Rupa Gosvamin: Haribhaktirasamrtasindhu
Based on the 1984 reprint of Haridas Das's edition.
Version 2/01


Input by Jagadananda Das
(www.granthamandira.org)


___________________________________________________________________

THIS TEXT FILE IS FOR REFERENCE PURPOSES ONLY!   
COPYRIGHT AND TERMS OF USAGE AS FOR SOURCE FILE. 
                                       
Text converted to Classical Sanskrit Extended (CSX) encoding:
                                       
description             character  =ASCII   
                                       
long a                  à             224   
long A                  â             226   
long i                  ã             227   
long I                  ä             228   
long u                  å             229   
long U                  æ             230   
vocalic r               ç             231   
vocalic R               è             232   
long vocalic r          é             233   
vocalic l               ë             235   
long vocalic l          í             237   
velar n                 ï             239   
velar N                 ð             240   
palatal n               ¤             164   
palatal N               ¥             165   
retroflex t             ñ             241   
retroflex T             ò             242   
retroflex d             ó             243   
retroflex D             ô             244   
retroflex n             õ             245   
retroflex N             ö             246   
palatal s               ÷             247   
palatal S               ø             248   
retroflex s             ù             249   
retroflex S             ú             250   
anusvara                ü             252   
capital anusvara        ý             253   
visarga                 þ             254   

long e                  ¹             185   
long o                  º             186   
l underbar              ×             215   
r underbar              Ÿ             159   
n underbar              ­             173   
k underbar              É             201   
t underbar              Â             194   
                                       
Other characters of the CSX encoding table are not included.
Unless indicated otherwise, accents have been dropped in order 
to facilitate word search.             

For a comprehensive list of CSX and other GRETIL encodings 
and formats see:
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdiac.pdf
and
www.sub.uni-goettingen.de/ebene_1/fiindolo/gretil/gretdias.pdf
___________________________________________________________________





÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhuþ


[1]
bhagavad-bhakti-bheda-niråpakaþ
pårva-vibhàgaþ

[1.1]
sàmànya-bhaktiþ
prathama-laharã

÷rã-÷rã-ràdhà-govinda-devau vijayete

akhila-rasàmçta-mårtiþ prasçmara-ruci-ruddha-tàrakà-pàliþ |
kalita-÷yàmà-lalito ràdhà-preyàn vidhur jayati || RBhrs_1,1.1 ||
hçdi yasya preraõayà pravartito 'haü varàka-råpo 'pi |
tasya hareþ pada-kamalaü vande caitanya-devasya || RBhrs_1,1.2 ||
vi÷ràma-mandiratyà tasya sanàtana-tanor mad-ã÷asya |
bhakti-rasàmçta-sindhur bhavatu sadàyam pramodàya || RBhrs_1,1.3 ||
bhakti-rasàmçta-sindhau carataþ paribhåta-kàla-jàla-bhiyaþ |
bhakta-makaràn a÷ãlita-mukti-nadãkàn namasàmi || RBhrs_1,1.4 ||
mãmàüsaka-baóavàgneþ kañhinàm api kuõñhayann asau |
sphuratu sanàtana suciraü tava bhakti-rasàmçtàmbhodhiþ || RBhrs_1,1.5 ||
bhakti-rasasya prastutir akhila-jagaï-maïgala-prasaïgasya |
aj¤enàpi mayàsya kriyate suhçdàm pramodàya || RBhrs_1,1.6 ||

etasya bhagavad-bhakti-rasàmçta-payonidheþ |
catvàrah khalu vakùyante bhàgàþ pårvàdayaþ kramàt || RBhrs_1,1.7 ||
tatra pårve vibhàge 'smin bhakti-bheda-niråpake |
anukrameõa vaktavyaü laharãõàü catuùñayam || RBhrs_1,1.8 ||
àdyà sàmànya-bhakty-àóhyà dvitãyà sàdhanànvità |
bhàvà÷rità tçtãyà ca turyà prema-niråpikà || RBhrs_1,1.9 ||
tatràdau suùñhu vai÷iùñyam asyàþ kathayituü sphuñam |
lakùaõaü kriyate bhakter uttamàyàþ satàü matam || RBhrs_1,1.10 ||

anyàbhilàùità-÷ånyaü j¤àna-karmàdy-anàvçtam |
ànukålyena kçùõànu÷ãlanaü bhaktir uttamà || RBhrs_1,1.11 ||

yathà ÷rã-nàrada-pa¤caràtre--
sarvopàdhi-vinirmuktaü tat-paratvena nirmalam |
hçùãkeõa hçùãke÷a-sevanaü bhaktir ucyate || RBhrs_1,1.12 ||

÷rã-bhàgavatasya tçtãya-skandhe ca (3.29.11-13)--
ahaituky avyavahità yà bhaktiþ puruùottame || RBhrs_1,1.13 ||
sàlokya-sàrùñi-sàmãpya-sàråpyaikatvam apy uta |
dãyamànaü na gçhõanti vinà mat-sevanaü janàþ || RBhrs_1,1.14 ||
sa eva bhakti-yogàkhya àtyantika udàhçtaþ || RBhrs_1,1.15 ||

sàlokyetyàdi-padyastha-bhaktotkarùa-õiråpaõam |
bhakter vi÷uddhatà-vyaktyà lakùaõe paryavasyati || RBhrs_1,1.16 ||
kle÷a-ghnã ÷ubhadà mokùa-laghutà-kçt sudurlabhà |
sàndrànanda-vi÷eùàtmà ÷rã-kçùõàkarùiõã ca sà || RBhrs_1,1.17 ||

tatràsyàþ kle÷aghnatvam -
kle÷às tu pàpaü tad-bãjam avidyà ceti te tridhà || RBhrs_1,1.18 ||

tatra pàpam--
apràrabdhaü bhavet pàpaü pràrabdhaü ceti tad dvidhà || RBhrs_1,1.19 ||

tatra apràrabdha-haratvam, yathà ekaóa÷e (11.14.19)--
yathàgniþ susamiddhàrciþ karoty edhàüsi bhasmasàt | 
tathà mad-viùayà-bhaktir uddhavainàüsi kçtsna÷aþ || RBhrs_1,1.20 ||

pràrabdha-haratvam, yathà tçtãye (3.33.6)--
yan-nàma-dheya-÷ravaõànukãrtanàd
yat-prahvaõad yat-smaraõàd api kvacit |
÷vàdo 'pi sadyaþ savanàya kalpate
kutaþ punas te bhagavan nu dar÷anàt || RBhrs_1,1.21 ||

durjàtir eva savanàyogyatve kàraõam matam |
durjàty-àrambhakaü pàpaü yat syàt pràrabdham eva tat || RBhrs_1,1.22 ||

padma-puràne ca--
apràrabdha-phalaü pàpaü kåñaü bãjaü phalonmukham |
krameõaiva pralãyeta viùõu-bhakti-ratàtmanàm || RBhrs_1,1.23 ||

bãja-haratvam, yathà ùaùñhe (6.2.17)--
tais tàny aghàni påyante tapo-dàna-vratàdibhiþ |
nàdharmajaü tad-hçdayaü tad apã÷àïghri-sevayà || RBhrs_1,1.24 ||

avidyà-haratvam, yathà caturthe (4.22.39)--
yat-pàda-païkaja-palà÷a-vilàsa-bhaktyà
karmà÷ayaü grathitam udgrathayanti santaþ |
tadvan na rikta-matayo yatayo 'pi ruddha-
sroto-gaõàs tam araõaü bhaja vàsudevam || RBhrs_1,1.25 ||

pàdme ca--
kçtànuyàtrà-vidyàbhir hari-bhaktir anuttamà |
avidyàü nirdahaty à÷u dàva-jvàleva pannagãm || RBhrs_1,1.26 ||

÷ubhadatvam--
÷ubhàni prãõanaü sarva-jagatàm anuraktatà |
sadguõàþ sukham ity-àdãny àkhyàtàni manãùibhiþ || RBhrs_1,1.27 ||

tatra jagat-prãõanàdidvaya-pradatvam, yathà pàdme--
yenàrcito haris tena tarpitàni jaganty api |
rajyanti jantavas tatra jangamàþ sthàvarà api || RBhrs_1,1.28 ||

sad-guõàdi-pradatvam, yathà pa¤came (5.18.12)--
yasyàsti bhaktir bhagavaty aki¤canà 
sarvair guõais tatra samàsate suràþ |
haràv abhaktasya kuto mahad-guõà 
manorathenàsati dhàvato bahiþ || RBhrs_1,1.29 ||

sukha-pradatvam--
sukhaü vaiùayikaü bràhmam ai÷varaü ceti tat tridhà || RBhrs_1,1.30 ||

yathà tantre--
siddhayaþ paramà÷caryà bhuktir mukti÷ ca ÷à÷vatã |
nityaü ca paramànando bhaved govinda-bhaktitaþ || RBhrs_1,1.31 ||

yathà hari-bhakti-sudhodaye ca--
bhåyo 'pi yàce deve÷a tvayi bhaktir dçóhàstu me |
yà mokùànta-caturvarga phaladà sukhadà latà || RBhrs_1,1.32 ||

mokùa-laghutàkçt--
manàg eva praråóhàyàü hçdaye bhagavàd-ratau |
puruùàrthàs tu catvàràs tçõàyante samantataþ || RBhrs_1,1.33 ||

yathà ÷rã-nàrada-pa¤caràtre--
hari-bhakti-mahà-devyàþ sarvà mukty-àdi-siddhayaþ |
bhuktya÷ càdbhutàs tasyà÷ ceñikàvad anuvratàþ || RBhrs_1,1.34 || iti |

sudurlabhà--
sàdhanaughair anàsangair alabhyà suciràd api |
hariõà cà÷vadeyeti dvidhà sà syàt sudurlabhà || RBhrs_1,1.35 ||

tatra àdyà, yathà tàntre--
j¤ànataþ sulabhà muktir bhuktir yaj¤àdi-puõyataþ |
seyaü sàdhana-sàhasrair hari-bhaktiþ sudurlabhà || RBhrs_1,1.36 ||

dvitãyà, yathà pa¤cama-skandhe (5.6.18)--
ràjan patir gurur alaü bhavatàü yadånàü
daivaü priyaþ kula-patiþ kva ca kiïkaro vaþ |
astv evam aïga bhajatàü bhagavàn mukundo
muktiü dadàti karhicit sma na bhakti-yogam || RBhrs_1,1.37 ||

sàndrànanda-vi÷eùàtmà--
brahmànando bhaved eùa cet paràrddha-guõãkçtaþ |
naiti bhakti-sukhàmbhodheþ paramàõu-tulàm api || RBhrs_1,1.38 ||
yathà, hari-bhakti-sudhodaye--
tvat-sàkùàt-karaõàhlàda-vi÷uddhàbdhi-sthitasya me |
sukhàni goùpadàyante bràhmàõy api jagad-guro || RBhrs_1,1.39 ||

tathà bhàvàrtha-dãpikàyàü (10.88.11) ca--
tvat-kathàmçta-pàthodhau viharanto mahà-mudaþ |
kurvanti kçtinaþ kecit catur-vargaü tçõopamam || RBhrs_1,1.40 ||

÷rã-kçùõàkarùiõã--
kçtvà hariü prema-bhàjaü priya-varga-samanvitam |
bhaktir va÷ãkarotãti ÷rã-kçùõàkarùiõã matà || RBhrs_1,1.41 ||

yathà ekàda÷e (11.14.20)--
na sàdhyati màm yogo na sàïkhyaü dharma uddhava |
na svàdhyàyas tapas tyàgo yathà bhaktir mamorjità || RBhrs_1,1.42 ||

saptame (7.10.48) ca nàradoktau--
yåyaü nçloke bata bhåri-bhàgà 
lokaü punànà munayo 'bhiyanti |
yeùàü gçhàn àvasatãti sàkùàd 
guóhaü paraü brahma manuùya-liïgam || RBhrs_1,1.43 ||

agrato vakùyamàõàyàs tridhà bhakter anukramàt |
dvi÷aþ ùaóbhiþ padair etan màhàtyaü parikãrtitam || RBhrs_1,1.44 ||

kiü ca--
svalpàpi rucir eva syàd bhakti-tattvàvabodhikà |
yuktis tu kevalà naiva yad asyà apratiùñhatà || RBhrs_1,1.45 ||

tatra pràcãnair apy uktam--
yatnenàpàdito 'py arthaþ ku÷alair anumàtçbhiþ |
abhiyuktatarair anyair anyathaivopapàdyate || RBhrs_1,1.46 ||

iti ÷rã ÷rã bhakti-rasàmçta-sindhau
pårva-bhàge bhakti-sàmànya laharã prathamà


___________________________________________________

(1.2)
dvitãyà laharã
sàdhana-bhaktiþ


sà bhaktiþ sàdhanaü bhàvaþ premà ceti tridhodità || RBhrs_1,2.1 ||

tatra sàdhana-bhaktiþ -
kçti-sàdhyà bhavet sàdhya-bhàvà sà sàdhanàbhidhà |
nitya-siddhasya bhàvasya pràkañyaü hçdi sàdhyatà || RBhrs_1,2.2 ||
sà bhaktiþ saptama-skandhe bhaïgyà devarùiõodità || RBhrs_1,2.3 ||

yathà saptame (7.1.31)--
tasmàt kenàpy upàyena manaþ kçùõe nive÷ayet || RBhrs_1,2.4 || iti |

vaidhã ràgànugà ceti sà dvidhà sàdhanàbhidhà || RBhrs_1,2.5 ||

tatra vaidhã--
yatra ràgànavàptatvàt pravçttir upajàyate |
÷àsanenaiva ÷àstrasya sà vaidhã bhaktir ucyate || RBhrs_1,2.6 ||

yatha, dvitãye (2.1.6)--
tasmàd bhàrata sarvàtmà bhagavàn ã÷varo hariþ |
÷rotavyaþ kãrtitavya÷ ca smartavya÷ cecchatàbhayam || RBhrs_1,2.7 ||

pàdme ca--
smartavyaþ satataü viùõur vismartavyo na jàtucit |
sarve vidhi-niùedhàþ syur etayor eva kiïkaràþ || RBhrs_1,2.8 ||

ity asau syàd vidhir nityaþ sarva-varõà÷ramàdiùu |
nityatve 'py asya nirõãtam ekàda÷y-àdivat-phalam || RBhrs_1,2.9 ||

yathà, ekàdà÷e (11.5.2-3) tu vyaktam evoktam--
mukha bàhåru-pàdebhyaþ puruùasyà÷ramaiþ saha |
catvàro jaj¤ire varõà guõair vipràdayaþ pçthak || RBhrs_1,2.10 ||
ya eùàü puruùaü sàkùàd àtma-prabhavam ã÷varam |
na bhajanty avajànanti sthànàd bhraùñàþ patanty adhaþ || RBhrs_1,2.11 ||
tat phalaü ca, tatraiva (11.27.49)-- 
evaü kriyà-yoga-pathaiþ pumàn vaidika-tàntrikaiþ |
arcann ubhyataþ siddhiü matto vindaty abhãpsitàm || RBhrs_1,2.12 ||

pa¤caràtre ca--
surarùe vihità ÷àstre harim uddi÷ya yà kriyà |
saiva bhaktir iti proktà tayà bhaktiþ parà bhavet || RBhrs_1,2.13 ||

tatra adhikàrã--
yaþ kenàpy atibhàgyena jàta-÷raddho 'sya sevane |
nàtisakto na vairàgya-bhàg asyàm adhikàry asau || RBhrs_1,2.14 ||

yathaikàda÷e (11.20.28)--
yadçcchayà mat-kathàdau jàta-÷raddho 'stu yaþ pumàn |
na nirviõõo nàtisakto bhakti-yogo 'sya siddhidaþ || RBhrs_1,2.15 ||

uttamo madhyama÷ ca syàt kaniùñha÷ ceti sa tridhà || RBhrs_1,2.16 ||

tatra uttamaþ--
÷àstre yuktau ca nipuõaþ sarvathà dçóha-ni÷cayaþ |
prauóha-÷raddho 'dhikàrã yaþ sa bhaktàv uttamo mataþ || RBhrs_1,2.17 ||

tatra madhyamaþ--
yaþ ÷àstràdiùv anipuõaþ ÷raddhàvàn sa tu madhyamaþ || RBhrs_1,2.18 ||

tatra kaniùñhaþ--
yo bhavet komala-÷raddhaþ sa kaniùñho nigadyate || RBhrs_1,2.19 ||

tatra gãtàdiùåktànàü caturõàm adhikàriõàm |
madhye yasmin bhagavatah kçpà syàt tat-priyasya và || RBhrs_1,2.20 ||
sa kùãõa-tat-tad-bhàvaþ syàc chuddha-bhakty-adhikàravàn |
yathebhaþ ÷aunakàdi÷ ca dhruvaþ sa ca catuþsanaþ || RBhrs_1,2.21 ||
bhukti-mukti-spçhà yàvat pi÷àcã hçdi vartate |
tàvad bhakti-sukhasyàtra katham abhyudayo bhavet || RBhrs_1,2.22 ||
tatràpi ca vi÷eùeõa gatim aõvãm anicchataþ |
bhaktir hçta-manaþ-pràõàn premõà tàn kurute janàn || RBhrs_1,2.23 ||

tathà ca, tçtãye (3.25.36)--
tair dar÷anãyàvayavair udàra-
vilàsa-hàsekùita-vàma-såktaiþ |
hçtàtmano hçta-pràõàü÷ ca bhaktir 
anicchato me gatim aõvãü prayuïkte || RBhrs_1,2.24 ||

÷rã kçùõa-caraõàmbhoja-sevà-nirvçta-cetasàm |
eùàü mokùàya bhaktànàü na kadàcit spçhà bhavet || RBhrs_1,2.25 ||

yathà tatraiva, ÷rãmad-uddhavoktau (3.4.15)--
ko nv ã÷a te pàda-saroja-bhàjàü
sudurlabho 'rtheùu caturùv apãha |
tathàpi nàhaü pravçõomi bhåman
bhavat-padàmbhoja-niùevaõotsukaþ || RBhrs_1,2.26 ||

tatraiva, ÷rãkapila-devoktau (3.25.35)--
naikàtmatàü me spçhayanti kecin
mat-pàda-sevàbhiratà mad-ãhàþ |
ye 'nyonyato bhàgavatàþ prasajya
sabhàjayante mama pauruùàõi || RBhrs_1,2.27 ||

tatraiva (3.29.13)--
sàlokya-sàrùñi-sàmãpya- sàråpyaikatvam apy uta |
dãyamànaü na gçhõanti vinà mat-sevanaü janàþ || RBhrs_1,2.28 ||

caturthe ÷rã-dhruvoktau (4.9.10)--
yà nirvçtis tanu-bhçtàü tava pàda-padma-
dhyànàd bhavaj-jana-kathà-÷ravaõena và syàt |
sà brahmaõi sva-mahimany api nàtha mà bhåt
kiü tv antakàsi-lulitàt patatàü vimànàt || RBhrs_1,2.29 ||

tatraiva ÷rãmad-àdiràjoktau (4.20.24)--
na kàmaye nàtha tad apy ahaü kvacin
na yatra yuùmac-caraõàmbujàsavaþ |
mahattamàntar-hçdayàn mukha-cyuto
vidhatsva karõàyutam eùa me varaþ || RBhrs_1,2.30 ||

pa¤came ÷rã-÷ukoktau (5.14.44)--
yo dustyajàn kùiti-suta-svajanàrtha-dàràn
pràrthyàü ÷riyaü sura-varaiþ sadayàvalokàm |
naicchan nçpas tad-ucitaü mahatàü madhudviñ-
sevànurakta-manasàm abhavo 'pi phalguþ || RBhrs_1,2.31 ||

ùaùñhe ÷rã-vçtroktau (6.11.25)--
na nàka-pçùñhaü na ca pàrameùñhyaü
na sàrva-bhaumaü na rasàdhipatyam |
na yoga-siddhãr apunar-bhavaü và
sama¤jasa tvà virahayya kàïkùe || RBhrs_1,2.32 ||

tatraiva ÷rã-rudroktau (6.17.28)--
nàràyaõa-paràþ sarve na kuta÷cana bibhyati |
svargàpavarga-narakeùv api tulyàrtha-dar÷inaþ || RBhrs_1,2.33 ||

tatraiva indroktau (6.18.74)--
àràdhanaü bhagavata ãhamànà nirà÷iùaþ |
ye tu necchanty api paraü te svàrtha-ku÷alàþ smçtàþ || RBhrs_1,2.34 ||

saptame prahlàdoktau (7.6.25)--
tuùñe ca tatra kim alabhyam ananta àdye
kiü tair guõa-vyatikaràd iha ye sva-siddhàþ |
dharmàdayaþ kim aguõena ca kàïkùitena
sàraü juùàü caraõayor upagàyatàü naþ || RBhrs_1,2.35 ||

tatraiva ÷akroktau (7.8.42)--
pratyànãtàþ parama bhavatà tràyatà naþ sva-bhàgà
daityàkràntaü hçdaya-kamalaü tad-gçhaü pratyabodhi |
kàla-grastaü kiyad idam aho nàtha ÷u÷råùatàü te
muktis teùàü na hi bahumatà nàrasiühàparaiþ kim || RBhrs_1,2.36 ||

aùñame ÷rã-gajendroktau (8.3.20)--
ekàntino yasya na ka¤canàrthaü
và¤chanti ye vai bhagavat-prapannàþ |
aty-adbhutaü tac-caritaü sumaïgalaü
gàyanta ànanda-samudra-magnàþ || RBhrs_1,2.37 ||

navame ÷rã-vaikuõñhanàthoktau (9.4.67)--
mat-sevayà pratãtaü te sàlokyàdi-catuùñayam |
necchanti sevayà pårõàþ kuto 'nyat kàla-viplutam || RBhrs_1,2.38 ||

÷rã-da÷ame nàgapatnã-stutau (10.16.37)--
na nàka-pçùñhaü na ca sàrva-bhaumaü
na pàrameùñhyaü na rasàdhipatyam |
na yoga-siddhãr apunar-bhavaü và
và¤chanti yat-pàda-rajaþ-prapannàþ || RBhrs_1,2.39 ||

tatraiva ÷rã-veda-stutau (10.87.21)--
duravagamàtma-tattva-nigamàya tavàtta-tano÷
carita-mahàmçtàbdhi-parivarta-pari÷ramaõàþ |
na parilaùanti kecid apavargam apã÷vara te
caraõa-saroja-haüsa-kula-saïga-visçùña-gçhàþ || RBhrs_1,2.40 ||

ekàda÷e ÷rã-bhagavad-uktau (11.20.34)--
na ki¤cit sàdhavo dhãrà bhaktà hy ekàntino mama |
và¤chanty api mayà dattaü kaivalyam apunar-bhavam || RBhrs_1,2.41 ||

tathà (11.14.14)--
na pàrameùñhyaü na mahendra-dhiùõyaü
na sàrvabhaumaü na rasàdhipatyam |
na yoga-siddhãr apunar-bhavaü và
mayy arpitàtmecchati mad vinànyat || RBhrs_1,2.42 ||

dvàda÷e ÷rã-rudroktau (12.10.6)--
naivecchaty à÷iùaþ kvàpi brahmarùir mokùam apy uta |
bhaktiü paràü bhagavati labdhavàn puruùe 'vyaye || RBhrs_1,2.43 ||

padma-puràõe ca kàrttika-màhàtmye (dàmodaràùñake)--
varaü deva mokùaü na mokùàvadhiü và
na cànyaü vçõe 'haü vare÷àd apãha |
idaü te vapur nàtha gopàla-bàlaü
sadà me manasy aviràstàü kim anyaiþ || RBhrs_1,2.44 ||

kuveràtmajau baddha-mårtyaiva yadvat
tvayà mocitau bhakti-baddhau kçtau ca |
tathà prema-bhaktiü svakàü me prayaccha
na mokùe graho me 'sti dàmodareha || RBhrs_1,2.45 ||
haya÷ãrùãya-÷rã-nàràyaõa-vyåha-stave ca--
na dharma kàmam arthaü và mokùaü và varade÷vara |
pràrthaye tava pàdàbje dàsyam evàbhikàmaye || RBhrs_1,2.46 ||

tatraiva--
punaþ punar varàn ditsur viùõur muktiü na yàcitaþ |
bhaktir eva vçtà yena prahlàdaü taü namàmy ahaü || RBhrs_1,2.47 ||
yadçcchayà labdham api viùõor dà÷arathes tu yaþ |
naicchan mokùaü vinà dàsyaü tasmai hanumate namaþ || RBhrs_1,2.48 ||

ata eva prasiddham ÷rã-hanumad-vàkyam--
bhava-bandha-cchide tasyai spçhayàmi na muktaye |
bhavàn prabhur ahaü dàsa iti yatra vilupyate || RBhrs_1,2.49 ||

÷rã-nàrada pa¤caràtre ca jitante-stotre--
dharmàrtha-kàma-mokùeùu necchà mama kadàcana |
tvat-pàda-pa¤kajasyàdho jãvitaü dãyataü mama || RBhrs_1,2.50 ||
mokùa-sàlokya-sàråpyàn pràrthaye na dharàdhara |
icchàmi hi mahàbhàga kàruõyaü tava suvrata || RBhrs_1,2.51 ||

ataeva ÷rã-bhàgavate ùaùñhe (6.14.5)--
muktànàm api siddhànàü nàràyaõa-paràyaõaþ |
sudurlabhaþ pra÷àntàtmà koñiùv api mahà-mune || RBhrs_1,2.52 ||

prathame ca ÷rã-dharmaràja-màtuþ stutau (1.8.20)--
tathà paramahaüsànàü munãnàm amalàtmanàm |
bhakti-yoga-vidhànàrthaü kathaü pa÷yema hi striyaþ || RBhrs_1,2.53 ||

tatraiva ÷rã-såtoktau (1.7.10)--
àtmàràmà÷ ca munayo nirgranthà apy urukrame |
kurvanty ahaitukãü bhaktim ittham-bhåta-guõo hariþ || RBhrs_1,2.54 ||

atra tyàjyatayaivoktà muktiþ pa¤ca-vidhàpi cet |
sàlokyàdis tathàpy atra bhaktyà nàtivirudhyate || RBhrs_1,2.55 ||
sukhai÷varyottarà seyaü prema-sevottarety api |
sàlokyàdir dvidhà tatra nàdyà sevà-juùaü matà || RBhrs_1,2.56 ||
kintu premaika-màdhurya-juùa ekàntino harau |
naivàïgãkurvate jàtu muktiü pa¤ca-vidhàm api || RBhrs_1,2.57 ||
tatràpy ekàntinàü ÷reùthà govinda-hçta-mànasàþ |
yeùàü ÷rã÷a-prasàdo 'pi mano hartuü na ÷aknuyàt || RBhrs_1,2.58 ||
siddhàntatas tv abhede 'pi ÷rã÷a-kçùõa-svaråpayoþ |
rasenotkçùyate kçùõa-råpam eùà rasa-sthitiþ || RBhrs_1,2.59 ||
÷àstrataþ ÷råyate bhaktau nç-màtrasyàdhikàrità |
sarvàdhikàritàü màgha-snànasya bruvatà yataþ |
dçùtàntità va÷iùñhena hari-bhaktir nçpaü prati || RBhrs_1,2.60 ||

yathà pàdme -
sarve 'dhikàriõo hy atra hari-bhaktau yathà nçpa || RBhrs_1,2.61 ||

kà÷ã-khaõóe ca tathà--
antyajà api tad-ràùñre ÷aïkha-cakràïka-dhàriõaþ |
sampràpya vaiùõavãü dãkùàü dãkùità iva sambabhuþ || RBhrs_1,2.62 ||

api ca--
ananuùñhànato doùo bhakty-aïgànàü prajàyate |
na karmaõàm akaraõàd eùa bhakty-adhikàriõàm || RBhrs_1,2.63 ||
niùiddhàcàrato daivàt pràya÷cittaü tu nocitam |
iti vaiùõava-÷àstràõàü rahasyaü tad-vidàü matam || RBhrs_1,2.64 ||

yathaikàda÷e (11.20.26, 11.21.2)-- 
sve sve 'dhikàre yà niùñhà sà guõaþ parikãrtitaþ |
viparyayas tu doùaþ syàd ubhayor eùa ni÷cayaþ || RBhrs_1,2.65 ||

prathame (1.5.17)--
tyaktvà svadharmaü caraõàmbujam harer 
bhajann apakvo 'tha patet tato yadi |
yatra kva vàbhadram abhåd amuùya kiü 
ko vàrtha àpto 'bhajatàü sva-dharmataþ || RBhrs_1,2.66 ||

ekàda÷e (11.11.37)--
àj¤àyaiva guõàn doùàn mayàdiùñàn api svakàn |
dharmàn santyajya yaþ sarvàn màü bhajet sa ca sattamaþ || RBhrs_1,2.67 ||

tatraiva (11.5.41)--
devarùi-bhåtàpta-néõàü pitéõàü 
na kiïkaro nàyam çõã ca ràjan |
sarvàtmanà yaþ ÷araõaü ÷araõyaü 
gato mukundaü parihçtya kartam || RBhrs_1,2.68 ||

÷rã-bhagavad-gãtàsu (18.66)--
sarva-dharman parityàjya màm ekaü ÷araõaü vraja |
ahaü tvàü sarva-pàpebhyo mokùayiùyàmi mà sucaþ || RBhrs_1,2.69 ||

agastya-saühitàyàm--
yathà vidhi-niùedhau tu muktaü naivopasarpataþ |
tathà na spç÷ato ràmopàsakaü vidhi-pårvakam || RBhrs_1,2.70 ||

ekàda÷e eva (11.5.42)--
svapàda-mulaü bhajataþ priyasya 
tyaktàny abhàvasya hariþ pare÷aþ |
vikarma yac cotpatitaü katha¤cid
dhunoti sarvaü hçdi sanniviùñaþ || RBhrs_1,2.71 ||

hari-bhakti-vilàse 'syà bhakter aïgàni lakùa÷aþ |
kintu tàni prasiddhàni nirdi÷yante yathàmati || RBhrs_1,2.72 ||

atra aïga-lakùaõam -
à÷ritàvàntaràneka-bhedaü kevalam eva và |
ekaü karmàtra vidvadbhir ekaü bhakty-aïgam ucyate || RBhrs_1,2.73 ||

atha aïgàni--
guru-pàdà÷rayas tasmàt kçùõa-dãkùàdi-÷ikùaõam |
vi÷rambheõa guroþ sevà sàdhu-vartmànuvartanam || RBhrs_1,2.74 ||
sad-dharma-pçcchà bhogàdi-tyàgaþ kçùõasya hetave |
nivàso dvàrakàdau ca gaïgàder api sannidhau || RBhrs_1,2.75 ||
vyàvahàreùu sarveùu yàvad-arthànuvartità |
hari-vàsara-sammàno dhàtry-a÷vatthàdi-gauravam || RBhrs_1,2.76 ||
eùàm atra da÷àïgànàü bhavet pràrambha-rupatà || RBhrs_1,2.77 ||
saïga-tyàgo vidåreõa bhagavad-vimukhair janaiþ |
÷iùyàdy-ananubandhitvaü mahàrambhàdy-anudyamaþ || RBhrs_1,2.78 ||
bahu-grantha-kalàbhyàsa-vyàkhyà-vàda-vivarjanam || RBhrs_1,2.79 ||
vyàvahàre 'py akàrpaõyaü ÷okàdy-ava÷a-vartità || RBhrs_1,2.80 ||
anya-devàn avaj¤à ca bhåtànudvega-dàyità |
sevà-nàmàparàdhànàm udbhavàbhàva-kàrità || RBhrs_1,2.81 ||
kçùõa-tad-bhakta-vidveùa-vinindàdy-asahiùõutà |
vyatirekatayàmãùàü da÷ànàü syàd anuùñhitãþ || RBhrs_1,2.82 ||
asyàs tatra prave÷àya dvàratve 'py aïga-viü÷ateþ |
trayàü pradhànam evoktaü guru-pàdà÷rayàdikam || RBhrs_1,2.83 ||
dhçtir vaiùõava-cihõànàü harer nàmàkùarasya ca |
nirmàlyàde÷ ca tasyàgre tàõóavaü daõóavan-natiþ || RBhrs_1,2.84 ||
abhyutthànam anuvrajyà gatiþ sthàne parikramaþ |
arcanaü paricaryà ca gãtaü saïkãrtanaü japaþ || RBhrs_1,2.85 ||
vij¤aptiþ stava-pàñha÷ ca svàdo naivedya-pàdyayoþ |
dhåpa-màlyàdi-saurabhyaü ÷rã-mårteþ spçùñir ãkùaõam || RBhrs_1,2.86 ||
àràtrikotsavàde÷ ca ÷ravaõaü tat-kçpekùaõam |
smçtir dhyànaü tathà dàsyaü sakhyam àtma-nivedanam || RBhrs_1,2.87 ||
nija-priyopaharaõaü tad-arthe 'khila-ceùñitam |
sarvathà ÷araõàpattis tadãyànàü ca sevanam || RBhrs_1,2.88 ||
tadãyàs tulasã-÷àstra-mathurà-vaiùõavàdayaþ |
yathà-vaibhava-sàmagrã sad-goùñhãbhir mahotsavaþ || RBhrs_1,2.89 ||
årjàdaro vi÷eùeõa yàtrà janma-dinàdiùu |
÷raddhà vi÷eùataþ prãtiþ ÷rã-mårter aïghri-sevane || RBhrs_1,2.90 ||
÷rãmad-bhàgavatàrthànàm àsvàdo rasikaiþ saha |
sajàtãyà÷aye snigdhe sàdhau saïgaþ svato vare || RBhrs_1,2.91 ||
nàma-saïkãrtanaü ÷rã-mathurà-maõóale sthitiþ || RBhrs_1,2.92 ||
aïgànàü pa¤cakasyàsya pårvaü vilikhitasya ca |
nikhila-÷raiùñhya-bodhàya punar apy atra kãrtanam || RBhrs_1,2.93 ||
iti kàya-hçùãkàntaþ-karaõànàm upàsanàþ || RBhrs_1,2.94 ||
catuþùaùñiþ pçthak sàïghàtika-bhedàt kramàdinàþ || RBhrs_1,2.95 ||
athàrùànumatenaiùàm udàharaõam ãryate || RBhrs_1,2.96 ||

1 - tatra gurupàdà÷rayo, yathà ekàda÷e (11.3.21)--
tasmàd guruü prapadyeta jij¤àsuþ ÷reya uttamam |
÷àbde pare ca niùõàtaü brahmaõy upa÷amà÷rayam || RBhrs_1,2.97 ||

2 - ÷rã-kçùõa-dãkùàdi-÷ikùaõaü, yathà tatraiva (11.3.22)--
tatra bhàgavatàn dharmàn ÷ikùed gurv-àtma-daivataþ |
amàyayànuvçttyà yais tuùyed àtmàtma-do hariþ || RBhrs_1,2.98 ||

3 - vi÷rambheõa guroþ sevà, yathà tatraiva (11.17.27)--
àcàryaü màü vijànãyàn nàvamanyeta karhicit |
na martya-buddhyàsåyeta sarva-deva-mayo guruþ || RBhrs_1,2.99 ||
4 - sàdhu-vartmànuvartanam, yathà skànde--
sa mçgyaþ ÷reyasàü hetuþ panthàþ santàpa-varjitaþ |
anvàpta-÷ramaü pårve yena santaþ pratasthire || RBhrs_1,2.100 ||

brahma-yàmale ca--
÷ruti-smçti-puràõàdi-pa¤caràtra-vidhiü vinà |
aikàntikã harer bhaktir utpàtàyaiva kalpate || RBhrs_1,2.101 ||

bhaktir aikàntikã veyam avicàràt pratãyate |
vastutas tu tathà naiva yad a÷àstrãyatekùyate || RBhrs_1,2.102 ||

5 - sad-dharma-pçcchà, yathà nàradãye--
aciràd eva sarvàrthaþ sidhyaty eùàm abhãpsitaþ |
sad-dharmasyàvabodhàya yeùàü nirbandhinã matiþ || RBhrs_1,2.103 ||

6 - kçùõàrthe bhogàdi-tyàgo, yathà pàdme -
harim uddi÷ya bhogàni kàle tyaktavatas tava |
viùõu-loka-sthità sampad-alolà sà pratãkùate || RBhrs_1,2.104 ||

7 - dvàrakàdi-nivàso, yathà skànde--
saüvatsaraü và ùaõmàsàn màsaü màsàrdham eva và |
dvàrakà-vàsinaþ sarve narà nàrya÷ caturbhujàþ || RBhrs_1,2.105 ||

àdi-padena puruùottama-vàsa÷ ca, yathà bràhme--
aho kùetrasya màhàtmyaü samantàd da÷a-yojanam |
diviùñhà yatra pa÷yanti sarvàn eva caturbhujàn || RBhrs_1,2.106 ||

gaïgàdi-vàso, yathà prathame (1.19.6)--
yà vai lasac-chrã-tulasã-vimi÷ra-
kçùõàïghri-reõv-abhyadhikàmbu-netrã |
punàti se÷àn ubhayatra lokàn 
kas tàü na seveta mariùyamàõaþ || RBhrs_1,2.107 ||

8-- yàvad-arthànuvartità, yathà nàradãye--
yàvatà syàt sva-nirvàhaþ svãkuryàt tàvad artha-vit |
àdhikye nyånatàyàü ca cyavate paramàrthataþ || RBhrs_1,2.108 ||

9 - hari-vàsara-sammàno, yathà brahma-vaivarte--
sarva-pàpa-pra÷amanaü puõyam àtyantikaü tathà |
govinda-smàraõaü néõàm ekada÷yàm upoùaõam || RBhrs_1,2.109 ||

10 - dhàtry-a÷vatthàdi-gauravam, yathà skànde--
a÷vattha-tulasã-dhàtrã-go-bhåmisura-vaiùõavàþ |
påjitàþ praõatàþ dhyàtàþ kùapayanti néõàm agham || RBhrs_1,2.110 ||

11 - atha ÷rã-kçùõa-vimukha-jana-saütyàgo, yathà kàtyàyana-saühitàyàm--
varaü huta-vaha-jvàlà-pa¤jaràntar-vyavasthitiþ |
na ÷auri-cintà-vimukha-jana-saüvàsa-vai÷asam || RBhrs_1,2.111 ||

viùõu-rahasye ca--
àliïganaü varaü manye vyàla-vyàghra-jalaukasàm |
na saïgaþ ÷alya-yuktànàü nànà-devaika-sevinàm || RBhrs_1,2.112 ||

12 - 13 - 14 - ÷iùyànanubanddhitvàdi-trayaü, yathà saptame (7.13.8)--
na ÷iùyàn anubadhnãta granthàn naivàbhyased bahån |
na vyàkhyàm upayu¤jãta nàrambhàn àrabhet kvacit || RBhrs_1,2.113 ||

15 - vyàvahàre 'py akàrpaõyaü, yathà pàdme--
alabdhe và vinaùñe và bhakùyàcchàdana-sàdhane |
aviklava-matir bhåtvà harim eva dhiyà smaret || RBhrs_1,2.114 ||

16-- ÷okàdy-ava÷a-vartità, yathà tatraiva--
÷okàmarùàdibhir bhàvair àkràntaü yasya mànasam |
kathaü tatra mukundasya sphårti-sambhàvanà bhavet || RBhrs_1,2.115 |||

17- anya-devànaj¤à, yathà tatraiva--
harir eva sadàràdhyaþ sarva-deve÷vare÷varaþ |
itare brahma-rudràdyà nàvaj¤eyàþ kadàcana || RBhrs_1,2.116 ||

18- bhåtànudvega-dàyità, yathà mahàbhàrate--
piteva putraü karuõo nodvejayati yo janam |
vi÷uddhasya hçùãke÷as tårõaü tasya prasãdati || RBhrs_1,2.117 ||

19 - sevà-nàmàparàdhànàü varjanaü, yathà vàràhe--
mamàrcanàparàdhà ye kãrtyante vasudhe mayà |
vaiùõavena sadà te tu varjanãyàþ prayatnataþ || RBhrs_1,2.118 ||
pàdme ca--
sarvàparàdha-kçd api mucyate hari-saü÷rayaþ |
harer apy aparàdhàn yaþ kuryàd dvipadapàü÷ulaþ || RBhrs_1,2.119 ||
nàmà÷rayaþ kadàcit syàt taraty eva sa nàmataþ |
nàmno hi sarva-suhçdo hy aparàdhàt pataty adhaþ || RBhrs_1,2.120 ||

20- tan-nindàdy asahiùõutà, yathà ÷rã-da÷ame (10.74.40)--
nindàü bhagavataþ ÷rõvaüs tat-parasya janasya và |
tato nàpaiti yaþ so 'pi yàty adhaþ sukçtàc cyutaþ || RBhrs_1,2.121 ||

21 - atha vaiùõava-cihõa-dhçtiþ, yathà pàdme--
ye kaõñha-lagna-tulasã-nalinàkùà-màlà
ye bàhu-måla-paricihõita-÷aïkha-cakràþ |
ye và lalàña-phalake lasad-årdhva-puõóràs
te vaiùõavà bhuvanam à÷u pavitrayanti || RBhrs_1,2.122 ||

22 - nàmàkùara-dhçtiþ, yathà skànde--
hari-nàmàkùara-yutaü bhàle gopã-mçóaïkitam |
tulasã-màlikoraskaü spç÷eyur na yamodbhañàþ || RBhrs_1,2.123 ||

pàdme ca--
kçùõa-nàmàkùarair gàtram aïkayec candanàdinà |
sa loka-pàvano bhutvà tasya lokam avàpnuyàt || RBhrs_1,2.124 ||

23 - nirmàlya-dhçtiþ, yathà ekàda÷e (11.6.46)--
tvayopayukta-srag-gandha-vàso 'laïkàra-carcitàþ |
ucchiùña-bhojino dàsàs tava màyàü jayemahi || RBhrs_1,2.125 ||

skànde ca--
kçùõottãrõaü tu nirmàlyaü yasyàïgaü spç÷ate mune | 
sarva-rogais tathà pàpair mukto bhavati nàrada || RBhrs_1,2.126 ||

24 - agre tàõóavaü, yathà dvàrakà-màhàtmye--
yo nçtyati prahçùñàtmà bhàvair bahuùu bhaktitaþ |
sa nirdahati pàpàni manvantara-÷ateùv api || RBhrs_1,2.127 ||

tathà ÷rã-nàradoktau ca--
nçtyatàü ÷rã-pater agre tàlikà-vàdanair bhç÷am |
uóóãyante ÷arãra-sthàþ sarve pàtaka-pakùiõaþ || RBhrs_1,2.128 ||

25-- daõóavan-natiþ, yathà nàradãye--
eko 'pi kçùõàya kçtaþ praõàmo 
da÷à÷vamedhàvabhçthair na tulyaþ |
da÷à÷vamedhã punar eti janma 
kçùõa-praõàmã na punar-bhavàya || RBhrs_1,2.129 ||

26 - abhyåtthànaü, yathà brahmàõóe--
yàn àråóhaü puraþ prekùya samàyàntaü janàrdanam |
abhyutthànaü naraþ kurvan pàtayet sarva-kilbiùam || RBhrs_1,2.130 ||

27 - anuvrajyà, yathà bhaviùyottare--
rathena saha gacchanti pàr÷vataþ pçùñhato 'grataþ |
viùõunaiva samàþ sarve bhavanti ÷vapadàdayaþ || RBhrs_1,2.131 ||

28 - sthàne gatiþ--
sthànaü tãrthaü gçhaü càsya tatra tãrthe gatir yathà || RBhrs_1,2.132 ||

puràõàntare--
saüsàra-maru-kàntàra-nistàra-karaõa-kùamau |
slàghyau tàv eva caraõau yau hares tãrtha-gàminau || RBhrs_1,2.133 ||

àlaye ca, yathà hari-bhakti-sudhodaye--
pravã÷ann àlayaü viùõor dar÷anàrthaü subhaktimàn |
na bhåyaþ pravi÷en màtuþ kukùi-kàràgçhaü sudhãþ || RBhrs_1,2.134 ||

29 - parikramo, yathà tatraiva--
viùõuü pradakùinã-kurvan yas tatràvartate punaþ |
tad evàvartanaü tasya punar nàvartate bhave || RBhrs_1,2.135 ||

skànde ca caturmàsya-màhàtmye--
catur-vàraü bhramãbhis tu jagat sarvaü caràcaram |
kràntaü bhavati vipràgrya tat-tãrtha-gamanàdikam || RBhrs_1,2.136 ||

30 - atha arcanam--
÷uddhi-nyàsàdi-pårvàïga-karma-nirvàha-pårvakam |
arcanam tåpacàràõàü syàn mantreõopapàdanam || RBhrs_1,2.137 ||
tad, yathà da÷ame (10.81.19)--
svargàpavargayoþ puüsàü rasàyàü bhuvi sampadàm |
sarvàsàm api siddhãnàü målaü tàc-caraõàrcanaü || RBhrs_1,2.138 ||

viùõurahasye ca--
÷rã-viùõor arcanaü ye tu prakurvanti narà bhuvi |
te yànti ÷à÷vataü viùõor ànandaü paramaü padam || RBhrs_1,2.139 ||

31 - paricaryà--
paricaryà tu sevopakaraõàdi-pariùkriyà |
tathà prakãrõaka-cchatra-vàditràdyair upàsanà || RBhrs_1,2.140 ||

yathà nàradãye--
muhårtaü và muhårtàrdhaü yas tiùñhed dhari-mandire |
sa yàti paramaü sthànaü kim u ÷u÷råùaõe ratàþ || RBhrs_1,2.141 ||

yathà caturthe (4.21.31)--
yat-pàda-sevàbhirucis tapasvinàm 
a÷eùa-janmopacitaü malaü dhiyaþ |
sadyaþ kùiõoty anvaham edhatã satã 
yathà padàïguùñha-viniþsçtà sarit || RBhrs_1,2.142 ||

aïgàni vividhàny eva syuþ påjà-paricaryayoþ |
na tàni likhitàny atra grantha-bàhulya-bhãtitaþ || RBhrs_1,2.143 ||

32 - atha gãtaü, yathà laiïge--
bràhmaõo vàsudevàkhyaü gàyamàno 'ni÷aü param |
hareþ sàlokyam àpnoti rudra-gànàdhikaü bhavet || RBhrs_1,2.144 ||

33 - atha saükãrtanam--
nàma-lãlà-guõadãnàm uccair-bhàùà tu kãrtanam || RBhrs_1,2.145 ||

tatra nàma-kãrtanam, yathà viùõu-dharme--
kçùõeti maïgalaü nàma yasya vàci pravartate |
bhasmãbhavanti ràjendra mahà-pàtaka-koñayaþ || RBhrs_1,2.146 ||

lãlà-kãrtanam, yathà saptame (7.9.18)--
so 'haü priyasya suhçdaþ paradevatàyà 
lãlà-kathàs tava nçsiüha viri¤ca-gãtàþ |
a¤jas titarmy anugçõan guõa-vipramukto 
durgàõi te pada-yugàlaya-haüsa-saïgaþ || RBhrs_1,2.147 ||

guõa-kãrtanam, yathà prathame (1.5.22)--
idaü hi puüsas tapasaþ ÷rutasya và 
sviùñasya såktasya ca buddhi-dattayoþ |
avicyuto 'rthaþ kavibhir niråpito 
yad uttamaþ÷loka-guõànuvarõanam || RBhrs_1,2.148 ||

34 - atha japaþ
mantrasya sulaghåccàro japa ity abhidhãyate || RBhrs_1,2.149 ||

yathà pàdme--
kçùõàya nama ity eùa mantraþ sarvàrtha-sàdhakaþ |
bhaktànàü japatàü bhåpa svarga-mokùa-phala-pradaþ || RBhrs_1,2.150 ||

35 - atha vij¤aptiþ, yathà skànde--
harim uddi÷ya yat ki¤cit kçtaü vij¤àpanaü girà |
mokùa-dvàràrgalàn mokùas tenaiva vihitas tava || RBhrs_1,2.151 ||

sampràrthanàtmikà dainya-bodhikà làlasàmayã |
ity àdir vividhà dhãraiþ kçùõe vij¤aptir ãrità || RBhrs_1,2.152 ||

tatra sampràrthanàtmikà, yathà pàdme--
yuvatãnàü yathà yåni yånàü ca yuvatau yathà |
mano 'bhiramate tadvan mano 'bhiramatàü tvayi || RBhrs_1,2.153 ||

dainya-bodhikà, yathà tatraiva--
mat-tulyo nàsti pàpàtmà nàparàdhã ca ka÷cana |
parihàre 'pi lajjà me kiü bråve puruùottama || RBhrs_1,2.154 ||

làlasàmayã, yathà ÷rã-nàrada-pa¤caràtre--
kadà gambhãrayà vàcà ÷riyà yukto jagat-pate |
càmara-vyagra-hastaü màm evaü kurv iti vakùyasi || RBhrs_1,2.155 ||

yathà và--
kadàhaü yamunà-tãre nàmàni tava kãrtayan |
udbàùpaþ puõóarãkàkùa racayiùyàmi tàõóavam || RBhrs_1,2.156 ||

36 - atha stava-pàñhaþ--
proktà manãùibhir gãtà-stava-ràjàdayaþ stavàþ || RBhrs_1,2.157 ||

yathà skànde--
÷rã-kçùõa-stava-ratnaughair yeùàü jihvà tv alaïkçtà |
namasyà muni-siddhànàü vandanãyà divaukasàm || RBhrs_1,2.158 ||

nàrasiühe ca--
stotraiþ stava÷ ca devàgre yaþ stauti madhusådanam |
sarva-pàpa-vinirmukto viùõu-lokam avàpnuyàt || RBhrs_1,2.159 ||

37 - atha naivedyàsvàdo, yathà pàdme--
naivedyam annaü tulasã-vimi÷raü 
vã÷eùataþ pàda-jalena siktam |
yo '÷nàti nityaü purato muràreþ 
pràpõoti yaj¤àyuta-koñi-puõyam || RBhrs_1,2.160 ||

38 - atha pàdyàsvàdo, yathà tatraiva--
na dànaü na havir yeùàü svàdhyàyo na suràrcanam |
te 'pi pàdodakaü pãtvà prayànti paramàü gatim || RBhrs_1,2.161 ||

39 - atha dhåpa-saurabhyam, yathà hari-bhakti-sudhodaye--
àghràõaü yad dharer datta-dhåpocchiùñasya sarvataþ |
tad-bhava-vyàla-daùñànàü nasyaü karma viùàpaham || RBhrs_1,2.162 ||

atha màlya-saurabhyaü, yathà tantre--
praviùñe nàsikà-randhre harer nirmàlya-saurabhe |
sadyo vilayam àyàti pàpa-pa¤jara-bandhanam || RBhrs_1,2.163 ||

agastya-saühitàyàü ca--
àghràõaü gandha-puùpàder arcitasya tapodhana |
vi÷uddhiþ syàd anantasya ghràõasyehàbhidhãyate || RBhrs_1,2.164 ||

40 - atha ÷rã-mårteþ spar÷anaü, yathà viùõu-dharmottare--
spçsñvà viùõor adhiùñhànaü pavitraþ ÷raddhayànvitaþ |
pàpa-bandhair vinirmuktaþ sarvàn kàmàn avàpnuyàt || RBhrs_1,2.165 ||
41 - atha ÷rã-mårter dar÷anam, yathà vàràhe--
vçndàvane tu govindaü ye pa÷yanti vasundhare |
na te yama-puraü yànti yànti puõya-kçtàü gatim || RBhrs_1,2.166 ||

42 - àràtrika-dar÷anaü, yathà skànde--
koñayo brahma-hatyànàm agamyàgama-koñayaþ |
dahaty àloka-màtreõa viùõoþ sàràtrikaü mukham || RBhrs_1,2.167 ||

utsava-dar÷anaü, yathà bhaviùyottare--
ratha-sthaü ye nirãkùante kautikenàpi ke÷avam |
devatànàü gaõàþ sarve bhavanti ÷vapacàdayaþ || RBhrs_1,2.168 ||

àdi-÷abdena påjà-dar÷anaü, yathàgneye--
påjitaü påjyamànaü và yaþ pa÷yed bhaktito harim || RBhrs_1,2.169 ||                                                                 

43 - atha ÷ravaõam
÷ravaõaü nàma-carita-guõàdãnàü ÷rutir bhavet || RBhrs_1,2.170 ||

tatra nàma-÷ravaõaü, yathà gàruóe--
saüsàra-sarpa-daùña-naùña-ceùñaika-bheùajam |
kçùõeti vaiùõavaü mantraü ÷rutvà mukto bhaven naraþ || RBhrs_1,2.171 ||

caritra-÷ravaõaü, yathà caturthe (4.29.41)--
tasmin mahan-mukharità madhubhic-caritra-
pãyåùa-÷eùa-saritaþ paritaþ sravanti |
tà ye pibanty avitçùo nçpa gàóha-karõais
tàn na spç÷anty a÷ana-tçó-bhaya-÷oka-mohàþ || RBhrs_1,2.172 ||

guõa-÷ravaõaü, yathà dvàda÷e (12.3.15)--
yas tåttamaþ÷loka-guõànuvàdaþ 
saïgãyate 'bhãkùõam amaïgala-ghnaþ |
tam eva nityaü ÷çõuyàd abhãkùõaü 
kçùõe 'malàü bhaktim abhãpsamànaþ || RBhrs_1,2.173 ||

atha tat-kçpekùaõaü, yathà da÷ame (10.14.8)--
tat te 'nukampàü susamãkùamàõo 
bhu¤jàna evàtma-kçtaü vipàkam |
hçd-vàg-vapurbhir vidadhan namas te 
jãveta yo mukti-pade sa dàya-bhàk || RBhrs_1,2.174 ||

atha smçtiþ--
yathà kathaü cin-manasà sambandhaþ smçtir ucyate || RBhrs_1,2.175 ||

yathà viùõu-puràõe (5.17.17)--
smçte sakala-kalyàõa-bhàjanaü yatra jàyate |
puruùaü tam ajaü nityaü vrajàmi ÷araõaü harim || RBhrs_1,2.176 ||

yathà ca pàdme--
prayàõe càprayàõe ca yan-nàma smaratàü néõàm |
sadyo na÷yati pàpaugho namas tasmai cid-àtmane || RBhrs_1,2.177 ||

atha dhyànam--
dhyànam rupa-guõa-krãóà-sevàdeþ suùñhu cintanam || RBhrs_1,2.178 ||

tatra råpa-dhyànaü, yathà nàrasiühe--
bhagavac-caraõa-dvandva-dhyànaü nirdvandvam ãritam |
pàpino 'pi prasaïgena vihitaü suhitaü param || RBhrs_1,2.179 ||

guõa-dhyànaü, yathà viùõudharme--
ye kurvanti sadà bhaktyà guõànusmaraõaü hareþ |
prakùãõa-kaluùaughàs te pravi÷anti hareþ padam || RBhrs_1,2.180 ||

krãdà-dhyànaü, yathà padme--
sarva-màdhurya-sàràõi sarvàdbhutamayàni ca |
dhyàyan hare÷ caritràõi lalitàni vimucyate || RBhrs_1,2.181 ||

sevà-dhyànaü, yathà puràõàntare--
mànasenopacàrena paricarya hariü sadà |
pare vàï-manasà'gamyaü taü sàkùàt pratipedire || RBhrs_1,2.182 ||

atha dàsyam--
dàsyaü karmàrpaõaü tasya kaiïkaryam api sarvathà || RBhrs_1,2.183 ||

tatra àdyaü yathà skànde--
tasmin samarpitaü karma svàbhàvikam apã÷vare |
bhaved bhàgavato dharmas tat-karma kimutàrpitam || RBhrs_1,2.184 ||
karma svàbhàvikaü bhadraü japa-dhyànàrcanàdi ca |
itãdaü dvividhaü kçùõe vaiùõavair dàsyam arpitam || RBhrs_1,2.185 ||
mçdu-÷raddhasya kathità svalpà karmàdhikàrità |
tad-arpitaü harau dàsyam iti kai÷cid udãryate || RBhrs_1,2.186 ||

dvitiyaü, yathà nàradãye--
ãhà yasya harer dàsye karmaõà manasà girà |
nikhilàsv apy avasthàsu jãvan-muktaþ sa ucyate || RBhrs_1,2.187 ||

atha sakhyam--
vi÷vàso mitra-vçtti÷ ca sakhyaü dvividham ãritam || RBhrs_1,2.188 ||

tatra àdyaü, yathà mahàbhàrate--
pratij¤à tava govinda na me bhaktaþ praõa÷yati |
iti saüsmçtya saüsmçtya pràõàn saüdhàrayàmy aham || RBhrs_1,2.189 ||

tathà ekàda÷e (11.2.53) ca--
tri-bhuvana-vibhava-hetave 'py akuõñha-
smçtir ajitàtma-suràdibhir vimçgyàt |
na calati bhagavat-padàravindàl 
lava-nimiùàrdham api yaþ sa vaiùõavàgryaþ || RBhrs_1,2.190 ||

÷raddhà-màtrasya tad-bhaktàv adhikàritva-hetutà |
aïgatvam asya vi÷vàsa-vi÷eùasya tu ke÷ave || RBhrs_1,2.191 ||

dvitãyaü, yathà agastya-saühitàyàm--
paricaryà paràþ kecit pràsàdeùu ca ÷erate |
manuùyam iva taü draùñuü vyàvahartuü ca bandhuvat || RBhrs_1,2.192 ||

ràgànugàïgatàsya syàd vidhi-màrgànapekùatvàt |
màrga-dvayena caitena sàdhyà sakhya-ratir matà || RBhrs_1,2.193 ||

atha àtma-nivedanaü, yathà ekàda÷e (11.29.34)--
martyo yadà tyakta-samasta-karmà 
niveditàtmà vicikãrùito me |
tadàmçtatvaü pratipadyamàno 
mayàtma-bhuåyàyà ca kalpate vai || RBhrs_1,2.194 ||

artho dvidhàtma-÷abdasya paõóitair upapàyate |
dehy-ahantàspadaü kai÷cid dehaþ kai÷cin mamatva-bhàk || RBhrs_1,2.195 ||

tatra dehã, yathà yàmunàcàrya-stotre (49)--
vapuràdiùu yo 'pi ko 'pi và 
guõato 'sàni yathà tathà-vidhaþ |
tad ayaü tava pàda-padmayor 
aham adyaiva mayà samarpitaþ || RBhrs_1,2.196 ||

deho, yathà bhakti-viveke--
cintàü kuryàn na rakùàyai vikrãtasya yathà pa÷oþ |
tathàrpayan harau dehaü viramed asya rakùanàt || RBhrs_1,2.197 ||

duùkaratvena virale dve sakhyàtma-nivedane |
keùàücid eva dhãràõàü labhate sàdhanàrhatàm || RBhrs_1,2.198 ||

atha nija-priyopaharaõaü, yathà ekàda÷e (11.11.41)--
yad yad iùñatamaü loke yac càti-priyam àtmanaþ |
tat tan nivedayen mahyaü tad ànantyàya kalpate || RBhrs_1,2.199 ||

atha tad-arthe 'khila-ceùñitaü, yathà pa¤caràtre--
laukikã vaidikã vàpi yà kriyà kriyate mune |
hari-sevànukålaiva sà kàryà bhaktim icchatà || RBhrs_1,2.200 ||

atha ÷araõàpattiþ, yathà hari-bhakti-vilàse (11.677)--
tavàsmãti vadan vàcà tathaiva manasà vidan |
tat-sthànam à÷ritas tanvà modate ÷araõàgataþ || RBhrs_1,2.201 ||

÷rã-nàrasiühe ca--
tvàü prapanno 'smi ÷araõaü deva-deva janàrdana |
iti yaþ ÷araõaü pràptas taü kle÷àd uddharàmy aham || RBhrs_1,2.202 ||

53-- atha tadãyànàü sevanam | tulàsyaþ, yathà skànde--
yà dçùñà nikhilàgha-saïga-÷amanã spçùñà vapuþ-pàvanã 
rogàõàm abhivandità nirasanã siktàntaka-tràsinã |
pratyàsatti-vidhàyinã bhagavataþ kçùõasya saüropità 
nyastà tac-caraõe vimukti-phaladà tasyai tulasyai namaþ || RBhrs_1,2.203 ||

tathà ca tatraiva--
dçùtà spçùñà tathà dhyàtà kãrtità namità stutà |
ropità sevità nityaü påjità tulasã ÷ubhà || RBhrs_1,2.204 ||
navadhà tulasãü devãü ye bhajanti dine dine |
yuga-koñi-sahasràõi te vasanti harer gçhe || RBhrs_1,2.205 ||

54-- atha ֈstrasya, 
÷àstram atra samàkhyàtaü yad bhakti-pratipàdakam || RBhrs_1,2.206 ||

yathà skànde--
vaiùõavàni tu ÷àstràõã ye ÷çõvanti pañhanti ca |
dhanyàs te mànavà loke tesàü kçùõaþ prasãdati || RBhrs_1,2.207 ||
vaiùõavàni tu ÷àstràõã ye 'rcayanti gçhe naràþ |
sarva-pàpa-vinirmuktà bhavanti sura-vanditàþ || RBhrs_1,2.208 ||
tiùñhate vaiùõavaü ÷àstraü likhitaü yasya mandire |
tatra nàràyaõo devaþ svayaü vasati nàrada || RBhrs_1,2.209 ||

tathà ÷rã-bhàgavate dvàda÷e (12.13.15) ca--
sarva-vedànta-sàraü hi ÷rã-bhàgavatam iùyate |
tad-rasàmçta-tçptasya nànyatra syàd ratiþ kvacit || RBhrs_1,2.210 ||

55-- atha mathuràyàþ, yathà àdi-vàràhe--
mathuràü ca parityajya yo 'nyatra kurute ratim |
måóho bhramati saüsàre mohità mama màyayà || RBhrs_1,2.211 ||

brahmàõóe ca--
trailokya-varti-tãrthànàü sevanàd durlabhà hi yà |
parànanda-mayã siddhir mathurà-sparùa-màtrataþ || RBhrs_1,2.212 ||

÷rutà smçtà kãrtità ca và¤chità prekùità gatà |
spçùñà ÷rità sevità ca mathuràbhãùñadà nçõàm |
iti khyàtaü puràõeùu na vistàra-bhiyocyate || RBhrs_1,2.213 ||

56--atha vaiùõavànàü sevanaü, yathà pàdme (6.253.176)--
àràdhanànàü sarveùàü viùõor àràdhanaü param |
tasmàt parataraü devi tadãyànàü samarcanam || RBhrs_1,2.214 ||

tçtãye (3.7.19) ca--
yat-sevayà bhagavataþ kåña-sthasya madhu-dviùaþ |
rati-ràso bhavet tãvraþ pàdayor vyasanàrdanaþ || RBhrs_1,2.215 ||

skànde ca--
÷aïkha-cakràïkita-tanuþ ÷irasà ma¤jarã-dharaþ |
gopã-candana-liptàïgo dçùta÷ cet tad-aghaü kutaþ || RBhrs_1,2.216 ||

prathame (1.19.33) ca--
yeùàü saüsmaraõàt puüsàü sadyaþ ÷uddhyanti vai gçhàþ |
kiü punar dar÷ana-spar÷a-pàda-÷aucàsanàdibhiþ || RBhrs_1,2.217 ||

àdã-puràõe--
ye me bhakta-janàþ pàrtha na me bhaktà÷ ca te janàþ |
mad-bhaktànàü ca ye bhaktàs te me bhaktatamà matàþ || RBhrs_1,2.218 ||

yàvanti bhagavad-bhakter aïgàni kathitànãha |
pràyas tàvanti tad-bhakta-bhakter api budhà viduþ || RBhrs_1,2.219 ||

57 - atha yathà-vaibhava-mahotsavo, yathà pàdme--
yaþ karoti mahãpàla harer gehe mahotsavam |
tasyàpi bhavati nityaü hari-loke mahotsava || RBhrs_1,2.220 ||

58 - atha årjàdaro, yathà pàdme--
yathà dàmodaro bhakta-vatsalo vidito janaiþ |
tasyàyaü tàdç÷o màsaþ svalpam apy uru-kàrakaþ || RBhrs_1,2.221 ||

tatràpi mathuràyàü vi÷eùo, yathà tatraiva--
bhuktiü muktiü harir dadyàd arcito 'nyatra sevinàm |
bhaktiü tu na dadàty eva yato va÷yakarã hareþ || RBhrs_1,2.222 ||
sà tv a¤jasà harer bhaktir labhyate kàrttike naraiþ |
mathuràyàü sakçd api ÷rã-dàmodara-sevanàt || RBhrs_1,2.223 ||

59-- atha ÷rã-janma-dina-yàtrà, yathà bhaviùyottare--
yasmin dine prasåteyaü devakã tvàü janàrdana |
tad-dinaü bråhi vaikuõñha kurmas te tatra cotsavam |
tena samyak-prapannànàü prasàdaü kuru ke÷avaþ || RBhrs_1,2.224 ||

60-- atha ÷rã-mårter-anghri-sevane prãtiþ, yathà àdi-puràõe--
mama nàma-sadàgràhã mama sevà-priyaþ sadà |
bhaktis tasmai pradàtavyà na tu muktiþ kadàcana || RBhrs_1,2.225 ||

61-- atha ÷rã-bhàgavatàrthàsvàdo, yathà prathame (1.1.3)--
nigama-kalpa-taror-galitaü phalaü
÷uka-mukhàd amçta-drava-saüyutam |
pibata bhàgavataü rasam àlayaü 
muhur aho rasikà bhuvi bhàvukàþ || RBhrs_1,2.226 ||

tathà dvitãye (2.1.9) ca--
pariniùñhito 'pi nairguõye uttamaþ÷loka-lãlayà |
gçhita-cetà ràjarùe àkhyànaü yad adhãtavàn || RBhrs_1,2.227 ||

62--atha sa-jàtãyà÷aya-snigdha-÷rã-bhagavad-bhakta-saïgo, yathà prathame (1.18.13)--
tulayàma lavenàpi na svargaü nàpunar-bhavam |
bhagavat-saïgi-saïgasya martyànàü kimutà÷iùaþ || RBhrs_1,2.228 ||

hari-bhakti-sudhodaye ca--
yasya yat-saïgatiþ puüso maõivat syàt sa tad-guõaþ |
sva-kålarddhyai tato dhãmàn sva-yåthyàn eva saü÷rayet || RBhrs_1,2.229 ||

63-- atha ÷rã-nàma saükãrtanaü, yathà dvitãye (2.1.11)--
etan nirvidyamànànàm icchatàm akuto-bhayam |
yoginàü nçpa nirõãtaü harer nàmànukãrtanaü || RBhrs_1,2.230 ||

