÃnÃm | nÃnopÃyana-vilasat-karÃmbujÃnÃm ÃlÅbhi÷ satata-ni«evitaæ samantÃt ||30|| tÃsÃm Ãyata-lola-nÅla-nayana-vyÃkoÓa-nÅlÃmbuja- sragbhi÷ samparipÆjitÃkhila-tanuæ nÃnÃ-vilÃsÃspadam | tan-mugdhÃnana-paÇkaja-pravigalan-mÃdhvÅ-rasÃsvÃdanÅæ bibhrÃïaæ praïayonmadÃk«i-madhuk­n-mÃlÃæ manohÃriïÅm ||31|| gopÅ-gopa-paÓÆnÃæ bahi÷ smared agrato'sya gÅrvÃïa-ghaÂÃæ | vittÃrthinÅæ viri¤ci-trinayana- Óatamanyu-pÆrvikÃæ stotra-parÃm ||32|| tad-dak«iïato muni-nikaraæ d­¬ha-dharma-vächam ÃmnÃya-param | yogÅndrÃn atha p­«Âhe mumuk«a- mÃïÃn samÃdhinà sanakÃdyÃn ||33|| savye sakÃntÃn atha yak«a-siddha- gandharva-vidyÃdhara-cÃraïÃæÓ ca | sakinnarÃn apsarasaÓ ca mukhyÃ÷ kÃmÃrthino nartana-gÅta-vÃdyai÷ ||34|| ÓaÇkhendu-kunda-dhavalaæ sakalÃgamaj¤aæ saudÃmanÅ-tati-piÓaÇga-jaÂÃ-kalÃpam | tat-pÃda-paÇkaja-gatÃm acaläca bhaktiæ vächantam ujjhitatarÃnya-samasta-saÇgam ||35|| nÃnÃ-vidha-Óruti-gaïÃnvita-sapta-rÃga- grÃma-trayÅ-gata-manohara-mÆrchanÃbhi÷ | saæprÅïayantam uditÃbhir amuæ mahatyà sa¤cintayen nabhasi dhÃt­-sutaæ munÅndram ||36|| iha padma-purÃïÅyaÓ cÃdhyÃyo (5.69.4-118) likhyate kramÃt- pÃrvaty uvÃca - ananta-koÂi-brahmÃï¬a-tad-bÃhyÃbhyantara-sthite÷ | vi«ïo÷ sthÃnaæ paraæ te«Ãæ pradhÃnaæ varam uttamam ||4|| yat paraæ nÃsti k­«ïasya priyaæ sthÃnaæ manoramam | tat sarvaæ Órotum icchÃmi kathayasva mahÃ-prabho ||5|| ÅÓvara uvÃca - guhyÃd guhyataraæ guhyaæ paramÃnanda-kÃrakam | atyadbhutaæ raha÷ sthÃnam Ãnandaæ paramaæ param ||6|| durlabhÃnÃæ ca paramaæ durlabhaæ mohanaæ param | sarva-Óakti-mayaæ devi sarva-sthÃne«u gopitam ||7|| sÃtvatÃæ sthÃna-mÆrddhanyaæ vi«ïor atyanta-durlabham | nityaæ v­ndÃvanaæ nÃma brahmÃï¬opari-saæsthitam ||8|| pÆrïa-brahma sukhaiÓvaryaæ nityam Ãnandam avyayam | vaikuïÂhÃdi tadaæÓÃæÓaæ svayaæ v­ndÃvanaæ bhuvi ||9|| golokaiÓvaryaæ yat ki¤cid gokule tat-prati«Âhitam | vaikuïÂha-vaibhavaæ yad vai dvÃrikÃyÃæ prati«Âhitam ||10|| yad brahma paramaiÓvaryaæ nityaæ v­ndÃvanÃÓrayam | k­«ïa-dhÃma paraæ te«Ãæ vana--madhye viÓe«ata÷ ||11|| tasmÃt trailokya-madhye tu p­thvÅ dhanyeti viÓrutà | yasmÃn mÃthurakaæ nÃma vi«ïor ekÃnta-vallabham ||12|| sva-sthÃnam adhikaæ nÃma-dheyaæ mÃthura-maï¬alam | nigƬhaæ vividhaæ sthÃnaæ pury-abhyantara-saæsthitam ||13|| sahasra-patra-kamalÃkÃraæ mÃthura-maï¬alam | vi«ïu-cakra-paribhrÃmÃd dhÃma vai«ïavam adbhutam ||14|| karïikÃ-parïa-vistÃraæ rahasya-drumam Åritam | pradhÃnaæ dvÃdaÓÃraïyaæ mÃhÃtmyaæ kathitaæ kramÃt ||15|| bhadra-ÓrÅ-loha-bhÃï¬Åra-mahÃ-tÃla-khadÅrakÃ÷ | bakulaæ kumudaæ kÃmyaæ madhu v­ndà vanaæ tathà ||16|| dvÃdaÓaitÃvatÅ saækhyà kÃlindyÃ÷ sapta-paÓcime | pÆrve pa¤ca-vanaæ proktaæ tatrÃsti guhyam uttamam ||17|| mahÃraïyaæ gokulÃkhyaæ madhu v­ndÃ-vanaæ tathà | anyac copavanaæ proktaæ k­«ïa-krŬÃ-rasa-sthalam ||18|| kadamba-khaï¬anaæ nanda-vanaæ nandÅÓvaraæ tathà | nanda-nandana-khaï¬aæ ca palÃÓÃÓoka-ketakÅ ||19|| sugandha-mÃnasaæ kailam am­taæ bhojana-sthalam | sukha-prasÃdhanaæ vatsa-haraïaæ Óe«a-ÓÃyikam ||20|| ÓyÃma-pÆrvo dadhi-grÃmaÓ cakra-bhÃnu-puraæ tathà | saæketaæ dvipadaæ caiva bÃla-krŬana-dhÆsaram ||21|| kÃma-drumaæ sulalitam utsukaæ cÃpi kÃnanam | nÃnÃ-vidha-rasa-krŬà nÃnÃ-lÅlÃ-rasa-sthalam ||22|| nÃga-vistÃra-vi«Âambhaæ rahasya-drumam Åritam | sahasra-patra-kamalaæ gokulÃkhyaæ mahat-padam ||23|| karïikà tan mahad dhÃma govinda-sthÃnam uttamam | tatropari svarïa-pÅÂhe maïi-maï¬apa-maï¬itam ||24|| karïikÃyÃæ kramÃd dik«u vidik«u dalam Åritam | yad dalaæ dak«iïe proktaæ paraæ guhyottamottamam ||25|| tasmin dale mahÃ-pÅÂhaæ nigamÃgama-durgamam | yogÅndrair api du«prÃpaæ sarvÃtmà yac ca gokulam ||26|| dvitÅyaæ dalam ÃgneyyÃæ tad rahasya-dalaæ tathà | saæketaæ dvipadaæ caiva kuÂÅ dvau tat-kule sthitau ||27|| pÆrvaæ dalaæ t­tÅyaæ ca pradhÃna-sthÃnam uttamam | gaÇgÃdi-sarva-tÅrthÃnÃæ sparÓÃc chata-guïaæ sm­tam ||28|| caturthaæ dalam aiÓÃnyÃæ siddha-pÅÂhe'pi tat- padam | vyÃyÃmanÆtanÃgopÅ tatra k­«ïaæ patiæ labhet ||29|| vastrÃlaÇkÃraharaïaæ taddalesamudÃh­tam | uttarepa¤camaæ proktaæ dalaæ sarvadalottamam ||30|| dvÃdaÓÃdityamatraivadalaæ cakarïikÃsamam | vÃyavyÃæ tu dalaæ «a«Âhaæ tatra kÃlÅ-hrada÷ sm­ta÷ ||31|| dalottamottamaæ caiva pradhÃnaæ sthÃnam ucyate | sarvottama-dalaæ caiva paÓcime saptamaæ sm­tam ||32|| yaj¤a-patnÅ-gaïÃnÃæ ca tad-Åpsita-vara-pradam | atrÃsuro'pi nirvÃïaæ prÃpa tridaÓa-durlabham ||33|| brahma-mohanam atraiva dalaæ brahma-hradÃvaham | nair­tyÃæ tu dalaæ proktam a«Âamaæ vyoma-ghÃtanam ||34|| ÓaÇkhacƬa-vadhas tatra nÃnÃ-keli-rasa-sthalam | Órutam a«Âa-dalaæ proktaæ v­ndÃraïyÃntara-sthitam ||35|| ÓrÅmad-v­ndÃvanaæ ramyaæ yamunÃyÃ÷ pradak«iïam | Óiva-liÇgam adhi«ÂhÃnaæ d­«Âaæ gopÅÓvarÃbhidham ||36|| tad-bÃhye «o¬aÓa-dalaæ Óriyà pÆrïaæ tam ÅÓvaram | sarvÃsu dik«u yat proktaæ prÃdak«iïyÃd yathà kramam ||37|| mahat-padaæ mahad-dhÃma sva-dhÃmÃdhÃva-saæj¤akam | prathamaika-dalaæ Óre«Âhaæ mÃhÃtmyaæ karïikÃ-samam ||38|| tatra govardhana-girau ramye nitya-rasÃÓraye | karïikÃyÃæ mahÃ-lÅlà tal-lÅlÃ-rasa-gahvarau ||39|| yatra k­«ïo nitya-v­ndÃ-kÃnanasya patir bhavet | k­«ïo govindatÃæ prÃpta÷ kim anyair bahu-bhëitai÷ ||40|| dalaæ t­tÅyam ÃkhyÃtaæ sarva-Óre«Âhottamottamam | caturthaæ dalam ÃkhyÃtaæ mahÃdbhuta-rasa-sthalam ||41|| nandÅÓvara-vanaæ ramyaæ tatra nandÃlaya÷ sm­ta÷ | karïikÃ-dala-mÃhÃtmyaæ pa¤camaæ dalam ucyate ||42|| adhi«ÂhÃtÃ'tra gopÃlo dhenu-pÃlana-tat-para÷ | «a«Âhaæ dalaæ yad ÃkhyÃtaæ tatra nanda-vanaæ sm­tam ||43|| saptamaæ bakulÃraïyaæ dalaæ ramyaæ prakÅrtitam | tatrëÂamaæ tÃla-vanaæ tatra dhenu-vadha÷ sm­ta÷ ||44|| navamaæ kumudÃraïyaæ dalaæ ramyaæ prakÅrtitam | kÃmÃraïyaæ ca daÓamaæ padhÃnaæ sarva-kÃraïam ||45|| brahma-prasÃdhanaæ tatra vi«ïu-cchadma-pradarÓanam | k­«ïa-krŬÃ-rasa-sthÃnaæ pradhÃnaæ dalam ucyate ||46|| dalam ekÃdaÓaæ proktaæ bhaktÃnugraha-kÃraïam | nirmÃïaæ setu-bandhasya nÃnÃ-vana-maya-sthalam ||47|| bhÃï¬Åraæ dvÃdaÓa-dalaæ vanaæ ramyaæ manoharam | k­«ïa÷ krŬÃ-ratas tatra ÓrÅ-dÃmÃdibhir Ãv­ta÷ ||48|| trayodaÓaæ dalaæ Óre«Âhaæ tatra bhadra-varaæ sm­tam | caturdaÓa-dalaæ proktaæ sarva-siddhi-prada-sthalam ||49|| ÓrÅ-vanaæ tatra ruciraæ sarvaiÓvaryasya kÃraïam | k­«ïa-krŬÃ-dala-mayaæ ÓrÅ-kÃnti-kÅrti-vardhanam ||50|| dalaæ pa¤cadaÓaæ Óre«Âhaæ tatra loha-vanaæ sm­tam | kathitaæ «o¬aÓa-dalaæ mÃhÃtmyaæ karïikÃ-samam ||51|| mahÃ-vanaæ tatra gÅtaæ tatrÃsti guhyam uttamam | bÃla-krŬÃ-ratas tatra vatsa-pÃlai÷ samÃv­ta÷ ||52|| pÆtanÃdi-vadhas tatra yamalÃrjuna-bha¤janam | adhi«ÂhÃtà tatra bÃla-gopÃla÷ pa¤camÃbdika÷ ||53|| nÃmnà dÃmodara÷ prokta÷ premÃnanda-rasÃrïava÷ | dalaæ prasiddham ÃkhyÃtaæ sarva-Óre«Âha-dalottamam ||54|| k­«ïa-krŬà ca ki¤jalkÅ vihÃra-dalam ucyate | siddha-pradhÃna-ki¤jalka-dalaæ ca samudÃh­tam ||55|| pÃrvaty uvÃca - v­ndÃraïyasya mÃhÃtmyaæ rahasyaæ và kim adbhutam | tad ahaæ Órotum icchÃmi kathayasva mahÃ-prabho ||56|| ÅÓvara uvÃca - kathitaæ te priyatame guhyÃd guhyottamottamam | rahasyÃnÃæ rahasyaæ yad durlabhÃnÃæ ca durlabham ||57|| trailokya-gopitaæ devi deveÓvara-supÆjitam | brahmÃdi-vächitaæ sthÃnaæ sura-siddhÃdi-sevitam ||58|| yogÅndrà hi sadà bhaktyà tasya dhyÃnaika-tat-parÃ÷ | apsarobhiÓ ca gandharvair n­tya-gÅta-nirantaram ||59|| ÓrÅmad-v­ndÃvanaæ ramyaæ pÆrïÃnanda-rasÃÓrayam | bhÆri-cintÃmaïis toyam am­taæ rasa-pÆritam ||60|| v­k«aæ guru-drumaæ tatra surabhÅ-v­nda-sevitam | strÅæ lak«mÅæ puru«aæ vi«ïuæ tad-daÓÃæÓa-samudbhavam ||61|| tatra kaiÓora-vayasaæ nityam Ãnanda-vigraham | gati-nÃÂyaæ kalÃlÃpa-smita-vaktraæ nirantaram ||62|| Óuddha-sattvai÷ prema-pÆrïair vai«ïavais tad-vanÃÓritam | pÆrïa-brahma sukhe magnaæ sphurat-tan-mÆrti-tan-mayam ||63|| matta-kokila-bh­ÇgÃdyai÷ kÆjat-kala-manoharam | kapola-Óuka-saÇgÅtam unmattÃli-sahasrakam ||64|| bhujaÇga-Óatru-n­tyìhyaæ sakalÃmoda-vibhramam | nÃnÃ-varïaiÓ ca kusumais tad-reïu-paripÆritam ||65|| pÆrïendu-nityÃbhyudayaæ sÆryamaædÃæÓusevitam | adu÷khaæ du÷kha-vicchedaæ jarÃ-maraïa-varjitam ||66|| akrodhaæ gata-mÃtsaryam abhinnam anahaÇk­tam | pÆrïÃnandÃm­ta-rasam pÆrïa-prema-sukhÃrïavam ||67|| guïÃtÅtaæ mahad-dhÃma pÆrïa-prema-svarÆpakam | v­k«Ãdi-pulakair yatra premÃnandÃÓru-var«itam ||68|| kiæ punaÓ cetanÃ-yuktair vi«ïu-bhaktai÷ kim ucyate | govindÃÇghri-raja÷ sparÓÃn nityaæ v­ndÃvanaæ bhuvi ||69|| sahasra-dala-padmasya v­ndÃraïyaæ varÃÂakam | yasya sparÓana-mÃtreïa p­thvÅ dhanyà jagat-traye ||70|| guhyÃd guhyataraæ ramyaæ madhye v­ndÃvanaæ bhuvi | ak«araæ paramÃnandaæ govinda-sthÃnam avyayam ||71|| govinda-dehato'bhinnaæ pÆrïa-brahma sukhÃÓrayam | muktis tatra raja÷ sparÓÃt tan-mÃhÃtmyaæ kim ucyate ||72|| tasmÃt sarvÃtmanà devi h­di-sthaæ tad vanaæ kuru | v­ndÃvana-vihÃre«u k­«ïaæ kaiÓora-vigraham ||73|| kÃlindÅ cÃkarod yasya karïikÃyÃæ pradak«iïÃm | lÅlÃ-nirvÃïa-gambhÅraæ jalaæ saurabha-mohanam ||74|| ÃnandÃm­ta-tan-miÓra-makaranda-ghanÃlayam | padmotpalÃdyai÷ kusumair nÃnÃ-varïa-samujjavalam ||75|| cakravÃkÃdi-vihagair ma¤ju-nÃnÃ-kala-svanai÷ | ÓobhamÃnaæ jalaæ ramyantaraæ gÃti-manoramam ||76|| tasyobhaya-taÂÅ-ramyà Óuddha-käcana-nirmità | gaÇgÃ-koÂi-guïà proktà yatra sparÓa-varÃÂaka÷ ||77|| karïikÃyÃæ koÂi-guïo yatra krŬÃ-rato hari÷ | kÃlindÅ-karïikà k­«ïam abhinnam eka-vigraham ||78|| pÃrvaty uvÃca govindasya kim ÃÓcaryaæ saundaryÃk­ta-vigraha | tad ahaæ Órotum icchÃmi kathayasva dayÃ-nidhe ||79|| ÅÓvara uvÃca madhye v­ndÃvane ramye-ma¤ju-ma¤jÅra-Óobhite | yojanÃÓrita-sad-v­k«a-ÓÃkhÃ-pallava-maï¬ite ||80|| tan-madhye ma¤ju-bhavane yoga-pÅÂhaæ samujjavalam | tad-a«Âa-koïa-nirmÃïaæ nÃnÃ-dÅpti-manoharam ||81|| tasyopari ca mÃïikya-ratna-siæhÃsanaæ Óubham | tasmin na«Âa-dalaæ padmaæ karïikÃyÃæ sukhÃÓrayam ||82|| govindasya paraæ sthÃnaæ kim asya mahimocyate | ÓrÅmad-govinda-mantra-stha-ballavÅ-v­nda-sevitam ||83|| divya-vraja-vayo-rÆpaæ k­«ïaæ v­ndÃvaneÓvaram | vrajendraæ santataiÓvaryaæ vraja-bÃlaika-vallabham ||84|| yauvanodbhinna-kaiÓoraæ vayasÃdbhuta-vigraham | anÃdim Ãdiæ sarve«Ãæ nanda-gopa-priyÃtmajam ||85|| Óruti-m­gyam ajaæ nityaæ gopÅ-jana-manoharam | paraæ dhÃma paraæ rÆpaæ dvibhujaæ gokuleÓvaram ||86|| ballavÅ-nandanaæ dhyÃyen nirguïasyaika-kÃraïam | suÓrÅmantaæ navaæ svacchaæ ÓyÃma-dhÃma manoharam ||87|| navÅna-nÅrada-ÓreïÅ-susnigdhaæ ma¤ju-kuï¬alam | phullendÅvara-sat-kÃnti-sukha-sparÓaæ sukhÃvaham ||88|| dalitÃæ jana-pu¤jÃbha-cikkaïaæ ÓyÃma-mohanam | susnigdha-nÅla-kuÂilÃÓe«a-saurabha-kuntalam ||89|| tad-Ærdhvaæ dak«iïe kÃle ÓyÃma-cƬÃ-manoharam | nÃnÃ-varïojjvalaæ rÃjac-chikhaï¬i-dala-maï¬itam ||90|| mandÃra-ma¤ju-go-pucchÃ-cƬaæ cÃru-vibhÆ«aïam | kvacid b­had-dala-ÓreïÅ-mukuÂenÃbhimaï¬itam ||91|| aneka-maïi-mÃïikya-kirÅÂa-bhÆ«aïaæ kvacit | lolÃlaka-v­taæ rÃjat-koÂi-candra-samÃnanam ||92|| kastÆrÅ-tilakaæ bhrÃjan-ma¤ju-go-rocanÃnvitam | nÅlendÅvara-susnigdha-sudÅrgha-dala-locanam ||93|| Ãn­tyad-bhrÆ-latÃÓle«a-smitaæ sÃci-nirÅk«aïam | sucÃrÆnnata-saundarya-nÃsÃgrÃti-manoharam ||94|| nÃsÃgra-gaja-muktÃæÓu-mugdhÅk­ta-jagat-trayam | sindÆrÃruïa-susnigdhÃdharau«Âha-sumanoharam ||95|| nÃnÃ-varïollasat-svarïa-makarÃk­ti-kuï¬alam | tad-raÓmi-pu¤ja-sad-gaï¬a-mukurÃbha-lasad-dyutim ||96|| karïotpala-sumandÃra-makarottaæsa-bhÆ«itam | ÓrÅ-vatsa-kaustubhoraskaæ muktÃ-hÃra-sphurad-galam ||97|| vilasad-divya-mÃïikyaæ ma¤ju-käcana-miÓritam | kare kaÇkaïa-keyÆraæ kiÇkiïÅ-kaÂi-Óobhitam ||98|| ma¤ju-ma¤jÅra-saundarya-ÓrÅmad-aÇghri-virÃjitam | karpÆrÃguru-kastÆrÅ-vilasac-candanÃdikam ||99|| gorocanÃdi-saæmiÓra-divyÃÇga-rÃga-citritam | snigdha-pÅta-paÂÅ-rÃjat-prapadÃæ dolitÃæ janam ||100|| gambhÅra-nÃbhi-kamalaæ roma-rÃjÅ-nata-srajam | suv­tta-jÃnu-yugalaæ pÃda-padma-manoharam ||101|| dhvaja-vajrÃÇkuÓÃmbhoja-karÃÇghri-tala-Óobhitam | nakhendu-kiraïa-ÓreïÅ-pÆrïa-brahmaika-kÃraïam ||102|| kecid vadanti tasyÃæÓaæ brahma cid-rÆpam advayam | tad-daÓÃæÓaæ mahÃ-vi«ïuæ pravadanti manÅ«iïa÷ ||103|| yogÅndrai÷ sanakÃdyaiÓ ca tad eva h­di cintyate | tri-bhaÇgaæ lalitÃÓe«a-nirmÃïa-sÃra-nirmitam ||104|| tiryag-grÅva-jitÃnanta-koÂi-kandarpa-sundaram | vÃmÃæsÃrpita-sad-gaï¬a-sphurat-käcana-kuï¬alam ||105|| sahÃpÃÇgek«aïa-smeraæ koÂi-manmatha-sundaram | ku¤citÃdhara-vinyasta-vaæÓÅ-ma¤ju-kala-svanai÷ ||106|| jagat-trayaæ mohayantaæ magnaæ prema-sudhÃrïave | ÓrÅ-pÃrvaty uvÃca - paramaæ kÃraïaæ k­«ïaæ govindÃkhyaæ mahat-padam ||107|| v­ndÃvaneÓvaraæ nityaæ nirguïasyaika-kÃraïam | tat tad rahasya-mÃhÃtmyaæ kim ÃÓcaryaæ ca sundaram ||108|| tad brÆhi devadeveÓa Órotum icchÃmy ahaæ prabho | ÅÓvara uvÃca - yad-aÇghri-nakha-candrÃæÓu-mahimÃnto na gamyate ||109|| tan-mÃhÃtmyaæ kiyad devi procyate tvaæ mudà ӭïu | ananta-koÂi-brahmÃï¬e ananta-triguïocchraye ||110|| tat-kalÃ-koÂi-koÂy-aæÓà brahma-vi«ïu-maheÓvarÃ÷ | s­«Âi-sthity-Ãdinà yuktÃs ti«Âhanti tasya vaibhavÃ÷ ||111|| tad-rÆpa-koÂi-koÂy-aæÓÃ÷ kalÃ÷ kandarpa-vigrahÃ÷ | jagan-mohaæ prakurvanti tad-aï¬Ãntara-saæsthitÃ÷ ||112|| tad-deha-vilasat-kÃnti-koÂi-koÂy-aæÓako vibhu÷ | tat-prakÃÓasya koÂy-aæÓa-raÓmayo ravi-vigrahÃ÷ ||113|| tasya sva-deha-kiraïai÷ parÃnanda-rasÃm­tai÷ | paramÃmoda-cid-rÆpair nirguïasyaika-kÃraïai÷ ||114|| tad-aæÓa-koÂi-koÂy-aæÓà jÅvanti kiraïÃtmakÃ÷ | tad-aÇghri-paÇkaja-dvandva-nakha-candra-maïi-prabhÃ÷ ||115|| Ãhu÷ pÆrïa-brahmaïo'pi kÃraïaæ veda-durgamam | tad-aæÓa-saurabhÃnanta-koÂy-aæÓo viÓva-mohana÷ ||116|| tat-sparÓa-pu«pa-gandhÃdi-nÃnÃ-saurabha-sambhava÷ | tat-priyà prak­tis tv Ãdyà rÃdhikà k­«ïa-vallabhà ||117|| tat-kalÃ-koÂi-koÂy-aæÓà durgÃdyÃs tri-guïÃtmikÃ÷ | tasyà aÇghri-rajasa÷ sparÓÃt koÂi-vi«ïu÷ prajÃyate ||118|| tat-pÃda-paÇkaja-sparÓÃd dhanyÃsi tvaæ varÃnane || iti padma-purÃïe ÓrÅ-v­ndÃvana-mÃhÃtmyam | yathà b­had-gautamÅye- devÅ k­«ïamayÅ proktà rÃdhikà para-devatà | sarva-lak«mÅ-mayÅ sarva-kÃnti÷ sammohinÅ parà || iti | tathà mÃtsya-skÃndÃbhyÃm- vÃrÃïasyÃæ viÓÃlÃk«Å vimalà puru«ottame | rukmiïÅ dvÃravatyÃæ tu rÃdhà v­ndÃvane vane || [atha puru«a-bodhinÅ Óruti÷] ÓrÅ-ÓrÅ-rÃdhÃ-govindau jayata÷ | prathama÷ prapÃÂhaka÷ oæ atha su«uptau rÃma÷ subodham ÃdhÃya iva kiæ me devi kvÃsau k­«ïa÷, yo'yaæ mama bhrÃteti | tasya kÃnti-cchÃye brÆhÅti | sà vai«ïavy uvÃca-rÃma ! Ó­ïu | bhÆr bhuva÷ svar maha÷ janas tapa÷ satyam atalaæ vitalaæ sutalaæ rasÃtalaæ talÃtalaæ mahÃtalaæ pÃtÃlam eva pa¤cÃÓat- koÂi-yojana-bahulaæ svarïÃï¬aæ brahmÃï¬am iti | ananta-koÂi- brahmÃï¬ÃnÃm upari kÃraïa-jalopari mahÃ-vi«ïor nitya-sthalaæ vaikuïÂham | sa p­cchati-kathaæ ÓÆnya-maï¬ale nirÃlambanam | sÃpy uktÃ-padmÃsanÃsÅna÷ k­«ïa-dhyÃna-parÃyaïa÷ Óe«a-devo'sti | tasyÃnanta-roma-kÆpe«u ananta-koÂi-brahmÃï¬Ãni ananta-koÂi-kÃraïa- jalÃni | tasya mastakopari sahasrÃÓramità phaïÃni | phaïopari rudra-lokaæ Óiva-vaikuïÂham iti daÓa-koÂi-yojana-vistÅrïaæ rudra-lokam | tad upari vi«ïulokaæ, sapta-koÂi-yojana-vistÅrïaæ vi«ïu-lokam | trad-upari sudarÓana- cakraæ tri-koÂi-yojana-vistÅrïaæ, tad-upari gokulÃkhyaæ mathurÃ-maï¬alaæ sudhÃ-maya-samudreïÃve«Âitam iti | tatrëÂa-dala-keÓara-madhye maïimaya-saptÃvaraïakaæ kiæ rÆpaæ sthÃnaæ, kiæ padmaæ kiæ yantra÷ kiæ sevakÃ÷ kim ÃvaraïÃ÷ ity ukte sÃpy uktÃ- gokulÃkhye mathurÃ-maï¬ale v­ndÃvana-madhye sahasra-dala-padma- madhye kalpa-taror mÆle a«Âa-dala-keÓare govindo'pi ÓyÃma÷ pÅtÃmbaro dvibhujo mayÆra-piccha-Óiro veïu-vetra-hasto nirguïa÷ saguïo nirÃkÃra÷ sÃkÃro nirÅha÷ sace«Âo virÃjate iti | dve pÃrÓve candrÃvalÅ rÃdhà ceti yasyÃæÓena lak«mÅ-durgÃdikà Óaktir iti paÓcime sammukhe lalitÃ, vÃyavye ÓyÃmalÃ, uttare ÓrÅmati, aiÓanyÃæ haripriyÃ, pÆrve viÓÃkhÃ, cÃgnau ÓraddhÃ, yÃmyÃæ padmà nair­tyÃæ bhadrà | «o¬aÓa-dalÃgre candrÃvalÅ, tad-vÃme citrarekhÃ, tat-pÃrÓve ÓrÅ-ÓaÓirekhÃ, tat-pÃrÓve k­«ïapriyÃ, tat-pÃrÓve k­«ïa-vallabhÃ, tat-pÃrÓve candrÃvatÅ, tat- pÃrÓve manoharÃ, tat-pÃrÓve yogÃnandÃ, tat-pÃrÓve parÃnandÃ, tat-pÃrÓve premÃnandà citra-karÃ, tat-pÃrÓve madana-sundarÅ nandÃ, tat-pÃrÓve satyÃnandÃ, tat-pÃrÓve candrÃ, tat-pÃrÓve kiÓorÅvallabhÃ, karuïÃ, kuÓalà evaæ vividhà gopya÷ k­«ïa-sevÃæ kurvantÅti veda-vacanaæ bhavatÅti veda- vacanaæ bhavati | mÃnasa-pÆjayà japena dhyÃnena kÅrtanena stuti-mÃnasena sarveïa nitya- sthalaæ prÃpnoti nÃnyeneti nÃnyeneti | ity atharvaïÅya-puru«a-bodhinyÃæ prathama÷ prapÃÂhaka÷ || ||1|| dvitÅya÷ prapÃÂhaka÷ sÃpy uktÃ-tasya bÃhye Óata-dala-patre«u yoga-pÅÂhe«u rÃma-krŬÃnuraktà gopyas ti«Âhanti | *** | etac caturdvÃraæ lak«a-sÆrya-samujjvalam | tatra samÃkÅ­ïa÷ | tatra prathamÃvaraïe paÓcime saæmukhe svarïa-maï¬ape gopa-kanyà | dvitÅye ÓrÅdÃmÃdi÷ | t­tÅye kiÇkiïy-Ãdi÷ | caturthe lavaÇgÃdi÷ | pa¤came kalpataror mÆle u«Ã-sahito'niruddho'pi | «a«Âhe devÃ÷ | saptame rakta-varïo vi«ïur iti dvÃrapÃlam | etad bÃhye rÃdhÃ-kuï¬am | tatra snÃtvà rÃdhÃÇgaæ bhavati, ÅÓvarasya darÓana-yogyaæ bhavati | tatra snÃtvà nÃrada ÅÓvarasya nitya-sthala-samÅpa-yogyo bhavati | rÃdhÃ-k­«ïayor ekÃsane eka- buddhir ekaæ mana ekaæ j¤Ãnam eka Ãtmà eka-padmaikÃk­tir ekaæ brahmatayÃsanaæ hema-muralÅæ vÃdayan hema-svarÆpÃm anurÃga-saævalitÃæ kalpa-taror mÆle surabhi-vidyÃm arak«ita-vimalÃÓrur iva paramà siddhà sÃttvikà Óuddhà sÃttvikÅ guïÃtÅta-sneha-bhÃva-rahità | ataeva dvayor na bheda÷ kÃla-mÃyÃ-guïÃtÅtaæ syÃt | tad eva spa«Âayati atheti | athÃnantaraæ maÇgale và | atra ÓrÅ-v­ndÃvana- madhye ­g-yaju÷-sÃma-svarÆpaæ rÆpÃtmako ma-kÃra÷ | yajur-Ãtmaka u-kÃra÷ | ÓrÅ-rÃma-rasÃtmako'pi a-kÃra÷ | ÓrÅ-k­«ïo'rdhamÃtrÃtmako'pi yaÓodà iva bidnu÷ para-brahma-saccidÃnanda-rÃdhÃ-k­«ïayo÷ paraspara-sukhÃbhilëa- rasÃsvÃdana iva tat saccidÃnandÃm­taæ kathyate | etal-lak«aïaæ yat praïavaæ brahma-vi«ïuæ ÓivÃtmakaæ svecchÃkhya-j¤Ãna-Óakti-ni«Âhaæ kÃyika-vÃcika- mÃnasika-bhÃvaæ sattva-rajas-tama÷-svarÆpaæ satya-tretÃ-dvÃparÃnugÅtaæ turÅyaæ gokula-mathurÃ-dvÃrakÃïÃæ turÅyam eva tad divyaæ v­ndÃvanam iti puraivoktaæ sarva-sampradÃyÃnugataæ trayam | ity atharvaïÅya-puru«a-bodhinyÃæ dvitÅya÷ prapÃÂhaka÷ || ||2|| t­tÅya÷ prapÃÂhaka÷ athÃnantaram- bhadra-ÓrÅ-loha-bhÃï¬Åra-mahÃ-tÃla-khadirakÃ÷ | bahulÃ-kumudÃ-kÃmyaæ madhu-v­ndÃvanÃni ca || dvÃdaÓa-vanÃni | kÃlindyÃ÷ paÓcime sapta-vanÃni pÆrve pa¤ca-vanÃni | uttare tu guhyam astÅti | mahÃ-vanaæ gokulÃkhyaæ mathurà madhuvanam iti | khadiravanaæ bhÃï¬Åravanaæ nandÅÓvara-vanaæ nandanÃnanda-khaï¬eva vanaæ palÃÓÃÓoka-vanaæ ketadruma-bhadravana-Óe«a-ÓÃyi-krŬÃ-vana utsava-vanÃny ete«u caturaÓ caturviæÓa vanÃni nÃnÃ-lÅlayà nitya-sthalÃni k­«ïa÷ krŬati | tasya vasanta-­tu-sevitaæ nandÃdy-upavana-yuktam | tatra du÷khaæ nÃsti, sukhaæ nÃsti, jarà nÃsti, maraïaæ nÃsti, krodhaæ nÃsti | tatra purïÃnanda- maya÷ ÓrÅ-kaiÓora÷ k­«ïa÷ Óikhaï¬a-dala-lambita-triyugma-gu¤jÃvataæsa- maïimaya-kirÅÂÅ-Óiro gorocanÃ-tilaka÷ karïayor makara-kuï¬ale vanya- sragvÅ mÃlatÅ-dÃma-bhÆ«ita-ÓarÅra÷ kare kaÇkaïa÷ keyÆraæ kaÂyÃæ kiÇkiïÅ-pÅtÃmbara-dharo gambhÅra-nÃbhi-kamala÷ suv­tta-nÃsÃ-yugalo dhvaja-vajrÃdi-cihnita-pÃda-padmas tad-aæÓÃæÓena koÂi-mahÃ-vi«ïur iti | evaæ-rÆpaæ k­«ïa-candraæ cintayen nityaÓa÷ sudhÅr iti | tasya Ãdyà prak­ti÷ rÃdhikà nityà nirguïà sarvÃlaÇkÃra-Óobhità prasannà aneka-lÃvaïya-sundarÅ | evaæ bhÆtasya siddhi-mahimnà sukha-sindhur aÓonotpanna iti mÃnasa-pÆjayà japena dhyÃnena kÅrtanena stuti-mÃnasena sarveïa nitya-sthalaæ prÃpnotÅti nÃnyeneti nÃnyeneti veda-vacanaæ bhavatÅti veda-vacanaæ bhavatÅti veda-vacanaæ bhavatÅti | ity atharvaïÅya-puru«a-bodhinyÃæ t­tÅya÷ prapÃÂhaka÷ || ||3|| caturtha÷ prapÃÂhaka÷ atha puru«ottamasyÃniÓaæ turÅyaæ sÃk«Ãd brahma | yatra parama-saænyÃsa- svarÆpa÷ k­«ïa-nyagrodha÷ kalpa-pÃdapa÷ | yatra lak«mÅr jÃmbavatÅ- rÃdhikÃ-vimalÃ-candrÃvalÅ-sarasvatÅ-lalitÃdibhir iti sÃk«Ãd brahma-svarÆpo jagannÃtha÷ | ahaæ subhadrÃÓe«ÃæÓo jyotÅrÆpa÷ sudarÓano bhaktaÓ ca | evaæ brahma pa¤cadhà vibhÆtir yatra mathurÃ-gokula-dvÃrakÃ-vaikuïÂha-purÅ- ÓvetadvÅpa-purÅ-rÃmapurÅ | etÃ÷ devatÃs ti«Âhanti | yatra surasÃ-pÃtÃla- gaÇgÃ-Óveta-gaÇgÃ-rohiïÅ-kuï¬am am­ta-kuï¬am ity Ãdi nÃnÃpurÅ | yatrÃnnaæ siddhÃnnaæ brahma-sparÓÃd do«a-rahitaæ ÓÆdrÃdi- saæskÃrÃpek«Ã-rahitam | yatra ÓrÅ-jagannÃthasya yogyam ity artha÷ | anya- varïodÅrita-nÃnÃbhyÃsÅ sÅdati mantra÷ | annapÃt te'nnasya iti mantra÷ | annÃdyÃya vyÆhadhvaæ somo rÃjÃya magaman sa me sukhaæ pramÃyaæ tejasà ca balena ca ity anena mantra÷ | viÓva-karmaïe svÃhà iti mantreÓÃyojyo raso'm­taæ brahme bhÆr bhuva÷ svar om | p­thvÅ te pÃtrandho'pidhÃnaæ brÃhmaïasya mukhe amitaæ am­taæ juhomi svÃhà | ity anena mantreïa anna- brahmeti Órutir iti vaikalpaæ muktir ucyate | yatrÃnnaæ brahma paramaæ pavitraæ ÓÃnto rasa÷ kaivalyaæ mukti÷ siddhà bhÆr buddhir hi tattvam ity Ãdi | yatra bhÃrgavÅ yamunà samudram am­ta- mayaæ vÃso v­ndÃvanÃni nÅla-parvato govardhanaæ | siæhÃsanaæ yoga-pÅÂha- prÃsÃda-maïi-maï¬apaæ vimalÃdi-«o¬aÓa-caï¬ikà gopÅ | yatra samudra- tÅre niraæÓakà mÃghano'«Âedaæ | yatra n­siæhÃdayo devatà ÃvaraïÃni | yatra na jarà na m­tyur na kÃlo na bhaÇgo na yamo na vivÃdo na hiæsà na bhrÃntir na svapna evaæ lÅlÃ-kÃma-bharà svavinodÃrthaæ bhaktÃ÷ sotkaïÂhitÃ÷ | asyÃæ krŬati k­«ïa÷ | eko devo nitya-lÅlÃnurakto bhakta-vyÃpÅ bhakta-h­dayÃntarÃtmà | karmÃdhyak«a÷ sarva-bhÆtÃdi-vÃsa÷ sÃk«Å cetÃ÷ kevalo nirguïaÓ ca || mÃnasa-pÆjayà japena dhyÃnena kÅrtanena stuti-mÃnasena sarveïa nitya- sthalaæ prÃpnotÅti nÃnyeneti nÃnyeneti veda-vacanaæ bhavatÅti veda-vacanaæ bhavatÅti veda-vacanaæ bhavatÅti | ity atharvaïÅya-puru«a-bodhinyÃæ caturtha÷ prapÃÂhaka÷ || ||4|| iti pa¤cama-kak«Ã | ************************************************************** «a«Âha-kak«Ã ÓrÅ-rÃdhikÃyai nama÷ vande'haæ ÓrÅla-rÃdhÃyÃ÷ pada-cintÃmaïiæ sadà | ÓrÅ-kÅrtidÃ-garbha-khani-prÃdurbhÆtaæ subhÃsvaram ||1|| ÓrÅ-govinda-priyatamà vareyaæ v­«abhÃnujà | tat sukhaæ nityam icchantÅ vapu«Ã vacasà dhiyà ||2|| sa yathà gokule sÃk«Ãd vrajendra-suta Åryate | tasya kÃntà tathà sÃk«Ãd v­«abhÃnu-sutà sm­tà ||3|| yadà yathecchà bhavati nija-priyatamasya hi | tadà tathaiva kurvatÅ tenaiva saha dÅvyati ||4|| mauna-mudrÃæ dh­te k­«ïe vraje'smin prakaÂaæ gate | svayà tan-maudrayà yuktà tat pÆrvaæ prakaÂaæ gatà ||5|| atrÃpi ÓrÆyate kÃcit kathà paurÃtanÅ Óubhà | vipro b­had-bhÃnu-nÃmà dÃk«iïÃtya÷ su-vai«ïava÷ ||6|| o¬ra-deÓa-nivÃsÅ sa rÃdhÃ-nagara-grÃmake | puæ-strÅ-bhÃvena teneyaæ kati var«Ãïi sevità | yad iyaæ karuïà yasyÃs tatra ki¤cin na durghaÂam ||7|| ÓrÅ-govinda-sthÃlÃvÃsÅ ÓrÅ-gopÃlo dayÃmbudhi÷ | sÃk«yaæ dÃtuæ brÃhmaïasya svapadÃbhyÃæ yato gata÷ ||8|| adyÃpi rÃjate o¬ra-deÓe'sau bhakta-vatsala÷ | kartuæ na kartuæ tat kartuæ samartho harir ÅÓvara÷ | yathà haris tathà seyaæ tat-priyà parameÓvarÅ ||9|| tata÷ kiyad dinÃnte'smin brÃhmaïe'prakaÂaæ gate | tad-grÃma-vÃsibhir gƬhaæ sevyate v­«abhÃnujà ||10|| tata÷ ÓrÅ-rÆpa-gosvÃmi-dvÃrÃsmin v­ndikÃ-vane | govinde prakaÂaæ gate sÃk«Ãd gopendra-nandane ||11|| ÓrÅmat-pratÃparudrasya putra÷ parama-sundara÷ | mahÃ-bhÃgavato dhÅra÷ saæmataæ sÃdhu-maï¬alai÷ ||12|| ÓrÅmat-paï¬ita-gosvÃmi-Ói«yas tatrÃdhikÃravÃn | tasminn Ãj¤Ãbhavad rÃtrau ÓrÅ-govinda-priyÃ-maïe÷ ||13|| mat-prÃïanÃtho govinda÷ sÃk«Ãc chrÅ-nandanandana÷ | rÆpa-dvÃrà vraje tasminn idÃnÅæ prakaÂaæ gata÷ ||14|| ÓÅghraæ yÃsyÃmi tatrÃhaæ nocitÃtra sthitir mama | nÃmnà gadÃdhara÷ khyÃto mad-rÆpa÷ paï¬ita÷ sudhÅ÷ ||15|| prasthÃpayatu mÃæ yatra Ói«ya-dvÃrà tvarÃnvita÷ | so'pi tad-vacanaæ Órutvà rÃjà parama-vismita÷ ||16|| tadÃnenaiva rÆpeïa ÓrÅÓvarÅ prÃpità vraje | rÃdhÃ-gadÃdhara-priya-Ói«ya-yugmena dhÅmatà ||17|| pathi saæsevya saæsevya sÃnÅtà parameÓvarÅ | yadà mad-ÅÓvarÅ rÃdhà govinda-vÃma-pÃrÓvagà | bhavet tadaivÃsya ÓobhÃ-viÓe«o hi vivardhate ||18|| atra pramÃïaæ ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te (13.32)- rÃdhÃ-saÇge yadà bhÃti tadà madana-mohana÷ | anyathà viÓva-moho'pi svayaæ madana-mohita÷ || ÓrÅ-bhÃgavate ca tatrÃtiÓuÓubhe tÃbhi÷ (10.33.6) iti | asyÃ÷ saundarya-mÃdhurya-sauÓÅlyÃdikam eva yat | darÓanÃd eva j¤Ãtavyaæ tasmÃn nÃtra vilikhyate ||19|| yathà rÃdhà tathà vi«ïos tasyÃ÷ kuï¬aæ priyaæ tathà | sarva-gopÅ«u saivaikà vi«ïor atyanta-vallabhà || iti pÃdmoktÃt | sattvaæ tattvaæ paratvaæ ca tattva-trayam ahaæ kila | tri-tattva-rÆpiïÅ sÃpi rÃdhikà mama vallabhà || prak­te÷ para evÃhaæ sÃpi mac-chakti-rÆpiïÅ | iti b­had-gautamÅye ÓrÅ-k­«ïa-vacanÃt | ka­«ïavan nitya-saundarya-vaidagdhyÃdi-guïÃÓrayà | gopÅ-gaïa-mahi«Å-gaïa-lak«mÅ-gaïa-prakÃÓikà || sadaiva madhyÃlak«aïÃkrÃntÃ, tathà kamalëÂa-dala-bhÃgbhi÷ arva-sakhÅ- varga-mukhyÃbhi÷ parame«ÂÃbhi÷ ÓrÅ-lalitÃdy-a«Âa-sakhÅbhi÷ saha virÃjamÃnà ÓrÅ-rÃdhikaiva ÓrÅ-v­ndÃvaneÓvarÅ mahÃrÃj¤Å, yathà b­had- gautamÅye- devÅ k­«ïa-mayÅ proktà rÃdhikà para-devatà | sarva-lak«mÅ-mayÅ sarva-kÃnti÷ saæmohinÅ parà || iti | yathà mÃtsya-skÃndÃbhyÃm- vÃrÃïasyÃæ viÓÃlÃk«Å vimalà puru«ottame | rukmiïÅ dvÃravatyÃæ ca rÃdhà v­ndÃvane vane || iti | ÓrÅ-v­ndÃvaneÓvarÅ rÃdhikà | tasyÃm eva parmotkar«a-parÃkëÂhÃyà darÓitatvÃt | ÓrÅ-prÅti-sandarbhe ca-tat prema-vaiÓi«Âyaæ tad eva mukhyam iti | prema-vaiÓi«Âyaæ yathà ÓrÅmad-ujjvale (5.98)- kartuæ Óarma k«aïikam api me sÃdhyam ujjhaty aÓe«aæ cittotsaÇge na bhajati mayà datta-khedÃpy asÆyÃm | Órutvà cÃntarvidalati m­«Ãpy Ãrti-vÃrtÃ-lavaæ me rÃdhà mÆrdhany akhila-sud­ÓÃæ rÃjate sad-guïena || ÓrÅ-bhÃgavate ca (10.30.28)- anayÃrÃdhito nÆnaæ bhagavÃn harir ÅÓvara÷ | iti | yÃæ gopÅm anayat k­«ïo vihÃyÃnyÃ÷ striyo vane | sà ca mene tadÃtmÃnaæ vari«Âhaæ sarva-yo«itÃm || (10.30.36) tÃpanÅbhyaÓ ca (2.12)- tÃsÃæ madhye gÃndharvà Óre«Âhà iti ca | kevalaæ yo bhajed bhakto mÃdhavaæ rÃdhikÃæ vinà | mÃdhavo naiva tu«Âa÷ syÃt sÃdhanaæ tad v­thà bhavet || iti | evaæ dÃna-keli-kaumudyÃæ (77)- nÃndÅmukhÅ: sahi citte suïÃhi imÃe bundÃe gadua bhaabadÅ biïïattà "hanta joesari, bundÃbaïa-rajje ahisi¤cajjau rÃhÅ | (sakhi citre Ó­ïu anayà v­ndayà gatvà bhagavatÅ vij¤aptà "hanta yogeÓvari, v­ndÃvana-rÃjye abhi«icyatÃæ rÃdhà |") mattaï¬a-mahisÅe bhaïidaæ bhaabadi, aïadikka-maïijjaæ tumha-sÃsaïaæ ïiccidaæ kkhu amhehiæ sire gahÅdaæ, kintu kahiæ mahiÂÂhà esà bacchà rÃhÅ, kahiæ bà solaha-kohamettabitthiïïaæ edaæ bundÃbaïa-rajjaæ tti ïa suÂÂhu pasÅdai me hiaam | (tata÷ kani«Âhayà mÃrtaï¬a-mahi«yà chÃyayà bhaïitaæ bhagavati anatikramaïÅyaæ yu«mat-ÓÃsanaæ niÓcitaæ khalu asmÃbhi÷ Óirasi g­hÅtaæ kintu kva mahi«Âhà e«Ã rÃdhà kva và «o¬aÓa-kroÓa-mÃtra- vistÅrïam idaæ v­ndÃvana-rÃjyam iti | na su«Âhu prasÅdati me h­dayaæ | tena sarva-brahmÃï¬Ãdhipatya evÃbhi«icyatÃm iti bhÃva÷ |) (iti saæsk­tena) sakhi savarïe samÃkarïaya- ÃmnÃyÃdhvara-tÅrtha-mantra-tapasÃæ svargÃkhila-svargiïÃæ siddhÅnÃæ mahatÃæ dvayor api tayoÓ cicchakti-vaikuïÂhayo÷ | vÅryaæ yat prathate tato'pi gahanaæ ÓrÅ-mÃthure maï¬ale dÅvyat tatra tato'pi tundilataraæ v­ndÃvane sundari || kiæ ca ÓrÅ-rÃdhikÃ-madhyÃyÃm eva (ujjvale 5.42)- prÃya÷ sarva-rasotkar«o madhyÃyÃm eva yujyate | yad asyÃæ vartate vyaktà maugdhya-prÃgalbhyayor yuti÷ || iti | tathà hi (narahari-sarakÃrasya rÃdhikëÂake, 6)- bhaktiæ na k­«ïa-caraïe na karomi cÃrtiæ rÃdhÃ-padÃmbuja-raja÷-kaïa-sÃhasena | tasyà d­g-a¤cala-nipÃta-viÓe«a-vettà daivÃd ayaæ mayi kari«yati dÃsa-buddhim || puna÷ ÓrÅ-k­«ïa-sandarbhe (289) ca--v­ndÃvane ÓrÅ-rÃdhikÃyÃm eva svayaæ- lak«mÅtvam | ataeva satÅ«v anyÃsv api mukhyÃbhiprÃyeïaiva tasyà eva v­ndÃvanÃdhipatyena nÃma-grahaïam | tathà ÓrÅ-laghu-gaïoddeÓe (135)- ÃbhÅra-subhruvÃæ Óre«Âhà rÃdhà v­ndÃvaneÓvarÅ | asyÃ÷ sakhyaÓ ca lalitÃ-viÓÃkhÃdyÃ÷ suviÓrutÃ÷ || tathà hi pÃdme kÃrttika-mÃhÃtmye (5.77.39) brahma-nÃrada-saævÃde- v­ndÃvanÃdhipatyaæ ca dattaæ tasyai pratyu«yatà | k­«ïenÃnyatra devÅ tu rÃdhà v­ndÃvane vane || iti | anyatra sÃdhÃraïa-deÓe devy-evÃdhikÃriïÅ ÓrÅ-v­ndÃvanÃbhidha-vane ÓrÅ- rÃdhikaivety artha÷ | atha ÓrÅ-ÆrdhvÃmnÃye- ÅÓvara uvÃca- athÃta÷ saæpravak«yÃmi rÃdhikÃyà manÆn ÓubhÃn | ye«Ãæ vij¤Ãna-mÃtreïa vaÓÅkuryÃd vrajÃdhipam ||1|| kÃmo ramà rÃdhikà ca ïetà pÃvaka-vallabhà | a«ÂÃk«aro mahÃ-mantra÷ sarvaj¤atva-pradÃyaka÷ ||2|| agastyo munir etasya chandas tu jagatÅ sm­tam | devatà sundarÅ proktà rÃdhikà parameÓvarÅ ||3|| mÃyÃ-bÅjaæ parà Óakti÷ svÃhà Óaktir udÅrità | kÅlakaæ kÃma-bÅjÃkhyaæ «a¬-dÅrtha-svara-bhedata÷ ||4|| ÓrÅ-bÅjena «a¬-aÇgÃni kuryÃt sarvÃrtha-siddhaye | dhyÃnam asyÃ÷ pravak«yÃmi ÓrÅ-k­«ïa-prÅti-kÃrakam ||5|| aÓoka-vana-madhyasthÃæ sarvÃvayava-sundarÅm | gopÅæ «o¬aÓa-var«ÅyÃæ pÅnonnata-payodharÃm ||6|| dak«a-hasta-samÃkrÃnta-k­«ïa-kaïÂhÃvalambinÅm | vÃma-hastena kamalaæ bhrÃmayantÅæ sulocanÃm ||7|| nÅlÃmbara-parÅdhÃnÃæ ta¬it-käcana-vigrahÃm | saÇketa-vaÂa-succhÃya-ratna-vedÅ-paristhitÃm ||8|| rahasya-ceÂikÃ-yugma-p­«Âha-deÓÃnusevitÃm | mithaÓ cumbanam ÃlÃpa-parÅrambha-parÃyaïÃm ||9|| sampÆrïa-candra-sÃhasra-vadanÃæ rucira-smitÃm | evaævidhÃæ maheÓÃni bhÃvayed v­«abhÃnujÃm ||10|| ÓuklÃ-caturdaÓÅta÷ k­«ïëÂamÅ-paryantaæ lak«a-japa-vidhir daÓa-divasa- prayoga÷ | lak«a-mÃtraæ japen mantraæ Óubhe deÓe susaæyuta÷ | rÃdhÃ-kuï¬e'tha saÇkete ÓrÅmad-govardhanÃcale ||11|| kiæ và mÃnasa-gaÇgÃyÃæ yamunÃyÃs taÂe'thavà | v­ndÃvane mahÃ-ku¤je mÃdhavÅ-maï¬apÃntare ||12|| vaiÓÃkhe kÃrttike vÃpi mÃse caivÃgrahÃyaïe | sarva eva Óubha÷ kÃla÷ puraÓcaryÃ-japÃdi«u ||13|| campakai rakta-padamair và daÓÃæÓaæ juhÆyÃt tata÷ | yathokta-vihite kuï¬e tri-madhv-Ãktair maheÓvari ||14|| bilvÅ-dalai÷ kiæÓukair và ÓarkarÃtila-sarpi«Ã | tat-tat-kÃmena hotavyaæ tais tair dravyair vidhÃnata÷ ||15|| rÃjya-kÃmena hotavyaæ padmÃk«ai÷ pÃyasena ca | vidyÃ-kÃmena hotavyaæ brahma-v­k«a-prasÆnakai÷ ||16|| lak«mÅ-kÃmena hotavyaæ viÓe«Ãt tila-sarpi«Ã | stambhanÃrthÅ ca juhuyÃt kiæÓukaiÓ campakais tathà ||17|| vaÓyÃrthÅ juhuyÃd devi drÃk«ayà sitayà puna÷ | uccÃÂe ketakÅ-patrai÷ sarvatra tila-sarpi«Ã ||18|| bhÆti-kÃmena hotavyaæ madhunà sarpi«Ã tathà | evaæ siddha-manur mantrÅ sÃdhayet sakalepsitÃm ||19|| viÓe«Ãd amunà nÆnaæ k­«ïa-vaÓyatvam ÃpnuyÃt | yo na jÃnÃti rÃdhÃyà mantraæ sarvÃrtha-sÃdhakam ||20|| tasya koÂi-prajapto'pi gopÃlo nÃtra siddhida÷ | tasmÃd yathokta-vidhinà sÃdhayed v­«abhÃnujÃm ||21|| [rÃdhikëÂottara-Óata-nÃma-stotram] athaiva sampravak«yÃmi nÃmnÃm a«Âottaraæ Óatam | yasya saækÅrtanÃd eva ÓrÅ-k­«ïaæ vaÓayed dhruvam ||1|| rÃdhikà sundarÅ gopÅ k­«ïa-saÇgama-kÃriïÅ | ca¤calÃk«Å kuraÇgÃk«Å gÃndharvÅ v­«abhÃnujà ||2|| vÅïÃ-pÃïi÷ smitamukhÅ raktÃÓoka-latÃlayà | govardhana-carÅ gopyà gopÅ-veÓa-manoharà ||3|| candrÃvalÅ-sapatnÅ ca darpaïÃsyà kalÃvatÅ | k­pÃvatÅ upratÅkà taruïÅ h­dayaÇgamÅ ||4|| k­«ïa-priyà k­«ïa-sakhÅ viparÅta-rati-priyà | pravÅïà surata-prÅtà candrÃsyà cÃru-vigrahà ||5|| kekarÃk«Å hare÷ kÃntà mahÃ-lak«mÅ÷ sukelinÅ | saÇketa-vaÂa-saæsthÃnà kamanÅyà ca kÃminÅ ||6|| v­«abhÃnu-sutà rÃdhà kiÓorÅ lalitÃ-latà | vidyudvallÅ käcanÃbhà kumÃrÅ mugdha-veÓinÅ ||7|| keÓinÅ keÓava-sakhÅ navanÅtaika-vikrayà | «o¬aÓÃbdà kalÃ-pÆrïà jÃriïÅ jÃra-saÇghinÅ ||8|| har«iïÅ var«iïÅ vÅrà dhÅrÃdhÅrà dharÃdh­ti÷ | yauvanasthà vanasthà ca madhurà madhurÃk­ti÷ ||9|| v­«abhÃnu-purÃvÃsà mÃna-lÅlÃ-viÓÃradà | dÃna-lÅlÃ-dÃna-dÃtrÅ daï¬a-hastà bhruvonnatà ||10|| sustanÅ madhurÃsyà ca bimbo«ÂhÅ pa¤cama-svarà | saÇgÅta-kuÓalà sevyà k­«ïa-vaÓyatva-kÃriïÅ ||11|| tÃriïÅ hÃriïÅ hÅrlà ÓÅlÃ-lÅlÃ-lalÃmikà | gopÃlÅ dadhi-vikretrÅ prau¬hà mugdhà ca madhyakà ||12|| svÃdhÅnapatikà coktà khaï¬ità cÃbhisÃrikà | rasikà rasinÅ rasyà rasa-ÓÃstraika-Óevadhi÷ ||13|| pÃlikà lÃlikà lajjà lÃlasà lalanÃ-maïi÷ | bahurÆpà surÆpà ca suprasannà mahÃmati÷ ||14|| marÃla-gamanà mattà mantriïÅ mantra-nÃyikà | mantra-rÃjaika-saæsevyà mantra-rÃjaika-siddhidà ||15|| a«ÂÃdaÓÃk«ara-phalà a«ÂÃk«ara-ni«evità | ity etad rÃdhikà devyà nÃmnÃm a«Âottaraæ Óatam ||16|| kÅrtayet prÃtar utthÃya k­«ïa-vaÓyatva-siddhaye | ekaika-nÃmoccÃreïa vaÓÅbhavati keÓava÷ ||17|| vadane caiva kaïÂhe ca bÃhvor urasi codare | pÃdayoÓ ca krameïÃrïÃn nyasen mantrodbhavÃn p­thak || klÅæ ÓrÅæ rÃdhikÃyai svÃhà | asya ÓrÅ-rÃdhikÃ-mantrasyÃgastya-­«ir jagatÅ chanda÷ | ÓrÅ-rÃdhikà parameÓvarÅ devatà klÅæ bÅjaæ svÃhà Óakti÷ klÅæ ÓrÅæ kÅlakaæ ÓrÅ-k­«ïavaÓyartha-jape viniyoga÷ | agastya-­«aye nama÷ (Óirasi) | jagatÅ-chandase nama÷ (mukhe) | rÃdhikÃ-devatÃyai nama÷ (h­daye) | klÅæ bÅjÃya nama÷ (guhye) | ÓrÅæ svÃhÃ-Óaktaye nama÷ (pÃdayo÷) | klÅæ ÓrÅæ kÅlakÃya nama÷ (sarvÃÇgebhya÷) | klÅæ aÇgu«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | klÅæ tarjanÅbhyÃæ nama÷ | klÅæ madhyamÃbhyÃæ nama÷ | klÅæ anÃmikÃbhyÃæ nama÷ | klÅæ kani«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | klÅæ ÓrÅ- rÃdhikÃyai svÃhà kara-tala-p­«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | klÅæ h­dayÃya nama÷ | ÓrÅæ Óirase svÃhà | rÃdhikÃyai svÃhà ÓikhÃyai va«a | klÅæ kavacÃya hÆæ | ÓrÅæ rÃdhikÃyai svÃhà astrÃya pha | dhyÃtvà japet | lak«a-mÃtraæ puraÓcaraïam | kalau catur-lak«aæ japtvà ca kuÓalÅbhavet | ÓrÅæ rÃdhikÃyai vidmahe klÅæ v­«abhÃnujÃyai dhÅmahi tan no gopÅ pracodayÃt | priyà gÃyatryà brahmà ­«ir gÃyatrÅ chanda÷ ÓrÅ-rÃdhikà devatà ÓrÅ-k­«ïa-prÅtaye jape viniyoga÷ | ÓrÅ-ÓrÅ-rÃdhikÃyai vidmahe aÇgu«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | klÅæ v­«abhÃnujÃyai dhÅmahi tarjanÅbhyÃæ svÃhà | tan no gopÅ pracodayÃt madhyamÃbhyÃæ va«a | ÓrÅæ rÃdhikÃyai vidmahe anÃmikÃbhyÃæ huæ | klÅæ v­«abhÃnujÃyai dhÅmahi kani«ÂhÃbhyÃæ va«a | tan no gopÅ pracodayÃt kara-tala-kara-p­«ÂhÃbhyÃæ pha | evaæ h­dayÃdi«v api | atha dhyÃnam | sÆrya-maï¬ala-madhyasthÃæ lkehanÅ-pustikÃnvitÃm | ÓrÅ-k­«ïa-sahitÃæ dhyÃyet tri-sandhyaæ rÃdhikeÓvarÅm || athëÂÃdaÓÃk«ara-mahÃrÃja-mantra-prayoga÷ | oæ asya ÓrÅ- a«ÂÃdaÓÃk«ara-ÓrÅ-rÃdhikÃ-mantrasya saæmohana-­«ir anu«Âup-chanda÷ ÓrÅ-rÃdhà devatà svÃhà Óakti÷ klÅæ kÅlakaæ ÓrÅ-k­«ïa-prÅty-arthe jape viniyoga÷ | saæmohana-­«aye nama÷ (Óirasi) | anu«Âup-chandase nama÷ (mukhe) | ÓrÅ-rÃdhà devatÃyai nama÷ (h­daye) | rÃæ rÃdhike kavacÃya huæ | k­«ïa-vallabhe ÓikhÃyai va«a | gÃyatrÅ sarvÃÇge | ÓrÅ-rÃdhikÃyai vidmahe k­«ïa-vallabhÃyai dhÅmahi tan no gopÅ pracodayÃt | atha aÇga-nyÃsa÷ | ÓrÅæ aÇgu«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | rÃdhikÃyai tarjanÅbhyÃæ nama÷ | vidmahe madhyamÃbhyÃæ nama÷ | k­«ïa-vallabhÃyai anÃmikÃbhyÃæ nama÷ | dhÅmahi kani«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | tan no gopÅ pracodayÃt kara-tala- kara-p­«ÂhikÃbhyÃæ nama÷ | ÓrÅæ h­dayÃya nama÷ | rÃdhikÃyai Óirase svÃhà | vidmahe kavacÃya hÆæ | k­«ïa-vallabhÃyai dhÅmahi netra-trayÃya vau«a | tan no gopÅ pracodayÃt astrÃya pha | atha dhyÃnam- tapta-hema-prabhÃæ nÅla-ku¤citÃbaddha-maulikÃm | Óarac-candra-mukhÅæ n­tyac cakorÅ-cÃru-locanÃm || sarvÃvayava-saundaryÃæ sarvÃbharaïa-bhÆ«itÃm | nÅlÃmbara-dharÃæ k­«ïa-priyÃæ kiÓorÅm ÃÓraye || hrÅæ ÓrÅæ klÅæ rÃæ rÃdhikÃyai k­«ïa-vallabhÃyai gopyai svÃhà | japa- niyamaæ lak«a-mÃtram | puraÓcaraïaæ kalau caturguïam | sÃk«ÃtkÃrÃya bhaved ity artha÷ | mÃyÃ-bÅjam antaraÇgÃ-bahiraÇgÃ-cic-chakti-svarÆpam | lak«mÅ-bÅjaæ para-brahmÃnanda-sarva-lak«mÅ-sarva-Óakti-svarÆpam | kÃma-bÅjaæ sÃk«Ãn-manmatha-manmatha-lÅlÃ-vilÃsa-ÓrÅ-k­«ïa-svarÆpam | ra-kÃra÷ Óukla-bhÃskara-rÆpa÷ | Ã-kÃra÷ samastaiÓvarya-rÆpa÷ | bindu÷ samasta-mÃdhurya-rÆpa÷ | kalà samasta-saæyoga-rÆpa÷ | tatra- kalÃyà nitya-saæyogo bindur mÃdhuryam i«yate | nÃrÃyaïon nijaiÓvaryaæ ra-kÃra÷ Óukla-bhÃskara÷ || kiæ ca, prÃïÃyama-vidhi÷-ekenÃpÆrayed vÃme caturbhi÷ | kumbhayed atha | ŬÃdi-kramato mantrÅ tato dvÃbhyÃæ virecayet | atha ÓrÅ-rÃdhikÃyÃ÷ priyatama-ÓrÅ-pa¤cÃk«arÅ-mantra-vidhÃnaæ pÆrvavat | atha ÓrÅ-gopeÓvarÅ-sÃdhanam athÃsyÃ÷ sÃdhanaæ vak«ye gopeÓvaryà viÓe«ata÷ | rÃkÃyÃæ pÆrïa-candre tu sÃyam Ãrabhya yatnata÷ ||1|| nitya-k­tyaæ nirvartya japa-homÃdikaæ tathà | tato madhya-divaæ gate ÓÅta-bhÃnau sumaï¬ale ||2|| adha÷ saæropayet pÃtraæ viÓÃlaæ rÃjatÃdikam | tan-madhye pÆrayet toyaæ yÃmunaæ gÃÇgam eva và ||3|| dvir-Ãv­ttyà mÃt­kayà ÃrohÃd avarohata÷ | athavà pu«karÃdau ca vimale tÅrtha-vÃriïi ||4|| prapaÓyet sumanà bhÆtvà sampÆrïaæ candra-maï¬alam | bimbitaæ susthirÅbhÆtaæ pÅÂha-buddhyà vibhÃvayet ||5|| dig-bandhaæ vidhinà k­tvà vighnÃn utsÃrayet sudhÅ÷ | pÅÂha-nyÃsaæ tata÷ kuryÃt sampÆrïe candra-maï¬ale ||6||[*ENDNOTE #11] prak­tiæ caiva kÆrmaæ ca sudhÃ-sindhu-mahoharam | maïi-dÅpaæ tathà divyaæ cintÃ-maïi-g­haæ tathà ||7|| pÃrijÃtaæ tasya mÆle ratna-vedÅ suvistarÃm | ratna-pÅÂhaæ caturdik«u gopa-kanyÃ÷ sv-alaÇk­tÃ÷ ||8|| kuraÇga-ÓÃvakÃæÓ cÃpi ratna-daï¬Ãn manoharÃn | dharmaæ j¤Ãnaæ ca vairÃgyam aiÓvaryaæ cÃæsakoru«u ||9|| adharmÃdÅn nyased vaktre vÃma-pÃrÓve ca nÃbhita÷ | dak«a-pÃrÓve tathà divya-gopÅ-rûpÃn vicintya ca ||10|| Ãnanda-maya-kandaæ ca nÃlaæ caitanya-rÆpakam | sarvÃtmakaæ tathà pÃdmaæ parïÃn prak­ti-rÆpiïa÷ ||11|| keÓarÃæÓ ca vicÃrÃkhyÃn karïikÃæ mÃt­kÃ-mayÅm | vahny-arka-candra-bimbÃni upary upari vinyaset ||12|| sattvaæ rajas tamaÓ caiva nairguïyäcÃpi vinyaset | ÃtmÃnam antarÃtmÃnaæ paramÃtmÃnam eva ca ||13|| lak«mÅ-rati-sarasvatya÷ prÅti÷ kÅrtiÓ ca ÓÃntikà | tu«Âi÷ pu«Âis tathà caità vinyaset pÅÂha-madhyata÷ ||14|| madhye ca vinyasec chrÅmad v­«abhÃnu-purÃlayam | tatra saÇketa-ku¤jÃntar divyÃÓoka-latà vane ||15|| bhÃvayen nÅla-vasanÃæ sarvÃvayava-ÓobhitÃm | sarvÃbharaïa-ÓobhìhyÃæ sahitÃæ nanda-sÆnunà ||16|| sÃmÃnyÃrdhaæ tata÷ k­tvà Óuddhena tÅrtha-vÃriïà | pÃdyÃrghyÃcamanÅyaæ ca madhuparkÃti«ecane ||17|| mÆla-mantreïa saæsthÃpya vik«epÃrghyaæ vidhÃpayet | sÅtopala-jalenÃpi pakvena payasÃthavà ||18|| tan-madhye nik«ipej jÃtÅ-lavaÇga-ghus­ïÃdikam | elÃ-bÅjÃni karpÆraæ mÆlenaivÃbhimantrayet ||19|| ÃdhÃre bhojane k«Åre vahny-arka-ÓaÓi-maï¬alam | pÆjayitvà candanÃdyais tata ÃvÃhayet priyÃm ||20|| tulasÅ-pu«pa-saæyukta-pu«päjalim upÃdadat | vahan nÃsÃpuÂÃæ tejo-rÆpÃæ ÓrÅ-v­«abhÃnujÃm ||21|| ÃnÅya pÆjÃ-pÅÂhÃnta÷ pÆjayed upacÃrakai÷ | pÃdyÃdiæ tu tatas tat-tan-mudrayÃpy ÃyayettarÃm ||22|| viÓe«Ãrghya-stha-sudhayà mÆla-mantreïa saptadhà | gandha-pu«paæ tathà dhÆpaæ dÅpaæ naviedya-bhÃjanam ||23|| kalpayet parayà bhaktyà tathà ÓrÅ-nanda-sÆnave | a«ÂÃdaÓÃrïa-mantreïa upacÃrÃn p­thak p­thak ||24|| kÅrtiæ ca v­«bhÃnuæ ca yaÓodÃæ nandam eva ca | anyÃÓ ca mÃt­kà gopÅs tayo÷ p­«Âhe prapÆjayet ||25|| saÇketaæ pÆjayed bhaktyà v­«abhÃnupuraæ tathà | varasÃnuæ prapÆjyÃtha nandÅ-Óailaæ prapÆjayet ||26|| nanda-grÃmaæ ca sampÆjya aÓoka-vana-vallarÅm | pÅyÆ«a-vÃpikÃæ pÆjya pÆjet mÃna-sarovaram ||27|| tato bhÃnusara i«Âvà pÆjayet pu«pa-vÃÂikÃm | rÃdhÃyÃ÷ parita÷ paÓcÃt pÆjayed a«Âa tÃ÷ sakhÅ÷ ||28|| rÃdhà k­«ïà ca lalità viÓÃkhà ca¤calà tathà | citrà mitrà ca mudità ity etÃ÷ pÆjayet kramÃt ||29|| tad-bÃhye pÆjayed gopÅæ viÓÃlÃæ subhagÃæ tathà | raÇgavidyÃæ raÇgadevÅæ gÃndharvÅæ gÃyikÃæ tathà ||30|| sundarÅæ subhagÃæ ÓobhÃæ paurïamÃsÅæ ca candrikÃm | vÅrÃæ v­ndÃæ ca viditÃæ vanditÃæ nanditÃæ tathà ||31|| tad-bÃhye pÆjayed yatnÃd gopikÃ÷ sarva-saukhyadÃ÷ | candrà candraprabhà kÃmyà mÃdhurÅ madhurà priyà ||32|| preyasÅ pre«ità pre«yà modinÅ ÓyÃmalÃmalà | ÓyÃmà kÃmà ramà rÃmà ramaïÅ ratna-ma¤jarÅ ||33|| Ó­ÇgÃra-ma¤jarÅ ÓÅlà ratnaÓÃlà rasà ru«Ã÷ | raÇgiïÅ mÃninÅ manyà dhÅrà dhanyà dharà dh­ti÷ ||34|| bhÃmà suvarïa-vallÅ ca ity etÃ÷ kramaÓo yajet | tad-bÃhye campakalatÃ-mÃlatÅ-malli-kÃruïÃ÷ ||35|| aÓoka-lalità lolà mÅnÃk«Å madanÃmati÷ | sumati÷ supratÅkà ca sukhadà kalikà kalà ||36|| kÃdambinÅ kiÓorÅ ca yugmikà yugalà yugà | vallabhà vallikà velà vellinÅ ratna-vallarÅ ||37|| kamalà komalà kulyà kalyÃïÅ valayÃvalà | dharmà sudharmà sÃnandà sunandÃ-sumukhÃ-mukhÃ÷ ||38|| suÓrÅ÷ surÆpà kumudà kaumudÅ-susmitÃmitÃ÷ | kokilà kokilÃlÃpà bhÃvanÅ suprabhà prabhà ||39|| madaneÓÅ mÃlilkà ca kanakà kanakÃvatÅ | nÅlà lalÃmà lalanà mÃdhavÅ madhu-vibhramà ||40|| vÃsantikà ca sunasà premà premavatÅ parà | Ó­ÇgÃriïÅ Ó­ÇganÅ ca sukacà maï¬anÃvalÅ ||41|| catu÷«a«Âhi ramÃ÷ pÆjyà viÓe«Ãrghya-sudhÃ-yutai÷ | gandhai÷ pu«pais tathà dhÆpair dÅpair naivedyakai÷ p­thak ||42|| tad-bÃhye pÆjayed bhÆri ÓrÅmad-v­ndÃvanaæ mahat | govardhanaæ ratna-Óailaæ hema-Óailaæ sudhÃcalam ||43|| indrÃdÅn pÆjayet paÓcÃd uttarottarata÷ sudhÅ÷ | evaæ pÆjÃ-vidhiæ k­tvà kuryÃd ÃrÃtrikaæ mahat ||44|| ÃtmÃrpaïaæ tata÷ k­tvà saæhÃra-mudrayà muhu÷ | rÃdhikÃæ nanda-sÆnuæ ca nije h­di visarjayet ||45|| nije«Âa-mantra-japa-pÆjayà ardha-rÃtri-paryantaæ vidhÃnam | iti ÓrÅ-ÆrdhvÃmnÃye mahÃ-tantre ÓrÅmad-gopeÓvarÅ-vidhÃnaæ samÃptam | atha sammohana-tantre pa¤ca-bÃïeÓvarÅ-vidhÃnam | v­«abhÃnu-sutà saiva pa¤ca-bÃïeÓvarÅ svayam | saæk«obhaïaæ drÃvaïaæ ca tathaivÃkar«aïaæ priye ||1|| vaÓÅkaraïam evÃpi unmÃdanam anuttamam | ete pa¤ca mahÃ-bÃïà nanda-sÆnor mana÷ sp­Óa÷ ||2|| rÃdhikÃyÃ÷ kaÂÃk«epe manmathasya vyavasthite÷ | atrÅÓa-vahni-pÃÓaiÓ ca saæk«obhaïam udÃh­tam ||3|| tad eva vÃma-netrìhyaæ drÃvaïaæ nÃma kÅrtanam | Ãkar«aïaæ kÃma-bÅjaæ vaÓÅkaraïam ucyate ||4|| pa-varga-t­tÅyaæ p­thvÅ vÃma-karïe subhÆ«itÃ÷ | bh­gu÷ sargÅ maheÓÃni unmÃdanam udÃh­tam ||5|| oæ namo rÃdhikÃyai ca gopeÓvaryai Óuci-priyà | a«ÂÃdaÓÃk«aro mantra÷ sarva-siddhi-pradÃyaka÷ ||6|| durvÃsà ­«ir etasya chando'nu«Âup prakÅrtitam | praïavo bÅjam etasya svÃhà Óaktir udÃh­tà | dhyÃna-pÆjÃdikaæ cÃsya pÆrvavat parikÅrtitam ||7|| atisita-vasanÃæ viÓÃla-netrÃæ vividha-vilÃsa-parÃæ priyeïa sÃkam | suvipula-maïi-pÅÂhagÃæ kiÓorÅæ h­di v­«abhÃnu-sutÃæ smareta nityam ||8|| khaï¬a-trayeïa mantrasya dvir-Ãv­ttyà «a¬-aÇgakam | imÃæ vidyÃæ samÃsÃdya vyÃsÃdyà ­«i-puÇgavÃ÷ ||9|| brahmÃdyà devatÃÓ cÃpi indrÃdyÃÓ ca dig-ÅÓvarÃ÷ | nÃrÃyaïas tathaivÃhaæ lak«mÅ÷ Óe«as tathà smara÷ ||10|| anye ca sakalà devÃ÷ sakalaiÓvaryam Ãpnuvan | tantre«u gopità pÆrvaæ mayà tubhyaæ prakÃÓità ||11|| na deyà yasya kasyÃpi putrebhyo'bhipragopayet | deyà viprÃya bhaktÃya sÃdhave Óuddha-cetase ||12|| alolupÃya puïyÃya bhakti-ÓraddhÃparÃya ca | anyathà siddhi-hÃni÷ syÃt tasmÃd yatnena gopayet ||13|| pÃï¬ityaæ sukavitvaæ ca raïe vÃde jayaæ tathà | vaÓÅkÃraæ vibhÆtiæ ca svargaæ caivÃpavargakam | anÃyÃsena deveÓi prÃpnuvanti na saæÓaya÷ ||15|| tathà hi- saæk«obha-drÃvaïÃkar«a-vaÓyonmÃdana-rÆpiïa÷ | Ãmbraæ jambu ca bakulaæ campakÃÓoka-pÃdapÃ÷ ||16|| pu«pavati vasante ca-iti bÅjaæ pratikrÃmya ra-yutaæ tathà mÆla-mantra-lak«a- japena siddhi÷ syÃt | iti sammohana-tantre pa¤ca-bÃïeÓvarÅ-ÓrÅ-rÃdhikÃ-mantra-kathanam | [ÆrdhvÃmnÃya-tantre pa¤cÃk«arÅ-sÃdhanam] athÃhaæ sampravak«yÃmi rÃdhÃæ pa¤cÃk«arÃtmikÃm | yasyà vij¤Ãna-mÃtreïa ÓrÅ-k­«ïaæ vaÓayen nara÷ ||1|| ramÃ-bÅjaæ samuccÃrya rÃdhike param uccaret rasÃntà rÃdhikà vidyà bhaktÃnÃæ cintitÃrthadà ||2|| sanako'sya ­«i÷ prokto jagatÅ cchanda Åritam | ÓrÅ-rÃdhà devatà proktà viniyogo'khilÃptaye ||3|| dvir Ãv­ttyà tu mantrasya «a¬-aÇga-nyÃsam Ãcaret | dhyÃyet padmakarÃæ gaurÅæ k«Åra-sÃgara-tÅragÃm ||4|| k­«ïa-kaïÂhÃrpita-karÃæ smayamÃna-mukhÃmbujÃm | mÆrdhni locanayor Ãsye h­daye ca pravinyaset ||5|| ekaika-kramato varïÃn pa¤cÃk«aram anÆdbhavÃn | mÆlÃdhÃre ramÃæ nyaset svÃdhi«ÂhÃne ca rÃm iti ||6|| maïipÆre t­tÅyaæ ca nyaset tÆryam anÃhate | viÓuddhe ca ramÃæ nyasyed Ãj¤ÃyÃæ sarva-mantrakam ||7|| tri-koïaæ bindu-saæyuktamm a«Âa-koïaæ tato likhet | tato bhÆpuram Ãlikhya pÅÂha-pÆjÃæ samÃcaret ||8|| bindau prapÆjayet sÃk«Ãd v­«abhÃnu-sutÃæ parÃm | trikoïe pÆjayec chyÃmÃæ viÓÃkhÃæ lalitÃm api ||9|| karpÆra-ma¤jarÅæ rÆpa-ma¤jarÅæ rasa-ma¤jarÅm | lavaÇga-ma¤jarÅæ prema-ma¤jarÅæ raÇga-ma¤jarÅm ||10|| Ãnanda-ma¤jarÅæ caiva tathaiva rati-ma¤jarÅm | a«Âa-koïe samÃpÆjya bhÆpure ca dig-ÅÓvarÃn ||11|| siddhëÂaka-samÃyuktÃæs tata÷ pu«päjaliæ k«ipet | evaæ k­tvÃrcanaæ mantrÅ japed ayuta-mÃtrakam ||12|| yathokta-vihite mantre pa¤ca-varïa-prapÆrite | dÅpa-rajaæ tu saæsthÃpya saurabheya-gh­tÃnvitam ||13|| daÓabhi÷ sÆtrakair varti saæyojyÃkhaï¬a-rÆpiïÅm | sauvarïaæ rÃjataæ vÃpi tÃmraæ kÃæsya-mayaæ tathà ||14|| abhÃve mÃrtikaæ vÃpi divyaæ dÅpaæ prakalpayet | sÃdhÃraæ sthÃpayed yantraæ kÆrcikÃæ cÃpi tan-mayÅm ||15|| kanyÃ-kartita-sÆtreïa vratikÃæ parikalpayet | yÃvat pa¤ca-dinaæ kuryÃd evaæ vidhim anuttamam ||16|| sarvÃn mano-gatÃn kÃmÃn avÃpnoti na saæÓaya÷ | saægrÃme vi«aye caiva vivÃde'rtha-sÃdhane ||17|| amÆæ prayogam Ãcarya sadya÷ siddhim avÃpnuyÃt | anye«v api ca kÃrye«u kuryÃd evaæ vidhiæ nara÷ ||18|| laæ raæ maæ k«aæ vaæ yaæ saæ haæ hrÅæ ÓrÅæ eka-varïam | laæ indrÃya devÃdhipataye sÃyudhÃya sa-vÃhanÃya sa-ÓaktikÃya sa-parivÃrÃya ÓrÅ-rÃdhikÃ-pÃr«adÃya nama÷ | indra-pÃdukÃæ pÆjayÃmi namas tarpayÃmi nama÷ | ity ÆrdhvÃmnÃye pa¤cÃk«arÅ-sÃdhanaæ samÃptam | tatra prÃïÃyÃma÷- ÃdÃv ­«Ãdi-nyÃsa÷ syÃt kara-Óuddhis tata÷ param | aÇguli-vyÃpaka-nyÃso h­d-Ãdi-nyÃsa eva ca || tÃla-trayaæ ca dig-bandha÷ prÃïÃyÃmas tata÷ param | dhyÃna-pÆjà japaÓ caiva sarva-tantre«v ayaæ vidhi÷ || prÃïÃyÃma÷-dak«iïa-nÃsÃ-puÂaæ nirudhya vÃmanÃsÃ-puÂena caturvÃraæ pÆrake, «o¬aÓa-vÃraæ kumbhake, dvayaæ nÃsÃ-puÂaæ nirudhyëÂa-vÃraæ dak«a-nÃsayà vÃyuæ recayet | atha saÇkalpa-vidhi÷ - ÓrÅ-vi«ïur vi«ïur namo'dya amuka-mÃsi amuka- tithau amuka-gotro'muka-dÃsa÷ ÓrÅ-rÃdhikÃ-devatà amuka-mantra-siddhi- kÃmo'muka-puraÓcaraïa-japam ahaæ kari«ye | asya ÓrÅ-rÃdhikÃ- pa¤cÃk«arÅ-mantrasya sanaka-­«i÷ jagatÅ-cchanda÷ ÓrÅ-rÃdhà devatà akhilÃptaye viniyoga÷ | ÓrÅæ aÇgu«ÂÃbhyÃæ nama÷ | rÃæ tarjanÅbhyÃæ nama÷ | dhÅæ madhyamÃbhyÃæ nama÷ | keæ anÃmikÃbhyÃæ nama÷ | ÓrÅæ kani«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | ÓrÅ-rÃdhike ÓrÅ-kara-tala-kara-p­«ÂhÃbhyÃæ nama÷ | ÓrÅæ h­dayÃya nama÷ | rÃæ Óirase svÃhà | dhiæ ÓikhÃyai va«a | keæ kavacÃya hÆæ | ÓrÅæ netra-trayÃya vau«a | ÓrÅæ rÃdhike ÓrÅæ atrÃya pha | iti «a¬-aÇga-nyÃsa÷ | ÓrÅæ mÆrdhni | rÃæ dak«a-netre | dhiæ vÃma-netre | keæ mukhe | ÓrÅæ h­daye | iti varïa-nyÃsa÷ | ÓrÅæ caturdala-mÆlÃdhÃre | vaæ Óaæ «aæ saæ | rÃæ «a¬-dale svÃdhi«ÂhÃne kaæ bhaæ maæ yaæ raæ laæ | dhiæ daÓa-dale maïi-pÆre | ¬aæ ¬haæ ïaæ taæ thaæ daæ dhaæ naæ paæ phaæ | keæ dvÃdaÓa-dale anÃhate | kaæ khaæ gaæ ghaæ Çaæ caæ chaæ jaæ jhaæ ¤aæ Âaæ Âhaæ | ÓrÅæ «o¬aÓa-dale viÓuddhe | aæ Ãæ iæ Åæ uæ Ææ ­æ Ìæ æ æ eæ aiæ oæ auæ aæ a÷ | ÓrÅ-rÃdhike ÓrÅ-rÃdhike ÓrÅ- dvidale | lak«aæ | Ãj¤ÃyÃm iti «aÂ-cakrÃtmaka-tan-nyÃsa÷ | dhyÃnam- dhyÃyet padma-karÃæ gaurÅæ k«Åra-sÃgara-nÅragÃm | k­«ïa-kaïÂhÃrpita-karÃæ smayamÃna-mukhÃmbujÃm || iti dhyÃnam | iti pÆrvaæ k­tvà guru-mantra-devatÃnÃm aikyaæ vibhÃvya mantra-japaæ kuryÃt | k­taitat-tan-mantra-japasya amuka-saÇkhyÃtmakasya daÓÃæÓa-homaæ tad-daÓÃæÓaæ tarpaïaæ tad-daÓÃæÓaæ mÃrjanam | tad-daÓÃæÓam abhi«ekam | tad-daÓÃæÓaæ brÃhmaïa-bhojana-dÃnam ahaæ kari«ye | gandhÃk«ata- kuÓodakam ÃdÃya sarva-nyÃsa-jÃlaæ vidhÃya ÓrÅ-rÃdhikÃ-devyà vÃma-haste - -- guhyÃtiguhya-goptrÅ taæ g­hÃïÃsmat k­taæ japam | siddhir bhavatu me devi prasÅda ÓrÅ-rameÓvarÅ || iti mantreïa japÃdi-dÃna-phalaæ samarpayet | atha dÅpa-dÃna-prayogam Ãha- Óiva uvÃca- Ó­ïu devi pravak«yÃmi dÅpa-dÃna-vidhiæ Óubham | yasmin k­te bhavet siddhi÷ pa¤cÃk«ara-manor dhruvam ||1|| nayayonyÃtmakaæ cakraæ madhye bindu-vibhÆ«itam | tad-agre vilikhet padmam a«Âa-patraæ manoharam ||2|| dharaïÅ-valayopetaæ vidik«v asra-vibhÆ«itam | lalitÃyai nama÷ procya maï¬aleÓÅæ prapÆjayet ||3|| (4-7) ÃvÃhanaæ sthÃpanaæ ca sannidhÃpanam eva ca | sannirodhanam evÃpi cakra-devyÃ÷ prakalpayet ||8|| tat-tan-mudrÃbhir Ãcarya pu«päjaliæ vinik«ipet | atha dÅpaæ samÃnÅya sauvarïaæ rÃjataæ tathà ||9|| tÃmraæ kÃæsyam ayaæ cÃpi m­n-mayaæ Óubha-lak«aïam | pa¤ca-tola-mitaæ vaÓye Ãkar«e daÓa-tolakam ||10|| mohane pa¤ca-daÓabhir mÃraïe viæÓa-tolakam | pa¤ca-viæÓati-tolais tu sarva-kÃrye ÓubhÃvaham ||11|| dharmÃrtha-kÃma-mok«e«u saægrÃme jaya-vÃdayo÷ | kÃrya-gauravam Ãlak«ya triæÓat-tolÃdi-mÃnakam ||12|| astra-mantreïa saæk«Ãlya dhÆpayen mÆla-mantrata÷ | pÆjayed gandha-pu«pÃdyair mÆlenaivÃbhimantrayet ||13|| surabhÅ-gh­ta-dhÃrÃbhi÷ pÆrayen mÆla-mantrata÷ | ugra-kÃrye maheÓÃni tailenÃpi prapÆrayet ||14|| sugandhibhi÷ prasÆnÃdyair yathÃvad upakalpayet | «o¬aÓÃÇgula-mÃnena ku¤cikÃæ tatra dhÃrayet ||15|| yad-dravyeïa k­to dÅpa÷ sÃpi tad-dravya-nirmità | dÅpÃntaraæ vidhÃyÃtha «aÂ-koïa-maï¬alopari ||16|| h­dayÃdikam astrÃntaæ pÆjayet tatra maï¬ale | pradÅpe pÆjayet tasmin svayaæ jyoti÷ sanÃtanam ||17|| sanÃtanÃya svayaæ jyoti«e nama ity a¤jaliæ k«ipet | bhÆtale jvÃlayed dÅpaæ pÆjayed upacÃrakai÷ | gandhÃdibhi÷ «o¬aÓabhis tato dÅpaæ pradÅpayet ||18|| vÃma-dak«a-kramÃd dÅpa-vartikÃæ yugalÃtmikÃm | akhaï¬Ãm eva tÃæ kuryÃd yÃvat pa¤ca-dinÃvadhi ||19|| vana-kÃrpÃsa-tÆlotthÃæ viÓadÃæ d­¬ha-vigrahÃm | kanyÃ-kartita-sÆtreïa Ãkhaï¬enha balÅyasà ||20|| vÃmÃæ pa¤cadaÓai÷ sÆtrair dak«iïÃæ «o¬aÓair api | sarva-kÃryaæ prasiddhy-arthaæ kartavyaiva tu vartikà ||21|| vaÓye'«ÂÃdaÓabhi÷ sÆtrair dak«iïà vartikà bhavet | vÃmà caikonaviæÓais tair Ãkar«e viæÓa-tÃrakai÷ ||22|| dak«iïaikÃdhikair vÃmà mohane caikaviæÓakai÷ | dak«iïaikÃdhikà vÃmà mÃraïe ca dvÃviæÓakai÷ ||23|| dak«iïaikÃdhikair vÃmà itthaæ sarvatra kalpayet | atyÃhite gurau kÃrye vartikÃæ pa¤caviæÓakai÷ ||24|| triæÓaiÓ catvÃriæÓa-saÇkhyai÷ pa¤cÃÓadbhi÷ ÓatÃvadhi | k­ta-mÃtre dÅpa-rÃje sarvaæ kÃryaæ prajÃyate ||25|| yad yad h­di sthitaæ vÃpi nÃlabhyaæ bhuvana-traye | rÃdhÃ-k­«ïa-vaÓÅkÃraæ tat-k«aïÃt kurute jana÷ ||26|| ante ca mahatÅæ pÆjÃæ k­tvà dÅpaæ visarjayet | putrÃrthÅ putram Ãpnoti dhanÃrthÅ labhate dhanam ||27|| ity Ãdi | atha yugala-dÅpa-dÃna-prayogam Ãha- ÓrÅ-sanat-kumÃra uvÃca- dÅpa-dÃna-vidhiæ brahman brÆhi vistarato mama | yasyÃnu«ÂhÃna-mÃtreïa rÃdhÃ-k­«ïau prasÅdata÷ ||1|| brahmovÃca- Ó­ïu vatsa pravak«yÃmi dÅpa-dÃnaæ viÓe«ata÷ | rÃdhÃ-k­«ïa-prasÃdaika-sÃdhanaæ nÃtra saæÓaya÷ ||2|| kÃrttike mÃrgaÓÅr«e và pau«e và mÃgha-mÃsake | vaiÓÃkhe và prakartavyaæ nitya-snÃna-pura÷ saram ||3|| viÓuddhaæ sthÃnam ÃÓritya siddha-k«etraæ manoharam | nanda-grÃmaæ ca saÇketaæ vara-sÃnuæ giriæ tathà ||4|| govardhanaæ ca vimalaæ yamunÃ-tÅram adbhutam | e«Ãm anyatamaæ sthÃnaæ samÃÓritya vidhir bhavet ||5|| pÆrvÃhne k­ta-nityÃdi÷ saÇkalpya vidhivan nara÷ | maï¬alaæ vipulaæ kuryÃd dÅpa-dÃnocitaæ mune ||6|| binduæ caturasra-yutaæ tato'«ÂÃraæ prakalpya ca | «o¬aÓÃstraæ vidhÃyÃtha sara-dvÃtriæÓakaæ kuru ||7|| catu«a«Âhi-mitÃsraæ ca maï¬alaæ vipulaæ kuru | bhÆ-bimbaæ ca pravinyasya pa¤ca-varïair vidhÃnata÷ ||8|| tan-madhye sthÃpayed dÅpaæ «o¬aÓÃrïena vatsaka | sauvarïaæ rÃjataæ caiva yugÃtmÃnaæ vidhÃpayet ||9|| mÃrtikaæ ced vidhÃtavyaæ varasÃnu-purotthayà | nandagrÃmotthayà caiva mudà dÅpaæ prakalpayet ||10|| dvidhÃtu-sambhavaæ dÅpaæ dhÃtu-janyaæ prakalpayet | tatrÃjya-dhÃrÃæ surabhÅ-dvayotthÃæ paripÃtayet ||11|| k­«ïÃyÃÓ caiva ÓuklÃyà dhenor Ãjyaæ nidhÃpayet | abhimantryaiva mÆlena krama-vyutkrama-saæsthayà ||12|| k­tvà mÃt­kayà cÃjyaæ vartikÃæ tatra vinyaset | grÃmotthaæ ca tulaæ varïau kÃryÃrambhe prakalpayet ||13|| sthÃpayitvà gh­te samyak kar«aïÅæ tatra tan-mayÅm | evaæ dÅpaæ vinirvartya yantra-rÃjaæ prapÆjayet ||14|| a«ÂÃdaÓÃrïa-mantreïa nanda-sÆnuæ prapÆjayet | «o¬aÓÃrïena vidhivad rÃdhikÃæ paripÆjayet ||15|| sarvÃvaraïa-pÆjÃnte pu«päjaliæ pravinyaset | atahvà mÆrti-rÆpeïa rÃdhÃ-k­«ïau prapÆjayet ||16|| tata÷ prakÃÓayed dÅpaæ dÅpÃntara-vidhÃnata÷ | yugalaæ dÅpa-madhyasthaæ pÆjayet sva-sva-mantrata÷ ||17|| caturasre'rcayen nityaæ lalitÃæ ca viÓÃkhikÃm | rÃdhÃæ caivÃnurÃdhÃæ ca vidhivad gandha-pu«pakai÷ ||18|| gopÃlÅ pÃlikà caiva dhyÃna-ni«Âhà tathaiva ca | somÃbhà tÃrakà caiva Óaivyà padmà ca bhadrikà ||19|| a«ÂÃsre pÆjayed a«Âau vidhivad gandha-pu«pakai÷ | yonimudrÃæ tato vadhvà praïamet sÃdaraæ mune ||20|| «o¬aÓÃsre'rcayec chyÃmÃæ mÃdhavÅæ kamalÃæ tathà | kalÃæ candrakalÃæ candrÃæ tathà capalatÃæ puna÷ ||21|| pramodÃæ padminÅæ pÆrïÃæ paramÃæ subhagÃæ ÓubhÃm | capalÃæ vipulÃæ vÃmÃæ kramato gandha-pu«pakai÷ ||22|| dvÃtriæÓÃsre'rcayed veïÅæ vaÓinÅæ suprabhÃæ prabhÃm | mÃlinÅæ ÓÃlinÅæ ÓÃlÃæ viÓÃlÃæ kanaka-prabhÃm ||23|| maï¬inÅæ maï¬alÃ-mukhyÃæ jye«ÂhÃæ Óre«ÂhÃæ ca bhÃminÅm | tvaritÃæ prÃrijÃteÓÅæ sukalÃæ surasÃæ rasÃm ||24|| veÓinÅæ keÓinÅæ keÓÃæ sukeÓÃæ ma¤jagho«iïÅm | ÓubhÃvatÅæ kÃntimatÅæ kÃntÃæ bhÃnumatÅæ mudÃm ||25|| vasudhÃæ vasudhÃmÃæ ca kramato gandha-pu«pakai÷ | catu÷«a«Âhi-mitÃsre ca paddhÅ-pu«ÂÃæ ca po«iïÅm ||26|| ka¤ja-prabhÃæ ka¤ja-hastÃæ var«iïÅæ har«iïÅæ harÃm | hÃriïÅæ kÃriïÅæ dhÃrÃæ dhÃriïÅæ citra-lepinÅm ||27|| lalÃmÃæ lulitÃæ lobhadÃæ ca sulocanÃm | rocinÅæ suruciæ ÓobhÃæ ÓubhrÃæ ÓobhÃvatÅæ sabhÃm ||28|| rohitÃæ lohitÃæ lÅlÃæ ÓÅlÃæ caiva saÓÅlikÃm | patriïÅæ pallavÃbhÃsÃæ viÓuddhÃæ viÓadÃæ balÃm ||29|| sudatÅæ sumukhÅæ vyomÃæ somÃæ sÃmÃæ tvarÃturÃm | ratnÃvalÅæ ratnanibhÃæ ratnadhÃmÃæ dayÃvatÅm ||30|| prabhÃvatÅæ premagÃæ ca k«emÃæ k«emÃvatÅæ k«amÃm | ma¤jarÅæ kha¤jarÅÂÃæ ca lak«aïÃæ ca sulak«aïÃm ||31|| kÃmÃæ kÃmavatÅæ vÅïÃæ hÅnÃæ vÅïÃkarÃæ talÃm | triyugÃæ ÓoïacaraïÃæ cÃriïÅæ cÃrudantinÅm ||32|| vicitrabhëiïÅæ caiva kramata÷ paripÆjayet | gandhai÷ pu«pais tathà dÆpair dÅpair naivedyakais tathà ||33|| bhÆ-bimbe pÆjayed gopa-bÃlakÃn kramato'«Âa ca | subalaæ ca subÃhuæ ÓrÅdÃmaæ ÓrÅ-madhumaÇgalam | mÃdhavaæ citralekhaæ ca ÓÃradaæ ca vibhÃvasum ||34|| tata÷ prapÆjayec citrÃæ prathmÃvaraïeÓvarÅm | dvitÅyÃvaraïe v­ndÃæ vÅrÃæ ca paripÆjayet ||35|| t­tÅyÃvaraïÓÅæ ca paurïamÃsÅæ prapÆjayet | caturthÃvaraïe pÃlÅæ ÓrÅmad-gÃndharvikÃ-sakhÅm ||36|| pa¤camÃvaraïeÓÅæ ca ÓyÃmalÃæ paripÆjayet | «a«ÂhÃvaraïa-rÃj¤Åæ ca padmÃ-devÅæ prapÆjayet ||37|| saptamÃvaraïeÓÅæ ca ÓrÅmaj-jyotsnÃvatÅæ ÓubhÃm | dÅpasya dak«a-bhÃge tu nandaæ caiva yaÓodikÃæ ||38|| vÃme sampÆjayet kÅrtiæ v­«abhÃnuæ ca gopakam | maï¬alaæ paripÆjyÃtha pu«päjaliæ parik«ipet ||39|| dÅpaæ pa¤ca-dinaæ vÃpi kuryÃd daÓa-dinaæ tathà | pak«aæ và rak«ayed dÅpaæ mÃsaæ vÃpi munÅÓvara ||40|| tato visarjayed dÅpaæ k­ta-nitya-kriyo budha÷ | sampÆjya dÅpa-rÃjaæ tu pu«päjalim upak«ipet ||41|| yamunÃdau Óubhe nÅre dÅparÃjaæ pravÃhayet | evaæ k­tvà vidhiæ sadya÷ sarvÃn kÃmÃn avÃpnuyÃt ||42|| sÃk«Ãt karoti yugalaæ dÅparÃja-prabhÃvata÷ | pÆjanÃd eva dÅpasya nÃsÃdhyaæ vidyate kvacit ||43|| iti sanat-kumÃra-saæhitÃyÃæ yugala-dÅpa-dÃna-vidhi÷ | pa¤cama-paÂala÷ | pa¤ca-bÃïai÷ puÂÅk­tya yo japed rÃdhikÃ-manum | tasya sarvÃrtha-siddhi÷ syÃt k­«ïaæ paÓyati tat-k«aïÃt || hrÅæ hrÅæ klÅæ brÆæ sa÷ k­«ïa-priye hrÃæ hrÅæ klÅæ svÃhà | iti «o¬aÓÃk«aro mantra÷ | catu÷«a«Âhi-yantra-dÅpa-dÃna-prayogam Ãha | atha stava÷ | [ÓrÅ rÃdhÃ-k­pÃ-kaÂÃk«a-stava-rÃja÷] munÅndra-v­nda-vandite tri-loka-Óoka-hÃriïÅ prasanna-vaktra-païkaje niku¤ja-bhÆ-vilÃsini vrajendra-bhÃnu-nandini vrajendra-sÆnu-saÇgate kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||1|| aÓoka-v­k«a-vallarÅ-vitÃna-maï¬apa-sthite pravÃla-vÃla-pallava prabhà ruïÃÇghri-komale varÃbhaya-sphurat-kare prabhÆta-sampadÃlaye kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||2|| anaÇga-raïga maÇgala-prasaÇga-bhaÇgura-bhruvÃæ savibhramaæ-sasambhramaæ d­ganta-bÃïa-pÃtanai nirantaraæ vaÓÅ-k­ta-pratÅti-nanda-nandane kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||3|| ta¬it-suvarïa-campaka-pradÅpta-gaura-vigrahe mukha-prabhÃ-parÃsta-koÂi-ÓÃradendu-maï¬ale vicitra-citra-sa¤carac-cakora-ÓÃva-locane kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||4|| madonmadÃti-yauvane pramoda-mÃna-maï¬ite priyÃnurÃga-ra¤jite kalÃ-vilÃsa-paï¬ite ananya-dhanya-ku¤ja-rÃjya-kÃma keli-kovide kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||5|| aÓe«a-hÃva-bhÃva-dhÅra-hÅra-hÃra-bhÆ«ite prabhÆta-ÓÃta-kumbha-kumbha-kumbhi kumbha-sustani praÓasta-manda-hÃsya-cÆrïa-pÆrïa-saukhya-sÃgare kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||6|| m­ïÃla-vÃla-vallarÅ taraÇga-raÇga-dor-late latÃgra-lÃsya-lola-nÅla-locanÃvalokane lalal-lulan-milan-manoj¤a mugdha-mohanÃÓrite kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||7|| suvarïa-mÃlikäcita-tri-rekha-kambu-kaïÂhage tri-sÆtra-maÇgalÅ-guïa-tri-ratna-dÅpti-dÅdhiti salola-nÅla-kuntala prasÆna-guccha-gumphite kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||8|| nitamba-bimba-lambamÃna-pu«pa-mekhalÃ-guïe praÓasta-ratna-kiÇkiïÅ-kalÃpa-madhya ma¤jule karÅndra-Óuï¬a-daï¬ikÃ-varoha-saubhagoruke kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||9|| aneka-mantra-nÃda-ma¤ju-nÆpurÃ-rava-skhalat samÃja-rÃja-haæsa-vaæÓa-nikvaïÃti-gaurave vilola-hema-vallarÅ-vi¬ambi-cÃru-caÇkrame kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||10|| ananta-koÂi-vi«ïu-loka-namra-padmajÃrcite himÃdrijÃ-pulomajÃ-viri¤cajÃ-vara-prade apÃra-siddhi-­ddhi-digdha-sat-padÃÇgulÅ-nakhe kadà kari«yasÅha mÃæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam ||11|| makheÓvari! kriyeÓvari svadheÓvari sureÓvari triveda-bhÃratÅÓvari pramÃïa-ÓÃsaneÓvari rameÓvari! k«ameÓvari pramoda kÃnaneÓvari vrajeÓvari vrajÃdhipe ÓrÅ rÃdhike namo'stu te ||12|| itÅ mam adbhutaæ-stavaæ niÓamya bhÃnu-nandinÅ karotu santataæ janaæ k­pÃ-kaÂÃk«a-bhÃjanam bhavet tadaiva-sa¤cita-tri-rÆpa-karma-nÃÓanaæ bhavet tadÃ-vrajendra-sÆnu-maï¬ala-praveÓanam ||13|| rÃkÃyÃæ ca sitëÂamyÃæ daÓamyÃæ ca viÓuddha-dhÅ÷ | ekÃdaÓyÃæ trayodaÓyÃæ ya÷ paÂhet sa svayaæ Óiva÷ ||14|| yaæ yaæ kÃmayate kÃmaæ taæ tam Ãpnoti sÃdhaka÷ | rÃdhÃ-k­pÃ-kaÂÃk«eïa bhuktvÃnte mok«am ÃpnuyÃt ||15|| Æru-daghne nÃbhi-daghne h­d-daghne kaïÂa-daghnake | rÃdhÃ-kuï¬a-jale sthità ya÷ paÂhet sÃdhaka÷ Óatam ||16|| tasya sarvÃrtha-siddhi÷ syÃd vÃk-sÃmarthyaæ tathà labhet | aiÓvaryaæ ca labhet sÃk«Ãd d­Óà paÓyati rÃdhikÃm ||17|| tena sa tat-k«aïÃd eva tu«Âà datte mahÃvaram | yena paÓyati netrÃbhyÃæ tat-priyaæ ÓyÃmasundaram ||18|| nitya-lÅlÃ-praveÓaæ ca dadÃti ÓrÅ-vrajÃdhipa÷ | ata÷ parataraæ prÃrthyaæ vai«ïavasya na vidyate ||19|| iti ÓrÅmad-ÆrdhvÃmnÃye ÓrÅ-rÃdhikÃyÃ÷ k­pÃ-kaÂÃk«a-stotraæ sampÆrïam | atha saæmohana-tantroktaæ trailokya-vikrama-kavacaæ likhyate- ÓrÅ-pÃrvaty uvÃca- yad gopitaæ tvayà pÆrvaæ tantrÃdau yÃmalÃdi«u | trailokya-vikramaæ nÃma rÃdhÃ-kavacam adbhutam ||1|| tan mahyaæ brÆhi deveÓa yady ahaæ tava vallabhà | sarva-siddhi-pradaæ sÃk«Ãt sÃdhakÃbhÅ«Âa-dÃyakam ||2|| ÓrÅ-mahÃdeva uvÃca- Ó­ïu priye pravak«yÃmi kavacaæ deva-durlabham | yac ca kasmaicid ÃkhyÃtuæ gopitaæ bhuvana-traye ||3|| yasya prasÃdato devi sarva-siddhÅÓvaro'smy aham | vÃgÅÓaÓ ca hayagrÅvo devar«iÓ caiva nÃrada÷ ||4|| yasya prasÃdato vi«ïus trailokya-sthiti-kÃraka÷ | brahmà yasya prasÃdena trailokyaæ racayet k«aïÃt ||5|| ahaæ saæhÃra-sÃmarthyaæ prÃptavÃn nÃtra saæÓaya÷ | trailokya-vikramaæ nÃma kavacaæ mantra-vigraham ||6|| tac ch­ïu tvaæ maheÓÃni bhakti-ÓraddhÃ-samanvità | trailokya-vikramasyÃsya kavacasya ­«ir hari÷ ||7|| chando'nu«Âup devatà ca rÃdhikà v­«abhÃnujà | ÓrÅ-k­«ïa-prÅti-siddhy-arthaæ viniyoga÷ prakÅrtita÷ ||8|| rÃdhikà pÃtu me ÓÅr«aæ v­«abhÃnu-sutà ÓikhÃm | bhÃlaæ pÃtu sadà gopÅ netre govinda-vallabhà ||9|| nÃsÃæ rak«atu gho«eÓÅ vrajeÓÅ pÃtu karïayo÷ | gaï¬au pÃtu rati-krŬà o«Âhau rak«atu gopikà ||10|| dantÃn rak«atu gÃndharvÅ jihvÃæ rak«atu bhÃminÅ | grÅvÃæ kÅrtisutà pÃtu mukha-v­ttaæ haripriyà ||11|| bÃhÆ me pÃtu gopeÓÅ pÃdau me gopa-sundarÅ | dak«a-pÃrÓvaæ sadà pÃtu ku¤jeÓÅ rÃdhikeÓvarÅ ||12|| vÃma-pÃrÓvaæ sadà pÃtu rÃsakelivinodinÅ | saÇketasthà pÃtu p­«Âhaæ nÃbhiæ vana-vihÃriïÅ ||13|| udaraæ nava-tÃruïyà vak«o me vraja-sundarÅ | aæsa-dvayaæ sadà pÃtu parakÅya-rasa-pradà ||14|| kakudaæ pÃtu gopÃlÅ sarvÃÇgaæ gokuleÓvarÅ | candrÃnanà pÃtu guhyaæ rÃdhà sarvÃÇga-sundarÅ ||15|| mÆlÃdhÃraæ sadà pÃtu ÓrÅæ klÅæ saubhÃgya-vardhinÅ | aiæ klÅæ ÓrÅ-rÃdhike svÃhà svÃdhi«ÂhÃnaæ sadÃvatu ||16|| klÃæ klÅæ namo rÃdhikÃyai maïipÆraæ sadÃvatu | lak«mÅ mÃyà smaro rÃdhà pÃtu cittam anÃhatam ||17|| klÃæ klÅæ kÃmakalà rÃdhà viÓuddhaæ sarvadÃvatu | Ãj¤Ãæ rak«atu rÃdhà me haæsa÷ klÅæ vahni-vallabhà ||18|| oæ namo rÃdhikÃyai svÃhà sahasrÃraæ sadÃvatu | a«ÂÃdaÓÃk«arÅ rÃdhà sarva-deÓe tu pÃtu mÃm ||19|| navÃrïà pÃtu mÃm Ærdhvaæ daÓÃrïÃvatu saæsadi | ekÃdaÓÃk«arÅ pÃtu dyÆte vÃda-vivÃdayo÷ ||20|| sarva-kÃle sarvadeÓe dvÃdaÓÃrïà sadÃvatu | pa¤cÃk«arÅ rÃdhikeÓÅ vÃsare pÃtu sarvadà ||21|| a«ÂÃk«arÅ ca rÃdhà mÃæ rÃtrau rak«atu sarvadà | pÆrïà pa¤cadaÓÅ rÃdhà pÃtu mÃæ vraja-maï¬ale ||22|| ity evaæ rÃdhikÃyÃs te kavadaæ kÅrtitaæ mayà | gopanÅyaæ prayatnena sva-yonir iva pÃrvati ||23|| na deyaæ yasya kasyÃpi mahÃ-siddhi-pradÃyakam | abhaktÃyÃpi putrÃya dattvà m­tyuæ labhen nara÷ ||24|| nÃta÷ parataraæ divyaæ kavacaæ bhuvi vidyate | paÂhitvà kavacaæ paÓcÃd yugalaæ pÆjayen nara÷ ||25|| pu«päjaliæ tato dattvà rÃdhÃ-sÃyujyam ÃpnuyÃt | a«Âottara-Óataæ cÃsya puraÓcaryà prakÅrtità ||26|| a«Âottara-Óataæ japtvà sÃk«Ãd devo bhavet svayam | k­«ïa-premÃïam apy ÃÓu durlabhaæ labhate dhruvam ||27|| iti ÓrÅ-saæmohana-tantre ÓrÅ-rÃdhÃyÃs trailokya-vikramaæ nÃma kavacaæ sampÆrïam | ÓrÅ-rÃdhÃ-govindau jayata÷ tathà hi- govinda-sahitÃæ bhÆri-hÃva-bhÃva-parÃyaïÃm | yoga-pÅÂheÓvarÅæ rÃdhÃæ praïamÃmi nirantaram || atha caraïa-dhyÃnam-(GLA 11.51) ÓaÇkhÃrdhendu-yavÃbja-ku¤jara-rathai÷ sÅrÃÇkuÓe«u-dhvajaiÓ cÃpa-svastika-matsya-tomara-mukhai÷ sal-lak«aïair aÇkitam | lÃk«Ã-varmita-mÃhavopakaraïair ebhir vijityÃkhilaæ ÓrÅ-rÃdhÃ-caraïa-dvayaæ sukaÂakaæ sÃmrÃjya-lak«myà babhau || atha kara-cihnam -(GLA 11.66) bh­ÇgÃrÃmbhoja-mÃlÃ-vyajana-ÓaÓikalÃ-kuï¬ala-cchatra-yÆpai÷ ÓaÇkha-ÓrÅ-v­k«a-vedyÃsana-kusuma-latÃ-cÃmara-svastikÃdyai÷ | saubhÃgyÃÇkair amÅbhir yuta-kara-yugalà rÃdhikà rÃjate'sau manye tat-tan-mi«Ãt sva-priya-paricaraïasyopacÃrÃn bibharti || atha mada-hÃsyam-(GLA 11.88) harer guïÃlÅ-vara-kalpa-vallyo rÃdhÃ-h­dÃrÃmam anu praphullÃ÷ | lasanti yà yÃ÷ kusumÃni tÃsÃæ smita-cchalÃt kintu bahi÷ skhalanti || atha Ó­ÇgÃra÷-(UN 4.9) snÃtà nÃsÃgra-jÃgran-maïi-rasita-paÂà sÆtriïÅ baddha-veïÅ sottaæsà carcitÃÇgÅ kusumita-cikura sragviïÅ padma-hastà | tÃmbÆlÃsyoru-bindu-stavakita-cibukà kajjalÃk«Å sucitrà rÃdhÃlaktojjvalÃÇghri÷ sphuriti tilakinÅ «o¬aÓÃ-kalpinÅyam || atha Ãbharaïam-(UN 4.10) divyaÓ cƬÃ-maïÅndra÷ puraÂa-viracitÃ÷ kuï¬ala-dvandva-käci- ni«kÃÓ cakrÅ-ÓalÃkÃ-yuga-valaya-ghaÂÃ÷ kaïÂha-bhÆ«ormikÃÓ ca | hÃrÃs tÃrÃnukÃra bhuja-kaÂaka-tulÃkoÂayo ratna-k ptÃs tuÇgà pÃdÃÇgurÅya-cchavir iti ravibhir bhÆ«aïair bhÃti rÃdhà || anyac ca- (ViM 1.10) so'yam vasanta-samaya÷ yasmin purïaæ tam iÓvaram upo¬ha-navÃnurÃgam | gu¬ha-grahà rucirayà saha rÃdhayÃsau raÇgÃya saÇgamayità niÓi paurïamÃsi || kiæ ca-(UN 15.4) pÆrva-rÃgas tathà mÃna÷ prema-vaicittyam ity api | pravÃsaÓ ceti kathito vipralambhaÓ catur-vidha÷ || (15.191)- jÃtÃn saæk«ipta-saÇkÅrïa-sampanna-rddhimato vidu÷ || tatra saÇk«ipta÷ (15.192)- yuvÃnau yatra saæk«iptÃn sÃdhvasa-vrŬitÃdibhi÷ | upacÃrÃn ni«evete sa saæk«ipta itÅrita÷ || atha saÇkÅrïa÷ (15.195)- yatra saÇkÅryamÃïÃ÷ syur vyalÅka-smaraïÃdibhi÷ | upacÃrÃ÷ sa saÇkÅrïa÷ ki¤cit taptek«u-peÓala÷ || atha sampanna÷ (15.198)- pravÃsÃt saÇgate kÃnte bhoga÷ sampanna Årita÷ | dvidhà syÃd Ãgati÷ prÃdurbhÃvaÓ ceti sa saÇgama÷ || atha sam­ddhimÃn (15.206)- durlabhÃlokayor yÆno÷ pÃratantryÃd viyuktayo÷ | upabhogÃtireko ya÷ kÅrtyate sa sam­ddhimÃn || yathÃ- vande ÓrÅ-rÃdhikÃdÅnÃæ bhÃva-këÂhÃm ahaæ parÃm | vinà viyogaæ saæyogaæ yà tÆryam udagÃd yata÷ || tatra ÓrÅ-bhÃgavate (10.31.15)- aÂati yad bhavÃn ahni kÃnanaæ truÂir yugÃyate tvÃm apaÓyatÃm | kuÂila-kuntalaæ ÓrÅ-mukhaæ ca te ja¬a udÅk«itÃæ pak«ma-k­t d­ÓÃm || iti ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda-deva-sevÃdhipati-ÓrÅ-haridÃsa-gosvÃmÅ- caraïÃnujÅvi-ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-dÃsodÅrità bhakti-sÃdhana-dÅpikÃyÃæ «a«Âha-kak«Ã | ||6|| ****************************************************************** (7) saptama-kak«Ã atha- ÓrÅ-rÃdhÃ-prÃïa-bandhoÓ caraïa-kamalayo÷ keÓa-Óe«Ãdy-agamyà yà sÃdhyà prema-sevà vraja-carita-parair gìha-laulyaika-labhyà | yad-vächayà ÓrÅr lalanÃcarat tapo vihÃya kÃmÃn suciraæ dh­ta-vratà ity Ãde÷ ÓrÅ-k­«ïa-lÅlÃyÃæ ÓrÅ-rÃdhÃyà anugatve ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda- caraïa-sevanaæ sarvotk­«Âam | tat tu madhura-rasaæ vinà na sambhavati | tato madhura-rasasya Óre«Âhatvam | yathà bhakti-rasÃm­ta-sindhau (2.5.38)- yathottaram asau svÃda-viÓe«ollÃsamayy api | ratir vÃsanayà svÃdvÅ bhÃsate kÃpi kasyacit || ÓrÅmad-ujjvala-nÅlamaïau (1.2) ca- mukhya-rase«u purà ya÷ saæk«epeïodito rahasyatvÃt | p­thag eva bhakti-rasa-ràsa vistareïocyate madhura÷ || iti hetor gaura-lÅlÃyÃm api tathaiva ÓrÅ-rÃdhÃ-gadÃdharasyaivÃnugatye ÓrÅ- gaura-govindasya bhajanaæ sarvotk­«Âam | nanu ÓrÅ-gadÃdharasya rÃdhÃtve ÓrÅ-gaurasya govindatve kiæ pramÃïam iti cet tatrÃha-yathà svayaæ bhagavata÷ ÓrÅ-k­«ïasya para-brahmatvaæ, gƬhaæ paraæ brahma manu«ya-liÇgam ity Ãde÷, tato'pi gƬhataraæ ÓacÅnandanasya, tato gƬhatamaæ preyasÅnÃm | parama-Óaktitvaæ pÃr«adÃnÃæ, tathà ÓrÅ- ÓacÅnandanasya ÓrÅ-k­«ïatve Ãr«a-pramÃïÃni bahÆni santi | yathÃ-k­«ïa- varïaæ tvi«Ãk­«ïaæ sÃÇgopÃÇgÃstra-pÃr«adam, ÓrÅ-bhÃgavate saptama- skandhe (7.9.78)- itthaæ n­-tiryag-­«i-deva-jha«ÃvatÃrair lokÃn vibhÃvayasi haæsi jagat pratÅpÃn | dharmaæ mahÃ-puru«a pÃsi yugÃnuv­ttaæ channa÷ kalau yad abhavas tri-yugo'tha sa tvam || kalau prathama-sandhÃyÃæ lak«mÅkÃnto bhavi«yati | tathÃ, suvarïa-varïa- hemÃÇgo varÃÇgaÓ candanÃÇgadÅ | tathÃ, sannyÃsa-k­c chama÷ ÓÃnto ni«ÂhÃ-ÓÃnti-parÃyaïa÷ iti tu saÇk«epato likhitam | viÓe«atas tu smaraïa- maÇgala-daÓa-ÓlokÅ-bhëye viv­tam