àdi-puràõe ca--
gãtvà ca mama nàmàni vicaren mama sannidhau |
iti bravãmi te satyaü krãto 'haü tasya càrjuna || RBhrs_1,2.231 ||

pàdme ca--
yena janma-sahasràõi vàsudevo niùevitaþ |
tan-mukhe hari-nàmàni sadà tiùñhanti bhàrata || RBhrs_1,2.232 ||

yatas tatraiva ca--
nàma cintàmaõiþ kçùõa÷ caitanya-rasa-vigrahaþ |
pårõaþ ÷uddho nitya-mukto 'bhinnatvàn nàma-nàminoþ || RBhrs_1,2.233 ||

ataþ ÷rã-kçùõa-nàmàdi na bhaved gràhyaü indriyaiþ |
sevonmukhe hi jihvàdau svayam eva sphuraty adaþ || RBhrs_1,2.234 ||

64 - atha ÷rã-mathurà-maõóale sthitiþ, yathà pàdme--
anyeùu puõya-tãrtheùu muktir eva mahà-phalam |
muktaiþ pràrthyà harer bhaktir mathuràyàü tu labhyate || RBhrs_1,2.235 ||
tri-vargadà kàminàü yà mumukùåõàü ca mokùadà |
bhaktãcchor bhaktidà kas tàü mathuràü nà÷rayed budhaþ || RBhrs_1,2.236 ||
aho madhu-purã dhanyà vaikuõñhàc ca garãyasã |
dinam ekaü nivàsena harau bhaktiþ prajàyate || RBhrs_1,2.237 ||

duråhàdbhuta-vãrye 'smin ÷raddhà dåre 'stu pa¤cake |
yatra svalpo 'pi sambandhaþ sad-dhiyàü bhàva-janmane || RBhrs_1,2.238 ||

tatra ÷rã-murtiþ yathà--
smeràü bhaïgã-traya-paricitàü sàci-vistãrõa-dçùñiü
vaü÷ã-nyastàdhara-ki÷alayàm ujjvalàü candrakeõa |
govindàkhyàü hari-tanum itaþ ke÷i-tãrthopakaõñhe
mà prekùiùñhàs tava yadi sakhe bandhu-sange 'sti raïgaþ || RBhrs_1,2.239 ||

÷rã-bhàgavataü yathà--
÷aïke nãtàþ sapadi da÷ama-skandha-padyàvalãnàü 
varõàþ karõàdhvani pathi katàmànupurvyàd bhavadbhiþ |
haüho dimbhàþ parama-÷ubhadàn hanta dharmàrtha-kàmàn
yad garhantaþ sukhamayam amã mokùam apy àkùipanti || RBhrs_1,2.240 ||

kçùõa-bhakto yathà--
dçg-ambhobhir dhautaþ pulaka-patalã maõóita-tanuþ
skhalann antaþ-phullo dadhad atipçthuü vepathum api |
dç÷oþ kakùàü yàvan mama sa puruùaþ ko 'py upayayau
na jàte kiü tàvan matir iha gçhe nàbhiramate || RBhrs_1,2.241 ||

nàma yathà--
yadavadhi mama ÷ãtà vaiõikenànugãtà
÷ruti-patham agha-÷atror nàmà-gàthà prayàtà |
anavakalita-pårvàü hanta kàm apy avasthàü
tadavadhi dadhad-antar-mànasaü ÷àmyatãva || RBhrs_1,2.242 ||

÷rã mathurà-maõóalaü, yathà--
taña-bhuvi kçta-kàntiþ ÷yàmalà yàs tañinyàþ
sphuñita-nava-kadambàlambi-kåjad-dvirephà |
niravadhi-madhurimõà maõóiteyaü kathaü me 
manasi kam api bhàvaü kànana-÷rãs tanoti || RBhrs_1,2.243 ||

alaukika-padàrthànàm acintyà ÷aktir ãdç÷ã |
bhàvaü tad-viùayaü càpi yà sahaiva prakà÷ayet || RBhrs_1,2.244 ||
keùàücit kvacid aïgànàü yat kùudraü ÷råyate phalaü |
bahir-mukha-pravçttyaitat kintu mukhyaü phalaü ratiþ || RBhrs_1,2.245 ||
saümataü bhakti-vij¤ànàü bhakty-aïgatvaü na karmaõàm || RBhrs_1,2.246 ||

yatha caikàda÷e (11.20.9)--
tàvat karmàõi kurvãta na nirvidyeta yàvatà |
mat-kathà-÷ravaõàdau và ÷raddhà yàvan na jàyate || RBhrs_1,2.247 ||

j¤àna-vairàgyayor bhakti-prave÷àyopayogità |
ãùat prathamam eveti nàïgatvam ucitaü tayoþ || RBhrs_1,2.248 ||
yad ubhe citta-kàñhinya-hetå pràyaþ satàü mate |
sukumàra-svabhàveyaü bhaktis tad-dhetur ãrità || RBhrs_1,2.249 ||

yathà tatraiva (11.20.31)--
tasmàn mad-bhakti-yuktasya yogino vai mad-àtmanaþ |
na j¤ànaü na ca vairàgyaü pràyaþ ÷reyo bhaved iha || RBhrs_1,2.250 ||

kintu j¤àna-virakty-àdi-sàdhyaü bhaktyaiva sidhyati || RBhrs_1,2.251 ||

yathà tatraiva (11.20.32-33)--
yat karmabhir yat tapasà j¤àna-vairàgya ta÷ ca yat |
yogena dàna dharmeõa ÷reyobhir itarair api || RBhrs_1,2.252 ||
sarvaü mad-bhakti-yogena mad-bhakto labhate 'njasà |
svargàpavargaü mad-dhàma katha¤cid yadi và¤chati || RBhrs_1,2.253 ||

rucim udvahatas tatra janasya bhajane hareþ |
viùayeùu gariùñho 'pi ràgaþ pràyo vilãyate || RBhrs_1,2.254 ||
anàsaktasya viùayàn yathàrham upayu¤jataþ |
nirbandhaþ kçùõa-sambandhe yuktaü vairàgyam ucyate || RBhrs_1,2.255 ||
pràpa¤cikatayà buddhyà hari-sambandhi-vastunaþ |
mumukùubhiþ parityàgo vairàgyaü phalgu kathyate || RBhrs_1,2.256 ||
proktena lakùaõenaiva bhaktir adhikçtasya ca |
aïgatve suniraste 'pi nityàdy-akhila-karmaõàü || RBhrs_1,2.257 ||
jnànasyàdhyàtmikasyàpi vairagyasya ca phalgunaþ |
spaùñatàrthaü punar api tad evedaü niràkçtaü || RBhrs_1,2.258 ||
dhana-÷iùyàdibhir dvàrair yà bhaktir upapàdyate |
vidåratvàd uttamatà-hànyà tasyà÷ ca nàïgatà || RBhrs_1,2.259 ||
vi÷eùaõatvam evaiùàü saü÷rayanty adhikàriõàm |
vivekàdãny ato 'mãùàm api nàïgatvam ucyate || RBhrs_1,2.260 ||
kçùõonmukhaü svayaü yànti yamàþ ÷aucàdayas tathà |
ity eùàü ca na yuktà syàd bhakty-aïgàntara-pàtità || RBhrs_1,2.261 ||

yathà skànde--
ete na hy adbhutà vyàdha tavàhiüsàdayo guõàþ |
hari-bhaktau pravçttà ye na te syuþ para-tàpinaþ || RBhrs_1,2.262 ||

tatraiva--
antaþ-÷uddhir bahiþ-÷uddhis tapaþ-÷ànty-adayas tathà |
amã guõàþ prapadyante hari-sevàbhikàminàm || RBhrs_1,2.263 ||

sà bhaktir eka-mukhyàõgà÷ritànaikàïgi kàtha và |
svavàsanànusàreõa niùñhàtaþ siddhi-kçd bhavet || RBhrs_1,2.264 ||

tatra ekàïgà, yathà granthàntare {*Padyàvalã, 53. Anonymous}--
÷rã viùõoþ ÷ravaõe parãkùid abhavad vaiyàsakiþ kãrtane
prahlàdaþ smaraõe tad-aïghri-bhajane lakùmãþ pçthuþ påjane |
akråras tv abhivandane kapi-patir dàsye 'tha sakhye 'rjunaþ
sarvasvàtma-nivedane balir abhåt kçùõàptir eùàü parà || RBhrs_1,2.265 ||

anekàïgà, yathà navame (9.4.18-20)--
sa vai manaþ kçùõa-padàravindayor 
vacàüsi vaikuõñha-guõànuvarõane |
karau harer mandira-màrjanàdiùu 
÷rutiü cakàràcyuta-sat-kathodaye || RBhrs_1,2.266 ||

mukunda-liïgàlaya-dar÷ane dç÷au 
tad-bhçtya-gàtra-spar÷e 'ïga-saïgamam |
ghràõaü ca tat-pàda-saroja-saurabhe 
÷rãmat-tulasyà rasanàü tad-arpite || RBhrs_1,2.267 ||
pàdau hareþ kùetra-padànusarpaõe 
÷iro hçùãke÷a-padàbhivandane |
kàmaü ca dàsye na tu kàma-kàmyayà 
yathottamaþ÷loka-janà÷raya ratiþ || RBhrs_1,2.268 ||

÷àstroktayà prabalayà tat-tan-maryàdayànvità |
vaidhi bhaktir iyaü kai÷can maryàdà-màrga ucyate || RBhrs_1,2.269 ||

atha ràgànugà--
viràjantãm abhivyaktàü vraja-vàsã janàdiùu |
ràgàtmikàm anusçtà yà sà ràgànugocyate || RBhrs_1,2.270 ||
ràgànugà-vivekàrtham àdau ràgàtmikocyate || RBhrs_1,2.271 ||
iùñe svàrasikã ràgaþ paramàviùñatà bhavet |
tan-mayã yà bhaved bhaktiþ sàtra ràgàtmikodità || RBhrs_1,2.272 ||
sà kàmaråpà sambandha-råpà ceti bhaved dvidhà || RBhrs_1,2.273 ||

tathà hi saptame (7.1.29-30)--
kàmàd dveùàd bhayàt snehàd yathà bhaktye÷vare manaþ |
àve÷ya tad aghaü hitvà bahavas tad-gatiü gatàþ || RBhrs_1,2.274 ||
gopyaþ kàmàd bhayàt kaüso dveùàc caidyàdayo nçpàþ |
sambandhàd vçùõayaþ snehàd yåyaü bhaktyà vayaü vibho || RBhrs_1,2.275 ||
iti ||

ànukålya-viparyàsàd bhãti-dveùau paràhatau |
snehasya sakhya-vàcitvàd vaidha-bhakty-anuvartità || RBhrs_1,2.276 ||
kiü và premàbhidhàyitvàn nopayogo 'tra sàdhane |
bhaktyà vayam iti vyaktaü vaidhã bhaktir udãrità || RBhrs_1,2.277 ||
yad-arãõàü priyàõàü ca pràpyam ekam ivoditam |
tad brahma-kçùõayor aikyàt kiraõàrkopamà-juùoþ || RBhrs_1,2.278 ||
brahmaõy eva layaü yànti pràyeõa ripavo hareþ |
kecit pràpyàpi sàråpyàbhàsaü majjanti tat-sukhe || RBhrs_1,2.279 ||

tathà ca brahmàõóa puràõe--
siddha-lokas tu tamasaþ pàre yatra vasanti hi |
siddhà brahma-sukhe magnà daityà÷ ca hariõa hatàþ || RBhrs_1,2.280 ||

ràga-bandhena kenàpi taü bhajanto vrajanty amã |
aïghri-padma-sudhàþ prema-råpàs tasya priyà janàþ || RBhrs_1,2.281 ||
tathà hi ÷rã-da÷ame (10.87.23)--
nibhçta-marun-mano 'kùa-dçóha-yoga-yujo hçdi yan
munaya upàsate tad-arayo 'pi yayuþ smaraõàt |
striya uragendra-bhoga-bhuja-daõóa-viùakta-dhiyo
vayam api te samàþ sama-dç÷o 'ïghri-saroja-sudhàþ || RBhrs_1,2.282 ||

tatra  råpà--
sà kàmaråpà sambhoga-tçùõàü yà nayati svatàm |
yad asyàü kçùõa-saukhyàrtham eva kevalam udyamaþ || RBhrs_1,2.283 ||
iyaü tu vraja-devãùu suprasiddhà viràjate |
àsàü prema-vi÷eùo 'yaü pràptaþ kàm api màdhurãü |
tat-tat-krãóà-nidànatvàt kàma ity ucyate budhaiþ || RBhrs_1,2.284 ||

tathà ca tantre--
premaiva gopa-ràmàõàü kàma ity agamat prathàm || RBhrs_1,2.285 ||

ity uddhavàdayo 'py etaü và¤chati bhagavat-priyàþ || RBhrs_1,2.286 ||
kàma-pràyà ratiþ kintu kubjàyàm eva sammatà || RBhrs_1,2.287 ||

tatra sambandha-råpà--
sambandha-råpà govinde pitçtvàdy-àbhimànità |
atropalakùaõatayà vçùõãnàü vallavà matàþ |
yadai÷ya-j¤àna-÷ånyatvàd eùàü ràge pradhànatà || RBhrs_1,2.288 ||
kàma-sambandha-råpe te prema-màtra-svaråpake |
nitya-siddhà÷rayatayà nàtra samyag vicàrite || RBhrs_1,2.289 ||
ràgàtmikàyà dvaividhyàd dvidhà ràgànugà ca sà |
kàmànugà ca sambandhànugà ceti nigadyate || RBhrs_1,2.290 ||

tatra adhikàrã--
ràgàtmikaika-niùñhà ye vraja-vàsi-janàdayaþ |
teùàü bhàvàptaye lubdho bhaved atràdhikàravàn || RBhrs_1,2.291 ||
tat-tad-bhàvàdi-màdhurye ÷rute dhãr yad apekùate |
nàtra ÷àstraü na yuktiü ca tal-lobhotpatti-lakùaõam || RBhrs_1,2.292 ||
vaidha-bhakty-adhikàrã tu bhàvàvirbhavanàvadhi |
atra ÷àstraü tathà tarkam anukålam apekùate || RBhrs_1,2.293 ||
kçùõaü smaran janaü càsya preùñhaü nija-samãhitam |
tat-tat-kathà-rata÷ càsau kuryàd vàsaü vraje sadà || RBhrs_1,2.294 ||
sevà sàdhaka-råpeõa siddha-råpeõa càtra hi |
tad-bhàva-lipsunà kàryà vraja-lokànusàrataþ || RBhrs_1,2.295 ||
÷ravaõotkãrtanàdãni vaidha-bhakty-uditàni tu |
yàny aïgàni ca tàny atra vij¤eyàni manãùibhiþ || RBhrs_1,2.296 ||

tatra kàmànugà--
kàmànugà bhavet tçùõà kàma-råpànugàminã || RBhrs_1,2.297 ||
sambhogecchà-mayã tat-tad-bhàvecchàtmeti sà dvidhà || RBhrs_1,2.298 ||
keli-tàtparyavaty eva sambhogecchà-mayã bhavet |
tad-bhàvecchàtmikà tàsàm bhàva-màdhurya-kàmità || RBhrs_1,2.299 ||
÷rã-mårter màdhurãü prekùya tat-tal-lãlàü ni÷amya và |
tad-bhàvàkàõkùiõo ye syus teùu sàdhanatànayoþ |
puràõe ÷ruyate pàdme puüsam api bhaved iyam || RBhrs_1,2.300 ||

yathà--
purà maharùayaþ sarve daõóakàraõya-vàsinaþ |
dçùñvà ràmaü hariü tatra bhoktum aicchan suvigraham || RBhrs_1,2.301 ||
te sarve strãtvam àpannàþ samudbhåtà÷ ca gokule |
hariü sampràpya kàmena tato muktà bhavàrõavàt || RBhrs_1,2.302 ||

riraüsàü suùñhu kurvan yo vidhi-màrgeõa sevate |
kevalenaiva sa tadà mahiùãtvam iyàt pure || RBhrs_1,2.303 ||

tathà ca mahà-kaurme--
agni-putrà mahàtmànas tapasà strãtvam àpire |
bhartàraü ca jagad-yoniü vàsudevam ajaü vibhum || RBhrs_1,2.304 ||

atha sambandhànugà--
sà sambandhànugà bhaktiþ procyate sadbhir àtmani |
yà pitçtvàdi-sambandha-mananàropanàtmikà || RBhrs_1,2.305 ||
lubdhair vàtsalya-sakhyàdau bhaktiþ kàryàtra sàdhakaiþ |
vrajendra-subalàdãnàü bhàva-ceùñita-mudrayà || RBhrs_1,2.306 ||
tathà hi ÷ruyate ÷àstre ka÷cit kurupurã-sthitaþ |
nanda-sånor adhiùñhànaü tatra putratayà bhajan |
nàradasyopade÷ena siddho 'bhåd vçddha-vardhakiþ || RBhrs_1,2.307 ||

ataeva nàràyaõa-vyåha-stave--
pati-putra-suhçd-bhràtç-pitçvan maitravad dharim |
ye dhyàyanti sadodyuktàs tebhyo 'pãha namo namaþ || RBhrs_1,2.308 ||
kçùõa-tad-bhakta-kàruõya-màtra-làbhaika-hetukà |
puùñi-màrgatayà kai÷cid iyaü ràgànugocyate || RBhrs_1,2.309 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
purva-vibhàge sàdhana-bhakti-laharã-dvitiyà ||


___________________________________________________


[1.3]
atha bhàvaþ

÷uddha-sattva-vi÷eùàtmà prema-såryàü÷u-sàmya-bhàk |
rucibhi÷ citta-màsçõya-kçd asau bhàva ucyate || RBhrs_1,3.1 ||

tathà hi tantre--
premõas tu prathamàvasthà bhàva ity abhidhãyate |
sàttvikàþ svalpa-màtràþ syur atrà÷ru-pulakàdayaþ || RBhrs_1,3.2 ||

sa yathà padma-puràõe--
dhyàyaü dhyàyaü bhagavataþ pàdàmbuja-yugaü tadà |
ãùad-vikriyamàõàtmà sàrdra-dçùtir abhåd asau || RBhrs_1,3.3 ||

àvirbhåya mano-vçttau vrajanti tat-svaråpatàü |
svayaü-prakà÷a-råpàpi bhàsamànà pràkà÷yavat || RBhrs_1,3.4 ||
vastutaþ svayam àsvàda-svaråpaiva ratis tv asau |
kçùõàdi-karmakàsvàda-hetutvaü pratipadyate || RBhrs_1,3.5 ||
sàdhanàbhinive÷ena kçùõa-tad-bhaktayos tathà |
prasàdenàtidhanyànàü bhàvo dvedhàbhijàyate |
àdyas tu pràyikas tatra dvitãyo viralodayaþ || RBhrs_1,3.6 ||

tatra sàdhanàbhinive÷a-jaþ
vaidhã-ràgànugà-màrga-bhedena parikãrtitaþ |
dvividhaþ khalu bhàvo 'tra sàdhanàbhinive÷ajaþ || RBhrs_1,3.7 ||
sàdhanàbhinive÷as tu tatra niùpàdayan rucim |
haràv àsaktim utpàdya ratiü saüjanayaty asau || RBhrs_1,3.8 ||

tatra àdyo (1.5.26)--
tatrànvahaü kçùõa-kathàþ pragàyatàm
anugraheõà÷çõavaü manoharàþ |
tàþ ÷raddhayà me 'nupadaü vi÷çõvataþ
priya-÷ravasy aïga mamàbhavad ratiþ || RBhrs_1,3.9 || iti |

ratyà tu bhàva evàtra na tu premàbhidhãyate |
mama bhaktiþ pravçtteti vakùyate sa yad agrataþ || RBhrs_1,3.10 ||

yathà tatraiva (1.5.28)--
itthaü ÷arat-pràvçùikàv çtå harer
vi÷çõvato me 'nusavaü ya÷o 'malam |
saïkãrtyamànaü munibhir mahàtmabhir
bhaktiþ pravçttàtma rajas-tamopahà || RBhrs_1,3.11 ||

tçtãye ca (3.25.25)--
satàü prasaïgàn mama vãrya-saüvido
bhavanti hçt-karõa-rasàyanàþ kathàþ |
taj-joùaõàd à÷v apavarga-vartmani
÷raddhà ratir bhaktir anukramiùyati || RBhrs_1,3.12 ||

puràõe nàtya-÷àstre ca dvayos tu rati-bhàvayoþ |
samànàrthatayà hy atra dvayam aikyena lakùitam || RBhrs_1,3.13 ||

dvitãyo, yathà pàdme--
itthaü manorathaü bàlà kurvatã nçtya utsukà |
hari-prãtyà ca tàü sarvàü ràtrim evàtyavàhayat || RBhrs_1,3.14 ||

atha ÷ri-kçùõa-tad-bhakta-prasàdajaþ
sàdhanena vinà yas tu sahasaivàbhijàyate |
sa bhàvaþ kçùõa-tad-bhakta-prasàdaja itãyate || RBhrs_1,3.15 ||

atha ÷rã-kçùõa-prasàdajaþ--
prasàdà vàcikàloka-dàna-hàrdàdayo hareþ || RBhrs_1,3.16 ||

tatra vàcika-prasàdajaþ, yathà nàradãye--
sarva-maõgala-mårdhanyà pårõànanda-mayã sadà |
dvijendra tava mayy astu bhaktir avyàbhicàriõã || RBhrs_1,3.17 ||
àloka-dànajaþ, yathà skànde--
adçùña-pårvam àlokya kçùõaü jàïgala-vàsinaþ |
viklidyad-antaràtmano dçùñiü nàkraùñum ã÷ire || RBhrs_1,3.18 ||

hàrdaþ--
prasàda àntaro yaþ syàt sa hàrda iti kathyate || RBhrs_1,3.19 ||

yathà ÷uka-saühitàyàü--
mahàbhàgavato jàtaþ putras te bàdaràyaõa |
vinopàyair upeyàbhåd viùõu-bhaktir ihodità || RBhrs_1,3.20 ||

atha tad-bhakta-prasàdajaþ, yathà saptame (7.4.36)--
guõair alam asaïkhyeyair mahàtmyaü tasya såcyate |
vàsudeve bhagavati yasya naisargikã ratiþ || RBhrs_1,3.21 ||

nàradasya prasàdena prahlàde ÷udha-vàsanà |
nisargaþ saiva tenàtra ratir naisargikã matà || RBhrs_1,3.22 ||

skànde ca--
aho dhanyo 'si devarùe kçpayà yasya tat-kùaõàt |
nãco 'py utpulako lebhe lubdhako ratim acyute || RBhrs_1,3.23 ||

bhaktànàü bhedataþ seyaü ratiþ pa¤ca-vidhà matà |
agre vivicya vaktavyà tena nàtra prapa¤cyate || RBhrs_1,3.24 ||
kùàntir avyartha-kàlatvaü viraktir màna-÷unyatà |
à÷à-bandhaþ samutkaõñhà nàma-gàne sadà ruciþ || RBhrs_1,3.25 ||
àsaktis tad-guõàkhyàne prãtis tad-vasati-sthale |
ity àdayo 'nubhàvàþ syur jàta-bhàvàïkure jane || RBhrs_1,3.26 ||

tatra kùàntiþ--
kùobha-hetàv api pràpte kùàntir akùubhitàtmatà || RBhrs_1,3.27 ||

yathà prathame (1.19.15)--
taü mopayàtaü pratiyantu viprà
gaïgà ca devã dhçta-cittam ã÷e |
dvijopasçùñaþ kuhakas takùako và
da÷atv alaü gàyata viùõu-gàthàþ || RBhrs_1,3.28 ||

atha avyàrtha-kàlatvaü, yathà hari-bhakti-sudhodaye--
vàgbhiþ stuvanto manasà smarantas
tanvà namanto 'py ani÷aü na tçptàþ |
bhaktàþ sravan-netra-jalàþ samagram
àyur harer eva samarpayanti || RBhrs_1,3.29 ||

atha viraktiþ--
viraktir indriyàrthànàü syàd arocakatà svayaü || RBhrs_1,3.30 ||

yathà pa¤came (5.14.43)--
yo dustyajàn dàra-sutàn suhçd ràjyaü hçdi-spç÷aþ |
jahau yuvaiva malavad uttamaþ÷loka-làlasaþ || RBhrs_1,3.31 ||

atha màna-÷ånyatà--
utkçùñatve 'py amànitvaü kathità màna-÷ånyatà || RBhrs_1,3.32 ||

yathà pàdme--
harau ratiü vahann eùa narendràõàü ÷ikhà-maõiþ |
bhikùàm añann ari-pure ÷vapàkam api vandate || RBhrs_1,3.33 ||

atha à÷à-bandhaþ--
à÷à-bandho bhagavataþ pràpti-sambhàvanà dçóhà || RBhrs_1,3.34 ||

yathà ÷rãmat-prabhupàdànàü--
na premà ÷ravaõàdi-bhaktir api và yogo 'thavà vaiùõavo
j¤ànaü và ÷ubha-karma và kiyad aho saj-jàtir apy asti và |
hãnàrthàdhika-sàdhake tvayi tathàpy acchedya-målà satã
he gopã-jana-vallabha vyathayate hà hà mad-à÷aiva màm || RBhrs_1,3.35 ||

atha samutkaõñhà--
samutkaõñhà nijàbhãùña-làbhàya guru-lubdhatà || RBhrs_1,3.36 ||

atha kçùõa-karõàmçte (54)--
ànamràm asita-bhruvor upacitam akùãõa-pakùmàïkureùv
àlolàm anuràgiõor nayanayor àrdràü mçdau jalpite |
àtàmràm adharàmçte mada-kalàm amlàna vaü÷ã-svaneùv
à÷àste mama locanaü vraja-÷i÷or-mårtiü jagan-mohinãm || RBhrs_1,3.37 ||

atha nàma-gàne sadà ruciþ, yathà--
rodana-bindu-maranda-syandi-dçg-indãvaràdya govinda |
tava madhura-svara-kaõñhã gàyati nàmàvalãü bàlà || RBhrs_1,3.38 ||

tad-guõàkhyàne àsàktiþ, yathà kçùõa-karõàmçte (88)--
màdhuryàd api madhuraü
manmathatà tasya kim api kai÷oram |
capalyàd api capalaü
ceto bata harati hanta kiü kurmaþ || RBhrs_1,3.39 ||

tad vasati-sthale prãtiþ, yathà padyàvalyàm {*Not found in my edition.}--
atràsãt kila nanda-sadma ÷akañasyàtràbhavad bha¤janaü
bandha-ccheda-karo 'pi dàmabhir abhåd baddho 'tra dàmodaraþ |
itthaü màthura-vçddha-vaktra-vigalat-pãyåùa-dhàràü pibann
ànandà÷ru-dharaþ kadà madhu-purãü dhanya÷ cariùyàmy aham || RBhrs_1,3.40 ||

api ca--
vyaktaü masçõitevàntar lakùyate rati-lakùaõam |
mumukùu-prabhçtãnàü ced bhaved eùà ratir na hi || RBhrs_1,3.41 ||
vimuktàkhila-tarùair yà muktir api vimçgyate |
yà kçùõenàtigopyà÷u bhajadbhyo 'pi na dãyate || RBhrs_1,3.42 ||
sà bhukti-mukti-kàmatvàc chuddhàü bhaktim akurvatàm |
hçdaye sambhavaty eùàü kathaü bhàgavatã ratiþ || RBhrs_1,3.43 ||
kintu bàla-camatkàra-karã tac-cihna-vãkùayà |
abhij¤ena subodho 'yaü raty-àbhàsaþ prakãrtitaþ || RBhrs_1,3.44 ||
pratibimbas tathà cchàyà raty-àbhàso dvidhà mataþ || RBhrs_1,3.45 ||

tatra pratibimbaþ--
a÷ramàbhãùña-nirvàhã rati-lakùaõa-lakùitaþ |
bhogàpavarga-saukhyàü÷a-vya¤jakaþ pratibimbakaþ || RBhrs_1,3.46 ||
daivàt sad-bhakta-saïgena kãrtanàdy-anusàriõàm |
pràyaþ prasanna-manasàü bhoga-mokùàdi ràgiõàm || RBhrs_1,3.47 ||
keùàücit hçdi bhàvendoþ pratibimba uda¤cati |
tad-bhakta-hçn-nabhaþ-sthasya tat-saüsarga-prabhàvataþ || RBhrs_1,3.48 ||

atha chàyà--
kùudra-kautåhala-mayã ca¤calà duþkha-hàriõã |
rate÷ chàyà bhavet kiücit tat-sàdç÷yàvalambinã || RBhrs_1,3.49 ||
hari-priya-kriyà-kàla-de÷a-pàtràdi-saïgamàt |
apy ànuùaïgikàd eùa kvacid aj¤eùv apãkùyate || RBhrs_1,3.50 ||
kintu bhàgyaü vinà nàsau bhàva-cchàyàpy uda¤cati |
yad abhyudayataþ kùemaü tatra syàd uttarottaram || RBhrs_1,3.51 ||
hari-priya-janasyaiva prasàda-bhara-làbhataþ |
bhàvàbhàso 'pi sahasà bhàvatvam upagacchati || RBhrs_1,3.52 ||
tasminn evàparàdhena bhàvàbhàso 'py anuttamaþ |
krameõa kùayam àpnoti kha-sthaþ pårõa-÷a÷ã yathà || RBhrs_1,3.53 ||

kiü ca--
bhàvo 'py abhàvam àyàti kçùõa-preùñhàparàdhataþ |
àbhàsatàü ca ÷anakair nyåna-jàtãyatàm api || RBhrs_1,3.54 ||
gàóhàsaïgàt sadàyàti mumukùau supratiùñhite |
àbhàsatàm asau kiü và bhajanãye÷a-bhàvatàm || RBhrs_1,3.55 ||
ata eva kvacit teùu navya-bhakteùu dç÷yate |
kùaõam ã÷vara-bhàvo 'yaü nçtyàdau mukti-pakùagaþ || RBhrs_1,3.56 ||
sàdhanekùàü vinà yasminn akasmàd bhàva ãkùyate |
vighna-sthagitam atrohyaü pràg-bhavãyaü susàdhanaü || RBhrs_1,3.57 ||
lokottara-camatkàra-kàrakaþ sarva-÷aktidaþ |
yaþ prathãyàn bhaved bhàvaþ sa tu kçùõa-prasàdajaþ || RBhrs_1,3.58 ||
jane cej jàta-bhàve 'pi vaiguõyam iva dç÷yate |
kàryà tathàpi nàsåyà kçtàrthaþ sarvathaiva saþ || RBhrs_1,3.59 ||

yathà nàrasiühe--
bhagavati ca haràv ananya-cetà
bhç÷am alino 'pi viràjate manuùyaþ |
na hi ÷a÷a-kaluùa-cchaviþ kadàcit
timira-paràbhavatàm upaiti candraþ || RBhrs_1,3.60 ||

ratir ani÷a-nisargoùõa-prabalatarànanda-påra-råpaiva |
uùmàõam api vamantã sudhàü÷u-koñer api svàdvã || RBhrs_1,3.61 ||

iti ÷rã-÷rã bhakti-rasàmçta-sindhau
purva-vibhàge bhàva-bhakti-laharã tçtãyà ||


___________________________________________________

[1.4]
atha premà

samyaï-masçõita-svànto mamatvàti÷ayàïkitaþ |
bhàvaþ sa eva sàndràtmà budhaiþ premà nigadyate || RBhrs_1,4.1 ||

yathà pa¤caràtre--
ananya-mamatà viùõau mamatà prema-saïgatà |
bhaktir ity ucyate bhãùma-prahlàdoddhava-nàradaiþ || RBhrs_1,4.2 ||

bhaktiþ premocyate bhãùma-mukhyair yatra tu saïgatà |
mamatànya-mamatvena varjitety atra yojanà || RBhrs_1,4.3 ||
bhàvottho 'ti-prasàdotthaþ ÷rã-harer iti sa dvidhà || RBhrs_1,4.4 ||

tatra bhàvotthaþ--
bhàva evàntar-aïgàõam-aïgànàm-anusevayà |
àråóhaþ parama-utkarùam bhàva-uttaþ parikãrtitaþ || RBhrs_1,4.5 ||

tatra vaidha-bhàvottho, yathaikàda÷e (11.2.40)--
evaü-vrataþ sva-priya-nàma-kãrtyà 
jàtànuràgo druta-citta uccaiþ |
hasaty atho roditi rauti gàyaty 
unmàdavan nçtyati loka-bàhyaþ || RBhrs_1,4.6 ||

ràgànugãya-bhàvottho, yathà pàdme-- 
na patiü kàmayet ka¤cid brahmacarya-sthità sadà |
tam-eva mårtiü dhyàyantã candrakantir-varànanà || RBhrs_1,4.7 ||
÷rã-kçùõa-gàthàü gàyantã romàõcodbheda-lakùaõà |
asmin-manvantare snigdhà ÷rã-kçùõa-priya-vartayà || RBhrs_1,4.8 ||

atha harer atiprasàdotthaþ--
harer atiprasàdo 'yaü saïga-dànàdir àtmanaþ || RBhrs_1,4.9 ||

yathaikàda÷e (11.12.7)--
te nàdhãta-÷ruti-gaõà nopàsita-mahattamàþ |
avratàtapta-tapasaþ mat-saïgàn màm upàgatàþ || RBhrs_1,4.10 ||

màhàtmya-j¤àna-yukta÷ ca kevala÷ ceti sa dvidhà || RBhrs_1,4.11 ||
atha àdyo, yathà pa¤caràtre--
màhàtmya-j¤àna-yuktas tu sudçóhaþ sarvato 'dhikaþ |
sneho bhaktir iti proktas tayà sàrùñyàdinànyathà || RBhrs_1,4.12 ||

kevalo, yathà tatraiva--
manogatir avicchinnà harau prema-pariplutà |
abhisandhi-vinirmuktà bhaktir-viùõu-va÷aïkarã || RBhrs_1,4.13 || iti |

mahima-j¤àna-yuktaþ syàd vidhi-màrgànusàriõàm |
ràgànugà÷ritànàü tu pràya÷aþ kevalo bhavet || RBhrs_1,4.14 ||

àdau ÷raddhà tataþ sàdhu-saïgo 'tha bhajana-kriyà |
tato 'nartha-nivçttiþ syàt tato niùñhà rucis tataþ || RBhrs_1,4.15 ||
athàsaktis tato bhàvas tataþ premàbhyuda¤cati |
sàdhakànàm ayaü premnaþ pràdurbhàve bhavet kramaþ || RBhrs_1,4.16 ||
dhanyasyàyaü navaþ premà yasyonmãlati cetasi |
antarvàõãbhir apy asya mudrà suùñhu sudurgamà || RBhrs_1,4.17 ||

ataeva ÷rã-nàrada-pa¤caràtre, yathà--
bhàvonmatto hareþ ki¤cin na veda sukham àtmanaþ |
dukhaü ceti mahe÷àni paramànanda àplutaþ || RBhrs_1,4.18 ||

premõa eva vilàsatvàd vairalyàt sàdhakeùv api |
atra snehàdayo bhedà vivicya na hi ÷aüsitàþ || RBhrs_1,4.19 ||

÷rãmat-prabhupadàmbhojaiþ sarvà bhàgavatàmçte |
vyaktãkçtàsti gåóhàpi bhakti-siddhànta-màdhurã || RBhrs_1,4.20 ||
gopàla-råpa-÷obhàü dadhad api raghunàtha-bhàva-vistàrã |
tuùyatu sanàtanàtmà prathama-vibhàge sudhàmbu-nidheþ || RBhrs_1,4.21 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
pårva-vibhàge prema-bhakti-laharã-caturthã

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
rasopayogi-sthàyi-bhàvopapàdano nàma
pårvavibhàgaþ samàptaþ


___________________________________________________



[2]

sàmànya-bhagavad-bhakti-rasa-niråpako

dakùiõa-vibhàgaþ


[2.1]
vibhàvàkhyà 
prathama-laharã

prabalam ananya-÷rayiõà niùevitaþ sahaja-råpeõa |
agha-damano mathuràyàü sadà sanàtana-tanur jayati || RBhrs_2,1.1 ||
rasàmçtàbdher bhàge 'smin dvitãye dakùiõàbhidhe |
sàmànya-bhagavad-bhakti-rasas tàvad udãryate || RBhrs_2,1.2 ||
asya pa¤ca laharyaþ syur vibhàvàkhyàgrimà matà |
dvitãyà tv anubhàvàkhyà tçtãyà sàttvikàbhidhà |
vyabhicàry-abhidhà turyà sthàyi-saüj¤à ca pa¤camã || RBhrs_2,1.3 ||

athàsyàþ ke÷ava-rater lakùitàyà nigadyate |
sàmagrã-paripoùena paramà rasa-råpatà || RBhrs_2,1.4 ||
vibhàvair anubhàvai÷ ca sàttvikair vyabhicàribhiþ |
svàdyatvaü hçdi bhaktànàm ànãtà ÷ravaõàdibhiþ |
eùà kçùõa-ratiþ sthàyã bhàvo bhakti-raso bhavet || RBhrs_2,1.5 ||
pràktany àdhunikã càsti yasya sad-bhakti-vàsanà |
eùa bhakti-rasàsvàdas tasyaiva hçdi jàyate || RBhrs_2,1.6 ||
bhakti-nirdhåta-doùàõàü prasannojjvala-cetasàm |
÷rã-bhàgavata-raktànàü rasikàsaïga-raïgiõàm || RBhrs_2,1.7 ||
jãvanã-bhåta-govinda-pàda-bhakti-sukha-÷riyàm |
premàntaraïga-bhåtàni kçtyàny evànutiùñhatàm || RBhrs_2,1.8 ||
bhaktànàü hçdi ràjantã saüskàra-yugalojjvalà |
ratir ànanda-råpaiva nãyamànà tu rasyatàm || RBhrs_2,1.9 ||

kçùõàdibhir vibhàvàdyair gatair anubhavàdhvani |
prauóhànanda-camatkàra-kàùñhàm àpadyate paràm || RBhrs_2,1.10 ||
kintu premà vibhàvàdyaiþ svalpair nãto 'py aõãyasãm |
vibhàvanàdy-avasthàü tu sadya àsvàdyatàü vrajet || RBhrs_2,1.11 ||

atra vibhàvàdi-sàmànya-lakùaõam--
ye kçùõa-bhakta-muralã-nàdàdyà hetavo rateþ |
kàrya-bhåtàþ smitàdyà÷ ca tathàùñau stabdhatàdayaþ || RBhrs_2,1.12 ||
nirvedàdyàþ sahàyà÷ ca te j¤eyà rasa-bhàvane |
vibhàvà anubhàvà÷ ca sàttvikà vyabhicàriõaþ || RBhrs_2,1.13 ||

tatra vibhàvàþ--
tatra j¤eyà vibhàvàs tu raty-àsvàdana-hetavaþ |
te dvidhàlambanà eke tathaivoddãpanàþ pare || RBhrs_2,1.14 ||

tad uktam agni-puràõe (alaïkàra-vibhàga, 3.35)--
vibhàvyate hi raty-àdir yatra yena vibhàvyate |
vibhàvo nàma sa dvedhàlambanoddãpanàtmakaþ || RBhrs_2,1.15 ||

tatra àlambanàþ--
kçùõa÷ ca kçùõa-bhaktà÷ ca budhair àlambanà matàþ |
raty-àder viùayatvena tathàdhàratayàpi ca || RBhrs_2,1.16 ||

tatra ÷rã-kçùõaþ--
nàyakànàü ÷iro-ratnaü kçùõas tu bhagavàn svayam |
yatra nityatayà sarve viràjante mahà-guõàþ |
so 'nyaråpa-svaråpàbhyàm asminn àlambano mataþ || RBhrs_2,1.17 ||

tatra anya-råpeõa, yathà--
hanta me katham udeti sa-vatse, vatsa-pàla-pañale ratir atra |
ity ani÷cita-matir baladevo, vismaya-stimita-mårtir ivàsãt || RBhrs_2,1.18 ||

atha svaråpam--
àvçtaü prakañaü ceti svaråpaü kathitaü dvidhà || RBhrs_2,1.19 ||

tatra àvçtam--
anya-ve÷àdinàcchannaü svaråpaü proktam àvçtam || RBhrs_2,1.20 ||

tena, yathà--
màü snehayati kim uccair, mahileyaü dvàrakàvarodhe 'tra |
àü viditaü kutukàrthã, vanità-ve÷o hari÷ carati || RBhrs_2,1.21 ||

prakaña-svaråpeõa, yathà--
ayaü kambu-grãvaþ kamala-kamanãyàkùi-pañimà
tamàla-÷yàmàïga-dyutir atitaràü chatrita-÷iràþ |
dara-÷rã-vatsàïkaþ sphurad-ari-daràdy-aïkita-karaþ
karoty uccair modaü mama madhura-mårtir madhuripuþ || RBhrs_2,1.22 ||

atha tad-guõàþ-- 
ayaü netà suramyàïgaþ sarva-sal-lakùaõànvitaþ |
ruciras tejasà yukto balãyàn vayasànvitaþ || RBhrs_2,1.23 ||
vividhàdbhuta-bhàùà-vit satya-vàkyaþ priyaü vadaþ |
vàvadåkaþ supàõóityo buddhimàn pratibhànvitaþ || RBhrs_2,1.24 ||
vidagdha÷ caturo dakùaþ kçtaj¤aþ sudçóha-vrataþ |
de÷a-kàla-supàtraj¤aþ ÷àstra-cakùuþ ÷ucir va÷ã || RBhrs_2,1.25 ||
sthiro dàntaþ kùamà-÷ãlo gambhãro dhçtimàn samaþ |
vadànyo dhàrmikaþ ÷åraþ karuõo mànya-mànakçt || RBhrs_2,1.26 ||
dakùiõo vinayã hrãmàn ÷araõàgata-pàlakaþ |
sukhã bhakta-suhçt prema-va÷yaþ sarva-÷ubhaïkaraþ || RBhrs_2,1.27 ||
pratàpã kãrtimàn rakta-lokaþ sàdhu-samà÷rayaþ |
nàrã-gaõa-manohàrã sarvàràdhyaþ samçddhimàn || RBhrs_2,1.28 ||
varãyàn ã÷vara÷ ceti guõàs tasyànukãrtitàþ |
samudrà iva pa¤cà÷ad durvigàhà harer amã || RBhrs_2,1.29 ||
jãveùu ete vasanto 'pi bindu-bindutayà kvacit |
paripårõatayà bhànti tatraiva puruùottame || RBhrs_2,1.30 ||

tathà hi pàdme pàrvatyai ÷iti-kaõñhena tad-guõàþ |
kandarpa-koñi-làvaõya ity àdyàþ parikãrtitàþ || RBhrs_2,1.31 ||
eta eva guõàþ pràyo dharmàya vana-màlinaþ |
pçthivyà prathama-skandhe prathayà¤cakrire sphuñam || RBhrs_2,1.32 ||

yathà prathame (1.16.27-30)--
satyaü ÷aucaü dayà kùàntis tyàgaþ santoùa àrjavam |
÷amo damas tapaþ sàmyaü titikùoparatiþ ÷rutam || RBhrs_2,1.33 ||
j¤ànaü viraktir ai÷varyaü ÷auryaü tejo balaü smçtiþ |
svàtantryaü kau÷alaü kàntir dhairyaü màrdavam eva ca || RBhrs_2,1.34 ||
pràgalbhyaü pra÷rayaþ ÷ãlaü saha ojo balaü bhagaþ |
gàmbhãryaü sthairyam àstikyaü kãrtir màno 'nahaïkçtiþ || RBhrs_2,1.35 ||
ime cànye ca bhagavan nityà yatra mahà-guõàþ |
pràrthyà mahattvam icchadbhir na viyanti sma karhicit || RBhrs_2,1.36 ||

atha pa¤ca-guõà ye syur aü÷ena giri÷àdiùu || RBhrs_2,1.37 ||
sadà svaråpa-sampràptaþ sarva-j¤o nitya-nåtanaþ |
sac-cid-ànanda-sàndràïgaþ sarva-siddhi-niùevitaþ || RBhrs_2,1.38 ||
athocyante guõàþ pa¤ca ye lakùmã÷àdi-vartinaþ |
avicintya-mahà-÷aktiþ koñi-brahmàõóa-vigrahaþ || RBhrs_2,1.39 ||
avatàràvalã-bãjaü hatàri-gati-dàyakaþ |
àtmàràma-gaõàkarùãty amã kçùõe kilàdbhutàþ || RBhrs_2,1.40 ||
sarvàdbhuta-camatkàra- lãlà-kallola-vàridhiþ |
atulya-madhura-prema-maõóita-priya-maõóalaþ || RBhrs_2,1.41 ||
trijagan-mànasàkarùi-muralã-kala-kåjitaþ |
asamànordhva-råpa-÷rã-vismàpita-caràcaraþ || RBhrs_2,1.42 ||
lãlà-premõà priyàdhikyaü màdhuryaü veõu-råpayoþ |
ity asàdhàraõaü proktaü govindasya catuùñayam || RBhrs_2,1.43 ||
evaü guõà÷ catur-bhedà÷ catuþ-ùaùñir udàhçtàþ |
sodàharaõam eteùàü lakùaõaü kriyate kramàt || RBhrs_2,1.44 ||

tatra (1) suramyàïgaþ-- 
÷làghyàïga-sannive÷o yaþ suramyàïgaþ sa kathyate || RBhrs_2,1.45 ||

yathà--
mukhaü candràkàraü karabha-nibham uru-dvayam idaü
bhujau stambhàrambhau sarasija-vareõyaü kara-yugam |
kavàñàbhaü vakùaþ-sthalam aviralaü ÷roõi-phalakaü 
parikùàmo madhyaþ sphurati murahantur madhurimà || RBhrs_2,1.46 ||

(2) sarva-sal-lakùaõànvitaþ--
tanau guõottham aïkottham iti sal-lakùaõaü dvidhà || RBhrs_2,1.47 ||

tatra guõottham--
guõotthaü syàd guõair yogo raktatà-tuïgatàdibhiþ || RBhrs_2,1.48 ||

yathà--
ràgaþ saptasu hanta ùañsv api ÷i÷or aïgeùv alaü tuïgatà
visàras triùu kharvatà triùu tathà gambhãratà ca triùu |
dairghyaü pa¤casu kiü ca pa¤casu sakhe samprekùyate såkùmatà
dvàtriü÷ad-vara-lakùaõaþ katham asau gopeùu sambhàvyate || RBhrs_2,1.49 ||

aïkottham--
rekhàmayaü rathàïgàdi syàd aïkotthaü karàdiùu || RBhrs_2,1.50 ||

yathà--
karayoþ kamalaü tathà rathàïgaü 
sphuña-rekhàmayam àtmajasya pa÷ya |
pada-pallavayo÷ ca vallavendra
dhvaja-vajràïku÷a-mãna-païkajàni || RBhrs_2,1.51 ||

(3) ruciraþ--
saundaryeõa dçg-ànanda-kàrã rucira ucyate || RBhrs_2,1.52 ||

yathà tçtãye (bhà.pu. 3.2.13)--
yad dharma-sånor bata ràjasåye
nirãkùya dçk-svastyayanaü tri-lokaþ |
kàrtsnyena càdyeha gataü vidhàtur
arvàk-sçtau kau÷alam ity amanyata || RBhrs_2,1.53 ||

yathà và--
aùñànàü danujabhid-aïga-païkajànàm
ekasmin katham api yatra ballavãnàm |
lolàkùi-bhramara-tatiþ papàta tasmàn
notthàtuü dyuti-madhu-païkilàt kùamàsãt || RBhrs_2,1.54 ||

(4) tejasà yuktaþ 
tejo dhàma prabhàva÷ cety ucyate dvividhaü budhaiþ || RBhrs_2,1.55 ||

tatra dhàma--
dãpti-rà÷ir bhaved dhàma || RBhrs_2,1.56 ||

yathà--
ambara-maõi-nikurambaü vióambayann api marãci-kulaiþ |
hari-vakùasi ruci-nivióe maõiràó ayam uóur iva sphurati || RBhrs_2,1.57 ||

prabhàvaþ--
prabhàvaþ sarvajit-sthitiþ || RBhrs_2,1.58 ||

yathà--
dåratas tam avalokya màdhavaü
komalàïgam api raïga-maõóale |
parvatodbhaña-bhujàntaro 'py asau
kaüsa-malla-nivahaþ sa vivyathe || RBhrs_2,1.59 ||

(5) balãyàn--
pràõena mahatà pårõo balãyàn iti kathyate || RBhrs_2,1.60 ||

yathà--
pa÷ya vindhya-girito 'pi gariùñhaü
daitya-puïgavam udagram ariùñam |
tula-khaõóam iva piõóitam àràt
puõóarãka-nayano vinunoda || RBhrs_2,1.61 ||

yathà và--
vàmas tàmarasàkùasya bhuja-daõóaþ sa pàtu vaþ |
krãóà-kandukatàü yena nãto govardhano giriþ || RBhrs_2,1.62 ||

(6) vayasànvitaþ--
vayaso vividhatve 'pi sarva-bhakti-rasà÷rayaþ |
dharmã ki÷ora evàtra nitya-nànà-vilàsavàn || RBhrs_2,1.63 ||

yathà--
tadàtvàbhivyaktãkçta-taruõimàrambha-rabhasaü
smita-÷rã-nirdhåta-sphurad-amala-ràkà-pati-madam |
daroda¤cat-pa¤cà÷uga-nava-kalà-meduram idaü
muràrer màdhuryaü manasi madiràkùãr madayati || RBhrs_2,1.64 ||

(7) vividhàdbhuta-bhàùàvit--
vividhàdbhuta-bhàùàvit sa prokto yas tu kovidaþ |
nànà-de÷yàsu bhàùàsu saüskçte pràkçteùu ca || RBhrs_2,1.65 ||

yathà--
vraja-yuvatiùu ÷auriþ ÷aurasenãü surendre 
praõata-÷irasi saurãü bhàratãm àtanoti |
ahaha pa÷uùu kãreùv apy apabhraüsa-råpàü 
katham ajani vidagdhaþ sarva-bhàùàvalãùu || RBhrs_2,1.66 ||

(8) satya-vàkyaþ--
syàn nànçtaü vaco yasya satya-vàkyaþ sa kathyate || RBhrs_2,1.67 ||

yathà--
pçthe tanaya-pa¤cakaü prakañam arpayiùyàmi te
raõorvaritam ity abhåt tava yathàrtham evoditam |
ravir bhavati ÷ãtalaþ kumuda-bandhur apy uùõalas
tathàpi na muràntaka vyabhicariùõur uktis tava || RBhrs_2,1.68 ||

yathà và--
gåóho 'pi veùeõa mahã-surasya
harir yathàrthaü magadhendram åce |
saüsçùñam àbhyàü saha pàõóavàbhyàü
màü viddhi kçùõaü bhavataþ sapatnam || RBhrs_2,1.69 ||

(9) priyaüvadaþ-- 
jane kçtàparàdhe 'pi sàntva-vàdã priyaüvadaþ || RBhrs_2,1.70 ||

yathà--
kçta-vyalãke 'pi na kuõóalãndra
tvayà vidheyà mayi doùa-dçùñiþ |
pravàsyamàno 'si suràrcitànàü
paraü hitàyàdya gavàü kulasya || RBhrs_2,1.71 ||

(10) vàvadåkaþ--
÷ruti-preùñhoktir akhila-vàg-guõànvita-vàg api |
iti dvidhà nigadito vàvadåko manãùibhiþ || RBhrs_2,1.72 ||

tatra àdyo, yathà--
a÷liùña-komala-padàvali-ma¤julena
praty-akùara-kùarad-amanda-sudhà-rasena |
sakhyaþ samasta-jana-karõa-rasàyanena
nàhàri kasya hçdayaü hari-bhàùitena || RBhrs_2,1.73 ||

dvitãyo, yathà--
prativàdi-citta-parivçtti-pañur
jagad-eka-saü÷aya-vimarda-karã |
pramitàkùaràdya-vividhàrthamayã
hari-vàg iyaü mama dhinoti dhiyaþ || RBhrs_2,1.74 ||

(11) supaõóityaþ--
vidvàn nãtij¤a ity eùa supaõóityo dvidhà mataþ |
vidvàn akhila-vidyà-vin nãtij¤as tu yathàrha-kçt || RBhrs_2,1.75 ||

tatra àdyo, yathà--
yaü suùñhu pårvaü paricarya gauravàt
pitàmahàdy-ambudharaiþ pravartitàþ |
kçùõàrõavaü kà÷ya-guru-kùamàbhåtas
tam eva vidyà-saritaþ prapedire || RBhrs_2,1.76 ||

yathà và--
àmnàya-prathitànvayà smçtimatã bàóhaü ùaó-aïgojjvalà 
nyàyenànugatà puràõa-suhçdà mãmàüsayà maõóità |
tvàü labdhàvasarà ciràd gurukule prekùya svasaïgàrthinaü
vidyà nàma vadhå÷ caturda÷a-guõà govinda ÷u÷råyate || RBhrs_2,1.77 ||

dvitãyo, yathà--
mçtyus taskara-maõóale sukçtinàü vçnde vasantànilaþ
kandarpo ramaõãùu durgata-kule kalyàõa-kalpa-drumaþ |
indur bandhu-gaõe vipakùa-pañale kàlàgni-rudràkçtiþ
÷àsti svasti-dhurandharo madhupurãü nãtyà madhånàü patiþ || RBhrs_2,1.78 ||

(12) buddhimàn--
medhàvã såkùmadhã÷ ceti procyate buddhimàn dvidhà || RBhrs_2,1.79 ||

tatra medhàvã, yathà--
avanti-pura-vàsinaþ sadanam etya sàndãpaner
guror jagati dar÷ayan samayam atra vidyàrthinàm |
sakçn nigada-màtrataþ sakalam eva vidyà-kulaü
dadhau hçdaya-mandire kim api citravan màdhavaþ || RBhrs_2,1.80 ||

såkùma-dhãþ, yathà--
yadubhir ayam avadhyo mleccha-ràjas tad enaü
tarala-tamasi tasmin vidravann eva neùye |
sukhamaya-nija-nidrà-bha¤jana-dhvaüsi-dçùñir
jhara-muci mucukundaþ kandare yatra ÷ete || RBhrs_2,1.81 ||

(13) pratibhànvitaþ--
sadyo navanavollekhi-j¤ànaü syàt pratibhànvitaþ || RBhrs_2,1.82 ||

yathà padyàvalyàü (283)--
vàsaþ samprati ke÷ava kva bhavato mugdhekùaõe nanv idaü
vàsaü bråhi ÷añha prakàma-subhage tvad-gàtra-saüsargataþ |
yàminyàm uùitaþ kva dhårta vitanur muùõàti kiü yàminã
÷aurir gopa-vadhåü chalaiþ parihasann evaü-vidhaiþ pàtu vaþ || RBhrs_2,1.83 ||

(14) vidagdhaþ--
kalà-vilàsa-digdhàtmà vidagdha iti kãrtyate || RBhrs_2,1.84 ||

yathà--
gãtaü gumphati tàõóavaü ghañayati bråte prahelã-kramaü
veõuü vàdayate srajaü viracayaty àlekhyam abhyasyati |
nirmàti svayam indrajàla-pañalãü dyåte jayaty unmadàn 
pa÷yoddàma-kalà-vilàsa-vasati÷ citraü hariþ krãóati || RBhrs_2,1.85 ||

(15) caturaþ--
caturo yugapad-bhåri-samàdhàna-kçd ucyate || RBhrs_2,1.86 ||

yathà--
pàràvatã-viracanena gavàü kalàpaü
gopàïganà-gaõam apàïga-taraïgitena |
mitràõi citratara-saïgara-vikrameõa
dhinvann ariùña-bhayadena harir vireje || RBhrs_2,1.87 ||

(16) dakùaþ--
duùkare kùipra-kàrã yas taü dakùaü paricakùate || RBhrs_2,1.88 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.59.17)--
yàni yodhaiþ prayuktàni ÷astràstràõi kurådvaha |
haris tàny acchinat tãkùõaiþ ÷arair ekaika-÷astribhiþ || RBhrs_2,1.89 ||

yathà và--
aghahara kuru yugmãbhåya nçtyaü mayaiva 
tvam iti nikhila-gopã-pràrthanà-pårti-kàmaþ |
atanuta gati-lãlà-làghavormiü tathàsau
dadç÷ur adhikam etàs taü yathà sva-sva-pàr÷ve || RBhrs_2,1.90 ||

(17) kçtaj¤aþ--
kçtaj¤aþ syàd abhij¤o yaþ kçta-sevàdi-karmaõàm || RBhrs_2,1.91 ||

yathà mahàbhàrate {*Not found in critical edition.}--
çõam etat pravçddhaü me hçdayàn nàpasarpati |
yad govindeti cukro÷a kçùõà màü dåra-vàsinam || RBhrs_2,1.92 ||

yathà và--
anugatim ati-pårvaü cintayann çkùa-mauler
akuruta bahumànaü ÷aurir àdàya kanyàm |
katham api kçtam alpaü vismaren naiva sàdhuþ 
kim uta sa khalu sàdhu-÷reõi-cåóàgra-ratnam || RBhrs_2,1.93 ||

(18) sudçóha-vrataþ--
pratij¤à-niyamau yasya satyau sa sudçóha-vrataþ || RBhrs_2,1.94 ||

tatra satya-pratij¤o, yathà hari-vaü÷e (2.68.38) {*Not found in critical edition.}--
na deva-gandharva-gaõà na ràkùasà 
na càsurà naiva ca yakùa-pannagàþ |
mama pratij¤àm apahantum udyatà
mune samarthàþ khalu satyam astu te || RBhrs_2,1.95 ||

yathà và--
sa-helam àkhaõóala-pàõóu-putrau
vidhàya kaüsàrir apàrijàtau |
nija-pratij¤àü saphalàü dadhànaþ
satyàü ca kçùõàü ca sukhàm akàrùãt || RBhrs_2,1.96 ||

satya-niyamo, yathà--
girer uddharaõaü kçùõa duùkaraü karma kurvatà |
mad-bhaktaþ syàn na duþkhãti sva-vrataü vivçtaü tvayà || RBhrs_2,1.97 ||

(19) de÷a-kàla-supàtraj¤aþ--
de÷a-kàla-supàtraj¤as tat-tad-yogya-kriyà-kçtiþ || RBhrs_2,1.98 ||

yathà--
÷araj-jyotsnà-tulyaþ katham api paro nàsti samayas
trilokyàm àkçãóaþ kvacid api na vçndàvana-samaþ |
na kàpy ambhojàkùã vraja-yuvati-kalpeti vimç÷an
mano me sotkaõñhaü muhur ajani ràsotsava-rase || RBhrs_2,1.99 ||

(20) ÷àstra-cakùuþ--
÷àstrànusàri-karmà yaþ ÷àstra-cakùuþ sa kathyate || RBhrs_2,1.100 ||

yathà--
abhåt kaüsa-ripor netraü
÷àstram evàrtha-dçùñaye |
netràmbujaü tu yuvatã-
vçndàn màdàya kevalam || RBhrs_2,1.101 ||

(21) ÷uciþ--
pàvana÷ ca vi÷uddhe÷ cety ucyate dvividhaþ ÷uciþ |
pàvanaþ pàpa-nà÷ã syàd vi÷uddhas tyakta-dåsaõaþ || RBhrs_2,1.102 ||

tatra pàvano, yathà pàdme--
taü nirvyàjaü bhaja guõa-nidhe pàvanaü pàvanànàü
÷raddhà-rajyan-matir atitaràm uttamaþ-÷loka-maulim |
prodyann antaþ-karaõa-kuhare hanta yan-nàma-bhànor
àbhàso 'pi kùapayati mahà-pàtaka-dhvànta-rà÷im || RBhrs_2,1.103 ||

vi÷uddho, yathà--
kapañaü ca hañha÷ ca nàcyute
bata satràjiti nàpy adãnatà |
katham adya vçthà syamantaka
prasabhaü kaustubha-sakhyam icchasi || RBhrs_2,1.104 ||

(22) va֋ 
va÷ã jitendriyaþ proktaþ || RBhrs_2,1.105 ||

yathà prathame (1.11.37)--
uddàma-bhàva-pi÷unàmala-valgu-hàsa- 
vrãóàvaloka-nihato madano 'pi yàsàm |
saümuhya càpam ajahàt pramadottamàs tà
yasyendriyaü vimathituü kuhakair na ÷ekuþ || RBhrs_2,1.106 ||

(23) sthiraþ
àphalodayakçt sthiraþ || RBhrs_2,1.107 ||

yathà,
nirvedam àpa na vana-bhramaõe muràrir
nàcintayad vyasanam çkùa-vilaprave÷e |
àhçtya hanta maõim eva puraü prapede
syàd udyamaþ kçta-dhiyàü hi phalodayàntaþ || RBhrs_2,1.108 ||

(24) dàntaþ--
sa dànto duþsaham api yogyaü kle÷aü saheta yaþ || RBhrs_2,1.109 ||

yathà--
gurum api guru-vàsa-kle÷am avyàja-bhaktyà
harir aja-gaõa-dantaþ komalàïgo 'pi nàyam |
prakçtir ati-duråhà hanta lokottaràõàü 
kim api manasi citraü cintyamànà tanoti || RBhrs_2,1.110 ||

(25) kùamà÷ãlaþ
kùamà÷ãlo 'paràdhànàü sahanaþ parikãrtyate || RBhrs_2,1.111 ||

yathà màgha-kàvye {=øi÷upàla-vadha} (16.25)--
prativàcam adatta ke÷avaþ 
÷apamànàya na cedi-bhåbhçte |
anahuïkurute ghana-dhvaniþ 
na hi gomàyu-rutàni ke÷arã || RBhrs_2,1.112 ||

yathà và yàmunàcàrya-stotre {=Stotra-ratnam} (60)--
raghuvara yad abhås tvaü tàdç÷o vàyasasya 
praõata iti dayàlur yac ca caidyasya kçùõa |
pratibhavam aparàddhur mugdha sàyujyado 'bhår
vada kim apadam àgas tasya te 'sti kùamàyàþ || RBhrs_2,1.113 ||

(26) gambhãraþ--
durvibodhà÷ayo yas tu sa gambhãraþ itãryate || RBhrs_2,1.114 ||

yathà--
vçndàvane varàtiþ stutibhir nitaràm upàsyamàno 'pi |
÷akto na harir vidhinà ruùñas tuùño 'thavà j¤àtum || RBhrs_2,1.115 ||

yathà và--
unmado 'pi harir navya-ràdhà-praõaya-sãdhunà |
abhij¤enàpi ràmeõa lakùito 'yam avikriyaþ || RBhrs_2,1.116 ||

(27) dhçtimàn-- 
pårõa-spçha÷ ca dhçtimàn ÷ànta÷ ca kùobha-kàraõe || RBhrs_2,1.117 ||

tatra àdyo--
svãkurvann api nitaràü ya÷aþ-priyatvaü
kaüsàrir magadha-pater vadha-prasiddhàm |
bhãmàya svayam atulàm adatta kãrtiü 
kiü lokottara-guõa-÷àlinàm apekùyam || RBhrs_2,1.118 ||

dvitãyo, yathà--
ninditasya dama-ghoùa-sånunà
sambhrameõa munibhiþ stutasya ca |
ràjasåya-sadasi kùitã÷varaiþ 
kàpi nàsya vikçtir vitarkità || RBhrs_2,1.119 ||

(28) samaþ--
ràga-dveùa-vimukto yaþ samaþ sa kathito budhaiþ || RBhrs_2,1.120 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.16.33)--
nyàyyo hi daõóaþ kçta-kilbiùe 'smiüs
tavàvatàraþ khala-nigrahàya |
ripoþ sutànàm api tulya-dçùñer 
dhatse damaü phalam evànu÷aüsan || RBhrs_2,1.121 ||

yathà và--
ripur api yadi ÷uddho maõóanãyas tavàsau
yaduvara yadi duùño daõóanãyaþ suto 'pi |
na punar akhila-bhartuþ pakùapàtojjhitasya
kvacid api viùamaü te ceùñitaü jàghañãti || RBhrs_2,1.122 ||

(29) vadànyaþ--
dàna-vãro bhaved yas tu sa vadànyo nigadyate || RBhrs_2,1.123 ||

yathà--
sarvàrthinàü bàóham abhãùña-pårtyà 
vyarthãkçtàþ kaüsa-nisådanena |
hriyeva cintàmaõi-kàmadhenu-
kalpa-drumà dvàravatãü bhajanti || RBhrs_2,1.124 ||

yathà và--
yeùàü ùoóa÷a-pårità da÷a-÷atã svàntaþ-puràõàü tathà 
càùñà÷liùña-÷ataü vibhàti paritas tat-saïkhya-patnã-yujàm |
ekaikaü prati teùu tarõaka-bhçtàü bhåùà-juùàm anvahaü
gçùñãnàü yugapac ca baddham adadàd yas tasya và kaþ samaþ || RBhrs_2,1.125 ||

(30) dhàrmikaþ-- 
kurvan kàrayate dharmaü yaþ sa dhàrmika ucyate || RBhrs_2,1.126 ||

yathà--
pàdai÷ caturbhir bhavatà vçùasya 
guptasya gopendra tathàbhyavardhi |
svairaü carann eva yathà trilokyàm
adharma-spar÷àõi hañhàj jaghàsa || RBhrs_2,1.127 ||

yathà và--
vitàyamànair bhavatà makhotkarair
àkçùyamàõeùu patiùv anàratam |
mukunda khinnaþ sura-subhruvàü gaõas
tavàvatàraü navamaü namasyati || RBhrs_2,1.128 ||

(31) ÷åraþ--
utsàhã yudhi ÷åro 'stra-prayoge ca vicakùaõaþ || RBhrs_2,1.129 ||

tatra àdyo, yathà-- 
pçthu-samara-saro vigàhya kurvan
dviùad-aravinda-vane vihàra-caryàm |
sphurasi tarala-bàhu-daõóa-÷uõóas
tvam agha-vidàraõa vàraõendra-lãlaþ || RBhrs_2,1.130 ||

dvitãyo, yathà--
kùaõàd akùauhiõã-vçnde jaràsandhasya dàruõe |
dçùñaþ ko 'py atra nàdaùño hareþ praharaõàhibhiþ || RBhrs_2,1.131 ||

(32) karuõaþ--
para-duþkhàsaho yas tu karuõaþ sa nigadyate || RBhrs_2,1.132 ||

yathà--
ràj¤àm agàdha-gatibhir magadhendra-kàrà-
duþkhàndhakàra-pañalaiþ svayam andhitànàm |
akùãõi yaþ sukhamayàni ghçõã vyatànãd
vçnde tam adya yadunandana-padma-bandhum || RBhrs_2,1.133 ||

yathà và--
skhalan-nayana-vàribhir viracitàbhiùeka-÷riye
tvarà-bhara-taraïgataþ kavalitàtma-visphårtaye |
ni÷ànta-÷ara-÷àyinà sura-sarit-sutena smçteþ
sapadya-va÷a-vartmaõo bhagavataþ kçpàyai namaþ || RBhrs_2,1.134 ||

(33) mànyamànakçt--
guru-bràhmaõa-vçddhàdi-påjako mànyamàna-kçt || RBhrs_2,1.135 ||

yathà--
abhivàdya guroþ padàmbujaü 
pitaraü pårvajam apy athànataþ |
harir a¤jalinà tathà girà
yadu-vçddhànana-mat-kramàdayam || RBhrs_2,1.136 ||

(34) dakùiõaþ-- 
sau÷ãlya-saumya-carito dakùiõaþ kãrtyate budhaiþ || RBhrs_2,1.137 ||

yathà--
bhçtyasya pa÷yati gurån api nàparàdhàn
sevàü manàg api kçtàü bahudhàbhyupaiti |
àviùkaroti pi÷uneùv api nàbhyasåyàü
÷ãlena nirmala-matiþ puruùottamo 'yam || RBhrs_2,1.138 ||

(35) vinayã--
auddhatya-parihàrã yaþ kathyate vinayãty asau || RBhrs_2,1.139 ||

yathà màgha-kàvye (13.7)--
avaloka eùa nçpateþ sudårato
rabhasàd rathàd avatarãtum icchataþ |
avatãrõavàn prathamam àtmanà harir 
vinayaü vi÷eùayati sambhrameõa saþ || RBhrs_2,1.140 ||

(36) hrãmàn--
j¤àte 'smara-rahasye 'nyaiþ kriyamàõe stave 'thavà |
÷àlãnatvena saïkocaü bhajan hrãmàn udãryate || RBhrs_2,1.141 ||

yathà lalita-màdhave (9.40)--
daroda¤cad-gopã-stana-parisara-prekùaõa-bhayàt 
karotkampàd ãùac calati kila govardhana-girau |
bhayàrtair àrabdha-stutir akhila-gopaiþ smita-mukhaü
puro dçùñvà ràmaü jayati namitàsyo madhuripuþ || RBhrs_2,1.142 ||

(37) ÷araõàgata-pàlakaþ--
pàlayan ÷araõàpannàn ÷araõàgata-pàlakaþ || RBhrs_2,1.143 ||

yathà--
jvara parihara vitràsaü tvam atra samare kçtàparàdhe 'pi |
sadyaþ prapadyamàne yad indavati yàdavendro 'yam || RBhrs_2,1.144 ||

(38) sukhã--
bhoktà ca duþkha-gandhair apy aspçùña÷ ca sukhã bhavet || RBhrs_2,1.145 ||

tatra àdyo, yathà--
ratnàlaïkàra-bhàras tava dhana-damano ràjya-vçttyàpy alabhyaþ
svapne dambholi-pàõer api duradhigamaü dvàri tauryatrikaü ca |
pàr÷ve gaurã-gariùñhàþ pracura-÷a÷i-kalàþ kànta-sarvàïga-bhàjaþ
sãmantinya÷ ca nityaü yaduvara bhuvane kas tvad-anyo 'sti bhogã || RBhrs_2,1.146 ||

dvitãyo, yathà--
na hàniü na mlàniü nija-gçha-kçtya-vyasanitàü
na ghoraü nodghårõàü na kila kadanaü vetti kim api |
varàïgãbhiþ sàïgãkçta-suhçd-anaïgàbhir abhito
harir vçndàraõye param ani÷am uccair viharati || RBhrs_2,1.147 ||

(39) bhakta-suhçt--
susevyo dàsa-bandhu÷ ca dvidhà bhakta-suhçn mataþ || RBhrs_2,1.148 ||

tatra àdyo, yathà viùõu-dharme--
tulasã-dala-màtreõa jalasya culukena ca |
vikrãõãte svam àtmànaü bhaktebhyo bhakta-vatsalaþ || RBhrs_2,1.149 ||

dvitãyo, yathà prathame (1.9.37)--
sva-nigamam apahàya mat-pratij¤àm
çtam adhikartum avapluto rathasthaþ |
dhçta-ratha-caraõo 'bhyayàc caladgur
harir iva hantum ibhaü gatottarãyaþ || RBhrs_2,1.150 ||

(40) prema-va÷yaþ--
priyatva-màtra-va÷yo yaþ prema-va÷yo bhaved asau || RBhrs_2,1.151 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.80.19)--
sakhyuþ priyasya viprarùer aïga-saïgàti-nirvçtaþ |
prãto vyamu¤cad adhvindån netràbhyàü puùkarekùaõaþ || RBhrs_2,1.152 ||

yathà và tatraiva (10.9.18)--
sva-màtuþ svinna-gàtràyà visrasta-kavara-srajaþ |
dçùñvà pari÷ramaü kçùõaþ kçpayàsãt sva-bandhane || RBhrs_2,1.153 ||

(41) sarva-÷ubhaïkaraþ--
sarveùàü hita-kàrã yaþ sa syàt sarva-÷ubhaïkaraþ || RBhrs_2,1.154 ||

yathà--
kçtàþ kçtàrthà munayo vinodaiþ 
khala-kùayeõàkhila-dhàrmikà÷ ca |
vapur-vimardena khalà÷ ca yuddhe 
na kasya pathyaü hariõà vyadhàyi || RBhrs_2,1.155 ||
(42) pratàpã--
pratàpã pauruùodbhåta-÷atru-tàpi prasiddhi-bhàk || RBhrs_2,1.156 ||

yathà--
bhavataþ pratàpa-tapane
bhuvanaü kçùõa pratàpayati |
ghoràsura-ghukànàü
÷araõam abhåt kandarà-timiram || RBhrs_2,1.157 ||

(43) kãrtimàn--
sàdguõyair nirmalaiþ khyàtaþ kãrtimàn iti kãrtyate || RBhrs_2,1.158 ||

yathà--
tvad-ya÷aþ-kumuda-bandhu-kaumudã
÷ubhra-bhàvam abhito nayanty api |
nandanandana kathaü nu nirmame
kçùõa-bhàva-kalilaü jagat-trayam || RBhrs_2,1.159 ||

yathà và lalita-màdhave (5.18)--
bhãtà rudraü tyajati girijà ÷yàmam aprekùya kaõñhaü
÷ubhraü dçùñvà kùipati vasanaü vismito nãla-vàsàþ |
kùãraü matvà ÷rapayati yamã-nãram àbhãrikotkà
gãte dàmodara-ya÷asi te vãõayà nàradena || RBhrs_2,1.160 ||

(44) rakta-lokaþ--
pàtraü lokànuràgàõàü rakta-lokaü vidur budhàþ || RBhrs_2,1.161 ||

yathà prathame (1.11.9)--
yarhy ambujàkùàpasasàra bho bhavàn
kurån madhån vàtha suhçd-didçkùayà
tatràbda-koñi-pratimaþ kùaõo bhaved
raviü vinàkùõor iva nas tavàcyuta || RBhrs_2,1.162 ||

yathà và--
à÷ãs tathyà jaya jaya jayety àviràste munãnàü
deva-÷reõã-stuti-kala-kalo meduraþ pràdurasti |
harùàd ghoùaþ sphurati parito nàgarãõàü garãyàn
ke và raïga-sthala-bhuvi harau bhejire nànuràgam || RBhrs_2,1.163 ||
(45) sàdhu-samà÷rayaþ--
sad-eka-pakùapàtã yaþ sa syàt sàdhu-samà÷rayaþ || RBhrs_2,1.164 ||

yathà--
puruùottama ced avàtariùyad
bhuvane 'smin na bhavàn bhuvaþ ÷ivàya |
vikañàsura-maõóalàn na jàne
sujanànàü bata kà da÷àbhaviùyat || RBhrs_2,1.165 ||

(46) nàrã-gaõa-mano-hàrã--
nàrã-gaõa-mano-hàrã sundarã-vçnda-mohanaþ || RBhrs_2,1.166 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.90.26)--
÷ruta-màtro 'pi yaþ strãõàü prasahyàkarùate manaþ |
urugàyorugãto và pa÷yantãnàü ca kiü punaþ || RBhrs_2,1.167 ||

yathà và--
tvaü cumbako 'si màdhava loha-mayã nånam aïganà-jàtiþ |
dhàvati tatas tato 'sau yato yataþ krãóayà bhramasi || RBhrs_2,1.168 ||

(47) sarvàràdhyaþ--
sarveùàm agra-påjyo yaþ sa sarvàràdhya ucyate || RBhrs_2,1.169 ||

yathà prathame (1.9.41)--
muni-gaõa-nçpa-varya-saïkule 'ntaþ-
sadasi yudhiùñhira-ràjasåya eùàm |
arhaõam upapeda ãkùaõãyo
mama dç÷i-gocara eùa àvir àtmà || RBhrs_2,1.170 ||

(48) samçddhimàn--
mahà-sampatti-yukto yo bhaved eùa samçddhimàn || RBhrs_2,1.171 ||

yathà--
ùañ-pa¤cà÷ad-yadu-kula-bhuvàü koñayas tvàü bhajante
varùanty aùñau kim api nidhaya÷ càrtha-jàtaü tavàmã |
÷uddhànta÷ ca sphurati navabhir lakùitaþ saudha-lakùmair
lakùmãü pa÷yan mura-damana te nàtra citràyate kaþ || RBhrs_2,1.172 ||

yathà và kçùõa-karõàmçte {*Not in any of the extant KK centuries.}--
cintàmaõi÷ caraõa-bhåùaõam aïganànàü
÷çïgàra-puùpa-taravas taravaþ suràõàm |
vçndàvane vraja-dhanaü nanu kàma-dhenu-
vçndàni ceti sukha-sindhur aho vibhåtiþ || RBhrs_2,1.173 ||

(49) varãyàn--
sarveùàm ati-mukhyo yaþ sa varãyàn itãryate || RBhrs_2,1.174 ||

yathà--
brahmann atra puru-dviùà saha puraþ pãñhe niùãda kùaõaü
tuùõãü tiùñha surendra càñubhir alaü vàrã÷a dårãbhava |
ete dvàri muhuþ kathaü sura-gaõàþ kurvanti kolàhalaü
hanta dvàravatã-pater avasaro nàdyàpi niùpadyate || RBhrs_2,1.175 ||

(50) ã÷varaþ--
dvidhe÷varaþ svatantra÷ ca durlaïghyàj¤a÷ ca kãrtyate || RBhrs_2,1.176 ||

tatra svatantro, yathà--
kçùõaþ prasàdam akarod aparàdhyate 'pi
pàdàïkam eva kila kàliya-pannagàya |
na brahmaõe dç÷am api stuvate 'py apårvaü
sthàne svatantra-carito nigamair nuto 'yam || RBhrs_2,1.177 ||

durlaïghyàj¤o, yathà tçtãye (3.2.21)--

svayaü tv asàmyàti÷ayas tryadhã÷aþ
svàràjya-lakùmy-àpta-samasta-kàmaþ |
baliü haradbhi÷ cira-loka-pàlaiþ
kirãña-koñy-eóita-pàda-pãñhaþ || RBhrs_2,1.178 ||

yathà và--
navye brahmàõóa-vçnde sçjati vidhigaõaþ sçùñaye yaþ kçtàj¤o
rudraughaþ kàla-jãrõe kùayam avatanute yaþ kùayàyànu÷iùñaþ |
rakùàü viùõu-svaråpà vidadhati taruõe rakùiõo ye tvad-aü÷àþ
kaüsàre santi sarve di÷i di÷i bhavataþ ÷àsane 'jàõóanàthàþ || RBhrs_2,1.179 ||

atha (51) sadà-svaråpa-sampràptaþ--
sadà-svaråpa-sampràpto màyà-kàrya-va÷ãkçtaþ || RBhrs_2,1.180 ||

yathà prathame (1.11.39)--
etad ã÷anam ã÷asya prakçti-stho 'pi tad-guõaiþ |
na yujyate sadàtma-sthair yathà buddhis tad-à÷rayà || RBhrs_2,1.181 ||

(52) sarvaj¤aþ--
para-citta-sthitaü de÷a-kàlàdy-antaritaü tathà |
yo jànàti samastàrthaþ sa sarvaj¤o nigadyate || RBhrs_2,1.182 ||

yathà prathame (1.15.11)--
yo no jugopa vana etya duranta-kçcchràd
durvàsaso 'ri-racitàd ayutàgra-bhug yaþ |
÷àkànna-÷iùñam upayujya yatas tri-lokãü
tçptàm amaüsta salile vinimagna-saïghaþ || RBhrs_2,1.183 ||

(53) nitya-nåtanaþ--
sadànubhåyamàno 'pi karoty ananubhåtavat |
vismayaü màdhurãbhir yaþ sa prokto nitya-nåtanaþ || RBhrs_2,1.184 ||

yathà prathame (1.11.34)--
yadyapy asau pàr÷va-gato raho-gatas
tathàpi tasyàïghri-yugaü navaü navam |
pade pade kà virameta tat-padàc
calàpi yac chrãr na jahàti karhicit || RBhrs_2,1.185 ||

yathà và lalita-màdhave (1.52)--
kulavara-tanu-dharma-gràva-vçndàni bhindan
sumukhi ni÷ita-dãrghàpàïga-ñaïka-cchañàbhiþ |
yugapad ayam apårvaþ kaþ puro vi÷va-karmà 
marakata-maõi-lakùair goùñha-kakùàü cinoti || RBhrs_2,1.186 ||

(54) sac-cid-ànanda-sàndràïgaþ--
sac-cid-ànanda-sàndràïga÷ cidànanda-ghanàkçtiþ || RBhrs_2,1.187 ||

yathà--
kle÷e kramàt pa¤ca-vidhe kùayaü gate
yad-brahma-saukhyaü svayam asphurat param |
tad vyarthayan kaþ purato naràkçtiþ
÷yàmo 'yam àmoda-bharaþ prakà÷ate || RBhrs_2,1.188 ||

yathà va brahma-saühitàyàm àdi-puruùa-rahasye (5.51)-- 
yasya prabhà prabhavato jagad-aõóa-koñi-
koñiùv a÷eùa-vasudhàdi vibhåti-bhinnam |
tad brahma niùkalam anantam a÷eùa-bhåtaü
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi || RBhrs_2,1.189 ||

ataþ ÷rã-vaiùõavaiþ sarva-÷ruti-smçti-nidar÷anaiþ |
tad brahma ÷rã-bhagavato vibhåtir iti kãrtyate || RBhrs_2,1.190 ||

tathà hi yàmunàcàrya-stotre (14)--
yad-aõóàntara-gocaraü ca yad
da÷ottaràõy àvaraõàni yàni ca |
guõàþ pradhànaü puruùaþ paraü padaü
paràtparaü brahma ca te vibhåtayaþ || RBhrs_2,1.191 ||

(55) sarva-siddhi-niùevitaþ--
sva-va÷àkhila-siddhiþ syàt sarva-siddhi-niùevitaþ || RBhrs_2,1.192 ||

yathà--
da÷abhiþ siddha-sakhãbhir vçtà mahà-siddhayaþ kramàd aùñau |
aõimàdayo labhante nàvasaraü dvàri kçùõasya || RBhrs_2,1.193 ||

(56) atha avicintya-mahà-÷aktiþ--
divya-sargàdi-kartçtvaü brahma-rudràdi-mohanam |
bhakta-pràrabdha-vidhvaüsa ity àdy acintya-÷aktità || RBhrs_2,1.194 ||

tatra divya-sargàdi-kartçtvaü, yathà--
àsãc chàyà-dvitãyaþ prathamam atha vibhur vatsa-óimbhàdi-dehàn
aü÷enàü÷ena cakre tad anu bahu-catur-bàhutàü teùu tene |
vçttas tattvàdi-vãtair atha kam alabhavaiþ ståyamàno 'khilàtmà 
tàvad brahmàõóa-sevyaþ sphuñam ajani tato yaþ prapadye tam ã÷am || RBhrs_2,1.195 ||

brahma-rudràdi-mohanaü, yathà--
mohitaþ ÷i÷u-kçtau pitàmaho
hanta ÷ambhur api jçmbhito raõe |
yena kaüsa-ripuõàdya tat-puraþ 
ke mahendra vibudhà bhavad-vidhàþ || RBhrs_2,1.196 ||

bhakta-pràrabdha-vidhvaüso, yathà ÷rã-da÷ame (10.45.45)--
guru-putram ihànãtaü nija-karma-nibandhanam |
ànayasva mahàràja mac-chàsana-puraskçtaþ || RBhrs_2,1.197 ||

àdi-÷abdena durghaña-ghañanàpi--
api jani-parihãnaþ sånur àbhãra-bhartur
vibhur api bhuja-yugmotsaïga-paryàpta-mårtiþ |
prakañita-bahu-råpo 'py eka-råpaþ prabhur me
dhiyam ayam avicintyànanta-÷aktir dhinoti || RBhrs_2,1.198 ||

(57) koñi-brahmàõóa-vigrahaþ-- 
agaõya-jagad-aõóàóhyaþ koñi-brahmàõóa-vigrahaþ |
iti ÷rã-vigrahasyàsya vibhutvam anukãrtitam || RBhrs_2,1.199 ||

yathà tatraiva (10.14.11)--
kvàhaü tamo-mahad-ahaü-kha-caràgni-vàr-bhå-
saüveùñitàõóa-ghaña-sapta-vitasti-kàyaþ |
kvedçg-vidhàvigaõitàõóa-paràõu-caryà-
vàtàdhva-roma-vivarasya ca te mahitvam || RBhrs_2,1.200 ||

yathà và--
tattvair brahmàõóam àóhyaü surakula-bhuvanai÷ càïkitaü yojanànàü
pa¤cà÷at-koñy-akharva-kùiti-khacitam idaü yac ca pàtàla-pårõam |
tàdçg-brahmàõóa-lakùàyuta-paricaya-bhàg eka-kakùaü vidhàtrà
dçùñaü yasyàtra vçndàvanam api bhavataþ kaþ stutau tasya ÷aktaþ || RBhrs_2,1.201 ||

(58) avatàràvalã-bãjam 
avatàràvalã-bãjam avatàrã nigadyate || RBhrs_2,1.202 ||

yathà ÷rã-gãta-govinde (1.16)--
vedàn uddharate jaganti vahate bhågolam udbibhrate
daityaü dàrayate baliü chalayate kùatra-kùayaü kurvate |
paulastyaü jayate halaü kalayate kàruõyam àtanvate
mlecchàn mårcchayate da÷àkçti-kçte kçùõàya tubhyaü namaþ || RBhrs_2,1.203 ||

(59) hatàri-gati-dàyakaþ--
mukti-dàtà hatàrãõàü hatàri-gati-dàyakaþ || RBhrs_2,1.204 ||

yathà--
paràbhavaü phenila-vaktratàü ca 
bandhaü ca bhãtiü ca mçtiü ca kçtvà |
pavarga-dàtàpi ÷ikhaõóa-maule
tvaü ÷àtravàõàm apavargado 'si || RBhrs_2,1.205 ||

yathà và--
citraü muràre sura-vairi-pakùas
tvayà samantàd anubaddha-yuddhaþ |
amitra-vçndàny avibhidya bhedaü
mitrasya kurvann amçtaü prayàti || RBhrs_2,1.206 ||

(60) àtmàràma-gaõàkarùã--
àtmàràma-gaõàkarùãty etad vyaktàrtham eva hi || RBhrs_2,1.207 ||

yathà--
pårõa-paramahaüsaü màü màdhava lãlà-mahauùadhir ghràtà |
kçtvà bata sàraïgaü vyadhita kathaü sàrase tçùitam || RBhrs_2,1.208 ||

athàsàdharaõa-guõa-catuùke-- (61) lãlà-màdhuryaü--

yathà bçhad-vàmane--
santi yadyapi me pràjyà lãlàs tàs tà manoharàþ |
na hi jàne smçte ràse mano me kãdç÷aü bhavet || RBhrs_2,1.209 ||

yathà và--
parisphuratu sundaraü caritram atra lakùmã-pates
tathà bhuvana-nandinas tad-avatàra-vçndasya ca |
harer api camatkçti-prakara-vardhanaþ kintu me
bibharti hçdi vismayaü kam api ràsa-lãlà-rasaþ || RBhrs_2,1.210 ||

(62) premõà priyàdhikyam, yathà ÷rã-da÷ame (10.31.15)--
añati yad bhavàn ahni kànanaü 
truñir yugàyate tvàm apa÷yatàm |
kuñila-kuntalaü ÷rã-mukhaü ca te 
jaóa udãkùitàü pakùma-kçt dç÷àm || RBhrs_2,1.211 ||

yathà và--
brahma-ràtri-tatir apy agha-÷atro
sà kùaõàrdhavad agàt tava saïge |
hà kùaõàrdham api vallavikànàü
brahma-ràtri-tativad virahe 'bhåt || RBhrs_2,1.212 ||

(63) veõu-màdhuryam, yathà tatraiva (10.33.15)--
savana÷as tad-upadhàrya sure÷àþ
÷akra-÷arva-parameùñhi-purogàþ |
kavaya ànata-kandhara-cittàþ 
ka÷malaü yayur ani÷cita-tattvàþ || RBhrs_2,1.213 ||

yathà và vidagdha-màdhave (1.26)--
rundhann ambu-bhçta÷ camatkçti-paraü kurvan muhus tumburuü
dhyànàd antarayan sanandana-mukhàn vismerayan vedhasam |
autsukyàvalibhir baliü cañulayan bhogãndram àghårõayan
bhindann aõóa-kañàha-bhittim abhito babhràma vaü÷ã-dhvaniþ || RBhrs_2,1.214 ||

(64) råpa-màdhuryaü, yathà tçtãye (3.2.12)--

yan martya-lãlaupayikaü sva-yoga-
màyà-balaü dar÷ayatà gçhãtam |
vismàpanaü svasya ca saubhagarddheþ
paraü padaü bhåùaõa-bhåùaõàïgam || RBhrs_2,1.215 ||

÷rã-da÷ame ca (10.29.40)--
kà stry aïga te kala-padàyata-mårcchitena 
saümohità'ryapadavãü na calet trilokyàm |
trailokya-saubhagam idaü ca nirãkùya råpaü 
yad go-dvija-druma-mçgàn pulakàny abibhrat || RBhrs_2,1.216 ||

yathà và, lalita-màdhave (8.34)--
aparikalita-pårvaþ ka÷ camatkàra-kàrã
sphurati mama garãyàn eùa màdhurya-påraþ |
ayam aham api hanta prekùya yaü lubdha-cetàþ
sarabhasam upabhoktuü kàmaye ràdhikeva || RBhrs_2,1.217 ||
samasta-vividhà÷carya-kalyàõa-guõa-vàridheþ |
guõànàm iha kçùõasya diï-màtram upadar÷itam || RBhrs_2,1.218 ||

yathà ca ÷rã-da÷ame (10.14.7)--
guõàtmanas te 'pi guõàn vimàtuü
hitàvatãrõasya ka ã÷ire 'sya |
kàlena yair và vimitàþ sukalpair
bhå-pàü÷avaþ khe mihikà dyubhàsaþ || RBhrs_2,1.219 ||

nitya-guõo vanamàlã, yad api ÷ikhàmaõir a÷eùa-netéõàm |
bhaktàpekùikam asya, trividhatvaü likhyate tad api || RBhrs_2,1.220 ||
hariþ pårõatamaþ pårõataraþ pårõa iti tridhà |
÷reùñha-madhyàdibhiþ ÷abdair nàñye yaþ paripañhyate || RBhrs_2,1.221 ||
prakà÷itàkhila-guõaþ smçtaþ pårõatamo budhaiþ |
asarva-vya¤jakaþ pårõataraþ pårõo 'lpa-dar÷akaþ || RBhrs_2,1.222 ||
kçùõasya pårõatamatà vyaktàbhåd gokulàntare |
pårõatà pårõataratà dvàrakà-mathuràdiùu || RBhrs_2,1.223 ||

sa puna÷ caturvidhaþ syàd dhãrodàtta÷ ca dhãra-lalita÷ ca |
dhãra-pra÷ànta-nàmà tathaiva dhãroddhataþ kathitaþ || RBhrs_2,1.224 ||
bahuvidha-guõa-kriyàõàm àspada-bhåtasya padmanàbhasya |
tat-tal-lãlà-bhedàd virudhyate na hi catur-vidhàþ || RBhrs_2,1.225 ||

tatra dhãrodàttaþ--
gambhãro vinayã kùantà karuõaþ sudçóha-vrataþ |
akatthano gåóha-garvo dhãrodàttaþ su-sattva-bhçt || RBhrs_2,1.226 ||

yathà--
vãraü-manya-mada-prahàri-hasitaü dhaureyam àrtoddhçtau
nirvyåóha-vratam unnata-kùiti-dharoddhàreõa dhãràkçtim |
mayy uccaiþ kçta-kilbiùe 'pi madhuraü stutyà muhur yantritaü
prekùya tvàü mama durvitarkya-hçdayaü dhãr gã÷ ca na spandate || RBhrs_2,1.227 ||

gambhãratvàdi-sàmànya-guõà yad iha kãrtitàþ |
tad eteùu tad-àdhikya-pratipàdana-hetave || RBhrs_2,1.228 ||
idaü hi dhãrodàttatvaü pårvaiþ proktaü raghådvahe |
tat-tad-bhaktànusàreõa tathà kçùõe vilokyate || RBhrs_2,1.229 ||

dhãra-lalitaþ--
vidagdho nava-tàruõyaþ parihàsa-vi÷àradaþ |
ni÷cinto dhãra-lalitaþ syàt pràyaþ preyasã-va÷aþ || RBhrs_2,1.230 ||

yathà--
vàcà såcita-÷arvarã-rati-kalà-pràgalbhyayà ràdhikàü
vrãóà-ku¤cita-locanàü viracayann agre sakhãnàm asau |
tad-vakùo-ruha-citra-keli-makarã-pàõóitya-pàraü gataþ
kai÷oraü saphalã-karoti kalayan ku¤je vihàraü hariþ || RBhrs_2,1.231 ||

govinde prakañaü dhãra-lalitatvaü pradar÷yate |
udàharanti nàñya-j¤àþ pràyo 'tra makara-dhvajam || RBhrs_2,1.232 ||

dhãra-÷àntaþ--
÷ama-prakçtikaþ kle÷a-sahana÷ ca vivecakaþ |
vinayàdi-guõopeto dhãra-÷ànta udãryate || RBhrs_2,1.233 ||

yathà--
vinaya-madhura-mårtir manthara-snigdha-tàro
vacana-pañima-bhaïgã-såcità÷eùa-nãtiþ |
abhidadhad iha dharmaü dharma-putropakaõñhe
dvija-patir iva sàkùàt prekùyate kaüsa-vairã || RBhrs_2,1.234 ||

yudhiùñhiràdiko dhãrair dhãra-÷àntaþ prakãrtitaþ || RBhrs_2,1.235 ||

dhãroddhataþ--
màtsaryavàn ahaïkàrã màyàvã roùaõa÷ calaþ |
vikatthana÷ ca vidvadbhir dhãroddhata udàhçtaþ || RBhrs_2,1.236 ||

yathà--
àþ pàpin yavanendra dardura punar vyàghuñya sadyas tvayà
vàsaþ kutracid andha-kåpa-kuhara-kroóe 'dya nirmãyatàm |
helottànita-dçùñi-màtra-bhasita-brahmàõóàõóaþ puro
jàgarmi tvad-upagrahàya bhujagaþ kçùõo 'tra kçùõàbhidhaþ || RBhrs_2,1.237 ||

dhãroddhatas tu vidvadbhir bhãmasenàdir ucyate || RBhrs_2,1.238 ||
màtsaryàdyàþ pratãyante doùatvena yad apy amã |
lãlà-vi÷eùa-÷àlitvàn nirdoùe 'tre guõàþ smçtàþ || RBhrs_2,1.239 ||
yathà và--
ambho-bhàra-bhara-praõamra-jalada-bhràntiü vitanvann asau
ghoràóambara-óambaraþ suvikuñàm utkùipya hastàrgalàm |
durvàraþ para-vàraõaþ svayam ahaü labdho 'smi kçùõaþ puro
re ÷rãdàma-kuraïgasaïgara-bhuvo bhaïgaü tvam aïgãkuru || RBhrs_2,1.240 ||

mitho virodhino 'py atra kecin nigadità guõàþ |
harau niraïku÷ai÷varyàt ko 'pi na syàd asambhavaþ || RBhrs_2,1.241 ||

tathà ca kaurme--
asthåla÷ càõu÷ caiva sthålo 'õu÷ caiva sarvataþ |
avarõaþ sarvataþ proktaþ ÷yàmo raktànta-locanaþ |
ai÷varya-yogàd bhagavàn viruddhàrtho 'bhidhãyate || RBhrs_2,1.242 ||
tathàpi doùàþ parame naivàhàryàþ katha¤cana |
guõà viruddhà apy ete samàhàryàþ samantataþ || RBhrs_2,1.243 ||

mahàvàràhe ca--
sarve nityàþ ÷à÷vatà÷ ca dehàs tasya paràtmanaþ |
hànopàdàna-rahità naiva prakçtijàþ kvacit || RBhrs_2,1.244 ||
paramànanda-sandohà j¤àna-màtrà÷ ca sarvataþ |
sarve sarva-guõaiþ pårõàþ sarva-doùa-vivarjitàþ || RBhrs_2,1.245 ||

vaiùõava-tantre 'pi--
aùñàda÷a-mahà-doùai rahità bhagavat-tanuþ |
sarvai÷varyamayã satya-vij¤ànànanda-råpiõã || RBhrs_2,1.246 ||

aùñàda÷a-mahà-doùàþ, yathà viùõu-yàmale--
mohas tandrà bhramo rukùa-rasatà kàma ulbaõaþ |
lolatà mada-màtsarye hiüsà kheda-pari÷ramau || RBhrs_2,1.247 ||
asatyaü krodha àkàïkùà à÷aïkà vi÷va-vibhramaþ |
viùamatvaü paràpekùà doùà aùñàda÷oditàþ || RBhrs_2,1.248 ||

itthaü sarvàvatàrebhyas tato 'py atràvatàriõaþ |
vrajendra-nandane suùñhu màdhurya-bhara ãritaþ || RBhrs_2,1.249 ||

tathà ca brahma-saühitàyàm àdi-puruùa-rahasye (5.59)--

yasyaika-ni÷vasita-kàlam athàvalambya
jãvanti loma-bilajà jagad-aõóa-nàthàþ |
viùõur mahàn sa iha yasya kalà-vi÷eùo
govindam àdi-puruùaü tam ahaü bhajàmi || RBhrs_2,1.250 ||

athàùñàv anukãrtyante sad-guõatvena vi÷rutàþ |
maïgalàlaïkriyà-råpàþ sattva-bhedàs tu pauruùàþ || RBhrs_2,1.251 ||
÷obhà vilàso màdhuryaü màïgalyaü sthairya-tejasã |
lalitaudàryam ity ete sattva-bhedàs tu pauruùàþ || RBhrs_2,1.252 ||

tatra ÷obhà--
nãce dayàdhike spardhà ÷auryotsàhau ca dakùatà |
satyaü ca vyaktim àyàti yatra ÷obheti tàü viduþ || RBhrs_2,1.253 ||

yathà--
svarga-dhvaüsaü vidhitsur vraja-bhuvi kadanaü suùñhu vãkùyàtivçùñyà 
nãcàn àlocya pa÷càn namuci-ripu-mukhànåóha-kàruõya-vãciþ |
aprekùya svena tulyaü kam api nija-ruùàm atra paryàpti-pàtraü
bandhån ànandayiùyann udaharatu hariþ satya-sandho mahàdrim || RBhrs_2,1.254 ||

vilàsaþ--
vçùabhasyeva gambhãrà gatir dhãraü ca vãkùaõam |
sa-smitaü ca vaco yatra sa vilàsa itãryate || RBhrs_2,1.255 ||

yathà--
malla-÷reõyàm avinayavatãü mantharàü nyasya dçùñiü 
vyàdhunvàno dvipa iva bhuvaü vikramàóambareõa |
vàg-àrambhe smita-parimalaiþ kùàlayan ma¤ca-kakùàü
tuïge raïga-sthala-parisare sàrasàkùaþ sasàra || RBhrs_2,1.256 ||

màdhuryam--
tan màdhuryaü bhaved yatra ceùñàdeþ spçhaõãyatà || RBhrs_2,1.257 ||

yathà--
varàm adhyàsãnas taña-bhuvam avaùñambha-rucibhiþ
kadambaiþ pràlambaü pravalita-vilambaü viracayan |
prapannàyàm agre mihira-duhitus tãrtha-padavãü
kuraïgã-netràyàü madhu-ripur apàïgaü vikirati || RBhrs_2,1.258 ||

màïgalyam--
màïgalyaü jagatàm eva vi÷vàsàspadatà matà || RBhrs_2,1.259 ||

yathà--
anyàyyaü na haràv iti vyapagata-dvàràrgalà dànavà
rakùã kçùõa iti pramattam abhitaþ krãóàsu raktàþ suràþ |
sàkùã vetti sa bhaktim ity avanata-vràtà÷ ca cintojjhitàþ
ke vi÷vambhara na tvad-aïghri-yugale vi÷rambhitàü bhejire || RBhrs_2,1.260 ||

sthairyam--
vyavasàyàd acalanaü sthairyaü vighnàkulàd api || RBhrs_2,1.261 ||

yathà--
pratikule 'pi sa-÷åle, ÷ive ÷ivàyàü niraü÷ukàyàü ca |
vyalunàd eva mukundo vindhyàvali-nandanasya bhujàn || RBhrs_2,1.262 ||

tejaþ--
sarva-cittàvagàhitvaü tejaþ sadbhir udãryate || RBhrs_2,1.263 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.43.17)--
mallànàm a÷anir néõàü naravaraþ strãõàü smaro mårtimàn
gopànàü svajano 'satàü kùitirbhujàü ÷àstà sva-pitroþ ÷i÷uþ |
mçtyur bhoja-pater viràó aviduùàü tattvaü paraü yoginàü
vçùõãnàü paradevateti vidito raïgaþ gataþ sàgrajaþ || RBhrs_2,1.264 ||

yathà--
tejo budhair avaj¤àder asahiùõutvam ucyate || RBhrs_2,1.265 ||

yathà--
àkruùñe prakañaü didaõóayiùuõà caõóena raïga-sthale 
nande cànakadundubhau ca purataþ kaüsena vi÷va-druhà |
dçùñiü tatra suràri-mçtyu-kulañà-samparka-dåtãü kùipan
ma¤casyopari sa¤cukurdiùur asau pa÷yàcyutaþ prà¤cati || RBhrs_2,1.266 ||

lalitam--
÷çïgàra-pracurà ceùñà yatra taü lalitaü viduþ || RBhrs_2,1.267 ||

yathà--
vidhatte ràdhàyàþ kuca-mukulayoþ keli-makarãü
kareõa vyagràtmà sarabhasam asavyena rasikaþ |
ariùñe sàñopaü kañu ruvati savyena vihasann
uda¤cad-romà¤caü racayati ca kçùõaþ parikaram || RBhrs_2,1.268 ||

audàryam--
àtmàdy-arpaõa-kàritvam audàryam iti kãrtyate || RBhrs_2,1.269 ||

yathà--
vadànyaþ ko bhaved atra vadànyaþ puruùottamàt |
aki¤canàya yenàtmà nirguõàyàpi dãyate || RBhrs_2,1.270 ||

sàmànyà nàyaka-guõàþ sthiratàdyà yad apy amã |
tathàpi pårvataþ ki¤cid vi÷eùàt punar ãritàþ || RBhrs_2,1.271 ||

athàsya sahàyàþ--
asya gargàdayo dharme yuyudhànàdayo yudhi |
uddhavàdyàs tathà mantre sahàyàþ parikãrtitàþ || RBhrs_2,1.272 ||

atha kçùõa-bhaktàþ--
tad-bhàva-bhàvita-svàntàþ kçùõa-bhaktà itãritàþ || RBhrs_2,1.273 ||
yo satya-vàkya ity àdyà hrãmàn ity antimà guõàþ |
proktàþ kçùõe 'sya bhakteùu te vij¤eyà manãùibhiþ || RBhrs_2,1.274 ||
te sàdhakà÷ ca siddhà÷ ca dvi-vidhàþ parikãrtitàþ || RBhrs_2,1.275 ||

tatra sàdhakàþ-- 
utpanna-ratayaþ samyaï nairvighnyam anupàgatàþ |
kçùõa-sàkùàt-kçtau yogyàþ sàdhakàþ parikãrtitàþ || RBhrs_2,1.276 ||

yathaikàda÷e (11.2.46)--
ã÷vare tad-adhãneùu bàli÷eùu dviùatsu ca |
prema-maitrã-kçpopekùà yaþ karoti sa madhyamaþ || RBhrs_2,1.277 ||

yathà và--
siktàpy a÷ru-jalotkareõa bhagavad-vàrtà-nadã-janmanà 
tiùñhaty eva bhavàgni-hetir iti te dhãmann alaü cintayà |
hçd-vyomany amçta-spçhà-hara-kçpà-vçùñeþ sphuñaü lakùyate 
nediùñaþ pçthu-roma-tàõóava-bharàt kçùõàmbudhasyodgamaþ || RBhrs_2,1.278 ||
bilvamaïgala-tulyà ye sàdhakàs te prakãrtitàþ || RBhrs_2,1.279 ||

atha siddhàþ-- 
avij¤àtàkhila-kle÷àþ sadà kçùõà÷rita-kriyàþ |
siddhàþ syuþ santata-prema-saukhyàsvàda-paràyaõàþ || RBhrs_2,1.280 ||
sampràpta-siddhayaþ siddhà nitya-siddhà÷ ca te tridhà || RBhrs_2,1.281 ||

tatra sampràpta-siddhayaþ--
sàdhanaiþ kçpayà càsya dvidhà sampràpta-siddhayaþ || RBhrs_2,1.282 ||

tatra sàdhana-siddhàþ, yathà tçtãye (3.15.25)--

yac ca vrajanty animiùàm çùabhànuvçttyà
dåre yamà hy upari naþ spçhaõãya-÷ãlàþ |
bhartur mithaþ su-ya÷asaþ kathanànuràga-
vaiklavya-bàùpa-kalayà pulakã-kçtàïgàþ || RBhrs_2,1.283 ||

yathà và--
ye bhakti-prabhaviùõutà-kavalita-kle÷ormayaþ kurvate
dçk-pàte 'pi ghçõàü kçta-praõatiùu pràyeõa mokùàdiùu |
tàn prema-prasarotsava-stavakita-svàntàn pramodà÷rubhir
nirdhautàsya-tañàn muhuþ pulakino dhanyàn namaskurmahe || RBhrs_2,1.284 ||

màrkaõóeyàdayaþ proktàþ sàdhanaiþ pràpta-siddhayaþ || RBhrs_2,1.285 ||

atha kçpà-siddhàþ, yathà ÷rã-da÷ame (10.23.42-43)--

nàsàü dvijàti-saüskàro na nivàso guràv api |
na tapo nàtma-mãmàüsà na ÷aucaü na kriyàþ ÷ubhàþ || RBhrs_2,1.286 ||
athàpi hy uttamaþ÷loke kçùõe yoge÷vare÷vare |
bhaktir dçóhà na càsmàkaü saüskàràdimatàm api || RBhrs_2,1.287 ||

yathà và--
na kàcid abhavad guror bhajana-yantraõe 'bhij¤atà
na sàdhana-vidhau ca te ÷rama-lavasya gandho 'py abhåt |
gato 'si caritàrthatàü paramahaüsa-mçgya-÷riyà
mukunda-pada-padmayoþ praõaya-sãdhuno dhàrayà || RBhrs_2,1.288 ||

kçpà-siddhà yaj¤a-patnã-vairocani-÷ukàdayaþ || RBhrs_2,1.289 ||

atha nitya-siddhàþ--
àtma-koñi-guõaü kçùõe premàõaü paramaü gatàþ |
nityànanda-guõàþ sarve nitya-siddhà mukundavat || RBhrs_2,1.290 ||

yathà pàdme ÷rã-bhagavat-satyabhàmà-devã-saüvàde--
atha brahmàdi-devànàü tathà pràrthanayà bhuvaþ |
àgato 'haü gaõàþ sarve jàtàs te 'pi mayà saha || RBhrs_2,1.291 ||
ete hi yàdavàþ sarve mad-gaõà eva bhàmini |
sarvadà mat-priyà devi mat-tulya-guõa-÷àlinaþ || RBhrs_2,1.292 ||

tathà ca ÷rã-da÷ame (10.14.32)-- 
aho bhàgyam aho bhàgyaü nanda-gopa-vrajaukasàm |
yan-mitraü paramànandaü pårõaü brahma sanàtanam || RBhrs_2,1.293 ||

tatraiva (10.26.13)--
dustyaja÷ cànuràgo 'smin sarveùàü no vrajaukasàm |
nanda te tanaye 'smàsu tasyàpy autpattikaþ katham || RBhrs_2,1.294 ||

sanàtanaü mitram iti tasyàpy autpattikaþ katham |
sneho 'smàsv iti caiteùàü nitya-preùñhatvam àgatam || RBhrs_2,1.295 ||
ity ataþ kathità nitya-priyà yàdava-vallavàþ |
eùàü laukikavac-ceùñà lãlà mura-ripor iva || RBhrs_2,1.296 ||

tathà hi pàdmottara-khaõóe--
yathà saumitri-bharatau yathà saïkarùaõàdayaþ |
tathà tenaiva jàyante nija-lokàd yadçcchayà || RBhrs_2,1.297 ||
punas tenaiva gacchanti tat-padaü ÷à÷vataü param |
na karma-bandhanaü janma vaiùõavànàü ca vidyate || RBhrs_2,1.298 ||

ye proktàþ pa¤ca-pa¤cà÷at kramàt kaüsaripor guõàþ |
te cànye càpi siddheùu siddhidatvàdayo matàþ || RBhrs_2,1.299 ||
bhaktàs tu kãrtitàþ ÷àntàs tathà dàsa-sutàdayaþ |
sakhàyo guru-vargà÷ ca preyasya÷ ceti pa¤cadhà || RBhrs_2,1.300 ||

atha uddãpanàþ--
uddãpanàs tu te proktà bhàvam uddãpayanti ye |
te tu ÷rã-kçùõa-candrasya guõà÷ ceùñàþ prasàdhanam || RBhrs_2,1.301 ||
smitàïga-saurabhe vaü÷a-÷çïga-nåpura-kambavaþ |
padàïka-kùetra-tulasã-bhakta-tad-vàsaràdayaþ || RBhrs_2,1.302 ||

tatra guõàþ--
guõàs tu trividhàþ proktàþ kàya-vàï-mànasà÷rayàþ || RBhrs_2,1.303 ||

tatra kàyikàþ--
vayaþ-saundarya-råpàõi kàyikàmçdutàdayaþ || RBhrs_2,1.304 ||
guõàþ svaråpam evàsya kàyikàdyà yadapy amã |
bhedaü svãkçtya varõyante tathàpy uddãpanà iti || RBhrs_2,1.305 ||
atas tasya svaråpasya syàd àlambanataiva hi |
uddãpanatvam eva syàd bhåùaõàdes tu kevalam || RBhrs_2,1.306 ||
eùàm àlambanatvaü ca tathoddãpanatàpi ca || RBhrs_2,1.307 ||

tatra vayaþ--
vayaþ kaumàra-paugaõóa-kai÷oram iti tat tridhà || RBhrs_2,1.308 ||
kaumàraü pa¤camàbdàntaü paugaõóaü da÷amàvadhi |
à-ùoóa÷àc ca kai÷oraü yauvanaü syàt tataþ param || RBhrs_2,1.309 ||
aucityàt tatra kaumàraü vaktavyaü vatsale rase |
paugaõóaü preyasi tat-tat-khelàdi-yogataþ || RBhrs_2,1.310 ||
÷raiùñhyam ujjvala evàsya kai÷orasya tathàpy adaþ |
pràyaþ sarva-rasaucityàd atrodàhriyate kramàt || RBhrs_2,1.311 ||
àdyaü madhyaü tathà ÷eùaü kai÷oraü trividhaü bhavet || RBhrs_2,1.312 ||

tatra àdyam--
varõasyojjvalatà kàpi netrànte càruõa-cchaviþ |
romàvali-prakañatà kai÷ore prathame sati || RBhrs_2,1.313 ||

tathà-- 
harati ÷itimà ko 'py aïgànàü mahendra-maõi-÷riyaü
pravi÷ati dç÷or ante kàntir manàg iva lohinã |
sakhi tanu- ruhàü ràjiþ såkùmà daràsya virohate 
sphurati suùamà navyedànãü tanau vana-màlinaþ || RBhrs_2,1.314 ||

vaijayantã-÷ikhaõóàdi-naña-pravara-ve÷atà |
vaü÷ã-madhurimà vastra-÷obhà càtra paricchadaþ || RBhrs_2,1.315 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.21.5)--
barhàpãóaü naña-vara-vapuþ karõayoþ karõikàraü
bibhrad-vàsaþ kanaka-kapi÷aü vaijayantãü ca màlàm |
randhràn veõor adhara-sudhayà pårayan gopa-vçndair
vçndàraõyaü sva-pada-ramaõaü pràvi÷ad gãta-kãrtiþ || RBhrs_2,1.316 ||

kharatàtra nakhàgràõàü dhanur àndolità bhruvoþ |
radànàü ra¤janaü ràga-cårõair ity àdi ceùñitam || RBhrs_2,1.317 ||

yathà--
navaü dhanur ivàtanor nañad-agha-dviùor bhrå-yugaü
÷aràlir iva ÷àõità nakhara-ràjir agre kharà |
viràjati ÷arãriõã rucira-danta-lekhàruõà
na kà sakhi samãkùaõàd yuvatir asya vitrasyati || RBhrs_2,1.318 ||

tan-mohanatà, yathà--
kartuü mugdhàþ svayam acañunà na kùamante 'bhiyogaü
na vyàdàtuü kvacid api jane vaktram apy utsahante |
dçùñvà tàs te nava-madhurima-smeratàü màdhavàrtàþ
sva-pràõebhyas trayam udasçjann adya toyà¤jalãnàm || RBhrs_2,1.319 ||

atha madhyamam--
åru-dvayasya bàhvo÷ ca kàpi ÷rãr urasas tathà |
mårter màdhurimàdyaü ca kai÷ore sati madhyame || RBhrs_2,1.320 ||

yathà--
spçhayati kari-÷uõóà-daõóanàyoru-yugmaü
garuóa-maõi-kavàñã-sakhyam icchaty ura÷ ca |
bhuja-yugam api dhitsaty argalàvarga-nindàm
abhinava-taruõimnaþ prakrame ke÷avasya || RBhrs_2,1.321 ||

mukhaü smita-vilàsàóhyaü vibhramottarale dç÷au |
tri-jagan-mohanaü gãtam ity àdir iha màdhurã || RBhrs_2,1.322 ||

yathà--
anaïga-naya-càturã-paricayottaraïge dç÷au
mukhàmbujam uda¤cita-smita-vilàsa-ramyàdharam |
aca¤cala-kulàïganà-vrata-vióambi-saïgãtakaü
hares taruõimàïkure sphurati màdhurã kàpy abhåt || RBhrs_2,1.323 ||

vaidagdhã-sàra-vistàraþ ku¤ja-keli-mahotsavaþ |
àrambho ràsa-lãlàder iha ceùñàdi-sauùñhavam || RBhrs_2,1.324 ||

yathà--
vyaktàlakta-padaiþ kvacit pariluñhat-pi¤chàvataüsaiþ kvacit
talpair vicyuta-kà¤cibhiþ kvacid asau vyàkãrõa-ku¤jotkarà |
prodyan-maõóala-bandha-tàõóava-ghañàlakùmollasat-saikatà
govindasya vilàsa-vçndam adhikaü vçndàñavã ÷aüsati || RBhrs_2,1.325 ||

tan-mohanatà, yathà--
vidåràn màràgniü hçdaya-ravi-kànte prakañayann
udasyan dharmenduü vidadhad abhito ràga-pañalam |
kathaü hà nas tràõaü sakhi mukulayan bodha-kumudaü 
tarasvã kçùõàbbhre madhurima-bharàrko 'bhyudayate || RBhrs_2,1.326 ||

atha ÷eùam--
pårvato 'py adhikotkarùaü bàóham aïgàni bibhrati |
tri-vali-vyaktir ity àdyaü kai÷ore carame sati || RBhrs_2,1.327 ||

yathà--
marakata-girer gaõóa-gràva-prabhà-hara-rakùasaü
÷ata-makha-maõi-stambhàrambha-pramàthi-bhuja-dvayam |
tanu-taraõijà-vãci-cchàyà-vióambi-bali-trayaü
madana-kadalã-sàdhiùñhoruü smaràmy asuràntakam || RBhrs_2,1.328 ||

tan-màdhuryaü, yathà--
da÷àrdha-÷ara-màdhurã-damana-dakùayàïga-÷riyà
vidhånita-vadhå-dhçtiü varakalà-vilàsàspadam |
dçg-a¤cala-camatkçti-kùapita-kha¤jarãña-dyutiü
sphurat-taruõimodgamaü taruõi pa÷ya pãtàmbaram || RBhrs_2,1.329 ||

idam eva hareþ pràj¤air nava-yauvanam ucyate || RBhrs_2,1.330 ||
atra gokula-devãnàü bhàva-sarvasva-÷àlità |
abhåta-pårva-kandarpa-tantra-lãlotsavàdayaþ || RBhrs_2,1.331 ||

yathà--
kàntàbhiþ kalahàyate kvacid ayaü kandarpa-lekhàn kvacit
kãrair arpayati kvacid vitanute krãóàbhisàrodyamam |
sakhyà bhedayati kvacit smara-kalà-ùàóguõyavàn ãhate
sandhiü kvàpy anu÷àsti ku¤ja-nçpatiþ ÷çïgàra-ràjyottamam || RBhrs_2,1.332 ||

tan-mohanatà, yathà--
karõàkarõi sakhã-janena vijane dåtã-stuti-prakriyà
patyur va¤cana-càturã guõanikà ku¤ja-prayàõe ni÷i* |
vàdhiryaü guru-vàci veõu-virutàv utkarõateti vratàn
kai÷oreõa tavàdya kçùõa guruõà gaurã-gaõaþ pañhyate || RBhrs_2,1.333 ||
{*kuõóa iti kvacit}

netuþ svaråpam evoktaü kai÷oram iha yadyapi |
nànàkçti-prakañanàt tathàpy uddãpanaü matam || RBhrs_2,1.334 ||
bàlye 'pi nava-tàruõya-pràkañyaü kvacit |
tan nàtirasa-vàhitvàn na rasaj¤air udàhçtam || RBhrs_2,1.335 ||

atha saundaryam--
bhavet saundaryam aïgànàü sannive÷o yathocitam || RBhrs_2,1.336 ||

yathà--
mukhaü te dãrghàkùaü marakata-tañã-pãvaram uro
bhuja-dvandvaü stambha-dyuti-suvalitaü pàr÷va-yugalam |
parikùãõo madhyaþ prathima-laharã-hàri jaghanaü 
na kasyàþ kaüsàre harati hçdayaü païkaja-dç÷aþ || RBhrs_2,1.337 ||

atha råpam--
vibhåùaõaü vibhåùyaü syàd yena tad råpam ucyate || RBhrs_2,1.338 ||

yathà--
kçùõasya maõóana-tatir maõi-kuõóalàdyà 
nãtàïga-saïgatim alaïkçtaye varàïgi |
÷aktà babhåva na manàg api tad-vidhàne
sà pratyuta svayam analpam alaïkçtàsãt || RBhrs_2,1.339 ||

atha mçdutà--
mçdutà komalasyàpi saüspar÷àsahatocyate || RBhrs_2,1.340 ||

yathà--
ahaha navàmbuda-kànter amuùya sukumàratà kumàrasya |
api nava-pallava-saïgàd aïgàny aparajya ÷ãryanti || RBhrs_2,1.341 ||

ye nàyaka-prakaraõe vàcikà mànasàs tathà |
guõàþ proktànta evàtra j¤eyà uddãpanà budhaþ || RBhrs_2,1.342 ||

ceùñà--
ceùñà ràsàdi-lãlàþ syus tathà duùña-vadhàdayaþ || RBhrs_2,1.343 ||

tatra ràso, yathà--
nçtyad-gopa-nitambinã-kçta-parãrambhasya rambhàdibhir
gãrvàõãbhir anaïga-raïga-viva÷aü sandç÷yamàna-÷riyaþ |
krãóà-tàõóava-paõóitasya paritaþ ÷rã-puõóarãkàkùa te
ràsàrambha-rasàrthino madhurimà cetàüsi naþ karùati || RBhrs_2,1.344 ||

duùña-vadho, yathà lalita-màdhave (9.50)--

÷ambhur vçùaü nayati mandara-kandaràntar
mlànaþ salãlam api yatra ÷iro dhunàne |
àþ kautukaü kalaya keli-lavàd ariùñaü
taü duùña-puïgavam asau harir unmamàtha || RBhrs_2,1.345 ||

atha prasàdhanam--
kathitaü vasanàkalpa-maõóanàdyaü prasàdhanam || RBhrs_2,1.346 ||

tatra vasanam--
navàrka-ra÷mi-kà÷mãra-haritàlàdi-sannibham |
yugaü catuùkaü bhåyiùñhaü vasanaü tri-vidhaü hareþ || RBhrs_2,1.347 ||

tatra yugam--
paridhànaü sa-saüvyànaü yuga-råpam udãritam || RBhrs_2,1.348 ||

yathà stavàvalyàü mukundàùñake (3)--

kanaka-nivaha-÷obhànandi pãtaü nitambe
tad-upari navaraktaü vastram itthaü dadhànaþ |
priyam iva kila varõaü ràga-yuktaü priyàyàþ 
praõayatu mama netràbhãùña-pårtiü mukundaþ || RBhrs_2,1.349 ||

catuùkam--
catuùkaü ka¤cukoùõãùa-tunda-bandhàntarãyakam || RBhrs_2,1.350 ||

yathà--
smeràsyaþ parihita-pàñalàmbara-÷rã÷
channàïgaþ puraña-rucoru-ka¤cakena |
uùõãùaü dadhad aruõaü dhañãü ca citràþ
kaüsàrir vahati mahotsave mudaü naþ || RBhrs_2,1.351 ||

bhåyiùñham--
khaõóitàkhaõóitaü bhåri naña-ve÷a-kriyocitam |
aneka-varõaü vasanaü bhåyiùñhaü kathitaü budhaiþ || RBhrs_2,1.352 ||

yathà--
akhaõóita-vikhaõóitaiþ sita-pi÷aïga-nãlàruõaiþ
pañaiþ kçta-yathocita-prakaña-sannive÷ojjvalaþ |
ayaü karabha-ràñ-prabhaþ pracura-raïga-÷çïgàritaþ
karoti karabhoru me ghana-rucir mudaü màdhavaþ || RBhrs_2,1.353 ||

atha àkalpaþ--
ke÷a-bandhanam àlepo màlà-citra-vi÷eùakaþ |
tàmbåla-keli-padmàdir àkalpaþ parikãrtitaþ || RBhrs_2,1.354 ||
syàj jåñaþ kavarã cåóà veõã ca kaca-bandhanam |
pàõóuraþ karburaþ pãta ity àlepas tridhà mataþ || RBhrs_2,1.355 ||
màlà tridhà vaijayantã ratna-màlà vana-srajaþ |
asyà vaikakùakàpãóa-pràlambàdyà bhidà matàþ || RBhrs_2,1.356 ||
makarã-patra-bhaïgàóhyaü citraü pãta-sitàruõam |
tathà vi÷eùako 'pi syàd anyad åhyaü svayaü budhaiþ || RBhrs_2,1.357 ||

yathà--
tàmbåla-sphurad-ànanendur amalaü dhaümillam ullàsayan
bhakti-ccheda-lasat-sughçùña-ghusçõàlepa-÷riyà pe÷alaþ |
tuïgoraþ-sthala-piïgala-srag alika-bhràjiùõu-patràïguliþ
÷yàmàïga-dyutir adya me sakhi dç÷or dugdhe mudaü màdhavaþ || RBhrs_2,1.358 ||

atha maõóanam--
kirãñaü kuõóale hàra÷ catuùkã valayormayaþ |
keyåra-nåpuràdyaü ca ratna-maõóanam ucyate || RBhrs_2,1.359 ||

yathà--
kà¤cã citrà mukuñam atulaü kuõóale hàri-hãre
hàras tàro valayam amalaü candrà-càru÷ catuùkã |
ramyà cormir madhurima-påre nåpure cety aghàrer
aïgair evàbharaõa-pañalã bhåùità dogdhi bhåùàm || RBhrs_2,1.360 ||

kusumàdi-kçtaü cedaü vanya-maõóanam ãritam |
dhàtu-k ptaü tilakaü patra-bhaïga-latàdikam || RBhrs_2,1.361 ||

atha smitaü, yathà kçùõa-karõàmçte (99)--
akhaõóa-nirvàõa-rasa-pravàhair
vikhaõóità÷eùa-rasàntaràõi |
ayantritodvànta-sudhàrõavàni 
jayanti ÷ãtàni tava smitàni || RBhrs_2,1.362 ||

atha aïga-saurabhaü, yathà--
parimala-sarid eùà yad vahantã samantàt 
pulakayati vapur naþ kàpy apårvà munãnàm |
madhu-ripur uparàge tad-vinodàya manye 
kuru-bhuvam anavadyàmoda-sindhur vive÷a || RBhrs_2,1.363 ||

atha vaü÷aþ--
dhyànaü balàt paramahaüsa-kulasya bhindan
nindan sudhà-madhurimàõam adhãra-dharmà |
kandarpa-÷àsana-dhuràü muhur eùa ÷aüsan 
vaü÷ã-dhvanir jayati kaüsa-nisådanasya || RBhrs_2,1.364 ||

eùa tridhà bhaved veõu-muralã-vaü÷ikety api || RBhrs_2,1.365 ||

tatra veõuþ--
pàvikàkhyo bhaved veõur dvàda÷àïguler dairghya-bhàk |
sthaulye 'ïguùñha-mitaþ ùaóbhir eùa randhraiþ samanvitaþ || RBhrs_2,1.366 ||

muralã--
hasta-dvaya-mitàyàmà mukha-randhra-samanvità |
catuþ-svara-cchidra-yuktà muralã càru-nàdinã || RBhrs_2,1.367 ||

vaü÷ã--
ardhàïgulàntaronmànaü tàràdi-vivaràùñakam |
tataþ sàrdhàïgulàd yatra mukha-randhraü tathàïgulam || RBhrs_2,1.368 ||
÷iro vedàïgulaü pucchaü try-aïgulaü sà tu vaü÷ikà |
nava-randhrà smçtà sapta-da÷àïgula-mità budhaiþ || RBhrs_2,1.369 ||
da÷àïgulàntarà syàc cet sà tàra-mukha-randhrayoþ |
mahànandeti vyàkhyàtà tathà saümohinãti ca || RBhrs_2,1.370 ||
bhavet såryàntarà sà cet tata àkarùiõã matà |
ànandinã tadà vaü÷ã bhaved indràntarà yadi || RBhrs_2,1.371 ||
gopànàü vallabhà seyaü vaü÷ulãti ca vi÷rutà |
kramàn maõimayã haimã vaiõavãti tridhà ca sà || RBhrs_2,1.372 ||

atha ÷çïgam--
÷çïgaü tu gavalaü hema-nibaddhàgrima-pa÷cimam |
ratna-jàla-sphuran-madhyaü mandra-ghoùàbhidhaü smçtam || RBhrs_2,1.373 ||

yathà--
tàràvalã veõu-bhujaïgamena
tàràvalãlà-garalena daùñà |
viùàõikà-nàda-payo nipãya
viùàõi kàmaü dvi-guõã-cakàra || RBhrs_2,1.374 ||

atha nåpuraü, yathà--
agha-mardanasya sakhi nåpura-dhvaniü
ni÷amayya sambhçta-gabhãra-sambhramà |
aham ãkùaõottaralitàpi nàbhavaü
bahir adya hanta guravaþ puraþ sthitàþ || RBhrs_2,1.375 ||

atha kambuþ--
kambus tu dakùiõàvartaþ pà¤cajanyatayocyate || RBhrs_2,1.376 ||

yathà--
amara-ripu-vadhåñã-bhråõa-hatyà-vilàsã
tridiva-pura-purandhrã-vçnda-nàndãkaro 'yam |
bhramati bhuvana-madhye màdhavàdhmàta-dhàmnaþ
kçta-pulaka-kadambaþ kambu-ràjasya nàdaþ || RBhrs_2,1.377 ||
atha padàïkaþ, yathà ÷rã-da÷ame (10.38.26)--
tad-dar÷anàhlàda-vivçddha-sambhramaþ 
premõordhva-romà÷ru-kalàkulekùaõaþ |
rathàd avaskandya sa teùv aceùñata
prabhor amåny aïghri-rajàüsy aho iti || RBhrs_2,1.378 ||

yathà và--
kalayata harir adhvanà sakhàyaþ 
sphuñam amunà yamunà-tañãm ayàsãt |
harati pada-tatir yad-akùiõã me
dhvaja-kuli÷àku÷a-païkajàïkiteyam || RBhrs_2,1.379 ||

atha kùetram, yathà--
hari-keli-bhuvàü vilokanaü 
bata dåre 'stu sudurlabha-÷riyàm |
mathurety api karõa-paddhatiü
pravi÷an nàma mano dhinoti naþ || RBhrs_2,1.380 ||

atha tulasã, yathà bilvamaïgale {*Not in any of the KK centuries.}--
ayi païkaja-netra-mauli-màle 
tulasã-ma¤jari ki¤cid arthayàmi |
avabodhaya pàrtha-sàrathes tvaü 
caraõàbja-÷araõàbhilàùiõaü màm || RBhrs_2,1.381 ||

atha bhakto, yathà caturthe (4.12.21)--
vij¤àya tàv uttama-gàya-kiïkaràv
abhyutthitaþ sàdhvasa-vismçta-kramaþ |
nanàma nàmàni gçõan madhu-dviùaþ
pàrùat-pradhànàv iti saühatà¤jaliþ || RBhrs_2,1.382 ||

yathà và--
subala bhuja-bhujaïgaü nyasya tuïge tavàüse
smita-vilasad-apàïgaþ pràïgaõe bhràjamànaþ |
nayana-yugam asi¤cad yaþ sudhà-vãcibhir naþ
kathaya sa dayitas te kvàyam àste vayasyaþ || RBhrs_2,1.383 ||

atha tad-vàsaro, yathà--
adbhutà bahavaþ santu bhagavat-parva-vàsaràþ |
àmodayati màü dhanyà kçùõa-bhàdrapadàùñamã || RBhrs_2,1.384 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau dakùiõa-vibhàge
bhakti-rasa-sàmànya-niråpaõe vibhàva-laharã prathamà |



___________________________________________________



dakùiõa-vibhàgaþ

[2.2]
anubhàvàkhyà dvitãya-laharã

anubhàvàs tu citta-stha-bhàvànàm avabodhakàþ |
te bahir vikriyà pràyàþ proktà udbhàsvaràkhyayà || RBhrs_2,2.1 ||
nçtyaü viluñhitaü gãtaü kro÷anaü tanu-moñanam |
huïkàro jçmbhaõaü ÷vàsa-bhåmà lokànapekùità |
làlà-sravo 'ññahàsa÷ ca ghårõà-hikkàdayo 'pi ca || RBhrs_2,2.2 ||
te ÷ãtàþ kùepaõà÷ ceti yathàrthàkhyà dvidhoditàþ |
÷ãtàþ syur gãta-jçmbhàdyà nçtyàdyàþ kùepaõàbhidhàþ || RBhrs_2,2.3 ||

tatra nçtyaü, yathà--
muralã-khuralã-sudhà-kiraü
hari-vaktrendum avekùya kampitaþ |
gaõane sagaõe÷a-óiõóima-
dhvanibhis tàõóavam à÷rito haraþ || RBhrs_2,2.4 ||

viluñhitaü, yathà tçtãye (3.1.32) 
kaccid budhaþ svasty-anamãva àste
÷vaphalka-putro bhagavat-prapannaþ |
yaþ kçùõa-pàdàïkita-màrga-pàüsuùv
aceùñata prema-vibhinna-dhairyaþ || RBhrs_2,2.5 ||

yathà và--
navànuràgeõa tavàva÷àïgã
vana-srag-àmodam avàpya mattà |
vrajàïgane sà kañhine luñhantã
gàtraü sugàtrã vraõayà¤cakàra || RBhrs_2,2.6 ||

gãtaü, yathà--
ràga-óambara-karambita-cetàþ
kurvatã tava navaü guõa-gànam |
gokulendra kurute jalatàü sà
ràdhikàdya-dçùadàü suhçdàü ca || RBhrs_2,2.7 ||

kro÷anaü, yathà--
hari-kãrtana-jàta-vikriyaþ
sa vicukro÷a tathàdya nàradaþ |
aciràn nara-siüha-÷aïkayà
danujà yena dhçtà vililyire || RBhrs_2,2.8 ||

yathà và--
urarãkçta-kàkur àkulà
kararãva vraja-ràja-nanda |
muralã-taralã-kçtàntarà
muhur àkro÷ad ihàdya sundarã || RBhrs_2,2.9 ||

tanu-moñanaü, yathà--
kçùõa-nàmani mudopavãõite
prãõite manasi vaiõiko muniþ |
udbhañaü kim api moñayan
vapus troñayaty akhila-yaj¤a-såtrakam || RBhrs_2,2.10 ||

huïkàro, yathà--
vaiõava-dhvanibhir udbhramad-dhiyaþ
÷aïkarasya divi huïkçti-svanaþ |
dhvaüsayann api muhuþ sa dànavaü
sàdhu-vçndam akarot sadà navam || RBhrs_2,2.11 ||

jçmbhaõam, yathà--
vistçta-kumuda-vane 'sminn
udayati pårõe kalànidhau purataþ |
tava padmini mukha-padmaü
bhajate jçmbhàm aho citram || RBhrs_2,2.12 ||

÷vàsa-bhåmà, yathà--
upasthite citra-pañàmbudàgame
vivçddha-tçùõà lalitàkhya-càtakã |
niþ÷vàsa-jha¤jhà-marutàpavàhitaü
kçùõàmbudàkàram avekùya cukùubhe || RBhrs_2,2.13 ||

lokànapekùità, yathà ÷rã-da÷ame (10.23.41)--
aho pa÷yata nàrãõàm api kçùõe jagad-gurau |
duranta-bhàvaü yo 'vidhyan mçtyupà÷àn gçhàbhidhàn || RBhrs_2,2.14 ||

yathà và padyàvalyàm (73)--
parivadatu jano yathà tathà và
nanu mukharo na vayaü vicàrayàmaþ
hari-rasa-madirà madàtimattà
bhuvi viluñhàma nañàma nirvi÷àma || RBhrs_2,2.15 ||

làlà-sravo, yathà--
÷aïke prema-bhujaïgena daùñaþ kaùñaü gato muniþ |
ni÷calasya yad etasya làlà sravati vaktrataþ || RBhrs_2,2.16 ||

aññahàsaþ--
hàsàd bhinno 'ññahàso 'yaü citta-vikùepa-sambhavaþ || RBhrs_2,2.17 ||

yathà--
÷aïke ciraü ke÷ava-kiïkarasya
cetas tañe bhakti-latà praphullà |
yenàdhi-tuõóa-sthalam aññahàsa-
prasåna-pu¤jà÷ cañulaü skhalanti || RBhrs_2,2.18 ||

ghårõà, yathà--
dhruvam agharipur àdadhàti vàtyàü 
nanu murali tvayi phutkçti-cchalena |
kim ayam itarathà dhvanir vighårõanaü
sakhi tava ghårõayati vrajàmbujàkùãþ || RBhrs_2,2.19 ||

hikkà, yathà--
na putri racayauùadhaü visçja romam atyuddhataü
mudhà priya-sakhãü prati tvam a÷ivaü kim à÷aïkase |
hari-praõaya-vikriyàkulatayà bruvàõà muhur
varàkùi harir ity asau vitanute 'dya hikkà-bharam || RBhrs_2,2.20 ||

vapur-utphullatà-raktodgamàdyàþ syuþ pare 'pi ye |
atãva-viralatvàt te naivàtra parikãrtitàþ || RBhrs_2,2.21 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau dakùiõa-vibhàge
bhakti-rasa-sàmànya-niråpaõe 'nubhàva-laharã dvitãyà |