asti ity ÃdÅni | preyasÅnÃæ parama-Óaktitvam atÅva-gƬhatvÃt muninà tatra tatra noktaæ Ãptai÷ khalu svÃntaraÇgÃn prati tad-dvÃrÃtidhanyÃn prati k­payà prakaÂitam eva | tad yathà prÃk­ta-saæsk­te«u ca | tatra ÓrÅ-karïapÆra-gosvÃmino ÓrÅ- gaura-gaïoddeÓe (147)- ÓrÅ rÃdhà prema-rÆpà yà purà v­ndÃvaneÓvarÅ | sà ÓrÅ-gadÃdharo gaura-vallabha÷ paï¬itÃkhyaka÷ || tasyaiva tasyaiva ÓrÅ-caitanya-candrodaya-nÃÂake (3.44)- iyam eva lalitaiva rÃdhikÃlÅ na khalu gadÃdhara e«a bhÆsurendra÷ | harir ayam athavà svayaiva Óaktyà tritayam abhÆt sva-sakhÅ ca rÃdhikà ca || tatraiva gaïoddeÓe (152)- dhruvÃnanda-brahmacÃrÅ lalitety apare jagu÷ | sva-prakÃÓa-vibhedena samÅcÅnaæ mataæ tu tat || athavà bhagavÃn gaura÷ svecchayÃgÃtri-rÆpatÃm | ata÷ ÓrÅ-rÃdhikÃ-rÆpa÷ ÓrÅ-gadÃdhara-paï¬ita÷ || ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te (1.1.41)- gadÃdhara paï¬itÃdi prabhura nija Óakti | tÃÇ sabÃra caraïe mora sahasra praïati || punas tatraiva (1.12.90)- paï¬ita gosäira gaïa bhÃgavata dhanya | prÃïa-vallabha yÃÇra ÓrÅ-ka-caitanya || ity Ãdi | yad uktaæ (1.10.15)- teÇho lak«mÅ-rÆpà tÃÇra sama keho näi || tat tu mÆla-lak«my-abhiprÃyeïa, yathà b­had-gautamÅye- devÅ k­«ïa-mayÅ proktà rÃdhikà para-devatà | sarva-lak«mÅ-mayÅ sarva-kÃnti÷ saæmohinÅ parà || iti | ÓrÅ-brahma-saæhitÃyÃm ca- Óriya÷ kÃntÃ÷ kÃnta÷ parama-puru«a÷ kalpa-taravo drumà bhÆmiÓ cintÃmaïi-gaïa-mayÅ toyam am­tam | kathà gÃnaæ nÃÂyam iti | lak«mÅ-sahasra-Óata-sambhrama-sevyamÃnaæ iti | tatraiva- ÓrÅ-vÃsudeva-rati-keli-kathÃ-sametam etaæ karoti iti | sandarbhe ca (k­«ïa-sandarbhe 189)-ÓrÅ-v­ndÃvane ÓrÅ-rÃdhikÃyÃm eva svayaæ-lak«mÅtvam iti | ÓrÅ-jagannÃtha-vallabha-nÃÂake ÓrÅ-rÃmÃnanda-rÃya-caraïai÷ (1.20)-yato gopÃÇganÃ-ÓatÃdhara-madhu-pÃna-nirbhara-keli-klamÃlasÃpaghana÷ kvacit prau¬ha-vadhÆs tatnopadhÃnÅya-maï¬ita-h­daya-paryaÇka-ÓÃyÅ pÅtÃmbaro nÃrÃyaïa÷ smÃrita÷ | ity Ãdi | evaæ ÓrÅ-vidagdha-mÃdhave (4.52)-sundari ! nÃham kevalaæ tavÃdhÅna÷ | kintu mama daÓÃvatÃrÃÓ ca | ity Ãdi | evaæ ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te ca (18.10)- guïa-maïi-khanir udyat-prema-sampat-sudhÃbdhis tribhuvana-vara-sÃdhvÅ-v­nda-vandyehita-ÓrÅ÷ | bhuvana-mahita-v­ndÃraïya-rÃjÃdhi-rÃj¤Å vilasati kila sà ÓrÅ-rÃdhikeha svayaæ ÓrÅ÷ || saundarya-lak«mÅr ihakÃdhya lak«mÅ÷ saÇgÅta-lak«mÅÓ ca harer mude'sti || sva-niyama-daÓake (10) ÓrÅ-dÃsa-gosvÃmibhiÓ ca- sphural-lak«mÅ-vraja-vijayi-lak«mÅ-bhara-lasad- vapu÷-ÓrÅ-gÃndharvÃ-smara-nikara-dÅvyad-giri-bh­to÷ | vidhÃsye ku¤jÃdau vividha-varivasyÃ÷ sarabhasaæ raha÷ ÓrÅ-rÆpÃkhya-priyatama-janasyaiva carama÷ || ÓrÅ-svarÆpa-gosvÃmi-ka¬acÃyÃm- avani-sura-vara÷ ÓrÅ-paï¬itÃkhyo yatÅndra÷ sa khalu bhavati rÃdhà ÓrÅla-gaurÃvatÃre | narahari-sarakÃrasyÃpi dÃmodarasya prabhu-nija-dayitÃnÃæ tac ca sÃraæ mataæ me || ity Ãdi | ÓrÅ-sÃrvabhauma-bhaÂÂÃcÃryai÷ Óata-nÃma-stotre (14)- gadÃdhara-prÃïanÃtha Ãrtihà Óaraïa-prada÷ | ity Ãdi | ÓrÅ-sarakÃra-Âhakkureïa bhajanÃm­te-iha mataæ me, yathà kali-yuga- pÃvanÃvatÃra-karuïÃmaya-ÓrÅ-ÓrÅ-caitanya-candra÷ vrajarÃjakumÃras tatahiva ni÷sÅma-Óuddha-praïaya-sÃra-ghanÅbhÆta-mahÃbhÃva-svarÆpa- rasamaya-parama-dayita÷ ÓrÅ-gadÃdhara eva rÃdhà | vai«ïavÃbhidhÃne (4) ca- gadÃdhara-prÃïanÃthaæ lak«mÅ-vi«ïu-priyÃ-patim iti | ÓrÅ-madhu-paï¬ita-gosvÃminokta-paramÃnanda-gosvÃmi-pÃdÃnÃm a«Âake ca- gopÅnÃtha-padÃbje bhramati mano yasya bhramara-rÆpatayà | taæ karuïÃm­ta-jaladhiæ paramÃnandaæ prabhuæ vande || ÓrÅ-paramÃnanda-gosvÃmi-pÃdair yathÃ- kalinda-naga-nandinÅ-taÂa-niku¤ja-pu¤je«u yas tatÃna v­«abhÃnujÃk­tir analpa-lÅlÃ-rasam | nipÅya vraja-maÇgalo'yam iha gaura-rÆpo'bhavat sa me diÓatu bhÃvukaæ prabhu-gadÃdhara÷ ÓrÅ-guru÷ || ÓrÅ-caitanya-carita-kÃvye (6.12-14)- ÓrÅmÃn gadÃdhara-mahÃmatir atyudÃra- ÓrÅla÷ svabhÃva-madhuro bahu-ÓÃnta-mÆrti÷ | ucce samÅpa-Óayita÷ prabhuïà rajanyÃæ nirmÃlyam etad urasi prasÃryam ebhya÷ || itthaæ sa yad yad adadÃt pramadena yasmai yasmai janÃya tad idaæ sa gadÃdharo'pi | prÃtar dadau satatam ullasitÃya tasmai tasmai mahÃprabhu-vimukta-mahÃ-prasÃdam || saÇgrathya mÃlaya-nicayaæ paricarya yatnÃt sad-gandha-sÃra-ghanasÃra-varÃdi-paÇkam | aÇge«u tasya parito jayati sma nityaæ sotkaïÂham atra sa gadÃdhara-paï¬itÃgrata÷ || tatra hi (5.55)- ÓrÅvÃsas tad anu gadÃdharaæ babhëe bhaÂÂÃdyaæ sakalam amutra nÅyatÃæ tat | ity ukta÷ sa ca sakalaæ ninÃya tatra premÃrdro niravadhi vism­tÃtma-ce«Âa÷ || tatra hi (5.128-9)- sa tu gadÃdhara-paï¬ita-sattama÷ satatam asya samÅpa-susaÇgata÷ | anudinaæ bhajate nija-jÅvata-priya- tamaæ tam atisp­hayà yutam || niÓi tadÅya-samÅpa-gata÷ sthira÷ Óayanam utsuka eva karoti sa÷ | viharaïÃm­tam asya nirantaraæ sad-upabhuktam anena nirantaram || tatra hi (11.22-24)- niv­tte'smin tais tai÷ kalita-lalanÃ-bhÆmika-rucir gadÃdh­k-saæj¤o'sau dh­ta-valaya-ÓaÇkhojjvala-kara÷ | pravi«Âo gÃyadbhir laghu laghu m­daÇge mukharite tathà tÃlair mÃnair naÂana-kalayà tatra vibhavau || tadà n­tyaty asmin dh­ta-madhura-veÓojjvala-rucau m­daÇgÃlÅ-bhaÇgÅÓata-madhura-saÇgÅta-kalayà | janair bhÆyo bhÆya÷ sukha-jaladhi-magnair vinimi«ai÷ samantÃd Ãsede ja¬ima-ja¬imÃÇgai÷ kim am­tam || v­«abhÃnu-sutà rÃdhà ÓyÃmasundara-vallabhà kalau gadÃdhara÷ khyÃto mÃdhavÃnanda-nandana÷ | mÃdhavasya g­he jÃto mÃdhavasya kuhÆ-tithau ÓrÅ-rÃdhÃdbhuta-rÆpeïa paï¬ita÷ ÓrÅ-gadÃdhara÷ || atha ÓrÅ-vÃsudeva-gho«a-Âhakkura÷- akhila brahma-para veda upara, nà jÃne pëaï¬Å mati-bhorà || nitya nityÃnanda caitanya govinda paï¬ita gadÃdhara rÃdhe | caitanya yugala-rÆpa kevala rasera kÆpa avatÃra sadÃ-Óiva sÃdhe || antare nava-ghana bÃhire gaura-tanu yugala-rÆpa parakÃÓe | kahe vÃsudeva gho«a yugala-bhajana-rase janame janame rahu ÃÓe || gaurÃÇga vihara-i parama Ãnande nityÃnanda kari saÇge gaÇgÃ-pulina-raÇge hari hari bole nija-v­nde | kÃÇcà käcana-maïi gorÃ-rÆpa tÃhe jini ¬agamagi-prema-taraÇga | o nava kusuma-dÃma gale dole anupÃma helana narahari aÇga || bhÃve bharala tanu pulaka kadamba janu garaha-i yaichana siæhe | priya gadÃdhara dhariyà se bÃma kara nija-guïa-gÃna govinde || aruïa-nayana-koïe Å«at hÃsiyà khene royata kibà abhilëa | soÇari se saba khelà ÓrÅ-v­ndÃvana-rasa-lÅlà ki bolaba vÃsudeva gho«e || atha vÃsaka-sajjÃ-rasa÷ (356)- aruïa-nayane dhÃrà bahe | aruïita mÃla mÃthe gora rahe || ki bhÃva pa¬iyÃche mane | bhÆmi ga¬i pa¬e k«aïe k«aïe || kamala pallava bichÃiyà | rahe gorà dheyÃna kariyà || vÃsaka-sajjÃra bhÃva kari | virale basiyà ekeÓvarÅ || vÃsudeva gho«a tà dekhiyà | bole kichu caraïe dhariyà || atha dÃna-lÅlà (gaurapada)- Ãjura gorÃ-cÃÇdera ki bhÃva pa¬ila | nadÅyÃra bÃÂe gorà dÃna sirajila || ki rasera dÃna cÃhe gorà dvija-maïi | beta diyà Ãguliyà rÃkhaye taruïÅ || dÃna deha bali ghane ghane ¬Ãke | nagara-nÃgarÅ yata pa¬ila vipÃke || k­«ïa-avatÃra Ãmi sÃdhiyÃchi dÃna | se bhÃva pa¬ila mane vÃsudeva gÃna || atha jala-krŬà (2649)- jala-krŬà gorÃcÃÇdera manete pa¬ila | saÇge laiyà pari«ada jalete nÃmbila || gorÃ-aÇge keho keho jala pheli mÃre | gaurÃÇga pheliyà jala mÃre gadÃdhare || jala-krŬà kare gorà hara«ita mane | hulÃhuli tulÃtuli kari jane jane || gaurÃÇga cÃÇdera lÅlà kahana nà yÃya | vÃsudeva gho«a ai gorÃ-guïa gÃya || atha pÃÓÃ-khelà (2671)- pÃÓÃ-khelà gorÃcÃÇdera mane ta pa¬ila | pÃÓà laiyà gorà khelà sirajila || priya gadÃdhara saÇge gorà khele pÃÓà sÃri | khelite lÃgila pÃÓà hÃri jini kari || duyÃcÃri bali dÃna phele gadÃdhara | pa¤ca tina baliyà ¬Ãke gaurÃÇga-sundara || dui jane magana bhela nava pÃÓà rase | jaya jaya diyà gÃya vÃsudeva gho«e || atha candanam (gaurapada)- aguru candana lepiyà gorà gÃya | priya pÃri«ada gaïa gorà guïa gÃya || Ãni salila keha dhari nija kare | manera mÃnase ¬hÃle gorÃra upare || cÃÇda jiniyà mukha adhika kari sÃje | mÃlatÅ-phulera mÃlà gorÃ-aÇge sÃje || aruïa vasana sÃje nÃnà Ãbharaïe | vÃsudeva gorÃ-rÆpa kare nirÅk«aïe || atha phula-lÅlà (1525)- phula-vana gorà cÃÇda dekhiyà nayane | phulera samara gorÃra pa¬i gela mane || *** priya gadÃdhara saÇge Ãra nityÃnanda | phulera samare gorÃra ha-ila Ãnanda || gadÃdhara saÇge pahuæ karaye vilÃsa | vÃsudeva kahe rasa karala prakÃÓa || atha holikÃ-khelà - sahacara mili phÃgu mÃre gorà gÃya | candana picakà bhari keho keho dhÃya || nÃnà yantra sumeli kariyà ÓrÅnivÃsa | gadÃdhara Ãdi saÇge karaye vilÃsa || hari buli bhuja tuli nÃce haridÃsa | vÃsudeva gho«e rasa karila prakÃÓa || Ãre more dvija-maïi rÃdhà rÃdhà bali gaurà loÂÃya dharaïÅ || rÃdhà nÃma jape gorà parama-yatane | sulalita dhÃrà bahe aruïa nayane | k«aïe k«aïe gorà cÃÇda bhÆme ga¬i yÃya | rÃdhikÃra vadana heri k«eïe muruchÃya || pulaka pÆrala tanu gadagada bola | kahe vÃsu gorà mora ba¬a utarola || gaurÃÇga viraha jvara hiyà chaÂa phaÂa kare jÅvane nà bÃÇdhaye thehà | nà heriyà cÃÇda mukha vidarite cÃhe buka kemana karite cÃhe nehà || prÃïera hari hari kaha more jÅvana upÃya | e dukhe dukhita ye e dukha jÃnaye se Ãra Ãmi nivediba kÃya || gaurÃÇga mukhera hÃsi sudhà khase rÃÓi rÃÓi tÃhà Ãmi nà pÃi dekhite | yata chila bandhu gaïa sabhe bhela nikaruïa Ãmi jÅye ki sukha khÃite || gadÃdhara Ãdi kari nà dekhiyà prÃïe mari ma-ila ma-ilu madhumatÅ nà dekhiyà | ye more karita dayà se gela niÂhura ha¤Ã vÃsu kene nà gela mariyà || yathà svayaæ bhagavÃn ÓrÅ-vrajendra-nandana÷ svasya kÃya-vyÆha-prakÃÓa- vilÃsa-parÃvastha-prÃbhava-vaibhava-rÆpai÷ ÓrÅ-baladeva-ÓrÅ-mathurÃ- dvÃrakÃ-goloka-paravyoma-nÃtha-n­siæha-raghunÃthÃdibhi÷ svÃvatÃrÃvalÅbhis tat tat pÃr«adaiÓ ca ÓrÅman-nityÃnandÃdvaita-ÓrÅvÃsaæ k­tvà kalau ÓrÅ-k­«ïa-caitanya-mahÃprabhu÷ san k­payà prakaÂo'bhÆt | tathà tena rasika-maï¬ala-Óekhareïa svasya mahÃ-Óakti-hlÃdinÅ-sÃra-rÆpà sarva-lak«mÅ svarÆpÃ-ÓrÅ-v­«abhÃnu-nandinÅ ÓrÅmatÅ rÃdhaiva ÓrÅ-gopÅ- gaïa-mahi«Å-gaïa-lak«mÅ-gaïai÷ svaysa kÃya-vyÆha-prakÃÓa-rÆpai÷ sahità ÓrÅ-gadÃdhara-paï¬ita-rÆpeïÃvatÃritÃbhÆt | prabhutvÃt tasyaiva | ÓaktiÓ ca aghaÂana-ghaÂanÃ-paÂÅyasÅ yogamÃyà vaibhavena yadà yad icchÃæ karoti tat kim api durghaÂaæ na bhavati avatÅrya saÇkÅrtanÃnandÃveÓena tat tat pÆrva-bhÃvaæ sva-sva-vilÃsa-Óakti-pÃr«adaæ prati darÓitavÃn | etat tu ÓrÅ- karïapÆra-ÓrÅ-v­ndÃvana-dÃsa-ÓrÅ-vÃsudeva-ÓrÅ-narahari-ÂhakkurÃdi-ÓrÅ- rÆpa-sanÃtana-ÓrÅ-k­«ïadÃsa-ÓrÅ-kavirÃja-ÓrÅ-locanadÃsa-prabh­tibhi÷ sva- sva-granthe likhitvà sthÃpitam asti | tasmÃt sarve«Ãæ ÓrÅ-k­«ïa-caitanya- pÃr«adÃnÃæ mate ÓrÅ-gadÃdhara-paï¬ita eva ÓrÅ-v­«abhÃnu-nandinÅ ÓrÅ- rÃdhà | kiæ bahu-vicÃritena | kiæ ca, adyÃpi ÓrÅ-v­ndÃvane upÃsanÃ-prÃpti-sthÃne ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda- ÓrÅ-rÃdhÃ-madana-gopÃla-sevÃdhikÃrÅ ÓrÅ-rÆpa-sanÃtanÃnugatye rÃdhÃ- gadÃdhara-caritram eva d­Óyate | ÓrÅ-caitanya-bhÃgavate ÓrÅ-Âhakkura- v­ndÃvana-varïane madhya-khaï¬e (18.101-119)- prathama prahare ei kautuka viÓe«a | dvitÅya prahare gadÃdhara paraveÓa || suprabhà tÃhÃna sakhÅ kari nija-saÇge | brahmÃnanda tÃÇhÃra ba¬Ãi bu¬Å raÇge || hÃte la¬i kÃÇkhe ¬Ãli neta paridhÃna | brahmÃnanda ye hena ba¬Ãi vidyamÃna || ¬Ãki bole haridÃsa ke saba tomarà | brahmÃnanda bole yÃi mathurà Ãmarà || ÓrÅnivÃsa bole tui kÃhÃra banità | brahmÃnanda bole kene jij¤Ã vÃratà || ÓrÅnivÃsa bole jÃnibÃre nà juyÃya | haya bali brahmÃnanda mastaka ¬hulÃya || gaÇgÃdÃsa bole Ãji kothÃya rahibà | brahmÃnanda bole sthÃnakhÃni tumi dibà || gaÇgÃdÃsa bole tumi jij¤Ãsile ba¬a | jij¤ÃsÃra kÃja nÃhi jhÃÂa tumi na¬a || advaita bolaye eta vicÃra ki kÃja | mÃt­-samà para-nÃrÅ kene deha lÃja || n­tya gÅte pÅta ba¬a ÃmÃra ÂhÃkura | ethÃya nÃcaha dhana pÃibe pracura || advaitera vÃkya Óuni parama hari«e | gadÃdhara n­tya kare prema parakÃÓe || rasÃveÓe gadÃdhara nÃce manohara | samaya-ucita gÅta gÃya anucara || gadÃdhara n­tya dekhi Ãche kona jana | vihvala haiyà nÃhi karaye krandana || prema-nadÅ bahe gadÃdharera nayane | p­thivÅ ha-iyà sikta dhanya hena mÃne || gadÃdhara hailà yena gaÇgà mÆrtimatÅ | satya satya gadÃdhara k­«ïera prak­ti || Ãpane caitanya baliyÃchena bÃra bÃra | gadÃdhara mora vaikuïÂhera parivÃra || ye gÃya ye dekhe sabhe bhÃsilena prema | caitanya prasÃde keho bÃhya nÃhi jÃne || hari hari boli kÃÇde saba vai«ïava maï¬ala | sarva-gaïa la-iyà govinda kolÃhala || caudike Óuniye k­«ïa-premera krandana | gopikÃra veÓe nÃca mÃdhava-nandana || tathà hi- eka dina tÃmbÆla la-iyà gadÃdhara | santo«a Ãilà prabhu prabhura gocara || gadÃdhare dekhi prabhu karena jij¤Ãsà | kothà k­«ïa Ãchena ÓyÃmala pÅta-vÃsà || se Ãrti dekhite sarva h­daya vidare | ke ki balibeka prabhu bÃdha nÃhi sphure || saæbhrame bolena gadÃdhara mahÃÓaya | niravadhi Ãchena k­«ïa tomÃra h­daya || h­daye Ãchena k­«ïa vacana Óuniyà | Ãpana h­daya prabhu cire naka diyà || Ãste vyaste gadÃdhara prabhu-hasta dhare | Ãrti dekhi gadÃdhara mane ta vicÃre || ei Ãsibena k­«ïa sthira hao khÃni | gadÃdhara bole Ãi dekhaye Ãpani || ba¬a tu«Âa hailà Ãi gadÃdhara prati | emata ÓiÓura buddhi nÃhi Ãra kati || mu¤i bhaye nÃhi pÃro sammukha ha-ite | ÓiÓu ha-i kemane prabodhilà bhÃla mate || Ãi bole bÃpa tumi sarvadà thÃkibà | chìiyà uhÃra saÇga kothÃha nà yÃbà || tathà hi madhya-khaï¬e - prabhu bole kon jana g­hera bhitara | brahmacÃrÅ bolena tomÃra gadÃdhara || heÇÂa mÃthà kari kÃÇdena gadÃdhara | dekhiyà santo«e prabhu bole viÓvambhara || prabhu bole gadÃdhara tomarà suk­ti | ÓiÓu haite k­«ïete ha-ilà d­¬ha-mati || ÃmÃra se hena janma gela v­thà rase | nà pÃila amÆlya nidhi dÅna-hÅna do«e || tathà hi madhya-khaï¬e - ei saba adbhuta sei navadvÅpe haye | tathÃpi o bhakta ba-i anya nà jÃnaye || madhya-khaï¬era parama adbhuta saba kathà | m­ta-dehe tattva-j¤Ãna kahilena kathà || hena matae navadvÅpe ÓrÅ-gaurasundara | biharaye saÇkÅrtana sukhe nirantara || prema-rase prabhura saæsÃra nÃhi sphure | anyera ki dÃya vi«ïu pÆjite nà pÃre || snÃna kari baise prabhu ÓrÅ-vi«ïu pÆjite | prema jale sakala ÓrÅ-aÇga vastra tite || bÃhira ha-iyà prabhu se vastra chìiyà | puna anya vastra pari vi«ïu pÆje giyà || puna premÃnanda jale tite se vasana | puna bÃhirÃi aÇga kari prak«Ãlana || ei mata vastra parivarta kare mÃtra | preme vi«ïu pÆjite nà pÃre tila mÃtra || Óe«e gadÃdhara prati balilena vÃkya | tumi vi«ïu pÆja mora nÃhika saubhÃgya || ei mata vaikuïÂha nÃyaka bhakti-rase | bihara-i navadvÅpa rÃtrite divase || tathà hi- nityÃnanda-svarÆpa sabhÃre kari kole | si¤cilà sabhÃra aÇga nayanera jale || tabe jagannÃtha dekhi har«e sarva-gaïe | Ãnande calilà gadÃdhara daraÓane || nityÃnanda- gadÃdhare ye prÅti antare | ihà kahibÃre Óakti ÅÓvare se dhare || gadÃdhara-bhavane mohana gopÅnÃtha | Ãchena ye hena nanda-kumÃra sÃk«Ãt | Ãpane caitanya tÃÇre kariyÃchena kole | atiba¬a pëaï¬Å se vigraha dekhi bhule || dekhi ÓrÅ-muralÅ mukha aÇgera bhaÇgimà | nityÃnanda Ãnanda-aÓrura nÃhi sÅmà || nityÃnanda vijaya jÃniyà gadÃdhara | bhÃgavata-pÃÂha chìi Ãilà satvara || duÇhe mÃtra dekhi doÇhÃra ÓrÅ-vadana | galà dhari lÃligena karite krandana || anyonya duÇhu prabhu karena namaskÃra | anyonya du÷he bole mahimà doÇhÃra || duÇhu bole Ãji haila locana nirmala | duÇhu bole janma Ãji ÃmÃra saphala || bÃhya j¤Ãna nÃhi duÇhu prabhura ÓarÅre | duÇhu prabhu bhÃse nija Ãnanda sÃgare || hena se haila prema-bhaktira prakÃÓa | dekhi caturdike pa¬i kÃÇde sarva-dÃsa || ki adbhuta prÅti nityÃnanda-gadÃdhare | ekera apriya Ãre sambhëà nà kare || gadÃdhara devera saÇkalpa ei rÆpa | nityÃnanda nindakera nà dekhena mukha || nityÃnanda svarÆpere prÅti yÃra nÃi | dekhà jo nà dena tÃre paï¬ita gosäi || tabe dui prabhu sthira ha-i eka-sthÃne | basilena caitanya-maÇgala-saÇkÅrtane || atha Óe«a-khaï¬e- hena mate sindhu-tÅre ÓrÅ-gaurasundara | sarva-rÃtri n­tya kare ati manohara || niravadhi gadÃdhara thÃkena saæhati | prabhu gadÃdharera biccheda nÃhi kati || ki bhojane ki Óayane kibà paryaÂane | gadÃdhara prabhure sevena anuk«aïe || gadÃdhara sammukhe pa¬ena bhÃgavata | Óuni haya prabhu prema-rase mahÃ-matta || gadÃdhara vÃkye mÃtra prabhu sukhÅ haya | bhrame gadÃdhara saÇge vai«ïava Ãlaya || tathà hi - ei mata prabhu priya gadÃdhara saÇge | tÃn mukhe bhÃgavata kathà Óune raÇge || gadÃdhara pa¬ena svamukhe bhÃgavata | prahlÃda-carita Ãra dhruvera carita || ÓatÃv­tti kariyà Óunena sÃvahita | para-kÃrya prabhura nÃhika kadÃcit || bhÃgavata-pÃÂha gadÃdharera vi«aya | dÃmodara-svarÆpera kÅrtana sadÃya || ekeÓvara ÓrÅ-dÃmodara-svarÆpa gÃya | vihvala ha¤Ã nÃce vaikuïÂhera rÃya || aÓru kampa hÃsya mÆrcchà pulaka huÇkÃra | yata kichu Ãche prema-bhaktira vikÃra || mÆrtimanta sabhe thÃke ÅÓvarera sthÃne | nÃceta caitanya-candra ihÃæ sabha-sane || dÃmodara svarÆpera ucca saÇkÅrtane | Óunile nà thÃke bÃhya nÃce sei k«aïe || tathà hi - ye nà mÃne bhÃgavata se yavana sama | tÃra ÓÃstà Ãche prabhu janme janme yama || tathà hi tatraiva - sei rÃtri tathÃha thÃki tabe Ãra dine | g­he Ãilena prabhu lak«mÅ devÅ sane || ÓrÅ-lak«mÅ sahite prabhu ca¬hiyà dolÃya | nadÅyÃra loka saba dekhibÃre dhÃya || gandha-mÃlà alaÇkÃra mukuÂe candana | kajjale ujjvala doÇhe lak«mÅ nÃrÃyaïa || tathà hi tatraiva - kÃÓÅnÃtha dekhi rÃja-paï¬ita Ãpane | basite Ãsana Ãni dilena sambhrame || parama-gaurave vidhi kari yathocita | ki kÃrye Ãile jij¤Ãsilena paï¬ita || kÃÓÅnÃtha bolena Ãchaye kichu kathà | citte laya yadi tabe karaha sarvathà || viÓvambhara paï¬itere tomÃra duhità | dÃna kara sambandha ucita sarvathà || tomÃra kanyÃra yogya sei divya pati | tÃhÃne ucita patnÅ ei mahÃsatÅ || yena k­«ïa rukmiïÅye anyonya ucita | sei mata vi«ïu-priyà nimÃi paï¬ita || Óuni vipra patnÅ Ãdi Ãpta-varga sahe | lÃgila karite yukti ke budhi ki kahe || sabhe bulilena Ãra ki kÃrya vicÃre | sarvathà e karma giyà karaha satvare || tathà tatraiva- bhojana kariyà sukha-rÃtri sumaÇgale | lak«mÅ-k­«ïa ekatra rahilà kutÆhale || sanÃtana paï¬itera go«ÂhÅra sahite | ye sukha pÃilà tÃhà ke pÃre barïite || nagna-jita janaka bhÅ«maka jÃmbÆvanta | pÆrve yena tÃÇrà ha-ilà bhÃgyavanta || sei bhÃgya go«ÂhÅra sahita sanÃtana | pÃilena pÆrva-vi«ïu-sevÃra kÃraïa || tathà hi tatraiva - n­tya-gÅta vÃdya pu«pa var«ite var«ite | parama Ãnande Ãilena sarva pathe || tabe Óubha k«aïe prabhu sakala maÇgale | putra vadhÆ g­he Ãnilena har«a ha-iyà || g­he Ãsi basilena lak«mÅ nÃrÃyaïa | jaya jaya mahÃ-dhvani ha-ila takhana || atha ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te ca- bhagavÃnera bhakta yata ÓrÅvÃsa pradhÃna tÃÇ'-sabhÃra pÃda-padme sahasra praïÃma advaita ÃcÃrya prabhura aæÓa-avatÃra tÃÇra pÃda-padme koÂi praïati ÃmÃra nityÃnanda-rÃya prabhura svarÆpa-prakÃÓa tÃÇra pÃda-padma vando yÃÇra mu¤i dÃsa gadÃdhara-paï¬itÃdi prabhura nija-Óakti tÃÇ'-sabÃra caraïe mora sahasra praïati ÓrÅ-k­«ïa-caitanya prabhu svayaæ-bhagavÃn tÃÇhÃra padÃravinde ananta praïÃma tathà hi tatraiva - pa¤ca-tattvÃtmakaæ k­«ïaæ bhakta-rÆpa-svarÆpakam bhaktÃvatÃraæ bhaktÃkhyaæ namÃmi bhakta-Óaktikam tathà hi tatraiva - antaraÇgà bahiraÇgà taÂasthà kahi yÃre | antaraÇgà svarÆpa-Óakti sabÃra upare || ÓrÅ-gadÃdhara-paï¬ita gosäi Óakti-avatÃra | antaraÇga-svarÆpa Óakti gaïana yÃÇhÃra || tathà hi Ãdikhaï¬e dvÃdaÓa-paricchede- ÓrÅ-gadÃdhara paï¬ita ÓÃkhÃte mahottama tÃÇra upaÓÃkhà kichu kari ye gaïana paï¬itera gaïa saba bhÃgavata dhanya prÃïa-vallabha sabÃra ÓrÅ-k­«ïa-caitanya ei tina skandhera kailuÇ ÓÃkhÃra gaïana yÃÇ-sabÃ-smaraïe bhava-bandha-vimocana yÃÇ-sabÃ-smaraïe pÃi caitanya-caraïa yÃÇ-sabÃ-smaraïe haya vächita pÆraïa ataeva tÃÇ-sabÃra vandiye caraïa caitanya-mÃlÅra kahi lÅlÃ-anukrama tathà hi madhya-khaï¬e - caï¬Å-dÃsa vidyÃpati rÃyera nÃÂaka gÅti karïÃm­ta ÓrÅ gÅta govinda mahÃprabhu rÃtri dine svarÆpa-rÃmÃnandera sane nÃce gÃya parama Ãnanda purÅ gosäira vÃtsalya mukhya rÃmÃnandera Óuddha sakhya govindÃdyera Óuddha dÃsya rase gadÃdhara jagadÃnanda svarÆpera mukhya rasÃnanda ei cÃri bhÃve prabhu vaÓa ata÷ ÓrÅ-bhagavat-k­«ïa-caitanya-devasyÃntaraÇga-Óakti-varga-mukhyatama÷ ÓrÅ-gadÃdhara-paï¬ita÷ | ata÷ ÓrÅ-nÅlÃcale sva-sevÃdhi-kÃritvena ÓrÅ- bhÃgavata-kathÃ-kathanÃdhikÃritvena ca tena sa ca nirÆpita÷ | evaæ gau¬a- deÓa-mukhya-pradeÓa-sva-prakaÂa-sthala-navadvÅpe tayà sarva-dhÃma- pravara-ÓrÅ-v­ndÃvane'pi | iti tu ÓrÅ-caitanya-bhÃgavate ÓrÅ-caitanya- caritÃm­tÃdau prasiddhaæ vartate | tatra ÓrÅ-caitanya-bhÃgavate ÓrÅ- navadvÅpa-lÅlÃyÃæ ÓrÅmahÃprabhor Ãj¤Ã - Óe«e gadÃdhara prati bulilena vÃkya | tumi vi«ïu pÆja mora nÃhika se bhÃgya || tathà cÃtra nÅlÃcale- bhÃgavata-pÃÂha gadÃdharera vi«aya | dÃmodara svarÆpera kÅrtana sadÃya || tatra ca ÓrÅ-v­ndÃvane ÓrÅ-ÓrÅ-sevÃdhikÃras tu pÆrvaæ likhito'sti | tathà hi «o¬aÓa-paricchede ÓrÅ-v­ndÃvana-gamane (CC 2.16.130-144)- gadÃdhara-paï¬ita yabe saÇgete calilà k«etra-sannyÃsa nà chìiha prabhu ni«edhilà paï¬ita kahe yÃhÃÇ tumi sei nÅlÃcala k«etra-sannyÃsa mora yÃuka rasÃtala prabhu kahe iÇhà kara gopÅnÃtha sevana paï¬ita kahe koÂi-sevà tvat-pÃda-darÓana prabhu kahe sevà chìibe ÃmÃya lÃge do«a iÇhà rahi sevà kara ÃmÃra santo«a­ paï¬ita kahe saba do«a ÃmÃra upara tomÃ-saÇge nà yÃiba yÃiba ekeÓvara Ãike dekhite yÃiba nà yÃiba tomà lÃgi pratijÃ-sevÃ-tyÃga-do«a tÃra Ãmi bhÃgÅ­ eta bali paï¬ita-gosÃi p­thak calilà kaÂaka Ãsi prabhu tÃÇre saÇge ÃnÃilà paï¬itera gaurÃÇga-prema bujhana nà yÃya pratijà ÓrÅ-k­«ïa-sevà chìila t­ïa-prÃya tÃÇhÃra caritre prabhu antare santo«a tÃÇhÃra hÃte dhari kahe kari praïaya-ro«a pratijà sevà chìibe e tomÃra uddeÓa se siddha ha-ila chìi Ãilà dÆra deÓa ÃmÃra saÇge rahite cÃha vÃcha nija-sukha tomÃra dui dharma yÃya ÃmÃra haya du÷kha mora sukha cÃha yadi nÅlÃcale cala ÃmÃra Óapatha yadi Ãra kichu bala eta bali mahÃprabhu naukÃte