___________________________________________________



dakùiõa-vibhàgaþ

[2.3]
sàttvikàkhyà tçtãya-laharã

kçùna-sambandhibhiþ sàkñàt ki¤cid và vyavadhànataþ |
bhàvai÷ cittam ihàkràntaü sattvam ity ucyate budhaiþ || RBhrs_2,3.1 ||
sattvàd asmàt samutpannà ye ye bhàvàs te tu sàttvikàþ |
snigdhà digdhàs tathà rukùà ity amã trividhà matàþ || RBhrs_2,3.2 ||

tatra snigdhàþ--
snigdhàs tu sàttvikà mukhyà gauõà÷ ceti dvidhà matàþ || RBhrs_2,3.3 ||

tatra mukhyàþ--
àkramàn mukhyayà ratyà mukhyàþ syuþ sàttvikà amã |
vij¤eyaþ kçùõa-sambandhaþ sàkùàd evàtra såribhiþ || RBhrs_2,3.4 ||

yathà--
kundair mukundàya mudà sçjantã
srajàü varàü kunda-vióambi-dantã |
babhåva gàndharva-rasena veõor
gàndharvikà spandana-÷ånya-gàtrã || RBhrs_2,3.5 ||

mukhyaþ stambho 'yam itthaü te j¤eyàþ svedàdayo 'pi ca || RBhrs_2,3.6 ||

atha gauõàþ--
ratyàkramaõataþ proktà gauõàs te gauõa-bhåtayà |
atra kçùõasya sambandhaþ syàt ki¤cid vyavadhànataþ || RBhrs_2,3.7 ||

yathà--
sva-vilocana-càtakàmbude
puri nãte puruùottame purà |
atitàmra-mukhã sagadgadaü 
nçpam àkro÷ati gokule÷varã || RBhrs_2,3.8 ||
         imau gauõau vaivarõya-svara-bhedau |

atha digdhàþ--
rati-dvaya-vinàbhåtair bhàvair manasa àkramàt |
jane jàta-ratau digdhàs te ced raty-anugàminaþ || RBhrs_2,3.9 ||

yathà--
påtanàm iha ni÷àmya ni÷àyàü
sà ni÷ànta-luñhad-udbhaña-gàtrãm |
kampitàïga-latikà vraja-ràj¤ã
putram àkula-matir vicinoti || RBhrs_2,3.10 ||

kampo raty-anugàmitvàd asau digdha itãryate || RBhrs_2,3.11 ||

rukùàþ--
madhurà÷carya-tad-vàrtotpannair mud-vismayàdibhiþ |
jàtà bhaktopame rukùà rati-÷ånye jane kvacit || RBhrs_2,3.12 ||

yathà--
bhogaika-sàdhana-juùà rati-gandha-÷ånyaü
svaü ceùñayà hçdayam atra vivçõvato 'pi |
ullàsinaþ sapadi màdhava-keli-gãtais
tasyàïgam utpulakitaü madhurais tadàsãt || RBhrs_2,3.13 ||

rukùa eùa romà¤càþ--
rukùo 'yaü rati-÷ånyatvàd romà¤caü kathito budhaiþ |
mumukùu-prabhçtau pårvaü yo ratàbhyàsa ãritaþ || RBhrs_2,3.14 ||
cittaü sattvãbhavat pràõe nyasyaty àtmànam udbhañam |
pràõas tu vikriyàü gacchan dehaü vikùobhayaty alam |
tadà stambhàdayo bhàvà bhakta-dehe bhavanty amã || RBhrs_2,3.15 ||
te stambha-sveda-romà¤càþ svara-bhedo 'tha vepathuþ |
vaivarõyam a÷ru pralaya ity aùñau sàttvikàþ smçtàþ || RBhrs_2,3.16 ||
catvàri kùmàdi-bhåtàni pràõo jàtv avalambate |
kadàcit sva-pradhànaþ san dehe carati sarvataþ || RBhrs_2,3.17 ||
stambhaü bhåmi-sthitaþ pràõas tanoty a÷ru-jalà÷rayaþ |
tejasthaþ sveda-vaivarõye pralayaü viyad-à÷rayaþ || RBhrs_2,3.18 ||
svastha eva kramàn manda-madhya-tãvratva-bheda-bhàk |
romà¤ca-kampa-vaivarõyàõy atra trãõi tanoty asau || RBhrs_2,3.19 ||
bahir anta÷ ca vikùobha-vidhàyitvàd ataþ sphuñam |
proktànubhàvatàmãùàü bhàvatà ca manãùibhiþ || RBhrs_2,3.20 ||

tatra stambhaþ--
stambho harùa-bhayà÷carya-viùàdàmarùa-sambhavaþ |
tatra vàg-àdi-ràhityaü nai÷calyaü ÷ånyatàdayaþ || RBhrs_2,3.21 ||

tatra harùàd, yathà tçtãye (3.2.14)--
yasyànuràga-pluta-hàsa-ràsa-
lãlàvaloka-pratilabdha-mànàþ |
vraja-striyo dçgbhir anupravçtta-
dhiyo 'vatasthuþ kila kçtya-÷eùàþ || RBhrs_2,3.22 ||

bhayàd, yathà--
giri-sannibha-malla-cakra-ruddhaü
purataþ pràõa-paràrdhataþ paràrdhyam |
tanayaü jananã samãkùya ÷uùyan
nayanà hanta babhåva ni÷calàïgã || RBhrs_2,3.23 ||

à÷caryàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.13.56)--
tato 'tikutukodvçtya- stimitaikàda÷endriyaþ |
tad-dhàmnàbhåd ajas tåùõãü pår-devy-antãva putrikà || RBhrs_2,3.24 ||

yathà và--
÷i÷oþ ÷yàmasya pa÷yantã ÷ailam abhraülihaü kare |
tatra citràrpitevàsãd goùñhã goùñha-nivàsinàm || RBhrs_2,3.25 ||

viùàdàd, yathà--
baka-sodara-dànavodare
pårataþ prekùya vi÷antam acyutam |
diviùan-nikaro viùaõõa-dhãþ
prakañaü citrapañàyate divi || RBhrs_2,3.26 ||

amarùàd, yathà--
kartum icchati mura-dviùe puraþ
patri-mokùam akçpe kçpã-sute |
satvaro 'pi ripu-niùkraye ruùà
niùkriyaþ kùaõam abhåt kapi-dhvajaþ || RBhrs_2,3.27 ||

atha svedaþ--
svedo harùa-bhaya-krodhàdi-jaþ kleda-karas tanoþ || RBhrs_2,3.28 ||

tatra harùàd, yathà--
kim atra såryàtapam àkùipantã
mugdhàkùi càturyam urãkaroùi |
j¤àtaü puraþ prekùya saroruhàkùaü
svinnàsi bhinnà kusumàyudhena || RBhrs_2,3.29 ||

bhayàd, yathà--
kutukàd abhimanyu-veùiõaü
harim àkru÷ya girà pragalbhayà |
viditàkçtir àkulaþ kùaõàd
ajani svinna-tanuþ sa raktakaþ || RBhrs_2,3.30 ||

krodhàd, yathà--
yaj¤asya bhaïgàd ativçùñi-kàriõaü
samãkùya ÷akraü saruùo garutmataþ |
ghanopariùñàd api tiùñhatas tadà
nipetur aïgàd ghana-nãra-bindavaþ || RBhrs_2,3.31 ||

atha romà¤caþ--
romà¤co 'yaü kilà÷carya-harùotsàha-bhayàdijaþ |
romõàm abhyudgamas tatra gàtra-saüspar÷anàdayaþ || RBhrs_2,3.32 ||
tatra à÷caryàd, yathà--
óimbhasya jçmbhàü bhajatas trãlokãü
vilokya vailakùyavatã mukhàntaþ |
babhåva goùñhendra-kuñumbinãyaü 
tanu-ruhaiþ kuómalitàïga-yaùñiþ || RBhrs_2,3.33 ||


harùàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.30.10)--
kiü te kçtaü kùiti tapo bata ke÷avàïghri-
spar÷otsavotpulakitàïga-ruhair vibhàsi |
apy aïghri-sambhava urukrama-vikramàd và 
àho varàha-vapuùaþ parirambhaõena || RBhrs_2,3.34 ||

utsàhàd, yathà--
÷çïgaü kelir aõàrambhe raõayaty agha-mardane |
÷rãdàmno yoddhu-kàmasya reme romà¤citaü vapuþ || RBhrs_2,3.35 ||

bhayàd, yathà--
vi÷va-råpa-dharam adbhutàkçtiü
prekùya tatra puruùottamaü puraþ |
arjunaþ sapadi ÷uùyad-ànanaþ 
÷i÷riye vikaña-kaõñakàü tanum || RBhrs_2,3.36 ||

atha svara-bhedaþ--
visàda-vismayàmarùa-harùa-bhãty-àdi-sambhavam |
vaisvaryaü svara-bhedaþ syàd eùa gadgadikàdikçt || RBhrs_2,3.37 ||

tatra viùàdàd, yathà--
vraja-ràj¤i rathàt puro hariü
svayam ity ardha-vi÷ãrõa-jalpayà |
hriyam eõadç÷à guràv api 
÷lathayantyà kila rodità sakhã || RBhrs_2,3.38 ||

vismayàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.13.64)--
÷anair athotthàya vimçjya locane
mukundam udvãkùya vinamra-kandharaþ |
kçtà¤jaliþ pra÷rayavàn samàhitaþ
sa-vepathur gadgadayailatelayà || RBhrs_2,3.39 ||
amarùàd, yathà tatraiva (10.29.30)--
preùñhaü priyetaram iva pratibhàùamàõaü
kçùõaü tad-artha-vinivartita-sarva-kàmàþ |
netre vimçjya ruditopahate sma ki¤cit
saürambha-gadgada-giro 'bruvatànuraktàþ || RBhrs_2,3.40 ||

harùàd, yathà tatraiva (10.39.56-57)--
hçùyat-tanåruho bhàva-pariklinnàtma-locanaþ ||
girà gadgadayàstauùãt sattvam àlambya sàtvataþ |
praõamya mårdhnàvahitaþ kçtà¤jali-puñaþ ÷anaiþ || RBhrs_2,3.41 ||

bhãter, yathà--
tvayy arpitaü vitara veõum iti pramàdã
÷rutvà mad-ãritam udãrõa-vivarõa-bhàvaþ |
tårõaü babhåva guru-gadgada-ruddha-kaõñhaþ
patrã mukunda tad anena sa hàrito 'sti || RBhrs_2,3.42 ||

atha vepathuþ--
vitràsàmarùa-harùàdyair vepathur gàtra-laulya-kçt || RBhrs_2,3.43 ||

tatra vitràsena, yathà--
÷aïkha-cåóam adhiråóha-vikramaü 
prekùya vistçta-bhujaü jighçkùayà |
hà vrajendra-tanayeti-vàdinã
kampa-sampadam adhatta ràdhikà || RBhrs_2,3.44 ||

amarùeõa, yathà--
kçùõàdhikùepa-jàtena vyàkulo nakulàmbujaþ |
cakampe dràg amarùeõa bhå-kampe giriràó iva || RBhrs_2,3.45 ||

harùeõa, yathà--
vihasasi kathaü hatà÷e pa÷ya bhayenàdya kampamànàsmi |
ca¤calam upasãdantaü nivàraya vraja-pates tanayam || RBhrs_2,3.46 ||

atha vaivarõyam--
viùàda-roùa-bhãty-àder vaivarõyaü varõa-vikriyà |
bhàva-j¤air atra màlinya-kàr÷yàdyàþ parikãrtitàþ || RBhrs_2,3.47 ||

tatra viùàdàd, yathà--
÷vetãkçtàkhila-janaü viraheõa tavàdhunà |
gokulaü kçùõa devarùeþ ÷vetadvãpa-bhramaü dadhe || RBhrs_2,3.48 ||

roùàd, yathà--
kaüsa-÷atrum abhiyu¤jataþ puro
vãkùya kaüsa-sahajàn udàyudhàn |
÷rã-balasya sakhi tasya ruùyataþ
prodyad-indu-nibham ànanaü babhau || RBhrs_2,3.49 ||

bhãter, yathà--
rakùite vraja-kule bakàriõà
parvataü vara-mudasya lãlayà |
kàlimà bala-ripor mukhe bhavann
åcivàn manasi bhãtim utthitàm || RBhrs_2,3.50 ||

viùàde ÷vetimà proktà dhausaryaü kàlimà kvacit |
roùe tu raktimà bhãtyàü kàlimà kvàpi ÷uklimà || RBhrs_2,3.51 ||
raktimà lakùyate vyakto harùodreke 'pi kutracit |
atràsàrvatrikatvena naivàsyodàhçtiþ kçtà || RBhrs_2,3.52 ||

atha a÷ru--
harùa-roùa-viùàdàdyair a÷ru netre jalodgamaþ |
harùaje '÷ruõi ÷ãtatvam auùõyaü roùàdi-sambhave |
sarvatra nayana-kùobha-ràga-saümàrjanàdayaþ || RBhrs_2,3.53 ||

atra harùeõa, yathà--
govinda-prekùaõàkùepi-bàùpa-påràbhivarùiõam |
uccair anindad ànandam aravinda-vilocanà || RBhrs_2,3.54 ||

roùeõa, yathà hari-vaü÷e (2.66.24)--
tasyàþ susràva netràbhyàü vàri praõaya-kopajam |
ku÷e÷aya-palà÷àbhyàm ava÷yàya-jalaü yathà || RBhrs_2,3.55 ||

yathà và--
bhãmasya cedã÷a-vadhaü vidhitso
reje '÷ru-visràvi ruùoparaktam |
udyan-mukhaü vàri-kaõàvakãrõaü
sàndhya-tviùà grastam ivendu-bimbam || RBhrs_2,3.56 ||

viùàdena, yathà ÷rã-da÷ame (10.60.23)--
padà sujàtena nakhàruõa-÷riyà 
bhuvaü likhanty a÷rubhir a¤janàsitaiþ |
àsi¤catã kuïkuma-råùitau stanau 
tasthàv adho-mukhy atiduþkha-ruddha-vàk || RBhrs_2,3.57 ||

atha pralayaþ--
pralayaþ sukha-duþkhàbhyàü ceùñà-j¤àna-niràkçtiþ |
atrànubhàvàþ kathità mahã-nipatanàdayaþ || RBhrs_2,3.58 ||

tatra sukhena, yathà--
milantaü harim àlokya latà-pu¤jàd atarkitam |
j¤apti-÷ånya-manà reje ni÷calàïgã vrajàïganà || RBhrs_2,3.59 ||

duþkhena, yathà ÷rã-da÷ame (10.39.15)--
anyà÷ ca tad-anudhyàna-nivçttà÷eùa-vçttayaþ |
nàbhyajànan imaü lokam àtma-lokaü gatà iva || RBhrs_2,3.60 ||

sarve hi sattva-målatvàd bhàvà yadyapi sàttvikàþ |
tathàpy amãùàü sattvaika-målatvàt sàttvika-prathà || RBhrs_2,3.61 ||
sattvasya tàratamyàt pràõa-tanu-kùobha-tàratamyaü syàt |
tata eva tàratamyaü sarveùàü sàttvikànàü syàt || RBhrs_2,3.62 ||
dhåmàyitàs te jvalità dãptà uddãpta-saüj¤itàþ |
vçddhiü yathottaraü yàntaþ sàttvikàþ syu÷ catur-vidhàþ || RBhrs_2,3.63 ||
sà bhåri-kàla-vyàpitvaü bahv-aïga-vyàpità'pi ca |
svaråpeõa tathotkarùa iti vçddhis tridhà bhavet || RBhrs_2,3.64 ||
tatra netràmbu-vaisvarya-varjànàm eva yujyate |
bahv-aïga-vyàpitàmãùàü tayoþ kàpi vi÷iùñatà || RBhrs_2,3.65 ||
tatrà÷råõàü dçg-aucchånya-kàritvam avadàtatà |
tathà tàràtivaicitrã-vailakùaõya-vidhàyità |
vaisvarõyasya tu bhinnatve kauõñhya-vyàkulatàdayaþ || RBhrs_2,3.66 ||
bhinnatvaü sthàna-vibhraü÷aþ kauõñhyaü syàt sanna-kaõñhatà |
vyàkulatvaü tu nànocca-nãca-gupta-viluptatà || RBhrs_2,3.67 ||
pràyo dhåmàyità eva rukùàs tiùñhanti sàttvikàþ |
snigdhàs tu pràya÷aþ sarve caturdhaiva bhavanty amã || RBhrs_2,3.68 ||
mahotsavàdi-vçtteùu sad-goùñhã-tàõóavàdiùu |
jvalanty ullàsinaþ kvàpi te rukùà api kasyacit || RBhrs_2,3.69 ||
sarvànanda-camatkàra-hetur bhàvo varo ratiþ |
ete hi tad-vinàbhàvàn na camatkàrità÷rayàþ || RBhrs_2,3.70 ||

tatra dhåmàyitàþ--
advitãyà amã bhàvà athavà sa-dvitãyakàþ |
ãùad-vyaktà apahnotuü ÷akyà dhåmàyità matàþ || RBhrs_2,3.71 ||

yathà--
àkarõayann aghaharàm agha-vairi-kãrtiü
pakùmàgra-mi÷ra-viralà÷rur abhåt purodhàþ |
yaùñà darocchvasita-loma-kapolam ãùat-
prasvinna-nàsikam uvàha mukhàravindam || RBhrs_2,3.72 ||

atha jvalitàþ--
te dvau trayo và yugapad yàntaþ suprakañàü da÷àm |
÷akyàþ kçcchreõa nihnotuü jvalità iti kãrtitàþ || RBhrs_2,3.73 ||

yathà-- 
na gu¤jàm àdàtuü prabhavati karaþ kampa-taralo
dç÷au sàsre pi¤chaü na paricinutaü satvara-kçti |
kùamàv årå stabdhau padam api na gantuü tava sakhe
vanàd vaü÷ã-dhvàne parisaram avàpte ÷ravaõayoþ || RBhrs_2,3.74 ||

yathà và--
niruddhaü bàùpàmbhaþ katham api mayà gadgada-giro
hriyà sadyo gåóhàþ sakhi vighañito vepathur api |
giri-droõyàü veõau dhvanati nipuõair iïgita-maye
tathàpy åhà¤cakre mama manasi ràgaþ parijanaiþ || RBhrs_2,3.75 ||

atha dãptàþ--
prauóhàü tri-caturà vyaktiü pa¤ca và yugapad-gatàþ |
saüvarãtum a÷akyàs te dãptà dhãrair udàhçtàþ || RBhrs_2,3.76 ||

yathà--
na ÷aktim upavãõane ciram adhatta kampàkulo
na gadgada-niruddha-vàk prabhur abhåd upa÷lokane |
kùamo 'jani na vãkùaõe vigalad-a÷ru-puraþ puro
madhu-dviùi parisphuraty ava÷am-mårtir àsãn muniþ || RBhrs_2,3.77 ||

yathà và--
kim unmãlaty asre kusumaja-rajo ga¤jasi mudhà
sa-romà¤ce kampe himam anilam àkro÷asi kutaþ |
kim åru-stambhe và vana-viharaõaü dvekùi sakhi te
niràbàdhà ràdhe vadati madanàdhiü svara-bhidà || RBhrs_2,3.78 ||

atha uddãptàþ--
ekadà vyaktim àpannàþ pa¤ca-ùàþ sarva eva và |
àråóhà paramotkarùam uddãptà iti kãrtitàþ || RBhrs_2,3.79 ||

yathà--
adya svidyati vepate pulakibhir nispandatàm aïgakair
dhatte kàkubhir àkulaü vilapati mlàyaty analpoùmabhiþ |
stimyaty ambubhir ambaka-stavakitaiþ pãtàmbaroóóàmaraü
sadyas tad-viraheõa muhyati muhur goùñhàdhivàsã janaþ || RBhrs_2,3.80 ||

uddãptà eva såddiptà mahà-bhàve bhavanty amã |
sarva eva paràü koñiü sàttvikà yatra bibhrati || RBhrs_2,3.81 ||

kiü ca--
athàtra sàttvikàbhàsà vilikhyante catur-vidhàþ || RBhrs_2,3.82 ||
raty-àbhàsa-bhavàs te tu sattvàbhàsa-bhavàs tathà |
niþsattvà÷ ca pratãpà÷ ca yathà-pårvam amã varàþ || RBhrs_2,3.83 ||

tatra àdyàþ--
mumukùu-pramukheùv àdyà raty-àbhàsàt puroditàt || RBhrs_2,3.84 ||

yathà--
vàràõasã-nivàsã ka÷cid ayaü vyàharan hare÷ caritam |
yati-goùñhyàm utpulakaþ si¤cati gaõóa-dvayãm asraiþ || RBhrs_2,3.85 ||

atha sattvàbhàsa-bhavàþ--
mud-vismayàder àbhàsaþ prodyan jàtyà ÷lathe hçdi |
sattvàbhàsa iti proktaþ sattvàbhàsa-bhavàs tataþ || RBhrs_2,3.86 ||

yathà--
jaran-mãmàüsakasyàpi ÷çõvataþ kçùõa-vibhramam |
hçùñàyamàna-manaso babhåvotpulakaü vapuþ || RBhrs_2,3.87 ||

yathà và--
mukunda-caritàmçta-prasara-varùiõas te mayà
kathaü kathana-càturã-madhurimà gurur varõyatàm |
muhårtam atad-arthino 'pi viùayiõo 'pi yasyànanàn
ni÷amya vijayaü prabhor dadhati bàùpa-dhàràm amã || RBhrs_2,3.88 ||

atha niþsattvàþ--
nisarga-picchila-svànte tad-abhyàsa-pare 'pi ca |
sattvàbhàsaü vinàpi syuþ kvàpy a÷ru-pulakàdayaþ || RBhrs_2,3.89 ||

yathà--
ni÷amayato hari-caritaü na hi sukha-duþkhàdayo 'sya hçdi bhàvàþ |
anabhinive÷àj jàtà katham asravad asram a÷ràntam || RBhrs_2,3.90 ||

prakçtyà ÷ithilaü yeùàü manaþ picchilam eva và |
teùv eva sàttvikàbhàsaþ pràyaþ saüsadi jàyate || RBhrs_2,3.91 ||

atha pratãpàþ--
hitàd anyasya kçùõasya pratãpàþ krud-bhayàdibhiþ || RBhrs_2,3.92 ||

tatra krudhà, yathà hari-vaü÷e (2.30.63) {*Critical edition, 76.16}--
tasya prasphuritauùñhasya raktàdhara-tañasya ca |
vaktraü kaüsasya roùeõa rakta-såryàyate tadà || RBhrs_2,3.93 ||

bhayena, yathà--
mlànànanaþ kçùõam avekùya raïge
siùveda mallas tv adhi-bhàla-÷ukti |
mukti-÷riyàü suùñhu puro milantyàm
atyàdaràt pàdyam ivàjahàra || RBhrs_2,3.94 ||

yathà và--
pravàcyamàne purataþ puràõe
ni÷amya kaüsasya bhayàtirekam |
pariplavàntaþkaraõaþ samantàt 
parimlàna-mukhas tadàsãt || RBhrs_2,3.95 ||
nàsty arthaþ sàttvikàbhàsa-kathane ko 'pi yadyapi |
sàttvikànàü vivekàya dik tathàpi pradar÷ità || RBhrs_2,3.96 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau dakùiõa-vibhàge
bhakti-rasa-sàmànya-niråpaõe sàttvika-laharã tçtãyà |



___________________________________________________




[2.4]
vyabhicàryàkhyà caturtha-laharã

athocyante trayas-triü÷ad-bhàvà ye vyabhicàriõaþ |
vi÷eùeõàbhimukhyena caranti sthàyinaü prati || RBhrs_2,4.1 ||
vàg-aïga-sattva-såcyà j¤eyàs te vyabhicàriõaþ |
sa¤càrayanti bhàvasya gatiü sa¤càriõo 'pi || RBhrs_2,4.2 ||
unmajjanti nimajjanti sthàyiny amçta-vàridhau |
årmivad vardhayanty enaü yànti tad-råpatàü ca te || RBhrs_2,4.3 ||
nirvedo 'tha viùàdo dainyaü glàni-÷ramau ca mada-garvau |
÷aïkà-tràsàvegà unmàdàpasmçtã tathà vyàdhiþ || RBhrs_2,4.4 ||
moho mçtir àlasyaü jàóyaü vrãóàvahitthà ca |
smçtir atha vitarka-cintà-mati-dhçtayo harùa utsukatvaü ca || RBhrs_2,4.5 ||
augryam arùàsåyà÷ càpalyaü caiva nidrà ca |
suptir bodha itãme bhàvà vyabhicàriõaþ samàkhyàtàþ || RBhrs_2,4.6 ||

tatra (1) nirvedaþ--
mahàrti-viprayogerùyà-sad-vivekàdi-kalpitam |
svàvamànanam evàtra nirveda iti kathyate |
atra cintà÷ru-vaivarõya-dainya-niþ÷vasitàdayaþ || RBhrs_2,4.7 ||

tatra mahàrtyà, yathà--
hanta deha-hatakaiþ kim amãbhiþ 
pàlitair viphala-puõya-phalair naþ |
ehi kàliya-hrade viùa-vahnau
svaü kuñumbini hañhàj juhavàma || RBhrs_2,4.8 ||

viprayogeõa, yathà--
asaïgamàn màdhava-màdhurãõàm
apuùpite nãrasatàü prayàte |
vçndàvane ÷ãryati hà kuto 'sau
pràõity apuõyaþ subalo dvirephaþ || RBhrs_2,4.9 ||

yathà và, dàna-keli-kaumudyàm (20)--
bhavatu màdhava-jalpam a÷çõvatoþ 
÷ravaõayor alam a÷ravaõir mama |
tam avilokayator avilocaniþ 
sakhi vilocanayo÷ ca kilànayoþ || RBhrs_2,4.10 ||

ãrùyayà, yathà hari-vaü÷e (2.67.11) {*In critical edition, appendix 29.} satyàdevã-vàkyam--
stotavyà yadi tàvat sà nàradena tavàgrataþ |
durbhago 'yaü janas tatra kim artham anu÷abditaþ || RBhrs_2,4.11 ||

sad-vivekena, yathà ÷rã-da÷ame (10.51.47)--
mamaiùa kàlo 'jita niùphalo gato
ràjya-÷riyonnaddha-madasya bhåpateþ |
martyàtma-buddheþ suta-dàra-koùa-bhåùv
àsajjamànasya duranta-cintayà || RBhrs_2,4.12 ||

amaïgalam api procya nirvedaü prathamaü muniþ |
mene 'muü sthàyinaü ÷ànta iti jalpanti kecana || RBhrs_2,4.13 ||

atha (2) viùàdaþ--
iùñànavàpti-pràrabdha-kàryàsiddhi-vipattitaþ |
aparàdhàdito 'pi syàd anutàpo viùaõõatà || RBhrs_2,4.14 ||
atropàya-sahàyànusandhi÷ cintà ca rodanam |
vilàpa-÷vàsa-vaivarõya-mukha-÷oùàdayo 'pi ca || RBhrs_2,4.15 ||

tatra iùñànavàptito, yathà--
jaràü yàtà mårtir mama viva÷atàü vàg api gatà
mano-vçtti÷ ceyaü smçti-vidhuratà-paddhatim agàt |
agha-dhvaüsin dåre vasatu bhavad-àlokana-÷a÷ã
mayà hanta pràpto na bhajana-rucer apy avasaraþ || RBhrs_2,4.16 ||
pràrabdha-kàryàsiddheþ, yathà--
svapne mayàdya kusumàni kilàhçtàni 
yatnena tair viracità vana-màlikà ca |
yàvan mukunda-hçdi hanta nidhãyate sà
hà tàvad eva tarasà viraràma nidrà || RBhrs_2,4.17 ||

vipattiteþ, yathà--
katham anàyi pure mayakà sutaþ
katham asau na nigçhya gçhe dhçtaþ |
amum aho bata danti-vidhuntudo
vidhuritaü vidhum atra vidhitsati || RBhrs_2,4.18 ||

aparàdhàt, yathà ÷rã-da÷ame (10.14.9)--
pa÷ye÷a me 'nàryam ananta àdye
paràtmani tvayy api màyi-màyini 
màyàü vitatyekùitum àtma-vaibhavaü
hy ahaü kiyàn aiccham ivàrcir agnau || RBhrs_2,4.19 ||

yathà và--
syamantakam ahaü hçtvà gato ghoràsyam antakam |
karavai taraõãü kàü và kùipto vaitaraõãyam anu || RBhrs_2,4.20 ||

atha (3) dainyam--
duþkha-tràsàparàdhàdyair anaurjityaü tu dãnatà |
càñu-kçn-màndya-màlinya-cintàïga-jaóimàdi-kçt || RBhrs_2,4.21 ||

tatra duþkhena, yathà ÷rã-da÷ame (10.51.57)--
ciram iha vçjinàrtas tapyamàno 'nutàpair
avitçùa-ùaóa-mitro labdha-÷àntiþ kathaïcit |
÷araõada samupetas tvat-padàbjaü paràtmann
abhayam çtam a÷okaü pàhi màpannam ã÷a || RBhrs_2,4.22 ||

tràsena, yathà prathame (1.8.10) --
abhidravati màm ã÷a ÷aras taptàyaso vibho |
kàmaü dahatu màü nàtha mà me garbho nipàtyatàm || RBhrs_2,4.23 ||

aparàdhena, yathà ÷rã-da÷ame (10.14.10) --
ataþ kùamasvàcyuta me rajo-bhuvo
hy ajànatas tvat-pçthagã÷a-màninaþ 
ajàvalepàndhatamo 'ndhacakùuùa
eùo 'nukampyo mayi nàthavàn iti || RBhrs_2,4.24 ||

àdya-÷abdena lajjayàpi, yathà tatraiva (10.22.14)--
mà'nayaü bhoþ kçthàs tvàü tu nanda-gopa-sutaü priyam |
jànãmo 'ïga vraja-÷làghyaü dehi vàsàüsi vepitàþ || RBhrs_2,4.25 ||

atha (4) mlàniþ--
ojaþ somàtmakaü dehe bala-puùñi-kçd asya tu |
kùayàccham àdhi-raty-àdyair glànir niùpràõatà matà |
kampàïga-jàóya-vaivarõya-kàr÷ya-dçg-bhramaõàdi-kçt || RBhrs_2,4.26 ||

tatra ÷rameõa, yathà--
àghårõan-maõi-valayojjvala-prakoùñhà
goùñhàntar-madhuripu-kãrti-nartitauùñhã |
lolàkùã dadhi-kalasaü viloóayantã
kçùõàya klama-bhara-niþspçhà babhåva || RBhrs_2,4.27 ||

yathà và--
gumphituü nirupamàü vana-srajaü
càru puùpa-pañalaü vicinvatã |
durgame klama-bharàtidurbalà 
kànane kùaõam abhån mçgekùaõà || RBhrs_2,4.28 ||

àdhinà, yathà--
sà rasa-vyatikareõa vihãnà
kùãõa-jãvanatayoccala-haüsà |
màdhavàdya viraheõa tavàmbà 
÷uùyati sma sarasã ÷ucineva || RBhrs_2,4.29 ||

ratyà, yathà rasa-sudhàkare (2.13f)--
ati-prayatnena ratànta-tàntà 
kçùõena talpàvaropità sà |
àlambya tasyaiva karaü kareõa
jyotsnà-kçtànandam alindam àpa || RBhrs_2,4.30 ||


atha (5) ÷ramaþ--
adhva-nçtya-ratàdy-utthaþ khedaþ ÷rama itãryate |
nidrà-svedàïga-saümarda-jçmbhà÷vàsàdi-bhàg asau || RBhrs_2,4.31 ||

atha adhvano, yathà--
kçtàgasaü putram anuvrajantã
vrajàjiràntar vraja-ràja-ràj¤ã |
pariskhalat-kuntala-bandhaneyaü
babhåva gharmàmbu-karambitàïgã || RBhrs_2,4.32 ||

nçtyàdeþ, yathà--
vistãryottaralita-hàram aïga-hàraü
saïgãtonmukha-mukharair vçtaþ suhçdbhiþ |
asvidyad viracita-nanda-sånur và
kurvàõas taña-bhuvi tàõóavàni ràmaþ || RBhrs_2,4.33 ||

ratàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.33.20)--
tàsàm ativihàreõa ÷ràntànàü vadanàni saþ |
pràmçjat karuõaþ premõà ÷antamenàïga pàõinà || RBhrs_2,4.34 ||

atha (6) madaþ--
viveka-hara ullàso madaþ sa dvi-vidho mataþ |
madhu-pàna-bhavo 'naïga-vikriyà-bhara-jo 'pi ca |
gaty-aïga-vàõã-skhalana-dçg-ghårõà-raktimàdi-kçt || RBhrs_2,4.35 ||

tatra madhu-pàna-bhavo, yathà lalita-màdhave (5.41)--
bile kva nu vililyire nçpa-pipãlikàþ pãóitàþ 
pinasmi jagad-aõóakaü nanu hariþ krudhaü dhàsyati |
÷acã-gçha-kuraïga re hasasi kiü tvam ity unnadann
udeti mada-óambara-skhalita-cåóam agre halã || RBhrs_2,4.36 ||

yathà và pràcàm {*Puruùottama-devasya. SRK 127, SKM 238.}--
bha-bha-bhramati medinã la-la-landate candramàþ
kç-kçùõa vavada drutaü ha-ha-hasanti kiü vçùõayaþ |
sisãdhu mu-mu-mu¤ca me pa-pa-pa-pàna-pàtre sthitaþ
mada-skhalitam àlapan hala-dharaþ ÷riyaþ vaþ kriyàt || RBhrs_2,4.37 ||

uttamas tu madàc chete madhyo hasati pàyati |
kaniùñhaþ kro÷ati svairaü puruùaü vakti roditi || RBhrs_2,4.38 ||
mado 'pi tri-vidhaþ proktas taruõàdi-prabhedataþ |
atra nàtyupayogitvàd vistàrya na hi varõitaþ || RBhrs_2,4.39 ||

anaïga-vikriyà-bharajo, yathà-- 
vrajapati-sutam agre vikùya bhugnãbhavad-bhrår
bhramati hasati rodity àsyam antardadhàti |
pralapati muhur àlãü vandate pa÷ya vçnde
nava-madana-madàndhà hanta gàndharvikeyam || RBhrs_2,4.40 ||

atha (7) garvaþ--
saubhàgya-råpa-tàruõya-guõa-sarvottamà÷rayaiþ |
iùña-làbhàdinà cànya-helanaü garva ãryate || RBhrs_2,4.41 ||
atra solluõñha-vacanaü lãlànuttara-dàyità |
svàïgekùà nihnavo 'nyasya vacanà÷ravaõàdayaþ || RBhrs_2,4.42 ||

tatra saubhàgyena, yathà ÷rã-kçùõa-karõàmçte (3.93)--
hastam utkùipya yàto 'si balàt kçùõa kim adbhutam |
hçdayàd yadi niryàsi pauruùaü gaõayàmi te || RBhrs_2,4.43 ||

råpa-tàruõyena, yathà--
yasyàþ svabhàva-madhuràü pariùevya mårtiü
dhanyà babhåva nitaràm api yauvana-÷rãþ |
seyaü tvayi vraja-vadhå-÷ata-bhukta-mukte
dçk-pàtam àcaratu kçùõa kathaü sakhã me || RBhrs_2,4.44 ||

guõena, yathà--
gumphantu gopàþ kusumaiþ sugandhibhir
dàmàni kàmaü dhçta-ràmaõãyakaiþ |
nidhàsyate kintu sa-tçùõam agrataþ
kçùõo madãyàü hçdi vismitaþ srajam || RBhrs_2,4.45 ||

sarvottamà÷rayeõa, yathà ÷rã-da÷ame (10.2.33)
tathà na te màdhava tàvakàþ kvacid
bhra÷yanti màrgàt tvayi baddha-sauhçdàþ
tvayàbhiguptà vicaranti nirbhayà
vinàyakànãkapa-mårdhasu prabho || RBhrs_2,4.46 ||

iùña-làbhena, yathà--
vçndàvanendra bhavataþ paramaü prasàdam
àsàdya nandita-matir muhur uddhato 'smi |
à÷aüsate muni-manoratha-vçtti-mçgyàü
vaikuõñha-nàtha-karuõàm api nàdya cetaþ || RBhrs_2,4.47 ||

atha (8) ÷aïkà--
svãya-cauryàparàdhàdeþ para-krauryàditas tathà |
svàniùñotprekùaõaü yat tu sà ÷aïkety abhidhãyate |
atràsya-÷oùa-vaivarõya-dik-prekùà-lãnatàdayaþ || RBhrs_2,4.48 ||

tatra cauryàd, yathà--
sa-tarõakaü óimbha-kadambakaü haran
sa-dambham ambhoruha-sambhavas tadà |
tirobhaviùyan harita÷ calekùaõair
aùñàbhir aùñau haritaþ samãkùate || RBhrs_2,4.49 ||


yathà và--
syamantakaü hanta vamantam arthaü
nihnutya dåre yad ahaü prayàtaþ |
avadyam adyàpi tad eva karma 
÷armàõi citte mama nirbhinatti || RBhrs_2,4.50 ||

aparàdhàd, yathà--
tad-avadhi malino 'si nanda-goùñhe
yad-avadhi vçùñim acãkaraþ ÷acã÷a |
÷çõu hitam abhitaþ prapadya kçùõaü
÷riyam avi÷aïkam alaïkuru tvam aindrãm || RBhrs_2,4.51 ||

para-krauryeõa, yathà padyàvalyàm (331)--
prathayati na tathà mamàrtim uccaiþ
sahacari vallava-candra-viprayogaþ |
kañubhir asura-maõóalaiþ parãte 
danujapater nagare yathàsya vàsaþ || RBhrs_2,4.52 ||

÷aïkà tu pravara-strãõàü bhãrutvàd bhaya-kçd bhavet || RBhrs_2,4.53 ||

atha (9) tràsaþ--
tràsaþ kùobho hçdi taóid-ghora-sattvogra-nisvanaiþ |
pàr÷vasthàlamba-romà¤ca-kampa-stambha-bhramàdi-kçt || RBhrs_2,4.54 ||

tatra taóità, yathà--
bàóhaü nivióayà sadyas taóità tàóitekùaõaþ |
rakùa kçùõeti cukro÷a ko 'pi gopã-stanandhayaþ || RBhrs_2,4.55 ||

ghora-sattvena, yathà--
adåram àseduùi vallavàïganà 
svaü puïgavãkçtya suràri-puïgave |
kçùõa-bhrameõà÷u taraïgad-aïgikà
tamàlam àliïgya babhåva ni÷calà || RBhrs_2,4.56 ||

ugra-nisvanena, yathà--
àkarõya karõa-padavã-vipadaü ya÷odà
visphårjitaü di÷i di÷i prakañaü vçkàõàm |
yàmàn nikàma-caturà caturaþ sva-putraü
sà netra-catvara-caraü ciram àcacàra || RBhrs_2,4.57 ||

gàtrotkampã manaþ-kampaþ sahasà tràsa ucyate |
pårvàpara-vicàrotthaü bhayaü tràsàt pçthag bhavet || RBhrs_2,4.58 ||

atha (10) àvegaþ--
cittasya sambhramo yaþ syàd àvego 'yaü sa càùñadhà |
priyàpriyànala-marud-varùotpàta-gajàritaþ || RBhrs_2,4.59 ||
priyotthe pulakaþ sàntvaü càpalyàbhyudgamàdayaþ |
apriyotthe tu bhå-pàta-vikro÷a-bhramaõàdayaþ || RBhrs_2,4.60 ||
vyatyasta-gati-kampàkùi-mãlanàsràdayo 'gnije |
vàtaje 'jàvçti-kùipra-gati-dçï-màrjanàdayaþ || RBhrs_2,4.61 ||
vçùñijo dhàvana-cchatra-gàtra-saïkocanàdi-kçt |
autpàte mukha-vaivarõya-vismayo 'kaõñhitàdayaþ || RBhrs_2,4.62 ||
gàje palàyanotkampa-tràsa-pçùñhekùaõàdayaþ |
arijo varma-÷astràdi-grahàpasaraõàdikçt || RBhrs_2,4.63 ||

atra priya-dar÷anajo, yathà--
prekùya vçndàvanàt putram àyàntaü prasnuta-stanã |
saïkulà pulakair àsãd àkulà gokule÷varã || RBhrs_2,4.64 ||
priya-÷ravaõajo, yathà ÷rã-da÷ame (10.23.18)--
÷rutvàcyutam upàyàtaü nityaü tad-dar÷anotsukàþ |
tat-kathàkùipta-manaso babhåvur jàta-sambhramàþ || RBhrs_2,4.65 ||

apriya-dar÷anajo, yathà--
kim idaü kim idaü kim etad uccair
iti ghora-dhvani-ghårõità lapantã |
ni÷i vakùati vãkùya påtanàyàs
tanayaü bhràmyati sambhramàd ya÷odà || RBhrs_2,4.66 ||

apriya-÷ravaõajo, yathà--
ni÷amya putraü krañatos tañànte
mahãjayor madhyagam årdhva-netrà |
àbhãra-ràj¤ã hçdi sambhrameõa 
biddhà vidheyaü na vidà¤cakàra || RBhrs_2,4.67 ||

agnijo, yathà--
dhãr vyagràjani naþ samasta-suhçdàü tàü pràõa-rakùà-maõiü
gavyà gauravataþ samãkùya nivióe tiùñhantam antar-vane |
vahniþ pa÷ya ÷ikhaõóa-÷ekhara kharaü mu¤cann akhaõóa-dhvaniü 
dãrghàbhiþ sura-dãrghikàmbu-laharãm arcibhir àcàmati || RBhrs_2,4.68 ||

vàtajo, yathà--
pàü÷u-pràrabdha-ketau bçhad-añavi-kuñonmàthi-÷auñãrya-pu¤je
bhàõóãroddaõóa-÷àkhà-bhuja-tatiùu gate tàõóavàcàrya-caryàm |
vàta-vràte karãùaï-kaùatara-÷ikhare ÷àrkare jhàtkariùõau
kùauõyàm aprekùya putraü vrajapati-gçhiõã pa÷ya sambambhramãti || RBhrs_2,4.69 ||

varùajo, yathà ÷rã-da÷ame (10.25.11)--
atyàsàràtivàtena pa÷avo jàta-vepanàþ |
gopà gopya÷ ca ÷ãtàrtà govindaü ÷araõaü yayuþ || RBhrs_2,4.70 ||

yathà và--
samam uru-karakàbhir danti-÷uõóà-sapiõóàþ
pratidi÷am iha goùñhe vçùñi-dhàràþ patanti |
ajaniùata yuvàno 'py àkulàs tvaü tu bàlaþ
sphuñam asi tad-agàràn mà sma bhår niryiyàsuþ || RBhrs_2,4.71 ||

utpàtajo, yathà--
kùitir ativipulà ñalaty akasmàd
upari ghuranti ca hanta ghoram ulkàþ |
mama ÷i÷ur ahi-dåùitàrka-putrã-
tañam añatãty adhunà kim atra kuryàm || RBhrs_2,4.72 ||

gàjo, yathà--
apasaràpasara tvarayà gurur
mudira-sundara he purataþ karã |
mradima-vãkùaõatas tava na÷ calaü
hçdayam àvijate pura-yoùitàm || RBhrs_2,4.73 ||

gajena duùña-sattvo 'nyaþ pa÷v-àdir upalakùyate || RBhrs_2,4.74 ||

yathà và--
caõóàü÷os turagàn sañàgra-nañanair àhatya vidràvayan
dràg andhaïkaraõaþ surendra-sudç÷àü goùñhoddhåtaiþ pàü÷ubhiþ |
pratyàsãdatu mat-puraþ sura-ripur garvàndham arvàkçtir 
dragiùñhe muhur atra jàgrati bhuje vyagràsi màtaþ katham || RBhrs_2,4.75 ||

arijo, yathà lalita-màdhave (2.29)--
sthålas tàla-bhujàn natir giritañã-vakùàþ kva yakùàdhamaþ
kvàyaü bàla-tamàla-kandala-mçduþ kandarpa-kàntaþ ÷i÷uþ |
nàsty anyaþ saha-kàrità-pañur iha pràõã na jànãmahe 
hà goùñhe÷vari kãdçg adya tapasàü pàkas tavonmãlati || RBhrs_2,4.76 ||

yathà và tatraiva (5.30)--
saptiþ saptã ratha iha rathaþ ku¤jaro me
tåõas tåõo dhanur uta dhanur bhoþ kçpàõã kçpàõã |
kà bhãþ kà bhãr ayam ayam ahaü hà tvaradhvaü tvaradhvaü
ràj¤aþ putrã bata hçta-hçtà kàminà vallavena || RBhrs_2,4.77 ||

àvegàbhàsa evàyaü parà÷rayatàpi cet |
nàyakotkarùa-bodhàya tathàpy atra nidar÷itaþ || RBhrs_2,4.78 ||

atha (11) unmàdaþ--
unmàdo hçd-bhramaþ prauóhànandàpad-virahàdijaþ || RBhrs_2,4.79 ||
atràñña-hàso nañanaü saïgãtaü vyartha-ceùñitam |
pralàpa-dhàvana-kro÷a-viparãta-kriyàdayaþ || RBhrs_2,4.80 ||

tatra prauóhànandàd, yathà karõàmçte (2.25)--
ràdhà punàtu jagad acyuta-datta-città
manthànakaü vidadhatã dadhi-rikta-pàtre |
yasyàþ stana-stavaka-ca¤cala-locanàlir
devo 'pi ruddha-hçdayo dhavalaü dudoha || RBhrs_2,4.81 ||

àpado, yathà--
pa÷ån api kçtà¤jalir namati màntrikà ity alaü
tarån api cikitsakà iti viùauùadhaü pçcchati |
hradaü bhujaga-bhairavaü hari hari praviùñe harau
vrajendra-gçhiõã muhur bhrama-mayãm avasthàü gatà || RBhrs_2,4.82 ||

virahàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.30.4)--
gàyantya uccair amum eva saühatà
vicikyur unmattakavad vanàd vanam |
papracchur àkà÷avad antaraü bahir
bhåteùu santaü puruùaü vanaspatãn || RBhrs_2,4.83 ||

unmàdaþ pçthag ukto 'yaü vyàdhiùv antarbhavann api |
yat tatra vipralambhàdau vaicitrãü kurute paràm || RBhrs_2,4.84 ||
adhiråóhe mahà-bhàve mohanatvam upàgate |
avasthàntaram àpto 'sau divyonmàda itãryate || RBhrs_2,4.85 ||

atha (12) apasmàraþ--
duþkhottha-dhàtu-vaiùamyàdy-udbhåta÷ citta-viplavaþ |
apasmàro 'tra patanaü dhàvanàsphoñana-bhramàþ |
kampaþ phena-srutir bàhu-kùepaõa-vikro÷anàdayaþ || RBhrs_2,4.86 ||

yathà--
phenàyate pratipadaü kùipate bhujormim 
àghårõate luñhati kujati lãyate ca |
ambà tavàdya virahe ciram amburàja-
beleva vçùõi-tilaka vraja-ràja-ràj¤ã || RBhrs_2,4.87 ||

yathà và--
÷rutvà hanta hataü tvayà yadu-kulottaüsàtra kaüsàsuraü
daityas tasya suhçttamaþ pariõatiü ghoràü gataþ kàm api |
làlà-phena-kadamba-cumbita-mukha-pràntas taraïgad-bhujo
ghårõann arõava-sãmni maõóalatayà bhràmyan na vi÷ràmyati || RBhrs_2,4.88 ||

unmàdavad iha vyàdhi-vi÷eùo 'py eùa varõitaþ |
paràü bhayànakàbhàse yat karoti camatkçtim || RBhrs_2,4.89 ||

atha (13) vyàdhiþ--
doùodreka-viyogàdyair vyàdhayo ye jvaràdayaþ |
iha tat-prabhavo bhàvo vyàdhir ity abhidhãyate |
atra stambhaþ ÷lathàïgatva-÷vàsottàpa-klamàdayaþ || RBhrs_2,4.90 ||

yathà--
tava cira-viraheõa pràpya pãóàm idànãü
dadhad-uru-jaóimàni dhmàpitàny aïgakàni |
÷vasita-pavana-dhàñã-ghaññita-ghràõa-vàñaü
luñhati dharaõi-pçùñhe goùñha-vàñã-kuñumbam || RBhrs_2,4.91 ||

atha (14) mohaþ--
moho hçn-måóhatà harùàd vi÷leùàd bhayatas tathà |
viùàdàde÷ ca tatra syàd dehasya patanaü bhuvi |
÷ånyendriyatvaü bhramaõaü tathà ni÷ceùñatà-mayaþ || RBhrs_2,4.92 ||

tatra harùàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.12.44)--
itthaü sma pçùñaþ sa tu bàdaràyaõis
tat-smàritànanta-hçtàkhilendriyaþ |
kçcchràt punar labdha-bahir-dç÷iþ ÷anaiþ
pratyàha taü bhàgavatottamottamam || RBhrs_2,4.93 ||

yathà và--
nirucchvasita-rãtayo vighañitàkùipa-kùma-kriyà
nirãha-nikhilendriyàþ pratinivçtta-cid-vçttayaþ |
avekùya kuru-maõóale rahasi puõóarãkekùaõaü
vrajàmbuja-dç÷o 'bhajan kanaka-÷àlabha¤jã-÷riyam || RBhrs_2,4.94 ||

vi÷leùàd, yathà haüsadåte (4)--
kadàcit khedàgniü vighañayitum antar-gatam asau
sahàlãbhir lebhe taralita-manà yàmuna-tañãm |
ciràd asyà÷ cittaü paricita-kuñãra-kalanàd
avasthà tastàra sphuñam atha suùupteþ priya-sakhã || RBhrs_2,4.95 ||

bhayàd, yathà--
mukundam àviùkçta-vi÷va-råpaü
niråpayan vànara-varya-ketuþ |
karàravindàt purataþ skhalantaü
na gàõóãvaü khaõóita-dhãr viveda || RBhrs_2,4.96 ||

viùàdàd, yathà ÷rã-da÷ame (10.11.49)--
kçùõaü mahà-baka-grastaü dçùñvà ràmàdayo 'rbhakàþ |
babhåvur indriyàõãva vinà pràõaü vicetasaþ || RBhrs_2,4.97 ||

asyànyatràtma-paryante syàt sarvatraiva måóhatà |
kçùõa-sphårti-vi÷eùas tu na kadàpy atra lãyate || RBhrs_2,4.98 ||

atha (15) mçtiþ--
viùàda-vyàdhi-santràsa-samprahàra-klamàdibhiþ |
pràõa-tyàgo mçtis tasyàm avyaktàkùara-bhàùaõam |
vivarõa-gàtratà-÷vàsa-màndya-hikkàdayaþ kriyàþ || RBhrs_2,4.99 ||

yathà--
anullàsa-÷vàsà muhur asaralottànita-dç÷o
vivçõvantaþ kàye kim api nava-vaivarõyam abhitaþ |
harer nàmàvyaktãkçtam alaghu-hikkà-laharãbhiþ 
prajalpantaþ pràõàn jahati mathuràyàü sukçtinaþ || RBhrs_2,4.100 ||

yathà và--
viramad-alaghu-kaõñhodghoùa-ghutkàra-cakrà
kùaõa-vighañita-tàmyad-dçùñi-khadyota-dãptiþ |
hari-mihira-nipãta-pràõa-gàóhàndhakàrà
kùayam agamad akasmàt påtanà kàla-ràtriþ || RBhrs_2,4.101 ||

pràyo 'tra maraõàt pårvà citta-vçttir mçtir matà |
mçtir atrànubhàvaþ syàd iti kenacid ucyate |
kintu nàyaka-vãryàrthaü ÷atrau maraõam ucyate || RBhrs_2,4.102 ||

atha (16) àlasyam--
sàmarthyasyàpi sad-bhàve kriyànunmukhatà hi yà |
tçpti-÷ramàdi-sambhåtà tad-àlasyam udãryate || RBhrs_2,4.103 ||
atràïga-bhajo jçmbhà ca kriyà dveùo 'kùi-mardanam |
÷ayyàsanaika-priyatà tandrà-nidràdayo 'pi ca || RBhrs_2,4.104 ||

tatra tçpter, yathà--
vipràõàü nas tathà tçptir àsãd govardhanotsave |
nà÷ãrvàde 'pi gopendra yathà syàt prabhaviùõutà || RBhrs_2,4.105 ||

÷ramàd, yathà--
suùñhu niþsaha-tanuþ subalo 'bhåt
prãtaye mama vidhàya niyuddham |
moñayantam abhito nijam aïgaü
nàhavàya sahasàhvayatàm amum || RBhrs_2,4.106 ||

atha (17) jàóyam--
jàóyam apratipattiþ syàd iùñàniùñha-÷rutãkùaõaiþ |
virahàdyai÷ ca tan-mohàt pårvàvasthàparàpi ca |
atrànimiùatà tåùõãm-bhàva-vismaraõàdayaþ || RBhrs_2,4.107 ||

tatra iùña-÷rutyà, yathà ÷rã-da÷ame (10.21.13)--
gàva÷ ca kçùõamukha-nirgata-veõu-gãta-
pãyåùam uttabhita-karõa-puñaiþ pibantyaþ |
÷àvàþ snuta-stana-payaþ-kavalàþ sma tasthur
govindam àtmani dç÷à÷ru-kulàþ spç÷antyaþ || RBhrs_2,4.108 ||

aniùña-÷rutyà, yathà--
àkalayya parivartita-gotràü 
ke÷avasya giram arpita-÷alyàm |
biddha-dhãr adhika-nirnimiùàkùã-
lakùmaõà kùaõam avartata tåùõãm || RBhrs_2,4.109 ||

iùñekùaõena, yathà ÷rã-da÷ame (10.71.40)--
govindaü gçham ànãya deva-deve÷am àdçtaþ |
påjàyàü nàvidat kçtyaü pramàdopahato nçpaþ || RBhrs_2,4.110 ||

aniùñekùaõena, yathà tatraiva (10.39.36)--
yàvad àlakùyate ketur yàvad reõå rathasya ca |
anuprasthàpitàtmàno lekhyànãvopalakùitàþ || RBhrs_2,4.111 ||

viraheõa, yathà--
mukunda viraheõa te vidhuritàþ sakhàya÷ ciràd
alaïkçtibhir ujjhità bhuvi nivi÷ya tatra sthitàþ |
skhalan-malina-vàsasaþ ÷avala-rukùa-gàtra-÷riyaþ
sphuranti khala-devala-dvija-gçhe suràrcà iva || RBhrs_2,4.112 ||

atha (18) vrãóà--
navãna-saïgamàkàrya-stavàvaj¤àdinà kçtà |
adhçùñatà bhaved vrãóà tatra maunaü vicintanam |
avaguõñhana-bhå-lekhau tathàdhomukhatàdayaþ || RBhrs_2,4.113 ||
 
tatra navãna-saïgamena, yathà padyàvalyàm (198)--
govinde svayam akaroþ saroja-netre
premàndhà vara-vapur arpaõaü sakhi |
kàrpaõyaü na kuru daràvaloka-dàne
vikrãte kariõi kim aïku÷e vivàdaþ || RBhrs_2,4.114 ||

akàryeõa, yathà--
tvam avàg iha mà ÷iraþ kçthà
vadanaü ca trapayà ÷acã-pate |
naya kalpa-taruü na cec chacãü
katham agre mukham ãkùayiùyasi || RBhrs_2,4.115 ||

stavena, yathà--
bhåri-sàdguõya-bhàreõa ståyamànasya ÷auriõà |
uddhavasya vyarociùña namrã-bhåtaü tadà ÷iraþ || RBhrs_2,4.116 ||

avaj¤ayà, yathà hari-vaü÷e (2.67.19) {*In critical editon, appendix 29.} satyàdevã-vàkyam--
vasanta-kusumai÷ citraü sadà raivatakaü girim |
priyà bhåtvà'priyà bhåtà kathaü drakùyàmi taü punaþ || RBhrs_2,4.117 ||

atha (19) avahitthà--
avahitthàkàra-guptir bhaved bhàvena kenacit || RBhrs_2,4.118 ||
atràïgàdeþ paràbhyåha-sthànasya parigåhanam |
anyatrekùà vçthà-ceùñà vàg-bhaïgãty-àdayaþ kriyàþ || RBhrs_2,4.119 ||

tathà coktam--
anubhàva-pidhànàrtho 'vahitthaü bhàva ucyate || RBhrs_2,4.120 ||

tatra jaihmyena, yathà ÷rã-da÷ame (10.32.15)--
sabhàjayitvà tam anaïga-dãpanaü
sahàsa-lãlekùaõa-vibhrama-bhruvà |
saüspar÷anenàïka-kçtàïghri-hastayoþ
saüstutya ãùat kupità babhàùire || RBhrs_2,4.121 ||

dàkùiõyena, yathà--
sàtràjitã-sadana-sãmani pàrijàte 
nãte praõãta-mahasà madhusådanena |
dràghãya-sãmani vidarbha-bhuvas taderùyàü
sau÷ãlyataþ kila na ko 'pi vidàmbabhåva || RBhrs_2,4.122 ||

hriyà, yathà prathame (1.11.33)--
tam àtmajair dçùñibhir antaràtmanà
duranta-bhàvàþ parirebhire patim |
niruddham apy àsravad ambu netrayor
vilajjatãnàü bhçgu-varya vaiklavàt || RBhrs_2,4.123 ||

jaihmya-hrãbhyàü, yathà--
kà vçùasyati taü goùñha-bhujaïgaü kula-pàlikà |
dåti yatra smçte mårtir bhãtyà romà¤cità mama || RBhrs_2,4.124 ||

saujanyena, yathà--
gåóhà gàbhãrya-sampadbhir mano-gahvara-garbhagà |
prauóhàpy asyà ratiþ kçùõe durvitarkà parair abhåt || RBhrs_2,4.125 ||

gauraveõa, yathà--
govinde subala-mukhaiþ samaü suhçdbhiþ
smeràsyaiþ sphuñam iha narma nirmimàõe |
ànamrãkçta-vadanaþ pramoda-mugdho
yatnena smitam atha saüvavàra patrã || RBhrs_2,4.126 ||

hetuþ ka÷cid bhavet ka÷cid gopyaþ ka÷cana gopanaþ |
iti bhàva-trayasyàtra viniyogaþ samãkùyate || RBhrs_2,4.127 ||
hetutvaü gopanatvaü ca gopyatvaü càtra sambhavet |
pràyeõa sarva-bhàvànàm eka÷o 'neka÷o 'pi ca || RBhrs_2,4.128 ||

atha (20) smçtiþ--
yà syàt pårvànubhåtàrtha-pratãtiþ sadç÷ekùayà |
dçóhàbhyàsàdinà vàpi sà smçtiþ parikãrtità |
bhaved atra ÷iraþ-kampo bhrå-vikùepàdayo 'pi ca || RBhrs_2,4.129 ||

tatra sadç÷ekùaõà, yathà--
vilokya ÷yàmam ambhodam ambhoruha-vilocanà |
smàraü smàraü mukunda tvàü smàraü vikramam anvabhåt || RBhrs_2,4.130 ||

dçóhàbhyàsena, yathà--
praõidhàna-vidhim idànãm akurvato 'pi pramàdato hçdi me |
hari-pada-païkaja-yugalaü kvacit kadàcit parisphurati || RBhrs_2,4.131 ||

atha (21) vitarkaþ--
vimarùàt saü÷ayàde÷ ca vitarkas tåha ucyate |
eùa bhrå-ksepaõa-÷iro 'ïguli-sa¤càlanàdi-kçt || RBhrs_2,4.132 ||

tatra vimarùàd, yathà vidagdha-màdhave (2.27)--
na jànãùe mårdhna÷ cyutam api ÷ikhaõóaü yad akhilaü
na kaõñhe yan màlyaü kalayasi purastàt kçtam api |
tad unnãtaü vçndàvana-kuhara-lãlà-kalabha he
sphuñaü ràdhà-netra-bhramara-vara vãryonnatir iyam || RBhrs_2,4.133 ||

saü÷ayàt, yathà--
asau kiü tàpi¤cho na hi tad-amala-÷rãr iha gatiþ
payodaþ kiü vàmaü na yad iha niraïko himakaraþ |
jagan-mohàrambhoddhåra-madhura-vaü÷ã-dhvanir ito
dhruvaü mårdhany adrer vidhu-mukhi mukundo viharati || RBhrs_2,4.134 ||

vinirõayànta evàyaü tarka ity åcire pare || RBhrs_2,4.135 ||

atha (22) cintà--
dhyànaü cintà bhaved iùñànàpty-aniùñàpti-nirmitam |
÷vàsàdhomukha-bhålekha-vaivarõyàn nidratà iha |
vilàpottàpa-kç÷atà-bàùpa-dainyàdayo 'pi ca || RBhrs_2,4.136 ||

tatra iùñànàptyà, yathà ÷rã-da÷ame (10.29.29)
kçtvà mukhàny ava÷ucaþ ÷vasanena ÷uùyad
bimbàdharàõi caraõena likhantyaþ |
asrer upàtta-masibhiþ kuca-kuïkumàni 
tasthur mçjantya uru-duþkha-bharàþ sma tåùõãm || RBhrs_2,4.137 ||

yathà và--
aratibhir atikramya kùàmà pradoùam adoùa-dhãþ
katham api ciràd adhyàsãnà praghàõam aghàntaka |
vidhårita-mukhã ghårõaty antaþ prasås tava cintayà 
kim ahaha gçhaü krãóà-lubdha tvayàdya visasmare || RBhrs_2,4.138 ||

aniùñàptyà, yathà--
gçhiõi gahanayànta÷cintayonnidra-netrà 
glapaya na mukha-padmaü tapta-bàùpa-plavena |
nçpa-puram anuvindan gàndineyena sàrdhaü
tava sutam aham eva dràk paràvartayàmi || RBhrs_2,4.139 ||

atha (23) matiþ--
÷àstràdãnàü vicàrottham artha-nirdhàraõaü matiþ || RBhrs_2,4.140 ||
atra kartavya-karaõaü saü÷aya-bhramayo÷ chidà |
upade÷a÷ ca ÷iùyàõàm åhàpohàdayo 'pi ca || RBhrs_2,4.141 ||

yathà pàdme vai÷àkha-màhàtmye--
vyàmohàya caràcarasya jagatas te te puràõàgamàs
tàü tàm eva hi devatàü paramikàü jalpantu kalpàvadhi |
siddhànte punar eka eva bhagavàn viùõuþ samastàgama-
vyàpàreùu vivecana-vyatikaraü nãteùu ni÷cãyate || RBhrs_2,4.142 ||

yathà và ÷rã-da÷ame (10.60.39)--
tvaü nyasta-daõóamunibhir gaditànubhàva
àtmàtmada÷ ca jagatàm iti me vçto 'si |
hitvà bhavad-bhruva udãrita-kàla-vega-
dhvastà÷iùo 'bja-bhavanàkapatãn kuto 'nye || RBhrs_2,4.143 ||

atha (24) dhçtiþ--
dhçtiþ syàt pårõatà j¤àna-duþkhàbhàvottamàptibhiþ |
apràptàtãta-naùñàrthàn abhisaü÷ocanàdi-kçt || RBhrs_2,4.144 ||
tatra j¤ànena, yathà vairàgya-÷atake (55) bhartçhariþ--
a÷nãmahi vayaü bhikùàm à÷àvàso vasãmahi |
÷ayãmahi mahã-pçùñhe kurvãmahi kim ã÷varaiþ || RBhrs_2,4.145 ||

duþkhàbhàvena, yathà--
goùñhaü ramà-keli-gçhaü cakàsti
gàva÷ ca dhàvanti paraþ-paràrdhàþ |
putras tathà dãvyati divya-karmà
tçptir mamàbhåd gçhamedhi-saukhye || RBhrs_2,4.146 ||

uttamàptyà, yathà--
hari-lãlà-sudhà-sindhos tañam apy adhitiùñhataþ |
mano mama catur-vargaü tçõàyàpi na manyate || RBhrs_2,4.147 ||

atha (25) harùaþ--
abhãùñekùaõa-làbhàdi-jàtà cetaþ-prasannatà |
harùaþ syàd iha romà¤caþ svedo '÷ru mukha-phullatà |
àvegonmàda-jaóatàs tathà mohàdayo 'pi ca || RBhrs_2,4.148 ||

tatra abhãùñekùaõena, yathà ÷rã-viùõu-puràõe [vi.pu. 5.17.25]--
tau dçùñvà vikasad-vaktra-sarojaþ sa mahàmatiþ |
pulakà¤cita-sarvàïgas tadàkråro 'bhavan mune || RBhrs_2,4.149 ||

abhãùña-làbhena, yathà ÷rã-da÷ame (10.33.12)--
tatraikàüsagataü bàhuü kçùõasyotpalasaurabham |
candanàliptam àghràya hçùñaromà cucumba ha || RBhrs_2,4.150 ||

atha (26) autsukyam--
kàlàkùamatvam autsukyam iùñekùàpti-spçhàdibhiþ |
mukha-÷oùa-tvarà-cintà-niþ÷vàsa-sthiratàdikçt || RBhrs_2,4.151 ||

tatra iùñekùà-spçhayà, yathà ÷rã-da÷ame (10.71.34)
pràptaü ni÷amya nara-locana-pàna-pàtram
autsukya-vi÷lathita-ke÷a-dukåla-baddhàþ |
sadyo visçjya gçha-karma patãü÷ ca talpe
draùñuü yayur yuvatayaþ sma narendra-màrge || RBhrs_2,4.152 ||

yathà và, stavàvalyàü ÷rã-ràdhikàùñake (14.7)--
prakañita-nija-vàsaü snigdha-veõu-praõàdair
druta-gati harim àràt pràpya ku¤je smitàkùã |
÷ravaõa-kuhara-kaõóuü tanvatã namra-vaktrà
snapayati nija-dàsye ràdhikà màü kadà nu || RBhrs_2,4.153 ||

iùñàpti-spçhayà, yathà--
narma-karmañhatayà sakhã-gaõe
dràghayaty aghaharàgrataþ kathàm |
gucchaka-grahaõa-kaitavàd asau
gahvaraü druta-pada-kramaü yayau || RBhrs_2,4.154 ||

atha (27) augryam--
aparàdha-durukty-àdi- jàtaü caõóatvam ugratà |
vadha-bandha-÷iraþ-kampa-bhartsanottàóanàdi-kçt || RBhrs_2,4.155 ||

tatra aparàdhàd, yathà--
sphurati mayi bhujaïgã-garbha-vi÷raüsi-kãrtau
viracayati mad-ã÷e kilbiùaü kàliyo 'pi |
huta-bhuji bata kuryàü jàñhare vauùaó enaü
sapadi danuja-hantuþ kintu roùàd bibhemi || RBhrs_2,4.156 ||

duruktito, yathà sahadevoktiþ--
prabhavati vibudhànàm agrimasyàgra-påjàü
na hi danuja-ripor yaþ prauïdha-kãrter visoóhum |
kañutara-yama-daõóoddaõóa-rocir mayàsau 
÷irasi pçthuni tasya nyasyate savya-pàdaþ || RBhrs_2,4.157 ||

yathà và baladevoktiþ--
ratàþ kila nçpàsane kùitipa-lakùa-bhuktojjhite 
khalàþ kuru-kulàdhamàþ prabhum ajàõóa-koñiùv amã |
hahà bata vióambanà ÷iva ÷ivàdya naþ ÷çõvatàü
hañhàd iha kañàkùayanty akhila-vandyam apy acyutam || RBhrs_2,4.158 ||

atha (28) amarùaþ--
adhikùepàpamànàdeþ syàd amarùo 'sahiùõutà || RBhrs_2,4.159 ||
tatra svedaþ ÷iraþkampo vivarõatvaü vicintanam |
upàyànveùaõàkro÷a-vaimukhyottàóanàdayaþ || RBhrs_2,4.160 ||

tatra adhikùepàd, yathà vidagdha-màdhave (2.53)--
nirdhautànàm akhila-dharaõã-màdhurãõàü dhårãõà 
kalyàõã me nivasati vadhåþ pa÷ya pàr÷ve navoóhà |
antargoùñhe cañula nañayann atra netra-tribhàgaü
niþ÷aïkas tvaü bhramasi bhavità nàkulatvaü kuto me || RBhrs_2,4.161 ||

apamànàd, yathà padmoktiþ--
kadamba-vana-taskara drutam apehi kiü càñubhir
jane bhavati mad-vidhe paribhavo hi nàtaþ paraþ |
tvayà vraja-mçgã-dç÷àü sadasi hanta candràvalã
varàpi yad ayogyayà sphuñam adåùi tàràkhyayà || RBhrs_2,4.162 ||

àdi-÷abdàd va¤canàd api, yathà ÷rã-da÷ame (10.31.16)--
pati-sutànvaya-bhàrtç-bàndhavàn 
ativilaïghya te 'nty acyutàgatàþ |
gati-vidas tavodgãta-mohitàþ 
kitava yoùitaþ kas tyajen ni÷i || RBhrs_2,4.163 ||

atha (29) asåyà--
dveùaþ parodaye 'såyànya-saubhàgya-guõàdibhiþ |
tatrerùyànàdaràkùepà doùàropo guõeùv api |
apavçttis tiro-vãkùà bhruvor bhaïguratàdayaþ || RBhrs_2,4.164 ||

tatra anya-saubhàgyena, yathà padyàvalyàm (302) {*Attributed to Dàmodara in Padyàvalã. Also found in Amaru 55; SKM 2.140.5 ke÷añasya; Smv 86.14; SàhD 3.105 (as an example of mada); Da÷a 2.22.}--
mà garvam udvaha kapola-tale cakàsti 
kçùõa-svahasta-likhità nava-ma¤jarãti |
anyàpi kiü na sakhi bhàjanam ãdç÷ãnàü
vairã na ced bhavati vepathur antaràyaþ || RBhrs_2,4.165 ||

yathà và ÷rã-da÷ame (10.30.30)--
tasyà amåni naþ kùobhaü kurvanty uccaiþ padàni yat |
yaikàpahçtya gopãnàü raho bhuïkte 'cyutàdharam || RBhrs_2,4.166 ||

guõena, yathà--
svayaü paràjayaü pràptàn kçùõa-pakùàn vijitya naþ |
baliùñhà bala-pakùà÷ ced durbalàþ ke tataþ kùitau || RBhrs_2,4.167 ||

atha (30) càpalyam--
ràga-dveùàdibhi÷ citta-làghavaü càpalaü bhavet |
tatràvicàra-pàruùya-svacchandàcaraõàdayaþ || RBhrs_2,4.168 ||

tatra ràgeõa, yathà ÷rã-da÷ame (10.52.41)--
÷vo bhàvini tvam ajitodvahane vidarbhàn
guptaþ sametya pçtanà-patibhiþ parãtaþ |
nirmathya caidya-magadhe÷a-balaü prasahya 
màü ràkùasena vidhinodvaha vãrya-÷ulkàm || RBhrs_2,4.169 ||

dveùeõa, yathà--
vaü÷ã-påreõa kàlindyàþ sindhuü vindatu vàhità |
guror api puro nãvãü yà bhraü÷ayati subhruvàm || RBhrs_2,4.170 ||

atha (31) nidrà--
cintàlasya-nisarga-klamàdibhi÷ citta-mãlanaü nidrà |
tatràïga-bhaïga-jçmbhà-jàóya-÷vàsàkùi-mãlanàni syuþ || RBhrs_2,4.171 ||


tatra cintayà, yathà--
lohitàyati màrtaõóe veõu-dhvanim a÷çõvatã |
cintayàkrànta-hçdayà nidadrau nanda-gehinã || RBhrs_2,4.172 ||

àlasyena, yathà--
dàmodarasya bandhana-karmabhir atiniþsahàïga-latikeyam |
dara-vighårõitottamàïgà kçtàïga-bhaïgà vraje÷varã sphurati || RBhrs_2,4.173 ||

nisargeõa, yathà--
aghahara tava vãrya-proùità÷eùa-cintàþ
parihçta-gçha-vàstu-dvàra-bandhànubaddhàþ |
nija-nijam iha ràtrau pràïganaü ÷obhayantaþ
sukham avicalad-aïgàþ ÷erate pa÷ya gopàþ || RBhrs_2,4.174 ||

klamena, yathà--
saïkrànta-dhàtu-citrà suratànte sà nitànta-tàntà'dya |
vakùasi nikùiptàïgã harer vi÷àkhà yayau nidràm || RBhrs_2,4.175 ||

yuktàsya sphårti-màtreõa nirvi÷eùeõa kenacit |
hçn-mãlanàt puro 'vasthà nidrà bhakteùu kathyate || RBhrs_2,4.176 ||
atha (32) suptiþ--
suptir nidrà-vibhàvà syàn nànàrthànubhavàtmikà |
indriyoparati-÷vàsa-netra-saümãlanàdi-kçt || RBhrs_2,4.177 ||

yathà--
kàmaü tàmarasàkùa keli-vitatiþ pràduùkçtà ÷ai÷avã
darpaþ sarpa-pates tad asya tarasà nirdhåyatàm uddhåraþ |
ity utsvapna-girà ciràd yadu-sabhàü vismàpayan smerayan
niþ÷vàsena darottaraïgad-udaraü nidràü gato làïgalã || RBhrs_2,4.178 ||

atha (33) bodhaþ--
avidyà-moha-nidràder dhvaüsodbodhaþ prabuddhatà || RBhrs_2,4.179 ||

tatra avidyà-dhvaüsataþ--
avidyà-dhvaüsato bodho vidyodaya-puraþsaraþ |
a÷eùa-kle÷a-vi÷rànti-svaråpàvagamàdi-kçt || RBhrs_2,4.180 ||

yathà--
vindan vidyà-dãpikàü sva-svaråpaü
buddhvà sadyaþ satya-vij¤àna-råpam |
niùpratyåhas tat paraü brahma mårtaü
sàndrànandàkàram anveùayàmi || RBhrs_2,4.181 ||

moha-dhvaüsataþ--
bodho moha-kùayàc chabda-gandha-spar÷a-rasair hareþ |
dçg-unmãlana-romà¤ca-dharotthànàdi-kçd bhavet || RBhrs_2,4.182 ||

tatra ÷abdena, yathà--
prathama-dar÷ana-råóha-sukhàvalã-
kavalitendriya-vçttir abhåd iyam |
agha-bhidaþ kila nàmny udite ÷rutau
lalitayodamimãlad ihàkùiõã || RBhrs_2,4.183 ||

gandhena, yathà--
aciram agha-hareõa tyàgataþ srasta-gàtrã
vana-bhuvi ÷avalàïgã ÷ànta-niþ÷vàsa-vçttiþ |
prasarati vana-màlà saurabhe pa÷ya ràdhà 
pulakita-tanur eùà pàü÷u-pu¤jàd udasthàt || RBhrs_2,4.184 ||
spar÷ena, yathà--
asau pàõi-spar÷o madhura-masçõaþ kasya vijayã 
vi÷ãryantyàþ saura-pulina-vanam àlokya mama yaþ |
durantàm uddhåya prasabham abhito vai÷asa-mayãü
drutaü mårcchàm antaþ sakhi sukha-mayãü pallavayati || RBhrs_2,4.185 ||

rasena, yathà--
antarhite tvayi balànuja ràsa-kelau
srastàïga-yaùñir ajaniùña sakhã visaüj¤à |
tàmbåla-carvitam avàpya tavàmbujàkùã
nyastaü mayà mukha-puñe pulakojjvalàsãt || RBhrs_2,4.186 ||

nidràdhvaüsataþ--
bodho nidràkùayàt svapna-nidrà-pårti-svanàdibhiþ |
tatràkùi-mardanaü ÷ayyà-mokùo 'ïga-valanàdayaþ || RBhrs_2,4.187 ||

tatra svapnena, yathà--
iyaü te hàsa-÷rãr viramatu vimu¤cà¤calam idaü
na yàvad-vçddhàyai sphuñam abhidadhe tvac-cañulatàm |
iti svapne jalpanty aciram avabuddhà gurum asau 
puro dçùñvà gaurã namita-mukha-bimbà muhur abhåt || RBhrs_2,4.188 ||

nidrà-pårtyà, yathà--
dåtã càgàt tad-àgàraü jajàgàra ca ràdhikà |
tårõaü puõyavatãnàü hi tanoti phalam udyamaþ || RBhrs_2,4.189 ||

svanena, yathà--
dåràd vidràvayan nidrà-maràlãr gopa-subhruvàm |
sàraïga-raïgadaü reje veõu-vàrida-garjitam || RBhrs_2,4.190 ||

iti bhàvàs trayas-triü÷at kathità vyabhicàriõaþ |
÷reùñha-madhya-kaniùñheùu varõanãyà yathocitam || RBhrs_2,4.191 ||
màtsaryodvega-dambherùyà viveko nirõayas tathà |
klaibyaü kùamà ca kutukam utkaõñhà vinayo 'pi ca || RBhrs_2,4.192 ||
saü÷ayo dhàrùñyam ity àdyà bhàvà ye syuþ pare 'pi ca |
ukteùv antarbhavantãti na pçthaktvena dar÷itàþ || RBhrs_2,4.193 ||

tathà hi--
asåyàyàü tu màtsaryaü tràse 'py udvega eva tu |
dambhas tathàvahitthàyàm ãrùyàmarùe matàv ubhau |
viveko nirõaya÷ cemau dainye klaibyaü kùamà dhçtau || RBhrs_2,4.194 ||
autsukye kutukotkaõñhe lajjàyàü vinayas tathà |
saü÷ayo 'ntarbhavet tarke tathà dhàrùñyaü ca càpale || RBhrs_2,4.195 ||
eùàü sa¤càri-bhàvànàü madhye ka÷cana kasyacit |
vibhàva÷ cànubhàva÷ ca bhaved eva parasparam || RBhrs_2,4.196 ||
nirvede tu yatherùyàyà bhaved atra vibhàvatà |
asåyàyàü punas tasyà vyaktam uktànubhàvatà || RBhrs_2,4.197 ||
autsukyaü prati cintàyàþ kathitàtrànubhàvatà |
nidràü prati vibhàvatvam evaü j¤eyaþ pare 'py amã || RBhrs_2,4.198 ||
eùàü ca sàttvikànàü ca tathà nànà-kriyà-tateþ |
kàrya-kàraõa-bhàvas tu j¤eyaþ pràyeõa lokataþ || RBhrs_2,4.199 ||
nindàyàs tu vibhàvatvaü vaivarõyàmarùayor matam |
asåyàyàü punas tasyàþ kathitaivànubhàvatà || RBhrs_2,4.200 ||
prahàrasya vibhàvatvaü saümoha-pralayau prati |
augryaü pratyanubhàvatvam evaü j¤eyàþ pare 'pi ca || RBhrs_2,4.201 ||
tràsa-nidrà-÷ramàlasya-mada-bhid-bodha-varjinàm |
sa¤càriõàm iha kvàpi bhaved raty-anubhàvatà || RBhrs_2,4.202 ||
sàkùàd-rater na sambandhaþ ùaóbhis tràsàdibhiþ saha |
syàt parasparayà kintu lãlànuguõatàkçte || RBhrs_2,4.203 ||
vitarka-mati-nirveda-dhçtãnàü smçti-harùayoþ |
bodha-bhid-dainya-suptãnàü kvacid rati-vibhàvatà || RBhrs_2,4.204 ||
paratantràþ svatantrà÷ cety uktàþ sa¤càriõo dvidhà || RBhrs_2,4.205 ||

tatra paratantràþ--
varàvaratayà proktàþ paratantrà api dvidhà || RBhrs_2,4.206 ||

tatra varaþ--
sàkùàd vyavahita÷ ceti varo 'py eùa dvidhoditaþ || RBhrs_2,4.207 ||

tatra sàkùàt--
mukhyàm eva ratiü puùõan sàkùàd ity abhidhãyate || RBhrs_2,4.208 ||

yathà--
tanuruhàlã ca tanu÷ ca nçtyaü 
tanoti me nàma ni÷amya yasya |
apa÷yato màthura-maõóalaü tad-
vyarthena kiü hanta dç÷or dvayena || RBhrs_2,4.209 ||

atha vyavahitaþ--
puùõàti yo ratiü gauõãü sa vyavahito mataþ || RBhrs_2,4.210 ||

yathà--
dhig astu me bhuja-dvandvaü bhãmasya parighopamam |
màdhavàkùepiõaü duùñaü yat pinaùñi na cedipam || RBhrs_2,4.211 ||

nirvedaþ krodha-va÷yatvàd ayaü vyavahito rateþ || RBhrs_2,4.212 ||

atha avaraþ--
rasa-dvayasyàpy aïgatvam agacchann avaro mataþ || RBhrs_2,4.213 ||

yathà--
lelihyamànaü vadanair jvaladbhir
jaganti daüùñràsphuñad-uttamàïgaiþ |
avekùya kçùõaü dhçta-vi÷varåpaü 
na svaü vi÷uùyan smarati sma jiùõuþ || RBhrs_2,4.214 ||

ghora-kriyàdy-anubhàvàd àcchàdya sahajàü ratim |
durvaràvirabhåd bhãtir moho 'yaü bhã-va÷as tataþ || RBhrs_2,4.215 ||

atha svatantràþ--
sadaiva pàratantrye 'pi kvacid eùàü svatantratà |
bhåpàla-sevakasyeva pravçttasya kara-grahe || RBhrs_2,4.216 ||
bhàvaj¤ai rati-÷ånya÷ ca raty-anuspar÷anas tathà |
rati-gandhi÷ ca te tredhà svatantràþ parikãrtitàþ || RBhrs_2,4.217 ||

tatra rati-÷ånyaþ--
janeùu rati-÷ånyeùu rati-÷ånyo bhaved asau || RBhrs_2,4.218 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.23.39)--
dhig janma nas trivçd-vidyàü dhig vrataü dhig bahuj¤atàm |
dhik kulaü dhik kriyà-dãkùàü vimukhà ye tv adhokùaje || RBhrs_2,4.219 ||
atra svatantro nirvedaþ |

tatra raty-anuspar÷anaþ--
yaþ svato rati-gandhena vihãno 'pi prasaïgataþ |
pa÷càd ratiü spç÷ed eùa raty-anuspar÷ano mataþ || RBhrs_2,4.220 ||

yathà--
gariùñhàriùña-ñaïkàrair vidhurà vadhiràyità |
hà kçùõa pàhi pàhãti cukro÷àbhãra-bàlikà || RBhrs_2,4.221 ||
         atra tràsaþ |

atha rati-gandhiþ--
yaþ svàtantrye 'pi tad-gandhaü rati-gandhir vyanakti saþ || RBhrs_2,4.222 ||

yathà--
pãtàü÷ukaü paricinomi dhçtaü tvayàïge
saïgopanàya na hi naptri vidhehi yatnam |
ity àryayà nigadità namitottamàïgà
ràdhàvaguõñhita-mukhã tarasà tadàsãt || RBhrs_2,4.223 ||
         atra lajjà |

àbhàsaþ punar eteùàm asthàne vçttito bhavet |
pràtikålyam anaucityam asthànatvaü dvidhoditam || RBhrs_2,4.224 ||

tatra pràtikålyam--
vipakùe vçttir eteùàü pràtikålyam itãryate || RBhrs_2,4.225 ||

yathà--
gopo 'py a÷ikùita-raõo 'pi tam a÷va-daityaü
hanti me hanta mama jãvita-nirvi÷eùam |
krãóà-vinirjita-suràdhipater alaü me
durjãvitena hata-kaüsa-naràdhipasya || RBhrs_2,4.226 ||
         atra nirvedasyàbhàsaþ |

yathà và--
óuõóabho jalacaraþ sa kàliyo 
goùñha-bhåbhçd api loùñra-sodaraþ |
tatra karma kim ivàdbhutaü jane
yena mårkha jagadã÷ateryate || RBhrs_2,4.227 ||
         atràsåyàyàþ |

atha anaucityam--
asatyatvam ayogyatvam anaucityaü dvidhà bhavet |
apràõini bhaved àdyaþ tiryag-àdiùu càntimam || RBhrs_2,4.228 ||

tatra apràõini, yathà--
chàyà na yasya sakçd apy upasevitàbhåt
kçùõena hanta mama tasya dhig astu janma |
mà tvaü kadamba vidhuro bhava kàliyàhiü
mçdnan kariùyati hari÷ caritàrthatàü te || RBhrs_2,4.229 ||
         atra nirvedasya |

tira÷ci, yathà--
adhirohatu kaþ pakùã kakùàm aparo mamàdya medhyasya |
hitvàpi tàrkùya-paksaü bhajate pakùaü harir yasya || RBhrs_2,4.230 ||
         atra garvasya |

vahamàneùv api sadà j¤àna-vij¤àna-màdhurãm |
kadambàdiùu sàmànya-dçùñy-àbhàsatvam ucyate || RBhrs_2,4.231 ||
bhàvànàü kvacid utpatti-sandhi-÷àvalya-÷àntayaþ |
da÷à÷ catasra etàsàm utpattis tv iha sambhavaþ || RBhrs_2,4.232 ||

yathà--
maõóale kim api caõóa-marãcer
lohitàyati ni÷amya ya÷odà |
vaiõavãü dhvani-dhuràm avidåre
prasrava-stimita-ka¤culikàsãt || RBhrs_2,4.233 ||
         atra harùotpattiþ |

yathà và--
tvayi rahasi milantyàü sambhrama-nyàsa-bhugnàpy 
uùasi sakhi tavàlã mekhalà pa÷ya bhàti |
iti vivçta-rahasye ku¤cita-bhrår
dç÷am ançju kirantã ràdhikà vaþ punàtu || RBhrs_2,4.234 ||
         atràsåyotpattiþ |

atha sandhiþ--
saråpayor bhinnayor và sandhiþ syàd bhàvayor yutiþ || RBhrs_2,4.235 ||

tatra saråpayoþ sandhiþ--
sandhiþ saråpayos tatra bhinna-hetåtthayor mataþ || RBhrs_2,4.236 ||

yathà--
ràkùasãü ni÷i ni÷àmya ni÷ànte 
gokule÷a-gçhiõã patitàïgãm |
tat-kucopari sutaü ca hasantaü
hanta ni÷cala-tanuþ kùaõam àsãt || RBhrs_2,4.237 ||
         atràniùñeùña-saüvãkùàkçtayor jàóyayor yutiþ |

atha bhinnayoþ--
bhinnayor hetunaikena bhinnenàpy upajàtayoþ || RBhrs_2,4.238 ||

atha eka-hetu-jayoþ, yathà--
durvàracàpalo 'yaü dhàvann antar bahi÷ ca goùñhasya |
÷i÷ur akuta÷cid bhãtir dhinoti hçdayaü dunoti ca me || RBhrs_2,4.239 ||
         tatra harùa-÷aïkayoþ |

tatra bhinna-hetujayoþ, yathà--
vilasantam avekùya devakã 
sutam utphulla-vilocanaü puraþ |
prabalàm api malla-maõóalãü 
himam uùõaü ca jalaü dç÷or dadhe || RBhrs_2,4.240 ||
         atra harùa-viùàdayoþ sandhiþ |

ekena jàyamànànàm anekena ca hetunà |
bahånàm api bhàvànàü sandhiþ sphuñam avekùyate || RBhrs_2,4.241 ||

tatra eka-hetujànàü, yathà--
niruddhà kàlindã-taña-bhuvi mukundena balinà 
hañhàd antaþ-smeràü taralatara-tàrojjvala-kalàm |
abhivyaktàvaj¤àm aruõa-kuñilàpàïga-suùamàü
dç÷aü nyasyanty asmin jayati vçùabhànoþ kula-maõiþ || RBhrs_2,4.242 ||
         atra harùautsukya-garvàmarùàsåyànàü sandhiþ |

aneka-hetujànàü, yathà--
parihita-hari-hàrà vãkùya ràdhà savitrãü
nikaña-bhuvi tathàgre tarka-bhàk smera-padmàm |
harim api dara-dåre svàminaü tatra càsãn
mahasi vinata-vakra-prasphura-mlàna-vaktrà || RBhrs_2,4.243 ||
         atra lajjàmarùa-harùa-viùàdànàü sandhiþ |

atha ֈvalyam--
÷avalatvaü tu bhàvànàü saümardaþ syàt parasparam || RBhrs_2,4.244 ||

yathà--
÷aktaþ kiü nàma kartuü sa ÷i÷ur ahaha me mitra-pakùànadhàkùãd
àtiùñheyaü tam eva drutam atha ÷araõaü kuryur etan na vãràþ |
àü divyà malla-goùñhã viharati sa kareõoddadhàràdri-varyaü
kuryàm adyaiva gatvà vraja-bhuvi kadanaü hà tataþ kampate dhãþ || RBhrs_2,4.245 ||
         atra garva-viùàda-dainya-mati-smçti-÷aïkàmarùa-tràsànàü ÷àvalyam |

yathà và--
dhig dãrghe nayane mamàstu mathurà yàbhyàü na sà prekùyate
vidyeyaü mama kiïkarã-kçta-nçpà kàlas tu sarvaïkaraþ |
lakùmã-keli-gçhaü gçhaü mama hahà nityaü tanuþ kùãyate
sadmany eva hariü bhajeya hçdayaü vçndàñavã karùati || RBhrs_2,4.246 ||
         atra nirveda-garva-÷aïkà-dhçti-viùàda-maty-autsukyànàü ÷àvalyam |

atha ÷àntiþ--
atyàråóhasya bhàvasya vilayaþ ÷àntir ucyate || RBhrs_2,4.247 ||

yathà--
vidhurita-vadanà vidåna-bhàsas
tam aghaharaü gahane gaveùayantaþ |
mçdu-kala-muralãü ni÷amya ÷aile
vraja-÷i÷avaþ pulakojjvalà babhåvuþ || RBhrs_2,4.248 ||
         atra viùàda-÷àntiþ |

÷abdàrtha-rasa-vaicitrã vàci kàcana nàsti me |
yathà-katha¤cid evoktaü bhàvodàharaõaü param || RBhrs_2,4.249 ||
trayastriü÷ad ime 'ùñau ca vakùyante sthàyina÷ ca ye |
mukhya-bhàvàbhidhàs tv eka-catvàriü÷ad amã smçtàþ || RBhrs_2,4.250 ||
÷arãrendriya-vargasya vikàraõàü vidhàyakàþ |
bhàvàvirbhàva-janità÷ citta-vçttaya ãritàþ || RBhrs_2,4.251 ||
kvacit svàbhàviko bhàvaþ ka÷cid àgantukaþ kvacit |
yas tu svàbhàviko bhàvaþ sa vyàpyàntar-bahiþ-sthitaþ || RBhrs_2,4.252 ||
ma¤jiùñhàdye yathà dravye ràgas tan-maya ãkùyate |
atra syàn nàma-màtreõa vibhàvasya vibhàvatà || RBhrs_2,4.253 ||
etena sahajenaiva bhàvenànugatà ratiþ |
eka-råpàpi yà bhakter vividhà pratibhàty asau || RBhrs_2,4.254 ||
àgantukas tu yo bhàvaþ pañàdau raktimeva saþ |
tais tair vibhàvair evàyaü dhãyate dãpyate 'pi ca || RBhrs_2,4.255 ||
vibhàvanàdi-vai÷iùñyàd bhaktànàü bhedatas tathà |
pràyeõa sarva-bhàvànàü vai÷iùñyam upajàyate || RBhrs_2,4.256 ||
vividhànàü tu bhaktànàü vai÷iùñyàd vividhaü manaþ |
mano 'nusàràd bhàvànàü tàratamyaü kilodaye || RBhrs_2,4.257 ||
citte gariùñhe gambhãre mahiùñhe karka÷àdike |
samyag-unmãlità÷ càmã na lakùyante sphuñaü janaiþ || RBhrs_2,4.258 ||
citte laghiùñhe cottàne kùodiùñhe komalàdike |
manàg-unmãlità÷ càmã lakùyante bahir ulbaõàþ || RBhrs_2,4.259 ||
gariùñhaü svarõa-piõóàbhaü laghiùñhaü tula-piõóavat |
citta-yugme 'tra vij¤ayà bhàvasya pavanopamà || RBhrs_2,4.260 ||
gambhãraü sindhuvac cittam uttànaü palvalàdivat |
citta-dvaye 'tra bhàvasya mahàdri-÷ikharopamà || RBhrs_2,4.261 ||
pattanàbhaü mahiùñhaü syàt kùodiùñhaü tu kuñiravat |
citta-yugme 'tra bhàvasya dãpenebhena vopamà || RBhrs_2,4.262 ||
karka÷aü trividhaü proktaü vajraü svarõaü tathà jatu |
citta-traye 'tra bhàvasya j¤eyà vai÷vànaropamà || RBhrs_2,4.263 ||
atyanta-kañhinaü vajram akuta÷cana màrdavam |
ãdç÷aü tàpasàdãnàü cittaü tàvad avekùyate || RBhrs_2,4.264 ||
svarõaü dravati bhàvàgnes tàpenàtigarãyasà |
jatu dravatvam àyàti tàpa-le÷ena sarvataþ || RBhrs_2,4.265 ||
komalaü ca tridhaivoktaü madanaü navanãtakam |
amçtaü ceti bhàvo 'tra pràyaþ såryàtapàyate || RBhrs_2,4.266 ||
draved atràdya-yugalam àtapena yathàyatham |
dravãbhåtaü svabhàvena sarvadaivàmçtaü bhavet |
govinda-preùñha-varyàõàü cittaü syàd amçtaü kila || RBhrs_2,4.267 ||
kçùõa-bhakti-vi÷eùasya gariùñhatvàdibhir guõaiþ |
samavetaü sadàmãbhir dvitrair api mano bhavet || RBhrs_2,4.268 ||
kintu suùñhu mahiùñhatvaü bhàvo bàóham upàgataþ |
sarva-prakàram evedaü cittaü vikùobhayaty alam || RBhrs_2,4.269 ||

yathà dàna-keli-kaumudyàm (4)--
gabhãro 'py a÷ràntaü duradhigama-pàro 'pi nitaràm
ahàryàü maryàdàü dadhad api harer àspadam api |
satàü stomaþ premaõy udayati samagre sthagayituü
vikàraü na sphàraü jala-nidhir ivendau prabhavati || RBhrs_2,4.270 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau dakùiõa-vibhàge 
bhakti-rasa-sàmànya-niråpaõe vyabhicàri-laharã caturthã ||


___________________________________________________


(2.5)
sthàyi-bhàvàkhyà pa¤cama-laharã

aviruddhàn viruddhàü÷ ca bhàvàn yo va÷atàü nayan |
su-ràjeva viràjeta sa sthàyã bhàva ucyate || RBhrs_2,5.1 ||
sthàyã bhàvo 'tra sa proktaþ ÷rã-kçùõa-viùayà ratiþ |
mukhyà gauõã ca sà dvedhà rasa-j¤aiþ parikãrtità || RBhrs_2,5.2 ||

tatra mukhyà--
÷uddha-sattva-vi÷eùàtmà ratir mukhyeti kãrtità |
mukhyàpi dvi-vidhà svàrthà paràrthà ceti kãrtyate || RBhrs_2,5.3 ||

tatra svàrthà--
aviruddhaiþ sphuñaü bhàvaiþ puùõàty àtmànam eva yà |
viruddhair duþkha-glàniþ sà svàrthà kathità ratiþ || RBhrs_2,5.4 ||

atha paràrthà---
aviruddhaü viruddhaü ca saïkucantã svayaü ratiþ |
yà bhàvam anugçhõàti sà paràrthà nigadyate || RBhrs_2,5.5 ||
÷uddhà prãtis tathà sakhyaü vàtsalyaü priyatety asau |
svaparàrthyaiva sà mukhyà punaþ pa¤ca-vidhà bhavet || RBhrs_2,5.6 ||
vai÷iùñyaü pàtra-vai÷iùñyàd ratir eùopagacchati |
yathàrkaþ pratibimbàtmà sphañikàdiùu vastuùu || RBhrs_2,5.7 ||

tatra ÷uddhà--
sàmànyàsau tathà svacchà ÷ànti÷ cety àdimà tridhà |
eùàïga-kampatà-netràmãlanonmãlanàdi-kçt || RBhrs_2,5.8 ||

tatra sàmànyà--
ka¤cid vi÷eùam apràptà sàdhàraõa-janasya yà | 
bàlikadai÷ ca kçùõe syàt sàmànyà sà ratir matà || RBhrs_2,5.9 ||

yathà--
asmin mathurà-vãthyàm udayati madhure virocane purataþ |
kathasva sakhe mradimànaü mànasa-madanaü kim eti mama || RBhrs_2,5.10 ||

yathà và--
tri-varùà bàlikà seyaü varùãyasi samãkùyatàm |
yà puraþ kçùõam àlokya huïkurvaty abhidhàvati || RBhrs_2,5.11 ||

atha svacchà--
tat-tat-sàdhanato nànà-vidha-bhakti-prasaïgataþ |
sàdhàkànàü tu vaividhyaü yàntã svacchà ratir matà || RBhrs_2,5.12 ||
yadà yàdç÷ã bhakte syàd àsaktis tàdç÷aü tadà |
råpaü sphañikavad dhatte svacchàsau tena kãrtità || RBhrs_2,5.13 ||


yathà--
kvacit prabhur iti stuvan kvacana mitram ity uddhasan
kvacit tanaya ity avan kvacana kànta ity ullasan |
kvacin manasi bhàvayan parama eùa àtmety asàv
abhåd vividha-sevayà vividha-vçttir àryo dvijaþ || RBhrs_2,5.14 ||

anàcànta-dhiyàü tat-tad-bhàva-niùñhà sukhàrõave |
àryàõàm ati÷uddhànàü pràyaþ svacchà ratir bhavet || RBhrs_2,5.15 ||

atha ÷àntiþ--
mànase nirvikalpatvaü ÷ama ity abhidhãyate || RBhrs_2,5.16 ||

tatha coktam--
vihàya viùayonmukhyaü nijànanda-sthitir yataþ |
àtmanaþ kathyate so 'tra svabhàvaþ ÷ama ity asau || RBhrs_2,5.17 ||

pràyaþ ÷ama-pradhànànàü mamatà-gandha-varjità |
paramàtmatayà kçùõe jàtà ÷ànta-ratir matà || RBhrs_2,5.18 ||

yathà--
devarùi-vãõayà pãte hari-lãlà-mahotsave |
sanakasya tanau kampo brahmànubhavino 'py abhåt || RBhrs_2,5.19 ||

yathà và--
hari-vallabha-sevayà samantàd 
apara-vargànubhavaü kilàvadhãrya |
ghana-sundaram àtmano 'py abhãùñaü 
paramaü brahma didçkùate mano me || RBhrs_2,5.20 ||

agrato vakùyamàõais tu svàdaiþ prãty-àdi-saü÷rayaiþ |
rater asyà asamparkàd iyaü ÷uddheti bhaõyate || RBhrs_2,5.21 ||
atha bheda-trayã hçdyà rateþ prãty-àdir ãryate |
gàóhànukålatotpannà mamatvena sadà÷rità || RBhrs_2,5.22 ||
kçùõa-bhakteùv anugràhya-sakhi-påjyeùv anukramàt |
tri-vidheùu trayã prãtiþ sakhyaü vatsalatety asau || RBhrs_2,5.23 ||
atra netràdi-phullatva-jçmbhaõodghårõanàdayaþ |
kevalà saïkulà ceti dvi-vidheyaü rati-trayã || RBhrs_2,5.24 ||

tatra kevalà--
raty-antarasya gandhena varjità kevalà bhavet |
vrajànuge rasàlàdau ÷rãdàmàdau vayasyake |
gurau ca vrajanàthàdau krameõaiva sphuraty asau || RBhrs_2,5.25 ||

tatra saïkulà--
eùàü dvayos trayàõàü và sannipàtas tu saïkulà |
udbhavàdau ca bhãmàdau mathuràdau krameõa sà |
yasyàdhikyaü bhaved yatra sa tena vyapadi÷yate || RBhrs_2,5.26 ||

atha prãtiþ--
svasmàd bhavanti ye nyånàs te 'nugràhyà harer matàþ |
àràdhyatvàtmikà teùàü ratiþ prãtir itãrità || RBhrs_2,5.27 ||
tatràsakti-kçd anyatra prãti-saühàriõã hy asau || RBhrs_2,5.28 ||

yathà mukunda-màlàyàm (8)–
divi và bhuvi và mamàstu vàso
narake và narakàntaka prakàmam |
avadhãrita-÷àradàravindau
caraõau te maraõe 'pi cintayàmi || RBhrs_2,5.29 ||

atha sakhyam--
ye syus tulyà mukundasya te sakhàyaþ satàü matàþ |
sàmyàd vi÷rambha-råpaiùàü ratiþ sakhyam ihocyate |
parihàsa-prahàsàdi-kàriõãyam ayantraõà || RBhrs_2,5.30 ||

yathà--
màü puùpitàraõya-didçkùayàgataü 
nimeùa-vi÷leùa-vidãrõa-mànasàþ |
te saüspç÷antaþ pulakà¤cita-÷riyo
dåràd ahaüpårvikayàdya remire || RBhrs_2,5.31 ||

yathà và--
÷rãdàma-dor-vilasitena kçto 'si kàmaü
dàmodara tvam iha darpa-dhurà daridraþ |
sadyas tvayà tad api kathanam eva kçtvà
devyai hriye trayam adàyi jvalà¤jalãnàm || RBhrs_2,5.32 ||

atha vàtsalyam--
guravo ye harer asya te påjyà iti vi÷rutàþ |
anugraha-mayã teùàü ratir vàtsalyam ucyate |
idaü làlana-bhavyà÷ã÷ cibuka-spar÷anàdi-kçt || RBhrs_2,5.33 ||

yathà--
agràsi yan-nirabhisandhi-virodha-bhàjaþ
kaüsasya kiïkara-gaõair girito 'py udagraiþ |
gàs tatra rakùitum asau gahane mçdur me 
bàlaþ prayàty avirataü bata kiü karomi || RBhrs_2,5.34 ||

yathà và--
sutam aïgulibhiþ snuta-stanã
cibukàgre dadhatã dayàrdra-dhãþ |
samalàlayad àlayàt puraþ 
sthiti-bhàjaü vraja-ràja-gehinã || RBhrs_2,5.35 ||

mitho harer mçgàkùyà÷ ca sambhogasyàdi-kàraõam | 
madhuràpara-paryàyà priyatàkhyodità ratiþ |
asyàü kañàkùa-bhrå-kùepa-priya-vàõã-smitàdayaþ || RBhrs_2,5.36 ||

yathà govinda-vilàse--
ciram utkuõñhita-manaso ràdhà-mura-vairiõoþ ko 'pi |
nibhçta-nirãkùaõa-janmà pratyà÷à-pallavo jayati || RBhrs_2,5.37 ||

yathottaram asau svàda-vi÷eùollàsa-mayy api |
ratir vàsanayà svàdvã bhàsate kàpi kasyacit || RBhrs_2,5.38 ||

atha gauõã--
vibhàvotkarùajo bhàva-vi÷eùo yo 'nugçhyate |
saïkucantyà svayaü ratyà sa gauõã ratir ucyate || RBhrs_2,5.39 ||
hàso vismaya utsàhaþ ÷okaþ krodho bhayaü tathà |
jugupsà cety asau bhàva-vi÷eùaþ saptadhoditaþ || RBhrs_2,5.40 ||
api kçùõa-vibhàvatvam àdya-ùañkasya sambhavet |
syàd dehàdi-vibhàvatvaü saptamyàs tu rater va÷àt || RBhrs_2,5.41 ||
hàsàdàv atra bhinne 'pi ÷uddha-sattva-vi÷eùataþ |
paràrthàyà rater yogàd rati-÷abdaþ prayujyate || RBhrs_2,5.42 ||
hàsottarà ratir yà syàt sà hàsa-ratir ucyate |
evaü vismaya-raty-àdyà vij¤eyà rataya÷ ca ùañ || RBhrs_2,5.43 ||
ka¤cit kàlaü kvacid bhakte hàsàdyàþ sthàyitàm amã |
ratyà càru-kçtà yànti tal-lãlàdy-anusàrataþ || RBhrs_2,5.44 ||
tasmàd aniyatàdhàràþ sapta sàmayikà ime |
sahajà api lãyante baliùñhena tiraskçtàþ || RBhrs_2,5.45 ||
kàpy avyabhicarantã sà svàdhàràn sva-svaråpataþ |
ratir àtyantika-sthàyã bhàvo bhakta-jane ' khile |
syur etasyà vinà-bhàvàd bhàvàþ sarve nirarthakàþ || RBhrs_2,5.46 ||
vipakùàdiùu yànto 'pi krodhàdyàþ sthàyitàü sadà |
labhante rati-÷ånyatvàn na bhakti-rasa-yogyatàm || RBhrs_2,5.47 ||
aviruddhair api spçùñà bhàvaiþ sa¤càriõo 'khilàþ |
nirvedàdyà vilãyante nàrhanti sthàyitàü tataþ || RBhrs_2,5.48 ||
ity ato mati-garvàdi-bhàvànàü ghañate na hi |
sthàyità kai÷cid iùñàpi pramàõaü tatra tad-vidaþ || RBhrs_2,5.49 ||
sapta hàsàdayas tv ete tais tair nãtàþ supuùñatàm |
bhakteùu sthàyitàü yànto rucir ebhyo vitanvate || RBhrs_2,5.50 ||

tathà coktam--
aùñànàm eva bhàvànàü saüskàràdhàyità matà |
tat-tiraskçta-saüskàràþ pare na sthàyitocitàþ || RBhrs_2,5.51 ||

tatra hàsa-ratiþ--
ceto-vikàso hàsaþ syàd vàg-veùehàdi-vaikçtàt |
sa dçg-vikàsana-sauùñha-kapola-spandanàdikçt || RBhrs_2,5.52 ||
kçùõa-sambandhi-ceùñotthaþ svayaü saïkucad-àtmanà |
pratyànugçhyamàõo 'yaü hàso hàsa-ratir bhavet || RBhrs_2,5.53 ||

yathà--
mayà dçg api nàrpità sumukhi dadhni tubhyaü ÷ape
sakhã tava nirargalà tad api me mukhaü jighrati |
pra÷àdhi tad imàü mudhà cchalita-sàdhum ity acyute
vadaty ajani dåtikà hasita-rodhane na kùamà || RBhrs_2,5.54 ||

atha vismaya-ratiþ--
lokottaràrtha-vãkùàder vismaya÷ citta-vistçtiþ |
atra syur netra-vistàra-sàdhåkti-pulakàdayaþ |
pårvokta-rãtyà niùpannaþ sa vismaya-ratir bhavet || RBhrs_2,5.55 ||

yathà--
gavàü gopàlànàm api ÷i÷u-gaõaþ pãta-vasano
lasac-chrãvatsàïkaþ pçthu-bhuja-catuùkair dhçta-ruciþ |
kçta-stotràrambhaþ sa vidhibhir ajàõóàlibhir alaü
para-brahmollàsàn vahati kim idaü hanta kim idam || RBhrs_2,5.56 ||

atha utsàha-ratiþ--
stheyasã sàdhubhiþ ÷làghya-phale yuddhàdi-karmaõi |
satvarà mànasàsaktir utsàha iti kãrtyate || RBhrs_2,5.57 ||
kàlànavekùaõaü tatra dhairya-tyàgodyamàdayaþ |
siddhaþ pårvokta-vidhinà sa utsàha ratir bhavet || RBhrs_2,5.58 ||

yathà--
kàlindã-taña-bhuvi patra-÷çïga-vaü÷ã
nikvàõair iha mukharã-kçtàmbaràyàm |
visphårjann agha-damanena yoddhu-kàmaþ
÷rãdàmà parikaram udbhañaü babandha || RBhrs_2,5.59 ||
atha ÷oka-ratiþ--
÷okas tv iùña-viyogàdyai÷ citta-kle÷a-bharaþ smçtaþ |
vilàpa-pàta-niþ÷vàsa-mukha-÷oùa-bhramàdi-kçt |
pårvokta-vidhinaivàyaü siddhaþ ÷oka-ratir bhavet || RBhrs_2,5.60 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.7.25)--
ruditam anu ni÷amya tatra gopyo
bhç÷am anutapta-dhiyo '÷ru-pårõa-mukhyaþ |
rurudur anupalabhya nanda-sånuü
pavana upàrata-pàü÷u-varùa-vege || RBhrs_2,5.61 ||

yathà và--
avalokya phaõãndra-yantritaü
tanayaü pràõa-sahasra-vallabham |
hçdayaü na vidãryati dvidhà
dhig imàü martya-tanoþ kañhoratàm || RBhrs_2,5.62 ||

atha krodha-ratiþ--
pràtikålyàdibhi÷ citta-jvalanaü krodha ãryate |
pàruùya-bhrå-kuñã-netra-lauhityàdi-vikàra-kçt || RBhrs_2,5.63 ||
evaü pårvoktavat-siddhaü viduþ krodha-ratiü budhàþ |
dvidhàsau kçùõa-tad-vairi-bhàvatvena kãrtità || RBhrs_2,5.64 ||

atha kçùõa-vibhàvàþ, yathà--
kaõñha-sãmani harer dyuti-bhàjaü
ràdhikà-maõi-saraü paricitya |
taü cireõa jañilà vikaña-bhrå-
bhaïga-bhãmatara-dçùñir dadar÷a || RBhrs_2,5.65 ||

tad-vairi-vibhàvàþ, yathà--
atha kaüsa-sahodarogra-dàve
harim abhyudyati tãvra-heti-bhàji |
rabhasàd alikàmbare pralamba-
dviùato 'bhåd bhrå-kuñã-payoda-rekhà || RBhrs_2,5.66 ||

atha bhaya-ratiþ--
bhayaü cittàticà¤calyaü mantu-ghorekùaõàdibhiþ |
àtma-gopana-hçcchoùa-vidrava-bhramaõàdikçt || RBhrs_2,5.67 ||
niùpannaü pårvavad idaü budhà bhaya-ratiü viduþ |
eùàpi krodha-rativad dvi-vidhà kathità budhaiþ || RBhrs_2,5.68 ||

tatra kçùõa-vibhàvàþ--
yàcitaþ pañimabhiþ syamantakaü
÷auriõà sadasi gàndinã-sutaþ |
vastra-gåóha-maõir eùa måóha-dhãs
tatra ÷uùyad-adharaþ klamaü yayau || RBhrs_2,5.69 ||

duùña-vibhàva-jàþ, yathà--
bhairavaü bruvati hanta hanta gokula-
dvàri vàrida-nibhe vçùàsure |
putra-gupti-dhçta-yatna-vaibhavà
kampra-mårtir abhavad vraje÷varã || RBhrs_2,5.70 ||

atha jugupsà-ratiþ--
jugupsà syàd ahçdyànubhavàc citta-nimãlanam |
tatra niùñhãvanaü vaktra-kåõanaü kutsanàdayaþ |
rater anugrahàj jàtà sà jugupsà-ratir matà || RBhrs_2,5.71 ||

yathà--
yadavadhi mama cetaþ kçùõa-pàdàravinde
nava-nava-rasa-dhàmany udyataü rantum àsãt |
tadavadhi bata nàrã-saïgame smaryamàne
bhavati mukha-vikàraþ suùñhu-niùñhãvanaü ca || RBhrs_2,5.72 ||

ratitvàt prathamaikaiva sapta hàsàdayas tathà |
ity aùñau sthàyino yàvad rasàvasthàü na saü÷ritàþ || RBhrs_2,5.73 ||
cet svatantràs trayas-triü÷ad bhaveyur vyabhicàriõaþ |
ihàùñau sàttvikà÷ caite bhàvàkhyàs tàn asaïkhyakàþ || RBhrs_2,5.74 ||
kçùõànvayàd guõàtãta-prauóhànanda-mayà api |
bhànty amã triguõotpanna-sukha-duþkha-mayà iva || RBhrs_2,5.75 ||
tatra sphuranti hrã-bodhotsàhàdyàþ sàttvikà iva |
tathà ràjasavad-garva-harùa-supti-hasàdayaþ |
viùàda-dãnatà-moha-÷okàdyàs tàmasà iva || RBhrs_2,5.76 ||
pràyaþ sukha-mayàþ ÷ãtà uùõà duþkha-mayà iha |
citreyaü paramànanda-sàndràpy uùõà ratir matà || RBhrs_2,5.77 ||
÷ãtair bhàvair baliùñhais tu puùñà ÷ãtàyate hy asau |
uùõais tu ratir atyuùõà tàpayantãva bhàsate || RBhrs_2,5.78 ||
ratir dvidhàpi kçùõàdyaiþ ÷rutair avagataiþ smçtaiþ |
tair vibhàvàditàü yadbhis tad-bhakteùu raso bhavet || RBhrs_2,5.79 ||
yathà dadhy-àdikaü dravyaü ÷arkarà-maricàdibhiþ |
saüyojana-vi÷eùeõa rasàlàkhyo raso bhavet || RBhrs_2,5.80 ||
tad atra sarvathà sàkùàt kçùõàdy-anubhavàdbhutaþ |
prauóhànanda-camatkàro bhaktaiþ ko 'py anurasyate || RBhrs_2,5.81 ||
sa raty-àdi-vibhàvàdyair ekãbhàva-mayo 'pi san |
j¤apta-tat-tad-vi÷eùa÷ ca tat-tad-udbhedato bhavet || RBhrs_2,5.82 ||

yathà coktam--
pratãyamànàþ prathamaü vibhàvàdyàs tu bhàga÷aþ |
gacchanto rasa-råpatvaü milità yànty akhaõóatàm || RBhrs_2,5.83 ||
yathà marica-khaõóàder ekãbhàve prapànake |
udbhàsaþ kasyacit kvàpi vibhàvàdes tathà rase || RBhrs_2,5.84 ||

rate kàraõa-bhåtà ye kçùõa-kçùõa-priyàdayaþ |
stambhàdyàþ kàra-bhåtà÷ ca nirvedàdyàþ sahàyakàþ || RBhrs_2,5.85 ||
hitvà kàraõa-kàryàdi-÷abda-vàcyatvam atra te |
rasodbodhe vibhàvàdi-vyapade÷atvam àpnuyuþ || RBhrs_2,5.86 ||
rates tu tat-tad-àsvàda-vi÷eùàyàtiyogyatàm |
vibhàvayanti kurvantãty uktà dhãrair vibhàvakàþ || RBhrs_2,5.87 ||
tàü cànubhàvayanty antas tadvanty àsvàda-nirbharàm |
ity uktà anubhàvàs te kañàkùàdyàþ sa-sàttvikàþ || RBhrs_2,5.88 ||
sa¤càrayanti vaicitrãü nayante tàü tathà-vidhàm |
ye nirvedàdayo bhàvàs te tu sa¤càriõo matàþ || RBhrs_2,5.89 ||
eteùàü tu tathà-bhàve bhagavat-kàvya-nàñyayoþ |
sevàm àhuþ paraü hetuü kecit tat-pakùa-ràgiõaþ || RBhrs_2,5.90 ||
kintu tatra sudustarka-màdhuryàdbhuta-sampadaþ |
rater asyàþ prabhàvo 'yaü bhavet kàraõam uttamam || RBhrs_2,5.91 ||
mahà-÷akti-vilàsàtmà bhàvo 'cintya-svaråpa-bhàk |
raty-àkhyà ity ayaü yukto na hi tarkeõa bàdhitum |
bhàratàdy-uktir eùà hi pràktanair apy udàhçtà || RBhrs_2,5.92 ||

yathoktam udyama-parvaõi [ma.bhà. 6.6.11]--
acintyàþ khalu ye bhàvà na tàüs tarkeõa yojayet
prakçtibhyaþ paraü yac ca tad acintyasya lakùaõam || RBhrs_2,5.93 ||

vibhàvatàdãn ànãya kçùõàdãn ma¤julà ratiþ | 
etair eva tathàbhåtaiþ svaü saüvardhayati sphuñam || RBhrs_2,5.94 ||
yathà svair eva salilaiþ paripårya balàhakàn |
ratnàlayo bhavaty ebhir vçùñais tair eva vàridhiþ || RBhrs_2,5.95 ||
nave raty-aïkure jàte hari-bhaktasya kasyacit |
vibhàvatvàdi-hetutvaü ki¤cit tat kàvya-nàñyayoþ || RBhrs_2,5.96 ||
harer ãùac-chruti-vidhau rasàsvàdaþ satàü bhavet |
rater eva prabhàvo 'yaü hetus teùàü tathàkçtau || RBhrs_2,5.97 ||
màdhuryàdy-à÷rayatvena kçùõàdãüs tanute ratiþ |
tathànubhåyamànàs te vistãrõàü kurvate ratim || RBhrs_2,5.98 ||
atas tasya vibhàvàdi-catuùkasya rater api |
atra sàhàyikaü vyaktaü mitho 'jasram avekùyate || RBhrs_2,5.99 ||
kintv etasyàþ prabhàvo 'pi vairåpye sati ku¤cati |
vairåpyas tu vibhàvàder anaucityam udãryate || RBhrs_2,5.100 ||
alaukikyà prakçtyeyaü suduråhà rasa-sthitiþ |
yatra sàdhàraõatayà bhàvàþ sàdhu sphuranty amã || RBhrs_2,5.101 ||
eùàü sva-para-sambandha-niyamànirõayo hi yaþ |
sàdhàraõyaü tad evoktaü bhàvànàü pårva-såribhiþ || RBhrs_2,5.102 ||

tad uktaü ÷rã-bharatena--
÷aktir asti vibhàvàdeþ kàpi sàdhàraõã-kçtau |
pramàtà tad-abhedena svaü yayà pratipadyate || RBhrs_2,5.103 || iti |

duþkhàdayaþ sphuranto 'pi jàtu bhàntaþ svãyatayà hçdi |
prauóhànanda-camatkàra-carvaõàm eva tanvate || RBhrs_2,5.104 ||
parà÷rayatayàpy ete jàtu bhàntaþ sukhàdayaþ |
hçdaye paramànanda-sandoham upacinvate || RBhrs_2,5.105 ||
sad-bhàva÷ ced vibhàvàdeþ ki¤cin-màtrasya jàyate |
sadya÷ catuùñayàkùepàt pårõataivopapadyate || RBhrs_2,5.106 ||

kiü ca--
ratiþ sthitànukàryeùu laukikatvàdi-hetubhiþ |
rasaþ syàn neti nàñya-j¤à yad àhur yuktam eva tat || RBhrs_2,5.107 ||
alaukikã tv iyaü kçùõa-ratiþ sarvàdbhutàdbhutà |
yoge rasa-vi÷eùatvaü gacchanty eva hari-priye || RBhrs_2,5.108 ||
viyoge tv adbhutànanda-vivartatvaü dadhaty api |
tanoty eùà pragàóhàrti-bharàbhàsatvam årjità || RBhrs_2,5.109 ||
tatràpi vallavàdhã÷a-nandanàlambanà ratiþ |
sàndrànanda-camatkàra-paramàvadhir iùyate || RBhrs_2,5.110 ||
yat-sukhaugha-lavàgastyaþ pibaty eva sva-tejasà |
rema÷a-màdhurã-sàkùàtkàrànandàbdhim apy alam || RBhrs_2,5.111 ||

kiü ca--
paramànanda-tàdàtmyàd ratyàder asya vastutaþ |
rasasya sva-prakà÷atvam akhaõóatvaü ca sidhyati || RBhrs_2,5.112 ||
pårvam uktàd dvidhà bhdedàn mukhya-gauõatayà rateþ |
bhaved bhakti-raso 'py eùa mukhya-gauõatayà dvidhà || RBhrs_2,5.113 ||
pa¤cadhàpi rater aikyàn mukhyas tv eka ihoditaþ |
saptadhàtra tathà gauõa iti bhakti-raso 'ùñadhà || RBhrs_2,5.114 ||

tatra mukhyaþ--
mukhyas tu pa¤cadhà ÷àntaþ prãtaþ preyàü÷ ca vatsalaþ |
madhura÷ cety amã j¤eyà yathà-pårvam anuttamàþ || RBhrs_2,5.115 ||

atha gauõaþ--
hàsyo 'dbhutas tathà vãraþ karuõo raudra ity api |
bhayànakaþ sa bãbhatsa iti gauõa÷ ca saptadhà || RBhrs_2,5.116 ||
evaü bhakti-raso bhedàd dvayor dvàda÷adhocyate |
vastutas tu puràõàdau pa¤cadhaiva vilokyate || RBhrs_2,5.117 ||
÷veta÷ citro 'ruõaþ ÷oõaþ ÷yàmaþ pàõóura-piïgalau |
gauro dhåmras tathà raktaþ kàlo nãtaþ kramàd amã || RBhrs_2,5.118 ||
kapilo màdhavopendrau nçsiüho nanda-nandanaþ |
balaþ kårmas tathà kalkã ràghavo bhàrgavaþ kiriþ |
mãna ity eùu kathitàþ kramàd dvàda÷a devatàþ || RBhrs_2,5.119 ||
pårter vikàra-vistàra-vikùepa-kùobhatas tathà |
sarva-bhakti-rasàsvàdaþ pa¤cadhà parikãrtitaþ || RBhrs_2,5.120 ||
pårtiþ ÷ànte vikà÷as tu prãtàdiùv api pa¤casu |
vãre 'dbhute ca vistàro vikùepaþ karuõograyoþ |
bhayànake 'tha bãbhatse kùobho dhãrair udàhçtaþ || RBhrs_2,5.121 ||
akhaõóa-sukha-råpatve 'py eùàm asti kvacit kvacit |
raseùu gahanàsvàda-vi÷eùaþ ko 'py anuttamaþ || RBhrs_2,5.122 ||
pratãyamànà apy aj¤air gràmyaiþ sapadi duþkhavat |
karuõàdyà rasàþ pràj¤aiþ prauóhànanda-mayà matàþ || RBhrs_2,5.123 ||
alaukika-vibhàvatvaü nãtebhyo rati-lãlayà |
sad-uktyà ca sukhaü tebhyaþ syàt suvyaktam iti sthitiþ || RBhrs_2,5.124 ||
 
tathà ca nàñyàdau--
karuõàdàv api rase jàyate yat paraü sukham |
sucetasàm anubhavaþ pramàõaü tatra kevalam || RBhrs_2,5.125 ||

sarvatra karuõàkhyasya rasasyaivopapàdanàt |
bhaved ràmàyaõàdãnàm anyathà duþkha-hetutà || RBhrs_2,5.126 ||
tathàtve ràma-pàdàbja-prema-kallola-vàridhiþ |
prãtyà ràmàyaõaü nityaü hanumàn ÷çõuyàt katham || RBhrs_2,5.127 ||

api ca--
sa¤càrã syàt samàno và kçùõa-ratyàþ suhçd-ratiþ |
adhikà puùyamàõà ced bhàvollàsà ratiþ || RBhrs_2,5.128 ||
phalgu-vairàgya-nirdagdhàþ ÷uùka-j¤ànà÷ ca haitukàþ |
mãmàüsakà vi÷eùeõa bhaktyàsvàda-bahirmukhàþ || RBhrs_2,5.129 ||
ity eùa bhakti-rasika÷ cauràd iva mahà-nidhiþ |
jaran-mãmàüsakàd rakùyaþ kçùõa-bhakti-rasaþ sadà || RBhrs_2,5.130 ||
sarvathaiva duråho 'yam abhaktair bhagavad-rasaþ |
tat-pàdàmbuja-sarvasvair bhaktair evànurasyate || RBhrs_2,5.131 ||
vyatãtya bhàvanà-vartma ya÷ camatkàra-kàra-bhåþ |
hçdi sattvojjvale bàóhaü svadate sa raso mataþ || RBhrs_2,5.132 ||
bhàvanàyàþ pade yas tu budhenànanya-buddhinà |
bhàvyate gàóha-saüskàrai÷ citte bhàvaþ sa kathyate || RBhrs_2,5.133 ||

gopàla-råpa-÷obhàü dadhad api raghunàtha-bhàva-vistàrã |
tuùyatu sanàtanàtmà daikùiõa-vibhàge sudhàmbunidheþ || RBhrs_2,5.134 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau dakùiõa-vibhàge
bhakti-rasa-sàmànya-niråpaõe sthàyi-bhàva-laharã pa¤camã |

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau 
sàmànya-bhagavad-bhakti-rasa-niråpako nàma 
dakùiõa-vibhàgaþ samàptaþ ||

 
___________________________________________________


(3)
mukhya-bhakti-rasa-niråpakaþ 
pa÷cima-vibhàgaþ

(3.1)
÷ànti-bhakti-rasàkhyà 
prathama-laharã

dhçta-mugdha-råpa-bhàro bhàgavatàrpita-pçthu-premà |
sa mayi sanàtana-mårtis tanotu puruùottamas tuùñim || RBhrs_3,1.1 ||
rasàmçtàbdher bhàge 'tra tçtãye pa÷cimàbhidhe |
mukhyo bhakti-rasaþ pa¤cavidhaþ ÷àntàdãr ãryate || RBhrs_3,1.2 ||
ato 'tra pà¤cavidhyena laharyaþ pa¤ca kãrtitàþ |
athàmã pa¤ca lakùyante rasàþ ÷àntàdayaþ kramàt || RBhrs_3,1.3 ||

tatra ÷ànta-bhakti-rasaþ--
vakùyamàõair vibhàvàdyaiþ ÷aminàü svàdyatàü gataþ
sthàyã ÷ànti-ratir dhãraiþ ÷ànta-bhakti-rasaþ smçtaþ || RBhrs_3,1.4 ||
pràyaþ sva-sukha-jàtãyaü sukhaü syàd atra yoginàm |
kintv àtma-saukhyam aghanaü ghanaü tv ã÷am ayaü sukham || RBhrs_3,1.5 ||
tatràpã÷a-svaråpànubhavasyaivoru-hetutà |
dàsàdi-van-mano-j¤atva-lãlàder na tathà matà || RBhrs_3,1.6 ||

tatra àlambanàþ--
caturbhuja÷ ca ÷àntà÷ ca asminn àlambanà matàþ || RBhrs_3,1.7 ||

tatra caturbhujaþ--
÷yàmàkçtiþ sphurati càru-caturbhujo 'yam
ànanda-rà÷ir akhilàtma-sindhu-taraïgaþ |
yasmin gate nayanayoþ pathi nirjihãte 
pratyak-padàt paramahaüsa-muner mano 'pi || RBhrs_3,1.8 ||

saccidànanda-sàndràïga àtmàràma-÷iromaõiþ |
paramàtmà paraü brahma ÷amo dàntaþ ÷ucir va÷ã || RBhrs_3,1.9 ||
sadà svaråpa-sampràpto hatàri-gati-dàyakaþ |
vibhur ity àdi guõavàn asminn àlambano hariþ || RBhrs_3,1.10 ||

atha ÷àntàþ--
÷àntàþ syuþ kçùõa-tat-preùöha-kàruõyena ratiü gatàþ |
àtmàràmàs tadãyàdhva-baddha-÷raddhà÷ ca tàpasàþ || RBhrs_3,1.11 ||

atha àtmàràmàþ--
àtmàràmàs tu sanaka-sananda-mukhà matàþ |
pràdhànyàt sanakàdãnàü råpaü bhakti÷ ca kathyate || RBhrs_3,1.12 ||

tatra råpam--
te pa¤caùàbda-bàlàbhà÷ catvàras tejasojjvalàþ |
gauràïgà vàta-vasanàþ pràyeõa sahacàriõaþ || RBhrs_3,1.13 ||

tatra ca bhaktiþ--
samasta-guõa-varjite karaõataþ pratãcãnatàü
gate kim api vastuni svayam adãpi tàvat sukham |
na yàvad iyam adbhutà nava-tamàla-nãla-dyuter
mukunda sukha-cid-ghanà tava babhåva sàkùàt-kçtiþ || RBhrs_3,1.14 ||

atha tàpasàþ--
bhaktir muktyaiva nirvighnety àtta-yukta-viraktatàþ |
anujjhita-mumukùà ye bhajante te tu tàpasàþ || RBhrs_3,1.15 ||

yathà--
kadà ÷aila-droõyàü pçthula-viñapi-kroóa-vasatir
vasànaþ kaupãnaü racita-phala-kandà÷ana-ruciþ |
hçdi dhyàyaü dhyàyaü muhur iha mukundàbhidham ahaü
cidànandaü jyotiþ kùaõam iva vineùyàmi rajanãþ || RBhrs_3,1.16 ||

bhaktàtmàràma-karuõà prapa¤cenaiva tàpasàþ |
÷àntàkhya-bhàva-candrasya hçd-àkà÷e kalàü ÷ritàþ || RBhrs_3,1.17 ||

atha uddãpanàþ--
÷rutir mahopaniùadàü vivikta-sthàna-sevanam |
antar-vçtti-vi÷eùo 'sya sphårtis tattva-vivecanam || RBhrs_3,1.18 ||
vidyà÷akti-pradhànatvaü vi÷va-råpa-pradar÷anam |
j¤àni-bhaktena saüsargo brahma-satràdayas tathà |
eùv asàdhàraõàþ proktà budhair uddãpanà amã || RBhrs_3,1.19 ||

atra mahopaniùac-chrutiþ, yathà--
akle÷àþ kamala-bhuvaþ pravi÷ya goùñhãü 
kurvantaþ ÷ruti-÷irasàü ÷rutiü ÷ruta-j¤àþ |
uttuïgaü yad-uparasaïgamàya raïgaü
yogãndràþ pulaka-bhçto navàpy avàpuþ || RBhrs_3,1.20 ||

pàdàbja-tulasã-gandhaþ ÷aïkha-nàdo mura-dviùaþ |
puõya-÷ailaþ ÷ubhàraõyaü siddha-kùetraü svaràpagà || RBhrs_3,1.21 ||
viùayàdi-kùayiùõutvaü kàlasyàkhila-hàrità |
ityàdy uddãpanà sàdhàraõàs teùàü kilà÷ritaiþ || RBhrs_3,1.22 ||

atha pàdàbja-tulasã-gandho, yathà tçtãye (3.15.43)--
tasyàravinda-nayanasya padàravinda-
ki¤jalka-mi÷ra-tulasã-makaranda-vàyuþ |
antar-gataþ sva-vivareõa cakàra teùàü
saïkùobham akùara-juùàm api citta-tanvoþ || RBhrs_3,1.23 ||

atha anubhàvàþ--
nàsàgra-nyasta-netratvam avadhåta-viceùñitam |
yuga-màtrekùita-gatir j¤àna-mudrà-pradar÷anam || RBhrs_3,1.24 ||
harer dviùy api na dveùo nàtibhaktiþ priyeùv api |
siddhatàyàs tathà jãvan-mukte÷ ca bahu-mànità || RBhrs_3,1.25 ||
nairapekùyaü nirmamatà nirahaïkàrità kathà |
maunam ity àdayaþ ÷ãtàþ syur asàdhàraõàþ kriyàþ || RBhrs_3,1.26 ||

tatra nàsàgra-nayanatvaü, yathà--
nàsikàgra-dçg ayaü puro muniþ
spanda-bandhura-÷irà viràjate |
citta-kandara-tañãm anàkulàm
asya nånam avagàhate hariþ || RBhrs_3,1.27 ||

jçmbhàïga-moñanaü bhakter upade÷o harer natiþ |
stavàdaya÷ ca dàsàdyaiþ ÷ãtàþ sàdhàraõàþ kriyàþ || RBhrs_3,1.28 ||

tatra jçmbhà, yathà--
hçdayàmbare dhruvaü te
bhàvàmbara-maõir udeti yogãndra |
yad idaü vadanàmbhojaü
jçmbhàm avalambate bhavataþ || RBhrs_3,1.29 ||

atha sàttvikàþ--
romà¤ca-sveda-kampàdyàþ sàttvikàþ pralayaü vinà || RBhrs_3,1.30 ||

atha romà¤co, yathà--
pà¤cajanya-janito dhvanir antaþ 
kùobhayan sapadi biddha-samàdhiþ |
yoginàü giri-guhà-nilayànàü
pudgale pulaka-pàlim anaiùãt || RBhrs_3,1.31 ||

eùàü nirabhimànànàü ÷arãràdiùu yoginàm |
sàttvikàs tu jvalanty eva na tu dãptà bhavanty amã || RBhrs_3,1.32 ||

atha sa¤càriõaþ--
sa¤càrino 'tra nirvedo dhçtir harùo matiþ smçtiþ |
viùàdotsukatàvega-vitarkàdyàþ prakãrtitàþ || RBhrs_3,1.33 ||

tatra nirvedo, yathà--
asmin sukha-ghana-mårtau 
paramàtmani vçùõi-pattane sphurati
àtmàràmatayà me 
vçthà gato bata ciraü kàlaþ || RBhrs_3,1.34 ||

atha sthàyã--
atra ÷ànti-ratiþ sthàyã samà sàndrà ca sà dvidhà || RBhrs_3,1.35 ||

tatra àdyà, yathà--
samàdhau yoginas tasminn asampraj¤àta-nàmani |
lãlayà mayi labdhe 'sya babhåvotkampinã tanuþ || RBhrs_3,1.36 ||

sàndrà, yathà--
sarvàvidyà-dhvaüsato yaþ samastàd 
àvirbhåto nirvikalpe samàdhau |
jàte sàkùàd yàdavendre sa vindan
mayy ànandaþ sàndratàü koñidhàsãt || RBhrs_3,1.37 ||