ca¬ilà mÆrcchita ha¤Ã paï¬ita tathÃi pa¬ilà paï¬ite laà yÃite sÃrvabhaume Ãjà dilà bhaÂÂÃcÃrya kahe uÂha aiche prabhura lÅlà tumi jÃna k­«ïa nija-pratijà chìilà bhakta k­pÃ-vaÓe bhÅ«mera pratijà rÃkhilà tathà hi sva-nigamam apahÃya mat-pratij¤Ãm­tam adhikartum (BhP 1.9.37) ity Ãdi | tathà hi saptama-paricchede (CC 3.7.148-173)- vallabha-bhaÂÂera haya vÃtsalya-upÃsana bÃla-gopÃla-mantre teÇho karena sevana paï¬itera sane tÃra mana phirigela kiÓora-gopÃla-upÃsanÃya mana dila paï¬itera Âhäi cÃhe mantrÃdi Óikhite paï¬ita kahe ei karma nahe Ãmà haite Ãmi paratantra ÃmÃra prabhu gauracandra tÃÇra Ãj¤Ã vinà Ãmi nà ha-i svatantra' tumi ye ÃmÃra Âhäi kara Ãgamana tÃhÃtei prabhu more dena olÃhana­ ei-mata bhaÂÂera katheka dina gela Óe«e yadi prabhu tÃre suprasanna haila nimantraïera dine paï¬ite bolÃilà svarÆpa jagadÃnanda govinde pÃÂhÃilà pathe paï¬itere svarÆpa kahena vacana parÅk«ite prabhu tomÃre kailà upek«aïa tumi kene ÃsitÃÇre nà dilà olÃhana bhÅta-prÃya ha¤Ã kÃÇhe karilà sahana paï¬ita kahena prabhu svatantra sarvaj¤a-Óiromaïi tÃÇra sane'haÂhakari bhÃla nÃhi mÃni yei kahe sei sahi nija-Óire dhari Ãpane karibena k­pà guïa-do«a vicÃri eta balipaï¬ita prabhura sthÃne Ãilà rodana kariyà prabhura caraïe pa¬ilà ūat hÃsiyà prabhu kailà ÃliÇgana sabÃre Óunäà kahena madhura vacana ­Ãmi cÃlÃiluÇ tomà tumi nà calilà krodhe kichu nà kahilà sakala sahilà ÃmÃra bhaÇgÅte tomÃra mana nà calilà sud­¬ha sarala-bhÃve ÃmÃre kinilí paï¬itera bhÃva-mudrà kahana nà yÃya gadÃdhara-prÃïa-nÃthanÃma haila yÃya paï¬ite prabhura prasÃda kahana nà yÃya gadÃira gaurÃÇgabaliyÃÇre loke gÃya caitanya-prabhura lÅlà ke bujhite pÃre eka-lÅlÃya vahe gaÇgÃra Óata Óata dhÃre paï¬itera saujanya brahmaïyatÃ-guïa d­¬ha prema-mudrà loke karilà khyÃpana abhimÃna-paÇka dhu¤Ã bhaÂÂere Óodhilà sei-dvÃrà Ãra saba loke ÓikhÃilà antare anugraha bÃhye upek«Ãra prÃya bÃhyÃrtha yei laya sei nÃÓa yÃya nigƬha caitanya-lÅlà bujhite kÃ'ra Óakti sei bujhe gauracandre yÃÇra d­¬ha bhakti dinÃntare paï¬ita kaila prabhura nimantraïa prabhu tÃhÃÇ bhik«Ã kaila la¤Ã nija-gaïa tÃhÃÇi vallabha-bhaÂÂa prabhura Ãj¤Ã laila paï¬ita-Âhäi pÆrva-prÃrthita saba siddhi haila ei takahiluÇ vallabha-bhaÂÂera milana yÃhÃra Óravaïe pÃya gaura-prema-dhana ÓrÅ-rÆpa-raghunÃtha-pade yÃra ÃÓa caitanya-caritÃm­ta kahe k­«ïadÃsa ÓrÅ-caitanya-maÇgale madhya-khaï¬e- rÃga-baro¬Å (dhulÃ-khelÃ-jÃta) Ãra aparÆpa kathà Óuna gorÃ-guïa-gÃthà loke vede agocara vÃïÅ aveÓera veÓe kara bhakti-yoga paracÃre karuïà vigraha guïa-maïi Óuna kathà mana diyà Ãna kathà pÃsariyà aparÆpa kahibÃra belà nija jana saÇge kari ÓrÅ-viÓvambhara hari ÓrÅ candraÓekhara bìi gelà kathà parasaÇge kathà gopikÃra guïa-gÃthà kahite se gadagada bhëa aruïa varuïa bhela du-nayane bhare jala sei rasÃveÓera vilÃsa kamalà yÃhÃra pada sevà kare avirata hena pahuÇ bhÃve gopikÃre parasaÇge haya bhorà hena bhakti kaila tÃrà kathà mÃtre se ÃveÓa dhare tabe viÓvambhara hari gopikÃra veÓa dhari ÓrÅ candraÓekharÃcÃrya ghare nÃcaye Ãnande bhorà ÓrÅnivÃsa hena belà nÃrada ÃveÓe bhela tÃre prabhure praïÃma kare vinaya vacane bole dÃsa kari jÃniha ÃmÃre e bola boliyà vÃïÅ tabe sei mahÃ-muni gadÃdhara paï¬itere bole Óunaha gopikà tumi ye kichu kahiye Ãmi Ãpanà marama kichu jÃna apÆrva kahiye Ãmi jagate durlabha tumi tora kathà Óuna sÃvadhÃne Ãmi to sabhÃra kathà kahi Óuna guïa-gÃthà gokule janmila jane jane chìi nija pati suta sevà kara avirata abhimata päà v­ndÃvane aichana karili bhakti keho nà jÃnaye yukti parama nigƬha tina loke brahmà maheÓvara kibà lakhimÅ ananta-devà tatodhika parasÃda toke prahlÃda nÃrada Óuka sanÃtana sa-sanaka keho nà jÃnaye bhakti-leÓa trailokya lakhimÅ pati tore mÃge pirÅti aÇge baraye vara-veÓa lakhimÅ jÃhÃra dÃsÅ tora prema prati ÃÓÅ h­daye dharaye anurÃga sakala bhuvana pati bhulÃili pirÅti dhani dhani bhÃva to svabhÃva torà se jÃnili tattva prabhura marma mahattva priÅte bÃÇdhili bhÃla-mate uddhava akrÆra Ãdi saba tora pada sÃdhi anugraha nà chìiha cite eteka kahila vÃïÅ ÓrÅnivÃsa dvijamaïi Óuni Ãnandita saba jana sakala vai«ïava mili kari kare kolÃkuli dekhi viÓvambharera caraïa Ãchaye Ãnande bhorà preme garagara tÃrà hena bele Ãilà haridÃsa daï¬a eka kari kare sammukhe dÃï¬Ãyà bole guïa gÃya parama ullÃsa hari guïa kÅrtana kara bhÃi anuk«aïa ihà buli aÂÂa aÂÂa hÃse hari guïa gÃne bhorà du-nayane bahe dhÃrà Ãnande phiraye cÃri diÓe Óuni haridÃsa vÃïÅ sakala vai«ïava maïi am­ta si¤cila yena gÃya hara«ite nÃce gÃya mÃjhe kari gorà rÃya kÃÇdiyà dharaye rÃÇgà pÃya tabe sarva-guïa-dhÃma advaita ÃcÃrya nÃma Ãilà sarva vai«ïavera rÃjà rÆpe Ãlo kari mahÅ sammukhe dÃǬÃiyà rahi prabhu aæÓe janma mahÃ-tejà hari hari bali ¬Ãke camaka pa¬ila loke Ãnande nÃcaye prema-bhare pulakita saba gÃya ÃpÃda mastaka yÃya prema-vÃri du-nayane jhare viÓvambhara caraïe neharaye ghane ghane huhuÇkÃra mÃre mÃlasÃÂa sakala vai«ïava mili premera pasarà ¬Ãli pasÃrila aparÆpa hÃÂa gaura-pada- holi khelata gaura kiÓora rasavatÅ nÃrÅ gadÃdhara kora sveda-bindu mukhe pulaka ÓarÅra bhÃva bhare galatahi locana nÅra vraja rasa gÃota narahari saÇge mukunda murÃri vÃsu nÃcata raÇge k«aïe k«aïe muruccha-i paï¬ita kora hera-ite sahacarÅ sukhe bhela bhora niku¤ja mandire pahuÇ karala bithÃra bhÆme pa¬i kahe kÃÇhà muralÅ hÃmÃra kÃÇhà govardhana Ãra yamunÃra kula niku¤ja mÃdhavÅ yuthÅ mÃlatÅka phula ÓivÃnanda kahe pahuÇ Óuni rasa vÃïÅ yÃÇhà pahuÇ gadÃdhara tÃÇhà rasa khÃni atha Âhakkura-v­ndÃvanasya- gaurÃÇga nÃce ÃpanÃra sukhe yÃÇhÃra anubhava se se jÃnaye kahane nà yÃya Óata mukhe gaurÃÇga aÇge Óobhe kanayà kadamba aichana pulaka Ãbhà Ãnande bhulala ÂhÃkura nityÃnanda dkehiyà bhÃiyÃra Óobhà ke jÃne kemana o cÃÇda vadana niÓi diÓi parakÃÓe vÃme rahala paï¬ita gadÃdhara ¬Ãhine narahari dÃse hena avatÃre ye jana va¤cita tÃre k­pà karu nÃthe ÓrÅ-k­«ïa caitanya ÂhÃkura nityÃnanda guïa gÃna v­ndÃvana dÃse priya gadÃdhara saÇge kari kautuke kaupÅna pari veda nigƬha avatÃra ha-ila ÃkÃÓa vÃïÅ avatÃra Óiromaïi tribhuvane deya jaya jayakÃra prakÃÓila «a¬-bhuja dekhila pratÃparudra o rase va¤cita sÃrvabhaume saÇge nityÃnanda rÃya v­ndÃvana dÃsa gÃya mu¤i se va¤cita gora-preme tathà narottama-Âhakkura-k­ta-prÃrthanÃyÃm- dhana mora nityÃnanda pati mora goracandra deva mora yugala kiÓora advaita ÃcÃrya bala gadÃdhara mora kula narahari vilÃa ye mora parama kÃruïya dhÃma nitya japa harinÃma ÓrÅ-guru vai«ïava kari dhyÃna ÓrÅ-vai«ïava pada-dhuli tÃhe mora snÃna keli tarapaïa tÃÇ sabhÃra nÃma hena anumÃni mane bhakti rasa ÃsvÃdane madhyastha purÃïa bhÃgavata vai«ïavera ucchi«Âa tÃhe mora ha-u nÅ«Âhà kuÂumbità tà sabhÃra sÃtha v­ndÃvane ca-utarà tÃÇhà yÃÇu nitya tvarà mane rahuÇ sevà abhilëa mu¤i atihÅna-jana mora ei nivedana kahe dÅna narottama dÃsa atha ÓrÅ-govinda-kavirÃjasya phÃguyÃ-vasanta-ÃkhyÃne (1465)- nÅlÃcale kanakÃcala gorà govinda phÃgu-raÇge bhela bhorà deva kumÃrÅ nÃrÅ gaïa saÇga pulaka kadamba karambita aÇga phÃguyà khelata gaura tanu prema sudhà sindhu murati janu phÃgu aruïa tanu aruïahi cÅra aruïa nayÃne bahe aruïahiÇ nÅra kaïÂhahiÇ lolata aruïita mÃla aruïa bhakata saba gÃoye rasÃla kata kata bhÃva vitharala aÇga nayana ¬hulÃota prema taraÇga heri gadÃdhara lahu lahu hÃsa so nÃhi samujhala govinda dÃsa atha vraje ya÷ svayaæ bhagavata÷ ÓrÅ-nanda-nandanasya kÃyavyÆhya [?] ÓrÅ- balarÃma÷, yaÓ ca jagat-kartà mahÃ-vi«ïu÷, sarve ÓrÅ-prabho÷ saÇgina÷ ÓrÅ- nityÃnandÃdvaitÃdi-rÆpeïa jÃtà vartante | tatra pramÃïaæ ÓrÅ-v­ndÃvana- dÃsÃdÅnÃæ ÓrÅ-caitanya-bhÃgavate ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te ca prasiddham | tatra ÓrÅ-caitanya-bhÃgavate- ei mata nityÃnanda bÃlaka jÅvana vihvala karite lÃgilena ÓiÓu gaïa mÃse keo ÓiÓu gaïa nà kare ÃhÃra dekhite lokera citte lÃge camatkÃra ha-ilena vihvala sakala bhakta v­nda sabhÃra rak«aka ha-ilena nityÃnanda putra prÃya kari prabhu sabhÃre dhariyà karÃyena bhojana Ãpane hasta diyà kÃreo và bÃÇdhiyà rÃkhena nija pÃÓe mÃrena bÃÇdhena mahà aÂÂa aÂÂa hÃse eka dina gadÃdhara dÃsera mandire Ãilena tÃÇra prÅti karibÃra tare gopÅ bhÃve gadÃdhara dÃsa mahÃÓaya ha-iyÃchena vihvala parÃnanda maya mastake kariyà gaÇgà jalera kalasa niravadhi ¬Ãkena ki kinibe go rasa ÓrÅ-bÃla gopÃlera mÆrti tÃna devÃlaya sarva gaïe hari dhvani viÓÃla karaya huÇkÃra kariyà nityÃnanda malla rÃya karite lÃgilà n­tya gopÃla lÅlÃya dÃna khaï¬a gÃyena mÃdhavÃnanda gho«a Óuni avadhÆta siæha parama santo«a bhÃgyavanta mÃdhavera hena divya dhvani Óunite Ãvi«Âa hana avadhÆta maïi suk­ti ÓrÅ gadÃdhara dÃsa kari saÇge dÃna khaï¬a n­tya prabhu kare nija raÇge gopÅ bhÃve bÃhya nÃhi gadÃdhara dÃse niravadhi ÃpanÃre gopÅ hena vÃse dÃna khaï¬a lÅlà Óuni nityÃnanda rÃya ye n­tya karena tÃhà varïana nà yÃya prema bhakti vikÃrera yata Ãche nÃma sarva prakÃÓiyà n­tya kare anupÃma vidyutera prÃya n­tya gatira bhaÇgimà kibà se adbhuta bhuja cÃlana mahimà kibà se nayana bhaÇgÅ ki sundara hÃsa kibà se adbhuta saba kemana vilÃsa eke eke kari dui caraïa sundara ki se jìe jìe lampha dena manohara ye dike cÃhena nityÃnanda prema rase sei dike k­«ïa rase strÅ puru«a bhÃse hena se karen k­pà d­«Âi atiÓaya parÃnande deha sm­ti kÃro nà thÃkaya ye bhakti vächaye yogÅndrÃdi muni gaïe nityÃnanda prasÃde tÃhà bhu¤je jane jane hasti sama jala nà khÃila tina dina calite nà pÃre deha haya ati k«Åïa eka mÃsa eka ÓiÓu nà kare ÃhÃra tathÃpi siæhera prÃya sarva vyavahÃra hena Óakti prakÃÓe ÓrÅ-nityÃnanda rÃya tathÃpi nà bujhe keho caitanya mÃyÃya ei mata katho dina premÃnanda rase gadÃdhara dÃsera mandire prabhu baise tathà hi ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te (1.1.7)- saÇkar«aïa÷ kÃraïa-toya-ÓÃyÅ garbhoda-ÓÃyÅ ca payobdhi-ÓÃyÅ | Óe«aÓ ca yasyÃæÓa-kalÃ÷ sa nityÃ- nandÃkhya-rÃma÷ Óaraïaæ mamÃstu || sei vÅrabhadra-gosäira la-inu Óaraïa yÃÇhÃra prasÃde haya abhÅ«Âa-pÆraïa ÓrÅ-rÃmadÃsa Ãra gadÃdhara dÃsa caitanya-gosäira bhakta rahe tÃÇra pÃÓa nityÃnande Ãj¤Ã dila yabe gau¬e yÃite mahÃprabhu ei dui dilà tÃÇra sÃthe ataeva dui-gaïe duÇhÃra gaïana mÃdhava-vÃsudeva gho«erao ei vivaraïa gadÃdhara dÃsa gopÅbhÃve pÆrïÃnanda yÃÇra ghare dÃnakeli kaila nityÃnanda tathà hi tatraiva - mahÃ-vi«ïur jagat-kartà mÃyayà ya÷ s­jaty ada÷ | tasyÃvatÃra evÃyam advaitÃcÃrya ÅÓvara÷ || tatraiva - acyutÃnanda ba¬a ÓÃkhà ÃcÃrya-nandana Ãjanma sevilà teÇho caitanya-caraïa yei yei bhakta-gaïa la-ila acyutÃnandera mata sei ÃcÃryera gaïa mahÃ-bhÃgavata sei sei ÃcÃryera k­pÃra bhÃjana anÃyÃse pÃila sei caitanya caraïa evaæ ÓrÅ-caitanya-bhÃgavate Óe«a-khaï¬e (3.4.xx) k«aïeke acyutÃnanda advaita kumÃra prabhura caraïe Ãsi haila namaskÃra prema-jale dhuilena tÃÇra kalevara acyutere prabhu nà dhìena vak«a haite acyuto pravi«Âa hailà caitanya dehete acyutere dekhi dekhi sarva-bhakta-gaïa preme sabhe lÃgilena karite krandana caitanyera yata priya pÃri«ada-gaïa nityÃnanda svarÆpera prÃïera samÃna gadÃdhara paï¬itera Ói«yete pradhÃna ihÃÇre se bali yogya advaita nandana yena pità yena putra ucita milana kiæ ca yathà vraje pa¤ca-vidha-sakhÅ-varga-mukhyÃbhi÷ ÓrÅ-lalitÃ- viÓÃkhÃdyÃbhi÷ sihitayà ÓrÅ-rÃdhayà saha sukham ÃsvÃdyate, tathà ÓrÅ- gaura-govinda-deva÷ ÓrÅ-svarÆpa-ÓrÅ-rÃmÃnanda-rÃya-ÓrÅ-narahari-sarakÃra- prabh­tibhi÷ saha tat sukham ÃsvÃdyate | tat tu ÓrÅ-caitanya-caritÃm­tÃdau prasiddham eva | tata÷ ke«Ãæcit pÃr«adÃnÃæ pÆrva-nÃmÃni yathÃ- ÓrutÃbhiprÃyeïa prakÃÓyate | tad yathÃ- prÃïa-pre«Âha-sakhÅ-madhye yà viÓÃkhà purà vraje | sÃdya svarÆpa-gosvÃmÅ ÓrÅ-caitanya-priyo vara÷ || yathà ÓrÅ-gaura-gaïoddeÓe (160)- kalÃm aÓik«ayad rÃdhÃæ yà viÓÃkhà vraje purà | sÃdya svarÆpa-gosvÃmÅ tat-tad-bhÃva-vilÃsavÃn || tatraiva (120, 122)- priya-narma-sakhà kaÓcid arjuno ya÷ purà vraje | idÃnÅæ samabhÆd rÃmÃnanda-rÃya÷ prabho÷ priya÷ || lalitety Ãhur eke yat tad eke nÃnumanyante | tatraiva (177)- purà madhumatÅ prÃïa-sakhÅ v­ndÃvane sthità | adhunà narahary-Ãkhya÷ sarakÃra÷ prabho÷ priya÷ || yathà ÓrÅ-rÆpa-k­ta-padyam- ÓrÅ-v­ndÃvana-vÃsinÅ rasavatÅ rÃdhÃ-ghana-ÓyÃmayo÷ | rÃsollÃsa-rasÃtmikà madhumatÅ siddhÃnugà yà purà || so'yaæ ÓrÅ-sarakÃra-Âhakkura iha pramÃrtitha÷ premada÷ | premÃnanda-mahodadhir vijayate ÓrÅkhaï¬a-bhÆkhaï¬ake || yathà ÓrÅ-karïapÆra-k­ta-padyam- ÓrÅ-caitanya-mahÃprabhor atik­pÃ-mÃdhvÅka-sad-bhÃjanaæ sÃndra-prema-paramparÃa-kavalitaæ vÃci praphullaæ mudà | ÓrÅkhaï¬e racita-sthitiæ niravadhi ÓrÅkhaï¬a-carcÃrcitaæ vande ÓrÅ-madhumaty-upÃdhi-valitaæ kaæcin mahÃ-premajam || gadÃdhara-prÃïa-tulyo naraharis tasya so'dyata÷ | ubhayo÷ prÃïanÃtha÷ ÓrÅ-k­«ïa-caitanya ÅÓvara÷ || idam eva rahasyam- premÃm­tamaya-stotrai÷ paï¬ita÷ ÓrÅ-gadÃdhara÷ | svarÆpa-guïam utkÅrtya vraja-rÃja-sutasya hi || patre vilihya tad dhÅmÃn prabho÷ pÃrÓvam upÃgata÷ | lajjÃ-bhaya-yutaæ taæ tu j¤Ãtvà sarvaj¤a-Óekhara÷ || tad-dhastÃt patram ÃnÅya stavarÃjaæ vilokya sa÷ | ÃÓvÃsa-yuktayà vÃïyà paï¬itaæ cÃvadat prabhu÷ || tvayi k­to mayà pÆrvaæ Óakte÷ saæcÃra eva yat | stavarÃjas tato'yaæ te mukha-dvÃrà prakÃÓita÷ || ity uktvà ÓrÅ-stavasyÃnte sva-nÃmÃpy alikhat prabhu÷ || iti | [ÓrÅ-raghunandana-Âhakkurasya- gopÅnÃæ kuca-kuÇkumena nicitaæ vÃsa÷ kim asyÃruïaæ nindat-käcana-kÃnti-rÃsa-rasikÃÓle«eïa gauraæ vapu÷ | tÃsÃæ gìha-karÃbhibandhana-vaÓÃl lomodgamo d­Óyate ÃÓcaryaæ sakhi paÓya lampaÂa-guro÷ sannyÃsa-ve«aæ k«itau || tathà hi vÃyu-purÃïe- purà yo«id-gaïa÷ sarva idÃnÅæ puru«o'bhavat | iti yasmÃt kalau vi«ïus tad-arthe puru«aæ gata÷ ||] iti ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda-deva-sevÃdhipati-ÓrÅ-haridÃsa-gosvÃmÅ- caraïÃnujÅvi-ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-dÃsodÅrità bhakti-sÃdhana-dÅpikÃ-saptama- kak«Ã sampÆrïa | ||7|| ****************************************************************** (8) a«Âa-kak«Ã ÓrÅ-ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïÃbhyÃæ nama÷ ÓrÅmad-rÆpa-padÃmbhoja-dvandvaæ vande muhur muhu÷ | yasya prasÃdÃd aj¤o'pi tan-mata-j¤Ãna-bhÃg bhavet || yas tu ÓrÅ-k­«ïa-caitanyasyÃj¤ayà sva-g­haæ hare÷ | tyaktvà svargopamaæ sadya prayÃge taæ dadarÓa ha || taæ d­«Âvà parama-prÅta÷ ÓrÅ-ÓacÅnandano hari÷ | snehÃt taæ Óik«ayÃmÃsa bhakti-siddhÃnta-mÃdhurÅm || k­«ïa-tattvaæ bhakti-tattvaæ rasa-tattvaæ p­thak p­thak | sa¤cÃrya Óaktiæ svÃæ tasmin k­payà karuïÃ-nidhi÷ || punas taæ kathayÃmÃsa gaccha tvaæ v­ndikÃ-vanam | sevÃæ prÃkÃÓayas tatra ÓrÅ-govindasya mohinÅm || svayaæ bagavatas tasya mauna-mudrÃ-dharasya tu | darÓanÃder janÃdÅnÃæ prema-bhaktir bhavi«yati || lupta-tÅrtha-prakaÂanaæ bhakti-ÓÃstrasya tat tathà | aki¤canÃnÃæ bhaktÃnÃæ pÃlanaæ sarvathÃpi ca || mahÃprabhor vaca÷ Órutvà ÓrÅ-rÆpo virahÃtura÷ | patitvà daï¬avad bhÆmau nanÃma ca puna÷ puna÷ || prabhor Ãj¤Ã-pÃlanÃrthaæ gatvà v­ndÃvanÃntare | na d­«Âvà ÓrÅ-vapus tatra cintita÷ svÃntare sudhÅ÷ || vraja-vÃsi-janÃnÃæ tu g­he«u ca vane vane | grÃme grÃme na d­«Âvà tu roditaÓ cintito budhai÷ || ekadà vasatas tasya yamunÃyÃs taÂe Óucau | vrajavÃsi-janÃkÃra÷ sundara kaÓcid Ãgata÷ || taæ d­«Âvà kathitaæ tena he yate du÷khito nu kim | tac chrutvà vacanaæ tasya sneha-kar«ita-mÃnasa÷ || prema-gambhÅrayà vÃcà dÆrÅk­ta-mana÷-klama÷ | kathayÃmÃsa taæ sarvaæ nideÓaæ ÓrÅ-mahÃprabho÷ || sa Órutvà sarva-v­ttÃntam Ãgaccheti dhruvann amum | gumÃÂilà iti khyÃte tatra nÅtvÃbravÅt puna÷ || atra kÃcid gavÃæ Óre«Âhà pÆrvÃhne samupÃgatà | dugdha-ÓrÃvaæ vikurvÃïÃpy ahany ahani yÃti bho÷ || sva-manasi vim­Óyaitad ucitaæ kuru yÃmy aham | ÓrÅ-rÆpas tad-vaca÷ Órutvà rÆpaæ d­«Âvà ca mÆrcchita÷ || puna÷ k«aïÃntare dhÅra÷ dhairyaæ dh­tvopacintayan | j¤Ãta-sarva-rahasyo'pi lokÃnuk­ta-ce«Âita÷ || vraja-vÃsi-janÃn Ãha ÓrÅ-govindo'tra vidyate | etac chrutvà tu te sarve prema-sambhinna-cetasa÷ || militvà bÃla-v­ddhaiÓ ca tÃæ bhÆmiæ samaÓodhayat | yoga-pÅÂhasya madhyasthaæ paÓyan taæ k­«ïam ÅÓvaram || sÃk«Ãd vrajendra-tanayaæ koÂi-manmatha-mohanam | rurudhus tÃæ dharÃæ yatnÃd rÃmasyÃj¤ÃnusÃrata÷ || brahma-kuï¬a-taÂopÃntÃd v­ndÃ-devÅ prakÃÓità | prabhor Ãj¤Ã-balenÃpi ÓrÅ-rÆpeïa k­pÃbdhinà | gurau me hari-dÃsÃkhye ÓrÅ-ÓrÅ-sevà samarpità || tathà hi ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te - paï¬ita gosäira Ói«ya ananta ÃcÃrya k­«ïa-prema-maya-tanu udÃra mahà Ãrya tÃÇhÃra ananta guïa ke karu prakÃÓa tÃÇhÃra priya Ói«ya paï¬ita haridÃsa tatraiva - sevÃra adhyak«a ÓrÅ-paï¬ita haridÃsa yÃÇra yaÓa guïa srava-jagate prakÃÓa tatraiva hi - päà yÃÇra Ãj¤Ã-dhana vrajera vai«ïava-gaïa vando tÃÇra mukhya haridÃsa ÓrÅmad-rÆpa-pada-dvandve h­di me sphuratÃæ sadà | rÃgÃnugÃdhikÃrÅ syÃd yat k­pÃlava-mÃtrata÷ || ÓrÅ-rÆpa-ma¤jarÅ kuryÃd atulÃæ karuïÃæ mayi | v­«abhÃnu-sutÃ-pÃda-padma-prÃptir yayà bhavet || svarÆpo haridÃsaÓ ca rÆpÃdyo raghunÃthaka÷ | rÆpa÷ sanÃtana÷ ÓrÅmÃn janma-janmani me gati÷ || tatra akhila-bhagavad-dhÃmasu mukhyatama-brahmÃdi-vandya-lak«myÃdy- aprÃpya-Óruty-Ãdy-anve«aïÅya-ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda-caraïaika-nilaya- ÓrÅmad-vraja-maï¬alÃcÃrya÷ ÓrÅ-rÆpa eva ÓrÅ-rÃdhikÃyÃ÷ priya-narma- sakhÅ-varge«u ÓrÅ-rÆpa-rati-ma¤jary-Ãdi«u mukhyà ÓrÅ-rÆpa-ma¤jarÅ | asyà evÃnugatye ÓrÅ-rÃdhÃ-prÃïa-bandhoÓ caraïa-kamalayo÷ keÓa-Óe«Ãdy- agamyà iti yà prema-sevà saiva syÃt | atra pramÃïÃni ÓrÅ-raghunÃtha-dÃsa- gosvÃmi-pÃdÃnÃæ mana÷-Óik«ÃyÃm- mana÷-Óik«Ã-daikÃdaÓaka-varam etan madhurayà girà gÃyaty uccai÷ samadhigata-sarvÃrthayati ya÷ | sa-yÆtha÷ ÓrÅ-rÆpÃnuga iha bhavan gokula-vane jano rÃdhÃ-k­«ïÃtula-bhajana-ratnaæ sa labhate || ÓrÅ-vai«ïava-to«aïyÃm (10.1)- ÓrÅmac-caitanya-rÆpas te prÅtyai guïavato'khilam | bhÆyÃd idaæ yad ÃdeÓa-balenaiva vilikhyate || ÓrÅmad-b­had-bhÃgavatÃm­te (1.1.11)- bhagavad-bhakti-ÓÃstrÃïÃm ahaæ sÃrasya saÇgraha÷ | anubhÆtasya caitanya-deve tat-priya-rÆpata÷ || tatraiva pÆrva-khaï¬e ÂÅkÃyÃæ (1.1.1)- namaÓ caitanya-devÃya sva-nÃmÃm­ta-sevine | yad rÆpÃÓrayaïÃd yasya bheje bhakti-mayaæ jana÷ || tatraiva ÂÅkÃyÃæ Óe«e- svayaæ pravartitai÷ k­tsnair mamaital likhana-Óramai÷ | ÓrÅmac-caitanya-rÆpo'sau bhagavÃn prÅyatÃæ sadà || asya ÂÅkÃ-ÓrÅmÃn caitanyaÓ caitanya-saæj¤ayà prasiddha÷ ÓrÅ-ÓacÅnandanas tat-svarÆpas tan-mÆrtir và bhagavÃn ÓrÅ-k­«ïa-deva÷ | pak«e ÓrÅmÃn caitanyasya tasyaiva priya-sevako rÆpas tat-saæj¤ako vai«ïava-vara÷ | tataÓ ca bhagavÃn iti | Ãyatiæ niyatiæ caiva bhÆtÃnÃm Ãgatiæ gatim | vetti vidyÃm avidyÃæ ca sa vÃco bhagavÃn iti || ity abhiprÃyeïeti dik | yathà bhrÃt­-sambandhe ÓrÅ-k­«ïa-lÅlÃyÃæ k­«ïa-baladevau ca gaura- lÅlÃyÃæ caitanya-nityÃnandau ca virÃjata÷, tat-tat-parikaratve tat-tad- anusÃreïa rÆpa-sanÃtanau prasiddhÃv eva | yadyapi te«Ãæ madhye bheda÷ ko'pi nÃsti, tathÃpi lÅlÃ-Óakty-anusÃreïa ÓrÅ-k­«ïa-caitanya-rÆpa-pÃdÃnÃæ mukhyaæ matam idaæ j¤eyam | tathà hi caitanya-caritÃm­te ÓrÅ-mahÃprabhor Ãj¤Ã- Ãji ha-ite nÃma duÇhÃra rÆpa sanÃtana dainya chìi tomÃra dainye phÃÂe mora mana ÓrÅ-sandarbhÃdye- tau santo«ayatà santau ÓrÅla-rÆpa-sanÃtanau | dÃk«iïÃtyena bhaÂÂena pnuar etad vivicyate || ÓrÅ-dÃsa-gosvÃmina÷ sva-niyama-daÓake (1)- gurau mantre nÃmni prabhu-vara-ÓacÅ-garbhaja-pade svarÆpe ÓrÅ-rÆpe gaïa-yuji tadÅya-prathamaje | ity Ãdi | tathà hi, ÓrÅ-sandarbha-Óe«e-ÓrÅ-ÓrÅ-bhagavat-k­«ïa-caitanya-deva- caraïÃnucara-viÓva-vai«ïava-rÃja-sabhÃjana-bhÃjana-ÓrÅ-rÆpa-sanÃtanety Ãdi | tatra ÓrÅ-k­«ïa-dÃsa-kavirÃja-mahÃnubhÃvÃnÃæ- hà rÃdhe kva nu k­«ïa kva lalite kva tvaæ viÓÃkhe'si hà hà caitanya-mahÃprabho kva nu bhavÃn hà ÓrÅ-svarÆpa kva và | hà ÓrÅ-rÆpa-sanÃtanety anudinam ity Ãdi | tatra- ÓivÃnanda senera putra kavi karïapÆra duÇhÃra milana granthe likhiyÃchena pracura tasya caitanya-candrodaya-nÃÂake dvayor milanaæ, yathà (9.38)- kÃlena v­ndÃvana-keli-vÃrtà lupteti tÃæ khyÃpayituæ viÓi«ya | k­pÃm­tenÃbhi«i«eca devas tatraiva rÆpaæ ca sanÃtanaæ ca || tatraiva ÓrÅ-rÆpe viÓe«ato, yathà (9.29)- ya÷ prÃg eva priya-guïa-gaïair gìha-baddho'pi mukto gehÃdhyÃsÃd rasa iva paro mÆrta evÃpy amÆrta÷ | premÃlÃpair d­¬hatara-pari«vaÇga-raÇgai÷ prayÃge taæ ÓrÅ-rÆpaæ samam anupamenÃnujagrÃha deva÷ ||9.29|| tatraiva Óakti-saæcÃro, yathà (9.30)- priya-svarÆpe dayita-svarÆpe prema-svarÆpe sahajÃbhirÆpe | nijÃnurÆpe prabhur eka-rÆpe tatÃna rÆpe svavilÃsa-rÆpe || tathà hi caitanya-caritÃm­te ca- loka-bhi¬a-bhaye gosäi daÓÃÓvamedha yäà rÆpa-gosäike Óik«Ã karÃn Óakti sa¤cÃriyà k­«ïa-tattva bhakti-tattva rasa-tattva prÃnta saba ÓikhÃilà prabhu bhÃgavata-siddhÃnta punas tatraiva madhya-lÅlÃnuvÃda-kathane - tÃra madhye ÓrÅ-rÆpera Óakti-sa¤cÃraïa | viæÓati-paricchede sanÃtanera milana || tatraiva ÓrÅla-rÆpa-pÃda-k­ta-Óloka÷- priya÷ so'yaæ k­«ïa÷ sahacari kuruk«etra-militas tathÃhaæ sà rÃdhà tad idam ubhayo÷ saÇgama-sukham | tathÃpy anta÷-khelan-madhura-muralÅ-pa¤cama-ju«e mano me kÃlindÅ-pulina-vipinÃya sp­hayati || mƬha mora h­daya tumi jÃnilà kemane eta buli rÆpe kailà premÃliÇgane sei Óloka prabhu la-iyà svarÆpe dekhÃilà rÆpera parÅk«Ã lÃgi tÃhÃre puchilà mora antara vÃrtà rÆpa jÃnila kemane svarÆpa kahe tumi k­pà kariyÃcha Ãpane anyathà e artha kÃro nÃhi haya j¤Ãna tumi pÆrve k­pà kariyÃcha kari anumÃne prabhu kahe mohe ihoÇ prayÃge mililà yogya-pÃtra jÃni ihÃÇya mora k­pà hailà tabe Óakti sa¤cÃriyà kailuÇ upadeÓa tumiha kahiya ihÃra rasera viÓe«a svarÆpa kahe yabe ei Óloka dekhila tumi k­pà kariyÃcha tavahiÇ jÃnila ity Ãdi | ÓrÅmaj-jÅva-gosvÃmi-caraïai÷ (ÓrÅ-mÃdhava-mahotsave 2.106)- nikhila-jana-kupÆyaæ mÃæ k­pÃ-pÆrïa-cetà nija-caraïa-saroja-prÃnta-deÓaæ ninÅya | nija-bhajana-padavyair vartayed bhÆriÓo yas tam iha mahita-rÆpaæ k­«ïa-rÆpaæ ni«eve || ÓrÅ-vai«ïava-to«aïyÃm (10.19.16)- gopÅnÃæ paramÃnanda ÃsÅd govinda-darÓane iti ÂÅkÃyÃm-bhÃva-prema- sneha-praïaya-mÃna-rÃgÃnurÃga-mahÃbhÃvÃkhyatayà saptama-kak«Ãm ÃrƬhÃyà rate÷ prapÃka÷ ÓrÅmad-anuja-varair viracitojjvala-nÅlam anÃvalokanÅya÷ | tatraiva k­tvà tÃvantam ÃtmÃnaæ yÃvatÅr gopa-yo«ita÷ iti ÂÅkÃyÃæ etac ca ÓrÅ-lalita-mÃdhavÃdau mad-anuja-varai÷ spa«Âaæ likhitam | ÂippaïÅ ca- so'sau krama-janmato'nuja÷ paramÃrthato vara÷ | tathà hi manu÷- janmada÷ brahma-dÃtà ca garÅyÃn brahma-da÷ pità | rudra-yÃmale ca- janmadaÓ ca guru÷ prokto brahmada÷ paramo guru÷ | parÃtpara-gurus tasmÃt parame«ÂhÅ tata÷ param || ity Ãdi | ÓrÅ-hari-bhakti-vilÃse (1.2)- bhakter vilÃsÃæÓ cinute prabodhÃ- nandasya Ói«yo bhagavat-priyasya | gopÃla-bhaÂÂo raghunÃtha-dÃsaæ santo«ayan rÆpa-sanÃtanau ca || prÃmÃïikair apy uktam- na rÃdhÃæ na ca k­«ïaæ và na gaurÃÇgam ahaæ bhaje | ÓrÅmad-rÆpa-padÃmbhoje dhÆlir bhÆyÃæ bhave bhave || ye kecid v­«abhÃnujÃ-caraïayo÷ sevÃ-parÃ÷ sajjanÃ÷ ÓrÅ-nandÃtmaja-sevane'tirasikÃÓ caitanya-pÃdÃÓritÃ÷ | te rÆpÃnugatiæ sadà vidadhatas ti«Âhanti v­ndÃvane ÓrÅ-gopÃla-sanÃtana-prabh­tayo h­«yanti cÃsyÃj¤ayà || saæskÃra-pa¤cakair yukto'nya-devÃn na pÆjayet | j¤Ãna-karmÃdi-rahita÷ sa hi rÆpÃnuga÷ sudhÅ÷ || gÃyatrÅ-mantro rÃdhÃyÃæ mantra÷ k­«ïasya tat-param | mahÃprabhor mantra-varo hari-nÃma tathaiva ca | mÃnasÅ vara-sevà ca pa¤ca-saæskÃra-saæj¤aka÷ || gopÃla-bhaÂÂo raghunÃtha-dÃsa÷ ÓrÅ-lokanÃtho raghunÃtha-bhaÂÂa÷ | rÆpÃnugÃs te v­«abhÃnu-putrÅ- sevÃ-parÃ÷ ÓrÅla-sanÃtanÃdyÃ÷ || kiæ ca- ÓrÅ-sanÃtana-pÃdÃbja-dvandvaæ vande muhur muhu÷ | yat prasÃda-lavenÃpi k­«ïe bhakti-raso bhavet || ÓrÅ-ujjvala-nÅlamaïau ca (1.1)- nÃmÃk­«Âa-rasaj¤a÷ ÓÅlenoddÅpayan sadÃnandam | nija-rÆpotsava-dÃyÅ sanÃtanÃtmà prabhur jayati || tatra bhakti-rasÃm­ta-sindhau (1.1.3)- viÓrÃma-mandiratyà tasya sanÃtana-tanor mad-ÅÓasya | bhakti-rasÃm­ta-sindhur bhavatu sadÃyam pramodÃya || anyatra- govinda-pÃda-sarvasvaæ vande gopÃla-bhaÂÂakam | ÓrÅmad-rÆpÃj¤ayà yena p­thak sevà prakÃÓità || ÓrÅ-rÃdhÃ-ramaïo deva÷ sevÃyà vi«ayo mata÷ | k­tinà ÓrÅla-rÆpeïa so'yaæ yo'sau vinirmita÷ || Ãj¤ÃyÃ÷ kÃraïaæ prÃmÃïika-mukhÃc chrutam | tat tu prasiddham eva | ÓrÅmat-prabodhÃnandasya bhrÃtu«putraæ k­pÃlayam | ÓrÅmad-gopÃla-bhaÂÂaæ taæ naumi ÓrÅ-vraja-vÃsinam || ÓrÅ-rÆpa-caraïa-dvandva-rÃginaæ vraja-vÃsinam | ÓrÅ-jÅvaæ satataæ vande mande«v Ãnanda-dÃyinam || rÃdhÃ-dÃmodaro deva÷ ÓrÅ-rÆpa-kara-nirmita÷ | jÅva-gosvÃmine datta÷ ÓrÅ-rÆpeïa k­pÃbdhinà || ÓrÅmad-bhÆgarbha-gosvÃmi-pÃdà iha jayanti hi | lokanÃthena sva-bhrÃtu«putreïa vraja-maï¬ale || ÓrÅmad-rÆpa-priyaæ ÓrÅla-raghunÃthÃkhya-bhaÂÂakam | yena vaæÓÅ-kuï¬alaæ ca ÓrÅ-govinde samarpitam || etat ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te varïitam asti- rÆpÃdvaita-tanuæ vande dÃsa-gosvÃminaæ varam | yat prÃïÃrbuda-sarvasvaæ ÓrÅ-govinda-pada-dvayam || tathÃ- vande ÓrÅ-paramÃnandaæ bhaÂÂÃcÃryaæ rasÃÓrayam | rÃmabhadraæ tathà vÃïÅvilÃsaæ copadeÓakam || v­ndÃvana-priyÃn vande ÓrÅ-govinda-padÃÓritÃn | ÓrÅmat-kÃÓÅÓvaraæ loka-nÃthaæ ÓrÅ-k­«ïa-dÃsakam || iti ÓrÅ-vai«ïava- to«aïyÃm | ÓrÅ-caitanya-priyatama÷ ÓrÅmad-rÃdhÃ-gadÃdhara÷ | tat-parivÃra-rÆpasya ÓrÅ-govinda-prasevanam || tayo÷ sat-prema-sat-pÃtraæ ÓrÅ-rÆpa÷ karuïÃmbudhi÷ | tat-pÃda-kamala-dvandve ratir me syÃd vraje sadà || ÓrÅmad-gaurÅ-dÃsa-nÃmà paï¬ita÷ pÃr«ado hare÷ | caitanyasya praïayavÃn paï¬ite ÓrÅ-gadÃdhare || ata÷ ÓrÅ-h­dayÃnanda-caitanyaæ tasya sevakam | yÃcitvà tu svayaæ ninye tat-sauhÃrda-prakÃÓayan || svasya sevÃdhikÃraæ taæ dattavÃn karuïÃmbudhi÷ | yaæ ÓrÅmad-gaurÅdÃsaæ ÓrÅ-subalaæ pravadanti hi || ÓrÅ-karïapÆra-gosvÃminÃæ (Ãrya-Óatake 1) Óravaso÷ kuvalayam ak«ïor a¤janam uraso mahendra-maïi-dÃma | v­ndÃvana-ramaïÅnÃm akhila-maï¬anaæ harir jayati || ÓrÅ-muktÃ-carite (4)- yasya saÇga-balato'dbhutà mayà mauktikottama-kathà pracÃrità | tasya k­«ïa-kavi-bhÆpater vraje saÇgatir bhavatu me bhave bhave || ÓrÅ-karïapÆra-gosvÃminÃm-iha vilasati rÃdhÃ-k­«ïa-kuï¬ÃdhikÃrÅ ity Ãdi | ÓrÅ-premi-k­«ïa-dÃsÃkhyam anantaæ paramaæ gurum | yat-k­pÃ-lava-mÃtreïa ÓrÅ-govinde matir bhavet || prabhor Ãj¤Ã-balenÃpi ÓrÅ-rÆpeïa k­pÃbdhinà | gurau me hari-dÃsÃkhye ÓrÅ-ÓrÅ-sevà samarpità || yat-sevÃyà vaÓa÷ ÓrÅmad-govindo nanda-nandana÷ | payasà saæyutaæ bhaktaæ yÃcate karuïÃmbudhi÷ || kiæ cÃsmin kadÃcid vasanta-vÃsarÃvasare rÃtrau rÃsa-maï¬ale bhramati sati saæcÃriïyÃ÷ ÓrÅ-v­«abhÃnu-sutÃyà ÃÓcarya-rÆpaæ d­«Âvà tamÃlasya mÆle mÆrcchitavÃn iti prasiddhi÷ | tasyaiva kÃntÃ-paricÃrako'sau tayoÓ ca dÃsa÷ kila ko'pi nÃmnà | svakÅya-lokasya tadÅya-dÃsye mati-praveÓÃya karoti yatnam || ÓrÅmÃn pratÃpÅ govinda-pÃda-bhakti-parÃyaïa÷ | bhaktaÓ caitanya-pÃdÃbje mÃna-siæho narÃdhipa÷ || pratÃparudras tv aiÓvarya-sevÃ-lagna-manà hare÷ | ayaæ mÃdhurya-sevÃyÃæ lobhÃkrÃnta-manà n­pa÷ || mahÃ-mandira-nirmÃïaæ kÃritaæ yena yatnata÷ | adyÃpi n­pa-tad-vaæÓyÃ÷ prabhu-bhakti-parÃyaïÃ÷ || ÓrÅ-raghunÃtha-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ (prÃrthanÃm­te)- ÓrÅ-rÆpa-rati-ma¤jaryor aÇghri-sevaika-g­dhnunà | asaÇkhyenÃpi janu«Ã vraje vÃso'stu me'niÓam || kiæ ÓrÅ-karïapÆra-gosvÃminokta-gaura-gaïoddeÓÃnusÃreïa ke«Ãæcit pÆrva- nÃmÃni likhyante (180-184)- ÓrÅ-rÆpa-ma¤jarÅ khyÃtà yÃsÅd v­ndÃvane purà | sÃdya rÆpÃkhya-gosvÃmÅ bhÆtvà praka­atÃm iyÃt || yà rÆpa-ma¤jarÅ-pre«Âhà purÃsÅd rati-ma¤jarÅ | sÃdya gaurÃbhinna-tanu÷ sarvÃrÃdhya÷ sanÃtana÷ | taæ ÓrÅ-lavaÇga-ma¤jarÅty abravÅt kaÓcana paï¬ita÷ | anaÇga-ma¤jarÅ yÃsÅt sÃdya gopÃla-bhaÂÂaka÷ | bhaÂÂa-gosvÃminaæ kecit Ãhu÷ ÓrÅ-guïa-ma¤jarÅ || raghunÃthÃkhyako bhaÂÂa÷ purà yà rÃga-ma¤jarÅ | k­ta-ÓrÅ-rÃdhikÃ-kuï¬a-kuÂÅra-vasate÷ prabho÷ || dÃsa-raghunÃthasya pÃrvÃkhyà rasa-ma¤jarÅ | bhÆgarbha-ÂhakkurasyÃsÅt pÃrvÃkhyà prema-ma¤jarÅ.| lokanÃthÃkhya-gosvÃmÅ ÓrÅ-lÅlÃ-ma¤jarÅ purà || ÓivÃnanda-cakravartÅ lavaÇga-ma¤jarÅ purà || ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-gaïoddeÓe- kalÃvatÅ rasollÃsà guïatuÇgà vrajasthitÃ÷ | ÓrÅ-viÓÃkhÃ-k­taæ gÅtaæ gÃyanti smÃdyatà matÃ÷ || govinda-mÃdhavÃnanda-vÃsudevà yathÃkramam | rÃga-lekhà kalÃkelau rÃdhÃ-dÃsyau purà sthite || etÃ÷ khalu pÆrvÃparair dehair abhinnÃ÷ ÓrÅ-v­«abhÃnujÃyÃ÷ priya-narma- sakhyo'pi pÃda-mardana-payodÃnÃbhisÃrÃdikaæ paricÃrikà iva kurvanti yathà stavÃvalyÃæ (vraja-vilÃsa-stave)-svÃbhila«ita-paricaraïa-viÓe«a-lÃbhÃya raÇgaïa-vallÅ-raÇgaïa-mÃlÃ-prabh­taya÷ | etÃ÷ parama-praïayi-sakhyo'pi paricÃrikà iva vyavaharanti | ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te-(1.86) talpa-prÃntÃd upÃdÃya ka¤culÅæ rÆpa-ma¤jarÅ | priya-narma-sakhÅ sakhyai nirgatya nibh­taæ dadau || yat tu ÓrÅ-gaïoddeÓa-dÅpikÃdau dÃsÅtvenoktam asti | tat tu svayaæ grantha- k­tatvÃd dainyenokti÷ smaraïa-maÇgala-daÓa-ÓlokÅ-vai«ïava-raÇga-bhëye dh­tà | ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­te varïanaæ yathà (23.89-91)- ÓrÅ-rÆpa-rati-ma¤jaryau pÃda-saævÃhanaæ tayo÷ | cakratuÓ cÃparà dhanyà vyajanais tÃv avÅjayan || k«aïaæ tau paricaryetthaæ nirgatÃ÷ keli-mandirÃt | sakhyas tÃ÷ su«upu÷ sve sve kalpa-v­k«a-latÃlaye || ÓrÅ-rÆpa-ma¤jarÅ-mukhyÃ÷ sevÃ-para-sakhÅ-janÃ÷ | tal-lÅlÃ-mandira-bahi÷ kuÂÂime ÓiÓyire sukham || kiæ ca- ÓrÅ-rÃdhÃ-prÃïa-tulyà priya-sahacarÅ ma¤jarÅ rÆpa-pÆrvà tasyÃ÷ prÃïÃdhika-priyatayà viÓrutÃnaÇga-pÆrvà | vikhyÃtà yà kila hari-priyÃ-tat-pÃdÃbjÃnugÃtve tat-pÃdÃbje sp­hayatitarÃæ ma¤jarÅ rÃsa-pÆrvà || ÓrÅ-rÆpa-ma¤jarÅ tasyà anugÃnaÇga-ma¤jarÅ | haripriyÃÓ ca tÃ÷ santu rÃsa-ma¤jarikà h­di || atha ÓrÅ-rÆpa-ma¤jary-a«Âakam aiÓa-buddhi-vÃsitÃtma-loka-v­nda-durlabhà vyakta-rÃga-vartma-ratna-dÃna-vij¤a-vallabhà | sa-priyÃli-go«Âha-pÃli-keli-kÅra-pa¤jarÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||1|| bhakti-hÅna-mÃnu«e«u sÃnukampa-cintayà ÓaÓvad-unnacittatÃ-nisarga-visphurad-dayà | go«Âha-candra-ce«ÂitÃm­tÃvagÃli-nirjharÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||2|| ÓÅla-sÅdhu-sikta-vÃr«abhÃnavÅ-sakhÅ-gaïà nitya-tat-tad-ÃnukÆlya-k­tya ucchalan-manÃ÷ | mÃd­ÓÅ«u mƬha-dhÅ«u sarvata÷ ÓubhaÇkarÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||3|| gauracandra-ÓÃsanÃd upetya v­ndikÃ-vanaæ rÃga-mÃrga-pÃntha-sÃdhu-maï¬alaika-jÅvanam | viÓva-varti-bhakta-kÃma-pÆrti-kalpa-vallarÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||4|| dhÅratÃ-gambhÅratÃdi-sadguïaika-sat-khani÷ svÃnurÃga-ra¤jita-vrajendra-sÆnu-h­ï-maïi÷ | rÃdhikÃ-girÅndra-dhÃri-nitya-dÃsikÃ-carÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||5|| svÃÇghri-paÇkajÃÓayÃtra ye vasanti sajjanÃs tan-nije«Âa-dÃna-kÃma-nitya-viklavan-manÃ÷ | svÃs­-tulyatÃ-pratÅta-sarva-gopa-sundarÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||6|| prau¬ha-bhÃva-bhÃvitÃntar-udbhramÃli-kampità sarvadà tathÃpi loka-rÅtim etya lajjità | kunda-v­nda-nindi-k­«ïa-kÅrti-vÃdi-jhallarÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||7|| sarva-guhya-ramya-keli-rÆpaïÃdi-sampadà tu«Âa-sakhya-vairi-gopikÃbhir Ãtta-sampadà | tÃbhir i«Âa-k­«ïa-saÇga-n­tya-raÇga-carcarÅ mÃm urÅkarotu nityadeha rÆpa-ma¤jarÅ ||8|| rÆpa-ma¤jarÅ-guïaika-leÓa-mÃtra-sÆcakaæ ya÷ paÂhed idaæ nijÃrtha-sÃravit sad-a«Âakam | sa-priyeïa rÃdhikÃ-suvallabhena tu«yatà dÅyate'tra svÃÇghri-padma-sevane'sya yogyatà ||9|| kiæ ca- matÃd bahi«k­tà ye ca ÓrÅ-rÆpasya k­pÃmbudhe÷ | te«u saÇgo na kartavyo rÃgÃdhva-pathikai÷ khalu || te«Ãm annaæ phalaæ mÆlam anya-dÃnÃdikaæ ca yat | nÃÓitavyaæ na pÃtavyaæ prÃïai÷ kaïÂha-gatair api || ni«ÂhÃbhÃvÃt svÃdhikÃre itare'pi ca kevalÃt | ye«Ãæ kÃpi gatir nÃsti ÓrÅ-bhÃgavata-tatpare || rupeti nÃma vada bho rasane sadà tvaæ rÆpaæ ca saæsmara mana÷ karuïÃ-svarÆpam | rÆpaæ namaskuru Óira÷ sadayÃvalokaæ tasyÃdvitÅya-sutanuæ raghunÃtha-dÃsam || yadi janma hy anekaæ syÃt ÓrÅ-rÆpa-caraïÃÓayà | tac ca svÅk­tam asmÃbhir nÃnyat ÓÅghram ihÃpi ca || ÓrÅ-rÆpÃnaÇga-ma¤jaryo÷ k­pÃ-pÆrïà hari-priyà | mamÃnanya-gate÷ svÃnte k­payà sphuratÃæ sadà || iti ÓrÅ-govinda-deva-sevÃdhipati-ÓrÅ-haridÃsa-gosvÃmi-caraïÃnujÅvi- rÃdhÃk­«ïadÃsodÅrità sÃdhana-dÅpikà ity a«Âa-kak«Ã ||8|| ****************************************************************** (9) navama-kak«Ã atha mukhyaæ tattvaæ nirÆpyate | ÓrÅ-bhÃgavate (1.2.11)- vadanti tat tattva-vidas tattvaæ yaj j¤Ãnam advayam | brahmeti paramÃtmeti bhagavÃn iti Óabdyate || atra tat-tattva-traye«u bhagavÃn eva mukhya÷ | bhagavÃn svayaæ bhagavÃn | sa tu ÓrÅ-k­«ïo vrajendra-nandano govinda eva | tatra pramÃïam- ÅÓvara÷ parama÷ k­«ïa÷ saccidÃnanda-vigraha÷ | anÃdir Ãdir govinda÷ sarva-kÃraïa-kÃraïam ||1|| yat tu brahma, tad asyaiva prabhÃ-rÆpam, yathÃ- yasya prabhà prabhavato jagad-aï¬a-koÂi- koÂi«v aÓe«a-vasudhÃdi vibhÆti-bhinnam | tad brahma ni«kalam anantam aÓe«a-bhÆtaæ govindam Ãdi-puru«aæ tam ahaæ bhajÃmi ||40|| tatra bhagavad-gÅtà brahmaïo hi prati«ÂhÃham ity Ãdi | yaÓ ca paramÃtmà sa tu asya bhagavato'æÓÃæÓa-rÆpa÷, yathà dvitÅye (2.2.8)- kecit sva-dehÃntar-h­dayÃvakÃÓe prÃdeÓa-mÃtraæ puru«aæ vasantam | catur-bhujaæ ka¤ja-rathÃÇga-ÓaÇkha- gadÃ-dharaæ dhÃraïayà smaranti || k­«ïa-brahmaïor aikyam (BRS 2.3.218) kiraïÃrokopamÃju«o÷ ity Ãde÷ | atas tat-tattva-traye«u parama-tattva-rÆpasya svayaæ-bhagavato mukhyatvaæ d­Óyate | tasmÃd yoga-traye«u bhakti-yoga eva mukhya÷ | sa tu anyÃbhilëitÃ-ÓÆnyam ity Ãdua uttamatvena g­hÅta÷ | yathà ÓrÅ-bhÃgavate (11.11.48)- prÃyeïa bhakti-yogena sat-saÇgena vinoddhava | nopÃyo vidyate samyak prÃyaïaæ hi satÃm aham || ity Ãde÷ | [bhakti-rasÃm­ta-sindhau 1.2.1,5]- sà bhakti÷ sÃdhanaæ bhÃva÷ premà ceti tridhodità | vaidhÅ rÃgÃnugà ceti sà dvidhà sÃdhanÃbhidhà || tatra rÃgÃnugÃyà mukhyatvam, yathà (BRS 1.2.281)- rÃga-bandhena kenÃpi taæ bhajanto vrajanty amÅ | aÇghri-padma-sudhÃ÷ prema-rÆpÃs tasya priyà janÃ÷ || vaiÓi«Âyaæ pÃtra-vaiÓi«ÂyÃd ratir e«opagacchati | iti (BRS 2.5.1) yathÃvidha-svarÆpÃnugatya-lak«aïaæ ÓrÅmat-prabhu-caraïai÷ (BRS 1.2.270)- virÃjantÅm abhivyaktÃæ vraja-vÃsÅ janÃdi«u | rÃgÃtmikÃm anus­tà yà sà rÃgÃnugocyate || iti pÆrvaæ vicÃritam asti | ÓrÅbhÃgavate ca (10.14.32)- aho bhÃgyam aho bhÃgyaæ nanda-gopa-vrajaukasÃm | yan-mitraæ paramÃnandaæ pÆrïaæ brahma sanÃtanam || atha rÃgÃnugà sà dvidhà sambandhÃnugà kÃmÃnugà ca | tatra kÃmÃnugà mukhyà | sà dvidhà sambhogecchÃmayÅ tat-tad-bhÃvecchÃmayÅ ca | keli-tÃtparyavaty eva sambhogecchÃ-mayÅ bhavet | tad-bhÃvecchÃtmikà tÃsÃm bhÃva-mÃdhurya-kÃmità || (BRS 1.2.299) tatrÃdhikÃrÅ- ÓrÅ-mÆrter mÃdhurÅæ prek«ya tat-tal-lÅlÃæ niÓamya và | tad-bhÃvÃkÃïk«iïo ye syus te«u sÃdhanatÃnayo÷ | (BRS 1.2.3) matto'sya sukhaæ bh Ãd iti sambhogecchÃmayÅ | matto'nayo÷ sukhaæ bhÆyÃd iti tat-tad-bhÃvecchÃmayÅti dvayor bheda÷ | yathà ÓrÅ-bhÃgavate (10.44.14) gopyas tapa÷ kim acaran yad amu«ya rÆpaæ lÃvaïya-sÃram asamordhvam ananya-siddham | d­gbhi÷ pibanty anusavÃbhinavaæ durÃpam ekÃnta-dhÃma yaÓasa÷ Óriya aiÓvarasya || trailokye p­thivÅ dhanyà yatra v­ndÃvanaæ purÅ | tatrÃpi gopikÃ÷ pÃrtha tatra rÃdhÃbhidhà mama || ÓrÅ-bhakti-rasÃm­ta-sindhau (2.5.38) ca-yathottaram asau ity Ãdi, ity uddhavÃdayo'py etaæ vächati bhagavat-priyÃ÷ | (1.2.286) iti | tad yathà (BhP 10.47.61)- ÃsÃm aho caraïa-reïu-ju«Ãm ahaæ syÃæ v­ndÃvane kim api gulma-latau«adhÅnÃm | yà dustyajaæ sva-janam Ãrya-pathaæ ca hitvà bhejur mukunda-padavÅæ Órutibhir vim­gyÃm || brahma-stuti÷ (10.14.34)- tad bhÆri-bhÃgyam iha janma kim apy aÂavyÃæ yad gokule'pi katamÃÇghri-rajo'bhi«ekam | ity Ãdi | ato vraja-vÃsi-janÃdi«u virÃjamÃnÃyà rÃgÃtmikÃyà mukhyatvena rÃgÃnugÃyà mukhyatvam | tad-anusÃratvÃt | asyÃm eva rÃgÃnugÃyÃæ g­hasthodÃsÅna-bhedenÃdhikÃriïo dvividhà d­Óyante | tatra udÃsÅnà mukhyÃ÷ | tad yathà ÓrÅ-nÃrada-vÃkye (BhP 1.5.5)- tat sÃdhu manye'sura-varya dehinÃæ sadà samudvigna-dhiyÃm asad-grahÃt | hitvÃtma-pÃtaæ g­ham andha-kÆpaæ vanaæ gato yad dharim ÃÓrayeta || ity Ãdi | kiæ vÃsanaæ te garu¬ÃsanÃya kiæ bhÆ«aïaæ kaustubha-bhÆ«aïÃya | lak«mÅ-kalatrÃya kim asti deyaæ vÃgÅÓa kiæ te vacanÅyam Ãste || ity Ãde÷ | aiÓvarya-mÃdhuryÃnubhavi-bhaktÃnÃæ divivdhatve'pi punaÓ caturvidhà bhaktÃ÷ ÓrÅ-laghu-bhÃgavatÃm­te (2.5.39)- yasya vÃsa÷ purÃïÃdau khyÃta÷ sthÃna-catu«Âaye | vraje madhupure dvÃra-vatyÃæ goloka eva ca || tatraiva (1.5.488-9)- vrajeÓÃder aæÓa-bhÆtà ye droïÃdyà avÃtaran | k­«ïas tÃn eva vaikuïÂhe prÃhiïod iti sÃmpratam || pre«Âhebhyo'pi priayatamair janair gokula-vÃsibhi÷ | v­ndÃraïye sadaivÃsau vihÃraæ kurute hari÷ || b­had-gaïoddeÓa-dÅpikÃyÃm (125)-sarvà evÃkhilaæ karma jÃnante ity Ãde÷ | tathà hi laghu-bhÃgavatÃm­te (1.5.498)-yat tu goloka-nÃma syÃt tac ca gokula-vaibhavam iti | tathÃpi stava-mÃlÃyÃæ (nandÃpaharaïam) ca- vaikuïÂhaæ ya÷ su«Âhu sandarÓya ity Ãdi | ÓrÅ-k­«ïa-sandarbhe (116) ÓrÅ-v­ndÃvane ÓrÅ-goloka-darÓanaæ tu tasyaivÃparicchinnasya golokÃkhya-v­ndÃvanÃprakaÂa-prakÃÓa-viÓe«a÷ paryavasyatÅti mÃhÃtmyÃvalambanena bhajatÃæ sphuratÅti j¤eyam | tat tu na kevalam upÃsanÃ-sthÃnam evedaæ prÃpti-sthÃnam idam eva | tatropÃsakÃÓ caturvidhÃ÷-kevalaiÓvaryÃnubhavina÷, mÃdhurya- miÓraiÓvaryÃnubhavina÷, aiÓvarya-miÓra-mÃdhuryÃnubhavina÷, kevala- mÃdhuryÃnubhavinaÓ ca | tatra kevalaiÓvaryÃnubhavinÃæ sthÃnaæ vaikuïÂhaæ mÃdhurya-miÓraiÓvaryÃnubhavinÃæ mahÃ-vaikuïÂha-para- vyoma-golokam | aiÓvarya-miÓra-mÃdhuryÃnubhavinÃæ pura-dvayam | kevala- mÃdhuryÃnubhavinÃæ tu ÓrÅ-v­ndÃvanam (BRS 1.2.303)- riraæsÃæ su«Âhu kurvan yo vidhi-mÃrgeïa sevate | kevalenaiva sa tadà mahi«Åtvam iyÃt pure || kiæ ca svakÅyÃ-parakÅyayor madhye parakÅyÃyÃm eva mukhyo raso jÃyate iti pÆrvaæ vicÃrito'sti | ato ratis tridhÃ-sÃdhÃraïÅ sama¤jasà samarthà ca | tatra sÃdhÃraïÅ sambhogecchÃ-nidÃnà kubjÃdi«u | sama¤jasà tu patnÅbhÃvÃbhimÃna-mayÅ kvacid bhedita-sambhogecchÃ-sÃndrà rukimïy- Ãdi«u | samarthà khalu sva-svarÆpa-jÃtà ÓrÅ-k­«ïa-sukha-svarÆpà sÃndratamà ÓrÅ-rÃdhikÃdi«u | yathà (UN 14.53)- sva-svarÆpÃt tadÅyÃd và jÃtà yat-kiæcid-anvayÃt | samarthà sarva-vismÃri-gandhà sÃndratamà matà || kiæ ca mantra-mayÅ svÃrasikyor madhye svÃrasikÅ Óre«Âhà | svÃrasikÅ cÃtra ÓrÅ-rÃdhÃ-prÃïa-bandhor ity atra mÃsayÃm api sevÃyÃæ sad-bhÃvÃt | ataeva gÅtÃyÃæ (12.10)- abhyÃse'py asamartho'si matkarmaparamo bhava | madartham api karmÃïi kurvan siddhim avÃpsyasi || abhyÃso nÃma mano-yogo mat-karma Óravaïa-kÅrtanÃdi | ÓrÅ-hari-bhakti-vilÃse (20.382)- evam ekÃntinÃæ prÃya÷ kÅrtanaæ smaraïaæ prabho÷ | kurvatÃæ parama-prÅtyà ity Ãdi | evaæ bhakti-sandarbhe[*ENDNOTE #12]-- sad-dharma-ÓÃsako nityaæ sadÃcÃra-niyojaka÷ | sampradÃyÅ k­pÃ-pÆrïo virÃgÅ gurur ucyate || ÂÅkÃ-virÃgÅ viÓi«Âa-rÃgavÃn | tasmÃd do«a-d­«Âyà vi«aya-parityÃga÷ sutarÃæ labhyate | tathà hi- vi«ayÃvi«Âa-cittÃnÃæ vi«ïv-ÃveÓa÷ sudÆrata÷ | vÃruïÅ-dig-gataæ vastu vrajann aindrÅæ kim ÃpnuyÃt ||[*ENDNOTE #13] g­hÃrambho hi du÷khÃya na sukhÃya kadÃcana | iti ca | ÓrÅ-prahlÃda-vÃkye (7.5.5) ca- tat sÃdhu manye'sura-varya dehinÃæ sadà samudvigna-dhyÃm asad-grahÃt | hitvÃtma-pÃtaæ g­ham andha-kÆpaæ vanaæ gato yad dharim ÃÓrayeta || ÓrÅ-bhÃgavate bhagavad-uktau (11.7.6)- tvaæ tu sarvaæ parityajya snehaæ sva-jana-bandhu«u | mayy ÃveÓya mana÷ samyak sama-d­g vicarasva gÃm || tyaktvà sva-dharmaæ caraïÃmbujaæ harer bhajann apakvo'tha patet tato yadi | yatra kva vÃbhadram abhÆd amu«ya kiæ ko vÃrtha Ãpto'bhajatÃæ sva-dharmata÷ || iti | (gÅtà 18.65)- sarva-dharmÃn parityajya mÃm ekaæ Óaraïaæ vraja | (gÅtà 9.30)- api cet sudurÃcÃro bhajate mÃm ananya-bhÃk | sÃdhur eva sa mantavya÷ samyag vyavasito hi sa÷ || (gÅtà 9.22)- ananyÃÓ cintayanto mÃæ ye janÃ÷ paryupÃsate | te«Ãæ nityÃbhiyuktÃnÃæ yoga-k«emaæ vahÃmy aham || ity Ãde÷ bahuÓa÷ | viÓe«ato rÃgÃnugÃdhikÃri-lak«aïaæ darÓayati (BRS 1.4.7)- na patiæ kÃmayet ka¤cid brahmacarya-sthità sadà | tam-eva mÆrtiæ dhyÃyantÅ candrakantir-varÃnanà || smaraïaæ kÅrtanaæ keli÷ prek«aïaæ guhya-bhëaïam | saÇkalpo'dhyavasÃyaÓ ca kriyÃ-nirv­tir eva ca || etan-maithunam a«ÂÃÇgaæ pravadanti manÅ«iïa÷ | viparÅtaæ brahmacaryam etad evëÂa-lak«aïam || ity Ãdi | ye tu bhagavat-parikarÃïÃæ vi«ayà d­Óyante | te tu siddhÃnÃæ te«Ãæ bhava- bandhanÃya na bhavanti | nitya-siddhà mukundavat ity Ãde÷ | kiæ ca ÓrÅ- svÃmi-caraïai÷ g­ha-sthitasya punar Ãsakti-sambhavÃt ity Ãde÷ | prasaÇgÃt Ói«ya-lak«aïam (HBV 1.59-62, mantra-muktÃvalyÃm)- Ói«ya÷ ÓuddhÃnvaya÷ ÓrÅmÃn vinÅta÷ priya-darÓana÷ | satya-vÃk puïya-carito'dabhra-dhÅr dambha-varjita÷ || kÃma-krodha-parityÃgÅ bhaktaÓ ca guru-pÃdayo÷ | devatÃ-pravaïa÷ kÃya-mano-vÃgbhir divÃ-niÓam || nÅrujo nirjitÃÓe«a-pÃtaka÷ ÓraddhyÃnvita÷ | dvija-deva-pitÌïÃæ ca nityam arcÃ-parÃyaïa÷ || yuvà viniyatÃÓe«a-karaïa÷ karuïÃlaya÷ | ity Ãdi-lak«aïair yukta÷ Ói«yo dÅk«ÃdhikÃravÃn || ity Ãdi | nanv anukÃrya-j¤Ãnaæ vinà katham anusaraïa-j¤Ãnam | ity ata Ãha- rÃgÃnugÃ-vivekÃrtham Ãdau rÃgÃtmikocyate || (BRS 1.2.271) ÂÅkÃ-atha svarÆpa-lak«aïa-taÂastha-lak«aïÃbhyÃæ tÃm evopapÃdayati | i«Âe svÃrasikÅ rÃga÷ paramÃvi«Âatà bhavet | tan-mayÅ yà bhaved bhakti÷ sÃtra rÃgÃtmikodità || (BRS 1.2.272) ÂÅkÃ-i«Âe svÃbhÅpsita-prema-vi«aye ÓrÅ-nanda-nandane iti yÃvat | svÃrasikÅ svÃbhÃvikÅ paramÃvi«Âatà kÃyikÅ vÃcikÅ mÃnasÅ ce«Âà | sà rÃgo bhavet | tan-mayÅ tan-mÃtra-prerità yà bhakti÷ sà rÃgÃtimkoditeti yojanà | i«Âe premamaya-gìha-t­«ïeti svarÆpa-lak«aïam | i«Âe svÃrasikÅ paramÃvi«Âateti taÂastha-lak«aïam | atha tasyà vibhÃgam Ãha (BRS 1.2.273)- sà kÃmarÆpà sambandha-rÆpà ceti bhaved dvidhà || yadyapi kÃma-rÆpÃyÃm api sambandha-viÓe«o'sty eva, tathÃpi p­thag- upÃdÃnaæ vaiÓi«ÂyÃpek«ayà | tatra kÃma-rÆpam Ãha (BRS 1.2.283)- sà kÃmarÆpà sambhoga-t­«ïÃæ yà nayati svatÃm | yad asyÃæ k­«ïa-saukhyÃrtham eva kevalam udyama÷ || atha sambandha-rÆpà (BRS 1.2.288)- sambandha-rÆpà govinde pit­tvÃdy-ÃbhimÃnità | atropalak«aïatayà v­«ïÅnÃæ vallavà matÃ÷ || atra Óuddha-sambandha-rÆpÃyÃæ sambandhÃd v­«ïaya÷ (7.1.20) ity atra v­«ïÅnÃm upalak«aïatayà ye vallavÃ÷ prÃptÃs ta evÃtra matÃ÷ | na tu mahima-j¤Ãna-yuktà dvÃrakÃdi-nitya-siddha-bhaktà ity artha÷ | tad vettum evopapÃdayati (1.2.288)- yadaiÓya-j¤Ãna-ÓÆnyatvÃd e«Ãæ rÃge pradhÃnatà || atha pÆrvokta-rÃgÃnugÃ-bhakter vibhÃgam Ãha (1.2.290)- rÃgÃtmikÃyà dvaividhyÃd dvidhà rÃgÃnugà ca sà | kÃmÃnugà ca sambandhÃnugà ceti nigadyate || tatra adhikÃri-lak«aïam (1.2.291)- rÃgÃtmikÃika-ni«Âhà ye vraja-vÃsi-janÃdaya÷ | te«Ãæ bhÃvÃptaye lubdho bhaved atrÃdhikÃravÃn || nanu rÃgÃnugÃyÃæ lubdhaÓ ced adhikÃravÃn tarhi lobha-j¤Ãnaæ vinà kathaæ prav­ttir ity ata Ãha lobha-svarÆpam (BRS 1.2.292)- tat-tad-bhÃvÃdi-mÃdhurye Órute dhÅr yad apek«ate | nÃtra ÓÃstraæ na yuktiæ ca tal-lobhotpatti-lak«aïaæ || ÂÅkÃ-tat-tad-bhÃvÃdi-mÃdhurye Órute ÓrÅ-k­«ïa-bhakta-mukhÃt ÓrÅ- bhÃgavatÃdi«u Óravaïa-dvÃrà yat ki¤cid anubhÆte sati dhÅr yan- mÃdhuryÃdikam apek«ate kadà mama tad-bhÃva-mÃdhurya-ce«Âà mÃdhuryaæ ca bhavet iti tad eva lobhotpatter lak«aïaæ svarÆpam | ata ÃÓrayi«yamÃïe gurau tad-bhÃva-mÃdhuryam ÃyÃtam | yata÷ (BhP 11.2.21) tasmÃd guruæ prapadyeta jij¤Ãsu÷ Óreya uttamam ity ekÃdaÓa-skandha-padya- ÂÅkÃyÃæ ÓrÅ-ÓrÅdhara-svÃmibhir apy uktam | anyathà nyÃyato bodha- saæcÃrÃbhÃvÃt | vikrŬitaæ vraja-vadhÆbhir idaæ ca vi«ïo÷ ÓraddhÃnvito ya÷ Ó­ïuyÃd atha varïayed và | bhaktiæ parÃæ bhagavati parilabhya kÃmaæ h­d-rogam ÃÓv apahinoty acireïa dhÅra÷ || (BhP 10.33.39) ÂÅkÃ--h­d-rogaæ kÃmÃdikam api ÓÅghram eva tyajati | atra sÃmÃnyato'pi paramatva-siddhes tatrÃpi parama-Óre«Âha-ÓrÅ-rÃdhÃ-saævalita-lÅlÃ-maya- tad-bhajanaæ tu paramatamam eveti svata÷ sidhyati | kintu rahasya-lÅlà tu pauru«a-vikÃravad indriyai÷ pit­-putra-dÃsa-bhÃvaiÓ ca nopÃsyà svÅya-bhÃva- virodhÃt | rahasyatvaæ ca tasyÃ÷ kvacid alpÃæÓena kvacit tu sarvÃæÓeneti j¤eyam | (Bhakti-sandarbhe 338) tatratya-bhakti-mÃrgà darÓitÃ÷ | tathà hi-sva-puæstva-bhÃvanÃyÃæ tu naiva rÃgÃnugÃæ gatà ÓrÅ-daÓame Óruty-adhyÃye striya uragendra-bhoga-bhuja- daï¬a-vi«akta-dhiyo [BhP 10.87.23] ity Ãdi÷ | Óruta-mÃtro'pi ya÷ strÅïÃæ prasahyÃkar«ate mana÷ (BhP 10.90.26) | na patiæ kÃmayet ka¤cid brahmacarya-sthità sadà (BRS 1.4.7) | evaæ veda-stutau (!0.87.21)- duravagamÃtma-tattva-nigamÃya tavÃtta-tanoÓ carita-mahÃm­tÃbdhi-parivarta-pariÓramaïÃ÷ | na parila«anti kecid apavargam apÅÓvara te caraïa-saroja-haæsa-kula-saÇga-vis­«Âa-g­hÃ÷ || (10.87.21) ÂÅkÃ-yÃni kulÃni Ói«yopaÓi«yatayà te«Ãæ saÇgena vis­«Âa-g­hÃ÷ | atha rÃgÃnugÃÇgÃny Ãha (BRS 1.2.294-5, 309, 300-2, 307)- k­«ïaæ smaran janaæ cÃsya pre«Âhaæ nija-samÅhitam | tat-tat-kathÃ-rataÓ cÃsau kuryÃd vÃsaæ vraje sadà || sevà sÃdhaka-rÆpeïa siddha-rÆpeïa cÃtra hi | tad-bhÃva-lipsunà kÃryà vraja-lokÃnusÃrata÷ || k­«ïa-tad-bhakta-kÃruïya-mÃtra-lÃbhaika-hetukà | pu«Âi-mÃrgatayà kaiÓcid iyaæ rÃgÃnugocyate || purÃïe Óruyate pÃdme puæsam api bhaved iyam || purà mahar«aya÷ sarve daï¬akÃraïya-vÃsina÷ | d­«Âvà rÃmaæ hariæ tatra bhoktum aicchan suvigraham || te sarve strÅtvam ÃpannÃ÷ samudbhÆtÃÓ ca gokule | hariæ samprÃpya kÃmena tato muktà bhavÃrïavÃt || tathÃpi Óruyate ÓÃstre kaÓcit kurupurÅ-sthita÷ | nanda-sÆnor adhi«ÂhÃnaæ tatra putratayà bhajan | nÃradasyopadeÓena siddho'bhÆd v­ddha-vardhaki÷ || ÂÅkÃ-siddhi'bhÆd iti bÃlavatsa-haraïa-lÅlÃyÃæ tat-pitÌïÃm eva siddhir j¤eyà | evaæ ca sati Óruit-kanyÃ-candrakÃnti-prabh­tÅnÃæ nitya-siddha- parkarÃnugatyÃbhÃvÃt ÓrÅ-nanda-nandanasya prakÃÓa-rÆpasyaiva prÃptir na tu tÃd­Óa-svarÆpasya | ataeva prÃmÃïikair apy uktam dhÃmno'bhede'pi parikara-bhede prakÃÓa÷ | yathà tÃsÃæ madhye dvayor dvayo÷ (10.77.7) iti | nitya-siddhÃnugatÃnÃæ tu ÓrÅ-nanda-nandanasya tÃd­Óa-svarÆpasyaiva prÃptir ity ÃnugatyÃpek«ÃvaÓyakÅti bhÆyÃn viÓe«o'stÅti vibhÃvanÅyam | atha candrakÃnti-prabh­ti«u rÃgÃnugÅya-guru-caraïÃvalambanasyÃd­«ÂatvÃd rÃgÃnugÃyÃm etasya kÃraïatà na sambhavati cen na | sÃmÃnyatas tÃd­Óa- guru-caraïÃvalambanasya kÃraïatÃyÃ÷ sÃk«Ãt paramparayà svÅkÃrÃt | yatra sÃk«ÃtkÃraïatà na sambhavati tatra janmÃntarÅïa-kÃraïa-kalpanam phala- balÃt | ataevÃlaÇkÃrikair bÃlaksaya kavitÃyÃæ tathaiva kalpyate | ata÷ svayam eva vak«yate (BRS 1.3.57)- sÃdhanek«Ãæ vinà yasminn akasmÃd bhÃva Åk«yate | vighna-sthagitam atrohyaæ prÃg-bhavÅyaæ susÃdhanaæ || ataeva gopÃlopÃsakÃ÷ pÆrvam aprÃptÃbhÅ«Âa-siddhaya÷ ity Ãdikaæ ca | atha bhÃva÷ (BRS 1.3.1)- Óuddha-sattva-viÓe«Ãtmà prema-sÆryÃæÓu-sÃmya-bhÃk | rucibhiÓ citta-mÃs­ïya-k­d asau bhÃva ucyate || yathà tantre -- premïas tu prathamÃvasthà bhÃva ity abhidhÅyate | sÃttvikÃ÷ svalpa-mÃtrÃ÷ syur atrÃÓru-pulakÃdaya÷ || atha premà (BRS 1.4.1)- samyaÇ-mas­ïita-svÃnto mamatvÃtiÓayÃÇkita÷ | bhÃva÷ sa eva sÃndrÃtmà budhai÷ premà nigadyate || yathà pa¤carÃtre- ananya-mamatà vi«ïau mamatà prema-saÇgatà | bhaktir ity ucyate bhÅ«ma-prahlÃdoddhava-nÃradai÷ || (BRS 1.4.15-16)- Ãdau Óraddhà tata÷ sÃdhu-saÇgo'tha bhajana-kriyà | tato'nartha-niv­tti÷ syÃt tato ni«Âhà rucis tata÷ || athÃsaktis tato bhÃvas tata÷ premÃbhyuda¤cati | sÃdhakÃnÃm ayaæ premna÷ prÃdurbhÃve bhavet krama÷ || (BRS 2.1.4-6, 10) athÃsyÃ÷ keÓava-rater lak«itÃyà nigadyate | sÃmagrÅ-paripo«ena paramà rasa-rÆpatà || vibhÃvair anubhÃvaiÓ ca sÃttvikair vyabhicÃribhi÷ | svÃdyatvaæ h­di bhaktÃnÃm ÃnÅtà ÓravaïÃdibhi÷ | e«Ã k­«ïa-rati÷ sthÃyÅ bhÃvo bhakti-raso bhavet || prÃktany ÃdhunikÅ cÃsti yasya sad-bhakti-vÃsanà | e«a bhakti-rasÃsvÃdas tasyaiva h­di jÃyate || k­«ïÃdibhir vibhÃvÃdyair gatair anubhavÃdhvani | prau¬hÃnanda-camatkÃra-këÂhÃm Ãpadyate parÃm || tathà hi Óruti÷-raso vai sa÷ | rasaæ hy evÃyaæ labdhvÃnandÅ bhavati iti | upapatau parakÅyÃyÃm eva rasotkar«a÷ | ataeva ujjvala-nÅlamaïau (1.19) atraiva paramotkar«a÷ Ó­ÇgÃrasya prati«Âhita÷ || ÂÅkÃ-atraiva upapatau | tathà ca bharatena (UN 1.20-21)- bahu vÃryate khalu yatra pracchanna-kÃmukatvaæ ca | yà ca mitho durlabhatà sà manmathasya paramà rati÷ || laghutvam atra yat proktaæ tat tu prÃk­ta-nÃyake | na k­«ïe rasa-niryÃsa-svÃdÃrtham avatÃrini || punas tatraiva (UN 3.19)- kanyakÃÓ ca paro¬hÃÓ ca parakÅyà dvidhà matÃ÷ | vrajeÓa-vrajavÃsinya etÃ÷ prÃyeïa viÓrutÃ÷ | tathà hi rudra÷ (UN 3.20)- vÃmatà durlabhatvaæ ca strÅïÃæ yà ca nivÃraïà | tad eva pa¤ca-bÃïasya manye paramam Ãyudham || vi«ïu-gupta-saæhitÃyÃæ ca (UN 3.21)- yatra ni«edha-viÓe«a÷ sudurlabhatvaæ ca yan m­gÃk«ÅïÃm | tatraiva nÃgarÃïÃæ nirbharam Ãsajjate h­dayam || (UN 3.22)- Ã÷ kiæ vÃnyad yatas tasyÃm idam eva mahÃmuni÷ jagau pÃramahaæsyÃæ ca saæhitÃyÃæ svayaæ Óuka÷ || yathà ÓrÅ-daÓame (10.33.19)- k­tvà tÃvantam ÃtmÃnaæ yÃvatÅr gopayo«ita÷ | reme sa bhagavÃæs tÃbhir ÃtmÃrÃmo'pi lÅlayà || ÂÅkÃ-gopÅnÃæ yo«ita iti tÃsÃæ spa«Âam eva parakÅyatvam | tà vÃryamÃïÃ÷ patibhi÷ pit­bhir bhÃt­-bandhubhi÷ | (BhP 10.33.19) yat patyapatyasuh­dÃm anuv­ttir aÇga strÅïÃæ svadharma iti dharmavidà tvayoktam | (BhP 10.29.32) tad yÃta mà ciraæ go«Âhaæ ÓuÓrÆ«adhvaæ patÅn satÅ÷ | krandanti vatsà bÃlÃÓ ca tÃn pÃyayata duhyata || (10.29.22) bhartu÷ ÓuÓrÆ«aïaæ strÅïÃæ paro dharmo hy amÃyayà | (10.29.24) asvargyam ayaÓasyaæ ca k­cchraæ bhayÃvaham | jugupsitaæ ca sarvatra aupapatyaæ kula-striyÃ÷ || (10.29.26) tatraiva- sa kathaæ dharma-setÆnÃæ vaktà kartÃbhirak«ità | pratÅpam Ãcarad brahman para-dÃrÃbhimarÓanam || (10.33.27) tathà ÓrÅ-ekÃdaÓe (11.12.13)- mat-kÃmà ramaïaæ jÃram asvarÆpa-vido'balÃ÷ || padma-purÃïe ca- gopa-nÃrÅbhir aniÓaæ yatra krŬati kaæsahà || krama-dÅpikÃyÃæ ca- go-gopa-gopa-vanitÃ-nikarai÷ paritam iti | b­had-gautamÅya-tantre ca- atra yà gopa-patnyaÓ ca nivasanti mamÃlaye | ÓrÅ-gopÃla-stave- vicitrÃmbara-bhÆ«Ãbhir gopa-nÃrÅbhir Ãv­tam || iti | b­had-vÃmane ca- jÃra-dharmeïa susnehaæ sarvato'dhikam uttamam | mayi samprÃpya sarvo'pi k­tak­tyo bhavi«yati || iti | atha ÓrÅ-rÃsa-pa¤cÃdhyÃyÅ-ÓrÅ-b­had-vai«ïava-to«aïyÃæ ÓrÅ-sanÃtana- gosvÃmi-caraïair uktam (10.22.21)- yÃtÃbalà vrajaæ siddhà mayemà raæsyatha k«apÃ÷ | yad uddiÓya vratam idaæ cerur ÃryÃrcanaæ satÅ÷ || ÂÅkÃ-bharjitÃ÷ kvathità dhÃnÃ÷ prÃyo bÅjÃya phalÃntarotpÃdanÃya neÓate | kintu svayaæ bhogyatÃpattyà sadya eva parama-sukhÃya samarthà bhavantÅty artha÷ | ity evaæ patitvena prema-viÓe«Ãsiddher upapatitvenaiva tat saæsiddher iti bhÃva÷ | tad evÃha yÃteti | he abalà ity ÃtibÃlyaæ sÆcayati | ato'dhunà raty- ayogyà iti bhÃva÷ | yad và pÆrvokta-nyÃyena sarvato'dhika-Óaktimatya ity artha÷ | prakÃra-viÓe«eïa mad-vaÓÅkÃra-viÓe«Ãt | yata÷ siddhÃ÷ sampanna- kÃmitvÃt tad-atÅta-phalà ity artha÷ | imà nikaÂa evai«yac charatkÃlÅnà iti tÃsÃæ vidÆravartitve'pi imà iti sannihitatayà ukti÷ sÃntvanÃrthà | anyat samÃnam | yad vÃ, hemantasyottara-mÃsa-sambandhinÅr ÃgaminÅ÷ k«apÃ÷ mayà saha ramaïaæ prÃpsyatha iti | nanu asmat-saÇkalpitaæ tvayodvahana-sukhaæ sidhyatu, tena rÃsa-krŬÃdi«u sukhaæ ca sampadyatÃm | tatrÃha yad iti | yad uddiÓya ÃryÃyÃÓ cic-chakte÷ kÃtyÃyanyà arcanaæ vrataæ cerur bhavatya÷, tad idaæ mayoktam aupapatyena rÃsa-krŬÃdi-sukham evety artha÷ | vivÃhena patitve rÃsa-krŬÃdi-sukha- viÓe«o na sampadyata iti bhÃva÷ | satÅ÷ he satya iti aupapatye'pi yÆyaæ sarvathà sÃdhvya eva | mad-eka-mÃtra-ni«ÂhatvÃd iti bhÃva÷ | tattvato'naupapayÃt vivÃhitÃbhyo'py adhika-priyatvÃt | yad và satÅr iti k«apÃ-viÓe«aïam | uttamà rÃsÃnandÃvirbhÃvikÃ÷ ÓÃradÃ÷ ÓÅto«ïÃdi-rahità jyotsnÃÓ cety artha÷ | yad và tat krŬÃ-mÃhÃtmyam evÃha yad yasmÃt satyo lak«mÅ-dharaïÃdaya÷ | idaæ rÃsa-krŬÃdi-sukham uddiÓya ÃryÃrcana-vrataæ cerur eva, na tu tat sukhaæ prÃpur ity artha÷ | yad ramaïam idaæ vratam | anyat samÃnam | ÓrÅmaj-jÅva-gosvÃmi-caraïai÷-atha vraje prakaÂÃyÃæ ca ÓrÅ- k­«ïasyaupapatyaæ nityam | ÓrÅ-rÃdhikÃdÅnÃæ ca parakÅyÃtvaæ nityam | tayo÷ svarÆpeïa dvaividhyaæ nÃsti | kintu aprÃk­ta-dvÃpare prÃk­ta- dvÃparasya milane svayaæ-rÆpe ÓrÅ-nanda-nandane vasudeva-nandanÃdi«u prakÃÓe«u milite«u satsu lÅlÃyÃ÷ prÃkaÂyaæ bhavati | yathoktam Ãkare (LBhÃg 1.5.438)- prapa¤ca-gocaratvena sà lÅlà prakaÂà sm­tà | anyÃs tv aprakaÂà bhÃnti tÃd­Óyas tad-agocarÃ÷ || kiæ ca ÓrÅ-k­«ïasyaupapatyÃbhÃve rasotkar«ÃbhÃva÷ syÃt | yathÃkare (UN 1.19,21)- atraiva paramotkar«a÷ Ó­ÇgÃrasya prati«Âhita÷ || laghutvam atra yat proktaæ tat tu prÃk­ta-nÃyake | na k­«ïe rasa-niryÃsa-svÃdÃrtham avatÃrini || ataeva ekÃdaÓe (11.12.13)- mat-kÃmà ramaïaæ jÃram asvarÆpa-vido 'balÃ÷ | brahma mÃæ paramaæ prÃpu÷ saÇgÃc chata-sahasraÓa÷ || asya vyÃkhyà sva-daÓa-ÓlokÅ-bhëye k­taiva | tatredaæ bÅjam | yatraupapatye loka-viruddhaæ dharma-viruddhaæ ca | tatraiva laghutvam | yatra tu tad- ubhayÃbhÃvas tatra bahu-nivÃraïÃdi-hetubhi÷ Ó­ÇgÃrasya paramotkar«atà | tatra laukikaupapatye-paradÃrÃn na gacchec ca manasÃpi kadÃcana iti ÓÃstra- viruddhatvena pÃpa-sambhavÃt | dharma-viruddham ata eva nindÃsambhavÃt lajjÃkaratvena loka-viruddhatvaæ ca | ata÷ svayaæ ÓrÅ-k­«ïenÃpi (BhP 10.29.26) | asvargyam ayaÓasyaæ ca k­cchraæ bhayÃvaham | jugupsitaæ ca sarvatra aupapatyaæ kula-striyÃ÷ || ity anena tasyaivÃsvargyÃdikam uktam | ÓrÅ-vraja-devÅbhir api ni÷svaæ tyajanti gaïikà jÃrà bhuktvà ratÃæ striyam (10.47.7) iti tasyaivollekha÷ k­ta÷ | ÓrÅ-k­«ïe tu ÓÃstra-virodhÃbhÃvena pÃpÃsambhavÃn na dharma- viruddhatvam | ataevÃnindyatvena lajjÃdy-asambhavÃn na loka-viruddhaæ ca | pratyuta loke su«ÂhÆpÃdeyatvam eveti bahu-nivÃraïÃdi-hetubhi÷ Ó­ÇgÃrasya paramotkar«ateti tÃsÃæ parama-du÷saha-loka-lajjÃnÃdareïa tad-eka-prÅtyà prav­tter avagamÃt | tat-prÅteÓ ca sarva-ÓÃstra-phala-rÆpatvÃt | tatra (10.33.29)- dharma-vyatikramo d­«Âa ÅÓvarÃïÃæ ca sÃhasam | tejÅyasÃæ na do«Ãya vahne÷ sarva-bhujo yathà || ity Ãdi | vacana-prÃmÃïyÃt na dharma-viruddham api, yathÃ- go-cÃraïÃyÃnucaraiÓ carad vane yad gopikÃnÃæ kuca-kuÇkumÃÇkitam ity atra yad akrÆreïa ÓrÅ-k­«ïasyaupapatyasyollekha÷ k­ta÷ | tat khalu pit­vyatvena dÃsatvena cety ubhayathà na yujyate | kintu upÃdeyatvenaiva | na ca prÅti-viÓe«ollekha eva k­ta iti vaktavyam | tad-vÃcaka-ÓabdayÃnupÃdÃnÃt | yat khalu ÓrÅ-bhÃgavatÃdi-purÃïe«u nÃnÃ-jÃtÅya-muni-rÃja-sabhÃdi«u tad-aupapatya-pratipÃdikà rÃsa-lÅlà gÅyate tat tu su«ÂhÆpÃdeyatvenaiva, nÃnyathà | tÃsÃæ tad-eka-sukhÃrtha-prav­ttis tu yat te sujÃta ity Ãdi-ÓrÅ- bhÃgavatokte÷ | tat-prÅte÷ sarva-ÓÃstra-phala-rÆpatvaæ yathà tatraiva kurvanti hi tvayi ratiæ kuÓalÃ÷ iti | kuÓalÃ÷ ÓÃstra-nipuïÃ÷ iti ÂÅkà ca | parakÅyÃtvaæ codÃharati cÃkare (UN 3.18)- rÃgollÃsa-vilaÇghitÃrya-padavÅ-viÓrÃntayo'py uddhura- ÓraddhÃ-rajyad-arundhatÅ-mukha-satÅ-v­ndena vandyehitÃ÷ | Ãraïyà api mÃdhurÅ-parimala-vyÃk«ipta-lak«mÅ-Óriyas tÃs trailokya-vilak«aïà dadatu va÷ k­«ïasya sakhya÷ sukham || iti | kÃs tà ity apek«ÃyÃm Ãha (UN 3.19)- kanyakÃÓ ca paro¬hÃÓ ca parakÅyà dvidhà matÃ÷ | paramotkar«am Ãha (UN 3.19)- pracchanna-kÃmatà hy atra gokuendrasya saukhyatà || atra parakÅyÃtva-viÓe«e iti | tasmÃt ÓrÅ-k­«ïa-tad-dhÃma-samaya-parikara- lÅlÃdÅnÃæ sarva-laukikÃtÅtatve'pi yathà lokaval lÅlÃyÃæ sac-cid-Ãnanda-maya- ÓrÅ-vigrahe mutra-purÅ«otsargÃdikaæ svÅkriyate tathà tal-lÅlÃ-parikara- rÆpÃbhir manvÃdibhi÷ pÃïi-grahaïe ko do«a÷ | saÇgame tu do«a eva, sa ca nÃsti | yathà (UN 3.32)-- na jÃtu vraja-devÅnÃæ patibhi÷ saha saÇgama÷ || ataeva (BhP 10.33.27)- manyamÃnÃ÷ svapÃrÓvasthÃn svÃn svÃn dÃrÃn vrajaukasa÷ || iti pÃrÓvasthÃn na tu saÇgamocita-ÓayyÃ-sthÃnÃni | tathÃpi yogamÃyayà vivÃhocitaæ laukika-vaidikaæ karma kÃrayitvà pÃïi-grahaïaæ pratyÃyitam | kiæ ca gokulasya prakaÂÃprakaÂa-rÆpeïa prakÃÓa-dvaividhya-svÅkÃre sati lÅlÃyà dvaividhyaæ syÃt | tayo÷ svarÆpeïa dvaividhyasyÃbhÃva÷ | ata÷ ÓrÅ- rÃdhikÃdibhi÷ sÃrdhaæ prakaÂa-vihÃre'pi ÓrÅ-k­«ïasyÃdhok«ajatvÃt tat parivÃra-samaya-lÅlÃdÅnÃæ tat-svarÆpa-ÓaktivilÃsatvena tat-samÃna- dharmatvÃc ca tasya te«Ãæ ca prapa¤cendriyÃvi«ayatvam aprÃkaÂyam | tata÷ svayaæ prakÃÓatva-Óaktyà svecchÃ-prakÃÓayà so'bhivyaktyo bhaven netre na netra-vi«ayas tv ata÷ iti nirdhÃraïÃt tasya te«Ãæ ca prapa¤cendriya- vi«ayatvaæ prÃkaÂyam | ataeva ÓrÅ-laghu-bhÃgavatÃm­te (1.5.391-2)- yad adyÃpi did­k«eran utkaïÂhÃrtà nija-priyÃ÷ | tÃæ tÃæ lÅlÃæ tata÷ k­«ïo darÓayet tÃn k­pÃ-nidhi÷ || kair api prema-vaivaÓya-bhÃgbhir bhÃgavatottamai÷ | adyÃpi d­Óyate k­«ïa÷ krŬan v­ndÃvanÃntare || ity atraiva v­ndÃvane lÅlÃyÃ÷ prapa¤cÃgocarÃyÃ÷ sÃk«Ãd-darÓanam | aprakaÂa-v­ndÃvana-sattÃ-pak«e tu brhama-hrada-nÅtÃ÷ itivad atra tasya sÃk«Ãd-darÓanÃnupapatti÷ | kiæ cÃprakaÂa-v­ndÃvanasya sattve (utkalikÃ-vallarÅ 66)- prapadya bhavadÅyatÃæ kalita-nirmala-premabhir mahadbhir api kÃmyate kim api yatra tÃrïaæ janu÷ | k­tÃtra kujaner api vraja-vane sthitir me yayà k­pÃæ k­païa-gÃminÅæ sadasi naumi tÃm eva vÃm || tathà ÓrÅ-gÃndharva-samprÃrthanëÂake (1) v­ndÃvane viharator iha keli- ku¤je ity Ãdy-anupapatti÷ | evaæ ca sati kalpa-v­k«Ãdi-rÆpÃïÃæ nimbÃdi- rÆpeïa yat pratÅti÷ | tat tu (nai«adhÅya-carite 3.94) pittena dÆne rasane sitÃpi tiktÃyate itivat | nayana-do«Ãt ÓaÇkhaæ pÅtam iva paÓyatÅtivat | prakÃÓaika- rÆpÃyÃ÷ sÆrya-kÃnter ulÆke«u tamo'bhivya¤jakatà itivac ca sÃparÃdhe«v ayogye«u te«u tasya svarÆpÃprakÃÓa-prÃyikatvÃc ca | anena ÓrÅ- k­«ïasyaupapatye ÓrÅ-rÃdhikÃdÅnÃæ parakÅyÃtve kecit punar evam Ãhu÷-ya÷ khalÆpapatyÃdy-utkar«o varïita÷ ÓrÅmadbhir grantha-k­dbhi÷ sa tu parecchayaiva na tu svÃbhimata÷ | tan na te«Ãæ prÃrthanÃ-virodhÃt | yathà hy utkalikÃ-vallaryÃæ (45)- ÃlÅbhi÷ samam abhupetya Óanakair gÃndharvikÃyÃæ mudà go«ÂhÃdhÅÓa-kumÃra hanta kusuma-ÓreïÅæ harantyÃæ tava | prek«i«ye purata÷ praviÓya sahasà gƬha-smitÃsyaæ balÃd ÃcchindÃnam ihottarÅyam urasas tvÃæ bhÃnumatyÃ÷ kadà || ity atra hi svakÅyatvena tayà tayà tasya pu«pa-haraïam | tena ca tat-tat- sakhyà | uttarÅyÃkar«aïaæ na sambhavatÅti | tathà kÃrpaïya-pa¤jikÃyÃæ (35) ca- gave«ayantÃv anyo'nyaæ kadà v­ndÃvanÃntare | saÇgamayya yuvÃæ lapsye hÃriïaæ pÃrito«ikam || tathà (34)- gurvÃyattatayà kvÃpi durlabhÃnyonya-vÅk«aïau | mitha÷ sandeÓa-sÅdhubhyÃæ nandayisyÃmi vÃæ kadà || atrÃpi parasparÃnve«aïaæ dulrabhÃnyo'nya-vÅk«aïaæ ca parakÅyÃyÃm eva sambhavatÅti | evaæ ÓrÅman-mahÃprabho÷ paramÃntaraÇga-bhakta-ÓrÅ- raghunÃtha-dÃsa-gosvÃmi-pÃdair yathà vilÃpa-kusumäjalyÃm (88)- bhrÃtrà goyutam atra ma¤ju-vadane snehena dattvÃlayaæ ÓrÅdÃmnà k­païÃæ prato«ya jaÂilÃæ rak«Ãkhya-rÃkÃ-k«aïe | nÅtÃyÃ÷ sukha-Óoka-rodana-bharais te saædravantyÃ÷ paraæ vÃtsalyÃj janakau vidhÃsyata ita÷ kiæ lÃlanÃæ me'grata÷ || ity Ãdi bahuÓa÷ | kiæ ca vraje ÓrÅ-k­«ïasya nava-yauvane sam­ddhimÃn Ó­ÇgÃro j¤eya÷ | sa ca mahÃbhÃva-svabhÃvena cira-pravÃsaæ vinà nikaÂa-pravÃse'pi tat-sphÆrtyà sambhavati | truÂir yugÃyate tvÃm apaÓyatÃm ity Ãdi nyÃyena brahma-rÃtra- tativad virahe'bhÆt ity Ãdi nyÃyena Óaraj-jyotsnÃ-rÃse vidhi-rajani-rÆpÃpi nimi«Ãdi-nyÃyena ca | ataeva ÓrÅmad-ujjvaja-nÅlamaïau (15.203) sampannasyodÃharaïe ÓrÅ-haæsadÆtasya padyaæ dattam | ato vidagdha- mÃdhave (1.36) paugaï¬atvena bhÃsamÃnatvaæ darÓitam | yathà duddha- muhassa vacchassa dÃïiæ ko kkhu uvvÃhÃ-osaro | ity Ãdau | nava-yauvanasyaiva sadÃsthÃyitvena dhyeyatvam | yathà stava-mÃlÃyÃæ (utkalikÃ-vallarÅ 17) ÓyÃmayor nava-vaya÷-su«amÃbhyÃm ity Ãdau | ata÷ ÓrÅ-k­«ïa-dugdha-mukhatvasya sadà sphÆrtyà ÓrÅ-vrajeÓvaryÃdibhis tasya pariïayodyama÷ kvÃpi na k­ta÷ | kim uta mahÃ-bhÃva-prabhedÃdhirƬha- viÓe«a-mÃdana-bhÃva-svabhÃve | sa ca taæ vinà sambhavatÅti vaktavyam | yathà ÓrÅ-Ãr«a-vacanam- vande ÓrÅ-rÃdhikÃdÅnÃæ bhÃva-këÂhÃm ahaæ param | vinà viyogaæ sambhogaæ yà turyam udapÃdayat || atra bhÃva-këÂhÃæ mÃdana-rÆpÃm | mÃdanasya lak«aïam (UN 14.219, 226, 229)- sarva-bhÃvodgamollÃsÅ mÃdano'yaæ parÃt para÷ | rÃjate hlÃdinÅ-sÃro rÃdhÃyÃm eva ya÷ sadà || na nirvaktuæ bhavec chakyà tenÃsau muninÃpy alam ||| sphuranti vraja-devÅ«u parà bhÃva-bhidÃÓ ca yÃ÷ | tÃs tarkÃygocaratyà na samyag iha varïitÃ÷ || ity ÃdeÓ ca cira-nikaÂa-pravÃse cira pravÃsa sphÆrtyà sam­ddhimÃn sambhogo bhavatÅti kim ÃÓcaryam | nanu tarhi kathaæ ÓrÅ-gosvÃmi-pÃdai÷ sam­ddhimÃn sambhogo nava- v­ndÃvane udÃh­ta÷ ? tat tu spa«Âa-lÅlÃyÃæ nandanandana-vasudeva- nandanayor ektavÃbhimÃnÃt | tad yathà (11.12.13) mat kÃmà ramaïaæ jÃram asvarÆpa-vido'balÃ÷ | tathà (10.46.3) gacchoddhava vrajaæ saumya pitror na÷ prÅtim Ãvahan ity Ãdi | ataeva ÓrÅmad-ujjvala-nÅlamaïau (15.185-6) harer lÅlÃ-viÓe«asya prakaÂasyÃnusÃrata÷ | varïità virahÃvasthà go«Âha-vÃma-bhruvÃm asau || v­ndÃraïye viharatà sadà rÃsÃdi-vibhramai÷ | hariïà vraja-devÅnÃæ viraho'sti na karhicit || ataeva ÓrÅ-rasÃm­ta-sindhau (2.5.128) ÓrÅ-bhÃgavatÃdi-gƬhÃrtha÷ ÓrÅ- gosvÃmi-pÃdair darÓita÷ | yathÃ- prokteyaæ virahÃvasthà spa«Âa-lÅlÃnusÃrata÷ | k­«ïena viprayoga÷ syÃn na jÃtu vraja-vÃsinÃm || yathà hi yÃmala-vacanaæ- k­«ïo'nyo yadu-sambhÆto ya÷ pÆrïa÷ so'sty ata÷ param | v­ndÃvanaæ parityajya sa kvacit naiva gacchati || iti | spa«Âa-lkÅlà ÓrÅ-nandanandana-vasudeva-nandanayor ekÃtma-vya¤jikÃ÷ | aspa«Âa-lÅlà gƬha-lÅlà tayor bheda-vya¤jikà | ataeva ÓrÅ-nanda- yaÓodÃdÅnÃæ parikarai÷ saha dvÃravatyÃdi-gamanaæ vrajeÓÃder aæÓabhÆtà ye droïÃdyà ity Ãdivat j¤eyam | ÓrÅ-lalita-mÃdhave (10.36) ÓrÅ-rÃdhÃ- prÃrthanÃ-- yà te lÅlÃ-rasa-parimalodgÃri-vanyÃparÅtà dhanyà k«auïÅ vilasati v­tà mÃthurÅ mÃdhurÅbhi÷ | tatrÃsmÃbhiÓ caÂula-paÓupÅ-bhÃva-mugdhÃntarÃbhi÷ saævÅtas tvaæ kalaya vadanollÃsi-veïur vihÃram || 38 || k­«ïa÷ - priye tathÃstu | rÃdhikà - kadhaæ bia ? (k­«ïa÷ sthagitam ivÃpasavyato vilokate |) (praviÓya gÃrgyà sahÃpaÂÅk«epeïa ekÃnaæÓà |) ekÃnaæÓÃ-sakhi rÃdhe ! mÃtra saæÓayaæ k­thÃ÷ | yato bhavatya÷ ÓrÅmati gokule tatraiva vartante kintu mayaiva kÃla-k«epaïÃrtham anyathà prapa¤citam | tad etan manasy uanbhÆyatÃm | k­«ïo'py e«a tatra gata eva pratÅyatÃm | gÃrgÅ (svagatam)-phalidaæ me tÃta-muhÃdo sudena | ÓrÅ-bhÃgavate yathà ÓrÅ-nandanandana-vasudeva-nandanayor ekatva-vya¤jikà spa«Âà | tathà ÓrÅ-lalita-mÃdhave vindhyÃdÃra-prasÆtÃ-kÅrtidÃ-prasÆtayor ekatva-vya¤jikà lÅlà spa«Âà | yathà gƬha-lÅlÃyÃæ ÓrÅ-k­«ïo vasudeva- nandana-rÆpeïa gatas tathà ÓrÅ-rÃdhà satyabhÃmÃ-rÆpeïa gatà | yathà spa«Âa-lÅlÃyÃæ vasudeva-nandane nanda-nandanÃveÓas tathà ÓrÅ- satyabhÃmÃyÃæ ÓrÅ-rÃdhÃveÓa iti | nanv aprakaÂa-lÅlÃyÃæ pÆrva-rÃgo nÃstÅti prakaÂa-lÅlÃ-viÓe«o'pek«ya÷ | prakaÂa-lÅlÃyÃæ sam­ddhimÃn sambhogo nÃstÅty aprakaÂa-lÅlÃ- viÓe«o'pek«ya÷ | ataeva gokulasya prakaÂÃprakaÂa-prakÃÓayo÷ svarÆpeïa dvaividhyaæ syÃt | evaæ lÅlÃyÃÓ ca ? tatrÃha sam­ddhimÃn sambhogas tatra prakaÂa-lÅlÃyÃæ na jÃtaÓ cet, tad artham aprakaÂa-lÅlÃ-viÓe«o'pek«ya÷ | sa tatra jÃta eva yathà dantavakra-vadhÃnantaraæ ramya-keli-sukhenÃtra mÃsa- dvayam uvÃsa ha iti | kiæ ca svakÅyÃsu sama¤jasà rati÷, sà cÃnurÃgÃntÃ÷ | tatra jÃti-bhedena sam­ddhimÃn sambhogo rasa-niryÃsatvena na kathyate | parakÅyÃsu samarthà rati÷ | sà ca bhÃvÃntà | vaiÓi«Âyaæ pÃtra-vaiÓi«ÂyÃd ratir e«opagacchati (BRS 2.5.1) iti samarthÃ-rati-sthÃyika÷ sam­ddhimÃn sambhogo rasa- niryÃsatvena kathyate | ataeva prakaÂa-lÅlÃyÃæ pÆrva-rÃga-sam­ddhimantau jÃtau | a prakaÂa-lÅlÃ-viÓe«a-svÅkÃreïa kiæ prayojanam ? kiæ ca jÃta- prÃkaÂyÃ÷ pÆrva-rÃgÃdi-gatà lÅlà aprakaÂà adhunà vartante tÃsÃæ puna÷ prÃkaÂye kiæ puna÷ pÆrvarÃgÃdi-rÆpaæ nija-prayojanaæ bhavati | lÅlÃyÃ÷ prakaÂÃyÃæ sam­ddhimata ÃsvÃdanam asty eva | tad arthaæ prakaÂa-lÅlÃ- viÓe«a ity asaÇgatir iti | kintu rasa-ÓÃstre sambhogasya rÃtri-prÃdhÃnyatvÃt | sa ca sam­ddhimÃn rÃtrÃv eva jÃyate yathà nikaÂa-dÆretyÃdi-pÆrvavat | kecit tu dantavakra-vadhÃnantaraæ prau¬ha-yauvane ##[*ENDNOTE #14] prau¬ha-yauvanaæ vicÃryate | ÃnukramikÅ lÅlà nityà | sà ca janma karma ca me divyam ity Ãde÷ | tasyÃæ ÓrÅ-nandanandanasya vayo-gaïanaæ ÓrÅ- vai«ïava-to«aïyÃm nirïÅtam eva | tat tu pa¤caviæÓaty-adhika-Óata-var«a- paryantam | tad-vyavasthà | vraje ekÃdaÓa-samÃ÷ | tatra sÃvitrya- janmÃbhÃvena dharma-ÓÃstra-virodhÃd vivÃho nÃsti | rÃsa-krŬÃ-sukha- sambhoge parakÅyÃtvam evety artha÷ | mathurÃyÃæ caturviæÓati÷ var«Ã÷ | tatrÃpi nÃsti vivÃha÷ | tata÷ sambhogÃd anantaraæ satyabhÃmÃdÅnÃæ | tata÷ «o¬aÓa-sahasra-kanyÃnÃm | tata÷ putra-pautrÃdayo bahavo jÃtÃ÷ | tato dantavakra-vadhÃnantaraæ lÅlÃvasÃne vrajÃgamanam | tatrÃpi ke«Ãæcin mate vivÃha÷ ÓrÅ-rÃdhÃdibhi÷ sammata÷ | tad asaÇgatam | ÓrÅ-bhÃgavate kutrÃpy avarïitatvÃt | bandhu-vargÃer ni«edhÃbhÃvena rasotkar«ÃbhÃvÃc ca | ataeva gocÃraïÃdi-janya-virahÃbhÃvas tato rÃsa-dÃna-mÃnÃdi-lÅlÃder abhÃvena dÆtÅ pre«aïÃder abhÃva÷ syÃt | ataeva ÓrÅ-rÆpa-pÃdair navayauvanasya sadÃdheyatvena varïitatvÃt ÓrÅ-mahÃprabho÷ pÃr«ada-v­ndair vivÃhasya kutrÃpy avarïitatvÃc ca | ÓrÅ-padma-purÃïa-mate lalita-mÃdhave vivÃha- varïanaæ kalpa-bhedena samÃdheyam | tasmÃt sarve«Ãæ mate prakaÂÃprakaÂa-lÅlÃyÃæ parakÅyaiva nityatvÃt | vivÃhaæ svÅk­tya tenaiva lÅlÃyà aparakaÂatvaæ matvà svakÅyÃyà nityatvaæ manyate | tad asaÇgatam | pÆrva-heto÷ ÓrÅ-vrajeÓvarÃdÅnÃæ ÓrÅ-k­«ïasya sadà dugdha-mukhatva-sphÆrtyà sÃvitra-janyÃbhÃvena vivÃhÃbhÃvÃt | nava- yauvana-saævalita-pÆrïatamatvasya ÓrÅ-rÆpa-gosvÃmy-Ãdibhi÷ sadà dhyeyatvÃc ca | tat tu ÓrÅ-k­«ïasya mathurÃdi-gamanÃbhÃvÃt | sa ca k­«ïo'nyo yadu-sambhÆta÷ ity Ãdi | mathurÃdi-gamane tu pÆrïataratvÃdipÃtÃt | nava-yauvanasya sadà dhyeyatvaæ yathà stavamÃlÃyÃæ (utkalikÃ-vallarÅ 17)- ÓyÃmayor nava-vaya÷-su«amÃbhyÃæ gaurayor amala-kÃnti-yaÓobhyÃm | kvÃpi vÃm akhila-valgu-vataæsau mÃdhurÅ h­di sadà sphuratÃn me || ity ÃdeÓ ca | asman-mate tu ÓrÅ-vasudeva-nandana-rÆpeïa mathurÃ-dvÃrakÃdau gatvà dantavakra-vadhÃnantaraæ punar vrajam Ãgatya tatra tu svayaæ-prakÃÓa- rÆpeïa ÓrÅ-vrajendra-nandanena lÅlÃyÃ÷ prakaÂanaæ k­tam | tat tu trimÃsyÃ÷ paratas tÃsÃæ sÃk«Ãt k­«ïena saÇgati÷ iti jÃtam | asya tu prakaÂÃprakaÂe jÃtatvaæ pÆrvam eva likhitam | tata÷ ÓrÅmad-vrajendra-nandane pÆrïatarÃdi- prakÃÓe | na tu mathurÃ-dvÃrakÃdau ca | ata÷ prakaÂÃprakaÂe parakÅyÃyÃ÷ sad-bhÃvena nityatvÃt | tat tu jayati jananivÃsa ity Ãder vartamÃna-prayogà bahava÷ santi | ata÷ ÓrÅ-k­«ïa-caitanya-mahÃprabho÷ parivÃre«u ÓrÅman- nityÃnandÃdvaitÃdibhi÷ ÓrÅ-bhÃgavatÃnusÃreïa prakaÂÃprakaÂe vraja- lÅlÃyÃæ ÓrÅ-k­«ïasyaupapatyaæ nityatvena svÅk­tya sva-sva-parivÃre pravartitaæ d­Óyate | te«u ca ÓrÅ-gadÃdhara-svarÆpa-rÆpa-sanÃtana-bhaÂÂa- raghunÃtha-dÃsa-karïapÆrÃdibhis tat-tan-matÃnusÃreïa tatra tatraiva parakÅyÃtvaæ sva-sva-grantha-gaïe varïayitvà pravartitaæ d­Óyate | lÅlÃ- mÃtrasya nityatvÃt | tat tu jayati jananivÃsa÷ ity Ãde÷ | tathà ÓrÅ-rÃmÃnujÃcÃrya-madhvÃcÃrya-prabh­tibhiÓ ca lÅlÃ-mÃtrasya nityatvaæ sthÃpyate | ato lÅlÃ-mÃtrasya nityatvenÃnukramikyà lÅlÃyà nityatve na do«as tasmÃt prakaÂÃprakaÂe parakÅyÃyà nityatvam | tat tu puna÷ paripÃÂyà vicÃryate | svayaæ bhagavÃn ÓrÅ-vrajendra-nandana÷ ÓrÅ-k­«ïa-caitanya÷ | sa ca saptottara-caturdaÓa-Óata-ÓakÃbde prakaÂita÷ | jagad-gurutvÃd ÃcÃryatvam aÇgÅk­tavÃn | avatÃre tu mukhya-kÃraïam Ãha (CC 1.1.6)- ÓrÅ-rÃdhÃyÃ÷ praïaya-mahimà kÅd­Óo vÃnayaivÃ- svÃdyo yenÃdbhuta-madhurimà kÅd­Óo và madÅya÷ | saukhyaæ cÃsyà mad-anubhavata÷ kÅd­Óaæ veti lobhÃt tad-bhÃvìhya÷ samajani ÓacÅ-garbha-sindhau harÅndu÷ || ity Ãdi | gauïa-kÃraïaæ tu bhÆ-bhÃra-rÆpa-mahÃ-pÃpinÃm asura-svabhÃvaæ dÆrÅk­tya kalau mukhya-dharma-nÃma-saÇkÅrtana-pravartanam | tasya pramÃïaæ anugrahÃya bhaktÃnÃm (10.33.36) ity Ãdi | ataeva ÓrÅ- nityÃnadÃdvaita-gadÃdhara-svarÆpa-rÆpa-sanÃtanÃdÅn nija-pÃr«adÃn prakaÂayya tad-dvÃreïa yuga-dharmaæ pravartayitvà tai÷ saha punar a«Âa- catvÃriæÓad-var«a-paryantaæ prakaÂa-mukhya-kÃraïaæ mukhya-rasÃsvÃdanaæ k­tavÃn | ÃsvÃdanaæ tu sarva-vedÃnta-sÃra-ÓrÅ-bhÃgavata-saæmatam | tat tu prakaÂÃprakaÂe nityatvÃt | tatra ca (10.33.19)- k­tvà tÃvantam ÃtmÃnaæ yÃvatÅr gopayo«ita÷ | reme sa bhagavÃæs tÃbhir ÃtmÃrÃmo 'pi lÅlayà || ity Ãdi bahuÓa÷ | tasmÃd vrajendra-nandanasya gopa-strÅ«Æpapatitvaæ tÃsÃæ tu tasmin parakÅyÃtvaæ krama-lÅlÃvasÃne prakaÂaæ nityam eva | yata÷ ÓrÅman-mahÃprabhu÷ ÓrÅ-k­«ïa-caitanya÷ sarva-bhaktÃn tad evÃsvÃdanaæ kÃrayitvà svayam evÃsvÃdanaæ k­tavÃn | tatra svayam ÃsvÃdanaæ yathà ÓrÅ- caitanya-caritÃm­te (2.1.11)- caï¬Å-dÃsa vidyÃpati rÃyera nÃÂaka gÅti karïÃm­ta ÓrÅ gÅta govinda mahÃprabhu rÃtri dine svarÆpa-rÃmÃnandera sane nÃce gÃya parama Ãnanda etad-abhÃve h­di yasya preraïayà pravartito'haæ varÃka-rÆpo'pi iti vacanÃt | ÓrÅ-mahÃprabhunà nija-prÃkaÂyasya prayojanasya ÓrÅmad-rÆpa-gosvÃmi- k­ta-ÓrÅmad-ujjvala-nÅlamaïy-Ãdibhi÷ sampÃditatvÃt | prÃkaÂya-mukhya- prayojanasya hÃnyà ÓrÅ-mahÃprabho÷ prÃkaÂyam aprayojakam | tasmÃt ÓrÅ- mahÃprabho÷ k­tÃsvÃdanasya parama-vij¤a-sevyatvam | yathà tatra ÓrÅ-dÃsa- gosvÃmi-k­ta-stavÃvalyÃæ (ÓrÅ-caitanyëÂake 4) anÃvedyÃæ pÆrvair api muni-gaïair bhakti-nipuïai÷ Óruter gƬhÃæ premojjvala-rasa-phalÃæ bhakti-latikÃm | k­pÃlus tÃæ gau¬e prabhu atik­pÃbhi÷ prakaÂayan ÓacÅ-sÆnu÷ kiæ me nayana-saraïÅæ yÃsyati padam || ataeva ÓrÅ-mahÃprabho÷ Óakti-rÆpai÷ ÓrÅ-rÆpa-gosvÃmi-caraïai÷ ÓrÅmad- ujjvala-nÅlamaïi-ÓrÅ-vidagdha-mÃdhava-dÃna-keli-kaumudy-Ãdi-granthÃnÃæ samarthÃ-rati-vilÃsa-rÆpÃïÃæ sÆtra-rÆpe ÓrÅ-smaraïa-maÇgale pratij¤Ãtam- ÓrÅ-rÃdhÃ-prÃïa-bandho÷ iti | evaæ laghu-bhÃgavatÃm­te (1.5.448, 451)- prapa¤cÃgocaratvena sà lÅlà prakaÂà matà || iti | atha prakaÂatÃæ labdhe vrajendra-vihite mahe | tatra prakaÂayaty e«a lÅlà bÃlyÃdikà kramÃt | karoti yÃ÷ prakÃÓe«u koÂiÓo'prakaÂe«v api || evaæ stava-mÃlÃ-stavÃvalÅ-gaïoddeÓa-dÅpikÃdi«u prakaÂÃprakaÂe vartamÃnÃ÷ parakÅyà lÅlÃ÷ prÃrthanÅyà vartante | evaæ ÓrÅ-mahÃprabhu- pÃr«ada-vargai÷ k­te«u saæsk­ta-prÃk­ta-maya-grantha-nicaye«u bahu- vidhÃni pramÃïÃni vartante| tatra ÓrÅ-mahÃprabhu-parama-guru-ÓrÅ- mÃdhavendra-purÅ-gosvÃmi-pÃdia÷ ÓrÅ-ÓrÅ-bhagavat-prÃpti-kÃle prÃrthitavÃn- ayi dÅnadayÃrdra nÃtha he, mathurÃnÃtha kadÃvalokyase | h­dayaæ tvad-aloka-kÃtaraæ dayita bhrÃmyati kiæ karomy aham || ity Ãdi | tat tu pÃr«adÃ÷ ÓrÅ-k­«ïa-caitanyasya prakaÂÃprakaÂe sabhÃsu svayam ÃsvÃditavantas te«Ãæ Ói«ya-praÓi«yÃdayas tad-grantha-dvÃreïedÃnÅm apy ÃsvÃdayanti - jayati jananivÃsa ity Ãdi-vartamÃna-prayogair lÅlÃ-mÃtrasya nityatvÃt | tatra pramÃïÃni yathà ÓrÅ-rÃmÃnanda-rÃya-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ jagannÃtha-vallabhÃkhyaæ nÃÂakam, ÓrÅ-svarÆpa-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ karacÃ, ÓrÅ-gadÃdhara-paï¬ita-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ premÃm­ta-stotrÃdi, ÓrÅ-narahari- Âhakkura-pÃdÃnÃæ ÓrÅ-k­«ïa-bhajanÃm­tÃdi, ÓrÅ-vÃsudeva-gho«a-pÃdÃnÃæ padÃvaly-Ãdi, ÓrÅ-rÃghava-paï¬ita-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ ÓrÅ-bhaktiratna- prakÃÓÃdi, ÓrÅ-vi«ïu-purÅ-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ bhakti-ratnÃvaly-Ãdi, ÓrÅ- sÃrvabhauma-bhaÂÂÃcÃrya-pÃdÃnÃæ ÓrÅman-mahÃprabho÷ Óata-nÃma- stotrÃdi, ÓrÅ-prabodhÃnanda-sarasvatÅ-pÃdÃnÃæ pÃdÃnÃæ ÓrÅ-v­ndÃvana- ÓatakÃdi, ÓrÅ-sanÃtana-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ ÓrÅ-vai«ïava-to«aïy-Ãdi, ÓrÅ- rÆpa-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ ÓrÅ-bhakti-rasÃm­ta-sindhu÷, ÓrÅ-ujjvala-nÅlamaïi÷, ÓrÅ-vidagdha-mÃdhavÃdi, ÓrÅ-gopÃla-bhaÂÂa-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ ÓrÅ- bhÃgavata-sandarbha-ÓrÅ-k­«ïa-karïÃm­ta-ÂÅkÃdi÷, ÓrÅ-raghunÃtha- bhaÂÂa-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ tat-Ói«ya-dvÃreïa ÓrÅbhÃgavatÃdi-bhakti-ÓÃstra- paÂhana-pÃÂhanÃdikam, ÓrÅ-raghunÃtha-dÃsa-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ muktÃ- carita-stava-mÃlÃdi, ÓrÅ-karïapÆra-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ ÓrÅ-Ãnanda-v­ndÃvana- campÆ-ÓrÅ-k­«ïÃhnika-kaumudÅ-ÓrÅ-gaura-gaïoddeÓa-ÓrÅ-caitanya- candrodaya-nÃÂakÃdi, ÓrÅ-bhÃgavatÃcÃrya-pÃdÃnÃæ ÓrÅ-k­«ïa-prema- taraÇginÅ, tatra ÓrÅmad-anantÃcÃrya-pÃda-ÓrÅ-nayanÃnanda-pÃdÃdÅnÃæ padÃvaly-Ãdi | evaæ ca ÓrÅ-mahÃprabhos tÃmbÆla-carvita-janma-ÓrÅ-nityÃnanda-prabhu- sevaka-ÓrÅ-nÃrÃyaïÅ-putra-ÓrÅ-v­ndÃvana-Âhakkura-varïita-ÓrÅ-caitanya- bhÃgavatÃdi | tat tu ÓrÅ-nityÃnanda-prabhunà sÃk«Ãt preraïayà likhitaæ bhavati | tathà hi ÓrÅ-caitanya-caritÃm­te (1.8.) caitanya-lÅlÃra vyÃsa v­ndÃvana dÃsa ity Ãdi | evaæ ÓrÅ-mahÃprabhor mata-virodhina÷ ÓrÅmad-acyutÃnandÃdi vinà ÓrÅmad- advaita-prabhu-putrÃ÷ ÓrÅmad-advaitÃcÃrya-pÃdais tyaktÃ÷ | tat tu ÓrÅ- caitanya-caritÃm­tÃdau prasiddham | evam upamahatsu ÓrÅ-locana-dÃsa- Âhakkura-k­ta-ÓrÅ-caitanya-maÇgala-durlabha-sÃrÃdi, ÓrÅ-k­«ïadÃsa- kavirÃja-mahÃnubhÃva-k­ta-ÓrÅ-govinda-lÅlÃm­ta-ÓrÅ-caitanya-caritÃm­ta- ÓrÅ-k­«ïa-karïÃm­ta-ÂÅkÃdi | ÓrÅnivÃsÃcÃrya-k­ta-catu÷-ÓlokÅ-ÂÅkÃdi, ÓrÅ-narottama-dÃsa-Âhakkura-ÓrÅ-govinda-kavirÃja-k­ta-padÃvaly-Ãdaya÷ sarvatra prasiddhÃ÷ | evam utkala-nivÃsi-ÓrÅ-ÓyÃmÃnandÃdÅnÃæ padÃvalÅ prasiddhà | kiæ ca ÓrÅman-mahÃprabhor mantra-sevaka÷ sÃk«Ãt ko'pi ÓrÅ-rÆpa- sanÃtanÃdÅnÃæ ca | tatra Óakti-sa¤cÃra-k­ta-sevakatve pramÃïaæ mana÷- Óik«ÃyÃæ (7,12) yadÅccher ÃvÃsaæ vraja-bhuvi sa-rÃgaæ pratijanu÷ ity atraiva, sa-yÆtha-ÓrÅ-rÆpÃnuga iha bhavan gokula-vane ity Ãdi | ÓrÅ-b­had- bhÃgavatÃm­ta-pÆrva-khaï¬e (1.1.1)- namaÓ caitanya-devÃya sva-nÃmÃm­ta-sevine | yad rÆpÃÓrayaïÃd yasya ity Ãdi | atha ÓrÅ-jÅva-gosvÃmi-pÃda÷ ÓrÅmad-rÆpa-pÃdasya bhrÃtu«putras tasmÃt taæ mantra-sevakaæ k­tavÃn | tasya tu ÓrÅman-mahÃprabhor darÓanaæ nÃsti ÓrÅmad-rÆpÃdÅnÃm aprakaÂe parakÅyÃtvaæ svakÅyÃtvaæ ca mataæ sva- granthe likhitaæ tena | tatra svakÅyÃtvaæ ÓrÅmad-raghunÃtha-dÃsa-prabh­taya÷ ÓrÅ-caitanya-pÃr«adÃ÷ ÓrÅ-rÆpÃdi-saÇgino'naÇgÅ-k­tavanta÷ | ÓrÅ-jÅva- pÃdasya tat tu svecchÃ-likhanaæ na bhavati | kintu parecchÃ-likhanam | tat- pÃï¬itya-balÃt likhana-paripÃÂÅ-darÓanena paï¬ita-janÃs tat svÅkurvanti | ye ca labdha-ÓrÅ-mahÃprabhu-k­pà labdha-ÓrÅ-rÆpÃdi-k­pÃs te tu sarvathà nÃÇgÅkurvanti | etan-mata-pravartanaæ tu kÃla-k­tam eva | tat tu sarvaæ kÃla- k­tam manye ity Ãdi | ÓreyÃæsi bahu-vighnÃni ity Ãdi ca | atas tu kecid evaæ vadanti ÓrÅ-jÅva-pÃdas tu bhrÃtu«putra eva Ói«yaÓ ca | tan-mataæ svakÅyÃtvam eva | tasmÃt brÆyu÷ snigdhasya Ói«yasya guravo guhyam apy uta (1.1.8) ity-Ãdi-nyÃyena ÓrÅmad-rÆpa-pÃda-mataæ svakÅyÃtvam eva | evaæ cet ÓrÅman-mahÃprabho÷ pÃr«ade«u viruddhaæ jÃtam | ÓrÅman-mahÃprabhuïà tu ÓrÅmad-rÆpa-sanÃtanau prati svakÅyÃtvam upadi«Âam | anye«u tu parakÅyÃtvam upadi«Âam iti gurutaraæ viruddhaæ syÃt | ÓrÅmad-rÆpa-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ Óakti-sa¤cÃropadi«Âa-ÓrÅmaj-jÅva- pÃdÃdi-Ói«yÃïÃæ sarve«Ãæ parakÅyaiva | kevalaæ ÓrÅ-jÅva-gosvÃmi-pÃda- gaïa-madhye kvacit kvacid guru-viruddham ÃÓcaryaæ d­Óyate | yato'dyÃpi te«u santÃne«u evaæ Ói«ye«u sva-sva-granthe«u prakaÂe'prakaÂe ca parakÅyÃtvaæ d­Óyate | tasmÃt ÓrÅman-mahÃprabhos tat-pÃr«adÃdÅnÃæ ca parakÅyÃtvam eva matam | ÓrÅmaj-jÅva-pÃdena tu yat svakÅyÃtvaæ likhitam tat parecchayaiva | ataeva ÓrÅ-k­«ïa-sandarbhe svakÅyÃ-siddhÃntÃnantaraæ tad-do«a÷ prÃrthanayà svayam eva k«amÃpita÷ | tathà hi- yad etat tu mayà k«udratareïa taralÃyitaæ | k«amatÃæ tat k«amÃ-ÓÅla÷ ÓrÅmÃn gokula-vallabha÷ || tatra Ói«ya-paramparÃ-Óravaïam Ãha-gopÃla-dÃsa-nÃmà ko'pi vaiÓya÷ ÓrÅ- jÅva-gosvÃmi-pÃdÃnÃæ priya-Ói«ya÷ | tat-prÃrthanÃ-paravaÓena tena svakÅyÃtvaæ siddhÃntitam | ataeva ÓrÅmad-rÆpa-sanÃtana-pÃdÃdÅnÃæ granthe«u kutra kutrÃpi chedanÃdikaæ k­tam | k­tvÃpi tatra tatrÃpi sva-do«a- k«amÃpaïaæ k­tam | yathà ÓrÅ-k­«ïa-sandarbhe yad etat tu mayà k«udratameïa taralÃyitam | ÓrÅ-laghu-vai«ïava-to«aïyÃæ ca (sarvÃntime)- lÅlÃ-stava« ÂippaïÅ ca seyaæ vai«ïava-to«aïÅ | yà saæk«iptà mayà k«udratareïÃpi tad-Ãj¤ayà || abuddhyà buddhyà và yad iha mayakÃlekhi sahasà tath¸a yad vÃcchedi dvayam api saheran param api | aho kiæ và yad yan manasi mama visphoritam abhÆd ambhobhis tan mÃtraæ yadi balam alaæ ÓaÇkita-kulai÷ || harinÃmÃm­te tan-nÃma spa«Âam evoÂÂaÇkitam | tad yathÃ- harinÃmÃm­ta-saæj¤aæ yad artham etat prakÃÓayÃmÃse | ubhayatra mama mitraæ sa bhavatu gopÃla-dÃsÃkhya÷ || ÓrÅ-gopÃla-campÆ-maÇgalÃcaraïe ca (GCP 1.5)- ÓrÅ-gopÃla-gaïÃnÃæ gopÃlÃnÃæ pramodÃya | bhavatu samantÃd e«Ã nÃmnà gopÃla-campÆr yà || ÓrÅmad-ujjvala-nÅlamaïi-ÂÅkÃyÃæ ca- svecchayà likhitaæ ki¤cit ki¤cid atra parecchayà | yat pÆrvÃpara-sambandhaæ tat pÆrvam aparaæ param || ÓrÅ-bhÃgavata-sandarbhe ca- tau santo«ayatà santau ÓrÅla-rÆpa-sanÃtanau | dÃk«iïÃtyena bhaÂÂena punar etad vivicyate ||o|| tasyÃdyaæ granthanÃlekhaæ krÃntam utkrÃnta-khaï¬itam | paryÃlocyÃtha paryÃyaæ k­tvà likhati jÅvaka÷ ||o|| ity Ãdikaæ ca | ÓrÅ-k­«ïa-dÃsa-nÃmà brÃhmaïo gau¬Åya÷ ÓrÅmaj-jÅva-vidyÃdhyayane Ói«ya÷, na tu mantra-Ói«ya÷ | te«Ãæ Ói«yÃkaraïÃt | Ói«ya-karaïe prav­ttiÓ cet tarhi ÓrÅnivÃsa-narottamÃdÅnÃæ Ói«yatvaæ ÓrÅ-jÅvena katham atyÃji | tasmÃt te«v aprakaÂe«u svÃdhikÃrecchayà tan-mantra-Ói«yatva-prakaÂanaæ k­«ïa-dÃsena svenaiva k­tam | te«Ãæ granthe«u chedanÃdi kutra k­taæ, kutrÃpi pallavitam | ataeva ÓrÅ-vai«ïava-to«aïy-Ãdi«u kutra kutrÃpi saæÓayÃspadatvena na sarva-saæmatam | tasmÃd ekasyÃprÃmÃïyenÃny asyÃprÃmÃïyam iti nyÃyÃt svakÅyÃtva-siddhÃnte sarve«Ãæ ÓrÅ-caitanya-pÃr«adÃnÃm asaæmatatvena ÓrÅmaj-jÅva-pÃdena tu parÃpek«Ã-k­tena ca parakÅyÃtvaæ sarva-saæmataæ matam iti saÇgatam | iti ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda-deva-sevÃdhipati-ÓrÅ-haridÃsa-gosvÃmÅ- caraïÃnujÅvi-ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-dÃsodÅrità bhakti-sÃdhana-dÅpikÃ-navama- kak«Ã ||9|| ****************************************************************** (10) daÓama-kak«Ã (BRS 1.1.10-17) tatrÃdau su«Âhu vaiÓi«Âyam asyÃ÷ kathayituæ sphuÂam | lak«aïaæ kriyate bhakter uttamÃyÃ÷ satÃæ matam || tad yathÃ- anyÃbhilëitÃ-ÓÆnyaæ j¤Ãna-karmÃdy-anÃv­tam | ÃnukÆlyena k­«ïÃnuÓÅlanaæ bhaktir uttamà || yathà ÓrÅ-nÃrada-pa¤carÃtre -- sarvopÃdhi-vinirmuktaæ tat-paratvena nirmalam | h­«Åkeïa h­«ÅkeÓa-sevanaæ bhaktir ucyate || ÓrÅ-bhÃgavatasya t­tÅya-skandhe ca (3.29.11-13) -- lak«aïaæ bhakti-yogasya nirguïasya hy udÃh­tam | ahaituky avyavahità yà bhakti÷ puru«ottame || sÃlokya-sÃr«Âi-sÃmÅpya-sÃrÆpyaikatvam apy uta | dÅyamÃnaæ na g­hïanti vinà mat-sevanaæ janÃ÷ || sa eva bhakti-yogÃkhya Ãtyantika udÃh­ta÷ | yenÃtivrajya triguïaæ mad-bhÃvÃyopapadyate || sÃlokyetyÃdi-padyastha-bhaktotkar«a-ïirÆpaïam | bhakter viÓuddhatÃ-vyaktyà lak«aïe paryavasyati || kle«aghnÅ Óubhadà mok«a-laghutÃ-k­t sudurlabhà | sÃndrÃnanda-viÓe«Ãtmà ÓrÅ-k­«ïÃkar«iïÅ ca sà || (BRS 1.1.44-47) agrato vak«yamÃïÃyÃs tridhà bhakter anukramÃt | dviÓa÷ «a¬bhi÷ padair etan mÃhÃtyaæ parikÅrtitam || kiæ ca - svalpÃpi rucir eva syÃd bhakti-tattvÃvabodhikà | yuktis tu kevalà naiva yad asyà aprati«Âhatà || tatra prÃcÅnair apy uktam - yatnenÃpÃdito'py artha÷ kuÓalair anumÃt­bhi÷ | abhiyuktatarair anyair anyathaivopapÃdyate || (BRS 1.2.1-2) sà bhakti÷ sÃdhanaæ bhÃva÷ premà ceti tridhodità || tatra sÃdhana-bhakti÷ - k­ti-sÃdhyà bhavet sÃdhya-bhÃvà sà sÃdhanÃbhidhà | nitya-siddhasya bhÃvasya prÃkaÂyaæ h­di sÃdhyatà || (BRS 1.2.5-7)- vaidhÅ rÃgÃnugà ceti sà dvidhà sÃdhanÃbhidhà || tatra vaidhÅ -- yatra rÃgÃnavÃptatvÃt prav­ttir upajÃyate | ÓÃsanenaiva ÓÃstrasya sà vaidhÅ bhaktir ucyate || yatha, dvitÅye (2.1.6)- tasmÃd bhÃrata sarvÃtmà bhagavÃn ÅÓvaro hari÷ | Órotavya÷ kÅrtitavyaÓ ca smartavyaÓ cechatÃbhayam || tatra adhikÃrÅ (BRS 1.2.15-16)-- ya÷ kenÃpy atibhÃgyena jÃta-Óraddho'sya sevane | nÃtisakto na vairÃgya-bhÃg asyÃm adhikÃry asau || yathaikÃdaÓe (11.20.28) -- yad­cchayà mat-kathÃdau jÃta-Óraddho'stu ya÷ pumÃn | na nirviïïo nÃtisakto bhakti-yogo'sya siddhida÷ || atha rÃgÃnugà (BRS 1.2.270)- virÃjantÅm abhivyaktÃæ vraja-vÃsÅ janÃdi«u | rÃgÃtmikÃm anus­tà yà sà rÃgÃnugocyate || ÂÅkÃ-abhivyaktaæ suvyaktaæ yathà syÃt tathà vraja-vÃsi-janÃdi«u virÃjantÅæ rÃgÃtmikÃæ bhaktim anus­tà yà bhakti÷ | yà rÃgÃnugà ucyate iti yojanà | vraja-vÃsi-janÃdi«v ity atra jana-padena manu«ya-mÃtraæ bodhitam | Ãdi- padena paÓu-pak«y-Ãdayo g­hyante | ataevoktaæ- trailokya-saubhagam idaæ ca nirÅk«ya rÆpaæ yat go-dvija-druma-m­gÃ÷ pulakÃny abibhran | iti | virÃjantÅm iti viÓe«eïa rÃjamÃnÃm, na tu dhÃmÃntara-parivÃra-bhaktivad aiÓvarya-j¤ÃnÃdinÃbhibhÆtÃm | anus­tety atrÃnusaraïaæ nitya-siddha-vraja- vÃsi-jana-bhÃva-ce«ÂÃnugamanÃtmakÃnukaraïam | tac ca ÓrÅ-k­«ïa- pre«ÂhÃnugata-ni«Âhaæ tad evÃnugatyam iti phalitÃrtha÷ | tac ca tad- anugatatve sati tÃd­Óa-kÃya-vÃÇ-mÃnasÅya-sevÃ-kart­tvaæ ceti | ÓrÅ-k­«ïa-pre«ÂhÃdhÅnatvaæ yathaikÃdaÓe (11.3.21)- tasmÃd guruæ prapadyeta jij¤Ãsu÷ Óreya uttamam | ÓÃbde pare ca ni«ïÃtaæ brahmaïy upaÓamÃÓrayam || ÂÅkà ca-uttamaæ Óreyo jij¤Ãsu÷ | ÓÃbde brahmaïi vedÃkhye ni«ïÃtaæ, anyathà saæÓaya-nirÃsakatvÃyogyatvÃd dheto÷ | pare brahmaïi aparok«Ãnubhave ca ni«ïÃtam | anyathà yato bodha-saæcÃrÃbhÃvÃt | pare brahmaïi ni«ïÃtatve dyotakam Ãha upaÓamÃÓrayam iti | tatraiva ÓrÅmad-uddhavaæ prati ÓrÅ-bhagavÃn (11.10.12)- ÃcÃryo'raïir Ãdya÷ syÃd ante-vÃsy uttarÃraïi÷ | tat-sandhÃnaæ pravacanaæ vidyÃ-sandhi÷ sukhÃvaha÷ || ÂÅkÃ-Ãdyo'dhara÷ | tat-sandhÃnaæ ca tayor madhyamaæ manthana-këÂhÃæ pravacanam upadeÓa÷ | vidyà ÓÃstrotthaæ j¤Ãtam | tatra sandhau bhavo'gnir iva | tathà ca Óruti÷-ÃcÃryaæ pÆrva-rÆpa÷ antevÃsy uttara-rÆpa÷ ity Ãdi | ataeva tad-vij¤ÃnÃrthaæ sa gurum evÃbhigacchet iti | ÃcÃryavÃn puru«o veda iti | nai«Ã tarkeïa matir Ãpaneyà ity Ãdi ca | tathà ÓrÅ-k­«ïa-pre«Âha-guru-saæsargeïaiva tad-bhÃvotpatti÷ syÃt | nÃnyatheti bhÃva÷ | ataeva ÓrÅ-bhÃgavate (11.17.27)- ÃcÃryaæ mÃæ vijÃnÅyÃn nÃvamanyeta karhicit | na martya-buddhyÃsÆyeta sarva-deva-mayo guru÷ || nitya-siddhasya bhÃvasya prÃkaÂyaæ h­di sÃdhyatà (BRS 1.2.2) iti nitya- siddhasya bhÃvasya sÃdhaka-bhaktÃnÃæ h­di svayaæ prakaÂanaæ sÃdhyatà | tat-tad-bhÃvÃdi-mÃdhurye Órute dhÅr yad apek«ate (BRS 1.2.292) ity ÃÓrayi«yamÃïe gurau tad-bhÃva-mÃdhuryaæ sutarÃæ d­Óyate | etÃd­Óe ÓrÅ- k­«ïa-rÆpa-gurau d­«Âe sati lobha÷ svata÷ eva utpadyate | yathà (BRS 1.2.241)- d­g-ambhobhir dhauta÷ pulaka-patalÅ maï¬ita-tanu÷ skhalann anta÷-phullo dadhad atip­thuæ vepathum api | d­Óo÷ kak«Ãæ yÃvan mama sa puru«a÷ ko'py upayayau na jÃte kiæ tÃvan matir iha g­he nÃbhiramate || atha Óravaïa-guru-bhajana-Óik«Ã-gurvo÷ prÃyikam ekatvam iti | yathà tathaivÃha ÓrÅ-bhakti-sandarbhe (206)- tatra bhÃgavatÃn dharmÃn Óik«ed gurv-Ãtma-daivata÷ | amÃyayÃnuv­ttyà yais tu«yed ÃtmÃtma-do hari÷ || (BhP 11.2.21) iti | tatraiva bhagavÃn deva÷ | Óik«Ã-guror apy ÃvaÓyakatvam Ãha ÓrÅ-daÓame (10.87.33)- vijita-h­«Åka-vÃyubhir adÃnta-manas tura-gaæ ya iha yatanti yantum ati-lolam upÃya-khida÷ | vyasana-ÓatÃnvitÃ÷ samavahÃya guroÓ caraïaæ vaïija ivÃja santy ak­ta-karïa-dharà jaladhau || ÂÅkÃ-ye guroÓ caraïaæ samavahÃÃn ÃÓrityÃtilola-madÃntam adamitaæ mana eva turagaæ durgama-sÃmyÃd vijitair indriyai÷ prÃïaiÓ ca yantuæ bhagavad- antarmukhÅkartuæ prayatante | te upÃya-khidas te«u te«ÆpÃye«u khidyante | ato vyasana-ÓatÃnvità bhavanti | ataeva iha saæsÃra-samudre santi ti«Âhanti du÷kham eva prÃpnuvantÅty artha÷ | jaladhau ak­ta-karïadharà asvÅk­ta- nÃvikà vaïijo yathà tadvat | ÓrÅ-guru-pradarÓita-bhagavad-bhakti-bhajana-prakÃreïa bhagavad-dharma- j¸iÃne sati tat-k­payà vyasanÃnabhibhÆtau ca satyÃæ ÓÅghram eva mano niÓcalaæ bhavatÅti bhÃva÷ | atha brahma-vaivarte- guru-bhaktyà sa milati smaraïÃt sevyate budhai÷ | milito'pi na labhyate jÅvair ahamikÃ-parai÷ || ataeva nÃrada-pa¤carÃtre tat-pÆjanasyÃvaÓyakatvam uktaæ, yathÃ- vai«ïavaæ j¤Ãna-vaktÃraæ yo vidyÃd vi«ïuvad gurum | pÆjayed vÃÇ-mana÷-kÃyai÷ sa ÓÃstraj¤a÷ sa vai«ïava÷ || Óloka-pÃdasya vaktÃpi ya÷ pÆjya÷ sa sadaiva hi | kiæ punar bhagavad-vi«ïo÷ svarÆpaæ vitanoti ya÷ || ity Ãdi | tasmÃt ÓrÅ-guror ÃvaÓyakatvam | tac-caraïÃvalambanaæ vinà premotpattir na bhavatÅti ni«kar«Ãrtha÷ | ÓrÅ-raghunÃtha-dÃsa-gosvÃmi-pÃdenokta-mana÷-Óik«ÃyÃæ, yathÃ- ÓacÅ-sÆnuæ nandÅÓvara-pati-sutatve guru-varaæ mukunda-pre«Âhatve smara ity Ãdi | kÃlikÃ-purÃïe ÓyÃmÃ-rahasye- madhu-lobhÃd yathà bh­Çga÷ pu«pÃt pu«pÃntaraæ vrajet | j¤Ãna-lobhÃt tathà Ói«yo guror gurv-antaraæ vrajet || stavÃvalyÃæ ca (mana÷-Óik«Ã 3,12)- yadÅccher ÃvÃsaæ vraja-bhuvi sa-rÃgaæ pratijanur yuva-dvandvaæ tac cet paricartium ÃrÃd abhila«e÷ | svarÆpaæ ÓrÅ-rÆpaæ sa-gaïam iha tasyÃgrajam api sphuÂaæ premïà nityaæ smara nama tadà tvaæ Ó­ïu mana÷ || sa-yÆtha÷ ÓrÅ-rÆpÃnuga iha bhavan gokula-vane jano rÃdhÃ-k­«ïÃtula-bhajana-ratnaæ sa labhate || (vilÃpa-kusumäjalÅ, 14)- yad-avadhi mama kÃcin ma¤jarÅ rÆpa-pÆrvà vraja-bhuvi bata netra-dvandva-dÅptiæ cakÃra | tad-avadhi tava v­ndÃraïya-rÃj¤i prakÃmaæ caraïa-kamala-lÃk«Ã-sandid­k«Ã mamÃbhÆt || iti | ata etÃd­ÓÃnugatyaæ vinà ÓrÅ-nandanandanasya tathÃvidha-svarÆpa-prÃptir na bhavati tatrÃpi ÓrÅ-rÆpÃnugatyaæ vinà ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïÃtula-bhajana- ratnaæ na labhata iti ni«kar«Ãrtha÷ | prasaÇgÃt ÃcÃrya-lak«aïaæ, yathà vÃyu-purÃïe- Ãcinoti ya÷ ÓÃstrÃrthÃn svÃcÃrai÷ sthÃpayaty api | svayam Ãcarate yasmÃt tasmÃd ÃcÃrya ucyate || yathà vi«ïu-sm­tau (HBV 1.45-46)- paricaryÃ-yaÓo-lÃbha-lipsu÷ Ói«yÃd gurur nahi | k­pÃ-sindhu÷ susampÆrïa÷ sarva-sattvopakÃraka÷ || ni÷sp­ha÷ sarvata÷ siddha÷ sarva-vidyÃ-viÓÃrada÷ | sarva-saæÓaya-saæchettà nÃlaso gurur Ãh­ta÷ || gautamÅye- na japo nÃrcanaæ naiva dhyÃnaæ nÃpi vidhi-krama÷ | kevalaæ satataæ k­«ïa-caraïÃmbhoja-bhÃvinÃm || iti | kiæ ca- nÃyikÃnÃæ ca sarvÃsÃæ madhyà Óre«Âhatamà matà | prÃya÷ sarva-rasotkar«o madhyÃyÃm eva yujyate || ity Ãdi | darÓitam eva | kiæ ca-tvadÅyatÃ-madÅyatÃ-madhyayor madhye madÅyatà Óre«Âhà | iyaæ ÓrÅ-k­«ïa-lÅlà ca Óre«Âhà sarva-pradÃyikà | na dÃtavyà na prakÃÓyà jane tv anadhikÃriïi || tathà hi (pÃdme)- mÃæ ca gopaya yena syÃt s­«Âir e«ottarottarà | iti | ÓrÅ-bhÃgavate prathama-skandhe (1.1.8) brÆyu÷ snigdhasya Ói«yasya guravo guhyam apy uta iti b­had-gautamÅye ca | iti ÓrÅmad-rÃdhÃ-govinda-deva-sevÃdhipati-ÓrÅ-haridÃsa-gosvÃmÅ- caraïÃnujÅvi-ÓrÅ-rÃdhÃ-k­«ïa-dÃsodÅrità bhakti-sÃdhana-dÅpikÃ-daÓama- kak«Ã sampÆrïa | ÓrÅ-sÃdhan-dÅpikà samÃptà | ÓrÅ-ÓrÅmad-gurave samarpitam astu | ******************************************************************* [*ENDNOTE #1] Not found in my edition. [*ENDNOTE #2] viÓÃkhe ! idam api alpam etat tat Ó­ïu | sa kila aÓruta-cara- sÃdharma÷ sammohana-mÃdhurÅ-bhara-navya÷ sarvopari-virÃjamÃno priya- vayasyasya sakala-gokula-patitvena govindÃbhi«eka-mahotsava÷ kasya và garvaæ na khalu kharvayati ? ||326|| [*ENDNOTE #3] The actual lines from MukundëÂakam are priyam iva kila varïaæ rÃga-yuktaæ priyÃyÃ÷ praïayatu mama netrÃbhÅ«Âa-pÆrtiæ mukunda÷ || [*ENDNOTE #4] These are two lines of a ÓÃrdÆla-vikrŬita verse. The rest is not found in the text. The source of these verses is unknown at this time. [*ENDNOTE #5] This is a half-ÓÃrdÆla.. [*ENDNOTE #6] Obscure meter. [*ENDNOTE #7] Another half-ÓÃrdÆla. [*ENDNOTE #8] Again an obscure metre. [*ENDNOTE #9] HBV 15.257, quoted from Bhavi«yottara-purÃïa. [*ENDNOTE #10] The readings on these verses are at quite great variance from the edition of B­had-bhÃgavatÃm­tam I have in my possession. [*ENDNOTE #11] Haridas Shastri cites the following verse interpolated here: upavÃsaæ tÅrtha-yÃtrÃæ sannyÃsaæ vrata-dhÃraïam | varïÃÓramÃcÃra-karma rÃdhÃyÃæ «a vivarjayet || [*ENDNOTE #12] This verse is not found in BhaktiS. Padma-purÃïa 5.82.8. [*ENDNOTE #13] Credited in Bhaktisandarbha 147 to Vi«ïu-purÃïa. [*ENDNOTE #14] Text missing here?