÷ànto dvidhaiùa pàrokùya-sàkùàtkàra-vibhedataþ || RBhrs_3,1.38 ||

atha parokùyaü, yathà--
prayàsyati mahat-tapaþ saphalatàü kim aùñàïgikà
munã÷vara puràtanã parama-yogacaryàpy asau |
naràkçti-navàmbuda-dyuti-dharaü paraü brahma me
vilocana-camatkçtiü kathaya kiü nu nirmàsyati || RBhrs_3,1.39 ||

yathà và--
kùetre kuroþ kim api caõóakaroparàge
sàndraü mahaþ pathi vilocanayor yadàsãt |
tan nãrada-dyuti-jayi smarad utsukaü me
na pratyag-àtmani mano ramate pureva || RBhrs_3,1.40 ||

sàkùàtkàro, yathà--
paramàtmatayàtimeduràd
bata sàkùàt-karaõa-pramodataþ |
bhagavann adhikaü prayojanaü
katarad brahma-vido 'pi vidyate || RBhrs_3,1.41 ||

yathà và--
hçùñaþ kambu-pati-svanair bhuvi luñhac-cãrà¤calaþ sa¤calan
mårdhnà ruddha-dçg-a÷rubhiþ pulakito dràg eùa lãna-vrataþ |
akùõor aïganam a¤jana-tviùi para-brahmaõy avàpte mudà 
mudràbhiþ prakañãkaroty avamatiü yogã svaråpa-sthitau || RBhrs_3,1.42 ||

bhavet kadàcit kutràpi nanda-sånoþ kçpà-bharaþ |
prathamaü j¤àna-niùñho 'pi so 'traiva ratim udvahet || RBhrs_3,1.43 ||

yathà bilvamaïgaloktiþ--
advaita-vãthã-pathikair upàsyàþ
svànanda-siühàsana-labdha-dãkùàþ |
÷añhena kenàpi vayaü hañhena
dàsã-kçtà gopa-vadhå-viñena || RBhrs_3,1.44 ||

tat-kàruõya-÷lathãbhåta-j¤àna-saüskàra-santatiþ |
eùa bhakti-rasànanda-nipuõaþ syàd yathà ÷ukaþ || RBhrs_3,1.45 ||
÷amasya nirvikàratvàn nàñyaj¤air naiùa manyate |
÷ànty-àkhyàyà rater atra svãkàràn na virudhyate || RBhrs_3,1.46 ||
÷amo man-niùñhatà buddher iti ÷rã-bhagavad-vacaþ* |
tan-niùñhà durghañà buddher etàü ÷ànta-ratiü vinà || RBhrs_3,1.47 ||
{*11.19.36}

kevala-÷ànto 'pi, ÷rã-viùõu-dharmottare yathà--
nàsti yatra sukhaü duþkhaü na dveùo na ca matsaraþ |
samaþ sarveùu bhåteùu sa ÷àntaþ prathito rasaþ || RBhrs_3,1.48 ||

sarvathaivam ahaïkàra-rahitatvaü vrajanti cet |
atràntarbhàvam arhanti dharma-vãràdayas tadà || RBhrs_3,1.49 ||
sthàyinam eke tu nirveda-sthàyinaü pare |
÷àntam eva rasaü pårve pràhur ekam anekadhà || RBhrs_3,1.50 ||
nirvedo viùaye sthàyi tattva-j¤ànodbhavaþ sa cet |
iùñàniùña-viyogàpti-kçtas tu vyabhicàry asau || RBhrs_3,1.51 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
pa÷cima-vibhàge mukhya-bhakti-rasa-pa¤caka-niråpaõe
÷ànta-bhakti-rasa-laharã prathamà |


___________________________________________________


(3.2)
prãti-bhakti-rasàkhyà 
dvitãya-laharã

÷rãdhara-svàmibhiþ spaùñam ayam eva rasottamaþ |
raïga-prasaïge sa-premakàkhyaþ prakãrtitaþ || RBhrs_3,2.1 ||
rati-sthàyitayà nàma-kaumudã-kçdbhir apy asau |
÷àntatvenàyam evàddhà sudevàdyai÷ ca varõitaþ || RBhrs_3,2.2 ||
àtmocitair vibhàvàdyaiþ prãtir àsvàdanãyatàm |
nãtà cetasi bhaktànàü prãti-bhakti-raso mataþ || RBhrs_3,2.3 ||
anugràhyasya dàsatvàl làlyatvàd apy ayaü dvidhà |
bhidyate sambhrama-prãto gaurava-prãta ity api || RBhrs_3,2.4 ||
dàsàbhimàninàü kçùõe syàt prãtiþ sambhramottarà |
pårvavat puùyamàõo 'yaü sambhrama-prãta ucyate || RBhrs_3,2.5 ||

tatra àlambanàþ--
hari÷ ca tasya dàsà÷ ca j¤eyà àlambanà iha || RBhrs_3,2.6 ||
tatra hariþ--
àlambano 'smin dvibhujaþ kçùõo gokula-vàsiùu |
anyatra dvi-bhujaþ kvàpi kutràpy eùu catur-bhujaþ || RBhrs_3,2.7 ||

tatra vraje--
navàmbudhara-bandhuraþ kara-yugena vaktràmbuje
nidhàya muralãü sphurat-puraña-nindi paññàmbaraþ |
÷ikhaõóa-kçta-÷ekharaþ ÷ikhariõas tañe paryañana-
prabhur divi divaukaso bhuvi dhinoti naþ kiïkaràn || RBhrs_3,2.8 ||

anyatra dvi-bhujo, yathà--
prabhur ayam ani÷aü pi÷aïga-vàsàþ
kara-yuga-bhàg arikambur ambudàbhaþ |
nava-ghana iva ca¤calàpinaddho
ravi-÷a÷i-maõóala-maõóita÷ cakàsti || RBhrs_3,2.9 ||

tatra caturbhujo, yathà lalita-màdhave (5.15)--
ca¤cat-kaustubha-kaumudã-samudayaþ kaumodakã-cakrayoþ 
sakhyenojjvalitais tathà jalajayor àóhya÷ caturbhir bhujaiþ |
divyàlaïkaraõena saïkaña-tanuþ saïgã vihaïge÷itur
màü vyasmàrayad eùa kaüsa-vijayã vaikuõñha-goùñhã-÷riyam || RBhrs_3,2.10 ||

brahmàõóa-koñi-dhàmaika-roma-kåpaþ kçpàmbudhiþ |
avicintya-mahà-÷aktiþ sarva-siddhi-niùevitaþ || RBhrs_3,2.11 ||
avatàràvalã-bãjaü sadàtmàràma-hçd-guõaþ |
ã÷varaþ paramàràdhyaþ sarvaj¤aþ sudçóha-vrataþ || RBhrs_3,2.12 ||
samçddhimàn kùamà-÷ãlaþ ÷araõàgata-pàlakaþ |
dakùiõaþ satya-vacano dakùaþ sarva-÷ubhaïkaraþ || RBhrs_3,2.13 ||
pratàpã dhàrmikaþ ÷àstra-cakùur bhakta-suhçttamaþ |
vadànyas tejasà yuktaþ kçtaj¤aþ kãrti-saü÷rayaþ || RBhrs_3,2.14 ||
varãyàn balavàn prema-va÷ya ity àdibhir guõaiþ |
yuta÷ catur-vidheùv eùa dàseùv àlambano hariþ || RBhrs_3,2.15 ||

atha dàsàþ--
dàsàs tu pra÷ritàs tasya nide÷a-va÷a-vartiõaþ |
vi÷vastàþ prabhutà-j¤àna-vinamrita-dhiya÷ ca te || RBhrs_3,2.16 ||

yathà--
prabhur ayam akhilair guõair garãyàn
iha tulanàm aparaþ prayàti nàsya |
iti pariõata-nirõayena namràn 
hita-caritàn hari-sevakàn bhajadhvam || RBhrs_3,2.17 ||

caturdhàmã adhikçtà÷rita-pàriùadànuràgàþ || RBhrs_3,2.18 ||

tatra adhikçtàþ--
brahma-÷aïkara-÷akràdyàþ proktà adhikçtà budhaiþ |
råpaü prasiddham evaiùàü tena bhaktir udãryate || RBhrs_3,2.19 ||

yathà--
kà paryety ambikeyaü harim avakalayan kampate kaþ ÷iro 'sau
taü kaþ stauty eùa dhàtà praõamati viluñhan kaþ kùitau vàsavo 'yam |
kaþ stabdho hasyate 'ddhà danujabhid-anujaiþ pårvajo 'yaü mametthaü
kàlindã jàmbavatyàü trida÷a-paricayaü jàla-randhràd vyatànãt || RBhrs_3,2.20 ||

atha à÷ritàþ--
te ÷araõyà j¤àni-caràþ sevà-niùñhàs tridhà÷ritàþ || RBhrs_3,2.21 ||

yathà--
kecid bhãtàþ ÷araõam abhitaþ saü÷rayante bhavantaü
vij¤àtàrthàs tvad-anubhavataþ pràsya kecin mumukùàm |
÷ràvaü ÷ràvaü tava nava-navàü màdhurãü sàdhu-vçndàd
vçndàraõyotsava kila vayaü deva sevemahi tvàm || RBhrs_3,2.22 ||

tatra ÷araõyàþ--
÷araõyàþ kàliya-jaràsandha-baddha-nçpàdayaþ || RBhrs_3,2.23 ||

yathà--
api gahanàgasi nàge 
prabhu-vara mayy adbhutàdya te karuõà |
bhaktair api durlabhayà 
yad ahaü pada-mudrayojjvalitaþ || RBhrs_3,2.24 ||

yathà và aparàdha-bha¤jane--
kàmàdãnàü kati na katidhà pàlità durnide÷às
teùàü jàtà mayi na karuõà na trapà nopa÷àntiþ |
utsçjyaitàn atha yadu-pate sàmprataü labdha-buddhis
tvàm àyàtaþ ÷araõam abhayaü màü niyuïkùvàtma-dàsye || RBhrs_3,2.25 ||

atha j¤àni-caràþ--
ye mumukùàü parityajya harim eva samà÷ritàþ |
÷aunaka-pramukhàs te tu proktà j¤àni-caràþ budhaiþ || RBhrs_3,2.26 ||

yathà và hari-hakti-sudhodaye--
aho mahàtman bahu-doùa-duùño 'py
ekena bhàty eùa bhavo guõena |
sat-saïgamàkhyena sukhàvahena 
kçtàdya no yena kç÷à mumukùà || RBhrs_3,2.27 ||

yathà và padyàvalyàm (77)--
dhyànàtãtaü kim api paramaü ye tu jànanti tattvaü
teùàm àstàü hçdaya-kuhare ÷uddha-cinmàtra àtmà |
asmàkaü tu prakçti-madhuraþ smera-vaktràravindo
megha-÷yàmaþ kanaka-paridhiþ païkajàkùo 'yam àtmà || RBhrs_3,2.28 ||

atha sevà-niùñhàþ--
målato bhajanàsaktàþ sevà-niùñhà itãritàþ |
candradhvajo harihayo bahulà÷vas tathà nçpàþ |
ikùvàkuþ ÷rutadevà÷ ca puõóarãkàdaya÷ ca te || RBhrs_3,2.29 ||


yathà--
àtmàràmàn api gamayati tvad-guõo gàna-goùñhãü
÷ånyodyàne nayati vihagàn apy alaü bhikùu-caryàm |
ity utkarùaü kam api sa-camatkàram àkarõya citraü
sevàyàü te sphuñam aghahara ÷raddhayà gardhito 'smi || RBhrs_3,2.30 ||

atha pàriùadàþ--
uddhavo dàruko jaitraþ ÷rutadeva÷ ca ÷atrujit |
nandopananda-bhadràdyàþ pàrùadà yadu-pattane || RBhrs_3,2.31 ||
niyuktàþ santy amã mantra-sàrathyàdiùu karmasu |
tathàpi kvàpy avasare paricaryàü ca kurvate |
kauraveùu tathà bhãùma-parãkùid-viduràdayaþ || RBhrs_3,2.32 ||

teùàü råpaü, yathà--
sarasàþ sarasãruhàkùa-veùàs
tridive÷àvali-jaitra-kànti-le÷àþ |
yadu-vãra-sabhàsadaþ sadàmã
pracuràlaïkaraõojjvalà jayanti || RBhrs_3,2.33 ||

bhaktiþ, yathà--
÷aüsan dhurjañi-nirjayàdi-virudaü bàùpàvaruddhàkùaraü
÷aïkà-pa¤ca-lavaü madàd agaõayan kàlàgni-rudràd api |
tvayy evàrpita-buddhir uddhava-mukhas tvat-pàrùadànàü gaõo
dvàri dvàravatã-purasya purataþ sevotsukas tiùñhati || RBhrs_3,2.34 ||

eteùàü pravaraþ ÷rãmàn uddhavaþ prema-viklavaþ || RBhrs_3,2.35 ||

tasya råpaü--
kàlindã-madhura-tviùaü madhupater màlyena nirmàlyatàü
labdhenà¤citam ambareõa ca lasad-gorocanà-rociùà |
dvandvenàrgala-sundareõa bhujayor jiùõum abjekùaõaü
mukhyaü pàriùadeùu bhakti-laharã-ruddhaü bhajàmy uddhavam || RBhrs_3,2.36 ||

bhaktiþ, yathà--
mårdhany àhuka-÷àsanaü praõayate brahme÷ayoþ ÷àsità
sindhuü pràrthayate bhuvaü tanutaràü brahmàõóa-koñã÷varaþ |
mantraü pçcchati màm ape÷ala-dhiyaü vij¤àna-vàràü nidhir
vikrãóaty asakçd vicitra-caritaþ so 'yaü prabhur màdç÷àm || RBhrs_3,2.37 ||

atha anugàþ--
sarvadà paricaryàsu prabhor àsakta-cetasaþ |
purasthà÷ ca vrajasthà÷ cety ucyate anugà dvidhà || RBhrs_3,2.38 ||

tatra purasthàþ--
sucandro maõóanaþ stambaþ sutambàdyàþ purànugàþ |
eùàü pàrùadavat pràyo råpàlaïkàraõàdayaþ || RBhrs_3,2.39 ||


sevà yathà--
upari kanaka-daõóaü maõóano vistçõãte 
dhuvati kila sucandra÷ càmaraü candra-càrum |
upaharati sutambaþ suùñhu tàmbåla-vãñãü
vidadhati paricaryàþ sàdhavo màdhavasya || RBhrs_3,2.40 ||

atha vraja-sthàþ--
raktakaþ patrakaþ patrã madhukaõñho madhuvrataþ |
rasàla-suvilàsà÷ ca premakando marandakaþ || RBhrs_3,2.41 ||
ànanda÷ candrahàsa÷ ca payodo vakulas tathà |
rasadaþ ÷àradàdyà÷ ca vrajasthà anugà matàþ || RBhrs_3,2.42 ||

eùàü råpaü, yathà--
maõi-maya-vara-maõóanojjvalàïgàn
puraña-javà-madhuliñ-pañãra-bhàsaþ |
nija-vapur-anuråpa-divya-vastràn
vraja-pati-nandana-kiïkaràn namàmi || RBhrs_3,2.43 ||

sevà, yathà--
drutaü kuru pariùkçtaü bakula pãta-paññàü÷ukaü
varair agurubhir jalaü racaya vàsitaü vàrida |
rasàla parikalpayor agalatàdalair vãñikàþ
paràga-pañalã gavàü di÷am arundha paurandarãm || RBhrs_3,2.44 ||

vrajànugeùu sarveùu varãyàn raktako mataþ || RBhrs_3,2.45 ||

asya råpaü, yathà--
ramya-piïga-pañam aïga-rociùà
kharvitoru-÷ata-parvikà-rucam |
suùñhu goùñha-yuvaràja-sevinaü
rakta-kaõñham anuyàmi raktakam || RBhrs_3,2.46 ||

bhaktiþ, yathà--
girivara-bhçti bhartç-dàrake 'smin
vraja-yuvaràjatayà gate prasiddhim |
÷çõu rasada sadà padàbhisevà-
paññimaratà ratir uttamà mamàstu || RBhrs_3,2.47 ||

dhåryo dhãra÷ ca vãra÷ ca tridhà pàriùad-àdikaþ || RBhrs_3,2.48 ||

tatra dhåryaþ--
kçùõe 'sya preyasã-varge dàsàdau ca yathàyatham |
yaþ prãtiü tanute bhaktaþ sa dhårya iha kãrtyate || RBhrs_3,2.49 ||

yathà--
devaþ sevyatayà yathà sphurati me devyas tathàsya priyàþ 
sarvaþ pràõa-samànatàü pracinute tad-bhakti-bhàjàü gaõaþ |
smçtvà sàhasikaü bibhemi tam ahaü bhaktàbhimànonnataü
prãtiü tat-praõate khare 'py avidadhad yaþ svàsthyam àlambate || RBhrs_3,2.50 ||

atha dhãraþ--
à÷ritya preyasãm asya nàtisevàparo 'pi yaþ |
tasya prasàda-pàtraü syàn mukhyaü dhãraþ sa ucyate || RBhrs_3,2.51 ||

yathà--
kam api pçthag-anuccair nàcaràmi prayatnaü
yadukula-kamalàrka tvat-prasàda-÷riye 'pi |
samajani nanu devyàþ pàrijàtàrcitàyàþ 
parijana-nikhilàntaþ-pàtinã me yad-àkhyà || RBhrs_3,2.52 ||

atha vãraþ--
kçpàü tasya samà÷ritya prauóhàü nànyam apekùate |
atulàü yo vahan kçùõe prãtiü vãraþ sa ucyate || RBhrs_3,2.53 ||

yathà--
pralamba-ripur ã÷varo bhavatu kà kçtis tena me
kumàra-makara-dhvajàd api na ki¤cid àste phalam |
kim anyad aham uddhataþ prabhu-kçpà-kañàkùa-÷riyà
priyà pariùad-agrimàü na gaõayàmi bhàmàm api || RBhrs_3,2.54 ||

caturthe ca (4.20.28)--
jagaj-jananyàü jagad-ã÷a vai÷asaü
syàd eva yat-karmaõi naþ samãhitam
karoùi phalgv apy uru dãna-vatsalaþ
sva eva dhiùõye 'bhiratasya kiü tayà || RBhrs_3,2.55 ||

eteùu tasya dàseùu trividheùv à÷ritàdiùu |
nitya-siddhà÷ ca siddhà÷ ca sàdhakàþ parikãrtitaþ || RBhrs_3,2.56 ||

atha uddãpanàþ--
anugrahasya sampràptis tasyàïghri-rajasàü tathà |
bhuktàva÷iùña-bhaktàder api tad-bhakta-saïgatiþ |
ity àdayo vibhàvàþ syur eùv asàdhàraõà matàþ || RBhrs_3,2.57 ||

tatra anugraha-sampràptiþ, yathà--
kçùõasya pa÷yata kçpàü kçpàdyàþ kçpaõe mayi |
dhyeyo 'sau nidhane hanta dç÷or adhvànam abhyagàt || RBhrs_3,2.58 ||

muralã-÷çïgayoþ svànaþ smita-pårvàvalokanam |
guõotkarùa-÷rutiþ padma-padàïka-nava-nãradàþ |
tad-aïga-saurabhàdyàs tu sarvaiþ sàdhàraõà matàþ || RBhrs_3,2.59 ||

atra muralã-svano, yathà vidagdha-màdhave (1.30)--
sotkaõñhaü muralã-kalà-parimalàn àkarõya ghårõat-tanor
etasyàkùi-sahasrataþ surapater a÷råõi sasrur bhuvi |
citraü vàri-dharàn vinàpi tarasà yair adya dhàrà-mayair
dåràt pa÷yata deva-màtçkam abhåd vçndàñavã-maõóalam || RBhrs_3,2.60 ||

atha anubhàvàþ--
sarvataþ svaniyogànàm àdhikyena parigrahaþ |
ãrùyà-lavena càspçùñà maitrã tat-praõate jane |
tan-niùñhàdyàþ ÷ãtàþ syur eùv asàdhàraõàþ kriyàþ || RBhrs_3,2.61 ||

tatra svaniyogasya sarvata àdhikyaü, yathà--
aïga-stambhàrambham uttuïgayantaü
premànandaü dàruko nàbhyanandat
kaüsàràter vãjane yena sàkùàd
akùodãyàn antaràyo vyadhàyi || RBhrs_3,2.62 ||

udbhàsvaràþ puroktà ye tathàsya suhçd-àdayaþ |
viràgàdyà÷ ca ye ÷ãtàþ proktàþ sàdhàraõàs tu te || RBhrs_3,2.63 ||

tatra nçtyam, yathà ÷rã-da÷ame (10.86.38)--
÷rutadevo 'cyutaü pràptaü svagçhàn janako yathà |
natvà munãü÷ ca saühçùño dhunvan vàso nanarta ha || RBhrs_3,2.64 ||

yathà và--
tvaü kalàsu vimukho 'pi nartanaü
prema-nàñya-guruõàsi pàñhitaþ |
yad vicitra-gati-caryayà¤cita÷
citrayasy ahaha càraõàn api || RBhrs_3,2.65 ||

atha sàttvikàþ--
stambhàdyàþ sàttvikàþ sarve prãtàdi-tritaye matàþ || RBhrs_3,2.66 ||

yathà,
gokulendra-guõa-gàna-rasena 
stambham adbhutam asau bhajamànaþ |
pa÷ya bhakti-rasa-maõóapa-måla-
stambhatàü vahati vaiùõava-varyaþ || RBhrs_3,2.67 ||

÷rã-da÷ame (10.85.38)--
sa indraseno bhagavat-padànujaü 
bibhran muhuþ prema-vibhinnayà dhiyà |
uvàca hànanda-jalàkulekùaõaþ
prahçùña-romà nçpa gadgadàkùaram || RBhrs_3,2.68 ||

atha vyabhicàriõaþ--
harùo dhçti÷ càtra nirvedo 'tha viùaõõatà |
dainyaü cintà smçtiþ ÷aïkà matir autsukya-càpale || RBhrs_3,2.69 ||
vitarkàvega-hrã-jàóya-mohonmàdàvahitthikàþ |
bodhaþ svapnaþ klamo vyàdhir mçti÷ ca vyabhicàriõaþ || RBhrs_3,2.70 ||
itareùàü madàdãnàü nàtipoùakatà bhavet |
yoge trayaþ syur dhçty-antà ayoge tu klamàdayaþ |
ubhayatra pare ÷eùà nirvedàdyàþ satàü matàþ || RBhrs_3,2.71 ||

tatra harùo, yathà prathame (1.11.5)--
prãty-utphulla-mukhàþ procur harùa-gadgadayà girà |
pitaraü sarva-suhçdam avitàram ivàrbhakàþ || RBhrs_3,2.72 ||

yathà và--
harim avalokya puro bhuvi
patito daõóa-praõàma-÷ata-kàmaþ |
pramada-vimugdho nçpatiþ 
punar utthànaü visasmàra || RBhrs_3,2.73 ||
klamo, yathà skànde--
a÷oùayan manas tasya mlàpayan mukha-païkajam |
àdhis tad-virahe deva grãùme sara ivàü÷umàn || RBhrs_3,2.74 ||

nirvedo, yathà--
dhanyàþ sphurati tava sårya karàþ sahasraü
ye sarvadà yadupateþ padayoþ patanti |
bandhyo dç÷àü dar÷a÷atã dhriyate mamàsau
dåre muhårtam api yà na vilokate tam || RBhrs_3,2.75 ||

atha sthàyã--
sambhramaþ prabhutà-j¤ànàt kampa÷ cetasi sàdaraþ |
anenaikyaü gatà prãtiþ sambhrama-prãtir ucyate |
eùà rase 'tra kathità sthàyi-bhàvatayà budhaiþ || RBhrs_3,2.76 ||
à÷ritàdeþ puraivoktaþ prakàro rati-janmani |
tatra pàriùadàdes tu hetuþ saüskàra eva hi |
saüskàrodbodhakàs tasya dar÷ana-÷ravaõàdayaþ || RBhrs_3,2.77 ||
eùà tu sambhrama-prãtiþ pràpnuvaty uttarottaram |
vçddhiü premà tataþ snehas tato ràga iti tridhà || RBhrs_3,2.78 ||

tatra sambhrama-prãtiþ, yathà ÷rã-da÷ame (10.38.6)--
mamàdyàmaïgalaü naùñaü phalavàü÷ caiva me bhavaþ |
yan namasye bhagavato yogi-dhyeyàïghri-païkajam || RBhrs_3,2.79 ||

yathà và--
kalinda-nandinã-kula-kadamba-vana-vallabham |
kadà namaskariùàmi gopa-råpaü tam ã÷varam || RBhrs_3,2.80 ||

atha premà--
hràsa-÷aïkà-cyutà baddha-målà premeyam ucyate |
asyànubhàvàþ kathitàs tatra vyasanitàdayaþ || RBhrs_3,2.81 ||

yathà--
aõimàdi-saukhya-vãcãm avãci-duþkha-pravàhaü và |
naya màü vikçtir na hi me tvat-pada-kamalàvalambasya || RBhrs_3,2.82 ||

yathà và--
ruùàjvalita-buddhinà bhçgu-sutena ÷apto 'py alaü
mayà hçta-jagat-trayo 'py atanu-kaitavaü tanvatà |
vinindya kçta-bandhano 'py uraga-ràja-pà÷air balàd
arajyata sa mayy aho dviguõam eva vairocaniþ || RBhrs_3,2.83 ||

atha snehaþ--
sàndra÷ citta-dravaü kurvan premà sneha itãryate |
kùaõikasyàpi neha syàd visleùasya sahiùõutà || RBhrs_3,2.84 ||

yathà--
dambhena bàùpàmbu-jharasya ke÷avaü
vãkùya dravac-cittam asusruvat tava |
ity uccakair dhàrayato vicittatàü
citrà na te dàruka dàru-kalpatà || RBhrs_3,2.85 ||

yathà và--
patnãü ratna-nidheþ paràm upaharan påreõa bàùpàmbhasàü
rajyan-ma¤jula-kaõñha-garbha-luñhita-stotràkùaropakramaþ |
cumban phulla-kadamba-óambara-tulàïgaiþ samãkùyàcyutaü
stabdho 'py abhyadhikàü ÷riyaü praõamatàü vçndàd dadhàroddhavaþ || RBhrs_3,2.86 ||

atha ràgaþ--
snehaþ sa ràgo yena syàt sukhaü duþkham api sphuñam |
tat-sambandha-lave 'py atra prãtiþ pràõa-vyayair api || RBhrs_3,2.87 ||

yathà--
gurur api bhujagàd bhãs takùakàt pràjya-ràjya-
cyutir ati÷ayinã ca pràya-caryà ca gurvã |
atanuta mudam uccaiþ kçùõa-lãlà-sudhàntar-
viharaõa-sacivatvàd auttareyasya ràj¤aþ || RBhrs_3,2.88 ||

yathà và--
ke÷avasya karuõà-lave 'pi ced
bàóavo 'pi kila ùàóavo mama |
asya yady adayatà-ku÷a-sthalã
pårõa-siddhir api me ku÷asthalã || RBhrs_3,2.89 ||

pràya àdya-dvaye premà snehaþ pàriùadeùv asau |
parãkùiti bhaved-ràgo dàruke ca tathoddhave || RBhrs_3,2.90 ||
vrajànugeùv anekeùu raktaka-pramukheùu ca |
asminn abhyudite bhàvaþ pràyaþ syàt sakhya-le÷a-bhàk || RBhrs_3,2.91 ||

yathà--
÷uddhàntàn militaü bàùpa-ruddha-vàg uddhavo harim |
ki¤cit-ku¤cita-netràntaþ svàntena pariùasvaje || RBhrs_3,2.92 ||

ayoga-yogàv etasya prabhedau kathitàv ubhau || RBhrs_3,2.93 ||

atha ayogaþ-- 
saïgàbhàvo harer dhãrair ayoga iti kathyate |
ayoge tan-manaskatvaü tad-guõàdy-anusandhayaþ || RBhrs_3,2.94 ||
tat-pràpty-apàya-cintàdyàþ sarveùàü kathitàþ kriyàþ |
utkaõñhitaü viyoga÷ cety ayoge 'pi dvidhocyate || RBhrs_3,2.95 ||

tatra utkaõñhitam--
adçùña-pårvasya harer didçkùotkaõñhitaü matam || RBhrs_3,2.96 ||

yathà nàrasiühe--
cakàra meghe tad-varõe bahu-màna-ratiü nçpaþ |
pakùapàtena tan-nàmni mçge padme ca tad-dç÷i || RBhrs_3,2.97 ||

yathà va, ÷rã-da÷ame (10.38.10)--
apy adya viùõor manujatvam ãyuùor
bhàràvatàràya bhuvo nijecchayà
làvaõya-dhàmno bhavitopalambhanaü
mahyaü na na syàt phalam a¤jasà dç÷aþ || RBhrs_3,2.98 ||

atràyoga-prasaktànàü sarveùàm api sambhave |
autsukya-dainya-nirveda-cintànàü càpalasya ca |
jaóatonmàda-mohànàm api syàd atiriktatà || RBhrs_3,2.99 ||

tatra autsukyaü, yathà ÷rã-kçùõa-karõàmçte (41)--
amåny adhanyàni dinàntaràõi
hare tvad-àlokanam antareõa |
anàtha-bandho karuõaika-sindho
hà hanta hà hanta kathaü nayàmi || RBhrs_3,2.100 ||

yathà và,
vilocana-sudhàmbudhes tava padàravinda-dvayã
vilocana-rasa-cchañàm anupalabhya vikùubhyataþ |
mano mama manàg api kvacid anàpnuvan nirvçtiü
kùaõàrdham api manyate vraja-mahendra varùa-vrajam || RBhrs_3,2.101 ||

dainyaü, yathà tatraiva {*Karõàmçta? Not found in any of the three centuries.}--
nibaddha-mårdhà¤jalir eùa yàce
nãrandhra-dainyonnati-mukta-kaõñham |
dayàmbudhe deva bhavat-kañàkùa-
dàkùiõya-le÷ena sakçn niùi¤ca || RBhrs_3,2.102 ||

yathà và--
asi ÷a÷i-mukuñàdyair apy alabhyekùaõas tvaü
laghur aghahara kãñàd apy ahaü kåña-karmà |
iti visadç÷atàpi pràrthane pràrthayàmi
snapaya kçpaõa-bandho màm apàïga-cchañàbhiþ || RBhrs_3,2.103 ||

nirvedo, yathà--
sphuñaü ÷ritavator api ÷ruti-niùevayà ÷làghyatàü
mamàbhava-niratayor bhavatu netrayor mandayoþ |
bhaven na hi yayoþ padaü madhurima-÷riyàm àspadaü
padàmbujanakhàïkuràd api visàri rocis tava || RBhrs_3,2.104 ||

cintàm, yathà--
hari-pada-kamalàvaloka-tçùõà
taralamater api yogyatàm avãkùya |
avanata-vadanasya cintayà me 
hari hari niþ÷vasato ni÷àþ prayàti || RBhrs_3,2.105 ||

càpalaü, yathà ÷rã-kçùõa-karõàmçte (32)--
tvac-chai÷avaü tri-bhuvanàdbhutam ity avehi
mac-càpalaü ca tava và mama vàdhigamyam |
tat kiü karomi viralaü muralã-vilàsi
mugdhaü mukhàmbujam udãkùitum ãkùaõàbhyàm || RBhrs_3,2.106 ||

yathà và--
hriyam aghahara muktvà dçk-pataïgã mamàsau
bhayam api damayitvà bhakta-vçndàt tçùàrtà |
niravadhim avicàrya svasya ca kùodimànaü
tava caraõa-sarojaü leóhum anivcchatã÷a || RBhrs_3,2.107 ||

jaóatà, yathà saptame (7.4.37)--
nyasta-krãóanako bàlo jaóavat tan-manastayà |
kçùõa-graha-gçhãtàtmà na veda jagad ãdç÷am || RBhrs_3,2.108 ||

yathà và--
nimeùonmuktàkùaþ katham iha parispanda-vidhuràü
tanuü bibhrad bhavyaþ pratikçtir ivàste dvija-patiþ |
aye j¤àtaü vaü÷ã-rasika-nava-ràga-vyasaninà 
puraþ ÷yàmàmbhode bata vinihità dçùñir amunà || RBhrs_3,2.109 ||

unmàdo, yathà saptame (7.4.40)--
nadati kvacid utkaõñho vilajjo nçtyati kvacit |
kvacit tad-bhàvanà-yuktas tanmayo 'nucakàra ha || RBhrs_3,2.110 ||

yathà và--
kvacin nañati niùpañaü kvacid asambhavaü stambhate 
kvacid vihasati sphuñaü kvacid amandam àkrandati |
lasaty analasaü kvacit kvacid apàrtham àrtàyate 
harer abhinavoddhura-praõaya-sãdhum atto muniþ || RBhrs_3,2.111 ||

moho, yathà hari-bhakti-sudhodaye--
ayogyam àtmànam itã÷a-dar÷ane
sa manyamànas tad-anàpti-kàtaraþ |
udbela-duþkhàrõava-magna-mànasaþ
÷rutà÷rudhàro dvija mårcchitàpatat || RBhrs_3,2.112 ||

yathà và--
hari-caraõa-vilokàbdhi-tàpàvalãbhir
bata vidhåta-cid-ambhasy atra nas tãrtha-varye |
÷ruti-puña-parivàhene÷anàmàmçtàni 
kùipata nanu satãrthà÷ ceùñatàü pràõa-haüsaþ || RBhrs_3,2.113 ||

atha viyogaþ--
viyogo labdha-saïgena vicchedo danuja-dviùà || RBhrs_3,2.114 ||
yathà--
bali-suta-bhuja-ùaõóa-khaõóanàya
kùataja-puraü puruùottame prayàte |
vidhåta-vidhura-buddhir uddhavo 'yaü
viraha-niruddha-manà niruddhavo 'bhåt || RBhrs_3,2.115 ||

aïgeùu tàpaþ kç÷atà jàgaryàlamba-÷ånyatà |
adhçtir jaóatà vyàdhir unmàdo mårcchitaü budhaiþ |
viyoge sambhrama-prãter da÷àvasthàþ prakãrtitàþ || RBhrs_3,2.116 ||
anavasthitir àkhyàtà cittasyàlamba-÷ånyatà |
aràgità tu sarvasminn adhçtiþ kathità budhaiþ |
anye 'ùñau prakañàrthatvàt tàpàdyà na hi lakùitàþ || RBhrs_3,2.117 ||

tatra tàpo, yathà--
asmàn dunoti kamalaü tapanasya mitraü
ratnàkara÷ ca baóavànala-gåóha-mårtiþ |
indãvaraü vidhu-suhçt katham ã÷varaü và
taü smàrayan munipate dahatãha sabhyàn || RBhrs_3,2.118 ||

kç÷atà, yathà--
dadhati tava tathàdya sevakànàü
bhuja-parighàþ kç÷atàü ca pàõóutàü ca |
patati bata yathà mçõàla-buddhyà
sphuñam iha pàõóava-mitra pàõóu-pakùaþ || RBhrs_3,2.119 ||

jàgaryà, yathà--
virahàn mura-dviùa÷ ciraü vidhuràïge parikhinna-cetasi |
kùaõadàþ kùaõa-dàyitojjhità bahulà÷ve bahulàs tadàbhavan || RBhrs_3,2.120 ||

àlambana-÷ånyatà, yathà--
vijaya-ratha-kuñumbinà vinànyan 
na kila kuñumbam ihàsti nas trilokyàm |
bhramad idam anavekùya yat-padàbjaü
kvacid api na vyavatiùñhate 'dya cetaþ || RBhrs_3,2.121 ||

adhçtiþ, yathà--
prekùya pi¤cha-kulam akùi pidhatte
naicikã-nicayam ujjhati dåre |
vaùñi yaùñim api nàdya muràre
raktakas tava padàmbuja-raktaþ || RBhrs_3,2.122 ||

jaóatà, yathà--
yaudhiùñhiraü puram upeyuùi padmanàbhe
khedànala-vyatikarair ativiklavasya |
svedà÷rubhir na hi paraü jalatàm avàpur
aïgàni niùkriyatayà ca kiloddhavasya || RBhrs_3,2.123 ||

vyàdhir, yathà--
cirayati maõim anveùñuü
calite murabhidi ku÷asthalã-purataþ |
samajani dhçta-nava-vyàdhiþ
pavana-vyàdhir yathàrthàkhyaþ || RBhrs_3,2.124 ||

unmàdo, yathà--
proùite bata nijàdhidaivate 
raivate navam avekùya nãradam |
bhrànta-dhãr ayam adhãram uddhavaþ
pa÷ya rauti* ramate namasyati || RBhrs_3,2.125 ||
{*nautãti vi÷vanàthaþ}

mårcchitaü, yathà--
samajani da÷à vi÷leùàt te padàmbuja-sevinàü
vraja-bhuvi tathà nàsãn nidrà-lavo 'pi yathà purà |
yadu-vara dara-÷vàsenàmã vitarkita-jãvitàþ
satatam adhunà ni÷ceùñàïgàs tañàny adhi÷erate || RBhrs_3,2.126 ||

mçtiþ, yathà--
danuja-damana yàte jãvane tvayy akasmàt
pracura-viraha-tàpair dhvanta-hçt-païkajàyàm |
vrajam abhi paritas te dàsa-kàsàra-païktau 
na kila vasatim àrtàþ kartum icchanti haüsàþ || RBhrs_3,2.127 ||

a÷ivatvàn na ghañate bhakte kutràpy asau mçtiþ |
kùobhakatvàd viyogasya jàta-pràyeti kathyate || RBhrs_3,2.128 ||

atha yogaþ--
kçùõena saïgamo yas tu sa yoga iti kãrtyate |
yoge 'pi kathitaþ siddhis tuùñiþ sthitir iti tridhà || RBhrs_3,2.129 ||

tatra siddhiþ--
utkaõñhite hareþ pràptiþ siddhir ity abhidhãyate || RBhrs_3,2.130 ||

yathà ÷rã-kçùõa-karõàmçte (57)--
mauli÷ candraka-bhåùaõo marakata-stambhàbhiràmaü vapur
vaktraü citra-vimugdha-hàsa-madhuraü bàle vilole dç÷au |
vàcaþ ÷ai÷ava-÷ãtayà mada-gaja-÷làghyà vilàsa-sthitir
mandaü mandam aye ka eùa mathurà-vãthãü mitho gàhate || RBhrs_3,2.131 ||

yathà và ÷rã-da÷ame (10.38.34)--
rathàt tårõam avaplutya so 'kråraþ prema-vihvalaþ |
papàta caraõopànte daõóavad ràma-kçùõayoþ || RBhrs_3,2.132 ||

tuùñiþ--
jàte viyoge kaüsàreþ sampràptis tuùñir ucyate || RBhrs_3,2.133 ||

yathà prathame (1.11.10)--
kathaü vayaü nàtha ciroùite tvayi
prasanna-dçùñyàkhila-tàpa-÷oùaõam |
jãvema te sundara-hàsa-÷obhitam
apa÷yamànà vadanaü manoharam || RBhrs_3,2.134 ||

yathà và--
samakùam akùamaþ prekùya harim a¤jali-bandhane |
dàruko dvàrakà-dvàri tatra citra-da÷àü yayau || RBhrs_3,2.135 ||

sthitiþ--
saha-vàso mukundena sthitir nigadità budhaiþ || RBhrs_3,2.136 ||

yathà haüsadåte (50) {*This actually appears to be a mix of verses 50-51. Check my comment in Mystic Poetry.}--
purastàd àbhãrã-gaõa-bhayada-nàmà sa kañhino
maõi-stambhàlambã kuru-kula-kathàü saïkalayità |
sa jànubhyàm aùñàpada-bhuvanam avaùñabhya bhavità
guroþ ÷iùyo nånaü pada-kamala-saüvàhana-rataþ || RBhrs_3,2.137 ||

nijàvasara-÷u÷råùà-vidhàne sàvadhànatà |
puras tasya nive÷àdyà yoge 'mãùàü kriyà matàþ || RBhrs_3,2.138 ||
kecid asyà rateþ kçùõa-bhakty-àsvàda-bahirmukhàþ |
bhavatvam eva ni÷citya na rasàvasthatàü jaguþ || RBhrs_3,2.139 ||
iti tàvad asàdhãyo yat puràõeùu keùucit |
÷rãmad-bhàgavate caiùa prakaño dç÷yate rasaþ || RBhrs_3,2.140 ||

tathà hi ekàda÷e (11.3.32)--
kvacit rudanty acyuta-cintayà kvacid 
dhasanti nandanti vadanty alaukikàþ |
nçtyanti gàyanty anu÷ãlayanty ajaü
bhavanti tåùõãü param etya nirvçtàþ || RBhrs_3,2.141 ||

saptame ca (7.7.34)--
ni÷amya karmàõi guõàn atulyàn
vãryàõi lãlà-tanubhiþ kçtàni |
yadàtiharùotpulakà÷ru-gadgadaü
protkaõñha udgàyati rauti nçtyati || RBhrs_3,2.142 ||

eùàtra bhakta-bhàvànàü pràyikã prakriyodità |
kintu kàlàdi-vai÷iùñyàt kvacit syàt sãma-laïghanam || RBhrs_3,2.143 ||

atha gaurava-prãtiþ--
làlyàbhimàninàü kçùõe syàt prãtir gauravottarà |
sà vibhàvàdibhiþ puùñà gaurava-prãtir ucyate || RBhrs_3,2.144 ||

tatra àlambanàþ--
hari÷ ca tasya làlyà÷ ca bhavanty àlambanà iha || RBhrs_3,2.145 ||

tatra hariþ, yathà--
ayam upahita-karõaþ prastute vçùõi-vçddhair 
yadupatir itihàse manda-hàsojjvalàsyaþ |
upadi÷ati sudharmà-madhyam adhyàsya dãvyan
hitam iha nijayàgre ceùñayaivàtmajàn naþ || RBhrs_3,2.146 ||

mahà-gurur mahà-kãrtir mahà-buddhir mahà-balaþ |
rakùã làlaka ity àdyair guõair àlambano hariþ || RBhrs_3,2.147 ||

atha làlyàþ--
làlyàþ kila kaniùñhatva-putratvàdy-abhimàninaþ |
kaniùñhàþ sàraõa-gada-subhadra-pramukhàþ smçtàþ |
pradyumna-càrudeùõàdyàþ sàmbàdyà÷ ca kumàrakàþ || RBhrs_3,2.148 ||

eùàü råpaü, yathà--
api muràntaka-pàrùada-maõóalàd
adhika-maõóana-ve÷a-guõa-÷riyaþ |
àsata-pãta-sita-dyutibhir yutà 
yadu-kumàra-gaõàþ puri remire || RBhrs_3,2.149 ||

eùàü bhaktiþ, yathà--
sagdhiü bhajanti hariõà mukham unnamayya
tàmbåla-carvitam adanti ca dãyamànam |
ghràtà÷ ca mårdhni parirabhya bhavanty adasràþ
sàmbàdayaþ kati purà vidadhus tapàüsi || RBhrs_3,2.150 ||

rukmiõã-nandanas teùu làlyeùu pravaro mataþ || RBhrs_3,2.151 ||

tasya råpam--
sa jayati ÷ambara-damanaþ sukumàro yadu-kumàra-kula-mauliþ |
janayati janeùu janaka-bhràntiü yaþ suùñhu råpeõa || RBhrs_3,2.152 ||

asya bhaktiþ--
prabhàvati samãkùyatàü divi kçpàmbudhir màdç÷àü
sa eùa paramo gurur garuóa-go yadånàü patiþ |
yataþ kim api làlanaü vayam avàpya daroddhuràþ
puràrim api saïgare guru-ruùaü tiraskurmahe || RBhrs_3,2.153 ||

ubhayeùàü sadàràdhya-dhiyaiva bhajatàm api |
sevakànàm ihai÷varya-j¤ànasyaiva pradhànatà ||
làlyànàü tu sva-sambandha-sphårter eva samantataþ || RBhrs_3,2.154 ||
vraja-sthànàü parai÷varya-j¤àna-÷ånya-dhiyàm api |
asty eva vallavàdhã÷a-putratvai÷varya-vedanam || RBhrs_3,2.155 ||

atha uddãpanàþ--
uddãpanàs tu vàtsalya-smita-prekùàdayo hareþ || RBhrs_3,2.156 ||

yathà--
agre sànugrahaü pa÷yann agrajaü vyagra-mànasaþ |
gadaþ padàravinde 'sya vidadhe daõóavan-natim || RBhrs_3,2.157 ||

atha anubhàvàþ--
anubhàvàs tu tasyàgre nãcàsana-nive÷anam |
guror vartmànusàritvaü dhuras tasya parigrahaþ |
svairàcàra-vimokùàdyàþ ÷ãtà làlyeùu kãrtitàþ || RBhrs_3,2.158 ||

tatra nãcàsana-nive÷anam, yathà--
yadu-sadasi surendrair dràg upavrajyamànàþ
sukhada-karaka-vàrbhir brahmaõàbhyukùitàïgaþ |
madhuripum abhivandya svarõa-pãñhàni mu¤can
bhuvam abhi makaràïko ràïkavaü svãcakàra || RBhrs_3,2.159 ||

dàsaiþ sàdhàràõà÷ cànye procyante 'mãùu kecana |
praõàmo mauna-bàhulyaü saïkocaü pra÷rayàóhyatà |
nija-pràõa-vyayenàpi tad-àj¤à-paripàlanam || RBhrs_3,2.160 ||
adho-vadanatà sthairyaü kàsa-hàsàdi-varjanam |
tadãyàtirahaþ-keli-vàrtàdy-uparamàdayaþ || RBhrs_3,2.161 ||

atha sàttvikàþ--
kandarpa vindati mukunda-padàravinda-
dvandve dç÷oþ padam asau kila niùprakampà |
pràleya-bindu-nicitaü dhçta-kaõñakà te
svinnàdya kaõñaki-phalaü tanur anvakàrùãt || RBhrs_3,2.162 ||

atha vyabhicàriõaþ--
anantaroktàþ sarve 'tra bhavanti vyabhicàriõaþ || RBhrs_3,2.163 ||

tatra harùo, yathà--
dåre darendrasya nabhasy udãrõe
dhvanau sthitànàü yadu-ràjadhanyàm |
tanåruhais tatra kumàrakàõàü
nañai÷ ca hçùyadbhir akàri nçtyam || RBhrs_3,2.164 ||

nirvedo, yathà--
dhanyaþ sàmba bhavàn sa-riïgaõam ayan pàr÷ve rajaþ-karbåro
yas tàtena vikçùya vatsalatayà svotsaïgam àropitaþ |
dhiï màü durbhagam atra ÷aïkara-mayair durdaiva-visphårjitaiþ
pràptà na kùaõikàpi làlana-ratiþ sà yena bàlye pituþ || RBhrs_3,2.165 ||

atha sthàyã--
deha-sambandhitàmànàd guru-dhãr atra gauravam |
tanmayã làlake prãtir gaurava-prãtir ucyate || RBhrs_3,2.166 ||
sthàyi-bhàvo 'tra sà caiùàm àmålàt svayam ucchrità |
ka¤cid vi÷eùam àpannà premeti sneha ity api |
ràga ity ucyate càtra gaurava-prãtir eva sà || RBhrs_3,2.167 ||

tatra gaurava-prãtiþ, yathà--
mudràü bhinatti na rada-cchadayor amandàü 
vaktraü ca nonnamayati sravad-asra-kãrõam |
dhãraþ paraü kim api saïkucatãü jhaùàïko
dçùñiü kùipaty aghabhida÷ caraõàravinde || RBhrs_3,2.168 ||

premà, yathà--
dviùadbhiþ kùodiùñhair jagad-avihitecchasya bhavataþ
karàd àkçùyaiva prasabham abhimanyàv api hate |
subhadràyàþ prãtir danuja-damana tvad-viùayikà
prapede kalyàõã na hi malinimànaü lavam api || RBhrs_3,2.169 ||

sneho, yathà--
vimu¤ca pçthu-vepathuü visçja kaõñhàkuþñhàyitaü
vimçjya mayi nikùipa prasarad-a÷ru-dhàre dç÷au |
karaü ca makara-dhvaja prakaña-kaõñakàlaïkçtaü
nidhehi savidhe pituþ kathaya vatsa kaþ sambhramaþ || RBhrs_3,2.170 ||

ràgo, yathà--
viùam api sahasà sudhàm ivàyaü
nipibati cet pitur iïgitaü jhaùàïkaþ |
visçjati tad-asammatir yadi syàd
viùam iva tàü tu sudhàü sa eva sadyaþ || RBhrs_3,2.171 ||

triùv evàyoga-yogàdyà bhedàþ pårvavad ãritàþ || RBhrs_3,2.172 ||

tatra utkaõñhitam, yathà--
÷ambaraþ sumukhi labdha-durvipaó-
óambaraþ sa ripur ambaràyitaþ |
ambu-ràja-mahasaü kadà guruþ
kambu-ràja-karam ãkùitàsmahe || RBhrs_3,2.173 ||

atha viyogaþ--
mano mameùñàm api geõóu-lãlàü 
na vaùñi yogyàü ca tathàstra-yogyàm |
gurau puraü kauravam abhyupete
kàràm iva dvàravatãm avaiti || RBhrs_3,2.174 ||

siddhiþ--
militaþ ÷ambara-purato madanaþ purato vilokayan pitaram |
ko 'ham iti svaü pramadàn na dhãr adhãr apy asau veda || RBhrs_3,2.175 ||

tuùñiþ--
militam adhiùñhita-garuóaü prekùya yudhiùñhira-puràn muràràtim |
ajani mudà yadu-nagare sambhrama-bhåmà kumàràõàm || RBhrs_3,2.176 ||

sthitiþ--
ku¤cayann akùiõã ki¤cid bàùpa-niùpandi-pakùiõã |
vandate pàdayor dvandvaü pituþ prati-dinaü smaraþ || RBhrs_3,2.177 ||

utkaõñhita-viyogàdye yad yad vistàritaü na hi |
sambhrama-prãtivaj j¤eyaü tat tad evàkhilaü budhaiþ || RBhrs_3,2.178 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
pa÷cima-vibhàge mukhya-bhakti-rasa-pa¤caka-niråpaõe
prãti-bhakti-rasa-laharã dvitãyà |


___________________________________________________


(3.3)
preyo-bhakti-rasàkhyà tçtãya-laharã

sthàyi-bhàvo vibhàvàdyaiþ sakhyam àtmocitair iha |
nãta÷ citte satàü puùñiü rasaþ preyàn udãryate || RBhrs_3,3.1 ||

tatra àlambanàþ--
hari÷ ca tad-vayasyà÷ ca tasminn àlambanà matàþ || RBhrs_3,3.2 ||

tatra hariþ--
dvibhujatvàdi-bhàg atra pràgvad àlambano hariþ || RBhrs_3,3.3 ||

tatra vraje, yathà--
mahendra-maõi-ma¤jula-dyutir amanda-kunda-smitaþ
sphurat-puraña-ketakã-kusuma-ramya-paññàmbaraþ |
srag-ullasad-uraþ-sthalaþ kvaõita-veõur atràvrajan
vrajàd aghaharo haraty ahaha naþ sakhãnàü manaþ || RBhrs_3,3.4 ||

anyatra, yathà--
ca¤cat-kaustubha-kaumudã-samudayaü kaumodakã-cakrayoþ 
sakhyenojjvalitais tathà jalajayor àóhyaü caturbhir bhujaiþ |
dçùñvà hàri-harin-maõi-dyuti-haraü ÷auriü hiraõyàmbaraü
jagmuþ pàõóu-sutàþ pramoda-sudhayà naivàtma-sambhàvanàm || RBhrs_3,3.5 ||

suveùaþ sarva-sal-lakùma-lakùito balinàü varaþ |
vividhàdbhuta-bhàùà-vid vàvadåkaþ supaõóitaþ || RBhrs_3,3.6 ||
vipula-pratibho dakùaþ karuõo vãra-÷ekharaþ |
vidagdho buddhimàn kùantà rakta-lokaþ samçddhimàn |
sukhã varãyàn ity àdyà guõàs tasyeha kãrtità || RBhrs_3,3.7 ||

atha tad-vayasyàþ--
råpa-veùa-guõàdyais tu samàþ samyag-ayantritàþ |
vi÷rambha-sambhçtàtmàno vayasyàs tasya kãrtitàþ || RBhrs_3,3.8 ||

yathà--
sàmyena bhãti-vidhureõa vidhãyamàna-
bhakti-prapa¤cam anuda¤cad-anugraheõa |
vi÷rambha-sàra-nikuramba-karambitena 
vandetaràm aghaharasya vayasya-vçndam || RBhrs_3,3.9 ||

te pura-vraja-sambandhàd dvi-vidhàþ pràya ãritàþ || RBhrs_3,3.10 ||

tatra pura-sambandhinaþ--
arjuno bhãmasena÷ ca duhità drupadasya ca |
÷rãdàma-bhåsuràdyà÷ ca sakhàyaþ pura-saü÷rayàþ || RBhrs_3,3.11 ||

eùàü sakhyam, yathà--
÷irasi nçpatir drag aghràsãd aghàrim adhãra-dhãr
bhuja-parighayoþ ÷liùñau bhãmàrjunau pulakojjvalau |
pada-kamalayoþ sàsrau dasràtmajau ca nipetatus
tam ava÷àdhiyaþ prauóhànandàd arundhata pàõóavàþ || RBhrs_3,3.12 ||

÷reùñhaþ pura-vayasyeùu bhagavàn vànaradhvajaþ || RBhrs_3,3.13 ||

asya råpaü, yathà--
gàõóãva-pàõiþ kari-ràja-÷uõóà- 
ramyorur indãvara-sundaràbhaþ |
rathàïginà ratna-rathàdhirohã
sa rohitàkùaþ sutaràm aràjãt || RBhrs_3,3.14 ||

sakhyaü, yathà--
paryaïke mahati suràri-hantur aïke
niþ÷aïka-praõaya-nisçùña-pårva-kàyaþ |
unmãlan-nava-narma-karmañho 'yaü
gàõóãvã smita-vadanàmbujo vyaràjãt || RBhrs_3,3.15 ||

atha vraja-sambandhinaþ--
kùaõàdar÷anato dãnàþ sadà saha-vihàriõaþ |
tad-eka-jãvitàþ proktà vayasyà vraja-vàsinaþ |
ataþ sarva-vayasyeùu pradhànatvaü bhajanty amã || RBhrs_3,3.16 ||

eùàü råpaü, yathà--
balànuja-sadçg-vayo-guõa-vilàsa-veùa-÷riyaþ
priyaïkaraõa-vallakã-dala-viùàõa-veõv-aïkitàþ |
mahendra-maõi-hàñaka-sphañika-padma-ràga-tviùaþ
sadà praõaya-÷àlinaþ sahacarà hareþ pàntu vaþ || RBhrs_3,3.17 ||

sakhyaü, yathà--
unnidrasya yayus tavàtra viratiü sapta-kùapàs tiùñhato
hanta ÷rànta ivàsi nikùipa sakhe ÷rãdàma-pàõau girim |
àdhir vidhyati nas tvam arpaya kare kiü và kùaõaü dakùiõe
doùõas te karavàma kàmam adhunà savyasya saüvàhanam || RBhrs_3,3.18 ||

yathà và ÷rã-da÷ame (10.12.11)--
itthaü satàü brahma-sukhànubhåtyà
dàsyaü gatànàü para-daivatena |
màyà÷ritànàü nara-dàrakeõa
sàkaü vijahruþ kçta-puõya-pu¤jàþ || RBhrs_3,3.19 ||

eùu kçùõasya sakhyaü, yathà--
sahacara-nikurambaü bhràtar àrya praviùñaü
drutam agha-jañharàntaþ-koñare prekùamàõaþ |
skhalad-a÷i÷ira-bàùpa-kùàlita-kùàma-gaõóaþ
kùaõam aham avasãdan ÷ånya-cittas tadàsam || RBhrs_3,3.20 ||

suhçda÷ ca sakhàya÷ ca tathà priya-sakhàþ pare |
priya-narma-vayasyà÷ cety uktà goùñhe catur-vidhàþ || RBhrs_3,3.21 ||

tatra suhçdaþ--
vàtsalya-gandhi-sakhyàü tu ki¤cit te vayasàdhikàþ |
sàyudhàs tasya duùñebhyaþ sadà rakùà-paràyaõàþ || RBhrs_3,3.22 ||
subhadra-maõóalãbhadra-bhadravardhana-gobhañàþ |
yakùendrabhaña-bhadràïga-vãrabhadrà mahà-guõàþ |
vijayo balabhadràdyàþ suhçdas tasya kãrtitàþ || RBhrs_3,3.23 ||

eùàü sakhyaü, yathà--
dhunvan dhàvasi maõóalàgram amalaü tvaü maõóalãbhadra kiü 
gurvãü nàrya gadàü gçhàõa vijaya kùobhaü vçthà mà kçthàþ |
÷aktiü na kùipa bhadravardhana puro govardhanaü gàhate
garjann eùa ghano balã na tu balãvardàkçtir dànavaþ || RBhrs_3,3.24 ||

suhçtsu maõóalãbhadra-balabhadrau kilottamau || RBhrs_3,3.25 ||

atra maõóalãbhadrasya råpam, yathà--
pàñala-pañala-sad-aïgo lakuña-karaþ ÷ekharã ÷ikhaõóena |
dyuti-maõóalã-mali-nibhàü bhàti dadhan maõóalãbhadraþ || RBhrs_3,3.26 ||

asya sakhyaü, yathà--
vana-bhramaõa-kelibhir gurubhir ahni khinnãkçtaþ 
sukhaü svapitu naþ suhçd vraja-ni÷ànta-madhye ni÷i |
ahaü ÷irasi mardanaü mçdu karomi karõe kathàü
tvam asya visçjann alaü subala sakthinã làlaya || RBhrs_3,3.27 ||

baladevasya råpaü, yathà--
gaõóàntaþ-sphurad-eka-kuõóalam ali-cchannàvataüsotpalaü
kastårã-kçta-citrakaü pçthu-hçdi bhràjiùõu gu¤jà-srajam |
taü vãraü ÷arad-ambuda-dyuti-bharaü saüvãta-kàlàmbaraü
gambhãra-svanitaü pralamba-bhujam àlambe pralamba-dviùam || RBhrs_3,3.28 ||

asya sakhyaü, yathà--
jani-tithir iti putra-prema-saüvãtayàhaü
snapayitum iha sadmany ambayà stambhito 'smi |
iti subala girà me sandi÷a tvaü mukundaü
phaõi-pati-hrada-kacche nàdya gaccheþ kadàpi || RBhrs_3,3.29 ||

atra sakhàyaþ--
kaniùñha-kalpàþ sakhyena sambandhàþ prãti-gandhinà |
vi÷àla-vçùabhaurjasvi-devaprastha-varåthapàþ || RBhrs_3,3.30 ||
maranda-kusumàpãóa-maõibandha-karandhamàþ |
ity-àdayaþ sakhàyo 'sya sevà-sakhyaika-ràgiõaþ || RBhrs_3,3.31 ||

eùàü sakhyaü, yathà--
vi÷àla visinã-dalaiþ kalaya vãjana-prakriyàü
varåthapa vilambitàlaka-varåtham utsàraya |
mçùà vçùabha jalpitaü tyaja bhajàïga-saüvàhanaü
yad ugra-bhuja-saïgare gurum agàt klamaü naþ sakhà || RBhrs_3,3.32 ||

sarveùu sakhiùu ÷reùñho devaprastho 'yam ãritaþ || RBhrs_3,3.33 ||

tasya råpaü, yathà--
bibhrad geõóuü pàõóurodbhàsa-vàsàþ 
pà÷à-baddhottuïga-maulir balãyàn |
bandhåkàbhaþ sindhur aspardhi-lãlo
devaprasthaþ kçùõa-pàr÷vaü pratasthe || RBhrs_3,3.34 ||

asya sakhyaü, yathà--
÷rãdàmnaþ pçthulàü bhujàm abhi ÷iro vinyasya vi÷ràmiõaü
dàmnaþ savya-kareõa ruddha-hçdayaü ÷ayyà-viràjat-tanum |
madhye sundari kandarasya padayoþ saüvàhanena priyaü
devaprastha itaþ kçtã sukhayati premõà vrajendràtmajam || RBhrs_3,3.35 ||

atha priya-sakhàþ--
vayas-tulyàþ priya-sakhà sakhyaü kevalam à÷ritàþ |
÷rãdàmà ca sudàmà ca dàmà ca vasudàmakaþ || RBhrs_3,3.36 ||
kiïkiõi-stokakçùõàü÷u-bhadrasena-vilàsinaþ |
puõóarãka-viñaïkàkùa-kalaviïkàdayo 'py amã || RBhrs_3,3.37 ||
ramayanti priya-sakhàþ kelibhir vividhaiþ sadà |
niyuddha-daõóa-yuddhàdi-kautukair api ke÷avam || RBhrs_3,3.38 ||

eùàü sakhyaü, yathà--
sagadgada-padair hariü hasati ko 'pi vakroditaiþ
prasàrya bhujayor yugaü pulaki ka÷cid à÷liùyati |
kareõa calatà dç÷au nibhçtam etya rundhe paraþ
kç÷àïgi sukhayanty amã priya-sakhàþ sakhàyaü tava || RBhrs_3,3.39 ||

eùu priya-vayasyeùu ÷rãdàmà pravaro mataþ || RBhrs_3,3.40 ||

tasya råpam, yathà--
vàsaþ piïgaü bibhrataü ÷çïga-pàõiü
baddha-spardhaü sauhçdàn màdhavena |
tàmroùõãùaü ÷yàma-dhàmàbhiràmaü 
÷rãdàmànaü dàma-bhàjaü bhajàmi || RBhrs_3,3.41 ||

sakhyaü, yathà--
tvaü naþ projjhya kañhora yàmuna-tañe kasmàd akasmàd gato
diùñyà dçùñim ito 'si hanta nivióà÷leùaiþ sakhãn prãõaya |
bråmaþ satyam adar÷ane tava manàk kà dhenavaþ ke vayaü
kiü goùñhaü kim abhãùñam ity acirataþ sarvaü viparyasyati || RBhrs_3,3.42 ||
         
atha priya-narma-vayasyàþ--
priya-narma-vayasyàs tu pårvato 'py abhito varàþ |
àtyantika-rahasyeùu yuktà bhàva-vi÷eùiõaþ |
subalàrjuna-gandharvàs te vasantojjvalàdayaþ || RBhrs_3,3.43 ||

eùàü sakhyaü, yathà--
ràdhà-sande÷a-vçndaü kathayati subalaþ pa÷ya kçùõasya karõe
÷yàmà-kandarpa-lekhaü nibhçtam upaharaty ujjvalaþ pàõi-padme |
pàlã-tàmbålam àsye vitarati caturaþ kokilo mårdhni dhatte
tàrà-dàmeti narma-praõayi-sahacaràs tanvi tanvanti sevàm || RBhrs_3,3.44 ||

priya-narma-vayasyeùu prabalau subalàrjunau || RBhrs_3,3.45 ||

tatra subalasya råpaü, yathà--
tanu-ruci-vijita-hiraõyaü 
hari-dayitaü hàriõaü harid-vasanam |
subalaü kuvalaya-nayanaü 
naya-nandita-bàndhavaü vande || RBhrs_3,3.46 ||

asya sakhyaü, yathà--
vayasya-goùñhyàm akhileïgiteùu 
vi÷àradàyàm api màdhavasya |
anyair duråhà subalena sàrdhaü
saüj¤à-mayã kàpi babhåva vàrtà || RBhrs_3,3.47 ||

ujjvalasya råpaü, yathà--
aruõàmbaram uccalekùaõaü 
madhu-puùpa-balibhiþ prasàdhitam |
hari-nãla-ruciü hari-priyaü
maõi-hàrojjvalam ujjvalaü bhaje || RBhrs_3,3.48 ||

asya sakhyaü, yathà--
÷aktàsmi mànam avituü katham ujjvalo 'yaü
dåtaþ sameti sakhi yatra milaty adåre |
sàpatrapàpi kulajàpi pativratàpi 
kà và vçùasyati na gopa-vçùaü ki÷orã || RBhrs_3,3.49 ||

ujjvalo 'yaü vi÷eùeõa sadà narmokti-làlasaþ || RBhrs_3,3.50 ||

yathà--
sphurad-atanu-taraïgàvardhitànalpa-velaþ
sumadhura-rasa-råpo durgamàvàra-pàraþ |
jagati yuvati-jàtir nimnagà tvaü samudras
tad iyam aghahara tvàm eti sarvàdhvanaiva || RBhrs_3,3.51 ||

eteùu ke 'pi ÷àstreùu ke 'pi lokeùu vi÷rutàþ || RBhrs_3,3.52 ||
nitya-priyàþ sura-caràþ sàdhakà÷ ceti te tridhà |
kecid eùu sthirà jàtyà mantrivat tam upàsate || RBhrs_3,3.53 ||
taü hàsayanti càpalàþ kecid vaihàsikopamàþ |
kecid àrjava-sàreõa saralàþ ÷ãlayanti tam || RBhrs_3,3.54 ||
vàmà vakrima-cakreõa kecid vismàyayanty amum |
kecit pragalbhàþ kurvanti vitaõóàm amunà |
saumyàþ sånçtayà vàcà dhanyà dhinvanti taü pare || RBhrs_3,3.55 ||
evaü vividhayà sarve prakçtyà madhurà amã |
pavitra-maitrã-vaicitrã-càrutàm upacinvate || RBhrs_3,3.56 ||

atha uddãpanàþ--
uddãpanà vayo-råpa-÷çïga-veõu-darà hareþ |
vinoda-narma-vikrànti-guõàþ preùñha-janàs tathà |
ràja-devàvatàràdi-ceùñànukaraõàdayaþ || RBhrs_3,3.57 ||

atha vayaþ--
vayaþ kaumàra-paugaõóa-kai÷oraü ceha sammatam |
goùñhe kaumàra-paugaõóe kai÷oraü pura-goùñhayoþ || RBhrs_3,3.58 ||

tatra kaumàraü, yathà--
kaumàraü vatsale vàcyaü tataþ saïkùipya likhyate || RBhrs_3,3.59 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.13.11)--
bibhrad veõuü jañhara-pañayoþ ÷çïga-vetre ca kakùe
vàme pàõau masçõa-kavalaü tat-phalàny aïgulãùu |
tiùñhan madhye sva-parisuhçdo hàsayan narmabhiþ svaiþ
svarge loke miùati bubhuje yaj¤a-bhug bàla-keliþ || RBhrs_3,3.60 ||

atha paugaõóam--
àdyaü madhyaü tathà ÷eùaü paugaõóaü ca tridhà bhavet || RBhrs_3,3.61 ||
 
tatra àdyaü paugaõóaü--
adharàdeþ sulauhityaü jañharasya ca tànavam |
kambu-grãvodgamàdyaü ca paugaõóe prathame sati || RBhrs_3,3.62 ||

yathà--
tundaü vindati te mukunda ÷anakair a÷vattha-patra-÷riyaü
kaõñhaü kambuvad ambujàkùa bhajate rekhà-trayãm ujjvalàm |
àrundhe kuruvinda-kandala-ruciü bhå-candra danta-cchado
lakùmãr àdhunikã dhinoti suhçdàm akùãõi sà kàpy asau || RBhrs_3,3.63 ||

puùpa-maõóana-vaicitrã citràõi giri-dhàtubhiþ |
pãta-pañña-dukålàdyam iha proktaü prasàdhanam || RBhrs_3,3.64 ||
sarvàñavã-pracàreõa naicikã-caya-càraõam |
niyuddha-keli-nçtyàdi-÷ikùàrambho 'tra ceùñitam || RBhrs_3,3.65 ||

yathà--
vçndàraõye samastàt surabhiõi surabhã-vçnda-rakùà-vihàrã
gu¤jàhàrã ÷ikhaõóa-prakañita-mukuñaþ pãta-paññàmbara-÷rãþ |
karõàbhyàü karõikàre dadhad alam urasà phulla-mallãka-màlyaü
nçtyan dor-yuddha-raïge nañavad iha sakhãn nandayaty eùa kçùõaþ || RBhrs_3,3.66 ||

atha madhya-paugaõóam--
nàsà su÷ikharà tuïgà kapolau maõóalàkçtã |
pàr÷vàdy-aïgaü suvalitaü paugaõóe sati madhyame || RBhrs_3,3.67 ||

yathà--
tila-kusuma-vihàsi-nàsikà-÷rãr
nava-maõi-darpaõa-darpa-nà÷i-gaõóaþ |
harir iha parimçùña-pàr÷va-sãmà
sukhayati suùñhu sakhãn sva-÷obhayaiva || RBhrs_3,3.68 ||

uùõãùaü pañña-såtrottha-pà÷enàtra taóit-tviùà |
yaùñiþ ÷yàmà tri-hastoccà svarõàgrety àdi-maõóanam |
bhàõóãre krãóanaü ÷ailoddhàraõàdyaü ca ceùñitam || RBhrs_3,3.69 ||

yathà--
yaùñiü hasta-traya-parimitàü pràntayoþ svarõa-baddhàü
bibhral-lãlàü cañula-camarã-càru-cåóojjvala-÷rãþ |
baddhoùõãùaþ puraña-rucinà paññi-pà÷ena pàr÷ve
pa÷ya krãóan sukhayati sakhe mitra-vçndaü mukundaþ || RBhrs_3,3.70 ||

paugaõóa-madhya evàyaü harir dãvyan viràjate |
màdhuryàdbhuta-råpatvàt kai÷oràgràü÷a-bhàg iva || RBhrs_3,3.71 ||

atha ÷eùa-paugaõóam--
veõã nitamba-lambàgrà lãlàlaka-latà-dyuti |
aüsayos tuïgatety àdi paugaõóe carame sati || RBhrs_3,3.72 ||

yathà--
agre lãlàlaka-latikayàlaïkçtaü bibhrad àsyaü
ca¤cad-veõã-÷ikhara-÷ikhayà cumbita-÷reõi-bimbaþ |
uttuïgàüsa-cchavir aghaharo raïgam aïga-÷riyaiva 
nyasyann eva priya-savayasàü gokulàn nirjihãte || RBhrs_3,3.73 ||

uùõãùe vakrimà lãlà-sarasã-ruha-pàõità |
kà÷mãreõordhva-puõóràdyam iha maõóanam ãritam || RBhrs_3,3.74 ||

yathà--
uùõãùe dara-vakrimà kara-tale vyàjçmbhi-lãlàmbujaü
gaura-÷rãr alike kilordhva-tilakaþ kastårikà-bindumàn |
veùaþ ke÷ava pe÷alaþ subalam apy àghårõayaty adya te 
vikràntaü kim uta svabhàva-mçdulàü goùñhàbalànàü tatim || RBhrs_3,3.75 ||

atra bhaïgã giràü narma-sakhaiþ karõa-kathà-rasaþ |
eùu gokula-bàlànàü ÷rã-÷làghety-àdi-ceùñitam || RBhrs_3,3.76 ||

yathà--
dhårtas tvaü yad avaiùi hçd-gatam ataþ karõe tava vyàhare
keyaü mohanatà-samçddhir adhunà godhuk-kumàrã-gaõe |
atràpi dyuti-ratna-rohaõa-bhuvo bàlàþ sakhe pa¤ca-ùàþ
pa¤ceùur jagatàü jaye nija-dhuràü yatràrpayan màdyati || RBhrs_3,3.77 ||

atha kai÷oram--
kai÷oraü pårvam evoktaü saïkùepeõocyate tataþ || RBhrs_3,3.78 ||

yathà--
pa÷yotsikta-balã-trayã-vara-late vàsas taóin-ma¤jule
pronmãlad-vana-màlikà-parimala-stome tamàla-tviùi |
ukùaty ambaka-càtakàn smita-rasair dàmodaràmbhodhare 
÷rãdàmà ramaõãya-roma-kalikàkãrõàïga-÷àkhã babhau || RBhrs_3,3.79 ||
pràyaþ ki÷ora evàyaü sarva-bhakteùu bhàsate |
tena yauvana-÷obhàsya neha kàcit prapa¤cità || RBhrs_3,3.80 ||

atha råpaü, yathà--
alaïkàram alaïkçtvà tavàïgaü païkajekùaõa |
sakhãn kevalam evedaü dhàmnà dhãman dhinoti naþ || RBhrs_3,3.81 ||

atha ÷çïgaü, yathà--
vraja-nija-vaóabhã-vitardikàyàm 
uùasi viùàõa-vare ruvaty udagram |
ahaha savayasàü tadãya-romõàm
api nivahàþ samam eva jàgrati sma || RBhrs_3,3.82 ||

veõur, yathà--
suhçdo na hi yàta kàtarà 
harim anveùñum itaþ sutàü raveþ |
kathayann amum atra vaiõava-
dhvani-dåtaþ ÷ikhare dhinoti naþ || RBhrs_3,3.83 ||

÷aïkho, yathà--
pà¤càlã-patayaþ ÷rutvà pà¤cajanyasya nisvanam |
pa¤càsya pa÷ya muditàþ pa¤càsya-pratimàü yayuþ || RBhrs_3,3.84 ||

vinodo, yathà--
sphurad-aruõa-dukålaü jàguóair gaura-gàtraü
kçta-vara-kavarãkaü ratna-tàñaïka-karõam |
madhuripum iha ràdhà-veùam udvãkùya sàkùàt
priya-sakhi subalo 'bhåd vismitaþ sa-smita÷ ca || RBhrs_3,3.85 ||

athànubhàvàþ--
niyuddha-kanduka-dyåta-vàhya-vàhàdi-kelibhiþ |
laguóàlaguói-krãóà-saïgarai÷ càsya toùaõam || RBhrs_3,3.86 ||
palyaïkàsana-dolàsu saha-svàpopave÷anam |
càru-citra-parãhàso vihàraþ salilà÷aye || RBhrs_3,3.87 ||
yugmatve làsya-gànàdyàþ sarva-sàdhàraõàþ kriyàþ || RBhrs_3,3.88 ||

tatra niyuddhena toùaõaü, yathà--
aghahara jitakà÷ã yuddha-kaõóåla-bàhus
tvam añasi sakhi-goùñhyàm àtma-vãryaü stuvànaþ |
kathaya kim u mamoccai÷ caõóa-dor-daõóa-ceùñà-
viramita-raõa-raïgo niþsahàïgaþ sthito 'si || RBhrs_3,3.89 ||

yuktàyuktàdi-kathanaü hita-kçtye pravartanam |
pràyaþ puraþsaratvàdyàþ suhçdàm ãritàþ kriyàþ || RBhrs_3,3.90 ||
tàmbulàdy-arpaõaü vaktre tilaka-sthàsaka-kriyà |
patràïkura-vilekhàdi sakhãnàü karma kãrtitam || RBhrs_3,3.91 ||
nirjitã-karaõaü yuddhe vastre dhçtvàsya karùaõam |
puùpàdy-àcchedanaü hastàt kçùõena sva-prasàdhanam |
hastàhasti-prasaïgàdyàþ proktàþ priya-sakha-kriyàþ || RBhrs_3,3.92 ||
dåtyaü vraja-ki÷orãùu tàsàü praõaya-gàmità |
tàbhiþ keli-kalau sàkùàt sakhyuþ pakùa-parigrahaþ || RBhrs_3,3.93 ||
asàkùàt sva-sva-yåthe÷à-pakùa-sthàpana-càturã |
karõàkarõi-kathàdyà÷ ca priya-narma-sakha-kriyàþ || RBhrs_3,3.94 ||
vanya-ratnàlaïkàrair màdhavasya prasàdhanam |
puras tauryatrikaü tasya gavàü sambhàlana-kriyàþ || RBhrs_3,3.95 ||
aïga-saüvàhanaü màlya-gumphanaü bãjanàdayaþ |
etàþ sàdhàraõà dàsair vayasyànàü kriyà matàþ |
pårvokteùv aparà÷ càtra j¤eyà dhãrair yathocitam || RBhrs_3,3.96 ||

atha sàttvikàþ, tatra stambho, yathà--
niùkràmantaü nàgam unmathya kçùõaü 
÷rãdàmàyaü dràk pariùvaktu-kàmaþ |
labdha-stambhau sambhramàrambha-÷àlã
bàhu-stambhau pa÷ya notkùeptum ãùñe || RBhrs_3,3.97 ||

svedo, yathà--
krãóotsavànanda-rasaü mukunde
svàty-ambude varùati ramya-ghoùe |
÷rãdàma-mårtir vara-÷uktir eùà
svedàmbu-muktà-pañalãü prasåte || RBhrs_3,3.98 ||

romà¤co, yathà dàna-keli-kaumudyàm (37)--
api guru-puras tvàm utsaïge nidhàya visaïkañe
vipula-pulakollàsaü svarà pariùvajate hariþ |
praõayati tava skandhe càsau bhujaü bhujagopamaü
kva subala purà siddha-kùetre cakatha kiyat-tapaþ || RBhrs_3,3.99 ||
svara-bhedàdi catuùkaü, yathà--
praviùñavati màdhave bhujaga-ràja-bhàjaü hradaü
tadãya-suhçdas tadà pçthula-vepathu-vyàkulàþ |
vivarõa-vapuùaþ kùaõàd vikaña-gharghara-dhmàyino
nipatya nikaña-sthalã-bhuvi suùuptim àrebhire || RBhrs_3,3.100 ||

a÷ru, yathà--
dàvaü samãkùya vicarantam iùãka-tulais
tasya kùayàrtham iva bàùpa-jharaü kirantã |
svàm apy upekùya tanum ambuja-màla-bhàriõy
àbhãra-vãthir abhito harim àvariùña || RBhrs_3,3.101 ||

atha vyabhicàriõaþ--
augryaü tràsaü tathàlasyaü varjayitvàkhilàþ pare |
rase preyasi bhàva-j¤aiþ kathità vyabhicàriõaþ || RBhrs_3,3.102 ||
tatràyoge madaü harùaü garvaü nidràü dhçtiü vinà |
yoge mçtiü klamaü vyàdhiü vinàpasmçti-dãnate || RBhrs_3,3.103 ||

tatra harùo, yathà--
niùkramayya kila kàliyoragaü
vallave÷vara-sute samãyuùi |
sammadena suhçdaþ skhalat-padàs
tad-gira÷ ca viva÷àïgatàü dadhuþ || RBhrs_3,3.104 ||

atha sthàyã--
vimukta-sambhramà yà syàd vi÷rambhàtmà ratir dvayoþ |
pràyaþ samànayor atra sà sakhya-sthàyi-÷abda-bhàk || RBhrs_3,3.105 ||
vi÷rambho gàóha-vi÷vàsa-vi÷eùaþ yantraõojjhitaþ |
eùà sakhya-ratir vçddhiü gacchantã praõayaþ kramàt |
premà snehas tathà ràga iti pa¤ca-bhidodità || RBhrs_3,3.106 ||

tatra sakhya-ratiþ, yathà--
mukundo gàndinã-putra tvayà sandi÷yatàm iti |
garuóàïka guóàke÷as tvàü kadà parirapsyate || RBhrs_3,3.107 ||

praõayaþ--
pràptàyàü sambhramàdãnàü yogyatàyàm api sphuñam |
tad-gandhenàpy asaüspçùñà ratiþ praõaya ucyate || RBhrs_3,3.108 ||
yathà--
surais tripura-jin mukhair api vidhãyamàna-stuter
api prathayataþ paràm adhika-pàrameùñhya-÷riyam |
dadhat-pulakinaü harer adhi-÷irodhi savyaü bhujaü
samaskuruta pàü÷umàn ÷irasi candrakàn arjunaþ || RBhrs_3,3.109 ||

prema, yathà--
bhavaty udayatã÷vare suhçdi hanta ràjya-cyutir 
mukunda vasatir vane para-gçhe ca dàsya-kriyà |
iyaü sphuñam amaïgalà bhavatu pàõóavànàü gatiþ
parantu vavçdhe tvayi dvi-guõam eva sakhyàmçtam || RBhrs_3,3.110 ||

sneho, yathà ÷rã-da÷ame (10.15.18)--
anye tad-anuråpàõi manoj¤àni mahàtmanaþ |
gàyanti sma mahàràja sneha-klinna-dhiyaþ ÷anaiþ || RBhrs_3,3.111 ||

yathà và--
àrdràïga-skhalad-accha-dhàtuùu suhçd-gotreùu lãlà-rasaü
varùaty ucchvasiteùu kçùõa-mudire vyaktaü babhåvàdbhutam |
yà pràg àsta sarasvatã drutam asau lãnopakaõñha-sthale
yà nàsãd udagàd dç÷oþ pathi sadà nãrorudhàvàtra sà || RBhrs_3,3.112 ||

ràgo, yathà--
astreõa duùpariharà haraye vyakàri 
yà patri-païktir akçpeõa kçpã-sutena |
utplutya gàõóiva-bhçtà hçdi gçhyamàõà 
jàtàsya sà kusuma-vçùñir ivotsavàya || RBhrs_3,3.113 ||

yathà và--
kusumàny avacinvataþ samantàd
vana-màlà-racanocitàny araõye |
vçùabhasya vçùàrkajà marãcir 
divasàrdhe 'pi babhåva kaumudãva || RBhrs_3,3.114 ||

atha ayoge utkaõñhitaü, yathà--
dhanur-vedam adhãyàno madhyamas tvayi pàõóavaþ |
bàùpa-saïkãrõayà kçùõaþ girà÷leùaü vyajij¤apat || RBhrs_3,3.115 ||

atha viyoge, yathà--
aghasya jañharànalàt phaõi-hradasya ca kùveóato
davasya kavalàd api tvam avitàtra yeùàm abhåþ |
itas tritayato 'py atiprakaña-ghora-dhàñã-dharàt 
kathaü na viraha-jvaràd avasitàn sakhãn adya naþ || RBhrs_3,3.116 ||

atràpi pårvavat proktàs tàpàdyàs tà da÷à da÷a || RBhrs_3,3.117 ||

tatra tàpaþ--
prapannàþ bhàõóãre 'py adhika-÷i÷ire caõóim abharaü
tuùàre 'pi prauóhiü dinakara-sutà-srotasi gataþ |
apårvaþ kaüsàre subala-mukha-mitràvalim asau
balãyàn uttàpas tava viraha-janmà jvalayati || RBhrs_3,3.118 ||

kç÷atà--
tvayi pràpte kaüsa-kùitipati-vimokùàya nagarãü 
gabhãràd àbhãràvali-tanuùu khedàd anudinam |
catårõàü bhåtànàm ajani tanimà dànava-ripo
samãrasya ghrànàdhvani pçthulatà kevalam abhåt || RBhrs_3,3.119 ||

jàgaryà, yathà--
netràmbuja-dvandvam avekùya pårõaü
bàùpàmbu-påreõa varåthapasya |
tatrànuvçttiü kila yàdavendra
nirvidya nidrà-madhupã mumoca || RBhrs_3,3.120 ||

àlambana-÷ånyatà--
gate vçndàraõyàt priya-suhçdi goùñhe÷vara-sute
laghu-bhçtaü sadyaþ patad-atitaràm utpatad api |
na hi bhràmaü bhràmaü bhajati cañulaü tulam iva me
niràlambaü cetaþ kvacid api vilambaü lavam api || RBhrs_3,3.121 ||

adhçtiþ--
racayati nija-vçttau pà÷upàlye nivçttiü
kalayati ca kalànàü vismçtau yatna-koñim |
kim aparam iha vàcyaü jãvite 'py adya dhatte 
yaduvara virahàt te nàrthitàü bandhu-vargaþ || RBhrs_3,3.122 ||

jaóatà--
anà÷rita-paricchadàþ kç÷a-vi÷ãrõa-rukùàïgakàþ
sadà viphala-vçttayo virahitàþ kila cchàyayà |
viràva-parivarjitàs tava mukunda goùñhàntare
sphurati suhçdàü gaõàþ ÷ikhara-jàta-vçkùà iva || RBhrs_3,3.123 ||

vyàdhiþ--
viraha-jvara-saüjvareõa te jvalità vi÷latha-gàtra-bandhanà |
yaduvãra tañe viceùñate ciram àbhãra-kumàra-maõóalã || RBhrs_3,3.124 ||

unmàdaþ--
vinà bhavad-anusmçtiü viraha-vibhrameõàdhunà
jagad-vyavahçti-kramaü nikhilam eva vismàritàþ |
luõñhanti bhuvi ÷erate bata hasanti dhàvanty amã 
rudanti mathurà-pate kim api vallavànàü gaõàþ || RBhrs_3,3.125 ||

mårcchitam--
dãvyatãha madhure mathuràyàü
pràpya ràjyam adhunà madhu-nàthe |
vi÷vam eva muditaü ruditàndhe
gokule tu muhur àkulatàbhåt || RBhrs_3,3.126 ||

mçtiþ--
kaüsàrer viraha-jvarormi-janita-jvàlàvalã-jarjarà
gopàþ ÷aila-tañe tathà ÷ithilita-÷vàsàïkuràþ ÷erate |
vàraü vàram akharva-locana-jalair àplàvya tàn ni÷calàn
÷ocanty adya yathà ciraü paricaya-snigdhàþ kuraïgà api || RBhrs_3,3.127 ||

prokteyaü virahàvasthà spaùña-lãlànusàrataþ |
kçùõena viprayogaþ syàn na jàtu vraja-vàsinàm || RBhrs_3,3.128 ||

tathà ca skànde mathurà-khaõóe--
vatsair vatsatarãbhi÷ ca sadà krãóati màdhavaþ |
vçndàvanàntara-gataþ sa-ràmo bàlakair vçtaþ || RBhrs_3,3.129 ||

atha yoge siddhir, yathà--
pàõóavaþ puõóarãkàkùaü prekùya cakri-niketane |
citràkàraü bhajann eva mitràkàram adar÷ayat || RBhrs_3,3.130 ||
tuùñir, yatha ÷rã-da÷ame (10.71.27)--
taü màtuleyaü parirabhya nirvçto
bhãmaþ smayan prema-javàkulendriyaþ |
yamau kirãñã ca suhçttamaü mudà
prabçddha-bàùpaþ parirebhire 'cyutam || RBhrs_3,3.131 ||

yathà và--
kurujàïgale harim avekùya puraþ
priya-saïgamaü vraja-suhçn-nikaràþ |
bhuja-maõóalena maõi-kuõóalinaþ
pulakà¤citena pariùaùvajire || RBhrs_3,3.132 ||

sthitir, yathà ÷rã-da÷ame (10.12.12) --
yat-pàda-pàüsur bahu-janma-kçcchrato
dhçtàtmabhir yogibhir apy alabhyaþ |
sa eva yad-dçg-viùayaþ svayaü sthitaþ
kiü varõyate diùñam ato vrajaukasàm || RBhrs_3,3.133 ||

dvayor apy eka-jàtãya-bhàva-màdhurya-bhàg asau |
preyàn kàm api puùõàti rasa÷ citta-camatkçtim || RBhrs_3,3.134 ||
prãte ca vatsale càpi kçùõa-tad-bhaktayoþ punaþ |
dvayor anyonya-bhàvasya bhinna-jàtãyatà bhavet || RBhrs_3,3.135 ||
preyàn eva bhavet preyàn ataþ sarva-raseùv ayam |
sakhya-sampçkta-hçdayaiþ sadbhir evànubudhyate || RBhrs_3,3.136 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
pa÷cima-vibhàge mukhya-bhakti-rasa-pa¤caka-niråpaõe
preyo-bhakti-rasa-laharã tçtãyà |


___________________________________________________


(3.4)
vatsala-bhakti-rasàkhyà caturtha-laharã

vibhàvàdyais tu vàtsalyaü sthàyã puùñim upàgataþ |
eùa vatsala-nàmàtra prokto bhakti-raso budhaiþ || RBhrs_3,4.1 ||
tatra àlambanàþ--
kçùõaü tasya guråü÷ càtra pràhur àlambanàn budhàþ || RBhrs_3,4.2 ||

tatra kçùõo, yathà--
nava-kuvalaya-dàma-÷yàmalaü komalàïgaü
vicalad-alaka-bhçïga-krànta-netràmbujàntam |
vraja-bhuvi viharantaü putram àlokayantã
vraja-pati-dayitàsãt prasnavotpãóa-digdhà || RBhrs_3,4.3 ||

÷yàmàïgo ruciraþ sarva-sal-lakùaõa-yuto mçduþ |
priya-vàk saralo hrãmàn vinayã mànya-màna-kçt |
dàtety-àdi-guõo kçùõo vibhàva iti kathyate || RBhrs_3,4.4 ||
evaü guõasya càsyànugràhyatvàd eva kãrtità |
prabhàvànàspadatayà vedyasyàtra vibhàvatà || RBhrs_3,4.5 ||

tathà ÷rã-da÷ame (10.8.45)--
trayyà copaniùadbhi÷ ca sàïkhya-yogai÷ ca sàtvataiþ |
upagãyamàna-màhàtmyaü hariü sàmanyatàtmajam || RBhrs_3,4.6 ||

yathà và-- 
viùõur nityam upàsyate sakhi mayà tenàtra nãtàþ kùayaü
÷aïke påtanikàdayaþ kùiti-ruhau tau vàtyayonmålitau |
pratyakùaü girir eùa goùña-patinà ràmeõa sàrdhaü dhçtas
tat-tat-karma duranvayaü mama ÷i÷oþ kenàsya sambhàvyate || RBhrs_3,4.7 ||

atha guravaþ--
adhikaü-manya-bhàvena ÷ikùà-kàritayàpi ca |
làlakatvàdinàpy atra vibhàvà guravo matàþ || RBhrs_3,4.8 ||

yathà--
bhåry-anugraha-citena cetasà
làlanotkam abhitaþ kçpàkulam |
gauraveõa guruõà jagad-guror
gauravaü gaõam agaõyam à÷raye || RBhrs_3,4.9 ||

te tu tasyàtra kathità vraja-ràj¤ã vraje÷varaþ |
rohiõã tà÷ ca vallavyo yàþ padmaja-hçtàtmajàþ || RBhrs_3,4.10 ||
devakã tat-sapatnya÷ ca kuntã cànakadundubhiþ |
sàndãpani-mukhà÷ cànye yathà-pårvam amã varàþ |
vraje÷varã-vrajàdhã÷au ÷reùñhau gurujaneùv imau || RBhrs_3,4.11 ||

tatra vraje÷varyà råpaü, yathà ÷rã-da÷ame (10.9.3)--
kùaumaü vàsaþ pçthu-kañi-tañe bibhratã såtra-naddhaü
putra-sneha-snuta-kuca-yugaü jàta-kampaü ca subhråþ |
rajjv-àkarùa-÷rama-bhuja-calat-kaïkaõau kuõóale ca
svinnaü vaktraü kabara-vigalan-màlatã nirmamantha || RBhrs_3,4.12 ||

yathà và--
óorã-juñita-vakra-ke÷a-pañalà sindåra-bindållasat-
sãmànta-dyutir aïga-bhåùaõa-vidhiü nàti-prabhåtaü ÷rità |
govindàsya-nisçùña-sà÷ru-nayana-dvandvà navendãvara-
÷yàma-÷yàma-rucir vicitra-sicayà goùñhe÷varã pàtu vaþ || RBhrs_3,4.13 ||

vàtsalyam, yathà--
tanau mantra-nyàsaü praõayati harer gadgadamayã
sa-bàùpàkùã rakùà-tilakam alike kalpayati ca |
snuvànà pratyåùe di÷ati ca bhuje kàrmaõam asau
ya÷odà mårteva sphurati suta-vàtsalya-pañalã || RBhrs_3,4.14 ||

vrajàdhã÷asya råpaü, yathà--
tila-taõóulitaiþ kacaiþ sphurantaü
nava-bhàõóãra-palà÷a-càru-celam |
ati-tundilam indu-kànti-bhàjaü
vraja-ràjaü vara-kårcam arcayàmi || RBhrs_3,4.15 ||

vàtsalyam, yathà--
avalambya karàïguliü nijàü 
skhalad-aïghri prasarantam aïgane |
urasi sravad-a÷ru-nirjharo 
mumude prekùya sutaü vrajàdhipaþ || RBhrs_3,4.16 ||

atha uddãpanàþ--
kaumàràdi-vayo-råpa-ve÷àþ ÷ai÷ava-càpalam |
jalpita-smita-lãlàdyàþ budhair uddãpanàþ smçtàþ || RBhrs_3,4.17 ||

tatra kaumàram--
àdyaü madhyaü tathà ÷eùaü kaumàraü tri-vidhaü matam || RBhrs_3,4.18 ||

tatra àdyam--
sthåla-madhyorutàpàïga-÷vetimà svalpa-dantatà |
pravyakta-màrdavatvaü ca kaumàre prathame sati || RBhrs_3,4.19 ||

yathà--
tri-catura-da÷ana-sphuran-mukhenduü 
pçthutara-madhya-kañi-rakoru-sãmà |
nava-kuvalaya-komalaþ kumàro 
mudam adhikàü vraja-nàthayor vyatànãt || RBhrs_3,4.20 ||

asmin muhuþ pada-kùepa-kùaõike rudita-smite |
svàïguùñha-pànam uttàna-÷ayanàdyaü ca ceùñitam || RBhrs_3,4.21 ||

yathà--
mukha-puña-kçta-pàdàmbhoruhàïguùñha-mårdha-
pracala-caraõa-yugmaü putram uttàna-suptam |
kùaõam iha virudantaü smera-vaktraü kùaõaü sà 
tilam api viratàsãn nekùituü goùñha-ràj¤ã || RBhrs_3,4.22 ||

atra vyàghra-nakhaü kaõñhe rakùà-tilaka-maïgalam |
pañña-óorã kañau haste såtram ity àdi maõóanam || RBhrs_3,4.23 ||

yathà--
tarakùu-nakha-maõóalaü nava-tamàla-patra-dyutiü 
÷i÷uü rucira-rocanà-kçta-tamàla-patra-÷riyam |
dhçta-pratisaraü kañi-sphurita-pañña-såtra-srajaü
vraje÷a-gçhiõã sutaü na kila vãkùya tçptiü yayau || RBhrs_3,4.24 ||

atha madhyamam--
dçk-tañã-bhàg-alakatànagnatà cchidri-karõatà |
kalokti-riïganàdyaü ca kaumàre sati madhyame || RBhrs_3,4.25 ||

yathà--
vicalad-alaka-ruddha-bhrå-kuñã ca¤calàkùaü
kala-vacanam uda¤can nåtana-÷rotra-randhram |
alaghu-racita-riïgaü gokule dig-dukålaü
tanayam amçta-sindhau prekùya màtà nyamàïkùãt || RBhrs_3,4.26 ||

ghràõasya ÷ikhare muktà nava-nãtaü karàmbuje |
kiïkiõy-àdi ca kañyàdau prasàdhanam ihoditam || RBhrs_3,4.27 ||

yathà--
kvaõita-kanaka-kiïkiõã-kalàpaü
smita-mukham ujjvala-nàsikàgram uktam |
kara-dhçta-navanãta-piõóam agre
tanayam avekùya nananda nanda-patnã || RBhrs_3,4.28 ||

atha ÷eùam--
atra ki¤cit kç÷aü madhyam ãùat-prathima-bhàg uraþ |
÷ira÷ ca kàka-pakùàóhyaü kaumàre carame sati || RBhrs_3,4.29 ||

yathà--
sa manàg apacãyamàna-madhyaþ
prathimopakrama-÷ikùaõàrthi-vakùàþ |
dadhad-àkula-kàka-pakùa-lakùmãü
jananãü stambhayati sma divya-óimbhaþ || RBhrs_3,4.30 ||

dhañã phaõa-paóã càtra ki¤cid-vanya-vibhåùaõam |
laghu-vetraka-ratnàdi maõóanaü parikãrtitam || RBhrs_3,4.31 ||
vatsa-rakùà vrajàbhyarõe vayasyaiþ saha khelanam |
pàva-÷çïga-dalàdãnàü vàdanàdy atra ceùñitam || RBhrs_3,4.32 ||

yathà--
÷ikhaõóa-kçta-÷ekharaþ phaõa-pañãü dadhat
kare ca laguóãü laghuü savayasàü kulair àvçtaþ |
avann iha ÷akçt-karãn parisare vrajasya priye
sutas tava kçtàrthayaty ahaha pa÷ya netràõi naþ || RBhrs_3,4.33 ||

atha paugaõóam--
paugaõóàdi puraivoktaü tena saïkùipya likhyate || RBhrs_3,4.34 ||

yathà--
pathi pathi surabhãõàn aü÷ukottaüsi-mårdhà
dhavalim ayug-apàïgo maõóitaþ ka¤cukena |
laghu laghu parigu¤jan-ma¤ju-ma¤jãra-yugmaü
vraja-bhuvi mama vatsaþ kacca-de÷àd upaiti || RBhrs_3,4.35 ||

atha kai÷oram--
aruõima-yug-apàïgas tuïga-vakùaþ-kapàñã-
viluñhad-amala-hàro ramya-romàvali-÷rãþ |
puruùa-maõir ayaü me devaki ÷yàmalàïgas
tvad-udara-khani-janmà netram uccair dhinoti || RBhrs_3,4.36 ||

navyena yauvanenàpi dãvyan goùñhendra-nandanaþ |
bhàti kevala-vàtsalya-bhàjàü paugaõóa-bhàg iva || RBhrs_3,4.37 ||
sukumàreõa paugaõóa-vayasà saïgato 'py asau |
ki÷oràbhaþ sadà dàsa-vi÷eùàõàü prabhàsate || RBhrs_3,4.38 ||

atha ÷ai÷ava-càpalam--
pàrãr bhinatti vikiraty ajire dadhãni 
santànikàü harati kçntati mantha-daõóam |
vahnau kùipaty avirataü nava-nãtam itthaü
màtuþ pramoda-bharam eva haris tanoti || RBhrs_3,4.39 ||

yathà và--
prekùya prekùya di÷aþ sa-÷aïkam asakçn mandaü padaü nikùipan
nàyàty eùa latàntare sphuñam ito gavyaü hariùyan hariþ |
tiùñha svairam ajànatãva mukhare caurya-bhramad-bhrå-lataü
trasyal-locanam asya ÷uùyad-adharaü ramyaü didçkùe mukham || RBhrs_3,4.40 ||

atha anubhàvàþ--
anubhàvàþ ÷iro-ghràõaü kareõàïgàbhimàrjanam |
à÷ãrvàdo nide÷a÷ ca làlanaü pratipàlanam |
hitopade÷a-dànàdyà vatsale parikãrtitàþ || RBhrs_3,4.41 ||

atra ÷iro-ghràõam, yathà ÷rã-da÷ame (10.13.33)--

tad-ãkùaõotprema-rasàplutà÷ayà
jàtànuràgà gata-manyavo 'rbhakàn |
uduhya dorbhiþ parirabhya mårdhani
ghràõair avàpuþ paramàü mudaü te || RBhrs_3,4.42 ||

yathà và--
dugdhena digdhà kuca-vicyutena 
samagram àghràya ÷iraþ sapiccham |
kareõa goùñhe÷itur aïganeyam
aïgàni putrasya muhur mamàrja || RBhrs_3,4.43 ||

cumbà÷leùau tathàhvànaü nàma-grahaõa-pårvakam |
upàlambhàdaya÷ càtra mitraiþ sàdhàraõàþ kriyàþ || RBhrs_3,4.44 ||

atha sàttvikàþ--
navàtra sàttvikàþ stanya-sràvaþ stambhàdaya÷ ca te || RBhrs_3,4.45 ||

tatra stanya-sràvo, yathà ÷rã-da÷ame (10.13.22)--

tan-màtaro veõu-rava-tvarotthità
utthàpya dorbhiþ parirabhya nirbharam |
sneha-snuta-stanya-payaþ-sudhàsavaü
matvà paraü brahma sutàn apàyayan || RBhrs_3,4.46 ||

yathà và lalita-màdhave (1.46)--

niculita-giri-dhàtu-sphãta-patràvalãkàn
akhila-surabhi-reõån kùàlayadbhir ya÷odà |
kuca-kalasa-vimuktaiþ sneha-màdhvãka-madhyais
tava navam abhiùekaü dugdha-påraiþ karoti || RBhrs_3,4.47 ||

stambhàdayo, yathà--
katham api parirabdhuü na kùamà stabdha-gàtrã
kalayitum api nàlaü bàùpa-pura-plutàkùã |
na ca sutam upadeùñuü ruddha-kaõñhã samarthà 
dadhatam acalam àsãd vyàkulà gokule÷à || RBhrs_3,4.48 ||

atha vyabhicàriõaþ--
tatràpasmàra-sahitàþ prãtoktàþ vyabhicàriõaþ || RBhrs_3,4.49 ||

tatra harùo, yathà ÷rã-da÷ame (10.17.19)--

ya÷odàpi mahàbhàgà naùña-labdha-prajà satã |
pariùvajàïkam àropya mumocà÷ru-kalàü muhuþ || RBhrs_3,4.50 ||

yathà và vidagdha-màdhave (1.20)--

jita-candra-paràga-candrikà
naladendãvara-candana-÷riyam |
parito mayi ÷aitya-màdhurãü
vahati spar÷a-mahotsavas tava || RBhrs_3,4.51 ||

atha sthàyã--
sambhramàdi-cyutà yà syàd anukampe 'nukampituþ |
ratiþ saivàtra vàtsalyaü sthàyã bhàvo nigadyate || RBhrs_3,4.52 ||
ya÷odàdes tu vàtsalya-ratiþ prauóhà nisargataþ |
premavat snehavad bhàti kadàcit kila ràgavat || RBhrs_3,4.53 ||

tatra vàtsalya-ratir, yathà ÷rã-da÷ame (10.6.43)

nandaþ sva-putram àdàya pretyàgatam udàra-dhãþ |
mårdhny upàghràya paramàü mudaü lebhe kurådvaha || RBhrs_3,4.54 ||

yathà và--
vinyasta-÷ruti-pàlir adya muralã-nisvàna-÷u÷råùà
bhåyaþ prasrava-varùiõã dviguõitotkaõñhà pradoùodaye |
gehàd aïganam aïganàt punar asau gehaü vi÷anty àkulà 
govindasya muhur vrajendra-gçhiõã panthànam àlokate || RBhrs_3,4.55 ||

premavad, yathà--
prekùya tatra muni-ràja-maõóalaiþ
ståyamànam asi mukta-sambhramà |
kçùõam aïkam abhi gokule÷varã
prasnutà kuru-bhuvi nyavãvi÷at || RBhrs_3,4.56 ||

yathà và--
devakyà vivçta-praså-caritayàpy unmçjyamànànane
bhåyobhir vasudeva-nandanatayàpy udghåùyamàõe janaiþ |
govinde mihira-grahotsukatayà kùetraü kuror àgate 
premà vallava-nàthayor atitaràm ullàsam evàyayau || RBhrs_3,4.57 ||

snehavat, yathà--
pãyåùa-dyutibhiþ stanàdri-patitaiþ kùãrotkarair jàhnavã 
kàlindã ca vilocanàbja-janitair jàtà¤jana-÷yàmalaiþ |
àràn-madhyama-vedim àpatitayoþ klinnà tayoþ saïgame
vçttàsi vraja-ràj¤i tat-suta-mukha-prekùàü sphuñaü và¤chasi || RBhrs_3,4.58 ||

ràgavat, yathà--
tuùàvati tuùànalo 'py upari tasya baddha-sthitir
bhavantam avalokate yadi mukunda goùñhe÷varã |
sudhàmbudhir api sphuñaü vikaña-kàla-kåñaty alaü
sthità yadi na tatra te vadana-padmam udvãkùyate || RBhrs_3,4.59 ||

atha ayoge utkaõñhitam, yathà--
vatsasya hanta ÷arad-indu-vinindi-vaktraü
sampàdayiùyati kadà nayanotsavaü naþ |
ity acyute viharati vraja-bàñikàyàm
årvã tvarà jayati devaka-nandinãnàm || RBhrs_3,4.60 ||

yathà và--
bhràtas tanayaü bhràtur
mama sandi÷a gàndinã-putra |
bhràtçvyeùu vasantã
didçkùate tvàü hare kuntã || RBhrs_3,4.61 ||

viyogo, yathà ÷rã-da÷ame (10.46.28)--
ya÷odà varõyamànàni putrasya caritàõi ca |
÷çõvaty a÷råõy asràkùãt sneha-snuta-payodharà || RBhrs_3,4.62 ||

yathà và--
yàte ràja-puraü harau mukha-tañã vyàkãrõa-dhåmràlakà
pa÷ya srasta-tanuþ kañhora-luñhanair dehe vraõaü kurvatã |
kùãõà goùñha-mahã-mahendra-mahiùã hà putra putrety asau
kro÷antã karayor yugena kurute kaùñàd uras-tàóanam || RBhrs_3,4.63 ||

bahånàm api sad-bhàve viyoge 'tra tu kecana |
cintà viùàda-nirveda-jàóya-dainyàni càpalam |
unmàda-mohàv ity àdyà atyudrekaü vrajanty amã || RBhrs_3,4.64 ||

atra cintà--
manda-spandam abhåt klamair alaghubhiþ sandànitaü mànasaü
dvandvaü locanayo÷ ciràd avicala-vyàbhugna-tàraü sthitam |
ni÷vàsaiþ sravad eva pàkam ayate stanyaü ca taptair idaü 
nånaü vallava-ràj¤i putra-virahodghårõàbhir àkramyase || RBhrs_3,4.65 ||

viùàdaþ--
vadana-kamalaü putrasyàhaü nimãlati ÷ai÷ave
nava-taruõimàrambhonmçùñaü na ramyam alokayam |
abhinava-vadhå-yuktaü càmuü na harmyam ave÷ayaü
÷irasi kuli÷aü hanta kùiptaü ÷vaphalka-sutena me || RBhrs_3,4.66 ||

nirvedaþ--
dhig astu hata-jãvitaü niravadhi-÷riyo 'py adya me
yayà na hi hareþ ÷iraþ snuta-kucàgram àghràyate |
sadà nava-sudhà-duhàm api gavàü paràrdhaü ca dhik
sa lu¤cati na ca¤calaþ surabhi-gandhi yàsàü dadhi || RBhrs_3,4.67 ||

jàóyam--
yaþ puõóarãkekùaõa tiùñhatas te 
goùñhe karàmbhoruha-maõóano 'bhåt |
taü prekùya daõóa-stimitendriyàd yad 
daõóàkçtis te jananã babhåva || RBhrs_3,4.68 ||

dainyam--
yàcate bata vidhàtar udasrà 
tvàü radais tçõam udasya ya÷odà |
gocare sakçd api kùaõam adya 
matsaraü tyaja mamànaya vatsam || RBhrs_3,4.69 ||

càpalam--
kim iva kurute harmye tiùñhann ayaü nirapatrapo
vrajapatir iti bråte mugdho 'yam atra mudà janaþ |
ahaha tanayaü pràõebhyo 'pi priyaü parihçtya taü 
kañhina-hçdayo goùñhe svairã pravi÷ya sukhãyati || RBhrs_3,4.70 ||

unmàdaþ--
kva me putro nãpàþ kathayata kuraïgàþ kim iha vaþ 
sa babhràmàbhyarõe bhaõata tam udantaü madhukaràþ |
iti bhràmaü bhràmaü bhrama-bhara-vidånà yadupate
bhavantaü pçcchantã di÷i di÷i ya÷odà vicarati || RBhrs_3,4.71 ||

mohaþ--
kuñumbini manas tañe vidhuratàü vidhatse kathaü
prasàraya dç÷aü manàk tava sutaþ puro vartate |
idaü gçhiõi gçhaü na kuru ÷ånyam ity àkulaü 
sa ÷ocati tava prasåü yadu-kulendra nandaþ pità || RBhrs_3,4.72 ||

atha yoge siddhiþ--
vilokya raïga-sthala-labdha-saïgamaü
vilocanàbhãùña-vilokanaü harim |
stanyair asi¤can nava-ka¤cukà¤calaü
devyaþ kùaõàd ànakadundubhi-priyàþ || RBhrs_3,4.73 ||

tuùñir, yathà prathame (1.11.30)--

tàþ putram aïkam àropya sneha-snuta-payodharàþ |
harùa-vihvalitàtmànaþ siùicur netrajair jalaiþ || RBhrs_3,4.74 ||

yathà và lalita-màdhave (10.14)--

nayanayoþ stanayor api yugmataþ
paripatadbhir asau payasàü jharaiþ |
ahaha vallava-ràja-gçhe÷varã
sva-tanayaü praõayàd abhiùi¤cati || RBhrs_3,4.75 ||

sthitir, yathà vidagdha-màdhave (1.19)--

ahaha kamala-gandher atra saundarya-vçnde
vinihita-nayaneyaü tvan-mukhendor mukunda |
kuca-kalasa-mukhàbhyàm ambara-knopam ambà
tava muhur atiharùàd varùati kùãra-dhàràm || RBhrs_3,4.76 ||

svãkurvate rasam imaü nàñya-j¤à api kecana || RBhrs_3,4.77 ||

tathàhuþ [sà.da. 3.201]--
sphuñaü camatkàritayà vatsalaü ca rasaü viduþ |
sthàyã vatsalatàsyeha putràdy-àlambanaü matam || RBhrs_3,4.78 ||

kiü ca--
apratãtau hari-rateþ prãtasya syàd apuùñatà |
preyasas tu tirobhàvo vatsalaysàsya na kùatiþ || RBhrs_3,4.79 ||
eùà rasa-trayã proktà prãtàdiþ paramàdbhutà |
tatra keùucid apy asyàþ saïkulatvam udãryate || RBhrs_3,4.80 ||
saïkarùaõasya sakhyas tu prãti-vàtsalya-saïgatam |
yudhiùñhirasya vàtsalyaü prãtyà sakhyena cànvitam || RBhrs_3,4.81 ||
àhuka-prabhçtãnàü tu prãtir vàtsalya-mi÷rità |
jarad-àbhãrikàdãnàü vàtsalyaü sakhya-mi÷ritam || RBhrs_3,4.82 ||
màdreya-nàradàdãnàü sakhyaü prãtyà karambitam |
rudra-tàrkùyoddhavàdãnàü prãtiþ sakhyena mi÷rità || RBhrs_3,4.83 ||
aniruddhàpi-naptéõàm evaü kecid babhàùire |
evaü keùucid anyeùu vij¤eyaü bhàva-mi÷raõam || RBhrs_3,4.84 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
pa÷cima-vibhàge mukhya-bhakti-rasa-pa¤caka-niråpaõe
vatsala-bhakti-rasa-laharã caturthã |


___________________________________________________


(3.5)
madhura-bhakti-rasàkhyà pa¤cama-laharã

àtmocitair vibhàvàdyaiþ puùñiü nãtà satàü hçdi |
madhuràkhyo bhaved bhakti-raso 'sau madhurà ratiþ || RBhrs_3,5.1 ||
nivçttànupayogitvàd duråhatvàd ayaü rasaþ |
rahasyatvàc ca saükùipya vitatàõgo vilikhyate || RBhrs_3,5.2 ||

tatra àlambanàþ--
asmin àlambanaþ kçùõaþ priyàs tasya tu subhruvaþ || RBhrs_3,5.3 ||

tatra kçùõaþ--
tatra kçùõaþ asamànordhva-saundarya-lãlà-vaidigdhã-sampadàm | 
à÷rayatvena madhure harir àlambano mataþ || RBhrs_3,5.4 ||

yathà ÷rã-gãta-govinde (1.11)--
vi÷veùàm anura¤janena janayann ànandam indãvara-
÷reõã-÷yàmala-komalair upanayann aïgair anaïgotsavam |
svacchandaü vraja-sundarãbhir abhitaþ praty-aïgam àliïgitaþ
÷çïgàraþ sakhi mårtimàn iva madhau mugdho hariþ krãóati || RBhrs_3,5.5 ||

atha tasya preyasyaþ--
nava-nava-vara-màdhurã-dhurãõàþ
praõaya-taraïga-karambitàs taraïgàþ |
nija-ramaõatayà hariü bhajantiþ
praõamata tàþ paramàdbhutàþ ki÷orãþ || RBhrs_3,5.6 ||

preyasãùu harer àsu pravarà vàrùabhànavã || RBhrs_3,5.7 ||

asyà råpaü--
mada-cakita-cakorã-càrutà-cora-dçùñir
vadana-damita-ràkàrohiõã-kànta-kãrtiþ |
avikala-kala-dhautoddhåti-dhaureyaka-÷rãr
madhurima-madhu-pàtrã ràjate pa÷ya ràdhà || RBhrs_3,5.8 ||

asyà ratiþ--
narmoktau mama nirmitoru-paramànandotsavàyàm api 
÷rotrasyànta-tañãm api sphuñam anàdhàya sthitodyan-mukhã |
ràdhà làghavam apy anàdara-giràü bhaïgãbhir àtanvatã
maitrã-gauravato 'py asau ÷ata-guõàü mat-prãtim evàdadhe || RBhrs_3,5.9 ||

tatra kçùõa-ratir, yathà ÷rã-gãta-govinde (3.1)--
kaüsàrir api saüsàra-vàsanàbaddha-÷çïkhalàm |
ràdhàm àdhàya hçdaye tatyàja vraja-sundarãþ || RBhrs_3,5.10 ||

atha uddãpanàþ |
uddãpanà iha proktà muralã-nisvanàdayaþ || RBhrs_3,5.11 ||

yathà padyàvalyàm (172) {*credited to Sarva-vidyà-vinoda}
guru-jana-ga¤janam aya÷o
gçha-pati-caritaü ca dàruõaü kim api |
vismàrayati samastaü 
÷iva ÷iva muralã muràràteþ || RBhrs_3,5.12 ||

atha anubhàvàþ--
anubhàvàs tu kathità dçg-natekùà-smitàdayaþ || RBhrs_3,5.13 ||

yathà lalita-màdhave (1.14)--
kçùõàpaïga-taraïgita-dyumaõijà-sambheda-veõã-kçte
ràdhàyàþ smita-candrikà-suradhunã-pure nipãyàmçtam |
antas toùa-tuùàra-samplava-lava-vyàlãóhatàpodgamàþ 
kràntvà sapta jaganti samprati vayaü sarvordhvam adhyàsmahe || RBhrs_3,5.14 ||

atha sàttvikàþ, yathà padyàvalyàm (181)--
kàmaü vapuþ pulakitaü nayane dhçtàsre
vàcaþ sa-gadgada-padàþ sakhi kampi vakùaþ |
j¤àtaü mukunda-muralã-rava-màdhurã te
cetaþ sudhàü÷u-vadane taralãkaroti || RBhrs_3,5.15 ||

atha vyabhicàriõaþ--
àlasyaugrye vinà sarve vij¤eyà vyabhicàriõaþ || RBhrs_3,5.16 ||

tatra nirvedo, yathà padyàvalyàm (221)--
mà mu¤ca pa¤ca÷ara pa¤ca-÷arãü ÷arãre
mà si¤ca sàndra-makaranda-rasena vàyo |
aïgàni tat-praõaya-bhaïga-vigarhitàni
nàlambituü katham api kùamate 'dya jãvaþ || RBhrs_3,5.17 ||

harùo, yathà dàna-keli-kaumudyàm (34)--
kuvalaya-yuvatãnàü lehayann akùi-bhçïgaiþ 
kuvalaya-dala-lakùmã-laïgimàþ svàïga-bhàsaþ |
mada-kala-kalabhendrollaïghi-lãlà-taraïgaþ 
kavalayati dhçtiü me kùmàdharàraõya-dhårtaþ || RBhrs_3,5.18 ||

atha sthàyã--
sthàyã bhàvo bhavaty atra pårvoktà madhurà ratiþ || RBhrs_3,5.19 ||

yathà padyàvalyàm (158)--
bhråvalli-tàõóava-kalà-madhurànana-÷rãþ
kaïkelli-koraka-karambita-karõa-påraþ |
ko 'yaü navãna-nikaùopala-tulya-veùo
vaü÷ãraveõa sakhi màm ava÷ãkaroti || RBhrs_3,5.20 ||

ràdhà-màdhavayor eva kvàpi bhàvaiþ kadàpy asau |
sajàtãya-vijàtãyair naiva vicchidyate ratiþ || RBhrs_3,5.21 ||

yathà--
ito dåre ràj¤ã sphurati parito mitra-pañalã
dç÷or agre candràvalir upari ÷ailasya danujaþ |
asavye ràdhàyàþ kusumita-latà saüvçta-tanau dçg-
anta-÷rãr lolà taóid iva mukundasya valate || RBhrs_3,5.22 ||

ghorà khaõóita-÷aïkhacåóam ajiraü rundhe ÷ivà tàmasã
brahmiùñha-÷vasanaþ ÷ama-stuti-kathà pràleyam àsi¤cati |
agre ràmaþ sudhà-rucir vijayate kçùõa-pramodocitaü
ràdhàyàs tad api praphullam abhajan mlàniü na bhàvàmbujam || RBhrs_3,5.23 ||

sa vipralambha-sambhoga-bhedena dvi-vidho mataþ || RBhrs_3,5.24 ||

tatra vipralambhaþ--
sa pårva-ràgo màna÷ ca pravàsàdi-mayas tathà |
vipralambho bahu-vidho vidvadbhir iha kathyate || RBhrs_3,5.25 ||

tatra pårva-ràgaþ--
pràg-asaïgatayor bhàvaþ pårva-ràgo bhaved dvayoþ || RBhrs_3,5.26 ||

yathà padyàvalyàm (181)--
akasmàd ekasmin pathi sakhi mayà yàmuna-tañaü
vrajantyà dçùño yo nava-jaladhara-÷yàmala-tanuþ |
sa dçg-bhaïgyà kiü vàkuruta na hi jàne tata idaü
mano me vyàlolaü kvacana gçha-kçtyo na lagate || RBhrs_3,5.27 ||

yathà ÷rã-da÷ame (10.53.2)--
yathà vinidrà yac città rukmiõã kamalekùaõà |
tathàham api tac-citto nidràü ca na labhe ni÷i |
vedàhaü rukmiõyà dveùàn mamodvàho nivàritaþ || RBhrs_3,5.28 ||

atha mànaþ |
mànaþ prasiddha evàtra || RBhrs_3,5.29 ||

yathà ÷rã-gãta-govinde (2.1)--
viharati vane ràdhà sàdhàraõa-praõaye harau
vigalita-nijotkarùàd ãçsyà-va÷ena gatànyataþ |
kvacid api latà-ku¤je gu¤jan-madhu-vrata-maõóalã-
mukhara-nikhare lãnà dãnàpy uvàca rahaþ sakhãm || RBhrs_3,5.30 ||

atha pravàsaþ-- 
pravàsaþ saïga-vicyutiþ || RBhrs_3,5.31 ||

yathà padyàvalyàm (350)--
hastodare vinihitaika-kapola-pàler
a÷rànta-locana-jala-snapitànanàyàþ |
prasthàna-maïgala-dinàvadhi màdhavasya
nidrà-lavo 'pi kuta eva saroruhàkùyàþ || RBhrs_3,5.32 ||

yathà prahlàda-saühitàyàm uddhava-vàkyam--
bhagavàn api govindaþ kandarpa-÷ara-pãóitaþ |
na bhuïkte na svapiti ca cintayan vo hy aharni÷am || RBhrs_3,5.33 ||

atha sambhogaþ--
dvayor militayor bhogaþ sambhoga iti kãrtyate || RBhrs_3,5.34 ||

yathà padyàvalyàm (199)--
paramànuràga-parayàtha ràdhayà
parirambha-kau÷ala-vikà÷i-bhàvayà |
sa tayà saha smara-sabhàjanotsavaü
niravàhayac chikhi-÷ikhaõóa-÷ekharaþ || RBhrs_3,5.35 ||

÷rãmad-bhàgavatàdy-arha-÷àstra-dar÷itayà dç÷à |
iyam àviùkçtà mukhya-pa¤ca-bhakti-rasà mayà || RBhrs_3,5.36 ||
gopàla-råpa-÷obhàü dadhad api raghunàtha-bhàva-vistàrã |
tuùyatu sanàtanàtmà pa÷cima-bhàge rasàmbu-nidheþ || RBhrs_3,5.37 ||


iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau
pa÷cima-vibhàge madhuràkhya-bhakti-rasa-laharã caturthã |

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau 
mukhya-bhakti-rasa-niråpakaþ pa÷cima-vibhàgaþ samàptaþ |



___________________________________________________



uttara-vibhàgaþ

(4.1) 
hàsya-bhakti-rasàkhyà 
prathama-laharã

bhakti-bhareõa prãtiü kalayann urarãkçta-vrajàsaïgaþ |
tanutàü sanàtanàtmà bhagavàn mayi sarvadà tuùñim || RBhrs_4,1.1 ||
rasàmçtàbdher bhàge 'tra turãye tåttàràbhidhe |
rasaþ sapta-vidho gauõo maitrã-vaira-sthitir mithaþ || RBhrs_4,1.2 ||
rasàbhàsà÷ ca tenàtra laharyo nava kãrtitàþ |
pràg atràniyatàdhàràþ kadàcit kvàpy uditvaràþ || RBhrs_4,1.3 ||
gauõà bhakti-rasàþ sapta lekhyà hàsyàdayaþ kramàt || RBhrs_4,1.4 ||
bhaktànàü pa¤cadhoktànàm eùàü madhyata eva hi |
kvàpy ekaþ kvàpy aneka÷ ca gauõeùv àlambano mataþ || RBhrs_4,1.5 ||

tatra hàsya-bhakti-rasaþ--
vakùyamàõair vibhàvàdyaiþ puùñiü hàsa-ratir gatà |
hàsya-bhakti-raso nàma budhair eùa nigadyate  || RBhrs_4,1.6 ||
asminn àlambanaþ kçùõas tathànyo 'pi tad-anvayã |
vçddhàþ ÷i÷u-mukhàþ pràyaþ proktà dhãrais tad-à÷rayàþ |
vibhàvanàdi-vai÷iùñyàt pravarà÷ ca kvacin matàþ || RBhrs_4,1.7 ||

tatra kçùõo, yathà--
yàsyàmy asya na bhãùaõasya savidhaü jãrõasya ÷ãrõàkçter
màtar neùyati màü pidhàya kapañàd àdhàrikàyàm asau |
ity uktvà cakitàkùam adbhuta-÷i÷àv udvãkùyamàõe harau
hàsyaü tasya niruddhato 'py atitaràü vyaktaü tadàsãn muneþ || RBhrs_4,1.8 ||

atha tad-anvayã---
yac ceùñà kçùõa-viùayà proktaþ so 'tra tad-anvayã || RBhrs_4,1.9 ||

yathà--
dadàmi dadhi-phàõitaü vivçõu vaktram ity agrato
ni÷amya jaratã-giraü vivçta-komalauùñhe sthite |
tayà kusumam arpitaü navam avetya bhugnànane
harau jahasur uddhuraü kim api suùñhu goùñhàrbhakàþ || RBhrs_4,1.10 ||

yathà và--
asya prekùya karaü ÷i÷or munipate ÷yàmasya me kathyatàü
tathyaü hanta ciràyur eùa bhavità kiü dhenu-koñã÷varaþ |
ity ukte bhagavan mayàdya parita÷  cãreõa kiü càruõà
dràg àvirbhavad-uddhura-smitam idaü vaktraü tvayà rudhyate || RBhrs_4,1.11 ||

uddãpanà hares tàdçg-vàg-veùa-caritàdayaþ |
anubhàvàs tu nàsauùñha-gaõóa-niùpandanàdayaþ || RBhrs_4,1.12 ||
harùàlasyàvahitthàdyà vij¤eyà vyabhicàriõaþ |
sà hàsa-ratir evàtra sthàyi-bhàvatayodità || RBhrs_4,1.13 ||
ùoóhà hàsa-ratiþ syàt smita-hasite vihasitàvahasite ca |
apahasitàtihasitake jyeùñhàdãnàü kramàd dve dve || RBhrs_4,1.14 ||
vibhàvanàdi-vaicitryàd uttamasyàpi kutracit |
bhaved vihasitàdyaü ca bhàvaj¤air iti bhaõyate || RBhrs_4,1.15 ||

tatra smitam--
smitaü tv alakùya-da÷anaü netra-gaõóa-vikà÷a-kçt || RBhrs_4,1.16 ||

yathà--
kva yàmi jaratã khalà dadhi-haraü didhãrùanty asau
pradhàvati javena màü subala maïkùu rakùàü kuru |
iti skhalad-udãrite dravati kàndi÷ãke harau
vikasvara-mukhàmbujaü kulam abhån munãnàü divi || RBhrs_4,1.17 ||

hasitam--
tad eva dara-saülakùya-dantàgraü hasitaü bhavet || RBhrs_4,1.18 ||

yathà--
mad-va÷ena puraþ-sthito harir asau putro 'ham evàsmi te
pa÷yety acyuta-jalpa-vi÷vasitayà saürambha-rajyad-dç÷à |
màm eti skhalad-akùare jañilayà vyàkru÷ya niùkàsite 
putre pràïgataþ sakhã-kulam abhåd dantàü÷u-dhautàdharam || RBhrs_4,1.19 ||

vihasitam--
sa-svanaü dçùña-da÷anaü bhaved vihasitaü tu tat || RBhrs_4,1.20 ||

yathà--
muùàõa dadhi meduraü viphalam antarà ÷aïkase
sa-niþ÷vasita-óambaraü jañilayàtra nidràyate |
iti bruvati ke÷ave prakaña-÷ãrõa-danta-sthalaü
kçtaü hasitam utsvanaü kapaña-suptayà vçddhayà || RBhrs_4,1.21 ||
 
avahasitam--
tac càvahasitaü phulla-nàsaü ku¤cita-locanam || RBhrs_4,1.22 ||

yathà--
lagnas te nitaràü dç÷or api yuge kiü dhàtu-ràgo ghanaþ
pràtaþ putra balasya và kim asitaü vàsas tvayàïge dhçtam |
ity àkarõya puro vraje÷a-gçhiõã-vàcaü sphuran-nàsikà
dåtã saïkucad-ãkùaõàvahasitaü jàtà na roddhuü kùamà || RBhrs_4,1.23 ||

apahasitam--
tac càpahasitaü sà÷ru-locanaü kampitàüsakam || RBhrs_4,1.24 ||

yathà--
udasraü devarùir divi dara-taraïgad-bhuja-÷irà
yad abhràõy uddaõóo da÷ana-rucibhiþ pàõóarayati |
sphuñaü brahmàdãnàü nañayitari divye vraja-÷i÷au
jaratyàþ prastobhàn nañati tad anaiùãd dç÷am asau || RBhrs_4,1.25 ||

atihasitam--
sahasra-tàlaü kùiptàïgaü tac càtihasitaü viduþ || RBhrs_4,1.26 ||

yathà--
vçddhe tvaü valitànanàsi valibhiþ prekùya suyogyàm atas
tvàm udvoóhum asau balã-mukha-varo màü sàdhayaty utsukaþ |
àbhir vipluta-dhãr vçõe na hi paraü tvatto bali-dhvaüsanàd
ity uccair mukharà-girà vijahasuþ sottàlikà bàlikàþ || RBhrs_4,1.27 ||

yasya hàsaþ sa cet kvàpi sàkùàn naiva nibadhyate |
tathàpy eùa vibhàvàdi-sàmarthyàd upalabhyate || RBhrs_4,1.28 ||

yathà--
÷imbã-lambi-kucàsi dardura-vadhå-vispardhi nàsàkçtis
tvaü jãryad-duli-dçùñir oùñha-tulitàïgàrà mçdaïgodarã |
kà tvattaþ kuñile paràsti jañilà-putri kùitau sundarã
puõyena vraja-subhruvàü tava dhçtiü hartuü na vaü÷ã kùamà || RBhrs_4,1.29 ||

eùa hàsya-rasas tatra kai÷ikã-vçtti-vistçtau |
÷çïgàràdi-rasodbhedo bahudhaiva prapa¤citaþ || RBhrs_4,1.30 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
hàsya-bhakti-rasa-niråpaõe adbhuta-bhakti-rasa-laharã prathamà ||



___________________________________________________



(4.2)
adbhuta-bhakti-rasàkhyà 
dvitãya-laharã


àtmocitair vibhàvàdyaiþ svàdyatvaü bhakta-cetasi |
sà vismaya-ratir nãtàd- bhuto-bhakti-raso bhavet  || RBhrs_4,2.1 ||
bhaktaþ sarva-vidho 'py atra ghañate vismayà÷rayaþ |
lokottara-kriyà-hetur viùayas tatra ke÷avaþ || RBhrs_4,2.2 ||
tasya ceùñà-vi÷eùàdyàs tasminn uddãpanà matàþ |
kriyàs tu netra-vistàra-stambhà÷ru-pulakàdayaþ || RBhrs_4,2.3 ||
àvega-harùa-jàóyàdyàs tatra syur vyabhicàriõaþ |
sthàyã syàd vismaya-ratiþ sà lokottara-karmataþ |
sàkùàd anumitaü ceti tac ca dvividham ucyate || RBhrs_4,2.4 ||

tatra sàkùàt, yathà--
sàkùàd aindriyakaü dçùña-÷ruta-saïkãrtitàdikam || RBhrs_4,2.5 ||

tatra dçùñaü, yathà--
ekam eva vividhodyama-bhàjaü
mandireùu yugapan nikhileùu |
dvàrakàm abhi samãksya mukundaü
spandanojjhita-tanur munir àsãt || RBhrs_4,2.6 ||

yathoktaü ÷rã-da÷ame (10.69.2)--
citraü bataitad ekena vapuùà yugapat pçthak |
gçheùu dvy-aùña-sàhasraü striya eka udàvahat || RBhrs_4,2.7 ||

yathà và--
kva stanya-gandhi-vadanendur asau ÷i÷us te 
govardhanaþ ÷ikhara-ruddha-ghanaþ kva càyam |
bhoþ pa÷ya savya-kara-kandåkitàcalendraþ
khelann iva sphurati hanta kim indra-jàlam || RBhrs_4,2.8 ||

÷rutaü, yathà--
yàny akùipan praharaõàni bhañàþ sa devaþ
pratyekam acchinadamuni ÷ara-trayeõa |
ity àkalayya yudhi kaüsaripoþ prabhàvaü 
sphàrekùaõaþ kùitipatiþ pulakã tadàsãt || RBhrs_4,2.9 ||

saïkãrtitaü, yathà--
óimbàþ svarõa-nibhàmbarà ghana-ruco jàtà÷ caturbàhavo
vatsà÷ ceti vadan kçto 'smi viva÷aþ stambha-÷riyà pa÷yata |
à÷caryaü kathayàmi vaþ ÷çõuta bhoþ pratyekam ekaika÷aþ
ståyante jagad-aõóavadbhir abhitas te hanta padmàsanaiþ || RBhrs_4,2.10 ||

anumitaü, yathà--
unmãlya vraja-÷i÷avo dç÷aü purastàd
bhàõóãraü punar atulya vilokayantaþ |
sàtmànaü pa÷u-pañalãü ca tatra dàvàd
unmuktàü manasi camatkriyàm avàpuþ || RBhrs_4,2.11 ||
apriyàdeþ kriyà kuryàn nàlaukiky api vismayam |
asàdhàraõy api manàk karoty eva priyasya sà || RBhrs_4,2.12 ||

priyàt priyasya kim uta sarva-lokottarottarà |
ity atra vismaye proktà raty-anugraha-màdhurã || RBhrs_4,2.13 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
gauõa-bhakti-rasa-niråpaõe adbhuta-bhakti-rasa-laharã dvitãyà ||



___________________________________________________




(4.3)
vãra-bhakti-rasàkhyà 
tçtãya-laharã

saivotsàha-ratiþ sthàyã vibhàvàdyair nijocitaþ |
ànãyamànà svàdyatvaü vãra-bhakti-raso bhavet || RBhrs_4,3.1 ||
yuddha-dàna-dayà-dharmai÷ caturdhà-vãra ucyate  |
àlambana iha prokta eùa eva caturvidhaþ || RBhrs_4,3.2 ||
utsàhas tv eùa bhaktànàü sarveùàm eva sambhavet || RBhrs_4,3.3 ||

tatra yuddha-vãraþ--
paritoùàya kçùõasya dadhad utsàham àhave |
sakhà bandhu-vi÷eùo và yuddha-vãra ihocyate || RBhrs_4,3.4 ||
pratiyoddhà mukundo và tasmin và prekùake sthite |
tadãyecchàve÷enàtra bhaved anyaþ suhçd-varaþ || RBhrs_4,3.5 ||

tatra kçùõo, yathà--
aparàjita-màninaü hañhàc 
cañulaü tvàm abhibhåya màdhava |
dhinuyàm adhunà suhçd-gaõaü 
yadi na tvaü samaràt parà¤casi || RBhrs_4,3.6 ||

yathà và--
saürambha-prakañãkçta-pratibhañàrambha-÷riyoþ sàdbhutaü
kàlindã-puline vayasya-nikarair àlokyamànas tadà |
avyutthàpita-sakhyayor api varàhaïkàra-visphårjitaþ
÷rãdàmna÷ ca bakã-dviùa÷ ca samaràñopaþ pañãyàn abhåt || RBhrs_4,3.7 ||

suhçd-varo, yathà--
sakhi-prakara-màrgaõàn agaõitàn kùipan sarvatas
tathàdya laguóaü kramàd bhramayati sma dàmà kçtã |
amaüsta racita-stutir vrajapates tanujo 'py amuü
samçddha-pulako yathà laguóa-pa¤jaràntaþ-sthitam || RBhrs_4,3.8 ||

pràyaþ prakçta-÷åràõàü sva-pakùair api karhicit |
yuddha-keli-samutsàho jàyate paramàdbhutaþ  || RBhrs_4,3.9 ||

tathà ca hari-vaü÷e--
tathà gàõóãva-dhanvànaü vikrãóan madhusådanaþ | 
jigàya bharata-÷reùñhaü kuntyàþ pramukhato vibhuþ || RBhrs_4,3.10 || iti |

katthitàsphoña-vispardhà-vikramàstra-grahàdayaþ |
pratiyodha-sthitàþ santo bhavanty uddãpanà iha || RBhrs_4,3.11 ||

tatra katthitam--
piõóã÷åras tvam iha subalaü kaitavenàbalàïgaü
jitvà dàmodara yudhi vçthà mà kçthàþ katthitàni |
màdyann eùa tvad-alaghu-bhujàsarpa-darpàpahàrã
mandradhvàno nañati nikañe stokakçùõaþ kalàpã || RBhrs_4,3.12 ||

katthitàdyàþ sva-saüsthà÷ ced anubhàvàþ prakãrtitàþ |
tathaivàhopuruùikà kùveóitàkro÷a-valganam || RBhrs_4,3.13 ||
asahàye 'pi yuddhecchà samaràd apalàyanam |
bhãtàbhaya-pradànàdyà vij¤eyà÷ càpare budhaiþ || RBhrs_4,3.14 ||

tatra katthitam, yathà--
protsàhayasyatitaràü kim ivàgraheõa 
màü ke÷isådana vidann api bhadrasenam |
yoddhuü balena samam atra sudurbalena 
divyàrgalà pratibhañas trapate bhujo me || RBhrs_4,3.15 ||
àhopuruùikà, yathà--
dhçtàñope gope÷vara-jaladhi-candre parikaraü
nibadhnaty ullàsàd bhuja-samara-caryà-samucitam |
sa-romà¤caü kùveóà-nivióa-mukha-bimbasya nañataþ 
sudàmnaþ sotkaõñhaü jayati muhur àhopuruùikà || RBhrs_4,3.16 ||

catuùñaye 'pi vãràõàü nikhilà eva sàttvikàþ |
garvàvega-dhçti-vrãóà-mati-harùàvahitthikàþ |
amarùotsukatàsåyà-smçty-àdyà vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,3.17 ||
yuddhotsàha-ratis tasmin sthàyi-bhàvatayodità |
yà sva÷akti-sahàyàdyair àhàryà sahajàpi và |
jigãùà stheyasã yuddhe sà yuddhotsàha ãryate || RBhrs_4,3.18 ||

tatra sva-÷aktyà àhàryotsàha-ratir, yathà--
sva-tàta-÷iùñyà sphuñam apy anicchann 
àhåyamànaþ puruùottamena |
sa stoka-kçùõo dhçta-yuddha-tçùõaþ
prodyamya daõóaü bhramayà¤cakàra || RBhrs_4,3.19 ||

sva-÷aktyà sahajotsàha-ratir, yathà--
÷uõóàkàraü prekùya me bàhu-daõóaü 
mà tvaü bhaiùãþ kùudra re bhadrasena |
helàrambheõàdya nirjitya ràmaü 
÷rãdàmàhaü kçùõam evàhvayeya || RBhrs_4,3.20 ||

yathà va--
balasya balino balàt suhçd-anãkam àloóayan
payodhim iva mandaraþ kçta-mukunda-pakùa-grahaþ |
janaü vikaña-garjitair vadhirayan sa dhãra-svaro
hareþ pramadam ekakaþ samiti bhadraseno vyadhàt || RBhrs_4,3.21 ||

sahàyenàhàryotsàha-ratir, yathà--
mayi valgati bhãma-vikrame
bhaja bhaïgaü na hi saïgaràditaþ |
iti mitra-girà varåthapaþ 
sa-viråpaü vibruvan hariü yayau || RBhrs_4,3.22 ||

sahàyena sahajotsàha-ratir, yathà--
saïgràma-kàmuka-bhujaþ svayam eva kàmaü
dàmodarasya vijayàya kçtã sudàmà |
sàhàyyam atra subalaþ kurute balã cej
jàto maõiþ sujañito vara-hàñakena || RBhrs_4,3.23 ||

suhçd eva pratibhaño vãre kçùõasya na tvariþ |
sa bhakta-kùobha-kàritvàd raudre tv àlambano rase |
ràgàbhàvo dçg-àdãnàü raudràd asya vibhedakaþ || RBhrs_4,3.24 ||

atha dàna-vãraþ--
dvi-vidho dàna-vãraþ syàd ekas tatra bahu-pradaþ |
upasthita-duràpàrtha-tyàgã càpara ucyate || RBhrs_4,3.25 ||

tatra bahu-pradaþ-- 
sahasà dãyate yena svayaü sarvasvam apy uta |
dàmodarasya saukhyàya procyate sa bahu-pradaþ || RBhrs_4,3.26 ||
sampradànasya vãkùàdyà asminn uddãpanà matàþ |
và¤chitàdhika-dàtçtvaü smita-pårvàbhibhàùaõam || RBhrs_4,3.27 ||
sthairya-dàkùiõya-dhairyàdyà anubhàvà ihoditàþ |
vitarkautsukya-harùàdyà vij¤eyà vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,3.28 ||
dànotsàha-ratis tv atra sthàyi-bhàvatayodità |
pragàóhà stheyasã ditsà dànotsàha itãryate || RBhrs_4,3.29 ||
dvidhà bahu-prado 'py eùa vidvadbhir iha kathyate |
syàd àbhyudayikas tv ekaþ paras tat-sampradànakaþ || RBhrs_4,3.30 ||

tatra àbhyudàyikaþ--
kçùõasyàbhyudayàrthaü tu yena sarvasvam arpyate |
arthibhyo bràhmaõàdibhyaþ sa àbhyudàyiko bhavet || RBhrs_4,3.31 ||

yathà--
vrajapatir iha sånor jàtakàrthaü tathàsau
vyatarad amala-cetàþ sa¤cayaü naicikãnàm |
pçthur api nçga-kãrtiþ sàmprataü saüvçtàsãd
iti nijagadur uccair bhåsurà yena tçptàþ || RBhrs_4,3.32 ||

atha tat-sampradànakaþ--
j¤àtaye haraye svãyam ahaütà-mamatàspadam |
sarvasvaü dãyate yena sa syàt tat-sampradànakaþ || RBhrs_4,3.33 ||
tad-dànaü prãti-påjàbhyàü bhaved ity uditaü dvidhà || RBhrs_4,3.34 ||

tatra prãti-dànam--
prãti-dànaü tu tasmai yad dadyàd bandhv-àdi-råpiõe || RBhrs_4,3.35 ||

yathà-- 
càrcikyaü vaijayantãü pañam uru-purañodbhàsuraü bhåùaõànàü
÷reõiü màõikya-bhàjaü gaja-ratha-turagàn karburàn karbureõa |
dattvà ràjyaü kuñumbaü svam api bhagavate ditsur apy anyad uccair
deyaü kutràpy adçùñvà makha-sadasi tadà vyàkulaþ pàõóavo 'bhåt || RBhrs_4,3.36 ||

pujà-dànaü--
pujà-dànaü tu tasmai yad vipra-råpàya dãyate || RBhrs_4,3.37 ||

yathà aùñame (8.20.11)--
yajanti yaj¤aü kratubhir yam àdçtà
bhavanta àmnàya-vidhàna-kovidàþ |
sa eva viùõur varado 'stu và paro
dàsyàmy amuùmai kùitim ãpsitàü mune || RBhrs_4,3.38 ||

yathà và da÷a-råpake {*Dhanika to 4.72}--
lakùmã-payodharotsaïga-kuïkumàruõito hareþ |
balinaiva sa yenàsya bhikùà-pàtrãkçtaþ karaþ || RBhrs_4,3.39 ||

atha upasthita-duràpàrtha-tyàgã--
upasthita-duràpàrtha-tyagy asau yena neùyate |
hariõà dãyamàno 'pi sàrùñy-àdis tuùyatà varaþ || RBhrs_4,3.40 ||
pårvato 'tra viparyasta-kàrakatvaü dvayor bhavet |
asminn uddãpanàþ kçùõa-kçpàlàpa-smitàdayaþ || RBhrs_4,3.41 ||
anubhàvàs tad-utkarùa-varõana-draóhimàdayaþ |
atra sa¤càrità bhåmnà dhçter eva samãkùyate || RBhrs_4,3.42 ||
tyàgotsàha-ratir dhãraiþ sthàyã bhàva ihoditaþ |
tyàgecchà tàdç÷ã prauóhà tyàgotsàha itãryate || RBhrs_4,3.43 ||

yathà hari-bhakti-sudhodaye (7.28)--
sthànàbhilàùã tapasi sthito 'haü
tvàü pràptavàn deva-munãndra-guhyam |
kàcaü vicinvann api divya-ratnaü
svàmin kçtàrtho 'smi varaü na yàce || RBhrs_4,3.44 ||

yathà và tçtãye (3.15.48)--
nàtyantikaü vigaõayanty api te prasàdaü
kiü vànyad arpita-bhayaü bhruva unnayais te |
ye 'ïga tvad-aïghri-÷araõà bhavataþ kathàyàþ
kãrtanya-tãrtha-ya÷asaþ ku÷alà rasa-j¤àþ || RBhrs_4,3.45 ||

ayam eva bhavann uccaiþ prauóha-bhàva-vi÷eùa-bhàk |
dhuryàdãnàü tçtãyasya vãrasya padavãü vrajet || RBhrs_4,3.46 ||

atha dayà-vãraþ--
kçpàrdra-hçdayatvena khaõóa÷o deham arpayan |
kçùõàyàcchanna-kçpàya dayà-vãra ihocyate || RBhrs_4,3.47 ||
uddãpanà iha proktàs tad-àrti-vya¤janàdayaþ |
nija-pràõa-vyayenàpi vipanna-tràõa-÷ãlatà || RBhrs_4,3.48 ||
à÷vàsanoktayaþ sthairyam ity àdyàs tatra vikriyàþ |
autsukyam atiharùàdyà j¤eyàþ sa¤càriõo budhaiþ || RBhrs_4,3.49 ||
dayotsàha-ratis tv atra sthàyi-bhàva udãryate |
dayodreka-bhçd utsàho dayotsàha ihoditaþ || RBhrs_4,3.50 ||

yathà--
vande kuñmalità¤jalir muhur ahaü vãraü mayåra-dhvajaü
yenàrdhaü kapaña-dvijàya vapuùaþ kaüsa-dviùe ditsatà |
kaùñaü gadgadikàkulo 'smi kathanàrambhàd aho dhãmatà
sollàsaü krakacena dàritam abhåt patnã-sutàbhyàü ÷ivaþ || RBhrs_4,3.51 ||

hare÷ cet tattva-vij¤ànaü naivàsya ghañate dayà |
tad-abhàve tv asau dàna-vãre 'ntar-bhavati sphuñam || RBhrs_4,3.52 ||
vaiùõavatvàd ratiþ kçùõe kriyate 'nena sarvadà |
kçtàtra dvija-råpe ca bhaktis tenàsya bhaktatà || RBhrs_4,3.53 ||
antar-bhàvaü vadanto 'sya dàna-vãre dayàtmanaþ |
vopadevàdayo dhãrà vãram àcakùate tridhà || RBhrs_4,3.54 ||

atha dharma-vãraþ--
kçùõaika-toùaõe dharme yaþ sadà pariniùñhitaþ |
pràyeõa dhãra-÷àntas tu dharma-vãraþ sa ucyate || RBhrs_4,3.55 ||
uddãpanà iha proktàþ sac-chàstra-÷ravaõàdayaþ |
anubhàvà nayàstikya-sahiùõutva-yamàdayaþ || RBhrs_4,3.56 ||
dharmotsàha-ratir dhãraiþ sthàyã bhàva ihocyate |
dharmaikàbhinive÷as tu dharmotsàho mataþ satàm || RBhrs_4,3.57 ||

yathà--
bhavad abhi rati-hetån kurvatà sapta-tantån
puram abhi puru-håte nityam evopahåte |
danuja-damana tasyàþ pàõóu-putreõa gaõóaþ
suciram araci ÷acyàþ savya-hastàïka-÷àyã || RBhrs_4,3.58 ||

yaj¤aþ påjà-vi÷eùo 'sya bhujàdy-aïgàni vaiùõavaþ |
dhyàtvendràdy-à÷rayatvena yad eùv àhutir arpyate || RBhrs_4,3.59 ||
ayaü tu sàkùàt tasyaiva nide÷àt kurute makhàn |
yudhiùñhiro 'mbudhiþ premõàü mahà-bhàgavatottamaþ || RBhrs_4,3.60 ||
dànàdi-trividhaü vãraü varõayantaþ parisphuñam |
dharma-vãraü na manyante katicid dhanikàdayaþ* || RBhrs_4,3.61 ||
{*Commentator on Da÷aråpaka}

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
vãra-bhakti-rasa-niråpaõe adbhuta-bhakti-rasa-laharã tçtãyà ||


___________________________________________________


[4.4]
karuõa-bhakti-rasàkhyà caturtha-laharã

àtmocitair vibhàvàdyair nãtà puùñiü satàü hçdi |
bhavec choka-ratir bhakti-raso hi karuõàbhidhaþ || RBhrs_4,4.1 ||
avyucchinna-mahànando 'py eùa prema-vi÷eùataþ |
aniùñàpteþ padatayà vedyaþ kçùõo 'sya ca priyaþ || RBhrs_4,4.2 ||
tathànavàpta-tad-bhakti-saukhya÷ ca sva-priyo janaþ |
ity asya viùayatvena j¤eyà àlambanàs tridhà || RBhrs_4,4.3 ||
tat-tad-vedã ca tad-bhakta à÷rayatvena ca tridhà |
so 'py aucityena vij¤eyaþ pràyaþ ÷àntàdi-varjitaþ |
tat-karma-guõa-råpàdyà bhavaty uddãpanà iha || RBhrs_4,4.4 ||
anubhàvà mukhe ÷oùo vilàpaþ srasta-gàtratà |
÷vàsa-kro÷ana-bhåpàta-ghàtoras tàóanàdayaþ || RBhrs_4,4.5 ||
atràùñau sàttvikà jàóya-nirveda-glàni-dãnatàþ |
cintà-viùàda-autsukya-càpalonmàda-mçtyavaþ |
àlasyàpasmçti-vyàdhi-mohàdyà vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,4.6 ||
hçdi ÷okatayàü÷ena gatà pariõatiü ratiþ |
uktà ÷oka-ratiþ saiva sthàyã bhàva ihocyate || RBhrs_4,4.7 ||

tatra kçùõo, yathà ÷rã-da÷ame (10.16.10)--
taü nàga-bhoga-parivãtam adçùña-ceùñam 
àlokya tat-priya-sakhàþ pa÷upà bhç÷àrtàþ |
kçùõe 'rpitàtma-suhçd-artha-kalatra-kàmà 
duþkhànu÷oka-bhayam åóha-dhiyo nipetuþ || RBhrs_4,4.8 ||

yathà và--
phaõi-hradam avagàóhe dàruõaü pi¤cha-cåóe
skhalad-a÷i÷ira-bàùpa-stoma-dhautottarãyà |
nikhila-karaõa-vçtti-stambhinãm àlalambe 
viùam agatim avasthàü goùñha-ràjasya ràj¤ã || RBhrs_4,4.9 ||

tasya priya-jano, yathà--
kçùõa-priyàõàm àkarùe ÷aïkha-cåóena nirmite |
nãlàmbarasya vaktrendur nãlimànaü muhur dadhe || RBhrs_4,4.10 ||

sva-priyo, yathà haüsadåte (54)--
viràjante yasya vraja-÷i÷u-kula-steya-vikala-
svayambhå-cåóàgrair lulita-÷ikharàþ pàda-nakharàþ |
kùaõaü yàn àlokya prakaña-paramànanda-viva÷aþ
sa devarùir muktàn api tanu-bhçtaþ ÷ocati bhç÷am || RBhrs_4,4.11 ||

yathà và--
màtar màdri gatà kutas tvam adhunà hà kvàsi pàõóo pitaþ
sàndrànanda-sudhàbdhir eùa yuvayor nàbhåd dç÷àü gocaraþ |
ity uccair nakulànujo vilapati prekùya pramodàkulo
govindasya padàravinda-yugala-proddàma-kànti-cchañàm || RBhrs_4,4.12 ||

ratiü vinàpi ghañate hàsyàder udgamaþ kvacit |
kadàcid api ÷okasya nàsya sambhàvanà bhavet || RBhrs_4,4.13 ||
rater bhåmnà kra÷imnà ca ÷oko bhåyàn kç÷a÷ ca saþ |
ratyà sahàvinà-bhàvàt kàpy etasya vi÷iùñatà || RBhrs_4,4.14 ||

api ca--
kçùõai÷varyàdy-avij¤ànaü kçtaü naiùàm avidyayà |
kintu premottara-rasa-vi÷eùeõaiva tat kçtam || RBhrs_4,4.15 ||
ataþ pràdurbhavan ÷oko labdhàpy udbhañatàü muhuþ |
duråhàm eva tanute gatiü saukhyasya kàm api || RBhrs_4,4.16 ||
 
iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
gauõa-bhakti-rasa-niråpaõe karuõa-bhakti-rasa-laharã caturthã ||




___________________________________________________



4.5
raudra-bhakti-rasàkhyà pa¤cama-laharã

nãtà krodha-ratiþ puùñiü vibhàvàdyair nijocitaiþ |
hçdi bhakta-janasyàsau raudra-bhakti-raso bhavet || RBhrs_4,5.1 ||
kçùõo hito 'hita÷ ceti krodhasya viùayas tridhà |
kçùõe sakhã-jaraty-àdyàþ krodhasyà÷rayatàü gatàþ |
bhaktàþ sarva-vidhà eva hite caivàhite tathà || RBhrs_4,5.2 ||

tatra kçùõe sakhyàþ krodhaþ--
sakhã-krodhe bhavet sakhyàþ kçùõàd atyàhite sati || RBhrs_4,5.3 ||

yathà vidagdha-màdhave (2.37)
antaþ-kle÷a-kalaïkitàþ kila vayaü yàmo 'dya yàmyàü purãü
nàyaü va¤cana-sa¤caya-praõayinaü hàsaü tathàpy ujjhati |
asmin sampuñite gabhãra-kapañair àbhãra-pallã-viñe
hà medhàvini ràdhike tava kathaü premà garãyàn abhåt || RBhrs_4,5.4 ||

tatra jaratyàþ krodhaþ--
krodho jaratyà vadhv-àdi-sambandhe prekùite harau || RBhrs_4,5.5 ||
yathà--
are yuvati-taskara prakañam eva vadhvàþ pañas
tavorasi nirãkùyate bata na neti kiü jalpasi |
aho vraja-nivàsinaþ ÷çõuta kiü na vikro÷anaü
vraje÷vara-sutena me suta-gçhe 'gnir utthàpitaþ || RBhrs_4,5.6 ||

govardhanaü mahà-mallaü vinànyeùàü vrajaukasàm |
sarveùàm eva govinde ratiþ prauóhà viràjate || RBhrs_4,5.7 ||

atha hitaþ--
hitas tridhànavahitaþ sàhasã cerùyur ity api || RBhrs_4,5.8 ||

tatra anavahitaþ--
kçùõa-pàlana-kartàpi tat-karmàbhinive÷ataþ |
kvacit tatra pramatto yaþ prokto 'navahito 'tra saþ || RBhrs_4,5.9 ||

yathà--
uttiùñha måóha kuru mà vilambaü
vçthaiva dhik paõóita-màninã tvam |
krañyat-palà÷i-dvayam antarà te
baddhaþ suto 'sau sakhi bambhramãti || RBhrs_4,5.10 ||

atha sàhasã--
yaþ prerako bhaya-sthàne sàhasã sa nigadyate || RBhrs_4,5.11 ||

yathà--
govindaþ priya-suhçdàü giraiva yàtas
tàlànàü vipinam iti sphuñaü ni÷amya |
bhrå-bheda-sthapuñita-dçùñir àdyam eùàü
óimbhànàü vraja-pati-gehinã dadar÷a || RBhrs_4,5.12 ||

atha ãrùyuþ--
ãrùyur màna-dhanà proktà prauóherùyàkrànta-mànasà || RBhrs_4,5.13 ||

yathà--
durmàna-mantha-mathite kathayàmi kiü te
dåraü prayàhi savidhe tava jàjjvalãmi |
hà dhik priyeõa cikurà¤cita-pi¤cha-koñyà
nirma¤chitàgra-caraõàpy aruõànanàsi || RBhrs_4,5.14 ||

atha ahitaþ--
ahitaþ syàd dvidhà svasya hare÷ ceti prabhedataþ || RBhrs_4,5.15 ||

tatra svasyàhitaþ--
ahitaþ svasya sa syàd yaþ kçùõa-sambandha-bàdhakaþ || RBhrs_4,5.16 ||

yathà uddhava-sande÷e (74)--
kçùõaü muùõan akaruõa-balàd gopa-nàrã-vadhàrthã
mà maryàdàm yadu-kula-bhuvàm bhindhire gàndineyaþ |
iti uttuïgà mama madhu-pure yàtrayà tatra tàsàü
vitrastànàü parivavalire vallavãnàü vilàpàþ || RBhrs_4,5.17 ||

atha harer ahitaþ--
ahitas tu hares tasya vairi-pakùo nigadyate || RBhrs_4,5.18 ||

yathà--
harau ÷ruti-÷iraþ-÷ikhà maõi-marãci-nãràjita
sphurac-caraõa-païkaje 'py avamatiü vyanakty atra yaþ |
ayaü kùipati pàõóavaþ ÷amana-daõóa-ghoraü hañhàt
trir asya mukuñopari sphuñam udãrya savyaü padam || RBhrs_4,5.19 ||

solluõñha-hàsa-vakrokti-kañàkùànàdaràdayaþ |
kçùõàhita-hitasthàþ syur amã uddãpanà iha || RBhrs_4,5.20 ||
hasta-nispeùaõaü danta-ghaññanaü rakta-netratà |
daùñauùñhatàtibhrå-kuñã bhujàsphàlana-tàóanàþ || RBhrs_4,5.21 ||
tuùõãkatà natàsyatvaü ni÷vàso bhugna-dçùñità |
bhartsanaü mårdha-vidhåtir dçg-ante pàñala-cchaviþ || RBhrs_4,5.22 ||
bhrå-bhedàdhara-kampàdyà anubhàvà ihoditàþ |
atra stambhàdayaþ sarve pràkañyaü yànti sàttvikàþ || RBhrs_4,5.23 ||
àvego jaóatà garvo nirvedo moha-càpale |
asåyaugryaü tathàmarùa-÷ramàdyà vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,5.24 ||
atra krodha-ratiþ sthàyã sa tu krodhas tridhà mataþ |
kopo manyus tathà roùas tatra kopas tu ÷atru-gaþ || RBhrs_4,5.25 ||
manyur bandhuùu te påjya-sama-nyånàs tridhoditàþ |
roùas tu dayite strãõàm ato vyabhicaraty asau || RBhrs_4,5.26 ||
hasta-peùàdayaþ kope manyau tuùõãkatàdayaþ |
dçg-anta-pàñalatvàdyà roùe tu kathitàþ kriyàþ || RBhrs_4,5.27 ||

tatra vairiõi, yathà--
nirudhya puram unmade harim agàdha-sattvà÷rayaü
mçdhe magadha-bhåpatau kim api vaktram àkro÷ati |
dç÷aü kavalita-dviùad-visara-jàïgale nunoda 
dahad-iïgala-pravala-piïgalàü làïgalã* || RBhrs_4,5.28 ||
{*Three syllables missing in the last line. Copyist error or typo?}

påjyo, yathà vidagdha-màdhave (2.22)--
kro÷antyàü kara-pallavena balavàn sadyaþ pidhatte mukhaü
dhàvantyàü bhaya-bhàji vistçta-bhujo rundhe puraþ paddhatim |
pàdànte viluñhaty asau mayi muhur daùñàdharàyàü ruùà 
màta÷ caõói mayà ÷ikhaõóa-mukuñàd àtmàbhirakùyaþ katham || RBhrs_4,5.29 ||

same, yathà--
jvalati durmukhi marmaõi murmuras 
tava girà jañile niñile ca me |
giridharaþ spç÷ati sma kadà madàd
duhitaraü duhitur mama pàmari || RBhrs_4,5.30 ||

nyåne, yathà--
hanta svakãya-kuca-mårdhni manoharo 'yaü
hàra÷ cakàsti hari-kaõñha-tañã-cariùõuþ |
bhoþ pa÷yata svakula-kajjala-ma¤jarãyaü
kuñena màü tad api va¤cayate vadhåñã || RBhrs_4,5.31 ||

asmin na tàdç÷o manyau vartate raty-anugrahaþ |
udàharaõa-màtràya tathàpy eùa nidar÷itaþ || RBhrs_4,5.32 ||
krodhà÷rayàõàü ÷atråõàü caidyàdãnàü svabhàvataþ |
krodho rati-vinàbhàvàn na bhakti-rasatàü vrajet || RBhrs_4,5.33 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
gauõa-bhakti-rasa-niråpaõe raudra-bhakti-rasa-laharã pa¤camã ||


___________________________________________________

[4.6]
bhayànaka-bhakti-rasàkhyà 
ùaùñha-laharã

vakùyamàõair vibhàvàdyaiþ puùñiü bhaya-ratir gatà |
bhayànakàbhidho bhakti-raso dhãrair udãryate  || RBhrs_4,6.1 ||
kçùõa÷ ca dàruõà÷ ceti tasminn àlambanà dvidhà |
anukampyeùu sàgassu  kçùõas tasya ca bandhuùu || RBhrs_4,6.2 ||
dàruõàþ snehataþ ÷a÷vat-tad-aniùñhàpti-dar÷iùu |
dar÷anàc chravaõàc ceti smaraõàc ca prakãrtitàþ || RBhrs_4,6.3 ||

tatra anukampyeùu kçùõo, yathà--
kiü ÷uùyad-vadano 'pi mu¤ca khacitaü citte pçthuü vepathuü
vi÷vasya prakçtiü bhajasva na manàg apy asti mantuü tava |
uùma-mrakùitam çkùa-ràja rabhasàd vistãrya vãryaü tvayà 
pçthvã pratyuta yuddha-kautuka-mayã sevaiva me nirmità || RBhrs_4,6.4 ||

yathà và--
mura-mathana puras te ko bhujaïgas tapasvã 
laghu-haram iti kàrùãr mà sma dãnàya manyum |
gurur ayam aparàdhas tathyam aj¤ànato 'bhåd
a÷araõam atimåóhaü rakùa rakùa prasãda || RBhrs_4,6.5 ||

bandhuùu dàruõà dar÷anàd, yathà--
hà kiü karomi taralaü bhavanàntaràle
gopendra gopaya balàd uparudhya bàlam |
kùmà-maõóalena saha ca¤calayan mano me
÷çïgàõi laïghayati pa÷ya turaïga-daityaþ || RBhrs_4,6.6 ||

÷ravaõàd, yathà--
÷çõvantã turaga-dànavaü ruùà
gokulaü kila vi÷antam uddhuram |
dràg abhåt tanaya-rakùaõàkulà
÷uùyad-àsya-jalajà vraje÷varã || RBhrs_4,6.7 ||

smaraõàd, yathà--
virama virama màtaþ påtanàyàþ prasaïgàt
tanum iyam adhunàpi smaryamàõà dhunoti |
kavalayitum ivàndhãkçtya bàlaü ghurantã
vapur atipuruùaü yà ghoram àvi÷cakàra || RBhrs_4,6.8 ||

vibhàvasya bhrå-kuñy-àdyàs tasminn uddãpanà matàþ |
mukha-÷oùaõam ucchvàsaþ paràvçtya vilokanam || RBhrs_4,6.9 ||
sva-saïgopanam udghårõà ÷araõànveùaõaü tathà |
kro÷anàdyàþ kriyà÷ càtra sàttvikà÷ cà÷ru-varjitàþ || RBhrs_4,6.10 ||
iha santràsa-maraõa-càpalàvega-dãnatàþ |
viùàda-mohàpasmàra-÷aïkàdyà vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,6.11 ||
asmin bhagna-ratiþ sthàyã bhàvaþ syàd aparàdhataþ |
bhãùaõebhya÷ ca tatra syàd bahudhaivàparàdhità || RBhrs_4,6.12 ||
taj-jà bhãr nàparatra syàd anugràhya-janàn vinà |
àkçtyà ye prakçtyà ye ye prabhàveõa bhãùaõàþ || RBhrs_4,6.13 ||
etad-àlambanà bhãtiþ kevala-prema-÷àliùu |
nàrã-bàlàdiùu tathà pràyeõàtropajàyate || RBhrs_4,6.14 ||
àkçtyà påtanàdyàþ syuþ prakçtyà duùña-bhå-bhujaþ |
bhãùaõàs tu prabhàveõa surendra-giri÷àdayaþ || RBhrs_4,6.15 ||
sadà bhagavato bhãtiü gatà àtyantikãm api |
kaüsàdyà rati-÷ånyatvàd atra nàlambanà matàþ || RBhrs_4,6.16 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
gauõa-bhakti-rasa-niråpaõe bhayànaka-bhakti-rasa-laharã ùaùñhã ||


___________________________________________________


[4.7]
bãbhatsa-bhakti-rasàkhyà 
saptama-laharã

puùñiü nija-vibhàvàdyair jugupsà-ratir àgatà |
asau bhakti-raso dhãrair bãbhatsàkhya itãryate || RBhrs_4,7.1 ||
asminn à÷rita-÷àntàdyà dhãrair àlambanà matàþ || RBhrs_4,7.2 ||

yathà--
pàõóityaü rata-hiõóakàdhvani gato yaþ kàma-dãkùà-vratã
kurvan pårvam a÷eùa-ùióga-nagarã sàmràjya-caryàm abhåt |
citraü so 'yam udãrayan hari-guõàn udbàùpa-dçùñir jano
dçùñe strã-vadane vikåõita-mukho viùñabhya niùñhãvati || RBhrs_4,7.3 ||

atra niùñhãvanaü vaktra-kåõanaü ghràõa-saüvçtiþ |
dhàvanaü kampa-pulaka-prasvedàdyà÷ ca vikriyàþ || RBhrs_4,7.4 ||
iha glàni-÷ramonmàda-moha-nirveda-dãnatàþ |
viùàda-càpalàvega-jàóyàdyo vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,7.5 ||
jugupsà-ratir atra syàt sthàyã sà ca vivekajà |
pràyikã ceti kathità jugupsà dvi-vidhà budhaiþ || RBhrs_4,7.6 ||

tatra vivekajà--
jàta-kçùõa-rater bhakta-vi÷eùasya tu kasyacit |
vivekotthà tu dehàdau jugupsà syàd vivekajà || RBhrs_4,7.7 ||

yathà--
ghana-rudhira-maye tvacà pinaddhe
pi÷ita-vimi÷rita-visra-gandha-bhàji |
katham iha ramatàü budhaþ ÷arãre
bhagavati hanta rater lave 'py udãrõe || RBhrs_4,7.8 ||

atha pràyikã--
amedhya-påty-anubhavàt sarveùàm eva sarvataþ |
yà pràyo jàyate seyaü jugupsà pràyikã matà || RBhrs_4,7.9 ||

yathà--
asçï-måtràkãrõe ghana-÷amala-païka-vyatikare
vasann eùa klinno jaóa-tanur ahaü màtur udare |
labhe cetaþ-kùobhaü tava bhajana-karmàkùamatayà 
tad asmin kaüsàre kuru mayi kçpà-sàgara kçpàm || RBhrs_4,7.10 ||

yathà và--
ghràõodghårõaka-påta-gandhi-vikañe kãñàkule dehalã-
srasta-vyàdhita-yåtha-gåtha-ghañanà-nirdhåta-netràyuùi |
kàrà-nàmani hanta màgadha-yamenàmã vayaü nàrake
kùiptàs te smçtim àkalayya naraka-dhvaüsinn iha pràõimaþ || RBhrs_4,7.11 ||

labdha-kçùõa-rater eva suùñhu påtaü manaþ sadà |
kùubhyaty ahçdy ale÷e 'pi tato 'syàü raty-anugrahaþ || RBhrs_4,7.12 ||
hàsyàdãnàü rasatvaü yad gauõatvenàpi kãrtitam |
pràcàü matànusàreõa tad vij¤eyaü manãùibhiþ || RBhrs_4,7.13 ||
amã pa¤caiva ÷àntàdyà harer bhakti-rasà matàþ |
eùu hàsyàdayaþ pràyo bibhrati vyabhicàritàm || RBhrs_4,7.14 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
gauõa-bhakti-rasa-niråpaõe bãbhatsa-bhakti-rasa-laharã saptamã ||


___________________________________________________


[4.8]
rasànàü maitrã-vaira-sthiti-nàmnã 
aùñama-laharã

athàmãùàü krameõaiva ÷àntàdãnàü parasparam |
mitratvaü ÷àtravatvaü ca rasànàm abhidhãyate || RBhrs_4,8.1 ||
÷àntasya prãta-bãbhatsa-dharma-vãràþ suhçd-varàþ |
adbhuta÷ caiùa prãtàdiùu catuþùv api || RBhrs_4,8.2 ||
dviùann asya ÷ucir yuddhavãro raudro bhayànakaþ || RBhrs_4,8.3 ||
suhçt-prãtasya bãbhatsaþ ÷ànto vãra-dvayaü tathà |
vairã ÷ucir yuddha-vãro raudra÷ caika-vibhàvakaþ || RBhrs_4,8.4 ||
preyasas tu ÷ucir hàsyo yuddha-vãraþ suhçd-varàþ |
dviùo vatsala-bãbhatsa-raudrà bhãùma÷ ca pårvavat || RBhrs_4,8.5 ||
vatsalasya suhçd-dhàsyaþ karuõo bhãùma-bhit tathà |
÷atruþ ÷ucir yuddha-vãraþ prãto raudra÷ ca pårvavat || RBhrs_4,8.6 ||
÷ucer hàsyas tathà preyàn suhçd asya prakãrtitaþ |
dviùo vatsala-bãbhatsa-÷ànta-raudra-bhayànakàþ |
pràhur eke 'sya suhçdaü vãra-yugmaü pare ripum || RBhrs_4,8.7 ||
mitraü hàsyasya bãbhatsaþ ÷uciþ preyàn savatsalaþ |
pratipakùas tu karuõas tathà prokto bhayànakaþ || RBhrs_4,8.8 ||
adbhutasya suhçd vãraþ pa¤ca ÷àntàdayas tathà |
pratipakùo bhaved asya raudro bãbhatsa eva ca || RBhrs_4,8.9 ||
vãrasya tv adbhuto hàsyaþ preyàn prãtis tathà suhçt |
bhayànako vipakùo 'sya kasyacic chànta eva ca || RBhrs_4,8.10 ||
karuõasya suhçd-raudro vatsala÷ ca vilokyate |
vairã hàsyo 'sya sambhoga-÷çïgàra÷ càdbhutas tathà || RBhrs_4,8.11 ||
raudrasya karuõaþ prokto vãra÷ càpi suhçd-varaþ |
pratipakùas tu hàsye 'sya ÷çïgàro bhãùaõo 'pi ca || RBhrs_4,8.12 ||
bhayànakasya bãbhatsaþ karuõa÷ ca suhçd-varaþ |
dviùantu vãra-÷çïgàra-hàsya-raudràþ prakãrtitàþ || RBhrs_4,8.13 ||
bãbhatsasya bhavec chànto hàsyaþ prãtis tathà suhçt |
÷atruþ ÷ucis tathà preyàn j¤eyà yuktyà pare ca te || RBhrs_4,8.14 ||

tatra suhçt-kçtyam--
kathitebhyaþ pare ye syus te tañasthàþ satàü matàþ || RBhrs_4,8.15 ||
suhçdà mi÷raõàü samyag àsvàdaü kurute rasam || RBhrs_4,8.16 ||
dvayos tu mi÷raõe sàmyaü duþ÷akaü syàt tulà-dhçtam |
tasmàd aïgàïgi-bhàvena melanaü viduùàü matam || RBhrs_4,8.17 ||
bhaven mukhyo 'tha và gauõo raso 'ïgã kila yatra yaþ |
kartavyaü tatra tasyàïgaü suhçd eva raso budhaiþ || RBhrs_4,8.18 ||
athàïgitvaü prathamato mukhyànàm iha likhyate |
aïgatàü yatra suhçdo mukhyà gauõà÷ ca bibhrati || RBhrs_4,8.19 ||

tatra ÷ànte 'ïgini prãtasyàïgatà, yathà--
jãva-sphuliïga-vahner mahaso ghana-cit-svaråpasya |
tasya padàmbuja-yugalaü kiü và saüvàhayiùyàmi || RBhrs_4,8.20 ||
atra mukhye 'ïgini mukhyasyàïgatà |

tatraiva bãbhatsasya, yathà--
aham iha kapha-÷ukra-÷oõitànàü
pçthu-kutupe kutukã rataþ ÷arãre |
÷iva ÷iva paramàtmano duràtmà
sukha-vapuùaþ smaraõe 'pi mantharo 'smi || RBhrs_4,8.21 ||
atra mukhya eva gauõasya |

tatraiva prãtasyàdbhuta-bãbhatsayo÷ ca, yathà--
hitvàsmin pi÷itopanaddha-rudhira-klinne mudaü vigrahe
prãty-utsikta-manàþ kadàham asakçd-dustarka-caryàspadam |
àsãnaü purañàsanopari paraü brahmàmbuda-÷yàmalaü
seviùye cala-càru-càmara-marut-sa¤càra càturyataþ || RBhrs_4,8.22 ||
                atra mukhya eva mukhyasya gauõayo÷ ca |

atha prãte ÷àntasya, yathà--
niravidyatayà sapady ahaü 
niravadyaþ pratipadya-màdhurãm |
aravinda-vilocanaü kadà 
prabhumindãvara-sundaraü bhaje || RBhrs_4,8.23 ||
atra mukhye mukhyasya |

tatraiva bãbhatsasya, yathà--
smaran prabhu-pàdàmbhojaü nañann añati vaiùõavaþ |
yas tu dçùñyà padminãnàm api suùñhu hçõãyate || RBhrs_4,8.24 ||
                atra mukhye gauõasya |

tatraiva bãbhatsa-÷ànta-vãràõàü, yathà--
tanoti mukha-vikriyàü yuvati-saïga-raïgodaye 
na tçpyati na sarvataþ sukha-maye samàdhàv api |
na siddhiùu ca làlasàü vahati labhyamànàsv api 
prabho tava padàrcane param upaiti tçùõàü manaþ || RBhrs_4,8.25 ||
                atra mukhye mukhyasya gauõayo÷ ca |

atha preyasi ÷ucer, yathà--
dhanyànàü kila mårdhanyàþ subalàmur vrajàbalàþ |
adharaü pi¤cha-cåóasya calà÷ culåkayanti yàþ || RBhrs_4,8.26 ||
         atra mukhye mukhyasya |

tatraiva hàsasya, yathà--
dç÷os taralitair alaü vraja nivçtya mugdhe vrajaü
vitarkayasi màü yathà na hi tathàsmi kiü bhåriõà |
itãrayati màdhave nava-vilàsinãü chadmanà 
dadar÷a subalo balad-vikaca-dçùñir asyànanam || RBhrs_4,8.27 ||
         atra mukhye gauõasya |

tatraiva ÷ucihàsyayor, yathà--
mihira-duhitur udyad-va¤julaü ma¤ju-tãraü
pravi÷ati subalo 'yaü ràdhikà-veùa-gåóhaþ |
sa-rabhasam abhipa÷yan kçùõam abhyutthitaü yaþ
smita-vika÷ita-gaõóaü svãyam àsyaü vçõoti || RBhrs_4,8.28 ||
         atra mukhye mukhya-gauõayoþ |

atha vatsale karuõasya--
niràtapatraþ kàntàre santataü mukta-pàdukaþ |
vatsàn avati vatso me hanta santapyate manaþ || RBhrs_4,8.29 ||
         atra mukhye gauõasya |

tatraiva hàsyasya, yathà--
putras te navanãta-piõóam atanuü muùõan mamàntar-gçhàd
vinyasyàpasasàra tasya kaõikàü nidràõa-óimbhànane |
ity uktà kula-vçddhayà suta-mukhe dçùñiü vibhugna-bhruõi
smeràü nikùipatã sadà bhavatu vaþ kùemàya goùñhe÷varã || RBhrs_4,8.30 ||
         atràpi mukhye gauõasya |

tatraiva bhayànakàdbhuta-hàsya-karuõànàü, yathà--
kamprà svedini cårõa-kuntala-tañe sphàrekùaõà tuïgite 
savye doùõi vikà÷i-gaõóa-phalakà lãlàsya-bhaïgã-÷ate |
bibhràõasya harer girãndram udayad-bàùpà cirordhva-sthitau 
pàtu prasnava-sicyamàna-sicayà vi÷vaü vrajàdhã÷varã || RBhrs_4,8.31 ||
         atràpi mukhye catårõàü gauõànàm |

kevale vatsale nàsti mukhyasya khalu sauhçdam |
ato 'tra vatsale tasya nataràü likhitàïgatà || RBhrs_4,8.32 ||

atha ujjvale preyaso, yathà--
mad-veùa-÷ãlita-tanoþ subalasya pa÷ya
vinyasya ma¤ju-bhuja-mårdhni bhujaü mukundaþ |
romà¤ca-ka¤cuka-juùaþ sphuñam asya karõe
sande÷am arpayati tanvi mad-artham eva || RBhrs_4,8.33 ||
         atra mukhye mukhyasya |

tatraiva hàsyasya, yathà--
svasàsmi tava nirdaye paricinoùi na tvaü kutaþ 
kuru praõaya-nirbharaü mama kç÷àïgi kaõñha-graham |
iti bruvati pe÷alaü yuvati-veùa-gåóhe harau
kçtaü smitam abhij¤ayà guru-puras tadà ràdhayà || RBhrs_4,8.34 ||
         atra mukhye gauõasya |

tatraiva preyo-vãrayor yathà--
mukundo 'yaü candràvali-vadana-candre cañulabhe
smara-smeràm àràd dç÷am asakalàm arpayati ca |
bhujàm aüse sakhyuþ pulakini dadhànaþ phani-nibhàm 
ibhàri-kùveóàbhir vçùa-danujam udyojayati ca || RBhrs_4,8.35 ||
         atra mukhye mukhya-gauõayoþ |

atha gauõànàm aïgità--
hàsyàdãnàü tu gauõànàü yad-udàharaõaü kçtam |
tenaiùàm aïgità vyaktà mukhyànàü ca tathàïgatà |
tathàpy alpa-vi÷eùàya ki¤cid eva vilikhyate || RBhrs_4,8.36 ||

atha hàsye 'ïgini ÷ucer aïgatà, yathà--
madanàndhatayà tri-vakrayà 
prasabhaü pãta-pañà¤cale dhçte |
adadhàd vinataü janàgrato
harir utphulla-kapolam ànanam || RBhrs_4,8.37 ||
         atra gauõe 'ïgini mukhyasyàïgatà |

vãre preyaso, yathà--
senànyaü vijitam avekùya bhadrasenaü
màü yoddhuü milasi puraþ kathaü vi÷àla |
ràmàõàü ÷atam api nodbhañoru-dhàmà 
÷rãdàmà gaõayati re tvam atra ko 'si || RBhrs_4,8.38 ||
         atràpi gauõe 'ïgini mukhyasya |

raudre preyo-vãrayor, yathà--
yadunandana nindanoddhataü 
÷i÷upàlaü samare jighàüsubhiþ |
atilohita-locanotpalair 
jagçhe pàõóu-sutair varàyudham || RBhrs_4,8.39 ||
atra gauõe mukhya-gauõayoþ |

adbhute preyo-vãra-hàsyànàü, yathà--
mitràõãka-vçtaü gadàyudhi guruü-manyaü pralamba-dviùaü 
yaùñyà durbalayà vijitya purataþ solluõñham udgàyataþ |
÷rãdàmnaþ kila vãkùya keli-samaràñopotsave pàñavaü
kçùõaþ phulla-kapolakaþ pulakavàn visphàra-dçùñir babhau || RBhrs_4,8.40 ||
atra gauõe mukhyasya gauõayo÷ ca |

evam anyasya gauõasya j¤eyà kavibhir aïgità |
tathà ca mukhya-gauõànàü rasànàm aïgatàpi ca || RBhrs_4,8.41 ||
so 'ïgã sarvàtigo yaþ syàn mukhyo gauõo 'thavà rasaþ |
sa evàïgaü bhaved aïgi-poùã sa¤càritàü vrajan || RBhrs_4,8.42 ||

tathà ca nàñyàcàryàþ pañhanti--
eka eva bhavet sthàyã raso mukhyatamo hi yaþ |
rasàs tad-anuyàyitvàd anye syur vyabhicàriõaþ || RBhrs_4,8.43 ||

÷rã-viùõu-dharmottare ca--
rasànàü samavetànàü yasya råpaü bhaved bahu |
sa mantavyo rasaþ sthàyã ÷eùàþ saïcàriõo matàþ || RBhrs_4,8.44 ||

stokàd vibhàvanàj jàtaþ sampràpya vyabhicàritàm |
puùõan nija-prabhuü mukhyaü gauõas tatraiva lãyate || RBhrs_4,8.45 ||
prodyan vibhàvanotkarùàt puùñiü mukhyena lambhitaþ |
ku¤catà nija-nàthena gauõo 'py aïgitvam a÷nute || RBhrs_4,8.46 ||
mukhyas tv aïgatvam àsàdya puùõann indram upendravat |
gauõam evàïginaü kçtvà nigåóha-nija-vaibhavaþ || RBhrs_4,8.47 ||
anàdi-vàsanodbhàsa-vàsite bhakta-cetasi |
bhàty eva na tu lãnaþ syàd eùa sa¤càri-gauõavat || RBhrs_4,8.48 ||
aïgã mukhyaþ svam atràïgair bhàvais tair abhivardhayan |
sajàtãyair vijàtãyaiþ svatantraþ san viràjate || RBhrs_4,8.49 ||
yasya mukhyasya yo bhakto bhaven nitya-nijà÷rayaþ |
aïgã sa eva tatra syàn mukhyo 'py anyo 'ïgatàü vrajet || RBhrs_4,8.50 ||

kiü ca--
àsvàdodreka-hetutvam aïgasyàïgatvam aïgini |
tad vinà tasya sampàto vaiphalyàyaiva kalpate || RBhrs_4,8.51 ||
yathà mçùña-rasàlàyàü yavasàdeþ katha¤cana |
tac-carvaõe bhaved eva satçõàbhyavahàrità || RBhrs_4,8.52 ||

atha vairi-kçtyam--
janayaty eva vairasyaü rasànàü vairiõà yutiþ |
sumçùña-pànakàdãnàü kùàra-tiktàdinà yathà || RBhrs_4,8.53 ||

yathà hi-- 
brahmiùñhàyà niùphalo me vyatãtaþ
kàlo bhåyàn hà samàdhi-vratena |
sàndrànandaü tan mayà brahma mårtaü
koõenàkùõaþ sàci-savyasya naikùi || RBhrs_4,8.54 ||
         tatra ֈntasyojjvalena vairasyam |

kùaõam api pitç-koñi-vatsalaü taü
sura-muni-vandita-pàdam indire÷am |
abhilaùati varàïganà-nakhàïkaiþ 
prabhum ãkùitaü mano me || RBhrs_4,8.55 ||
         tatra prãtasyojjvalenaiva |

dorbhyàm argala-dãrghàbhyàü sakhe parirabhasva màm |
÷iraþ kçùõa tavàghràya vihariùye tatas tvayà || RBhrs_4,8.56 ||
         atra preyaso vatsalena |

yaü samasta-nigamàþ parame÷aü 
sàtvatàs tu bhagavantam u÷anti |
tat suteti bata sàhasikãü tvàü
vyàji-hãrùatu kathaü mama jihvà || RBhrs_4,8.57 ||
         atra vatsalasya prãtena |

taóid-vilàsa-taralà nava-yauvana-sampadaþ |
adyaiva dåti tena tvaü mayà ramaya màdhavam || RBhrs_4,8.58 ||
         atrojjvalasya ֈntena |

ciraü jãveti saüyujya kàcid à÷ãrbhir acyutam |
kailàsa-sthà vilàsena kàmukã pariùaùvaje || RBhrs_4,8.59 ||
         atra ÷ucer vatsalena |

÷uceþ sambandha-gandho 'pi katha¤cid yadi vatsale |
kvacid bhavet tataþ suùñhu vairasyàyaiva kalpate || RBhrs_4,8.60 ||

pi÷itàsçï-mayã nàhaü satyam asmi tavocità |
svàpàïga-biddhàü ÷yàmàïga kçpayàïgã-kuruùva màm || RBhrs_4,8.61 ||
         atra ÷ucer bãbhatsena |

evam anyàpi vij¤eyà pràj¤ai rasa-virodhità |
pràyeõeyaü rasàbhàsa-kakùàyàü paryavasyati || RBhrs_4,8.62 ||

kiü ca--
dvàyor ekatarasyeha bàdhyatvenopavarõane |
smaryamàõatayàpy uktau sàmyena vacane 'pi ca || RBhrs_4,8.63 ||
rasàntareõa vyavadhau taña-sthena priyeõa và |
viùayà÷raya-bhede ca gauõena dviùatà saha |
ity àdiùu na vairasyaü vairiõo janayed yutiþ || RBhrs_4,8.64 ||

tatra ekatarasya bàdhyatvena varõane, yathà vidagdha-màdhave (2.18)--
pratyàhçtya muniþ kùaõaü viùayato yasmin mano dhitsate
bàlàsau viùayeùu dhitsati tataþ pratyàharantã manaþ |
yasya sphårti-lavàya hanta hçdaye yogã sumutkaõñhate 
mugdheyaü kila tasya pa÷ya hçdayàn niùkràntim àkàïkùati || RBhrs_4,8.65 ||

bàdhyatvam atra ÷àntasya ÷ucer utkarùa-varõanàt || RBhrs_4,8.66 ||

smaryamàõatve, yathà--
sa eùa vaihàsikatà-vinodair
vrajasya hàsodgama-saüvidhàtà |
phaõã÷vareõàdya vikçùyamàõaþ
karoti hà naþ paridevanàni || RBhrs_4,8.67 ||

sàmyena vacane, yathà--
vi÷rànta-ùoóa÷a-kalà nirvikalpà niràvçtiþ |
sukhàtmà bhavatã ràdhe brahma-vidyeva ràjate || RBhrs_4,8.68 ||

yathà và--
ràdhà ÷àntir ivonnidraü nirnimeùekùaõaü ca màm |
kurvatã dhyàna-lagnaü ca vàsayaty adri-kandare || RBhrs_4,8.69 ||

vasàntareõa vyavadhau, yathà--
tvaü kàsi ÷àntà kim ihàntarãkùe
draùñuü paraü brahma kutas tatàkùã |
asyàtiråpàt kim ivàkulàtmà
rambhe samàvi÷ya bhidà smareõa || RBhrs_4,8.70 ||
         atràdbhutena vyavadhiþ |

viùaya-bhinnatve, yathà ÷rã-da÷ame (10.60.45)--
tvak-÷ma÷ru-roma-nakha-ke÷a-pinaddham antar
màüsàsthi-rakta-kçmi-viñ-kapha-pitta-vàtam |
jãvac-chavaü bhajati kàntam ati-vimåóhà
yà te padàbja-makarandam ajighratã strã || RBhrs_4,8.71 ||

yathà và vidagdha-màdhave (2.31)--
tasyàþ kànta-dyutini vadane ma¤jule càkùi-yugme
tatràsmàkaü yad-avadhi sakhe dçùñir eùà niviùñà |
satyaü bråmas tad-avadhi bhaved indum indãvaraü ca
smàraü smàraü mukha-kuñilatà-kàriõãyaü hçõãyà || RBhrs_4,8.72 ||
ubhayatra ÷uci-bãbhatsayoþ |

à÷raya-bhinnatve, yathà--
vijayinam ajitaþ vilokya raïga-
sthala-bhuvi sambhçta-sàüyugãna-lãlam |
pa÷upa-savayasàü vapåüùi bhejuþ 
pulaka-kulaü dviùatàü tu kàlimànam || RBhrs_4,8.73 ||
         atra vãra-bhayànakayoþ |

viùayà÷raya-bhede 'pi mukhyena dviùatà saha |
saïgatiþ kila mukhyasya vairasyàyaiva jàyate || RBhrs_4,8.74 ||

tatra viùaya-bhede, yathà--
vimocayàrgalàbandhaü vilambaü tàta nàcara |
yàmi kà÷ya-gçhaü yånà manaþ ÷yàmena me hçtam || RBhrs_4,8.75 ||
         atra ÷uceþ prãtena |

à÷raya-bhede, yathà--
rukmiõã-kuca-kà÷mãra-païkiloraþ-sthalaü kadà |
sadànandaü paraü brahma dçùñyà seviùyate mayà || RBhrs_4,8.76 ||
         atra ÷àntasya ÷ucinà |

anurakta-dhiyo bhaktàþ kecana j¤àna-vartmani |
÷àntasyà÷raya-bhinnatve vairasyaü nànumanvate || RBhrs_4,8.77 ||

kiü ca--
bhçtyayor nàyakasyeva nisarga-dveùiõor api |
aïgayor aïginaþ puùñyai bhaved ekatra saïgatiþ || RBhrs_4,8.78 ||

yathà--
kumàras te mallã-kusuma-sukumàraþ priyatame 
gariùñho 'yaü ke÷ã girivad iti me vellati manaþ |
÷ivaü bhåyàt pa÷yonnamita-bhuja-medhir muhur amuü 
khalaü kùundan kuryàü vrajam atitaràü ÷àlinam aham || RBhrs_4,8.79 ||
         atra vidviùau vãrabhayànakau vatsalaü puùõãtaþ |

yathà--
kamprà svedini cårõa-kuntala-tañe ity àdi (BRS 4.8.31) || RBhrs_4,8.80 ||
         tatra hàsya-karuõau vatsalam eva puùõãtaþ |

api ca--
mitho vairàv api dvau yau bhàvau dharma-sutàdiùu |
kàlàdi-bhedat pràkañyaü tau vindantau na duùyataþ || RBhrs_4,8.81 ||
adhiråóhe mahà-bhàve viruddhair virasàþ yutiþ |
na syàd ity ujjvale ràdhà-kçùõayor dar÷itaü purà || RBhrs_4,8.82 ||
kvàpy acintya-mahà-÷aktau mahà-puruùa-÷ekhare |
rasàvali-samàve÷aþ svàdàyaivopajàyate || RBhrs_4,8.83 ||

tatra rasànàü viùayatve, yathà lalita-màdhave (3.4)--
daityàcàryàs tad-àsye vikçtim aruõatàü malla-varyàþ sakhàyo
gaõóaunnatyaü khale÷àþ pralayam çùigaõà dhyàna-muùõàsram ambàþ |
romà¤caü sàüyugãnàþ kam api nava-camatkàram antaþ sure÷à
làsyaü dàsàþ kañàkùaü yayur asita-dç÷aþ prekùya raïge mukundam || RBhrs_4,8.84 ||

à÷rayatve, yathà--
svasmin dhårye 'py amànã ÷i÷uùu gari-dhçtàv udyateùu smitàsyas
thåtkàrã dadhni visre praõayiùu vivçta-prauóhir indre 'ruõàkùaþ |
goùñhe sà÷rur vidåne guruùu hari-makhaü pràsya kampaþ sa pàyàd
àsàre sphàra-dçùñir yuvatiùu pulakã bibhrad adriü vibhur vaþ || RBhrs_4,8.85 ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
rasànàü maitrã-vaira-sthiti-nàmnã laharã aùñamã ||


___________________________________________________



4.9
rasàbhàsàkhyà navama-laharã

pårvam evànu÷iùñena vikalà rasa-lakùaõà |
rasà eva rasàbhàsà rasa-j¤air anukãrtitàþ || RBhrs_4,9.1 ||
syus tridhoparasà÷ cànu-rasà÷ càparasà÷ ca te |
uttamà madhyamàþ proktàþ kaniùñhà÷ cety amã kramàt || RBhrs_4,9.2 ||

atra uparasàþ--
pràptaiþ sthàyi-vibhàvànu-bhàvàdyais tu viråpatàm |
÷àntàdayo rasà eva dvàda÷oparasà matàþ || RBhrs_4,9.3 ||

tatra ÷àntoparasàþ--
brahma-bhàvàt para-brahmaõy advaitàdhikya-yogataþ |
tathà bãbhatsa-bhåmàdeþ ÷ànto hy uparaso bhavet || RBhrs_4,9.4 ||

tatra àdyaü, yathà--
vij¤àna-suùamàdhaute samàdhau yad uda¤cati |
sukhaü dçùñe tad evàdya puràõa-puruùe tvayi || RBhrs_4,9.5 ||

dvitãyaü, yathà--
yatra yatra viùaye mama dçùñis 
taü tam eva kalayàmi bhavantam |
yan nira¤jana paràvara-bãjaü
tvàü vinà kim api nàparam asti || RBhrs_4,9.6 ||

atha prãtoparasaþ--
kçùõasyàgre 'tidhàrùñyena tad-bhakteùv avahelayà |
svàbhãùña-devatànyatra paramotkarùa-vãkùayà |
maryàdàtikramàdyai÷ ca prãtoparasatà matà || RBhrs_4,9.7 ||

tatra àdyaü, yathà--
praõayan vapur viva÷atàü satàü kulair
avadhãryamàõa-nañano 'py anargalaþ |
vikira prabho dç÷am ihety akuõñha-vàk 
cañulo bañu-vyavçõutàtmano ratim || RBhrs_4,9.8 ||

atha preya-uparasaþ--
ekasminn eva sakhyena hari-mitràdy-avaj¤ayà |
yuddha-bhåmàdinà càpi preyànuparaso bhavet || RBhrs_4,9.9 ||

tatra àdyaü, yathà--
suhçd ity udito bhiyà cakampe
chalito narma-girà stutiü cakàra |
sa nçpaþ pariripsato bhujàbhyàü
hariõà daõóavad agrataþ papàta || RBhrs_4,9.10 ||

atha vatsaloparasaþ--
sàmarthyàdhikyàbhij¤ànàl làlanàdy-aprayatnataþ |
karuõasyàtirekàdes turyà÷ coparaso bhavet || RBhrs_4,9.11 ||

tatra àdyaü, yathà--
mallànàü yad-avadhi parvatodbhañànàm
unmàthaü sapadi tavàtmajàd apa÷yam |
nodvegaü tad-avadhi yàmi jàmi tasmin
dràghiùñhàm api samitiü prapadyamàne || RBhrs_4,9.12 ||

atha ÷çïgàroparasaþ | tatra sthàyi-vairåpyam--
dvayor ekatarasyaiva ratir yà khalu dç÷yate |
yàn ekatra tathaikasya sthàyinaþ sà viråpatà |
vibhàvasyaiva vairåpyaü sthàyiny atropacaryate || RBhrs_4,9.13 ||
 
tatra ekatra ratir, yathà lalita-màdhave--
manda-smitaü prakçti-siddham api vyudantaü
saïgopita÷ ca sahajo 'pi dç÷os taraïgaþ |
dhåmàyite dvija-vadhå-madanàrti-vahnàv
ahnàya kàpi gaitri aïkuritàm ayàsãt || RBhrs_4,9.14 ||

atyantàbhàva evàtra rateþ khalu vivakùitaþ |
etasyàþ pràg-abhàve tu ÷ucir noparaso bhavet || RBhrs_4,9.15 ||

anekatra ratir, yathà--
gàndharvi kurvàõam avekùya lãlàm
agre dharaõyàü sakhi kàma-pàlam |
àkarõayantã ca mukunda-reõuü
bhinnàdya sàdhvi smarato dvidhàsi || RBhrs_4,9.16 ||
kecit tu nàyakasyàpi sarvathà tulya-ràgataþ |
nàyikàsv apy anekàsu vadanty uparasaü ÷ucim || RBhrs_4,9.17 ||

vibhàva-vairåpyam--
vaidagdhyaujjvalya-viraho vibhàvasya viråpatà |
latà-pa÷u-pulindãùu vçddhàsv api sa vartate || RBhrs_4,9.18 ||

tatra latà, yathà--
sakhi madhu kiratã ni÷amya vaü÷ãü
madhu-mathanena kañàkùitàtha mçdvã |
mukula-pulakità latàvalãyaü 
ratim iha pallavitàü hçdi vyanakti || RBhrs_4,9.19 ||

pa÷ur, yathà--
pa÷yàdbhutàs tuïga-madaþ kuraïgãþ
pataïga-kanyà-puline 'dya dhanyàþ |
yàþ ke÷avàïge tad-apàïga-påtàþ 
sànaïga-raïgàü dç÷am arpayanti || RBhrs_4,9.20 ||

pulindã, yathà--
kàlindã-puline pa÷ya pulindã pulakàcità |
harer dçk-càpalaü vãkùya sahajaü yà vighårõate || RBhrs_4,9.21 ||

vçddhà, yathà--
kajjalena kçta-ke÷a-kàlimà
bilva-yugma-racitonnata-stanã |
pa÷ya gauri kiratã dçg-a¤calaü
smerayaty aghaharaü jaraty asau || RBhrs_4,9.22 ||

sthàyino 'tra viråpatvam eka-ràgatayàpi cet |
ghañetàsau vibhàvasya viråpatve 'py udàhçtiþ || RBhrs_4,9.23 ||
÷ucitvaujjvalya-vaidigdhyàt suve÷atvàc ca kathyate |
÷çïgàrasya vibhàvatvam anyatràbhàsatà tataþ || RBhrs_4,9.24 ||

atha anubhàva-vairåpyam--
samayànàü vyatikràntir gràmyatvaü dhçùñàpi ca |
vairåpyam anubhàvàder manãùibhir udãritam || RBhrs_4,9.25 ||

tatra samaya-vyatikràntiþ--
samayàþ khaõóitàdãnàü priye roùoditàdayaþ |
puüsaþ smitàdaya÷ càtra priyayà tàóanàdiùu |
eteùàm anyathà-bhàvaþ samayànàü vyatikramaþ || RBhrs_4,9.26 ||

tatra àdyaü, yathà --
kàntà-nakhàndhito 'py adya parihçtya hare hriyam |
kailàsa-vàsinãü dàsãü kçpà-dçùñyà bhajasva màm || RBhrs_4,9.27 ||

atha gràmyatvam --
bàla-÷abdàdy-upanyàso virasokti-prapa¤canam |
kañã-kaõóåtir ity àdyaü gràmyatvaü kathitaü budhaiþ || RBhrs_4,9.28 ||

tatra àdyaü, yathà --
kiü naþ phaõi-ki÷orãõàü tvaü puùkara-sadàü sadà |
muralã-dhvaninà nãvãü gopa-bàla vilumpasi || RBhrs_4,9.29 ||

atha dhçùñatà--
prakaña-pràrthanàdiþ syàt sambhogàdes tu dhçùñatà || RBhrs_4,9.30 ||

yathà--
kànta kailàsa-ku¤jo 'yaü ramyàhaü nava-yauvanà |
tvaü vidagdho 'si govinda kiü và vàcyam ataþ param || RBhrs_4,9.31 ||

evam eva tu gauõànàü hàsàdãnàm api svayam |
vij¤eyoparasatvasya manãùibhir udàhçtiþ || RBhrs_4,9.32 ||

atha anurasàþ--
bhaktàdibhir vibhàvàdyaiþ kçùõa-sambandha-varjitaiþ |
rasà hàsyàdayaþ sapta ÷ànta÷ cànurasà matàþ || RBhrs_4,9.33 ||

tatra hàsyànurasaþ--
tàõóavaü vyadhita hanta kakkhañã
markañã bhrå-kuñãbhis tathoddhuram |
yena vallava-kadambakaü babhau
hàsa-óambara-karambitànanam || RBhrs_4,9.34 ||

atha adbhutànurasaþ--
bhàõóãra-kakùe bahudhà vitaõóàü
vedànta-tantre ÷uka-maõóalasya |
àkarõayan nirnimiùàkùi-pakùmà
romà¤citàïga÷ ca surarùir àsãt || RBhrs_4,9.35 ||

evam evàtra vij¤eyà vãràder apy udàhçtiþ || RBhrs_4,9.36 ||
aùñàv amã tañastheùu pràkañyaü yadi bibhrati |
kçùõàdibhir vibhàvàdyair gatair anubhavàdhvani || RBhrs_4,9.37 ||

atha aparasàþ--
kçùõa-tat-pratipakùa÷ ced viùayà÷rayatàü gatàþ |
hàsàdãnàü tadà te 'tra pràj¤air aparasà matàþ || RBhrs_4,9.38 ||

tatra hàsyàparasaþ--
palàyamànam udvãkùya capalàyata-locanam |
kçùõam àràj jaràsandhaþ solluõñham ahasãn muhuþ || RBhrs_4,9.39 ||

evam anye 'pi vij¤eyàs te 'dbhutàparasàdayaþ |
uttamàs tu rasàbhàsàþ kai÷cid rasatayoditàþ || RBhrs_4,9.40 ||

tathà hi--
bhàvàþ sarve tad-àbhàsà rasàbhàsà÷ ca kecana |
amã prokta-rasàbhij¤aiþ sarve 'pi rasanàd rasàþ || RBhrs_4,9.41 ||

bhàratàdyà÷ catasras tu rasàvasthàna-såcikàþ |
vçttayo nàñya-màtçtvàd uktà nàñaka-lakùaõe || RBhrs_4,9.42 ||

granthasya gaurava-bhayàd asyà bhakti-rasa-÷riyaþ |
samàhçtiþ samàsena mayà seyaü vinirmità ||
gopàla-råpa-÷obhàü dadhad api raghunàtha-bhàva-visàrã |
tuùyatu sanàtano 'sminn uttara-bhàge rasàmçtàmbhodheþ ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhàv uttara-vibhàge
rasàbhàsa-laharã navamã ||

iti ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhau gauõa-bhakti-rasa-niråpaõo nàma caturtho vibhàgaþ samàptaþ | 

ràmàïga-÷atru-gaõite ÷àke gokulam adhiùñhitenàyam |
bhakti-rasàmçta-sindhur viñaïkitaþ kùudra-råpeõa ||

samàpto 'yaü ÷rã-÷rã-bhakti-rasàmçta-sindhuþ ||




Thank you for using a Gaudiya Grantha Mandir text. Remember, GGM is an open source network. 
So, give back to the world community of scholars by notifying us of any mistakes or variant readings, either by emailing us directly or by posting in the GGM forums. And if you are working closely on this or any other text, please send us your edited version. 

And, if you can, please help by donating to the cause. 
The work done here will last for generations.

Thank you, The Editors.